အည > ဗျာကရဏ ဂန္ထ-သင်္ဂဟော > မောဂလ္လာနပဉ္စိကာ

နနု ¶ စ ‘ဏော ဝါပစ္စေ’တိ ဝစနတော ကထံ ပကတိဝိသယာဝဂမော သိယာ။ ယထာကထဉ္စိ ပကတိဝိသယာဝဂမေပိ သာမညဝစနတော ပန ဓမ္မေနာပစ္စန္တျာဒေါ ယတော ကုတောစိ ဓမ္မေနိစ္စာဒိတောပိ သိယာ ဏာ ဒိပစ္စယောတျာသင်္ကိယာဟ ‘အပစ္စဝတာ’စ္စာဒိ။ အပစ္စဿာတိ အပစ္စတ္ထဿ၊ အပစ္စဝတာတိ ‘‘ဏော ဝါပစ္စေ’’တိ ဝသိဋ္ဌာဒျတ္ထဿေဝ ပရိဂ္ဂဟဏာယ သာမညဝစနတော ယော အပစ္စဝါ တတော၊ အတ္ထတော ပန အသမ္ဘဝါ ဒဗ္ဗာစကသဒ္ဒါဝ သာမတ္ထိယေန ဆဋ္ဌိယန္တာ သဗ္ဗလိင်္ဂဝစနာ ဇာယတေတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။ ဓမ္မသ္မာပစ္စံတျာဒီသု ဏာဒိပ္ပစ္စယော (န ဇာယတေ) တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဓမ္မေနာတိ ဓမ္မေန ကရဏဘူတေန။ ဓမ္မာယာတိ ဓမ္မတ္ထံ၊ ဓမ္မသ္မာတိ ဓမ္မဟေတုနာ၊ တတော အသမ္ဘဝေ ကာရဏမာဟ ‘သာပေက္ခတ္တာ’တိ။ သာပေက္ခတ္တမေဝ သမတ္ထေတိ ‘အပစ္စဝါဟိ’စ္စာဒိနာ၊ ဓမ္မေနာပစ္စံ ကဿာတိ ပုစ္ဆိတွာ ဒေဝဒတ္တဿာတိ အပေက္ခိယမာနံ ဝဒတိ။ ဒေဝဒတ္တဿာတိ အပစ္စဝါ ဒေဝဒတ္တာဒိ အပေက္ခီယတေတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဟိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ န ဟေတ္ထ ဏာဒိဝုတ္တိ အညတ္ထ [နဟေတကာမန္တတ္ထ (ပေါတ္ထကေ)] သာပေက္ခတ္တာ ကမ္ဗလော ဝသိဋ္ဌဿာပစ္စံ ဒေဝဒတ္တဿာတိ ဧတ္ထ ပန ဝသိဋ္ဌော-ပစ္စဝါတိ တတော ဆဋ္ဌိယန္တာ ဟောတိစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘န စေ’စ္စာဒိ။ န စ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကာရဏမာဟ- ‘အသမ္ဗန္ဓာ’တိ။ န ဟေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝသိဋ္ဌဿ ကမ္ဗလာပေက္ခတ္တေန အပစ္စဿ စ ဒေဝဒတ္တာပေက္ခတ္တေနာတ္ထန္တရာပေက္ခာယ ဝသိဋ္ဌဿာပစ္စေန သမ္ဗန္ဓာဘာဝါယေဝ ဝသိဋ္ဌဿ အပစ္စံ ဝါသိဋ္ဌောတိ ဏာဒိဝုတ္တိယာ ဘာဝေ သာမတ္ထိယံ နတ္ထိ၊ သမတ္ထဉှိ ဝသိဋ္ဌံ ရာဇပုရိသာဒိ သမာသဝုတ္တိယမေကတ္ထတ္တမိဝ ဝါသိဋ္ဌာဒိဏာဒိဝုတ္တိယံ ဏာဒိပ္ပစ္စယမုပဇနယတိ၊ နာသမတ္ထံ၊ တတော သဗ္ဗမေဝေတမ္မနသိ နိဓာယ ဝုတ္တံ- ‘အသမ္ဗန္ဓာ’တိ။

ယဒိ ¶ ပနေတ္ထ ဏာဒိပ္ပစ္စယော သဗ္ဗထာ သမ္ဗန္ဓမပေက္ခတေ၊ တဒါ ဝိသေသတော ယဿာပစ္စေန သမ္ဗန္ဓော တတောဝ ဇနကတော သော သိယာတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ယဇ္ဇေဝ’မိစ္စာဒိ။

ယော ဇနကောတိ ယောယော ယဿ ယဿ အပစ္စဿ ဇနကော။ တတောယေဝါတိ တသ္မာတသ္မာ ဇနကတောယေဝ။ သိယာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ အပစ္စတ္ထေ ဏာဒိပ္ပစ္စယော သိယာ။ တတ္ထ ဟေတုမာဟ- ‘တဿေဝါပစ္စေန ယောဂါ’တိ။ ယောဂါတိ အပစ္စသမ္ဗန္ဓတော၊ န မူလပ္ပကတိတောတိ ပရမပ္ပကတိတော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟေတုမာဟ- ‘အယောဂါ၊တိ၊ ဝစနာဘာဝမ္ပေတ္ထ ဒဿေတုံ စေ’တျာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝစနန္တိ သုတ္တံ၊ သမ္ဗန္ဓာဘာဝါ (တာဒိသဝစနာဘာဝါ) စ မူလပ္ပကတိတော ဏာဒိပ္ပစ္စယဿာဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ မူလပ္ပကတိတောဝါဿာဘိမတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘မူလပ္ပကတိတော’စ္စာဒိ ဝုတ္တံ။

ကထမ္ပနိဒံ ဝိညာယတိစ္စာဒိနာ ဇနကဿေဝါဗျာဟိတဿာပစ္စေန မုချ သမ္ဗန္ဓမာနီယ ဣဒမယုတ္တန္တျာဒိနာ ဗျဝဟိတဇနိတဿာပျပစ္စယဿ ပရမပ္ပကတိယာဘိသမ္ဗန္ဓသဗ္ဘာဝံ ဝတွာ တံ သာဓယိတုမာရဘတေ ‘ကထ’မိစ္စာဒိ၊ ဧဝံ ဟိစ္စာဒိ ကထံပနိဒမိစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တဿ သမတ္ထ နဝါကျံ၊ ဟိယသ္မာ တံ ဒိသွာ တထာ ပုစ္ဆိတော ဒေဝဒတ္တဿဝါတိအာဒိနာ ဥပ္ပာဒေတာရမေဝ နိဒ္ဒိသတိ၊ နာတ္တာနံ ပိတာမဟော၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒေတာယေဝါပစ္စေန သမ္ဗဇ္ဈတိ န ပိတာမဟောတိ ယောဇေတွာ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ယထာဝုတ္တမုပ္ပာဒေတုနိဒ္ဒိသနံ၊ တေန အပစ္စေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပာဒေတုယေဝ ဇနကဿေဝ ယောဂေါ သမ္ဗန္ဓော ပဋိပါဒေတုံ န သက္ကာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တန္တိတံ [တတ္ထ-ဣတိ (ပဉ္စိကာယံ)] ပုစ္ဆာနိမိတ္တံ၊ တေနာတိ အပစ္စေန။ အပတနန္တိ နရကေ အပတနံ ဘဝတိ၊ သောတိ ယောသော ယဿာတျနိယမနိဒ္ဒိဋ္ဌော သော ဉာတုံ န ဣစ္ဆိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ- ‘‘နပတတျနေန နရကေတျပစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ အပစ္စေနာနေန ယဿကဿစိ အဝိသေသေနာပတနမ္ဘဝတိ နရကေ သောသော တာယ ပုစ္ဆာယ ဉာတုံ န ဣစ္ဆိတော’’တိ။ သော ဝါတိ ¶ ကဿာယံ ပုတ္တောတိ ပုစ္ဆာယာနုရောဓနေ သော ဥပ္ပာဒေတာယေဝ ဉာတုမိစ္ဆိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ တုသဒ္ဒေါ စေတ္ထာပစ္စေန နရကာပါတသဗ္ဗ ဇနဇာနနိစ္ဆာဝိသေသဇောတကော၊ ယဒိ သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အတ္တာနမ္ပိ နိဒ္ဒိသေယျ န ကေဝလမုပ္ပာဒေတာရံ၊ အတ္ထိစ္စာဒိ ပိတာမဟဿ အတ္တနောပိ နိဒ္ဒေသေ ကာရဏဝစနံ၊ တံ အပစ္စံ နိမိတ္တံ ကာရဏံ၊ ယဿ တံ တံနိမိတ္တံ တသ္မာ [ကတွာ (ပေါတ္ထကေ)] ဧဝံ ဒိဋ္ဌိကော ဟိစ္စာဒိနာ ယထာဝုတ္တံ သမတ္ထေတိ။

ဗျဝဟိတဇနိတေနာပီတိ ဗျဝဟိတေန ကတ္တုနာ ဇနိတေနာပိ၊ ကရဏေ စာယံ တတိယာ၊ ဟေတုမှိ ဝါ။ ကသ္မာ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိကောတိ အာဟ ‘ယံ နိမိတ္တံ ဟိ’စ္စာဒိ။ ဟိသဒ္ဒေါ ယသ္မာဒတ္ထေ။ ယဿာတိ ပုဗ္ဗဇဿ၊ တေန အပစ္စေန အပတနံ တဒပတနံ တတော၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘တေန ဗျဝဟိတဇနိတေနာပိ ပုမုနာ ပုဗ္ဗဇောပိ နရကံ န ပတတိ သော ပုဗ္ဗဇဿာပျ ပစ္စံ ဘဝတိ ယထာဝုတ္တေန နိဗ္ဗစနေနာ’’တိ။ တသ္မာစ္စဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တယသ္မာတျနေနာဘိသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥပပတျန္တရမာဟ-‘ဥပစာရတောဝေ’စ္စာဒိ။ ပုဗ္ဗ ပုဗ္ဗဘာဝေ သတီတိ ပုဗ္ဗဿ ပုဗ္ဗဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တေ သတိ။ ဗျဝဟိတေန ဇနိတေ အပစ္စေပိ နိမိတ္တံ အပါယာပတကာရဏဘာဝေါ အတ္ထိယေ ဝါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကေသန္တိ အာဟ-‘ပုဗ္ဗေသန္တိ ပုဗ္ဗဇာနန္တိ အတ္ထော၊ ကေ နာတိ အာဟ- ‘ပါရမ္ပရိယေနာ’တိ။ အဘေဒေါပစာရေနာတိ ပုဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဝေ သတိစ္စာဒိနာ ဝုတ္တနယေန ဇနကဿ ဝိယ ပါရမ္ပရိယေနပုဗ္ဗေသမ္ပိနိမိတ္တတာ ဝတော ဇနကသဒိသတ္တာ ဇနကာဝ နာမ တေ သိယုန္တိ ဧဝမဘေဒေန ဥပစရဏတော စိန္တနတောတိ အတ္ထော။ ဥဘယထာတိ ဉာယေန ဥပစာရေနစာတိ ဥဘယေန ပကာရေန၊ ဧဝမုဘယထာပိ မူလပ္ပကတိယာ ပစ္စေနာဘိသမ္ဗန္ဓာ ကထမနန္တရ [မနန္တရာဒိ (ပေါတ္ထကေ) (တတ္ထ) ပေါတ္ထကေ] ဇနိတေနာပစ္စေနာဒိပုရိသသမ္ဗန္ဓောယေန တတော ဏာဒိပ္ပစ္စယော သိယာတိ နာသင်္က္နီယံ။

တတော စာတိ မူလပ္ပကတိတော စ၊ အပစ္စသာမညဝစနိစ္ဆာယန္တိ ဣတ္ထိ ပုန္နပုံသကတ္တဝိသေသောပဂ္ဂါဟိ အပစ္စသာမညဿ ဝစနိစ္ဆာယံ။

ဧဝမ္မူလကတိတော- ပစ္စသာမညေန ဏာဒိပ္ပစ္စယံ ဝဝတ္ထပေတွာ ဣဒါနိ အပစ္စာဒိတောပိ ဟောတေဝ ဏာဒိ သာမညဝိဓာနာ။ သော စ ဗဟုလာဓိကာရတော ¶ ဂုရုဇနာယတ္တတ္တာ တန္နိယောဂါစရဏေန ပသတ္ထေ ယေဝါပစ္စေ ဗျဝဟိတဇနိတေပိ ဣတ္ထိဝဇ္ဇိတေ သိယာတိ ဒဿေတုမာဟ ‘နတ္တာဒီဟိ’စ္စာဒိ။ သတိယေဝ ဂုရုဇနေ သပ္ပဓာနဘာဝေန ကုစ္ဆိတေ-ပစ္စေတု နတ္တာဒီဝုတ္တီဟိ ဝသိဋ္ဌာဒီဟိ ဏာဒိပ္ပစ္စယော ဟောတိ ဝါသိဋ္ဌောတိအာဒိ၊ ဣတ္ထိယဉ္စ န ဟောတိ ဝါသိဋ္ဌီတိအာဒိ။

အတ္ထတောတိ သာမတ္ထိယတော။ အပစ္စေ ဝိဓီယမာနော ပစ္စယော အပစ္စဝတာ ဇာယမာနော တဿာပစ္စန္တိ အတ္ထေ ဇာယတိ။ သောစာယ မတ္ထဝိသေသော ဆ(ဋ္ဌိယန္တ) တာဘာဝေ ကထံ သိယာတိ ဣဒမေတ္ထ သာမတ္ထိယံ။ အနန္တရေ ဝါပစ္စေ ပုတ္တေ-ဘိဓေယျ နတ္တာဒေါ ဝါပစ္စေ-ဘိဓေယျာတိ သသမ္ဗန္ဓော။ ကုတောစိ အပစ္စဝတာ နတ္တာဒေါ ဧဝ။ ဣဒဉ္စ သဗ္ဗမ္ဗဟုလဝစနေဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ- ‘ဗဟုလာဓိကာရာ’တိ။ အပစ္စေတိ ဧကဝစနေန နိဒ္ဒေသေ ပုမုနာ နပုံသကေန ကရိယတိ၊ တေနေ ကသ္မိံ ယေဝါပစ္စေ သိယာ၊ န ဗဟူသု ဝသိဋ္ဌဿာပစ္စာနိ ဝါသိဋ္ဌာနိ၊ န စိတ္ထိ ဝါသိဋ္ဌာနိ၊ န စိတ္ထိယံ ဝါသိဋ္ဌီတျာသင်္ကိယာဟ-‘ဣဒဉ္စေ’စ္စာဒိ။ ဣဒဉ္စ အပစ္စဝစနဉ္စ။ ဣမိနာ စေတ္ထ တထာ နိဿယကရဏံ ဒဿေတိ။ တဿ ဝစနိစ္ဆာဘာဝတောတိ တဿ လိင်္ဂဝစနဿ သုတ္တေ ဝတ္တုမိစ္ဆာယာဘာဝတောတိ အတ္ထော။

ကိံ ပန ကာရဏံ သုတ္တေ လိင်္ဂဝစနာဝစနိစ္ဆာယံ တဿာပ္ပဓာနတ္တာ ယေနကေနစိ လိင်္ဂါဒိနာ နိဒ္ဒေသော-ဝဿံ ကတ္တဗ္ဗောတိ နာနန္တရိယကတ္တာ တဿေဟောပါဒါနံ၊ ယထာဓညတ္ထိနောပလာလာဒိနောပျပ္ပဓာနဿောပါဒါနန္တိ။ တတောယေဝါဟ-‘ဥပလက္ခီယဿေတ္ထ ပဓာနတ္တာ’စ္စာဒိ။ ဣတ္ထိပုမတ္တယုတ္တဇညဝိသေသော ဥပလက္ခီယော၊ အပစ္စေတီဒမုပလက္ခဏံ၊ သယန္တိ ယထာဝုတ္တမုပလက္ခဏံ သယံ။ ကာရိယပ္ပဋိပတ္တိယာတိ ပုမေ နပုံသကေပစ္စေ-ဘိဓေယျေ ဝိဓိ ဟောတိစ္စေဝံ ကာရိယပ္ပဋိပတ္တိယာ ဝတ္တုံ န ဣဋ္ဌံ။

ဝစနန္တရေပိ အညသ္မိံ ဝစနေ။ အာဏီတိ ဏိပ္ပစ္စယသုတ္တံ ဝဒတိ။ အဂေါတ္တာဒိတောတိ ယောဂေါတ္တဿာဒိဘူတော န ဟောတိ၊ တတော၊ တေနေဝ ‘‘အာဏီ’’တိ သုတ္တေ (၄-၅) ဝက္ခတိ-‘အကာရန္တမတ္တတောဝါယံဏိန ဂေါတ္တာဒိဘူတတော’တိ။ ဝါကျသမာသာပီတိ ယထာသင်္ချေနာဟ။ တသ္မိံ အတ္ထေတိ တသ္မိံ ဝါကျောပဒဿိတေ အတ္ထေ၊ တန္တိ ဝါကျံ။ သမာသဝုတ္တိဉ္စ နိဝတ္တေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

သတိပနာတိ ¶ ဝါကာရေ သတိ တု အနိစ္စတ္တာ ဏပ္ပစ္စယဿ။ သောပီတိ သမာသောပိ၊ သမာသောတိအာဒိနာ ပက္ခန္တရမာဟ။ တေန ဝါကျသိဇ္ဈနေန။ ပက္ခေ ဝါကျသမာသာပိ သိယုန္တိ ပက္ခေ သမာသဝုတ္တိယာ ဧဝ ဗာဓိတတ္တာ ပက္ခန္တရေ ဏာဒိဝုတ္တိ န ဗာဓီယတီတိ ဝါကျဝုတ္တိယောပိ သိယုန္တိ အတ္ထော။

ဝစ္ဆကစ္စာဒိနာ ကစ္စာဒိဂဏံ ဒဿေတွာ တဿ ဝိဘာဂေန နိပ္ဖတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘ဝစ္ဆာဒီဟီ’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ကဏှော ဗြာဟ္မဏေ’’တိ ဂဏသုတ္တံ။ တတ္ထ ကဏှသဒ္ဒေါ ဗြာဟ္မဏေ ဝတ္တမာနော ဏာနဏာယ နပ္ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒယတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမာဒီဟိစ္စာဒိနာ အာကတိဂဏတ္တမဿ ဒဿေတိ။ ‘‘ကတာဏိယောဝေ’’တိ ဂဏသုတ္တံ၊ ဒိစ္စာဒီသူတိ ယတောဏျော ဒိဿတိ ‘‘ဏျ ဒိစ္စာဒီဟီ’’တိ (၄-၄)၊ တေ ဒိစ္စာဒယော၊ တေသု ပါဌာတိ တံသုတ္တပ္ပဒေသေ ‘‘ကတာ ဏိယောဝေ’’တိ ပါဌာဘာဝေပိ ဒိစ္စာ ဒီနမာကတိဂဏတ္တာ ပဌိတမေဝ နာမ တန္တိ ဝုတ္တံ။

ဏျေတိ ဏျပ္ပစ္စယေ ကတေ။ ဂေါတ္တာဒိသဒ္ဒါတိ ဂေါတ္တေ ဝံသေ အာဒိဘူတာ သဒ္ဒါ။ ဝံသောတိ အနွယော။ သောယေဝ ဂါဝံ သဇာတိ သာဓာရဏံ ဝိဇာတိဝိနိဝတ္တနံ သကဋာဒိဝစနံ တာယတီတိ ဂေါတ္တန္တိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ-‘ဂေါတ္တံ ဝံသော’တိ။ တဿာတိ ဂေါတ္တဿ၊ တဿာဒယော ဂေါတ္တာဒယောတိ သေသော။ ကေတေ ဂေါတ္တာဒယောစ္စာဟ- ‘သညာကာရိနော’စ္စာဒိ။ ဝစ္ဆာဒယော နတ္တာဒိနော အပစ္စဿ အပစ္စံ တဒပစ္စာဒိ စာတိ ဒဿေတုမာဟ-‘နတ္တာဒိနော’စ္စာဒိ။

ဃပသညန္တာဝေတ္ထ ဘီယျော ကတ္တိကာဒယောတိ ဂယှန္တိ။ ယဒိ ပနေတ္ထ အညေပိ ဂယှန္တိ၊ အတ္ထိ ပဏှိအာဒယော ကေစိယေဝ ကတ္တိကာဒီသု အန္တောဂဓာ ဟောန္တီတိ ဝတ္တုမာဟ- ‘ဧတ္ထာ’တိအာဒိ။ ဝိနတာ သုပဏ္ဏမာတာ၊ တေဟီတိ ဝိဓဝါဒီဟိ။ ဝိဓဝါဒိဂဏံ ဒဿေတိ ‘ဗန္ဓက’စ္စာဒိ။ ဝိဂတော ဓဝေါ ပတိ အဿာတိ ဝိဓဝါ၊ ဗန္ဓကီ အဘိသာရိဏီ။

ယဿ ¶ စ စဝဂ္ဂေါတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ကေဝလံ ဂဂ္ဂျောတိ ဧတ္တကမေဝါ ဒဿေတွာ ပရသတ္ထာဂတဂဂ္ဂါဒိဂဏေကဒေသဘူတကုဏ္ဍနီသဒ္ဒတောပိ ကောဏ္ဍညောတိ မုဒါဟရန္တော သော ဂဂ္ဂါဒိဂဏောပျတြာဘျုပဂတောတိ ဝိညာပေတိ။ တသ္မာ တသ္မိံ ဂဂ္ဂါဒိကေပိ ပရသတ္ထပဌိတေ ယောယော ပယောဂေါ အာဂမေ ဒိဿတိ ဝစ္ဆော အဂ္ဂိဝေဿောစ္စာဒိ။ သောပီဟ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုမာဟ-‘ဂဂ္ဂါဒိ’စ္စာဒိ။ ဂဂ္ဂါဒီတိ ဂဂ္ဂါဒိ အယံ။ ဂေါတ္တဿ ဂဂ္ဂဝံသဿ အာဒိဘူတေန ဂဂ္ဂေန ဥပလက္ခိတော ဂဏော ဂေါတ္တာဒိဂဏော၊ တေန ဂဂ္ဂေါ နာမ ကောစိ၊ တဿတွပစ္စံ ဂဂ္ဂီတိ ဘဝတိ။ ပပုတ္တာဒေါဝါတိ အဝဓာရဏံ ဂဂ္ဂဿာပစ္စံ ဂဂ္ဂိစ္စေဝ ယထာသိယာတိ။

ပကတဿာတိ ‘‘မာဂဓံ သဒ္ဒလက္ခဏ’’န္တိ ဝါ ‘‘နာမသ္မာ’’တိ ဝါ ပကတဿ။ အာတိ နာမဝိသေသနေသတိ ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ တဒန္တ ဝိဓိနာ အကာရန္တော ဂယှတီတိ အာဟ-‘ဝိသေသနေန စာ’တိအာဒိ။ အနန္တရမပစ္စန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ပစ္စယန္တေနာတိ ရာဇညောတိ ပစ္စယန္တေန။ ရာဇညောတီမဿတ္ထော ခတ္တိယဇာတီတိ၊ ရာဇညဇာတီတိ အတ္ထော။ ရညော အပစ္စံ ရာဇာပစ္စံ။

သမုဒါယေနာတိ ပစ္စယန္တသမုဒါယေန၊ ဇာတိယန္တိ မနုဿဇာတိယံ။ ဇာတိသဒ္ဒါဧတေတိ ဣဒံ မနုဿော မာနုသောတိ ဧတ္ထ အပစ္စတ္ထာဘာဝေ ဟေတုဝစနံ။ အပစ္စတ္ထော ဧတ္ထ နတ္ထေဝါတိ စ ဣဒံ ဝိသုံ မနုဿမာနုသ သင်္ခါတဿ ပစ္စတ္ထဿာဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဏောဝါတိ မနုနော အပစ္စန္တိ အတ္ထေ‘‘ဏော ဝါပစ္စေ’’တိ (၄-၁) ဏပ္ပစ္စယောဝ။ န ဇာတီတိ ဗျတိရေကမာဟ။

ရာဇသမ္ဗန္ဓေတိ ¶ ရညေတိ ဝုတ္တရာဇသမ္ဗန္ဓေ။ ပဉ္စာလာနံ ခတ္တိယာနံ အပစ္စံ၊ ပဉ္စာလာနံ ဇနပဒါနံ ရာဇာတိ ဝါ ဧဝမေတ္ထ ဝိ(ဘာဂေါ) ဝေဒိတဗ္ဗော ဩက္ကာကာနံ အပစ္စံ ရာဇာ ဝါ ဩက္ကာကော။

သာမညေန ရတ္တသဒ္ဒဿာတ္ထမာဟ- ‘ကုင်္ကုမာဒိနာ’တိ။ အညထာ ‘ရာဂေါ ကုသုမ္ဘာဒီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကုသုမ္ဘာဒိနာတိ (ဝုတ္တံ) သိယာ၊ ရဉ္ဇိ အယ မတ္ထိ အဘိသင်္ဂေ‘ဘောဇနေ ရတ္တော’တိ။ အတ္ထိ ဝဏ္ဏဝိသေသေ ‘ရတ္တောဂေါ’တိ၊ လောဟိတောတျတ္ထော၊ အတ္ထိ သုက္ကသဇ ဝဏ္ဏန္တရာပါဒနေ‘ရတ္တော ပဋော’တိ။ ဣဟ တု တတိယေ-တ္ထေ ဝတ္တမာနော ဂယှတီတိ ဝုတ္တံ- ‘ဝဏ္ဏန္တရမာပါဒိတ’န္တိ။ ရာဂါတိ။

အတ္ထဂ္ဂဟဏန္တိ အတ္ထပ္ပဓာနတ္တာ နိဒ္ဒေသဿ ဝုတ္တံ။ တဉ္စာစရိယာန မုပဒေသတော အဝိစ္ဆိန္နာ (စရိယ) ပါရမ္ပရိယာဝဂမျတေ၊ ရာဂါတိ ကသာဝ သင်္ခါတအတ္ထနိဒ္ဒေသော။ တေနာတိ ပဋဿ ရတ္တဘာဝေ ရာဂဿ ကရဏနိဒ္ဒေသော၊ ရတ္တန္တိ ပစ္စယတ္ထနိဒ္ဒေသော၊ ပစ္စယော စာယံ ကသာ ဝတ္ထတော ဘဝတျသမ္ဘဝါ၊ တေန သုတ္တေ ရာဂါတိ ဝုတ္တေပိ တဗ္ဗာစကာ ကသာဝသဒ္ဒါတိ ဝိညာယတိ၊ ရာဂါတိ ပန တေနာတိ ရာဂဿေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌေပိ တဗ္ဘာဝေနာ [တဗ္ဗာဝကဘာဝေနာ-တိ ဘဝိတဗ္ဗံ] တ္ထော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တဗ္ဗာစကာ စ ဟောန္တော‘တေန ရတ္တ’န္တိ အတ္ထေ ဟောတီတိ ကသာဝေန ရတ္တန္တိ ဝိညာယတီတိ ရာဂဝါစိနော တတိယန္တတ္တံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တေန ‘ဏ ရာဂါ တေန ရတ္တ’န္တိ ဝုတ္တေပိ လဗ္ဘမာနတ္ထဝသေန ဝုတ္တံ- ‘ရာဂဝါစိတတိယန္တတော’တိ။ သုတ္တေ ပန ရာဂေန ရတ္တန္တေတသ္မိံ အတ္ထေ ရာဂါ ရာဂဝါစီသဒ္ဒါ တတိယန္တာ ဏပ္ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အဘိဓာနတောတိ ဥပစာရဝသေန ကထနတော။ ဝိနာပိ တေနာတိ တံပစ္စယံ ဝိနာပိ။

တတိယန္တတော ဝိဇ္ဈတ္ထံ တေနာတိ အနုဝတ္တတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ သုတ္တေ အယမတ္ထော ‘‘ဣန္ဒုယုတ္တေန နက္ခတ္တေန လက္ခိတော စေ ကာလော၊ တဒါ တေန ¶ လက္ခိတေ ကာလေတျသ္မိံ အတ္ထေ တတိယန္တတော နက္ခတ္တာ ဏော ဟောတီ’’တိ။ သုတ္တဝိဝရဏေ တု တဉ္စေတျာဒိကမဓိပ္ပာယဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာတျနုဝုတ္တိယာ တတိယန္တတောတိ လဗ္ဘတိ နက္ခတ္တေနာတိ သုတတ္တာတိ၊ ကာလေတိ ပန အတ္ထနိဒ္ဒေသတော ဏပ္ပစ္စယာဓေယျဿ ကာလော အာဓာရောတိ ဝိညာယတီတိ ‘လက္ခိတေ ကာလေ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝိသေဿဂတဝိဘတ္တိယာ ဝိစာရိတာယ ဝိသေသန ဂတာ စ (ဝိစာရိတာ) နာမာတိ အာဟ- ‘နက္ခတ္တေနေ’တိစ္စာဒိ၊ ဣဟ ကေစိ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတံ ကိရိယာသဘာဝမိစ္ဆန္တိ အနိစ္စံ၊ အပရေ တု ဒဗ္ဗသဘာဝံ နိစ္စံ။ တဿော ဘယဿပိ ကာလဿ စန္ဒယုတ္တေန ဖုဿာဒိနာ လက္ခိယဘာဝါ လက္ခဏေ တတိယာ ယုတ္တန္တိ ဝတ္တုမာဟ- ‘ကိရိယာ ရူပေါ ကာလော’စ္စာဒိ။

ဝိသေသာဝသာယောတိ ကာလဿ ဝိသေသာဝဓာရဏတ္ထမေဝ ဟိ ‘ဖုဿီ ရတ္တိ’စ္စာဒိ။ လောကေ ပယုဇ္ဇတေ။ ဂုရုနာတိ ဧတ္ထ ဂုရု ဇီဝေါ၊ န နက္ခတ္တံ၊ စန္ဒယုတ္တတာ ပနေတ္ထ အတ္ထိ… စန္ဒယုတ္တေန ဂုရုနာ ရတ္တိယာ လက္ခိတတ္တာ။ ကတ္တိကာယ လက္ခိတော မုဟုတ္တောတိ ဧတ္ထ စန္ဒံ ဝိနာ ကတ္တိကာယ တု ကေဝလာယ မုဟုတ္တော ကာလော လက္ခိတော ‘ကတ္တိကာ မုဟုတ္တော’တိ။ ဖုဿေန လက္ခိတာ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ ဧတ္ထ ဖုဿေနိန္ဒုယုတ္တေန အတ္ထသိဒ္ဓိ လက္ခိတာ န ကာလော ဖုဿောတိ။ နက္ခတ္တယုတ္တဿ ကာလဿ ရတျာဒိဝိသေသာပရာမာသေန နက္ခတ္တဝါစိတော ဥပ္ပန္နဿ ပစ္စယဿ သုတ္တန္တရေန လောပံ ဝိဓာယ ပုန အညေန သုတ္တေန ယုတ္တာတိ ဒေသဝိဓာနေန သကလိင်္ဂသင်္ချာယုတ္တေဟိ-ဋ္ဌမဘိဓာနံ ပရေဟိ၊ တဒါဟ- ‘အဟော ရတ္တော’စ္စာဒိ။

ရတျာဒိဝိသေသာပရာမာသေနာတိ ဖုဿီ ရတ္တိ ဖုဿော အဟောတိ ဧဝံ ရတျာဒိဝိသေသဿ အပရာမာသေန အသမ္မဿေန အဂ္ဂဟဏေန။ သကလိင်္ဂသင်္ချာယုတ္တေနာတိ ဖုဿကတ္တိကာဒီနံ ယံယံ လိင်္ဂံ ယာယာ သင်္ချာ၊ အတ္တနိယေဟိ တေဟိ တေဟိ လိင်္ဂေဟိ တာဟိတာဟိ စ သင်္ချာဟိ ယုတ္တေန နက္ခတ္တသဒ္ဒေန။ န တဒုပလက္ခိတော ကာလောတိ ကတ္တိကာ သဒ္ဒေါဗဟုဝစနန္တော ဗဟုတာရကတ္တာ ကတ္တိကာယ၊ တာယကတ္တိကာယ လက္ခိတောကာလောပရေဟိဝိယ န ကထီယတီတိ အတ္ထော။ အထ တဒုပလက္ခိတဿကာလဿေဝကတ္တိကာသဒ္ဒေနာဘိဓာနေ ကော ဒေါသော ယေ နေဝမုစ္စတေစ္စာဟ- ¶ ‘အဇ္ဇေတိ’စ္စာဒိ။ ဣမိနာ စ ပရမတေ ဒေါသော ဥဗ္ဘာဝိတော၊ တဒတ္ထတ္တေ သတီတိ တဒုပလက္ခိတကာလတ္ထတ္တေ သတိ။

သတ္တမီ သိယာတိ နက္ခတ္တသဒ္ဒါ တဒ္ဓိတလောပန္တာ ဖုဿေန ပါယသံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဖုဿေ ပါယသံ ဘုဉ္ဇေယျာ’တျာဒေါ အာဓေယျန္တရာပေက္ခာ သိယာ သတ္တမီ၊ ယာ သုတ္တန္တရေန ဝိဓီယတိ ပါဏိနီယေဟိ၊ တတော ‘အဇ္ဇကတ္တိကာ’တေတ္ထာပျာဓေယျန္တရာပေက္ခာ သတ္တမီ သိယာ လောပန္တတ္တာ ‘အဇ္ဇကတ္တိကာသူ’တိ၊ န ပဌမာ။ ပဌမာယေဝ ပနာယံ ပယောဂေါ ‘အဇ္ဇကတ္တိကာ၊တိ။ အဇ္ဇေတျဓိကရဏပ္ပဓာနော အဟောရတ္တကာလဝါစီ သဒ္ဒေါ၊ ကတ္တိကာသဒ္ဒေါပိ တဒ္ဓိတလောပေန တက္ကာလာဘိဓာယကော၊ တတော ယေဝဥဘိန္နမ္ပိသာမာနာဓိကရဏျာ ကတ္တိကာယောပျဓိကရဏံ သမ္ပဇ္ဇန္တေ၊ တဉ္စ န ဝိနာဓေယျေန ဟောတီတျာဓေယျန္တရာပေက္ခာယံ တေသု သတ္တမီယေဝ သိယာ၊ န ပဌမာ (ဥပ) ပဇ္ဇေယျာတျဓိပ္ပာယော။ အတ္တနောဒါနိ ဒဿနေ သတ္တမိယာ အပ္ပသင်္ဂံ ပဌမာယေဝေါပပတ္တိံ ဒဿေတုမာဟ- ‘စန္ဒေ ပနူပစာရေနေ’စ္စာဒိ၊ နာဓေယျန္တရာပေက္ခာစ္စနေန သတ္တမိယာ အပ္ပသင်္ဂမာဟ။ ဧဝဉ္စရဟိ ဝစနမန္တရေန ပရေသံ ဝိယ သတ္တမီဝိဓာယကံ ကထံ ကတ္တိကာယ ဇာတောစ္စာသင်္ကိယ တမ္ပဋိပါဒေတုမာဟ- ‘ကတ္တိကာယ ဇာတော’စ္စာဒိ။ ဗဟုဝစနန္တတ္တေပိ ကတ္တိကာယ ဇာတိယမေက ဝစနန္တံ။ ပကာရန္တရမာဟ- ‘လောပေါတိ’စ္စာဒိ။ လောပေနာတိ ကတ္တိကာဟိ ဣန္ဒုယုတ္တာဟိ လက္ခိတော ကာလောတိ ဝိဂ္ဂယှ ကတဏပ္ပစ္စယဿ လောပေန။

သေတိ ပဌမန္တာတိ သာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌပဌမန္တာ၊ ယံ ပဌမန္တန္တိ သာစေတိ ဒဿိတံ ပဌမန္တမာဟ။ ပဌမန္တဿ ဒေဝတာပုဏ္ဏမာသိတ္တဘာဝတော တဒတ္ထမဘေဒေနာဟ- ‘သာ’တိ။ ကာ သာ ဒေဝတာစ္စာဟ- ‘လောကပ္ပသိဒ္ဓါယေဝ ဒေဝတာ’တိ။ ယာဂသမ္ပဒါနမ္ပိ လောကေ ဒေဝတာတိ ပသိဒ္ဓန္တိ ယာဂဿ ယဇိတဗ္ဗဿ ပုရောဍာသာဒိနော သမ္ပဒါနမ္ပိ ပဋိဂ္ဂါဟကော ပိန္ဒာဒိ လောကေ ဒေယျဿ ပုရောဍာသာဒိနော ဒေဝတာ သာမီတိ ပသိဒ္ဓန္တျတ္ထော၊ ဣန္ဒော ဒေဝတာ အဿ ဣန္ဒံ၊ အာဒိစ္စော ဒေဝတာ အဿ အာဒိစ္စံ၊ ဟဝိ ပုရောဍာသာဒိ ယာဂဒဗ္ဗံ။

မန္တထောမနီယမ္ပိ ¶ ဒေဝတာတိ ပသိဒ္ဓန္တိ ယေန မန္ထေန ယော ထူယတေ သော တဿ မန္တဿ ဒေဝတာ သာမီတိ လောကေ ပသိဒ္ဓန္တျတ္ထော မဟိန္ဒော ယမော ဝရုဏော ဒေဝတာ အဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝုတ္တနယ မေဝါတိ ‘‘နက္ခတ္တေနိန္ဒုယုတ္တေန ကာလေ’’တိ သုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဇာတျေကဝစနံ မဃာယာတိ၊ တာရကရူပါနမ္ပန ဗဟုတ္တာ မဃာသဒ္ဒေါ ဗဟုဝစနန္တော။ ပါဏိနီယာ ‘‘သာသ္မိံ ပုဏ္ဏမာသီတိ သညာယ’’န္တိ (၄-၂-၂၁) သုတ္တယိတွာ ဖုဿီ ပုဏ္ဏမာသီ အသ္မိံ ဖုဿော မာသော ဖုဿော အဒ္ဓမာသော ဖုဿော သံဝစ္ဆရောတိ သညာယံ ပဋိပါဒေန္တိ၊ တေန တေသံ ဖုဿီ ပုဏ္ဏမာသီ အသ္မိံ ပဉ္စဒသရတ္တေတိ ဧတ္ထ စ ဘတကမာသေ စ တဒ္ဓိတော န ဘဝတိ။ ဣဓ ပန ‘သညာယ’န္တိ ဝစနာဘာဝေ ဘတကမာသေပိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ဘဝတီတျာသင်္က ဝိရစယတိ ‘ဘတကမာသေပိ’စ္စာဒိ။ ပုဏ္ဏော မာ ဣစ္စတြ မာသဒ္ဒေါ စန္ဒပရိယာယောတိ အာဟ- ‘မာသဒ္ဒေနေ’စ္စာဒိ။ ပုဏ္ဏော မာ အဿန္တိ နိဗ္ဗစနာတိ ဧတ္ထ ပုဏ္ဏမာသီသဒ္ဒဿ ပုဏ္ဏော မာ အဿန္တိ နီဟရိတွာ ဝစနာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တိယာ အတ္ထဿ ဖုဋီကရဏာယ ဝုတ္တံ- ‘သော ပုဏ္ဏော တိအာဒိ။ တဿန္တိ ပုဏ္ဏမာသိယံ။ သာပုဏ္ဏမာသီ၊ ဘတကဿ ဘတိယာ ကမ္မကာရကဿ ယော တိံသတိ ရတ္တော မာသော ပရိဗ္ဗယနိယမိတော၊ တဿ သမ္ဗန္ဓိနီ နေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ယဿဉ္စတိထီယန္တိ အနိယမေန ပဋိပဒါဒိမာဟ။ အတောဧဝ စ နိပါတနာတိ ဣမသ္မာဝ နိပါတနာ၊ တေနေဝါဟ- ‘သုတ္တေ ဝစနမေဝ နိပါတန’န္တိ။ မာသသုတိယာစ္စာဒေါ သာဓိပ္ပာယမတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိနာ။ အဿာတိ သာမညဝစနေပိ ‘သာဿ ဒေဝတာ ပုဏ္ဏမာသီ’တိ သုတ္တေ အဿာတိ အဝိသေသဝစနေပိ သောယေဝ ပုဏ္ဏမာသီသဒ္ဒေ သူယမာနော မာသောယေဝ ဆဋ္ဌျတ္ထော ဝိညာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

ပဉ္စဒသရတ္တာဒေါတိ ပရေသံ သညာဂဟဏေန နိဝတ္တိတပဉ္စဒသရတ္တာဒေါ။ အထ အဒ္ဓမာသသံဝစ္ဆရာနမ္ပိ ဥဒါဟရဏတ္တေ နောပညာသော ကသ္မာ န ကတောစ္စာဟ- ‘အဒ္ဓမာသသံဝစ္ဆရာန’မိစ္စာဒိ။ ဧဝမ္မညတေ ‘‘အဒ္ဓမာသသံဝစ္ဆရာနံ န ပစ္စယေနောဇုကမဘိဓာနမပိ တု သံဝစ္ဆရေပိ ဖုဿာဒိမာသသမ္ဘဝါသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဖုဿေန မာသေန သမ္ဗန္ဓာ ဖုဿောတျုပစာရီယတေ၊ ယထာ စ ဖုဿာဒိမာသဿ သမ္ဗန္ဓီ အဒ္ဓမာသော ဖုဿော အဒ္ဓမာသောတျုပစာရီယတေ ¶ ၊ န ပနောဇုကန္တိ တေသမုဒါဟရဏတ္တေ နာနုပါဒါန’’န္တိ။

နာကဍ္ဎနတ္ထောတိ ဏဿာကဍ္ဎနတ္ထော န ဟောတိ။ ယဒျာကဍ္ဎနတ္ထော အဿ၊ တဒါ စာနုကဍ္ဎိတံ နောတ္တရတြာနုကဍ္ဎေယျာတိ မညတေ၊ ကောစိယေဝ ဟောတီတိ ဟောန္တီတိ ဣတော ဘိန္ဒိတွာ အာနေတဗ္ဗံ။ တဒါ ဒေသဿာတိ ဣမိနာ ‘‘တဒါဒေသာ တဂ္ဂဟဏေန ဂယှန္တီ’’တိ ပရိဘာသမုပလက္ခေတိ။ ကတယာဒေသဿာပီတိ ကတော ယာဒေသော ယဿ တဿ ကတယာဒေသဿာပီတိ။ ဣကာရဿာတိ ယာဒေသတော ပုဗ္ဗေ ဣကာရဿ၊ ဣမိနာ စာဒေသာဒေသီနမဘေဒေါ ဒဿိတော။ တသဒ္ဒေ နေကေနာပိ ပစ္စေကာဘိသမ္ဗန္ဓေ သိဒ္ဓေတိ ဧဝမညတေ- ‘‘ယထာ’တေန ကတံကီတ’ (၄-၂၉) န္တျာဒိသုတ္တေ ဧကောဝ တသဒ္ဒေါ ဗဟူဟိ ပစ္စယတ္တေဟိ သမ္ဗဇ္ဈတေ၊ တထိဟာပိ ဧကမေဝ တသဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ‘တမဓီတေ တံဇာနာတီ’တိ ပစ္စေကမဘိသမ္ဗဇ္ဈတေ၊ တသ္မာ ကိမေတဒတ္ထေန ဒွိတဂ္ဂဟဏေနေ’’တိ။ ဒွိတဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနတ္တယံ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပဌမံ ဒဿေန္တော ဇာနနိစ္စာဒိနာဓိပ္ပာယမာဝီကတွာ ဒွိတဂ္ဂဟဏမိစ္စာဒိနာ ပဒတ္ထမာဟ။

တတ္ထ-‘ယော ယမဓီတေ ဇာနာတိ စာ’တိ ဣမိနာ ဒွိတဂ္ဂဟဏာဘာဝေ ပစ္စယတ္ထာဝယဝဿ သမုစ္စယပ္ပသင်္ဂမာဟ။ သမုစ္စယေ သတိ(ယော) ယမဓီတေ ဇာနာတိ စ၊ တတ္ထေဝ သိယာ၊ ယော ပနာဓီတေ ကေဝလံ၊ န (ဇာနာတိ) တတ္ထ န သိယာတိ ဗောဓယိတုံ ဗျဘိစာရမာဟ‘န ပစ္စေကာတိ သမ္ဗန္ဓေနေ’တိ။ ယထာ ‘‘တေန ကထံ ကီတ’’မိစ္စာဒေါ ‘‘တေန ဇိတံ ဇယတိ’’စ္စာဒိ ပစ္စေကသမ္ဗန္ဓေန ဘဝတိ ဧဝမ္မာဝိညာယီတိ ယထေစ္စာဒိ ကဿာတ္ထော။ ‘တေန ကတံ ကီတ’’မိစ္စာဒီဟိ အဝတွာ ‘‘တေန ဇိတံ ဇယတိ’’စ္စာဒိသုတ္တေကဒေသဝစနမတ္ထဗျတ္တိ တထာ ဝုတ္တေ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ၊ တေန ဇိတမိစ္စာဒေါ ဇယနာဒိကာ ကိရိယာနေ ကဒဗ္ဗသမဝါယိတ္တေန ပသိဒ္ဓါတိ ယုတ္တော တတ္ထ ပစ္စေကာဘိသမ္ဗန္ဓော၊ နေဝမဇ္ဈေန ဝေဒနာ ပျေကဒဗ္ဗသမဝါယိတ္တာဘိယျောတျဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ¶ ဒုတိယံ ဒဿေတိ ‘ဇာနန’မိစ္စာဒိ၊ နိမိတ္တ မိဋ္ဌာနိဋ္ဌဗောဓကာရဏံ မုဟုတ္တော ကတ္တိကာဒိ၊ ဥပ္ပာတော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသူစကံ ပထဝိသမုဒ္ဒါဒီနံ သဘာဝပရိစ္စာဂေနာညတတ္တဂမနံ။ ဇာနနသာမညေတိ နိမိတ္တာဒီနံ ဇာနန သာမညေ။ ‘ယထာဝုတ္တဇာနနဿ အဇ္ဈေန ဝိသယတ္တေ ဟေတုမာဟ- ‘တံ ဇာနာတီတိ တသဒ္ဒေန အဓီယမာနပရာမသတော’တိ။ တတိယံ ဒဿေတိ ‘ယတော စေ’စ္စာဒိနာ။ ယတော စ ဥပ္ပန္နေန ဝိဓိနာ အဇ္ဈေန ဉာတု အဘိဓာနမ္ပသိဒ္ဓန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ ပေါတ္ထကေသု ပန အဇ္ဈေတုဉာတူသုတိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ‘‘ကတ္ထစိ ပသိဒ္ဓိဝိသယော ဟောတိ တသဒ္ဒေါ၊ တထာ စ ဝုတ္တံ သုဗောဓာလင်္ကာရဋီကာယံ ပက္ကန္တဝိသယော တထာ ပသိဒ္ဓဝိသယော အနုဘူတဝိသယော စ တံသဒ္ဒေါ ယံ သဒ္ဒံ နာ ပေက္ခတေ’တိ၊ တသ္မာ ပသိဒ္ဓိဝိသယေန တသဒ္ဒေန ပုထဂေဝ ပသိဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ဂဟတ္ထံ ဒွိတဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ အတ္ထတ္တယေ ဝတ္တမာနဿ တု တသဒ္ဒဿ သဝိသယော ဝိသေသော တတောဝါတ္ထိကေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိသယသဒ္ဒေါ ဂါမသမုဒါယေပိ ဝတ္တတေ၊ ဂါမသမုဒါယော စ နာမ ဒေသောယေဝ၊ တေနာဟ ဝိသယောပိ ဂါမသမုဒါယတ္တာ ဒေသောယေဝါ’တိ၊ ဣမိနာ ဝိသယဒေသသဒ္ဒါနံ သမာနာဓိကရဏတ္တမာဟ။ ဝသာတိ ဒေသဝါသိနော ဝသာတယော၊ အနုဝါကော ဂန္ထဝိသေသော။

တန္နာမေစ္စာဒိနာ န ကေဝလံ နိဝါသေယေဝ၊ အထခေါ ဝက္ခမာနေသု ပီတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယန္တံ သေဗ္ဗာဒိ။ ဒေသနာမမ္ဘဝတိ စတူသု အတ္ထေသူတိ ဝိညာယတိ၊ တေနာဟ-‘နိဝါသာဒေါ ဝိဓီ’တိ။ နိဝါသာဒေါတိ နိဝါသ အဒူရဘဝနိဗ္ဗတ္တအတ္ထိအတ္ထေသု။ သံဟိတနာမံ နာမ လောကိယသဒ္ဒဝေါ ဟာရာပ္ပသင်္ဂမညသဒ္ဒဝေါဟာရေနုပါတ္တနာမံ။

နဂရမ္ပိ ဒေသောယေဝါတိ အာဟ- ‘အဒူရဘဝ’န္တိ။

ယထာယောဂတ္ထောတိ ဝုတ္တိယံ ဝုတ္တယထာယောဂသဒ္ဒဿ အတ္ထော။

ပစ္စယန္တနာမေတိ ¶ ပစ္စယန္တနာမံ ယဿ သတ္တမျတ္ထဘူတဿ ဒေသဿ ဟသ္မိန္တိ အတ္ထော၊ နာညဿေတိ ဘူမာဒိဝိသိဋ္ဌတ္ထယုတ္တတော အညဿ ပစ္စယန္တနာမံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဗဒရာ ဗဗ္ဗဇာ အသ္မိံ ဒေသေ သန္တီတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဟီယျတ္တနောတိ ‘‘သရမှာ ဒွေ’’တိ (၁၃၄) ဒွိတ္တံ။

မဇ္ဈေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော၊ အန္တေ ဘဝေါ အန္တိမော ဣစ္စာဒိ။

မဂဓေသု အရညေ ဂင်္ဂါယံ ပဗ္ဗတေ ဝနေ ကုလေ ဗာရာဏသိယံ စမ္ပာယံ မိထိလာယံ သမ္ဘဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဒိဿန္တညေပိ ပစ္စယာ’’တိ (၄-၁၂၀) ဧယျကောတိ သေသော။ ပစ္စယန္တရဒဿနေ သတိ ဣမိနာဝ သုတ္တေန ဣတော အညတြာပိ ပစ္စယန္တရာနိ ဟောန္တီတိ သေသော၊ ဂါမေ ဘဝေါ ဥဒရေ ဘဝေါ ပဉ္စာလေသု ဘဝေါ ဗောဓိပက္ခေ ဘဝေါတိ ဝိဂ္ဂဟော။

သိပ္ပသဒ္ဒတ္ထမာဟ-‘လောသလ္လ’န္တိ။ တမေဝ ဗျဉ္ဇယတိ ‘ကိရိယေ’စ္စာဒိနာ၊ ကရဏံ ကိရိယာ ဝါဒနာဒိကဿ အဘျာသော၊ သော ပုဗ္ဗော ယဿာတိ သမာသော၊ ဝီဏာဒိသဒ္ဒေဟိ ကိမုစ္စတေစ္စာဟ- ‘ဝီဏာဒိ’စ္စာဒိ၊ ဒဗ္ဗံ တံတံသမုဒါယရူပံ။ သိပ္ပဉ္စာတိ ဝတွာ တဒတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘ကိရိယာ ဝိသေသော’တိ။ ဝါဒနာဒိကိရိယာယ ဝိသိဋ္ဌော ဇာနနကိရိယာဝိသေသောတိ အတ္ထော၊ ဣမိနာ ဝီဏာဒိသဒ္ဒါ ဒဗ္ဗတ္ထဝုတ္တိနော ဝါဒနာဒိကိရိယံ ကိရိယာ ဝိသေသဉ္စ ¶ သိပ္ပမုပစာရေန ဝဒန္တီတိ ဒီပေတိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ။ သာယေဝေတိ အဘျာသိတဗ္ဗာ ဇာနနကိရိယာဝိသေသဿ ပုဗ္ဗဘူတာ ဝါဒနကိရိယာ၊ ဝိသေသေတုံ ယုတ္တာ ဝီဏာဒိသဒ္ဒေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ယုတ္တတာ စေတ္ထ… ဝီဏာဒိဝါဒနဝသေန သိပ္ပဿ ဂဟေတဗ္ဗဘာဝတော၊ ကထံ ဝီဏာဒိသဒ္ဒေဟိ ဒဗ္ဗဝုတ္တီတိ ဝါဒနာ ဝုစ္စတီတိ အာဟ- ‘ဝီဏာဒိ ဝိသယတ္တာ’တိ၊ ဝါဒနဝုတ္တိဝီဏာဒိသဒ္ဒါနံ သိပ္ပဝုတ္တိတ္တံ ယထာဝုတ္တဿော ပမာဝသေန ဝတ္တုမာဟ- ‘ယထေ’စ္စာဒိ။ ဝီဏာဒိဝါဒနန္တိ ယထေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုတ္တမေဝ ဖုဋယန္တော ဝုတ္တိဂန္ထဿ မုခံ ဝိဝရီယတိ ‘ကိရိယေ’စ္စာဒိနာ။ ကိရိယာတျာသပုဗ္ဗကံ ဉာဏက္ခမံ ကောသလ္လံ ဝါဒနကိရိယာ ဝိသယတ္တာ ဝီဏာဝါဒနမိစ္စနေန ကိရိယာသဒ္ဒေန ဝုစ္စတီတျတ္ထော။ မုဒင်္ဂံ မုဒင်္ဂဝါဒနံ သိပ္ပမဿ၊ ဝံသော သိပ္ပမဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သီလမဒ္ဒဗ္ဗံ ကထံ ပံသုကူလာဒိ(နော) သီလတ္ထသမာနာဓိကရဏတ္တေနာဘိဓာနန္တျာဟ- ‘ပံသုကူလာဒိဓာရဏ’မိစ္စာဒိ။ တဉ္စ သီလန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အပ္ပိစ္ဆတာယာတိ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆတာယ။ သန္တုဋ္ဌိတာယာတိ စတူသု ပစ္စယေသု ဒွါဒသဝိဓသန္တုဋ္ဌိယာ။ အနုဝိဓီယမာနံ ကရီယမာနံ။ ဖလနိရပေက္ခန္တိ ဣမိနာ ဣဓ လောကေ စီဝရာဒိဟေတု ပဏိဓာယ ပံသုကူလ ဓာရဏာဒိံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သီလံ တပ္ပရဘာဝေန သေဝနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ပံသုကူလာဒိဓာရဏံ ပံသုကူလာဒိဝိသယန္တိ ပံသုကူလာဒိသဒ္ဒေနောပစာရေနာဘိဓီယတေ၊ သီလံ ပံသုကူလဓာရဏဝိသယန္တိ ပံသုကူလာဒိ သဒ္ဒေနောပစာရေနောစ္စတီ’’တိ။ တိစီဝရံ သီလမဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော တေသံ ဂုဠော ပဏျမဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော တောမရံ၊ မုဂ္ဂရော ပဟရဏမဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဥပဓီယတျုပရိအာဓီယတီတိ ရထင်္ဂံ ဝုစ္စတိ။ ကာမက္ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရာ ဝါ ဥပဓိ ဥပဒဓာတိ သုခံ ဒုက္ခံဝါတိ ကတွာ။

ဗဟုမှိ ဘူတာနဂတေသုပိ ပစ္စယဘာဝေ ကာရဏမာဟ-‘သင်္ချာကာလာနမဝိဝစ္ဆိတတ္တာ’တိ၊ သုတ္တေ ဝုတ္တာယ ဧကသင်္ချာယ ဝုတ္တမာနကာ လဿေဝ စ ဝတ္တုမနိစ္ဆိတတ္တာတိ အတ္ထော။

တဒုပါဒါနန္တူတိ ¶ တေသမေကဝစနာဒီနမုပါဒါနန္တု။ တံ နာနန္တရီယ ကတ္တာတိ ဥပလက္ခဏဝသေန တေသံ ဝစနကာလန္တရာနမဝိနာဘာဝိတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟန္တိစ္စာဒိတျာဒျန္တဿ ကိရိယာပ္ပဓာနတ္တေ ကထံ ဏာဒီနံ တဒတ္ထေ ဇာယမာနာနံ သာဓနပ္ပဓာနတ္တ မိစ္စတြ ဟေတုမာဟ ‘သဘာဝတော’တိ။ မီနေ ဟန္တီတိ မေနိကော။ အဇိဝှာ အနိမိသာ စ မစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌောဝ သန္ဒိဋ္ဌန္တိ ဣမိနာ သံသဒ္ဒဿ ဝိသုံ အတ္ထဘာဝံ ဒဿေတိ။ လောကုတ္တရဓမ္မောတိ နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော၊ ဖလဓမ္မောပိ ဟေဋ္ဌိမော သကဒါဂါမိဝိပဿနာဒီနံ ပစ္စယဘာဝေန ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမဿ ဥပနိဿယဘာဝတော ပရိယာယတော ဒိဿမာနောဝ ဝဋ္ဋဘယံ နိဝတ္တေတိ၊ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန မဂ္ဂဓမ္မော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန နိဗ္ဗာနဓမ္မော။

ဝဋ္ဋဘယန္တိ ကမ္မကိလေသဝိပါကသင်္ခါတံ တိဝိဓဝဋ္ဋဘယံ။ ဝိဓာန ဝစနန္တိ အပ္ပတ္တေ-တ္ထေ နိယောဂသင်္ခါတဝိဓိနော ပကာသတံ ဧဟိပဿ ဝစနံ။ ပရိသုဒ္ဓတ္တာတိ ကိလေသမလဝိရဟေန သဗ္ဗထာ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။ အမနုညမ္ပိ ကဒါစိ သပ္ပယောဇနံ ယထာသဘာဝပ္ပကာသနေန ဒဿေတဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ စေ’စ္စာဒိ။ နနု စ ဧဟိပဿာတိ တျာဒျန္တာ၊ တသ္မာ နေတေတိ ပစ္စယော ပပ္ပောတိ၊ တထာဟိ ပါဋိပဒိကတော ပစ္စယဝိဓာနမ္ပဋိပါဒိတံ၊ န တျာဒျန္တတော နာပိ ဝါကျတော၊ တသ္မာ ကထမေဟိပဿိကောတိ ဟောတီတိ အာဟ-‘ဧဟိပဿသဒ္ဒေါစာယ’မိစ္စာဒိ။ ပဒသမုဒါယဿာနုကရဏောတိ ပဒသမူဟဿ အနုကရဏဘူတော ဧကော ဧဟိပဿသဒ္ဒေါ။ အထဝါ ဧဟိ အာဂစ္ဆ ဣမံ ဓမ္မံ ပဿာတိ ယော အပ္ပတ္တေ-တ္ထေ နိယောဂသင်္ခါတော ဝိဓိ၊ တဗ္ဗာစကော ယန္နိပါတော ဧဟိပဿာတိ၊ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော၊ အထဝါ ဧဟိစ္စေဝ နိပါတော၊ ဒဿနံ ဉာပနံ ပဿော၊ ဧဟီတိ ပဿော ဉာပနံ ဧဟိပဿော၊ ဧဟိပဿံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။

ဧကီဘာဝေါတိ မုဂ္ဂေဟိ သံသဋ္ဌာနံ မာသာနမိဝ မိဿီဘာဝေါ။ ဧသောတိ သံသဂ္ဂေါ၊ ဥက္ကံသေနာတိ ဥက္ကံသာဓာနေန [ဥတ္ကံသသာဓနေန (ပေါတ္ထကေ)] စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော ¶ ။ သံသဂ္ဂဥက္ကံသာနံ သဟဘာဝဿ အနေကန္တိ ကတ္တေ ကာရဏမာဟ- ‘အသုစိဒဗ္ဗေ’စ္စာဒိနာ။ ဗျတိရေကမာဟ- ‘နုက္ကံသော’တိ ယတ္ထ သံသဂ္ဂရဟိတံ ကေဝလမဘိသင်္ခတ္တမတ္ထိ၊ တတ္ထ ပစ္စယမုဒါဟရဏေန ဒဿေတွာ ဝိဇ္ဇာယ သဟ သံသဂ္ဂဿာဝိဇ္ဇမာနတ္တေ ကာရဏံ ဝဒတိ ‘ရူပီ ဓမ္မတ္တာ’တိအာဒိ။ ရူပံ ဘူတောပါဒါယဘေဒမဿ အတ္ထီတိ ရူပီ၊ ဃတာဒိ သံသဋ္ဌံ ဘတ္တာဒိ။ တဿ ဓမ္မော သဘာဝေါ သံသဂ္ဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ တတ္တံ၊ တသ္မာ၊ တဿာတိ သံသဂ္ဂဿ၊ ဝိဇ္ဇာတွရူပီ… ယထာဝုတ္တ ရူပသဘာဝါဘာဝါ၊ တေနာဟ- ‘ဝိဇ္ဇာယ စ အရူပိတ္တာ’တိ စရဣစ္စန္ဓာတုယေဝ စရတိ။

ဝါစသိကံ မာနသိကန္တိ ‘‘မနာဒီနံ သက၊ ယံကိဉ္စီတိ သတာဒိကံ ယံကိဉ္စိ။ ဗာဟုလကေနေဝေတ္ထာဝဓာရဏံ လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ- ‘တတော ဝါ’တိ၊ ဒေဝဒတ္တေန ကီတောတိ သော အတ္ထော တဒတ္ထော၊ တဿ အပ္ပတီတိ အဘိဓာနသတ္တိဝေကလ္လေန ဝုတ္တိယမနဝဂမော၊ ဒေဝဒတ္တိကောတိ ဟိ ဝုတ္တေ ဒေဝဒတ္တေန ကီတောတျယမတ္ထော နပ္ပတီယတေ… တာဒိသ သဒ္ဒသတ္တိဝေကလ္လေန တဒတ္ထဿာနမိဓီယမာနတ္တာ၊ အဝဂမော စ နာမ သတိ သာမတ္ထိယေ သိယာတိ ဣမမတ္ထံ သင်္ခေပတော ဒဿေတုမာဟ- ‘တဒတ္ထာပ္ပတီတိယာ’တိအာဒိ။

အဘိဓာနလက္ခဏတ္တန္တိ အဘိဓာနံ သတိ သာမတ္ထိယေ ဝါကျေ ဝစနီယဿာတ္ထဿ ဝုတ္တိယာ ကထနံ လက္ခဏံ သဘာဝေါ ယေသန္တေ အဘိဓာနလက္ခဏာ၊ တေသံ ဘာဝေါ တတ္တံ၊ တဗ္ဗာဒိသမာပျေဝမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မရိစေန အဘိသင်္ခတံ သံသဋ္ဌံ ဝါတိ၊ သလာကာယ ဇိတန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ယော ‘‘ဒိဿန္တညေပိ ပစ္စယာ’’တိ (၄-၁၂၀)

ပဝုတ္တေပီတိ ကစ္စာယနေန ပဝုတ္တန္တိ အတ္ထေ ‘‘အညသ္မိံ’’တိသ္မိံဏော ဟောတေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

မာတာပိတုန္နံ ¶ မာတာပိတရောတိ မာတုယာ မာတာပိတရော ပိတုဿ မာတာပိတရော၊ န ဧကမေကတော ဒွီသူတိ ဧကတော ဧကတော ဝုတ္တနယေန ဒွီသုဒွီသု အတ္ထေသု န ဘဝတီတိ အတ္ထော။

မာတု ဟိတော၊ ပိတု ဟိတောတိ ဝိဂ္ဂဟော။

သေန ရူပေန ဉာတေပိ ဝိသေသရူပေန အညာတော အညာတဝိသေသော။ ကဋ္ဌာဒိမယာ ယာ ပဋိမာ တမ္ပဋိစ္ဆန္ဒကံ။ သမ္ဗန္ဓော သဿာမီလက္ခဏော အဿ အတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓိ ကဿာတိ ကိံ သဒ္ဒနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ သောဝ ဝိသေသော၊ သမ္ဗန္ဓိဝိသေသော ဝိသယော အဿ အညာဏဿာတိ သမာသော။ ပယောဂါသမ္ဘဝါတိ အယမဿောတိ ဝုတ္တ အဿပ္ပကတိယာပိ ပယောဂါ သမ္ဘဝါ။ တထာဟိ ယဒိ ယဿာစ္စန္တမဇာနနံ သိယာ တထာ သတိ သဗ္ဗထာ ဝတ္ထုဇာနနာဘာဝေ ပကတိယေဝ န သိယာ၊ န ဟိ သဗ္ဗထာ အဝိညာတတ္ထော သဒ္ဒေါ ပယောဂမဟရတိ၊ တသ္မာ သရူပေန ဉာတဿ ယဿ ဝိသေသော အဝိညာတော၊ သောယေဝိဓ အညာတော-တိမတောတိ ဝိညာယတေ၊ အညာတော-ဿောကဿ [အညာတော သေသညဿ (ပေါတ္ထကေ)] ဝါ ကုတောတိဝါ ကိံ သဘာဝေါ ဝေတိ ဟိ အဿကောတိ။ ကပ္ပစ္စယန္တော ဟတ္ထိကဣစ္စယန္နာမဓေယျံ နာမံ ယဿ ဟတ္ထိဝိယာတိ ဒဿိတပဋိဘာဂဿ သော ကပ္ပစ္စယန္တနာမဓေယျော။ အဘိနိဝေသေန ဝါ သိဇ္ဈန္တိ ယထာ အဇ္ဇုနာဒိဝေသဓာရိနိ အဇ္ဇုနာဒိသဒ္ဒေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဋိမာယာတိ ဧတ္ထ ပူဇနတ္ထာ ဧဝ ပဋိမာ ဂဟိတာ၊ မောရသမာန နာမတ္တာ မောရောဝိယာတိ ယောဇနာ၊ စဉ္စာ တိဏပုရိသော၊ ဣဓ ပန တံ သဒိသော ပုရိသော မနုဿော စဉ္စာ။ အကသ္မာ ဧဝ အာကသ္မိကံ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ (၄-၁၂၂) ဏိကော။ ယံကိဉ္စိ အဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗကံ၊ တမာကသ္မိကံ၊ တသ္မိံ အာကသ္မိကေဘိဓေယျော သတိ ဣဝသဒ္ဒတ္ထေ ဝတ္တမာနတော ဤယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကာကော စ တာလဉ္စ ဖလံ ကာကတာလာနိ၊ တေသမိဝ မိလနံ။ အဇာခဂ္ဂါနမိဝ မိလနံ ယဒါကသ္မိကံ၊ ကိဉ္စိ တမ ဇာခဂ္ဂီယံ ¶ ၊ ဏော ဣဝတ္ထေ။ သက္ကရန္တိ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ (၄-၁၂၅) ဝုဒ္ဓျဘာဝေါ။ မုနီဝ၊ ဗာလောဝ၊ ကုလိသမိဝ၊ ဧကသာလာဣဝါတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ လောဟိတောဝ လောဟိတိကော ဖဋိကမဏိ။

ဒေါဏာဒီတျာဒိသဒ္ဒေန ခါရသတာဒယောပိ ပရိမာဏဝိသေသာ ဂယှန္တိ။ သင်္ချာ အသီတိပဉ္စာဒယော၊ အညံ ဝါ ယံကိဉ္စီတိ ဥပဍ္ဎကာယာဒိ၊ သောဠသ ဒေါဏာ ဧကာ ခါရီ။ နနု ပဉ္စကံ ဂန္ထဇာတန္တိ ဝတွာ အညံ ဝါ သင်္ဃာဒိကန္တိ ဝုတ္တံ တံ ကထံ ပါဏိနိယေဟိ ဝိယ ‘‘သင်္ချာယ သညာသင်္ဃသုတ္တာဇ္ဈယနေသူ’’တိ (၅-၁-၅၈) သုတ္တိတတ္တာဘာဝါတိ မနသိ နိဓာယ ‘သင်္ချာဝါစီဟိ’စ္စာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဒသဟိ သင်္ချေယေ ဝတ္တန္တီ’’တိ ပဉ္စသဒ္ဒဿ သင်္ချေယေ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ- ‘ပဉ္စာဝယဝါ’တိ။ ပရိမာဏသဒ္ဒသန္နိဓာနေ သင်္ချာနေပိ ပဉ္စသဒ္ဒေါတိ မညမာနော အာဟ- ‘ပဉ္စသင်္ချာနဉ္စေ’တိ။ ပဉ္စာ ဝုတ္တယောတိ ပဉ္စဝါရာ၊ ရူပါနီတိ စ ပရိယာယန္တရေန အာဝုတ္တိသဒ္ဒဿေ ဝါတ္ထံ ဗျတ္တံ ကရောတိ။

နနု သုတ္တေ သင်္ချာယန္တိ န ဝုတ္တံ ကတျာဒယော စ ပယောဂါ သင်္ချာ ပရိမာဏေယေဝ ဒိဿန္တိ ကထံ နာမေတ္ထာယံ ဝိဓီတိ အာဟ- ‘ဗဟုလေ’စ္စာဒိ။ သင်္ချာပရိမာဏေယေဝါယံ ဝိဓီတိ ကိံ သဒ္ဒေ သင်္ချာပရိမာဏ ဝိသယေယေဝ ဝတ္တမာနေ အယံ ရတျာဒိကော ဝိဓီတိ အတ္ထော၊ နနု စေတ္ထ ကိံ သဒ္ဒေါ ပဉှေ ဝတ္တမာနော ကထံ သင်္ချာပရိမာဏေ ဝတ္တတေတိ ဝုစ္စတေ၊ ယဇ္ဇပိ သင်္ချာပရိမာဏေ န ဝတ္တတေ၊ တထာပိ သင်္ချာပရိမာဏဿ ပုစ္ဆိယမာနတ္တာ သင်္ချာပရိမာဏဝိသယေ ဝတ္တတေ ဝါတိ။ ဗဟုလာဓိကာရ ပယောဂသာမတ္ထိယဟေတုနိဒဿနေ ဖလမာဟ- ‘ယတြတွိ’စ္စာဒိ၊ ပရိစ္ဆေဒကတ္တေန ပရိမာဏကတ္တေန။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘‘ယဒါကိမိဒံ သင်္ချာ ပရိမာဏမေသံ ဒသန္နံ န ကိဉ္စိ အပ္ပကမေဝေတန္တိ သင်္ချာပရိမာဏမေဝ ကိံ သဒ္ဒေန နိန္ဒီယတေ၊ တဒါပိ သင်္ချာ ပရိမာဏဿ နိန္ဒီယမာနတ္တာ သင်္ချာပရိမာဏဝိသယတ္တမေဝေတိ ခေပေ ဝတ္တမာနာပိ ကိံ သဒ္ဒါ ရတိစ္စာဒိ သိယာ၊ ဗဟုလာဓိကာရာဒိတောဝ ပနေတ္ထ န သိယာ’’တိ။ ရကာရာနုဗန္ဓာ ဣသဒ္ဒလောပတ္ထာတိ ယောဇနာ။

ဗုဘုက္ခာပိပါသပ္ပကတီဟိ ¶ ခသန္တာဟိ အကမ္မဝစနိစ္ဆာယံ ‘‘ဂမနတ္ထာ ကမ္မကာဓာရေ စာ’’တိ (၅-၅၉) ကတ္တရိ က္တေ ဉိမှိ စ ဗုဘုက္ခိတော ပိပါသိတောတိ သိဒ္ဓေပိ ဝတ္တမာနေ ပယောဂတ္ထံ ဗုဘုက္ခာပိပါသာတိ ပါဌော။

သဗ္ဗမ္ပရိစ္ဆေဒရူပန္တိ ဥမ္မာနပရိမာဏာဒိကံ သဗ္ဗံ ပရိစ္ဆေဒရူပံ။ တတြ စ ဥစ္စတ္တေန မာနမုမ္မာနံ၊ သဗ္ဗတော မာနံ ပရိမာဏံ။

‘‘ပမာဏပရိမာဏေဟိ သင်္ချာယစာပိ သံသယေ မတ္တောဝတ္တဗ္ဗော’’တိ (၅-၂-၃၇) ပါဏိနိယဝတ္တဗ္ဗကာရဝစနံ၊ တတ္ထ ပမာဏ မာယာမော။ သင်္ချာယာတိ ပဉ္စမီ။ ဧတေဟိ သံသယေ မတ္တော ဝတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ရတနမတ္တံ ဝါတိအာဒီနိ ကမေန တတ္ထောဒါဟရဏာနိ။

န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ယထာဝုတ္တဝတ္တဗ္ဗဝစနံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပဋိက္ခိတ္တေ တသ္မိံ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ရတနမတ္တံ ဝါတိအာဒိ(နာ) ယံကိဉ္စိ ဒဏ္ဍပုဗ္ဗဏ္ဏာဒိကံ [ပဏ္ဏာဒိကံ (ပေါတ္ထကေ)] သံသယိတံ၊ တေန မာနသင်္ခါတဿ ပရိစ္ဆေဒဿာဘာဝါ ကထမေတေ ပယောဂါ သိယုန္တိ အာသင်္ကိယ တတ္ထ ကာရဏမာဟ- ‘တထာဘျူဟနတော သိဒ္ဓတ္တာ’တိ။ တထာဘျူဟနတောတိ ဝိဒတ္ထိမာနမ္ပမာဏမဿ ရတနမ္မာန မဿာတျာဒိနာ တေနပ္ပကာရေန အဘျူဟနတော အဘျုပဂမတောတိ အတ္ထော။ သံသယော စ နာမ ဥဘယပက္ခပရာမသနေ သတိ သိယာတိ ယထာဝုတ္တမဗ္ဘူဟနံ သာဓေတုမာဟ-နာန္တရေနေ’စ္စာဒိ။ ပက္ခဒွယေဟီတိ ဝိဒတ္ထိ မာနမဿ ရတနမ္မာနမဿာတိ ဧဝမာဒိကေဟိ ပက္ခဒွယေဟိ။ အဘျူဟနံ သံသယဿာတိ ဂမျတေ။ ဇဏ္ဏု မာနမဿ ဇဏ္ဏုတဂ္ဃံ။

ဥပါဓျန္တရောပါဒါနာတိ ‘အံသေ’တိ နိမိတ္တန္တရောပါဒါနာ နိဝတ္တတီတိ ယောဇနာ။

သစ္စုတီသာသဒသန္တာယ ¶ သင်္ချာယ ပဌမန္တာယ အသ္မိံ သတသဟဿေ အဓိကာ သင်္ချာတိ အတ္ထေ ဍော ဘဝတီတိ သုတ္တတ္ထော။ သစ္စုတီသာ သဒသန္တာတိ ပဌမာဝစနံ ပဌမန္တတော ဝိဓိဉာပနတ္ထံ။ နနု စ သုတ္တေ ‘သတသဟဿ သတသဟဿေ ဍော’တိ န ဝုတ္တံ၊ တထာ သတိ ဝုတ္တိယံ ကထံ ‘သတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ’တိ ဝုတ္တန္တျာသင်္ကိယာဟ-ဥဘယထာဝဂမာ’တိအာဒိ။ ဥဘယထာဝဂမာတိ သတံ သဟဿန္တိ စ သတသဟဿန္တိ စ ဥဘယပ္ပကာရေနာဝဂမာ၊ ဥဘယထာဝဂမော ပယောဂ ဒဿနဉ္စေတ္ထ ဧဝံ ဝိဝရဏေ ကာရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပစ္စယတ္ထေန သမာနဇာတိယေ ပကတျတ္ထေ သတီတိ ယေနကေနစိ သုဝဏ္ဏကဟာပဏာဒိနာ ပစ္စယတ္ထေန သမာနဇာတိယေ။ သုဝဏ္ဏမာသကဒီန [သုဝဏ္ဏကဟာပဏာဒီနံ (ပေါတ္ထကေ)] မသမာန ဇာတိယာနံ။ အကေဝလံ စောဒါဟရဏံ ဒဿေတုံ ‘ဧကဝီသ’န္တိ ဝုတ္တံ။ အနိပ္ဖန္နတ္တာ သဒ္ဒါနမိဓ ပစ္စယဂ္ဂဟဏပရိဘာသာဝတာရော နတ္ထိ။

နနု စ သင်္ချာသဒ္ဒေါ သင်္ချာနေ သင်္ချေယျေ စ ဝတ္တတေ၊ ကထမေတ္ထ သင်္ချာနေဝသိတာ ဝုတ္တိ ယေနေဝံ ဝိဝရဏံ ကတမိစ္စာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ၊ ပစ္စာသန္နံ သင်္ချာသဒ္ဒဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာ စ ကရဏသာဓနော-ယံ ပူရဏသဒ္ဒေါတိ ဝိညာပေတိ။ ယတောတိ ဝုတ္တယံ သဒ္ဒသမ္ဗန္ဓိနာ တံသဒ္ဒေန သေတိ ဥလ္လိင်္ဂိတဿ သင်္ချာတိအတ္ထမုပဒဿိယ သာယေဝ ပူရီယတေတီမဿ ကမ္မဘာဝေန တိဋ္ဌတီတိ ဒဿေတုံ တေန ပူရဏေန ပူရီယတေ’တိ အာဟ။

သမ္ပဇ္ဇတေတိ ပူရီယတေတျဿတ္ထမာစိက္ခတိ။ အနေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘(န) ဃဋိကာဒီနမိဝ ဒဗ္ဗာနံ ဒဗ္ဗန္တရေ နာတိရိတ္တီကရဏံ သင်္ချာယ ပူရဏံ ကိဉ္စရဟိ တဿ သမပ္ပတ္တိယေဝါ’’တိ။ အထ ကာယံ ဝစောယုတ္တိ ‘သာသင်္ချာ ပူရီယတေ ယေနေ’တိ၊ ယာဝတာ သာတိ ယသ္မာ ပစ္စယော ဝိဟိတော တဿ သင်္ချာသဒ္ဒဿ ပရာမာသော တဿ စ ပူရဏေန အဘေဒေါစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘အဘေဒေနောစ္စတေ သင်္ချာ ပူရီယတေ ယေနေတီ’တိ အဘိဓာနာဘိဓေယျာနမဘေဒေါပစာရေန ဝုစ္စတီတျတ္ထော၊ သင်္ချေယျပူရဏေ ¶ ဍော န ဟောတီတိ ဝတွာ တဒတ္ထံ ဝိဘာဝေတုမာဟ- ‘ဒွါဒသန္န’မိစ္စာဒိ။ သော ဃဋော တာသံ ဃဋိကာနံ ပူရဏော ဒဗ္ဗာနံ ဒဗ္ဗန္တရေ နာတိ ရိတ္တီကရဏဝသေန။ ဝီသတိယာ ပူရဏောတိအာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော။

ကစ္စာယနေန ‘‘ဒွိတီဟိ တိယော’’တိ (၂-၈-၄၂) သုတ္တေန ဒွိတိသဒ္ဒေဟိ တိယပ္ပစ္စယံ ဝိဓာယ ‘‘တိယေ ဒုတာပိ စာ’’တိ (၂-၈-၄၃) ဒွိတီနံ ဒုတာဒေသေန ဒုတိယံ တတိယန္တိ စ ‘‘စတုဆေဟိ ထဌာ’’တိ (၂-၈-၄၁) သုတ္တေန စတုတော ထပ္ပစ္စယံ ဝိဓာယ ဒွိတ္တေန စတုတ္ထန္တိ စ နိပ္ဖာဒိတံ။ ဣဓ တထာ ဘာဝေန ကထံ တေ သိဇ္ဈန္တီတိ အာသင်္ကိယ ဝုတ္တိယံ ‘ကထ’မိစ္စာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုမာဟ ‘သင်္ချေ’စ္စာဒိ။ ဝုတ္တိယံ ‘ဒုတိယဿာ’တိအာဒိနာ သုတ္တေကဒေသာ ဒဿိတာတိ တာနိ သမ္ပုဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘ဒုတိယဿာ’တိအာဒိနာ ‘စတုတ္ထတတိယာန’မိစ္စာဒိနာ စ ဝုတ္တာနိ။

သင်္ချာဝစနဿ ဂဟဏေ ကော ဒေါသောစ္စာဟ-‘သင်္ချာဝါစိ’စ္စာဒိ။ ဗဟုတ္တဝိသယေ ပယောဂေါ န သိယာတိ သင်္ချာဝစနဿ ဧကတ္ထေ နိယတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဧကာကီဟိစ္စဿ အတ္ထမာစိက္ခတိ ပဓာနဘူတေဟေဝ’စ္စာဒိနာ။ ဥပပဇ္ဇကေ ဗဟုတ္တဝိသယေ ပယောဂေါတျပေက္ခတေ။

တရော ဟောတီတိ ဝုတ္တေပိ တေဟိ တရော ဟောတီတိ ဝိညာယတိ၊ ဝစ္ဆာဒီဟီတိ သုတတ္တာ ပန ဝစ္ဆာဒီနန္တိ စ ဝိညာယတီတိ ဝစ္ဆာဒီနန္တိအာဒိနာ ဝုတ္တိဂန္ထောပဒဿနံ။ နနု တနုတ္တေ ဝဝစ္ဆာဒီဟိ ပစ္စယော ဝိဓီယတေ၊ ယေ စ သရီရေန ကိသာဝစ္ဆာဒယော၊ တတြာပျဝိသေသေန ပယောဂေါ ပသဇ္ဇတိ [ပယောပသဇ္ဇနေ (ပေါတ္ထကေ)] ဝိသေသာနုပါဒါနတော၊ တသ္မာ ကထမတြ သဘာဝဿေဝ တနုတ္တံ ဝိညာယတေ ယေနေဝံ ဝိဝဋမိစ္စာဟ- ‘ဝစ္ဆာဒိသဒ္ဒါန’ မိစ္စ-ဒိ၊ ဝစ္ဆာဒီဟိ ပကတီတိ ပစ္စယေ ဝိဓီယမာနေ တာသံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဝယောဝိသေသာဒိ၊ ယသ္မိံ သတိ ဝစ္ဆာဒယော သဒ္ဒါ ဒဗ္ဗေ-ဘိနိဝိသန္တေ၊ တံ ပစ္စယာ-သန္နံ၊ န စ ကိသတ္တဿ ဘာဝါ ဒဗ္ဗေ ဝစ္ဆာဒိသဒ္ဒါ ပဝတ္တန္တေ။ အတော ¶ တဿေဝ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တဿ တနုတ္တေ ယုတ္တံ ပစ္စယေန ဘဝိတုံ၊ (န) တနုတ္တမတ္တေတိ မညတေ။ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ သမ္ဗန္ဓိ အာသန္နန္တိ သမာနာဓိကရဏာနိ။

ဝစ္ဆော ပဌမဝယော၊ တဿ တနုတ္တံ ဒုတိယဝယပ္ပတ္တိ။ ဒုတိယဉှိ ဝယံ ပပ္ပောန္တဿ ဝစ္ဆဿ ပဌမော ဝယော ဝစ္ဆသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ကိဉ္စိမတ္တာဝသေသံ ဘဝတိ အမုမေဝါဟ-‘သုသုတ္တဿေ’စ္စာဒိနာ။ ဥက္ခောတရုဏောဒုတိယဝယပ္ပတ္တော ဝုစ္စတေ၊ တဿ တနုတ္တံ တတိယဝယပ္ပတ္တိ။ တတိယဉှိ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ဒုတိယဿ ဝယဿ ဥက္ခသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ နိမိတ္တဿ ကိဉ္စိမတ္တာ ဝသေသတော [ဝသိဿတေ (ပေါတ္ထကေ)] ဇာတိသင်္ကရတ္တာ ဂဒ္ဒဘဇာတိယာ ဝဠဝါဇာတိယာ စ မိဿတ္တာ။ ဘာရဝါဟကတ္တမ္ပတိ ယော သမတ္ထော၊ သော ဥသဘောတျုစ္စတေ၊ ယဒါတု တဿ ဘာရဝါဟကတ္တေ သာမတ္ထိယံ မန္ဒံ ဘဝတိ ပရိက္ခီဏံ၊ တဒါ တနုတ္တမ္ဘဝတီတျာဟ- ‘သာမတ္ထိယဿ တနုတ္တံ အပ္ပဗလတာ’တိ။

သမုဒါယော နာမ ဒွျဝယဝေါ ဝါ သိယာ ဗဟုကာဝယဝေါ ဝါ၊ တတ္ထ ဒွျဝယဝသမုဒါယာ နိဒ္ဓါရဏေ သာမတ္ထိယာ ဧကဿေဝ နိဒ္ဓါရဏံ ဝိညာယတိ တမေဝါနုသရတိ။ ဗဟုကာဝယဝသမုဒါယာပျေ ‘ကဿ နိဒ္ဓါရဏေ’တိ သုတ္တေ ဧကဿာတိ ဝစနာဘာဝေပိ ဧကဿေဝ နိဒ္ဓါရဏံ ဝိညာတဗ္ဗံ တေနေဝ ကတရော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော’တျာဒိကမုဒါဟရဏမဒါသိ။ ကတရော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော ကတရော ဘဝတံ ကဌောတျာဒျုဒါဟရဏဗဟုတ္တေန နိဒ္ဓါရဏဝါစီနမဗဟုတ္ထေပိ နိဒ္ဓါရိယမာနဝါစီဟီ’တိ ဗဟုတ္တေန ဝုတ္တံ။ အပစ္စပရံပရာယ ပဝတ္တံ ဂေါတ္တံ ဝံသော၊ တဒဘိ ဓာယိနော အပစ္စပ္ပစ္စယန္တာပိ အဘေဒေါပစာရေန ဂေါတ္တံ၊ တေဝါပစ္စာ ပစ္စဝန္တသမ္ဗန္ဓဒွါရေနာပစ္စေ ပဝတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါ ဘဝန္တိ၊ စရဏသဒ္ဒါ စ ကဌာ ယော ကိရိယာသဒ္ဒါ ဘဝန္တိ ကဌာဒီဟိ ဝုတ္တဇ္ဈယနတ္ထံ ယထာ သကံဝတစရဏကိရိယာနိမိတ္တတ္တေနာဇ္ဈေတူသု ပဝတ္တာတိ တေသံ သမ္ဗန္ဓိသဒ္ဒါနံ ကေသဉ္စိ အတ္ထဿ ကိရိယာသဒ္ဒါနံ စာတ္ထဿ အသတျပိ ဇာတိတ္တေ ဇာတိနိဗန္ဓနံ လောကေ ကာရိယမိဋ္ဌံ တဒုတ္တံ ‘‘ဂေါတ္တဉ္စ စရ- ဏေဟိ ¶ သဟာ’’တိ။ တတ္ထာပိ ဇာတိတ္တမ္ပရိဘာသိတံ၊ တေနာဟ- ‘ကဌဿ စရဏတ္တာ ဇာတိတ္တံ ဂေါတတ္တာ ဇာတိတ္တ’န္တိ စ။

လောကိယာတိ ပရသဒ္ဒသတ္ထကာရေ သန္ဓာယာဟ။ ဣဟ တု အဝိသေသေန ဝုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ နိရုတ္တိယံ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာတိ ယောဇနာ။ သာမညေန ဝုတ္တာကာရံ ဒဿေတုံ ‘ကထ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝေဟိ ဒတ္တော ဗြဟ္မုနာ ဒတ္တောတိအာဒီနိ ကတ္တရိ ကရဏေ ဝါ ဝိဂ္ဂဟဝါကျာနိ။ ဒေဝဒတ္တော ဒေဝဒတ္တိကော ဒေဝိယော ဒေဝလောတိအာဒီနိ ဝုတ္တိပဒါနိ။

တတ္ထ နိရုတ္တိပိဋကာဂတာနံ ‘ဒေဝဒတ္တာ ဒေဝဒတ္တိကော’တိအာဒီနံ ဝုတ္တိပဒါနမညထာ နိပ္ဖတ္တိမုပဒဿိယ ဒေဝလော ဒေဝိယောတိအာဒီနမ္ပန ဝစနန္တရေနေဝ နိပ္ဖတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘ဒေဝေဟိ ဒတ္တော’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရသဒ္ဒသတ္ထကာရာနမ္ပိ ဒေဝလော ဒေဝိယောတိ ဝစနန္တရေနေဝ သာဓနံ သာဓနာကာရဉ္စ တေသံ ဒဿေတုံ ‘ကေစီဟီ’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကဒေသတောယေဝ ပစ္စယမိစ္ဆန္တိ တေန တေသံ ဒေဝလော ဒေဝိယော ဒတ္တိ လောစ္စာဒိ ဘဝတိ။ ကပ္ပနာဂါရဝေါတိ ဒတ္တသဒ္ဒလောပနာမေကဒေသဝသေန ကပ္ပနာဂါရဝေါ။

န စ သဗ္ဗေတိအာဒိနာ ဗဟုလာဓိကာရေ ဖလံ ဝုတ္တံ။ ဘာဝသဒ္ဒေါ ကတ္ထစိ ကိရိယာယံ ဝတ္တတေ ‘ဘာဝေ အယံ ဝိဓီ’တိ။ ကတ္ထစိ အဓိပ္ပာယေ ‘အယမေတေသံ ဘာဝေါ [ဘာဝေါဓိပ္ပာယော]’တိ။ ကတ္ထစိ ပဒတ္ထေ ‘ဣမေ ဘာဝါ’တိ။ ကတ္ထစိ သတ္တာမတ္တေ‘တိဏာနံ ဘာဝေါ’တိ။ တေနာဟ-‘ဘာဝသဒ္ဒဿေ’စ္စာဒိ။ ရူပသာဓန ဒွါရေနာတိ ဘာဝသဒ္ဒဿ ရူပသာဓနဒွါရေန၊ သပ္ပန္တိ ပကာသေန္တိ အတ္ထ မနေနာတိ သဒ္ဒေါ။ သောဝ အဘိဓာနံ အဘိဓီယတေ-နေနတ္ထောတိ ကတွာ။ ဗုဇ္ဈတိ အတ္ထသရူပန္တိ ဗုဒ္ဓိ၊ သာဝ ပတီယတေ-နေနာတ္ထော ပစ္စေတိ အတ္ထ မိတိ ဝါ ပစ္စယောတိ ဝုစ္စတိ။

နနု စ ‘ဘဝန္တိ ဧတသ္မာ ဗုဒ္ဓိသဒ္ဒါ’တိ ဝုတ္တံ တသ္မာ ပဝတ္တိနိမိတ္တမုဘိန္နမ္ပိ ဘဝတိ၊ တထာသတိ ‘သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တ’န္တိ သဒ္ဒဿေဝ ပဝတ္တိနိမိတ္တတာ ကသ္မာ ¶ ဝုတ္တာတိ ဝုစ္စတေ။ ပါကဋဘာဝေန အဘိဓာနာဘိဓေယျသမ္ဗန္ဓဿ သဒ္ဒဿေဝ ပဝတ္တိနိမိတ္တတံ ဝတွာ ဝိသုံ ဗုဒ္ဓိယာ နိမိတ္တဿ ရူပါနုဂတတ္တံ ဝိသေသေတွာ ပဝတ္တိနိမိတ္တတမဿာ ဒီပေတုံ ‘နိမိတ္တဝသာဟိ’စ္စာဒိမာဟ။ ဒဗ္ဗေဂုဏောတိ ဒဗ္ဗေ ဝုတ္တိယံ ဂုဏော နိမိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂုဏသဒ္ဒဿေဝ ဇာတိသဒ္ဒတ္တေနောဒါဟရဏဒွယံ ဒတ္တံ… ဂုဏဿ ဇာတိယာ ဝိသုံ ဇာတိနိမိတ္တဿာဘာဝတော [နိဓိတ္တဿ ဘာဝတော]။ ကိရိယာဒီတိအာဒိသဒ္ဒေန ဒဗ္ဗာဒီနံ ဂဟဏံ၊ ကေစိ ပန ကိရိယာသဒ္ဒါနံ ကိရိယာ ပဝတ္တိနိမိတ္တန္တျာဟု။ တေသံ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ အဝတ္ထာဝိသေသေန အဝတ္ထာဘေဒေန သာမညံ တဒဝတ္ထာ ဝိသေသသာမညံ။ တေနာဟ- ‘ဒေဝဒတ္တဿာ’တိအာဒိ။ ဝိဇ္ဇမာနော ပဒတ္ထော ဝိသယော ယေသံ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ သညာသဒ္ဒါနံ တေသံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဇာတိလက္ခဏမာစိက္ခိတမ္ပဋိပါဒိတန္တိ အတ္ထော။

အနေန စ ဒေဝဒတ္တာဒယော သညာသဒ္ဒါပိ သမာနာ ဇာတိသဒ္ဒါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ စရဟိ သညာသဒ္ဒါပိ ဇာတိဝစနာ သိယုံ၊ ပဉ္စဝိဓတ္တမေသံ ပရိဟာယတီတိ။ နေဒမေဝံ ဝိညေယျံ… ပသိဒ္ဓတရဇာတျာဘိဓာန ကဌဂေါဝီဟိယဝါဒိသဒ္ဒါ ဇာတိသဒ္ဒတ္တေန ဝိသုံ ပရိဂ္ဂယှန္တိ။

သမ္ဗန္ဓိဘေဒတောတိ ဃဋာဒိသမ္ဗန္ဓီနံ ဘေဒတော။ အဘာဝဿဘေဒတောတိ ဃဋပဋာဒီနံ သမ္ဗန္ဓီနံ ဘေဒေန အဘာဝဿ ဘေဒတော အဘေဒေပိ ဘေဒါ ဥပစရိတာ သန္တီတိ ယောဇနာ။ ယဿ သာမညဿ ဝသာ၊ တေသု ဥပစရိတဘေဒေသွာကာသာဒီသု။ နိရဝယဝါဝိဇ္ဇမာနဝိသယာနန္တိယေ အာကာသော ဝိယ နိရဝယဝါ အဘာဝေါ ဝိယ အသန္တာ စ၊ တေ ဝိသယော ယေသံ သဒ္ဒါနံ တေသန္တိ အတ္ထော။ သာမညံ ဘာဝေါတိ ပုထုဇ္ဇနာဒိသာမညံ ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ အလသဿ ဘာဝေါ ကိရိယာသမ္ဗန္ဓိတ္တံ၊ ဗြဟ္မညံ ဇာတိ စာပလျံ နေပုညံ ဂုဏော ဝါ။ ဝုတ္တိယံ သကတ္ထေကန္တာတိ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ (၄-၁၂၂) ဣမိနာ သကတ္ထေ ကတကပ္ပစ္စယန္တာတိ အတ္ထော။ န ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပတ္တကာလောဝ ပတ္တကလ္လံ။ ကရုဏာ ဧဝ ကာရုညံ။

‘‘ဧကယောဂနိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ သဟဝါပဝတ္တိ သဟဝါ နိဝတ္တီ’’တိ ‘ဘာဝ ကမ္မေသူ’တိ ¶ အနုဝတ္တတေ။ တထာပိ ဘာဝေတီမိနာဝေတ္ထ သပ္ပယောဇနတ္တံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဘာဝကမ္မေသု’စ္စာဒိ။

ယဇ္ဇပိ သီဓာတုဿ ကေဝလဿ သုပနေ ပဝတ္တိ၊ တထာပျတိပုဗ္ဗဿ ဥက္ကံသေ ပဝတ္တီတိ အာဟ- ‘အတိသယော ဥက္ကံသော’တိ။ သော စ အတိသယော ကဿ သမ္ဘဝတိစ္စာဟ- ‘သော စ ကိရိယာဂုဏာန’န္တိ။ ကထံ တေသမတိသယောစ္စာဟ- ‘အာဓာရဘူတဒဗ္ဗဝသာ’တိ။ ကုတောစ္စာဟ- ‘အနပေက္ခိတေ’စ္စာဒိ။ အနပေက္ခိတော ကိရိယာဂုဏာနံ နိဿယော ဒဗ္ဗသင်္ခါတော ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဒဗ္ဗဿ နိဿယဘူတဿာ-တိသယတ္တံ ဟောန္တမ္ပိ နိဿိတာနံ ကိရိယာ ဂုဏာနံ ဝသေနေဝ သိယာ နာညထာတိ ဝတ္တုမာဟ-‘ပစ္စဓိကရဏ’န္တိအာဒိ။

နနု စ ယဒိ ကိရိယာဂုဏာနမေဝါတိသယော၊ တဒါ န သိဇ္ဈတိ ‘ဂေါတရော’တိ နေသ ဒေါသော၊ နော စေတ္ထ ဇာတိယာတိသယော၊ ကဿ စရဟိ ဂုဏဿ ဂေါ အယံ ယော သကဋံ ဝဟတိ၊ ဂေါတရော-ယံ ယော သကဋံ ဝဟတိ သိရဉ္စာတိ၊ ဇာတိယာ ဟိ နိစ္စာယေကရူပါယ နောက္ကံသာပကံသယောဂေါ သမ္ဘဝတီတိ ဒဗ္ဗဿာပိ နာတိသယသမ္ဘဝေါ။ တထာဟိ တုလျပ္ပမာဏဿ ဂုဏကတောဝ မူလတော ဥက္ကံသော ဒိဿတိ သမာနေပိ ဟိ အာယာမေ ဝိတ္ထာရေ စ ပဋဿ ကာသိကဿာညောဝါဂ္ဃော ဘဝတိ မာထုရဿာညော ဝါတိ။ ဒဗ္ဗဿာပိ သာတိသယေဟိ ယုတ္တတာမတ္တေန သာတိသယတ္တဿုပဋ္ဌာပိတတ္တာ ဝုတ္တံ- ‘တေနေဝါဟာ’တိအာဒိ။ ယဒဂ္ဂေန ကိရိယာဂုဏာနံ နိဿိတာနမတိသယဝသေန နိဿယဘူတမ္ပိ ဒဗ္ဗံ ကထဉ္စိဒပျတိသယေ ဝတ္တတိ နာမ၊ တဒဂ္ဂေ တဗ္ဗာစိကာပိ ပကတိ အတ္တနော ဝစနီယတ္ထဝသေန တတ္ထ ဝတ္တတိယေဝ နာမာတိ ‘အတိယယေ ဝတ္တမာနတော’တိ ပကတိဝိသေသနဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေနေဝါဟ- ‘ဣမိနာ ပကတိ ဝိသေသနတ္တဉ္စာဟာ’တိ။ သကတ္ထိကာနံ ပကတိအတ္ထော ဇောတနီယော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

သကတ္ထိကာနန္တိ ကတ္တရိ ဆဋ္ဌီ သမ္ဗန္ဓဝစနိစ္ဆာယ၊ သကတ္ထိကေဟီတိ အတ္ထော။ ဟေတုမာဟ- ‘ပကတိဝိသေသနန္တီ’တိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ၊ ယသ္မာ ¶ ‘အတိသယေ ဝတ္တမာနတော’တိ၊ ပကတိဝိသေသနံ၊ တတော ပကတျတ္ထဘူတေ-တိသယေ ဇာတတ္တာ သကတ္ထိကေဟိ ယထာဝုတ္တနယေန ပကတျတ္ထဘူတေတိသယော ဇောတနီယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ နာဘိဓေယျောတိ ဗျတိရေကမာဟ၊ တထာ စ ဝက္ခတိ- ‘အတိသယဇောတကာတရာဒယော’တိ။

အထ ပကတိဝိသေသနတ္တေ ကသ္မာ နာဘိဓေယျော ဇောတနီယောစ္စာဟ ‘ပကတိယာယေဝ’စ္စာဒိ။ ဥက္ကံသော သမာနဂုဏဝိသယေယေဝ လောကေ ဒိဋ္ဌော [ပဝိဋ္ဌော (ပေါတ္ထကေ)] တေန သာမညဝစနေပိ တာဒိထဝိသယေယေဝ [သောယေဝ] ကာရဏ ဝသေန ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘အတိသယေနေ’စ္စာဒိ။ ဒွိန္နမေကဿာ-တိသယေစ္စာဒိနာ ‘ဒွိဗဟူသုက္ကံသေ တရတမာ’’တိ (စံ ၄-၃-၄၅) သက္ကတသုတ္တတ္ထဿာဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ။ တရဣယာတိ သကဝေါဟာရေန ဝုတ္တံ၊ တေသန္တု ဤယပ္ပစ္စယော။ ဧဝမိဟာဝိဓာနံ သုခသာနေတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘ယထာဝုတ္တသုတ္တတ္ထဝသေန ဒွိန္နမေကဿ ဥက္ကံသာဘာဝါ ‘မာထုရာ ပါဋလိပုတ္တကေဟိ သုကုမာရတရာ’စ္စာဒေါ တရပ္ပစ္စယော န ဟောတီတိ ဧကော မာထုရော ဒုတိယော ပါဋလိပုတ္တကော ဣမေသံ သုကုမာရာနံ ဒွိန္နမေကော မာထုရော-တိသယေန သုကုမာရော သုကုမာရတရော၊ ဧကမညေသံ ဒွိန္နမုက္ကံသေတထာညေသံ ဒွိန္နမေကဿာတိ ဧဝံ ဒွိန္နံဒွိန္နမေကေကဿ ဥက္ကံသေ တရပ္ပစ္စယော ဘဝတိ၊ ဥဘယတြ တွဝယဝါပေက္ခမ္ဗဟုဝစနံ၊ တထာဟိ သုကုမာရတ္တေနုက္ကံသိယမာနာနံ သမုဒါယာနမဝယဝါ မာထုရာ ဗဟဝေါ ပါဋလိပုတ္တကာပိ နိက္ကံသိယမာနာ တထေဝါဝယဝါ ဗဟဝေါ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ မာထုရာ ပါဋလိ ပုတ္တကေဟိ သုကုမာရတရာ’တိ တရပ္ပစ္စယေန သိဇ္ဈတိ။ ဣမသ္မိံ ဂါမေ အဍ္ဎတရာ ဝါဏိဇ္ဇာစ္စာဒေါပိ ကထိတေန ဉာယေန ဒွိန္နံဒွိန္နမေကေကဿ ဥက္ကံသေ တရပ္ပစ္စယော ဘဝတိ၊ ဗဟုဝစနန္တု ကတ္ထစိ အဝယဝါပေက္ခန္တိ သဗ္ဗံ သက္ကတေ ကိစ္ဆေန သာဓေန္တိ။ ဣဟ တု တထာဝိဓဿ သုတ္တဿာ ဝိဓာနာ ‘‘တရတမိဿိကိယိဋ္ဌာတိသယေ’’တိ တရာဒီနမတိသယေ သာမညေန ဝိဓာနာ သဗ္ဗတ္ထ တရပ္ပစ္စယေန သုခသာဓနံ ဟောတီ’’တိ။

အဝတ္ထာဘေဒေနာတိ ¶ ပဋုတရာဝတ္ထာဝတော ပဋုအဝတ္ထာယ ဘိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တထာဟိ တမေဝါဝတ္ထန္တရယုတ္တံ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ အညေ ‘ဘဝံသူအဝတ္ထော’တိ။ ပကာရန္တရေနပိ သာဓနေ ဟေတုမာဟ- ‘အတိသယမတ္တေ ဝါ ဝိဓာနတော’တိ။ အနဝဋ္ဌိတတ္တမာဟ- (‘အတိသယဝါပိ’စ္စာဒိ)။ ပဉ္စသွေတေသူတိ ဧတေသံ ယထာဝုတ္တာနံ တရာဒီနံ ပဉ္စန္နံ မဇ္ဈေ၊ ရူပါနိ ဂုဏဝစနဿ ဝုတ္တိယမုဒါဟရိတာနိ။ ကိရိယာဝစနဿ တု ‘အတိသယေန ပါစကတရော ပါစကတမော’တိ။ ဣဿိက ဣယဣဋ္ဌာ သရာဒီ တတော (အညတော) န ဟောန္တိ ဗဟုလာဓိကာရာ။

တဿာတိ သာမညေန ဝုတ္တေပိ ဝိကာရသမ္ဗန္ဓီယေဝ ဆဋ္ဌိယန္တော ဂယှတိ၊ ဆဋ္ဌိယန္တသမ္ဗန္ဓီယေဝ စ ဝိကာရော ဂယှတိ သမ္ဗန္ဓဝသာတိ ဒဿေတုမာဟ ‘ယဿာ’စ္စာဒိ။ ကောသကာရကပါဏဝိသေသေဟိ ကတော ကောသော။ ပါဏယော သတ္တာ၊ ဩသဓျောဖလပါကန္တာ၊ ရုက္ခာ ပုပ္ဖဖလူပဂါတိ ရုက္ခောသဓီနံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ တလ္လက္ခဏေနေတ္ထ ရုက္ခော သဓယော န ဂယှန္တိ၊ ကိဉ္စရဟိ ဩသဓိသဒ္ဒေန လတာဒိပိ ဂယှတိ၊ ရုက္ခသဒ္ဒေန (ဝနပ္ပ)တယောပိ၊ ဝနပ္ပတယော ဟိ ဖလဝန္တာ န ပုပ္ဖဝန္တာ။ ကထံ ဂါဝဿ ဝိကာရေ ပုရိသေ မယောစ္စာဟ- ‘အညသ္မိ’န္တိအာဒိ။ ဂါဝဿ ဣဒံ ဂေါမယံ။

ဥပပတျန္တရန္တိ ပစ္စယလောပတော ယုတျန္တရံ။

တီသုတ္တရေသု စ ဝတ္တတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရာဇညမနုဿာနမ္ပိ ဇာတိယမပစ္စေ ညဿပ္ပစ္စယာနံ ဝိဓာနာ ဝုတ္တံ ‘ဂေါတ္တပ္ပစ္စယန္တာ’တိ အာဟ- ‘ရာဇညာနံ သမူဟော’စ္စာဒိ။ ဥက္ခော ဥသဘော။ ဩဋ္ဌော ခရတော၊ ဥရဗ္ဘော မေသော၊ ဧဝမိစ္စာဒိနာ ‘ဥက္ခာနံ သမူဟော’စ္စာဒိ။ ဝါကျမပဒိသတိ။ ကာကာနံ သမူဟောတိ ဝိဂ္ဂဟော၊ ဏိကအစိတ္တာတိ ဣမိနာ ဏိကော အစိတ္တဝါစ ကေဟေဝ ဒိဿတီတိ ဉာပေတိ။ အပူပေါ ပိဋ္ဌပူပေါ၊ သံကုလန္တိ (ဂုဠ) မိဿကခဇ္ဇကဝိသေသော။

‘‘တဒဿဋ္ဌာနမီယော ¶ စာ’’တိ (၂-၈-၁၃) ကစ္စာယနသုတ္တဿာယ မတ္ထော ‘‘တဒဿဋ္ဌာနမိစ္စေတသ္မိံ အတ္ထေ ဆဋ္ဌိယန္တတော ဤယပ္ပစ္စယော ဟောတီ’တိ။ တေန မဒနဿ ဌာနံ မဒနီယံ ဗန္ဓနဿ ဌာနံ ဗန္ဓနီယံတျာဒိကံ သာဓေန္တိ။ ဣဓ ပန တထာဝိဓဿာဘာဝါ ကထံ တံ သိဇ္ဈတီတျာသင်္ကိယ ‘မဒနီယ’န္တိအာဒိကံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုမာဟ- ‘မဒနီယာဒိပ္ပသိဒ္ဓိယာ’စ္စာဒိ။ သာဓနက္ကမံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဧဝမညတေ’စ္စာဒိ။

ဌာနန္တိ ကာရဏံ။ ‘‘ဥပမတ္ထာယိတတ္တ’’န္တိ (၂-၈-၁၄) ကစ္စာယနသုတ္တဿာယမတ္ထော ‘‘ဥပမတ္ထေ အာယိတတ္တပ္ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ တေန ဓူမော ဝိယ ဒိဿတီတိ ဓူမာယိတတ္တံ တိမိရမိဝ ဒိဿတီတိ တိမိရာယိတတ္တံတျာဒိကံ သာဓေန္တီတိ ဝုတ္တနယမေဝ။ တမ္ပိဟစ္စာဒိကံ ဒွီသု သာဓနက္ကမဒဿနံ၊ ဓူမော ဝိယ ဒိဿတီတိ ဒဿိတော ယော ကမ္မတ္ထော သောပိ ဓူမာယီတိ ကတ္တုဝသေန သက္ကာ ပရိကပ္ပေတုန္တိ ကတ္တုသာဓနတော ဓူမာယိတသဒ္ဒါ သကတ္ထေတ္တပ္ပစ္စယေပိ ဓူမော ဝိယ ဒိဿတီတိ အတ္ထေ အာယိတတ္ထပ္ပစ္စယေပိ နာတ္ထဘေဒေါ-ညတြဝစနိစ္ဆာဘေဒါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဘာဝတ္ထော ပန တေသံ ဘာဝပ္ပဓာနဝသေန လဗ္ဘတိ၊ ဓူမဿေဝ ဒဿနန္တိ ဝိဂ္ဂဟေ အာယိတတ္တေန ဝါ။

အညသ္မိန္တိ အညသ္မိမ္ပိ အတ္ထေ ဣယောတိ ယောဇနာ။

ပဝါသေ ဒူရဂမနေ သာဓု ပဝါသိကော၊ ဥပဝါသေ ရတျဘောဇနေ သာဓု ဥပဝါသိကော။

ပထေ သာဓု ဥပါကာရကံ ပါထေယျံ၊ မဂ္ဂေါပကရဏံ၊ သပတိမှိ ဓန ပတိမှိ သာဓု ဥပကရဏံ သာပတေယျံ ဓနံ။

တုမန္တကိရိယာယာတိ ဃာတေတုံ (တျာဒီတု) မန္တကိရိယာယ။ ဝါ သဒ္ဒေါ သမုစ္စယော၊ ဃာတေတုံ ဝါတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗော။

ဣတိသဒ္ဒေန ¶ ဗျဝစ္ဆိန္နမတ္ထမုပဒဿယမညနာပေက္ခံ သပ္ပဓာနံ မန္တွာဒိ ဝိဓိမှိဒမတ္ထဒွယံ ဗျာပါရီယတိစ္စာဟ-‘ဧတ္ထ အဿ အတ္ထီ’တိ။ နနု စ ယံ ယဿ ဟောတိ တံ တသ္မိမ္ပိ ဟောတိ (ယံ ယသ္မိံ ဟောတိ) တဿာပိ တံ ဟောတိ တေနေဝ ဝုစ္စတေ- ‘ဆဋ္ဌီသတ္တမီနမဝိသေသော’တိ၊ တတြည တရနိဒ္ဒေသေနေဝ သိဒ္ဓေ ကိမတ္ထမိဟ ဆဋ္ဌီသတ္တမီနံ ဘေဒေနောပါဒါနံ ကရီယတီတိ ဝုစ္စတေ-ယတြာဝယဝါဝယဝိဘာဝေါ၊ တတ္ထေဝ ဆဋ္ဌီသတ္တမီနမတ္ထဿ အဝိသေသော [ဝတ္ထုတော (ပေါတ္ထကေ)] ယထာ ‘ရုက္ခေသာခါ ရုက္ခဿ သာခါ’တိ။ သဿာမိဘာဝဇညဇနကဘာဝါဒေါ တု နာဝဿမာဓာရာဓေယျဘာဝေါတိ ဒွိန္နမေဝတ္ထာနမုပါဒါနန္တိ။

နနု စ သမ္ဘဝေ ဗျဘိစာရေ စ သတိ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ ဘဝတိ ယထာ ‘နီလမုပ္ပလ’န္တိ၊ နေဝါတ္ထိတ္တဿာတ္ထိ ဗျဘိစာရော၊ တထာ စ ဝုတ္တံ- ‘န သတ္တံ ပဒတ္ထော ဗျဘိစရတီ’တိ၊ တသ္မာ ဗျဝေစ္ဆေဇ္ဇာဘာဝါ နိရတ္ထကမတ္ထီတိဝိသေသနန္တျာဟ- ‘ပဒတ္ထဿေ’စ္စာဒိ။ သတ္တာယံ အဗျဘိစာရေ ပီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာလန္တရာ ဗျဘိစာရတ္ထမတ္ထီတိဝိသေသနန္တိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ကာလေ’စ္စာဒိ။

နနု စ သုတ္တေသု ကာလော ပဓာနံ န ဟောတိ၊ ‘‘တေန ကတံ ကီတံ’’တျာဒိနာ ဟိ ပစ္စယတ္ထော ဒဿိတော၊ တထာ ဟိ ကာယိကံဝါစသိကံ တျာဒေါ န ကာလသမ္ပစ္စယော၊ ဧဝမိဟာပိ သတ္တာမတ္တေ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အတ္ထီတိ တု ဝတ္တမာနသတ္တာယ ဧဝ ပရိဂ္ဂဟော ကထမဝသီယတေ ယေန ကာလဝိသေသနံ သိယာတိ။ သစ္စံ၊ ကိန္တု ပဒတ္ထဿ သတ္တာဗျဘိစာရာဘာဝေပိ အတ္ထီတိဝိသေသနောပါဒါနသာမတ္ထိယာတြ ဝိသိဋ္ဌော သတ္တာ အတ္ထီတိ ဝိသေသနတ္တေနောပါတ္တာ၊ န သတ္တာမတ္တန္တိ ပတီယတေ၊ သာ ပန ဝိသိဋ္ဌာ သတ္တာ သမ္ပတိသတ္တာ၊ အတ္ထိ စ တဿာ ဗျဘိစာရော သာမညသတ္တာယာတိ ယုဇ္ဇတေဝ ဝိသေသနဝိသေဿဘာဝေါတိ မညတေ။ ဥပါဓီတိ ဝိသေသနံ။

န ဘုဉ္ဇတိစ္စာဒိဝိယာတိ ယထာ န ဘုဉ္ဇတီတိ နဉ္ဿ ပဋိသေဓတ္တာ ဝိရုဒ္ဓတ္ထပဒဿ သန္နိဓာနေ-တ္ထန္တရဿ ပဋိသေဓရူပဿတ္ထဿာဝဂတိ ပဒနိဗန္ဓနဿ ဝိဓိနော အဗာဓိကာ ဘဝတိ၊ တမိဝါကျတ္ထော။ အဓိပ္ပာယတ္ထ မာဟ- ¶ ‘အတ္ထိဝစနိစ္ဆာယ ယော ဝိသယော တဿ နိယမော’တိ။ ကတိ ပယသမ္ဘဝေ န ပန ဂေါမာ ရုက္ခဝါတိ ယောဇနာ၊ တေဟီတိ ပသံသာပဟူတေဟိ။ ကကုဒေ အာဝတ္တော ကကုဒါဝတ္တော၊ နိန္ဒိတော ကကုဒါဝတ္တော အဿ အတ္ထီတိ ကကုဒါဝတ္တီ။ ကထံ နိန္ဒိတတ္တမဿိစ္စာဟ-‘ကကုဒါ ဝတ္တော’စ္စာဒိ။ သံသတ္တော ဒဏ္ဍော အဿ အတ္ထိစ္စနေန ဂေဟဋ္ဌိတေန ဝိဇ္ဇမာနေနပိ ဒဏ္ဍေန ဒဏ္ဍီတိ နာဘိဓီယတီတိ ဝဒတိ။ ဒဗ္ဗေဘိဓေယျေတိ ဇာတိသန္နိဿယဂေါပိဏ္ဍအဿပိဏ္ဍာဒိသင်္ခါတေ ဒဗ္ဗေ-ဘိဓေယျေ၊ ဘဝံ ဘဝေယျာတိ ယဒါကဒါစိ ဘဝန္တော ယဒိ ဘဝေယျ။

ပညဝါ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿော။

ဒွေ ဟောန္တီတိ ဣကော ဤစေတိ ဒွေ ဟောန္တိ၊ ဧကမေကံဝါတိ ဥဘိန္နံ။ ဝါသဒ္ဒေါ ဒွေ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥတ္တမီဏေဝ ဓနာ ဣကောတိ ဂဏသုတ္တံ ဝိဝရတိ ‘ဥတ္တမီဏေဝါ’တိအာဒိ။ ကေနေတ္ထ သမာသောတိ အာဟ- ‘သျာဒိသျာဒိနေကတ္ထန္တိ သမာသော’တိ။ ဥတ္တမီဏော ဓနသာမီ။ အသန္နိဟိတေ အတ္ထာတိ ဂဏသုတ္တံ၊ အသန္နိဟိတေတီမဿ အတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘အပ္ပတ္တေ’တိ။ အသမ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ အသန္နိဟိတေတိ စ အတ္ထော ဣစ္စဿ ဝိသေသနံ။ အတ္ထနံ အသန္နိဟိတေ အတ္ထေ အာသိသနံ အတ္ထော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထိကော အတ္ထီ။ တဒန္တာစာတိ ဂဏသုတ္တံ၊ အသန္နိဟိတေတျနုဝတ္တတေ၊ အသန္နိဟိတောပါဓိကာ အတ္ထန္တာ စ ဣက ဤပ္ပစ္စယော ဘဝတီတျတ္ထော။ ဝဏ္ဏန္တာဤယေဝါတိ ဂဏသုတ္တံ၊ ဗြဟ္မာနံ ဒေဝါနံ ဝဏ္ဏောတိ ဝါ သမာသော။ ဟတ္ထဒန္တေဟိ ဇာတိယန္တိ ဂဏသုတ္တံ။

ဇာတိယန္တိ ပစ္စယဝိသေသနံ။ ဝဏ္ဏတော ဗြဟ္မစာရိမှီတိ ဂဏသုတ္တံ။ ဗြဟ္မသဒ္ဒေန နိယမဝိသေသော ဝုစ္စတိစ္စာဟ-‘ဝိဇ္ဇေ’စ္စာဒိ။ တသ္မိဉ္စနိယမဝိသေသစရဏေ တိဏ္ဏံ ဗြာဟ္မဏာဒီနမေဝါဓိကာရော၊ နသုဒ္ဒဿာတိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘တဉ္စေ’စ္စာဒိ။ တေဝဏ္ဏိကော ဝဏ္ဏီတိ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တီသု ဝဏ္ဏေသု ဘဝေါ တဒန္တောဂဓတ္တာ တေဝဏ္ဏိကောတိ ဘဝတ္ထေ ဏိကော။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဗြာဟ္မဏာဒိဝဏ္ဏဝစနော။ တတြ ဗြဟ္မစာရိမှိတျနေန သုဒ္ဒေါ ဗျဝစ္ဆိဇ္ဇတေ။

အထဝါ ¶ ဗြဟ္မန္တိ နိဗ္ဗာနံ တဒတ္ထော ဂန္ထောပိ၊ တံ ဗြဟ္မံ နိဗ္ဗာနံ ဓမ္မံ ဝါ တေပိဋကံ စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ၊ ယတိ။ ယတယောပိ ဟိ ဝဏ္ဏီတိ ဗြဟ္မစာရိနောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝဏ္ဏီလိင်္ဂီတိ ဟိ ဝုတ္တေ တိလိင်္ဂဝါတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏ သဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ယထာဝုတ္တ ဗြဟ္မပရိယာယော။ ပေါက္ခရာဒိတော ဒေသေတိ ဂဏသုတ္တံ။ ဒေသော စေတ္ထ ယတ္ထ(တ္ထိ ပေါက္ခရာဒီနိ သော)။ ပဒုမဂစ္ဆ ပေါက္ခရဏီနံ ဝါစကဿာတိ ဣမိနာ ပဒုမာနိ အဿံ သန္တီတိ ပဒုမိနီတိ ပေါက္ခရဏီပိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ နာဝါ အတ္ထီတိ နာဝိကော၊ ယာဂမေ နာဝါယိကော။ သုခဒုက္ခာ ဤ၊ ဗလာ ဗာဟူရုပုဗ္ဗာ စေတိ စ ဂဏသုတ္တာနိ။

ဣဟာပိ ပသဇ္ဇေယျ မဓု အသ္မိံ ဃဋေ အတ္ထီတိ ဧတ္ထာပိ ပယောဂေ မဓုရန္တိ ရပ္ပစ္စယော ပါပုဏေယျ မဓုမှိ အဘိဓေယျတိ အဓိပ္ပာယော။ န ဂစ္ဆန္တီတိ နဂါ။ ယဇ္ဇပိ ဦသဝါစ္စာဒေါ ပဟူတာဒိဝိသယာယာတ္ထိတာယ သမ္ဘဝေါ၊ တထာပိ ဉုသာဒိဝတော ပစ္စယ(တ္ထ)တ္တေန ဝစနိစ္ဆာဘာဝါ ဉုသဝါ ဃဋောစ္စာဒိ န သိဇ္ဈတိ တသ္မာ ပဟူတာဒိဝိသယာတ္ထိတာသမ္ဘဝေပိ တံဝတော-တ္ထဿ ပစ္စယ(တ္ထ)တ္တေန ဉုသရော ဒေသောတိ ဝတ္တု မိစ္ဆာယံ ပစ္စယော ယထာ သိယာ အညတြမာဘဝိစ္စေဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ- ‘ဣတိ’စ္စာဒိ။ ကုဉ္ဇဝါတိဧတ္ထ ကုဉ္ဇသဒ္ဒေါ တိဏလတာဒျစ္ဆာဒိတပဗ္ဗတေကဒေသေ ဝတ္တတေ။

ပရေဟိ ဝါစာသဒ္ဒါ အာလော ဝိဟိတော နိန္ဒာယံ၊ နေဟ တထေတိ စောဒနမုဗ္ဘာဝယတိ ‘နိန္ဒာယ’မိစ္စာဒိနာ။

သီလမဿ အတ္ထိ၊ ကေသာ အဿ သန္တီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ အဏ္ဏာ နိစ္စန္တိ နိစ္စဝိဓျုတ္ထံ ဂဏသုတ္တံ။ ဂါဏ္ဍီရာဇီဟိ သညာယန္တိ သညာဝိသယနိယမနတ္ထံ ဂဏသုတ္တံ။ ဂဏ္ဍဿ ဂဏ္ဍမိဂသိင်္ဂဿ အယံ ဂါဏ္ဍီ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ဂါဏ္ဍီဝေါ။

အကာရာဒေသော ¶ စ ဏသန္နိယောဂေနာတိ ဣမိနာ ယတ္ထ ဏကာရော တတ္ထေဝါယမကာရာဒေသောတိ ဒဿေတိ။ ဥပါဒါနတောတိ ဣမိနာ နိဿယကရဏမေကော သတ္ထိယော ဉာယောတိ ဒဿေတိ။ အန္တဿ အဝိဓာနသာမတ္ထိယာစာတိ ဣမိနာ သတိပိ ပုဗ္ဗလောပေန ပယောဂ နိပ္ဖတ္တိယံ အကာရံ ဝိဓာယ တဿ လောပေါ နိရတ္ထကောတိ ဒဿေတိ။ လက္ခီ သိရီ အဿ အတ္ထီတိ လက္ခဏော။

ကပ္ပော ယောဂျတာ အဿ အတ္ထီတိ ကပ္ပိယော၊ ဇဋာ ဟာနဘာဂေါ၊ သေနာ အဿ အတ္ထီတိ ဝိဂ္ဂဟော။

‘ဩဟာက စာဂေ’ ဣတိ သကကာရဿ ဟာဓာတုနော ပယောဂေ တောပ္ပစ္စယံ နိသေဓေတွာ‘သတ္ထာ ဟီယတေ သတ္ထာ ဟီနော’တိ ဥဒါဟရဏံ ဒဿိတံ။ တေနာဟ- ‘သက္ကတေစ္စာဒိ။ ဒဿေတုံ တတိယမ္ပနုဒါဟရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စီပ္ပစ္စယာဝသာနာနန္တိ ‘‘အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာသဘူယောဂေ ဝိကာရာစီ’’တိ (၄-၁၁၉) ဝုတ္တော စီပ္ပစ္စယော အဝသာနေ ယေ သန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဇာတိယဝဇ္ဇိတာနန္တိ ‘‘တဗ္ဗတိ ဇာတိယော’’တိ (၄-၁၁၃) သုတ္တေန ဇာတိယပ္ပစ္စယေန ဝဇ္ဇိတာနံ။ ကစ္စာယနေ တု တောအာဒီနံ ဝိဘတ္တိ သညတ္တာ န တတော ပုန ဝိဘတ္တုပ္ပတ္တိ။

ဝုတ္တိယံ ‘ဧတဿ ဋ ဧတ’ ဣတိ အတောဣစ္စတြ ဧတဿ ဋာဒေသော ဧတ္တော ဣစ္စတြ ဧတအာဒေသောတိ အတ္ထော။

နနု စ ကိံ ဣမိနာ သုတ္တေန၊ ပဉ္စမျန္တာ ‘‘တော ပဉ္စမျာ’’တိ (၄-၉၅) ဘဝိဿတိ၊ အပဉ္စမျန္တာတု ‘‘အာဒျာဒီဟီ’’တိ (၄-၉၈) နေတဒေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘တော ပဉ္စမျာ’’တိ (၄-၉၅) ပကတိဝိသေသာနမပရာမာသတော ကုတောစိ ပဉ္စမျန္တာ ဟောတု၊ အပဉ္စမျန္တာ ပန ‘‘အာဒျာဒီဟီ’’တိ သုတ္တေ သသင်္ချဿာဒိသဒ္ဒဿ ¶ ဂဟဏေန တံသဒိသာ သသင်္ချာဧဝေါပလက္ခီယန္တီတိပိ ဝိညာယေယျ တတော အပဉ္စမျန္တေဟိ အဘျာဒီဟိ တော န သိယာတိ အဘိတောစ္စာဒိ န သိဇ္ဈတီတိ ‘‘အဘျာဒီဟီ’’တိ သုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နနု စ တောဣစ္စေဝ သာမညေန သုတ္တိတေ ယတောကုတောစိ ပဉ္စမျန္တာ ဝါ အပဉ္စမျန္တာ ဝါ ဗဟုလံ ဝါ တောမှိ ဣဋ္ဌပ္ပသိဒ္ဓီတိ ကိံ အာဒျာဒီဟီတိ သုတ္တေနာတိ သစ္စံ၊ တထာပိ ဝိဘာဂေန ဒဿိတေ ဝိဘာဂသော ဝိသေသာဝသာယော သိယာတိ န ဒေါသောတိ။ ယန္တိ ပဌမန္တာ တောမှိ ယတော။

ပုဗ္ဗေနေဝါတိ ‘‘သဗ္ဗာဒိတော’’ (၄-၉၉) စ္စာဒိနာဝ။ ဧတဿာတိ ဧတသဒ္ဒဿ၊ ဣမဿာတိ ဣမသဒ္ဒဿ။

ဝါဝိဓာနာတိ ဝိကပ္ပေန ဓိပ္ပစ္စယဿ ဝိဓာနာ။

ယတြာတိ ဝုတ္တေ ယတ္ထာတိ ဥပ္ပလက္ခိတမေဝ သိယာတိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝမုပရိပိ။

ဟိဉ္စနံ ဝိဓီယတေ ‘‘ဟိံ ဟံ ဟိဉ္စန’’န္တိ (၂-၅-၉) သုတ္တေန။ ဟိဉ္စိအာဒီနန္တိ ဟိဉ္စိဒါစိရဟစိအာဒီနံ။

ဧတသ္မိံ ကာလေ ဧကဒါဣစ္စာဒိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကုဒါသဒ္ဒေါ စနံသဒ္ဒယောဂေဝ ဒိဿတိ ကုဒါစနန္တိ။

နိမိတ္တနိမိတ္တီနန္တိ ကာရဏကာရိယာနံ၊ သမာနေတိ သာဓာရဏေ။ သမာနမေဝ ဗောဓေတိ ‘တံယထေ’စ္စာဒိနာ။ ဧတ္ထ ပန မမ္မတာဠနံ နိမိတ္တံ ပါဏ ဟရဏံ ¶ နိမိတ္တီ၊ တဿာတိ အနဇ္ဇတနဿ။ ဥပရိ တျာဒိကဏ္ဍေ ကရဟသဒ္ဒေါ တု စိသဒ္ဒသံယုတ္တောဝ ဒိဿတိ ကရဟစီတိ။

သင်္ချာဝါစိနော သဒ္ဒါ သင်္ချာသဒ္ဒေန ဂဟိတာတိ အာဟ- ‘အတ္ထေ’စ္စာဒိ။ ပကာရော ဒဗ္ဗဂုဏဓိသယောပိ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ယဒိ သောပိ ဂယှေယျ ဒဗ္ဗ ဂုဏာနံ လိင်္ဂသင်္ချာဟိ ယောဂါ ဓာပ္ပစ္စယန္တ(မ္ပိ တဗ္ဗိသယောယေဝေတိ) [စေတ္ထ (ပေါတ္ထကေ] (ပကာရဝါစကလိင်္ဂသင်္ချာဟိ ယောဂါ) အလိင်္ဂမသင်္ချဉ္စ [ဓာပ္ပစ္စယန္တမလိင်္ဂမသင်္ချဉ္စ-ဣတိ ကာသိကာဝုတ္တိပဉ္ဇကာယံ] န သိယာ၊ ဧဝဉ္စ သတျဗျယတ္တမဘိမတန္တဿ န သိယာ၊ တဉ္စိဋ္ဌံ၊ ကိရိယာဝိသယေ တု တသ္မိံ ဂယှမာနေ ဧကဓာဘုဉ္ဇတိ ဒွိဓာဘုဉ္ဇတိ ဒွိဓာဂစ္ဆတိစ္စာဒေါ ဘောဇန ဂမနာဒိကိရိယာယ သဗ္ဗထာ လိင်္ဂသင်္ချာဟိ ယောဂါဘာဝါ ယထာဝုတ္တ ဒေါသော န သိယာတိ ပါဏိနီယဝုတ္တိကာရေန ဇယာဒိစ္စေန ကိရိယာ ဝိသယောယေဝေတ္ထ ပကာရော ဂဟိတော။ တမ္ပတိ အာဟ- ‘ဒဗ္ဗေ’စ္စာဒိ။ ကသ္မာ ပနေဝမာဟာတိ အာဟ- ‘နဝဓာဒဗ္ဗ’မိစ္စာဒိ။ ‘‘နဝဓာ ဒဗ္ဗံ၊ ဗဟုဓာ ဂုဏော’’တိ ဝေသေသိကာနံ သင်္ကေတော။

တတ္ထ ပုထဗျာပေါတေဇောဝါယွာကာသကာလဒိသာတ္တမနာနီတိ နဝ ဒဗ္ဗာနိ။ ရူပ ရသ ဂန္ဓ ဖဿ သင်္ချာပရိမာဏ ပုထုတ္တသံယောဂဝိဘာဂ ပရတ္တာပရတ္တဗုဒ္ဓိသုခဒုက္ခေစ္ဆာဒေါသပယတနာ စ ဂုဏာ၊ စသဒ္ဒေန ဂုရုတ္တ ဒဝတ္တသိနေဟသင်္ခါရဓမ္မာဓမ္မသဒ္ဒါ စေတိ စတုဗ္ဗီသတိ ဗဟုဓာ ဂုဏော။ အတြာပိ ယထာဝုတ္တကာသိကာဝုတ္တိယာ ပဉ္စိကာကာရေန ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနာ နဝဓာ ဒဗ္ဗံ ဗဟုဓာ ဂုဏောတျတြာပိ ‘‘ကိရိယာဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗာ နဝဓာ ဒဗ္ဗံ ဗဟုဓာ ဂုဏော ဥပဒိသီယတိ ဝိညာယတိ ဗျာချာယတေ ဝိဇ္ဇတေဝါ’’တိ ကိရိယာဝိသယောယေဝ ပကာရော ပဋိပါဒိတော၊ ပယောဂဒဿနတော ဗျဝစ္ဆေဇ္ဇဘာဝါ သဗ္ဗတ္ထ ကိရိယေဝေတိ ဝိသေသနောပါဒါနမယုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

နဝဓာ ဒဗ္ဗံ ဗဟုဓာ ဂုဏောတိ ပယောဂဒဿနတော ဒဗ္ဗဂုဏဝိသယာနမ္ပကာရာနံ ဂယှုပဂတ္တာ ဗျဝစ္ဆေဒယိတဗ္ဗာနံ ဒဗ္ဗဂုဏဝိသယာနမ္ပကာရာနံ ဘာဝါ သဗ္ဗသ္မိံ ဒဗ္ဗဂုဏဝိသယေ ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနာ ဝုတ္တနယေန ကိရိယာ ¶ အတ္ထေဝါတိ ကိရိယာဝိသယောဝ ပကာရော ဂယှတီတိ ဝုတ္တိကာရ ပဉ္ဇိကာကာရာနံ ဝိသေသနောပါဒါနမယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

တတောယေဝါတိ ယတော ဝိသေသနောပါဒါနမယုတ္တံ တတောယေဝ ဒွီဟိစ္စာဒိကမာဟေတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘‘ဒွိဓာ ကရောတီတိ ကိရိယာပယောဂေပိ ပကာရော ဒဗ္ဗဂုဏဝိသယော… ဒဗ္ဗဝိသယဿ ဂုဏဝိသယဿ ဝါ ဒွိဓာဘာဝဿ ကရီယမာနတ္တာ၊ နတု ကိရိယာဝိသယော… ဒွိဓာဘာဝဿ ကရဏကိရိယာဝိသယဿေတ္ထ ဝတ္တုမနိစ္ဆိတတ္တာ။ တတောယေဝ ကိရိယာပကာရောပါဒါနေ [ပကာရောတိသယနေ (ပေါတ္ထကေ)] အတြ ဓာပ္ပစ္စယန္တပ္ပယောဂေါ န သိယာတိ ဝိညာပေတုံ ‘ဒွီဟိ’စ္စာဒိကမာဟေ’’တိ တေနာဟ‘အတြေ’စ္စာဒိ။

ဒဗ္ဗဂုဏဝိသယေ ပကာရေ ဂယှမာနေ ယောယံ ဒေါသော သမ္ဘာဝိတော ပရေဟိ၊ တံ ဒါနိ နိရာကတ္တုမာဟ ‘သတိပိစေ’စ္စာဒိ။ သဘာဝတော အလိင်္ဂမသင်္ချဉ္စာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သင်္ချန္တရာပါဒနေ ဂမျမာနေ ဓာပ္ပစ္စယော ဝိဟိတော ပါဏိနိယေဟိ၊ တဒါဟ- ‘ဒဗ္ဗဿေ’စ္စာဒိ သင်္ချာန္တရာပါဒနေပီတိ ပုဗ္ဗံ ယာ ဝဝတ္ထိတာ သင်္ချာ၊ တတော- ညံ သင်္ချာန္တရံ တဿာပါဒနံ ကရဏံ သင်္ချန္တရာပါဒနံ၊ တသ္မိမ္ပီတိ အတ္ထော။

သော ပကာရော အဿာတိ တဗ္ဗာ၊ တသဒ္ဒေန ပကာရဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ တဗ္ဗတီတေတ္ထ ပကာရဝတီတိ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ အာဟ- ‘တသဒ္ဒေနေ’စ္စာဒိ။ ပကာရဝတီတိ ပကာရဝတိ အတ္ထေ။ မုဒုပ္ပကာရဝါ မုဒုဇာတိယော။

ကိံ သင်္ချာနမ္ပရိမာဏမေသန္တိ အတ္ထေ ‘‘ကိမှာ ရတိ ရီဝရီဝတက ရိတ္တကာ’’တိ (၄-၄၄) သုတ္တေန ရတိပ္ပစ္စယံ ဝိဓာယ ကတီတိ သိဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ- ‘သင်္ချာပရိမာဏဝိသယေ သာဓိတတ္တာ’တိ၊ ကတိ စ သော သင်္ချာ ပရိမာဏဝိသယတ္တာ သင်္ချာ စေတိ ကတိသင်္ချာ၊ တာယ။

ပစ္စာသတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓိမှိ ဧကမှိ ဒဿိတေ ဒွိဋ္ဌတ္တာ သမ္ဗန္ဓဿ ပရော သမ္ဗန္ဓီ ¶ ဝိညာယမာနော ပရောဝ ဝိညာယတိ ယုတ္တိတောတိ ‘သမ္ဗန္ဓတောဝါ’တိ ဝုတ္တံ။

ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍသော၊ ပုထု ပကာရော ပုထုသော။

နနု စ အဘဝနန္နာမ သဗ္ဗထာ အနုပ္ပတ္တိယာ ဝါ အဝတ္ထန္တရေန ဝါ၊ တထာ သတျဘူတသဒ္ဒေါ-နုပ္ပန္နမတ္တဝစနောပီတိ ကထမဘူတသဒ္ဒေါ-ဝတ္ထန္တရေ နာဘူတေ ဝုတ္တောစ္စာဟ- ‘အဘူတဿိ’စ္စာဒိ။ ကထမဝတ္ထာဝ တသဒ္ဒေန ပရာမသီယတီတိ စေ အဘူတသဒ္ဒေါ ယဒျနုပ္ပန္နဝါစီ သိယာ၊ တဒါ တသဒ္ဒပ္ပ ယောဂေါယေဝ န သိယာ… တသဒ္ဒေနာဘူတဿေဝ ဂဟဏတော၊ အဘူတဘာဝေစ္စာဒိနာ သုတ္တိတံ သိယာ၊ တေန တသဒ္ဒပ္ပယောဂသာမတ္ထိယာ အဝတ္ထာဝ တသဒ္ဒေန ပရာမသီယတိ၊ တပ္ပရာမဋ္ဌဉ္စာဝတ္ထန္တရမဘူတ သဒ္ဒေါ အပေက္ခတေ၊ တေနာဟ- ‘တဗ္ဘာဝေတိဝစနာ’ဣစ္စာဒိ။ ဘဝနံ ဘာဝေါ တာယ အဝတ္ထန္တရေ ဘာဝေါ တဗ္ဘာဝေါ တသ္မိံ။ တေနာဟ ‘အဘူတဿေ’စ္စာဒိ။ ဘာဝေတိ ဝိသယသတ္တမီ၊ သံသတ္တမီ ဝါတိ အာဟ- ‘ဝိသယေ ဂမ္မမာနေ ဝါ’တိ။ ကုဏ္ဍလတ္တေနာတိ ကုဏ္ဍလသဘာဝေန။

ဒိဿန္တီတိ ဝုတ္တေ ပယောဂေ ဒိဿန္တီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘ဒိသိ’စ္စာဒိ၊ ဣဒံ သုတ္တံ ဝိဇ္ဈင်္ဂ ပရိဘာသာ ဘဝတီတိ သေသော။ ‘‘ဏောဝါ-ပစ္စေ’’တိအာဒိနာ (၄-၁) သုတ္တေန ဝုတ္တေသွနေကဝိဓေသု အတ္ထေသု ပရိ သမန္တတော ဘာသတီတိ ပရိဘာသာ၊ ဝိဓိနော ပစ္စယဿ အင်္ဂဘူတာ ပရိဘာသာ ဝိဇ္ဈင်္ဂပရိဘာသာ။ ဝိဓိယေဝါတိ သုတ္တမိဒန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝက္ခမာနသုတ္တဒွယန္တိ ‘‘အညသ္မိံ သကတ္ထေ’’တိ သုတ္တဒွယံ။

အန္တရသဒ္ဒေါ-နေကတ္ထောပီဟာန္တရာဠဝါစီ မဇ္ဈဝါစီ ဂယှတိ၊ န ဝိဇ္ဇတေန္တရမေသန္တိ အန္တရာဠမတ္တပဋိသေဓေပယောဇနံ နတ္ထီတိ ကတွာန္တရာ ဠဋ္ဌဿာဘာဝါန္တရာဠံ ¶ နတ္ထီတျုပစရီယတိ၊ ဧဝဉှိ လောကေ ပယုဇ္ဇတေ ‘အနန္တရာ ဣမေ ဂါမာ အနန္တရာ ဣမေ ပါသာဒါ’တိ အန္တရာဠဂတဿ ညဿ ဂါမဿညဿ ပါသာဒဿ ဝါဘာဝါ တထာ ဗျပဒိသီယတေ၊ တထေဝမိဟာပျန္တရာဠဂတဿညဿ ဗျဉ္ဇနဿာဘာဝါ အနန္တရာ ဣတျုစ္စန္တေ၊ အထဝါန္တရသဒ္ဒေါ ဗျဝဓာနဝါစီ ဗျဝဓာနာဘာဝတော-နန္တရာ ဣတိ ဝုစ္စန္တေ။ အန္တရံ ကရောတီတိ ဝါ ခါဒိဣပ္ပစ္စယံ [ဏိပ္ပစ္စယံ (ပေါတ္ထကေ)] ဝိဓာယ အန္တရာယတိ ဗျဝဓာနံ ကရောတီတိ ကတ္တရိ အပ္ပစ္စယံ ဝိဓာယ အန္တရော ဗျဝဓာယကော နတ္ထေတေသန္တိ အနန္တရာ။ ယထာ ‘ရုက္ခာ ဝနန္တေ’တ္ထ ရုက္ခာ သမုဒိတာဝေကဝနဗျပဒေသံ လဘန္တေ၊ တထာတြာပိ ဗျဉ္ဇနာ သမုဒိတာဝေတေ သံယောဂဗျပဒေသဂေါစရတ္တံ ပဋိပဇ္ဇန္တေ။

သံယောဂေါတိ ဟိ သမုဒါယပ္ပဓာနော နိဒ္ဒေသော ဗျဉ္ဇနာတျဝယဝပ္ပဓာနော၊ တသ္မာ ဗျဉ္ဇနာတိ ဗဟုဝစနေန သံယောဂေါတိ ဧကဝစနနိဒ္ဒေသော ဃဋတေ၊ နနု စ ဝဏ္ဏာနမုစ္စာရိတပ္ပဓံသိတ္တာ ယောဂပဇ္ဇမဋ္ဌိတမာနာနံ န သမ္ဘဝတိ သမုဒါယတ္တန္တိ သမုဒါယတ္တမယုတ္တန္တိ နာယုတ္တံ၊ တထာဟိ ဥတ္တရုတ္တရဂ္ဂါဟိနိ ဗုဒ္ဓိ ပုဗ္ဗပရီဘူတေ ဗျဉ္ဇနာဝယဝေ သမုဒါယရူပေန သင်္ကပ္ပေန္တီ သမုဒါယဝေါဟာရမ္ပဝတ္တယီတိ။

ဏာနုဗန္ဓေတိ ဒိတိသဒ္ဒဿ သံယောဂါဝိသယတ္တာ ဒေစ္စောတိ ‘သရာနမာဒိဿာ’တိ ဝိသယော၊ ဥဠုမ္ပသဒ္ဒဿ သံယောဂဝိသယတ္တာ ဩဠုမ္ပိကောတိ ဧတဿ ဝိသယောတိ တတ္ထ ရာဃဝေါ ဝေနတေယျော မေနိကော ဒေစ္စော ဒေါသဂ္ဂါန္တိ ရူပါနိ။ ဣဓ တု ဩဠုမ္ပိကော ကောဏ္ဍညောတိ ယုဇ္ဇန္တိ။ တေနေဝ စ တတ္ထ ပဉ္စိကာ ဧတ္ထ၊ ဧတ္ထ စ ပဉ္စိကာ တတ္ထ ဥပနေတဗ္ဗာတိ။

ကောသဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ တဿ ဇတ္တဉ္စ နိပါတနာ၊ အဇ္ဇဝန္တိ ဧတ္ထှ ‘‘ဥဝဏ္ဏဿာ ဝဝ သရေ’’တိ (၄-၁၂၉)။

အတိသယေန အပ္ပော၊ အတိသယေန ယုဝါတိ ဝိဂ္ဂဟော။

သတိဿာတိ ¶ ဝုတ္တေ သတိသဒ္ဒေါ ဝိညာယတိ သတျန္တေပိ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတေသတျန္တော ကထံ ဝိညာယတိစ္စာသင်္ကိယ ‘‘သင်္ချာယ သစ္စုတီသာသေ’’စ္စာဒိနာ (၄-၅၀) သတျန္တာဒီဟိ ဍော ဝိဟိတော၊ တသ္မိဉ္စ ဍေတိနိမိတ္တေနောပါဒိန္နေ တဒုပါဒါနသာမတ္ထိယာသတျန္တောဝ ဝိညာယတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဍေတိ နိမိတ္တောပါဒါနာ’တိအာဒိ။

ဓာတုတော အညော သဒ္ဒေါ အဓာတု တဿ။ ပဉ္စိကာယမ္ပန ပကတိပိ သဒ္ဒေါယေဝါတိ ဓာတုတောဣစ္စာဒိနာ အဓာတုသဒ္ဒဿ အတ္ထမတ္တံ ဝုတ္တံ။

တဿာတိ အဓာတုပ္ပကတိယာ၊ အဓာတုသဒ္ဒဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနစာတိ ကကာရေန စ၊ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန။ ပုဗ္ဗဂ္ဂဟဏမန္တရေနာတိပါဏိနိနာ ဣကာရာဒေသဝိဓာယကေ ဣမသ္မိံယေဝ သုတ္တေကကာရတော ပုဗ္ဗဿ ဣကာရာဒေသဝိဓာနတ္ထံ ပုဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ တံ ပုဗ္ဗဿာတိဝစနံ ဝိနာတိ အတ္ထော။ သစေတိအာဒိနာ ကထယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿော ဝုတ္တော၊ အဿာတိ ဇာတိနိဒ္ဒေသေ တု အာကာရဿစိကာရော ဘဝတျေဝ၊ သိယာ ဧတန္တိ ဗဟုပရိဗ္ဗာဇကာတိ ဧတံ ရူပံ ဟောတိ။ သျာဒျတြ ဗျဝဟိတော… ကကာရတော ပုဗ္ဗေ သျာဒိ၊ န သျာဒိ ကကာရာ ပရောတိ။

နနု စ အသျာဒိတောတိ ဧတ္ထ ပသဇ္ဇပ္ပဋိသေဓော နဉ ကသ္မာ ဂဟိတော၊ န ပရိယုဒေါသောတိ အာသင်္ကိယ ပရိယုဒါသေသ္မိံ ဂဟိတေ သတိ ဒေါသံ ဝတ္တုမာရဘတေ ‘ပရိယုဒါသေ’ဣစ္စာဒိနာ။ သျာဒိတောတိ သျာဒျန္တတော ပရိဗ္ဗာဇကသဒ္ဒတော။ ပရိဗ္ဗာဇကသဒ္ဒေါဟိ သျာဒျန္တော ဝါကျေ သျာဒျန္တတ္တာ၊ တေနေဝ ဝက္ခတိ- ‘ပရိဗ္ဗာဇကသဒ္ဒတော ဧတ္ထ သျာဒျုပ္ပတ္တီ’တိ။ အသျာဒိသ္မာ ပရောတိ ကတွာ ဗဟုပရိဗ္ဗာဇကသဒ္ဒတော န သျာဒျုပ္ပတ္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

တတောစာတိ ဗဟုပရိဗ္ဗာဇကသဒ္ဒတော စ။ ပသဇ္ဇပ္ပဋိသေဓေန နဉသဒ္ဒေန ¶ အညပဒတ္ထသမာသေပိ သိယာဝ ဒေါသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘အဝိဇ္ဇမာနောသျာဒိ’စ္စာဒိ။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ