📜

၁။ ပဌမကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

သညာဓိကာရ

၁။ အ အာဒယော

သဗ္ဗဝစနာနံ သာတ္ထကနိရတ္ထကတ္တဗျဘိစာရိတ္တာ ‘ဣဒ’န္တိအာဒိနာ သဒိဋ္ဌန္တေန သံသယမုပဒဿိယ သာတ္ထကတ္တမဿ ဒဿေတုဉ္စ ‘န တာဝ…ပေ… သာတ္ထကတ္တာ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥမ္မတ္တကာဒိဝါကျမိတိ ‘ဒသ ဒါဠိမာ၊ ဆ အပူပါ၊ ကုဏ္ဍမဇာဇိနံ၊ ပလာလပိဏ္ဍော’ဣစ္စာဒိကံ၊ အဝယဝတ္ထာန မညမညနာတိ သမ္ဗန္ဓာ သမုဒါယတ္ထာဘာဝတော အနတ္ထကတ္တံ၊ အာဒိဝါကျန္တိ ‘‘မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ’’တိအာဒိဝါကျံ၊ သာတ္ထကတ္တံ ပနဿ ပဒတ္ထာန မညမညာဘိသမ္ဗန္ဓဿ ပတီတိတော။

အထ အအာဒျာဒိသဒ္ဒါနံ သာဓုတ္တာနွာချာနာယ ဣဒံ ဝစနမိစ္စာဒိဝိကပ္ပန္တရသမ္ဘဝေ ကထံ နိယမော ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တေနတ္ထေန သာတ္ထကတ္တမိစ္စာသင်္ကိယ တေသမိဟာနုပယောဂိတ္တံ ကမေန ပဋိပါဒယိတုမာဟ ‘ဝက္ခမာနတ္ထမေဝိဒ’မိစ္စာဒိ၊’ အာကာရာဒယော နိဂ္ဂဟီတန္တာ’ဣစ္စာဒိနာ ဝုတ္တိယံ ဝက္ခမာနော အတ္ထော ယဿ တံ တထာ ဝုတ္တံ၊ သာဓူနံ သာဓုသဒ္ဒါနံ အနုသာသနံ အာချာနံ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿ တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

သာဓုသဒ္ဒါနုသာသနသင်္ကာပေတ္ထ ‘‘ကတ္ထေတ္ထ ကုတြာတြကွေဟိဓာ’’တိ (၄-၁၀၀) အာဒိနာ ကတ္ထာဒိသဒ္ဒါနံ သာဓုတ္တာနုသာသနဿ ဒဿနတော၊ လက္ခဏန္တရေန သာဓုဘာဝဿ အနွာချာတတ္တာတိ အာပုဗ္ဗာဒါဣစ္စသ္မာ ‘‘ဒါဓာတွီ’’တိ (၅-၄၅) ဣပ္ပစ္စယေ အာကာရလောပေ စ အာဒီတိ ¶ အအာဒိယေသန္တိ အညပဒတ္ထသမာသေ ယောမှိ ‘‘ယောသု ဈိဿ ပုမေ’’တိ (၂-၉၃) ‘ဋေ အအာဒယော’တိ၊ တယော စ စတ္တာလီသာ စာတိ စတ္ထ သမာသေ ‘‘တဒမိနာဒီနိ’’တိ စတ လောပေစ ရဿေ စ တိတာလီသာတိ၊ ‘ဝဏ္ဏ-ဝဏ္ဏနေ’ဣစ္စသ္မာ ‘‘ဘာဝကာရကေသွ ဃဏ ဃကာ’’တိ (၅-၄၄) အပ္ပစ္စယေယောမှိ ဋာဒေသေ ဝဏ္ဏာဣတိ စ သိဇ္ဈနတော၊ ပယောဂနိယမတ္ထန္တိ တိတာလီသဝဏ္ဏသဒ္ဒေသု ပရေသု ဧဝ အအာဒိသဒ္ဒေါ ပယုဇ္ဇီယတီတိ ဧဝံ ပယောဂနိယမတ္ထံ၊ အယမ္ပိ ဝိကပ္ပန္တရ သမ္ဘာဝနာ ‘‘အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာသဘူယောဂေ ဝိကာရာ စီ’’တိ (၄-၁၁၉) ပယောဂနိယမဿာ ဈာယမာနဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ဌာနျာဒေသတ္ထန္တိ အအာဒိသဒ္ဒဿ ဌာနေ တိတာလီသဝဏ္ဏသဒ္ဒါ အာဒေသာ ဟောန္တိ တေသံ ဝါ သော ဣတိ၊ တဒနုရူပါယာတိ ဌာနျာဒေသာနုရူပါယ ဆဋ္ဌီ ဝိဘတ္တိယာ၊ အတောယေဝါတိ အဂမာဂမိအနုရူပါယ ဆဋ္ဌိယာ အဘာဝတော ယေဝ၊ အဂမာဂမိ ဘာဝတ္ထန္တိ အအာဒိသဒ္ဒဿ တိတာလီသ ဝဏ္ဏသဒ္ဒါ အာဂမာ ဟောန္တိ တေသံ ဝါ သော ဣတိ၊ ဧတေသုပိ သင်္ကာ၊ ‘‘ယဝါသရေ’’ (၁-၃၀) ‘‘သုဉ သဿ’’ဣတိ (၂-၅၃) အာဒေသာဂမာနံ ဒဿနေန၊ အာဂမ လိင်္ဂါဘာဝတောတိ ဥကာရ ကကာရ မကာရာနံ အဘာဝတော၊ ဝိသေသနဝိသေဿ ဘာဝတ္ထန္တိ တိတာလီသဝဏ္ဏသဒ္ဒါနံ အအာဒိသဒ္ဒေါ ဝိသေသနံ၊ တေ ဝါ တဿေ-တိ၊ ဧတ္ထာပိ သင်္ကာ ‘နီလုပ္ပလ’မိစ္စာဒီနမညတ္ထ ဝိသေသနဝိသေဿ ဘာဝဒဿနာ၊ သဒ္ဒလက္ခဏာ နုပယောဂတောတိ သဒ္ဒလက္ခဏေန သဒ္ဒသင်္ခရဏဿ ပကတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ- ‘ရူပဝိသေသူပ လက္ခဏာဘာဝါ’တိ၊ ရူပဝိသေသဿ ဥပလက္ခဏ နိမိတ္တံ တဿအဘာဝါတိ အတ္ထော၊ န ဟိ ဝိသေသန ဝိသေဿဘာဝေ ပဋိပါဒိတေ အအာဒျာဒိသဒ္ဒါနံ ရူပဝိသေသဿ သင်္ခရဏံ ကတံ သိယာတိ၊ ယဒိ ဧသောဝ သဒ္ဒသင်္ခရဏန္တိ ဂယှေယျ၊ တထာ သတိ ‘နီလုပ္ပလ’မိစ္စာဒီနမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ နာဿ တဒတ္ထ တာပိ သမ္ဘာဝီယတေ၊ လောကေ သီဟဂုဏဿ မာနဝကေ ဒဿနတော ဥပစာရေန ‘သီဟော-ယံ မာနဝကော’တိ တဂ္ဂုဏဇ္ဈာရောပေါပိ ဒိဿတိ၊ တဒတ္ထမ္ပေတံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘တဂ္ဂုဏဇ္ဈာရောပနတ္ထမ္ပေတံ န ဟောတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ တဿ အအာဒိသဒ္ဒဿ၊ တေသံ တိတာလီသဝဏ္ဏသဒ္ဒါနံ ဝါ ဂုဏော အအာဒိတ္တာဒိ၊ တဿ အဇ္ဈာရောပနံ-တိတာလီသဝဏ္ဏသဒ္ဒေသု ¶ ဝါ အအာဒိသဒ္ဒေယေဝ ဝါ အာရောပနံ၊ တဒတ္ထမ္ပေတံ သုတ္တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ- ‘အတောယေဝါ’တိအာဒိ၊ အတောယေဝ ရူပဝိသေသူပလက္ခဏာ ဘာဝတောယော၊ ပကတံ သဒ္ဒသင်္ခရဏံ၊ ယထာဝုတ္တ ဝိကပ္ပန္တရာဘာဝေ ဥဘယတ္ထမိဒံ သိယာ၊ တတ္ထ ပရိဘာသတ္ထံ န ဟောတိ… တလ္လက္ခဏတ္တာဘာဝါ ဥပရိဝက္ခမာနတ္တာ စာတိ ပါရိသေသမာလမ္ဗိယာဟ ‘သညာသညိ’စ္စာဒိ။

မရိယာဒါယမ္ပကာရေစ၊ သမီပေ ဝယဝေ တထာ၊

စတုဗ္ဗိဓပ္ပကာရောယံ၊ အာဒိသဒ္ဒဿ ဒိဿတေတိ။

မရိယာဒတ္ထော ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေါတိ အာဟ-‘အာဒိမရိယာဒါ ဘူတော’တိ၊ ဥပလက္ခဏတ္တာတိ ဥပလက္ခိယမာနာနမာကာရာဒီနံ ဂဟဏေ ကာရဏဘာဝေန အပ္ပဓာနတ္တာ၊ တေနာဟ-‘ဥပလက္ခဏဿုပသဇ္ဇနီယဘူတဿာ’တိ၊ ကာရိယေနာတိ ဝဏ္ဏသညာဘဝနာဒိနာ၊ န ဂုန္နမ္ပိ အာနယနံ ဘဝတိ။။ဂုန္နမုပသဇ္ဇနီယ ဘူတတ္တာ အညပဒတ္ထဿေဝ ပဓာနတ္တာ၊ သညာယာ ဘာဝေတိ အကာရဿ ဝဏ္ဏသညာယ အဘာဝေ၊ ရူပန္တိတိ တာလီသာရူပံ၊ တိတာလီသာ+ဝဏ္ဏာတိပဒစ္ဆေဒေါ၊ တိတာလီသ+ဝဏ္ဏာတိဝါ၊ သုတ္တာဝယဝဿာပိ သုတ္တသမ္ဗန္ဓိတ္တာ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ပန ဝုတ္တံ၊ ရဿတ္တန္တု ‘‘ဒီဃရဿာ’’တိ ယောဂဝိဘာဂေန၊ ဣတရထာ ဗျဉ္ဇနပရဿေဝ ရဿတ္တေ ဒဿိတေ တိတာလီသဣတိ အဗျဉ္ဇနေ ပဒံ န သမ္ပဇ္ဇေယျာတိ ဝိညာယတိ၊ ဣတရီတရယောဂစတ္ထေ ဗဟုဝစနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ-‘ဧကဝစနမ္ပနာ’တိအာဒိ၊ ဝိပ္ပဋိပတ္တိ အညထာဘာဝေါ၊ ရဿ ဧ ဩကာရေဟိ တေစတ္တာလီသက္ခရာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧ ဩကာရေ ဟီတိ သဟတ္ထေ တတိယာ၊ သက္ကတာနုသာရေနာတိ သက္ကတေ ‘‘သန္ဓိ ယက္ခရာနံ ရဿာ န သန္တီ’’တိ ဝုတ္တဿ အနုသာရေန၊ ကောစီတိ သာ သနပ္ပသာဒကစောဠိယဗုဒ္ဓပ္ပိယာစရိယံ ဒဿေတိ၊ န ဟိစ္စာဒိံ ဝဒတော-ယမဓိပ္ပာယော ‘ရဿာဣဝါတိ ဣဝသဒ္ဒေါ သာဓမ္မောပမာဇောတကော ဝါ သိယာ ဝေဓမ္မောပမာဇောတကော ဝါ၊ ယဒိ တာဝ ဝေဓမ္မောပမာဇောတကော၊ ရဿဓမ္မဿ ဧ ဩကာရေသွ သမ္ဘဝါ တေသံ ဒီဃကာလပ္ပဝတ္တိတော တေ ဒီဃာယေဝ သိယုံ၊ ယဒိ ပန သာဓမ္မောပမာဇောတကော ¶ ၊ တေသု ရဿဓမ္မဿသမ္ဘဝါ ရဿကာလပ္ပဝတ္တိတော ရဿာဧဝ တေ သိယုန္တိ ‘ဧတ္ထာတိအာဒီသု ဧ ဩကာရာနံ ဥစ္စာရဏကာလကတံ ရဿတ္တမေဝ ဟောတီ’တိ၊ ရဿကာလဝန္တောယေဝါတိ ဧဝသဒ္ဒေါ သောဂတေ ဝဏ္ဏဝိနိမ္မုတ္တဿ ကာလဿေဝါဘာဝါ ဝဏ္ဏာနဉ္စ ပစ္စက္ခ သိဒ္ဓတ္တာ ပမာဏသိဒ္ဓံ ပါရမတ္ထိက မေ ဩကာရာနံ ရဿကာလဝန္တတံ ဒီပေတိ၊ အတ္ထာတိ ဝဒတော ပနာယမဓိပ္ပာယော ‘ဧတ္ထာတိအာဒီသု ယဒိ ဧကာရာဒယော ဒီဃာဧဝ သံယောဂပုဗ္ဗတ္တာ ရဿာဝ သိယုံတထာ သတိ အတ္ထာတိ ဧတ္ထာပိ ဒီဃောဝ အာကာရော သံယောဂပုဗ္ဗတ္တာရဿော ဣဝ ဥစ္စတီတိ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ဥစ္စာရဏကာလကတောဝ ရဿဒီဃဘာဝေါ ဂဟေတဗ္ဗော’တိ၊ ကစ္စာယနဝုတ္တိဝဏ္ဏနာ ဉာသော၊ တညာပနေတိ ဗဟိဒ္ဓါ အညေသမက္ခရာနံ ဉာပနေ၊ ပယောဇနာဘာဝါတိ တေန သာဓေတဗ္ဗဿ ကဿစိ ဣဋ္ဌဿ အဘာဝမာဟ၊ ကိမေတ္ထ သမုဒါယေ ဝါကျပရိသမတ္တိ၊ ဥဒါဟု အဝယဝေတိ အာဟ- ‘ပစ္စေက’န္တိ၊ အညထာ ‘ရုက္ခာ ဝန’န္တိအာဒီသု ဝိယ သမုဒါယေ ဝါကျပရိသမတ္တိယံ ‘‘ဣယုဝဏ္ဏာ ဈလာ နမဿန္တေ’’ (၁-၉) ဣစ္စာဒိကံ န သိဇ္ဈတီတိ၊ ပစ္စေကံ ဝဏ္ဏာ နာမဟောန္တီတိ အကာရော ဝဏ္ဏော နာမ ဟောတိ အာကာရော ဝဏ္ဏော နာမ ဟောတီတိအာဒိနာ၊ အဝယဝေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တိယံ အဝုတ္တေပိ ‘ပစ္စေက’န္တိ ဝစနေ သဒိဋ္ဌန္တံ ကာရဏမာဟ၊ ဒိဋ္ဌန္တောပနီတော တျတ္ထော သုခေန ပဋိပတ္တုံ သက္ကာတိ၊ ဧတ္ထ ဟိ ပစ္စေကန္တိ အဝုတ္တေပိ ဒေဝဒတ္တော ဘောဇီယတူတိအာဒိနာ ပစ္စေကံ ဘုဉ္ဇိကိရိယာ ပရိသမာပီယတေ၊ တေနာဟ-‘န စောစ္စတေ’ ဣစ္စာဒိ၊ အထဝါ သမုဒါယေပိ ဝါကျပရိသမာ ပတ္တိယံ သတိ သမုဒါယေ ပဝတ္တာ သဒ္ဒါ အဝယဝေသုပိ ဝတ္တန္တီတိ ‘သမုဒ္ဒေကဒေသဒဿနေပိ သမုဒ္ဒေါ ဒိဋ္ဌော၊ ခန္ဓေကဒေသ ဘူတာယပိ ပညာယ ပညာက္ခန္ဓောတိအာဒီသု ဝိယ န ဒေါသော၊ တေနေဝ ဝုတ္တိယံ ‘ပစ္စေက’န္တိ န ဝုတ္တံ၊ ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿ ဂုဏာဒျနေကတ္ထတ္တေပိ ပကရဏတော အကာရာဒယောဝေတ္ထ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ-‘ဝဏ္ဏီယတိ’စ္စာဒိ၊ ပကရဏတောပိ အတ္ထော ဝိဘဇ္ဇတေ၊ ဝုတ္တံ ဟိ–

အတ္ထာ ပကရဏာ လိင်္ဂါ၊ ဩစိတျာ ဒေသကာလတော၊

သဒ္ဒတ္ထာ ဝိဘဇီယန္တေ၊ န သဒ္ဒါယေဝ ကေဝလာတိ။

နနု ¶ ဈလာဒိသညာ ဝိယ လဟုသညံ အကတွာ ကသ္မာ ဂုရုသညာ ကတာတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ရုဠှိ အနွတ္ထဝသေန ဒွိပ္ပကာရာသု သညာသု ဈာလာတိ ရုဠှိ သညာတ္ထာဘာဝေန ဝေါဟာရသုခမတ္တပယောဇနာ၊ အနွတ္ထသညာ ပန တပ္ပယောဇနာပိ ဟောတိ တဒညပ္ပယောဇနာ ပီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဧဝ’မိစ္စာဒိ၊ ဝဏ္ဏီယတီ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ဝုတ္တမတ္ထံ အနုဂတာ အနုဂတတ္ထာ ဝဏ္ဏသညာ တံ၊ သဒ္ဒါဓိဂမနီယဿာတိ သဒ္ဒေန ဝိညာတဗ္ဗဿ၊ ဝဏ္ဏံ မူလမဿာတိ ဝဏ္ဏမူလကော-အတ္ထော၊ တဿ ဘာဝေါ ဝဏ္ဏမူလကတာ၊ အတ္ထဿ ဝဏ္ဏမူလကတံ သာဓေတိ ‘သာပိ’စ္စာဒိနာ၊ ဝဏ္ဏံ ရူပံ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ ဝဏ္ဏရူပါနိ-ပဒါနိ၊ သမုဒါယော ပါဒါနံ ရူပမဿာတိ သမုဒါယရူပံ ဝါကျံ၊ ဝိဘတျန္တမတ္ထဇောတကံ ပဒံ၊ ပဒသမုဒါယော ဝါကျံ၊ သဗ္ဗဉ္စေတမုပစာရေန ဝဏ္ဏသဒ္ဒဝစနီယတ္တံ ဂစ္ဆတိ ဝဏ္ဏမယတ္တာတိ သဗ္ဗောပိ သမ္မုတိပရမတ္ထဘေဒဘိန္နော အတ္ထော ဝါကျာဓိဂမနီယော ဝဏ္ဏေနေဝ ဝိညာယတိ နာမ တသ္မာ ယထာ ဝုတ္တမတ္ထ ဝိသေသဒဿနံလဟုသညာယ န သက္ကာတိ တဒတ္ထမကာရာဒီနံ ဂုရုဘူတာ ဝဏ္ဏသညာ ကတာတိ အဓိပ္ပာယော၊ သမ္မုတိ သင်္ကေတဝသေန ပဝတ္တော ဝေါဟာရော၊ ပရမတ္ထော သနိဗ္ဗာနော ပဉ္စက္ခန္ဓော။ ဥဘောဟိ ပနေတေဟိ ဘိန္နော တတိယော ကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ၊ တထာစ ဝုတ္တံ–

ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဝဒတံ ဝရော၊

သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နုပလဗ္ဘတီတိ။

နနု စ–

အပ္ပက္ခရမသန္ဒိဒ္ဓံ၊ သသာရံ ဂူဠှနိဏ္ဏယံ၊

ပသန္နတ္ထဉ္စ သုတ္တန္တိ၊ အာဟု တလ္လက္ခဏညုနောတိ။

‘‘အာဒယော တိတာလီသ ဝဏ္ဏာ’’ ‘‘တိတာလီသာဒယော ဝဏ္ဏာ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ န တထာ သတိ သန္ဒိဒ္ဓံ သုတ္တံ သိယာတိ၊ နနု သတ္ထာဒေါ မင်္ဂလဝစနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အကာရော ပဋိသေဓတ္ထောပိ ဟောတီတိ (န) သတ္ထာဒေါ သိဒ္ဓသဒ္ဒဿောပဟိတတ္တာ၊ အထ ဟောတွ ပုဗ္ဗာ ဈာလာဒိ သညာ၊ သဒ္ဒသာဓနမတ္တပ္ပယောဇနတ္တာ ပန သဗ္ဗဝိဓာနဿ ပုဗ္ဗာစရိယ သညာဝါလမေတ္ထာတိ ကိံ ပုနာပိ ဝဏ္ဏာဒိသညာဝိဓာနေန ဂန္ထဂါရဝ ကရဏေနာတိ သစ္စမေတံ၊ ပုဗ္ဗာစရိယေသု ပန ဂါရဝံ တဒနုဂမနဉ္စ ဒီပေတုံ ကာစိ ¶ သညာယောပျနွာချာယန္တေ၊ ယဇ္ဇေဝံ သံယောဂသဗ္ဗနာမလောပါဒယောပိ သညာ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဝုတ္တာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ နနု ဘော ဝုတ္တမေဝါမှေဟိ’ကာစိ သညာယော အာချာယန္တေ’တိ၊ ကိန္တဒါချာနဒွါရေန ဘဝတာ တာပိ ဝိညာတုံ န သက္ကာတိ၊ ကေသဉ္စိ သာတ္ထကတ္တောပိ ပတိဝဏ္ဏမတ္ထာနုပလဒ္ဓိတော ဝဏ္ဏာနမဒိဋ္ဌာနမကာရာဒီနမနုကတိယော ဣဟောပဒိဋ္ဌာဣတျနုကာရိယေနာတ္ထေနာတ္ထဝန္တတာယ ဟောတေဝါကာရာဒိတော ဝိဘတ္တိ၊ လောပေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ပနဿာ အဿဝနံ သန္နိကံသဝစနိစ္ဆာဘာဝါ သံဟိတာယာနိဒ္ဒေသော၊ အနုက္ကမောတိ အာဒေါနိဿယာ သရာဝုတ္တာ၊ တတော နိဿိတာ ဗျဉ္ဇနာ၊ သရေသုပိ ဧကဋ္ဌာနိယာ အကာရာဒယော ဗဟုတ္တာ ပဌမံ ဝုတ္တာ ဌာနာနုက္ကမေန၊ တတော ဒွိဇာ ဌာနာနုက္ကမေန၊ တေသုပိ ရဿာဝ လဟုတ္တာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ တတော ဒီဃာ၊ ဗျဉ္ဇနေသုပိ ဝဂ္ဂါ ဗဟုတ္တာ ဌာနပ္ပဋိပါဋိယာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ တတော ယကာရာဒယော၊ ဝဂ္ဂေသု စ အဃောသာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ တတော ဃောသာ၊ တေသု စ သိထိလာ ပဌမံ ဝုတ္တာ၊ တတော ဓနိတာ၊ တတ္ထာပိ အပ္ပကတ္တာ ဒွိဇာ ပဉ္စမာ ဝုတ္တာ၊ တတော ယရလဝါ ဃောသဘူတာ ဌာနာနုက္ကမေန၊ တတော ဓနိတာ သကာရဟ ကာရာ၊ တေသုပိဟကာရော ကေသဉ္စိ ဩရသောပိ ဟောတီတိ ဒွိဇတ္တာ ပစ္ဆာ ဝုတ္တော၊ ကေဟိစိ ‘‘လဠာနမဝိသေသော’’တိ ဒွိန္နမဝိသေသေ ဝုစ္စမာနေပိ လိပိဘေဒေန ဌာနဘေဒေန စ ဘိန္နတ္တာ ဠကာရော ဝိသုံ အက္ခရဘာဝေန ဂဟိတော၊ သောပိ ဃောသဘာဝေန ဌာနာနုက္ကမေနစ ဟကာရတော ပရံ ဝုတ္တော နိဂ္ဂဟီတံ ပန သရတ္တာဒိသဗ္ဗဝိနိမ္မုတ္တတ္တာ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဝုတ္တန္တိ အကာရာဒီနမယမနုက္ကမော၊ ဣမဿေဝါနုက္ကမဿ မနသိ ဝိပဿ ဝတ္တမာနတ္တာ တိတာလီသာတိ ဂဏနာပရိစ္ဆေဒဿ ဒဿိတတ္တာ စ ‘နိဂ္ဂဟီတန္တာ’တိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ ပကတံ သာဓုသဒ္ဒါနွာချာနံ၊ န ဝဏ္ဏီယတေ၊ တိ သဒ္ဒသင်္ခရဏ သင်္ခါတ မုချပ္ပယောဇနာဘာဝါ၊ ကိဉ္စာပိ န ဝဏ္ဏီယတေ၊ အမှေဟိ ပန ကထမကာရာဒီနမယမနုက္ကမော ဥပ္ပန္နောတိ သိဿာနံ ကင်္ခါ ဝိစ္ဆေဒပ္ပယောဇနမ္ပတိ အနုက္ကမသဒ္ဒဿ အတ္ထကထနဗျာဇေန ဝဏ္ဏိတော ယေဝါတိ၊ ကရီယန္တေ ဥစ္စာရီယန္တေ ဧတေနာတိ ကရဏံ၊ တတ္ထ ဇိဝှာမဇ္ဈံ တာလုဇာနံ၊ ဇိဝှောပဂ္ဂံ မုဒ္ဓဇာနံ၊ ဇိဝှဂ္ဂံ၊ ဒန္တဇာနံ သေသာနံ သကဋ္ဌာနံ ကရဏံ၊ ပယတ္တိ ပယတနံ၊ တမ္ပန ဝဏ္ဏုစ္စာရဏတော အဗ္ဘန္တရော ဗာဟိယော စ ဥဿာဟော၊ တတ္ထ အဗ္ဘန္တရပယတနံ-သံဝုတတ္တမကာရဿ၊ ဝိဝဋတ္တံ သရာနံ ¶ သကာရဟကာရာနဉ္စ ဖုဋ္ဌတ္တံ ဝဂ္ဂါနံ၊ ဤသံဖုဋ္ဌတ္တံ ယရလဝါနံ၊ ဗာဟိယပယတနန္တု သံဝုတကဏ္ဌတာဒိ၊ ဌာနတော ပစ္စာသတ္တိယာ ဝိဓီယမာနကာရိယသမ္ဘဝေန ပယောဇနသမ္ဘဝါ အာဟ-‘ဌာနမ္ပနာ’တိအာဒိ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဝဏ္ဏာတိ ဌာနံ၊ ‘‘ဧ ဩနမ ဝဏ္ဏေ’’တိ (၁-၃၇) သုတ္တေ ဝဏ္ဏေတိ ကထနမေဝ ဝဏ္ဏသညာကရဏေ ပယောဇနံ၊ ယထာဝုတ္တမတ္ထမညတြ ဗျာပဒိသတိ’ ဧဝ’မိစ္စာဒိနာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒသာဒေါ သရာ’’ဣစ္စာဒေါ ‘တေနာ’တိအာဒီသု ‘တေန သရဣစ္စနေန ကွတ္ထော ကသ္မိံ သုတ္တေ ပယောဇနံ တံ ဒဿေတိ ‘‘သရောလောပေါ သရေ’’စ္စာဒီ’တိ ဧဝမာဒိနာ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဉာပေတိ ဝဏ္ဏလောပန္တိ ဉာပကံ၊ ကသ္မာ ပန’သော စေမိနာဝ ဉာပကေန သိဒ္ဓါ’တိ ဝုစ္စတိ နနု ‘တဒမိနာဒီနိ’’တိ (၁-၄၇) သုတ္တံ ဒိဿတီတိ၊ (သစ္စံ) တထာပိ ပကာရန္တရောယမ္ပိ ဝဏ္ဏလောပေ ဒဿိတောတိ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ ဧဝသဒ္ဒေါ ပန ‘ယဒိ ဉာပကေန ဝဏ္ဏလောပေါ သိယာ သော ဣမိနာဝ ဉာပကေန သိဒ္ဓါ၊ နာညေနာ’တိ အဝဓာရေတိ။

၂။ ဒသာ

နနု အအာဒယောတိ ပဌမန္တေနုဝတ္တန္တေ ကထမေတ္ထ’တတ္ထာ’တိ သတ္တမီနိဒ္ဒိဋ္ဌတာတိ အာဟ-‘တဉ္စာ’တိအာဒိ၊ အတ္ထဝသာဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေနာတိ အအာဒယောတိ ပဌမန္တဿ‘အာဒေါ ဒသာ’တျနေန သမ္ဗန္ဓာ သမ္ဗဇ္ဈမာနေ စာဓာရတ္ထေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဓာရတ္ထဝသေန သတ္တမီ ဝိဘတ္တိယာ ပရိဝတ္တနေနာတိ အတ္ထော၊ အတ္ထဝသာ သတ္တမိယာ ဝိပရိဏာမသမ္ဘဝါယေဝသုတ္တေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ‘တတ္ထာ’တိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ အာဒေါဒသန္နမနညတ္ထပဝတ္တိသမ္ဘဝတော တေသံ အအာဒယော ဝိသယဘာဝေနပိ သက္ကာ ပရိကပ္ပေတုန္တိ ဝုတ္တံ-‘တေသု ဝိသယဘူတေသူ’တိ၊ နိဒ္ဓါရဏတ္ထောပိ ယုဇ္ဇတေဝ… ဝဏ္ဏသမုဒါယတော တဒေကဒေသဘူတာန မာဒေါ ဝဏ္ဏာနံ ဒသသင်္ချာဂုဏေန နိဒ္ဓါရိယမာနတ္တာ၊ အာဒိမှိ ဒသ ဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တေ အဝုတ္တာနမ္ပိ အဝဿံ ဝတ္တဗ္ဗာနံ ဦနပူရဏတ္ထမဇ္ဈာဟာရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ- အဝဋ္ဌိတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဝါ’တိ၊ ဧကာဒီန မဋ္ဌာရသန္တာနံ သင်္ချာနံ သင်္ချေယျေ ဝတ္တနတော အာဟ-‘ဒသသင်္ချာယ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ’တိ၊ ဂယှုပဂါနံ ရဿဧ ဩဝဏ္ဏာနမ္ပိ ကစ္စာယနေ ဝိယ အပရိစ္စာဂါ အနူနာ၊ အဂယှုပဂါနံ တဒညေသံ ကေသဉ္စိ သရာနံ ပရိစ္စဂါ အနဓိကာ၊ ဒသသဒ္ဒဿ သင်္ချေယျ ဝုတ္တိတ္တာ ¶ ဒသန္နမ္ပိ အဓိကတဝဏ္ဏာနညတ္တာ ဝုတ္တံ-‘ဒသန္နမ္ပီ’တိအာဒိ၊ သယံ ပုဗ္ဗာ’ရာဇ=စိတ္တိယံ’တီသ္မာ ကွိမှိ အန္တလောပေ သမာသေ စ တဒမိနာဒိတ္တာ နိရုတ္တိနယေန ဝါ သရသဒ္ဒေါ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ၊ ‘သရ-ဂတိဟိံ သာစိန္တာသု’ ဣစ္စသ္မာ အပ္ပစ္စယေန ဝါ နိပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုမာဟ=‘သယံ ရာဇန္တီ’တိအာဒိ။

၃။ ဒွေဒွေ

တေတိ’အာဒေါ’တိ သတ္တမျန္တတ္တာ အပရေ ဒွေ ပရာမသတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝိယာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ အတ္ထဝသာ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမံ ဥပမေတိ၊ အတောဝ ဝိညာယမာနတ္ထဝသေန တေသု’တိ ဝုတ္တံ၊ တေသုတိ ပန နိဒ္ဓါရဏတ္တဝိဝစ္ဆာယံ တမ္ပိ သမ္ဘဝတီတိ တေသံ ဝဏ္ဏာနံ မဇ္ဈေ ဒွေဒွေတိ ဒွိသင်္ချာယ နိဒ္ဓါရဏတ္ထောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဝိစ္ဆာယံ ဝုတ္တိ ယဿ သော ဝိစ္ဆာဝုတ္တိ-ဒွိသဒ္ဒေါ၊ ဝိစ္ဆာဝုတ္တိတာ စာဿ သဝဏ္ဏတ္တဂုဏေန ဒွိန္နံ (‘ဗျာပိတု) မိဋ္ဌတ္တာ၊ ကမေနာဝဋ္ဌိတေတိ ဣမိနာ အကာရာဒိဝဏ္ဏပ္ပဗန္ဓဿ အနာဒိကာလသိဒ္ဓံ ကမသိဒ္ဓတ္တမာဟ။ နနု သမာနာ ဝဏ္ဏာ သဝဏ္ဏာတျနွတ္ထေ သဝဏ္ဏသဒ္ဒေ သတိ ကတံ ရဿဒီဃာနံ သဝဏ္ဏသညာ သိယာ… အသမာနတ္တာ ဧတေသန္တိ၊ နေတဒတ္ထိဝဏ္ဏပ္ပဗန္ဓဿ ကမသိဒ္ဓတ္တာ ဝစနဗလေနေဝါသမာနာနမ္ပိ ဟောတေဝါတိ၊ နေဝမ္ပိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ‘‘ဒွေဒွေ သဝဏ္ဏာ’’တိ သုတ္တဿ တာဒိသသာမတ္ထိယသဗ္ဘာဝေ [သဗ္ဘာဝေန (ပေါတ္ထကေ)] ဝိသေသကာရဏာဘာဝါတိ အာဟ‘သမာနတ္တမ္ပနာ’တိအာဒိ။ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏာ စိတ္တဇတ္တေပိ အဘိဗျတ္တိ ဝသေနာတိ ဌာနံ ကဏ္ဌာဒိ၊ တေန ကတန္တိ သမာသော၊ ကဏ္ဌတာတု ဣတိ စတ္တေ ပါဏျင်္ဂတ္တာ နပုံသကတ္တံ။ ပဉ္စမေဟိ ဝဂ္ဂပဉ္စမေဟိ။ အန္တဋ္ဌာကီတိ ဝဂ္ဂါနမန္တေ တိဋ္ဌန္တီတိ အန္တဋ္ဌာ၊ တာဟိ၊ ယုတ္တဿာတိ ဗြဟ္မစရိယာ၊ ဂုယှ’န္တိအာဒီသု ယုတ္တဿ။ ကေစီတိ အနိယမေန ဝုတ္တံ၊ တေ ပန–

‘‘ဟကာရော ပဉ္စမေဟေဝ၊ အန္တဋ္ဌာဟိ စ သံယုတော၊

ဩရသော ဣတိ ဝိညေယျော၊ ကဏ္ဌဇော တဒသံယုတော’’တိ ဝဒန္တိ။

၄။ ပုဗ္ဗော

ဝတ္တတေတိ အတ္ထဝသာ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန ဝတ္တတေ၊ နနု စေတျာဒိစောဒနာ၊ နေသဒေါသောစ္စာဒိ ပရိဟာရော၊ ဒေါသာဘာဝေ ကာရဏ မာဟ-‘ယောယော…ပေ… ¶ ပတီယတေ’တိ၊ ဝုတ္တံ သမတ္တေတိ-‘နဟိ’စ္စာဒိနာ၊ နနု စ ပုဗ္ဗသဒ္ဒေါ ယမေကတ္တာ ဧကံ ပုဗ္ဗမာစိက္ခတိ န သကလန္တိ ကထံ ‘‘ပုဗ္ဗော’တိ ဝုတ္တေ ယောယောတိ ဉာယတိ ‘ယောယော ပုဗ္ဗော’တိ စ ဝုတ္တေ ‘တေသု ဒွီသု’တိ ဧတ္ထ’ဒွီသု ဒွီသု’တိ ဣဒံ ကထံ သုခေနေဝ ပတီယတေ တဒိဒမသိဒ္ဓေနာသိဒ္ဓသာဓနန္တိ အာသင်္ကိယ တဒဘာဝမုဗ္ဘာဝီယ ပုဗ္ဗ သဒ္ဒဿ ဝိစ္ဆာဂမကတ္တမဝဂမယိတုမာဟ-‘နစေဒ’မိစ္စာဒိ။ တံယောဂါတိ ဥပစာရဝသေနာဟ၊ တဗ္ဗန္တတာယဝါတိ အတ္ထိယတ္ထေ အပ္ပစ္စယဝသေန၊ ဧဝမုပရိပိ။

၅။ ပရော

သေသမိစ္စာဒိနာ‘တေသု ဒွီသူတိ သဝဏ္ဏသညကေသု ဒွီသု’ ဣစ္စာဒိ ကမတိဒိဿတိ။ လဟုသညာ ရဿဿ၊ သံယောဂပုဗ္ဗဿ ရဿဿ ဒီဃဿ စ ဂုရုသညာ န ဝတ္တဗ္ဗာ… ဥစ္စာရဏဝသေနေဝါနွတ္ထသညာတိ ဝိညာယတိ၊ ပုဗ္ဗာစရိယဝသေန ဝါ ဣဟာဝုတ္တာဝသေသသညာဝိယ။

၆။ ကာဒယော

ကေဝလ ဗျဉ္ဇနာနမတ္ထပ္ပကာသတ္တာဘာဝါ သရာနမတ္ထပ္ပကာသနေ အစ္စန္တောပကာရာ ဗျဉ္ဇနာတိ ‘ဧတေဟီ’တိ ကရဏတ္တေန ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘သရာန’မိစ္စာဒိ။ ဝိပုဗ္ဗာ ‘အဉ္ဇ-ဗျတ္တိယံ’တီမသ္မာ ကရဏေ အနပ္ပစ္စယေ ရူပံ၊ နပုံသကတ္တမ္ပိဿာဝဂမယိတုံ ‘ဥပကာရကာနီ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဗျဉ္ဇနတ္တံ ဒိဋ္ဌန္တေန ဖုဋယတိ ‘ယထာ’ဣစ္စာဒိနာ၊ ယထာ ဩဒနဿုပကာရကာနိ သူပါဒီနိ ဗျဉ္ဇနာနိ၊ တထာ သရာနမုပကာရကာနီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဗျဉ္ဇနမ္ပန အဒ္ဓမတ္တိကံ၊ ဝုတ္တံ ဟိ–

ဧကမတ္တော ဘဝေ ရဿော၊ ဒီဃော မတ္တဒွယာယုတော၊

ပ္လုတော တိမတ္တော ဝိညေယျော၊ ဗျဉ္ဇနံ တွဒ္ဓမတ္တိကံတိ။

အနွတ္ထာတိ အနွတ္ထတော၊ ‘အနွတ္ထာ ဗျဉ္ဇနာ’တိ သမ္ဗန္ဓော။

၇။ ပဉ္စ

သဇာတျပေက္ခာယ သမုဒါယဝါစိတ္တေပိ ကာဒယောတီ အနုဝတ္တနတော ဝဂ္ဂသဒ္ဒေန ကခဂဃဉာဒယောဝ ဂယှန္တိ၊ ပဉ္စ ပရိမာဏမဿ ပဉ္စကောဝဂ္ဂေါ၊ ‘‘တမဿ ပရိမာဏံ ဏိကော စာ’’တိ (၄-၄၁) ကော၊ သုတ္တေ အာဒိဘူတော ¶ ပဉ္စသဒ္ဒေါ ပဉ္စသင်္ချာပရိစ္ဆေဒံ ကုရုမာနော မာဝသာနာနံ ဝဂ္ဂါနံ ဗဟုတ္တံ ဂမေတီတိ ‘ပဉ္စကာ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝဂ္ဂါတိ ဗဟုဝစနတော ပစ္စေကန္တိ ဝိညာယတိ၊ ဝဇ္ဇေန္တိ ယကာရာဒယောဘိ ဝဂ္ဂါ၊ ပဌမက္ခရဝသေန ပန ကဝဂ္ဂါဒိဝေါဟာရော။

၈။ ဗိန္ဒု

အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူန မုစ္စာရဏတ္ထောပေတ္ထ ဂဏှာတီတိ နိပုဗ္ဗာ တတော ကမ္မန္တိ တ္တပ္ပစ္စယေ ညိမှိ ပါဒိသမာသေ ဒီဃေစ ရူပံ ဒဿေန္တော ‘ရဿာ’တိအာဒီမာဟ၊ ပီဠနတ္ထတော နိဂ္ဂဟနံ နိဂ္ဂဟော၊ ‘ဣ-အဇ္ဈေန ဂတီသု’ဣစ္စသ္မာ ကတ္တရိ [ကမ္မနိ-ဣတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတံ ဥစ္စာရိတန္တိ အတ္ထော] တ္တပ္ပစ္စယေ ဣတံ၊ နိဂ္ဂဟေန ဣတန္တိ အမာဒိသ မာသေ ရူပံ ဒဿေန္တော ‘ကရဏံ နိဂ္ဂဟေန ဝါ’တိအာဒိမာဟ၊ ပစ္ဆိမပက္ခံ သာဓေတုမာဟ-‘ဝုတ္တံ ဟီ’တိ။

၉။ ဣယု

စတ္ထသမာသောတိ ဣတရီတရယောဂဒွန္ဒသမာသော။ အတ္တေတိ မုနိ သဒ္ဒါဒိဝစနီယေ အတ္ထေ၊ နမတီတီမဿေတံ ကမ္မံ၊

ယံ သဗ္ဗဝစနံ သဗ္ဗ၊ လိင်္ဂံ သဗ္ဗဝိဘတ္တိကံ၊

တံ သဗ္ဗတ္ထေ နမနတော၊ ဝိဒုံ နာမန္တိ တဗ္ဗိဒူ။

ဣဓ နာမသညာယာဘာဝေပိ အနွတ္ထဗလာယေဝ နာမသညာ သိဒ္ဓါတိ (အာဟ) ‘အနွတ္ထဗျပဒေသေနာ’တိ၊ သျာဒျန္တပကတိရူပန္တိ ပစ္စယာ ပဌမံ ကရီယတီတိ ပကတိ၊ သာ ဧဝ ရူပန္တိ ပကတိရူပံ၊ သျာဒျန္တဿ ပကတိ ရူပံ မုနိသဒ္ဒါဒိ သျာဒျန္တပကတိရူပံ၊ အတ္ထဝန္တမဓာတုကမပ္ပစ္စယမ္ပာဋိပဒိကံ၊ ပဒံ ပဒံ ပတိ ပဋိပဒေ၊ ပဋိပဒံ နိယုတ္တံ ပါဋိပဒိကံ။ ဝိသေသနေနာတိ သုတ္တေ ‘နမဿန္တေ’တိ ဝုတ္တေန ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာနံ ဝိသေသနေန။ အာချာတဿာတိ ပစတိအာဒိနော။ အာဒိမဇ္ဈဝတ္တိနောတိ ဣန္ဒ ဥဒကသဒ္ဒါဒီနံ အာဒေါ၊ ပခုမာဒီနံ မဇ္ဈေစ ဝတ္တိနော။ ပဒေသေသူတိ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ (၂-၈၃) အာဒိကေသု သုတ္တပ္ပဒေသေသု၊ အနိဋ္ဌပသင်္ဂ (သင်္ကံ) နိဝတ္တေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါနာမ [နာမာတိ (ပေါတ္ထကေ)] ပစတိ-ဣန္ဒ (ဥဒက ပခုမ) သဒ္ဒါဒီန မန္တ အာဒိမဇ္ဈဘူတဣဝဏ္ဏာဒီနံ ¶ ဈလသညာ ဝိဓာယ တတော ပရာသံ သာဒိ ဝိဘတ္တီနံ ‘‘ဈလာ သဿ နော’’တိ (၂-၈၁) အာဒီဟိ ‘နော’ အာဒေသာဒိမှိ ကတေ ‘ပစတိနော၊ ဣန္ဒနော၊ ဥဒကနော၊ ပခုမနော’တိအာဒိ ရူပပ္ပသင်္ဂေါ၊ နနုစာဒိအာဒိ စောဒနာ။ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဗျာသနိဒ္ဒေသေနာတိ အသမာသနိဒ္ဒေသေန။ တဒယုတ္တန္တိအာဒိ ပရိဟာရော၊ တန္တိ တံ စောဒျံ၊ သတိဟီတိအာဒိနာ အယုတ္တတ္တံ သမတ္ထေတိ၊ ဒွီသုတ္တရေသု ယောဂေသူတိ ဥပရိမေသု ‘‘ပိတ္ထိယံ’’ ‘‘ဃာ’’တိ ဒွီသု သုတ္တေသု။ ဣတ္ထိယန္တိ ဣဒန္တိ ‘‘ပိတ္ထိယ’’န္တိ သုတ္တေ ဣတ္ထိယန္တိ ဣဒံ ပဒံ။ ဝဏ္ဏဝိသေသနံ သိယာတိ ‘‘ပိတ္ထိယ’’န္တိ သုတ္တေ ‘ဣယုဝဏ္ဏာ’တိ အနုဝတ္တနတော ‘ဣတ္ထိယံ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာ’တိ ဧဝံ ဣဝဏ္ဏု ဝဏ္ဏာ ‘‘ဃော’’တိ သုတ္တေ ‘ဣတ္ထိယံ အာ’တိဧဝံ အဝဏ္ဏဿ စ ဝိသေသနံ ဘဝေယျ။ ဝဏ္ဏဝိသေသနေ ဝိရောဓမာဟ ‘ဧဝဉ္စေ’စ္စာဒိ၊ နာမဿန္တေတိ အသမာသနိဒ္ဒေသေ တွဝိရောဓမာဟ- ‘ဗျာသေ’စ္စာဒိ။ သက္ကာနာမဝိသေသနံ ကာတုန္တိ ဒွီသု သုတ္တေသု ဣတ္ထိယန္တိအာဒိနာ ဝက္ခမာနက္ကမေန။ နာမဿ အန္တော နာမန္တောတိ သမာသဿ ဥတ္တရပဒတ္ထပ္ပဓာနတ္တာ သမာသေ ဂုဏီဘူတဿ နာမဿ ဣတ္ထိယန္တိ ဣဒံ ဝိသေသနံ ကာတုံ န သက္ကာတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဝစနမန္တရေနာတိ ပါဏိနိယာနမိဝ ‘‘ယထာသင်္ချမနုဒေသော သမာနံ’’တိ (၁-၃-၁၀) သုတ္တံ ဝိနာ၊ သမာသင်္ချ ဧတေသန္တိ သမသင်္ချကာ၊ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော၊ တေန–

‘‘အာလာပဟာသလီလာဟိ၊ မုနိန္ဒ ဝိဇယာ တဝ၊

ကောကိလာ ကုမုဒါနီ ဝေါ၊ ပသေဝန္တေ ဝနံ ဇလံ’’ (၂၆၀)။

ဣစ္စာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၀။ ပိတ္ထိ

ဣတ္ထိယံ နာမဿာတိ စ၊ အန္တေ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာတိ စ ဝုတ္တေ တေသမာ ဓာရာဓေယျသမ္ဗန္ဓော အာဓေယျဿာဓာရေ ပဝတ္တိံ ဝိနာ န သမ္ဘဝတီတိ အဇ္ဈာဟာရဝသေန ‘ဝတ္တမာနာ’တိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဣဝဏ္ဏု ဝဏ္ဏာတိ အပေက္ခိယ‘ဝိသေသီယန္တီ’တိ ဗဟုဝစနမေတံ သမ္ဗန္ဓဿ ပုရိသာဓီနတာယ နာမန္တီမိနာ သမ္ဗန္ဓေ သတိ‘ဝိသေသီယတီ’တေကတ္တေန ပရိဏမတိ။

၁၁။ ဃာ

ဣတ္ထိယံ ¶ နာမဿန္တေတိ စ ဝတ္တတေ။ ဟေဋ္ဌာ သဗ္ဗတ္ထ သညိနော နိဒ္ဒိသိယ သညာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ တတ္ထ ဝိယ ဝိသုံ သညိနော ပဌမမနိဒ္ဒေသေ အသန္တော ဝိယာတိ ဒေါသလေသမာလမ္ဗိယ စောဒယတိ နနှစေ’တျာဒိနာ။ တတ္ထ သေတောတိ ဝိဇ္ဇမာနဿ သညိနော။ ကာရိယေနာတိ သညာကာရိယေန။ ပရိဟရတိ ‘နာယံ ဒေါသော’တိအာဒိနာ။ ပစ္ဆာဝုတ္တမတ္တေနာတိ ‘‘ဃာ’’တိ သုတ္တေ ကာရိယိနော အာကာရဿ ပစ္ဆာ ဝုတ္တမတ္တေန။ နစာတိ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ၊ အပရမ္ပိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗမနိယမရူပမတ္ထီတိ အတ္ထော။ အနိယမရူပမာစရိယပ္ပဝတ္တိတော သာဓေတုမာဟ ‘ဥဘယထာပိ’စ္စာဒိ။

၁၂။ ဂေါသျာ

အာသဒ္ဒေါ အာဘိမုချေ၊ အနဘိမုခမဘိမုခံ ကတွာ လပနံ ကထနမာလ ပနံ၊ တသ္မိံ အာလပနေ၊ အာလပနတ္ထေ ဝိဟိတော သီတိ အတ္ထော။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ

သညာဓိကာရော သမတ္တော။

ပရိဘာသာဓိကာရ

၁၃။ ဝိဓိ

ဝစနာရမ္ဘယောဇနမာဟ–‘ယံ ဝိသေသနဘာဝေနေ’စ္စာဒိ၊ ယန္တိ အနိယမေန ‘‘အတော ယောနံ ဋာဋေ’’တိ (၂-၄၃) အာဒီသု အတောတိအာဒိကံ ဝိသေသနဘာဝေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတံ ပရာမသတိ၊ တေနာတိ ဝိသေ သနတ္တေနု-ပါဒိယမာနေန ယံ သဒ္ဒနိဒ္ဒိဋ္ဌေန အတောတိအာဒိကေန ကရဏဘူတေန၊ ယထာကထဉ္စိတဗ္ဗတောတိ အာဒေါ မဇ္ဈေ-န္တေ ဝါ သဗ္ဘာဝတော ယေနကေနစိ အာကာရေန အဘေဒေါပစာရေန အကာရာဒိဝိသေသနဝတော နာမာဒိနော၊ တဒန္တတ္ထန္တိ တံ အတောတျာဒိ ဝိသေသနမန္တေ၊ နာဒေါ န မဇ္ဈေ ယဿ တံ တဒန္တံ၊ တံ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿာတိ အညပဒတ္ထော၊ ဝတ္တာယတ္တာတိ ဝတ္တုနော အာယတ္တာ… အတ္တာဝါတ္တနော ဝစနေ ပဓာနန္တိ၊ တဿာတိ ဝတ္တုနော၊ သာတိ ဝစနိစ္ဆာ၊ ပယောဂါနုသာ ရေနာတိ ¶ ဇိနဝစနာနုသာရေန၊ ဣတီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော၊ ဣမိနာ ကာရဏေနာတိ အတ္ထော၊ န သဗ္ဗတ္ထပ္ပသင်္ဂေါတိ သံဟိတာဒိဝိဓိမှိ သဗ္ဗတ္ထ တဒန္တ ဝိဓိပ္ပသင်္ဂေါ န ဟောတိ၊ တထာဟိ ‘‘သရော လောပေါ သရေ’’တိ (၁-၂၆) ဧတ္ထ သရောတိ ဝိသေသနဘာဝေန ဝစနိစ္ဆာယ သဗ္ဘာဝေ သရောတိ တတြာ’ဒီနံ ဝိသေသနန္တိ ယထာကထဉ္စိသရာဒိသရမဇ္ဈသရန္တာနံ တတြာဒီနံ လောပပ္ပသင်္ဂေ ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ (၁-၁၃) သရန္တဿပသင်္ဂေါ သိယာ၊ န ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ (၁-၁၃) အန္တဿ… ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒေသာဘာဝါ၊ တထာ သတိ ‘တတြိမေ’တိအာဒိမှိ ‘ဣမေ’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ ပယောဂံ နာနုသဋာ နာမသိယုန္တိ န သဗ္ဗတ္ထ တဒန္တ ဝိဓိပ္ပသင်္ဂေါ၊ တထာ ‘‘ဂတိဗောဓာ’’ (၂-၄) ဒိသုတ္တာဒိမှိပိ ‘ဂမယတိ မာဏဝကံဂါမံ တျာဒိပ္ပသင်္ဂေါတိအာဒိ စ ယထာယောဂမဝဂန္တဗ္ဗံ၊ ဝုတ္တိယံ ‘‘အတော ယောနံ ဋာဋေ’’တိ သုတ္တောဒါဟရဏံ ဒဿိတံ၊ ‘‘နရာ နရေ’’တိ လက္ခိယောဒါဟရဏံ။

၁၄။ သတ္တဓီ

ဝစနဖလမုပဒဿေတိ‘ယတ္ထေ’စ္စာဒိနာ၊ ယတ္ထ ယသ္မိံ ‘‘သရော လောပေါ သရေ’’တျာဒိကေ သုတ္တေ၊ သတ္တမိယာတိ ‘သရေ’တိအာဒိနာ သတ္တမိယာ၊ ယဿာတိ သရောတိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ၊ ကာရိယံ လောပါဒိ၊ သမ္ဗန္ဓာ ဝိသေသာတိ သရေတျာဒေါ ဩပသိလေသိကမဓိကရဏံ၊ တဉ္စောပသိလေသေ ဘဝမဓိကရဏံ ပုဗ္ဗဿ ဝါ ပရံ သိယာ ပရဿ ဝါ ပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗပရောပသိ လေသဿာဝိသိဋ္ဌတ္တာ ပုဗ္ဗပရာနံ သမ္ဗန္ဓဿ အဝိသေသာ၊ ပရဿာပီတိ န ကေဝလံ ပုဗ္ဗဿေဝ၊ သတီတျသ္မိံ အတ္ထေ ဇောတနီယေ သတ္တမီ သံသတ္တမီ သန္တသဒ္ဒဿ သမာဒေသေန၊ သတ္တဉ္စေတျာဒိဝစနမေဝံ သတိ ဃဋတေ၊ သန္တိ ဝါ သန္တသဒ္ဒတ္ထေ ပါဒိ၊ သုတ္တေ အဝုတ္တေပိ ဝုတ္တိယံ ‘နိဒ္ဒေသေ’တိ ဝစနေ ကာရဏမာဟ-သတ္တဉ္စာ’တိအာဒိ၊ နိဒ္ဒေသမန္တရေန သတ္တံ န သမ္ဘဝတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သတ္တမိယာ နိဒ္ဒေသေ သတိယေဝ တံ သမ္ဗန္ဓာယ သတ္တာယ သမ္ဘဝေါ၊ အညထာ ကိမညန္တဿာ ပတိဋ္ဌာတိ အဓိပ္ပာယော၊ ပုဗ္ဗသဒ္ဒဿ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒတ္တာ ကိန္နိဿာယ ပုဗ္ဗတ္တမိစ္စာဟ-‘သတ္တမိ’စ္စာဒိ၊ တန္တိ ‘‘သရော လောပေါ သရေ’’တိ သုတ္တံ၊ ဥကာရဿာတိ ‘ဝေဠု’ဣစ္စတြ ဥကာရဿ၊ ပုဗ္ဗဿ…ပေ… ကရိတွာ တံမနသိကတဉ္စောဒနံ ဒဿေတုမာဟ-‘တမဟ’န္တိ ¶ စ္စာဒိတိ ဧဝမေတ္ထ သာဇ္ဈာဟာရော သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗဿာတိ သတ္တမီ နိဒ္ဒိဋ္ဌတော ပုဗ္ဗဿ၊ အနန္တရဿာတိ အဗျဝဟိတဿ၊ ဝုတ္တံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အယမဓိပ္ပာယော ‘‘တသ္မိန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပုဗ္ဗဿာ’’တိ (၁-၁-၆၆) ပါဏိနိယဝစနေ ‘‘ဒိသိရယမုစ္စာရဏကြိယော နိသဒ္ဒေါပျယ မိဟ နေရန္တရိယံ ဇောတေတိ၊ တတ္ထ‘နိရန္တရံ ဒိဋ္ဌော’တိ ပါဒိသမာသေ ကတေ ဖုဋမေဝါနန္တရမုစ္စာရိတေတျမတ္ထော-ဝဂမျတေတိ ‘‘ပုဗ္ဗသဒ္ဒဿ ဗျဝဟိတေပိ ပယောဂဒဿနေ ဗျဝဟိတေပိ ကာရိယံ ပပ္ပောတီ’’တိ ဘဿကာရာဒယော ဝဏ္ဏေန္တိ၊ ဣဟ တာဒိသဝစနာဘာဝေန ဝဏ္ဏာဒိ ဗျဝဓာနေပိ သိယာ’’တိ၊ သရေစ္စာဒိပရိဟာရဝစနေ-ဓိပ္ပာယ မုဗ္ဘာဝယတိ ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိနာ၊ မထုရာယ ပါဋလိပုတ္တကဿ စာန္တရာဠေ ဂါမာဒီနံ သဗ္ဘာဝါ ဗျဝဓာနေပိ ပုဗ္ဗသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိယာ ဒိဋ္ဌန္တမာဟ-‘မထုရာ’ ဣစ္စာဒိ၊ ယသ္မာ သရေတိ ဩပသိလေသိကာဓာရေ သတ္တမျန္တံ ပဒံ၊ တသ္မာ ဗျဝဓာနေ သရလောပေါ န ဟောတီတိ ဧဝံ သင်္ခေပဗျာချာနေန ဝုတ္တိယ မတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ကေဝလံ သရေတိ ဧတ္ထေဝါတိ အာဟ- ‘ကာရိယေ’စ္စာဒိ၊ ဩပသိလေသိကေယေဝါဓာရေ ဘဝတီတိ သေသော၊ ကာရဏမာဟ-‘ဝတ္တိစ္ဆာနှဝိဓာနတော သဒ္ဒဿာ’တိ၊ ဝတ္တုနော ယာ ဣစ္ဆာ ဝစနိစ္ဆာ တဿာ အနုတူလေန ဝိဓာနတော အတ္ထဿ ကထနတောတိ အတ္ထော၊ယေန ဟိ ယမတ္ထံ ဝတ္တာတိဓာတုမိစ္ဆတိ သတီပျဘိဓာနသာ မတ္ထိယေ န တတော-ညမတ္ထံ သဒ္ဒေါဘိဒဓာတီတျဓိပ္ပာယော၊ ဝတ္တိစ္ဆာ ဝသာယေ ကာရဏမာဟ’ဝတ္တိစ္ဆာပိ’စ္စာဒိ၊ ဝတ္တုနော သုတ္တကာရဿ ဣစ္ဆာ ဝတ္တိစ္ဆာ၊ ကထမုပဒေသတော ဝတ္တိစ္ဆာ-ဝသီယတေ’ ကထဉ္စ သာမတ္ထိယတောတိ အာသင်္ကိယ တမုပဒဿေတုမာဟ-‘အတောစေတျာဒိ၊ အတော ဝက္ခမာနကာရဏာ ဥပဒေသတော ဝသီယတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကိန္တံ ကာရဏ မိစ္စာဟ-‘ယသ္မာ’ဣစ္စာဒိ၊ အနွယသဒ္ဒေနေတ္ထ ဂုရုပါရမ္ပရိယော-ပဒေသော ဝိဝစ္ဆိတော၊ ယသ္မာ ကာရဏာ အနွယော ဂုရုပါရမ္ပရိယော ပဒေသော ဂုရုကုလမုပဂမ္မ ပဉှကရဏာဒိနာ အနွိစ္ဆီယတေ ဂဝေသီယတိ၊ အတော ကာရဏာ ဂုရုပရမ္ပရာ ဂတဥပဒေသတော ဝသီယတောတိ အတ္ထော၊ သာမတ္ထိယတော-ဝသာယပ္ပဋိပါဒယိတုမာဟ- ‘သာမတ္ထိယမ္ပိ’စ္စာဒိ၊ သာမတ္ထိယမ္ပိ ဝုစ္စတေတိသေသော၊ လဃုနောပါယေန သဒ္ဒါနမုပလက္ခဏေ ပဝတ္တီတိ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိယာ ဝစနန္တရက-ရဏမနုပန္နံ ¶ ၊ ဥပပန္နံ ဝစနန္တရကရဏံ၊ တဿ စ ဩပသိလေသိကာဓာရ မန္တရေန အညထာနုပပတ္တိယာ အာဓာရဝိသေသပ္ပဋိပ္ပတ္တီတိ ဣဒမေတ္ထ သာမတ္ထိယံ၊ အာဓာရန္တရေစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တံ သာမတ္ထိယံ ဝိဘာဝေတိ၊ အာဓာရန္တရေပီတိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဌော ဒိဿတိ၊ ပသင်္ဂါဘာဝတော အတ္ထန္တ-ရေနာပိ အာဓာရန္တရေပိ ဩပသိလေသိကာဓာရေပိ ဝစနန္တရပ္ပသင်္ဂေါ သိယာတိ သမ္ဗန္ဓသမ္ဘဝါ ဩပသိလေသိကာဓာရနိဿယနေပိ အာနိသံသော န ဒိဿတီတိ သမုစ္စယတ္ထေနာပိ နတ္ထိ ပယောဇနန္တိ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗော ယမ္ပိ သဒ္ဒေါတိ၊ နနု ကိမေဝံ ဝဏ္ဏီယတေ ပုဗ္ဗဿေဝေတိ ဝစန မေဝေါပသိလေသိကမဓိကရဏံ ဝိညာပယတိ… တတ္ထေဝ ပုဗ္ဗပရတ္တ သမ္ဘဝါတိ ယောမညတေ၊ တဿေသာ ကပ္ပနာ န သင်္ဂတာတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ပုဗ္ဗဿာတိ’စ္စာဒိ၊ အယုတ္တတ္တေ ကာရဏမာဟ-‘သာမီပိကေပိ တဿ သမ္ဘဝါ’တိ၊ ‘ဂင်္ဂါယံ ဃောသော’တိ ဝုတ္တေ ဃောသော ဂင်္ဂါယံ ပုဗ္ဗော ဝါ ပရော ဝေတိ ဂမ္မမာနတ္တာ သာမီပိကေပျဓိကရဏေ ပုဗ္ဗပရတ္တဿ သမ္ဘဝါတိ အတ္ထော၊ ဧတာဝဝုစ္စတေတိ ပုဗ္ဗဿေဝ ဟောတိ န ပရဿာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုစ္စတေ၊ တထာစ ဝက္ခတိ-‘ကိန္တ’န္တိအာဒိ၊ အဓိကံ ဗျဝဟိတနိဝုတျာဒိ န ဝုစ္စတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အာဒိသဒ္ဒေနေတ္ထ ဆဋ္ဌီပကပ္ပနာ ဂဟိတာ၊ ဆဋ္ဌီပကပ္ပနာပိ သာမတ္တိယာ ကတာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ပကပ္ပနံ ပကပ္ပနာဝိဓာနံ၊ ဧဝံ မညတေ ‘ပါဏိနိယာ ‘‘ဆဋ္ဌီဋ္ဌာနေယောဂါ’’တျတော (၁-၁-၄၉) ‘‘တသ္မိန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပုဗ္ဗဿ’’ (၁-၁-၆၆) ‘‘တသ္မာ တျုတ္တရဿ’’ ဣတိ (၁-၁-၆၇) ပရိဘာသာသုတ္တဒွယေ ဆဋ္ဌီဂဟဏမနုဝတ္တိယ ‘တသ္မိန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပုဗ္ဗဿ ဆဋ္ဌီ’ ‘တသ္မာတျုတ္တရဿ ဆဋ္ဌီ [နိဒ္ဒိဋ္ဌေ ပုဗ္ဗဿ ဆဋ္ဌီတိ ပုဗ္ဗဿ ကာရိယိတ္တပဋိပါဒနယောဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌီ တဗ္ဗောဓကပဒေ ဘဝတိတျတ္ထော၊ ဧဝ ဓုတ္တရဿေတု ဝိ။ ဥဇ္ဇောတဋီကာ] တိ ဆဋ္ဌီပကပ္ပနံ ပဋိပါဒေန္တိ ‘ယသ္မိံ သုတ္တေ ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒေသော နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဆဋ္ဌီပကပ္ပနာယထာ သိယာ’တိ၊ ဣဓ ပန ဝစနန္တရာဘာဝေပိ ယတ္ထ ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒေသော နတ္ထိ၊ တတ္ထ သာမတ္ထိယေနေဝ ဆဋ္ဌီပကပ္ပနာ သိဒ္ဓါ’တိ၊ သာမတ္ထိယမုပဒဿေတိ ‘သတ္တမီနိဒ္ဒေသေ’စ္စာဒိနာ၊ အညဝိဘတ္တိနိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ ပဋိပဇ္ဇတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကာရိယယော ဂန္တိ ကာရိယသမ္ဗန္ဓံ၊ ယထာ ‘‘ဝဂ္ဂေ ဝဂ္ဂန္တော’’တိ ဧတ္ထာနုဝတ္တမာနံ နိဂ္ဂဟီတ’န္တိဒံ ဆဋ္ဌီယန္တံ ဝိညာယတေ၊ ကထံ ဝဂ္ဂေတေသာ သတ္တမျကတတ္ထာ ‘‘နိဂ္ဂဟီတ’’န္တိ (၁-၃၈) ပုဗ္ဗသုတ္တေ ကတတ္ထတာယ ပဌမာ ဝိဘတ္တိယာ ¶ ဆဋ္ဌီဝိဘတ္တိမ္ပကပ္ပေတိ သတ္တမိယံ ပုဗ္ဗဿေ’တိ တထေတျဝဂန္တဗ္ဗံ။ ဧတာဝ ဝုစ္စတေတိ ဝုတ္တေ ဣဒန္တိ န ဝိညာယတေတိ အာဟ ‘ကိန္တ’န္တိအာဒိ၊ ယဒါဟိစ္စာဒိနာ ပရိယာယပသင်္ဂက္ကမံ ဒဿေတိ။ ကိမိဒမုစ္စတေ ပရိယာယပ္ပသင်္ဂေ နိယမတ္ထံ ဝစနန္တိ နနု ပုဗ္ဗပရာနံ ယုဂပဒုပ္ပတ္တိယ မာစရိယဝစနပ္ပမာဏေနာပ္ပဋိပတ္တိယံ ဝိဇ္ဈနတ္ထံ ဝစနန္တိ ကသ္မာ နောစ္စ တေစ္စာဟ- ‘ယုဂပဒုပသိလိဋ္ဌာန’န္တျာဒိ၊ ယုဂပဒုပသိလိဋ္ဌာနမသမ္ဘဝေါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကုတောစ္စာဟ-‘အပရဿူပသိလေသိကဿာဘာဝတော’တိ၊ အတောတိ ယုဂပဒုဘိန္နမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော၊ ဝစနံ ‘‘သရော လောပါသရေ’’စ္စာဒိကံ (၁-၂၆) သုတ္တံ။

၁၅။ ပဉ္စ

အဝဓိဘာဝေနာတိ ‘အတော’စ္စာဒိနာ အဝဓိတ္တေန၊ ယဿာတိ ယော အာဒိနော၊ ကာရိယန္တိ ‘ဋာဋေ’အာဒိကံ၊ ပုဗ္ဗပရာပေက္ခတ္တေနာဝိသေသာတိ ယထာ- ‘ဂါမာ ဒေဝဒတ္တော’တိ ဝုတ္တေ သော တတော ပုဗ္ဗော ပရောဂေတိ ဝိညာယတီတျဝဓိဘာဝဿ ပုဗ္ဗပရာပေက္ခတ္တေနာဝိသေသော၊ တထေဟာပိ ‘‘အတော ယောနံ ဋာဋေ’’တိ (၂-၄၁) ဝုစ္စမာနေ အတော ပုဗ္ဗေသံ ယောနံ အထဝါ ပရေသန္တိ ပုဗ္ဗပရာပေက္ခတ္တေနာဝဓိဘာဝဿာဝိသေသာတိ မညတေ၊ ပုရေ ဝိယာတျနေန သတ္တမိယန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ နိဒ္ဒေသဝစနေ ကာရဏမတိဒိသတိ၊ ဝုတ္တိယံ ‘နရာနမေရေ’တိ ဧတ္ထ အပဝါဒဝိပ္ပဋိသေဓေ သတိပရတ္တာ ဋာဋေအာဒေသာနံ ပဝတ္တိံ ‘‘အာဒိဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏယိဿာမ၊ အထ ကိမိမိနာ ဝစနေန နနု ယတော ယတ္ထ ပဉ္စမီ နိဒ္ဒေသော တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘မာနုဗန္ဓော သရာနမန္တာ ပရော’’ (၁-၂၁) တျတော ‘ပရော’တျနုဝတ္တေတုံ သက္ကာတိ တဿာနုဝတ္တိတဿ ယောနမိစ္စနေန သာမာနာဓိကရဏျာ‘ပရေသံ ယောနံ’တျယမတ္ထော ဝိညာယတေ၊ တတော ပုဗ္ဗေသံ ပသင်္ဂေါယေဝ နတ္ထီတိ၊ နေတဒတ္ထိ၊ ပရောတိ တျနုဝတ္တမာနံ ‘အတော’တိ ပဉ္စမျန္တေန သမ္ဗဇ္ဈမာနံ န ကောစိ ဝါရေတာ အတ္ထီတိ ပရတော-ကာရတော ပုဗ္ဗေသမ္ပိ ယောနံ ဋာဋေအာဒေသာ ပပ္ပောန္တီတိ ဝစနေနေမိနာ ဘဝိတဗ္ဗမေဝါတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဝစနေ’စ္စာဒိ၊ ဧဝဉ္စရဟိ တဒေဝေါဒါဟရိတဗ္ဗံ၊ ကိံ ‘နရာနရေ’ တျုဒါဟဋန္တိ စေ၊ နေသဒေါသော၊ အညဒတ္ထံ ကာရီယမာနမိဟာ-ပျတ္ထဝန္တံ ဟောတီတိ၊ ပုဗ္ဗကော ပရိဟာရောတိ ဗျဝ ဟိတနိဝတ္တိယာ ¶ ပုဗ္ဗသုတ္တေ ဝုတ္တော ‘‘သရေတောပသိလေသိကာဓာရော’’တိ ပရိဟာရော၊ န သမ္ဘဝတီတိ ဣဟ သတ္တမိယာ အဘာဝါ န သမ္ဘဝတိ၊ ဝစနာနန္တရန္တိ ပါဏိနိယာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဂ္ဂဟဏမိဝ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိယာ သုတ္တန္တရံ၊ တေ ဟိ ‘‘တသ္မာတျုတ္တရဿာ’’တျေတ္ထ (၁-၁-၆၇) နိဒ္ဒိဋ္ဌဂ္ဂဟဏမနုဝတ္တိယ တေန ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိမ္ပဋိပါဒေန္တိ။ အနန္တရေတိဝစနာ ပစ္စာသတ္တိယာ နိဿယနံ ဝိညာယတေ၊ ကတတ္ထတာယာတိ ဝစနာ ဇာတိယာတျာဟ- ‘ပစ္စာသတျာ ဇာတိံ သန္နိဿာယာ’တိ ဇာတိံ သန္နိဿာယ ပစ္စာသတျာ ကရဏဘူတာယ နိဝတ္တိမာဟေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣမိနာ ပစ္စာသတ္တိ ဉာယဗျာပနဉာယဇာတိပဒတ္ထဗျတ္တိပဒတ္ထေသု ပစ္စာသတ္တိဉာယော ဇာတိပဒတ္ထောစေဟ နိဿီယတေတိ ဒဿေတိ၊ န ဟိ ကေဝလံ ဇာတိံ နိဿာယ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ၊ တထာဟိ ယဒေတ္ထ ပစ္စာသတ္တိဉာယော န နိဿိတော၊ တဒါ ဗျာပနဉာယေန ဗျဝဟိတေ စာဗျဝဟိတေ စာသဇ္ဇတီတိ ဇာတိယာ နိဿယနေ သတျပိ ဗျဝဟိတေပိ ဗျာပျမာနာ ဇာတိ ကေန နိဝါရီယတေ နာပိ ကေဝလံ ပစ္စာသတ္တိန္နိဿာယ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ၊ တထာဟျသတိ ဇာတိသန္နိဿယေန ဗျတ္တိနိဿီယတေ၊ ဗျတ္တိယဉ္စ ပဒတ္ထေ ပဋိလက္ခိယံ လက္ခဏံ ပဝတ္တတီတိ ပစ္စာသတ္တိ ဉာယနိဿယနေပျဗျဝဟိတမ္ပတိ ယံ လက္ခဏံ ဘိန္နံ တဒဗျဝဟိတေ ပဝတ္တံ၊ ယမ္ပန ဗျဝဟိတမ္ပတိ ဘိန္နံ လက္ခဏံ၊ တဉ္စ ဝစနပ္ပမာဏတော မာဘဝတွဿ ဗျတ္ထတာတိ ဗျဝဟိတေပိ ပဝတ္တတေ၊ တသ္မာ ဥဘောပိ နိဿာယ နီယာတိ။ ဝိသယဒဿနပ္ပသင်္ဂေ ဝိသယိဒဿနမတ္ထဗျတ္တိကာရဏန္တိ ဝါကျန္တောဂဓပဒါနမတ္ထမ္ပဌမံ ဒဿေတွာ ပစ္ဆာ သမာသာဒိကံ ဒဿေတုံ ‘ကတော’တျာဒိကမာရဒ္ဓံ၊ ဇာတိလက္ခဏောတိ အဗျဝဟိတတ္တဇာတိသဘာဝေါ၊ ‘ဩသဓျော’တိ ဧတ္ထ သကာရေ အကာရာ ပရဿ ဓကာရေန ဗျဝဟိတဿ ယောဿ ဝိယာဝသေသာနမ္ပိ သဗ္ဘာဝတော ဝုတ္တံ-‘ယောပ္ပဘုတီန’န္တိ၊ ဇာတိ သာမညံ၊ ယာဝတိ ဝိသယေတိ ဂဝါဒိကေ ယတ္တကေ ဝိသယေ၊ ကာမစာရတော ဝိသယ ပရိသမတ္တိယာ ဒိဋ္ဌန္တမာဟ-‘တံ ယထေ’တိ၊ ဘောဇယေတီတိ ဧတ္ထ ဘောဇယေဣတီတိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ ကတောဟိ ဇာတျတ္ထော ကသိဏောတိ ယသ္မာ သကလော ဗြာဟ္မဏ ဇာတိသင်္ခါတော အတ္ထော ပရိသမတ္တော၊ တသ္မာတိ အတ္ထော၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ- ¶ ‘ယာဝ ဒိဋ္ဌမ္ဘောဇယေ’တိ ဝုတ္တေ [ဝုတ္တေန (ပေါတ္ထကေ)] သန္တာယ သာမညဝုတ္တိ ဗြာဟ္မဏသဒ္ဒပ္ပယောဂသာမတ္ထိယာ ပစ္စေကမ္ဘောဇနကိရိယာ ကတာ နာမ ဟောတိ၊ ယတော ကသိဏောပိ ဇာတျတ္ထော ပရိသမတ္တော နာမာတိ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) သုတ္တေ ဗျဉ္ဇနေတိ သတ္တမီ ပုဗ္ဗဿ ဒီဃာဒိဝိဓိမှိ စရိတတ္တာ ‘‘သရမှာ ဒွေ’’တိ (၁-၃၄) ဧတ္ထ သရမှာတိ ပဉ္စမျက တတ္ထာ၊ တတော ပဉ္စမီနိဒ္ဒေသဿ ဗလီယတ္တံ၊ တတော ‘‘သတ္တမိယံ ပုဗ္ဗဿ’’ ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿာ’’တိ ဒွိန္နံ ပရဿ သမုဋ္ဌာပနေ ‘ဗျဉ္ဇနေ’တိ သတ္တမီ ပရဿ ကာရိယ ယောဂိတာယ အတ္ထတော ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမေန ဆဋ္ဌီဘာဝေန ပရိဏမတီ… ဒွိန္နံ သုတ္တာနံ ဝိပ္ပဋိသေဓေ ပရဿ ဗလီ ယတ္တာဝါတိ ဧတာဒိသသာမတ္ထိယသဗ္ဘာဝတော ဝုတ္တံ-‘ဆဋ္ဌီပကပ္ပနာပိ ပုရေဝိယ သာမတ္ထိယာ’တိ။

၁၆။ အာဒိဿ

ကိဉ္စိ အန္တဿ သမ္ပတ္တန္တိ ယံ ဋာနုဗန္ဓမနေကဝဏ္ဏံ န ဟောတိ၊ တံ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿေ’’ (၁-၁၇) တျန္တဿ ပတ္တံ၊ ကိဉ္စိ သဗ္ဗဿေတိ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿေတိ’’ (၁-၁၉) ဋာနုဗန္ဓမနေကဝဏ္ဏဉ္စ ကာရိယံ သဗ္ဗဿ ပတ္တံ။ ယဒန္တဘာဝိကာရိယံတျာဒိနာ ဝစနဖလမုပဒဿေန္တော ‘ဆဋ္ဌီယန္တဿေ’တီမဿာပဝါဒေါ ယံ ယောဂေါတိ ဒဿေတိ၊ တဿာယမ ပဝါဒေါ ဟောတု ဋာနုဗန္ဓာဒိကာရိယံ ကထန္တိ အာဟ-‘ဋာနုဗန္ဓေ’စ္စာဒိ၊ ဝိပ္ပဋိသေဓာတိ အပဝါဒဝိပ္ပဋိသေဓာ၊ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿေ’တိ ဟိ ဥဿဂ္ဂေါ၊ တဿာပဝါဒါ ‘‘အာဒိဿ’’ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿေ’’တျေတေ၊ ‘‘အာဒိဿာ’’တီမဿာဝကာသော ‘တေရသာ’တိ၊ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿာ’’တီမဿာဝကာသော ‘ဧသု၊ အနေနာ’တိ၊ ဣဟောဘယမ္ပပ္ပောတိ ‘‘အတော ယောနံ ဋာဋေ’’ (၂-၄၁) ‘‘နရာနရေ’’ ‘‘အတေန’’ (၂-၁၀၈) ‘‘ဇနေနာ’’တိ (တတ္ထ) ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿေ’’တီဒမ္ပဝတ္တတီတိ တေသမပဝါဒါနံ ဝိပ္ပဋိသေဓာ သဗ္ဗာဒေသော ဘဝတိ။ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ ဒသသဒ္ဒေ-န္တဿ ပတ္တောပိ တဒပဝါဒတ္တာ ‘‘အာဒိဿာ’’တိအာဒိဘူတဿ ဒကာရဿ ဟောတီတိ အာဟ ‘ဒကာရဿရော’တိ။

၁၇။ ဆဋ္ဌီ

ကောတ္ထောန္တ ¶ သဒ္ဒဿေစ္စာဟ-‘အန္တောဝသာန’မိစ္စာဒိ၊ ‘‘ဝဏ္ဏဿန္တဿ’’တိ (၁-၁-၅၂) သုတ္တေ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏမန္တဝိသေသနာယောပဒိဋ္ဌံ ပါဏိနိနာ-အန္တဿ ပဒဿ ဝါကျဿ ဝါ မာဘဝီ’တိ၊ ဣဟ တွနတ္ထကံ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ ဗျဝစ္ဆေဇ္ဇာဘာဝါတိ ဒဿေတုမာဟ-‘သော စေ’ တျာဒိ၊ နနု ဗြဟ္မဿာတိ ဝိသေသနတ္ထေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတော မဟာဗြဟ္မသဒ္ဒေါ ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌော နာမာတိ ‘‘ဗြဟ္မဿု ဝါ’’တိ (၂-၁၉၄) ဥအာဒေသော ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ အန္တဗြဟ္မသဒ္ဒဿ ပပ္ပောတိ၊ တထာ သတိ ‘န ဟိ ဆဋ္ဌီ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အန္တံ ပဒံ ဝါကျံ ဝါ သမ္ဘဝတီ’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ၊ ဝုစ္စတေ- န ဝိသေသနတ္ထေနာက္ခေပမတ္တေန မဟာဗြဟ္မသဒ္ဒေါ ဆဋ္ဌီ နိဒ္ဒိဋ္ဌော နာမ ဘဝတီတိ န ဗြဟ္မသဒ္ဒဿ သဗ္ဗဿာဒေသပ္ပသင်္ဂေါ၊ မဟာဗြဟ္မသဒ္ဒေ ဝါ ဗြဟ္မသဒ္ဒေါ အတ္ထီတိ တဿာန္တဿ ဥတ္တံ ဝိဓီယတေ။

၁၈။ ဝါနု

‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿေ’’တျနေနေဝါဝိသေသေန ဝါနုဗန္ဓကာရိယေပျန္တဿ သိဒ္ဓေ ကိမတ္ထောယမာရမ္ဘောတျာသင်္ကိယ ဋာနုဗန္ဓာတျာဒိနာ ဝစနဖလမုပဒဿေန္တော ‘ဗာဓကဗာဓနတ္ထော-ယမာရမ္ဘော’တိ-ဝဒတိ၊ တထာဟိ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿေ’’တျဿ ဗာဓကော ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿေ’’တိ၊ တဿ စ ‘‘ဝါနုဗန္ဓော’’တျယံ ယောဂေါ ဗာဓကောတိ ဗာဓကဗာဓနတ္ထော သမ္ပဇ္ဇတေ၊ အပဣစ္စယမုပသဂ္ဂေါ ဝဇ္ဇနေ နီဝါရဏေ၊ ပနယနေ ဝါ ဝတ္တတေတိ အပေါဒျန္တေ ဥဿဂ္ဂလက္ခဏာနိ ဝဇ္ဇီယန္တေ နီဝါရီယန္တေ အပနီယန္တေ နေနေတျပဝါဒေါ၊ သုတ္တေကဒေသေန သုတ္တမေဝေါပလက္ခိတန္တိ အန္တဿ‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’တိ သုတ္တဿ အပဝါဒေါ အန္တာပဝါဒေါ၊ ဥဿဇ္ဇတေ နိဝတ္တီယတျပဝါဒေနေတျုဿဂ္ဂေါ၊ ဥဿဂ္ဂါပဝါဒက္ကမော ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿေ’’တျုဿဂ္ဂေါ၊ တဒပဝါဒါ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿ’’ ‘‘ဥကာနုဗန္ဓာဒျန္တာ’’ ‘‘မာနုဗန္ဓော သရာ နမန္တာ ပရော’’တိ၊ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿေ’’တျုဿဂ္ဂေါ၊ တဒ ပဝါဒါ ‘‘ဝါနုဗန္ဓော’’ ‘‘မာနုဗန္ဓော သရာနမန္တာ ပရော’’တိ။

၁၉။ ဋာနု

ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌဿေစ္စာဒိနာ ¶ ဝစနာရမ္ဘပ္ပယောဇနာချာနေနာန္တာဒေသာပဝါဒေါ ယံ ယောဂေါတိ ဗြဝီတိ၊ ပစ္စေကမဘိသမ္ဗန္ဓောတိ သော ဋကာရာနုဗန္ဓော စာဒေသောတိအာဒိနာ၊ ကဿ သဗ္ဗဿ ဘဝတိစ္စာဟ-‘ဆဋ္ဌီ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿေ’စ္စာဒိ၊ နနု စ ဋေအာဒေသောပျနေကဝဏ္ဏောဧဝ ဒွိဝဏ္ဏသမုဒါယတ္တာတျာသင်္ကိယာဟ-‘ဥပလက္ခိယေ’စ္စာဒိ၊ အနုဗဓျတေ ပယောဂေ အသုယျမာနေပိ ပယောဇနဝသေနာနုသရီယတီတျနုဗန္ဓော၊ ဥပဒေသေ ယေဝေါပလက္ခိယ နိဝတ္တတေတျနေနေတံ ဒဿေတိ ‘ဥစ္စာရိတဝိနာသိနောနုဗန္ဓာ’တိ၊ ဥပဒေသေ ပဌမုစ္စာရဏေ။

၂၀။ ဉကာ

အာဒျန္တာတိ ဝုတ္တေ ကထမဝယဝါတျယမတ္ထော လဗ္ဘတီ တျာဟ-‘အာဒျန္တသဒ္ဒါနမိ’စ္စာဒိ၊ အာဒျန္တသဒ္ဒါနံ နိယတဝယဝဝါစိတ္တာ အဝယဝဿ စာဝယဝိနာမန္တရေနာ သမ္ဘဝတော သာမတ္ထိယာဝယဝီ လက္ခီယတိ၊ ဆဋ္ဌိယာတျနုဝုတ္တိတော ဝါဝယဝါဝယဝိသမ္ဗန္ဓေသာ ဆဋ္ဌီ၊ တာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿာတျယမတ္ထော ဝိညာယတေတိ ဝုတ္တိယံ-‘ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌဿာ’တိ (ဝုတ္တံ)၊ တေနေဝ ပစ္စယဝိဓိမှိ ကူပ္ပစ္စယာဒယော န ဒေါသာ ဘဝန္တီတိ၊ အတောယေဝါတိ တဒဝယဝါစိတ္တတောယေဝ၊ တဂ္ဂဟဏေနေတိ အဝယဝဂ္ဂဟဏေန၊ ကတာကတပ္ပသင်္ဂိတ္တာတိ ဩတ္တေ ကတေပိ အကတေပိ ဝုကာဂမဿ ပသင်္ဂတော၊ ဘူယတ္တတ္တာ ဟိ ဩတ္တဿ ဘူဂ္ဂဟဏေ သတိ ကတေပိ ဩတ္တေ ဝုကာဂမေန ဘဝိတဗ္ဗမကတေပိ တတောဝ ‘‘ကတာကတပ္ပ သင်္ဂီ ယော ဝိဓိ သနိစ္စော’’တိ နိစ္စတ္တာ ဩတ္တံ ဗာဓိတွာ ဝုကာဂမော ဟောတိ၊ အထ ဝုကာဂမေ ပစ္ဆာ တေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ-‘အန္တာဝယဝေ’စ္စာဒိ။

၂၁။ မာနုဗန္ဓော

ယဒိနိဒ္ဓါရဏေ ဆဋ္ဌီ အန္တဿာဝိသေသိတတ္တာ အဝိသေသေန ယတော ကုတောစိ အန္တတော ဗာနုဗန္ဓော ပရော သိယာ၊ န ဟိ ဒုတိယံ သရဂ္ဂဟဏမတ္ထိ၊ ယေနာန္တော ဝိသေသီယတေစ္စာဟ-‘နိဒ္ဓါရဏ’မိစ္စာဒိ၊ ကာရဏမာဟ-‘သုတတ္တာ’တိ၊ ‘သရာန’န္တိ သုတတ္တာတိ အတ္ထော၊ တေန ‘‘သုတာနုမိတေသုသုတသမ္ဗန္ဓောဗလဝါ’’တိ ရုန္ဓတီတေတ္ထဓကာရဿာ နုမိတဿ ¶ မံ န ဟောတီတိ ဒီပေတိ၊ သမာန ဇာတိယဿေဝ လောကေ နိဒ္ဓါရဏပ္ပတီတိ ဟောတိစ္စာဟ-‘တထာ ဟိ’စ္စာဒိ၊ ယထာ’ကဏှာ ဂါဝီနံ သမ္ပန္နခီရတမာ’တိ ဝုတ္တေ အဝိသေသိတတ္တေပိ ကဏှာယ ကဏှာဂါဝီယေဝ ပတီယတေ၊ တထေဟာပိ သရာနံ မဇ္ဈေ အန္တာတျန္တတ္တေန နိဒ္ဓါရိယမာနော သမာနဇာတိယော သရောယေဝ ပတီယတေ၊ တေန သရာနံ ယေဝါန္တာပရော ဘဝိဿတီတိ ဘာဝေါ၊ ဝိသေသနတ္တောတိ ‘‘ဉိလတဿေ’’တိ (၅-၁၆၃) သုတ္တေ အဿာတိ ဝုတ္တေ အယမေဝေတိ နိယမာဘာဝါ ယဿကဿစိ အကာရဿ ဉိပ္ပတ္တိ၊ တေနာနိဋ္ဌပ္ပတ္တီတိ လာနုသင်္ဂိဿေဝ အဿာတိ လဿ ယံ ဝိသေသနတ္တံ တံ အတ္ထော ပယောဇနမဿ ‘‘ကတ္တရိလော’’တိ (၅-၁၈) လကာရဿာတိ ဝိသေသနတ္ထော လကာရော၊ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံ ‘‘မာနုဗန္ဓော’’တိအာဒိသုတ္တေယေဝ။

၂၂။ ဝိပ္ပဋိ

ပရောတိ ဝတ္တတေ၊ သော စာညာဓိကျဣဋ္ဌာဒျနေကတ္ထောပိ ဣဓ ဣဋ္ဌ ဝါစီ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကမ္မဗျတိဟာရေဃဏိတိ ကမ္မဗျတိဟာရော ကိရိယာပရိဝတ္တနံ ဘာဝဝိသေသော တသ္မိံ ‘ဘာဝကာရကေသွဃဏ္ဃကာ’’တိ (၅-၄၄) သာမညေန ဝိဟိတတ္တာ ဝိပ္ပဋိသေဓနန္တိ အတ္ထေ ဃဏိ ဝိပ္ပဋီ သေဓော၊ တေနာဟ-‘သာမညေ’စ္စာဒိ၊ ဝိပ္ပဋိသေဓသဒ္ဒဿ အတ္ထမာဟ-‘အညမညပဋိသေဓော’တိ၊ သံသိဒ္ဓိယံ ဝတ္တမာနောပိ သိဓိ ဥပသဂ္ဂသမ္ဗန္ဓေ နာတ္ထန္တရေပိ ဟောတီတိ အညမညဝိရောဓောတျတ္ထော၊ ဝိပ္ပဋိသေဓသဒ္ဒဿ လောကေ ဝိရောဓဝါစိတ္တေန ပသိဒ္ဓတ္တမာဟ ‘တထာ ဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ကထမ္ပန ပမာဏဘူတဿာစရိယဿ ဝစနေသု အညမညဝိရောဓော သမ္ဘဝတီစ္စာသင်္ကိယ ဥဘိန္နံ သာဝကာသတ္တေ သတိ သမ္ဘဝတိ နာညထာတိ ‘ဒွိန္န’မိစ္စာဒိ ဝုတ္တိဂန္ထော ပဝတ္တောတိ ဝတ္တုံ ‘သောစာ’တိအာဒိမာဟ အညမညာနဇ္ဈာသိတေတိ အညမညေနာနက္ကန္တေ အပရိဂ္ဂဟိတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အနုဘယတာဂိနီတိ ယော ဝိသယေကဒေသော ဥဘယန္န ဘဇတေ တသ္မိံ အနုဘယဘာဂိနိ ဝိသယေကဒေသေ၊ သာမညဝိသယော ဒွိန္နံ ဝိဓီနံ သာဓာရဏော ဝိသယော၊ တတ္ထ ပဝတ္တိပ္ပသင်္ဂေ သတိ သောစ ဝိပ္ပဋိသေဓော ဇာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣမိနာ ဝိပ္ပဋိသေဓဿ ဝိသယော ပဝတ္တိပ္ပသင်္ဂေါ ဝိသယဝိသယီနမဘေဒေန သုတ္တေ ‘ဝိပ္ပဋိသေဓော’တိဝုတ္တောတိ ¶ ‘ဒွိန္န’မိစ္စာဒိနာ ဝုတ္တိဂန္ထော ရစိတောတိ ဒီပေတိ၊ ပရော ဟောတီ တိဝိဓိဒဿိတောတိ ဣမိနာ ယဒိ နိယမော-ဗ္ဘူပဂတော သိယာ၊ တဒါ ‘ပရောဝဟောတီ’တိ ဝဒေယျာတိ ဒဿေတိ၊ ပါဏိနိယာ ဟိ ဇာတိယံ ပဒတ္ထေ သကိမေဝ လက္ခဏံ ပဝတ္တတီတိ စရိတတ္ထတ္တာ ဝိသယန္တရေ ဒွိန္နမ္ပိ လက္ခဏာနမပ္ပဝတ္တိယံ ပရံ ပစ္ဆိမံ ကာရိယန္တိ ဝိဓျတ္ထမိဒံ ဝစနံ၊ ဗျတ္တိယန္တု ပဒတ္ထေ လတွာဒီနမိဝ ပရိယာယပ္ပသင်္ဂေ နိယမတ္ထန္တိ ပဋိပန္နာ၊ ဣဓ ပန ဇာတိယံ ဗျတ္တိယဉ္စ ဒွိန္နမ္ပိ သုတ္တာနမပ္ပဝတ္တိယမေဝ ဝိဓျတ္ထမေဝိဒံ ဝစနံ၊ န နိယမတ္ထမ္ပီတိ ပဋိပါဒေတုမာဟ-‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ ကာမစာရတော ပရိသမာပီယတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကာမတော ပရိသမာပနဉ္စေတိဿာ သဗ္ဗသ္မိံ အတ္တနော ဂေါစရေ အဝိစ္ဆေဒဗျာပနေန ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ ကထမ္ပနေကဿာပိ ပဝတ္တိ န ဘဝေယျာတျာသင်္ကိယ ကာရဏမာဟ‘ဥဘယမ္ပိ’စ္စာဒိ၊ ဟိသဒ္ဒေါ ယသ္မာတ္ထေ၊ ယသ္မာ ဥဘယမ္ပိဒမာစရိယဝစနံ၊ တတောယေဝ ပမာဏံ၊ အဘိမတကာရိယဝိဓာနေ လိင်္ဂဘာဝေန သဒ္ဒိကာနုမတတ္တာ(တေသံ) ဝိဓီနံ ဝိဓာယကဉ္စ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ပမာဏတ္တာ ဒွိန္နမ္ပိ အပ္ပတ္တိယံ ကာရဏမာဟ-‘အနုဘယဘာဂိမှိ’စ္စာဒိ၊ ယတော လဒ္ဓါဝကာသာ တတော သမာနဗလာတိ၊ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ဝိရုဒ္ဓါစာတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒံ ဒတွာ ‘အနုဘယဘာဂိမှိ…ပေ… ဝိရုဒ္ဓါစာတိ ဒွိန္နံ ဝစနာနံ ပမာဏတ္တာ ဥဘိန္နမ္ပိ အပ္ပဝတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမာနဗလာနံ ဒွိန္နံ လောကေပိ ဝိရောဓိတ္တံ ဧကက္ခဏေယေဝ ဥဘိန္နမ္ပိ ကာရိယေ အပ္ပဝတ္တိ စ ဒိဿတီတိ ဒိဋ္ဌန္တမာဟ ‘လောကေစေ’တျာဒိ၊ ဧတ္ထ စ ပေဿဿ (အ)ဝိရောဓတ္ထိနော ကာရိယေ အပ္ပဝတ္တိရိဝ [အပ္ပဝတ္တိယေဝ (ပေါတ္ထကေ)] သမာနဗလာန မုဘိန္နံ ဝစနာနံ ကာရိယေ အပ္ပဝတ္တီတိ သုခေနော ပမာသံသန္ဒနံ ဝိညာတဗ္ဗံ။

ဇာတိပက္ခေယေဝ ဘဿကာရေန ဒွိန္နံ ယုဂပဒိပ္ပတ္တိယံ ‘လတွာဒီနမိဝ’ ပရိယာယပ္ပသင်္ဂေါ ဝဏ္ဏိတော၊ တဿာယုတ္တတ္တမုပဒဿေန္တော အာဟ ‘နစာပိ’စ္စာဒိ၊ ဘိန္နဝိသယတ္တာတိ ဒွိန္နံ ဝိဓီနံ ဘိန္နဝိသယတ္တာ။ အဘိန္နဝိသယတ္တေ ဟိ ပရိယာယကပ္ပနာ ယုတ္တိမတီ၊ အတောစ လတွာဒီနမဘိန္နဝိသယတ္တမ္ပဋိပါဒယိတုမာဟ- ‘လတွာဒယော ဟိ’စ္စာဒိ၊ အနဝယဝေနေတိ ဓာတု မတ္တတော ဝိဓာနေနာဝယဝဗျတိရေကသဗ္ဘာဝတော သဗ္ဗဓာတုပရိဂ္ဂဟေန၊ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဓာတွတ္ထေကဒေသေ ပဝတ္တာ သမာနာ ပဝတ္တာ သန္တော လဒ္ဓါဝကာသာ ¶ သိယုံ တဿေကဒေသဿ ပရိဟာရေနာပိ ပရိစ္စာဂေနာပိ န ဝိဓီယန္တေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ လတွာဒီန မေကက္ခဏေ အသမ္ဘဝါ ဧကသ္မိံ ကတေ သတီတရဝစနာန မာနတ္ထကျပ္ပသင်္ဂါစ ပရိယာယေန ဘဝန္တီတိ ယန္တံ ယုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ ယုဂပဒိပ္ပတ္တိယံ၊ ဣဟ တထာဘာဝဿ ကာရဏမာဟ-‘သာဝကာ…ပေ… ဝစန’န္တိ၊ တတ္ထာတိ ယုဂပဒိပ္ပတ္တိယံ။ ဇာတိယမ္ပဒတ္ထေ ‘‘ပုနပ္ပသင်္ဂဝိဇာနနာ သိဒ္ဓံ၊ ဝိပ္ပဋိသေဓေ ယံ ဗာဓိတံ တမ္ဗာဓိတမေဝါ’’တီမာသမုဘိန္နံ ပရိဘာသနမ္ပဝတ္တိံ ပဋိပါဒေန္တော အာဟ- ‘ပရသ္မိံ စေ’တျာဒိ၊ ပရသ္မိန္တိ ဣဋ္ဌေ၊ ပရိဘာသနမ္ပန အယမတ္ထော ‘ပုနပ္ပသင်္ဂဝိဇာနနာတိ ဒွိန္နံ သုတ္တာနမေကတ္ထပ္ပ သင်္ဂသင်္ခါတေ ဝိပ္ပဋိသေဓေ သတိပရမိဋ္ဌံ ပဌမံ ဟောတိ၊ ဟောန္တေန တေန ယဒီတရဿ နိမိတ္တောပဃာတော န ကတော တဒါ တဿာပိ ပုနပ္ပသင်္ဂေါ တဿ ဝိဇာနနာ သိဒ္ဓန္တိ၊ ဝိပ္ပဋိသေဓေ ယထာဝုတ္တေ သတိ ပဌမံ ဟောန္တေန ယံ သုတ္တံ ဗာဓိတံ တဿ ပုနပ္ပဝတ္တိယာ ယဒိ နိမိတ္တံ နတ္ထိ တံ ဗာဓိတမေဝေ’တိ။ ဗျတ္တိယမ္ပိ ဝိဓျတ္ထမေဝိဒံ ဝစနံ၊ န နိယမတ္ထန္တိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဗျတ္တိယ’မိစ္စာဒိ၊ ဧဝံ မညတေ ‘ဗျတ္တိယံ ပဋိလက္ခိယံလက္ခဏပ္ပဝတ္တိယံ ဒွိန္နံ သာဓာရဏံ ဌာနမ္ပတိ ယာနိ ဝစနာနိ ဘိန္နာနိ တေသမ္ပိ နိရဝကာသတ္တေန တုလျဗလတ္တာ ဒွိန္နမ္ပဋိပတ္တိယေဝသိယာ၊ နတု ပရိယာယပ္ပသင်္ဂေါ’တိ။ ဗျတ္တိယမ္ပိ ယထာဝုတ္တာနံ ပရိဘာသာနံ ပဝတ္တိ ဝုတ္တဝိဓိနေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘ပရိဘာသာနမ္ပိ’စ္စာဒိမာဟ။

ဇာတိယမ္ပဒတ္ထေ ‘‘ဝတ္တမာနေတိ အန္တိ၊ သိ ထ၊ မိ မ၊ တေ အန္တေ၊ သေ ဝှေ၊ ဧ မှေ’’စ္စာဒီနံ လက္ခဏာနမေကမေကတ္ထေပိ ဝတ္တမာနေတိ အန္တိ၊ ဝတ္တမာနေ သိ ထ ဣစ္စာဒီနံ ဝါကျေကဒေသာနံ ဂစ္ဆတိစ္စာဒေါ ဂစ္ဆ သိစ္စာဒေါ စ လက္ခိယေ သကိမ္ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသ္မိံ သကေ ဝိသယေ ပဌမ မဇ္ဈိမပုရိသေကဝစနဇာတိ ပရိသမတ္တာတိ စရိတတ္ထတ္တာ တုမှေ ဂစ္ဆထာတိ ဧတ္ထ ဒွီဟိ ဒွိန္နံ ပုရိသာန မေကက္ခဏေ ပဝတ္တိယံ န ကဿစိ၊ ဗျတ္တိယမ္ပိ ပဋိလက္ခိယံ လက္ခဏာနိ ဘိဇ္ဇန္တီတိ သာဓာရဏံ ဌာနံ ပတိဘိန္နေဟိ လက္ခဏေဟိ ဒွိန္နမ္ပေကတ္ထေ-ကက္ခဏေ ပဝတ္တိယံ န ကဿစိ၊ တထာ ဝုတ္တနယေနေဝ တိဏ္ဏံ ပုရိသာနမေကက္ခဏေ ပဝတ္တိယန္တိ သဗ္ဗထာ အပ္ပဝတ္တိယံ သမ္ပတ္တာယံ ဝစနမိဒံ၊ ပရော ဟောတီတိ မဇ္ဈိမုတ္တမံ ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယေန ‘ယထေ’စ္စာဒိနာ ဝုတ္တံ ဝုတ္တိဂန္ထမ္ပဉှမုခေနာ ဟရိတွာ ¶ ဒဿေတုံ ‘ကွပနာ’တိအာဒိမာဟ၊ နေဒမုဒါဟရဏမမှံ မနံ ဘောသေတိ-ယတော ဝိပ္ပဋိသေဓဝိသယမေဝေဒံ န ဟောတိ၊ ကုတော ယတော ‘‘ဝတ္တမာနေတိ အန္တိ’’စ္စာဒိပ္ပဘုတီနံ ဝတ္တမာနေတိ အန္တိစ္စာဒီဟိ ဝါကျေကဒေသေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနမေဝ ပုဗ္ဗပရစ္ဆက္ကာနံ ပုရိသဝစနဝိသေသဝိဓာယကေန ‘‘ပုဗ္ဗပရစ္ဆက္ကာန မေကာနေကေသု တုမှာမှ သေသေသု ဒွေဒွေ မဇ္ဈိမုတ္တမပဌမာ’’ (၆-၁၄) တီမိနာ ဝါကျာဝယဝေန တုမှာမှသေသေသု ပယုဇ္ဇမာနေသု အပ္ပယုဇ္ဇမာနေသု ဝါ ယထာက္ကမံ ပုဗ္ဗစ္ဆက္ကာနံ ပရစ္ဆက္ကာနဉ္စ မဇ္ဈိမုတ္တမပဌမာနံ ပစ္စေကံ ဒွေဒွေ ဝစနာနိ ယထာက္ကမံ ဘဝန္တီတိ ‘ဂစ္ဆထ ဂစ္ဆာမာ’တိ ဧတ္ထ ဧကက္ခဏေ ပဝတ္တိယေဝ နတ္ထိ၊ ဒွိန္နမ္ပန သာဝကာသာန မေကက္ခဏေ ပဝတ္တိယေဝ ဟိ ဝိပ္ပဋိသေဓောတိ၊ တထာပိ ဝုတ္တနယေန ဝိပ္ပဋိသေဓပ္ပကပ္ပနာပိ သက္ကာ ကာတုန္တီဒမုဒါဟဋံ သိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣမိဿာ ပန ပရိဘာသာယ နိရာကုလပ္ပဝတ္တိ ‘‘အာဒိဿာ’’ တီမိဿာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ကတာကတပ္ပသင်္ဂီ ယော ဝိဓိ၊ သော နိစ္စော၊ ယောတွကတေယေဝါယမနိစ္စောတိ ဝုတ္တနိစ္စာနိစ္စေသု အန္တရင်္ဂဗဟိရင်္ဂေသု စာတုလျဗလတ္တာ နာဿ ယောဂဿ ဗျာပါရော၊ တထာဟိ နိစ္စာနိစ္စေသု နိစ္စမေဝ ဗလဝန္တိ နိစ္စာနိစ္စာနမတုလျဗလတာ၊ အန္တရင်္ဂဗဟိရင်္ဂပ္ပကာရ(မ္ပန) ဥပရိ ‘‘လောပေါ’’တိ (၁-၃၉) သုတ္တေ ပကာသိဿာမ။

၂၃။ သင်္ကေတော

ဝစနာရမ္ဘဿ ဖလမာဟ-‘အနုဗန္ဓောတိ ယံ ဝုတ္တံ’တျာဒိ၊ ဝုတ္တိယံ ‘‘ယောနဝယဝဘူတော သင်္ကေတော’’တိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ‘‘ဘာသိဿံ မာဂဓံ သဒ္ဒလက္ခဏ’’န္တိ သဒ္ဒလက္ခဏာ ဘိဓာနပ္ပကရဏတော သဒ္ဒဿာနဝယဝဘူတောတိ ဝိညာယတေတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ကဿ’တျာဒိလ္တုပ္ပစ္စယေ လကာရော ဥဒါဟရဏံ၊ ပကတိယာဒိ သမုဒါယဿာတိအာဒိဝါကျဿ သာပ္ပာယမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘ဧဝမညတေ’စ္စာဒိ ဝုတ္တံ၊ ကေစိ သဒ္ဒသတ္ထကာရာတိ ပါဏိနိံ သန္ဓာယာဟ၊ ဝစနန္တိ ‘‘တဿ လောပေါ’’တိ (၁-၃-၉) ဝစနံ၊ ပယောဂါသမဝါယိတာတိ ကတ္တာဣစ္စာဒိပ္ပယောဂေ အသမဝါယိတာ အပ္ပယောဂိတာတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဧဝမ္ပိဿ လောပေါ ဝသေယော… အနုပုဗ္ဗော ဗန္ဓိဝိနာသတ္ထောတိ အာဟု ဥစ္စာရိတပဓံသိတ္တာ ¶ အနုဗန္ဓျတေ ဝိနဿတေတျနုဗန္ဓောတိ ဣမာယ သဒ္ဒ ဗျုပ္ပတ္တိယာဝသေန။

၂၄။ ဝဏ္ဏ

‘အတေနာ’တိ (၂-၁၀၈) ဧတ္ထ အတောတိ ရဿဗျတ္တိနိဒ္ဒေသော ဝါ သိယာ ရဿဇာတိနိဒ္ဒေသော ဝါ သကလနိဿယဗျာပီ အတ္ထဇာတိ နိဒ္ဒေသောဝါ၊ တတ္ထ ရဿဗျတ္တိနိဒ္ဒေသေ သတိ ဗုဒ္ဓသိဒ္ဓါဒီသု ယတ္ထကတ္ထစိ အကာရော ဂယှတေတိ နေဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိ… ကေသဉ္စိ အသိဇ္ဈနတော၊ ရဿ ဇာတိနိဒ္ဒေသေ ပန ဗုဒ္ဓသိဒ္ဓါဒိသဗ္ဗာကာရန္တာနံ လက္ခဏိကဂဝါဒျကာ ရန္တာနဉ္စာကာရော ဂယှတီတိ သဗ္ဗထာ ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိ၊ နာညော ဒီဃော ဗျတ္တန္တရတ္တာတိ နာနိဋ္ဌပ္ပတ္တိ အာကာရတော နာဿေနာဘာဝါ၊ တသ္မာ အတောတိ ရဿဇာတိနိဒ္ဒေသေ နိဿိတေ သဗ္ဗမိဒမိဋ္ဌံ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ နာတ္ထဇာတိ နိဿီယတေ၊ န ရဿဗျတ္တိစ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏာနမေ ဩလုတ္တာ’’တိ (၁-၂၉) အာဒီသု ပန ရဿဗျတ္တိယာ ရဿဇာတိယာ ဝါ နိဒ္ဒေသေ ‘တဿေဒံ နောပေတိ’စ္စာဒီသု ဧဩအာဒိကမိဋ္ဌံ ကတ္ထစိ ဘဝေယျ၊ န သဗ္ဗတ္ထ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ဘဝေယျ ‘ဝါတေရိတံ သမောနာ’တိအာဒီသု ဗျတ္တန္တ ရတ္တာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗထာ ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိယာ ဣတ္တဇာတျာဒိ နိဿီယတေ၊ အထဝါ ဝဏ္ဏုစ္စာရဏမ္ပတိ ကေသဉ္စိ ဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနာနံ ဥစ္စနီစတဒုဘယ သံဟာရဝသေန ဝဏ္ဏဝိသေသုပ္ပတ္တိ ဒဿနတော တေသံ ဝသေန ရဿ ဗျတ္တိနိဒ္ဒေသေ ရဿဇာတိနိဒ္ဒေသေ ဝါ ဝုတ္တနယေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌပ္ပတ္တိယံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗထာ ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိယာ ဣတ္တဇာတျာဒိ နိဿီယတေ၊ တတ္ထ ဝဏ္ဏ ပရေန သဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏံ နိယမိတုံ ဝစနမိဒမာရဒ္ဓန္တိ ‘သဗ္ဗတ္ထေဝါ’တိအာဒိနာ ဝစနာရမ္ဘဖလမာဟ၊ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သဗ္ဗသ္မိံယေဝ သုတ္တပ္ပဒေသေ။ နနု သယဉ္စာတိ ဝုတ္တေပိ ပရိယတ္တံ၊ န ဟျညံ ရူပါ သယမတ္ထိ၊ အညံ ဝါ (သယ)တော ရူပန္တိ သိဒ္ဓေပျေဝံ သတိ အတ္ထေတ္ထ ပရော ကောစိ ဝိသေသောတိ ဉာပေတုံ သဉ္စ ရူပ’န္တိ ဝုတ္တိကာရော အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ရူပဿ ဝိသေသိတဗ္ဗတ္တာ ‘သဉ္စ ရူပ’န္တိ ဝုတ္တိယံ နိဒ္ဒိသီယမာနတ္တာ စ ရူပန္တိ ဝိညာယတီတိ ‘သဉ္စ ဂယှတီ’တိ ဝုတ္တံ၊ သံရူပဂ္ဂဟဏာယာပိသဒ္ဒံ ကရောတော-ဓိပ္ပာယော-ယန္တိ ဝတ္တုမာဟ-‘အညထေ’စ္စာဒိ၊ အညထာတိ အညေနပ္ပကာရေန သံရူပဂ္ဂဟဏာယ အပိသဒ္ဒါဘာဝေတိ အဓိပ္ပာယော၊ အညပဒတ္ထေတိ ¶ အညပဒတ္ထ သမာသဝိသယေ၊ ဂုဏီဘူတဿာတိ အပ္ပဓာနဘူတဿာကာရေ ကာရာဒိနော၊ သမာသေန ဝုတ္တတ္တာ ပဓာနတူ တတ္တေပိ ဂုဏော ဘဝတိ အညပဒတ္ထော-ကာရေကာရာဒိ ဝိဓာယ ကတ္တာ၊ ဝိဓီယမာနော သဝဏ္ဏောဝ ပဓာနံ… ဣဒမတ္ထိတာယ တပ္ပဝတ္တိယာတိ။ နနု ဝုတ္တိယမပိသဒ္ဒဿာတ္ထံ ဝဒတာ သယဉ္စေတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘တထာ သယမတ္တနီ’’တိ နိဃဏ္ဍုတော သယဉ္စ-တ္တာကာရေကာရာဒိဉ္စ ဂယှတီတျမတ္ထော သမ္ဘာဝီယတီတိ စောဒနမ္ပနသိ နိဓာယ ‘သဉ္စ ရူပ’န္တိ ဝဒန္တော သာဓိပ္ပာယာရုဠှံ ကိဉ္စိ အတ္ထဝိသေသံ ပကာသေတုံ တထေဝါဟာတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ-‘သယဉ္စေ’တျာဒိ၊ ‘‘ဓနညာတီသု သံသဒ္ဒေါ၊ တထာတ္တတ္တနိယေသုပီ’’တိ နိဃဏ္ဍုဝစနတော ‘သ’န္တိ အတ္တာပိ ဂယှတိ၊ ကော သော သဒ္ဒရူပံ သာဓာရဏံ၊ ‘သ’န္တိ အတ္တနိယမ္ပိ၊ ကိန္တံ သဒ္ဒါန မသာဓာရဏံ သဒ္ဒရူပံ၊ တထာ သတိ အတ္တနိယံ ရူပံ နာမာတ္တသင်္ခါတသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓီတိ အာဟ-‘သံရူပံ သဒ္ဒါနမသာဓာရဏံ ရူပ’န္တိ၊ ဧတဉ္စ ဣဒန္တီမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ အသာဓာရဏန္တိ အသာဓာရဏံ သဒ္ဒရူပံ၊ သတိ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ ဝိသေသနဿ သာတ္ထကတာယ အသာဓာရဏန္တိ ရူပံ ဝိသေသတာ သာဓာရဏဿာပိ သမ္ဘဝေါ ဝုတ္တောယေဝ နာမာတိ အာဟ-‘ဒုဝိဓံ ဟိ’စ္စာဒိ၊ ကိန္တံ သာဓာရဏမသာဓာရဏဉ္စရူပန္တိ သာမညေန ရူပံ နိဒ္ဒိသိတုမာဟ-‘တတ္ထာ’တိအာဒိ၊ တတ္ထာတိ နိဒ္ဓါရဏေ သတ္တမီ၊ သဒ္ဒါနန္တိ သာတ္ထကနိရတ္ထကာနံ ယေသံကေသဉ္စိ သဒ္ဒါနံ၊ တံတံ သဒ္ဒတ္တာဒီဟိ တေသံတေသံ ဗုဒ္ဓ အဣအာဒီနံ သဒ္ဒါနံ သဒ္ဒတ္တာဒိ၊ ဥဘယတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန အတ္ထော သင်္ဂဟိတော၊ တေန သာဓာရဏံ သဒ္ဒရူပမတ္ထရူပံ တထာ-သာဓာရဏန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သံရူပန္တိ ဒဿေတိ၊ စတူသုပိ စေတေသွသာဓာရဏဿ သဒ္ဒရူပဿေဝေါပါနံ ဒဿေတုမာဟ-‘တတ္ထာ’တိအာဒိ၊ သာဓာရဏရူပဗျုဒါသေနာတိ သာဓာရဏရူပဿ ပရိစ္စာဂေန၊ ဥပါဒိယန္တော ရူပမေဝ သဒ္ဒဿသံ၊ နာတ္ထောတိ စ ဒဿေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ စ သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ‘ဣဒံ ဒဿေတီ’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ သမုစ္စိနောတိ၊ အသာဓာရဏဿေဝေါပါဒိယနေ ကာရဏမာဟ-‘တန္တ’မိစ္စာဒိ၊ ဣတရန္တိ ယေ သံကေသဉ္စိ သဒ္ဒါနံ သဒ္ဒတ္တာဒိ၊ ပရဿာပီတိ အညဿ ယဿကဿစိ သဒ္ဒဿာပိ၊ ဣတိ ဣဒံ၊ ပတိတံ ပသိဒ္ဓံ၊ ဧတ္ထ ပန ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ပသိဒ္ဓံ တသ္မာ ပုဗ္ဗာစရိယပရမ္ပရာယာဂတော ပဒေသတော ¶ ဥပါဒိယန္တောတိ ပကတံ၊ သံသဒ္ဒဝိသေသနသာမတ္ထိယေန အသာဓာရဏရူပေါပါဒိယနေပိ အသာဓာရဏံ သဒ္ဒရူပမေဝေါပါဒီယတိ နာသာဓာရဏမတ္ထရူပံ… ဣမိနာ ဝက္ခမာနကာရဏတာ [တာယ (ပေါတ္ထကေ)] ဝသေနာတိ အာဟ-‘သဒ္ဒဿေ’စ္စာဒိ၊ အာသန္နံ…သဒ္ဒတော သဒ္ဒဘာဝသာ နညတ္တာ၊ ဝိပရိယယတောတိ ဝိပရိယာသေန အနာသန္န ဘာဝေနာတိ အတ္ထော၊ စက္ခုဝိသယောပိ ဟိ အတ္ထော ကထံ သောတဝိသယသဒ္ဒဿ န အာသန္နော သံရူပမ္ဘဝိတုမရဟတီတိ၊ ကာရဏန္တရမာဟ-‘အဟေယျတ္တာစာ’တိအာဒိ၊ အဟေယျတ္တာတိ အပရိစ္စဇနီယတ္တာ၊ ဣဒမ္ပိ နိစ္စသမ္ဗန္ဓိတ္တေ ကာရဏဝစနံ၊ တံ သဒ္ဒရူပံ၊ နိစ္စသမ္ဗန္ဓီတိ နိရန္တရသံယောဂီ၊ ဝိပရိယယတောတိ ဟေယျတ္တာ၊ တထာဟိစ္စာဒိနာ အတ္ထဿ ဟေယျတ္တံ ဗောဓေတိ၊ အပရံ ကာရဏမာဟ-‘အသာဓာရဏဉ္စ ရူပံ’တျာဒိနာ၊ သာဓာရဏော ပရိယာယ သဒ္ဒါနံ၊ ပစ္စေတဗ္ဗတ္တာတိ ဝိညာတဗ္ဗတ္တာ၊ ဣဒါနိ ကာရဏတ္တယံ သမောဓာနေတွာ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ရူပမေဝ သဒ္ဒဿ သံနာမ၊ နာတ္ထောတိ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘တဒေဝ’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ၊ တဒေဝန္တိ ယသ္မာ ဧဝံ၊ တံ တသ္မာတိ အတ္ထော၊ သရူပပ္ပဓာနေတိ ‘‘ဂေါဿာ ဝင’’ (၁-၃၂) တျာဒေါ ဂေါဿာတျာဒိကေ သရူပပ္ပဓာနေ။

၂၅။ န္တု

န္တုသုတိယာ ဇန္တွာဒီနမ္ပိ ‘‘န္တန္တူနံန္တော ယောမှိ ပဌမေ’’ (၂-၂၁၅) တျာဒိနာ ဂဟဏပ္ပသင်္ဂေ ဇာတိယမဘိပ္ပသင်္ဂဗာဓနတ္ထံ ဗျတ္တိယံ ဝန္တွာဒိ သမ္ဗန္ဓီနမုပါဒါနတ္တမိဒမာရဒ္ဓံ ‘‘ဝန္တွဝဏ္ဏာ’’ (၄-၇၉) ‘‘တမေတ္ထဿတ္တီတိ မန္တု’’ (၄-၇၈) ‘‘ကတ္တရိ ဘူတေ က္တဝန္တု က္တာဝီ’’ (၅-၅၅) တိ ဝိဟိတာ ဝန္တွာဒယော နာမ။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ

ပရိဘာသာဓိကာရော သမတ္တော။

သရလောပါဒိ ဝဏ္ဏနာ

၂၆။ သရော

အာဓာရဝိသေသာပဿယနန္တိ ဩပသိလေသိကာဓာရဝိသေသဿ နိဿယနံ၊ ဩပသိလေသိကာဓာရံ ဝိနာ အာဓာရန္တရေ ဂဟိတေ သတိ ဝစနန္တရံ ¶ သုတ္တန္တရံ ဝိနာ ဗျဝဟိတနိဝတ္တိ ကာတုံ န စ သက္ကာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကေစီတိ ဗုဒ္ဓပ္ပိယာစရိယာဒယော ဒဿေတိ၊ တေ ဟိ ယဒိ ဝဏ္ဏေန ကာလေန ဝါ ဗျဝဓာနေပိ သန္ဓိ ဘဝေယျ တဒါ သရေတိ နိမိတ္တဿော ပါဒါနံ နိရတ္ထကံ ဘဝေယျာတိ သရေတိ နိမိတ္တောပါဒါနသာမတ္ထိယေနာနေန ဝဏ္ဏာဒိဗျဝဓာနေ နော သန္ဓီတိ မညမာနာ ‘နိမိတ္တော’စ္စာဒိကံ ဝါကျမာဟု၊ တဒယုတ္တန္တိ တေဟိ’နိမိတ္တော’စ္စာဒိနာ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ အယုတ္တန္တိ အတ္ထော၊ အယုတ္တတ္တေ ကာရဏံ ဗျဘိစာရသဗ္ဘာဝေန သာမတ္ထိယာဘာဝေါယေဝါတိ ဗျဘိစာရန္ဒဿေတွာ သာမတ္ထိယာဘာဝန္ဒဿေတုမာဟ-‘အဝသာနေ၊စ္စာဒိ၊ ကာရိယာဘာဝေပီတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ သုမနာ ဘဝန္တု အထောပိ’တျာဒေါ ဝဏ္ဏကာလဗျဝဓာနေယေဝ၊ အထ ခေါ ‘ဧတေ န သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူ’တျာဒေါ အဝသာနေ ‘ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ’ တျာဒေါ အန္တ ဗိန္ဒု သင်္ခါတနိမိတ္တန္တရေ ဝါ ကာရိယာဘာဝေပိ နိမိတ္တော ပါဒါနဿ သာတ္ထကတောတိ အပိသဒ္ဒဿတ္ထော၊ သာတ္ထကတောတိ ဘာဝပ္ပစ္စယလောပေန ဘာဝပ္ပဓာနဝသေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ သာတ္ထကတ္တတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အညထာ နိမိတ္တောပါဒါနမေဝ သာတ္ထကံ နာမာတိ ‘နိမိတ္တော ပါဒါနဿ သာတ္ထကတော’တိ န ယုဇ္ဇတိ၊ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘အဝသာနေ နိမိန္တရေ ဝါ ကာရိယာဘာဝေန ဗျဘိစာရသဗ္ဘာဝါ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏံ သာမတ္ထိယံ နတ္ထိ၊ နိမိတ္တန္တုဗျဝဓာနေပိ စတ္ထိ၊ ယထာ’ဒါရုနိမိတ္တံ ဝနောပသင်္ကမန’န္တိ တသ္မာ ဝဏ္ဏကာလဗျဝဓာနေပိ သရေတိ နိမိတ္တေ သတိ လောပကာရိယံ ပပ္ပောတေ ဝါ’တိ။ လုပ္ပတီတိ ‘တတြိမေ’စ္စာဒိနာ ကထနကာလေ န ဒိဿတီတိ အတ္ထော၊ အဒဿနမတ္တမေဝ ဟိ လောပေါ၊ အညထာ ‘တတြာ’ဒိသဒ္ဒရူပါဘာဝပ္ပတ္တိယာ အတ္ထပ္ပတီတိ ကာရိတ္တမေသံ န သိယာတိ၊ ပဌမာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌော… ဝုတ္တတ္တာ ကမ္မဿ၊ သရဿာတိ ဝဒေယျ… ဘာဝေ ခါဒိပ္ပစ္စယေန အဝုတ္တကမ္မတ္တာ၊ ဣဟာတိ ဣမိနာ သတ္ထန္တရေ ဘာဝသာဓနဝသေန ဂဟဏံ ဝိဘာဝေတိ၊ ဂန္ထ လာဃဝေါ… သရဿ လောပေါတိ ဝါ လောပံ ပပ္ပောတီတိ ဝါ အဝတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ သရောတိ ပဌမာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ သရော လောပေါ နာမ ဟောတီတိ သင်္ကာပိ သိယာတိ အာဟ-‘န စေ’စ္စာဒိ၊ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ ဟောန္တိစ္စာဒေါပိ ပုဗ္ဗသရလောပေ ဟန္တိစ္စာဒိကမ္ပိ သိယာတျာသင်္ကိယာဟ-‘သောစေ’စ္စာဒိ၊ ဥဿဂ္ဂတော အာဂတော သမ္ဘူတော တဿ ဝါ အယံတိ ဩဿဂ္ဂိကော ပုဗ္ဗလောပေါ ¶ ၊ တဿ ဘာဝေါ ဩဿဂ္ဂိကတ္တံ၊ ဩဿဂ္ဂိကတ္တာ ပုဗ္ဗလောပဿ ကာရိယန္တရေဟိ ပရလောပါဒီဟိ အပဝါဒဝိဓီဟိ အာဗာဓိတော ဧဝ၊ သော စ ပုဗ္ဗလောပေါ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ‘‘ပရော ကွစီ’’တိ (၉၁-၂၇) ကွစိဂ္ဂဟဏေန ပုဗ္ဗပရလောပါနံ တုလျဗလတ္တာဘာဝါ ယထာ ဂမပ္ပတ္တိတော ပရလောပဿာပဝါဒရူပတ္တံ၊ အဇ္ဈာသိတေတိ ပဝိဋ္ဌေ၊ န ဟောတိ… ပရလောပါပဝါဒေန ဗာဓိတတ္တာ၊ တေဟီတိ ပရလောပါဒီဟိ၊ သဗ္ဗထာ မုတ္တဝိသယော သဒ္ဓိန္ဒြိယန္တိ၊ ဝိကပ္ပေန မုတ္တဝိသယော လတေ ဝါတိ။

၂၇။ ပရော

ဣတိသဒ္ဒေါ ဣဒမတ္ထေ၊ ကွစိ လောပနီယော ဟောတီတိ ဣဒံ ဝစနံ ဒီပေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကိန္တိ အာဟ-‘ပယောဂါနုသာရိတ’န္တိ၊ ကဿာတိ အာဟ-‘ကာရိယဿ ပရလောပဿာ’တိ၊ ကေန ဟေတုနာတိ အာဟ ‘ကွစိဂ္ဂဟဏေနာ’တိ၊ ကတ္ထာတိ အာဟ-‘ဣဟ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ’တိ၊ တေနာတိ တေန ပယောဂါနုသာရိတာဒီပနေန၊ ယထာပယောဂန္တိ အာဂမပယောဂါနတိက္ကမေန၊ နိစ္စံ ပက္ခေဝါ ပရလောပေါ သိယာတိ ဟောန္တိစ္စာဒေါ နိစ္စံ၊ လတာဝါတိအာဒီသု ပက္ခေ ဝါ ပရလောပေါ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ မညတေ ‘‘ကသ္မိန္တိ အတ္ထေ ကွာတိ နိပ္ဖန္နေနာနိယမဝုတ္တိနာ အနိယမတ္ထဿေဝ ဝိသေသကတော ဝစနေ သဗ္ဗတ္ထေဝါနိယတတ္ထဝုတ္တိတ္တာ ကွစိသဒ္ဒေါ-ယံ ယထာဂမံ နိစ္စမနိစ္စမသန္တဉ္စ ဝိဓိံ ဒီပေတိ၊ တတ္ထ ဟောန္တိစ္စာဒိကော နိစ္စ ပက္ခော ပရလောပဿေဝ ဝိသယော၊ လတာဝါတိအာဒိကော အနိစ္စပက္ခော ဥဘယသာဓာရဏတ္တာ ပုဗ္ဗလောပဿာပိ ဝိသယောတိ ဣမိနာ နိစ္စံ ပက္ခေ ဝါ ပရလောပေါ ဟောတိ၊ အသန္တပက္ခော ပန သဒ္ဓိန္ဒြိယန္တိအာဒိကော ပုဗ္ဗလောပဿေဝ ဝိသယော သဗ္ဗထာနေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ’’တိ၊ တီသုပိ စေတေသု ပန ပက္ခေသု နိစ္စာနိစ္စပက္ခေသု ယေဝဿာပဝါဒရူပတာ… ပုဗ္ဗလောပဿ သဗ္ဗထာ ဟောန္တိစ္စာဒေါ နိဝါရကတ္တာ ဝါ ဝိဓာယကတ္တာ ဝါ ပရလောပဿ၊ န တွသန္တပက္ခေ… ပုဗ္ဗလောပဿေဝ သဗ္ဗထာနေန ဒိန္နာ ဝသရတ္တာ၊ လောကဂ္ဂေါတိအာဒိ တု ကွစိသဒ္ဒဿ ပယောဂါနုသာရိတာ ဒီပကတ္တာ နိစ္စေ အသန္တေဝါပိ ဝိဓိမှိ ဒီပိတေ ပရလောပေန ဝါ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ နေဋ္ဌဗျာဃာတော၊ ဧဝံ တာဝ ကွစိဂ္ဂဟဏေ သဗ္ဗထာနိဋ္ဌပရိဟာရေန ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓိ ¶ သိယာ၊ တဒဘာဝေကထန္တိ တဒဘာဝေ ဝိရောဓမာဟ-‘အညတေ’စ္စာဒိ၊ ပရိယာယေန ဘဝန္တီတိ ကွစိဂ္ဂဟဏာဘာဝေ ‘ပရော’တိ သုတ္တံ သိယာ တထာ သတိ သုတ္တဒွယမေကဝိသယံ တုလျဗလဉ္စ သိယာ၊ တတ္ထ ဝိပ္ပဋိသေဓာဘာဝါ ပမာဏဘူတာနမာစရိယ (ဝစနာ)နံ နိရတ္ထကတာ မာ ဘဝီတိ ဝါရေန ဘဝန္တီတိ အတ္ထော၊ ဣတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယဘဝနကာရဏေန၊ ပက္ခေယေဝ သိယာတိ လတာဝါတိအာဒီသု ပုဗ္ဗလောပေ ပရိယာယပ္ပဝတ္တေ ပရိယာယေန ပရလောပဿာပ္ပဝတ္တိတော လတာဝါတိ ပက္ခေယေဝ ပရလောပေါ ဘဝေယျ၊ ဟောန္တိစ္စာဒေါ နိစ္စံ န သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ တဉ္စာတိ တံ ပရိယာယဘဝနဉ္စ၊ ခေါ ဝါကျာလင်္ကာရေ၊ ပဋိပဒန္တိ ပဒမ္ပ ဒမ္ပတိ ဟောတိ၊ နေကဒေသပရိဟာရေနာပိ၊ တေနာဟ ‘န ကတ္ထစီ’တိ၊ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဝိကပ္ပပ္ပသတ္တိယာ ဟန္တိ၊ သဒ္ဓန္ဒြိယံတျာဒိကံ ‘‘န ဒွေဝါ’’တိ (၁-၂၈) သုတ္တေပိ ဟန္တိစ္စာဒိကဉ္စာနိဋ္ဌရူပမ္ပိ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ နစေဝမိဋ္ဌန္တိ ဧဝမိဒံ ယထာဝုတ္တံ ဝိကပ္ပဝိဓာနံ သဒ္ဒလက္ခဏညူဟိ နေဝါဘိမတန္တိ အတ္ထော၊ တမေဝ သာဓေတိ ‘ပရလောပေါ ဟိ’စ္စာဒိနာ၊ အထာ နိစ္စပက္ခေ ဝါ ပရလောပေ ကတေ-နေန ပရိစ္စတ္တဋ္ဌာနေ ဥဿဂ္ဂပ္ပဝတ္တိယာ လတာဝ လတေဝါတိ ရူပဒွယံ သမ္ပဇ္ဇတိ တသ္မာ ပယောဂါနုသာရိတာဒီပကေန ကွစိသဒ္ဒေနေဝ ဟောန္တိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ လတာဝ လတေဝါတိ ပယောဂ သမ္ဘဝေါပိ၊ တထာပိ အနိစ္စပက္ခေ လတာဣဝါတိ တတိယရူပပ္ပသိဒ္ဓိယာ ပရိယာယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ပရိကပ္ပေတိ ‘နနု စေတျာဒိနာ၊ အထ ‘‘ပရော ကွစီ’တိ ကွစိဂ္ဂဟဏေ သတိ အပ(ဝါဒရူပ)တ္တာ ကထမ္ပရိယာယပ္ပဝတ္တီတိ မနသိ နိဓာယာနိစ္စပက္ခေ ပရိယာယပ္ပဝတ္တိဒီပနတ္ထံ ‘‘န ဒွေဝါ’’တိ သုတ္တိတန္တိ အပဝါဒေ ရူပတ္တယေပိ ပရိယာယပ္ပဝတ္တိယံ ဒေါသာဘာဝမာဟ-‘နာယံ ဒေါသော’စ္စာဒိ၊ တထာဟိစ္စာဒိနာ ‘‘န ဒွေဝါ’’တိ သုတ္တေနေဝ ပရိယာယဿာပိ ဒီပိတတ္တံ သာဓေတိ၊ သာ စ ဧကတ္ထပ္ပဝတ္တိ ပရိယာယံ ဝိနာ န သမ္ဘဝတိ… ဧကက္ခဏေ ပဝတျသဗ္ဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော၊ နနု စ ကွစာဘာဝေ ပရိယာယပ္ပဝတ္တိယံ ယထာဝုတ္တ ဒေါသဿေဝါပ္ပသင်္ဂတော မာ ဟောတု ပရိယာယော၊ ဘိန္နဝိသယေ ပန ပုဗ္ဗပရလောပပ္ပဝတ္တိယာ ‘‘န ဒွေဝါ’တိ နိသေဓေ လတေဝ လတာဝ လတာဣဝါတိ ရူပတ္တယံ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယာဟ-‘နစေ’စ္စာဒိ၊ တတ္ထ ဒေါသမာဟ-‘တထာ စ သတိ’စ္စာဒိနာ၊ ကတ္ထစိ ဒေမိစ္စာဒေါ နိစ္စံ ပုဗ္ဗလောပဿေဝ၊ ကတ္ထစိ ဟောန္တိစ္စာဒေါ နိစ္စံ ပရလောပဿေဝ ¶ ၊ ဝိကပ္ပေန ဝါ ကတ္ထစိ ယထောဒကံ ယထာဥဒကံ တျာဒေါ ပုဗ္ဗလောပဿေဝ ကတ္ထစိ ဣတိပိ ဣစ္စပိစ္စာဒေါ ပရလောပဿေဝ ကတ္ထစိ လတေဝ လတာဝ လတာဣဝါစ္စာဒေါ ပရိယာယေနုဘယလောပဿေဝ ဒဿနတောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧတ္ထစ ဣတိပီတိ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တ ဒီပနေန ကွစိသဒ္ဒေန ပရလောပေ ကတေ-ညတြ ပုဗ္ဗ လောပေ သမ္ပတ္တေ ‘‘န ဒွေဝါ’’တိ ဧတ္ထာနုဝတ္တမာန ကွစာနုဘာဝေန နိစ္စံ နိသေဓေ ဣစ္စပိစ္စေဝ ဘဝတိ။ သမ္ဗဇ္ဈတိ တေသု တေသု သုတ္တေသု။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ ကမ္မတ္ထဝသေန အာဓာရဝသေန ဝါတိ အာဟ-‘ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ’စ္စာဒိ။

၂၈။ နဒွေ

တတ္ထစာတိ စသဒ္ဒေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထာ စ သတိ အညောညာနဇ္ဈာသိ တံ ယထောဒကံ ယထာဥဒကံတျာဒိ ဣတိပိ ဣစ္စပိစ္စာဒိစ သင်္ဂဟိတံ ဘဝတီတိ၊ ပုဗ္ဗလောပေ ပရလောပေ စ ပရိယာယေန သမ္ပတ္တေ ဒွိန္နမ္ပိ ပက္ခေ အဘာဝေ သတိ ကထမိဒံ ယုဇ္ဇတီတိ စောဒေတိ‘ယဇ္ဇေဝ’မိစ္စာဒိနာ၊ ယဇ္ဇေဝန္တိ ဟိ အယံ နိပါတသမုဒါယော အနိဋ္ဌာပါဒနာရမ္ဘ ဝတ္တတေ၊ ဧဝဉ္စေ ဂယှတီတိ အတ္ထော၊ တဒေတိ အတ္ထတော ဝိညာယတိ၊ နိစ္စံ သန္ဓိကာရိယာဘာဝေ ကာရဏမာဟ-‘ဥပသိလေသာ ဘာဝတော’တိ၊ တဒေဝ သမတ္ထေတိ ဤဒိသေသု ဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ဝတ္တုမိဋ္ဌတ္တာတိ ဣမိနာ သန္နိကံသော ဝဏ္ဏာန မဒ္ဓမတ္တကာလဗျဝဓာနာ ပစ္စာသတ္တိ၊ သန္နိကံသဿေတဿ ဝစနိစ္ဆာယံ သတိယေဝ သန္ဓိကာရိယံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ၊ ဥပသိလေသာဘာဝေါ ဝါတိ ဥပသိလေသာဘာဝေါ ဧဝ ဘဝတိ၊ နာညထာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တဒဘာဝေစာတိ တဿ ဥပသိလေသဿ အဘာဝေ စ၊ သန္ဓိကာရိယာဘာဝေ ကာရဏမာဟ-‘ကာလန္တရေန ဗျဝဓာနာ’တိ၊ ကာလန္တရေနာတိ ဥဘယတ္ထ ဌိတဝဏ္ဏာန မုစ္စာရဏကာလတော အညေန မဇ္ဈပ္ပတိတကာလေန၊ သန္ဓိ ဟောတေဝ… သန္နိကံသဝစနိစ္ဆာဝသေန ဥပသိလေသဘာဝတော၊ ဗုဒ္ဓ ဝီရ အတ္ထုရာဇပုတ္တံ အဇရာမရောတိ ဆေဒေါ၊ ယဒိပိ သဗ္ဗမ္ပေတံ ယဇ္ဇေဝံတျာဒိနာ ဝုတ္တံ ကွစိ သဒ္ဒပ္ပဘာဝေနေဝ သိဇ္ဈတိ၊ တထာပိ ပကာရော-ယမ္ပိ သတ္ထေ ယောဇေတဗ္ဗော ဝါတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တော။

၂၉။ ယုဝ

နနု ¶ သုတ္တေ ‘လုတ္တာ’တိ ပဉ္စမီ နိဒ္ဒေသာ ‘ပရေသ’န္တိ ဟောတု၊ ‘ယထာက္ကမံ’တိ တု ဝစနာဘာဝေ ကထံ ယထာက္ကမန္တီဒံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ-‘သမေ’စ္စာတိ၊ သမာ သင်္ချာ ဂဏနာ ယေသု တေ သမသင်္ချာ-ဥဒ္ဒေသိနော အနုဒေသိနော စ၊ ဥဒ္ဒိသနံ ပဌမံ နိဒ္ဒိသနံ ဥဒ္ဒေသော၊ အနုဒိသနံ ပစ္ဆာ ကထနံ အနုဒေသော၊ ဥဒ္ဒေသော အနုဒေသော ဧသမတ္ထီတိ ဥဒ္ဒေသိနော အနုဒေသိနော၊ တေသံ သမသင်္ချာနမုဒ္ဒေသီနံ အနုဒေသီနဉ္စ၊ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာဟိ ဥဒ္ဒေသိနော ဒွေ၊ ဧ ဩကာရာ အနုဒေသိနော စ ဒွေတိ ဥဒ္ဒေသီနမနုဒေသီနဉ္စ ဌာနျာဒေသာနံ သမသင်္ချာ သိယာ၊ သတိယဉ္စ တဿံ ယထာက္ကမ မာဒသာ ဝိဓီယန္တေ၊ လောကတော သိဒ္ဓိမုပဒဿေတိ ‘တထာဟိ’စ္စာဒိနာ။ အဝ…ပေ… ဧ ဩတိ ပရေသံ မတံ၊ ဝိပ္ပဋိပတ္တီတိ ဝိရုဒ္ဓါ ပဋိပတ္တိ ပဋိဇာနနံ၊ ပရေ ‘‘သတိပိ ဟေဋ္ဌာ ဝါဂ္ဂဟဏေ‘ကွစာသဝဏ္ဏံ လုတ္တေ’တိ သုတ္တေ ကွစိဂ္ဂဟဏကရဏတော အဝဏ္ဏေ ဧဝ လုတ္တေ အသဝဏ္ဏော ဝိဓိ ဟောတိ၊ တတော ဣဓ န ဟောတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ကွစီတိ အဓိကာရော ဣဓ န ဟောတိ မဟုဿဝေါ မာတူပဋ္ဌာနန္တိ၊ ပတိသဒ္ဒေါ အာဓာရတ္ထော၊ တေန သမာနာဓိကရဏော ဥရသဒ္ဒေါပီတိ ဥရသ္မိန္တိ နိစ္စ သမာသတ္တာ အသကပဒေန ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ ‘‘အသင်္ချံ ဝိဘတ္တိ’’စ္စာဒိနာ (၃-၂) သုတ္တေန အသင်္ချသမာသောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဝိဘတျတ္ထေသင်္ချသမာသော’တိ၊ ဧတ္ထ ပန ယုဝဏ္ဏာနန္တိ သံသာမိ သမီပသမူဟ ဝိကာရာဝယဝါဒီသု ဌာနျာဒေသသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ၊ တသ္မာ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာနံ ဌာနေ ဧ ဩအာဒေသာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော၊ ဌာနမ္ပန တိဓာ အပကံသော နိဝတ္တိ ပသင်္ဂေါ စေတိ၊ တတ္ထ ဂုန္နံ ဌာနေ အဿာ သမ္ဗန္ဓီယန္တု [ဗဇ္ဈန္တု (ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိ)] တိ အပကံသော ဌာနသဒ္ဒဿတ္ထော၊ ‘‘သေမှဿ ဌာနေ ကဋုကမောသဓံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ နိဝတ္တိ ‘‘ဒဗ္ဘာနံ ဌာနေ သရေဟိ အတ္ထရိတဗ္ဗ’’န္တိ ပသင်္ဂေါ၊ တေသု ဣဓ ပဌမဒုတိယာ န ယုဇ္ဇန္တိ… နိစ္စတ္တာ သဒ္ဒတ္ထသမ္ဗန္ဓဿ အပနယနဝိနာသာ န ယုဇ္ဇန္တီတိ၊ တတိယော တု (ယုဇ္ဇတိ)… သုတ္တေ အတ္ထာဘိဓာနာယ ဣဝဏ္ဏုဝဏ္ဏာနံ ပဝတ္တိပ္ပသင်္ဂေ တဒတ္ထာဘိဓာနာယေဝ ဧဩအာဒေသာ ဘဝန္တီတိ။

၃၀။ ယဝါ

‘‘သတ္တမိယံ ¶ ပုဗ္ဗဿေ’’တိ (၁-၁၄) ပုဗ္ဗဿ ကာရိယဝိဓာနတော သတ္တမီ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ ပရတာ ဝိညာယတီတိ ဝုတ္တိယံ ‘ပရေ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမုပရိပိ၊ ပရေဟိ ဣစ္စဿ အဇ္ဈိဏမုတ္တော’တိ သာဓေတုံ ‘‘သဗ္ဗောစန္တိ’’ ‘‘အဇ္ဈော အဓီ’’တိ စ သုတ္တိတံ၊ တေသမိဓ ပစ္စက္ခာတဘာဝဒဿနတ္ထမာဟ-‘ဣဒ’မိစ္စာဒိ၊ အဗ္ဘက္ခာနန္တိ [အဗ္ဘုဂ္ဂဘော] ဣမိနာဝ သိဒ္ဓန္တိ ‘‘အဗ္ဘော အဘီ’’တိ စ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣတိ+အဿ ဣတိ ဌိတေ ပရလောပေါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘ဣတိ အဿ ပရလောပေါ’တိ အာဟ၊ အနွဂမာတိအာဒီသု နိစ္စံ။

၃၁။ ဧဩ

ပုတ္တာ မေ+အတ္ထိ၊ အသန္တော+ဧတ္ထာတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၃၂။ ဂေါဿ

အန္တာဒေသတ္ထောတိ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ (၁-၁၇) ဗာဓကဿ ‘‘ဋာနုဗန္ဓာနေကဝဏ္ဏာ သဗ္ဗဿာ’’တိ (၁-၁၉) ဗာဓကေန ‘‘ဝါနုဗန္ဓော’’တိ (၁-၁၈) သုတ္တေန အန္တာဒေသတ္ထော၊ တေနေဝ ဝုတ္တံ-‘ဗာဓကဗာဓနတ္ထောယမာရမ္ဘော’တိ၊ အဝဝါဒေသေ ပုဗ္ဗသရလောပေ ဒီဃေစ ဂဝါဿံ၊ ဂဝစ္ဆန္တိ နိစ္စံ။ ဣဒံ ကထံ သိဇ္ဈတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣဒန္တိ ယထရိဝေစ္စာဒိကံ၊ ကိံ ဝိနာ သိဇ္ဈတီတိ အာဟ-‘ဧဝါဒိဿာ’တိအာဒိ၊ ဧဝဿ အာဒိဧကာရော ဧဝါဒိ၊ တဿ၊ ရိအာဒေသမန္တရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ စသဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ရဿဝိဓာနဉ္စာတိ ယောဇနီယော၊ ကတေပိ တသ္မိန္တိ တသ္မိံ သုတ္တေ ဝိဟိတေ စ၊ န သိဇ္ဈတီတိ ဧဝါဒိဿ ရိအာဒေသော န ကတောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ဘုသံ+ဧဝါတိ (ပန) ဌိတေ မဟာဝုတ္တိနာ ဧဝါဒိဿ ဣအာဒေသေ ရူပသိဒ္ဓိ ဟောတေဝ၊ ဣဓ ပန ပကာရန္တရေန ‘ဘုသာမိဝေ’တိ သာဓေတုမာဟ ‘တမ္ပိ’စ္စာဒိ။

၃၃။ ဗျဉ္ဇ

ရဿဒီဃာနန္တိ သုတ္တေ အဝုတ္တေ ကထံ ရဿဒီဃာနန္တိ လဘတိ ဥဒ္ဒေသိနောတိ အာဟ-‘ဒီဃဿာ’တိအာဒိ၊ ဒီဃဿာတိ ရဿဿာတိ စ ဌာနသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ၊ ပစ္စာသတျာတိ ဌာနသော ပစ္စာသတျာ၊ ဣဒဉ္စ နိဿယ ဝသေန ¶ ဝုတ္တံ၊ နိဿယကရဏမေကော သတ္ထာဂတော ဉာယောတိ၊ ဣဓ နိစ္စံ-ဝီတိနာမေတိ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဣဓ န ဟောတိ-ဇနော သာယံ။

၃၄။ သရ

ဌာနသမ္ဗန္ဓေတိ ဌိတိ ဌာနံ ပသင်္ဂေါ၊ သမ္ဗန္ဓနံ-သမ္ဗန္ဓော၊ ဌာနျာဒေသဘာဝလက္ခဏော ဌာနေယောဂနိမိတ္တဘူတော သမ္ဗန္ဓော ဌာနသမ္ဗန္ဓော တသ္မိံ၊ ဒွေ ရူပါနိ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ န သရူပပ္ပဓာနောတိ ဒဿိတံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဟေတုမာဟ-‘ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသာ’တိ၊ ဒွေ ရူပါနိဟောန္တီတျာဒိ ဝစနမိဒံ [ပဒမိဒံ (ပေါတ္ထကေ)] ဒဿေတိ ‘‘သရူပပ္ပဓာနေပိ ဒွိသဒ္ဒေ ဒွိသဒ္ဒသာမညေန သင်္ချာဒွိသဒ္ဒါနုသိဋ္ဌံ နပ္ပယုဇ္ဇတေ၊ တဿ (ပန) သင်္ချေယျဝစနသင်္ချာဘာဝါ ဧကဝစနမေဝ ( ) [(ပန) (ပေါတ္ထကေ)] ဟောတီ’’တိ၊ ဣမိနာ စ-တ္ထပ္ပဓာနော-ယံ နိဒ္ဒေသော န သရူပပ္ပဓာနောတိ ဒဿေတိ၊ အဓိပတိပစ္စယော အဓိပတိပ္ပစ္စယောတိ အနိစ္စံ၊ ဣဓ န ဟောတိ ဣဓ မောဒတီတိ၊ တံ ခဏန္တိ ဧတ္ထ ဧကင်္ဂဝိကလံ ပစ္စုဒါဟရဏန္တိ သရမှာ ပရတ္တာဘာဝါ န ဒွိတ္တံ။

၃၅။ စတု

တဗ္ဗဂ္ဂေ တတိယပဌမာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ စတုတ္ထ (ဒုတိယ) သဒ္ဒေဟိ ဝဂ္ဂက္ခရေသွေဝ ဂယှမာနေသု တထာ နိဒ္ဒေသော ယုတ္တော၊ န ဟိ စတုန္နမ္ပူရဏော စတုတ္ထော ဒွိန္နမ္ပူရဏော ဒုတိယောတိ အက္ခရာယေဝ ဝုစ္စန္တီတိ အာသင်္ကိယ ‘ဝိနာပီ’တိအာဒိမာဟ၊ အက္ခရေ အက္ခရဝိသယေ စတုတ္ထာဒိ ဝေါဟာရော ကရီယမာနော ဝဂ္ဂဂ္ဂဟဏံ ဝိနာပိ ဝဂ္ဂက္ခရေယေဝ ရုဠှော ပသိဒ္ဓါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဟေတုမှိ ဣတိသဒ္ဒေါ၊ ယတော ဧဝံ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ‘တဗ္ဗဂ္ဂေ တတိယပဌမာ’တိ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ တဗ္ဗဂ္ဂေတိ စတုတ္ထဒုတိယာ ယသ္မိံ၊ တသ္မိံယေဝ ဝဂ္ဂေတိ အတ္ထော၊ ပစ္စာသတ္တီတိ ပတိ အာပုဗ္ဗာ ‘သဒ-ဝိသရဏဂတျဝသာဒနေသု’ဣစ္စသ္မာ ဣတ္ထိယံ ဘာဝေတ္တိမှိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ပစ္စာသီဒန’မိစ္စာဒိ၊ ယထာယောဂ္ဂန္တိ စတုတ္ထက္ခရေ စတုတ္ထဿ တတိယော ဒုတိယက္ခရေ ဒုတိယဿ ပဌမောတိ ဧဝံ ယောဂ္ဂမနတိက္ကမ္မ၊ ဓဿ ဒဘာဝေါတိ ဣမိနာဝ ပုဗ္ဗဿ ဓဿ ဒတ္တမုပလက္ခေတိ၊ တထာ ယသတ္ထေရောတိ။ ထေရောတိ ဧတ္ထ ဧကာရော ဝဂ္ဂက္ခရော ¶ န ဟောတီတိ တသ္မိံ တဝဂ္ဂဒုတိယက္ခရဿ တဿ တော ပဌမော န ဟောတိ။ ပန္ထောတိ ဧတ္ထ တဝဂ္ဂ ဒုတိယက္ခရေန ထကာရေန တဗ္ဗဂ္ဂဘူတေ နကာရေ သတီပိ န သော တဗ္ဗဂ္ဂဒုတိယက္ခရောတိ န တဿ ပဌမော တော၊ ဧတ္ထ နိဂ္ဃောသော နိဃောသောတိအာဒိ အနိစ္စံ၊ ဒဍ္ဎော နိဋ္ဌာနန္တိ နိစ္စံ။

၃၆။ ဝိတိဿ

ဣတိသဒ္ဒေါ-နုကရဏံ။ နိပါတဿ ပကတိဝိယာ-နုကရဏံ ဘဝတိ၊ အနုကရဏဉ္စ ဒွိဓာ အသာဓုသဒ္ဒရူပံ သာဓုသဒ္ဒရူပန္တိ၊ တေသု ဘာရဝါဟကော ကောစိ တေန ပီဠိတော ‘အဟော ဘာရော’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သတ္တိဝေကလ္လာ ‘အဟော ဗာလ’ ဣစ္စာဟ၊ တံသမီပဝတ္တီ ‘ကိမယမာဟေ’တိ ကေနစိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘အဟော ဗာလ ဣစ္စယမာဟေ’တိ ဝဒတိ၊ ဣဓမသာဓုသဒ္ဒရူပံ၊ ဣတီတိ ပန သာဓုသဒ္ဒရူပံ၊ တသ္မာ တတော-နုကာရိယေနာတ္ထေန သာတ္ထကတ္တာ ဌာနသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ။

၃၇။ ဧဩ

နနု ‘‘ဝိတိဿေဝေ ဝါ’’တိ (၁-၃၆) ဝေါတျနုဝတ္တိယ အဝဏ္ဏေ ဧဩနံ ဝေါ ဟောတီတိ စ သက္ကာ ဝိညာတုံ၊ တထာ သတိ ‘အဝဏ္ဏေ ကွစိ ဝေါ ဟောတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘အဟောတိ ဝါ’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စောဒနမာသင်္ကိယာဟ-‘ဩကာရဿပိ’စ္စာဒိ၊ ဌာနိဘာဝေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာတိ ‘‘ဧဩန’’န္တိ (၁-၃၁) ဝကာရာဒေသဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝကာရာဒေသမ္ပတိ ပုန ဩကာရော ဌာနိဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော န သိယာတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ၊ န နိမိတ္တန္တိ ဧဩနံ ဝကာရာဒေသတ္ထံ အဝဏ္ဏော ကာရဏံ န ဟောတီတိ အတ္ထော၊ အညထာတိ အဝဏ္ဏဿ နိမိတ္တတ္တေ၊ ဩကာရံ န ပဌေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ မကာရာဂမေ’ယာစ ကမာဂတေ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’တိ၊ သွေ ဘဝန္တိ ဝိဂ္ဂယှ တနပ္ပစ္စယေ တဒ္ဓိတဝုတ္တိယံ ဝိဘတ္တိယာ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ (၂-၁၁၉) လောပေ အကာရာဒေသေ ဒီဃေစ သျာဒိမှိ သွာတနံ ဒွိတ္တေ ဟိယျတ္တနံ။ သွာတနန္တိအာဒီသု နိစ္စံ၊ ဣဓ နဟောတိ ပရေစ န ဝိဇာနန္တီတိ။

၃၈။ နိဂ္ဂ

ကထ‘မာဂမော ¶ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တံ ယဒိ နိဂ္ဂဟီတမာဂမော သိယာ သုတ္တေ အာဂမဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ ဉ-မ-ကာဒျ နုဗန္ဓဝိသေသေန ဝါ တျာသင်္ကိယာဟ-‘အသတိ ပိ’စ္စာဒိ၊ အာဂမာဝသာယေ ကာရဏမာဟ-‘အာဒေသတ္တာယောဂါ’တိ၊ အာဒေသတ္တာယောဂေါ ကထံ ဝိညာယတိ စ္စာဟ-‘ဌာနိနိဒ္ဒေသာဘာဝတော’တိ၊ တထာ သတိ အာဂမိနိဒ္ဒေသာဘာဝါ အာဂမတ္တမ္ပိ န သိယာတိ စောဒေတိ ‘ယဇ္ဇေဝ’မိစ္စာဒိနာ၊ န-ဣတိ စောဒနံ ပဋိက္ခိပိတွာ တဿ အာဂမတ္တမေဝ သာဓေတုမာဟ-‘တဿာ’တိအာဒိ၊ တဿာတိ နိဂ္ဂဟီတဿ၊ ရဿာနုပ္ပဝတ္တိတော ရဿသရမေဝ အနုဂန္တွာ ပဝတ္တိတော၊ အယမေဝတ္ထော ဝုတ္တိယမ္ပိ ဒဿိတောယေဝါတိ ဝတ္တုမာဟ-‘ဧတဒေဝေ’စ္စာဒိ၊ ပုရိမာ ဇာတီတိ ဝိသေသနသမာသေကတေ ရဿေ စ ဗိန္ဒွါဂမော၊ ပရနိမိတ္တဿာနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဗဟုသဒ္ဒေ-န္တဿ ဗိန္ဒွါဂမေ ဗဟုံ၊ သတိပိ ပယောဂါနုသာရိတ္တဒီပကဿ ကွစိသဒ္ဒဿာပိ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တေ ဝါသဒ္ဒဿာပိ တာဒိသတ္တဿေဝ ပဋိပါဒကတ္တ သဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ ဝါဓိကာရဿာ’တိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ ဝဝတ္ထိတဿ လက္ခိယဿ အနုရောဓေန လက္ခဏပ္ပဝတ္တိကာ ဝိဘာသာ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသာ၊ အဘေဒေန တု ဝါဓိကာရော ဝဝတ္ထိတ ဝိဘာသာ၊ တဿာ ဘာဝေါ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တံ၊ တသ္မာ၊ ဣဓ န ဟောတိ ဣဓ မောဒတိ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာဂမတ္တပ္ပကာသကော ဌာနိနိဒ္ဒေ သာဘာဝါ အာဒေသတ္တာယောဂသင်္ခါတော ကာရဏဝိသေသော သမတ္ထော၊ တဿ ဘာဝေါ သာမတ္ထိယံ-အတ္ထဗလ-မညထာနုပပတ္တိလက္ခဏံ၊ သစာတိ သော အာဂမော စ။

၃၉။ လောပေါ

လောပသဒ္ဒဿ ဘာဝသာဓနမတ္တမေဝ သာဓေတုမာဟ-‘တေနေ’စ္စာဒိ၊ လောပေါတိ ယဒိ ကမ္မသာဓနော သိယာ တဒါ တေန သမာနာဓိကရဏံ ကတွာ ဥပရိ ‘‘ပရသရော’’တိ သုတ္တမာရဘီယေယျာတိ ဗျတိရေကမာဟ ‘န ပရသရော’တိ၊ ဣဓ န ဟောတိ သင်္ဂရော။

၄၀။ ပရ

တွံသိ ¶ တွမသီတိ ဝိကပ္ပော၊ ဣဓ န ဟောတိ တာသာဟံ။

၄၁။ ဝဂ္ဂေ

နနု ဝဂ္ဂေဝဂ္ဂန္တောတိ ဧတ္တကေယေဝ ဝုတ္တေ ယသ္မိံ (ကိသ္မိ)ဉ္စိ ဝဂ္ဂက္ခရေ ပရေ ဗိန္ဒုနော ယောကောစိ ဝဂ္ဂန္တော အနိယမေန ဘဝေယျ တထာ သတိ အနိဋ္ဌမ္ပိ သိယာတျာသင်္ကိယ ပစ္စာသတ္တိံ သန္နိဿာယာနိဋ္ဌ နိဝတ္တိန္ဒဿေတုမာဟ-‘ဝဂ္ဂေ ဝဂ္ဂန္တော’တိစ္စာဒိ၊ သောဝါတိ ဝဂ္ဂန္တောဝ၊ တသ္မိန္တိ ဝဂ္ဂက္ခရေ။

၄၂။ ယေဝ

နနု သဒ္ဒတ္တာ ဗျဘိစာရိတ္တာ ဧဝဿ တာဝ သဒ္ဒေါ ဟောတု၊ သံယတော၊ သံဟိတောတိ သဒ္ဒေကဒေသဘူတာနမ္ပိ သမ္ဘဝါ တေပိ ဂဟေ တဗ္ဗာ သိယုန္တိ ‘ယဧဝဟိ သဒ္ဒေသု’တိ ယဟီနမ္ပိ ကထံ သဒ္ဒဝေါဟာရော ကတောတိ အာဟ ‘ဧဝါ’တိအာဒိ၊ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ‘အဗျဘိစာရိနာ ဗျဘိစာရီ နိယမျတေ’တိ။

၄၃။ ယေသံ

ယသဒ္ဒေ ပုဗ္ဗသုတ္တေနေဝ သံဿပျာဒေသေ သိဒ္ဓေ သော ( ) [(တဿ) (ပေါတ္ထကေ)] ယ ကာရမတ္တေယေဝ ပရေ သံဿေဝ (ယထာ) သိယာတိ သုတ္တမိဒမာရဒ္ဓံ။

၄၄။ ဝန

ဌာနိနမာသိလိဿ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အာဂမော နာမ၊ ကော-ယမေတ္ထ ဌာနီတိ အာဟ-‘သရဿာတိ၊ သုတ္တေ အနုဝတ္တဿ စ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘သရဿာ’တိ ကုတော လဗ္ဘတီတိ စောဒေတိ ‘နနု စေ’တျာဒိနာ။ အာဂမသုတိယာ ဝနာဒီနံ ဌာနိသုတိယာ အဘာဝေပိ သာမတ္ထိယာ ဗျဉ္ဇနဿ ဝါ အာဂမော သိယာ သရဿ ဝါ၊ ယဒိ ဗျဉ္ဇနဿ ဝါ သိယာ (န) ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ (၅-၉၂) သုတ္တိတ မာစရိယေန၊ တသ္မာ တဒေဝ ဉာပေတိ ‘သရော ယေဝေတ္ထ ဌာနီ ဘဝိတုမရဟတီ’တိ။ ဝုစ္စတေစ္စာဒိနာ ပရိဟာရမာဟ၊ နိပုဗ္ဗာ ပဒိသ္မာ အနပ္ပစ္စယေ ‘‘ပဒါဒီနံ ကွစီ’’တိ ယုကအန္တာဝယဝေါ ¶ ‘‘တဝဂ္ဂဝရနာ’’ဒိနာ (၁-၄၈) ယေ ဒဿ ဇော ‘‘ဝဂ္ဂလ သေဟိတေ’’တိ (၁-၄၉) (ယဿ ဇော) နိပဇ္ဇနံ၊ မာနန္တတျာဒီသူတိ အဓိကာရာတိ ‘‘ကျော ဘာဝကမ္မေသွပရောက္ခေသု မာနန္တတျာဒီသူ’’တိ (၅-၁၇) ဣတော မာနန္တတျာဒီသုတိ အဓိကာရာ၊ ပစ္စယန္တရေတိ မာနန္တတျာဒီတော အညသ္မိံ ပစ္စယေ၊ ကစ္စာယနေန ‘အတိပ္ပဂေါခေါတာဝါ’တိ သာဓနတ္ထံ ‘‘ကွစိ ဩ ဗျဉ္ဇနေ’’တိ ဩကာရာဂမော ဂကာရာဂမော စ သုတ္တန္တရေန ဝိဟိတော၊ တံ ပကာရန္တရေန သာဓေတုံ ဝုတ္တိယံ-‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ တာဝါ’တိ ယံ ဝုတ္တံ တံ ဒဿေတုံ ‘အတိပ္ပာ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၄၆။ ဆ

ဒွါဒယော အဋ္ဌာရသန္တာ ဗဟုဝစနန္တာတိ ‘ဆကီ’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘ဆာ’တိ ဧကဝစနံ န ယုဇ္ဇတီတိ စောဒေတိ ‘နနုစာ’တိအာဒိနာ၊ ပရိဟရတိ နစ္စာဒိနာ၊ နေတိ ‘ဆဠော’တိ အယုတ္တော-ယံ နိဒ္ဒေသော န ဟောတီတိ အတ္ထော၊ ဆသဒ္ဒဿ အနုကရဏတ္တာ ဆသဒ္ဒါနုကရဏတ္တာ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသာဓုသဒ္ဒရူပါ သာဓုသဒ္ဒရူပမနုကရဏံ ဝိဘဇတိ ‘အနုကရဏဉ္စ ဒုဝိဓ’မိစ္စာဒိနာ၊ ပရိစ္စတ္တော ဇဟိတော အတ္ထော ဝိဓိနိသေဓရူပေါ ယဿ တံ ပရိစ္စတ္တတ္တံ၊ ဧတ္ထ ပန ဆသဒ္ဒေန ဆသင်္ချာဝိသေသော ပရိစ္စတ္တော၊ အဘိဓာယတော ဟောတီတိ ဣမိနာ ဆသဒ္ဒဿ အနုကာရိယေနာတ္ထေနာတ္ထဝန္တတ္ထမာဟ၊ ဧကဝစနန္တဿ နိဒ္ဒေသော ကတော… ဆသဒ္ဒဝစနီယဿ ဆဿ ဧကတ္တာ၊ အနုကာရိယဿာတိ ဧကာဒိနော သင်္ချာ သဒ္ဒဿ တဒညဿ ဝါ ယဒနုကာရိယမေကာဒိကံ တဒညံ ဝါ သဒ္ဒရူပံ တဿ။ သင်္ချာဒိဝိသေသန္တိ ဧကတ္တာဒိသင်္ချာဝိသေသံ တဒညံ ဝါ၊ ‘‘ယောမှိ ဒွိန္နံ ဒုဝေ ဒွေ’’တိ (၂-၂၁၉) သုတ္တေ ဒွိသဒ္ဒေါ-နုကာရိယံ ဒွိသဒ္ဒရူပံ တဗ္ဗစနီယဉ္စ ဒွိသင်္ချာဝိသေသမ္ပရာမသတီတိ တဗ္ဗာစကံ ဒွိန္နန္တိ ဗဟုဝစနံ၊ အထ ‘ဠဉိ’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တံ ဧဝဉှိ သတိ ဉာနဗန္ဓတ္တာဠကာရော အာဒျဝယဝေါ ဘဝိတုမရဟတီတိ စောဒနမ္မနသိ နိဓာယ ‘ဆသဒ္ဒါ’တိအာဒိမာဟ၊ အန္တာပဝါဒေန ဝိဓီယမာနော ဠကာရော ဆ သဒ္ဒါ ပရဿာဒိဿ အာဂမတ္တာ…ပေ… ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အန္တာပဝါဒေနာတိ ဣမိနာ ‘သရဿာ’တိ ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒေသတော ‘‘ဆဠီယန္တဿာ’’တီ-မဿ ¶ ဝိသယဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ပရဿာတိ ဣမိနာ ‘ဆာ’တိ ပဉ္စမီနိဒ္ဒေသတော ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿာ’’တီမဿ ဝိသယဘာဝံ၊ အာဒိဿာတိ ဣမိနာ ဠဿေကဝဏ္ဏတ္တာ အန္တာပဝါဒေန ‘‘အာဒိဿာ’’တိ သုတ္တေ န အာဒျန္တော ဝိယေကောပိ သရောတိ သရဿာဒိဿ ပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘ဆာ’တိ ပဉ္စမီနိဒ္ဒေသာ ‘‘ပဉ္စမိယံ ပရဿာ’’တိ (၁-၁၅) ပရဿ သမ္ပတ္တံ ကာရိယံ ဧကဝဏ္ဏတ္တာ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ (၁-၁၇) အန္တဿ သမ္ပတ္တံ ‘‘အာဒိဿာ’’တိ (၁-၁၆) အာဒိဝဏ္ဏဿ ပပ္ပောတီ’’တိ။ အာဒိဘူတောဝ ဟောတီတိ အသတိပိ ဉကာရေ အာဂမဂ္ဂဟဏာနုဝတ္တိယာ အာဂမိနံ သရံ အဝိနာသေန္တော တဿ အာဒျဝယဝဘူတောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ လကာရံ ကရောန္တိ ‘‘ယဝမဒနတရလာစာဂမာ’’တိ သုတ္တေန၊ တန္တိ လကာရကရဏံ ဥဘိန္နမဝိသေသဝစနဉ္စ အယုတ္တတံ ဒဿေတိ ‘တေသမ္ပိ’စ္စာဒိနာ၊ တေသမ္ပီတိ ကစ္စာယနာနမ္ပိ၊ အက္ခရသညာယန္တိ ‘‘အက္ခရာပါဒယော ဧကစတ္တာလီသ’’န္တိ ဝိဓီယမာနအက္ခရ သညာယံ။ အဝိသေသေ လဠာနံ နာနတ္တာဘာဝေ၊ ပါကဋော ဝါတိ ဣမိနာ သုတိလိပိဘေဒဿ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓတန္ဒဿေတိ၊ တတ္ထ ဟိ သောတဝိညာဏဝီထိယာ လဠာနံ ဝိသုံဝိသုံ ဂဟဏံ သုတိ၊ တံတံ ဒေသဝါသီနံ လေခါ ဝ ဝတ္ထာနံ လိပိ၊ တေသံ ဘေဒေါ သောတစက္ခုဝိညာဏဂယှတ္တာ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓါ၊ ဆဠဘိညာတိ ဝိကပ္ပေန ဠကာရာဂမပက္ခေ ရူပံ။

၄၇။ တဒ

ဣဿ အတ္တံ နိပါတနာ၊ ဒကာရော ပန ‘‘မယဒါ သရေ’’တိ (၁-၄၄)၊ ပဒန္တရေနာတိအာဒီတိ ဣမိနာ အညေန ပဒေန၊ သာဓူနိ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တိ ပါဌဿ အတ္ထံ ဝတ္တုံ ‘သာဓူနိ ဘဝန္တီတိ နိပါတနတော’တိ အာဟ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ-‘ယ’မိစ္စာဒိ၊ အပ္ပတ္တဿ ပါပနမ္ပတ္တဿ ပဋိသေဓော စ နိပါတနံ၊ တေသံ ဣဓ ပါဌာတိ တေသံ တထာ ဣစ္ဆန္တာနံ ဣဓာတိ နိပါတဿ ဣမသ္မိံ တဒမိနာဒိသုတ္တေ ပါဌာ၊ ဥဒ္ဓဿ ဥဒူတိ ဥဒ္ဓံ ခမဿာတိ အညပဒတ္ထသမာသေ ဥဒ္ဓံခ ဣတိ ဌိတေ ဥဒ္ဓံသဒ္ဒဿ ဥဒုအာဒေသော၊ အသ-ဘောဇနေ ဣစ္စသ္မာ ‘‘ကွစဏ’ ဣတိ (၅-၄၁) သုတ္တေန အဏ္ပစ္စယေ အသသဒ္ဒေါ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အာဟ-‘ပိသိတမသနာ’တိ ‘‘ကွစဏ’’ ဣတိ မဟိယံ ¶ ရဝတီတိ ဌိတေ ဣမိနာဝ ဂဏနိပါတနေန သမာသေ ကတေ မယူရသဒ္ဒေါ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘မဟိသဒ္ဒဿေ’စ္စာဒိ၊ အဿ တဒမိနာဒိဂဏဿ အာဂတိဂဏတ္တာ ဧဝမညေပီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝုတ္တန္တိ ပါဌသေသော။ ဒီဃနိကာယာဒီသု ပဉ္စသု နိကာယေသူတိ–

‘‘ဒီဃမဇ္ဈိမသံယုတ္တ၊ အင်္ဂုတ္တရိကခုဒ္ဒကာ၊

နိကာယာ (ပဉ္စ) ဂမ္ဘီရာ၊ ဓမ္မတော အတ္ထတောစိမေ’’တိ။

ဝုတ္တေသု ဒီဃာဂမာဒီသု ပဉ္စသု နိကာယေသု၊ ဉာတဗ္ဗာတိ ဝဏ္ဏာ ဂမာဒိဒွါရေန ဇာနိတဗ္ဗာ၊ ပဉ္စဝိဓံ ပဉ္စပ္ပကာရံ နိရုတ္တမုစ္စတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တံ၊ နပုံသကေ ဘာဝေ တ္တော၊ အတ္ထကထနဝါကျ ပုဗ္ဗကမုစ္စာရဏမိစ္စတ္ထော၊ တဒဘိဓာယိ သတ္ထမပျဘိဓာနေ-ဘိဓေယျော ပစာရာ တဒတ္ထတာယ ဝါ နိရုတ္တမုစ္စတေ၊ ဝုတ္တနိရုတ္တိ လက္ခဏေန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ နိရုတ္တသတ္ထေ ယေ သဒ္ဒါ ပဋိပဒံ နိပ္ဖာဒိယန္တိ တေသမိဒံ သာမညေန နိပ္ဖာဒနန္တိ ဒီပေတိ၊ ဒွါရေ နိယုတ္တော ဒေါဝါရိကောတိ ဧတ္ထ ဏိကေ ဒကာရဝကာရာနံ မဇ္ဈေ ဩကာရာဂမော၊ ဟိံသိသ္မာတိ ‘ဟိံသ-ဟိံသာယ’ မိစ္စသ္မာ၊ အပ္ပစ္စယေတိ ‘‘သာဝကာရကေသွ ဃဏ္ဃကာ’’တိ (၅-၄၄) အပ္ပစ္စယေ၊ နိဇကောတိ ဧတ္ထ ဇကာရဿ ယကာရေ နိယကော။ အထ ဝဏ္ဏဝိကာရောတိ ဝုတ္တတ္တာ ဇဝဏ္ဏဿ ယာဒေသေ နိယကာဒယော တာဝ သိဇ္ဈန္တု၊ သုသာနာဒယော ကထံ ဆဝပဒါဒိဝိကာရတ္တာ သုသာနာဒီနန္တိ အာဟ ‘ပဒဝိကာရောပိ’စ္စာဒိ။ အညထာ ဝဏ္ဏသမုဒါယာဒေသဿ ဝိသုံဂဟဏေ ဆဗ္ဗိတောပတ္တိယာ ‘ပဉ္စဝိဓံ နိရုတ္တ’န္တိ သင်္ချာနိယမော န ယုဇ္ဇေယျာတိ ဘာဝေါ။ ယောဂေါ သမ္ဗန္ဓော၊ တထာဟိစ္စာဒိနာ ဓာတုဿ အတ္ထာတိသယေန ယောဂမ္ပာကဋီကရောတိ၊ ရဝနကိရိယာတိ သမ္ဗန္ဓောတိ ကေကာယိတာနျသဒ္ဒနကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓော။ မယူရောတိ ဧတ္ထ ရဝတိ မယူရရာဝေ ဧဝ ဝတ္တတေ၊ န သာမညေန ရဝနကိရိယာမတ္တေတိ ဘာဝေါ။

၄၈။ တဝ

ဝဏ္ဏမတ္တဿေ ဝါတိ ဝဏ္ဏသာမညဿေဝ၊ မတ္တသဒ္ဒေါ ဧတ္ထ သာမည ဝစနော။ ယကာရဿစ စာဒေသောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဒယကာရာနံ ဇတ္တန္တိဿ ¶ ဣမိနာ၊ ယဿ ‘‘ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ (၁-၄၉) ဇတ္တံ၊ အတ္တာနမဓိကိစ္စ ပဝတ္တန္တိ အတ္ထေ အသင်္ချသမာသော။

၄၉။ ဝဂ္ဂ

ယန္တံ သဒ္ဒါနံ နိစ္စသမ္ဗန္ဓိတ္တေပိ ပက္ကန္တဝိသယတ္တာ တံသဒ္ဒေါ ယံသဒ္ဒံ နာပေက္ခတေတျာဟ-‘တေတိ အနန္တရ’ဣစ္စာဒိ၊ တံ သဒ္ဒေါ ဟိ ပက္ကန္တ ဝိသယော တထာ ပသိဒ္ဓဝိသယော အနုဘူတဝိသယော စ ယံသဒ္ဒံ နာပေက္ခတေ၊ ယထာ စေသော ယံသဒ္ဒန္နာ ပေက္ခတေ၊ တံ သဗ္ဗံ မဟာသာမိနာဓိကာယံ သုဗောဓာလင်္ကာရဋီကာယံ–

မုနိန္ဒစန္ဒသဉ္ဇာတ၊ ဟာသစန္ဒနလိမ္ပိတာ၊

ပလ္လဝါဓဝလာတဿေ၊ ဝေကော နာဓရပလ္လဝေါတိ (၁၂၂)။

ဧတိဿာ ဂါထာယ အမှေဟိ ဝိတ္ထာရိတနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ယထာ ရဟန္တိ သကမ္မာကမ္မဓာတူနမနုရူပံ။

၅၀။ ဝေဝါ

ကိဉ္စာပီဒံ [ဣဒံကိဉ္စာပိ (ပေါတ္ထကေ)] ဝိကပ္ပနတ္ထံ ကတန္တိ ဟေဋ္ဌိမေန နိ(န္နာန)တ္တံ ဝိညာယတိ၊ တထာပိ ဣမိနာ ဝါကာရေန ဝိကပ္ပောဝ၊ ဟေဋ္ဌိမေ ပန ကွစာဓိကာရာ ဟကာရန္တဓာတုတော ဓျဏ္ပစ္စယေ မေဟျံ၊ ဒေါဟျံ သိနေဟျံ၊ လေဟျန္တိပိ ဘဝတွေဝ။

၅၃။ သံယော

ဝတ္တုနော-တ္တပ္ပဓာနတ္တမတ္တဝစသီတိ နိယတာဝယဝဝါစိနော ဥပါဒါနာတိ ဝုတ္တမနေကတ္ထတ္တေပျာဒိသဒ္ဒဿ၊ အာဒိယတီတျာဒီတိ ကမ္မသာ ဓနောစာယမာဒိသဒ္ဒေါ၊ သောယမတ္ထော သုမင်္ဂလပ္ပသာဒနိယာ ခုဒ္ဒသိက္ခာ ဋီကာယ‘အာဒိတော ဥပသမ္ပန္နာ’တိ ဧတ္ထ အမှေဟိ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သံယုဇ္ဇတီတိ သံယောဂေါ-ဧကတြာဝဋ္ဌိတဗျဉ္ဇနာ။

၅၄။ ဝိစ္ဆာ

ယံဝတ္တတေတိ ဝုတ္တိဝစနံ နိက္ခိပိတွာ တဿ အတ္ထံ ဝတ္တုမာရဘတေ ‘သမ္ဘဝါပေက္ခာယေ’စ္စာဒိ၊ ယံဝတ္တတေတိ စ သုတ္တေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ ဂမ္မမာနတ္ထဿ ¶ သဒ္ဒဿ ပယောဂမ္ပတိ ကာမစာရောတိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ ယသဒ္ဒဿာနိယမတ္ထဝုတ္တိတ္တေပိ ပဒဝါကျတော နာညံ သမ္ဘဝတိ ဝိစ္ဆာယမာဘိက္ခညေ စ ဝတ္တမာနန္တိ အာဟ ‘သမ္ဘဝါပေက္ခာယပဒံ ဝါကျံဝါ’တိ၊ သမ္ဘဝတီတိ သမ္ဘဝေါ-ပဒံ ဝါကျံ ဝါ၊ တသ္မိံ အပေက္ခာယ ပဒံ ဝါကျံ ဝါ ဝတ္တတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝတ္တတေတိ ဝိစ္ဆာယမာဘိညေ စာတ္ထေ ဝတ္တတေ၊ နနု ပဒဿ ဝါကျဿ ဝါ ဝိသုံယေဝ ဒဗ္ဗာဒယော အတ္ထာ၊ တံ ကထမိဒ မေတသ္မိံ ဝတ္တုဓမ္မေ ကိရိယာဓမ္မေ စ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညတ္ထေ ဝတ္တတေတိ အနုယောဂံ သန္ဓာယာဟ-‘ဝိသယဘာဝေနာ’တိအာဒိ၊ ဝိစ္ဆာယ ဝတ္တုဓမ္မဿ ကိရိယာဓမ္မဿ စာဘိက္ခညဿ ဝိသယော ပဒံ ဝါကျံ ဝါ… အနညတ္ထဝုတ္တိဝသေန တတ္ထပ္ပဝတ္တိယာ၊ တံ ဝသေနစ၊ အဘိဓာယကတ္တေန စေတိ ဂေါစရတ္တေန ပကာသကတ္တေန စာတိ အတ္ထော၊ ယံဝတ္တတေတိ အဇ္ဈာဟဋဿ ယန္တိ ပဌမန္တဿ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမံ ဒဿေတိ (တဿာတိ) အာဒိနာ၊ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘ယဇ္ဇပိ ‘ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသွိ’ တျတြ ဆဋ္ဌီနောစ္စာရီယတေ၊ တထာပိ ဆဋ္ဌီပသိဒ္ဓိ ဟောတေဝ၊ ကထံ ဒွေ ဣစ္စာဒေသနိဒ္ဒေသာ အာဒေသော စ သမ္ဗန္ဓီနမပေက္ခတေ၊ ‘ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသူ’တိ စာတ္ထနိဒ္ဒေသော၊ န စာတ္ထဿာဒေသေန သမ္ဗန္ဓော ဥပပဇ္ဇတေ၊ တသ္မာ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ယံ ပဒံ ဝါကျံ ဝါ ဝတ္တတေ တဿ ဒွေ ဘဝန္တိစ္စေဝံ ဆဋ္ဌီယတ္ထော သက္ကာ ဝတ္တု’’န္တိ၊ ဒွေ ရူပါနိ ဟောန္တီတိ ဒဿိတံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဒ္ဒရူပေ သင်္ချယျေတိ ဒုတိယာ ဗဟုဝစနန္တံ ပဋိပါဒယမာနောတိ ဧတ္ထ ပဋိပါဒနကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓေနောပဒိဋ္ဌံ၊ ‘‘ဝါကျန္တရဋ္ဌောပိ သဒ္ဒေါ တဒညသ္မိမ္ပိ သမ္ဗန္ဓမုပယာတီ’’တိ ဒွိသဒ္ဒေါတိ ဣဒံ ဥပရိ ဝါကျဒွယေပျုပယုဇ္ဇတိ ‘ဒွိသဒ္ဒေါ ဝုတ္တော၊ ဒွိသဒ္ဒေါ န သရူပပ္ပဓာနော’တိ၊ အထ သရူပပ္ပဓာနော ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ အာဟ-‘ဗဟုဝစနေန နိဒ္ဒေသာ’တိ၊ အထ ဒွေတိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ ပဒဝါကျာနံ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနံ ဝါ သိယာ၊ တာနေဝါ ဝတ္တန္တီတိ ဒွိပ္ပယောဂေါ ဝါ၊ တထာ သတိ ‘ယံဝတ္တတေ တဿာ’တိ ကသ္မာ ပဌမမေဝ နိဿာယ ဝုတ္တိယံ ဝိဝရဏံ ကတန္တိ အာဟ-‘ဧဝဉ္စာ’တိအာဒိ၊ ဣဒါနိ ဒွိပ္ပယောဂပက္ခဿ သဒေါသတ္တာ အဂဟိတဘာဝံ ဒဿေတုမာဟ-‘ယဒါတွိ’ တျာဒိ၊ တုသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗသ္မာ ပက္ခာ ဝိသေသဿ ပဒဿကော [ဝိသေသနတ္ထော (ပေါတ္ထကေ)]၊ တတ္ထ ဟိ ဒွေ [ဒွေရူပ (ပေါတ္ထကေ)] သဒ္ဒရူပါနျာဒိသီယန္တေ ¶ ၊ ဣဟ တု သောဝ သဒ္ဒေါ ဒွိရာဝတ္တတေ၊ အာဝုတ္တီ သင်္ချေယျာတိ ဧဝံ မညတေ ‘‘ဒွိသဒ္ဒေါ-ယံ ‘‘အာဒသဟိ သင်္ချာ သင်္ချေယျေ ဝတ္တန္တေ’’တိ ဝစနတော သင်္ချေယျဝစနော၊ တသ္မေဟ သင်္ချေယျံ သဒ္ဒရူပံ ဝါ သိယာ အာဝုတ္တိ ဝါ၊ ဣစ္စပိ နိဒ္ဒေသော တဒုဘယမပေက္ခိယ နပုံသကလိင်္ဂေန ဝါ သိယာ ဣတ္ထိလိင်္ဂေန ဝါ၊ တတ္ထ ယဒါ နပုံသကလိင်္ဂေန နိဒ္ဒေသော၊ တဒါ သဒ္ဒရူပါနိ သင်္ချေယျာနိ ဘဝန္တိ၊ ယဒါ တု ဣတ္ထိလိင်္ဂေန၊ တဒါ သဒ္ဒဿာဝုတ္တီ ဥစ္စာရဏလက္ခဏာ ကိရိယာ သင်္ချေယာ ဘဝန္တိ၊ တတော စေတ္ထ အာဝုတ္တီအပိ သင်္ချေယာ ဟောန္တီ’’တိ၊ တဒါ ဒွိပ္ပယောဂေါ ဒွိဗ္ဗဝစနန္တိ ဧသ ပက္ခောတိ အယမေတ္ထ ဘာဝေါ’’ ယဒါ ဒွေ အာဝုတ္တိယော ဝိဓီယန္တေ တဒါ ဒွိပ္ပယောဂေါ ဒွိဗ္ဗစနန္တေ သောပေက္ခော၊ (အတြ ဌာနျာဒေသဘာဝေါ နတ္ထိ) [နတုဋ္ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနပက္ခော (ပေါတ္ထကေ)] အာဝုတ္တိ ဟိ ကိရိယာ၊ တဿာ စေဟ သဒ္ဒေါ သာဓနံ၊ န စ ကိရိယာယ သာဓနဿ စ ဌာနျာဒေသဘာဝေါ ဥပပဇ္ဇတေ၊ တသ္မာ ယဒါဝုတ္တီ ဝိဓီယန္တေ၊ တဒါ ဒိပ္ပယောဂေါ ဒွိဗ္ဗစနန္တေ-သော ပက္ခော ဘဝတီ’’တိ၊ အယမ္ပိ ပက္ခော ပါဏိနီယေဟိ ပရိဂ္ဂဟီတော၊ တဒယုတ္တံ ဒေါသဒုဋ္ဌတ္တာတိ သန္ဒဿယမာဟ-‘သော ပနေ’တျာဒိ၊ တေ ဟိ ဒုတိယမ္ပိ ပက္ခမဗ္ဘုပဂမ္မ ဥပစာရမတ္တတော ဘေဒေါ၊ ဝတ္ထုတောတွဘေဒေါ ဝါတိ ပေါနောပုညေန တံ သာဓေန္တိ။ ကထမ္ပန သဒေါသတ္တံ ယေနာယံ န ဂဟိတောတျာဟ- ‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ ဏျော နသိယာတိ ‘‘တဿ ဘာဝကမ္မေသု တ္တ တာ တ္တန ဏျ ဏေယျ ဏိယ ဏိယာ’’တိ (၄-၅၉) ဘာဝေ ဝိဓီယမာနော ဏျော ဒွိပ္ပယောဂပက္ခေ သဒ္ဒဘေဒသဗ္ဘာဝါ ပုန ပုနေတိ သမုဒါယသဘာဝတော ပုနပုန ဘာဝေါတိ အတ္ထေ ပုနပုန သမုဒါယတော န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော၊ န ကေဝလံ ဏျောဝ၊ အထ ခေါ ဧကပဒန္တောဂဓာနံ သရာနံ သရာနမာဒိဘူတဿုကာရဿ ဘဝန္တော ဩကာရောပိ ‘‘သရာနမာဒိဿာ ယုဝဏ္ဏဿာ ဧဩ ဏာနုဗန္ဓေ’’တိ (၄-၁၂၄) န သိယာ၊ ‘‘မနာဒျာပါဒီနမောမယေ စ ‘‘ဣတိ (၃-၅၉) ဩကာရော ပန ပက္ခဒွယေပိ ဟောတေဝ… ဥတ္တရပဒဿ နိမိတ္တဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ၊ ပုဗ္ဗပက္ခေပိ ဟိ ဒွေ သဒ္ဒရူပါနျေဝါဒိသီယန္တေတိ ဟောတေဝ ပဒ ဘေဒေါ၊ ဝက္ခတိ ဟိ ‘သတီပိ အတ္တဂတေ ဘေဒေ’တိ။ နနု အာဝုတ္တိဓမ္မဘေဒ သဒ္ဒဿုပစရိတော ဘေဒေါ၊ သရူပတော တွဘေဒေါဝ၊ အညထာ အာဝုတ္တိယေဝ ¶ န သိယာ၊ ဧကဿ ဟိ ဝတ္ထုနော အာဝုတ္တိ ဟောတိစ္စာဟ‘နာန္တရေနေ’စ္စာဒိ၊ အညထေတိ ဥပစရိတော ဘေဒေါ န သဘာဝတောတိ စေ၊ ကာရိယမ္ဘဝတီတိ ဧဝိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဘာဝတော တွဘေဒေါ ဝါတိ ဥပစာရာဘာဝေန ဝတ္ထုတော ဝိဇ္ဇမာနဘေဒမဝဓာရယတိ၊ အညထာတိ ယဒိ ဘေဒေါ သိယာ၊ အာဝုတ္တိယေဝ န သိယာတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ‘‘ယဒိ သဘာဝတောဝ ဘေဒေါ ဘိန္နဿ ပန ကထမာဝုတ္တိ သိယာ’’တိ၊ ဌာနိသဒိသတ္တာတိ ‘‘ဌာနီဝိယာဒေသော’’တိ ပရိဘာသမုပလက္ခေတိ။

ကိရိယာယာတိအာဒီသု သဟတ္ထေ တတိယာ… ကိရိယာဒီဟိ ဒဗ္ဗာဒျတ္ထာနံ ဝတ္တု [ကတ္တု] ဗျာပနိစ္ဆာပဝတ္တိတော၊ ဒေသာဒီတိ ( ) [(ဟိ) (ပေါတ္ထကေ)] အာဒိသဒ္ဒေန ကာလာဝတ္ထာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ၊ နာနာကာရယုတ္တမေဝ ဘိန္နံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ-‘အနေကပ္ပကာရယုတ္တေ’တိ၊ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသတော ဝုတ္တံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ တေနာတိ ယေန ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသေန သကိံ ဗျာပနိစ္ဆာ ဇောတီယတိ တေန ကရဏဘူတေန ဟေတုဘူတေန ဝါ၊ ကမေန ဗျာပိတုမိစ္ဆာယံ ဇာတိအာဒီနဉ္စ ဗျာပိတုမိစ္ဆာယန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ တတ္ထ အယဉ္စ ဂါမော ရမဏီယော အယဉ္စ ဂါမော ရမဏီယောတိ ကမေန ဗျာပိတုမိစ္ဆာ၊ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ရမဏီယဂုဏေန ဂါမဒဗ္ဗယောဂေါ အတ္ထိ၊ တထာပိ ဂါမာနံ ဂုဏေန ယောဂေါ၊ သဗ္ဗော ဂါမော ရမဏီယောတိ ဗာဟုလ္လေန၊ နတ္ထိ သာကလ္လေန [ကမေန (ပေါတ္ထကေ)] ဗျာပိတုမိဋ္ဌတ္တန္တိ သကလဗျာပနိစ္ဆာယာဘာဝေါတိ န ဒွိဗ္ဗစနံ၊ ဧဝမုပရိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သမ္ပန္နော ယဝေါတိ သမ္ပန္နဂုဏေန ယဝဇာတိယာ ဗျာပိတုမိစ္ဆာ၊ ဧကတ္ထာ ဇာတိ၊ အနေကတ္ထ နိဿယာ ဝိစ္ဆာ [ဧကတ္ထာဇာတိ၊ ဧကမတ္ထံ ဉာပယိဿာမီတိ ဇာတိသဒ္ဒေါ ပယုဇ္ဇတေ အနေ ကတ္ထနိဿယာစ ဝိစ္ဆာ၊ အနေကတ္ထံ သညာပယိဿာမီတိ ဝိစ္ဆာပယုဇ္ဇတေ-တိ မဟာဘဿေ]၊ သောဘနံ ဓဝခဒိရန္တိ သောဘနဂုဏေန ဓဝါဒိဒဗ္ဗာနံ ဗျာပိတုမိစ္ဆာ၊ အတ္ထသဒ္ဒေနေတ္ထ ဒဗ္ဗာဒယော ဝတ္တုမိဋ္ဌာတိ အာဟ-‘ဒဗ္ဗဂုဏကိရိယာလက္ခဏေ’တိ၊ ဝိသဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ဗျာပနတ္ထောတိ အာဟ-‘ဗျာပိတုံ သမ္ဗန္ဓိတု’န္တိ၊ သာတိ ဝိစ္ဆာ၊ ဝတ္တုဓမ္မောတိ ‘ရုက္ခံရုက္ခ’မိစ္စာဒိကံ ယော ဝဒတိ၊ တဿ ဝတ္တုနော ဓမ္မော… ဣစ္ဆာလက္ခဏဿ ဓမ္မဿ တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ¶ ၊ သဒ္ဒေါတိ ရုက္ခမိစ္စာဒိကော၊ တဿ သဒ္ဒဿ ယံ ရူပံ အတ္တ ဘာဝေါ၊ တမေဝ ပစ္စာသတျာ ‘‘သုတာနုမိတေသု သုတသမ္ဗန္ဓောဝ ဗလဝါ’’တိ ဝိစ္ဆာ ဘိက္ခညေသု ဝတ္တမာနဿ သုတဿေဝ တဿ ရူပဿ ပစ္စာသန္နဘာဝတော ဒွိသင်္ချာ ယုတ္တံ ဒွိသင်္ခါတာယ သင်္ချာယ ‘ရုက္ခံ ရုက္ခ’မိစ္စေဝံ ယုတ္တံ အတိဒိသီယတေ သုတ္တေ ဒွေဣစ္စနေန၊ ဒွိဗ္ဗစနဿေဝ [ဒွိဗ္ဗစနမေဝ (ပေါတ္ထကေ)] ဟိ ဒွိသင်္ချာယုတ္တတာ၊ အထ ကတမေကဝစနန္တဿ ဒွိဗ္ဗစနံ၊ တထာဟိ သဗ္ဗေယေဝေတေတ္ထ ဝိစ္ဆာယံ ဒွိတ္တေဟျဘိဓယန္တေတိ ဗဟတ္တာ ဗဟုဝစနံ ပပ္ပောတိ၊ ဧကဝစနန္တု န သိဇ္ဈတိ ‘ရုက္ခံ ရုက္ခံ သိဉ္စတီ’တိ ဧကတ္ထာဘိဓာနဘိန္နသဗ္ဗရုက္ခပ္ပတီတီတိ ကထမေကဝစနန္တဿ ဒွိဗ္ဗဝစနန္တီ အာသင်္ကိယာဟ-‘တတ္ထေ’စ္စာဒိ၊ အတ္ထသာမတ္ထိယာတိ ‘ဗဟုဝစနန္တပ္ပယောဂေဟိ’စ္စာဒိနာ ဝက္ခမာနနယေန ဗဟုဝစနန္တပ္ပယောဂေနေဝ ဝိစ္ဆာတ္ထဇောတနတော န တတ္ထ ဒွီဗ္ဗစနံ သိယာ၊ ဘဝိတဗ္ဗဉ္စ ဒွိဗ္ဗစနေ (န၊ ဧ) ကဝစနတ္တမန္တရေန န စာတ္ထိ ဒွိဗ္ဗစနာဝကာ သောတိ ပတီတိ ဗလာဝဂတော ယော-တ္ထော၊ တဿ အတ္ထဿ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏံ သာမတ္ထိယံ အတ္ထသာမတ္ထိယံ၊ အတ္ထသာမတ္ထိယာ ဧကဝစနန္တဿ ဒွီဗ္ဗစနန္တိ သမ္ဗန္ဓာ၊ ကိရိယာဒိယောဂန္တိ ကိရိယာဂုဏာဒိ သမ္ဗန္ဓော၊ မန္တွာတိ ဗျာပိတုမိစ္ဆာယန္တီမဿ ပုဗ္ဗကိရိယာဝစနံ၊ အဘိသံဟရိတွာတိ ဧကတောကတွာ။ သဒ္ဒဿ တာဒိသတ္ထပစ္စာယကတ္တေ သာမတ္ထိယံ သဒ္ဒသတ္တိ [သဒ္ဒဿ]။ ယုဂပဒါဓိကရဏတာယံ သဟဝစနိစ္ဆာယံ ဗဟုဝစနပ္ပဝတ္တိယေဝ၊ န တတ္ထ ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ဒဿေတုမာဟ-‘အတောယေဝေ’စ္စာဒိ၊ အတော ယေဝါတိ ဗဟုဝစနန္တဿ သဒ္ဒသတ္တိယာ ဝိစ္ဆာဇောတနတော ဒွိဗ္ဗစနာဘာဝါယေဝ၊ ဧဝမညတေ- ‘ဣဓ ပန ယောဂပဇ္ဇံ ဒုဝိဓံ သဒ္ဒယောဂပဇ္ဇံ အတ္ထယောဂပဇ္ဇဉ္စ၊ တတ္ထ ကိဉ္စိ သာတ္ထကာနံ သဒ္ဒယောဂပဇ္ဇမတ္ထယောဂ ပဇ္ဇံ န သမ္ဘဝတီတိ၊ ယုဂပဒိ အဓိကရဏံ ဓဝါဒိ အတ္ထော ယဿ သောဓဝခဒိရပလာသသဒ္ဒေါ ယုဂပဒါဓိကရဏော၊ တဿ ဘာဝေါ တထာ၊ တဿဉ္စ သတိ၊ သဒ္ဒယောဂပဇ္ဇမန္တရေန ဘိန္နတ္ထာနမေကသဒ္ဒဝစနီယာန မေကတော ပပတ္တိ အတ္ထယောဂပဇ္ဇံ၊ တံ သဟဝစနိစ္ဆာယန္တိ ဣမိနာ ဒဿိတန္တိ တဿံ သဟဝစနိစ္ဆာယဉ္စ သတိ၊ သောဘနာ ဓဝခဒိရပလာသာ သောဘနာ ရုက္ခာတိ သောဘနဂုဏယောဂေပိ ဗဟုဝစနေနေဝ ဝိစ္ဆာဇောတနတော ¶ ဒွိဗ္ဗစနာဘာဝေါတိ၊ သောဘနံ ဓဝခဒိရန္တိ ပန သတီပိ သဒ္ဒယောဂပဇ္ဇေ သမာဟာရတ္တာ နတ္ထတ္ထယောဂပဇ္ဇ [နာတွယာဂပဇ္ဇ (ပေါတ္ထကေ)] န္တိ ဧကဝစနန္တတ္တာ ဒွိတ္တပ္ပသင်္ဂေပိ သောဘနံ ဓဝခဒိရန္တိ သဒ္ဒါနံ သကိံ ဗျာပနိစ္ဆာယာဘာဝါ န ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ။

ဝါတ္တိကကာရေန ‘‘အာနုပုဗ္ဗိယေ ဒွေ ဘဝန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ (၈-၁-၁-ဝါ) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘အာနုပုဗ္ဗိယေပိ’စ္စာဒိနာ၊ အတ္ထေဝါနုပုဗ္ဗိယေပိ ဝိစ္ဆာ တတောဝ ဒွိတ္တန္တိ ပဋိပါဒယ ‘မာနုပုဗ္ဗိယ’မိစ္စာဒိနာ ‘အတ္ထိယေဝေစ္စာဒိနော ဝုတ္တိဝါကျဿ ဝိဝရဏမာဟ။ ဂါမဇာတိယာ တုလျဇာတိယာနံ ဒိသာ ဒေသာဒိဘေဒေန ဘိန္နာနမိဝ ဂါမာနံ၊ န ဧတ္ထ ဝိစ္ဆာ၊ မူလမဂ္ဂံ ဝါ ဟိ မုချ မေကမေဝ… ဟေဋ္ဌုဒ္ဓဘာဂန္တရာဘာဝေနေကတ္တာ၊ ယေနုပရိယဓော ဘာဂါပေက္ခာယ ကတမူလဂ္ဂဗျပဒေသေန ဘိန္နဇာတိယာ မူလဂ္ဂဘာဂါ၊ တေ ဘိန္နဇာတိယာ၊ န စ ဘိန္နဇာတိယာနံ ဝိစ္ဆာ ဟောတိ၊ န ဟိ ဂေါဂေါတိ ဝုတ္တေ (ဝါဟီက)ဂတာ ဝိစ္ဆာဝဂမျတေတိ အာစရိယဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနာ အာနုပုဗ္ဗိယေ ဝိစ္ဆာယာဘာဝံ ပဋိပါဒိတံ၊ တံ ဝိဃဋယိတုံ ‘ယဒိ ဟိ’စ္စာဒိနာ ယံ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိပဉ္စိတုမာဟ- ‘ယထေ’စ္စာဒိ၊ နသန္နိဝိဋ္ဌောတိ န ပတိဋ္ဌိတော၊ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ယဿူပရိဘာဂေါ အတ္ထိ တမ္ပိ မူလန္တိ မူလ ဗျပဒေသဿာပေက္ခာ ကတတ္တမာဟ၊ ဥဘယန္တိ မူလမဂ္ဂဉ္စ၊ တထာ အညေပိ မူလဂ္ဂဘာဂါတိ ဣမိနာ မူလဂ္ဂဘေဒါနံ ဟေဋ္ဌာ ဝိယ ဂဟဏေ သတိ ဗဟုတ္တမာဟ၊ ပုဗ္ဗကထိတေနာတိ ‘ရုက္ခာဒီနံ ဗာဟုလ္လေနာ’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘မူလာဒီနံ ဗာဟုလ္လေန ထူလာဒိ ဂုဏယောဂမ္မန္တွာ သတ္တမီဝိဘတ္တိယုတ္တေန မူလာဒိသဒ္ဒသဟိတေန သဗ္ဗ သဒ္ဒေန မူလာဒိကမတ္ထမဘိသံဟရိတွာ သဗ္ဗသ္မိံ မူလေ ထူလာ သဗ္ဗသ္မိံ အဂ္ဂေ သုခုမာတိ ဧဝံ (ဝတ္တုနော) ဗျာပိတုမိစ္ဆာယမေကဝစနန္တဿ ဝိစ္ဆာယန္တွေဝ ဒွိဗ္ဗစန’’န္တိ။

ဇေဋ္ဌာနံ ဝိစ္ဆာသမ္ဘဝေ သဗ္ဗကနိဋ္ဌဿ ဇေဋ္ဌတ္တာဘာဝါနုပ္ပဝေသော န သိယာတိ အာနုပုဗ္ဗိယမတ္တဝစနိစ္ဆာယံ တေနေဝ ဒွိတ္တမဘိဟိတံ ‘ဇေဋ္ဌံ ဇေဋ္ဌမနုပ္ပဝေသယာ’တိ တေနေဝါစရိယေန၊ တဒဓုနာ ဝိဃဋီယတိ ‘ဇေဋ္ဌ’ မိစ္စာဒိနာ ¶ ၊ ကနိဋ္ဌောပိ ပဝေသီယတီတိ ကနိဋ္ဌဿပိ ဝိစ္ဆာသမ္ဘဝမာဟ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ-‘ယထေဝ ဟိ’စ္စာဒိ၊ ပရဿာတိ မဇ္ဈိမဿာတိ ဧတ္ထ ဝိသေသနံ၊ ကနိဋ္ဌဿာပိ ဇေဋ္ဌဗျပဒေသောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယထာဝုတ္တမေဝ သမတ္ထေတိ ‘ဝတ္တိစ္ဆာနိဗန္ဓနေ ဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ဝတ္တိစ္ဆာဒိဗန္ဓနေတိ ဝတ္တုနော ဣစ္ဆာ နိဗန္ဓနံ ကာရဏမဿာတိ သမာသော၊ ဝတ္ထုသဘာဝေ ဝတ္ထု တတ္ထေ၊ အဘိနိဝေသော ပဝတ္တိ၊ နာဘိသမ္ဘုဏာတိ န ပပ္ပောတိ။

‘‘သကတ္ထေ ဝဓာရိယမာနေ နေကသ္မိံ ဒွေ ဘဝန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ (၈-၁-၁၂-ဝါ) ဝါတ္တိကကာရေန ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ ‘သကတ္ထေ’ဣစ္စာဒိ၊ အတ္ထပ္ပကာရဏာဒျနပေက္ခဿ ပဒဿ အတ္ထေ သကတ္ထေ အဝဓာရိယမာနေ ဧတ္တကမေဝေတိ ဂမ္မမာနေ အနေကသ္မိံ ဒိယျမာနေ ဒွိဗ္ဗစနမိဋ္ဌံ မတံ ပါဏိနိယာနန္တိ အတ္ထော၊ အယမ္ပနေသမဓိပ္ပာယော ‘မာသကံ မာသကံ ဣမမှာ ကဟာပဏာ ဘဝန္တာနံ ဒွိန္နံ ဒေဟီ တျတြ ဒွေ ဧဝ မာသာ ဒါတုမိစ္ဆိတာ၊ ကဟာပဏံ နာမ–

စတ္တာရော ဝိဟယော ဂုဉ္ဇာ၊ ဒွေဂုဉ္ဇာ မာသကော ဘဝေ၊

ဒွေ အက္ခာဝ မာသကာပဉ္စ၊က္ခာနံ ဓရဏမဋ္ဌကံတိ။

ဝုတ္တဝိဓိနာနေကမာသကသမုဒါယော၊ တတ္ထ န သဗ္ဗေ ကဟာပဏ သမ္ဗန္ဓိနော မာသာ ဒါနကိရိယာယ ဗျာပိတာ၊ ဒွေယေဝါတိ နေတ္ထတ္ထ ဝိစ္ဆာတိ ယထာဝုတ္တဝတ္တဗ္ဗေန ဒွိဗ္ဗစန’’န္တိ၊ တံ ဒဿေတွာတိ တံ ဒွိဗ္ဗစနောဒါဟရဏံ ဒဿေတွာ၊ ပဋိပါဒယိတုံ ဝိစ္ဆာယမေဝ ဒွိတ္တံ ဒဿေတုံ… မာသကံ မာသကမိစ္စာဒေါတွယမဓိပ္ပာယော-‘‘ဒေဟီတိ ဒါနကိရိယာယ မာဿ ဗျာပိတုမိဋ္ဌာတိ ဝိစ္ဆာယမေဝေတ္ထ ဒွိဗ္ဗစနံ၊ တထာဟျတော ဒွိရုတ္တာ ဝိစ္ဆာဝ ဂမျတေ’’တိ၊ သဒ္ဒန္တရတောစ္စာဒိကံ ကိမာသင်္ကိယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ‘ဒေဟီ’တိအာဒိ၊ အဝဓာရဏေ ပတီယမာနေတိ ကဟာပဏသမ္ဗန္ဓိနိ ဗဟုမှိ မာသကသမုဒါယေ မာသကဒွယနိစ္ဆယေ ဝိညာယမာနေ သတိ၊ အဝိသေသေန သာမညေန မာသာနံ ဒေဟီတိ ဒါနကိရိယာယ ဗျာပနာ ဘာဝါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဒ္ဒန္တရတောစ္စာဒိနော သာဓိပ္ပာယမတ္ထမဘိဓာတုမာရဘတေ ‘ပဒေနေ’စ္စာဒိ၊ ဧတ္ထ ပဒေနာတိ မာသကမိစ္စနေန ပဒေန၊ ဣမမှာ ကဟာပဏာတိ ဣဒမေတ္ထ သဒ္ဒန္တရံ၊ ကတာဘိသင်္ခရဏဿာတိ မာသကံ မာသကမိစ္စေဝံ ¶ နိပ္ဖာဒိတဿ၊ သဒ္ဒန္တရတောတိ ဣမိနာ ပဒန္တရယောဂေါ ဂဟိတောတိ အာဟ-‘ပဒန္တရေန ယောဂတော’တိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘‘ဒွိတ္တကရဏကာလေ သဒ္ဒန္တရဝစနီယဿတ္ထဿာနပေက္ခိတတ္တာ မာသကံမာသကန္တိ အဝိသေသေန မာသကဝိစ္ဆာယံ ဒွိတ္တံ၊ တဒနု ပန ဣမမှာ ကဟာပဏာတိသဒ္ဒန္တရသမ္ဗန္ဓေ သတိ ယဒိ ကဟာပဏသမ္ဗန္ဓျ န ဝသေသမာသကဝိစ္ဆာ ပရိဂ္ဂယှတိ တဒါ ဣမဿ ကဟာပဏဿာတိ ဆဋ္ဌိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣမမှာ ကဟာပဏာတိ ပန အဝဓိပဉ္စမီနိဒ္ဒေသတော ကဟာပဏတော ဒွယမေဝ ဂဟေတွာ ဘဝန္တာနံ ဒွိန္နံ ဒေဟီတိ ဣမမှာ ကဟာပဏာတိ သဒ္ဒန္တရတောဝဓာရဏံ ဂမျတေ’’တိ။

‘‘ပုဗ္ဗပဌမာနမတ္ထာတိသယဝစနိစ္ဆာယံ ဒွေ ဘဝန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ (၈-၁-၁၂-ဝါ) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘ပုဗ္ဗပဌမာနံ မိစ္စာဒိ၊ ပုဗ္ဗပဌမာနံ ပုဗ္ဗပဌမ သဒ္ဒါနံ အတ္ထာတိသယော ယော အတ္ထဿ ပကံသော၊ တဿ ဝစနိစ္ဆာယံ၊ သဗ္ဗပဌမဘာဝသင်္ခါတ အတ္ထာတိသယမတ္တာဝ ဝစနိစ္ဆာတိ န ဧတ္ထ ဝိစ္ဆာတိ တေသမဓိပ္ပာယော၊ ဝိကသနကိရိယာယ ပါကကိရိယာယာတိ ဝုတ္တေပိ ဝိကာသကရဏကိရိယာယ ပါကကရဏကိရိယာယာတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗံ ပုပ္ဖ’န္တိ တျာဒေါ၊ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗံ ဝိကသနံ ကရောန္တိ၊ ပဌမံ ပဌမံ ဝစနံ ကရောန္တီတိ ကိရိယာဝိသေသနဝသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ပုဗ္ဗာတိ မတာ ပဌမာဘိမတာတိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗပဌမဘာဝေနာဘိမတာနံ ဗဟုတ္တ ဗျာပနေန ဝိစ္ဆာသဗ္ဘာဝေ ကာရဏမာဟ။

‘‘ဍတရ ဍတမာနံ သမသမ္ပဓာရဏာယမိတ္ထီနိဂဒေ ဘာဝေ ဒွေ ဘဝန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ (၈-၁-၁၂-ဝါ) ဝုတ္တံ၊ ဧတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိလိင်္ဂယောဂါ ဣတ္ထီတိ ဝုတ္တော၊ နိဂဒျတေနေနေတိ နိဂဒေါ၊ ဣတ္ထီ နိဂဒေါ ယဿ သော ဣတ္ထိနိဂဒေါဘာဝေါ၊ တသ္မိံ ဣတ္ထီနိဂဒေ ဘာဝေ၊ တဒါဟ-ရတရရတ မန္တာန’မိစ္စာဒိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂေတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ယဿ သော ဣတ္ထိလိင်္ဂေါဘာဝေါ၊ တသ္မိံ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ ဘာဝေ ဝတ္တမာနာနံ ရတရရတမန္တာနံ ဒွိဗ္ဗစနမဘိမတန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကသ္မိံ ဝိသယေတိ အာဟ-‘သမသမ္ပဓာရဏ ဝိသယေ’တိ၊ သမေန အဍ္ဎတာဒိနာ ဂုဏေန ဣမေ ဥဘော အဍ္ဎာ ဣတွေဝံ ရူပါ သမ္ပဓာရဏာ နိရူပနာ အဝဗောဓော သမသမ္ပဓာရဏာ၊ သာဧဝ ဝိသယော၊ တသ္မိံ သတိ၊ အဍ္ဎတာယ ဗဟုဝိဓတ္တာဘာဝါ ကိရိယာဒိယော ဂါဘာဝါ ¶ စ နတ္ထေတ္ထ ဝိစ္ဆာတိ တေသမဓိပ္ပာယော၊ ပုစ္ဆိယမာနာတိ ဣမိနာ ဣမေ ဥဘော’ ဣစ္စာဒီနံ ပုစ္ဆာဝါကျတံ ဒဿေတိ။

ပရဗျဝဟာရေနာဟ-‘အာချာတာဒီနံ ဝိသယတ္တ’န္တိ၊ ဣမိနာ အာချာတာဒီနမေဝ ကိရိယာဇောတကပဒဘာဝေန ပေါနောပုညသင်္ခါတကိရိယာ ဓမ္မဿ ဓနသမေဝ ဝိသယတ္တံ ဒီပေတိ၊ အတိသယဝိသိဋ္ဌန္တိ ဣမိနာ ပပစတိသဒ္ဒေပကာရော ပကံသတ္ထ ဇောတကော ဥပသဂ္ဂေါတိ ဒဿေတိ၊ ဟိဝိဓိမှီတိ’လူ-စ္ဆေဒနေ’ဣစ္စသ္မာ ဝိဓိမှိ ဟိပ္ပစ္စယော ‘‘ပဉှပတ္တနာဝိဓီသု’’တိ (၆-၉) ဣမိနာ သုတ္တေနာတိ အတ္ထော၊ ဩဿာတိ ‘‘ယုဝဏ္ဏာနမေဩပစ္စယေ’’တိ (၅-၈၂) ဩကာရဿ၊ ‘ပုဗ္ဗေက-ကတ္တုကာန’’ (၅-၆၂) မိစ္စေဝါတိ ဧဝကာရေန ပရေသမိဝါယမပျာဘိက္ခညေ ပစ္စယော စေ ဝိဓီယတေ၊ တဒါ ပပစတိဣစ္စတြ ဝိယ အာဘိက္ခညေ ဝိဓီယမာနေန ပစ္စယေနေဝ အာဘိက္ခညတ္ထဿ ပကာသိတတ္တာ န ဒွိဗ္ဗစနေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ၊ ယဒါ တု ဘုသံ ပုနပ္ပုနံ ပစတီတိ ဝစနိစ္ဆာ တဒါပိ ပပစတီတိ ဘဝတျေဝ။

ဣဟ ဣမသ္မိံ ဥဒါဟရဏေ၊ အာဘိက္ခညေ ဣစ္စေဝါတိ ဣမိနာ အနုကရဏမတ္တမေဝေတံ နတ္ထေတ္ထာဘိက္ခညန္တိ ပါဏိနိယာ သုတ္တန္တရေန ဒွိတ္တမ္ပဋိပါဒေန္တိ၊ နတ္ထေတ္ထ တာဒိသေန ဝစနေန ပယောဇနံ၊ အာဘိက္ခညေယေဝ ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ဒဿေတိ၊ ဧဝမညတေ ‘‘ပဋဣစ္စေတမနုကရဏံ ဘဝန ကိရိယမ္ပတိ ဝတ္တတီတိ [ဘဝနကိရိယာမတီ ဝုတ္တီတိ (ပေါတ္ထကေ)] ကိရိယာဓမ္မံ ပေါနောပုညမေတ္ထ အတ္ထေဝါ’’တိ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ-‘ပဋပဋာ ဘဝတီတိ အာဘိက္ခညေ ဒွိဗ္ဗစန’န္တိ၊ အနိတိသ္မိန္တိ ဣတိသဒ္ဒေ အဝိဇ္ဇမာနေ၊ ရာပ္ပစ္စယောတိ ပဌမံ ဒွိတ္တေ ကတေ ပစ္ဆာ ရာပ္ပစ္စယော၊ ရာပ္ပစ္စယမကတွာပိ ပကာရန္တရေန သာဓေတုမာဟ- ‘အထဝါ’ ဣစ္စာဒိ၊ ဒီဃော နိစ္စန္တိ ပဌမံ ဒွိတ္တေ ပဋပဋကရောတီတိ ဌိတေ နိစ္စံ ဒီဃော၊ ပဋပဋာ ကရောတီတိ ဧတ္ထ နိပ္ဖတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋပဋာယတီတိ ဧတ္ထ ဒဿေတုံ ပဋပဋာယတီတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

၅၅။ သျာဒိ

ဧကဿ ဧကဿ ဣတိ ဌိတေ ပုဗ္ဗဝိဘတ္တိယာ လုတ္တေ သံဟိတာယဉ္စ ကတာယံ ဧကေကဿ၊ ဧဝံ မတ္ထကေန မတ္ထကေနာတိ ဌိတေ မတ္ထက မတ္ထကေနာတိ။

၅၆။ သဗ္ဗာ

အညံ ¶ အညန္တိ ဌိတေ ဣမိနာ ဝိဘတ္တိယာ လောပေ အကာရဿ ‘‘တဒမိနာ’’ (၁-၄၇) ဒိနာ ဩကာရေ အညောညန္တိပိ ဟောတိ။

၅၇။ ယာဝ

ယာဝဗောဓန္တိ ‘‘ယာဝါဝဓာရဏေ’’တိ (၃-၄) အသင်္ချသမာသော။

၅၈။ ဗဟုလ

ကွစိ ပဝတျပ္ပဝတ္တိ၊ ကွစညံ ကွစိ ဝါ ကွစိ၊

သိယာ ဗဟုလသဒ္ဒေန၊ ဝိဓိ သဗ္ဗော ယထာဂမံတိ။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ

ပဌမကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။