📜

၂။ ဒုတိယကဏ္ဍ ဝဏ္ဏနာ

၁။ ဒွေဒွေ

အဝယဝသမ္ဗန္ဓေတိ သျာဒျဝယဝီသမုဒါယေန ဒွေဒွေတိ ဝုတ္တာနမဝယဝါနံ သမ္ဗန္ဓေ၊ အတေတ္ထ ဝုတျနုကူလာယ ပဉ္စိကာယ ဝါ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဉ္စိကာနု ကူလာယ ဝုတ္တိယာ ဝါ၊ န စေတ္ထ ဒွိန္နမညောညာနုကူလတာ ဒိဿတိ၊ တထာဟိ ဝုတ္တိယံ-‘ဧကာနေကတ္ထေသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာ’တိ ဧတ္တကမေဝ ပကတိဝိသေသနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ပဉ္စိကာယန္တု တဗ္ဗိသေသန ဝသေန စ ပစ္စယတ္ထဝိသေသနဝသေန စ အတ္ထော ဒဿိတော၊ တဒေဝ မုဘိန္နန္နာညမညာနုကူလတာ ဒိဿတိ၊ တတော ဧတ္ထ ယထာ ဒွိန္နမညောညာနုကူလတာ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ ဗျာစိက္ခိဿာမ ‘‘ယဒိ ပနေတ္ထ ဝုတျာနုကူလာ ပဉ္စိကာ ဘဝေယျ ပစ္စယတ္ထပက္ခော ဇဟိတဗ္ဗော သိယာတိ ‘တေ…ပေ… ဧကာနေကတ္ထေသု’တိ စ၊ တေန…ပေ… ယောဇနိယ’န္တိ စ ဧတေသံ ဇဟိတဗ္ဗတာယ ဗဟုပါဌဝိလောပေါ အာပဇ္ဇတိ၊ ယဒိ ပန ပဉ္စိကာနုကူလာ ဝုတ္တိ ဘဝေယျ ဝုတ္တိယံ ကိဉ္စိမတ္တံ ပက္ခိပိတဗ္ဗ မတ္တမေဝ သိယာတိ ဗဟုဝိလောပါပတ္တိ (န) ဟောတီတိ ဧတေသံ ဒွေဒွေ ဟောန္တိ ဧကာနေ ကတ္ထေသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာ’တိ ဝုတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ဧဝဉှိ သတိ သတ္ထန္တရေနာပိ သဟ ဃဋတေ၊ သုတ္တေ ‘ဒွေဒွေကာနေကေသု နာမသ္မာ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘ဧကာနေကေသူ’တိ ဣဒံ ပစ္စယဝိသေသနံ ဝါ ယုဇ္ဇတိ

ပကတိဝိသေသနဝသေန ¶ ဝါ ယဒေတံ ပစ္စယဝိသေသနံ၊ တဒါ သာမတ္ထိယာ ဧကာနေကေသူတိ ပကတိဝိသေသနမ္ပိ လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ သာမတ္ထိယမတ္ထ ဗလံ၊ တထာဟျေကာဒီသု ဘဝန္တာ ပကတိဝါစ္စာနမေဝေကတ္တာဒိအဗျတိ ရိတ္တအတ္ထမတ္တာဒီရူပါနံ ဇောတကာ သျာဒယော ကထမေကတ္တာဒီသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာ အညတော သိယုန္တိ ယထာဝုတ္တနာမဝိသေသာက္ခေပေါ၊ တထာ ဣတ္ထိဏာဒိပ္ပစ္စယာဒီနမ္ပိ ပန ပကတိဝိသေသာနုပါဒါနေပိ ယတော ဓာတွာဒိ ဝါစ္စောတ္ထော နတ္ထိ၊ သာမတ္ထိယာ တတော၊ ဓာတုတျာဒျန္တေဟိ [တျာဒျန္တ ဝါစ္စေဟိ (ပေါတ္ထကေ)] န ဟောန္တေ ဝိတ္တိပစ္စယာ၊ တထာ ဏာဒိပစ္စယာပိ… ဝိဘတျန္တာ ဝိဓာနတော၊ ယဒေတမ္ပကတိဝိသေသနံ တဒါပိ သာမတ္ထိယေနေဝ ဧကတ္တာဒီသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာ တဇ္ဇောတနာယ ဘဝန္တာ သျာဒယော ကထမညတ္ထ ဟောန္တိ အသမ္ဘဝါတိ ဧကာနေကေသု ဒွေဒွေတိ လဗ္ဘတိ၊ အထဝါ သရူပေန အဝုတ္တမ္ပိ သာမတ္ထိယေနေကာနေကတ္ထေသူတိ ဂမ္မမာနံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ကတွာ‘တေစာ’တိအာဒိကံ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဧကာနေကေသု ဝတ္တမာနတော နာမသ္မာတိ ကိမတ္ထံ အသတွဘူတာယ ကိရိယာယေကတ္တာဒိသမ္ဗန္ဓာဘာဝါ ကြိယတ္ထာစ တျာဒီဟိ ယေဝေကတ္တာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ တျာဒျန္တေဟိ စ န ဘဝေယျုန္တိ ပယောဇနန္တရမာဟ-‘ယမ္ပနာ’တိအာဒိ၊ ပဉ္စကနာမတ္ထဿာဓိပ္ပေတဘာဝေါ စေတ္ထ ပက္ခဿေတဿေဝ ယုတ္တတ္တာ။ တထာဟိ သင်္ချာကမ္မာဒယော နာမ ဝါစ္စဿ ဒဗ္ဗဿ ဓမ္မော သကတ္ထော-ပသဇ္ဇနော စ သဒ္ဒေါ ဒဗ္ဗေယေဝ ဝတ္တတေ… ဒဗ္ဗေယေဝါနျနယာဒိဝေါဟာရာ၊ တတ္ထ ဒဗ္ဗဝါစိနာ သဒ္ဒေန ဒဗ္ဗဓမ္မာနမဗ္ဘန္တရီကရဏန္တိ နာယုတ္တမေတံ နာမေန ပဉ္စန္နမဘိဓာနံ၊ ဝိဘတ္တိယော ပန ဇောတိကာ၊ ဣတ္ထိပစ္စယာ စ ဣတ္ထိလိင်္ဂဿ၊ တထာ စာမှေဟိ ဝုတ္တံ သမ္ဗန္ဓစိန္တာယံ–

သဒ္ဒေါ သကတ္ထံ ဝတွာန၊ ပဒတ္ထံ ဒဗ္ဗသညိတံ၊

သမဝေတံ ဝဒေ လိင်္ဂံ၊ သင်္ချံ ကမ္မာဒိကမ္မိ စေတိ။

ဧကာနေကေသု သျာဒီနံ ယထာက္ကမံ ဒဿေတုံ ‘တေနာ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေနာတိ ယေန ပဉ္စကော နာမတ္ထော အဓိပ္ပေတော ဧကာဒီသု စ အတ္ထေသု ဇော-တနီယေသု သျာဒယော ဝိဓိယိဿန္တိ တေန၊ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘အံယော’အာဒီသု ¶ သဗ္ဗတ္ထ၊ သဘာဝတောတျာဒိကဿာယမဓိပ္ပာယော ‘‘ယဒျပိ သျာဒယော ဧကာနေကေသု ဟောန္တိ တထာပိ ဧကာဒယော သင်္ချာယ ပရိစ္ဆိန္နေ အတ္ထေ ဝတ္တန္တိ န သင်္ချာမတ္တေ၊ သင်္ချာယ သမ္ဘဝါဘာဝါ သင်္ချေယေ ဘဝတီတိ န သင်္ချာပိ သျာဒီနမတ္ထော’’တိ (န) ကေဝလံ သကတ္ထ ဒဗ္ဗာဒိယေဝ သျာဒီနမတ္ထော န ဘဝတိ၊ အပိ တု သင်္ချာပီတျပိသဒ္ဒတ္ထော၊ အနေန သင်္ချာ ဝိဘတျတ္ထော စတုက္ကော နာမတ္ထောတျယမ္ပက္ခော နိရာကတော ပဉ္စကော နာမတ္ထောတိ ဒဿနေ သင်္ချာကမ္မာဒီနံ ဝိဘတ္တိယော ဇောတိကာ ဟောန္တိ၊ တိကော နာမတ္ထောတိ ဒဿနေ တု သင်္ချာကမ္မာဒယော ဝိဘတ္တိဝါစ္စာ ဟောန္တိ၊ ဣဒါနိ အဓိပ္ပေတပဉ္စကနာမတ္ထေ သကတ္ထာဒိကံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘တတ္ထာ’တိအာဒိမာဟ၊ တတ္ထ သကတ္ထော ဝိသေသနန္တိ သရူပါဒိ ယံ ကိဉ္စိ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတံ တံ သကတ္ထော နာမတိ အတ္ထော၊ တံ ဒဿေတိ ‘သရူပဇာတိဂုဏဒဗ္ဗာနိ’တိ။

ဗလေန ယဿာ ဘိန္နေသု၊ ပဝတ္တန္တေ ဂဂါဒီသု၊

သာ ဇာတျဘိန္နဓီသဒ္ဒါ၊ သုတ္တံ ပုပ္ဖေသွိဝါနွီတံ။

ဒဗ္ဗာဓာရော တတော ဘိန္နော၊ နိမိတ္တံ တပ္ပတီတိယာ၊

ဘာဝါဘာဝသဘာဝေါ ယော၊ သော ဂုဏော နိဂ္ဂုဏော မတော။

သရူပံ သဒ္ဒရူပံဝ၊ ဇာတိယာ ယံ ဝိသေသနံ၊

ဝိသေသီယတိ ယံကိဉ္စိ၊ ဒဗ္ဗံ တံ သမုဒီရိတံ။

ဣဒါနိ သရူပါဒိနော ဝိသေသနဿ သကတ္ထဘာဝံ ဇာတျာဒိဝိသေသဿ ဒဗ္ဗဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ ‘တတ္ထာ’တိအာဒိမာဟ၊ သရူပေ ဝတ္တတေ သဒ္ဒေါတိ ဝိယဘေဒေါပစာရေနာဟ-‘သဒ္ဒဿ သရူပေနာ’တိ၊ ဧတ္ထ ပန ဂေါတိ ဇာတိမတ္တဝါစိနိ ဂေါသဒ္ဒေ ပယုတ္တေ ဂေါသဒ္ဒေါ ဇာတိမတ္တမာဟေတိ သော ဇာတိံ ဝိသေသေတိ နာမ။ ယဋ္ဌိအာဒိသဒ္ဒေဟိ ယဋ္ဌိအာဒိသဟစရိတာ ဥပစာရတော ဂဟိတာတိ ယဋ္ဌိအာဒိဒဗ္ဗေဟိ ယဋ္ဌိအာဒိသဟစရိတာ ပုရိသာ ဝိသေသီယန္တီတိ အာဟ-‘ဒဗ္ဗမ္ပိ ဒဗ္ဗန္တရဿ ဝိသေသနဘူတမ္ဘဝတီ’တိ၊ ယဋ္ဌိယောပဝေသယာတိ ယဋ္ဌိသဒ္ဒဝစနီယ ယဋ္ဌိဒဗ္ဗဝိသိဋ္ဌေ ပုရိသေ ပဝေသယာတိ အတ္ထော၊ ကုန္တေပဝေသယာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝနယော၊ ယထာဝုတ္တစတုဗ္ဗိဓသကတ္ထတော ပရောပိ အတ္ထိ သကတ္ထောတိ အာဟ-‘ကတ္ထစီ’တိအာဒိ၊ သမ္ဗန္ဓနိမိတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော နိမိတ္တံ ကာရဏံ ¶ ပစ္စယပ္ပဝတ္တိယာ အဿ ပစ္စယဿ သောတိ သမာသော၊ ဧတ္ထ ဟိ ဒဏ္ဍော အဿ အတ္ထီတိ အဿာတိ သာမိနော ပုရိသဿ သံသင်္ခါတဒဏ္ဍာဒိဒဗ္ဗေန သဟယော သဿာမိသမ္ဗန္ဓော၊ သောပိ ပစ္စယဿ နိမိတ္တံ၊ တထာ စ ဝက္ခတိ-‘ဒဏ္ဍပုရိသသမ္ဗန္ဓာ ဒဏ္ဍီတိ ပစ္စယော’တိ၊ (ကိရိ)ယာ ပဒတ္ထဿာပိ ဝိသေသနတ္တေန သကတ္ထဘာဝေါ ဇာတိပဒတ္ထာဒီနံ ဝုတ္တ ဌာနေယေဝ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပါစကောတိ ဧတ္ထ ကိရိယာကာရကသမ္ဗန္ဓသင်္ခါတံ ပရာဘိမတံ သကတ္ထမ္ပိ ပရောပဒေသေနောပဒိသိတုကာမော ဣဓ သမ္ဗန္ဓသကတ္ထဿ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ကိရိယာသကတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘ကတ္ထစိ ကိရိယာပီ’တိအာဒိမာဟ။ နာမသဘာဝေန ဝိညာယမာနံ ပဉ္စမံ နာမသင်္ခါတမတ္ထံ ဒဗ္ဗပဒတ္ထေန သင်္ဂဟေတွာ ဇာတိဂုဏကိရိယာဒဗ္ဗာနီတိ ဟိ စတုဗ္ဗိဓော နာမတ္ထော၊ နာမမ္ပိ အနွတ္ထရုဠှိဝသေန ဒုဝိဓံ ပုမိတ္ထိနပုံသက လိင်္ဂဝသေန တိဝိဓမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ… ယထာဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ အတ္ထေ နမတိ၊ တေ ဝါ အတ္တနိ နာမေတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ သာမညဂုဏ ကိရိယာယဒိစ္ဆာဝသေနာညထာပိ စတုဗ္ဗိဓတ္တံ နာမဿ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထာပိ ယဒိစ္ဆာနာမဿ ဒဗ္ဗနာမေနေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣတ္ထတ္တံ ဧသာတိ ပသိဒ္ဓိမာ အတ္ထော၊ ယမ္ပနာတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သာဓေတိ ‘တတ္ထေ’စ္စာဒိနာ၊ အဘိဓာယကတ္တေန ဇောတကတ္တေန၊ ဣကာရန္တတောတိ မုနိသဒ္ဒတော၊ အညထာတိ ဣကာရန္တတော န ဘဝတိ စေ၊ အတောတိ အာဒေသ ဘဝနတော ဖလံ ဒဿိတံ န သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝုတ္တိယံ ‘ဧဝံ ကုမာရီ ကုမာရိယော’တိအာဒီသု ဧဝန္တိ ယထာ ပုလ္လိင်္ဂေ ဣကာရန္တတော သျာဒီနမုဒါဟရဏမနာဒေသတ္ထံ ဝုတ္တံ ဧဝမိတ္ထိယမ္ပိ အနာကာရန္တတောတိ ဒဿေတိ၊ ဥပလက္ခဏံ စေတမိနီ-နီ-ဦ-တိ-ပစ္စယန္တာဒီနံ၊ အသတိ…ပေ… ဝစနေတိ ဣမိနာ ပါဏိနိယာနံ ဝိဘတ္တိသညာဝိဓာယကဿ သုတ္တန္တရဿ အတ္ထိဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဝိဘတ္တိစ’’ (၁-၄-၁၀၄) ဣတိ ဟိ တေသံ သုတ္တံ၊ တဿတ္ထော ‘သျာဒီနံ တျာဒီနဉ္စ ဝိဘတ္တိသညာ ဟောတီ’တိ၊ ဘဝန္တီတိ အနွတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိသဒ္ဒဝစနီယာနိ ဘဝန္တိ၊ သော (ယေဝတ္ထော) ဝိဘတ္တိစ္စနေန ဝိဘဇီယတီတိ ဝိဘတ္တိ၊ ကမ္မေ က္တိပ္ပစ္စယန္တောယံ ဝိဘတ္တိ သဒ္ဒေါတိ ဒဿေတိ၊ ကထမ္ပနေတေသု သျာဒီသု ဝိဘဇီယတိစ္စဿ ဝါကျတ္ထာဿာနုဂမော ယေနေဝံ ဝုစ္စတိစ္စာသင်္ကိယ ယေန ယထာ စ ဝိဘဇီယတိ တမုပဒဿေန္တော အာဟ-‘တထာ ဟိ’စ္စာဒိ။

၂။ ကမ္မေ

ဝုတ္တိယံ ¶ ကတ္တုကိရိယာယာတိ ကတ္တုသာဒျတာယ တံ သမ္ဗန္ဓိနိယာ ကတ္တုကမ္မဋ္ဌာယပိ ဒုဝိဓာယ ကိရိယာယ၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ ကရောတိ ဧတ္ထ သမ္ဗန္ဓနတ္ထောတိ အာဟ-‘ကရီယတိ အဘိသမ္ဗန္ဓီယတီ’တိ၊ ယံကိဉ္စိ ပဒတ္ထရူပံ သမ္ဗဇ္ဈတီတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ စာနွတ္ထဝသေနေဝါယံ ကမ္မဝေါဟာရော သိဒ္ဓါတိ ဒဿေတိ၊ သဗ္ဗကာရကာနမ္ပိ ပန ကိရိယာသမ္ဗန္ဓ သဗ္ဘာဝေပိ ကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓီယမာနတ္တေနေဝ ယံ ဝတ္တုမိစ္ဆိတံ တဒေဝ ကမ္မံ ဝိညေယျံ၊ ကတ္တာဒိ ကတ္တု ကိရိယာယာဘိသမ္ဗန္ဓီယမာနတ္တေပိ ကတ္တာဒိတ္တဝစနိစ္ဆာယေဝ ကမ္မံ န ဟောတိ… ယသ္မာ ဝစနိစ္ဆာယေဝ ကာရကာနိ ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗကာရကာနမ္ပိ ကာရကန္တရပ္ပတ္တိယံ တဒဘာဝေါ ယထာယောဂံ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဝါကျေကဒေသေနေတျနေန ‘‘ဒွေဒွေကာ’’ဒိနော ဝါကျဿ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’ဣစ္စာဒိနော စ ဧကဝါကျတ္တံ သူစေတိ၊ ပကရဏဿ မဟာဝါကျရူပတ္တာ ဝိပ္ပကဋ္ဌာနိပိ ဝါကျာနိ အာကင်္ခါဒိသဘာဝေ အညမညသမ္ဗန္ဓာနုဘဝနေနေကဝါကျဘာဝမ္ပဋီပဇ္ဇန္တေ၊ ဝုတ္တီ ဟိ–

‘‘အာကင်္ခါယောဂ္ဂတာ သတ္တာ၊ ဗီဇံ သန္နိဓိနော ယတော၊

ဝိပ္ပကဋ္ဌာနိ ဝါကျာနိ၊ မဟာဝါကျံ ကရောန္တျတောတိ။

သာမညေနာတိ ကမ္မာဒျဝိသေသေန၊ ပုဗ္ဗာစရိယသမညာဝသေနာဟ ‘ဒုတိယာဒိကာ’တိ၊ တေန ယဒျပိ တျာဒိနောပိ ဒွိန္နံ ပူရဏိယာ ဒုတိယာတိ သက္ကာ ဝေါဟရိတုံ၊ တထာပိ သျာဒီနံ ဒုကေယေဝ ဒုတိယာတတိယာ ရုဠှီတိ နတျာဒီနံ ဒုကာနိ ဒုတိယာဒိသဒ္ဒေန ဂယှန္တိ၊ ဝိသိဋ္ဌေသူတိ ကမ္မာဒိနာ ဝိသေသိတေသု၊ တိဝိဓံ ကမ္မန္တိ သကသမယပ္ပသိဒ္ဓိယာ ကမ္မဿ တိဝိဓတ္တမာဟ၊ အညေ တု သတ္တဝိဓမိစ္ဆန္တိ၊ ကထံ–

နိဗ္ဗတ္တိဝိကတိပ္ပတ္တိ၊ ဘေဒေန တိဝိဓံ မတံ၊

တတ္ထေစ္ဆိတတမံ ကမ္မံ၊ ကမ္မံတွညံ စတုဗ္ဗိဓံ၊

ဣစ္ဆိတဉ္စာနိစ္ဆိတဉ္စ၊ နေဝိစ္ဆိတမနိစ္ဆိတံ၊

တထာညပုဗ္ဗံ နာညပုဗ္ဗန္တိ၊ ဧဝမညံ စတုဗ္ဗိဓန္တိ။

တတ္ထ ဣစ္ဆိတာဒီနိ ဥပရိယေဝါပိ ဘဝိဿန္တိ၊ တတြေစ္စာဒိနာ တိဝိဓံ ကမ္မံ သရူပတော ဒဿေတိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မမေကေ-နေကဓာ ပရိကပ္ပေန္တိ၊ တဒိဟ ပကာသယိဿာမ–

သတီ-သတီ ¶ ဝါ ပကတိ၊ န ယတ္ထ ပရိဏာမိနီ၊

နိဿီယတေ တံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကမ္မမညေသမညထာ၊

အသန္တံ ဇာယတေ ယံ ဝါ၊ ယံ သန္တမပ္ပကာသတိ၊

ဥပ္ပတျာ-ဘိဗျတ္တိယာ ဝါ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တီတိ ဝုစ္စတီတိ။

အယမေတ္ထ အတ္ထော ‘‘ကဋဝိကာရဿ ကာသသင်္ခါတာ ဝိဇ္ဇမာနာ ပကတိ ပရိဏာမိနီ ကဋဝိကာရမ္ပတိ ပရိဏမန္တီ ယတ္ထပ္ပယောဂေ န နိဿီယတေ… ကဋံ ကရောတီတေတ္ထ ကေဝလမတ္ထာဝဂမမတ္တဿ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ ကာသေတိ အသုယျမာနတ္တာ စ၊ ပကတိယာ တု သုယျ မာနတ္တေ ဝိကာရိယံ သိယာ၊ တေနေဝ ကာသေ ကဋံ ကရောတိ၊ တဏ္ဍုလေ ဩဒနံ ပစတီတိ ဒွယတ္ထော ကရောတိ ပစတိ စ၊ တသ္မာ ကာသေ ကရောတိ တဏ္ဍုလေ ပစတီတိ ဝိကာရီယတိ၊ ကဋံ ကရောတိ ဩဒနမ္ပစတီတိ နိဗ္ဗတ္တီ ယတီတိ အတ္ထော၊ အသတီ ဝါ ပကတိ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာယေဝ ယတ္ထ န နိဿီယတေ… [(ယထာ) (ပေါတ္ထကေ)] ( ) သံယောဂံ ဇနယတိ ဝိဘာဂမုပ္ပာဒယတီတိ သံယောဂဝိဘာဂါနံ ကဿာပိ ပကတိယာ အဝိကာရတ္တာ သံယောဂဝိဘာဂဝန္တေ ဟျဝိကတေဟေဝ တေသံ ဇနနတော၊ တမေဝမ္ဘူတမနိဿိတပကတိကံ အဝိဇ္ဇမာန (ပကတိ) ကံ ဝါ ကာရိယံ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မံ နာမာတိ ဧကော၊ အညေသမညထာတိ ဝတွာ တန္ဒဿေတိ ‘အသန္တ’မိစ္စာဒိနာ၊ ယံ အသန္တမဝိဇ္ဇမာနံ ဇာယတေ၊ တန္နိဗ္ဗတ္တိကမ္မံ၊ ယထာ သုခံ ဇနယတိ ဗုဒ္ဓိမုပ္ပာဒယတီတိ၊ သန္တံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ဝါ ကေဝလမပ္ပကာသိတပုဗ္ဗံ ယံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘိဗျတ္တိယာ ဝါ ပကာသတိ၊ တမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မံ၊ ယထာ ပုတ္တံ ဝိဇာယတိသာမညမဘိဗျဉ္ဇယတီ’’တိ၊ တဒေဝံ ကေသဉ္စိ မတေန အနိဿိတပကတိကံ အဝိဇ္ဇမာနပကတိကန္တိ ဒုဝိဓံ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မမ္ပိ အညေသမ္မတေန အသန္တံ ဇာယမာနံ သန္တမပ္ပကာသမာနန္တိ ဒုဝိဓံ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မမ္ပီတိသဗ္ဗမ္ပိ အဋ္ဌိတပုဗ္ဗမေဝ ဇာယတီတျသတော ဇာနနာ န ဗျတိရိစ္စတိစ္စာဟ-‘အသတော ဇနနံ ကရီယတီ’တိ၊ အဝတ္ထန္တရန္တိ ဩဒနာဒိနော က္လေဒနာဒိလက္ခဏမညမဝတ္ထံ။

ပကတျုစ္ဆေဒသမ္ဘူတံ၊ ဝိကာရိယံ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ တု၊

ဂုဏန္တရသမုပ္ပတျာ၊ ဧဝံ သာ ဝိကတိ ဒွိဓာ။

ကိဉ္စိ ဝိကာရိယံ ကမ္မံ ပကတိယာ ကာရဏဿ ဥစ္ဆေဒေန သမ္ဘူတံ၊ ယထာ ¶ ကဋ္ဌံ ဘသ္မံ ကရောတီတိ ကဋ္ဌဿာစ္စန္တပရာဝတ္တိ [ပရာဝတ္တိယာ (ပေါတ္ထကေ)]၊ ကိဉ္စိ ပန ဂုဏန္တရာနမုပ္ပတ္တိယာ၊ ယထာ သုဝဏ္ဏံ ကဋကံ ကေယုရံ ဝါ ကရောတီတိ ဧဝံ ဒွီဓာ သာ ဝိကတိ ဟောတီတိ အတ္ထော၊ န ဝိဘာဝီယန္တေတိ န ဂမျန္တေ၊ သာ ပတ္တိ‘ပါပီယတိ ဝိသယီကရီယတီ’တိ ကတွာ။

ယတြ ကြိယာကတော ကောစိ၊ ဝိသေသော နာဝဂမျတေ၊

ဒဿနာ ဝါနုမာနာ ဝါ၊ သာ ပတ္တီတိ ပကိတ္တိတာ။

ယတ္ထ ကိရိယာကတော ကိရိယာသမ္ပာဒိတော ဝိသေသော အတိသယော ကောစိ နာဝဂမျတေ နပ္ပတီယတေ ဒဿနာ ဝါ ပစ္စက္ခပ္ပမာဏေန အနုမာနပ္ပမာဏေန ဝါ ယထာ နိဗ္ဗတ္တိဝိကတီနမတိသယော ပစ္စက္ခာနုမာနာ ဝဂမနီယော၊ တတြ ဟိ နိဗ္ဗတ္တိယံ ဝိသေသသိဒ္ဓိရတိပသိဒ္ဓါ… အတ္ထလာဘာချဿ ဝိသေသဿာဝိဇ္ဇမာနဿ ကိရိယာကတ္တာ၊ ဝိကာရိယေ ( ) [(ဧဝ) (ပေါတ္ထကေ)] တု ကွစိ ပစ္စက္ခဝိသယော… ကဋ္ဌံ ဍဟတီတိ ကဏှတ္တာဒိဘာဝဿ ပစ္စက္ခေနေဝေါပလဗ္ဘနတော၊ ကွစိဒနုမာနဂမ္မော… ဒေဝဒတ္တံ ရောသေတိ ပသာဒယတိ ဝေတိ ဝိသိဋ္ဌမုခဝဏ္ဏာဒိကာရိယာနုမေယျတ္တာ ရောသာဒိနော၊ ဧဝံ ယတ္ထ န ဝိသေသသိဒ္ဓိ အပိ တု ပတ္တိမတ္တံ၊ သာ ပတ္တီတိ ပကိတ္တိတာ ကထိတာ၊ အာဒိစ္စမ္ပဿတိ ဓမ္မမဇ္ဈေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော၊ ကထဉ္စရဟိ အသန္တဿ [သန္တဿ (ပေါတ္ထကေ)] ပတ္တိကမ္မဿ ကိဉ္စိ (အကရောန္တ)ဿ ကာရကတ္တံ၊ န ဟိ ကိဉ္စိ အကရောန္တံ ကာရကမ္ဘဝိတုမရဟတီတိ ဥစ္စတေ-

ဒဿနက္ခမတာဘာသော၊ ပဂမဗျတ္တိအာဒယော၊

ဝိသေသာ ပတ္တိကမ္မဿ၊ ကြိယာသိဒ္ဓိယမိစ္ဆိတာ။

အတြ ဒဋ္ဌုံ သက္ကာ ဣတိ ဒဿနေ ခမတာ အာဘာသောပဂမော ဝိသယတ္တောပဂမော ဝိသယတ္တောပဂမနံ ဗျတ္တိ စေတိ ဧဝမာဒယော ဝိသေသာ ယထာယောဂံ ပတ္တိကမ္မဿ ကိရိယာနိပ္ဖတ္တိယံ ဣစ္ဆိတာ၊ တတော တဿ ကာရကတ္တန္တိ အတ္ထော၊ အာဒိစ္စံ ပဿတီတိ ဧတ္ထ ဟိ အာဒိစ္စော ဒဋ္ဌုံ သက္ကာ၊ တတောဝ သော ဒိဿတိ အဘိဗျတ္တိဉ္စောပယာတီတိ ဒဿနကိရိယာနိပ္ဖာဒကတ္ထေနာဿ ကာရကတ္တမုပပဇ္ဇတေ၊ တထာ ညတြာပျာဒိသဒ္ဒဂဟိတဝိသေသဝသေန ကိရိယာသိဒ္ဓိတော ကာရကတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ၊ နနု ဝိကာရိယမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တိကမ္မမေဝ… တေန ရူပေနာသတောယေဝ ဇနနတော၊ ပတ္တိကမ္မမ္ပိ ကိရိယာသမ္ဗန္ဓရူပေနာသန္တမေဝ ပစ္ဆာ တထာ ဘဝတီတိ နိဗ္ဗတ္တိယေဝါတိ သစ္စံ-

အတ္ထေသာ ဝတ္ထုဋ္ဌိတိ၊ သုခုမဗုဒ္ဓိဂေါစရပတီတျနုရောဓေန၊

တတြ ယမ္ပေတံ ဃဋတေ၊ ယထာ ပတီတိ သဒ္ဒတ္ထာဝတ္တာနတော။

ဝိသေသာနုပါဒါနတောတိ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’တိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။ ကရီယတိ ကဋော၊ ကတော ကဋော စ္စေဝမာဒီသု တျာဒိပ္ပဘုတီဟိ အတိဟိတကမ္မာဒိနိဿယေသုပိ ဧကတ္တာဒီသု ဒုတိယာဒယော ပပ္ပောန္တိ နိယမာဘာဝါ၊ တထာဟိ ပဉ္စကေ နာမတ္ထေ ကဋာဒိဝစနီယဿ သမ္ဗန္ဓီ ကမ္မာဒျတ္ထော၊ တျာဒိပ္ပဘုတီတိ အနဘိ ဟိတဿ သင်္ချာချဿာပရဿ ဝိဘတျတ္ထဿာဘိဓာနာယ အဘိဟိတေသုပိ ကဋာဒီသု ကမ္မာဒီသု ဒုတိယာဒယော သိယုန္တိ ပါဏိနိယာ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’စ္စာဒီသု (၂-၃-၂) ‘‘အနဘိဟိတေ’’တိ (၂-၃-၁) ဝစနမဓိကရောန္တိ၊ ဝေယျတ္တိယာယေဝ ဒုတိယာဒီနပ္ပသင်္ဂေပိ တန္နိဿယဘူတေ-ကတ္တာဒျတ္ထေ ဇောတနာယာဘိဟိတေသု ဒုတိယာဒယော သိယုံ၊ တိကေ ပန သင်္ချာကမ္မာဒယော ဝိဘတ္တိ ဝစနီယာ၊ တတ္ထ ယဇ္ဇပိ ကမ္မာဒိနော ပစ္စယေနာဘိဓာနံ၊ တထာပျေကတ္တာဒယော နာဘိဟိတာတိ တဿ သင်္ချာချဿာပရဿ ဝိဘတျတ္ထဿာတိ ဓာနာယ အဘိဟိတေသုပိ ကမ္မာဒီသု ဒုတိယာဒယော သိယုန္တိ ပါဏိနိယာ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’တိ ‘‘အနဘိဟိတေ’’တိ ဝစနမဓိကရောန္တိ၊ တမုပဒဿေန္တော အာဟ-‘တတြိဒံ သိယာ’တိအာဒိ၊ တတြ တသ္မိံ ဒုတိယာဒိ ဝိဘတ္တိဝိဓာနေ ဣဒံ စောဒျံ သိယာ၊ ကိန္တိ အာဟ-‘ပဉ္စကေ’ဣစ္စာဒိ၊ အနဘိဟိတကမ္မာဒိနိဿယေသုတိ အနဘိဟိတာ ကမ္မာဒယော နိဿယာ ယေသမေကတ္တာဒီနံ၊ တေသူတျတ္ထော၊ ဒုတိယာဒယော ဝိဘတ္တိယော ယထာ သိယုန္တိ ဇောတနာယာဘိဓာနာယ စာတိ ယုဇ္ဇမာနဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အဘိဟိတကမ္မာဒိနိဿယေသုပီတိ အပိသဒ္ဒေန အနဘိဟိတကမ္မာဒိနိဿယမေကတ္တာဒိံ သမုစ္စိနောတိ၊ အာသင်္ကိယာတိ ပုဗ္ဗကိရိယာယ ဝုတ္တန္တိ အပရကိရိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ပဉ္စကေ တိကေ စာ ဘိဟိတကမ္မာဒိနိဿယေ သေကတ္တာဒီသု ဒုတိယာဒိပ္ပတ္တိမာသင်္ကာဝသေန ဒဿေတွာ စတုက္ကဝါဒီနမ္ပိ ပက္ခမုဗ္ဘာဝိယ ပရိဟရိတုံ ‘ယဒိစ္စာ’ဒိမာဟ၊ အယန္တေသမဓိပ္ပာယော ¶ ‘‘ယဒေသာ သင်္ချာ ပါဋိပဒိကတ္ထော တပ္ပဋိပဇ္ဇနေ ကမ္မာဒယော ဝိဘတ္တိဝစနီယာ၊ တဒါ ‘အနဘိဟိတေ ကမ္မေ’တိအာဒိနာ အနဘိဟိတဂ္ဂဟဏံ ကမ္မာဒိဝိသေသာနမနုဘဝန္တမနတ္ထကံ… အဘိဟိတေ ဝိဘတ္တိဝါစ္စာဘာဝတော၊ ယဒါ ပနာယံ ပက္ခော ‘သင်္ချာ ဝိဘတ္တိဝစနီယာ’တိ တဒါ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’ တျေဝမာဒယော နိဒ္ဒေသာ ဝိသယသန္ဒဿနမတ္တာယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ၊ သဗ္ဗထာတိ ပဉ္စကတိကဝါဒီနံ စတုက္ကဝါဒီနဉ္စ မတဝသေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန၊ သဒ္ဒတ္ထာဗျတိရိတ္တတ္ထမတ္တောယေဝါတိ ဗျတိရေကော ဗျတိရိတ္တံ၊ နပုံသကေ ဘာဝေ က္တော၊ န ဝိဇ္ဇတေ ဗျတိရိတ္တံ ဗျတိရေကော ဘေဒေါ ယဿ တံ အဗျတိရိတ္တံ၊ အဗျတိဘိန္နန္တိ အတ္ထော၊ သဒ္ဒတ္ထတော သကတ္ထတော အဗျတိရိတ္တံ အတ္ထမတ္တံ အတ္ထသာမညံ ယဿ ဩဒနာဒိသဒ္ဒဿ သော တထာ ဝုတ္တော။

ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တိယံ တဗ္ဗာဒိဏာဒိသမာသေဟိ အဘိဟိတမဝုတ္တံ၊ တထာပိ တေဟိ အဘိဟိတေပျေဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ နိဒဿေန္တော အာဟ-‘ဧဝ’မိစ္စာဒိ၊ ကရ-ကရဏေ ကရီယိတ္ထာတိ ကတော‘က္တော ဘာဝကမ္မေသု’တိ (၅-၅၆) ကမ္မေ က္တော၊ သတိကောတိ ဧတ္ထ ကီတောတိ ကမ္မတ္ထေ ‘‘ဒိဿန္တညေပိ ပစ္စယာ’’တိ (၄-၁၂၀) ဣကော၊ ကမ္မတာဂမျတေ ကိတပ္ပစ္စယာဒီနံ ကမ္မေ ဝိဟိတတ္တာ၊ ဧဝဉ္စ ဓုဟိ ကိမေကမုဒါဟရဏံ ဒတ္တမာစရိယေနေ တျတော အာဟ- ‘ဥဒါဟရဏ’ဣစ္စာဒိ၊ အနဘိဟိတေတိ ဝစနံ ဝိနာပီတိ ဝစနံ ဝိနာ ဧဝါတိ အဝဓာရဏေ-အပိသဒ္ဒေါ၊ သမ္ဘာဝနေဝါ၊ ယဒျဘိဟိတေဟိ ဝစနံ ဝိနာပိ ဒုတိယာဒီနမပ္ပဝတ္တိ ဘဝေယျ၊ ဝစနသဗ္ဘာဝေ တု ကထာယေဝ နတ္ထီတိ အတ္ထော၊ ဧဝဉ္စ ပနေတ္ထ ဒုတိယာဒီနမဘိဟိတေ ပသင်္ဂါဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော ‘‘ပစ္စတေ ဩဒနော၊ ကတော ကဋောစ္စာဒေါပိ ယဒိ ဒုတိယာဒယော သိယုံ ပဌမာဝိဓာနဿာဝကာသော န ဘဝေယျ တတော သာမတ္ထိယာနဘိဟိတေယေဝ ကမ္မာဒေါ ဒုတိယာဒယော သကိရိယာ (ယံ တဒ)ဘိဗျတ္တိယာ ဘဝိဿန္တိ၊ ပဌမေဝတွဘိဟိတေ’’တိ၊ န နုစ ပဌမာယာကာရကမဝကာသော ရုက္ခော ပိလက္ခောတိ [ရုက္ခော ပိလက္ခောတိ ကြိယာပဒံ န သူယတေတိ ဝိဘတျန္တရဿပ္ပတ္တိ မညတေဘဿာပဒီပ] ကိမိဒမုစ္စတေ အကာရကန္တိ ယဒျ ကာရကံ နေဒမ္ပယောဂမရဟတိ တတော ယတ္ထ ဝိသေသကိရိယာန မဿဝနံ တတ္ထ ပဒတ္ထသဟစရိတာယ သတ္တာယ ပတီတိယာ ‘ရုက္ခော အတ္ထိ ¶ ပိလက္ခော အတ္ထီ’တိ အပေက္ခီယတီတိ ကာရကတ္တံ ရုက္ခာဒီန မတ္ထေဝေတိ [အတ္ထေဝေတိ ညတံ ဝတ္ထုံ ပရံ ပတိပါဒယိတုံ သဒ္ဒေါ ပယုဇ္ဇတေ ညဏဉ္စ သတောဣတိ ယတြ ကြိယာပဒန္တရဿ အပ္ပယောဂေါ တတြ ဥဿဂ္ဂတော သတ္တာ ပတီတိတုတ္ထီတိ ကြိယာပဒါနုသင်္ဂရ ကတ္တရိ တတိယပ္ပသင်္ဂရနဝကာသာ ပဌမာ တျတ္ထော-ဘဿပဒီပ]၊ န စ ဥစ္စံ နီစံတျဓိကရဏဝါစိတ္တေ [ဝါစိကာ] နိပါတဿ အတ္ထီတျနေန နတ္ထိ သမ္ဗန္ဓောတိ ဥစ္စမတ္ထီတျာဓေယျဿေဝ ကတ္တုတ္တံ နာဓာရဿာတျ ကာရကတ္တမာဓာရဿာတျဝကာသော-တ္ထိ ပဌမာယာတိ ‘‘ပဌမာဝိဓာ နဿာဝကာသော န ဘဝေယျာ’’တိ ယထာဝုတ္တော-ယံ ဟေတု အသိဒ္ဓါတိ စ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အသင်္ချတော ပဌမာတျဝတွာ ‘‘ပဌမာတ္ထ မတ္တေ’’တိ (၂။၃၉) သာမညဝိဓာနတော သိဒ္ဓါယေဝ၊ ယံ ဟေတုတ္တာနဘိဟိတဝစနမနတ္ထကမိစ္စေဝ ဌိတံ။

ယဉ္စာတိ စသဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ အပရမ္ပိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထီတိ အတ္ထော၊ ယဉ္စ ဖလံ မညတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယဒေတ္ထာန ဘိဟိတာဓိကာရော နတ္ထိ တဒါ ယထာ ‘ကတော ကဋော’စ္စတြတ္တေန ကမ္မဿာဘိဟိတတ္တာ ဒုတိယာ န ဟောတိ တထာ ‘ကဋံ ကရောတိ ဝိပုလံ ဒဿနီယ’န္တိ ကဋသဒ္ဒတော ဥပ္ပန္နာယ ဒုတိယာယ (ဝိပုလာဒိဂတဿ) ကမ္မဿာ ဘိဟိတတ္တာ ဝိပုလာဒီဟိ ဝိသေသနေဟိ ဒုတိယာ န သိယာ၊ တတော တျာဒိ တဗ္ဗာဒိဏာဒိသမာသေဟိ ကမ္မဿာန ဘိဟိတတ္တမတ္တေဝါတိ ဝိပုလာဒီဟိပိ ဒုတိယာဝိဓာနသင်္ခါတံ အနဘိဟိတေ’’တိ (၂-၃-၁) အနဘိဟိတ ဝစနဿ အဓိကာရေ ယဉ္စ ဖလံ စိန္တယတီတိ အတ္ထော၊ ယုတ္တဿာတိမဿ အတ္ထော သမ္ဗန္ဓဿာတိ၊ ပစ္စေကံ ကရောတျဘိသမ္ဗန္ဓတာယာတိ ‘ကဋံ ကရောတိ ဝိပုလံ ကရောတိ ဒဿနီယံ ကရောတိ’စ္စေဝံ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ကရောတိဿာဘိသမ္ဗန္ဓတာယာတိ အတ္ထော၊ ကမ္မတာ အတ္ထီတိ သေသော၊ ဧဝံ မညတေ-‘‘ကဋံ ကရောမီတိ ပဝတ္တော ဝိပုလံ ကရောမီ ဒဿနိယံ ကရောမီတိ စ ပဝတ္တောဝါတိ ဝိပုလာဒီနမ္ပိ ပစ္စေကံ ကမ္မတာ အတ္ထေဝ၊ တတ္ထေကဿာဘိဓာနေ ပရေကဿ သုခမဝလောကယန္တီတိ တဒဘိဓာနာယပိ ဒုတိယာ ဘဝိဿတီ’’တိ၊ ပကာရန္တရာဝတာရော နာစရိယေ နောပရောဓိတောတိ တမ္ပိ ပနေတ္ထ ဒဿယိဿာမ-‘‘ကဋသဒ္ဒါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒုတိယာ ¶ ကဋဇာတိ ကမ္မမဘိဟိတဝတီ၊ န ဝိပုလာဒိဂုဏကမ္မံ၊ တတော တဒဘိဓာနာယ စ ဒုတိယာယေဝ ဘဝတိ၊ အထဝါ ကဋောဝ ကမ္မံ၊ တံ သာမာနာဓိကရဏျေန ဝိပုလာဒီဟိပိ ဒုတိယာ ဘဝိဿတိ၊ ကဋံ ကရောတိ ဝိပုလော ဒဿနီယောတိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ဝိပုလာဒယော ကတ္တုသမာနာဓိကရဏတာယေဝ ပတီယေယျုံ တသ္မာ ကဋသဒ္ဒသာမာနာဓိကရဏျမ္ပဋိပါဒယတာ ဝဿမေတ္ထ ဒုတိယာ ကရဏီယာ’’တိ။ နနွေမိစ္စာဒိစောဒျံ၊ ဧဝန္တိ ဧဝံ ဂုဏယုတ္တဿ ကမ္မတာယ သတိ၊ ပပ္ပောတီတိ ကဋ ကမ္မေ-ဘိဓာနိယေ (ကတော) တိ က္တပ္ပစ္စယဿ ကတတ္တာ ဥဒါရာဒိတော ကရောတျဘိသမ္ဗန္ဓာ ဒုတိယာ ပပ္ပောတီတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ မညတေစ္စာဒိ ပရိဟာရော၊ အဝယဝေန ကမ္မံ န ဝဒတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အဝယဝေနာတိ ဝိသုံဝိသုံ၊ ကိဉ္စရဟီတိ အာဟ-‘သဘာဝတော သဗ္ဗံ ကမ္မံ ဝဒတီ’တိ။ ဟောတု ကာမံ ဥဒါရာဒိတောပိ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဌမာ၊ ကတသဒ္ဒတော ကာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ-‘ကတသဒ္ဒတော ပိ’စ္စာဒိ၊ အန္တောဘူတော အန္တောဂဓော နာမဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထော ယသ္မိံ ကမ္မလက္ခဏတ္ထေသော အတ္ထော ကမ္မလက္ခဏော အဘိဟိတော ကထိတော သမ္ပန္နော သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော၊ နနု ‘ကတော ကဋော’စ္စာဒေါ သဘာဝတော သဗ္ဗကမ္မဝုတ္တိယာ အန္တောဘူတနာမတ္ထဝုတ္တိယာ စာတ္ထမတ္တေ ဟောတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဌမာတိ ‘ကဋံ ကရောတိ ဥဠာရံ သောဘနံ ဒဿနီယ’န္တိ ကဋာဒိတောပိ ဥပ္ပန္နာယ ဒုတိယာယ ကမ္မဿာဘိဟိတတ္တာ ဥဠာရာဒီဟိ ပဌမာပ္ပသင်္ဂေါ သိယာတိ အဘိဟိတာဘိဓာနပ္ပသင်္ဂေါပဂတံ စောဒနံ မနသိ နိဓာယာဟ-‘ကဋာဒိသဒ္ဒေါ တွိ’စ္စာဒိ၊ သာမညေနာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကဋာဒိသာမညေန။

‘‘ကတ္တုရိစ္ဆိတတမ’’န္တျနေန (၁-၄-၄၉) ကတ္တုနော ကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓိ တုမိဋ္ဌတမံ တသ္မိံ ဣစ္ဆိတတမေ ကမ္မသညံ ဝိဓာယ နိဗ္ဗတျာဒိကေသုတီသု ကမ္မေသု ဒုတိယာ ဝိဓီယတေ ပါဏိနီယေဟိ၊ ဣစ္ဆိတတမတ္တဉ္စ တဒတ္ထတ္တာ ကိရိယာယ၊ ဩဒနံ ပစတိ ဂါဝုမ္ပယော ဒေါဟတိတျာဒေါ(ဟိ) ဩဒနာဒျတ္ထာ ပစနာဒိကိရိယာရဗ္ဘတေတိ ဩဒနပယာဒီနမိစ္ဆိတတမတ္တံ၊ တဒုပဒဿေန္တော အာဟ-‘ယံ ကတ္တု’စ္စာဒိ၊ ဝိဘတ္တိံ ဝိဓာယ ဒုတိယာဘိမတာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ပုန ပယာဒိနိပ္ဖတ္တိနိမိတ္တံ ယံကိဉ္စိ ဒေါဟနာဒိကိရိယာ ယုတ္တံ ¶ ကရဏာဒိရူပေန အကထိတံ ဂဝါဒိကမိစ္ဆိတံ ကာရကံ၊ တတ္ထာပိ ‘‘အကထိတဉ္စာ’’တိ (၁-၄-၅၁) ကမ္မသညံ ဝိဓာယ တေနေဝ ဒုတိယာ ဝိဓီယတေ၊ တဒုပဒဿေတုမာဟ-‘ဥပယုဇ္ဇမာနေ’စ္စာဒိ၊ အတြ စေဝမကထိတနိယမော ကတော ဝါတ္တိကကာရေန-

ပုစ္ဆိစိဘိက္ခီနံ ဒုဟိ၊ယာစီနံ နိမိတ္တမုပယောဂေ၊

ပုဗ္ဗဝိဓိမှိ-ကထိတံ၊ ဗြူသာသီနဉ္စ ဂုဏာသတ္တန္တိ။

ဥပယုဇ္ဇတေ ဣဋ္ဌတ္ထသိဒ္ဓိယံ ဗျာပါရီယတီတျုပယောဂေါ-ပယောပ္ပဘုတိ၊ တသ္မိံ၊ နိမိတ္တံ ဂဝါဒိ၊ အပုဗ္ဗဝိဓိမှိ အပါဒါနာဓိကရဏာဒိ ပုဗ္ဗသညာ ဝိဓာနာဘာဝေ၊ ဝိဓာနေ ဟိ မာဏဝကာ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆတိ၊ ရုက္ခာ ဖလာနျဝစိနာတျာဒိ ယထာရဟံ ဘဝတိ၊ ဂုဏာသတ္တန္တိ ဂုဏေန သတ္တံ သမ္ဗန္ဓီ၊ ဂုဏသဒ္ဒေနေတ္ထ ပဓာနသာဓနံ ဓမ္မာဒိကံ ဝတ္တုမိစ္ဆိတံ ပဓာနသာဓနဉှိ ကိရိယာယောပကာရကမုပကာရိယံ ပဓာနဘူတံ ကိရိယမပေက္ခိယ ဂုဏော ဘဝတိ၊ စော-နုတ္တသမုစ္စယေ၊ ပဓာနန္တု ဓမ္မာဒိနော ပဝတ္တိယာ တဒတ္ထတ္တာ၊ ဥပယုဇ္ဇမာနဉ္စ တံ ပယောပဘုတိစေတိ ဝိသေသနသမာသံ ကတွာ ဥပယုဇ္ဇမာနပယောပ္ပဘုတိနော နိမိတ္တန္တိ ဆဋ္ဌီသမာသော၊ ပဘုတိ သဒ္ဒေန ဂဝါဒိနော ဂဟဏံ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ဂေါမန္တာဒိနော၊ ဒုတိယေနာဒိ သဒ္ဒေန အဓိကရဏာဒိနော၊ စတုတ္ထေန ဝိနယာဒိနော၊ ဝိဓာနန္တိ ဒုတိယာ ဝိဓာနံ၊ ဒုတိယာဝိဓာနမဘိမတန္တိ ယောဇနီယံ။ ပါဏိနိယေဟိ ‘‘တထာ ယုတ္တဉ္စာနိစ္ဆိတံ’’ (၁-၄-၅၀) ဣစ္စနေန ကမ္မသညံ ဝိဓာယ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’ (၂-၃-၂) တျနေနေဝ ဒုတိယာ ဝိဓီယတေ၊ တန္ဒဿေတုမာဟ-‘ယေနေ’စ္စာဒိ၊ ‘‘တထာ ယုတ္တဉ္စာနိစ္ဆိတ’’န္တီမဿ အတ္ထော ယေနေဝေစ္စာဒိပဉ္စိကာပါဌာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယုဇ္ဇတေတိ ကိရိယာဘိသမ္ဗဇ္ဈတေ၊ ယုတ္တန္တိ ကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓံ၊ အတြ တု–

ယဒျဗုဒ္ဓျာဟိလင်္ဃာဒိ၊ တဒါဟျာဒိမနိစ္ဆိတံ၊

ယဒါ လဇ္ဇာဘယာဒီဟိ၊ တဒေစ္ဆိ တတမံ မတံ။

‘‘တထာ ယုတ္တဉ္စာနိစ္ဆိတ’’န္တိ သုတ္တေနဿ ပရိယုဒါသဝုတ္တိတော ဣစ္ဆိတာ အညမနိစ္ဆိတမနဘိမတမိတရဉ္စ၊ တတောယေဝ‘ဂါမံ ဂစ္ဆန္တော ရုက္ခမူလမုပသပ္ပတီ’တျတြ နေဝိစ္ဆိတနာနိစ္ဆိတဿပိ ရုက္ခမူလဿ ကမ္မ သညာ ¶ သိဒ္ဓါတိ တတ္ထ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’တိ ဒုတိယာ ဝိဓီယတေ၊ တန္ဒဿေတိ’နေဝိစ္ဆိတနာနိစ္ဆိတသ္မာ’ဣစ္စာဒိ၊ ရုက္ခမူလံ နေဝိစ္ဆိတံ ပုဗ္ဗမနဘိမတတ္တာ၊ နာပျနိစ္ဆိတံ အပ္ပဋိကူလတ္တာ၊ ဂါမဂမေန ဟျဿ တပ္ပရတာ၊ ရုက္ခမူလောပသပ္ပနန္တု ပသင်္ဂါဂတန္တိ ရုက္ခမူလာနမ္ပိ ကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓော အတ္ထေဝ၊ အတြာပိ-

နေဝိစ္ဆိတာနိစ္ဆိတန္တု၊ မဗုဒ္ဓိယုပသပ္ပနေ၊

မူလံ ဝိဿမနတ္ထန္တု၊ တမိစ္ဆိတတမံ သိယာ။

ဗြူသာသိနဉ္စာတိ စသဒ္ဒေါပသင်္ဂဟိတေ ဒဿေတုမာဟ-‘ဧဝ’မိစ္စာဒိ၊ ဧတ္ထ ဂါမဒေဝဒတ္တဂဂ္ဂါနမကထိတသညာ၊ အဇာဒယော တွိစ္ဆိတတမာ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ‘ပတ္ထေတိ ဂါဝုံ ပုရိသံ ဒွိဇော’တျာဒယော သင်္ဂဟိတာ၊ နယတိနီ=ပါပုဏနေ၊ ဝဟတိ ဝဟ=ပါပုဏနေ၊ ဟရတိ ဟရ=ဟရဏေ၊ ဇယတိဇိ=ဇယေ၊ သဗ္ဗတ္ထလေစ ဧတ္တေ အယာဒေသေ စ ရူပံ၊ ဒဏ္ဍ=ဒဏ္ဍနေ စုရာဒိတ္တာ ဏိမှိ ရူပံ၊ အထ ‘‘အဓိသီဋ္ဌာသာနံ ကမ္မံ’’တျာဒိနာ (၁-၄-၄၆) တေန တေန ကမ္မသညံ ဝိဓာယ ‘ပဌဝိံ အဓိသေဿတီ’တိ အာဒေါ (တတ္ထ) တတ္ထ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’တိ (၂-၃-၂) ဒုတိယာ ဝိဓီယတေ တေဟိ တေဟိ သတ္ထ ကာရေဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထေဝေတ္ထ လောကဿ ကမ္မဝစနိစ္ဆာတိ ကမေနေတံညသညာပုဗ္ဗကံ ကမ္မမုပဒဿေန္တော အာဟ-‘အဓိပုဗ္ဗ’ဣစ္စာဒိ၊ ယာယ ဝတ္တိစ္ဆာယ ဒုတိယာ သိယာ တာယ ဝတ္တိစ္ဆာယ ကမ္မတာ ကထံဟိနာမာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နေဝ ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ကဒါစိကဿစိ သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ပယတိတဗ္ဗန္တိ သုတ္တန္တရမာရဗ္ဘနီယံ၊ တတ္ထေဝံ ကိံ ဘဝတော မနသိ ဒေါသဓိဇမ္ဘနေနာတိ အတ္ထော၊ ဓမ္မေတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယထာ အာဓာရေ ကမ္မဝစနိစ္ဆာ၊ တထေဟာပိ အာဓာရဝစနိစ္ဆာတိ အတ္ထော၊ တေနေဝါဟ-‘ဓမ္မေတိ အာဓာရဝစနိစ္ဆာ’တိ၊ ဓမ္မေ အဘိနိဝိသတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧဝံသဒ္ဒသမာနတ္ထတ္တာ တထာ သဒ္ဒဿ တဒတ္ထာနုသာရေနေဝ ဝိညာယတီတိ တထာသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝိသုံ န ဝုတ္တော၊ ပါနဉ္စ အာစာရောစ ပါနာစာရံ၊ တံပါနာစာရမဿ အာဓာရဿ တသ္မိံ တပ္ပာနာစာရေ၊ ပါနတ္ထာစာရတ္ထဓာတုသမ္ဗန္ဓီ ယော နဒျာဒိ ကော အာဓာရော သော ပါနာစာရဝါယေဝါတိ အာဟ- ‘ပါနတ္ထာစာရတ္ထာနံ ဓာတူနမာဓာရေ’တိ ¶ ၊ ကေသဉ္စီတိ အနိယမေန ကေသဉ္စိ သဒ္ဒသတ္ထကာရာနံ၊ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အာဓာရဝစနိစ္ဆာပက္ခေ၊ ပတိပရီဟိ ဘာဂေစေတျဝသိဒ္ဓါတိ ဣမိနာ ပတိသဒ္ဒဿ ဓာတုနာ အယုတ္တတံ ဒဿေတိ… ယဒိ ယုဇ္ဇေယျ ဆဋ္ဌိယာဘာဝါ၊ တေနာဟ-‘ယဒါတွိ’စ္စာဒိ၊ ဝုတ္တိယံ တေနာတိ တသဒ္ဒေန၊ အပိသဒ္ဒေါပသင်္ဂဟိတံ တတိယမ္ပိ ဂဟေတွာ ဝါစာတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။

၃။ ကာလ

ယဒါ ကာလဒ္ဓါနမိစ္စာဒိနာ‘မာသမာသတေ ကောသံ သယတိ’စ္စာဒေါ အကမ္မကေဟိပိ ယောဂေ ကာလဘာဝဒ္ဓဒေသာနံ ပရေဟိ ကမ္မတ္တမနုညာတန္တိ စ၊ ယဒါတွိစ္စာဒိနာ တု ကိရိယာဝ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ န သူယတိ၊ တထာ သတိ ကုတော စ ကမ္မတ္တန္တိ တေဟေဝ ဝုတ္တန္တီ စ ဒဿေတိ၊ ဂမ္မ မာနကိရိယာယောဂေါပိ န နိဿိတော… မာသမာသတေစ္စာဒီသု အာသနာဒိ [အာသနာဒီသု (ပေါတ္ထကေ)] ကိရိယာနံ မာသာဒိယောဂေါ ဝိယ ကလျာဏိတ္တဂုဏာဒိယောဂေါ စ လောကဿ ပတီတိပထမုပယာတီတိ၊ န သိဇ္ဈတီတိ ကိရိယာ န ဟောန္တိ ဂုဏဒဗ္ဗာနီတိ ကိရိယာသမ္ဗန္ဓာဘာဝါ ကမ္မတ္တာဘာဝေါတိ န သိဇ္ဈတိ၊ ဂုဠေန မိဿာ ဓာနာ ဘဇ္ဇိတယဝါ ဂုဠဓာနာ။ အဇ္ဈယနကိရိယာယ ပဗ္ဗတေန စ မာသကောသာနံ သာကလ္လေန သမ္ဗန္ဓာဘာဝါ အစ္စန္တသံယောဂါဘာဝေါတိ မာသဿာတိအာဒီသု န ဒုတိယာ။ ပုဗ္ဗဏှေ သမယန္တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗဏှေ သမယောတိ သတ္တမီအာမာဒိသမာသံ ဒဿေတိ၊ အစ္စန္တ မေဝါတိ ဣမိနာ သမယဿ သာကလ္လေန ဝိဟရဏကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓမာဟ၊ ယံသမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ၊ တံ ဧကံသမယန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဥပသင်္ကမနကိရိယာယစ္စန္တမေဝ ယုတ္တောတိ ဣမိနာ နိဝါသနဝိဟရဏ ကိရိယာဟိပိ ပုဗ္ဗဏှသမယာဒီနမစ္စန္တမေဝ ယုတ္တတံ ဥပလက္ခေတိ၊ ပကာရန္တရေနာပိ သိဒ္ဓိယမာသင်္ကမုဗ္ဘာဝယတိ ‘ယဒါ တွိ’စ္စာဒိနာ၊ ဝိဘတ္တိယာ ဝိပလ္လာသော ယထာပကတမတိက္ကမ္မ အညထာ ဘဝနံ၊ ဣဓ ပန သတ္တမိ ယမ္ပတ္တာယံ သတ္တမျတ္ထေ ဗာဟုလကေန ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’စ္စေဝ ဒုတိယာပ္ပတ္တိ။

တတိယာဘိမတာတိ ‘‘အပဝဂ္ဂေ တတိယာ’’တိ (၂-၃-၆) ဝစနေန ပါဏိနိယာနံပပဉ္စတ္တမဘိမတာ၊ ကထမ္ပန ကာလဒ္ဓါနံ ကရဏတ္တမိစ္စာသင်္ကိယ ကရဏတ္တမေသမ္ပဋိပါဒေန္တော ¶ အာဟ-‘တထာပိ’စ္စာဒိ၊ တထာပီတိ ဝုတ္တက္ကမေန ကရဏတ္တသမ္ဘဝါ တတိယာယ ဝိဇ္ဇမာနာယပိ၊ သိယာတိ တတိယာ သိယာ၊ တဉ္စာတိ တံ ကရဏဉ္စ။ ကာရကမဇ္ဈေတိ ဧတ္ထ ဆဋ္ဌီ သမာသော ကာရကသဒ္ဒေန စ သတ္တိကာရကံ ဂဟိတန္တိ (အာဟ) ‘ဒွိန္နံ ကတ္တုသတ္တီနံ မဇ္ဈေ’တိ၊ အဘိန္နဿာပိ ဟိ ဧကဿ ဒေဝဒတ္တာဒိကတ္တုနော ဘိန္နာနံ တံသမဝေတာနံ ကတ္တုသတ္တီနံ မဇ္ဈေ ကာလဒ္ဓါနာနိ၊ သတ္တိဘေဒမေဝ ဗျဉ္ဇယမာဟ-‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ ဧကတ္ထာတိ ဧကသ္မိံ ဒေဝဒတ္တေ၊ ဒွီဟေတီတေ (ဘုဉ္ဇိကြိယာ) သာဓနန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဒွိန္နံ အဟာနံ သမာဟာရော ဒွီဟံ တသ္မိံ။ ဣသုမသတီတိ ဝါ၊ ဣသုမှိ အာသော အဿေတိ ဝါ နိပ္ဖန္နေန ဣဿာသသဒ္ဒေန ဂမ္မမာနံ ကိရိယံ ဒဿေတိ ‘ဣသွသနေ’တိ၊ နနွိစ္စာဒိ စောဒျံ၊ ဓနုပဉ္စသတံ ကောသော၊ ဧဝမညတေစ္စာဒိ ပရိဟာရော၊ ဆဋ္ဌိယာသမ္ပတ္တာယန္တိ ကောသဿေကဒေသေတိ ဧဝံ ဆဋ္ဌိယာ သမ္ပတ္တာယံ၊ မုတ္တသံသယေနေဒံ သမာနန္တိ မုတ္တော သံသယော ယသ္မိံ အဝဓျာဒေါ တေနေတံ တုလျန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တိယံ အဘိမတာတိ ‘‘သတ္တမီ ပဉ္စမိယော ကာရကမဇ္ဈေ’’တိ (၂-၃-၇) ဝစနေန သတ္တမီပဉ္စမိယော ပပဉ္စတ္တမဘိမတာ၊ ဒွီဟေ ဘုဉ္ဇိဿတီတိ ဒွီသု ဒိဝသေသု ဂတေသု ဘုဉ္ဇိဿတီတိ အတ္ထော၊ ‘‘ယဗ္ဘာဝေါ ဘာဝလက္ခဏ’’န္တိ (၂-၃၆) သတ္တမီ၊ သကသကကာရကဝစနိစ္ဆာယေဝါတိ ဟိ ဣဒံ ဗာဟုလ္လံ နိဿာယ ဝုတ္တံ၊ ဒွီဟာ ဘုဉ္ဇိဿတိ ကောသာ ဝိဇ္ဈတီတိ ဒွီဟာ နိက္ခမ္မ ဘုဉ္ဇိဿတိ၊ ကောသာ နိက္ခမ္မ ဌိတံ လက္ခံ ဝိဇ္ဈတိ ဥပါတ္တဝိသယော-ယမဝဓိ၊ ကောသေ ဝိဇ္ဈတီတိ ကောသေ ဌိတံ လက္ခံ ဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။

၄။ ဂတိ

ကတစတ္ထသမာသာတိ ကတော စတ္ထသမာသော ယေသု တေ တထာ ဝုတ္တာ၊ အညပဒတ္ထဝုတ္တယောတိ အညပဒတ္ထေ ဝုတ္တိ ယေသန္တိ ဗျဓိကရဏညပဒတ္ထသမာသော၊ စတ္တသမာသေ ဂတျာဒီနံ ဝိသုံဝိသုံ ပဓာနတ္တာ တေဟိ ပရံ ပယုဇ္ဇမာနော အတ္ထသဒ္ဒေါ ဂတျာဒီဟိ ပစ္စေကမဘိသမ္ဗဇ္ဈတီတိ မညတေ၊ အထ သုတ္တေ ‘ပယောဇ္ဇေ’ဣစ္စေတာဝတျုစ္စမာနေ ပယောဇ္ဇော သယံ ကတ္တာတိ ကထံ ဝိညာယတိ ယေန ‘ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရီ’တိ ဝိဝရဏံ ကတမိစ္စာသင်္ကိယာဟ-‘ဂတျာဒျတ္ထ’မိစ္စာဒိ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ဗောဓာ ဒီနံ ¶ ဂဟဏံ၊ တက္ကိရိယာသမတ္ထောဝါတိ တဿာ ဂတျာဒိကာယ ကိရိယာယ သမတ္ထော ဧဝ နိယုဇ္ဇတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကိရိယာကရဏေ သမတ္ထော နာမ ကတ္တာဝါတိ အာဟ-‘သောစ ကတ္တာ’တိ။ ဒုတိယာယ သိဒ္ဓါယာတိ ဝက္ခမာနနယေန ပယောဇ္ဇဿ ကတ္တုနော ကမ္မတ္တသိဒ္ဓိယာ ‘‘ကမ္မေ ဒုတိယာ’’တိ သုတ္တေနေဝ ကမ္မေ ဒုတိယာယ သိဒ္ဓါယ။ ကိံ လက္ခဏော-ယံ နိယမော ယဒတ္ထမိ ဒမာရဘီယတိစ္စာဟ-‘ဂတျာဒျတ္ထာန’မိစ္စာဒိ၊ ပစ္စုဒါဟရီယိဿတေ ‘ဧတေသမေဝေ’စ္စာဒိနာ၊ တထာစာဗ္ဘုပဂမေ၊ ပယောဇ္ဇော ကတ္တာ န ကမ္မံ တျဗ္ဘုပဂမ္မ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရီ’တိ ဝိဝရိတန္တိ အတ္ထော၊ သာမတ္ထိယမ္ပနဣစ္စာဒိနာ သာမတ္ထိယသရူပမာဟ၊ ဂတိ အာဒျတ္ထာနန္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ နိယုဇ္ဇမာနော ပယောဇကဗျာပါရသင်္ခါတာယ ကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓီယမာနတ္တာ ကမ္မဘူတောဝ ဘဝတီတိ အတ္ထော၊ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘‘ဂမနာဒိကိရိယာယ သာဓနတ္တာ ယဒိပိ ပယောဇ္ဇော ကတ္တာ၊ တထာပိ သော ပယောဇကေန ဂမနာဒီသု ဗျာပါရိယမာနော ပယောဇကဿ ဗျာပါရလက္ခဏာယ ကိရိယာယ သမ္ဗန္ဓီယမာနော ယဒိ ကမ္မံ န ဟောတိ အညထာ ကိံ ဟောတီတိ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏေန သာမတ္ထိယေန ကမ္မဘူတောဝ ဟောတီ’’တိ [(အတ္ထော) (ပေါတ္ထကေ)] ( )၊ ပတီယတေတိ ဣမိနာ ပတီတိဝသေနေဝါဿ ကမ္မတာ၊ သဘာဝတော တု ပယောဇ္ဇော ကတ္တာဝါတိပိ ဉာပေတိ၊ ပယောဇကောတိ သဗ္ဗတ္ထ ဒေဝဒတ္တာဒိကော ဝိညေယျော၊ အတ္ထဂဟဏဿာတိ ‘‘သဒ္ဒါကမ္မကဘဇ္ဇာဒီန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘သဒ္ဒတ္ထာကမ္မကဘဇ္ဇာဒီန’’န္တိ အတ္ထဂ္ဂဟဏဿ၊ ဗောဓတ္ထဿ ဥဒါဟရဏန္တိ သေသော၊ နနု ဝစနပ္ပယောဇနံ ဒဿယတာ ဝစနမေဝေါပဒဿိယ ပဉှော ကာတဗ္ဗော၊ အထ ‘ဧတေသမေဝါ’တျဝိဇ္ဇမာနေနေဝ ကထံ တျာသင်္ကိယာဟ ‘ဧတေသမေဝေ’စ္စာဒိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တက္ကမေန နိယမတ္ထတ္တာ ဝစနဿ ဧဝကာရော လဗ္ဘတိ၊ သမ္ဗန္ဓိဝစနတ္တာ ဧတသဒ္ဒဿ တေန ယထာပဌိတာ ဂတျာဒယောဝ ဝိသေဿဘူတာ သင်္ခေပေန ပရာမသီယန္တီတိ ဧတေ သမေဝါတိ ကတန္တိ မညတေ [ဧဝေါသဉ္စာတိ မညတေ (ပေါတ္ထကေ)]၊ (ဂစ္ဆတိ ဒေဝဒတ္တောတိ…ပေ… နဟောတီတိ) ဣမိနာ ဣမမတ္ထဉ္စ ဇောတေတိ ‘‘ယဒိပိ ကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓာ ပယောဇ္ဇဿ ဝိယ ကတ္တုနောပိ ကမ္မတ္တမ္ပသဇ္ဇတိ၊ တထာပိ ပယောဇ္ဇေတိ ဝုတ္တတ္တာ ကတ္တရိ ဒေဝဒတ္တေ ဒုတိယာ နပ္ပသဇ္ဇတီ’’တိ၊ အဘိမတာတိ ‘‘ဂတိဗုဒ္ဓျာ’’ဒိ (၁-၄-၅၂) သုတ္တေန ¶ ပယောဇ္ဇဿ ကတ္တုနော ကမ္မသညံ ဝိဓာယ တသ္မိံ ပယောဇ္ဇေဒုတိယာဘိမတာ၊ စရဟိသဒ္ဒေါ ပုစ္ဆာယံ၊ ပယောဇေတီတိ အသ္မိံ ဥဒ္ဒေသေ တဒါ ကထံ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သေသောတိ ယဒါစရဟိစ္စာဒိဝါကျဿာဝသာနေ ပယောဇေတီတိ အသ္မိံ ဥဒ္ဒေသေ ဝစနသမီပေ’တဒါ ကထမ္ဘဝိတဗ္ဗ’န္တိ ပါဌသေသော ဟောတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယာဝတာတိ တတိယန္တပဋီရူပကော နိပါတော၊ ယသ္မာ ဒတ္ထော ဝတ္တတေ၊ ယသ္မာ ဒုတိယာ ပပ္ပောတိ တသ္မာ ‘ယညဒတ္တေနေ’တိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၅။ ဟရာ

နိယမေနေစ္စာဒိနာ ဝစနာရမ္ဘဿ ပယောဇနမာဟ၊ သာပိ တတိယာပိ [ဒုတိယာပိတိ ဝတ္တဗ္ဗ] ယဒါတွိစ္စာဒိနာ ဟရတိ နာဟာရတ္ထေ [နဟရတျတ္ထေ (ပေါတ္ထကေ)] တိပိ ဝိညာပေတိ၊ ဥဘယတ္ထာတိ ဒုတိယာယ ပတ္တာယ အပ္ပတ္တာယ စ၊ ဝိဘာသာ ဝိကပ္ပောတိ အတ္ထော၊ ကာရေတိကရ-ကရဏေ၊ လေတ္တာယာဒေသာတိလတ္တ ဧတ္တအယာဒေဿ၊ ဝဒ-ဝစနေ၊ အဘိဝဒနမဘိဝါဒေါ တံ ကရောတီတိ ‘‘ဓာတွတ္ထေနာမသ္မီ’’တိ (၅-၁၂) ဣမှိ နာမဓာတု ‘အဘိဝါဒိ’တိသုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ-‘အဘိဝါဒိသ္မာ’ဣစ္စာဒိ။

၆။ နခါ

ခါဒယတိ အာဒယတိ ခါဒ၊ အဒ=ဘက္ခဏေ၊ အဝှာပယတိ ဝှေ=အဝှာနေ အာပုဗ္ဗော၊ ‘‘ပယောဇကဗျာပါရေ ဏာပိစေ’’တိ (၅-၁၆) ဏာပိမှိ ပုဗ္ဗသရလောပေါ၊ ကန္ဒယတိ ကန္ဒ=အဝှာနရောဒနေသု။

‘‘ဝဟိဿာနိယန္တုကေ’’တိ ဂဏသုတ္တေ အယမေတ္ထော ‘‘ဝဟိဿဓာတုဿ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရိ နိယန္တုရဟိတေ ဒုတိယာ န ဘဝတီ’’တိ၊ နိယန္တာ သာရထိ ကိရိယာသိဒ္ဓိံ နိယာမကောတိ ဝတွာ တမေဝ ပကာသေတုမာဟ-‘ကိရိယင်္ဂ’မိစ္စာဒိ၊ ကိရိယင်္ဂ ကိရိယောပကရဏဘူတံ ဗလီ ဗဒ္ဒါဒိံ ကိရိယာကာရဏံ၊ နိယမေတွာတိ ဧကသ္မိံ ကရဏီယေ ကိရိယာ ဝိသယေ ပတိဋ္ဌပေတွာ၊ ဝါဟယတိ ဘာရံ ဒေဝဒတ္တေနေတျတြ ဟိ ဒေဝဒတ္တော ပညဝါ ပုရိသော နိယန္တာရမန္တရေနေဝ ဘာရံ ဝဟတီတျနိယန္တုကော ကတ္တာ၊ ဝါဟယတိ ဘာရံ ဗလီဗဒ္ဒေ ဣစ္စတြ တု ဗလီဗဒ္ဒါ နိယန္တာ ရမန္တရေန န ဝဟန္တီတိ သနိယန္တုကာ။

‘‘ဘိက္ခိဿာဟိံသာယ’’န္တိ ¶ ဂဏသုတ္တဿာယမတ္ထော ‘‘ဘက္ခိဿာဟိံသတ္ထဿ ပယောဇ္ဇေ ကတ္တရိ ဒုတိယာ န ဘဝတီ’’တိ၊ အထ ကထမေတ္ထ ဟိံသတ္ထတာ ဘက္ခိဿ ဟိံသာ ဟိ စေတနာဝတိ သမ္ဘဝတိ၊ န စေတ္ထသဿံ စေတနာဝန္တန္တိ အာဟ-‘သဗ္ဗေ’ဣစ္စာဒိ၊ သဗ္ဗေတိ ရုက္ခာဒယော၊ ဘာဝါ ပဒတ္ထာ၊ ဣဒါနိ သဗ္ဗဒဿနာနုကူလဟိံသတ္ထတမုပဒဿေတုမာဟ-‘ယဒိဝေ’စ္စာဒိ၊ နနု ဗုဒ္ဓဝစန နိဿိတမိဒံ ဗျာကရဏံ၊ တထာ သတိ သမ္မတမေဝေ-တ္ထော-ပဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ကိန္နာမာညဒဿနောပဂါတာဓိရေနာတိ တုဏှီ ဟောတိ နိက္ကာရဏိဿာ [နိက္ကမ္မိဿာ (ပေါတ္ထကေ)] ဘဝတော-ပါယောတိ ဝိညာယတိ၊ ပရတ္ထာနုဗဒ္ဓကိစ္ဆံ ပန မဟာပုညပညာ န ကိဉ္စိ ဝိယ မညန္တိ၊ ဟောတိ (ဟိ) ဧတေန ပရတ္ထော ‘‘မတန္တရေပိ သိဒ္ဓိ သိဿာနံ၊ တံတံ မတညုနော ဝါ ကဒါစိ ကရဟစိ ယဒိဒမဝလောကေယျုံ တေ စေတ္ထာဝတာရံ [စေတ္ထကာရံ (ပေါတ္ထကေ)] လဘေယျုံ ဧတာဒိသော စ ပညဝါ ပဋိလဒ္ဓဗုဒ္ဓဝစနပ္ပသာဒေါ’တိ တဒဝတာရေန စ ဗုဒ္ဓေ ဘဂဝတိ ကမေန ဒဠှံ ပသာဒံ ပဋိလဘေယျု’’န္တိ၊ ဧဝမေဝံ တတ္ထ တတ္ထ တံတံဗျာကရဏောဒါဟရဏပ္ပသင်္ဂေပိ တဒနုသာရေနေဝ တန္တံပယောဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န နိရတ္ထကကထာပသုတော-ယမာစရိယောတိ။

ဒုဟာဒီနံ တျေဝမာဒေါ အမှာကမ္ပရမဂုရုနာ ရတနမတိပဉ္စိကာလင်္ကာရာဒိကာရေန နာနာကာရသာရတ္ထဝေဒဝေဒိတု [ဝေဒါဝေဒိတ (ပေါတ္ထကေ)] မဟာပညာပါဋဝါနံ ပညဝန္တာနံ သာမိနာ မဟာသာမိနာ သမ္ဗုဒ္ဓသာသနရတနဝရောပကာရကေန ‘ဣဒမေတ္ထ ဝိစာရဏီယံ’တျဘိဓာယ နာနာမတန္တရမာကဍ္ဎိယ ဗဟုံ သမ္ပဝေဒိတမတ္ထိ၊ မယမ္ပနေတ္ထ အာစရိယေနာဓိပ္ပေတမတ္တမေဝါလမ္ဗ အတ္ထမ္ပ ကာသယိဿာမ။ သတျပျနေကဒဿနဘေဒေ သိဋ္ဌပ္ပယောဂါနုသာရေန ယတ္ထ ပဓာနေကမ္မနိတျာဒိပ္ပဘုတယောဒိဿန္တိ၊ ယတြ တွပ္ပဓာနေတျာဒီ၊ ယတြောဘယတြပိ၊ တံသဗ္ဗမိဟ ဘဿကာရာဒျနုမတက္ကမေန ပဋိပါဒယမာဟ-ဒုဟာဒီန’မိစ္စာဒိ၊ ဧတ္ထာဒိသဒ္ဒေါ ပကာရဝါစီ၊ တေန ယာစိပ္ပဘုတယော ဂယှန္တိ၊ ကမ္မဒွယယုတ္တာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ ဆဋ္ဌီ၊ တေန ကမ္မဒွယယုတ္တာနံ မဇ္ဈေ ဒုဟာဒီနမပ္ပဓာနေပိ ဂဝါဒေါ ကမ္မေ တျာဒိပ္ပဘုတယောတိ ယောဇနာ ¶ ။ ဣစ္စာဒိတိအာဒိသဒ္ဒေန ‘အဝရုန္ဓတိ ဝဇံ ဂါဝံ အဝရုန္ဓီယတေ ဝဇံ ဂေါ’ဣစ္စာဒီနံ ပရိဂ္ဂဟော၊ ဂမနာဒျတ္ထာန မိတျာဒိသဒ္ဒေန ဗောဓတ္ထာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဂမီယတေ ဂါမော ဒေဝဒတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကထံ ပယောဇ္ဇတ္တသမ္ဘဝေါတိ အာဟ-‘ပုရိသေ’စ္စာဒိ၊ ယဇ္ဇပိ ဂါမော တုဏှီ ဟောတိ နိဗျာပါရတ္တာ ပုရိသောဝ တု ဂမနကိရိယံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တထာပိ ပုရိသဿ ဂမနကိရိယာယ ယံဖလပ္ပတ္တိလက္ခဏံ၊ တမုဘိန္နမ္ပိ ဂါမပုရိသာနံ သမာနန္တိ ပုရိသ ကိရိယာတုလျဖလတ္တာ ဂါမောပိ ဂမနကိရိယာယ ကတ္တုဗျပဒေသေ ကာရဏံ ဘဝတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တထာဟိ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တော ကောစိ ဂါမေ အာသန္နေ သတိ ဝဒတိ ‘အာဂတော ဂါမော ပတ္တော ဂါမော’တိ၊ အတောညေသန္တိ ယေ ကမ္မဒွယယုတ္တာ ဒုဟာဒယော ဂမနာဒျတ္ထာစောဒါဟဋာ၊ ဧတေဟိ အညေသံ၊ ပဓာနေ ကမ္မေဘိ အဇာဒိမှိ ပဓာနေ ကမ္မေ၊ ပဓာနတ္တမ္ပန အဇာဒီနံ ကိရိယာယ ပယောဇနတ္တာ၊ အဇာဒျတ္ထာ ဟျာနယနကိရိယာရဘျတေ။ အယမ္ပနေတ္ထ သင်္ဂဟော-

‘‘ဒုဟိ ယာစိ ရုဓိ ပုစ္ဆိ၊ ဘိက္ခိ စိ ဗြုဝိ သာသိ စ၊

ဇိ ဒဏ္ဍိ ပတ္ထိ မန္ထီ စ၊ ဓာတူ ဟောန္တိ ဒုဟာဒယော။

ဂတျာဒိသုတ္တပဋ္ဌိတာ၊ ဂတျာဒျတ္ထာ ဘဝန္တိ တေ၊

နီဝဟဟရကသာစ၊ နီဝဟာဒီ ဘဝန္တိ တေ။

ဒွိကမ္မကေသု စေတေသု၊ အပ္ပဓာနေ ဒုဟာဒိနံ၊

တျာဒိပ္ပဘုတယော ဟောန္တိ၊ ပဓာနေ နီဝဟာဒိနံ၊

ဥဘယတ္ထ ပယောဂါနု၊ သာရာ ဂတျတ္ထအာဒိနံ’’တိ။

ပယောဂေါ ပန သမ္ဗန္ဓစိန္တာယမိဟ စ ဝုတ္တာနုသာရေန သဗ္ဗထာ ဝိညေယျာ။

၇။ ဓျာဒိ

ပုဗ္ဗေ ကိရိယာနိဿယေန [ကာရကနိဿယေန (ပေါတ္ထကေ)] ဒုတိယာယ ဝိဟိတတ္တာ အာဟ ‘ဣဒါနိ’စ္စာဒိ၊ ဓိသဒ္ဒဿ အတ္ထပ္ပဓာန နိဒ္ဒေသေန ဝါ အာဒိသဒ္ဒေန ဝါ ‘ဟာ ဒေဝဒတ္တ’န္တိပိ ဟောတိ၊ ဟာ ဒေဝဒတ္တဒုက္ခန္တိ တု ဒုက္ခေန ယောဂါ ဒေဝဒတ္တေန န ယုတ္တော ဟောတီတိ ပဌမာဝါမန္တဏေ။ နနုစ အန္တရာသဒ္ဒေန ယောဂေ ယထာရာဇဂဟနာလန္ဒာဟိ ¶ ဒုတိယာ [(တထာ)] အန္တရာ စ ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာ လန္ဒ(န္တိ တထာ) အန္တရာမဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂတောပိ [အန္တရာမဂ္ဂတောပိ] ကသ္မာ န ဒုတိယာတိ တေနာယောဂါ၊ ယေသဉှိ တံမဇ္ဈံ တေ တေန ယုဇ္ဇန္တီတိ တေဟိယေဝ ဒုတိယာ၊ အထဝါဗ္ဘုပဂတေပိ တံယောဂေ တံသမ္ဗန္ဓီယေဝ မဂ္ဂေါတိ မုချတ္တာ တတော [သဗ္ဗဿ (ပေါတ္ထကေ)] န ဒုတိယာ၊ အတြာပိ ဆဋ္ဌီယေဝ ပပ္ပောတိ အန္တရာ တဉ္စ မဉ္စ ကမဏ္ဍလုဣတိ၊ တဝ မမ မဇ္ဈေ ကမဏ္ဍလုတျတ္ထော၊ အထ ကမဏ္ဍလုသဒ္ဒတော ဒုတိယာ ကသ္မာ န ဘဝတိ သတီပျန္တရေန ယောဂေ တဿ ပဓာနတ္တာ၊ တထာဟိ ကမဏ္ဍလုနော သကတ္ထာ ပဝတ္တိ၊ တုမှမှာနန္တု ပရတ္ထာ-ကမဏ္ဍလုဝိသေသနတ္တေန တေသံ ပဝတ္တတ္တာ၊ တတြ ကမဏ္ဍလုနော သကတ္ထေ ဝတ္တမာနတ္တာ ပဓာနတ္တေနာဝတတ္တာ ပါဋိပဒိကတော အစ္စုတတ္တာ ပရတ္တာ ပဌမေဝ ဘဝတီတိ ဇီနိန္ဒဗုဒ္ဓိနျာသ။ နိန္ဒာဒိ လက္ခဏဿ သမ္ဗန္ဓဿ သဗ္ဘာဝါ သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓဆဋ္ဌိယာ သမ္ပတ္တာယံ ဝစနံ၊ အာကတိဂဏော-ယံ။

၈။ လက္ခဏိ

လက္ခဏာဒီသွတ္ထေသုတိ နာမဿာ [ကဿာ (ပေါတ္ထကေ)] ယမတ္ထနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘အဘိနာယော ယုတ္တော’စ္စာဒိ၊ တေနာတိ အဘိနာ ယုတ္တဿာတ္ထနိဒ္ဒေသ ကာရဏေန၊ လက္ခဏသဒ္ဒေန ဟေတု ဝတ္တုမိစ္ဆိတောတိ အာဟ-‘တတ္ထေ’စ္စာဒိ၊ ဒုဝိဓော ဟေတု၊ ဝုတ္တဉှိ သုဗောဓာလင်္ကာရေ ‘‘ဇနကော ဉာပကော စေတိ၊ ဒုဝိဓာ ဟေတဝေါ သိယု’’န္တိ (၂၅၂)၊ သမုပလက္ခယတီတိ သမုပလက္ခဏံ၊ သင်္ကေတမတ္တံ ဉာပကံ၊ န တု ဇနကံ၊ သင်္ကေတောပိ လက္ခဏမုစ္စတေ လက္ခီယတေ ကာရိယမာနေနာတိ ကတွာ၊ ဇနကဿာပျတြ လက္ခဏတ္တေန ဂဟဏေ ပယောဇနံ ‘‘အနုနာ’’ (၂-၁၀) ဣစ္စတြ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကဉ္စိပကာရန္တိ ဣမိနာ ဣတ္ထံသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒတိ။ ပတ္တောတိ ဣမိနာ ဘူတသဒ္ဒဿ၊ ဧတ္ထ ဟိ ဘူဓာတု ပတ္တိယံ ဝတ္တတေ၊ ရုက္ခောလက္ခဏန္တိ ရုက္ခော ဉာပကဟေတူတိ အတ္ထော… ရုက္ခေန ဝိဇ္ဇုယာ ဉာပီယမာနတ္တာ၊ အာစရိယဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိ ပန အညထာ ဝဏ္ဏယတိ၊ တဿေဒံ မတံ-

ကြိယာယ ဇောတကော နာယံ၊ သမ္ဗန္ဓဿ န ဝါစကော၊

နာပိ ကြိယန္တရာပေက္ခီ၊ သမ္ဗန္ဓဿ တု ဘေဒကောတိ။

အယမေတ္ထ ¶ အတ္ထော ‘‘အယမဘိ အဘိနန္ဒတိတျာဒီသု ဝိယ ကိရိယာယ ဇောတကော န ဟောတိ၊ ဆဋ္ဌီ ဝိယ သမ္ဗန္ဓဿ ဝါစကော န ဟောတိ၊ နိက္ကောသမ္ဗီတျတြ ဂမနကိရိယာပေက္ခီ နိသဒ္ဒေါ ဝိယ နာပိ ကိရိယန္တရာ ပေက္ခီ၊ ကိဉ္စရဟိ သမ္ဗန္ဓဿ တု ဘေဒကော ဝိသေသကော ဘဝတီ’’တိ တမုပဒဿေတုမာဟ-‘အညေ တွိ’စ္စာဒိ၊ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ နိဒဿနေ၊ ရုက္ခမ္ပတွာ ဝိဇ္ဇောတတေ ဣတိဧဝံ ပတ္တိကိရိယာယ ပတွာတိဝုတ္တရုက္ခပါပနကိရိယာယ ဇနိတောတိ အတ္ထော၊ တထာဟိ ရုက္ခဿ ဝိဇ္ဇုယာ ပါပနာဘာဝေ ဝိဇ္ဇုယာ လက္ခိယာယ တလ္လဏဿ စ ရုက္ခဿ ယော လက္ခိယလက္ခဏဘာဝေါ သမ္ဗန္ဓော၊ သော ကေန သမ္ပာဒိတော ဘဝေယျ၊ နနု သမ္ဗန္ဓေ အဘိနာ ဇောတီယမာနေ ရုက္ခဿ လက္ခဏဝုတ္တိတာ ကထံ ဇောတီယတီတိ အာဟ-‘လက္ခဏတ္ထောစ ဝိသယဘာဝေနာ’တိ၊ တထာစေတျာဒိနာ တသ္မိံ ပက္ခေ သမ္ဘာဝိတံ ဒေါသမုဗ္ဘာဝယတိ၊ တတြာယ မိစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တဒေါသပရိဟာရာယ ပရေဟေဝါဘိဓီယမာနမ္ပရိဟာရမာဟ၊ ပရိဟာရောပဒဿနေနာဿာပိ ပက္ခဿာဒုဋ္ဌတာချာပနေနေသောပိ ပက္ခော-ဗ္ဘုပဂတောတျဝသေယော၊ အတောယေဝုပရိ ယထာဝုတ္တ ပက္ခနိဿယေနေဝ ဗျာချာယတေ၊ ဒေဝဒတ္တဿ သာဓုတ္တသင်္ခါတဣတ္ထမ္ပကာရပ္ပတ္တိယာ ဝိသယဘာဝေနာဝဋ္ဌိတာ မာတာ တတ္ထ ဝတ္တတိ နာမာတိ အာဟ-‘မာတုယာ’တိအာဒိ၊ မာတာ စ ဣတ္ထမ္ဘူတေ ပဝတ္တာ ဝိသယ ဘာဝေန ဒေဝဒတ္တော စ တတ္ထ ဝိသယီဘာဝေန၊ တေသဉ္စ ဝိသယဝိသယီဘာဝလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော ဣတ္ထမ္ပတ္တိလက္ခဏာယ ကိရိယာယ ဇာတော၊ သော မာတုသမ္ဗန္ဓော ဟောတိ ကာရဏဝသေန၊ သောစာတိနာ ဇောတီယတီတိ မာတု တေနာဘိနာ ယောဂေါတိ အာဟ-‘ယွာယ’စ္စာဒိ၊ မာတုသမ္ဗန္ဓောဣတိ ယောဇနာ၊ ဣတ္ထမ္ပတ္တိယာတိ ဣတ္ထမ္ပတ္တိလက္ခဏာယ ကိရိယာယ ကရဏဘူတာယ၊ ဧဝံ မညတေ ‘‘ကိဉ္စာပိ သော သမ္ဗန္ဓော ဒေဝဒတ္တေနာပျဝိနာဘာဝီတိ တဿ သောဘိနာ ဇောတီယတေ၊ တထာပိ မာတုသမ္ဗန္ဓောဘိနာ ဇောတီယတီတိ ‘မာတု တေန ယောဂေါ’တိ စ (ဝုစ္စတိ)… သဒ္ဒသတ္တိယာ တဂ္ဂတာယေဝ ဒုတိယာယ ဥဘယဂတဿာပိ သမ္ဗန္ဓဿ ဇောတနတော’’တိ ရုက္ခော ရုက္ခော တိဋ္ဌတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဌိတိမ္ပဋိစ္စာတိ ဌိတိန္နိဿာယ ဧသံ ရုက္ခာနံ ယော စ သမ္ဗန္ဓောတိ ယောဇနာ၊ ရုက္ခာနန္တိ ဣမိနာ ရုက္ခာ ကိရိယာယ ပရေ သမ္ဗန္ဓိနောတိ ဉာပေတိ၊ ဌိတိမ္ပဋိစ္စာတိ ¶ ဣမိနာ ပန တိဋ္ဌတိသဒ္ဒဝစနီယာ သာဓျရူပါ ဌိတိကိရိယာ ရုက္ခတော ပရေ သမ္ဗန္ဓီတိ၊ အစေတနာနံ ရုက္ခာနမပေက္ခာဝိရဟေပိ လောကမ္ပတီတိဝသေန ‘ပိပတီသာ’ဒီနံ ဝိညာယမာနတ္တာ ဝိညာယမာနဌာနာပေက္ခဏကိရိယာယသာဓျသာဓနလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော ဇာတောတိ ဝိညေယျံ၊ သော စ ရုက္ခသမ္ဗန္ဓော-ဘိနာ ဇောတီယတီတိ အာဟ-‘သော’တိအာဒိ၊ ဒွိဗ္ဗစနေနေဝ ဇောတနီယာတိ ဝိစ္ဆာတ္ထေ ဝုတ္တိမတ္တေ သတီပိ ဝိဘတ္တိယာ [ဝိစ္ဆတ္ထေ ဝုတ္ကိမတ္တေတျာဒိဝစနံ ဝိစာရေရေတဗ္ဗံဝိတတ္တိယာ အဗိသဒ္ဒဿစ ဝိစ္ဆတ္ထေ ဝုတ္တိယာ အဘာဝါ၊ လက္ခဏိတ္ထမ္ဘူတိ ဟိ ပကတိဝိသေသနံ] ဇောတေတုမသမတ္ထတ္တာ ဝိစ္ဆာယ ဇောတနာယ ဒွိဗ္ဗဝစနံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၉။ ပတိ

ဥပါဒိယမာနောတိ အဗ္ဘုပဂမ္မမာနော၊ ယဒိ ပန ဥပါဒိယမာနော ဘာဂေါ၊ အနုပါဒိယမာနော ကထန္တိ အာဟ-‘ယော ပနာ’တိအာဒိ၊ တဂရကုဋ္ဌာ ဂန္ဓဗ္ဗဝိသေသာ၊ မမာဘဇတီတိ မံ အာဘဇတိ၊ မမ ကောဋ္ဌာသော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၀။ အနု

နတုလက္ခဏန္တိ သစ္စကိရိယာ ဝုဋ္ဌိယာ ဟေတု ဟောတိ၊ န တု သင်္ကေတောတိ အတ္ထော၊ ဟေတုတ္တာ လက္ခဏတ္တာဘာဝေ သစ္စကိရိယာယ ကထံ လက္ခဏေ ဒုတိယာတိ ဟေတုတ္တေပိ လက္ခဏတ္တမဿ သာဓေန္တော သာဓမ္မပယောဂေနာနွယမာဟ-‘ယံ သကိမ္ပိ’စ္စာဒိ၊ ဧတ္ထ ဟိ လက္ခဏံ သစ္စ ကိရိယာတိ ပဋိညာ၊ [ပက္ခော (ပေါတ္ထကေ)] သကိမ္ပိ နိမိတ္တတာယ ကပ္ပနတ္တာတိ ဟေတု၊ ယံ သကိမ္ပိ နိမိတ္တတာယ ကပ္ပတေ တမ္ပိ လက္ခဏံ ဘဝတိ၊ ယထာ’အပိ ဘဝံ ကမဏ္ဍလုပါဏိံ သိဿမဒ္ဒက္ခီ’တိ သာဓမ္မပယောဂေနာနွယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကပ္ပတေတိ သမတ္ထောတိ အတ္ထော၊ ကမဏ္ဍလု ပါဏိမှိ အဿေတိ ကမဏ္ဍလုပါဏီ၊ အပီတိ ပဉှေ၊ ကဒါစိ ကေနစိ ကမဏ္ဍလုပါဏီသိဿော ဒိဋ္ဌော သော တမေဝ ဒဿနံ လက္ခဏံ ကတွာ ပုစ္ဆတိ ‘အပိ’တျာဒိနာ၊ အထ ယထာ ဝုတ္တေန ဟေတုနောပိ လက္ခဏတ္တမတ္တု တထာပိ ပရဝိပ္ပဋိသေဓေန ဟေတုမှိ တတိယာ ကသ္မာ န သိယာတိ စောဒယမာဟ ‘န နွေဝမ္ပိ’စ္စာဒိ၊ ပုဗ္ဗဝိပ္ပဋိသေဓေနာတိ အပဝါဒပုဗ္ဗဝိပ္ပဋိသေဓေန၊ တထာဟိ ဆဋ္ဌိယာ ¶ ပဝါဒေါ ဟောတိ ဟေတုမှိ တတိယာဝိဓိ… သမ္ဗန္ဓဆဋ္ဌိယာ ပတ္တာယ ဟေတုတတိယာဝိဓာနတော ဥပပဒဝိဘတ္တိဝိဓိပိ ဆဋ္ဌိယာပဝါဒေါ… သမ္ဗန္ဓဝိသေသာဘိဗျတ္တိဟေတုနောပပဒေန ယောဂေ တသ္မိံယေဝ သမ္ဗန္ဓေ ဝိဓာနတော၊ တတ္ထ ဟေတုတတိယာဝကာသော ‘ဓနေန ကုလ’န္တိ၊ ဥပပဒဝိဘတ္တိယာဝကာသော ‘ရုက္ခမနုဝိဇ္ဇောတတေ’တိ၊ သစ္စကိရိယမနု ပါဝဿီတိ တု ဟေတုမှိ လက္ခဏေ-ပဝါဒဝိပ္ပဋိသေဓေ သတိ ပုဗ္ဗဝိပ္ပဋိသေဓေန ဒုတိယာ ဘဝတိ။

၁၁။ သဟ

သဟတ္ထေ-နုနော ဝတ္တနေ ပဗ္ဗတေန ယောဂေါ ကထန္တိ အာဟ‘ပဗ္ဗတေနေ’စ္စာဒိ။

၁၂။ ဟီနေ

ဝိသယဘာဝေနာတိအာဒိနာ ဟီနတ္ထေတိ ဝိသယသတ္တမိတ္တမာဟ၊ ဝိဇာနနပ္ပကာရမာဟ-‘ဟီနေ’စ္စာဒိ၊ တေနာတိ အနုနာ၊ ကထံ တေန ယုတ္တတ္တံ ဥက္ကဋ္ဌဿာတိ ဟီနုက္ကဋ္ဌသမ္ဗန္ဓမုခေန ဝိဘာဝေန္တော’တတ္ထာ’တိအာဒိမာဟ၊ တတ္ထာတိ ဟီနေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တေ တသ္မိံ၊ ယတောတိ ဥက္ကဋ္ဌသာရိပုတ္တာဒိကော၊ ဟီနောတိ ပညဝတ္တာဒိ(တော နိက္ကဋ္ဌော၊ သော သာရိပုတ္တာဒိကော ဥက္ကဋ္ဌော) ဟီနတ္ထဝိသယော ဇာယတေ… တဗ္ဗိသယေ တဿ ဥက္ကဋ္ဌတာ ပတ္တိတော၊ ဟီနုက္ကဋ္ဌသမ္ဗန္ဓော ပန အတိသာယနာဒိကာယ ကာယစိ ကိရိယာယ ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၁၄။ သတ္တ

ကိန္တံ အာဓိကျမိစ္စာဟ- ‘အဓိကာဓိကီသမ္ဗန္ဓော’တိ၊ အဓိကော အဿ အတ္ထီတိ အဓိကီ=ခါရီ၊ အထာဓိကီဝိနိမုတ္တေ အဓိကာဓိကိသမ္ဗန္ဓော ကထမဝသီယတေ နဟျတြာဓိကီ ကောစိ သူယတိစ္စာဟ-‘နဝိနေ’စ္စာဒိ၊ ဣတိ သဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ ယထာဝုတ္တသမ္ဗန္ဓသာဓနော၊ တဒေါပသဒ္ဒေနယောဂေါတိ တဒါ ဥပသဒ္ဒေနာဓိကိနောယောဂေါတိ အတ္ထော။ ဒွိဋ္ဌတ္တာ သမ္ဗန္ဓဿ အဓိကဿာပျုပသဒ္ဒေန ယောဂါ တတောပိ ကသ္မာ န သတ္တမီတျာဟ-‘အဓိကမှာတွိ’စ္စာဒိ၊ ယထာ ဧကာယေဝ ဝိဘတ္တိယာ ဥဘယဂတဿာပိ သမ္ဗန္ဓဿ ဇောတိတတ္တာ ဝိဇ္ဇုသင်္ခါတလက္ခိယာ သတ္တမျဘာဝေါ၊ ဧဝမိဓာ ပီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသမာဓိမတိဒိသန္တော အာဟ-‘လက္ခိတာ ဝိယ သတ္တမျ ဘာဝေါ’တိ၊ ‘‘မာဏိကာ စတုရောဒေါဏာ၊ ခါရိတ္ထီ စတုမာဏိကာ’’။

၁၅။ သာမိ

ကိန္တံ ¶ သာမိတ္တမိစ္စာဟ-‘သဿာမိသမ္ဗန္ဓော’တိ၊ ကာယ ကိရိယာယ ဇနိတောတိ အာဟ-‘ပရိပါလနာဒိကိရိယာယ ဇနိတော’တိ၊ တဉ္စာတိ သာမိတ္တာပေက္ခော နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ သမ္ဗန္ဓဿာနေကဝိဓတ္တာ အာဟ‘သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဗန္ဓေ’တိ၊ အာချာယတေတီမဿ အတ္ထော ဝိဓီယတေ ဉာပီယတေတိ၊ ဒိဋ္ဌန္တော-ပနီတောတ္ထော သုခေန ပဋိပတ္တုံ သက္ကာတိ ပသိဒ္ဓမနုဝဒိယမာနမပ္ပသိဒ္ဓဉ္စ ဝိဓီယမာနံ ဒိဋ္ဌန္တမာဟ-‘ယထာ ယော ကုဏ္ဍလီ သော ဒေဝဒတ္တော’တိ၊ ကုဏ္ဍလိတ္တမ္ပသိဒ္ဓံ၊ ဒေဝဒတ္တတ္တမပ္ပသိဒ္ဓမိစ္စာဟ-‘ကုဏ္ဍလိတ္တာနုဝါဒေနေ’စ္စာဒိ။ ယထေဝေါဘယာဓိဋ္ဌာနတ္တေပျုပသဇ္ဇနတောဝ ဆဋ္ဌီ ‘ရညော ပုရိသော’တိ၊ န ဝိသေဿတော ‘ပုရိသဿ ရာဇာ’တိ၊ တထာ သမ္ဗန္ဓာဘိဗျဉ္ဇနကေနာဓိနာ ယောဂေပိ ဝိသေသနတောဝ ဘဝတိ၊ နာညတောတိ အာဟ-‘တတ္ထာ’တိအာဒိ။ ဗျတိရေကမာပါဒီယတီတိ ကာရကဆက္ကတော ဗျတိရိတ္တတ္တာ သမ္ဗန္ဓော ဗျတိရေကော တံ အာပါဒီယတိ ပါပီယတီတိ အတ္ထော၊ ဥဘယတောတိ သံတော သာမိတော စ၊ အဓိဗြဟ္မဒတ္တေ ပဉ္စာလာတိ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ပဉ္စာလာ သန္တကာ [သာမိနော (ပေါတ္ထကေ)] တိ အတ္ထော၊ သန္တကာ [သာမိနော (ပေါတ္ထကေ)] ဟိ ပဉ္စာလာ၊ န သာမိ [နသံ (ပေါတ္ထကေ)]၊ အဓိပဉ္စာလေသု ဗြဟ္မဒတ္တောတိ ပဉ္စာလာနံ ဗြဟ္မဒတ္တော သာမီတျတ္ထော။

၁၆။ ကတ္တု

ကိံ လက္ခဏော-ယံ ကတ္တာဣစ္စာဟ-‘ကတ္တရိ’စ္စာဒိ၊ ဂစ္ဆတိ ဒေဝဒတ္တောစ္စာဒေါ ကတ္တရိ ပတိဋ္ဌိတံ၊ ပစတျောဒနံ ဒေဝဒတ္တောစ္စာဒေါ ကမ္မေ ပတိဋ္ဌိတံ ကိရိယံ ကရောတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကရောတီတိ စ ဣမိနာ အနွတ္ထ ဗျပဒေသောဝ သိဒ္ဓါ-ယံ ကတ္တု ဝေါဟာရောတိ ဉာပေတိ၊ ကေနစိ ပယုဇ္ဇမာနောပိ သကေ ကမ္မေ သယမေဝ ပဓာနတ္တမနုဘဝတီတိ‘ပယုတ္တော ဝါ ပဓာနဘာဝေနာ’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ စေတ္ထ-

ပဓာနတာယ ယော ကတ္တု၊ ကမ္မဋ္ဌံ ကုရုတေ ကြိယံ၊

သာ ကတ္တာ နာမပ္ပယုတ္တော၊ ပယုတ္တော ဝါတျယံ ဒွိဓာတိ။

တတ္ထ ပုရိသေန ကတန္တိ အပ္ပယုတ္တော၊ ပုရိသေန ကရောတိ ဒေဝဒတ္တောတိ ပယုတ္တော၊ နနု ကိရိယာ-ယမဗျဝဓာနေန ကရဏာဓိကရဏေ ဟေဝ ¶ သာဓျတေ ကတ္တာရာ တု ဒူရဋ္ဌေန၊ တထာသတိ ကထမနေကသာဓနသာဓနီယံ ကိရိယံ ကတ္တာဝ ကရောတိ မုချဘာဝေနာပရေတွမုချဘာဝေနာတိ ဝုစ္စတေ-

ကတ္တုတောညေသမုဗ္ဘူတျာ၊ ဝိဝိတ္တာလောစနာဒိနာ [ဝဝိဝေကေစ ဒဿနာတိ ဝါကျပဒီယေ၊ ပဝိဝေကေစ ကာရကန္ထရာမဘာဝေဒိဿဘေ ကတ္တရိကြိယာ အတ္ထိ ဘဝတိ ဝိဇ္ဇတိစ္စာဒေါ တိတဋီကာ၊ တတိယပါထာနံပါတ ၁၀၀၊ နံပါတ ၂၄၃]၊

ဒူရာဒပျုပကာရိတ္တေ၊ ကတ္တု ဝါတ္တပ္ပဓာနတာ။

အယမေတ္ထ အတ္ထော ‘‘ကတ္တုနော သကာသာ အညေသံ ကရဏာဒီနံ ဥဗ္ဘူတျာ သမ္ဘဝေနစ၊ တထာဟိ ပသိဒ္ဓကရဏသဘာဝေါပိ ဖရသု ကတ္တာယတ္တဝုတ္တိတာယာဓိကရဏမ္ဘ ဝတိ‘ဖရသုမှိ ဌပေတွာ ဆိန္ဒတီ’တိ၊ ဝိဝိတ္တဿ ကရဏာဒီဟိ ပုထဗ္ဘူတဿ၊ ကတ္တုနော ကိရိယာယ အာလောစနေန ဒဿနေန စ ‘ဒေဝဒတ္တော အတ္ထိ ဘဝတိ ဝိဇ္ဇတီ’တိ [ဝုထဗ္ဘူတဿာနေန အာလောစနေန ဒဿနေနစ ကတ္တုနောဒေဝဒတ္တေနဒေဝဒတ္တံ ဘဝတိ ဝိဇ္ဇတီတိ (ပေါတ္ထကေ)]၊ အာဒိသဒ္ဒေန ကရဏာဒိနော (တဒဓီန) ပဝတ္တိအာဒီနံ ဂဟဏံ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန ဒူရတော ဥပကာရိတ္တေပိ ကတ္တုယေဝ သပ္ပဓာနတာ သိယာ’’တိ၊ ပုနပိ-

ထာလျာဒီနန္တု ကတ္တုတ္တံ၊ ဟောတေဝါစေတနာနပိ၊

ယတော သဒ္ဒဿ ဝုတျတ္ထေ၊ မိစ္ဆာတျာသေန-နာဒိနာ။

အယမေတ္ထ အတ္ထော ‘‘အစေတနာနမ္ပိ ထာလီအသိအာဒီနံ ကတ္တုတ္တမ္ဘဝတိ ယထာဝဏ္ဏိတသပ္ပဓာနတ္တနိမိတ္တာဘာဝေပိ၊ ကသ္မာတိ စေ ယတော ကာရဏာ အတ္ထေ အတ္တနော အဘိဓေယျေသဒ္ဒဿ ဝုတ္တိ ပဋိပတ္တိ အနာဒိနာ မိစ္ဆာဘျာသေနဘဝတိ တသ္မာ ထာလျာဒီနန္တိအာဒိ ပကတံ၊ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အညထာ သဒ္ဒတ္ထော၊ အညထာ သဘာဝတ္ထော၊ န ဟိ သဒ္ဒေါ ဗာဟျေ ဝတ္ထုမှိ ဗျာပါရမာပဇ္ဇတိ၊ တထာဟိ–

အညထေ ဝါဂ္ဂိ သံသဂ္ဂါ၊ ဒါဟံ ဒဍ္ဎောတိ မညတိ၊

အညထာ ဒါဟသဒ္ဒေန၊ ဒါဟတ္ထော သမ္ပတီယတေ။

ဗာဟျပဒတ္ထဿ သဘာဝေါ ဝိယ ဟုတွာ မိစ္ဆာဘျာသေန အနာဒိနာ ပန ပဝတ္တေန ဗာဟျေ ဝတ္ထူနိ အဝိဇ္ဇမာနေန ကရဏဘူတေန ထာလျာဒီနံ ကတ္တုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ အထ စ ပန–

ဝတ္တိစ္ဆာဒေါ ¶ ပဝတ္တေဟိ၊ သပ္ပဓာနတ္တ ဟေတုဟိ၊

ကတ္တုဓမ္မေဟိ ဝုတ္တေဟိ၊ ကတ္တာ သဒ္ဒါဝ ဉာယတေ။

ဧကဿာမုချဝတ္ထာဟိ၊ ဘေဒေန ပရိကပ္ပနေ၊

ကမ္မတ္တံ ကရဏတ္တဉ္စ၊ ကတ္တုတ္တံ စောပဇာယတေ။

ဝုတ္တေဟီတိ ‘ကတ္တုတောညေသမုဗ္ဘူတျာ’စ္စာဒိနာ၊ သဒ္ဒါဝါတိ သဒ္ဒေ တေဓမ္မာ ဟောန္တု ဝါ မာ ဝါ ကတ္တုသမ္ဗန္ဓိယထာဝုတ္တဓမ္မဝစနိစ္ဆာယ သဒ္ဒတောဝ ကတ္တာ ပတီယတေ၊ နိယမေန န ဝတ္ထုတောတိ အတ္ထော၊ အမုချာ ဝတ္ထာဟီတိ ဗုဒ္ဓိယာ တဒါကာရတာယ ပရိဏာမာဝတ္ထာဟိ၊ ဟန္တျတ္တ နာဝတ္တာနန္တိ ဧကဿေဝါတ္တနော ကမ္မတ္တာဒိ ဇာယတေ၊ အတောယေဝါစ္စန္တမသန္တောပိ အင်္ကုရော ဇနနကိရိယာယ ကတ္တာ ဘဝတိ ‘အင်္ကုရော ဇာယတေ’တိ၊ ဝုတ္တံ ဟိ–

ပုရာသဉ္ဇနိတော [ပုရာသဉ္ဇာတိတော] ဘာဝါ၊ ဗုဒ္ဓယဝတ္ထာနိ ဗန္ဓနော၊

အဝသိဋ္ဌော သတာညေန၊ ကတ္တာ ဘဝတိ ဇာတိယာဣတိ။

သတာ အညေန ဒေဝဒတ္တာဒိနာ။

ကိန္တံ ကရဏံ နာမာတိ အာဟ-‘ယော ပနာ’တိအာဒိ၊ ယောတိ ယော ပဒတ္ထော၊ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘ကရဏဗျပဒေသာယ သုတ္တန္တရာဘာဝေပိ ကရောတျနေနေတိ ကရဏန္တျနွတ္ထတော ပသိဒ္ဓါ-ယံ ကရဏဝေါဟာရော’’တိ၊ အတြေဒံ ပဋိဘာနံ–

ယံ ဝတ္တုမိစ္ဆိတံ ကတ္တု၊ ကြိယာယစ္စန္တသာဓနံ၊

ကရဏန္တံ ဒွိဓာ ဟောတိ၊ ဗာဟျဗ္ဘန္တရဘေဒတောတိ။

တတ္ထ ယံဝတ္တုမိစ္ဆိတံတျာဒိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ-‘‘န ဝတ္ထုတော ကိဉ္စိ ကရဏံ နာမ အတ္ထိ၊ ဝစနိစ္ဆာဝသေန ပန ပသိဒ္ဓကရဏာနမ္ပိ ဖရသုအာဒီနံ ‘ဖရသု ဆိန္ဒတိ၊ ဖရသုမှိ ဆိန္ဒတီ’တိ ကတ္တုအဓိကရဏတ္တဿပိ၊ ပသိဒ္ဓါဓိကရဏာနမ္ပိ တဒနုတ္တာဒိဝိသေသသမ္ဘဝေ ထာလျာ ပစတီ’တိ ကရဏတ္တဿပိ ဒဿနတော ဝစနိစ္ဆာတောယေဝ ကရဏံ ကာရကံ ဝိညေယျ’’န္တိ၊ တဉ္စ ဒုဝိဓန္တိ အာဟ-‘ဒွိဓာ ဟောတီ’တိအာဒိ၊ တတ္ထ အသိနာ ဆိန္ဒတီတိ ဗာဟျံ၊ စက္ခုနာ ပဿတီတျဗ္ဘန္တရံ။ ကိရိယာနိမိတ္တတ္တာ ကာရကန္တိ ဣမိနာ ကာရကသဒ္ဒဿ နိမိတ္တပရိယာယတ္တမာဟ။ ပကတိ ယာဘိရူပေါစ္စာဒေါ ¶ ကိရိယာယာဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သမ္ဗန္ဓမတ္တံ ဝိညာယတီတိ သမ္ဗန္ဓလက္ခဏာ ဆဋ္ဌီ သိယာ၊ သမေန ဓာဝတီတျာဒေါ တု ကိရိယာယ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေပိ ကမ္မတ္တံ ဝတ္တုမိစ္ဆိတန္တိ ဒုတိယာ သိယာ၊ သမံ ဓာဝတိ ဝိသမံ ဓာဝတီတျတ္ထော၊ တထာ ဒွိဒေါဏေနာတိ ဒွေဒေါဏေ ကိဏာတီတျတ္ထော၊ ပဉ္စကေနာတိ ပဉ္စ ပရိမာဏဿ ပဉ္စကော ပဉ္စကံ ဝဂ္ဂံ ကတွာ ပသဝေါ ကိဏာတိ ပဉ္စပဉ္စ ကတွာ ကိဏာတီတျတ္ထောတိ ဝါတ္တိကကာရေန ‘တတိယာ ဝိဓာနာယောပသင်္ချာနံ’ကတံ၊ တံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ပကတိအာဒီဟီ’တိအာဒိ၊ ယတ္ထေသံကရဏဘာဝေါတိ ယဿံ ကိရိယာယမေ သမ္ပကတျာဒီနံ ကရဏတ္တံ၊ တံ ကိရိယံ ကထယတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဗ္ဗဿေဝ ပဒတ္ထဿ သတ္တာဗျဘိစာရတော အာဟ-‘ဘူ’ဣစ္စာဒိ၊ ပကတိယာဘိရူပေါတိ သဘာဝေနာယမဘိရူပေါ ဘဝတိ၊ န တု ဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိနေတျတ္ထော၊ ကရောတိဿ ဂမ္မမာနတ္တေ ပန ပကတိယာဘိရူပေါ ကတောတိအာဒိ၊ တဒါ ကတ္တရိယေဝ တတိယာ၊ ယံ ယသ္မာ အညဂေါတ္တော ဂေါတမော န ဟောတိ အတောစ ဂေါတမော ဘဝတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နနုစ ဒွိဒေါဏ ပဉ္စကာ ကယမ္ပဋိစ္စ ကမ္မဘူတာ ဟောန္တိ ဒွိဒေါဏာဒိနာ ကေယတ္တာ တတော ကိမုစ္စတေ‘ကယမ္ပဋိစ္စ ဒွိဒေါဏပဉ္စကာ ကရဏာနိ ဘဝန္တီ’တျာ သင်္ကီယာဟ-‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ-‘‘ဒွိဒေါဏာဒိသဒ္ဒေန ဟိ န ဂယှုပဂံ ဝတ္ထုမုစ္စတိ၊ တေဟိ ပန ဒွိဒေါဏာဒျတ္ထံ မူလံ တာဒတ္ထိယာ ဘိဟိတန္တိ န ဝုတ္တဒေါသာဝသရော’’တိ။

၁၇။ သဟ

ယထာက္ကမမာဂမနကိရိယာယ ထူလတ္တဂုဏေန ဂေါမန္တဒဗ္ဗေန စ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ‘တံ ယထေ’စ္စာဒိမာဟ၊ ဥဒါဟရဏမတ္တံ ဒဿေန္တောပိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာပိ ဒဿေတီတိ ဝုတ္တံ ‘သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝါ’တိအာဒိ၊ ပုတ္တေန သဟာဂတောတိအာဒီသု အာဂမနာဒိကိရိယမ္ပဋိစ္စ ဒွေ ကတ္တာရော ပဓာနာပ္ပဓာနဝသေန၊ တေသု ပဓာနေ ကာရိယသမ္ပစ္စယဉာယေန ဝါ ဗဟုလံဝစနေန ဝါ ပဓာနေ ကတ္တရိ ပစ္စယော၊ ဣတရေ’ကတ္တရိ တတိယာ’တျေဝ တတိယာ သိဒ္ဓါ၊ တတော-ယံ ဝစနာရမ္ဘော-နတ္ထကောတိ မညမာနောစော ဒေတိ ‘နနွိ’စ္စာဒိနာ၊ တ္တေနာဘိဓီယတေ ပိတေတိ ပဓာနကတ္တာ၊ တုလျောပိ ကိရိယာသမ္ဗန္ဓေ ပိတာပုတ္တာနံ ပိတာတြ ပဓာနံ သဒ္ဒစောဒိတတ္တာ၊ ပုတ္တော-ပ္ပဓာနမသဒ္ဒစောဒိတတ္တာ ¶ ၊ သဒ္ဒဗျာပါရာပေက္ခာယ ဟိ ပဓာနာပ္ပဓာနာယ ဝဝတ္ထာနံ၊ ပိတုရေဝါတြာဂတာဒိသဒ္ဒသာမာနာဓိကရဏျာ အာဂမနကိရိယာ သမ္ဗန္ဓော သဒ္ဒေနောစ္စတေ၊ နေတရဿ သဒ္ဒသတ္တိသဘာဝတော၊ တထာ ဝိဓာ ဟိ သဒ္ဒဿ သတ္တိ ယတော ပိတုရေဝါတြ ကိရိယာ သမ္ဗန္ဓံ သက္ကောတိ ပဋိပါဒေတုံ၊ န ပုတ္တဿ၊ ဧဝဉ္စာဂတောစ္စာဒေါ ဧကဝစနမုပဇ္ဇတေ၊ အညထာ ဟိ ဗဟုဝစနံ သိယာ၊ ‘ပိတာ ပုတ္တာ အာဂတာ’တိ။ (ယဒိ) ဝုတ္တနယေန တတိယာ သိဒ္ဓါ ‘သိဒ္ဓေ သတျာရမ္ဘော နိယမာယ ဝါ ဝိကပ္ပာယ ဝါ’ န စေတ္ထ နိယမော၊ နာပိ ဝိကပ္ပော၊ တတော ကိမနေန ယောဂေနာ တျာသယေနာဟ-‘အပ္ပဓာနေယေဝ’စ္စာဒိ။ နယိဒမေဝမိစ္စာဒိ ပရိဟာရော။ သဟဘာဝမတ္တံ ဝတ္တုမိဋ္ဌံ ဝါတိ ယောဇနာ၊ သာမတ္ထိယာတိ ဘေဒါဓိဋ္ဌာနတ္တာ သဟတ္ထယောဂဿ ပုတ္တဿာပိ ကိရိယာဘိသမ္ဗန္ဓော ဝိညာယတိ ကထမညထာ သဟတ္ထယောဂေါ သိယာတိ ဣမိနာ အတ္ထ ဗလေန။ အတ္ထဂ္ဂဟဏန္တိ သုတ္တေ ‘‘သဟတ္ထေနေ’’တိ အတ္ထဂ္ဂဟဏံ။ ပရိယာယတ္ထန္တိ ပရိတော အယန္တိ အဝဂစ္ဆန္တိ အတ္ထမနေနေတိ ပရိယာယော အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဧတ္ထ စ ပရိယာယတ္ထမေဝါတိ နာဝဓာရဏံ၊ အတောယေဝ ဝိနာပိ သဟသဒ္ဒပ္ပယောဂံ တပ္ပရိယာယပ္ပယောဂံ ဝါ သဟတ္ထေန ယောဂေ ဝိဓာနတော အသတျပိ သဟာဒိသဒ္ဒပ္ပယောဂေ ယတ္ထ တဒတ္ထော ဂမျတေ တတ္ထာပိ ဘဝတျေဝ တတိယာ… ဂမျမာနေန သဟတ္ထေန ယောဂါ၊ ယထာ‘‘သျာဒိ သျာနေ’’တိ။ (၃-၁) သဟ ပရိယာယေနာတိ သဟသဒ္ဒဿ ပရိယာယတော။ ဝိသေသာနုပါဒါနတောတိ ‘‘သဟယုတ္တေ-ပ္ပဓာနေ’’တိ (၂-၃-၁၉) ပါဏိနီယ သုတ္တေ ဝိယ အပ္ပဓာနေတိ ဝိသေသဿာနုပါဒါနတော။

၁၈။ လက္ခဏေ

လက္ခီယတျနေနာတိ လက္ခဏံ သင်္ကေတော၊ ကိန္တံ ကမဏ္ဍလုပ္ပဘုတိ၊ အတ္ထေ ကာရိယဿာသမ္ဘဝါ တံဝါစီဟိ ဝိဘတ္တီတိ မညမာနေန ယံဝိဝရဏံ ကတံ ‘လက္ခဏေ ဝတ္တမာနတော’တိ၊ တမုလ္လင်္ဂိယာတ္ထံ ဝဒတိ ‘ယော အတ္ထော’ဣစ္စာဒိ၊ ဝတ္တမာနတောတိ ဝိညာယတိ… နာမသ္မာ ပစ္စယဝိဓာနပ္ပ သင်္ဂတော၊ ဥပါတ္တောတိ ဂဟိတော။ ကဉ္စိပ္ပဏရမာပန္နဿ လက္ခဏေ တတိယာ ယထာ သိယာ ‘ရုက္ခမ္ပတိ ဝိဇ္ဇောတန’မိစ္စတြ လက္ခဏမတ္တေ မာ ¶ ဘဝီတိ ပါဏိနီယေဟိ ‘‘ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ’’တိ (၂-၃-၂၁) ဣတ္ထမ္ဘူတဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ တမ္မနသိ နိဓာယ စောဒယမာဟ–‘နနွိ’စ္စာဒိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ လက္ခဏန္တိ ဆဋ္ဌီသမာသော၊ အာပန္နဿာတိ ဘူတဿ၊ သာမညဿ ဘေဒကော ဝိသေသော ပကာရော ဝုစ္စတေ၊ တထာဟိ ‘တိဒဏ္ဍကေန ပရိဗ္ဗာဇကမဒ္ဒက္ခီ’တိ မနုဿတ္တသာမညဿ ပရိဗ္ဗာဇကတ္တမ္ပကာရော၊ တမ္ပရိဗ္ဗာဇကော ပတ္တော၊ တဿ တိဒဏ္ဍကံ လက္ခဏံ။ ဥပလက္ခဏတ္တေတိ ဣမိနာ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ လက္ခဏတ္တာဘာဝမာဟ၊ ဥပလက္ခဏန္တိ သင်္ကေတော။ နယိဒမတ္ထိစ္စာဒိ ပရိဟာရော၊ ရုက္ခမ္ပတိ ဝိဇ္ဇောတနန္တိ ဧတ္ထ ကဿစိ ဣတ္ထမ္ဘူတဿာဘာဝါ ဣတ္ထမ္ဘူတဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနံ န ဒိဿတိ တန္နိဝတ္တနတော၊ ရုက္ခမ္ပတိ ဝိဇ္ဇောတတေတိ ဧတ္ထတု ဣတ္ထမ္ဘူတဿ ဝိဇ္ဇုသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ သဗ္ဘာဝါ တတိယာပ္ပတ္တိယံ တံနိဝတ္တိယာ ယထာဝုတ္တံ ဉာယမန္တရေန နာညံ ကိဉ္စိ ပဋိသရဏမတ္ထီတိ သညာပယမာဟ-‘အဝဿ’မိစ္စာဒိ၊ အညထာတိ ဧဝမနဗ္ဘုပဂမ္မ ‘ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ’တိ ဝစနေ ကရီယမာနေ သတိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတဝါဒိနော ဥတ္တရမာသင်္ကိယာဟ-‘နစာ’တိအာဒိ၊ ဝတ္တုန္တိ ဝစနသေသော၊ စော-ဝဓာရဏေ၊ နေဝ သက္ကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဒုတိယာဝိဓာနသာမတ္ထိယာတိ ‘‘ပတိပရီဟိ ဘာဂေ စာ’’တိ (၂-၉) ကသ္မာ န သက္ကာတိ အာဟ-‘အတ္ထိ’စ္စာဒိ၊ အသတိ ဟိ ပယောဇနေ သာမတ္ထိယန္တိ ဘာဝေါ။ အထ ကမဏ္ဍလု ပါဏိမှိ အဿာတိ အာဒေါ တတိယာ ကသ္မာ န သိယာ တျာဟ-‘ကမဏ္ဍလု’ဣစ္စာဒိ၊ ကမဏ္ဍလုဿ သေတဿ စ ဥပလက္ခဏ ဘာဝေနာနုပါဒါနတောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣမိနာ ဥပါဒါတုနော သဝစသိ သတန္တတမာဟ၊ ဝိသိဋ္ဌာဝယဝါဓေယျေနာတိ ပါဏိ ကမဏ္ဍလုနာ ဝိသိဋ္ဌောဝယဝေါ၊ တဿာဓေယျော ကမဏ္ဍလု တေနာတိ အတ္ထော။ ယေနာင်္ဂေန ဝိကတေန အင်္ဂိနော ဝိကာရော လက္ခီယတေ တတော တတိယာ ယထာသိယာတိ ပရေဟိ ‘‘ယေနာင်္ဂဝိကာရော’’တိ (၂-၃-၂၀) အာရဒ္ဓံ၊ တဒါဟ-‘ယေနေ’စ္စာဒိ၊ တတ္ထ ယသဒ္ဒေန ဝိကတာဝယဝေါ ဟေတုတ္တေန နိဒ္ဒိဋ္ဌော အင်္ဂသဒ္ဒေါ စ သမုဒါယဝစနော ဥပါတ္တော တေနာဟ-‘ယေနေစ္စာဒိ၊ နနုစ ကာဏာဒီနံ နိယတဂုဏီနမဘိဓာယိတ္တာ အက္ခိသဒ္ဒဿ ပယောဂေါ န ယုတ္တော ဗျာဝတ္တိယာဘာဝါတိ၊ နေသ ဒေါသော၊ လောကိယော-ယံ သဒ္ဒဿ ဝေါဟာရော၊ လောကဿ စ သဒ္ဒပ္ပယောဂေ ဂုရုလဃုမ္ပတျဒယော နတ္ထိ၊ တထာဟိ လောကေန ‘သီသပါတိ’ပိ ဝုစ္စတေ၊ ရုက္ခော ¶ သီသပါတိပိ၊ ယဿ တု တတ္ထာဒရော၊ သော-က္ခိသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇတေဝ၊ အထဝါ သာမညုပက္ကမေ ဝိသေသော ပယောဂမရဟတိ၊ အက္ခိ(နာတိ) ဟိ ဝုတ္တေ သန္ဒေဟော သိယာ ‘ကိမဿ ဝတ္တုမိစ္ဆိတ’န္တိ တတော ကာဏောတိ ဝုစ္စတေ၊ နာက္ခိနာ နိရူပယတိ သောဘနောတိ၊ ကိဉ္စရဟိ ကာဏောတိ၊ အက္ခိကာဏမဿေတျာဒေါ ကသ္မာ န သိယာတိ အာသင်္ကိယ‘ကမဏ္ဍလု ပါဏိမှိ အဿာ’တျတြ ယော ဝုတ္တော ပရိဟာရော၊ တ မေတ္ထောပဒိသန္တော အာဟ-‘ဟေဋ္ဌာ ဝိယ အပ္ပသင်္ဂေါ’တိ။

၁၉။ ဟေတု

ကိသ္မိဉ္စိ ဖလေ ဒိဋ္ဌသာမတ္ထိယေတ္ထေ ဟေတု နိရုဠှော။ ဧကတြ ဟိ ဒိဋ္ဌသာမတ္ထိယောတ္ထော တံယောဂ္ဂတာယ ကာရိယ (မ)ကရောန္တောပိ ဟေတု ဝုစ္စတေ သတိ သဟ ကာရိနျသတိ စ ဝိဓုရပ္ပစ္စယော ပပါ(တ) တော၊ တေန ကာရိယဿ ဗျဘိစာရော၊ တေနေဝါဟ- ‘အနိပ္ဖာဒယန္တောပီ’တိ၊ ကာရဏေ တတိယာယာဘာဝေ ကာရဏမာဟ- ‘တက္ကိရိယာယောဂ္ဂတာမတ္တေ’စ္စာဒိ။

၂၁။ ဂုဏေ

ဥပါဓိ ဝိသေသနံ၊ ပရာင်္ဂဘူတေတိ ပရဿ ဗန္ဓတ္တာ(ဒိနော) ဝိဓာနာ ယာင်္ဂဘူတေ ဇဠတ္တာဒိဟေတုမှီတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ ဂုဏသဒ္ဒေါ ယမပ္ပဓာနဝစနောတိ ဝဒတိ၊ ယဉ္စာပ္ပဓာနံ တမ္ပရာင်္ဂဘူတန္တိ ဂုဏေတီမဿ ‘ပရာင်္ဂဘူတေ’တိ အတ္ထမာဟ၊ ယဉှိ ပရတ္ထမုပါဒီယတေ တဒပ္ပဓာနမနု ဝါဒရူပေနောပါဒီယမာနတ္တာ၊ ယထာ ‘ဇဠတ္တာ ဗဒ္ဓါ၊ ရုက္ခော ယံ သီသ ပတ္တာ၊ အဂ္ဂိ ဧတ္ထ ဓုမတ္တေ’စ္စာဒိ၊ တေနေဝါဟ-‘ပရတ္ထရူပါပန္န’န္တိ၊ ဝါဝိဓာနန္တိ ‘‘ဝိဘာသာ ဂုဏေ-ထိယံ’’န္တိ (၂-၃-၂၅) ဧဝံ ဝိဓာနံ၊ ဣတ္ထိယန္တိအာဒိနာ ပဉ္စမီရူပဿပိ အဘိမတဘာဝံ ဒဿေတိ၊ တေနေဝါဟ-‘ဥဘယတ္ထာ’တိအာဒိ၊ နနု ‘တော ပဉ္စမျာ’’တိ (၄-၉၅) သုတ္တေန တဒ္ဓိတပစ္စယန္တဿ ကထံ ပဉ္စမျန္တတာ တျာသင်္ကိယာဟ-‘ပဉ္စမိနိဒ္ဒေသေ’ ဣစ္စာဒိ၊ ဣမိနာ သုတ္တေန ပဉ္စမိယာ ဝိနာတိ ယောဇနာ၊ ဝါ ပဉ္စမိယာ ဝိဓာနတော တတိယာရူပေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စောဒနမနသိ နိဓာယ ပဉ္စမျု ဒါဟရဏေယေဝ ကာရဏံ တတိယောဒါဟရဏဿ စ ပဌမောဒါဟရဏာနုသာရေနာနု မန္တဗ္ဗတဉ္စဒဿေန္တော အာဟ ‘ပဉ္စမျာယေဝိ’စ္စာဒိ၊ အဘာဝေန သင်္ခါရနိရောဓေနာတိ တတိယန္တရူပါနိ။

၂၂။ ဆဋ္ဌီ

သမ္ဗန္ဓဝစနိစ္ဆာယေဝေတ္ထ ¶ ဆဋ္ဌီ သိဒ္ဓါတိ အာသင်္ကိယာဟ-‘ဟေတုမှိ’စ္စာဒိ၊ ဟေတုမာဟ-‘တံ ယောဂ္ဂတာ’ ဣစ္စာဒိ၊ သဒ္ဒသတ္တိသာမတ္ထိယာတိ သဒ္ဒသတ္တိသင်္ခါတာယ သာမတ္ထိယာ၊ တမေဝ ဖုဋယတိ ‘ယတ္ထ’ဣစ္စာဒိနာ၊ ဟေတွတ္ထဝါစကေဟိ အန္တရေနာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သမာနာဓိကရဏေဟီတိ ဟေတွတ္ထသမာနာဓိကရဏေဟိ ဥဒရာဒီဟိ၊ တဇ္ဇောတနာယာတိ ဟေတွတ္ထဇောတနာယာလန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဗျတိရေကေန တု ဟေတွတ္ထတော တပ္ပဝတ္တိမာဟ-‘ယတ္ထ ပနိ’စ္စာဒိ၊ ဟေတွတ္ထေဟိပိစ္စာဒိနာ သာမတ္ထိယမုပဒဿိတံ ‘ဝသေ ဓမ္မဿ ဟေတုနော’တိ တတ္ထောဒါဟရဏံ။

၂၃။ သဗ္ဗာ

နာမဘူတေဟီတိ သဗ္ဗာဒီသု ကေစိ ကေသဉ္စိ ယဒိ နာမာနိ သိယုံ တေဟိ၊ အပ္ပဓာနဘူတေဟီတိ ပိယသဗ္ဗာဒီဟိ၊ ကိမ္ပယောဇနန္တိအာဒေါ ပယောဇနသဒ္ဒေါ ‘‘ပယောဇနံ ကာရိယဟေတူသု’’တိ နိဃဏ္ဍုတော ဟေတုဝစနော။

၂၄။ စတု

ယဿ သစေတနာယာစေတနာယ ဝါ ကဿစိ၊ ပူဇာနုဂ္ဂဟကာမတ္တ မန္တရေန သမ္မာပဒါနံ န သမ္ဘဝတီတိ အာဟ-‘ပူဇာ’ ဣစ္စာဒိ၊ တေနာတိ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန၊ စာဂင်္ဂန္တိ ဒဒါတိနော ဒါနကိရိယာယ ကမ္မေန သမ္ဗဇ္ဈမာနဉ္စာဂကာရဏံ၊ ဣဒါနိ သမ္ပဒါနလက္ခဏံ သပ္ပဘေဒမာဝိကာတုကာမော အာဟ-‘တဒိဒ’မိစ္စာဒိ၊ နနိရာကရောတီတျ နိရာကရဏံ၊ အာရာဓယတီတျာရာဓနံ၊ အဗ္ဘနုဇာနာတီတျဗ္ဘနုညံ၊ တေသံ ဝသေန၊ ဣဓ သမ္ပဒါနန္တိဓာ ဝုတ္တံ ကထိတံ၊ ကေတေတိ အာဟ-‘ရုက္ခယာစကဘိက္ခဝေါ’တိ၊ ရုက္ခာဒိကံ တံ သမ္ပဒါနံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုမာဟ-‘တတ္ထ ဟိ’စ္စာဒိ၊ အဇ္ဈေသနေနာရာဓနေန သမ္ပဒါနံ ဘဝတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အနုမတိယာ အဗ္ဘနုဇာနေန၊ ဝိဇ္ဇမာနေပျနိရာကရဏေ ဘိက္ခုနော-ဓိကမနုမတန္တျဓိပ္ပာယေနာဟ-‘သော’ ဣစ္စာဒိ။

၂၅။ တာဒ

ပယောဇနပရိယာယေ အတ္ထသဒ္ဒေ သတိ ဣဒန္တိ ပယောဇနံ ပရာမဋ္ဌုံ သက္ကာတိ ‘တဿေဒ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တသဒ္ဒေနေတ္ထ ဝိကတိယာတိသမ္ဗန္ဓော၊ အတ္ထသဒ္ဒေန ¶ တု ပကတိယာ၊ အတ္ထ ကထနမေတန္တိ ဣမိနာ ဝစနိစ္ဆာယ မေတိဿံ နတ္ထိ သမာသောတိ ဒီပေတိ၊ ဝိဂ္ဂဟေ ဝါသ္မိမိမသ္မာယေဝ နိပါတနာ သမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊သော ဝိကတိသင်္ခါတော အတ္ထော၊ ပကတိတွညပဒတ္ထေနာက္ခိပီယတေ၊ တတော တဒတ္ထသဒ္ဒတော၊ ကောယံ တဒတ္ထ ဘာဝေါ စ္စာဟ-‘တဒတ္ထဘာဝေါ နာမာ’တိအာဒိ၊ နိမိတ္တံ ယူပါဒိဝိကတိ၊ နိမိတ္တီဒါရုအာဒိပကတိ တသဒ္ဒေနာတ္ထသဒ္ဒေန စ ဂဟိတာ၊ တေသံ သမ္ဗန္ဓော တဒတ္ထသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ တဒတ္ထဘာဝေါ နာမာတိ အတ္ထော၊ ဟေတု ဟေတုမန္တဘာဝလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ပဓာနာဝစ္ဆေဒဂုဏသ္မာတိ ဝိဓီယမာနတ္တေန ပဓာနဿ ပုရိသဿ အာစ္ဆေဒကာ ဝိသေသကာ ဂုဏာ၊ ယဉှိ ဝိဓီယတေ ဉာပီယတေ တမ္ပဓာန၊ မိတရမပ္ပဓာနမနုဝဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ယဒါ ဥပါဒီယတေတိ ဝတွာ ဥပါဒီယမာနပ္ပကာရံ ဒိဋ္ဌန္တေန ဖုဋယိတုမာဟ-‘ယထာ’ဣစ္စာဒိ၊ ယူပေါ နိမိတ္တံ ယဿ ဒါရုနော တံ တထာ ဝုတ္တံ နာညနိမိတ္တန္တိ ယဒါ နိမိတျဝစ္ဆေဒကတ္တေနုပါဒီယတေ တဒါ နိမိတ္တသဒ္ဒတောဝ စတုတ္ထီ သမ္ဗန္ဓော၊ တတော အညနိမိတ္တတော၊ နိမိတ္တနိမိတ္တီနံ သမ္ဗန္ဓဿ အဘိမုခဘာဝေန တတ္ထေဝ နိမိတ္တေ ပဝတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ နိမိတ္တသဒ္ဒတော ဟေတုတတိယာပိ နာသင်္ကနီယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကာရဏမာဟ-‘နိမိတ္တ’ [ဟေတု] ဣစ္စာဒိ။ ဥဘယတ္ထာတိ ယူပါယ ပါကာယာတိ ဥဘယတ္ထ။

ပိဏိယမာနာ ကိံ သဒ္ဒါဒိဝစနီယာ ပရော သာဒုအာဒိကော ယော-တ္ထော သော အညော ကတ္တာ ယဿ သော အညကတ္တုကော-ဘိလာသော၊ အဘိလာသော ရုစီတိ ဣမိနာ ဒိတျာဒျနေကတ္ထန္တောပိ ရုစိသဒ္ဒေါ-ဘိလာသေ ရုဠှောဝ ဂယှတီတိ ဝဒတိ၊ သာ ရုစိ အတ္ထော-ဘိဓေယျော ယေသံ ဘေ တဒတ္ထာ၊ တေသံ သမ္ဗန္ဓိနော ပိဏိယမာနဿ၊ ဣမိနာ စ ကိဉ္စာပိ ရုစိရယံ ယဿုပ္ပဇ္ဇတေယော ဝါ တဿာ ဇနကော၊ တေသမုဘိန္နမ္ပိ အတ္ထိ၊ တထာပိ ယဿုပ္ပဇ္ဇတေ သောဝ တဿာဓိကရဏံ၊ အဇနကောပိ သော တာယ သံသတ္တောတိ တဿေဝ ပိဏိယမာနဿ သမ္ပဒါနသညာ၊ နတုဇနကဿ တာယာသံသတ္တဿာတိ ဒီပေတိ၊ ဣဓာတိ ဣမိနာ သက္ကတေ ဥဒါဟရဏာနမသမာနရူပကံ ဒဿေတိ၊ ဣမိနာ စ ဥဒါဟရဏာနမသမာန ရူပတ္တမေဝ ¶ စတုတ္ထီဝိဓာနေ ကာရဏံ၊ အညထာ ဆဋ္ဌီယေဝ တေဟိပိ ဝိဓီယေယျ ကာရဏာသမ္ဘဝါ [ကာရဏသဗ္ဘာဝါ] ဟိ ဒီပေတိ၊ ဤဒိသဿ ပစ္စုဒါဟရဏ(ဿ) ဘာဝေ ကာရဏမာဟ-‘အနညကတ္တု ကတ္တာ-ဘိလာသဿာ’တိ၊ ပရေသမိဒမ္ပစ္စုဒါဟရဏမ္ဘဝတု ဣဓ ကထန္တိ အာဟ-‘ဣဟတွိ’စ္စာဒိ၊ တွန္တိ အတ္တမတ္တေ ပဌမာယေဝ၊ သမ္ဘဝေ ကာရဏန္တရမာဟ-‘အထဝါ’တိအာဒိ၊ နတ္ထိ အညော ကတ္တာ ယဿာ သာ အနညကတ္တုကာ ရုစိ၊ ဘာယ ရုစိယာ သမ္ဗန္ဓိနော ပိဏိယမာနဿ သမ္ပဒါနသညံ ယေ ပန ဣစ္ဆန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယေ ပန အာဟု စာတိသမ္ဗန္ဓော၊ ဥပ္ပဇ္ဇနမုပ္ပတ္တိ၊ ကဿ ဥပ္ပတ္တိ၊ ရုစိယာ၊ ဥပ္ပတ္တိယာ အာဓာရော ဥပ္ပတျာဓာရော‘ဒေဝဒတ္တာယ ရောစတေ’စ္စာဒေါ ဒေဝဒတ္တာဒိံ ဥပလက္ခေတီတိ ဥပ္ပတျာဓာရောပလက္ခဏံ ဝစနံ၊ ဧတ္ထ ရုစိယာ ဥပ္ပတျာဓာရောပလက္ခဏမေဝ ဝစနန္တိ သာဝဓာရဏ မတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော… သဗ္ဗေသံ ဝါကျာနမဝဓာရဏဖလတ္တာ၊ တေန ပိဏိယ မာနဝစနမဘိလာသဿ အညကတ္တုကတာသန္ဒဿနပရံ န ဟောတီတိ ဗျဝစ္ဆိန္နမ္ဘဝတိ၊ တေသံ ကစ္စာယနဿ စေဟာပိ ပသဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣဟာပီတိ တွမိတိ ဧတ္ထာပိ၊ အညထာသိဒ္ဓတ္တာတိ အတ္ထမတ္တေ ပဌမာယ ဧဝ သိဒ္ဓတ္တာ၊ ဝစနဿာတိ ဥဘိန္နမ္ပိ စတုတ္ထီဝိဓာနဝစနဿ၊ အတိပ္ပသင်္ဂေါစာတိ ‘‘ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’’တိအာဒေါ တဝါတိ အနဘိမတဋ္ဌာနပ္ပတ္တိစ။

ဓာရိပ္ပယောဂေတိ ဓာရိဓာတုနော ပယောဂေ၊ ဥတ္တမီဏော အဓမီဏောတိ ဓနိကဂဟေတူနံ ရုဠှီတျာဟ-‘ဥတ္တမီဏော ဓနသာမီ’တိ၊ ဥတ္တမီဏမဿာတိ ဥတ္တမီဏော၊ ဓာရယတီတိမဿတ္ထမာဟ-‘ဝဟတီ’တိ၊ ဓာရိတောတိ ဓာရံဓာတုတော။ သုတ္တန္တရေန (တံ တံ) နိယမေန နိယမိတာနံ တေသံတေသံ သမ္ပဒါနသညံ ဝိဓာယ စတုတ္ထီ ဝိဟိတာ ပရေဟိ၊ တဒါဟ ‘သိလာဃ ဟနုဋ္ဌာသပါန’မိစ္စာဒိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ယောဂသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ၊ ဉာပေတုန္တိ သိလာဃာဒိကေ ဗောဓေတုံ၊ ဣစ္ဆိတောတိ အတိမတော။ တဒတ္ထဝါစီနဉ္စ ဓာတူနံ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘ကုဓဒုဟိဿောသူယတ္ထာန’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ယမ္ပတိ ကောပေါတိ ဣမိနာ ကောပဿ ဝိသယမာဟ၊ ယဿာတိ ဣမိနာ ယံကာရကန္တိ ဝုတ္တမေဝ ပရာမသတိ၊ ယဿာတိ ရာဇာဒိနော၊ ပုစ္ဆတီတိ ပုစ္ဆိယတေ ¶ ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ-‘ယဿ သမ္ဗန္ဓိံ သုဘာသုဘံ ပုစ္ဆတိ နေမိတ္တိကော’တိ၊ ယောစာနုကူလတ္တမ္ဘ ဇတီတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ ‘‘ပတိပုဗ္ဗကော အာပုဗ္ဗကောစ သုဏောတိ အဗ္ဘုပဂမေ ပဋိဇာနနေစ ဝတ္တတေ၊ ယဒါယမဗ္ဘုပဂမော ပတ္ထနာ ပုဗ္ဗတော ဘဝတိ တဒါ ပတ္ထနာယ ကတ္တု ပတ္ထယိတုနော စတုတ္ထီ ရူပမ္ဘဝတိ၊ ယဒါတွပတ္ထတမ္ပိ ကေဝလမာနုကူလျေန ဝတ္တမာနံဒိသွာ ဒေယျမဗ္ဘုပဂစ္ဆန္တိ ဣဒမိဒံ ဝေါဒဿာမာတိ [ကောပိဿသာမာတိ (ပေါတ္ထကေ)] တဒါနုကူလျေန ပဝတ္တနသင်္ခါတာယ ကိရိယာယ ကတ္တုနော စတုတ္ထီရူပမ္ဘဝတီ’’တိ၊ ဣမိနာ စ ပါဏိနိယဝုတ္တိကာရဿ ဇယာဒိစ္စဿမတေ ဗျဘိစာရမာဟ၊ သော ဟိ ‘‘အဗ္ဘုပဂမော နာမ ပရေန ပတ္ထိတဿ ဘဝတိ တတ္ထ ပတ္ထယိတုယေဝ စတုတ္ထီရူပမ္ဘဝတီ’’တိ ဝဒတိ၊ ပုဗ္ဗဿာကိရိယာယ ယော ကတ္တာတိ ဝေဒဝါကျေန ဝိဟိတထုတိကကရဏ သင်္ခါတာယ ဥဿာဟာနုဇာနနတော ပုဗ္ဗဘူတာယ ကိရိယာယ ယော ကတ္တာ ဟောတာ ပေါတာ စ၊ သဗ္ဗတ္ထာပိ‘တဿာ’တိ ဣဒံ ‘စတုတ္ထီယာယဒဘိမတံ ရူပ’န္တိဣမိနာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ ဆဋ္ဌိယာ သဗ္ဗဗျာပိဘာဝမာလမ္ဗ ဧဝန္တိ အတိဒေသောတိ အာဟ ‘ဧဝန္တီ’တိအာဒိ၊ ရူပသာမျတော ပန တာဒတ္ထိယတ္ထသဗ္ဘာဝါစ ယထာယောဂံ တာဒတ္ထှ စတုတ္ထီပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ဝက္ခတိ ဟိ‘တာဒတ္ထှ ဝစနိစ္ဆာယန္တု ‘ဣစ္စာဒိနာ၊ ဣစ္ဆိတော ရာဇာ၊ ကမ္မ ဝစနိစ္ဆာတိ ဣမိနာ ဝစနိစ္ဆာယ ပဓာနတ္တမာဟ… ဝစနိစ္ဆာဘိမုခတ္တာ သဗ္ဗေသံ ကာရကာနံ၊ အပ္ပစုရပ္ပယောဂတ္တာတိ အဗဟုပ္ပယောဂတ္တာ၊ ဟနုတေ အပနယတိ၊ ဥပတိဋ္ဌတေ ဥပဋ္ဌာနံ ဥပဂမနံ ကရောတိ၊ ပိဟယန္တိ ပတ္ထေန္တိ၊ ကုဇ္ဈ အမရိသံ ကရောတိ၊ ဒုဟနာဒယော ကောပပ္ပဘဝါ နာနန္တရေန တေ သမ္ဘဝန္တီတိ ဒူဘာဒယောပျုဒါဟဋာ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿေ အပရဇ္ဈာမိ၊ ဣဿယန္တိ နသဟန္တိ၊ အာရဇ္ဈတိ ပုစ္ဆိတော နေမိတ္တိကော ဥပပရိက္ခတိ၊ ဘာဒတ္ထှံ ဝိဘာဝေတိ ‘ယဿေ’စ္စာဒိနာ၊ ပရိယာ လောစေတိ ဥပပရိက္ခတိ၊ ကိံ လက္ခဏော-ယမနိယမောစ္စာဟ-‘နာဝဿ’မိစ္စာဒိ၊ ယာစိတုသ္မာယေဝ [ယာစိတုယေဝ (ပေါတ္ထကေ)] ဆဋ္ဌီတိ နာဝဿမယန္နိယမောတိ အတ္ထော၊ ကုတောစ္စာဟ-‘သမ္ဗန္ဓေ’စ္စာဒိ၊ အညသ္မာပီတိ အယာစိတုတောအပိ၊ ထုတိကရဏဿ ကတ္တုဘူတာ ဟောတာပေါတာရော ဥဿာဟနာနုဇာနနာနံ ကမ္မံ ဟောတီတိ အာဟ-‘ပစ္စနုပုဗ္ဗဿ ဂိဏာတိဿ ကမ္မေ’တိ။ ဟောတုပေါတုသဒ္ဒေဟိစ္စာဒိနာ ¶ ပေါတုသဒ္ဒဿပိ ဆဋ္ဌိရူပံ ဒဿိတံ၊ ဝုတ္တိယန္တု ‘ဟောတု ပတိဂိဏာတိ’စ္စေဝ ပါဌော ဒိဿတိ၊ ဟောတွေဝမ္ပိတျမှာကမတြောပေက္ခာ၊ ဥဿာဟယတီတျတ္ထေ ဂိဏာတိ အန္တောဂတဏျတ္ထော။ အနာဝါဒေါတိ နာဝါအန္နာဒိဝဇ္ဇိတေ။ ဧတ္ထ ပန တထာ ပဋိသေဓာဘာဝေပိ ဗဟုလာဓိကာရတော ‘န တံ နာဝမ္မညေ နတံ အန္နမ္မညေ’စ္စာဒိ ဘဝတိ၊ အတ္ထေဝ ဟိ ဗဟုလာဓိကာရတောဝါ တိပ္ပသင်္ဂါဘာဝေါ၊ ပဌမန္တံ ရူပန္တိ မညမာနောတိ ပဌမန္တံ ရူပံ၊ ဧတ္ထစ ယဒါ တိဏာဒိတောပိ ခိကံသီယတေ တဒါ နိန္ဒာဝဂမော၊ တတ္ထ စ နိယောဂတောဝ နဉ္ပယောဂေါ ဉာထာနုပ ပတ္တိယာတိ သပ္ပဋိသေဓမုဒါဟဋံ ‘န မညမာနော’တိ၊ အဝဓိမှိယေဝ ပဉ္စမီတိဏာတိ၊ နဉ္ပယောဂေဝ နိယောဂတော နိန္ဒာဝဂမာ တိဏန္တိ ကမ္မေယေဝ ဒုတိယာ၊ အထဝါ သတီပိ နိန္ဒာဝဂမေ ဝစနိစ္ဆာတော သဝိသယေယေဝ ဒုတိယာ၊ သမ္မုတိပ္ပယောဂေတိ သမ္မုတိသဒ္ဒဿ ပယောဂေ၊ စတုတ္ထိံ ဣစ္ဆန္တီတိ မတ္တာယာတိ ဧတ္ထ စတုတ္ထိံ ဣစ္ဆန္တိ၊ ပုန ရုတ္တတ္တေ ကာရဏမာဟ-‘အထ သောတိဝိဇ္ဇမာနတ္တာ’တိ၊ စဏ္ဍဿ ကုက္ကုရဿာတိအာဒိသုတ္တေ ‘‘အထ သော’’တိ ပါဌဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘ဘိယျောသော မတ္တာယာ’တိ ဧတ္ထ သောကာရော ပုနရုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော၊ စဂ္ဂဟဏေနာတိ ‘‘သိလာဃဟနု…ပေ… သတ္တမျတ္ထေသုစာ’’တိ သုတ္တေ စဂ္ဂဟဏေန၊ စတုတ္ထီဘိမတာတိ ‘‘နမော ယောဂါဒိသွပိစာ’’တိ သုတ္တေန။

၂၆။ ပဉ္စ

အဝဓီယတေ ဝိသိလိဿတေ ဧတသ္မာတျဝဓိ၊ အဝပုဗ္ဗာယ ဓာဓာတုတော အဝဓိမှိ‘‘ဒါဓာတွီ’’တိ (၅-၄၅) ဣ။

ယတော-ဝဓီယတေ ကိဉ္စိ၊ ကြိယာပုဗ္ဗံ ကုတောစိပိ၊

စလဉ္စာစလမညဉ္စ၊ တံ ဝဒန္တျ ဝဓိမ္ဗုဓာ။

ဧတ္ထာယမတ္ထော ‘‘ယတောကုတောစိပိ အတ္ထော ကိဉ္စိ ဝတ္ထုအဝဓီယတေ သံယောဂဿ ဝါ ကိရိယာနိမိတ္တံ ဂမနဒါနာဒိကိရိယာပုဗ္ဗံ ဝိသိလိဿတေ သယံ ဝါ အပေတိ အညေန ဝါ ဝိသုံ ကရီယတေ၊ တမေဝံဝိဓံ စလဉ္စာ စလဉ္စ ဝိသိလေသပရိစ္ဆေဒဘူတံ ပဒတ္ထမဝဓိံ ဝဒန္တိ ဗုဓာ တဗ္ဗိဒုနော’’တိ၊ တံ ယထာ ဓာဝတာဿာ ပုရိသော ပတတိ၊ ပုရိသံ ပါတေတိ ဝါ၊ ရုက္ခာ ပဏ္ဏံ ¶ ပတတိ၊ ပဏ္ဏံ ပါတေတိ ဝါတိ၊ သောစ တိဓာပျုစ္စတေ ဝိသယဘေဒေန၊ ယထာ–

နိဒ္ဒိဋ္ဌဝိသယော ကောစိ၊ ဥပါတ္တဝိသယော တထာ၊

အနုမေယျဝိသယော စာတိ၊ တိဓာဝဓိ သမီရိတောတိ။

တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဝစနောပနီတာ ကိရိယာ ဝိသယော ယတ္ထ သော နိဒ္ဒိဋ္ဌ ဝိသယော ဝဓိ၊ ယထာ-‘ဂါမသ္မာ အာဂတော’တိ၊ ဥပါတ္တာဇ္ဈာဟဋာ ကိရိယာ ဝိသယော ယတ္ထ သော ဥပါတ္တဝိသယော၊ ယထာ-‘ဝလာဟကာ ဝိဇ္ဇောတတေ’တိ၊ ဝလာဟကာ နိက္ခမ္မ ဝိဇ္ဇောဘတေတိ အတ္ထော၊ အနုမေယျာ ကိရိယာ ဝိသယော ယတ္ထ သော အနုမေယျဝိသယော၊ ယထာ‘မာထုရာ ပါဋလိပုတ္တကေဟိ အဘိရူပတရာ’တိ၊ ဧတ္ထ အဘိရူပဂုဏေန ဥက္ကံသနမနုမေယျံ၊ အတောယေဝေတ္ထာယမေဝ သညာ ပရိပ္ဖုဋာ ဝိညာယတီတိ န ကာစိဒိဟ သညာ ပရိဘာသီယတေ ဗျာမောဟကာရိဏီ၊ အထာဝဓိသ္မာတိ ဝုစ္စမာနေ ‘ပဒတ္ထာဝဓိသ္မာ’တိ ကုတော-ဝသီယတေ ယေနေဝံ ဝိဝရဏံ ကတန္တျာသင်္ကိယာဟ-ပဒါန’မိစ္စာဒိ။ ယထာ ဂါမသ္မာတိအာဒိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘န ကေဝလံ ကာယသံသဂ္ဂပုဗ္ဗကောဝ ဝိသိလေသော၊ ကိဉ္စရဟိ ဗုဒ္ဓိသံသဂ္ဂပုဗ္ဗကောပိ၊ အတ္ထိ စေဟ ဗုဒ္ဓိသံသဂ္ဂ ပုဗ္ဗကော၊ တထာဟိ စောရေဟိ ဘာယတိတျာဒေါ ယော (ဘယ)ပေက္ခဏ သီလော ဘဝတိ၊ သော ယဒိ မံ စောရာ ပဿေယျုံ၊ ဓုဝံ မေ မရဏန္တိ ဝိစာရေန္တော တေ ဗုဒ္ဓိယာ ပပ္ပောတိ ပပ္ပုယျ စ တတော နိဝတ္တတေ၊ တထာ စောရေဟိ တာယတိတျာဒေါ ယော ဧကဿ မိတ္တော ဘဝတိ သော ယဒျေတံ စောရာ ပဿေယျုံ ဓုဝမဿ မရဏန္တိ ပဿန္တော တေ ဗုဒ္ဓိယာ ပတွာ တတော နိဝတ္တယတီတျဝဓိတ္တာ အဝဓိသ္မာဝ သဗ္ဗတ္ထ ပဉ္စမီ’’တိ၊ ပရေဟိ ပန ဧတာဒိသေသု သဗ္ဗတ္ထ ပဋိပတ္တုဝိသေသာနုဂ္ဂဟာယ သုတ္တေဟေဝ ပပဉ္စော ကတော၊ ဣဓ ပန သာမညဝစနေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ တဒနုဂ္ဂဟာယ ဥဒါဟရဏေဟေဝ ပပဉ္စိတံ၊ ဘီတိဘာယနတ္ထာနန္တိ ဘီတိ တာယနာနံ အတ္ထော ယေသံ တေ ဘီတိတာယနတ္ထာ တေသန္တိ အတ္ထော၊ နနု ဘီတျတ္ထာနံ ပယောဂေ ဘယဟေတု သမ္ဘဝတိ နတု တာယနတ္ထာနန္တိ၊ နေသ ဒေါသော၊ တာယနဉှိ ရက္ခနမုစ္စတေ [သာယနာဟိ ရက္ခနမုပ္ပဇ္ဇဘေ (ပေါတ္ထကေ)] တဉ္စ ဘယဟေတုတော ဝေတျာဟ-‘ယော ¶ ဘယဟေတု’တိအာဒိ၊ ဣမိနာ စ ‘‘ဘီတျတ္ထာနံ ဘယဟေတု’’တိ (၁-၄-၂၅) ပါဏိနိယာနမပါဒါနသညာ သုတ္တမ္ပဋိက္ခိပတိ၊ တတောတိ ဘယဟေတုတော၊ တေသန္တိ ဘယတာယနာနံ၊ ဘယမနိဋ္ဌပါတသင်္ကာ၊ ဥတ္တာသောတျတ္ထော၊ တာယန မနိဋ္ဌပါတတော ပရိရက္ခနံ၊ ယထာ ဒဿနံ ဟောန္တေဝါတီမိနာ ဝစနိစ္ဆာယေဝ ပဓာနတ္တမာဟ၊ ကော ဟိ လောကိယံ ဝစနိစ္ဆမတိဝတ္တိတုံ သက္ကောတိ၊ တထာဟိ သဗ္ဗေဝ ဒဗ္ဗာဒယော သဗ္ဗကာရကသတ္တိယုတ္တာဝ၊ တတ္ထာယံ ကာရကဝိဘာဂေါ ဝစနိစ္ဆာဝသေနေဝ၊ တံ ယထာ ‘ဝလာဟကော ဝိဇ္ဇောတတေ၊ ဝလာဟကေန ဝိဇ္ဇောတတေ၊ ဝလာဟကေ ဝိဇ္ဇောတတေ’တိ။ ပရာပုဗ္ဗဿာတိအာဒိနာ ‘‘ပရာဇိဿာသယှော’’တိ (၁-၄-၂၆) သညာသုတ္တံ ပစ္စက္ခာတိ၊ အသယှော အတ္ထောတိ သဟိတုံ အဘိဘဝိတုမသမတ္ထော အတ္ထော၊ အဇ္ဈေနသကာသာဣစ္စာဒိနာ ဥဒါဟရဏတ္ထမာစိက္ခတိ၊ နနုစေဝမတ္ထံ ဝဒတာ ယညဒတ္တဿာသယှတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထံ အဇ္ဈယနဿာသယှတ္တံ၊ ယေနာသယှတ္တဿာဝဓိတ္တံ ပဋိပါဒယတိ တျာသင်္ကိယာဟ-‘ယညဒတ္တာနဘိဘဝေါ’စ္စာဒိ၊ အသယှောတီမဿ ပစ္စုဒါဟရဏံ ပဋိပါဒယတိ ‘ယော ပနိ’စ္စာဒိ။ ‘‘ဝါရဏတ္ထာနမိစ္ဆိတော’’တိ (၁-၄-၂၇) သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ ‘ဝါရဏတ္ထာန’မိစ္စာဒိ၊ ဝါရဏမတ္ထော ယေသံ တေ ဝါရဏတ္ထာ၊ အဝဓိမတ္တဝစနိစ္ဆာယန္တိ ဝိသေသတော ဝိဓာနမန္တရေနာ ဝဓိမတ္တ ဝစနိစ္ဆာယံ၊ ဝိသေသဝိဓာနေတိ ဣစ္ဆိတောတိ ဝိသေသဝိဓာနေ၊ စိတ္တဿာဝဓိဝစနိစ္ဆာယမ္ပန စိတ္တတော ပါပံ နိဝါရယေတိ ဘဝတိ။ ‘‘ရက္ခနတ္ထာနမိစ္ဆိတ’’န္တိ (၂-၆-၃) သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ-‘ရက္ခနတ္ထာန’မိစ္စာဒိ၊ ကေသဉ္စီတိ ကစ္စာယနာဒိကေ ဒဿေတိ။ ‘‘အန္တရဓာနေ ယေနာဒဿနမိစ္ဆတီ’’တိ (၁-၄-၂၈) သညာသုတ္တမာရဒ္ဓံ၊ တဒါဟ-‘အန္တရဓာနေ’စ္စာဒိ၊ အယမုပဇ္ဈာယော ယဒိ မံ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဒဿနေ ဒေါသံ တက္ကေတိ ‘နုန’မိစ္စာဒိနာ၊ ပေသနမသက္ကာရပုဗ္ဗကော နိယောဂေါ၊ အဇ္ဈေသနံ သက္ကာရပုဗ္ဗကော၊ မညမာနော သိဿာ အဟံ ကထန္နာမ ဗျဝဟိတော ဘဝါမီတိ အန္တရဓာနေ ဗျဝဓာန နိမိတ္တံ၊ ယေန အတ္တနော အဒဿနမိစ္ဆတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အန္တရဓာနေတိ နိမိတ္တသတ္တမီစာယံ၊ အတော အာဟ-‘ဗျဝဓာနနိမိတ္တ’န္တိ၊ ဗျဝဟိတောတိ အန္တရဟိတော၊ မာမံ ဥပဇ္ဈာယောတျာဒိနာ ဥဒါဟရဏတ္ထမာဟ၊ ဗျဝဓာနတ္ထံ ဗျဝဟိတတ္ထံ၊ ‘‘အန္တရဓာနေတိ ကိံ စောရေ န ဒိဒိက္ခတီ’’တိ ပစ္စုဒါဟဋံ ¶ ပရေဟိ၊ တမ္ပဋိပါဒယမာဟ-‘ယတ္ထာဒဿန’မိစ္စာဒိ၊ စောရေ န ဒိဒိက္ခတီ (တျ)၊ တြ ဟိ ယော စောရေ န ဒိဒိက္ခတိ တေဟိ အတ္တနော အဒဿနမိစ္ဆတီတိ န အန္တရဓာနနိမိတ္တံ၊ ကိန္တုပဃာတနိဝတျတ္ထံ၊ ကိန္တုပဃာတနိဝတ္တိယာတိ ဧဝံ မညတေ ‘‘နာတြာန္တရဓာနမေ (ဝါဝသေယံ)၊ ကိန္တု တန္နိမိတ္တော ပဃာတနိဝတ္တိပိ၊ ‘ဥပဇ္ဈာယာ အန္တရဓာယတီ’တျတြ ဝိနာပျုပဃာတသမ္ဘဝမန္တရဓာနသမ္ပာဒနမေဝ သမ္ဘဝတီ’’တိ။ ဣစ္ဆတိဂ္ဂဟဏံ ကိမတ္ထံ အဒဿနိစ္ဆာယံ သတိ သတျပိ ဒဿနေ ယထာသိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ (တံ) ပဋိပါဒယမာဟ-‘အဒဿနိစ္ဆာယမ္ပနိ’စ္စာဒိ၊ သတီပိ ဒဿနေတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဒဿနေ သတီပိ၊ တတောတိ ဥပဇ္ဈာယတော၊ အဝဓိရူပတာ ဧဝါတိ ဥပဇ္ဈာယဿာဝဓိရူပတာ ဧဝ။ ‘‘အာချာတော ပယောဂေ’’တိ (၁-၄-၂၉) ပရဝစနံ၊ တဒါဟ ‘ဥပယောဂေ’စ္စာဒိ၊ နိယမပုဗ္ဗကံ ဝိဇ္ဇာဂဟဏမုပယောဂေါ တြာဓိပ္ပေတော၊ ဥပယောဂဝစနသာမတ္ထိယာ ဝိဇ္ဇာဂဟဏတ္ထံ သိဿဝတ္တံ နိယမော၊ တတောတိ အာချာတုတော။ ‘‘ဇနိကတ္တုနော ပကတီ’’တိ (၁-၄-၃၀) သညာသုတ္တံ ကတံ၊ တဒါဟ-‘ဇနျတ္ထဿာ’တိအာဒိ၊ ဇနိနော အတ္ထော ဇနျတ္ထော၊ ကိန္တံ ဇနနံ၊ တတောတိ ဇနိကတ္တုဟေတုတော၊ ပကတိသဒ္ဒေန ကာရဏမတ္တံ ဂဟိတံပရေဟိ ‘ပုတ္တာ ပမောဒါ ဇာယတေ’စ္စာဒေါ ပုတ္တာဒိတောပိ ယထာ သိယာ’တိ၊ ဒုဝိဓံ (ဟိ) ကာရဏံ ဥပါဒါနကာရဏံ သဟကာရိကာရဏဉ္စ၊ တတ္ထ ကာရိယေနာဘိန္နဒေသော ဃဋဿ မတ္တိကာပိဏ္ဍော ဥပါဒါနကာရဏံ၊ တဿေဝ ပန ဒဏ္ဍစက္ကာဒိ (ကာရိယေန ဘိန္နဒေသော) သဟကာရိကာရဏံ၊ တေသူပါဒါနကာရဏဿေဟ ဂဟဏေ’သိင်္ဂါ သရော ဇာယတေ’စ္စတြေဝ သိယာ၊ န တု ‘ပုတ္တာ ပမောဒါ ဇာယတေ’စ္စာဒေါ၊ ကာရကန္တရဝစနိစ္ဆာယန္တိ ဧတ္ထ ကာရကန္တရာဒိဝစနိစ္ဆာယန္တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ… ဧတ္ထန္တရေ သမ္ဗန္ဓ ဝစနိစ္ဆာယပိ သမ္ဘဝတော၊ တတြ တိဋ္ဌန္တီတိ တတြဋ္ဌာ၊ တေသံ၊ လောကော-နညထာဝါဒီ ဝေါဟာရိကဇနော၊ တတ္ထ ဘဝါ လောကိယာ၊ နဝတ္တု ပဋိဗဒ္ဓါတိ လောကဝစနိစ္ဆမုလ္လင်္ဂိယ အဟမေဝ ဝဒါမီတိ သကဇ္ဈာသယေန ဝဒန္တော ဝတ္တာ၊ တပ္ပဋိဗဒ္ဓါ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပဘဝေါ ဘဝတိဿာ’’တိ (၁-၄-၃၁) သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ-‘ဘဝတိဿာ’တိအာဒိ၊ ပဌမတော ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထကထနေန ဇနျတ္ထော-တြ န သမ္ဘဝတီတိ ဝဒတိ၊ နဟိ ဟိမဝါ ဂင်္ဂါယ ကာရဏံ၊ သာ ဟိ အညေဟိ ဧဝကာရဏေဟိ ဥပ္ပန္နာ ¶ ၊ ဟိမဝတိ တု ကေဝလံ ပဌမတော ဥပလဗ္ဘတိ။ ‘‘ဇိဂုစ္ဆာဝိရာမပမာဒတ္ထာနုမုပသင်္ချာနံ’’တိ (၁-၄-၂၄ဝါ) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘ဝိရမဏတ္ထေ’တျာဒိ၊ ဇိဂုစ္ဆာပမာဒတ္ထဓာတုယောဂေ ပန ကမ္မာဓိကရဏဝစနိစ္ဆာ ဒိဿတီတိ ဝုတ္တံ၊ အဝဓိဝစနိစ္ဆာပိ ပန ဒိဿကေ ‘ဇိဂုစ္ဆတိ နာဟိရိကော ပါပါ’တိ၊ ဓမ္မာ ပမဇ္ဇတီတိပိ ဟောတေဝ ပဋိသေဓာဘာဝါ။ ‘‘အညာရာဒိတရရိတေ ဒိသာသဒ္ဒါဉ္စုတ္တရပဒါစာဟိ ယုတ္တေ’’တိ (၂-၃-၂၉) သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ-‘အညသဒ္ဒယောဂေ’စ္စာဒိ၊ ယတောတိ ဒေဝဒတ္တာဒိတော၊ ‘‘အညဣတျတ္ထဂ္ဂဟဏံ၊ တေန ပရိယာယပ္ပယောဂေပိ ဘဝတီ’’တိ အညေဟိ ဗျာချာတတ္တာ အာဟ-‘ဘိန္နော ဒေဝဒတ္တာ’တိ၊ အာရာသဒ္ဒဿ ဒူရတ္ထတ္တာ အာသဝက္ခယတော အာရာ ဒူရော ဘဝတီ(တျတ္ထော ဥ) ပါဒီယတေတျာဟ‘အာရာသဒ္ဒေါ ဒူရတ္ထော’တိ၊ နိဒ္ဒိဿမာနပဋိယောဂီတိ ‘ဒေဝဒတ္တော သူရော’တိ နိဒ္ဒိဿမာနဿ ကဿစိ ယော သော ဒုတိယော၊ သော ပဋိယောဂီ။ ဒိသာဒေသကာလဝုတ္တီနံ ဒိသာသဒ္ဒတ္တေန ပရိဂ္ဂဟတော အာဟ‘ဒိသာ ဒေသကာလဝါစီနံ ယောဂေ’တိ၊ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာတိအာဒီနိ ကာလဝါစီယောဂေ ဥဒါဟရဏာနိ၊ အဉ္စုတ္တရပဒအာစအာဟိပစ္စယယော ဂေတွိဟ နောဒါဟဋံ။ ‘‘ပဉ္စမီဝိဓာနေ လျပ္လောပေ ကမ္မနျုပသင်္ချာနံ ‘‘အဓိကရဏေ စောပသင်္ချာန’’မိတိ (၂-၃-၂၈-ဝါ) ဝါတ္တိကံ၊ တဒါဟ‘ယတ္ထ’စ္စာဒိ၊ လျပ္ပစ္စယဿ ယတြာပ္ပယောဂေါ၊ တဿတ္ထော စေ ဂမျတေ၊ သော လျပ္လောပေါ၊ တွာလောပေါ လျပလောပေါတျဝိသေသော၊ ပါသာဒ မာရုယှ ပေက္ခတိ အာသနေ ဥပဝိသိတွာ ပေက္ခတီတိ ဣဒံ ဝိသယော ပဒဿနံ ပုဗ္ဗံ ယဿာတိ ကိရိယာဝိသေသနေ သမာသော၊ ဝက္ခမာနသဗ္ဗဒဿနေသုပိ ပါသာဒတော-ပက္ကမနလေသသဗ္ဘာဝါ ပါသာဒေါ (ယေဝါ) ဝဓိရူပေန ဝတ္တုမိဋ္ဌောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ အပက္ကမတိ တတော တံ ဒဿနန္တိ တတော ပါသာဒတော တဿ ဒဋ္ဌုနော ဒဿနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အပက္ကမတျပယာတီတျတ္ထော၊ အဝဓိဘာဝေါ ပါသာဒဿာတိ ဝိညာယတိ၊ ယေသန္တိ ဝေသေသိကာနံ၊ တေ ဟျေဝမာစိက္ခန္တိ ‘‘ဣန္ဒြိယေသု စက္ခုန္ဒြိယံ စက္ခုဂေါဠကတော-စ္စန္တသုခုမဘာဝေန နိက္ခမ္မ ဝိသာလီဘဝန္တံ ဝိသယဒေသမုပဂမ္မ သကလမတ္တနာ ဒိဋ္ဌံ ပဿတိ ရံသိရူပေန၊ ယထာ ကာဟလာ မူလေ ကိသာ အဂ္ဂေမဟတီ၊ တထာ ဉာဏိန္ဒြိယာနီ’’တိ၊ အဓိဋ္ဌာနဒေသန္တိ ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနဘူတံ စက္ခုဂေါဠကဒေသံ၊ ဝိသယပ္ပဝတ္တီတိ ဂေါစရေ ¶ ပဝတ္တိ၊ သန္တတိယာတိ ဣန္ဒြိယပဗန္ဓဿ၊ အဓိဋ္ဌာန မနိန္ဒြိယံ နာပဇ္ဇတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ တတောတိ ပါသာဒတော၊ အပက္ကန္တျာတိ အပဂမနေန၊ ယဇ္ဇပိ စက္ခုန္ဒြိယံ စက္ခုဂေါဠကတော ဗဟိ နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တထာပိပါသာဒဋ္ဌဿစက္ခုဂေါဠကာ နိဂ္ဂစ္ဆတီတိ ပါသာဒဿာပျဝဓိဘာဝေါ၊ ယေသန္တူတိ ခဏိကဝါဒီနန္တု၊ ဣန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနမ္ပတ္တေ ဝိသယေ ဝိညာဏလက္ခဏံ ကာရိယံ ကရောန္တိ သီလေနာတိ ပတ္တကာရီနိ၊ အနိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာနဒေါသော နေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ တတောတိ ပါသာဒတော၊ ယေသမ္ပနာတိ ခဏိကဝါဒိနောဝ ဒဿေတိ၊ အတြ ဟိ စတ္တာရော ပက္ခာ ပတ္တကာရီနိန္ဒြိယာနိ၊ အပ္ပတ္တကာရီနိ၊ စက္ခုသောတာနိ အပ္ပတ္တကာရီနိ သေသာနိ ဝုတ္တဝိပရိတာနိ၊ စက္ခုယေဝ ပတ္တကာရီ သေသမညထေတိ၊ စတုသွေဝ တေသု ပဌမပက္ခဒွယမုပနျသျ ပဋိပါဒိတံ… တပ္ပဋိပါဒနေနေတရေသမ္ပိ ပဋိပါဒိတတ္တာ၊ သဗ္ဗသာမယိကသာဓာရဏတ္တာသဒ္ဒသတ္ထဿာတိ ဣဒံ အယုတ္တမိဝ ဒိဿတိ… သဒ္ဒသတ္ထဿိမဿ ဗုဒ္ဓဝစနောပယောဂိတ္တေန သောဂတသမယာနုဂုဏပ္ပဝတ္တိတော၊ ခဏိကဝါဒိနော ပန နိဿာယေဒံ သုန္ဒရမေဝ၊ မနသိကာရာဒီတိအာဒိသဒ္ဒေန စက္ခုတော [စက္ခုနာ (ပေါတ္ထကေ)] အဘေဒေါ ရူပါပါထဂမော စ ဒဿိတော၊ ယောဂ္ဂဒေသေတိ ဒဿနယောဂ္ဂေ ပဒေသေ။ ‘‘ပုစ္ဆနာချာနေသု စ ပဉ္စမီ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ (၂-၃-၂၈ဝါ) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘ပုစ္ဆနသဒ္ဒတော’စ္စာဒိ၊ ပုစ္ဆနာချာနေသု သာမညေန ပဉ္စမီဝိဓာနေ-တိပ္ပသင်္ဂံ ဒဿေတုမာဟ-‘အဝဿ’မိစ္စာဒိ၊ ကဿာတိ ပဉှော၊ ဒေဝဒတ္တဿေတျာချာနံ၊ ကောသော ယည ဒတ္တောတိ ပဉှော ဝိဓိရူပေါဝါယံ၊ ယော-င်္ဂဒီတျာဒျနုဝါဒရူပမာချာနံ၊ အင်္ဂဒီကေယူရီ။ ‘‘ယတောစာဒ္ဓကာလနိမ္မာနံ တတော ပဉ္စမီ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ (၂-၃-၂၈ဝါ) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘အဒ္ဓ’စ္စာဒိ၊ နိမီယတေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတေ ယေန တံ နိမာနံ၊ တဒေဝ နိမ္မာနံ။ ‘‘အဒ္ဓဿ ပဌမာ သတ္တမီ စ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ (၂-၃-၂၈) ဝုတ္တံ၊ တတ္ထာယမတ္ထော ‘‘တံ ယုတ္တာတိ ဝတ္တတေ၊ တံ ယုတ္တာ ပဉ္စမိယုတ္ထာ ပရဿာဒ္ဓဿ ပဌမာ စ သတ္တမီ စ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ၊ ပါဋလိပုတ္တသ္မာတိ ပဉ္စမိ ယုတ္တံ၊ ဧတာပိ န ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဒဿေတုမာဟ-‘သတ္တယောဇနာနီ’တိအာဒိ၊ အတြ ဟိ ယဒါ ရာဇဂဟဿ ယောဇနဉ္စာဘေဒေါ ဝတ္တုမိစ္ဆီယတေ၊ တဒါ ပါဋလိပုတ္တသ္မာ ရာဇဂဟံ သတ္တယောဇနာနီတိ၊ ဘေဒဝစနိစ္ဆာယန္တု ‘‘သဗ္ဘာဝေါ’’တျာဒိနာ (၂-၃၄) သတ္တမီ သိဒ္ဓါ‘သတ္တသု ယောဇနေသု’တိ။ တထာဟိ ¶ ပါဋလိပုတ္တသ္မာ သတ္တသု ယောဇနေသု သတိ ရာဇဂဟံဘဝတီတျယမတ္ထော ပတီယတေ၊ သတ္တယောဇနသမ္ဗန္ဓိဘဝနံ ရာဇဂဟ (ဘဝန)ဿ လက္ခဏမ္ဘဝတိ။ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီတိ ဣမိနာ ‘‘တံ ယုတ္တာ ကာလေ သတ္တမီ ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ (၂-၃-၂၈ဝါ) ဝစနမ္ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘ကရဏေစ ထောကပ္ပကိစ္ဆကတိပယဿာ သတ္တဝစနဿေ’’တိ (၂-၃-၃၃) သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ-‘ယဒါ ဣစ္စာဒိ၊ ကိစ္ဆာဒယောတိအာဒိသဒ္ဒေန ထောကအပ္ပကတိပယေ သင်္ဂဏှာတိ၊ အသတ္တရူပန္တိ အဒ္ဒဗ္ဗရူပံ၊ ဂုဏေ ဟေတုမှီတိ ဂုဏပဒတ္ထေ ဟေတုဘူတေ ‘‘ဂုဏေ’’တိ (၂-၂၁) ပဉ္စမီတိ အတ္ထော၊ ယထာဝုတ္တဝိဓာနေနေတိ ‘‘ဂုဏေ’’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တဝိဓာနေန၊ ‘‘ဂုဏေ’’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တဝိဓာနေန၊ ယဒါတွိစ္စာဒိနာ ပရေသံ ဝိယ ကရဏေ ဝိသုံ ဝိဓာနေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကတ္တဗ္ဗရူပဿ စလနဿာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သမာနာဓိကရဏတ္တေန ဝိသေသနန္တိ ယောဇနာ၊ သမာနာဓိကရဏတ္တေနာတိ စ ‘ရညော ပုရိသော’တျာဒေါ အသမာနာဓိကရဏဿာပိ ဝိသေသနတ္တဒဿနတော ဝုတ္တံ၊ သမာနာဓိကရဏတ္တေန ဝိသေသနဘာဝေါ စာဿ ထောကဂုဏာနွိတေ စလနေ ဝတ္တမာနော ထောကသဒ္ဒေါ အသတ္တဝစနောဝ ဝိသေသနန္တိ၊ တေနေဝါချာယတေ ‘ထောကဿ ကမ္မတ္တာ ကမ္မေ ဒုတိယာ’တိ။ ပဉ္စမီတျနုဝတ္တမာနေ ‘‘ဒူရန္တိကတ္ထေဟိ ဆဋ္ဌီ ဝါ’’တိ (၂-၃-၃၄) ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ‘ဒူရန္တိ ကတ္ထေဟိ’စ္စာဒိ၊ အဝဓိသမ္ဗန္ဓလက္ခဏာတိ အဝဓိသမ္ဗန္ဓာဝ လက္ခဏံ နိမိတ္တမာသံ ပဉ္စမီဆဋ္ဌီနံ တာ တထာ ဝုတ္တာ၊ ဝတ္တုမိဋ္ဌောတိ ဣမိနာ ဝစနိစ္ဆာယေဝ ပဓာနတ္တမာဟ၊ ဧဝံ စရဟိ တံတံ ကာရကဝစနိစ္ဆာယမညာပိ ဝိဘတ္တိယော ကသ္မာ နပ္ပယုဇ္ဇေယျုန္တိ အာဟ-‘လောကိယာ စေတ္ထာ’တိအာဒိ၊ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တီနံ နိယမေ လောကိယာ ဧဝ ဝစနိစ္ဆာ နိဗန္ဓနံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော၊ ပဉ္စမီစာတျနုဝတ္တမာနေ ‘‘ဒူရန္တိ ကတ္ထေဟိ ဒုတိယာ စေ’’တိ (၂-၃-၃၅) ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဉ္စမျဓိကရဏေစ’’ (၂-၃-၃၆) ဣစ္စတြ စ ကာရေန ဒူရန္တိ ကတ္ထေဟိ သတ္တမီ စ ဝုတ္တာ ပါဋိ ပဒိကတ္ထေ သာရသင်္ဂဟကာရာဒီဟိ၊ တဒက္ခိပ္ပ အညာပဒေသေန ပဋိက္ခိပိတုံ ကေစိတျာဒိ ယံ ဝုတ္တံ ဝုတ္တိယံ၊ တံ ဒဿေတုမာဟ’ကေစီတိ သာရသင်္ဂဟာဒယော’တိအာဒိ။ ဒူရာပါဒါဝသေစနန္တိ အယံ တေသမ္ပဋိက္ခေပန ယောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဣတိသဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ပရိဟီနော၊ နဟိတန္တိအာဒီသု တသဒ္ဒေနာသတ္တရူပံ ဒူရာဒိ ဝတ္တုမိစ္ဆိတန္တျဝသေယံ၊ န ဟိ တံ ဂမျတေ၊ န ဟိ တတော ဂမျတေ၊ န ဟိ တေန ဂမျတေ၊ န ဟိ တသ္မိံ ဌီယတေ’တိ ဝိသုံ သမ္ဗန္ဓော ¶ ဝသေယော။ ပတီယန္တေစာတိ စော ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ၊ အတောစေတိ ဝက္ခမာနဟေတုပရာမာသော၊ ယန္တိ ယသ္မာ အတ္ထေ နိပါတော၊ ဝါကျကာရော ဝရရုစိ၊ တံသာမာနာဓိကရဏျတောတိ ဒူရာဒိသာ မာနာဓိကရဏျတော၊ တံယုတ္တတောပီတိ ဒူရာဒိယုတ္တာ ဂါမာဒိသဒ္ဒတောပိ၊ ပစ္စက္ခန္တောတိ ဝါကျကာရဝစနံ ပစ္စာစိက္ခန္တော၊ တထာဟျတြာယံ မဟာဘာဿ ပါဌော ‘‘ဒူရန္တိကတ္ထေဟိ ပဉ္စမီဝိဓာနေ တံယုတ္တာ ပဉ္စမီပဋိသေဓော ဝတ္တဗ္ဗော ဒူရာ ဂါမဿ၊ တတြာပိ ဒဿနာ အနတ္ထကော-ယမ္ပဋိသေဓော၊ တတြာပိ ဟိ ပဉ္စမီ ဒိဿတိ–

ဒူရသ္မာဝသထာ မုတ္တံ၊ ဒူရာပါဒါဝသေစနံ၊

ဂုရုတော ကုပိတာ ဒူရာ၊ဘာဗျံ ဒူရာ စ ဒဿုဟိတိ။

အတြ ဒူရန္တိကေတျာဒိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝါကျကာရဝစနံ၊ ဒူရာ ဂါမဿာတိ တဿောဒါဟရဏံ၊ တတြာပိစ္စာဒိ ပစ္စက္ခာနဘာဿံ၊ ဒူရသ္မာဝသထာတိ အာဝသထဿ ဒူရေတိ အတ္ထောဟိ ဘာဿပဒီပေ ကေယျဋော၊ ပဌမော ပုရိသော ယဿ သော ပဌမပုရိသော ဘဝတိ ‘‘ဒူရန္တိကာ’’ဒိ (၂-၆-၅) ကစ္စာယနသုတ္တေ သုဒ္ဓါဒိယောဂေါပိ သင်္ဂဟိတော၊ တေနာဟ–‘သုဒ္ဓပ္ပ မောစနဝိဝိတ္တပ္ပမာဏယောဂေ’တိ၊ ‘‘ဓာတုနာမာနမုပသဂ္ဂယောဂါဒီသွပိစ’’ ဣတိ (၂-၆-၂) သုတ္တေ စဂ္ဂဟဏတော ပဘုတိယောဂေါ စ ဂဟိတော၊ တေနာဟ–‘ပဘုတိ ယောဂေစာ’တိ၊ ပဘုတိယောဂေစာတိ ဣမိနာ ပဘုတျတ္ထယောဂေါပိ သင်္ဂဟိတော၊ တေနေဝ ‘ယတောသရာမိ အတ္တာန’န္တိ ဥဒါဟဋံ။

၂၇။ အပ

နနု ဖုဋောဝ တေသံ သာလာဒီနံ ယောဂေါတိ ကိမေတ္ထ ပဉှေန ကဿ ပနေတေဟိ ယောဂေါ’တျာသင်္ကိယာဟ-‘ဝဇ္ဇနံ ဟိစ္စာဒိ၊ ဝဇ္ဇနာနန္တိ ကတ္တရိ အနော၊ ဝဇ္ဇနေ သမ္ဗန္ဓေ ဝတ္တမာနေဟီတိ ဝဇ္ဇနသင်္ခါတေ သမ္ဗန္ဓေ ဝတ္တ မာနေဟိ အပပရီဟိ၊ ယုတ္တသ္မာတိ ယုတ္တတောဝ ဧကသ္မာ၊ နာညတော၊ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အပပရီဟိ ယုတ္တသ္မာဝ ပဉ္စမီဘဝနေ ပသိဒ္ဓတ္တမာဟ၊ ပသိဒ္ဓမ္ပေတမာဟရိတွာ ပကာသေတုမာဟ-‘ကတ္တုနော’စ္စာဒိ၊ ယဒတ္ထောတိ ယောသာလာဒိ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿ ဝဇ္ဇနကိရိယာ ရမ္ဘဿ ¶ သော ယဒတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စမျပါပရီဟီ’’တိ (၂-၃-၁၀) အာယုတ္တေပိ ပဉ္စမီ ဝိဓီယတေ ပရေဟိ၊ တဒါဟ-‘မရိယာဒါယ’မိစ္စာဒိ၊ အဝဓိမာ ဧတ္ထ ဝဿနံ။

၂၈။ ပဋိ

ဒိဋ္ဌသမ္ဗန္ဓဿာတိ ပသိဒ္ဓဝသေန ဒိဋ္ဌကာရိယကာရဏဿ မုချဿ၊ တဿ ကာရိယတ္ထန္တိ တဿ မုချဿ ယံ ကာရိယံ၊ တဒတ္ထံ မုချကာရိယ ကရဏတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပဋိနိဓိမှိ ဝတ္တမာနေန ပဘိနေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝိနိမယေတိ ပရိဝတ္တန နိမိတ္တံ ပဋိဒါနေစာတိ စ သဒ္ဒဿာဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ပတိနာ တဿ ယောဂေါတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၉။ ရိတေ

ယဒိ ဝဇ္ဇနကိရိယာယ သမ္ဗဇ္ဈမာနဿ ကမ္မတ္တာ ကမ္မေ ဒုတိယာ၊ ကိမတ္ထံ စရဟိ ပုန ဒုတိယာဝစနန္တိ အာဟ-‘ပဋိပဒဝိဓာနေ’စ္စာဒိ၊ ပဋိပဒံ ဥဇုကမေဝေါစ္စာရိတံ ဝိဓာနံ ယဿာ သာ ပဋိပဒဝိဓာနာ၊ ဝိသေသဝိဓာန ဝတီတျတ္ထော၊ ယဇ္ဇတြ ဒုတိယာဝစနံ န သိယာ တဒါ ရိတေသဒ္ဒေန ယောဂေ ဥဇုကံ ဝိဓီယမာနာယ ပဉ္စမိယာ ဒုတိယာ ဗာဓီယေထာတိ မညတေ။ ယဒျတြ ပဉ္စမိယာ ဒုတိယာယ ဗာဓာဘာဝေါ ဧဝ ပယောဇနံ၊ ဧဝဉ္စရဟိ ‘ရိတေ ဝါ’တိ သုတ္တယိတဗ္ဗံ ဧဝံ သတိ ပက္ခေ ဒုတိယာ စ ဘဝိဿတိ၊ လဟု စ သုတ္တမ္ပဏီတမ္ဘဝတီ တျာသင်္ကိယ ပယောဇနန္တရမာဟ-‘ဥတ္တရတ္ထဉ္စေ’တိ၊ အတောယေဝါတိ ဥတ္တရတ္ထတ္တာယေဝ၊ ပုန ပယောဇနန္တရံဒုတိယာ ဂဟဏဿ ဒဿယမာဟ-‘ဝိဘတျန္တရေ’စ္စာဒိ၊ အာဟစ္စ ကဏ္ဌာဒိဋ္ဌာနေ ဝါယုနာအာဟနိတွာ အာဟရိတွာ ဝါ ဝစနံ အာဟစ္စဝစနံ၊ ဥဇုကဝစနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဝိဘတျန္တရံ ဆဋ္ဌီဝိဘတ္တိ၊ တဿ ဗျုဒါသတ္ထံ၊ နိရာသတ္ထန္တုတ္ထော၊ အညာပီတိ ဒုတိယာယ အညာ ဆဋ္ဌီပိ၊ ပကတာယ ပဉ္စမိယာ သမ္ဗန္ဓနတ္ထော ပကတသမ္ဗန္ဓနတ္ထော။

၃၁။ ပုထ

န ဒုတိယာပိ ယောဂဝိဘာဂတောတိ ဧဝံ မညတေ ‘‘တတိယာ စေတိ ဝတ္တမာနေ တတ္ထ ယဒိ စကာရေန ‘ဒုတိယာ စေ’တိ သမ္ဗန္ဓီယေယျ၊ တတြာပိ စ ကာရေန ပဉ္စမီတျေဝံ န ကဿာပျပကံသောတိ‘ဝိနာညတြပုထနာနာဟိ ¶ တတိယာ စေ’တျေကယောဂမကတွာ ယောဂဝိဘာဂသာမတ္ထိယာ ‘တတိယာ စေ’တိ စ ကာရေန ဇာတု ပဉ္စမီ’’တိ၊ အသဟာယတ္ထတ္တေ သတိ ‘ဝိနာတ္ထေ ဟီ’တျေဝမဝတွာ ကိံ ဝိသုံ သုတ္တရစနာယေတျာဟ-‘ဘေဒေါ ပါဒါနန္တွိ’စ္စာဒိ။

၃၂။ သတ္တ

ယန္တံ သဒ္ဒါနံ နိစ္စတ္တာ သမ္ဗန္ဓဿ ယတ္ထာတိ ပရာမဋ္ဌံ သောတိ၊ ယောတိ ပရာမဋ္ဌံ တဿာတိ စ နိဒ္ဒိသတိ၊ ယော ယတ္ထေတျာဒိကဉ္စ ‘ကိရိယာဓာရဘူတေ’စ္စာဒိဝုတ္တိဂန္ထ ဝိဝရဏန္တိ ယောတိ ကိရိယာဓေယျဘူတာဓိပ္ပေတာ၊ ဧတနေဝါဟ‘ကိရိယာ စာ’တိအာဒိ၊ တေနာယမာဓာရီယတိ ကတ္တုကမ္မ သမဝေတာ ကိရိယာသ္မိန္တျဓိကရဏေ ဝါ တံ အာဓာရယတီတိ ကတ္တရိ ဝါ ဃဏန္တေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကတ္တာရံ ကမ္မဉ္စ ကိရိယာနိဿယဘူတမာဓာရ ယတီတျာဓာရောတိ ဝါ ကတ္တရိ ဃဏ၊ ဝုတ္တံ ဟိ–

အာဓာရယတိ ယော ကတ္တု၊ ကမ္မံ ကိရိယနိဿယံ၊

အာဓာရံ ကာရကဉ္စာဟု၊ တံ စတုဗ္ဗိဓမေဝ စေတိ။

နနု စ ကိရိယာဓာရဏေနာဓာရောတျုစ္စတေ၊ တံ ကိမေဝမုစ္စတေတိ စေ၊ နေသဒေါသော ယဒေဝ ဟိ ကိရိယာဓာရဏမဿ၊ တန္တန္နိဿယဘူတ ကတ္တုကမ္မဓာရဏံ၊ နဟျညတာ တဒ္ဓါရဏံ သမ္ဘဝတိ တတော ကိရိယာ ကာရဏေနာဓာရဏေနာဓာရောတျ ယမေဝတ္ထော၊ န ကတ္တုကမ္မပရိစ္စာဂေနာဓာရေန ဥဇုကံ ကိရိယာ ဂယှတေ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ-‘ကိရိယာယယော အာဓာရော’စ္စာဒိ၊ နနု ယဒျပျုဇုကမေဝ ကိရိယံ ဓာရယတိ ကတ္တာ ကတ္တုသမဝါယိနိံ၊ ကမ္မသမဝေတဉ္စ ဝိက္တေဒနာဒိံ ကိရိယံ ကမ္မံ… တထာ သတိ တာနေဝါဓာရောတိ၊ န… လောကေ သတ္ထေ စ တေသမာဓာရတ္ထေ နာပ္ပတီတိတော၊ ကတ္တုကမ္မတာယေဝ ဟိ တေသမ္ပတီတီတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ကိရိယာ စေ’တျာဒိ၊ တထာ စ ဝုတ္တံ–

ကတ္တုကမ္မ ဗျဝဟိတံ၊ ဓာရေန္တမနုဇု ကြိယံ၊

ကြိယာသိဒ္ဓုပကာရိ စ၊ သတ္ထေ-ဓိကရဏံ မတန္တိ။

ကတ္တုကမ္မဗျဝဟိတန္တိ ကတ္တုကမ္မေဟိ တံသမဝေတဘာဝေန ဗျဝဟိတံ၊ အနုဇု ပါရမ္ပရိယေန၊ ကြိယာသိဒ္ဓုပကာရိတိ ကတ္တုကမ္မသမဝေတာယ ကိရိယာယ ပသိဒ္ဓိယံ ဥပကာရီ ဥပကုဗ္ဗန္တံ၊ နနု စ န ကိရိယာ ဓာရဏေနေဝါယမာဓာရော၊ ကတ္တုကမ္မာနံ ဓာရဏေနာပျာဓာရောတိ သက္ကာ ¶ ဝဝတ္ထပေတုန္တိ စောဒနမ္မနသိ နိဓာယာဟ-‘န စေ’တျာဒိ၊ ကိရိယာ နိမိတ္တဿေဝါတိ ကတ္တုကမ္မသမဝါယိနိယာ ကိရိယာယ နိမိတ္တဿေဝ၊ တဒေဝံဝိဓမာဓာရံ စတုဗ္ဗိဓမ္မတန္တိ ဒဿေတုမာဟ-‘အာဓာရော စာယ’မိစ္စာဒိ၊ စတ္တာရော ဝိဓာပကာရာ အဿာတိ စတုဗ္ဗိဓော၊ အာဓေယျေန သဟောပသိလေသော သံယောဂလက္ခဏော-ဿ အတ္ထီတိ ဩပသိလေသိကော အာဓာရော-‘ကဋေနိသီဒတိ ထာလိယံ ပစတိ’တျာဒေါ ကဋာဒိ၊ တထာဟိ ဒေဝဒတ္တသမဝေတံ နိသီဒနကိရိယံ ကဋော ဒေဝဒတ္တံ ဓာရယံ ဓာရယတိ ဒေဝဒတ္တဗျဝဟိတံ၊ ဧဝံ ထာလီပိ တဏ္ဍုလသမဝေတံ ဝိက္လေဒနာဒိကိရိယံ တဏ္ဍုလေ ဓာရယံ ဓာရယတီတျောပသိလေသိကာဓာရတ္တံ ကဋာဒိနော။ ယတော-ညတြာဓေယျံ န ဝတ္တတေ သဗ္ဗထာ ဘိယျော ဝါ၊ သော ဝေသယိကော၊ ဝိသယောဟျာဓေယျဿာနညတြဘာဝေါ၊ ယထာ စက္ခာဒိပ္ပဝတ္တီနမညတြာဘာဝါ စက္ခာဒီနံ ရူပါဒယော ဝိသယာတိ ဝုစ္စန္တေ၊ ဧဝမာကာသေ သကုနယောတျာဒေါ သကုနျာဒီနမာကာသာဒိတော-ညတြာဘာဝါတေ တေသံ ဝိသယာတျုစ္စန္တေ၊ ဝိသယော ဧဝ ဝေသယိကော။ ယော အာဓာရာဓေယျာနမဘိဗျာပေတျာဓေယျမိတျဘိဗျာပကော၊ တထာ ဟိ‘တိလေသု တေလံ၊ ဒဓိမှိ သပ္ပိ၊တျတြ တိလာဒိကံ တေလာဒိကမာဓေယျံ ဗျာပေတွာ တိဋ္ဌတီတိ တိလာဒိ ဗျာပကာဓာရော။ သမီပေ ဘဝေါ၊ သမီပေါ ဧဝ ဝါ သာမီပိကော၊ ယဿ သမီပဒေသေ အာဓေယျံ ဝတ္တတေ သော ဧဝမုစ္စတေ၊ အတြောဒါဟရဏံ ‘ဂုရူသု ဝသတိ ဂင်္ဂါယံ ဃောသော’တိ။ နနု စာတြာပျာဓာရေ သတ္တမီ ဝိဓီယတေ အာဓာရော စ နိဿယော ဝုစ္စတေ၊ နိဿယော စ သံယောဂသမဝါယေဟိ ဟောတိ၊ န စ သိဿာဒီနံ ဂုရုပ္ပဘုတီတိ ဒေဝဒတ္တသကုနျာဒီနမိဝ ကဋာကာသာဒီဟိ သံယောဂေါ၊ တေလာဒီနမိဝ စ တိလာဒီဟိ သမဝါယော ဝါ အတ္ထိ၊ တေနာယုတ္တံ တေ သမာဓာရတ္တန္တိ၊ နေတဒတ္ထိ၊ ယဒါယတ္တာ ဟိ ယဿ ဌိတိ သော ဝိနာပိ သံယောဂသမဝါယေဟိ တဿ နိဿယော ဘဝတိ၊ တထာဟိ ပုရိသဿ န ရညာ သဟ သံယောဂေါသမဝါယော ဝါတ္ထိ၊ အထ ပန တဒဓီနဋ္ဌိတိတ္တာ ရာဇနိဿယော ပုရိသောတိ ဗျပဒိဿီယတေ၊ သိဿာဒီနဉ္စ ဂုရုပ္ပဘုတိန မာယတ္တာ ဌိတီတိ တေသမယံ [တေနဿာယံ (ပေါတ္ထကေ) ယုတ္ထော တေ ပတိ ဂုရုပဘုတီနံ နိဿယဘာဝေါ (ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိ)] ယုတ္တော ဂုရုပ္ပဘုတိနံ နိဿယဘာဝေါတိ၊ ဧတ္ထ ¶ ပန ယဇ္ဇပိ ဝေသယိကာဘိဗျပကာနမာဓာရာဓေယျောပသိလေသော အတ္ထိ၊ တထာပိ ပကာရန္တရဿေဝ ပရိပ္ဖုဋတ္တာ တထေဝ ဝစနိစ္ဆာ၊ နာညထာ ဩပသိလေသိကေန ဝါ [ဩပသိလေသိကေဝ] ဝိသယာဘိဗျာပကာနမဂ္ဂဟဏတော ဥပသိလေသဿေ ဝါ [ဥပသိလေသဿေဝ] ပရိဗျတ္တတ္တာ တထေဝ ဝေါဟာရောတိ န သင်္ကရော သင်္ကနီယောတိ။

၃၃။ နိမိတ္တ

နိမိတ္တဘာဝမတ္တေတီမိနာ ကမ္မသံယောဂါဘာဝေပိ သတ္တမိယာ ပဝတ္တိ မာဟ၊ န ပရေသံ ဝိယ ကမ္မသံယောဂေ ဧဝ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ-‘ဧဝမညတေ’စ္စာဒိ၊ ဗာဟိရာနံ ဟိ-‘နိမိတ္တာ ကမ္မေန’’ (စံ၊ ၂-၁-၈၉) ဣတိ သုတ္တံ၊ တတ္ထ ကမ္မေန ယောဂေ ပယောဇနာ သတ္တမီဘဝတီတျတ္ထော၊ အဇိနမှိ ဟညတေ ဒီပီတိဒီပိနောဟနနဿ ပယောဇနံ စမ္မံ၊ တဿ ဒီပိနံဟန္တီတိ ကမ္မေန ယော ဂေါ၊ သုတ္တေ ကမ္မေနာတျဝစနေ ပယောဇနံ ဝတ္တုမာရဘတေ ‘န ပနေ’စ္စာဒိ။

၃၄။ ယဗ္ဘာ

ယဿ ကိရိယာတိ ယဿ ဂဝါဒျတ္ထဿ သမ္ဗန္ဓိနီ ဒေါဟနာဒိကိရိယာ၊ ကိရိယန္တရဿာတိ ဂမနာဒိကိရိယန္တရဿ၊ ဧတေနာတိ လက္ခဏန္တိ ဧတေန၊ တတော-စ္စဿ ဝိဝရဏံ ကိရိယာဝတာတိ၊ ‘‘ကာလဘာဝေသု စေ’’တိ (၂-၆-၄၃) ကစ္စာယနေဟိ သုတ္တိတံ၊ တဒါဟ-‘ကာလတ္ထေဟိ စာ’တိအာဒိ။

၃၅။ ဆဋ္ဌီ

သာမိဿရာဒိယောဂေ ဆဋ္ဌီသတ္တမိယော ယထာ သိယုန္တိ ‘‘သာမိဿရာဓိပတိဒါယာဒသက္ခိပတိဘူပသုတေဟိ စ ‘‘ဣတိ (၂-၃-၃၉) အာရဒ္ဓံ ပရေဟိ၊ တဒါဟ-‘သာမိ’စ္စာဒိ၊ အတြ စ ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနာ ‘‘သာမျာဒီနံ ဘေဒေနော ပါဒါနံ ပရိယာယန္တရနိဝတျတ္ထမိဟ မာ ဟောတု ဂါမဿ ရာဇာ’’တိ ဝုတ္တံ ဝါကျမုပနျသျ ဟဿာပျ ယုတ္တတ္တမုပဒဿယမာဟ-‘သာမိဿရေ’စ္စာဒိ၊ ကေန နိဝါရီယတေ၊ န ကေနာပီတျတ္ထော၊ ဝိသယဝစနိစ္ဆာယံ ‘ဂါမေ ရာဇာ’တျပိ ဘဝိတဗ္ဗမိတျနေနာဟ၊ ‘‘အာယုတ္တကုသလေဟျာသေဝါယ’’မီတိ (၂-၃-၄၀) အာရဒ္ဓံ၊ တဒါဟ-‘အာယုတ္တေ’စ္စာဒိ၊ အာသဝါ တပ္ပရတာ၊ ဗျာဝဋော နိယုတ္တော၊ တတ္ထေဒံ သိယာ ‘‘အာသေဝါယန္တိ ဝက္ခာမီ တျဝဿံ ¶ ဝစနမိဒမာရဗ္ဘနီယမညထာ ဤသံယုတ္တေပိ ‘အာယုတ္တော ဂေါ သကဋဿာ’တိ ပသဇ္ဇတီ’’တျာသင်္ကိယ နတ္ထေဝေတမ္ပိ ပယောဇနန္တိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဝိနာပိ’စ္စာဒိ၊ ‘‘သာမိဿရာ’’တျဒိကံ ကစ္စာယနသုတ္တံ၊ တေနေဝါတိ ကစ္စာယနသုတ္တေ ပသူတသဒ္ဒါနန္တရံ ကုသလသဒ္ဒနိဒ္ဒေသေနေဝ၊ ဣဓာတိ မောဂ္ဂလ္လာနဝုတ္တိယံ။ ကစ္စာယနေန ‘‘ကမ္မကရဏ နိမိတ္တတ္ထေသု သတ္တမီ’’ (၂-၆-၄၀) ‘‘ပဉ္စမျတ္ထေ စ’’ (၂-၆-၄၁) ဣတိ စ သုတ္တိတံ၊ တေနာဟ-‘ကမ္မေ’စ္စာဒိ၊ ဂဟဏဿ ဗာဟာ ဝိသယောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကစ္စာယနာနံ‘ဘိက္ခူသူ’တိအာဒီနိ ကမ္မတ္ထေ ဥဒါဟရဏာနိ၊ ဟတ္ထေသူတိအာဒီနိ ကရဏတ္ထေ၊ ကဒလီသူတိ ပဉ္စမျတ္ထေ။ ‘‘မဏ္ဍိတုဿုက္ကေသု တတိယာ စေ’’တိ (၂-၆-၄၅) ကစ္စာယနသုတ္တံ၊ တဒါဟ ‘ပသန္နတ္ထေ’စ္စာဒိ၊ ပသန္နတ္ထေတိ မဏ္ဍိတတ္ထေ၊ ဥဿုက္ကတ္ထေတိ ဥဿာဟတ္ထေ။

၃၆။ ယတော

ဝိသုံ ကရဏံ နိဒ္ဓါရဏံ၊ ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓါစရိယေန ‘‘ကိမတ္ထမ္ပုနရိဒံ ဝစနံ ယာဝတာ နိဒ္ဓါရိယမာနော-ဝယဝေါ သမုဒါယဗ္ဘန္တရော၊ တတ္ထ ယဒါ သမုဒါယဿာ-ဓိကရဏတ္တံ ဝတ္တုမိစ္ဆီယတေ၊ တဒါ သတ္တမီ သိဒ္ဓါဝ၊ ယထာ ရုက္ခေ သာခါတိ၊ ယဒါ တွဝယဝသမ္ဗန္ဓော တဒါ ဆဋ္ဌီ၊ ယထာ ရုက္ခဿ သာခါတိ သစ္စမေတံ ပပဉ္စတ္ထန္တု ဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စေတ မယုတ္တန္တိဒဿေန္တော အာဟ-‘န သာလယော’စ္စာဒိသူကယုတ္တာနိဓညာနိ သူကဓညာနိ၊ အာဟိတာ အဝဋ္ဌိတာ၊ အာဓေယျ ဘူတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယတောတိ အာဟိတတ္တကာရဏာ၊ တတောတိ ယတော ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိဝစနမေဝမယုတ္တံ၊ တသ္မာ ကာရဏာ။ ‘ပဉ္စမီ ဝိဘတ္တေ’’တိ (၂-၃-၄၂) ပါဏိနီယ သုတ္တံ၊ တဒါဟ-‘သမုဒါယတော’စ္စာဒိ၊ သုတတော သကာသာ သီလံ အတိသယေန သေယျောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ‘‘နိဒ္ဓါရဏေ ဆဋ္ဌီ သတ္တမီသု ပတ္တေသု တဒပဝါဒေါ၊ ယံ ယောဂေါ’’တိ ပရေဟာချာယတေ၊ တတ္ထ တာဝ နိဒ္ဓါရဏမေဝေတ္ထ နတ္ထိ ကုတော ဆဋ္ဌီသတ္တမီနံ တတ္ထပ္ပဝတ္တိ၊ ယတော တာသံ ဗာဓနတ္ထမိဒမာရဗ္ဘတေတိ ဒဿယမာဟ-‘နာတြ ဇာတျာဒီဟိ’စ္စာဒိ၊ နဟိစ္စာဒိနာ ဇာတျာဒီဟိ နိဒ္ဓါရဏာဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဇစ္စာဒီနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ ဆဋ္ဌီ၊ ကုတော န ဘဝတိစ္စာဟ-‘ဇစ္စာဒိသမ္ဗန္ဓေနေ’စ္စာဒိ၊ အတံ ဗျပဒေသတောတိ သီလတ္တာဒိဗျပဒေသာဘာဝတော၊ ပုန နိဒ္ဓါရဏာဘာဝေ ဟေတွန္တရမာဟ-‘တုလျာနဉ္စေ’’စ္စာဒိ ¶ ။ သာဓုနိပုဏေဟိ ယောဂေ ပူဇာယံ ဂမ္မမာနာယံ သတ္တမီ၊ တထာ အသာဓုယောဂေ၊ တထာ ပသိတဥဿုက္ကေဟိ ယောဂေ တတိယာသတ္တမိယော၊ တထာ လောပန္တနက္ခတ္တသဒ္ဒါ စ တေန တေန ဝစနန္တရေန ပါဏိနိယေဟိ ဝိဟိတာ၊ တံ သဗ္ဗံ တံတံကာရကဝစနိစ္ဆာယမေဝ သာဓေတုံ ‘မာတရိ သာဓု’ ဣစ္စာဒယော ဥဒါဟဋာ ကေသေသု ပသိတော ပသတ္တော၊ အဝဗဒ္ဓါတိ အတ္ထော၊ ကေသေဟိ ကရဏဘူတေဟိ ပသိတော ဘဝတိ၊ ကတ္တုဘူတေဟိ ဝါ ပသိတော ကတောတိ အတ္ထော၊ ဖုဿေနိန္ဒုယုတ္တေန လက္ခိတော ကာလော သောယမိတျဘေဒေန သမ္ဗန္ဓာ ဖုဿေ၊ တေန ကရဏဘူတေန။

၃၇။ ပဌမာ

ပဌမာတ္ထမတ္တေတိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေပိ ဝါကျတ္ထော ပဒတ္ထော ဝါ န ဝိညာယတေ နာမဂ္ဂဟဏာနုဝတ္တိတောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဒွေဒွေကာနေကာဒိ သုတ္တတော’တိအာဒိ၊ နာမေနာတ္ထော ပဋိပါဒိယမာနော နာမသင်္ခါတေ-တ္တနိ အဘိဓေယျတ္တေနာဇ္ဈာရောပျ ပဋိပါဒယတျနပေက္ခိတ ဝိဘတ္တိဝိသေသန္တိ အာဟ-‘အဘိဓီယတိ’စ္စာဒိ၊ ပကတိရူပေနာတိ နာမေန၊ တဿ အဘိဓေယျဿ၊ မတ္တသဒ္ဒဿာတိအာဒိနာ သာမညန္တီဒံ မတ္တသဒ္ဒဿတ္ထဝစနန္တိ ဒဿေတိ၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ နာမဿာဘိဓေယျမတ္တေတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဝက္ခမာနံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ပါဋိပဒိကတ္ထလိင်္ဂပရိမာဏဝစနမတ္တေ ပဌမာ’’တိ (၂-၃-၄၆) လိင်္ဂါဒီသု ဘေဒေန ပဌမာဝိဓာနမ္ပဋိပန္နာ၊ တဒါဟ-‘လိင်္ဂပရိမာဏေ’စ္စာဒိ၊ လိင်္ဂံ ဣတ္ထိပုန္နပုံသကာနိ၊ ပရိမာဏံ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ သင်္ချာ ဧကတ္တဗဟုတ္တာနိ၊ တဗ္ဗန္တောပိ သဒ္ဒတ္ထောဧဝါတိ လိင်္ဂါဒိဝန္တောပိ သရူပါ ဗျတိရိတ္တော သဒ္ဒတ္ထော ဧဝ၊ ဥစ္စတ္တနီစတ္တသာမညမ္ပုရောဓာယ ပဝတ္တိယာ ဥစ္စနီစသဒ္ဒေဟိ ပဌမာ ဟောတေဝ၊ တံယုတ္တဿာပိ သဒ္ဒတ္ထဘာဝတော ‘ဥစ္စံ ဃရာနိ’တျာဒီနိပိ ဥစ္စတ္တံ ဂုဏံ နိမိတ္တံ ကတွာ သောယမိတျဘေဒသမ္ဗန္ဓ ဃရေသု ဝတ္တန္တီတိ။ ပလမ္ဗတေ အဇ္ဈာဂစ္ဆတိတျာဒေါ ‘‘အသင်္ချေဟိ သဗ္ဗာသံ’’တိ (၂-၁၁၉) လောပဝိဓာနသာမတ္ထိယာ ပါဒီဟျနတ္ထကေဟိပိ ပဌမာ သိဒ္ဓါယေဝ။

၃၈။ အာမန္တ

အဘိမုခံ ကတွာတိအာဒိနာ ယောဂါရမ္ဘဿ ဖလံ ဒဿေတိ၊ နာမတ္ထေတိ ¶ သဒ္ဒတ္ထေ၊ ပဒတောတိ အာမန္တဏာဓိကအတ္ထမတ္တပ္ပကာသကပဒတော၊ ဟောန္တိ စေတ္ထ…

သိဒ္ဓဿာဘိမုခီကာရ [ဘိမုခီဘာဝ (ပေါတ္ထကေ)]၊ မတ္တမာမန္တဏံ သိယာ၊

အတ္ထော ကတာဘိမုခေါ ဟိ၊ ကြိယာယံ ဝိနိယုဇ္ဇတေ၊

အာမန္တဏံ န ဝါကျတ္ထော၊ ပဒတောဝ ပတီတိတော၊

နတ္ထေဝါမန္တဏံ လောကေ၊ ဝိဓာတဗ္ဗေန ဝတ္ထုနာ၊

တံ ယထာ ဘဝ ရာဇေတိ၊ နိပ္ပန္နတ္ထော ဘဝေတိ စ။

သိဒ္ဓဿာတိ ဒေဝဒတ္တတ္တာဒိနာ သိဒ္ဓဿ၊ အတ္ထောတိ ဒေဝဒတ္တာဒိ၊ ကတံ အာဘိမုချံ သမာဓာနံ ယေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ကြိယာယံ ဝိနိယုဇ္ဇတေ ဂစ္ဆ ဘုဉ္ဇာတိ၊ အာမန္တဏံ နတ္ထိ… ဣဒါနိ ဝိဓီယမာနတ္တေနာလဒ္ဓသတ္တိကဿာဘိမုခယိတုမသက္ကရူပတ္တာ၊ ဝိဓာတဗ္ဗေနာတိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေန။

၃၉။ ဆဋ္ဌီ

ကိရိယာကာရကေစ္စာဒိဝုတ္တိဂန္ထဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ကတ္တုမာရဘတေ ‘ဧကာယံ သမ္ဗန္ဓော နာမေ’စ္စာဒိ၊ ကိရိယာယ ကာရကေဟိ စ နိပ္ဖာဒိတောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓဿ ကိရိယာကာရကသမ္ဗန္ဓ ပုဗ္ဗကတ္တမာဟ၊ တတောယေဝါယံ နာကသ္မီကောတိ န ယေသံကေသဉ္စိ ဒွိန္နံ ဘဝတိ၊ ဝိသိဋ္ဌာနံယေဝ တု ဒွိန္နံ ဘဝတီတျတိပ္ပသင်္ဂါဘာဝေါ၊ ကိရိယာကာရကသမ္ဗန္ဓပုဗ္ဗကော ဟိ ကာရကေဟိ အညော သဿာမိဘာဝါဒိကော သမ္ဗန္ဓော၊ တထာ စ ဝုတ္တံ–

‘‘သမ္ဗန္ဓော ကာရကေဟညော၊ ကြိယာကာရကပုဗ္ဗကော၊

သုတာယမဿုတာယံဝါ၊ ကြိယာယံ သော-ဘိဓီယတေတိ။

တတ္ထ အဿုတာယံ ကိရိယာယံ ‘ရညော ပုရိသော’စ္စာဒေါ ကိရိယာ ကာရကသမ္ဗန္ဓပုဗ္ဗကော-ညော ဧဝ သဿာမိဘာဝါဒိကော သမ္ဗန္ဓော ပတီယတေတိ၊ ‘သရတိ ရဇ္ဇဿ’တျာဒေါ တု သုယျမာနေ ကိရိယာသဒ္ဒေ၊ ဧတ္ထ ပန သန္တမပိ ကမ္မံ ဝတ္တုမနိစ္ဆိတံ၊ ဝိသေသနဘာဝေါယေဝ သရဏမ္ပတိ ရဇ္ဇဿ ပဋိပါဒီယတေ’ရဇ္ဇသမ္ဗန္ဓိသရဏ’န္တိ၊ ကိရိယာကာရက သမ္ဗန္ဓော ဟိ သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္ထုဋ္ဌိတိဝသေနေဝတ္ထိ၊ တန္နိမိတ္တော စ သဿာမိ ဘာဝါဒိ၊ တတ္ထ သဿာမိဘာဝဝိဝစ္ဆာယံ ဝိဇ္ဇမာနောပိ ကိရိယာကာရက သမ္ဗန္ဓော ¶ န ဝတ္တုမိစ္ဆိတော၊ ယထာ ‘အနုဒရာ ကညာ’တိ၊ သော စာယံ သမ္ဗန္ဓော သဿာမိဘာဝဇညဇနကဘာဝါ-ဝယဝါဝယဝဝိဘာဝါဒိလက္ခဏော ဗဟုဝိဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တတ္ထ သဿာမိသမ္ဗန္ဓေ ရညော ပုရိသော၊ ဇညဇနကသမ္ဗန္ဓေ နိဂြောဓဿ ဗီဇံ၊ အဝယဝါဝယဝိသမ္ဗန္ဓေ ရုက္ခဿ သာခါ၊ ဣဒါနိ သမ္ဗန္ဓဿေတဿ ကိရိယာကာရကသမ္ဗန္ဓသဉ္ဇာတတ္တံ ယထာယောဂမညတြာပျဝဂမယိတုံ ကိဉ္စိ ဥဒါဟရဏမာဟ-‘တထာ ဟိ’စ္စာဒိ၊ ပရိပါလနကိရိယာကတော နေသံ သမ္ဗန္ဓောတိ ဣမိနာ ပရိပါလျပရိပါလနလက္ခဏော-ယံ သမ္ဗန္ဓောတိ ဒဿေတိ၊ သာ အယမ္ပရိ ပါလနလက္ခဏာ ကိရိယာ သမ္ဗန္ဓမဿေဒမ္ဘာဝဟေတုံ ဇနယိတွာ နိဝတ္တတိ၊ အတ္ထပ္ပကရဏာဒိနာ တွိမာယ ကိရိယာယာယံ သမ္ဗန္ဓောတိ ဝိသေသော ဝသီယတေ၊ န ဆဋ္ဌိယာ ဝိသေသာဝဂမနေ သာမတ္ထိယံ… တဿာ သဗ္ဗတ္ထေကရူပတ္တာ၊ သုယျမာနေ ဧဝ ဝါ ကိရိယာသဒ္ဒေ ကာရကဘာဝဿ ဟေတုနော ဝစနိစ္ဆာယာဘာဝေ အဿေဒမ္ဘာဘာဝသင်္ခါတဿေဝ ဖလဿ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ တထေဝ သမ္ဗန္ဓော ဇာတော ဆဋ္ဌိယာဘိဓီယတေ ‘ရဇ္ဇဿ သရတီ’တိ၊ ဝုတ္တံ ဟိ–

ဇနယိတွာန သမ္ဗန္ဓံ၊ ကြိယာ ကာစိ နိဝတ္တတိ၊

သုယျမာနေ ကြိယာသဒ္ဒေ၊ သမ္ဗန္ဓော ဇာယတေ ကွစီတိ။

ပရိပါလယတီတိ ပုရိသမ္ပရိပါလယတိ၊ တတော ပါလနာဒိကာ ဥပကာရ သဘာဝါ ကိရိယာဒွိန္နမ္ပိ တေသံ သမ္ဗန္ဓိနီ ဘဝတိ၊ ရညာ ဟိ ကာရိယမာနာ တံသမ္ဗန္ဓိနီပုရိသဝိသယတ္တာဝပုရိသယောဂိနီတျုဘိန္နမ္ပိကိရိယာသမ္ဘဝတိ၊ တတောယေဝတဿာ ဥဘယသမ္ဗန္ဓိနိယာ ကိရိယာယ သမ္ဘဝေအဿေဒန္တိ ဗုဒ္ဓိယာ ဟေတုဘူတဿ အညမညာပေက္ခသဘာဝဿ သမ္ဗန္ဓဿ ဘာဝတော ကိရိယာဇနိတတ္တမဿ၊ အညမညာပေက္ခာလက္ခဏော… သဗ္ဗထာ နိရပေက္ခတ္တေ သမ္ဗန္ဓာဘာဝါ၊ သမ္ဗန္ဓိ ဗုဒ္ဓိသဗ္ဘဝဿာတိ သမ္ဗန္ဓီသု ရာဇပုရိသာဒီသု အဿေဒန္တိ ဧဝမ္ပဝတ္တာယ ဗုဒ္ဓိယာ သဗ္ဘဝဿ။ ပရေသံ ဝိယ ‘‘ဂုဏေ ဆဋ္ဌီ’’တိ ဝစနန္တရာဘာဝေ ဥဘယတ္ထပိ (စေတ္ထ) [(ယေဝ) (ပေါတ္ထကေ)] ဆဋ္ဌိပ္ပ- သင်္ဂေါတိ ဗောဓေတုမာဟ-‘နနု စေ’စ္စာဒိ၊ သစ္စန္တိ ယထာ ဝုတ္တံ စောဒနမဗ္ဘုပဂမ္မ စောဒကမ္ပတိ ယထာဝုတ္တံ သမ္ဗန္ဓရူပံ တတော-ညတြာပျုပသံ ဟရိတွာ ¶ တတ္ထ ဆဋ္ဌိပ္ပသင်္ဂံ စောဒေတုမာဟ-‘ဒေဝဒတ္တော’စ္စာဒိ၊ အထေဝ မိစ္စာဒိနာသတီပိအညမညာပေက္ခာလက္ခဏေ သမ္ဗန္ဓေ ဝစနိစ္ဆာယေဝေတ္ထ ကာရဏန္တိ စောဒကာဓိပ္ပာယမတြောပနေတွာ တဒေဝ ဝိသေသတော ဆဋ္ဌိယာ အဘာဝေ သမုပနေတုံ‘ယဇ္ဇေဝမိဟာပိ’စ္စာဒိကမာဟ၊ တတ္ထ အထာတိ စောဒကာဓိပ္ပာယပ္ပကာသနာရမ္ဘေ နိပါတော၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ယဒိပိစ္စာဒိနာ ဝက္ခမာနနယေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပဋိပါဒေတဗ္ဗတာယာတျာဒိနာ ဣဒန္ဒီပေတိ ‘‘ဝိသေဿံ ဝိဓေယတာယ န ပရာဓီနန္တိ အပ္ပဓာနဘာဝတော ဗျတိရိစ္စတေ တတော-တ္တနိဋ္ဌမေဝ၊ န ရူပန္တရမ္ဘဇတိ‘ပုရိသဿေ’တိ၊ ဝိသေသနန္တု ရာဇာဒိကံ တဒင်္ဂတာယာနုဝဒိယမာနမပ္ပဓာနတ္တာ ကာရကရူပတော ဗျတိရိစ္စတေ၊ တတော ရူပန္တရံ ဘဇတိ ‘ရညော’တိ၊ တတော ဗျတိရေက လက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ၊ ဧကဿ သမ္ဗန္ဓိတ္တာသမ္ဘဝါ ဝတ္ထုတော ဒွိဋ္ဌော ဝိသေသနဂတတ္တေန ပတီယတေ တတော ဆဋ္ဌီ ဝိသေသနမေဝါနုဓာဝတိ ပတီတိဝိသယေ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တီ’’တိ၊ ယော ဟိ ဝိကပ္ပနံ ဝိသယော သော သဒ္ဒါနန္တိ၊ အတောယေဝ သမ္ဗန္ဓော နိယမေန ဝိသေသနဘေဒမနုဝိဒဓာတိ… ဝတ္ထုတော ဒွိဋ္ဌဿာပိ တဂ္ဂတတ္တေန ပတီတိယာ ယထာ ဘာတူနံ ဓနန္တိ၊ နာဝဿမ္ဘာတူနံ ဓနန္တိစ္စေဝ ဘဝတိ၊ တထာ သတျပိ ဝိသေဿ ဘေဒေ ဝိသေသနဂတမေဝ ဘေဒမနု(ဝိဒဓာ)တိ ‘ဒေဝဒတ္တဿ အဿာ’တိ၊ တဒေတံ သဗ္ဗံ ဝိသေသနဂတတ္တေန သမ္ဗန္ဓပတီတိတော-ဝကပ္ပီယတေ၊ ဝိသေဿဂတတ္တေနာပိ တပ္ပတီတိယံ နိယမေန တဂ္ဂတဘေဒါနုဝိဓာနံ သိယာ ဝိသေသနဂတဘေဒါနုဝိဓာနမိဝ၊ ဒွိဋ္ဌတ္တန္တု ဝတ္ထုတော [စတ္တုနော] န ဝိရုဇ္ဈတေ၊ ဝတ္တုပဋိဗဒ္ဓမေဝ စ ဒွိဋ္ဌတ္တံ မနသိကတွာ တံဝါဒီဟိ ဒွိဋ္ဌော သမ္ဗန္ဓောဘိဓီယတေ၊ အတောယေဝါယံ ဗျတိရေကဝိဘတ္တိ (ယာဂမျတေ)… ဗျတိရိစ္စမာနဝိသေသနဘူတသမ္ဗန္ဓိဂတဗျတိရေကလက္ခဏသမ္ဗန္ဓာဘိ- ဓာနပ္ပဝတ္တိတောတိ၊ နီလာဒိဝိသေသနန္တု ပရတ္ထတ္တေနာပ္ပဓာနမ္ပိ န ကာရကဘာဝတော ဗျတိရိစ္စတိ… နီလာဒိသဒ္ဒေနုပ္ပလာဒိဒဗ္ဗာဘိဓာနတော၊ ယထာ ‘နီလမုပ္ပလမ္ပဿ၊ နီလေနုပ္ပလေန ဌိတံ၊ နီလဿုပ္ပလဿ ဂန္ဓော’တိ၊ ယဒါ တု န ဝိသေဿပဝတ္တိ တဒါ ဗျတိရိစ္စတေဝ ‘နီလဿ ဂုဏဿ ဥပ္ပလန္နိဿယော’တိ ကာရကဘာဝလက္ခဏာ ပဓာနဘာဝါ ဗျတိရိစ္စတေ ဧဝ နီလာဒိ၊ တတော ဝိသေသနမေဝါနေကပ္ပကာရတာယာဝ တိဋ္ဌတေ၊ တတော ဝိသေ- သနံ ¶ ကိဉ္စိဒေဝ ကာရကရူပတော ပဓာနဘာဝါ ဗျတိရိစ္စတေတိ ဝိသေသန မတ္တေနာပိ သေသံ သဗ္ဗံ တထာ သိယာတိ နာသင်္ကနီယန္တိ။

ဒွေပီတိ ရာဇပုရိသာ ဒွေပိ၊ တတိယေ ဂေဟသင်္ခါတေ သမ္ဗန္ဓိနီ။ သဟယုတ္တမ္ပဋိစ္စ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပုရိသဿ အပ္ပဓာနတ္တမေဝ ဒီပေတိ၊ အဘိမတာတိ ပါဏိနိယာနံ သုတ္တန္တရေန အဘိမတာ၊ ယတော ဆဋ္ဌီယ-မတ္တနော မတေ သမ္ဗန္ဓနိဿယာ၊ တေနာဟ- ‘သမ္ဗန္ဓမေဝိ’စ္စာဒိ၊ သမ္ဗန္ဓော စေတ္ထ မာတု သရဏာနမဝဋ္ဌာနာဒိကိရိယာနိမိတ္တောတိ ကေစိ၊ အညေ တု သရဏဿ ကိရိယာရူပတ္တာ ကိရိယန္တရမန္တရေနေဝ ဒဗ္ဗေန သမ္ဗန္ဓောပပတ္တိမာဟုယထာ ဒွိန္နံ ဇတုကတော သံသိလေသော၊ ဇတုနော တု ကဋ္ဌေနာတ္တနာယေဝ၊ န ဇတွန္တရကတော သံသိလေသောတိ။ ပရေသံ တတိယတ္ထေ ဒုတိယတ္ထေ စ ကိတကပ္ပယောဂေ ညတြာပိ (ပဉ္စမျတ္ထေ) သတ္တမျတ္ထေ စ (‘‘ဆဋ္ဌီ စာ’’) တိ (၂-၆-၂၀) ဒုတိယာ ပဉ္စမီနဉ္စာ’’တိ (၂-၆-၂၉) စ သုတ္တန္တရေဟိ ဆဋ္ဌီတိမတာ၊ တဿာပိ ဝတ္တိစ္ဆာတောဝ သာဓိတဘာဝံ ဒဿေတုမာဟ-ယထာစေတ္ထာတိအာဒိ၊ ဧတ္ထာပျာဒေါ ဥဒါဟရဏဒွယေ သုတ္တန္တရမန္တရေန သမ္ပဒါနတ္တာဘာဝါ သမ္ဗန္ဓဝစနိစ္ဆာယမေဝ ပရေသမ္ပိ ဆဋ္ဌီ၊ တေနာဟ-‘ဧတ္ထာ’တိအာဒိ၊ ဗဟုလန္တီမဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘ယထာ ဒဿန’န္တိ၊ အဝိသံဝါဒကာလောကဿတျာဒိကံ ကမ္မေ ဥဒါဟရဏံ၊ ပဉ္စမျတ္ထေ ပန ဝတ္တိစ္ဆာတောဝ သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿာတျာဒီနိ ဥဒါဟရဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၄၀။ တုလျ

အနဘိမတာတိ ‘တုလျတ္ထေဟျတုလောပမာဟိ တတိယာညတရိဿ’န္တိ (၂-၃-၇၂) သုတ္တေန တုလောပမာဟိ အညေဟိ တုလျတ္ထေဟိ ယောဂေ တတိယာယ ဝိဓီယမာနတ္တာ ပါဏိနိယာနံ အနဘိမတာ၊ ယသ္မာ သဒိသာ ဘာဝါ တေသံ နောပမာတိ ‘အဇ္ဇုနဿ တုလာ နတ္ထီ’တျာဒိကမုစ္စတေ၊ တသ္မာ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေနာတိ တဒေဝန္တီမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တဒေဝန္တိ ဝါ နိပါတသမုဒါယော ယထာဝုတ္တနိဒဿနတ္ထော၊ တုလျေသူတိ သဒိသေသု၊ တထာဝုတ္တာတိ အဇ္ဇုနဿတုလာနတ္ထီတျာဒိနာ တေန ပကာရေန ဝုတ္တာ။

၄၁။ အတော

သုတ္တေ ¶ ‘အတော’တိ ဝုတ္တံ ‘အကာရန္တတော’တိ ကထံ ဝုတ္တီတိ အာဟ ‘အတော’တိအာဒိ၊ အာဒေသာ ဟောန္တီတိ သေသော၊ ယကာရာနံယေဝ သိယုံ… အာဧအာဒေသာနမေကဝဏ္ဏတ္တာ၊ လောပေ ကတေတိ ဩကာရဿ လောပေ ကတေ၊ တန္နေတိ ယထာဝုတ္တံ ဓစာဒျပ္ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဋိက္ခေပေ ကာရဏမာဟ-‘ပရလောပဿာ’တိအာဒိ၊ ကာရဏန္တရံ ဝတ္တုမာရဘတေ ‘ကိဉ္စာ’တိအာဒိ၊ နိစ္စမ္ပရလောပေါဝ သိယာ၊ န ပုဗ္ဗလောပေါပိ အာဂမပ္ပယောဂါနုကူလျေနာတိပိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အာဟ-‘နစာ’တိအာဒိ၊ နိစ္စမ္ပရလောပေါယေဝါတိ န စ သက္ကာ မန္တုန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧဝံ သန္တေတျာဒိနာ တတ္ထ ဝိရောဓမာဟ၊ အတောသမ္ဘဝါတိ အာဒေသာကာရတော သမ္ဘဝါ၊ ဈိဿာကာရဝိဓာနံ ‘‘ယောသု ဈိဿ ပုမေ’’တိ (၂-၉၃) ဧတဒေဝပယောဇနန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပယောဇနာဘာဝေ ကာရဏမာဟ-‘အနိဋ္ဌတ္တာ’တိ၊ အနဘိမတတ္တာတိ အတ္ထော၊ ပယောဇနာဘာဝါနဘိမတတ္တမေဝ ဒဿေသုမာဟ-‘ဧတဒတ္ထမေဝါ’တိအာဒိ၊ ဣမဿာတိ ‘‘အတော ယောနံ ဋာဋေ’’တီ မဿ သုတ္တဿ၊ ဈိသ္မာတွေဝါတိ ‘ဈိသ္မာ’ ဣတိ ဧတာဒိသံ သုတ္တမေဝ၊ ဈိသ္မာ ယောနံ ဋာဋေတိဝါတိ ‘‘ဈိသ္မာ ယောနံ ဋာဋေ’’တိ သုတ္တံ ဝါ၊ အတောတိ ‘အတော’ ဣတိ သုတ္တံ၊ တာဒိသဿပယောဂဿာတိ အဂ္ဂါ၊ အဂ္ဂေ ဣတိ ပယောဂဿ။

၄၂။ နီနံ

ယသ္မာ ဧကမေဝ ရူပမုဒါဟဋံ၊ တသ္မာ ရူပါရူပါနိ ရူပေရူပါနီတိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေန ဟိ ဗဟုဝစနေ [ဗဟုဝစနေန (ပေါတ္ထကေ)] ပဌမာဒုတိယာသု ‘အဋ္ဌီနီ’တိ ဧကမေဝ ရူပမုဒါဟဋန္တိ ဒဿေတိ။

၄၄။ သဿာယ

သုဉိတိ ဉကာရော ကိမတ္ထောတိ အာဟ-‘ဉကာရော’တိအာဒိ၊ အသတိ ဟိ ဉကာရေ‘ဉာနုဗန္ဓော’တိ ဉကာရေန ဝိသေသနေန သုကာရော န ဝိသေသီ ယေယျ သတိယေဝ တသ္မိံ တေန သော ဝိသေသီယေယျ၊ တသ္မာ ‘‘ဉကာနုဗန္ဓာဒျန္တာ’’တိ သုတ္တေ ‘ဉကာနုဗန္ဓာ’တိ ဝိသေသနံ ¶ ဝိသေသနဘာဝေါ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿ သော ဝိသေသနတ္ထော၊ ဗဟုလံ ဝစနေနာနဘိမတမနဝသေသံ ဝဝတ္ထာပီယတီတိ ဝုတ္တိယံ ‘‘ဘိယျော’’တျာဒိကမုပဒိဋ္ဌန္တိ ဒဿေတုမုပက္ကမတေ ‘သာမညေနာ’တိအာဒိနာ၊ ဆဋ္ဌီ ဘဝတီတိ (သေ)သော၊ နနုစ အတ္ထသဒ္ဒေနာညပဒတ္ထသမာသေ ကထံ စတုတ္ထျတ္ထော-ဝသီယတီတိ ဝုစ္စတေ၊ စတုတ္ထီဧကဝစနေ အတ္တတ္ထ’န္တိ ဧတ္ထ သဒ္ဓမ္မသဝနာဒိကမတ္တနိမိတ္တန္တိ ယော-တ္ထော၊ သော စတ္ထော-ည ပဒတ္ထေပိ၊ တဿာ-ညပဒတ္ထဘူတဿာပိ အတ္တာ အတ္ထော ပယောဇနမ္ဘဝတိ နိမိတ္တဘာဝေနာတိ နာတ္ထဘေဒေါတိ တ ဧတ ဣမဝဇ္ဇိတာနံ သဗ္ဗာဒီနန္တိ တ ဧတဣမသဒ္ဒေဟိ ဧဝ ဝဇ္ဇိတာနမညေသံ သဗ္ဗာဒီနံ၊ ပဋိသိဒ္ဓေသုပိ ကဿစိ အာဒေသော ဒိဿတီတိ ဒဿေတုမာဟ‘တသဒ္ဒဿ စာ’တိ။

၄၅။ ဃပ

ဣတ္ထိယာ ဝဓုယာတိ ပသညာနမီ ဦနမုဒါဟရဏာနိ။

၄၆။ ဿာဝါ

ဃပသညေဟီတိ ဣဒံ တေတိမာမူဟိ တီမဿ အညပဒတ္ထသမာသေန ဝါ ဝိသေသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဝုတ္တိယံ ကတန္တိ အာဒိကံ ကတ္တာဒိပ္ပကာသနတ္ထံ ကတံ၊ တာယာတိ သဗ္ဗတ္ထ ဝိကပ္ပောဒါဟရဏံ။

၄၇။ နမှိ

‘‘အာဂမာ တဂ္ဂုဏီဘူတာ တဂ္ဂဟဏေန ဂယှန္တီ’’တိ ပရိဘာသာ ဝစနမေတံ တတ္ထ တဂ္ဂုဏီဘူတာတိ တသ္မိံ အာဂမိမှိ ဂုဏီဘူတာ၊ အဝယဝဝသေန ပစ္ဆာ ဘဝန္တော အမုချဘူတာ၊ တဂ္ဂဟဏေနာတိ အာဂမိဂ္ဂဟဏေန တဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏတောတိ အာဂမိဘူတဿ နံ ဣစ္စဿ ဂဟဏေန ဂဟဏတော၊ ‘နမှိ ဝိဘတ္တိမှိ’တိ တု ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝိပလ္လာသော ဝါ ဧတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

(၄၉) ဣကာရဿေဝဝါတိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝ ဝိဝရတိ တိဿ ဣစ္စာဒိနာ၊ တဿ တိဿ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာတိ တိဿ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ‘‘နမှိ တိစတုန္နမိတ္ထိယံ တိဿ စတဿာ’’တိ (၂-၂၀) တိဿာဒေသော ‘‘နမှိ နုက ဒွါဒီနံ သတ္တရသန္န’’န္တိ (၂-၄၇) နုက၊ တိဿန္နံ။

၅၁။ သုဉ

ဝိဘတ္တိသုတ္တေတိ ¶ ‘‘ဒွေဒွေကာနေကေသွိ’’(၂-၁) စ္စာဒိသုတ္တေ၊ ဿနန္တိ ဗဟုဝစနေန သဟိတမေကဝစနမာဟ၊ သုတ္တမိဒန္တိ ‘‘သုဉ္သဿာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ၊ သုတ္တေ ပန သတီတိ ‘‘သုဉ သဿာ’’တိ သုတ္တေ သတိ။

၅၅။ ရတျာ

ရတ္တိ စ အာဒိ စ ရတျာဒယော၊ တေဟိ။

၅၆။ သုဟိ

အနုကရဏဝသေနာတိ အနုသဒိသံ ကရဏံ ဝစနမနုကရဏံ။

၅၇။ လ္တု

တေနာတိ ယတော လ္တုဣတိ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတဿ ပစ္စယဿ ဂဟဏံ၊ တေနာတိ အတ္ထော၊ ပစ္စယဿ ဂဟဏာ တဒါဒိဂဟဏံ လဗ္ဘတေ… ‘‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယတော သော ဝိဟိတော၊ တဒါဒိနော ဂဟဏ’’န္တိ ဉာယာ၊ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ တဒန္တဂ္ဂဟဏံ… ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ (၁-၁၃) ဝစနတောတိ မနသိ နိဓာယာဟ- ‘ယတော’ဣစ္စာဒိ၊ သော ကြိယတ္ထော အာဒိ ယဿ သော တဒါဒိ၊ သော ပစ္စယော-န္တော ယဿ သမုဒါယဿ သော တဒန္တော၊ တာဒိသဿ တဒါ ဒိတဒန္တသမုဒါယဝိသေသ(ဿ) ဂဟဏံ၊ န တု တဒန္တမတ္တဿေတျတ္ထော၊ နနု စ ‘လ္တွီ’တိ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတေ ဘဝတု ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ တဒန္တဿ ဂဟဏံ၊ ပစ္စယဂ္ဂဟဏေန ပန တဒါဒိနော ဂဟဏံ ကထံ သိယာ ဝစနာဘာဝါတျာဟ-‘တဒဝိနာဘာဝိတ္တာ’တိ၊ ယတော ဝိဟိတော၊ တေန ဝိနာ န ဘဝတိ သီလေနာတိ တဒဝိနာဘာဝီ၊ တဿ ဘာဝေါ တသ္မာ။ ‘‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယတော သော ဝိဟိတော တဒါဒိနော ဂဟဏ’’န္တိ ဉာယဿ ယတ္ထ ပစ္စယဂ္ဂဟဏံ တတ္ထ သာဓာရဏတ္တာ ‘တဒါဒိနော’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒါဒိသမုဒါယဿ ဂဟဏေ ပနေတ္ထ ဝိသေသော န ဒိဿတိ… အဓိကတ္တာတိ [အဓိဂတန္တာဝါတိ (ပေါတ္ထကေ)] အာဒီသု ဝိသေသဒဿနာသမ္ဘဝါ၊ ‘တုံသ္မာ လောပေါ စိစ္ဆာယံ တေ’’ တျတြ (၅-၄) တု ဒိဿတိ ဝိသေသော၊ ဝက္ခတိဟိ တတ္ထ ‘‘တုံတာယေတဝေ ဘာဝေ ဘဝိဿတိ ကြိယာယံ တဒတ္ထာယ’’န္တိ (၅-၆၁) တုံပစ္စယံ ဝက္ခတိ’’စ္စာဒိ။

၅၈။ ဂေ

အဣတျေဝဝတ္တဗ္ဗန္တိ ¶ ‘ဂေအ’ဣတျေဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ပက္ခေ ဒီဃဝိဓာနေနေဝါတိ ဣမိနာ အကာရာဒေသေ ကတေ ပက္ခေ ဒီဃဝိဓာနေနေဝ၊ အညတ္ထစရိတတ္ထတာယာတိ လ္တွန္တာဒိတော အညတ္ထ ဘောပုရိသာ ဘောပုရိသဣစ္စာဒေါ ဇာတိပဒတ္ထနိဿယနေန ကတတ္ထတာယ၊ ပရိသ မတ္တတ္ထတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အဝဿံ ဒီဃဘာဝေ ကာရဏမာဟ ‘ယဒိစာကာရော’ဣစ္စာဒိ၊ ယဒိစ အာကာရောတိ ပဒစ္ဆေဒေါ။

၆၀။ ဃဗြဟ္မာ

ဃဣတိသညာ ဃသညာ တာသံ၊ ကညာသညာတိအာဒီသု ဃသညာနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနေန နိဒ္ဒေသော၊ ဃရူပဿာတိ ဃဿာတိ ဃသဒ္ဒရူပဿ၊ တထာ ဘော ဗြဟ္မာတိ ဧတ္ထ တထာတိ ဣမိနာ ဗြဟ္မာတိရူပဿ နိရုတ္တိယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာဝ ဧတ္ထ သင်္ဂဟိတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဝိဝရန္တီတိ တသ္မာ သ သခတော ဂဿ အကာရအာကာရာ’’တိအာဒိနာ ဧဝံ ဝိဝရန္တိ၊ တေ ဟိ အစ အာစ ဣစ ဤစ ဧစာတိ ဒွန္ဒေ ပုဗ္ဗသရာနံ လောပံ ကတွာ ဧတ္တုပသိလေသနိဒ္ဒေသံ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ သာမညဝိဓာနန္တိ ‘ဗြဟ္မကတ္တုဣသိ သခတော’စ္စေဝမဝိသေသေတွာ သာမညေန ကထနံ၊ ကိမတ္ထန္တိ ကိံ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿ တံ ကိမတ္ထံ။ သာမညဝိဓာနံ ကိမတ္ထမ္ပနေဝံ ပယောဇနာသင်္ကာယံ ပယောဇနာသင်္ကာဝိစာရဏံ မနသိ နိဓာယ ‘အာဂတိ ဂဏောယ’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ– ‘အတ္ထတော’စ္စာဒိ၊ အတ္ထတောတိ သာ မတ္ထိယတော၊ အနေနာတိ‘အာဂတိဂဏောယ’န္တိ ဣမိနာ ဝစနေန၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘အာဂတိဂဏောယန္တိ ဣမိနာ တဒါကာရသင်္ခါတဇာတိပ္ပဓာနဂဏတ္တပ္ပကာသနေန ယဒိ သမ္ဗောဓနေ ဧကာရန္တာကာရန္တလာဘီနံ ကတ္တု ဣသိ သခ မုနိ ဘဒန္တာဒီနံ ဂဟဏံ ပယောဇနံ န သိယာ၊ အညထာ အနုပပဇ္ဇနံ သိယာတိ ဧဝမညထာနုပပတ္တိလက္ခဏသာမတ္ထိယတော သာမညဝိဓာနေ ပယောဇနမာဟေ’’တိ၊ သောယန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တိယံ ‘အာဂတိ ဂဏောယ’န္တိ ဝုတ္တံ ဝစနံ နိဒဿေတိ။

၆၃။ ဃောဿံ

ဿဉ္စ ဿာစ ဿာယောစ အဉ္စ တိဉ္စာတိ ဣတရီတရယောဂေ စတ္ထ သမာသော၊ဿံ ဿာ ဿာယံ တိံသု။

၆၄။ ဧက

ဃောစ ¶ ဩစ ဃော ဃာန္တဩကာရန္တာ၊ နတ္ထိ ဃော ယေသန္တေ အဃော၊ တေသံ၊ သာမညဝိဓာနတောတိ ကဿစိ လိင်္ဂဿ အပရာမာသာ သာမညေန ဝိဓာနတော၊ နာဒေကဝစနေသူတိ နာဒီသု ဧကဝစနေသူတိ အတ္ထော၊ ဟိ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ ကဿစိ ဧဝံ ဒုဋ္ဌာဓိပ္ပာယော သိယာ၊ တသ္မာ ဒုတိယမုဒါဟရဏန္တိ အတ္ထော၊ ဒုတိယောပိ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဟဏတ္ထံ၊ တသ္မာ န စ တထာဓိပ္ပေတန္တိ အတ္ထော၊ သဗ္ဗေသမေကဝစနာနံ သင်္ဂဟဏာဘာဝေ သုတ္တာနံ ဝိရစနပ္ပကာရမာဟ-‘အညထာ’တိအာဒိ၊ ဥပရိစာတျာဒီသွယမဓိပ္ပာယော ‘‘သုတ္တဿ ‘အံယောသွဃောန’န္တိ ဝိရစိတတ္တာ သာမညေနေ-ကဝစနေသွဃဿ နရဿတ္တပ္ပတီတိ တပ္ပဋိသေဓာဘာဝါ’ဒဏ္ဍိ ကုလ’န္တိ ရဿတ္တံ ‘သိသ္မိံ နပုံသကေ’တိ ဝိဓိသုတ္တံ ဝဒေယျာ’’တိ၊ ဩကာရန္တပ္ပဋိသေဓန္တိ ‘အဃောန’န္တိ ဩကာရန္တပ္ပဋိသေဓံ၊ အာဒေသန္တရံ ‘‘ဂေါဿာ ဂသိဟိနံ သုဂါဝဂဝါ’’တျာဒိနာ (၂-၆၇) ကရီယမာနံ ဂါဝါဒေသာဒိကံ၊ ဧတ္ထ ပန နပုံသကေ ဧကဝစနန္တံ ဒဏ္ဍိ ကုလန္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ နောဒါဟဋံ၊ ယောသု ပန ‘‘ယောလောပနိသုဒီဃော’’တိ (၂-၈၈) အဒီဃဿာပိ ဒီဃဝိဓာနသာမတ္ထိယာ ပဌမမေဝ ဒီဃဿ ရဿာဘာဝေကာဝ ကထာတိ နောဒါဟဋံ၊ ဒဏ္ဍီဒဏ္ဍီနိ ဣစ္စေဝ တု ဘဝတိ၊ နောဿဝါတိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနေ ဂေ ပရေ ဩကာရန္တဿ ဝါ ရဿာပဇ္ဇနဒေါသမ္ပသင်္ဂတော နောဿာ’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

၆၇။ ဂေါဿာ

ဂါဝေန ဂဝေနာတိ ကရဏေပိ သမာနံ၊ ဂါဝဿ ဂဝဿာတိ ဆဋ္ဌိယာပိ။

၆၉။ ဂဝံ

သေနာတိ သုတတ္တာ သေဣတိ ဝုတ္တိယံ နိမိတ္တံ ပရိကပ္ပိတံ။

၇၂။ ဂါဝု

သဒ္ဒန္တရတ္တေန ကောစိ ဒေါသောတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အာဒိသိတဗ္ဗာ အာဒေသာ ကာတဗ္ဗာ။

၇၃။ ယံ

ပေန ¶ ပသညာယ ယုတ္တာ ဤပီ၊ ပစ သော ဤစာတိ ဝါပီ အဘေဒဂ္ဂဟဏေန၊ အညဿာတိ ဣကာရ ဥကာရဦကာရဿ။

၇၇။ သ္မိ

လောကေ ဒေဝဒတ္တော ဒတ္တောတိ ဧကဒေသေန သမုဒါယဝေါဟာရ ဒဿနတော သ္မိနောတီမဿ သ္မိံ ဝစနဿာတျယမတ္ထော ဒဿိတောတျာဟ-‘သ္မိတိ ဣမိနာ’တိအာဒိ။

၈၁။ ဈလာ

ဗြဟ္မာဒီသု ‘ဣတော ကွစိ သဿ ဋာနုဗန္ဓော’တိ ပါဌာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဗြဟ္မာဒီသူတိ ‘‘ဃဗြဟ္မာဒိတေ’’တိ (၂-၆၀) သုတ္တေ ဝုတ္တဗြဟ္မာဒီသု၊ ပါဌာတိ ‘ဣတော’တျာဒိနော ဂဏသုတ္တဿ ပါဌာ၊ ဋာနုဗန္ဓောတိ ဣမိနာ (ဧဋာဒေသံ) နိဒ္ဒိသတိ။

၈၅။ ကူ

သော [ဘသ္မာ] အန္တော ယဿ သော တဒန္တော သမုဒါယော၊ တဿ၊ ‘‘စာနုကဍ္ဎိတံ နောတ္တရတြာနုဝတ္တတီ’’တိ ဝိညူဝစနံ၊ ဝိဒုနော ဝိဒူတိ ကူပစ္စယန္တဿ ဥဒါဟရဏံ၊ ဝိညုနော ဝိညူတိ ‘‘ဝိတော ဉာတော’’တိ (၅-၃၉) သဗ္ဗညုနော သဗ္ဗညူတိ ‘‘ကမ္မာ’’တိ (၅-၄၀)။

၈၆။ လော

လောပေါတွေဝ သိဒ္ဓတ္တာတိ ဝေါမုတ္တပက္ခေ လောပေါတီမိနာဝ သိဒ္ဓတ္တာ။

၈၇။ နနော

အမုယာတိ ဣတ္ထိယံ ယာဒေသော၊ နနောတီမဿိဒံ ပစ္စုဒါဟရဏံ။

၈၈။ ယောလော

ပဌမာဒုတိယာယောနမေကတော ဥဒါဟရဏာနိ အဋ္ဌီ အဋ္ဌီနိတိ၊ တာနိစ ယောလောပနိလာတိဿေဝ ဒဿိတာနိ၊ တထာယေဝါညာနိပိ ဉာယန္တီတိ။

၉၂။ န္တဿ

ဋမုတ္တပက္ခောတိ ¶ အသန္တံ ကုဗ္ဗန္တဿာတိ ဋာဒေသေန မုတ္တပက္ခော၊န္တုဿစေဝန္တိ ပသိဒ္ဓတ္တာဝ ဋာဒေသမုတ္တပက္ခံ ဥပမေတိ၊ ‘‘သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော’’တိ (၅-၄၅) ဣတော အန္ဓိတာ။

၉၃။ ယောသု

ဋာဒေသော-တိပ္ပသဇ္ဇတီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ နနု တဒန္တဿ သမုဒါယဿ ပတ္တေ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ (၁-၁၇) အန္တဿေဝ ဟောတိ၊ တထာသတိ နေဝါတိပ္ပသင်္ဂေါ၊ တသ္မာ ကသ္မာတိပ္ပသဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တန္တိ၊ သစ္စံ၊ တထာပိ ‘ဈိဿာ’တိ ဝတ္တုံ သက္ကုဏေယျတ္တေ ဣဿာတိ ဝုတ္တတ္တ [ဝုတ္တန္ထိ] သာမတ္ထိယတော တဒန္တဿ ဋာဒေသော-တိပ္ပသဇ္ဇတီတိ တထာ ဝုတ္တန္တိ၊ နနု ‘ဈိဿာ’တိ ဝုတ္တေပိ သောဝါတိပ္ပသင်္ဂေါ တဒဝတ္ထောယေဝါတိ သစ္စံ၊ တထာပိ ယဒိ သမုဒါယဿ ဋာဒေသော-ဘိမတော သိယာ ‘တထာ သတိ ကိံ ဈဂ္ဂဟဏေန ဣဿတွေဝ ဝဒေယျာတိ နာတိပ္ပသဇ္ဇတီတိ၊ ဈဂ္ဂဟဏေ နာမန္တေ ဣကာရဿေဝ ဈသညတ္တာတိ ဣဒံ ပန ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တု မနိစ္ဆိတေ ယုဇ္ဇတိ။

၉၄။ ဝေဝေါ

သဟစရိတဉာယဿာတိ ‘‘တံသဟစရိတာ တဂ္ဂဟဏေန ဂယှန္တီ’’တိ ဉာယဿ။

၉၅။ ယောမှိ

ဟေတုကုရုသဒ္ဒေဟိ ယောသု ဣမိနာ ဋာဒေသေ ‘‘လောပေါ’’တီမိနာ ယောလောပေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ‘‘ပစ္စယနိဿိတံ ဗဟိရင်္ဂ’’န္တိ ယောလောပတော ‘‘ပကတိနိဿိတမန္တရင်္ဂ’’န္တိ ‘‘အန္တရင်္ဂဗဟိရင်္ဂသု အန္တရင်္ဂဝိဓိ ဗလဝါ’’တိ ပဌမံ ဋာဒေသေ နိမိတ္တာဘာဝါဝ လောပါ ဘာဝေါတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဟေတုကုရုသဒ္ဒေဟိ’စ္စာဒိ။

၉၉။ သဗ္ဗာ

နနု ကတရာဒယောဝ သဗ္ဗာဒိသဒ္ဒဝစနီယာ ဟောန္တိ သမာသေနာဘိဟိတတ္တာ၊ န တု သဗ္ဗသဒ္ဒေါ [သဒ္ဒဿေ (ပေါတ္ထကေ)] တျာဟ-‘အဝယဝေနေ’တျာဒိ၊ယဒိပိ ‘သဗ္ဗ သဒ္ဒေါ ¶ အာဒိ ယေသ’န္တိ အဝယဝေန ဝိဂ္ဂဟော၊ တထာပိ သမုဒါယောဝါဿတ္ထော ဘဝတိ… ယေသန္တျနေန သမုဒါယဿ ပရာမာသာတိ ဘာဝေါ၊ ဣတီတိ ဟေတုမှိ၊ ကော ဘဝန္တာနံ ဒွိန္နံ ဗဟုန္နံ ဝါ ဧကော ဒေဝ ဒတ္တော ကဌာဒီဟိ ဝါ အတ္ထေ ဒွီဟိ ဗဟူဟိ ဝါ ဧကဿ နိဒ္ဓါရဏေ သတိ ကိမှာ နိဒ္ဓါရဏေ ရတရ ရတမေသု ဏာဒိဝုတ္တိယံ ‘‘ဧကတ္ထတာယ’’န္တိ (၂-၁၁၉) ဝိဘတ္တိလောပေ ‘‘ရာနုဗန္ဓေန္တသရာဒိဿာ’’တိ (၄-၁၃၂) အန္တသရာဒိလောပေ ကိံသဒ္ဒဿ ရူပသိဒ္ဓီတိ ဒဿေတုမာဟ ကတမာ’တိအာဒိ၊ ဥဘော အံသာ အဿာတိ အတ္ထေ ‘‘အယုဘဒွိတီဟံသေ’’တိ (၄-၄၉) အယေ‘‘သရော လောပေါ သရေ’’တိ (၁-၂၆) သရလောပေ ရူပသိဒ္ဓီတိ အာဟ-‘ဥဘော အံသာ’ဣစ္စာဒိ၊ ကာယံ ဝဝတ္ထာ နာမေ တျာဟ-‘သာဘိဓေယျာ’တျာဒိ၊ အဝဓိစ္စာဒိနာ တဿေဝါတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ၊ အဓံသော အဘဋ္ဌတာ အဝဓိဘာဝေယေဝါဝဋ္ဌာနံ၊ သာဘိဓေယျာ ပေက္ခာတိ ဧတ္ထ သော သကော အဘိဓေယျော အတ္ထော ဒိသာဒိ သာဘိဓေယျောတိ ဂဟိတောတိ အာဟ-‘ပုဗ္ဗာဒီန’န္တိအာဒိ၊ သာဘိဓေယျန္တိ ကမ္မတော ပရာ အပပုဗ္ဗာ ‘ဣက္ခ=ဒဿနေ’တီမသ္မာ ‘‘ကွစဏ’’ဣတိ (၅-၄၁) အဏ္ပစ္စယေ သာဘိဓေယျာပေက္ခော၊ သော ဝါဝဓိနိယမောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘တမပေက္ခတိ’စ္စာဒိ၊ တတ္ထာဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ ‘တထာဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ဧတ္ထ စ ပရာဒိသဒ္ဒါဘိဓေယျော-တ္ထော ဒိသာဒေသာဒိ ပုဗ္ဗာဒိသဒ္ဒါဘိဓေယျဿာတ္ထဿ ဒိသာယ ဒေသာဒိနော ဝါဝဓိဘာဝေန နိယမဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ယော စာဝဓိဘာဝေါ နိယမဝသေန ပဝတ္တတိ၊ သောစာဝဓိဘာဝေါ နိယမဝသေန ပဝတ္တော ပုဗ္ဗာဒိသဒ္ဒဝစနီယံ ဒိသာဒေသာဒိ မပေက္ခတီတိ သာဘိဓေယျာပေက္ခောဝဓိနိယမောယေဝ ဝဝတ္ထာတိ ဝုစ္စတီတျယမဓိပ္ပာယော၊ န တု အဘိဓေယျာယန္တိ အသမ္ဘဝါ၊ အသမ္ဘဝမေဝ ဒဿေန္တော အာဟ-‘ယော ဟိ’စ္စာဒိ၊ ကောသလ္လေန နိမိတ္တေနာတိ ကုသလ သဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ကောသလ္လေန၊ ဥတ္တရာကုရဝေါ ဥတ္တရကုရုဒီပ ဝါသိနော၊ ဒေသော ဝါ၊ ‘နာညဉ္စ နာမပ္ပဓာနာ’’တိ (၂-၁၃၆) အနေနေဝ သညာယံ သဗ္ဗာဒိကာရိယဿ နိသိဒ္ဓတ္တေ ကိမသညာယံဘျနေနေတျာဟ ‘နာညဉ္စေ’တျာဒိ၊ ကိဉ္စိ ပုဗ္ဗတ္တာဒိကမုဒ္ဒိဿ ကေသဉ္စိ ပုဗ္ဗောပရောတျာဒိကာ အတ္ထာနုဂတာ သညာ အနွတ္ထသညာ။

၁၀၄။တိ

‘‘ဝါနေကညတ္ထေ’’တိ (၃-၁၇) ¶ ဝိကပ္ပာနုဝတ္တနတော အယုတ္တတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ‘နယိဒမယုတ္တ’န္တိ၊ ယုတ္တတာ စာဿ ပါဌေ ဗျဘိစာရ ဒဿနတောတိ ဝတ္တုမာဟ-‘နပုံသကေ’စ္စာဒိ၊ ပါဌာနုဂတာ ဟိ သုတ္တရစနာ၊ ဝိကပ္ပာနုဝတ္တိယာ အနပုံသကမိဒမေဝ ဝစနံ တဿ ကွစိ ဗျဘိစာရတ္တေ ဉာပကန္တိ ဝတ္တုမာဟ-‘တဿ စာ’တိအာဒိ၊ အဝဿမေဝမေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အညထာ ယထာဝဋ္ဌိတပါဌာနုက္ကမေနာတ္ထဂ္ဂဟဏေ သတိ သုတ္တဿ [သုတ္တဿာ (ပေါတ္ထကေ)] မုချတ္တပ္ပတီတိတော ကထန္တမညဿ ဉာပကံ ဘဝေယျ၊ မုချဘာဝေ ဟိ ဉာပကတ္ထံ န ယုဇ္ဇေယျ။

၁၀၈။ အတေ

နနု စ ‘‘လက္ခဏပဋိပဒဝုတ္တေသု ပဋိပဒဝုတ္တဿေဝ ဂဟဏ’’န္တီမာယ ပရိဘာသာယ လက္ခဏိကဿာကာရဿ ဂဟဏံ န ပပ္ပောတီတျာသင်္ကိယ ပဋိပါဒယမာဟ-‘ရဿာကာရေ’စ္စာဒိ၊ ပရိဘာသာယ စဿာယမတ္ထော ‘‘လက္ခီယတေနေနေတိ လက္ခဏံ၊ သာဓွသာဓုဇာနန ဟေသုတ္တာ သုတ္တ [သတ္ထ] မုစ္စတေ၊ ပဋိဂတမ္ပဒံ ပဋိပဒံ၊ ဥစ္စာရိတမဉ္ဇသေတျတ္ထော၊ လက္ခဏဉ္စ ပဋိပဒဉ္စ လက္ခဏပဋိပဒါနိ၊ တေဟိ ဝုတ္တာနိ ရူပါနိ လက္ခဏပဋိပဒဝုတ္တာနိ၊ တေသု၊ ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ပစ္စေကမ္ပရိသမာပီယတေ ‘လက္ခဏဝုတ္တေသု ပဋိပဒဝုတ္တေသူ’တိ၊ တတြာဉ္စသာ ယမနိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ ကေဝလံ လက္ခဏဒဿနေနာသ္မိံ လက္ခဏေ သတျဝဿမနေန ရူပေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ လက္ခဏေန ပဋိပါဒိတံ၊ တံ လက္ခဏဝုတ္တမိတျုစ္စတေ၊ ယန္တွဉ္ဇသာ သဒ္ဒေနေဝ ပဋိပါဒိတံ၊ တံ ပဋိပဒဝုတ္တန္တိ ဝုစ္စတေ၊ တသ္မိံ လက္ခဏဝုတ္တေ ပဋိပဒဝုတ္တေ စ ရူပေ သတိ ပဋိပဒဝုတ္တဿေဝ ဂဟဏံ၊ နေတရဿေ’’တိ၊ ပဋိပဒဝုတ္တဿေဝေတျဝဓာရဏေန နိယမရူပဘာဿာ ပရိဘာသာယာဝဂမျတေ၊ သော စ နိယမော အနိယမပုဗ္ဗကေ သန္ဒေဟေ သတျဝတိဋ္ဌတေ၊ တသ္မာ ယတြ လက္ခဏဝုတ္တမေဝ ကေဝလံ၊ န ပဋိပဒဝုတ္တံ၊ တတြ နာယံ ပရိဘာသာ ဝတိဋ္ဌတေ၊ ယတြာပိ ပဋိပဒဝုတ္တမေဝ ကေဝလံ၊ န လက္ခဏဝုတ္တံ၊ သောပျေတိဿာ အဝိသယော၊ ယတြ ဒွေ ရူပါနိ သမ္ဘဝန္တိ တတြေဝါ ယမ္ပရိဘာသာ သန္ဒေဟာပါကရဏမုခေန ပဝတ္တာတိ ဉာယပ္ပတ္တောယေဝါ မတ္ထော ¶ ဣမာယ ပရိဘာသာယာနုဝါဒျတေ၊ တထာဟိ သန္ဒေဟဌာနေသု ယဒျပျေကရူပမေဝမဘိန္နမုဘိန္နံ၊ တထာပိ လက္ခဏဝုတ္တံ ရူပံ လက္ခဏေ နောန္နီယမာနံ ဓူမဂ္ဂိ ဝိယ ဇလဗလာကာ ဝိယ စာနု မာနိကံ၊ ယန္တု ပဋိပဒ ဝုတ္တံ ရူပံ၊ တံ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓံ၊ ပစ္စက္ခာနုမာနေသု စ ပစ္စက္ခမ္ဗလဝန္တရံ ပမာဏန္တိ အတော ပဋိပဒဝုတ္တမေဝ ဂယှတီတိ။

၁၁၀။ ကွစေ

နပုံသကလိင်္ဂေ ဧကာရေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၄။ လောပေါ

အကာရဿန္တရင်္ဂတ္တေ ကာရဏမာဟ-‘ပကတိနိဿိတတ္တာ’တိ၊ ပကတိယာ ဣဒံ ပါကတံ ‘‘ဏော’’တိ (၄-၃၄) ဏော၊ လောပဿ ဗဟိရင်္ဂတ္တေ ကာရဏမာဟ-‘ပစ္စယနိဿိတတ္တာ’တိ၊ အန္တရင်္ဂေစ္စာဒိနာ ‘‘အန္တရင်္ဂဗဟိရင်္ဂေသွန္တရင်္ဂဝိဓိ ဗလဝါ’’တိ ပရိဘာသမုပလက္ခေတိ၊ အင်္ဂသဒ္ဒေါ-ဝယဝဝါစီ၊ အန္တေ သဒ္ဒေါ သတ္တမျတ္ထေ၊ အင်္ဂေ ဘဝမန္တရင်္ဂံ ဝိဘတ္ထျတ္ထေ-သင်္ချသမာသော ‘‘ဧဩနမ ဝဏ္ဏေ’’တိ (၁-၃၇) အတ္တံ ရာဂမော၊ အင်္ဂတော ဗဟိ ဗဟိရင်္ဂံ ‘‘ပယျပါဗဟိတိရော ပုရေပစ္ဆာ ဝါ ပဉ္စမျာ’’တိ (၃-၅) အသင်္ချသမာသော၊ အတြ စာန္တရင်္ဂံ ဗဟိရင်္ဂန္တိ နာင်္ဂေဘဝမန္တရင်္ဂံ၊ အပိတွန္တရင်္ဂနိဿိတံ ကာရိယမန္တရင်္ဂံ၊ နာပျင်္ဂတော ဗဟိဘူတော သမုဒါယော ဗဟိရင်္ဂံ၊ ကိန္တု ဗဟိရင်္ဂနိဿိတံ ကာရိယမ္ဗဟိရင်္ဂံ ယထာ မဉ္စနိဿိတေသု သဒ္ဒါယန္တေသု ‘မဉ္စာ သဒ္ဒါယန္တီ’တျုစ္စတေ တံ ဝိယေတိ အတောယေဝါ သင်္ချသမာသေပိ လိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနန္တရယောဂေါ ‘အန္တရင်္ဂေါ အန္တရင်္ဂါ’တိ၊ သင်္ကေတိကော ဟျယမသင်္ချသမာသော၊ န ပုဗ္ဗပဒတ္ထပ္ပဓာနော၊ ယထာ-ပစ္စက္ခဿာက္ခနိဿိတတ္တာဝဗောဓတ္ထံ ‘အက္ခမက္ခမ္ပတိ ဝတ္တတေ’တိ ဝိစ္ဆာယ-မသင်္ချသမာသေပိ ကတေ ပစ္စက္ခ ဉာဏဿာက္ခနိဿိတတ္တဉာပနတ္ထံ သင်္ကေတဝသေန ကတော-ယမသင်္ချ သမာသော၊ န ပုဗ္ဗပဒတ္ထပ္ပဓာနောတိ‘ပစ္စက္ခော ပစ္စက္ခာ’တိ လိင်္ဂဝိဘတ္တိ ဝစနန္တရယောဂေါ၊ တထေဝါယ-မန္တရင်္ဂနိဿိတော-ယံ သမုဒါယနိဿိတောတိ ဉာပနတ္ထံ သင်္ကေတဝသေန ကတော-ယမသင်္ချသမာသောတိ လိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနန္တရယောဂေါ န ဝိရုဇ္ဈတေ၊ အထဝါ အန္တရမင်္ဂမဿ ကာရိယဿာတ္ထီတိ ‘‘သဒ္ဓါဒိတွ’’ (၄-၈၄) တထာ ဗဟိရင်္ဂန္တိ၊ အန္တရင်္ဂဉ္စ ဗဟိရင်္ဂဉ္စ ¶ အန္တရင်္ဂဗဟိရင်္ဂါနိ၊ တေသွန္တရင်္ဂေါ ဗလဝါတိ။ အန္တရင်္ဂ ကာရိယဿ ဗလဝတ္တံ သာဓေတုံ ‘သဗ္ဗပဌမံ ဝိဓေယျတ္တာ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒမ္ပန အန္တရင်္ဂကာရိယဿ ဗလဝဘာဝသာဓနေ ကာရဏံ န ဟောတိ၊ အန္တရင်္ဂတ္တာ ဗလဝဘာဝေါယေဝ ဟိ သဗ္ဗပဌမံ ဝိဓေယျတ္တ ကာရဏံ၊ တထာ စာဟ-‘ယော လောပတော အကာရဿ ပဌမမေဝ ဘဝနေ ကာရဏမာဟ အန္တရင်္ဂတ္တာ အကာရဿာ’တိ၊ တသ္မာ နာယံ ပါဌော ဃဋတေ၊ အန္တရင်္ဂဗလဝဘာဝသာဓနဿ ပန လောကတော ဣစ္ဆိတတ္တာ အယမေဝတ္ထေ ပါဌော ဃဋတေ’’အန္တရင်္ဂမေဝ ကာရိယမ္ဗလဝံ လောကေ တထာဒိဋ္ဌတ္တာ၊ တထာ ဟိ လောကော ပါတောဝါ’’တျာဒိ၊ လောကေ တထာဒိဋ္ဌတ္တာတိ အန္တရင်္ဂဗလဝဘာဝဿ လောကေ ဧဝံ ဝက္ခမာနနယေန ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ အထဝါ ကေနစိ ဝိဓုရပ္ပစ္စယောပနိပါတေန ကာရဏဝေ ကလ္လေန ဝါ ကဒါစိ ကတ္တုမသက္ကုဏေယျတ္တေပိ အန္တရင်္ဂဿ အဝဿံ ဝိဓေယျတ္တံ ဒဿေတုမာဟ သဗ္ဗပဌမံ ဝိဓေယျတ္တာ’တိ၊ သတိသမ္ဘဝေတိ နိမိတ္တဿာနုပဟတတ္တာ ကာရိယဿ သမ္ဘဝေ သတိ။

၁၁၆။ ယေ

ဣဝဏ္ဏဿာတိ ဝုတ္တတ္တာတိ ‘ယေ ပဿိဝဏ္ဏဿာ’’တိ ဧတ္ထ ဣဝဏ္ဏဿာတိ ဝုတ္တတ္တာ။

၁၁၈။ အသံ

လိင်္ဂဝစနဘေဒေပိ ဗျယရဟိတတ္တာ အဗျယဝန္တဥပသင်္ဂနိပါတာနံ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ၊ အသတီ သင်္ချာ ယေသန္တျာနျသင်္ချာနီတျာဟ- ‘ဧကတ္တေ’စ္စာဒိ၊ ဧကာနေကေသူတိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ချာဝိသေသေ ဝိဓီယမာနာသျာဒယော ကထမသင်္ချေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇိတုမုဿဟန္တေ ဣစ္စာသယေနာဟ- ‘ကထမသင်္ချေဟိ သျာဒီနံ သမ္ဘဝေါ’တိ။ အထ နိဿင်္ချေဟိ ဟောတုသျာဒီနမသမ္ဘဝေါ ဥစ္စံ ရုက္ခဿိစ္စာဒေါတု သင်္ချာသမ္ဘဝေ ဘဝိတဗ္ဗမေဝ သျာဒီဟိစ္စာဟ-‘သင်္ချာသမ္ဘဝေဝေ’စ္စာဒိ။ ဝုတ္တိဂန္ထဿာဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ ‘အညထေ’ တျာဒိနာ၊ ကိမေသမုပ္ပတ္တိယမ္ပယောဇနံ ယေနာသင်္ချေဟိ တဒုပ္ပတ္တိ နော-နုမီယတေ စ္စာသင်္ကိယာဟ-‘တဿဉ္စ သတိယ’န္တျာဒိ၊ အသတိ ဟိ သျာဒီနမုပ္ပတ္တိယမုစ္စမာဒီနမသင်္ချာနမ္ပဒတ္တံ နတ္ထီတိ ယော အာဒီသု ပဒသ္မာ ပရေသံ တုမှာမှသဒ္ဒါနံ သဝိဘတ္တီနံ ဝေါနောအာဒိကံ ပဒနိမိတ္တံ ¶ ကာရိယံ န သိယာတိ ‘ဥစ္စံ ဝေါ၊ ဥစ္စံ နော’တိအာဒယော ပယောဂါ န သိဇ္ဈန္တိ၊ သတိ တု သျာဒုပ္ပတ္တိယံ လုတ္တေသုပိ တေသု ပဒတ္တနိပ္ဖတ္တိယာယေဝ တဒုပ္ပတ္တိတော ပဒတ္တေ သိဒ္ဓေ ပဒလက္ခဏံ ကာရိယံ သိဇ္ဈတေဝါတိ ဘာဝေါ။ ပရေဟိ ဧတ္ထ ‘တဿံ သာလာယ’န္တိ ဝစနိစ္ဆာယံ ‘တတြ သာလာယ’န္တိ ယထာ သိယာတိ ‘‘အဗျယတွာ သျာဒိနော’’တိ (ပါ၊ ၂-၄-၈၂) အဗျယတော ပရဿိတ္ထိယမာပ္ပစ္စယဿာပိ လောပေါ ဝိဟိတော၊ တေနာဟ- ‘အသင်္ချေဟိ’စ္စာဒိ၊ တဒယုတ္တန္တိ အာပ္ပစ္စယဿ လောပဝိဓာန မယုတ္တံတျတ္ထော။ အထ ကေနာတြ အာပ္ပစ္စယော ဝိဓီယတေ ယေနာဿာပိ လောပေါ-နုသာသီယတေ ‘‘ဣတ္ထိယမတွာ’’တိ (၃-၂၆) စေ နေတဒတ္ထိ၊ ဣတ္ထိယမာပ္ပစ္စယဿ ဝိဓာနတော-သင်္ချာနဉ္စာလိင်္ဂတ္တာ၊ တသ္မာ အသင်္ချေဟိ အာပ္ပစ္စယဿ သမ္ဘဝေါယေဝ နတ္ထီတျနတ္ထကမာပ္ပစ္စယဿ လောပဝစနန္တိ နာနတ္ထကံ ဣတ္ထိယန္တိ (၃-၂၆) ဟိ ဂုဏိပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသော ဣတ္ထတ္တဝတိ အာပ္ပစ္စယာဒယော ဝိဓီယန္တေ ‘တဿံ သာလာယ (မိစ္စေ တသ္မိံ ပဒတ္ထေ) တတြေ’တိ အသင်္ချမိဒမိတ္ထတ္တဝတိ ဝတ္တတေ၊ တသ္မာ သိယာယေ ဝေတသ္မာ အာပ္ပစ္စယောတျဝဿမာပ္ပစ္စယဿ လောပေါ ဝိဓေယျောတိ ယော မညတေ၊ တမ္ပတိ အာဟ-‘ယဒီပိ’စ္စာဒိ၊ ဝိသေသာဘိဓာနာတျုပဂမေ ဝတ္တ မာနောယမသင်္ချသမုဒါယော‘နိဒ္ဒေသော ဝတ္တတေ’တိ စောဘယမိက္ခတေ၊ ဣတ္ထိယန္တိ နိဒ္ဒေသဿ ဂုဏိပ္ပဓာနတ္တံ သာဓေတုံ ‘ဣတ္ထတ္တဝတိ ဟိ အာပ္ပစ္စယာဒယော’တိအာဟ၊ တတြေတီမဿာသင်္ချဿ သာလာယံ ဝတ္တနတော အာဟ- ‘ဣတ္ထတ္တဝတိ စာ’တိ၊ အယမ္ပသိဒ္ဓိရူပေန န ဝတ္တတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယဒိ အယမ္ပသိဒ္ဓိရူပေန ဝတ္တတေ၊ ကုတော စရဟိ ဣတ္ထတ္တာဝသာယောတျာဟ- ‘ဣတ္ထတ္တာဝသာယော’စ္စာဒိ။ ဣဒါနိ ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိဝစနမာနီယ တဿာ ယုတ္တတ္တမုဗ္ဘာဝယိတုမာဟ- ‘ယောပျာဟိ’စ္စာဒိ၊ ယဒီပိစ္စာဒိ ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိဝစနံ၊ တဿာတိ ဣတ္ထတ္တဿ၊ ပဒတ္ထော စ ဣတ္ထတ္တံ သိယာတိ ယောပျာဟေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဂမ္မမာနတ္ထတ္တာ ဣတိသဒ္ဒါပ္ပယောဂေါ၊ တဿာယုတ္တန္တိ တဿေဝံ ဝါဒိနော ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနော ဝစနမယုတ္တံတျတ္ထော၊ ကုတောစ္စာဟ- ‘ဧဝံ ဟိ’စ္စာဒိ၊ ယဒိ ဣတ္ထတ္တဿ ဝါကျတ္ထတာ ဣတ္ထိပ္ပစ္စယနိဝတ္တိကတာ၊ ဧဝံ သတိ သာလာယမိစ္စာဒိသဒ္ဒန္တရာပေက္ခာ ဣတ္ထတ္တပ္ပတီတိ တတြေတျာဒီသု သိယာတိ အတ္ထော၊ နေဝ တထာ ပတီယတီတိ ဘာဝေါ၊ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဖုဋယိတုမာဟ- ‘တထာဟိ’စ္စာဒိ၊ အဝိဒ္ဒသုအယန္တိ ဒိဋ္ဌန္တော ပညာသော၊ အဝိဒ္ဒသု ¶ အယန္တိ ဥဘယတြာပျတြေကဝစနသိဿ နိဝတ္တိယာ ကတံ ယမေကတ္တံ၊ တံ သဒ္ဒန္တရာဒျနပေက္ခမေဝ ပတီယတေတျတ္ထော၊ ဣတ္ထတ္တ ဝုတ္တိနာ သာလာဒိသဒ္ဒေန သာမာနာဓိကရဏျံ တတြေတျေတဿာတိ ဧတာဝတာ အာပ္ပစ္စယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ စ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ-‘သမာနာဓိကရဏတ္တမ္ပိ’စ္စာဒိ၊ သမာနာဓိကရဏတ္တမ္ပီတိ (ဣတ္ထိ) ဝုတ္တိနာ သာလာဒိသဒ္ဒေန သာမာနာဓိကရဏျမ္ပိ၊ အာပ္ပစ္စယာဒီနံ နာင်္ဂန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၉။ ဧက

ဧဝါတိ အနုဝတ္တတေဧဝ၊ ဧကောတ္ထော ယဿ ပကတျာဒိသမုဒါယဿ သော ဧကတ္ထော ‘အဿ စေကတ္ထသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဤယာဒိ ဝိဓာနန္တျာဟ- ‘ဧကတ္ထတာ ဤယာဒိဝိဓာန’န္တိ၊ ဤယာဒိဝုတ္တိယန္တိ ဝတ္တနံ ဝုတ္တိ ဤယာဒီနံ ဝုတ္တိ၊ ဤယာဒိဝိဓာနေ သတိတျတ္ထော၊ သမာသတောတိ သမာသိတာ၊ တေနေဝါတိ ‘‘ဒိဿန္တညေပိ ပစ္စယာ’’တိ (၄-၁၂၀) သုတ္တေနေဝ။

၁၂၀။ ပုဗ္ဗ

ယဒါ စာတြာဓိသဒ္ဒပ္ပယောဂေါ တဒါ တေနေဝ ဝိဘတျတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ န သတ္တမီ ပယုဇ္ဇတေ၊ ယဒါ သတ္တမီ၊ န တဒါဓိသဒ္ဒေါ၊ တေနာ သကပဒေနေဝ ဝိဂ္ဂဟော ဧဝံ ဒဿနီယောတိ အာဟ- ‘ဣတ္ထီသု ကထာ ပဝတ္တာ’တိ၊ ဣတ္ထိသဒ္ဒတော သတ္တမီဘဝနေ ကာရဏမာဟ- ‘တံသမာနာဓိကရဏတ္တာ’တိ၊ တေန အဓိသဒ္ဒေန သမာနတ္ထတ္တာတိ အတ္ထော။

၁၂၁။ နာတော

သော စ အမာဒေသော၊ အာဒေသဿေဝါတိ အံအာဒေသဿေဝ၊ အပဉ္စမိယာတိ ပဉ္စမိံ ဝဇ္ဇေတွာ။ အညတြ ဝိဓီယမာနော-ယမမာဒေသော ပဉ္စမိယမ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ ပဉ္စမိယာ ပဋိသေဓေန သယမ္ပိ ပဋိသိဒ္ဓါ နာမ ဟောတီတျာဟ ‘အာဒေသဿေဝါယံ ပဋိသေဓော’တိ၊ လောပပဋိသေဓဿ ‘နာတော’တိ ပုဗ္ဗဝါကျေန ဝုတ္တဿ အယမ္ပဋိသေဓော နေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အထ ကထမိဒမပဉ္စမျာတျမာဒေသေနေဝါတိသမ္ဗန္ဓတိ န လောပ ပဋိသေဓေနာတိ ပရိဘာသမာဟ-‘အနန္တရဿ ဝိဓိ ဝါ ဟောတိ ပဋိသေဓော ¶ ဝါ’တိ၊ ဧတ္ထ အန္တရသဒ္ဒဿာနေကတ္ထတ္တေပီဟာန္တရာဠဝါစီတိ န ဝိဇ္ဇတေ အန္တရမ္မဇ္ဈမဿေတျနန္တရော၊ အန္တရာဠမတ္တပဋိသေဓေ ပယောဇနံ နတ္ထီတျန္တရာဠဂတဿ ဝိဓိနော ပဋိသေဓဿ စာဘာဝါနန္တရောတျုပ စရီယတေ အနန္တရာ ဂါမာတျာဒိ ဝိယ၊ ဒိဋ္ဌတ္တေ ပန မဇ္ဈဿ န ဝိဇ္ဇတေ-န္တရ မေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟေ သုတ္တေပျနန္တရဿ ဝိဓာနန္တရဿာပိ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒွိန္နမေကောပျနန္တရောတျုစ္စတေ၊ တေနေဝါနန္တရဿာတိ ပရိဘာသာယမေက ဝစနံ၊ ဣတိသဒ္ဒေါ ဣဒမတ္ထေ၊ ဣတိ ဣမာယ ပရိဘာသာယာဒေသေနာဘိသမ္ဗန္ဓတီတျတ္ထော၊ တေနာတိ ယထာဝုတ္တပရိဘာသာယ ဝသေန၊ ယေန ကာရဏေနာဒေသေနာဘိသမ္ဗန္ဓတိ တေနာတျတ္ထော၊ အလောပေါတိ လောပ ပဋိသေဓော၊ သာမတ္ထိယာလဒ္ဓန္တိ ဒွိန္နမတ္ထာနံ ဝိဓာနာယ ဒွေ ဝါကျာနိ ဘဝန္တိ၊ တတြ ‘နာတော’တီဒံ ပဋိသေဓဝိဓာယကမေကံ ဝါကျံ၊ ‘အမပဉ္စမိယာ’တိ ဒုတိယမမာဒေသဿ၊ တတြာပဉ္စမိယာတျာဒေသေနေဝါတိ သမ္ဗန္ဓတိ၊ ဝုတ္တဝိဓာနာ န လောပပဋိသေဓေန၊ တထာသတျမပဉ္စမိယာတိဒံ ဝါကျံ ယဒိ န ဝိသေသတ္ထမာလမ္ဗတေ တမန္တရေနာနုပပတ္တိတော-ညထာ ကိန္တျနေနာတ္ထဗလေန လဒ္ဓန္တိ အတ္ထော၊ အလောပေါတိ ဇောတေတီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဝါကျဘေဒေန ဝိဝရဏံ ကတံ၊ န ဧကဝါကျတ္တေနာတိ ဗျတိရေကော ဧကဝါကျတာယဉှိ ကာရိယ ဒွယဿပိ ပဉ္စမိယမ္ပဋိသေဓော သိယာ ‘ပဉ္စမိံ ဝဇ္ဇေတွာ တံ ကာရိယဒွယံ ဝေဒိတဗ္ဗ’န္တိ၊ ယဒိပိ သိဒ္ဓါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ယေန နာပ္ပတ္တိယာတျနေန ‘‘ယေန နာပ္ပတ္တေ ဝိဓိရာရဗ္ဘတေ၊ တဿ ဗာဓနမ္ဘဝတီ’’တိ မမ္ပရိဘာသမုပလက္ခေတိ၊ ကိမတ္ထမိဟာယံ ပရိဘာသာ ပဌျတေ ဣဟ သတ္ထေ-ပဝါဒါ ဥဿဂ္ဂေ ဗာဓန္တေတိ နိယမော၊ တတြ စုဿဂ္ဂါ ဒုဝိဓာ နိယတပ္ပတ္တယော အနိယတပ္ပတ္တယော စေတိ၊ ယေ သဗ္ဗတ္ထာပဝါဒဝိသယမ္ပဝိသန္တိ၊ တေ နိယတပ္ပတ္တယော ဝုစ္စန္တေ၊ ယေ ကွစိဒေဝါပဝါဒဝိသယမဝဂါဟန္တေ၊ တေ အနိယတပ္ပတ္တယော ဝုစ္စန္တေ၊ ဧဝံ ဒုဝိဓေသုဿဂ္ဂေသု ယေ-နိယတပ္ပတ္တယော၊ တေသမေဝ ဗာဓနမိစ္ဆီယတေ၊ န နိယတိကာနံ၊ တေန တပ္ပဒဿနတ္ထမယမ္ပရိဘာသာ ပဌျတေတိ၊ ယေနေတျုဿဂ္ဂဿ နိဒ္ဒေသော၊ နေတိ ပဋိသေဓဝါစီ နိပါတော၊ အပ္ပတ္တေ အသမ္ဖုဋ္ဌေ ဝိသယေ ဣတျဇ္ဈာဟာရိယံ၊ ယေန ဥဿဂ္ဂေန နာပ္ပတ္တေ ပတ္တေဧဝ သမ္ဖုဋ္ဌေဧဝ ဝိသယေတျတ္ထော… ‘ဒွေ ပဋိသေဓာ ပါကတမတ္ထံ ဂမေန္တီ’တိ ကတွာ၊ ဝိဓီယတီတိ၊ ပဋိသေဓော ဝိဓာနဉ္စ၊ အာရဗ္ဘတေ ဝိဓီ

ယတေ ¶ ပဌျတေတျတ္ထော၊ အနေနာပဝါဒဝိဓိန္ဒဿေတိ၊ တဿေတိ အာဒေါယေနေတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿဥဿဂ္ဂဿဗာဓနမ္ဘဝတျပဝါဒေန၊ ယေန တွပ္ပတ္တေ ဝိသယေ အာရဗ္ဘတေ တဿ ဗာဓနံ န ဘဝတီတျတ္ထော၊ ကုတောတိ စေ အနဝကာသတ္တာ၊ တထာဟိ ယဒိ ဥဿဂ္ဂေန သဗ္ဗော ဝိသယော ဂဟိတော သိယာ၊ ကော-ပဝါဒဿအညော ဝိသယော သိယာ၊ တသ္မာ အနဝကာသတ္တာ (န) အပ (ဝါဒေ) ပန တဿ ဗာဓနမ္ဘဝတီတျဝသေယံ၊ ယေန တုဿဂ္ဂေန ကောစိ ဒေဝါပဝါဒဝိသယော-နုပ္ပတ္တောသိယာ၊ နသဗ္ဗော၊ တမ္ပတိ သာဝကာ သတ္တာ တမ္ဗာဓတေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ‘ပဉ္စပူလိမာနယေ’တျတြ ပဉ္စန္နံ ပူလာနံ သမာဟာရောတိ ဝိသေသနသမာသော ‘‘နဒါဒိတောဝီ’’ (၃-၂၇) သမာဟရဏံ သမာဟာရောတိ သမာဟာရဿပိ ဘာဝရူပတ္တာ အာဟ ‘ဘာဝပ္ပဓာနတ္တေပီ’တိ၊ ဂုဏဘူတဒဗ္ဗာနိ ပူလာနိ။

၁၂၅။ ဣမ

သုတ္တေ အနိတ္ထိယန္တိ ကိမတ္ထိယ (မနေန) ပဋိသေဓဝစနေန၊ ယတော ဣမဿေတွေဝါနိတ္ထိလိင်္ဂေန နိဒ္ဒေသောတိ မနသိကတွာ အာဟ-နာမဂ္ဂဟဏေ’ဣစ္စာဒိ၊ ‘‘နာမဂ္ဂဟဏေ လိင်္ဂဝိသိဋ္ဌဿာပိ ဂဟဏ’’န္တိ ပရိဘာသာယံ၊ တတ္ထ လိင်္ဂေန သုတ္တေ နိဒ္ဒိဋ္ဌတော အညေန ကေနစိ ဝိသိဋ္ဌံ နာမံ လိင်္ဂဝိသိဋ္ဌံ၊ တဿ၊ ယတ္ထ သဒ္ဒသာမညသန္နိဿယနံ၊ တတ္ထ နာမဂ္ဂဟဏေ သတိလိင်္ဂဝိသိဋ္ဌဿာပိ ဂဟဏံ ဟောတိ… သာမညေ သဗ္ဗဝိသေသာနုပ္ပဝေ သတောတျဓိပ္ပာယော၊ ဣဒမေဝါတိ အနိတ္ထိယန္တိ ဝစနမေဝ၊ ဉာပကန္တိ ပတ္တိ ပုဗ္ဗကော ပဋိသေဓော၊ သော ဣတ္ထိယမ္ပတ္တိယံ သတိ အနိတ္ထိယန္တိ ကတော သိယာတိ အနိတ္ထိယန္တိ ပဋိသေဓဝစနမေဝေမံ ပရိဘာသံ ဉာပေတီတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ ဣမိဿာ ပရိဘာသာယ သာမတ္ထိယလဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။

၁၂၇။ သိမှ

အနပုံသကဿာတိ ပရိယုဒါသောတိ အနပုံသကဿာတိ ဧတ္ထ နဉ္သဒ္ဒဿ ပရိယုဒါသော-တ္ထောတျတ္ထော။

၁၂၉။ မဿာ

တန္နေတိအာဒိနာ ကတ္ထစိ ပရိဘာသာဝတိရနိစ္စာတိ သူစေတိ။

၁၃၀။ ကေဝါ

ဟောတု ¶ သိတော-ညတြကေ သတိ သာဒေသော၊ သိမှိ တု ကပ္ပစ္စယာ ပဌမမေဝ ကတော မဿ သာဒေသောတိ တပ္ပစ္စယေ သတိ ‘ကေဝါ’တိ ကိံ သာမညေန သာဒေသဝိဓာနေနေ တျာသင်္ကိယ သုတ္တဿ သာမည ဝိဓာနေ ဖလံ ဒဿေတုံ ‘ကေနေကတ္ထတာယံ’တျာဒိမာဟ၊ ကေနေကတ္ထတာယန္တိ ကပ္ပစ္စယေန သဟ ဏာဒိဝုတ္တိယံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂဿာတိ အသုဘာဂဿ ပဒတ္တာဘာဝါတိ ‘‘ဧကတ္ထတာယာ’’တိ (၂-၁၁၉) ဝိဘတ္တိယာ ပဒတ္တသာဓိကာယာပဂမေန ပဒတ္တာဘာဝါ၊ ပဒသင်္ခါရနိဗန္ဓနောတိ ပဒ သိဒ္ဓိ ဟေတုကော၊ ‘‘နိမိတ္တာဘာဝေ နေမိတ္တိကဿာပျဘာဝေါ’’တိ ဉာယဿာယမတ္ထော ‘‘နိမိတ္တံ ကာရဏံ ဟေတူတျနတ္ထန္တရံ၊ နိမိတ္တဿ အဘာဝေါ နိမိတ္တာဘာဝေါ၊ တသ္မိံ နိမိတ္တာဘာဝေ ဟေတုဝိနာသေတျတ္ထော၊ နိမိတ္တာ အာဂတော နေမိတ္တိကော၊ ဖလဘူတော ဓမ္မော၊ နိမိတ္တေ ဘာဝေါ ဝါ နေမိတ္တိကော၊ နိမိတ္တဿာဘာဝေ တံ ဟေတုတော ပဝတ္တဿ နေမိတ္တိကဿ ဖလဿာပျဘာဝေါ ဘဝတီ’’တိ၊ တထာဟိ ဆတ္တနိမိတ္တဆာယာ ဆတ္တာပါယေန ဘဝတိ၊ ပဒီပနိမိတ္တဒဿနံ ပဒီပါပါယေ န ဘာတိ၊ တထေဟာပိ နိမိတ္တတော ပဝတ္တာနံ နိမိတ္တာဘာဝေ အဘာဝေါယေဝ ယုတ္တိ မာတိ မညတေ၊ အညတြစာတိ သိတော အညတြ စ။

၁၃၁။ တတ

တျဧတာနံ တကာရဿ ပရိစ္စာဂါယ ‘တတဿာ’တိ ဝုတ္တံ။

၁၃၂။ ဋသ

ဣမိဿာယာတျာဒီသု ‘‘ဿံ ဿာ ဿာယေ’’တျာဒိနာ (၂-၅၂) ဣ၊ ‘‘တဒါဒေသာ တေ ဝိယ ဟောန္တီ’’တိ ပရိဘာသတော သာဒျာဒေသီနံ ဂဟဏာဿာယာဒေသာဒီနံ ဂဟဏသမ္ဘဝေပိ ကိံ ဿာယာဒိဂ္ဂဟဏေ န သုတ္တဂုရုကရဏေနေ တျာသင်္ကိယ‘ဿာယာဒိဂ္ဂဟဏ’မိစ္စာဒိ၊ ဝုတ္တိ ဂန္ထော ဝုတ္တောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘နနု စေ’တျာဒိ၊ ဋသသ္မာဒိကံ ‘ဋသသ္မာသ္မိန္နန္နာသွိမဿ စာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နမာဒီနမ္ပိ ဝိဓိဂ္ဂဟဏာယ [နာဒီနမ္ပဝိဂ္ဂဟာယ (ပေါတ္ထကေ)]၊ တဿာ

ဒေသိနော ¶ အာဒေသော တဒါဒေသော၊ တဿ၊ တဿ အာဒေသိနော ဂဟဏံ တဂ္ဂဟဏံ၊ တေန။

၁၃၄။ ဒုတိ

အညထာတိ ဂုရုနိဒ္ဒေသမကတွာ အညေန လဟုပ္ပကာရေန နိဒ္ဒိသနေ သတိ၊ ဧကဝိဘတ္တိနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာတိ‘ဒုတိယာယောဿာ’တိ ဧကဝိဘတ္တိယာ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ အညထာတိအာဒိနာ နေကဒေသောတိဝစနပရိယန္တေနေတေန ‘န တွေကဝိဘတ္တိယုတ္တာန’န္တိ ပရိဘာသေကဒေသဿ အဓိပ္ပာယော ပကာသိတောတိ ဉာတဗ္ဗံ၊ ဧတဒေဝါနုဝတ္တတီတျနေန တု ‘‘ဧကယောဂ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနမ္ပေကဒေသော-နုဝတ္တတေ’’တီမဿ၊ ဧကဝိဘတ္တိယုတ္တာနံ ဧကဒေသော နာနုဝတ္တတေတိ ယောဇနာ ပရိဘာသာယံ၊ ဉာပေတီတိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ သာမတ္ထိယေန ဉာပေတိ။

၁၃၉။ နာညံ

အပ္ပဓာနပ္ပဋိသေဓတော သဗ္ဗာဒီနံ တဒန္တဝိဓိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ဟိ သဗ္ဗာဒိဂ္ဂဟဏေ ကော ပသင်္ဂေါ ပိယသဗ္ဗာဒီနံ၊ ယတော အပ္ပဓာနပ္ပဋိသေဓော၊ ကရီယတေ တေန ပရမသဗ္ဗေဣစ္စာဒိ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ-‘အပ္ပဓာနပ္ပဋိသေဓော’ဣစ္စာဒိ။

၁၄၀။ တတိ

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ကတ္တရိ ကရဏေ ဝါ၊ ကတ္တရိ တတိယာသိဒ္ဓိမာဟ-‘ကရောတိ’စ္စာဒိ၊ ကရောတိမှိ ကရဓာတုမှိ ဂမ္မမာနေ၊ မာသေန ကတာတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ… မာသေန ကတာနံ ပုဗ္ဗာနန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ၊ ပုဗ္ဗဘာဝေတိ ပုဗ္ဗဘဝနေ မာသဿ ကရဏတ္တံ၊ ဧတ္ထ တု မာသေန ကရဏဘူတေန ပုဗ္ဗဘူတာနန္တိ အတ္ထော၊ တေနေဝေတ္ထာပိ ဘဝန္တီတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

၁၄၁။ စတ္ထ

စဿ အတ္ထော စတ္ထော၊ သောယေဝါတိ ဧတ္ထ သမာသဿ ပရာမာသော၊ စတ္ထော ဧတ္ထ သမ္ဘဝတိ ကိန္တု သဗ္ဗာဒိ န စတ္ထသမာသဝိသယောတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

၁၄၄။ မနာ

ကိံ ဗဟုလံဝိဓာနာ ‘ဝုဒ္ဓျဘာဝေါ’ [ဩတ္ထာဘာဝေါ (ပဉ္စိကာယံ)] တိ ပါဌေန ပယောဇနံ ယေနေ တဒတ္ထမေဝ ¶ ‘‘သုမေဓာဒီနမဝုဒ္ဓိ စေ’’တိ ဂဏပါဌော ကတော၊ ဟေမသဒ္ဒေန ဟေမမယာနိ ဂဟိတာနျဘေဒေနတျာဟ- ‘ဟေမမယာနီ’တိ၊ ကပ္ပန သဒ္ဒေန သီသာလင်္ကာရဇာလာနိ ဂယှန္တိ၊ တာနိယေဝ ဝါသသာနိ ပဋာ တံသရိက္ခတာယ၊ သကတ္ထေပိ ယထာဂမမ္ဘဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဗာဏာဒီသု အဘိဓေယျေသု မနာဒီသု န ပဋ္ဌီယန္တီတိ ယောဇနာ၊ ဗာဏာဒီသုတိ ဗာဏ သဒ္ဒက္ခယာဒီသု၊ အဟသဒ္ဒဿ မနာဒိကာရိယာသမ္ဘဝါ အဟသဒ္ဒေါ မနာဒီသု န ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ရဟသီတိ နိပါတတ္တာ ဣကာရဿ စ အသဗ္ဘဝါ ရဟသဒ္ဒေါ စ မနာဒီသု န ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သဇ္ဈာဟာရော သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣကာရဿ ကစ္စာယနေ သ္မိနော ကရီယမာနဿ ဣကာရာဒေသဿ စ၊ ရဟတိသဒ္ဒဿ နိပါတတ္တံ သဘာဝတော ပကာသေတုံ ‘ရဟသီတျာဒိ’မာဟ၊ ရဟောသဒ္ဒေတိ ဧတ္ထ ရဟသဒ္ဒေါတိ ပါဌော-ဝဂန္တဗ္ဗော၊ တေနာတိ ယေန အဟသဒ္ဒဿ မနာဒိကာရိယာသမ္ဘဝေါ ရဟသီတိစ နိပါတော၊ တေန၊ ဣဟမနာဒီသု။

၁၄၆။ ဘဝ

ဂေတိ ဂသညေ ပရေ၊ ကုတော-နုဣစ္စာဒေါ ဘော’ဣတိ ဗဟုဝစနန္တော နိပါတော၊ တထာသတိ ‘တယောဇနာ’တိ ယုဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ နိပါတတ္တံ သမတ္ထေတီတိ [နိပါတမတ္တေတိ] ဒဿေတုမာဟ- ‘ဗဟုတ္တေ’စ္စာဒိ။

၁၄၈။ န္တဿံ

သတ္တမျန္တံ ဘဝတီတိ သေသော၊ နနုစန္တဿာတိ ဝုတ္တေ န္တန္တုပ္ပစ္စယောဝါဝသီယတိ၊ န တဒန္တဝိဓီတိ [န္တန္တုပ္ပစ္စယောဝ နာဝသီယတိ၊ တဒန္တဝိဓိပီတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ] အာဟ- ‘န္တပ္ပစ္စယ ဿေဝေ’စ္စာဒိ၊ သုတတ္တာတိ သောတဝိညာဏေန ဂဟိတတ္တာ ပစ္စက္ခတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အနုမိတဿ ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ (၁-၂၆) လိင်္ဂတော တဒန္တသင်္ခါတ အတ္ထဒဿနသင်္ခါတအနုမာနညာဏေန ဝိညာတဿာတိ အတ္ထော။

၁၅၄။ ရာဇ

ဒဠှော ဓမ္မော ဓနု အဿ ဒဠှဓမ္မာ။ ရာဇာဒီသွိမပ္ပစ္စယေ ပဌိတေ

တဒန္တော ¶ ပစ္စယဂ္ဂဟဏ ပရိဘာသာယ ဂယှတီ တျာဟ- ‘ဣမိနာ ဣစ္စာဒိ။

၁၆၂။ လ္တု

ပစ္စယဣစ္စာဒိနာ ‘‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယသ္မာ သော ဝိဟိတော တဒါဒိနော တဒန္တဿ စ ဂဟဏ’’န္တိ ဉာယံ ဒဿေတိ၊ တတ္ထ ယတော ဝိဟိတော တံ ဝိနာ န ဘဝတိ ပစ္စယောတျနေန ဉာယေန ပတ္တောယေဝါတ္ထော အာချာယတေ ‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယသ္မာ သော ဝိဟိတော၊ တဒါဒိနော ဂဟဏ’န္တိ၊ ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿေ’’တိ တဒန္တဂ္ဂဟဏံတျာချာယတေ ‘တဒန္တဿ စ ဂဟဏ’န္တိ၊ သော ပကတိဝိသေသော အာဒိ ယဿ သမုဒါယဿ သော တဒါဒိ၊ သော ပစ္စယော-န္တေ ယဿ သမုဒါယဿ သော တဒန္တော၊ တာဒိသဿ တဒါဒိတဒန္တသမုဒါယဝိသေသဿ ဂဟဏံ၊ န တု တဒန္တမတ္တဿေတျတ္ထော၊ ဣဟ တု တဒန္တဂ္ဂဟဏမေဝါနုရူပန္တိ’ ဒဿေတုမာဟ-‘‘ကတ္တရိ လ္တုဏကာ’’တိ ဣမိနာ တျာဒိ၊ တဒါဒိတဒန္တ သမုဒါယဿ တု ဂဟဏေ ဖလံ ‘ဗျဇိဂိသီ’တိအာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တဉ္စ ‘‘တုံသ္မာ လောပေါစိစ္ဆာယံ တေ’’တိ (၅-၄) သုတ္တေ သယမေဝ ဝက္ခတိ။

၁၆၅။ သလော

ကစ္စာယနေ ‘‘သကမန္ဓာတာဒီနဉ္စေ’’တိ (၂-၃-၄၄) သုတ္တိတံ၊ သောပိ လ္တွန္တောယေဝါတျဘိမတသိဒ္ဓီတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တိယမုဒါဟဋံတျာဟ- ‘သကမန္ဓာတု’ဣစ္စာဒိ၊ လ္တွန္တော မန္ဓာတုသဒ္ဒေါ အတ္ထီတိ ‘သကမန္ဓာတု’ သဒ္ဒေါပိ လ္တွန္တောတိ သဇ္ဈာဟာရော ပဒသမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တတောပီတိ န ကေဝလံ ကတ္တုတောဝ၊ မန္ဓာတုသဒ္ဒဿ လ္တွန္တတံ သာဓေတွာ သကမန္ဓာတုသဒ္ဒမ္ပဋိပါဒေတုံ ‘သဗ္ဗေသ’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၆၉။ ဋပ

သင်္ချာသဒ္ဒေါ ယဒီပိ သင်္ချာနေ ဝတ္တတေ၊ တထာပိ သင်္ချာနဒွါရေနိဓသင်္ချေယျေ ဝတ္တတီတျာဟ-‘စုဒ္ဒသဟိ သင်္ချာဟီ’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ စုဒ္ဒသသဒ္ဒဝစနီယာဝ ပဉ္စာဒိသင်္ချာ၊ ယတော သင်္ချာသဒ္ဒေါ နေဟ ပရိဂ္ဂဟိတောတိ။

၁၇၅။ ဒိဝါ

ဒိဝသတော သ္မိနော ဋိမှိ ပုဗ္ဗသရလောပေ ဒိဝိ။

၁၈၁။ ယောနံ

ဒုတိယာဂ္ဂဟဏေနာတိ ¶ ‘ဒုတိယာယောဿ နေ ဝါ’တျေဝံ သုတ္တ ရစနာယံ ဒုတိယာဂ္ဂဟဏေန။

၁၈၅။ နာမှိ

ဧနာဒေသဿာသမ္ဘဝါတိ နာဿ သ္မာဒေသတ္တာ။

၁၈၇။ ဂဿံ

ဥဘယဝိကပ္ပောတိ သမာသာသမာသပက္ခဒွယဝိဓာနံ၊ ကစ္စာယနဝုတ္တိ ကာရဿ ဝိပ္ပဋိပတ္တိမာဝီကတ္တုမာဟ-‘ကစ္စာယနေ’စ္စာဒိ၊ ဣတ္ထိပုမန္နပုံသက သမူဟောတိ ဧတ္ထာယန္တေသံ သာဓနက္ကမော ‘ဒွန္ဒဆဋ္ဌီဟိ သမာသေ ဣတ္ထိပုမနပုံသကသမူဟော’တိ ဌိတေ ‘‘သမာသေ စ ဝိဘာသာ’’တိ (၂-၂-၃၅) ပုမန္တဿ အမာဒေသေ ‘‘ဝဂ္ဂန္တံ ဝါ ဝဂ္ဂေ’’တိ (၁-၄၂) နိဂ္ဂဟီတဿ ဝဂ္ဂန္တော။

၁၉၂။ ပုမ

ကမ္မာဒိတ္တာ ဧနဿာပိ အဘာဝပက္ခေတိ ‘‘နာ ဿေ နော’’တိ (၂-၈၀) ကမ္မာဒိတော နာဿ ဧနာဒေသကရဏတော ဝုတ္တံ။

၁၉၇။ ဣမေ

အာဒေသော ကထနံ၊ အနွာဒေသော-နုကထနမိစ္စာဟ-‘အနွာဒေသော ကထိတာနုကထန’မီတိ၊ ကထိတဿာနုကထနံ ကထိတာနုကထနံ၊ အနေန စ နေဟ ပစ္ဆာ ဥစ္စာရဏမတ္တမနွာဒေသော၊ ကိဉ္စရဟိ ဧကဿာဘိဓေယျဿ ပုဗ္ဗသဒ္ဒေန ပဋိပါဒိတဿ ဒုတိယမ္ပတိပါဒနမနွာဒေသောတိ ဝဒတိ၊ တေနေဟ န ဘဝတိ ‘ဒေဝဒတ္တံ ဘောဇယ၊ ဣမဉ္စ ယညဒတ္တ’န္တိ၊ ကေနစိ ဝိသေသန္တရယောဂေန ကထိတဿာနုကထနံ အနွာဒေသောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထမ္ပန ဝိသေသန္တရယောဂေါ ဂမျတေစ္စာဟ- ‘သာမတ္ထိယာ’တိ၊ ကေနစိ ဝိသေသေနာယောဂေ ဝုတ္တဿေဝ ပုနဗ္ဗစနာနုပပဇ္ဇနံ သာမတ္ထိယံ၊ တေနေဝါဟ- ‘အညထေ’စ္စာဒိ။

၁၉၈။ ကိဿ

နဝိရုဇ္ဈတီတိ ဣမိနာ ‘‘ဣတ္ထိယမတွာ’’တိ (၃-၂၆) သာမညေန ဝိဓာနတော သျာဒျန္တမဇ္ဈေပိ ဣတ္ထိယမ္ပစ္စယော နဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝဒတိ။

၂၀၄။ နမှိ

နနု ¶ ယထာက္ကမံ နံဝိဘတ္တိက္ကမေနာပိ သမ္ဘဝတိ၊ တထာသတိ ‘ဒွိန္နံ သဒ္ဒါနံ ဒွေအာဒေသာ ကမေနေ’စ္စေဝ ကသ္မာ ဝုတ္တံ တျာသင်္ကိယာဟ ‘န နံဝိဘတ္တိက္ကမေနာပီ’တိ။ ကာရဏမာဟ- ‘တဿာနပေက္ခိတတ္တာ’တိ၊ ဣမိနာ နိဿယကရဏမေကာ သတ္ထိယာ ယုတ္တီတိ ဒဿေတိ၊ အပေက္ခိတေ ကထံ ဘဝေယျာ တျာဟ- ‘ယဒိ ဟိ’စ္စာဒိ၊ အပေက္ခိတိ ယထာက္ကမံ၊ ဧဝမညတေ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဇာတိနိဒ္ဒေသေန ဒွေပိ နံ ရူပါနိ ဂယှန္တိ၊ တထာပိ ‘တိစတုန္န’န္တိ ဝိယ ဗျတ္တိနိဒ္ဒေသောဝ ယထာက္ကမောပကာရီယမာနာန၊ မနုဒေသဿ တထာ ဝိညယမာနတ္တာတိ နံသုဣစ္စေဝ ဝဒေယျ၊ န တထာ ဝုတ္တံ၊ တတော-ဝသီယတေ ‘န ယထာက္ကမမေတ္ထာပေက္ခိတ’န္တိ။

၂၀၅။ န္တ

နနု န္တန္တူနန္တိ တဒန္တာ ဂယှန္တိ ပစ္စယဂ္ဂဟဏပရိဘာသာယ၊ တထာ သတိ ကာရိယိတ္တေန တဒန္တာဝ ဂယှန္တိ ကထံ န္တန္တူယေဝါ တျာသင်္ကိယာဟ- တေယေဝေ’စ္စာဒိ၊ ပစ္စက္ခတာယာတိ [သုတထာယ-ပဉ္စိကာ] သုတတ္တာ၊ ဗလဝတ္တာ တေယေဝ ကာရိယိတ္တေန ဂယှန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ န တဒန္တာ၊ ဒုဗ္ဗလာတိ ဗျတိရေကံ ဝတွာ ဒုဗ္ဗလတ္တေ ကာရဏမာဟ- ‘အနုမိတတ္တာ’တိ၊ အနုမိတတ္တံ သာဓေတုမာဟ- ‘အနုမိတာဟိ’စ္စာဒိ၊ ဘဝိဘတ္တီနန္တိ ပါဌော ယုတ္တ တရော၊ တဿ အန္တာဒေသေ အကာရေတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၁၉။ ယောမှိ

ယောမှီတိ သတ္တမျန္တဇာတိနိဒ္ဒေသာ လဗ္ဘမာနတ္ထဝသေန ‘ပစ္စေက’န္တိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝါဟ ပဉ္စိကာယံ- ‘ကထမိဒမဝသီယတေ ယောမှီတိ နိဒ္ဒေသာ’တိ၊ တဿဒါနိ အတ္ထမ္ပကာသေတုံ ‘ပစ္စေကန္တိ ဧကေကသ္မိ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကေကသ္မိံ ယောမှိ ဒွိန္နံ အာဒေသာနံ သမ္ဘဝါ အာဒေသီနမ္ပိ ဗဟုတ္တသမ္ဘဝေါတိ သုတ္တေ ‘ဒွိန္န’န္တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော၊ ဝုတ္တိယမ္ပန ပစ္စေကံ ယောမှိ ပစ္စေကံ ဒွိသဒ္ဒသမ္ဘဝါ ‘ဒွိဿာ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယာယမ္ပိ ဒုဝေ ဒွေ။

၂၂၈။ နာသ္မာ

ပကတဝသေနာတိ ¶ တုမှာမှာနမာဒေသာနမဓိကတဝသေန၊ ကမမနတိက္ကမ္မ န ဘဝန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၂၃၀။ စံဝါ

ကစ္စာယနာစရိယော တုမှာမှေဟိ ပရာယ စတုတ္ထီ ဆဋ္ဌီ သဝိဘတ္တိယာ ‘‘သဿံ’’တိ (၂-၃-၃) သုတ္တေန အမာဒေသံ ဝိဓာယ ‘တုမှံ အမှ’န္တိ ဗဟုဝစနရူပါနိ သာဓေတိ… ဧကသ္မိမ္ပိ အတ္တနိ ဂုရုအာဒိကေ စ ဂါရဝ ဝသေန ဗဟုဝစနရူပဒဿနတောတိ ဒဿေတုမာဟ-တုမှံ အမှ’န္တိအာဒိ၊ တဿာယုတ္တတ္တာ ‘တမယုတ္တ’န္တိ ဝတွာ အယုတ္တတံ သာဓေတိ ‘ဧဝံ ဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ဣမသ္မိမ္ပန သတ္ထေ ဧကသ္မိမ္ပိ သဗ္ဗထာ ဗဟုဝစန ရူပသာဓနက္ကမံ ဒဿေတုံ ‘ဣဓ ပနာ’တိအာဒိမာရဒ္ဓံ။

၂၃၂။ အပါ

နေနာတိ နကာရေန၊ ပဒသညာဝိဓာယ ကဝစနာဘာဝေပီတိ ပါဏိနိ ယာနမိဝ သျာဒိတျာဒျန္တာနံ ပဒသညာဝိဓာယကဿ သုတ္တဿ အဘာဝေပိ၊ အနွတ္ထဝသေန ပဒန္တိ ဂယှမာနေ အတိပ္ပသင်္ဂေါပိ သိယာတိ အာဟ-‘ရုဠှိယာဝါတိပ္ပသင်္ဂါ ဘာဝေါ’တိ၊ အာချာတံ သာဗျယကာရက ဝိသေသနံ ဝါကျန္တိ ကေစိ၊ ဧကာချာတိကံ ဝါကျန္တျပရေ၊ တံ သဗ္ဗံ ဧကတော သင်္ဂဟေတွာ ‘ပဒသမူဟော ဝါကျ’န္တိ ဝုတ္တိကာရေန ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုမာဟ- ‘သာဗျယေ’စ္စာဒိ၊ အာချာတံ တျာဒျန္တမာဟု၊ အဗျယမသင်္ချံ၊ အာချာတံ သာဗျယံ သကာရကံ သဝိသေသနဉ္စ ဝါကျေသညံ ဘဝတီတျတ္ထော၊ ဝိသေသနန္တိ ကာရကဝိသေသနဿ ကိရိယာ ဝိသေသနဿ စ သာမညေန ဂဟဏံ၊ သာဗျယံ-သဒ္ဓိံ ဝစတိ၊ သကာရကံ ဩဒနံ ပစတိ ဒေဝဒတ္တော ပစတိ၊ သကာရကဝိသေသနံ-မုဒုံ ဝိသဒမောဒနမ္ပစတိ၊ ဒဿနီယော ဒေဝဒတ္တော ပစတိ၊ သကိရိယာဝိသေသနံ- မုဒုံ ပစတိ၊ မန္ဒံ ပစတိ၊ ပဒသမူဟော ဝါကျန္တိ ဝုတ္တေ အယမ္ပိ အဓိပ္ပာယဝိသေသောဝသီယတီတိ ဝတ္တုမာဟ-ဝတ္တု’မိစ္စာဒိ၊ ယထေစ္စာဒိနာ အနေကာချာတိ ကမ္ပိ ဂုဏပ္ပဓာနဘာဝေ နောပကာရတော ဝါကျမေကမ္ဘဝတိ… ပဒ သမူဟော ဝါကျန္တိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဝဒတိ၊ ယထာ ဝါကျနာနတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဟာပီတိ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္ထေတျာဒေါပိ။

၂၃၃။ ယောနံ

ဟိဂ္ဂဟဏေ ¶ ပဉ္စမီဟိဿာပိ ဂဟဏမ္ဘဝေယျာတိ သုတ္တေ ‘အပဉ္စမျာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပကန္တိ ဂါထာပါဒေ တုမှေဟိတိအာဒိသူ တတ္တာ န ဝေါအာဒေသော၊ တုမှေ တိဋ္ဌထ နဂရေတိ ပုဗ္ဗဝါကျတော ဝါကျန္တရတ္တာ ဧကဝါကျတာ နတ္ထိ၊ တုမှေ ဝိယ ဒိယ ဒိဿန္တိ အမှေ ဝိယ ဒိဿန္တီတိ ဝိဂ္ဂယှ ‘ဒိသ-ပေက္ခဏေ’ ဣစ္စသ္မာ ‘‘သမာနညဘဝန္တယာဒိ တူပမာနာ ဒိသာ ကမ္မေ ရီရိက္ခကာ’’တိ (၅-၄၃) ကပ္ပစ္စယေ ‘‘နတေ ကာနုဗန္ဓနာဂမေသူ’’တိ (၅-၈၅) ဧတ္တာဘာဝေ ‘‘သျာဒိသျာဒိနေကတ္ထ’’န္တိ (၃-၁) သမာသေ စ ‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ (၂-၁၁၉) ဝိဘတ္တိလောပေ စ ‘‘သဗ္ဗာဒီနမာ’’တိ (၃-၈၆) အာ ‘တုမှာဒိသာန’မိစ္စာဒိ။

၂၃၅။ အနွာ

ပစ္ဆာ အာဒေသော အနွာဒေသောတိ ဂဟိတေ ကထိတာနုကထနန္တိ ကထံ ဉာယတီတိ အာဟ- ‘ပစ္ဆာ ကထနဉ္စ ကထိတာပေက္ခန္တိ ကတွာ’တိ။

၂၃၆။ သပု

သဟ ဝိဇ္ဇမာနော ပုဗ္ဗော ယဿ သော သပုဗ္ဗော။

၂၃၇။ နစ

အပရမ္ပရယောဂပ္ပတိပတျတ္ထန္တိ ‘ဂါမနဂရာနံ စေနာ’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ ပရမ္ပရယောဂဿ အဂ္ဂဟဏတ္ထံ။

၂၄၀။ နသာ

ဇဋာ အဿ အတ္ထီတိ ဇဋိလော၊ သောဝ ဇဋိလကော၊ ဇဋိလကာတိ ဧကတ္ထေ နိဒဿိတဝိသေသဝစနံ၊ မာဏဝကာတိ ဝိယ န သာမညဝစနံ၊ အသတ္တေ သမ္ပတ္တေတိ ဣဒံ ‘‘အာမန္တဏံ ပုဗ္ဗမသန္တံ ဝါ’’တိ (၂-၂၃၉) သုတ္တဿ သာမညတာ ဝုတ္တံ၊ သာမညဝစနဿ ပဋိသေဓောတိ ဣမိနာ ဝိသေသဝစနေ ဇဋိလကဣစ္စတြ ‘အာမန္တဏံ ပုဗ္ဗမသန္တံ ဝါ’’တီမဿ ပတ္တိန္ဒဿေတိ၊ ဒေဝဒတ္တာဒိသာမညဝစနေတိ ဒေဝဒတ္တော ဒေဝဒတ္တသဒ္ဒေါ အာဒိ ယဿ၊ တဉ္စ တံ သာမညဝစနဉ္စ၊ တသ္မိံ ဒေဝဒတ္တာဒိသာမညဝစနေ မာဏဝကေ မာဏဝကသဒ္ဒေ ပရဘူတေ သတိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အသတ္တေတိ ဣမိနာ ¶ ဣဒံ ဒီပေတိ ‘‘ဒေဝဒတ္တာတိ ဝိသေသဝစနတ္တာ ပဋိသေဓာဘာဝါ ပုဗ္ဗပရာနမုဘိန္နမ္ပိ ‘‘အာမန္တဏံ ပုဗ္ဗမသန္တံ ဝါ’’တီဒံ ပပ္ပောတီ’’တိ။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ

ဒုတိယကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။