အည > ဗျာကရဏ ဂန္ထ-သင်္ဂဟော > မောဂလ္လာနပဉ္စိကာ

ခမာဝီမံသာသူတိ ပကတိဝိသေသနမေဝ ကထမိစ္ဆိတန္တိ အာဟ- ‘သမ္ဗန္ဓဿိ’စ္စာဒိ၊ ပဒါနမညမညသမ္ဗန္ဓဿ ပုရိသာဓီနတ္တာတိ အတ္ထော၊ ပကတိ ဝိသေသနန္တိ တိဇမာဟ သဒ္ဒါနံ ဝိသေသနံ၊ ကိမ္ပန ပကတိဝိသေသနေ ဖလ မိစ္စာဟ- ‘ပကတိဝိသေသနောပါဒါန’မိစ္စာဒိ။ ယဇ္ဇတြ ‘ခမာဝီမံသာသူ’တိ ပကတိဝိသေသနံ၊ ကသ္မိံ အတ္ထေ စရတိ ခသာ ဝိဓီယန္တိစ္စာဟ- ‘အတ္ထန္တရဿာ နိဒ္ဒေသာ’ဣစ္စာဒိ။ အတ္ထန္တရဿာတိ နိသာနာဒိအတ္ထန္တရဿ။ ‘‘သုတာနုမိတေသု သုတသမ္ဗန္ဓောဝ ဗလဝါ’’တိ ပရိဘာသမုပလက္ခေတိ ‘သုတာနုမိတာန’မိစ္စာဒိနာ။ တေနေဝါတိ ကိရိယာရူပါသု ခမာဝီမံသု ခသာနံ ဝီဓာနေနေဝ၊ သကတ္ထေ ဝိဓာနေနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိတိက္ခကိရိယတ္တာတိ ဣမိနာ ပရေသံ ဝိယ ခါဒျန္တာနံ ဓာတုသညာဝိဓာန မနတ္ထကန္တိ ဒဿေတိ။

တိတိက္ခာ ခမာ၊ တိတိက္ခတိ ခမတိ၊ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ၊ ဝီမံသတိ ဥပပရိက္ခတီတိ အတ္ထော။ သုတ္တေ တိဇဣတိ နိဒ္ဒေသာ ဘူဝါဒိကဿ ဂဟဏံ။ နိစ္စဏျန္တဿ စုရာဒိကဿ ဟိ တာဒိသေ ပယောဇနေ သတိ ဗဟုလံ ဝိဓီယမာနေပိ နိစ္စတ္တမတ္တနော နာတိဝတ္တတိ။ အထဝါ စုရာဒိမာနေနာဗျဘိစာရိနာ သာဟစရိယာ တိဇောပိ စုရာဒိကောဝ၊ တံ ယထာ ‘ဂါဝဿ ဒုတိယေနာတ္ထော’တိ။ ဝုတ္တေဂေါယေဝေါပါဒီယတေ၊ နာဿော၊ န ဂဒြဘော။ ကဒါစိ ပန အဿာဒိနောပိ ဒုတိယဿ ဂဟဏံ သိယာ အတ္ထပ္ပကရဏာ ဒိပ္ပဘာဝတော။

နနု ¶ စ ဝီမံသာယံ သပ္ပစ္စယဝိဓာန မနုပပန္နမိတရေတရနိဿယဒေါသ ဒုဋ္ဌတ္တာ၊ တထာဟိ သိဒ္ဓေ ဝီမံသာသဒ္ဒေ သပ္ပစ္စယော ဥပ္ပဇ္ဇတေ၊ သတိ စ တသ္မိံ ဝီမံသာတိ ရူပံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဣတရေတရနိဿယော၊ ဣတရေတရ နိဿယာနိ စ ကာရိယာနီ နောပကပ္ပန္တီတိ တေနာဟ- ‘အနုဝါဒရူပါန’မိစ္စာဒိ။ အနာဒိကာလသံသိဒ္ဓသဒ္ဒါနုဝါတော နတ္ထိ ဣတရေတရနိဿယော ဒေါသောတိ ဘာဝေါ။ ပယောဇကဗျာပါရဏိပ္ပစ္စယာဘာဝေ တေဇတေတိ ရူပံ။

ပုဗ္ဗေဝိယ ပကတိဝိသေသနာဒီတျနေန ‘‘သမ္ဗန္ဓဿ ပုရိသာယတ္တတ္တာ ‘တိကိစ္ဆာသံသယေသူ’တိ ပကတိဝိသေသနန္တိ အာဟ- ‘တိကိစ္ဆာယ’မိစ္စာဒိ’တျာဒိကံ သဗ္ဗံ ယထာယောဂမေတ္ထာပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တျတိဒိသတိ။ ဝိဿတ္ထောတိ ဝိသဒ္ဒဿ အတ္ထော။ အထ ကိမိတ္ထံ ဆပ္ပစ္စယန္တဿေဝ ဒွိဓောဒါဟရဏန္တျာသင်္ကိယာဟ- ‘အတ္ထဘေဒါ ဒွိဓောဒါဟရဏ’န္တိ။ နိကေတော နိဝါသော၊ သင်္ကေတော လက္ခဏံ။

နိန္ဒ=ဂရဟာယံ တတော ‘‘ဣတ္ထိယမဏတ္တိကယကျာ စေ’’တိ (၅-၄၉) အပ္ပစ္စယေ တတော ‘‘ဣတ္ထိယမတွာ’’တိ (၃-၂၆) အာပ္ပစ္စယေ ရူပံ။ ဗန္ဓတီတိ ဗဓကော။

တုံသ္မာတီဟ ပစ္စယဂ္ဂဟဏမာစိက္ခတိ ‘တုံတာယေ’စ္စာဒိနာ။ တတော စေတိ ယတော တုံသ္မာတိ ပစ္စယဿေဝ ဂဟဏံ ယတော စ ဝိသေသန နိဒ္ဒေသော၊ တတောတိ အတ္ထော။ ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ တဒါဒိဂ္ဂဟဏံ ဝိညာယတေ… ‘‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယသ္မာ သော ဝိဟိတော တဒါဒိနော ဂဟဏ’’န္တိ ဉာယတော။ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ တဒန္တဂ္ဂဟဏံ… ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿာ’’တိ (၁-၁၃) ဝစနာဘိ မနသိ နိဓာယာဟ- ‘ယတော ကိရိယတ္ထာ’ဣစ္စာဒိ။ သော ကိရိယတ္ထော အာဒိ ယဿ သမုဒါယဿ သော တဒါဒိ သော ပစ္စယောန္တေ တဿ (သော တဒန္တော)။ တဒါဒိတဒန္တသမုဒါယဝိသေသဿ ဂဟဏံ၊ (နတု) တဒန္တမတ္တဿေ တျတ္ထော ¶ ။ နနု စ တုံသ္မာဣတိ ဝိသေသနတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတေ ဘဝတု ‘‘ဝိဓိဗ္ဗိသေသနန္တဿေ’’တိ တဒန္တဂ္ဂဟဏံ ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ တု ကထံ တဒါဒိနော ဂဟဏံ ဝစနာဘာဝတောစ္စာဟ- ‘တဒဝိနာဘာဝိတ္တာ’တိ။ ယတော ဝိဟိတော တေန ဝိနာ န ဘဝတိ သီလေနေတိ တဒဝိနာဘာဝီ တဿ ဘာဝေါ တသ္မာ။ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဝိညာယတေ-တ္ထော၊ ယမာချာယတေ ‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ ယသ္မာ သော ဝိဟိတော တဒါဒိနော ဂဟဏ’န္တိ။ ဘဝတွေဝံ တဒါဒိနော တဒန္တဿ စ ဂဟဏံ၊ တတော ကိပ္ဖလံတျာဟ- ‘တေနေ’စ္စာဒိ။

သပါဒိတောတိ ပါဒိသဟိတတော။ ခ ဆ သုပ္ပတ္တာဘာဝါတိ ခ ဆ သာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ အဘာဝါ။ ဝုတ္တပ္ပကာရဿေဝ တုံပ္ပစ္စယန္တဿ ပကတိဘာဝေန ဂဟဏာ သပါဒိတော ခ ဆ သာနမနုပ္ပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိပုဗ္ဗာ ‘ဇိ-ဇယေ’ဣစ္စသ္မာ တုံပစ္စယန္တာ ‘ဝိဇေတုမိစ္ဆတီ’တိ အတ္ထေ ‘‘တုံသ္မာ’’ဣစ္စာဒိနာ(သော)၊ တုံဿစ လောပေါ၊ နေမိတ္တိကေ ဧကာရေ နိဝတ္တေ ‘ဇိသ ဇိသ ဣတိ ဒွိတ္တေ အနာဒိဗျဉ္ဇနလောပေါ ‘‘ဇိဟရာနံ ဂီ’’တိ (၅-၁၀၂) ဂီ။ ဇိဂီသပ္ပကတိတော ‘‘ဘူတေ ဤဦံ’’ဣစ္စာဒိနာ (၆-၄) ဤ။ တသ္မိံ အဉ။ ‘‘အာ ဤ ဦ မှာ ဿာ ဿမှာနံ ဝါ’’တိ (၆-၃၃) ဤဿ ရဿေ ဗျဇိဂီသိ။ ယဒိ တု သပါဒိတော သဿ ဥပ္ပတ္တိ သိယာ၊ တဒါ ဗျဇိဂီသီတိ ဧတ္ထ ဒွိဗ္ဗစနံ ကရီယမာနံ သပ္ပစ္စယန္တဿ ပဌမဿေကဿရဿ ဒွိဗ္ဗစနံ ဘဝတီတိ ‘‘ခ ဆ သာန’’မိစ္စာဒိနာ (၅-၆၉) ဝိဇိယ ဣတိ သမုဒါယေ အာဒိဘူတဿ ဝိသဒ္ဒဿ သိယာ ဤမှိ စ ဝိဟိတေ သပါဒိနော ပကတိဘာဝေါတိ ဝိသဒ္ဒ ပုဗ္ဗေ အဉာဂမော သိယာ၊ တတော စ အဝိဝိဇိသီတိ အနိဋ္ဌမ္ပသဇ္ဇေယျ။

တုံသ္မာ ဣစ္ဆာယန္တိ စ ပကတိပ္ပစ္စယတ္ထာနမုပဒိဋ္ဌတ္တာ တေန သဘာဝ လိင်္ဂေန ခ ဆ သပ္ပစ္စယာ တဒန္တော စ အနုမိတော န ပန တုံ၊ တုမိဟ သုတောတိ အာဟ- ‘န တဒန္တော၊ နာပိ ဆ ဆသာ’တိ။ ဇိဃစ္ဆာဣစ္စတြ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿ ဃဿ ‘‘စတုတ္ထ ဒုတိယာနံ တတိယပဌမာ’’တိ (၅-၇၈) ဂေါ။ တဿ ‘‘ကဝဂ္ဂဟာနံ စဝဂ္ဂဇာ’’တိ (၅-၇၉) ဇော။ ပါဏိနိနာပီဟ သပ္ပစ္စယ ဝိဓာယကေ သုတ္တေ ဝါကျမ္ပိ ယထာ သိယာတိ ဝါဝစနံ ကတံ၊ တဒယုတ္တန္တိ နိရာကတ္တုမာဟ- ‘ဝါကျမ္ပိ’စ္စာဒိ။ ပကတျာဒိတျတြ အာဒိ သဒ္ဒေန အတ္ထဝိသေသော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပကတိ ဝိသေသော တုမန္တော၊ ဣစ္ဆတ္ထော-တ္ထဝိသေသော ¶ ။ ဣဒံ လက္ခဏန္တိ ‘‘တုံသ္မာ လောပေါ စိစ္ဆာယံ တေ’’ဣတိ ဣဒံ လက္ခဏံ။ နိယောဂတောတိ နိယမေန။ အာသင်္ကာယမုပသင်္ချာန’’န္တိ (၃-၁-၇) ဝါကျကာရေန ဝုတ္တံ နိရာကတ္တုမာဟ- ‘အာသင်္ကာယ’မိစ္စာဒိ။

အစေတနတ္တာ ကူလဿ ဣစ္ဆာယာသမ္ဘဝေါတိ ‘ကူလပ္ပတိတုမိစ္ဆတီ’တိ ဝါကျမေဝေစ္ဆာပကာသနမသိဒ္ဓံ၊ တေနာသိဒ္ဓေန ဝါကျေနာသိဒ္ဓါနံ ခ ဆ သာနံ သာဓနံ အသိဒ္ဓေနာသိဒ္ဓသာဓနံ။ ဣစ္ဆာဝစနိစ္ဆာတိ ဣစ္ဆာယ ဝတ္တုမိစ္ဆာ။ ဣစ္ဆာယပဝတ္တိတော ဥပလဒ္ဓီတိ ဣစ္ဆာယ ဥပလဒ္ဓိ ဥပါလမ္ဗော ပရိဇာနနံ ပဝတ္တိတောတိ အတ္ထော။ စေတနာဝတိစာတိ ဝုတ္တံ တသ္မာ စေတနာဝတိ ပဝတ္တိတော ဥပလဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ တဒပဒေသေ နာစေတနေပိ ဒဿေတုံ ‘ယောပေသာ’တိအာဒိမာဟ။ ဒေဝဒတ္တေ ရဇ္ဇု ခီလာဒိပါဏိနာ ဥယျောဂေါ၊ ကူလေ မတ္တိကာဝိကီရဏာဒိ။ ရဇ္ဇု ဂုဏော။ ခီလော [ကီလ (ပဉ္စိကာ)] သံကွာဒိ။

ပုလော တိဏာဒီနံ သင်္ဃာတော။ သာ သုနခေါ မိမရိသတီတိ မရ=ပါဏစာဂေ’ဣစ္ဆာယံ တုမန္တာ သော။ ‘‘ဉိ ဗျဉ္ဇနဿေ’’တိ (၅-၁၇၀) ဉိ။ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗတော-ညဿ လောပေါ ‘‘ခ ဆ သေသွီ’’တိ (၅-၇၆) ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗဿာဿ ဣမိမရိသတိ။ တထာ ပိပတိသတီတိ ‘ပတပထ=ဂမေန’ ဣစ္စဿ။ သာ မိမရိသတီတိ သတိပိ သစေတနတ္တေ ဝိသတ္တဇီဝိတဿ သုနခဿ မရဏိစ္ဆာ သမ္ဘဝတီတိ ပဋိပါဒိတံ။ ‘‘ဣစ္ဆာသန္တာ ပဋိသေဓော ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ (၃-၁-၇) ပါဏိနီယဝါတ္တိကကာရေန ဝုတ္တံ၊ တန္နိရာကတ္တုမာဟ- ‘ဗုဘုက္ခိတု’မိစ္စာဒိ။ ဇာတိပဒတ္ထနိဿယေန နိဝုတ္တိမ္ပဋိပါဒယမာဟ- ‘ဇာတိပဒတ္ထေ’စ္စာဒိ။ ဣတရော ဣစ္ဆတ္ထော။

ကရီယတိ သမ္ဗန္ဓီယတီတိ ကမ္မံ။ တဉ္စ နာမ ဇာတိ ဂုဏကိရိယာဒဗ္ဗ သမ္ဗန္ဓတော ပဉ္စဓာ ဘဝတိ။ တတ္ထ နာမကမ္မံ’ ဍိတ္ထော ဍဝိတ္ထောတိ နာမေန ပိဏ္ဍဿ သမ္ဗန္ဓာ။ ဇာတိကမ္မံ ဂေါအဿောတိ ဂေါတ္တာဒိဇာတိယာ ပိဏ္ဍဿ သမ္ဗန္ဓာ။ ဂုဏကမ္မံ သုက္ကောနီလောတိ သုက္ကာဒိနာ ဂုဏေန ဒဗ္ဗဿ ¶ သမ္ဗန္ဓာ။ ကိရိယာကမ္မံ ပါစကော ပါယကောတိ ပါစကာဒိကိရိယာယ ဒဗ္ဗဿ သမ္ဗန္ဓာ။ ဒဗ္ဗကမ္မံ ဒဏ္ဍီဝိသာဏီတိ ဒဏ္ဍာဒိနာ ဒဗ္ဗေန ပိဏ္ဍဿ သမ္ဗန္ဓာ။ ဧဝံ ကမ္မဿ ပဉ္စပ္ပကာရသမ္ဘဝေပိစ္ဆာယမတ္ထေ ဤယဿ ဝိဓာနတော ဣစ္ဆာသမ္ဗန္ဓိယေဝ ကမ္မံ ဂယှတီတိ ကိရိယာကမ္မမေဝါတြ ဂယှတေ အမုကမေဝတ္ထမုပဒဿေန္တော အာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။ အယဉ္စ နိပါတ သမုဒါယော ဝိသေသာဘိဓာနနိမိတ္တာသျုပဂမေ ဝတ္တတေ။

တထာပီတိလောကဝုတ္တိရယံဝိသေသာဘိဓာနာရမ္ဘေ။ တံသမ္ဗန္ဓိယေဝါတိ ဣစ္ဆာသမ္ဗန္ဓိဧဝ။ အတ္တနောပုတ္တမိစ္ဆတီတျာဒိဝစနိစ္ဆာယမတ္တသမ္ဗန္ဓိနိပုတ္တာဒေါ အတ္တနောတျနုဝတ္တိယသုတ္တန္တရေနပစ္စယောဝိဓီယတေပါဏိနိနာ၊ ဧတ္ထ တွ(တ္တ)ဂ္ဂဟဏမန္တရေနာတ္တ သမ္ဗန္ဓိနျေဝ ပုတ္တာဒေါ ကထံ ဝိညာယတေ ဝိသေသဝစနာဘာဝေ ဟိ ပရသမ္ဗန္ဓိနျပိ ပပ္ပောတီတီမံစောဒျမုဗ္ဘာဝယ မာဟ- ‘အတ္တသမ္ဗန္ဓိနိ’စ္စာဒိ။ ဤယဿ ပရသမ္ဗန္ဓိနျပိ ပသင်္ဂေါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကုတောစာဟ-ဤယဿာဣတိဓာနာ’တိ။ အတ္ထဂ္ဂဟဏဿာဝစနေ ဤယဿာနဘိဓာနာတိ ဘာဝေါ။

အပ္ပတ္တိယာတိ ကရဏေ ဟေတုမှိ ဝါ တတိယာ။ ဧတ္ထာတိ အတ္တနော ပုတ္တမိစ္ဆတီတေတ္ထာပိ။ န ဣဋ္ဌောတိ ဤယပ္ပစ္စယော နာဘိမတော။ နေဝေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဝဒတော-ဓိပ္ပာယာမာဟ ‘သာပေက္ခတ္တ ယေဝေတိ ဘာဝေါ’တိ။ ယဒိ အတ္တနော ပုတ္တမိစ္ဆတီတိ ဝတ္တုမိစ္ဆာယံ သာပေက္ခေတ္တေပိ သိယာ၊ တဒါယမနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂေါတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ယဒိစေတ္ထ’ဣစ္စာဒိ။

အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂဿ သရူပမာဟ- ‘အတ္တနော ပုတ္တီယတီတိ သိယာ’တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဤယေနေဝ အတ္တတ္ထဿာဘိဟိတတ္တာ အတ္တသဒ္ဒဿာပ္ပယောဂေါတိ စေတမ္ပိ န သင်္ဂတန္တိ ပဋိပါဒယမာဟ ‘န စ သက္ကာ’တိအာဒိ။ ကသ္မာဒေဝံ ဝတ္တုံ န သက္ကာတိ အာဟ- ‘ပကတိ’စ္စာဒိ။ အပူပါဒိကာယ ပကတိယာ သမာနတ္ထဿေဝ ဝိသေသနဿ ဝုတ္တိပဒေ အန္တောဘာဝ ဒဿနာတိ အတ္ထော။ ကွပနေဝံ ဒိဋ္ဌန္တျာဟ- ‘တံယထေ’စ္စာဒိ။ ‘‘တမဿ သိပ္ပံ သီလံ ပဏျံ ပဟရဏံ ပယောဇနံ’’တိ (၄-၂၇) ဏိကေ အာပူပိကော။ နတု ဘိန္နတ္ထဿာတိ ဗျတိရေကံ ဒဿေတွာ တံ ဒိဋ္ဌန္တေန သာဓေတုမာဟ- ‘ဒေဝဒတ္တဿိ’စ္စာဒိ။ ကာရဏမာဟ- ‘သာမျန္တရေ’စ္စာဒိ။ ဒေဝဒတ္တဿ ¶ ဓုရုနော ကုလန္တိ သာမျန္တရဗျဝစ္ဆေဒါယ ဒေဝဒတ္တသဒ္ဒဿော ပါဒါနတော ဂုရုကုလန္တိ ဝုတ္တိပဒေန ဒေဝဒတ္တတ္ထဿာန္တော ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တမေတ္ထောပိ သမာနန္တူပဒဿေန္တော အာဟ- ‘တထေဟာပိ’စ္စာဒိ။ အထာတ္တနော ပုတ္တမိစ္ဆတီတျေတသ္မိံ ဝါကျေ ပဒဿာနွာချာနတော အတ္တသဒ္ဒဿာပ္ဖယောဂေါ ကိန္န သိယာတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘နစာပိ’စ္စာဒိ။

ပဒဿာတိ ပုတ္တီယာဒိနော ပဒဿ။ နစာပိ အပ္ပယောဂေါတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာရဏမာဟ- ‘ဤယန္တဿာ’တိအာဒိ။ ဤယန္တော ပုတ္တီယာဒိ၊ နိယောဂတော န ပပ္ပောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဗ္ဗာစီသဒ္ဒပ္ပယောဂန္တိ အညဝါစီသဒ္ဒယောဂံ။ သုတဂ္ဂဟဏန္တိ အသုတတ္တာတိ ဝုတ္တသုတဂ္ဂဟဏံ။ အတ္ထပ္ပကရဏာဒျုပလက္ခဏန္တျနေန အတ္ထတော ပကရဏာဒိတောပိ ပုတ္တဿတ္တ နိယတာ ဂမျတေ၊ သုတသဒ္ဒဿ တု ဂဟဏမုပလက္ခဏတ္ထန္တိ ဝဒတိ။

နနု စ သုတ္တေ ကမ္မာတိ ဝုတ္တတ္တာ ကမ္မသမုဒါယတောပီယော သိယာ တျာသင်္ကိယေဝ (မဘာ)ဝံ သာဓယမာဟ- ‘ကမ္မာ’တိအာဒိ။ ဝတ္တုံ ဣဋ္ဌာ ဧကသချာ ယဿ ကမ္မသာမညဿ တံ တထာဝုတ္တံ။ ဝတ္တုမိဋ္ဌေက သင်္ချဿ ဂဟဏမာဟ- ‘ကမ္မသမုဒါယတော’တိ။ ကိမ္ပနာဝယဝတော န သိယာ’ မဟန္တမ္ပုတ္တမိစ္ဆတီ’စ္စတြ ပုတ္တမိစ္စတောစ္စာသင်္ကိယာဟ ‘အဝယဝတောပိ သာပေက္ခတ္တာယေဝါ’တိ။ န ဘတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝဉ္စရဟိ ဣဒမ္ပိ န သိဇ္ဈတီတိ စောဒေန္တော အာဟ ‘စရဟိ’စ္စာဒိ။ မဟာ စာယံ ပုတ္တောစေတိ မဟာပုတ္တမိစ္ဆတီတိ ယဒေဝံ ကရီယတိ တဒါယမ္ပယောဂေါတိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘ဘဝိတဗ္ဗမေဝေ’စ္စာဒိ။

ဥပမီယတေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ သာဓီယတီတျတ္ထော။ ကီဒိသန္တမုပမာနမိစ္စာဟ- ‘ပသိဒ္ဓသာဓမျာ’ဣစ္စာဒိ။ ပသိဒ္ဓါ ဂဝါဒိ၊ တဿ သာဓမျာ သမာန ရူပတာယ ယမ္ပသိဒ္ဓဿ ဂဝယာဒိနော သာဓိယဿ သာဓနံ တမုပမာနန္တျတ္ထော။ သမာနော ဓမ္မော-ဿေတိ သဓမ္မော၊ ဂဝါဒိယေဝ။ တဿ ဘာဝေါ သာဓမျံ။ သာဓျတေ ဥပမီယတေ-နေနေတိ သာဓနမုပမာနံ ဂဝါဒိ။ သာဓုတေ ဥပမီယတေတိ သာဓိယော၊ ဂဝယာဒိ။ တဿ သာဓနံ သာဓိယသာဓနံ။

ပုတ္တမိဝါစရတီတိ ¶ ဧတ္ထ ‘အာဝသထမာဝသတိ’စ္စာဒေါ ဝိယ အာဓာရတ္ထဿ ဝိညာယမာနတ္တာ ပုတ္တေ ဝိယ မာဏဝကေ မဓုရန္နပါနဒါနာဒိကမာစရဏံ ကရောတိစ္စေဝမတ္ထသမ္ဘဝေန ဒွိန္နမ္ပိ ဥပမာနောပမေယျဘာဝေါတျဝဂမယိတုမာဟ- ‘ပုတ္တေ’ဣစ္စာဒိ။ ပသိဒ္ဓေန သာဓနဘာဝေနုပမာနဘူတေ ပုတ္တေ အာစရဏမ္ပိ ပသိဒ္ဓန္တိ အာဟ- ‘တမ္ပသိဒ္ဓ’န္တိ။ တဒါစရဏေန တေန အာစရဏေန ပုတ္တမာဏဝကဝိသယမာစရဏံ ဝါ ပုတ္တမာဏဝက သဒ္ဒေနုပစာရတော ဂဟေတွာ ဝိသယီဝသေန ဝိသယဘာဝဝေါဟာရောတိပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဝါကျတ္ထော ပနေတသ္မိံ ပက္ခေ ‘ပုတ္တမိဝ ပုတ္တဝိသယ မာဏဝကမိဝ အာစရတိ မာဏဝကဝိသယမာစရဏံ ကရောတီ’တိ၊ ဝုတ္တိယန္တု ယထာဝုတ္တမတ္ထဒွယံ ယထာယောဂံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နနု စ ယဇ္ဇတြောပမာနောပမေယျဘာဝေါ ဝုတ္တိယံ ဤယေနေဝ ဇောတိတောတိ ဣဝသဒ္ဒေါ နိဝတ္တတေ၊ တဒေါပမာနောပမေယျဘာဝေါ ပုတ္တ သဒ္ဒေဝ ဝတ္တတေ၊ တံ ကထမုပမေယျဝစနဿ မာဏဝကသဒ္ဒဿ ဝုတ္တတ္ထဿ ပယောဂေါ ယုတ္တောစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ဥပမာနဝစနတော’စ္စာဒိ။

တဗ္ဗိသိဋ္ဌာစရဏေတိ တေနောပမာနေန ဝိသိဋ္ဌေ အာစရဏေ။ ဥပမာနောပမေယျဘာဝဿာနိဝတ္တတ္တာတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ‘ဥပမာန ဝိသိဋ္ဌာစရဏေ ဥပမာနဝစနတော ဤယဿ ဝိဓာနေ နောပမေယျဝစနမန္တရေနောပမာနဝစနဿ ပဝတ္တီတိ ဥပမာနောပမေယျဘာဝဿာနိဝတ္တီ’’တိ။ အညထာတိ ယဒျုပမာနောပမေယျဘာဝဿ ဤယေနေဝ ဇောတိတတ္တာ တဒန္တဿုပမေယျေ ဝုတ္တိ သိယာတျတ္ထော။ ပဗ္ဗတာယတီတိ ‘‘ကတ္တုတာယော’’တိ (၅-၈) အာယော။ ဥပမေယျဿာနိဝတ္တတ္တာ ဥပမေယျ ကတ္တုသာမညေ တိပ္ပစ္စယော။

ယထာနန္တရသုတ္တေ ဥပမာနေ ဥပမေယျဿ မာဏဝကဿ ပယောဂေါ ဥပပန္နော၊ တထာတြာပိ ‘ပါသာဒေ ကုဋိယ’န္တိ စောပမေယျဿပယောဂေါတိ အတိဒိသန္တော အာဟ- ‘ဟေဋ္ဌာဝိယေ’စ္စာဒိ။ ဥပမာနေ ဥပမေယျဿာနန္တောဘာဝါတိ အတ္ထော။ နနု ကိမတ္ထမိဒမုစ္စတေ ယဝတာယော ပါသာဒေ ¶ ဣဝါစရတိ သော ပါသာဒမိဝါစရတီတိပိ ဝတ္တုံ သက္ကာတိ နာတ္ထဘေဒေါ-ညတြ ဝစနိစ္ဆာဘေဒါတိ ပုဗ္ဗေနေဝေတ္ထာပိ ဤယော သိဒ္ဓါ၊ တတော နာတ္ထော-နေန ဝစနေနေ စ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။

ဧတ္ထ ကတ္တုတောဣတိ ဝစနာ ကမ္မာတိ နိဝတ္တတေ၊ အာယဂ္ဂဟဏာ ဤယော။ ကဒါ ပန ကတ္တုဝိသေသော-ဝသီယတိစ္စာဟ-‘ယတ္ထျာဒိသဒ္ဒသမာနာဓိကရဏတ္တေ’တိအာဒိ။ ပဗ္ဗတာယတိ ဟတ္ထိစ္စေဝမာဒိနာ ဟတ္ထျာဒိ သဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏတ္တေ သတီတိ အတ္ထော။

ကောယံ စျတ္ထောစ္စာသင်္ကိယ ‘‘အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာသဘူယောဂေ ဝိကာရာစီ’’တိ (၄-၁၁၉) စီဿ အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာဒိယောဂေသတိ ဝိဓာနာ ‘အဘူတတဗ္ဘာဝေါ ကရာဒိဝိသိဋ္ဌော’တိ အာဟ။ အဘူတ တဗ္ဘာဝဿ ကရာဒိဝိသိဋ္ဌတ္တာ ကရောတျတ္ထနိဝတ္တိယာဝဿံ ပါဏိနိယာ ဝိယ ဘုဝိဂ္ဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗမညထာ ကရောတျတ္ထေပိ သိယာတျာသင်္ကိယ နိဝတ္တိဟေတုမာဟ- ‘တေနေဝါ’တိအာဒိ။ ယေနေဝ ကရောတျာဒိဝိသိဋ္ဌော အဘူတတဗ္ဘာဝေါစျတ္ထော တေနေဝ ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ ဘဝတျတ္ထေ-နေန ကာရဏေန လဒ္ဓေ ကရောတျတ္ထောပျနိဋ္ဌော လဗ္ဘတိစ္စာသင်္ကိယ တန္နိဝတ္တိမ္ပဋိပါဒယမာဟ- ‘ကရောတျတ္ထေ’စ္စာဒိ။ အဓဝလံ ဓဝလံ ကရောတိ ဓဝလီကရောတိစ္စေဝ စီပ္ပစ္စယေ ကတ္တဗ္ဗေ ကမ္မေနေဝ ကရောတိဿာဘိသမ္ဗန္ဓဿ ဒိဋ္ဌတ္တာတိ အတ္ထော။ ကာရဏန္တရမာဟ- ‘ဣဟ စေ’စ္စာဒိ။ ဣတိသဒ္ဒေါ ဟေတုမှိ ယသ္မာ ဣဟ ကတ္တုတောတိ ဝတ္တတေ တတောစေတိ အတ္ထော။

အသတျတ္ထဿ ပန ဘဝတျတ္ထေယေဝါန္တောဘာဝါ န တန္နိဝတ္တိ ပဋိပါဒိတာ။ တပ္ပကရဏေတိ ဓာတုပ္ပစ္စယပ္ပကရဏေ။ ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ပဋဣစ္စဿ ဒွိဗ္ဗစနံ တတော ‘‘ဒိဿန္တညေပိ ပစ္စယာ’’တိ (၄-၁၂၀) ရာပ္ပစ္စယော။ ‘‘ရာနုဗန္ဓေန္တသရာဒိဿာ’’တိ (၄-၁၃၂) အန္တသရာဒိဿ လောပေါ။ စျန္တာ ပစ္စယာဘာဝတ္ထံ- ‘အစီတော’တိ ပစ္စယဝိဓာနသုတ္တေ ပဋိသေဓော န ကတော၊ တေနာဟ-‘အစီတောတိ ပဋိသေဓာဘာဝါ’တိ။ စီတိ ဘုသောဣတိ

ပဌမန္တာစီ ¶ ။ ဏာဒိဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဧကတ္ထတာယ’’န္တိ (၂-၁၁၉) ဝိဘတ္တိလောပေါ။ ဣဟေစေတိ ‘စျတ္ထေ’’ ဣတီမသ္မိံယေဝ။ န စ ဝုစ္စတေတိ သမ္ဗန္ဓော။

နနု စ အသတိ သုတ္တေ ဒုတိယာဂ္ဂဟဏေ ဒုတိယန္တေဟိစ္စာယံ ဝိသေသော ကုတော လဗ္ဘတေ ယေန ‘သဒ္ဒါဒီဟိ ဒုတိယန္တေဟီ’တိ ဝိဝရဏံ ကတန္တိ သစ္စံ၊ တထာပိ ပစ္စယဝိဓိမှိ ယုတ္တေပိ ပဉ္စမိယာ နိဒ္ဒေသေ ‘သဒ္ဒါဒီနီ’တိ ဒုတိယာယောပါဒါနသာမတ္ထိယာ တထာ ဝိဝရဏံ ကတံ။

သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘တမဓီတေ တံ ဇာနာတိ ကဏိကာစာ’’ဒေါ (၄-၁၄) သဗ္ဗတ္ထ။ ကိရိယာဝါတျဝဓာရဏေန ယံ ဗျဝစ္ဆိန္နံ၊ တမုပဒဿေန္တော အာဟ- ‘န ကာလေ’စ္စာဒိ။ ယဒီပိ အဓီတေစ္စာဒီသု ဝတ္တမာနကာလေန ကတ္တုနာ ဧကဝစနေန စ နိဒ္ဒေသော၊ တထာပိ တေသမပ္ပဓာနတ္တာ အညသ္မိမ္ပိ ဘူတာဒိကေ ကာလေ ကမ္မာဒေါ သာဓနေ ဗဟုဝစနေန စ ပစ္စယော သိယာ ဧဝေတိ ဘာဝေါ။

နနု စ ‘‘ဓာတွတ္ထေနာမသ္မီ’’တိ (၅-၁၂) ဣပ္ပစ္စယေ ပတ္တေ-ယမာရဗ္ဘတေ အဿပိ ဓာတွတ္ထေယေဝ ဝိဓာနံ၊ တတော စ သဒ္ဒါဒီဟိ ဓာတွတ္ထေ ဣပ္ပစ္စယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒိဿတေ စ ဣပ္ပစ္စယပယောဂေါစ္စာသင်္ကိယ ‘နာယမိပ္ပစ္စယဿ ဗာဓကော’တိ ပဋိပါဒေတုမာဟ- ‘ဓူဝံ ကရောတိ’စ္စာဒိ။ နာနာဘိန္နံ ဝါကျံ နာနာဝါကျံ၊ တဿ ဘာဝေန၊ တေန ဘိန္နဝါကျဘာဝေနာယဿ ဣပ္ပစ္စယဿ စ သမုစ္စယတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဓာတွတ္ထေနာမသ္မီ’’တျေကံ ဝါကျံ၊ ‘‘သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတျ’’ပရံ။ ဧတာနိ ဒွေ ဘိန္နဝါကျာနိ- ‘ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မာ ဣပ္ပစ္စယော ဘဝတိ၊ သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတိစ္စသ္မိံ အတ္ထေ အာယော ဘဝတီ’တိ ပစ္စေကမာချာတာပေက္ခာယ ဝါကျပရိသမတ္တိယာ ဘိန္နတာ၊ အဘိန္နေ ဟိ ကိရိယာပဒေကဝါကျတာ၊ ဘိန္နေတု နာနာဝါကျတာ၊ နာနာဝါကျေ စ သတိ သမုစ္စယော။ န ဟိ သာမညဝိသေသဘာဝေန ဝိဓာနမေဝ ဗာဓာဟေတု၊ ကိဉ္စရဟိ ဧကဝါကျတာပိ၊ တံ ယထာ-‘ဗြာဟ္မဏာနံ ဒဓိ ဒိယျတံ၊ တက္ကံ ကောဏ္ဍညာယေ’တိ။ နာနာဝါကျေ တု သမုစ္စယော၊ တံ ယထာ- ‘ဗြာဟ္မဏာ ဘောဇီယန္တု၊ မာဎရာယ ဝတ္ထယုဂလံ ဒီယတူ’တိ မာဎရော ဗြာဟ္မဏဘာဝေန ဘောဇီယတေ ဝတ္ထယုဂလဉ္စ လဘတေ၊ တေနောဇုကံ ¶ ဝုတ္တေန ဝတ္ထယုဂလဒါနေန သာမညဝုတ္တံ ဘောဇနံ န ဗာဓီယတေ၊ တထေဟာပိ ဥဇုကံ ဝိဟိတေနာယေန သာမညဝိဟိတော ဣပ္ပစ္စယော န ဗာဓီယတေ လက္ခိယာနုရောဓေန သတ္ထကာရဿ ဝါကျ ဘေဒါဘေဒေါတိ နာနဝဋ္ဌိတိဒေါသောတိ မညတေ။ တိမှိ လေ စ သိဒ္ဓန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ယပ္ပစ္စယော န ဝိဟိတော ပါဏိနီအာဒီဟိ ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘ဇလ ဒလ- ဒိတ္တိယံ’။ ‘‘မာနော’’တိ (၅-၆၅) မာနော၊ ‘‘ကတ္တရိ လော’’တိ ‘‘ပရောက္ခာယံ စေ’’တိ (၅-၇၀) စဂ္ဂဟဏေန ‘ဒလ ဒလ’ဣတိဒွိတ္တံ ‘‘လောပေါနာဒိဗျဉ္ဇနဿ’’ (၅-၇၅) ‘‘သရမှာ ဒွေ’’တိ (၁-၃၄) ဒဿလဿ စ ဒွိဘာဝေ ဒဒ္ဒလ္လမာနာ။ ဇလမာနာတိ အဋ္ဌကထာဝစနတောတိ ဣမိနာ ကိရိယာသမဘိဟာရေ ယပ္ပစ္စယာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ စ သက္ကတေ ဝိယ ဘုသာဘိက္ခညေပိ ကိရိယာသမဘိဟာရော ကိရိယာပရိဝတ္တနံ၊ တဉ္စ ယဒါ ကိရိယမညေန ကတ္တဗ္ဗမညော ကရောတိ၊ တေန ကတ္တဗ္ဗဉ္စေတရော၊ တဒါ ဘဝတီတိ ဝိညေယျံ။ ‘‘သာမညဝိဟိတာ ဝိဓယော ပယောဂမနုသရန္တီ’’တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ‘ဒလ-ဒိတ္တိယ’န္တိ ဣမသ္မာ ‘‘မာနော’’တိ သာမညေန ဝိဟိတော မာနပ္ပစ္စယော ဘုသတ္ထေ အာဘိက္ခညေ စ ဘဝိဿတိ။ ဒဒ္ဒလ္လ မာနာတိ ဧတ္ထ ဘုသံ ဇလမာနာ၊ ပုနပ္ပုန ဇလမာနာတိ စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နမော ကရောတိ နမောသဒ္ဒမုစ္စာရေတိ၊ သဒ္ဒံ ကရောတိ သဒ္ဒမုစ္စာရေတီတိစ္စေဝမတ္ထော (န) ဂဟေတဗ္ဗေ အနိဿယနတော အနဘိဓာနတော ဝါ။

အပရိနိပ္ဖန္နောတိ အနိပ္ဖန္နော အသိဒ္ဓါဝတ္ထောတိ အတ္ထော။ ကာရကသာဓိယောတိ ယထာလာဘံ ကာရကေဟိ သာဓိယော။ အသတွဘူတောတိ အဒဗ္ဗဘူတော။ အယန္တု ကိရိယာရူပေါ ပဒတ္ထော ပစတျာဒီနံ ဝိက္လေဒနာဒိပဓာနကိရိယာရူပေါ စ တဒဝယဝရူပါ ပုဗ္ဗပရီဘူတဥဒ္ဓနာရော ပနာဒိကာဒယော တာဒတ္ထိယာ စ ပစတျာဒိဝစနီယာ။ တသ္မာ ယထာ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဓာတွတ္ထေ ဓာတုတော ဝိဓီယမာနော တျာဒိပ္ပစ္စယော တထာဘူတမေဝ ¶ ဝဒတီတိ ဘေဒါဘာဝါ အဘေဒသင်္ချာယေကဝစနေနောစ္စတေ၊ ‘န ဗဟုဝစနေန၊ တေနေတ္ထ ‘ဌီယတေ ဒေဝဒတ္တေန၊ ဌီယတေ ဒေဝဒတ္တေဟီ’တိ ဘဝတိ။ န ယတောကုတောစီတိအာဒိနာ ယတော ယတ္ထ န ဒိဿတိ၊ တတော တတ္ထ န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ယတော ယတ္ထ ဝိဓိ၊ သ တဿ သမ္ဗန္ဓီ ဘဝတီတိ နာမေဟိ ဝစနီယတ္ထတော-တ္ထန္တရဘူတော ယောယံ ဓာတွတ္ထော ကမာဒီနမတ္ထဘူတော၊ သော သကတ္ထောတိ သကတ္ထေယေဝါယမိပ္ပစ္စယော စုရာဒိဏိဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿစာတိ ဧကာရဿ စ။ အထ အတိဟတ္ထယတိစ္စာဒေါ ပါဒိဝိသိဋ္ဌေ ဧဝ ဓာတွတ္ထေ ဣပ္ပစ္စယဿ ဝိဓာနာ တဒတ္ထဝိဟိတေနေဝ ဣပ္ပစ္စယေန ပါဒိဝိသိဋ္ဌော ဓာတွတ္ထော ဝုတ္တော၊ တေန ကိမတ္ထော ဣပ္ပစ္စယန္တဿ ပါဒိယောဂေါစ္စာသင်္ကိယ ပယောဇနမာချာတုမာဟ- ‘အတိဟတ္ထယတိ’စ္စာဒိ။ န သာမတ္ထိယန္တိ သမတ္ထတာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

အတ္ထမာစိက္ခတိ၊ ဝေဒမာစိက္ခတီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သုခါပေတိစ္စာဒေါ သုခံ ဝေဒယတိစ္စာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော။ ဝါပါဌာတိ ဝိကပ္ပေန ပါဌတော။

အသတိ သုတ္တေ သကတ္ထေတိ ကထံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ- ‘အတ္ထာနတိ ဒေသာ’တိ။ အတ္ထာ-နတိဒေသာတိ အတ္ထဝိသေသဿ ကဿစိ သုတ္တေ အနိဒ္ဒေသာတိ အတ္ထော။ အတ္ထဝိသေသဿာ-နတိဒေသမတ္တေန သကတ္ထောယေဝ ဏိနာ ဝါစ္စောတိ ကထံ ဝိညာယတေစ္စာဟ- ‘သကတ္ထဿ စ သုတတ္တာ’တိ။ စုရ=ထေယျေ ဣစ္စာဒီသု ထေယျာဒိကဿ သကတ္ထဿ သုတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယောဂဝိဘာဂတောတိ ‘ဏီ’တိယောဂဝိဘာဂတော၊ ရဇ္ဇံ ကာရေတီတိ ဧတ္ထ သာမျမစ္စာဒိကံ သတ္တင်္ဂံ ရဇ္ဇံ ပဝတ္တေတီတိ ဝါ အတ္ထော၊ ပယောဇကဗျာပါရေ ဏိ။

ပယောဇကော စောဒကော ဗျာပါရကောတိ အတ္ထော နနု စ ဝုတ္တိယံ ‘ကတ္တာရံ ပယောဇယတီ’တိ ဝုတ္တံ ကထံ ပယုဇ္ဇမာနဿ ကတ္တုတ္တံတိ အာဟ- ‘ပယုဇ္ဇမာနော’စ္စာဒိ။ နာဝဿံ ကိရိယာပဝတ္တကတ္တေနေဝ ယောဂ္ဂတာမတ္တေနပိ ¶ ကတ္တုတ္တံ သိယာတိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘ကိရိယာယ ယောဂ္ဂေါ’တိအာဒိ။ ပါသာဏမ္ဗလေနုဋ္ဌာပေတိ’စ္စာဒီသု ဟိ ယောဂျတာယပိ ကတ္တုတ္တာဝသာယောသိယာ၊ ကောပနာယံ ပယောဇကဗျပါရောတိ အာဟ- ‘ပေသနေ’စ္စာဒိ။ ဒါသာဒိနော ဟီနဿ ကတ္ထစိ အတ္ထေ နိယောဇနံ ပေသနံ။ ဂုရုအာဒိနော သက္ကာရပုဗ္ဗံ ဗျာပါရဏမဇ္ဈေသနံ။ တံ ပေသနဇ္ဈေသနာဒိကံ လက္ခဏံ သဘာဝေါ ယဿ သော တထာ ဝုတ္တော။

အာဒိသဒ္ဒေန အာနုကူလျဘာဂိနော ဗျာပါရဿ ဂဟဏံ၊ တထာ စ ‘ဘိက္ခာ ဝါသယတိ ကာရီသော-ဇ္ဈာပေသီ’တိ သိဇ္ဈတိ။ ဘိက္ခာ ဟိ ပစုရဗျဉ္ဇနဝတီ လဗ္ဘမာနာ ဝါသာနုကူလံ တိတ္တိဝိသေသမုပဇနယတိ။ ကာရီသောပိ နိဝါတေ ပဒေသေ သုဋ္ဌု ပဇ္ဇလိတောဇ္ဈယနဝိရောဓိ သီတကတမုပဒ္ဒဝမပနယန္တော-ဇ္ဈယနာနုကူလသာမတ္ထိယမာဒဓာတိ တတော တေသမ္ပိ ယုတ္တမ္ပယောဇကတ္တန္တိ။

ပယောဇကဗျာပါရေတီဒံ ပစ္စယဝိသေသနံ ဝါ သိယာ ပကတိဝိသေသနံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒိ ပကတိဝိသေသနံ သိယာ၊ တဒါ ပယောဇကဗျာပါရေ ဝတ္တမာနာ ဏီဏာပီ ဝိဓီယန္တီတိ (ဂမနံ) ပတိ ယော နိယောဂေါ တဒတ္ထော ဂမိ၊ န ဂတျတ္ထော၊ တဿ စာယံ ပယောဇ္ဇောတိ ‘ဂမယတိ မာဏဝကံ ဂါမ’န္တိ ဂတျတ္ထဿ ပယောဇ္ဇေ ‘‘ဂတိဗောဓာဟာရေ’’စ္စာဒိနာ (၂-၄) ဝိဟိတာ ဒုတိယာ န ပပ္ပောတိ၊ တတော ပကတျတ္ထဝိသေသနပက္ခော ဒုဋ္ဌောတိ ပစ္စယဝိသေသနပက္ခံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ပစ္စယဝိသေသနံ ဝေဒံ န ပကတိဝိသေသန’န္တိ။

ပယောဇကမတ္တဂ္ဂဟဏေတိ မတ္တသဒ္ဒေါ သာမညဝါစီ၊ ယထာ ‘ကညာ မတ္တံ ဝါရယတီ’တိ။ ကတ္တာရံ ယော ပယုဇ္ဇတိ ယော စ ကရဏာဒီနံ ပယောဇကော တေသံ သာမညေန ဂဟဏေ သတီတိ အတ္ထော။ ဗျာပါရေတွေဝါတိ ပယောဇကဂ္ဂဟဏမန္တရေန ဗျာပါရေဣစ္စေဝ ဝစနံ ကတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ ဘာဝေါ၊ တန္တိ ပယောဇကဂ္ဂဟဏံ၊ ဝိသိဋ္ဌော ဝိသယော ယဿ ပယောဇကဂ္ဂဟဏဿတံတထာဝုတ္တံ။ ကောပနာယံဝိသိဋ္ဌော ဝိသယောစ္စာဟ- ‘ယော လောကေ’ဣစ္စာဒိ။ ဣတောဝါတိ ဝက္ခမာနဿ ဟေတုနော ပရာမာသော။ တန္တိ စုရာဒီဟိ ဏိဝိဓာနံ။ ဧဝံသဒ္ဒေါ ဝက္ခမာနာပေက္ခော။ တံ ¶ ဝိသုံ စုရာဒီဟိ ဏိဝိဓာနမေဝ ဝက္ခမာနပ္ပကာရေန သဖလံ သိယာ နာညထာတိ အတ္ထော။ တမေဝ ပကာရံ ဒဿေတိ‘ယဒိမိနာ’စ္စာဒိ။

ကတ္တရိ ဝိဟိတေသုပိ မာနန္တတျာဒီသု ပရဘူတေသု ကျော ဘဝတီတိ ဝိညာယေယျာတိ ‘ဘာဝကမ္မေသူ’တိ န ကျဿ ဝိသေသနန္တိ အာဟ- ‘မာနန္တတျာဒီန’မိစ္စာဒိ။

ယဒိ ဟိ ကတ္တရိ ဝိဟိတေသု သိယာ၊ တထာ သတိ တေသမုဘိန္နံ ပဓာနတ္တေနာဘိဓီယမာနာနမညမညာနပေက္ခတ္တာ အသမ္ဗန္ဓော သိယာ၊ န စေ ဝမ္ဘူတာနမဘိဓာနမတ္ထိ၊ န ဟိ ‘ဌီယတေ’စ္စသ္မာ ဘာဝေါ ကတ္တာ စ ပတီယတေ၊ နာပိ ‘ဂမျတေ’စ္စသ္မာ ကမ္မံ ကတ္တာစ။ အပိ တု ဘာဝကမ္မာနေဝ ဂမျန္တေ၊ တေနာဟ- ‘တသ္မာ’ဣစ္စာဒိ။

တေသမေဝါတိ မာနန္တတျာဒီနမေဝ။ ပရသမညာဘိ ပရေသံ ကစ္စာယနာ နံ ပရောက္ခာဣစ္စေဝ နာမံ။ တဗ္ဗဇ္ဇိတေသူတိ ပရောက္ခာသညိပစ္စယဝဇ္ဇိတေသု။ အပရောက္ခေသူတိ ဧတ္ထ ပရသမညာဝသေန ပရောက္ခာဣစ္စနေန သဟ သမာသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညထာပိ ပဋိပါဒေတုံ ‘အထဝါ’တိအာဒိမာဟ။ ပရောက္ခေတိ ဣန္ဒြိယာဝိသယေ ကာလေ။ ပရောက္ခေဝိဟိတာ ပစ္စယာတိ ဣမိနာ ဥပစာရေန တဒ္ဓိတပ္ပစ္စယဝသေန ဝါ ပရောက္ခာတိ သဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိမာဟ။ တေ ပန‘အ ဥ’ ဣစ္စာဒယော။ တတောတိ ပရောက္ခပ္ပစ္စယတော။

နနု ပုဗ္ဗပက္ခေ ‘အပရောက္ခေသူ’တိ ဧတ္ထ ‘ပရောက္ခာဝဇ္ဇိတေသူ’တိ အတ္ထ ဝစနံ ယုဇ္ဇတိ၊ ဒုတိယပက္ခေ ပန ‘ပရောက္ခဝဇ္ဇိတေသူ’တိ၊ တထာ သတိ ကထမေတ္ထ ‘ပရောက္ခာဝဇ္ဇိတေသူ’တိ အတ္ထဝစနံ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ- ‘တေပနာ’တိအာဒိ။ ဣဓာတိ အပရောက္ခေသူတိ ဣမသ္မိံ။ နနု စ ‘‘ပရောက္ခေ အ ဥ’’ဣစ္စာဒိသုတ္တေ (၆-၆) ‘ပရောက္ခေ’တိ ပကတိဝိသေသနန္တိ ပစ္စယာနံ ပရောက္ခေ ဝိဟိတတာ ကထန္တိ မနသိ နိဓာယာဟ ‘ပရောက္ခေ’ဣစ္စာဒိ။ ဘဝနံ ဘာဝေါ ကိရိယာဓာတွတ္ထော။

သာဓီယမာနာဝတ္ထောတိ ဣမိနာ သိဒ္ဓါဝတ္ထာ နိရဿတေ။ ပုဗ္ဗပရီဘူတော ပဓာနကိရိယာဝယဝဘူတော ကိရိယာရူပေါ အတ္ထော လက္ခဏံ သဘာဝေါ ¶ ယဿ ဓာတွတ္ထဿ သော တထာ ဝုတ္တော။ သတွဘူတောတိ ဧတ္ထ ပတီယတီတိ သေသော။ ဗဟုဝစနမ္ပိ ဟောတိ ပါကာပါကေတိ အဓိပ္ပာယော၊ ကရီယတီတိ ကမ္မံ၊ တဉ္စ ယဒိပိ နာမာဒိကမ္မမတ္ထိ၊ တထာပိ ကြိယတ္ထာဣစ္စာဓိကာရတော မာနာဒီနမညတ္ထာလဗ္ဘနတော စ ကိရိယာ သမ္ဗန္ဓောဝ ဂယှတေ၊ သု-သဝနေ သူယမာနံ။

ပါဏိနိယေဟေတ္ထ ‘‘ဘိန္ဒတိ ကုသူလံ’တျာဒေါ ယာ ဘေဒနာဒိကိရိယာ ကမ္မနိ ဒိဿတေ၊ သာ ယဒါ သုကရတ္တမတ္တေန သပ္ပဓာနတ္တဝစနိစ္ဆာယံ ကတ္တုတ္တေပျုပလဗ္ဘတိ ‘ဘိဇ္ဇတေ ကုသုလော သယမေဝေ’စ္စာဒိနာ၊ တဒါဿ ကတ္တုနော သုတ္တန္တရေန ကမ္မသရိက္ခဘာဝေါ ဝိဓီယတေ ‘ကမ္မနိဿယံ ကာရိယံ ယထာ သိယာ’တိ။ တန္နိဿာယာဟ- ‘ယဒါ ကမ္မမေဝေ’စ္စာဒိ။ ယဒါ ကမ္မမေဝ ကတ္တုဘာဝေန ဝိဝစ္ဆီယတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ ကတွာ တထာ ဝိဝစ္ဆီယတေစ္စာဟ- ‘အတ္တသမဝေတာယ’ဣစ္စာဒိ။ အတ္တသဒ္ဒေန ကမ္မမတြ ဝိဝစ္ဆိတံ၊ အတ္တနိ သမဝေတာ ဧကဒေသီဘူတာ အတ္တသမဝေတာ၊ တဿာ ကိရိယာယ ကမ္မဋ္ဌကိရိယာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သုဘေဒတ္တာဒိနေတိ ဟေတုမှိ ကရဏေ ဝါ တတိယာ။ အတ္ထတောတိ ‘ကမ္မေယေဝ ကျော’တိ (န သက္ခိ) [တသ္မာ] ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တထာဟိ ‘ဘိဇ္ဇတေတိ သဝနာ ကမ္မတာဝဂမျတေ’တိ ဣမိနာ အတ္ထတော ကမ္မေယေဝကျောတိပဋိပါဒိတမေဝ။ ဝုတ္တမေဝ ဖုဋီကရမာဟ- ‘ဘိဇ္ဇတေ ဣစ္စသ္မိံ ပဒေ’ဣစ္စာဒိ။ အညထာတိ ယဒိ ကမ္မေယေဝ တေပစ္စယော န သိယာ။ အတောတိ ဘိဇ္ဇတေ ဣစ္စသ္မာ။ ဥပသံဟရမာဟ- ‘တသ္မာ’ဣစ္စာဒိ။ ကိံ ဝစနေနာတိ ပါဏိနီယာနမိဝ ကိံ သုတ္တတ္တရေနာတိ အတ္ထော။

ဝစနာဘာဝေပိ ကမ္မကတ္တရိ ပဒသင်္ခါရက္ကမောပဒဿနမုခေန ဝုတ္တိ ဂန္ထံ ဝိဝရိတုမာဟ- ‘ဝါကျတော’ဣစ္စာဒိ။ ဝါကျတော ဥဒ္ဓရိတွာ ပဒေသင်္ခရိယမာနေတိ ‘ဘိဇ္ဇတေ ကုသူလော သယမေဝေ’တိ ဝါကျတော ဝိသုံ ကတွာ ဘိဇ္ဇတေ’တိ ပဒေ သင်္ခရိယမာနေ နိပ္ဖာဒီယမာနေတိ အတ္ထော။ တဒေဝါတိ ပဒတ္ထသာမညမေဝ။ တန္နိပ္ဖာဒနေတိ တဿ သင်္ခရိမာနဿ ပဒဿ သင်္ခရဏေ။ သယန္တီမဿာတြ အတ္တနာတိ အတ္ထော။ န ကေဝလ မနေနေတဒေဝ ဝုတ္တံ- ‘ကမ္မေယေဝ ပစ္စယော’တိ၊ ကိဉ္စရဟိ အညမ္ပတ္ထီတိ ဒဿေတုမာဟ- ¶ ‘အနေန စေ’စ္စာဒိ။ စော ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ။ အနေနဘိဇ္ဇတေတိ သဝနာဣစ္စာဒိနာ ဣဒဉ္စာဟာတိ အတ္ထော။ ကိန္တဒိစ္စာဟ ‘ကမ္မ ကတ္တုနော’စ္စာဒိ၊ န ပဒမုဒါဟရဏန္တိ ကမ္မကတ္တုနော ဝါကျမေဝေါဒါဟရဏံ… ဝါကျေနေဝ တဿ ပတီတိယာ မညတေ။ ပဒမေဝေါဒါဟရဏံ ကသ္မာ န သိယာတိ အာဟ- ‘ပဒေဟိ’စ္စာဒိ။ ဒုတိယမုဒါဟရဏံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ကတ္တုနိဿယော ပိ’စ္စာဒိ။

အသ္မိံ ပက္ခေတိ အသ္မိံ ကတ္တုတ္တေန ဝိဝစ္ဆိတေ ပက္ခေ။ တဗ္ဗိသယတ္တန္တိ ကမ္မဝါစီသယံ သဒ္ဒဝိသယတ္တံ။ ဘာဝကမ္မေသူတီမဿ ကတ္တရိစ္စဿ စ ပစ္စယဝိသေသနတ္ထေ သတိ သာမတ္ထိယလဒ္ဓမ္ပယောဇနံ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဘာဝကမ္မေသူ’တိအာဒိ။ ဣမိနာ အနေန စ ဝိသေသိသတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိန္တံ ဝိသေသိတန္တိ အာဟ- ‘မာနန္တ တျာဒီသူ’တိ။ ကိန္တမ္ပယောဇနန္တိ ပယောဇနံ ဒဿေတုမာဟ- ‘တျာဒီန’မိစ္စာဒိ။ ယဒိ ဘာဝကမ္မေသု ကတ္တရိ စ တေန တေန [ဓာနေန] သုတ္တေန မာနာဒယော န သိယုံ၊ ကထန္တံ ဝိသေသိတေသု မာနာဒီသု ပရေသု ကျာဒယော သိယုန္တီမိနာ သာမတ္ထိယေန ( ) [(သတိ)] ဘာဝကမ္မေသု ကတ္တရိ ( ) [(တိ)] စ ‘‘ဝတ္တမာနေတိ အန္တိ’’စ္စာဒိပ္ပဘုတိကေဟိ (၆-၁) သုတ္တေဟိ ယထာလာဘံ ဘာဝါဒီသု ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ဝိညာယတီတိ ဘာဝေါ။

နတဒတ္ထံ ဝစနမာရဒ္ဓန္တိ ဘာဝကမ္မေသု ကတ္တရိ မာနန္တတျာဒိဝိဓာနတ္ထံ ပါဏိနိယေဟိ ဝိယ သုတ္တန္တရံ နာရဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ အထ ဘာဝကမ္မေသု ကတ္တရိ စ မာနာဒိဝိဓာနတ္ထံ ဝစနံ နာရဒ္ဓံ ဓာတုနိယမနံ [ဓာတုနိယမတ္ထံ] တွဿ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ တဉ္စ သာမတ္ထိယာဝ (လဗ္ဘတေတိ) ဒဿေတုမာဟ- ‘ကိရိယတ္ထနိယမောပိ’စ္စာဒိ။ အကမ္မကာ ဓာတုတော ဘာဝေ ကတ္တရိ စ သကမ္မကာ ကမ္မေ ကတ္တရိ စေတိ ကိရိယတ္ထနိယမော ယထာဝုတ္တေန သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတေတိ သမ္ဗန္ဓော။ အကမ္မကာနံ ကမ္မဝိရဟာ၊ သကမ္မကာနဉ္စ သတောပိ ဘာဝဿာပ္ပဓာနတ္တာ အကမ္မကာ ကတ္တရိ ဘာဝေ စ ဘဝန္တိ န ကမ္မေ၊ သကမ္မကာ ကမ္မသဗ္ဘာဝါ ကတ္တရိ ကမ္မေ စ ဘဝန္တိ န ဘာဝေတီဒံ သာမတ္ထိယံ။

ကမ္မမပေက္ခတေတိ ¶ ပစာဒိတော ကတ္တရိ ပဌမပုရိသေကဝစနေ ကတေ ပစတိစ္စာဒီသု ပစာဒိနော ပစနာဒိကိရိယာ ဩဒနာဒိကံ ကမ္မမပေက္ခတေ။ ကတ္တုတ္တမပေက္ခတေတိ ဘဝတိစ္စာဒီသု ဘူအာဒီနံ ဘဝနာဒိကိရိယာ ကတ္တုမတ္တမပေက္ခတေ။

ဇိနန္တောတိ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿော။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ယတ္ထ ကတ္တရိ ပစ္စယော တတ္ထ ဝိကရဏာပိ ကတ္တရိယေဝ၊ ယတ္ထ ဘာဝကမ္မေသု တတ္ထ ဝိကရဏာပိ ဘာဝကမ္မေသုယေဝ၊… ဧကာယ ပကတိယာ ကာရကဘေဒေ(န) ပစ္စယဿာသမ္ဘဝတော။ တသ္မာ သဟာဘိဓာနာနံ မာနာဒိဝိကရဏာနံ ကထန္နာမ သဟာသမ္ဘဝံ ဂစ္ဆေယျုန္တိ ဝိဓီယန္တေ။

ဝိဝစ္ဆာဘေဒေနာတိ သကမ္မကာကမ္မကဝစနိစ္ဆာဘေဒေန။ ဥဘယတ္ထာတိ ဘာဝကမ္မေသု။ ကရီယတီတိ ကတ္တဗ္ဗော ကရဏီယော။ ‘‘အပဝါဒ ဝိသယေ ဥဿဂ္ဂေါ နာဘိနိဝိသတီ’’တိ ဧသော ဥဿဂ္ဂဓမ္မော။ တဗ္ဗာဒီနန္တု ကေသဉ္စုဿဂ္ဂါနမ္ပိ အပဝါဒဝိသယေ ပဝတ္တိ ဟောတိ ဗဟုလာဓိကာရာ။ ယထာ ‘‘ဘာဝကမ္မေသု တဗ္ဗာနီယာ’’တိ ဥဿဂ္ဂေါ၊ ‘‘ဝဒါဒီဟိယော’’တိ (၅-၃၀) အပဝါဒေါ တံဝိသယေပိ တဗ္ဗာနီယာ ဟောန္တိ ‘ဂန္တဗ္ဗော ဂမနီယော’တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ကာရိယံ ‘‘ဉိ ဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ (၅-၁၇၀) ဉိ။

အန္နတောတီမိနာ ‘ဘောဂ္ဂမည’န္တေတ္ထ အညံ နာမ အန္နဝတာ အညန္တိ အတ္ထမာဟ။

ကမ္မကရော ¶ ဘရိတဗ္ဗတာယေစ္စာဒိနာ ကိရိယာသဒ္ဒတ္တံ ဘစ္စသဒ္ဒဿ ဒဿေန္တော သညာဘာဝမပါကရောတိ။ ‘‘သညာယံ ဘရာ’’တိ စ ဂဏသုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ- ‘သညာယံ ဘရာ’တိအာဒိ။

အဘရိတဗ္ဗာပိစ္စာဒိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ ဒုဝိဓာ သညာသဒ္ဒါ ကေစိ ဒစ္စန္တ ဝိဂတာဝယဝတ္ထာ ယထာ ဍိတ္ထာဒယော၊ ကေစိဒဝယဝတ္ထာနုဂတာယထာ သတ္တပဏ္ဏာဒယော၊ တတ္ထ ဘရိယာသဒ္ဒဿ ကမ္မမ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ‘ဘရိတဗ္ဗာ ဘရိယာ’တိ၊ ယထာ သတ္တ ပဏ္ဏာနိ အဿာတိ သမ္ဗန္ဓော ပဝတ္တိနိမိတ္တံ သတ္တပဏ္ဏသဒ္ဒဿ၊ ဧတဉ္စ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ သဒ္ဒနိပ္ဖတ္တိကိရိယာယမေဝေါပဒိသီယတေ၊ ကွစိဒေဝ တွတ္ထဝိသေသေ သတျသတိ ဝါ တသ္မိံ နိမိတ္တေ သဒ္ဒေါ ဝတ္တတီ’’တိ။ ဩကာရဿာတိ ‘‘ယုဝဏ္ဏာနမေ ဩပ္ပစ္စယေ’’တိ (၅-၈၂) ကတဩကာရဿ။

သဒ္ဒိကာနန္တိ ပါဏိနိယကစ္စာယနာဒိဝေယျာကရဏာနံ။ ပေသနံ သက္ကာရပုဗ္ဗကံ ဝါ နိယောဇနံ။ ကာမစာရာနုညာတိ ကတ္တုမိစ္ဆတော ယထိစ္ဆ မနုဇာနနံ အတိသဂ္ဂေါနာမာတိ အတ္ထော။ နိမိတ္တဘူတဿာတိ ‘‘ဘောတာ ကဋော ကတ္တဗ္ဗော’စ္စာဒီသု ကဋကရဏာဒိနော ကာရဏဘူတဿ။

နနု စ သာမညေန ဝိဟိတာ ဧ(တေ)၊ တထာ စ သတိ ဝိဇ္ဈတ္ထဝိဟိ တေဟိ ဧယျာဒီဟိ တေ ဗာဓီယန္တိစ္စာဟ- ‘နစေ’စ္စာဒိ။ ဝိဓိဝိသေသတ္တေ ပီတိ ဝိဓာနံ ဝိဓိ နိယောဇနံ ကိရိယာသု ဗျာပါရဏာ၊ တဿ ဝိဓိနော ပေသာဒီနံ ဝိသေသတ္တေပိ၊ နာဝဿန္တိအာဒိ ဇယာဒိစ္စဗျာချာနံ နိဿာယ ဝုတ္တံ၊ ဝုတ္တဉှိ တေန ‘‘ကိမတ္ထံ ပေသာဒီသု ကိစ္စသညိနော တဗ္ဗအနီယဏျတျပ္ပစ္စယာ ဝိဓီယန္တေ၊ န သာမညေန ဘာဝကမ္မေသု ဝိဟိတာ၊ ဧဝမေတေ [ဝိဟိတာဧဝ၊ ဝေါ-ကာသိကာဝုတ္တိ] ပေသွာဒီညသွတြ စ ဘဝိဿန္တီတိ ဝိသေသဝိဟိတေန ဝိဓျာဒီသု ပစ္စယေန ဗာဓီယန္တေ၊ ဝါသရူပဝိဓိနာ ဘဝိဿန္တိ ဧဝဉ္စရဟိ ဧတံ ဉာပေတိ ‘ဣတ္ထီအဓိကာရတော ပရေန ဝါသရူပဝိဓိ နာဝဿမ္ဘဝတီ’တိ [ကိမတ္ထမိစ္စာဒိ စောဒျ၊ ဝိစသသဝိဟိတေစ္စာဒိ ပရိဟာရော၊ ကိစ္စာ ဟိ သာမညေန ဝိဟိတာ၊ ပဉ္စမီ တု ပေသာဒိနာတ္ထဝိသေသေန၊ အတော တေန ဝိသေသဝိဟိတေန ကိစ္စာ ပေသာဒိဝိသယေ ဗာဓီယေရန္တိ ပုနဗ္ဗိယတေ၊ ဝါသရူပေစ္စာဒိနာ ပရိဟာရံ ဝိဃဋယတိ။ ဧဝံ စရဟိစ္စာဒိနာ ပေသာဒီသု ကိစ္စဝိဓာနဿ ဉာပကတ္တံ ဒဿယတိ။ (ဇိနိန္ဒဗုဒ္ဓိနု ၂၁ သ)]။ အသရူပဝိဓိ ¶ အသရူပါပဝါဒပ္ပစ္စယော ဝါ ဝိကပ္ပေန ဗာဓကော ဟောတိ ဥဿဂ္ဂဿာတိ ဧတံ အဝဿံ န ဟောတီတိ ဉာပနတ္ထမ္ပိ န ဝိဓီယတေတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝါ-သရူပေါ-နိတ္ထိယံ’’တိ (ပါ၊ ၃-၁-၉၄) ပရသုတ္တံ။ ဓာတွဓိကာရေဝိဟိတော အသရူပေါ အပဝါဒပ္ပစ္စယော ဥဿဂ္ဂဿ ဗာဓကော ဘဝတိ ဣတ္ထိ အဓိကာရေ ဝိဟိတပ္ပစ္စယံ ဝဇ္ဇယိတွာတိ အတ္ထော။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနုသာရေနေဒံ ဝိညာတဗ္ဗံ။

ဘောတာ ခလု ကဋော ကာတဗ္ဗောစ္စာဒိ ပေသနေ။ တွယာ ကဋော ကာတဗ္ဗောတိ အနုညာယံ။ ပတ္တကာလေ ပရမုဒါဟရဏံ။ ဧတ္ထ ပန ကဋကရဏေ ကာလာရောစနမတ္တမေဝ ဝိညာယတိ၊ န ပေသာဒိ။ ‘‘သတ္တျရဟေသွေယျာဒီ’’တိ (၆-၁၁) သုတ္တံ ဝိသေသဝိဟိတံ၊ တေနာဟ- ‘သာမည ဝိဓာနတော’စ္စာဒိ။ သတ္တိဝိသိဋ္ဌေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘သတ္တီ’တိအာဒိနာ။ ကထံ သတ္တိဝိသိဋ္ဌတာ ကတ္တုနောတိ အာဟ- ‘တံယောဂါ’တိ။ တာယ သတ္တိယာ ယောဂေါ တံယောဂေါ။ အဝဿကာဓမီဏတာဝိသိဋ္ဌေ တု ကတ္တရိ ကိစ္စာနံ တဒညေသဉ္စ ဘာဝါယ ဝိသုံ- သုတ္တိတံ၊ တေန၊ ဝုတ္တံ ‘အာဝဿကာဓမီဏတာ ဝိသိဋ္ဌေဝ ကတ္တရီ’တိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝေတ္ထ ‘ဥဒ္ဓံ မုဟုတ္တတော’တိအာဒိနာ ဧကေကမုဒါဟရဏံ ကမေန ဒဿိတံ။ ဘောတာ ရဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗန္တိ အရဟေ၊ ဘဝတာ ရဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဘဝံ အရဟောတိ ပန အရဟကတ္တုတ္တပ္ပကာသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမုပရိပိ။ သဗ္ဗမေတံ ဗဟုလဂ္ဂဟဏာနုဘာဝေနေတိ ဝိညေယျံ။

ဂလေစောပကောတိ အလောပသမာသော။ အဘိမတော ပရေဟိ။ အရဟာဒီသု ဝိဟိတပ္ပစ္စယေဟီတိ ‘‘သတ္တျရဟေသွေယျာဒီ’’ (၆-၁၁) စ ‘‘သီလာဘိက္ခညာဝဿကေသု ဏီ’’တိ (၅-၅၃) စ အရဟာဒီသု ဝိဟိတပ္ပစ္စယေဟိ။ ဥပါဒါနသီလော သိက္ခာပနသီလော။ မုဏ္ဍနံ ဓမ္မော သဘာဝေါ ယေသံ တေ မုဏ္ဍနဓမ္မာ။ ဝဓုံ ကတပရိဂ္ဂဟံ သာဝိဋ္ဌာယနာ မုဏ္ဍယန္တိ ဧတေသံ ကုလဓမ္မော။

ကာပနာယမာသိံသာ နာမေစ္စာဟ- ‘အပ္ပတ္တဿေ’စ္စာဒိ။ ကိရိယာ ဝိသေသကတ္တုဝိသယာတိ ကိရိယာဝိသေသဿ ယော ကတ္တာ သော ဝိသယော ¶ ယဿာ သာ တထာ ဝုတ္တာ။ ကိရိယာဝိသေသကတ္တုဝိသယတ္တမေဝ ဖုဋီ ကတ္တုမာဟ- ‘အဿာ’ဣစ္စာဒိ။ အဿာ ဇီဝနကိရိယာယ နန္ဒန ကိရိယာယ ဘဝနကိရိယာယ ဝါ ကတ္တာ တံကိရိယံ သမ္ပာဒေန္တော ဘဝေယျ ဘဝတူတိ အတ္ထော။ ဇီဝတု နန္ဒတု ဘဝတူတိ အာသိံသာယံ ပယောဂေန ဇီဝက နန္ဒက ဘဝကသဒ္ဒါနံ တံသမာနတ္ထတာ ဒဿိတာ။

အကေနေဝါသိံ သနတ္ထဿ ဂမိတတ္တာတိ အာသိံသနာ ဧဝ အတ္ထော၊ တဿ အကပ္ပစ္စယေနေဝ ဂမိတတ္တာ အဝဗောဓိတတ္တာ။ နာသိံ သနတ္ထဿ ပယောဂေါတိ အာသိံသနာ အတ္ထော ယဿ ဇီဝတု နန္ဒတု ဘဝတွိစ္စာဒိနော သဒ္ဒန္တရဿ၊ တဿ နပ္ပယောဂေါတိ အတ္ထော။

ဇဟန္တိ ဥဒကန္တိ ဝီဟီသု ဟာယနသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဒဿေတိ။ ဇဟာတိ ဘာဝေ ပဒတ္ထေတိ ဣမိနာပိ သံဝစ္ဆရေ။ ဘာဝေဣစ္စဿတ္ထမာဟ ‘ပဒတ္ထေ’တိ။ နိပ္ဖတ္တိမတ္တံ ကိရိယောပါဒါနန္တိ ကေစိ။

နနု စ ဝိတောတိ ပဉ္စမီနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘ဝိတော ပရသ္မာ ဉာဣစ္စသ္မာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ကထံ ဝိပုဗ္ဗာတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ- ‘ဝိတော ပရော’ဣစ္စာဒိ။ ဝိပုဗ္ဗော ယဿသော ဝိပုဗ္ဗော။ ဝိသဒ္ဒတော ဓာတုမှိ ပရဘူတေ သတိ ဝိသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ ကာလံ ဇာနာတီတိ ဝိဂ္ဂဟော။

နာမဇာတိဂုဏကိရိယာ ဒဗ္ဗသမ္ဗန္ဓတော ပဉ္စဝိဓတ္တေပိ ကမ္မဿ ကြိယတ္ထဿာဝဓိရယမုပါဒိန္နောတိ ကြိယတ္ထသမ္ဗန္ဓာ ကိရိယာကမ္မဿေဟ ဂဟဏံ။ တဉ္စ နိဗ္ဗတ္တိဝိကတိပတ္တိဘေဒေန တိဝိဓံ၊ တိဝိဓဿာပျေတဿ ဝိသေသာနုပါနတော ဂဟဏန္တိ ကမေနုဒါဟရန္တော အာဟ- ‘ကရကရဏေ’ဣစ္စာဒိ။

လောကဝိဒူတိအာဒိဒဿနတော ¶ ကွစိဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဝတ္တုမာဟ- ‘ကမ္မတော’စ္စာဒိ။ နနု စ ကွစိဂ္ဂဟဏေနေဝ ‘အာဒိစ္စံ ပဿတိ’စ္စာဒေါပိ (နိဝတ္တိ) ဝတ္တုံ သက္ကာ ကသ္မာ ‘ဗဟုလာဓိကာရာ’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘တေနေ’စ္စာဒိ။ တေနာတိ ယေန ကွစိဂ္ဂဟဏံ ကုတောစိယေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ကတံ တေနာတိ အတ္ထော။ တေနာတိ ဝါ ကွစိဂ္ဂဟဏေန။ အထ အာဒိစ္စံ ပဿတိစ္စာဒေါ ဝိယ ကမ္မကရာဒီသုပိ နိဝတ္တိမဒဿေတွာ ‘ကွစီတိ ကိံ ကမ္မကရော’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ- ‘ယဇ္ဇေဝ’မိစ္စာဒိ။

တဿာတိ ဗဟုလဝစနဿ၊ မဟာဓိကာရတ္တာတိ မဟာဝိသယတ္တာ။ ကုတောစိယေဝါတိ ကုတောစိ ဓာတုတောယေဝ။ အထေဟ ကသ္မာ န ဟောတိ ဒေဝဒတ္တော သယတိ ဒါတ္တေန လုနာတိ သုနခါနံ ဒဒါတိ နဂရာ အပေတိ ထာလိယံ ပစတိ မာတု သရတီ’’တိ၊ သဗ္ဗမေဝေဒံ ကိရိယာ (ယာ) ဘိသမ္ဗန္ဓီယတီတိ ယဒိပေဝံ၊ တထာပိ ကမ္မတ္တေနေဝ ယံ ဝတ္တု မိစ္ဆိတံ န ကာရကန္တရတ္တေန နာပိ သမ္ဗန္ဓဘာဝေန၊ တဿေဝ ကမ္မသဒ္ဒေန ဂဟဏံ ကမ္မဝစနသာမတ္ထိယာ၊ အညထာ သျာဒိတောစ္စေဝ ဝဒေယျ ကိံ ကမ္မာတိ ဝစနေနာတိ။

ဝေဒန္တိ ဧတ္ထ အတ္ထမာဟ ဝိတ္တိန္တိ၊ တုဋ္ဌိန္တိ အတ္ထော။

တဉ္စေတိ ဥပမာနဿ ပရာမာသော။ ဘေဒေန ဝိဝရဏန္တိ သမာနာဒီဟီတိ အဝတွာ ဘေဒေန ဝိဝရဏံ။ တုလျတာယုပလဗ္ဘမာနဿ သဒိသာဒိသဒ္ဒဝစနီယတ္တာ အဝယဝတ္ထာနုဂမေနာတ္တနော-ဘိဓေယျေ သဒိသာဒိသဒ္ဒါနမ္ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာရကံ သာဓကံ နိဗ္ဗတ္တကန္တိ အနတ္ထန္တရံ။ ကရောတိ ကိရိယံ နိဗ္ဗတ္တေတိ နိမိတ္တဘာဝေနာတိ ကာရကံ။ ကတ္တာဒီနံ ကိရိယာနိမိတ္တတ္တန္တု သယမေဝ ‘တတ္ထ ကတ္တာ’တိအာဒိနာ ဘေဒေန ပကာသယိဿတိ။ ကိရိယာနိမိတ္တံ… နိဗ္ဗတ္တကေသု ကတ္တာဒီသု ဆသုပိ ရုဠှတ္တာ တေနေတ္ထ ကတ္တာဝါတ္တပ္ပဓာနော၊ ကရဏာဒယောပျပ္ပဓာနာ ကာရကဗျပဒေသော လဗ္ဘန္တေ… ¶ အညထာ ကာရကသဒ္ဒေန တေသံ ဂဟဏံ န သိယာတိ။ ကိမိဒံ ကာရကန္တျာဟ- ‘သတ္တိကာရက’န္တိ။ ဧဝံ စရဟိ ဒဗ္ဗာဒီနံ ကထံ ကာရကတ္တမိစ္စာဟ- ‘တဒဓိကရဏာ’တိအာဒိ။ တဿာ သတ္တိယာ အာဓာရာ နိဿယာတိ အတ္ထော၊ ပုံ နပုံသကေ အဓိကရဏသဒ္ဒေါ။ တေသု ဒဗ္ဗာ ဒီသု တိဋ္ဌတီတိ တတြဋ္ဌာ၊ သတ္တိ။ တဿာ ဘာဝေါ တတြဋ္ဌတာ၊ တာယ။ အထ ဒဗ္ဗာဒီနံ မုချတော ကာရကတ္တေ သတိ ကိမာယာတန္တျာဟ ‘ယဒိ’စ္စာဒိ။

တေသန္တိ ကတ္တာဒိကာရကာနံ။ အညမညဗျာဝုတ္တရူပတ္တာတိ အညမညတော ဗျာဝုတ္တံ နိဝတ္တံ ရူပံ ကရဏာဒိသဘာဝေါ ယေသံ ကတ္တာဒိ ကာရကာနံ တေ တထာ ဝုတ္တာ၊ တေသံ ဘာဝေါ တတ္တံ တသ္မာ။ ကရဏ ရူပန္တိ ကရဏံ ရူပံ သဘာဝေါ ယဿ အဓိကရဏဿ တံ တထာ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉ္စသတိကော ဒေါသောစ္စာဟ ‘တထာ စေ’စ္စာဒိ။ ကေနစိ သုကရတ္တေန သပ္ပဓာနတ္တဝစနိစ္ဆာယံ ‘ထာလီ ပစတီ’တိ ဘဝတိ။ တတြေဝုက္ကံသဝစ နိစ္ဆာယံ ‘ထာလိယာ ပစတီ’တိ။

ဧဝဉ္စကတွာတိ နိပါတသမုဒါယော-ယံ ဟေတွတ္ထော။ တသ္မာတိ အတ္ထော။ ကတ္တာ နိမိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကတ္တုဋ္ဌကိရိယာနိမိတ္တဿ ကတ္တုနော ဥဒါဟရဏံ ‘ဟသတိ နစ္စတီ’တိ။ တဒတ္ထေတိ တာယ ကမ္မသမဝါယိနိယာ ပစနာဒိကိရိယာယ အတ္ထေ အဓိဿယနာဒယော ပဝတ္တေန္တော ကိရိယာယ နိမိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝမုပရိပိ။

ဩဒနံ ပစတိ ဒေဝဒတ္တောတိ ကမ္မဋ္ဌကိရိယာယ နိမိတ္တဘူတဿ ကတ္တုနော ဥဒါဟရဏံ။ ဘာဇနသင်္ခရဏမဓိဿယနံ။ အာဒိသဒ္ဒေန တဏ္ဍုလဝပနဣန္ဓနာပဟရဏာဒယော ဂယှန္တိ။ ဒွိဓာပတ္တိယန္တိ ရုက္ခာဒီနံ ဒွိဓာ ပဝတ္တိယံ။

ဗျာပနေတိ သမ္ဗန္ဓေ။ ဂိရဓာတုတော အပ္ပစ္စယေ- ‘‘ဧဩနမ ဝဏ္ဏေ’’တိ (၁၃၇) သုတ္တေ ‘အဝဏ္ဏေတိ ယောဂဝိဘာဂတော ဂကာရေ ဣကာရဿ အတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘အဝဏ္ဏေတိ ယောဂဝိဘာဂါ အတ္တံ ဣဿာ’တိ။ အညထာပိ ပဋိပါဒေတုမာဟ- ‘ဧဿ ဝါ’တိအာဒိ။ ဧဿာတိ ‘‘လဟုဿုပန္ထဿာ’’တိ (၅-၈၇) ကတဧဿ။ သကလေနာတိ ‘ဧဩနမ ဝဏ္ဏေ’’တိ သကလေန သုတ္တေန။ ပုရီတိ နိပါတော။

ဤသက္ကရောတိ ¶ ဗိန္ဒုလောပေါ၊ ဒွိတ္တံ၊ သာမညေန ဝိဓာနတောတိ ပရေသံ ဝိသေသဝိဓာနသဗ္ဘာဝမာဟ။ ဂဏိကာလယံ ဂဏိကာနံ ဂေဟံ။ နေပထျမာကပ္ပော။ ဒတ္တောလဒ္ဓါတိ ပစ္စယဿ ကမ္မသာဓနတ္တံ ဒီပေတုံဝုတ္တံ။ ဝိနာလိင်္ဂဝစနေဟိ ပါဋိပဒိကတ္ထံ နိဒ္ဒိသိတုံ န သက္ကာတိ ဘာဝေတိ သဗ္ဗလိင်္ဂသင်္ချာသမ္ဗန္ဓယောဂ္ဂပါဋိပဒိကတ္ထသာမညေ ပစ္စယနိမိတ္တတ္တေန ဂဟိတေပိ သာမညေ စရိတတ္ထတ္တာ လိင်္ဂဝစနံ နပ္ပဓာနန္တိ ဣဋ္ဌိအာဝုဓန္တီ ဣတ္ထိ နပုံသကေဘာဝေ၊ ပါကာတိ ဗဟုဝစနေပိ ဘာဝေ ဘဝတိ ဧဝ။

သပါဒီဟိ အပါဒီဟိစာတိ ပါဒိသဟိတေဟိ ပါဒိရဟိတေဟိ စ ဒါဓာဟိ။

သာပါနဒေါဏိယန္တိ သာရမေယာနံ ဘုဉ္ဇနကအမ္ဗဏေ။ ဌိတသုပါန ဝမထုဝိယာတိ ပဝတ္တသုနခစ္ဆဒ္ဒနံ ဝိယ။

ယထာဒဿနန္တိ အာစိက္ခတီတိ ယောဇနာ။ တေန ကုတောစိ ဓာတုတောတိ။ ဂဏှန္တီတိ ဂဟ=ဥပါဒါနေစ္စဿ။ သလာကာသဒ္ဒဿ သလာကန္တိ။ သဘာသဣစ္စဿ အန္တဗျဉ္ဇနလောပေ သဘာပကတိတော ‘‘ဣတ္ထိ ယမတွာ’’တိ (၃-၂၆) အာပ္ပစ္စယော။ ပဘာတီတိ အာ=ဒိတ္တိယမိစ္စဿ။

စလနာဒီနံ သီလာဒီသု နိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဝိသုံ သုတ္တိတံ ပရေဟိ၊ ဣဓ ပန ဗဟုလံ ဝစနေနေဝါတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘စလနာဒီသူ’တိအာဒိ။

က္လိကယကိစ္စတြ ကကာရဗဟုတ္တာ ကကာရာတိ ဗဟုဝစနံ။ တိတိက္ခာ ဣစ္စာဒေါ တိတိက္ခနမိစ္စာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော ‘‘ဣတ္ထိယမတွာ’’ (၃-၂၆)။ အပရိ ပဌိတောတိ ဓာတုပါဌေ အပရိပဌိတော။ ပါဏိဝိသေသောတိ သတ္တဝိသေသော။ ဣမိနာ စ ‘‘ယထာကထဉ္စိ နိပ္ဖတ္တိ၊ ရုဠှိယာ အတ္ထနိစ္ဆယော’’တိ ဒဿေတိ။

အာသိံ ¶ သာယံ ဂမ္မမာနာယံ သညာဝိသယေ ဓာတူဟိ တိပ္ပစ္စယော ကိစ္စပ္ပစ္စယော စ ယထာ သိယာတိ ‘‘တိကိစ္စာသိဋ္ဌေ’’တိ (၇-၂-၃) သုတ္တိတံ ကစ္စာယနေန။ တမိဟ သာမညေန ဝိဓာနာဝ သိဒ္ဓန္တိ နိရူပယိတုမာဟ- ‘ကစ္စာယနေန ပနေ’စ္စာဒိ။ တဗ္ဗ အနီယဏျ တေယျ ရိစ္စပ္ပစ္စယာနံ ‘‘တေ ကိစ္စာ’’တိ (၇-၁-၂၂) ကိစ္စသညံ ဝိဓာယ သေသာနံ ‘‘အညေကိတီ’’တိ (၇-၁-၂၃) ကိတ္သညာ ကတာ ကစ္စာယနေန။ တေနာဟ- ‘ကိတ သညော’တိ။

တဗ္ဗာဒိပ္ပစ္စယော စ ဝိဟိတောတိ သကိယဝေါဟာရေနာဟ။ သကိယ သတ္ထေ အဝုတ္တဒေါသံ [သုတ္တဒေါသံ] ပရိဟရိတွာ ဝက္ခမာနနယေန ယုတျဘာဝါ တထာ ဝိဓာနေ အယုတ္တတံ ဒဿေန္တော ‘နစာသိံ သာယ’မိစ္စာဒိမာဟ။ ဂုဟနံ၊ ရုဇနံ၊ မောဒနန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ သယနံ ဝါ သေယျာ။ ဝဇဓာတုနော ဝဿ ဗကာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော ကထံ ယကာရေ ပရဘူတေ အသတီတိ အာဟ- ‘စဝဂ္ဂဗယဉာတိယောဂဝိဘာဂါ ဝဿ ဗော’တိ။

ရိရိယပ္ပစ္စယေ အာဒိရကာရဿ အနုဗန္ဓတ္တာ အာဟ- ‘အန္တသရာဒိ လောပေါ’တိ။

အထ သရူပေစ္စေတာဝတိ ဝုတ္တေ- ‘ကိရိယတ္ထဿ သရူပေ’တိ ကထံ ဝိညာယတိစ္စာဟ- ‘ကိရိယတ္ထာ’တိစ္စာဒိ။ နနု စ လော-ယံ ကတ္တရိ ဝိဓီယ မာနောကထမေတ္ထ သိယာတျာဟ- ‘အကတ္တရိပိ’စ္စာဒိ။ အဘိမတော ကစ္စာယနဿ။ ပဋိပါဒယိတုမာဟ- ‘တတ္ထာ’တိအာဒိ။ ကရဏံ ဥစ္စာရဏံ၊ အဿ ကရောတိ သမာသဝါကျံ။ န ဟိ ဧဝ ဒီဟိ ကာရော ဝိဟိတောတိ အက္ခရေ ဟေဝ ကာရဿ ဝိဟိတတ္တာ အက္ခရသမုဒါယတော န ပပ္ပောတီတိ ဘာဝေါ။ အထ စေတိ မတပ္ပဒါနေ။ ဧဝါဒိသဒ္ဒဝါစကာ ဧဝကာရာဒယော သာဓဝေါတိ အထ မတန္တိ အတ္ထော။

တတ္ထာတိ တထာ အဘိမတေ တသ္မိံ။ နိယမဟေတုနော အဘာဝါတိ အက္ခရေဟေဝ ကာရပ္ပစ္စယော ဝိဓေယျော န ပန ဧဝါဒီဟိစ္စဿ နိယမဿ ယော ဟေတု တဿ ဟေတုနော အဘာဝါ။

ကိမိဒသီလမိစ္စာဟ- ¶ ‘သီလမ္ပကတိသဘာဝေါ’တိ။ တဉ္စ သီလမနုမာနေန ဝိညာယတိစ္စာဟ- ‘တဉ္စေ’စ္စာဒိ။ ကိရိယာဝိသယရုစိဝိသေသာနုမိတန္တိ ဥဏှဘောဇနသင်္ခါတာ ကိရိယာ ဝိသယော ယဿ သော (ကိရိယာ) ဝိသယော ရုစိဝိသေသော၊ တေန အနုမိတန္တိ အတ္ထော။ ကိမိဒမာဘိက္ခညန္တိ အာဟ- ‘အာဘိက္ခည’မိစ္စာဒိ။ ပုနပ္ပုနဘာဝေါ ပေါနောပုညံ။ အာသေ ဝါ တပ္ပရတာတိ တမေဝါဘိက္ခညံ ပရိယာယေဟိ ဖုဋီကရောတိ။

ယဇ္ဇေဝန္တိ ယဒိ အာဘိက္ခညံ တပ္ပတော ဝုစ္စတေ။ တဿီလျမိဒံ ဟောတီတိ ဣမိနာ- ‘သီလာဘိက္ခညာဒိ’’သုတ္တေ သီလသဒ္ဒေနေဝါဘိက္ခညဿ ဂဟိတတ္တံ ဒီပေတိ။ အညထာပိ သီလတော အညမေဝါဘိက္ခညန္တိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ယသ္မိံ ဒေသေ’တိအာဒိ။

ဂမ္မမာနေတိ ပတီယမာနေ။ ပတီတိ စ အတ္ထပ္ပကရဏသဒ္ဒန္တရာဒီဟိ။ အဘိမတောတိ ပါဏိနိယေဟိ အဘိမတော။ အာဝဿကဂ္ဂဟဏာယေဝ သိဒ္ဓါတိ ဝုတ္တံ ကထမေတ္ထာဝဿမ္ဘာဝေါ ပတီယတိ စ္စာဟ- ‘တဉ္စာ’တိအာဒိ။

ယောဂဝိဘာဂါတိ ‘ဏီ’တိ ယောဂ ဝိဘာဂါ။ သာဓုံ ကရောတိ၊ ဗြဟ္မံ ဝဒတိ၊ အသဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ပဏ္ဍိတမတ္တာနံ မညတီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သာဓုန္တိ ကိရိယာဝိသေသနံ။ အဿဒ္ဓဘောဇီတိ ဝတေ။ ဝတဉ္စ ဘောဇနေ အတ္ထိတာယံ သဒ္ဓအဿဒ္ဓဘောဇနဝိသယာယံ ပဝတ္တိယံ ယဒိ ဘုဉ္ဇတိ အဿဒ္ဓမေဝ ဘုဉ္ဇတိ န သဒ္ဓန္တိ သတ္ထေ ဝုတ္တနိယမော၊ အဿဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇတိ ဧဝါတိ နောတ္တရပဒါဝဓာရဏံ… ဧဝဉှိ ဝိညာယမာနေ ယဒေဝါဿဒ္ဓံ န ဘုဉ္ဇတိ တဒေဝ ဝတလောပေါ သိယာတိ [အတ္ထိတာယ (ဘောဇနာကင်္ခိတတ္တာ) ယထေစ္ဆံ သာမညေန ဘောဇနေ ပဝတ္တိယံ မတ္တာယံ အသဒ္ဓဘောဇနံ သတ္ထဝိဟိတမုပလဘမာနဿ သဒ္ဓတော နိဝတ္တိတွာ ဝိသေသေ ဟိ သဒ္ဓေ ပဝတ္တိနိယမော ဝတမုစ္စတေ၊ နိယမောစာတြဒုဝိဓော သမ္ဘဝတိ-အသဒ္ဓံ ဘူဉ္ဇတိ ဧဝ၊ အထဒ္ဓမော ဘုဉ္ဇတီတိ ဝါ၊ တတြာဒိမေ နိယမေ ယဒေဝါ သဒ္ဓံ န ဘုဉ္ဇတိ တဒေဝဝတ လောပေါသိယာ (ရ-၃-၂၂၈) ကာတန္တပဉ္ဇိကာ]။ အညထာပိ ပဋိပါဒယိတုမာဟ- ‘ဃဏန္တာဒီဟိ’စ္စာဒိ။

သယမေဝ အတ္တနာဧဝ။ ကမ္မကတ္တရီတိ ဥဘယတ္ထာပိ ကမ္မကတ္တရိ ပစ္စယော ဗဟုလာဓိကာရာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ ပန ဧကောပိ ပဒတ္ထော ကမ္မဉ္စ ¶ ဟောတိ ကတ္တာစ ကာရကသတ္တိဘေဒတော။ ယထာ ‘ပီယမာနံ မဓု မဒယတီ’တိ ဧကဿာပိ သတ္တိဘေဒါ ကမ္မတ္တံ ကတ္တုတ္တံ၊ တထာ တြာပီတိ ဝိညေယျံ။ ယော ပရံ ဘဉ္ဇတိ တတ္ထပိ သိယာ သာမညဝိဓာနတောတိ အာဟ- ‘နိပါတနဿိ’စ္စာဒိ။ ဒေါသန္ဓကာရံ ဘိန္ဒတီတိ ဒေါသန္ဓကာရဘိဒုရော။

ဘူတသဒ္ဒေနေတ္ထာဓိပ္ပေတတ္ထမုပဒဿေတုမာဟ- ‘ဘူတမတီတ’မိစ္စာဒိ။ အညထာတိ ယဒျတိက္ကန္တဝစနော န သိယာတိ အတ္ထော။

နနုစာတြေတရေတရနိဿယဒေါသော ပသဇ္ဇတေ၊ သတီ ဟိ ဘူတာဓိကာရေတ္တော ဝိဓီယတေ၊ သတိ စ တ္တေ ဘူတသဒ္ဒဿ နိပ္ဖတ္တီတိ ဖုဋော ယေဝိတရေတရနိဿယဒေါသောတိ။ နေသဒေါသော၊ သင်္ကေတာတိ ဗျတ္တော သဒ္ဒတ္ထသမ္ဗန္ဓော စိရကာလပ္ပဝတ္တော၊ နာဿ ကိဉ္စိ အသာဓုတ္တံ၊ အတိက္ကန္တေ စာဿ ဝုတ္တိ သဒ္ဒသတ္တိသဘာဝတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ က္တဝန္တာ ဒယောပိ စရဟိ သဒ္ဒသတ္တိသဘာဝတော ဘူတေဧဝ ဘဝိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘူတသဒ္ဒေါ-ယမတိက္ကန္တတ္ထေ ပသိဒ္ဓါ က္တဝန္တာဒယောတွပ္ပသိဒ္ဓါ၊ အတော တေန ပသိဒ္ဓတ္ထေနာပ္ပသိဒ္ဓါနမနွာချာနံ ကရီယတီတိ။ ဘူတေတိ စာယံ ပကတိဝိသေသနံ ဝါ သိယာ ‘ဘူတတ္ထေ ဝတ္တမာနာ’တိ၊ ပစ္စယတ္ထ ဝိသေသနံ ဝါ’ဘူတေ ကတ္တရီ’တိ၊ တတြ ကဿိဒံ ဝိသေသနန္တိ အာဟဘူတေတိ ပကတိဝိသေသန’န္တိ။ ကုတောစ္စာဟ- ‘သမ္ဗန္ဓဿ စေ’တျာဒိ။ အထ ပစ္စယတ္ထဝိသေသနေ ကော ဒေါသောစ္စာဟ- ‘ပစ္စယတ္ထဝိသေသနေ ဟိ’စ္စာဒိ။ ပစ္စယတ္ထဿ ကတ္တုနော အနဘိက္ကန္တတ္တာ အယန္တိ ပယောဂေါ နောပပဇ္ဇတေတိ ဘာဝေါ။ အဘိဓေယျေတိ ဣမိနာ ပယောဇနာဒိံ ဗျဝစ္ဆိန္ဒတိ။

ကမ္မေ ဂုဏီဘူတတ္တာတိ ကမ္မေ သတိ ဘာဝဿာပ္ပဓာနတ္တာ။ ‘‘ဂုဏမုချေသု မုချေယေဝ ကာရိယသမ္ပစ္စယော’’တိ မုချေ ကမ္မေယေဝ ပစ္စယော၊ န တု ဘာဝေ တဿေတ္ထာပ္ပဓာနတ္တာ။

နနုစာရမ္ဘေတိ ¶ ဝုတ္တံ- ‘ကိရိယာရမ္ဘေ’တိ ကထန္တိ အာဟ- ‘သောစေ’စ္စာဒိ။ သော စ အာရမ္ဘော။ ကိရိယာယေဝ အာရမ္ဘောကိရိယာရမ္ဘော တသ္မိံ။ ကိရိယာရမ္ဘေတိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာ ကိရိယတ္ထဝိသေသနံ ဝါ ဧတံသိယာ ပစ္စယတ္ထဝိသေသနံ ဝါ ဥဘယထာပိ န ဒေါသောတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ကိရိယတ္ထဝိသေသနံ စေတ’န္တိအာဒိ။ ပစ္စယတ္ထဝိသေသနပက္ခေပိ သာမတ္ထိယာ အာရမ္ဘေ ကိရိယတ္ထဿာပိ ပဝတ္တီ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ကိရိယတ္ထဿာပိ’စ္စာဒိ။ သာမတ္ထိယံ ဒဿေတိ ‘သာမတ္ထိယမ္ပနာ’တိအာဒိနာ။ အနန္တရသုတ္တေန ယော ဝိဟိတော က္တော၊ သောပိ သာမညေန ဝစနတော ဘာဝကမ္မေသု အာရမ္ဘေပိ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သာမညေန ဝစနတောတိ ‘‘က္တော ဘာဝကမ္မေသူ’’တိ (၅-၅၆) သာမညေန ဝစနတော။ ဘာဝကမ္မေသုစေတိ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ ‘ယထာပတ္တဉ္စေ’တိ ဝဒတာ ဝုတ္တိကာရေနေဝံ န ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။

ကသ္မာ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ အာဟ- ‘ပုဗ္ဗသ္မိံ ဝိယာ’တိ အာဒိ။ အနိယမုပ္ပတ္တိ သညာယ သတိ ဉာပနန္တိ တန္နိသေဓေတုမာဟ- ‘ပုနဗ္ဗစနတော’တိအာဒိ။ မာသင်္ကီတိ ကမ္မနိ၊ တေနေဝုပ္ပတ္တီတိ ပဌမာ။ ဧဝံ မညတေ ‘‘ဘာဝကမ္မ ဂဟဏံ စာကာရေနာနုကဍ္ဎိယ ‘ဘာဝကမ္မေသု စာ’တျနေန က္တေဝိဓီယ မာနေ ဣဒမာသင်္ကီယတေ ‘ပုဗ္ဗေနေဝ သာမညေန သိဒ္ဓေ ပုနဗ္ဗစနာ [ပုနဗ္ဗစနံ] ကိရိယတ္ထာနိယမေန တ္တဿုပ္ပတ္တီ’တိ၊ ယထာပတ္တဉ္စေတိ ဟျုစ္စမာနေ စကာရေန ယထာပတ္တမ္ပိ ကာရိယမနုညာယတေတိ ပုဗ္ဗေနေဝ ဝစနေန ဘာဝကမ္မေသွာရမ္ဘေပိ ယထာပတ္တော က္တော ဘဝတီတိ ဝိညာယတေ’’တိ။ ဧဝဉ္စရဟိ ဘာဝကမ္မေသွာရမ္ဘေပိ ပုဗ္ဗေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ ‘‘ကတ္တရိအာရမ္ဘေ’’ဣစ္စေဝ ဝုစ္စေယျ ကိံ စကာရေနေ စ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ပဒါနမဝဓာရဏ ဖလတ္တာ’စ္စာဒိ။

နနုစာဒိဘူတော ကိရိယာက္ခဏော အာရမ္ဘော နာမ၊ ဗဟူဟိ ကိရိယာက္ခဏေဟိ ကဋေ ပရိသမတ္တေယေဝ ဘူတော ကာလော စ ဘဝတီတိ ကိရိယာဖလဿာပရိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဝတ္တမာနောဝ ကာလောတိ တတြက္တော န ပပ္ပောတိစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ကိရိယာဖလဿိ’စ္စာဒိ။ ကဋေကဒေသဿာပိ ကဋတ္တာ ¶ တဿ စ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဘူတဝစနိစ္ဆာတိ ဘာဝေါ။ နနုစာဒိသူတေ ကိရိယာက္ခဏကာလေ ကဋော နာဘိနိဗ္ဗတ္တော၊ ကဋကာရဏဘူတာ ဗီရဏာဝ ဟိ တဒါ သန္တိ၊ န စ တဒဝတ္ထာ တေ ဧဝ ကဋောတိ ကထံ ‘ပကတော ကဋော’တိ ဘူတကာလေန ပကတသဒ္ဒေန ကဋသဒ္ဒသမာနာဓိကရဏတ္တမိစ္စာဟ- ‘အာဒိဘူတေနေ’စ္စာဒိ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဝိသေသေ။ ပကတ္တုံ အာရဘိ၊ ပကတ္တုံ အာရဘီယိတ္ထ၊ ပသောတ္တုံ အာရဘိ၊ ပသောတ္တုံ အာရဘနန္တိ အတ္ထေ တ္တော။

အနာရမ္ဘတ္ထံဝစနန္တိ အာရမ္ဘေ ပုဗ္ဗေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ။ အပါဒိနောပိသိလိသဿ သကမ္မကတ္တာ- ‘ယေဘုယျေနာ’တိ ဝုတ္တံ။ သကမ္မကတ္ထန္တိ ဝတွာ သကမ္မတ္တမေသံ ပါဒိယောဂေ သတိ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ပါဒိသဟိတာ’စ္စာဒိ။ ခဋောပိကာ မဉ္စော။

အဝိဝစ္ဆိတကမ္မော စေဟာကမ္မကောတိ ကထယမာဟ- ‘အဝိဇ္ဇမာနေ’စ္စာဒိ။ ယာတဝန္တော ယာတာ၊ ယာနံ ယာတံ။ အယောယိတ္ထာတိ ယာ တော။ က္တော န ဝိဓာတဗ္ဗော ပါဏိနိယေဟိ ဝိယ။ ကာရဏသာမဂ္ဂိယံ ဘူတာယန္တိ သဿာဒိဟေတုဘူတသမိဒ္ဓိယံ ဘူတာယံ။ သာ စ ဘူတာ ယေဝါတီမိနာ ကာရဏသာမဂ္ဂိယာ အတီတကာလိကတ္တမာဟ။

အာဓာရေစေတိ အနုဝုတ္တိယာ ဧတ္ထ စကာရတော ‘ယထာပတ္တဉ္စေ’တိ သမ္ဗန္ဓာ ဝုတ္တန္တိ သေသော။ ဧဝံ န ကုတောစိ အပကဿနံ သိယာတိ ဧဝမာဓာရာဒိကေ အနုဝတ္တမာနေ သတိ ကုတောစိ အာဓာရာဒိတော အပကဿနံ ဝိသုံ ကရဏံ န သိယာတိ အတ္ထော။ တထာ သတိ ဟေဋ္ဌာ သုတ္တေနေကယောဂမေဝ ကရေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘာဝကမ္မေသူတိ သမ္ဗဇ္ဈတေတိ ယောဇနာ။

ဗဟုလဿ ဘာဝေါ ကမ္မံဝါတိ ဗဟွတ္ထာဒါနမေဝါတြ ဗဟုလသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဘာဝေါ ကမ္မံစေတိ တတ္ထ ပစ္စယော။ ကေစီတိ ပါဏိနိယေ ယေဝ သန္ဓာယာဟ။ တဿာပိ ဘူတေယေဝ ပဝတ္တိမုပဒိသတိ ‘သောပိ’စ္စာဒိ

နာ ¶ ။ ဘိဇ္ဇမာနန္တိ ပစ္စမာနံ။ ပရရူပေန ပဿိန္နောတိ ယောဇနာ။ ကေစိတိ တေယေဝ။ ‘‘မတိဗုဒ္ဓိပူဇတ္ထေဟိ စေ’’တိ (၃-၂-၁၈၈) တေသံ သုတ္တေ စသဒ္ဒါကဍ္ဎိတေ ဒဿေတိ ‘ယထာ’တိအာဒိနာ။ အက္ကောစ္ဆိ တန္တိ ကမ္မေ ဝိဂ္ဂဟမာဟ၊ တန္တိ ကမ္မပဒံ၊ ဧဝမုပရိပိ စုရာဒိဏိလောပေ ‘‘နိမိတ္တာဘာဝေ နေမိတ္တိကဿာပျဘာဝေါ’’တျာကာရနိဝတ္တိ။ ကသိရယံ ဂတျာဒျနေ ကတ္ထော၊ ကဋ္ဌံတျတြ ကိမတ္ထောတိ အာဟ- ‘ဧတ္ထ ဟိံသတ္ထော’တိ။

ဟေတုနောတိ ဒုက္ခဖလဿ ဟေတုနော အဂျာဒိနော။ ကဋ္ဌသဒ္ဒဿ ဖလဟေတုဘူတေ အဂျာဒိကေ ဝတ္တမာနေ ဧဝံ ဟောတု ဖလေဝတ္တမာနေ ကထန္တိ အာဟ- ‘ယဒါပနာ’တိအာဒိ။ ကောဓာတိကော ဣဓ။

နနု စ ဘာဝေဣတိ ဘဝတိနာယံ ဃဏန္တေန နိဒ္ဒေသော ကရီယတီတိ ဘဝတိဝိသယောဝ ပစ္စယတ္ထနိဒ္ဒေသော ကတော ဘဝတိ၊ တတော စ ဘဝတိနော ယော ဘာဝေါ တသ္မိံယေဝ ဝါစ္စေ ပစ္စယော သိယာ၊ သော စ ဘဝတိတော ယေဝုပ္ပဇ္ဇမာနေန ပစ္စယေန သက္ကာဘိဓာတုံ တတော တသ္မာဝ ပစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ကထံ ပစိတုံ ပါကော စာဂေါ ရာဂေါတိပစာဒီဟိဘဝတိ စ္စာဟ- ‘ဘဝနံဘာဝေါ ကိရိယာဓာတွတ္ထော’တိ။

ကိရိယာသာမညဉှိ သဗ္ဗဓာတွတ္ထာနုဂတံ ဘဝတိဿတ္ထော၊ တေန ကိရိယာသာမညဝါစိနာတ္ထနိဒ္ဒေသော ကရီယမာနော သဗ္ဗဓာတုဝိသယေ ကတော ဘဝတိ တသ္မာ ပစာဒီဟိပိ ဘဝတီတျဓိပ္ပာယော။

နနု စာတြ တုမာဒယော ဘာဝေ ဘဝန္တီတိ ဝုတ္တေ န ဝိညာယတေ ကိံဝိသေသိတေ ဘာဝေ တုမာဒယော ဘဝန္တိစ္စာဟ- ‘ယတော’စ္စာဒိ။ တဿာတိ ဓာတုနော။ ယော ဝတ္တဗ္ဗော ဘာဝေါတိ ယော ဝါစ္စော ဘာဝေါ။ ကုတောစ္စာဟ- ‘သမ္ဗန္ဓာ’တိ။ တုမာဒီနံ ယာ ပကတိ တာယ ဝါစ္စေနေဝ ဘာဝေန သဟ သမ္ဗန္ဓာတိ အတ္ထော။ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဘာဝေ တဗ္ဗော။ အထ ကြိယာယံတျနေန တဗ္ဗာဒျဘိဟိတဿ ဒဗ္ဗရူပါပန္နဿ ဘာဝဿ ကထံ ဂဟဏံတျာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။ သကနိဿယကိရိယာဗျပဒေသောတိ ဒဗ္ဗ ရူပဿ အတ္တနော နိဿယဘူတာယ ကိရိယာယ ဗျပဒေသော ဒဋ္ဌုံ စက္ခုစ္စာဒေါ ဘဝနကိရိယာယ ပတီယမာနတ္တာ တုမာဒယော ဘဝန္တေဝ။

နနု ¶ စ တုမာဒီနံ ဘာဝေ ဝိဟိတတ္တာ ကိရိယာယေဝ ပဓာနတ္တန္တိ ကမ္မ ကာရကံ နပ္ပတီယတေတိ ကထံ ‘ကဋံ ကာတုံ ဂစ္ဆတီ’တိ သိယာစ္စာ သင်္ကိယ ပဋိပါဒေတုမာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။ ဓာတွတ္ထကတော ကိရိယာသင်္ခါတေန ဓာတွတ္ထေန ကတော။ အတ္ထီတိ ဣမိနာ ယတ္ထ ‘သုပျတေ ဒေဝ ဒတ္တေနေ’စ္စာဒေါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ န ကမ္မမ္ပတီယတေတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဣစ္ဆတ္ထေသု သမာနကတ္တုကေသု တဝေတုံ ဝါ’’တိ (၄-၂-၁၂) ကစ္စာနေန အတဒတ္ထာယမ္ပိကိရိယာယံ တုမာဒယော ယထာသိယုန္တိ ဝိသုံ သုတ္တိတံ၊ တေနာဟ- ‘ဣစ္ဆတ္ထေသ္မိ’စ္စာဒိ။ ယထာ ‘ဘောတ္တုံ ပစတီ’တျာဒေါ ဘောဇနကိရိယာ ပယောဇနာ ပစနကိရိယာ ဟောတိ၊ နေဝမေတ္ထ တပ္ပ ယောဇနာ ဣစ္ဆာ… ပစနကိရိယာယဝိယတပ္ပယောဇနတ္တာဘာဝတောတိ အယမဿာဓိပ္ပာယော။ ပုနေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တာနိဋ္ဌပါတဿာသင်္ကံ ဝိရစယမာဟ- ‘အတဒတ္ထာယမ္ပိ’စ္စာဒိ။

ဣစ္ဆတ္ထဿ ဓာတုနော ပယောဂါတိ ဣမိနာ ‘ဣစ္ဆန္တော ကရောတီ’တိ ဧတ္ထ ဣစ္ဆန္တောတိ ဣစ္ဆတ္ထဿ ဓာတုနော ပယောဂတ္ထမေဝ၊ န ဣစ္ဆာယ ပယောဇနံ ကရဏန္တိ ဒီပေတိ။ ဒေဝဒတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနမိစ္ဆတီတေတ္ထ ဘောတ္တုန္တိ န ဟောတိ သမာနကတ္တုကေသူတိ ဝစနတော၊ ဘောဇနဿ ဒေဝဒတ္တော ကတ္တာ၊ ဣစ္ဆတိဿ အညောယေဝါတိပိ သုတ္တဿ ဝိသုံ ပယောဇနံ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘ဒေဝဒတ္တ’မိစ္စာဒိ။

ဣစ္ဆတိဿာတိ’ဒေဝဒတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနမိစ္ဆတီ’တိ ဧတ္ထ ဣစ္ဆတီတိ ဝုတ္တဣသိဿ။ သာဓနံ ‘ဒေဝဒတ္တံ ဘုဉ္ဇမာန’န္တိ ဝုတ္တကမ္မသင်္ခါတံ အတ္ထော ပယောဇနံ ယဿ သော သာဓနတ္ထော-ဣစ္ဆတိ။ တဿ ဘာဝေါ တတ္တံ၊ တသ္မာ။ ကမ္မမေဝိစ္ဆာယ ပယောဇနဘာဝေ ဌိတန္တိ ဘာဝေါ။ နိရတ္ထကန္တိ ဧတဒတ္ထမေဝ သမာနကတ္တုကဂ္ဂဟဏံ ကတံ တဉ္စ ယထာဝုတ္တေန ပသင်္ဂါဘာဝါ နိရတ္ထကန္တိ အဓိပ္ပာယော။

သကာဒျတ္ထေသု ဓာတူ သူပပဒေသု ဓာတု မတ္တာ တုမာဒယော သုတ္တန္တရေန ဝိဟိတာ ပါဏိနိယေဟိ၊ တေနာဟ- ‘သကာဒိဓာတုပ္ပယောဂေ’တိအာဒိ။ သိဒ္ဓါတိ တုမာဒယော သိဒ္ဓါ။ ဘုဇိကိရိယတ္ထာတိ ဘုဇိကိရိယာ အတ္ထော ယဿာ သတ္တိယာ သာ ဘုဇိကိရိယတ္ထာ ပတီယတေ။ ပတီယ မာနတ္တေ ¶ ကာရဏမာဟ- ‘အသတောပိ ဟိ’စ္စာဒိ။ ပရေဟေတ္ထ အကိရိယတ္ထောပပဒတ္ထော ပုနာရဗ္ဘောတိ ဝဏ္ဏိတံ။ တဒေတံ ဝိဃဋယိတုမာဟ- ‘တေနေ’စ္စာဒိ။ ပရေသမယမဓိပ္ပာယော ‘‘သက္ကောတိ ဘောတ္တုံတျာဒေါ ကောသလျံ ဂမျတေ။ ဂိလာယတိ ဘောတ္တုံတိ တဒသတ္တိ။ ဃဋတေ ဘောတ္တုံတျာဒေါ ယောဂျတာ။ အာရဘတေ ဘောတ္တုံတျာဒေါဘုဇိဿေ ဝါဒျဝတ္ထာကိရိယန္တရံ။ လဘတေ ဘောတ္တုံတိ အပ္ပစ္စက္ခာနံ။ အတ္ထိ ဘောတ္တုန္တိအာဒီသု သမ္ဘဝမတ္တံ။ ဝဋ္ဋတိ ဘောတ္တုံတျာဒေါ ဒေါသာ ဘာဝေါ ဂမျတေ။ သက္ကောတိစ္စာဒိနော ဥပပဒဿ ဘောဇနာဒိကိရိယတ္ထတာ န ဂမျတေ တသ္မာ အကိရိယတ္ထေသုပိ သကာဒီသူပပဒေသု တုမာဒယော ဘဝန္တီ’’တိ။

ပတီယမာနေသွပျေတေသွတ္ထန္တရေသု တာဒတ္ထိယမတ္ထိယေဝါတိ ပုဗ္ဗေန ဝိဟိတဿ တုမာဒိနောတြ န ဗာဓေတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။ တာဒတ္ထိယမတ္ထိယေဝါတိ ဘောဇနကိရိယတ္ထတာ သက္ကောတိအာဒီနံ အတ္ထိ ယေဝါတိ အတ္ထော သိဒ္ဓါယေဝ ‘‘တုံတာယေ’’စ္စာဒိနာ။ အလမတ္ထဝိသိဋ္ဌေသု ပရိယတ္တိဝစနေသူပပဒေသု ဓာတုတော တုမာဒယော ဝိဟိတာ ပရေဟိ၊ တတ္ထာဟ ‘အလမတ္ထဝိသိဋ္ဌေ’ဣစ္စာဒိ။ ပဟုသဒ္ဒမ္ပိ အန္တောဂဓံ ကတွာ ‘သမတ္ထာဒီ’တိ ဝုတ္တံ၊ ဘဝတိဿ သမ္ဘဝေါ ‘‘ပုဗ္ဗေကကတ္တုကာန’’န္တိ (၅-၆၃) ဧတ္ထ ဗျာချာယိဿတေ။ အဘိမတာတိ ကစ္စာယနေန ‘‘အရဟသက္ကာဒီသု စေ’’တိ (၄-၂-၁၃) စသဒ္ဒေန အဘိမတာ ဣမဿာတိ ‘ကာလော ဘောတ္တုံ’တိအာဒိနော။ ယထာ ဘောတ္တုမနောတိအာဒိနာ ပရေသမ္ပိ အယမေဝ နိပ္ဖတ္တိက္ကမောတိ ဒီပေတိ။ အဗျဘိစာရတောတိ အဝိနာဘာဝတော၊ ဘဝတိ ဘောဇနံ ဘာဝေါတိ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇနံ ဘာဝေါ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ နတုဂမိဿကိရိယာတဒတ္ထာတိ ဂမနကိရိယာ ဘောဇနတ္ထာ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသဒ္ဒေါဟျယံ ပယောဇနဝစနော ယဉ္စ ယမုဒ္ဒိဿ ပဝတ္တတိ၊ တံ တဿ ပယောဇနံ ဘဝတိ။ နစာယံ ဘောဇနမုဒ္ဒိဿ ဂမိဿတိ၊ ကိဉ္စရဟိ ကာရိယန္တရံ၊ ကေဝလံ တေန နိမိတ္တေန သမ္ဘာဝီယတေ။ ယဒါ တု ဘောဇနတ္ထမေဝါရဗ္ဘတေ ဂမနကိရိယာ၊ တဒါ ဘဝတျေဝ’ဂမိဿတိ ဘောတ္တု’န္တိ။

တုံဝိသယေ ဏကောပိ ဝိဟိတော ပါဏိနိယေဟိ၊ တတြာဟ- ‘ကာရကော ဝဇတိ’စ္စာဒိ။ ပရိဟာရမာဟ- ‘ပုဗ္ဗေ’စ္စာဒိနာ။ ‘ကတ္တရိလ္တု’စ္စာဒိနာ ယောယံ ¶ ဏကော တီသုပိ ကာလေသု သာမညေန ဝိဟိတော၊ ကြိယတ္ထာ ယံ ကြိယာယံ ဥပပဒေ ကတ္တုနော-ဘိဓာနံ သိဒ္ဓံ၊ န စာဿ ဝိသေသဝိဟိတေန တုံပစ္စယေန ဗာဓာ ဘိန္နတ္တာ၊ တုံပစ္စယဿ ဟိ ဘာဝေ ဝိဓာနံ ဏကဿ တု ကတ္တရီတိ။ ပုဗ္ဗဏကေနေဝ သိဒ္ဓေပိ လ္တွာဒိနိဝတ္တိယာ သော ဝိဓေယျောဝ၊ နော စေ လ္တွာဒယောပိ သိယုန္တိ စောဒကပ္ပသင်္ဂမာသင်္ကိယာဟ- ‘နစေဝ’မိစ္စာဒိ။ အဝဂမာဘာဝမေဝ ဖုဋယိတုမာဟ- ‘နဟိံ’စ္စာဒိ။ ဟိ ယသ္မာတျတ္ထေ ယော ဧသော ဝဇတိ သော ကတ္တာ၊ ယော ဧသော ဝဇတိ သော ဝိက္ခိပေါတျယမတ္ထော-တြ ဂမျတေ၊ န ပန တေဟိ တာဒတ္ထိယံ ဂမျတေတိ အတ္ထော။ စောဒကော လ္တွာဒီဟိ သာမျမာပါဒယိတုံ သာမရိသံ ဝုတ္တဝိဓိနေဝါပ္ပတ္တိံ ဏကဿာပျာဟ- ‘ဏကောပိ’စ္စာဒိ။ အဂတ္ထံ [အပကတတ္ထံ (ပေါတ္ထကေ)] ယဒိပိ ဏကေန တာဒတ္ထိယံ န ဂမျတေ ပကရဏတော ဂမျတေတိ ဏကော ဘဝိဿတီတျာသင်္ကိယ စောဒကော အာဟ- ‘အထေ’စ္စာဒိ။ ပုဗ္ဗေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တော-ယံ ‘ဏကော န ဝိဓေယျော’စ္စဿ န ပရိဟာရော… သောတ္တရတ္တာ ယထာဝုတ္တေန၊ ကိန္တု‘တသ္မာ နေဝိ’စ္စာဒိနာ ဣမိနာ ဝုစ္စမာနောဝပရိဟာရောတိဝိညာတဗ္ဗံ။ တဒေဝံလ္တွာဒီနမ္ပိပတ္တိတောဏကလ္တွာဒီဟိ တာဒတ္ထိယာနဝဂမေ ဝိနိစ္ဆိတေ တာဒတ္ထိယဝိသေသေန တေသံ သမ္ဘဝေါတိ အနတ္ထကံ ‘‘ဏကဿ ကိရိယတ္ထောပပဒဿဝိဓာနံ လ္တွာဒိပဋိသေဓနတ္ထ’’န္တိ ဝါကျကာရဝစနန္တိ သတ္ထကာရော နိဂမယမာဟ- ‘တသ္မာ’’စ္စာဒိ။ ဘဝတု ပကရဏတောဝ [စာပစ္စယဘောဝ] တာဒတ္ထိယာဝဂမော၊ တထာပိဏကော ပရော ဝိဓေယျောတျဓိပ္ပာယေနာဟ- ‘အထာပိ’စ္စာဒိ။ ဂတတ္တံ။ ဘဝိဿတိ ကာလေ ကြိယတ္ထာယံ ကြိယာယမုပပဒေ ဘာဝေ စ ဏပ္ပစ္စယာဒယော ဝိဟိတာ၊ တတြာဟ- ‘ပါကာယ ဝဇတိ’စ္စာဒိ။ အဝိဟိတေသုပိ တာဒတ္ထိယာ သိဒ္ဓမေဝေတိ အဓိပ္ပာယော။

သောတုနာဒီသု ‘သဝနံ ကာတုန’ဣစ္စာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော။ သုတေနေတိ သဝနန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝေတိ နာတိသမ္ဗဇ္ဈတေ ဝိဓိနော နိစ္စတ္တာ။ ဧကသဒ္ဒဿာနေကတ္ထတ္တာ ဝိသေသေတိ ¶ ‘သချာဝစနောယမေကသဒ္ဒေါ’တိ။ ကုတောစ္စာဟ-‘သဒ္ဒါန’မိစ္စာဒိ။ ဧကသဒ္ဒဿ သင်္ချာဝစနတ္တေ ယောတ္ထော သမ္ပဇ္ဇတေ၊ တမာဟ ‘ဧကသင်္ချာဝစ္ဆိန္နော’တိ၊ တဒတ္ထာတိ ကြိယတ္ထဿတ္ထာ။ ယဒိပိ ‘ပုဗ္ဗံ ဗျာပါရ’န္တိ သမုဒါယေ ဧကဒေသဘူတော ဗျာပါရော နိဒ္ဓါရိယမာနောတိ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ ပုဗ္ဗသဒ္ဒေန ဗျာပါရဝါစကော ကြိယတ္ထော ဝုစ္စတေ ဥပစာရာ၊ တေနေဝ ‘တေသု ယော ပုဗ္ဗော တဒတ္ထတော ကြိယတ္ထာ’တိ ဝုတ္တိယံဝုတ္တံ။ နနု စ သတ္တိ ကာရကံ၊ အညာ စ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာယ သတ္တိ၊ အညာ ဥတ္တရ ကာလကိရိယာယ၊ တသ္မာ ကုတော ဧကကတ္တုကတ္တမိစ္စာသင်္ကိယ ပဋိပါဒေန္တော အာဟ- ‘ယဒိပိ’စ္စာဒိ။ သတ္တိမတော ဒဗ္ဗဿာတိ ဒေဝဒတ္တာဒိနော သတ္တိမတော ဒဗ္ဗဿ။ တဒဇ္ဈာရောပါတိ ဧကတ္တဿ အဇ္ဈာရောပါ။ ဧက ကတ္တုကာနံ ဗျာပါရာနံ ကမာဘိဓာနာယ တုနာဒယော ဝိဓီယမာနာ ဘာဝေယေဝုပ္ပန္နာ သက္ကောန္တိ ကမမဘိဓာတုန္တိ ဘာဝေတျတြာဘိသမ္ဗဇ္ဈတေ။

ဧကကတ္တုကာနန္တိ ဗဟုဝစနတ္တာ ‘ဘုတွာ ပိတွာ ဝဇတီ’တိပိ ဘဝတိ။ ဘုတ္တသ္မိန္တေတ္ထ အနေကကတ္တုကတ္တာ ဘုဉ္ဇိတွာပိ ဘဝတိ။ ပါဏိနိ ယာနမိဝ ဝိသုံ ဝစနမန္တရေန တုနာဒိဝိဓိပ္ပဋိပါဒယမာဟ- ‘မုခံ ဗျာဒါယ သုပတိ’စ္စာဒိ။ ဗျာဒါယာတိ ဒါဓာတုဿ ဝိအာပုဗ္ဗဿ တွာပ္ပစ္စယေ ‘‘ပျော ဝါ တွာဿ သမာသေ’’တိ (၅-၀၆၄) တွာဿ ပျာဒေသေ ရူပံ၊ မုခဝိဝရဏံ ကတွာတျတ္ထော၊ ဗျဝဓာယကကာလဿာတိ ဗျာဒါန သုပနာနမန္တရေယော ကာလော တဿ၊ ဘေဒါနုပလက္ခဏန္တိ ဘေဒဿာဒဿနံ။ ဘေဒဿီနံ ကေသဉ္စိဝိဇ္ဇမာနတ္တာ’ကေဟီစီ’တိ ဝုတ္တံ။ သဟဘာဝေပီတိ ဗျာဒါနသုပနာနံ သဟဘာဝေပိ။ ဝဍ္ဎိတကော ဘတ္တရာသိ။

အဘိမတာ ပါဏိနိယာနံ၊ ပရာယ နဒိယာ ပဗ္ဗတော-ဝရော ဝိသေသီ ယတေတိ အပ္ပတွာ နဒိမ္ပဗ္ဗတော’တိ ဝုတ္တေ နဒိယာ ဩရဘာဂေ ပဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ဘဝတိ၊ တတော စ ပါရေဘူတနဒီဝိသိဋ္ဌော ပဗ္ဗတော ပတီယတေ။ အဝရေန ပဗ္ဗတေန ပရာ နဒီ ဝိသေသီယတေတိ အတိက္ကမ္မ ပဗ္ဗတံ နဒီတိ ဝုတ္တေ ပါရေ နဒိယာ ဩရေ ပဗ္ဗတောတိ အတ္ထော ပတီယတေ၊ တတော စ ဩရဘာဂေ ပဗ္ဗတဝိသိဋ္ဌာ နဒီ ဝိညာယတေ။ ဘဝတိနော သဗ္ဗတ္ထ သမ္ဘဝေ သတိ ဧကကတ္တုကတာ ပုဗ္ဗကာလတာ ယထာ ဂမျ တေ ¶ တထာ ဒဿေတိ ‘ပဌမံ န ပပ္ပောတိ’စ္စာဒိ။ နိဂမယတိ ‘တဒေဝ’မိစ္စာဒိနာ။

ဘုတွာ ဘုတွာ ဂစ္ဆတီတိ ပရေ-ညထာ နိပ္ဖတ္တိမာကင်္ခန္တိ ပါဏိနိယာဒယော၊ တတြာဟ- ‘ဧကကတ္တုကာန’မိစ္စာဒိ။ အာဘိက္ခညာဝဂမေ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ ‘ယဇ္ဇေဝ’မိစ္စာဒိ။ ဝုတ္တမေဝ ဖုဋယတိ ‘ယေဟိ’စ္စာဒိနာ။ ယေဟီတိ ဝေယျာကရဏေဟိ။ ဇိဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယိစ္စာဒေါ ပရေညထာ ပဋိပန္နာတဒါဟ- ‘ကမ္မ’မိစ္စာဒိ။ သကင်္ဂေတိ ပါဏိပါဒါဒိကေ-တ္တနိယေဝယဝေ။ ဏံ ပစ္စယော အဘိမတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဏမ္ပစ္စယေနာတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညထာ သိဒ္ဓိပ္ပကာရမာဟ- ‘ဇီဝဿိ’စ္စာဒိ။ ကိံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ပုစ္ဆိတွာ ဇီဝဂ္ဂါဟေန ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဒဿေတုံ ဇီဝဂ္ဂါဟ’န္တိ အာဟ။ ဇီဝဂ္ဂါဟသင်္ခါတံ ဂဟဏမကာသီတိ အတ္ထော။

အာချာတန္တိ အဂါဟယီတိ အာချာတံ ကတ္တဗ္ဗရူပန္တိ ဣမာနာ ဂဟဏ ကိရိယာယ ကမ္မတ္တံ ဗောဓေတိ။ တဗ္ဗိသေသနမ္ပီတိ ကတ္တဗ္ဗရူပါယ ဂဟဏ ကိရိယာယ ဝိသေသနမ္ပိ။ တထာဘူတမေဝါတိ ကတ္တဗ္ဗရူပမေဝ။ တထာ စေတိ ကိရိယာဝိသေသနေ ဒုတိယာယ ဏမန္တေ ဇာတေ သတိ။ ဏမန္တ ရူပန္တိ ဏမန္တဿ ရူပံ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဏံပစ္စယေနိဟ ကိဉ္စိနေတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဟေတိ ဣမသ္မိံ ဗျာကရဏေ။ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ။ ပစာဒိတောတိအာဒိသဒ္ဒေန တေဟိ အဝိဟိတဏမ္ပစ္စယာ ဂဟိတာ။

ယော သာဓယိတုမာရဒ္ဓါ နစ နိဋ္ဌမုပဂတောတိ ယော ကဋာဒိသာဓယိတုံ နိဗ္ဗတ္တယိတုံ အာရဒ္ဓါ နိဋ္ဌံ ပရိသမတ္တိံ န စောပဂတော နပ္ပတ္တော။ ပဝတ္တော-နုပရတောဝါတိ ယော ပဗ္ဗတာဒိ နိစ္စပ္ပဝတော-အဝိရတော တေနေဝ နိဋ္ဌံ နောပဂတောသောဝတ္တမာနောတိ ဝုစ္စတေတိ ယောဇနာ။ တဗ္ဗိ သယကိရိယာဒွါရေနာတိ ယထာဝုတ္တကဋာဒိဝိသယ ကိရိယာမုခေန၊ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယထာဝုတ္တကဋာဒီနံ ဝတ္တမာနတ္တာ တဗ္ဗိသယာ ကိရိယာပိ ဝတ္တမာနာ ဧဝါတိ တံဒွါရေန ကြိယတ္ထဝိသေသန’’န္တိ။

ဘုဉ္ဇတိ ဒေဝဒတ္တောတိ ဧတ္ထ ယဇ္ဇပိ ဘုဉ္ဇမာနော ဟသတိ ခဇ္ဇတိ [ဝဒတိ] ပါနိယံ ပိဝတိ၊ တထာပိ ယုတ္တာ ဝတ္တမာနတာ ကတ္တုမိစ္ဆိတဿာရမ္ဘော န ¶ ပရိသမတ္တောတိ ဝုတ္တံ- ‘သာဓယိတုမာရဒ္ဓါ န စ နိဋ္ဌမုပဂတော’တိ။ တိဋ္ဌန္တိ ပဗ္ဗတာတိအာဒီသု နိစ္စေသု ပဗ္ဗတာဒီသု ဘူတာနာဂတာနမသမ္ဘဝါ တန္နိသေဓိနော ဝတ္တမာနဿာပျသမ္ဘဝါ ယဒီပိ ကာလဝိဘာဂေါ န ဝိညာယတေ၊ တထာပိ အာရဒ္ဓဿ ဌာနဿာပရိသမတ္တိယာ ဝတ္တမာနာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ- ‘ပဝတ္တော-နုပရတော ဝါ’တိ။ ကတ္တုဝိသေသနေ သတိ ကော ဒေါသောစ္စာဟ- ‘ကတ္တု ဝိသေသနေ’စ္စာဒိ။ ဣဟာပိ သိယာ ကတ္တုနော ဝတ္တမာနတ္တာ၊ ဝတ္တမာနတ္တ မေဝါဿ ပကာသေတုမယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အပဌမာ သမာနာဓိကရဏေ’’တျာဒီဟိ (၃-၂-၁၂၄) အနေကေဟိ သုတ္တေဟိန္တပ္ပစ္စယော ပါဏိနိယေဟိ ဝိဟိတော။

ဣဓ ပန သာမညေန ဝိဟိတတ္တာ အာဟ- ‘သာမညေနာ’တိအာဒိ။ သန္တော ‘အသ-ဘုဝိ’န္တပ္ပစ္စယော။ ‘‘ကတ္တရိ လော’’ (၅-၁၈) ‘‘န္တမာနာန္တိ ယိယုံသွာဒိလောပေါ’’တိ (၅-၁၃၀) အကာရဿ လောပေါ။ တပန္တော ‘တပ-သန္တာပေ’။ ဇပ္ပန္တော ‘ဇပ္ပ=ဝစနေ’။ ပဌန္တော ‘ပဌ=ဥစ္စာရဏေ’ ပစန္တော ‘ပစ=ပါကေ’ဓာရယန္တော ‘ဓရ=ဓာရဏေ’။ ပယောဇကဗျာပါရေ ဏိ၊ ဓရိတုံ ပယုဉ္ဇမာနော ဓာရယန္တော။ ဒိဿန္တော ဒိသ ဒုသ=အပ္ပိတိယံ’’ ဒိဝါဒီဟိ ယက’’ (၅-၁၂) ယဇန္တော ‘ယဇ-ဒေဝပူဇာယံ’။ အရဟန္တော ‘အရဟ-ပူဇာယံ။ ယထာစာတိအာဒိနာ အပဌမာသမာနာဓိကရဏာဒီသု ‘သံဝိဇ္ဇမာနော ဝိရောစမာနံ ဇပ္ပမာနော’စ္စာဒီသု မာနော န္တော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝဒတိ။

ကာလကတော အဝတ္ထာဝိသေသော ဝယော။ မာနောဝါတိ ဣမိနာန္တပ္ပစ္စယာဘာဝမာဟ။ ယုဇ္ဈမာနာ’ယုဓ=သမ္ပဟာရေ’ ‘‘ဒိဝါဒီဟိ ယက’’ (၅-၁၂) ‘‘တဝဂ္ဂဝရဏာန’’မိစ္စာဒိနာ (၁-၄၈) ဓဿ ဈော’’ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ’’တိ (၁-၄၉) ယဿ စ။ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယေသွေသ’’န္တိအာဒိနာ (၁-၃၅) ဈဿ ဇော။ နစ္စမာနာ ‘နစ္စ=နစ္စနေ’။

ဏွာဒယောတိ ¶ ‘ဏွာဒယော’စ္စနေန သုတ္တေန။ ကတိပယဓာတွာဒိပရိဂ္ဂဟေနာတိ ဓာတဝေါ ပကတိဘူတာ အာဒီ ယေယံ ကာလာဒီနံ တေ ဓာ တွာဒယော တေသံ ပရိဂ္ဂဟေနာတိ အတ္ထော။ ကာလော ဝတ္တမာနာဒိ၊ ကာရကံ ကတ္တာဒိ ပကံသေန နိယမေန ပစ္စယော ကရီယတေ ဧတသ္မာတိ ပကတိ။ ကာကြိယံ အာယုကာဒိ။

ကာရိယဝိသေသန္တိ အာဒေသာဒိကာရိယဝိသေသံ။ ကာရု သိပ္ပိဇာတိ ဝိသေသော။ တစ္ဆကာဒယော (တစ္ဆကကမ္မ) ကာရတန္တဝါယရဇကနဟာပိတာ ပဉ္စ ကာရဝေါ စာရုဒါရုတိ ဝတ္တမာနေ ကာလနိယမေနာညတြာပိ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ ကာရုအာဒီသုပိ။

ခဆသာနန္တိ ဝုတ္တေ တဒန္တဂ္ဂဟဏံ ကထမိစ္စာဟ- ‘ပစ္စယဂ္ဂဟဏေ’စ္စာဒိ။ ဗျာချာတတ္ထံ၊ နနု သုတ္တေ ဧကဿရောတိ ပုလ္လိင်္ဂေန နိဒ္ဒေသော၊ အာဒီတိ စ တဗ္ဗိသေသနံ၊ ဧဝံ သတိ နပုံသကေန ဝိဝရဏံ ကထံ ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ- ‘သဒ္ဒေ’စ္စာဒိ၊ အထ ဇာဂရေစ္စာဒေါ ပုထဂဝယဝေကဿရဿ ဇာဂရသဒ္ဒဿ စ ပစ္စေကံ ကသ္မာ န ဒွိဘာဝေါစ္စာဟ- ‘တေနေဝေ’စ္စာဒိ။

တေနေဝါတိအာဒီတိ ဧကဿရောစ္စဿ ဝိသေသနတ္တဟေတုနာဝ။ အဝယဝေကဿရဿာတိ ဝိသေသနသမာသော ‘အဝယဝေါ စ သော ဧကဿရော စေ’တိ။ အထာဒီဟိ ဧကဿရဝိသေသနတ္တေပျဝယဝေကဿရဿ ကသ္မာ န ဒွိဘာဝေါစ္စာဟ- ‘ဧကဿေဝါဒိတ္တာ’တိ။

ဣတရဿာတိ ပဌမေကဿရတော-ဉာဿာဝယဝေကဿသရဿ။ ဒေါသဒုဋ္ဌတ္တာ နေတ္ထ ဝိသေသနသမာသောတိ ဝတ္တုမာဟ- ‘ဧကဿရောတိ’စ္စာဒိ။ တထာ သတိ ကော ဒေါသောတိ အာဟ- ‘ဧကော စေ’စ္စာဒိ။ သရောဒီတိ စ ဝုတ္တေ ‘ဤဟ-ဃဋနေ’စ္စာဒီနမေဝ သိယာ။

နနု စ ပစတိမှိ ယေနေဝါကာရေန ပစသဒ္ဒေါ ဧကဿရော တေနေဝ တဒဝယဝါပိ အစ္သဒ္ဒေါ ပသဒ္ဒေါ စ ဧကဿရော၊ တတောဝါဝယဝါနမ္ပိ ပစ္စေကံ ဒွိဗ္ဗစနံ ပပ္ပောတိ… ဒွိဗ္ဗစနကာရိယိနော အာဒိဿ ဧကဿရဿ သာမညေန နိဒ္ဒေသာ၊ ဧဝဉ္စ သမုဒါယဿ တဒဝယဝါနဉ္စေကဿရာနံ ဝိသုံ ဒွိဗ္ဗစနေ ¶ ကတေ အနိဋ္ဌမ္ပပ္ပောတီတီဒမပါကတ္တုမာဟ- ‘သကိံသတ္ထပ္ပဝတ္တိယာ သာဝယဝဿ သမုဒါယဿ ဂဟဏ’န္တိ။ သကိံ သတ္ထပ္ပဝတ္တိယာ ဧကဝါရံ ဒွိဗ္ဗစနသုတ္တဿ ပဝတ္တိယာ ဒွိဗ္ဗစနကရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သာဝယဝဿာတိ ယထာဝုတ္တာဝယဝေဟိ သဟ ဝတ္တမာနဿ န ဝိနာ တေဟိ။ ဧဝံ မညတေ ‘‘ယဿ ဒွိဗ္ဗစနေ ကရီယမာနေ သဗ္ဗေသမဝယဝါနံ ဂဟဏံ ဘဝတိ၊ တဿေဝ သမုဒါယဿ ဒွိဗ္ဗစနံ ယုတ္တံ နာဝယဝါနံ၊ တေသဉှိ ဒွိဗ္ဗစနေ ဧကာယ ဒွိဗ္ဗစနဿုပ္ပတ္တိယာ န သဗ္ဗေသံ ဂဟဏံ ကတံ ဟောတိ နာဝယဝန္တဿ သမုဒါယဿ စ ကတန္တိ ပုန တေသံ ဒွိဗ္ဗစနာယ သတ္ထပ္ပဝတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဥပပတ္တန္တရမာဟ- ‘အထဝေ’စ္စာဒိ။ ဣဟ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနံ ဒွိပ္ပယောဂေါ ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ဒွေ ပက္ခာ။ တတြ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနပက္ခေ ဒေါသဒဿနတော ဒွိပ္ပယောဂေါ ဒွိဗ္ဗစနန္တျယမေဝ ပက္ခောဗ္ဘုပဂတောတိ ဒဿေန္တော ပဌမန္တာဝ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနပက္ခေ ဘာဝိနံ ဒေါသမာဟ- ‘ပဌမဿေကဿရဿိ’စ္စာဒိ။ ဒွိသဒ္ဒေါ သင်္ချေယျေ ဝတ္တတေ။

သင်္ချေယျဉ္စေတ္ထ သဒ္ဒရူပမုစ္စာရဏံ ဝါ၊ တတ္ထ ဥစ္စာရဏေ သင်္ချေယျေ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနံ န သမ္ဘဝတိ… ဥစ္စာရဏဿ သဒ္ဒါ(နုဂတ) ဓမ္မတ္တာ။ သဒ္ဒရူပေ သင်္ချေယျေ ဌာနေ ဒွိဗ္ဗစနံ၊ တတ္ထ [တဉ္စ (ပေါတ္ထကေ)] ဒေါသော။ တထာ စာဟ- ‘ရူပဒွယေ ဝိဓီယမာနေ’တိ။ တထာ သတိ နိဝုတ္တိဓမ္မေ ဌာနီ ဘဝတီတိ ဌာနိနော နိဝုတ္တိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ နိဝုတ္တိယာ စ ဓာတုတ္တာ နိဝုတ္တိ၊ တေနာဟ- ‘ပကတိပ္ပစ္စယဝိဘာဂါဘာဝတော’တိ။ တေန ပ္ပစ္စယေ ပရေ ပကတိယာ ဝိဓီယမာနံ ကာရိယံ န သိယာ၊ တေန ဝုတ္တံ- ‘အဿ ဣတ္တံ န သိယာ’တိ။ ပိပါသတိ ‘ပါ=ပါနေ’။ ဣစ္ဆာယံ ပါတုန္တိတုမန္တာ ‘‘တုံသ္မာ’’စ္စာဒိနာ (၅-၆၁) သော။ ‘ပါသ ပါသ’ ဣတိ ဒွိတ္တေ ပုဗ္ဗတော-ညဿ လောပေါ၊ ‘‘ရဿော ပုဗ္ဗဿ’’ (၅-၇၄) ‘ခ ဆ သေသွဿိ။ ဒွိပ္ပယောဂေ တု ဒွိဗ္ဗစနေ နာယံ ဒေါသော သမာဝိသတီတိ အာဟ- ‘အာဝုတ္တိယံ တိ’စ္စာဒိ။ ဒွိဓာ ဘူတဿာ တိဓိနာ ဓာတုဿေဝ ဒွိဓာဘူတတ္တံ ဒီပေတိ။

ယောဂဝိဘာဂါ ‘အ ဉ’အာဒီသု ဂမျတေ။ ယဒိ ဟျတြာပိ ဆဋ္ဌီ အဘိမတာ သိယာ တဒါ ‘‘ခ ဆ သ ပရောက္ခာနမေကဿရောဒိဒွေ’’တိ ဧကမေဝ ယောဂံ ¶ ကရေယျ။ ပရောက္ခေ ဝိဟိတာ အဉအာဒယော ဓာတုတောဝ၊ နာညတောတိ ပရောက္ခာဝစနသန္နိဓာနာ စသဒ္ဒေန ဓာတုဝိဟိတပ္ပစ္စယာဝ ဂယှန္တီတိ အာဟ- ‘အညသ္မိမ္ပိ ဓာတုဝိဟိတပ္ပစ္စယေ’တိ။ ယဒိ ပန ဘုသတ္ထော အာဘိက္ခညတ္ထော ဝါ ဝတ္တုမိဋ္ဌော သိယာ၊ တဒါ ဘူသတ္ထာဒီသု စ ဒဒ္ဒလ္လတိစ္စာဒိကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စင်္ကမတိ မောမူဟစိတ္တာနီတိ ဘုသတ္ထဿ ယုဇ္ဇမာနတ္တာ တျာဒယော ဘုသတ္ထေ ဘဝန္တိ ဗဟုလာဓိကာရာတိ ဝတ္တုံ သက္ကာတိ။

ပဌမော ဒုတိယောတိ စ ဒွေ ဧကဿရာ။ တတ္ထ ‘‘ခဆသာနမေကဿရောဒိ ဒွေ’’ (၅-၆၉) ‘‘ပရောက္ခာယံ စေ’’တိ (၅-၇၀) ပဌမဿေကဿ ရဿ ဒွိဗ္ဗစနံ ‘အာဒိသ္မာ သရာ’’တိ တု ဒုတိယဿ၊ တသ္မာ ကထမညဿုစ္စမာနေအညဿဗာဓကံသိယာ တသ္မာ ကတေပိဒုတိယ ဒွိဗ္ဗစနေပဌမဒွိဗ္ဗစနံ သမ္ဘဝတွေဝါတိနပဌမဒွိဗ္ဗစနာပဝါဒေါ-ယံ ယောဂေါစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ပဌမေ’စ္စာဒိ။ ကြိယတ္ထာဓိကာရာ ကြိယတ္ထာနန္တိ ဆဋ္ဌိယာ ဒုတိယေနေကဿ ရေနစ သမ္ဗန္ဓာ ပဌမဒွိဗ္ဗစနဿဝိဓာယ ကမညဝါကျမညံ ဒုတိယဿာတိ န ဝါကျဘေဒေါတိ အာဟ- ‘ဧကေ’စ္စာဒိ။ အဿာတိ ‘အာဒိသ္မာ သရာ’’တိ အဿ ယောဂဿ၊ ပုဗ္ဗယောဂေတိ ပုဗ္ဗေဟိ ဒွိဟိ သုတ္တေဟိ။ ‘‘အာဒိသ္မာ သရာ’’တိ သရမဒွိတ္တေနုပါဒါယ သာမညေန သဒ္ဒရူပဿ ဒွိဗ္ဗစနဝိဓာနတော ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဗျဉ္ဇနယုတ္တဿေဝ ဝိဓာနံ တထေဝိဋ္ဌတ္ထတ္တာတိ ပဌမဒွိဗ္ဗစန သမ္ဗန္ဓိနော ဗျဉ္ဇနဿ ဒွိဗ္ဗစနဗာဓာတျဝဂန္တဗ္ဗံ။

ပဋိနိမိတ္တန္တိ နိမိတ္တံ နိမိတ္တံ ပတိ ပဋိနိမိတ္တံ၊ နိမိတ္တေ သတီတိ အတ္ထော။

ပဌမေကဿရဿ ပဌမဒွိဗ္ဗစနံ ဝိသယော၊ ဒုတိယေကဿရဿ ဒုတိယဒွိဗ္ဗစနံ၊ တေနာဟ- ‘ယထာ ဝိသယ’န္တိ။ ပဌမ ဒုတိယ တတိယ ဒွိဗ္ဗစနန္တိ ဧတ္ထ ပုဣတိ ပဌမံ သဒ္ဒရူပံ၊ တ္တိဣတိ ဒုတိယံ၊ ယိသိတိ တတိယံ။

စတ္ထပရတ္တာတိ ¶ စတ္ထသမာသာ ပရဘူတတ္တာ။ တေန ပစ္စေကာတိ သမ္ဗန္ဓေန။ သမာနာဓိကရဏတ္တေန ဝိသေသနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာစရိယေန ယောဝိဘတ္တိလောပေနေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ အာဟ- ‘လုတ္တယောဝိဘတ္တိကော ဝါ နိဒ္ဒေသော’တိ။

ဓူပါယတီတိ ဓူပိတာ၊ ပစ္စယဿာတိ တိပ္ပစ္စယဿ။ ကာနုဗန္ဓကရဏမနတ္ထကံ သိယာတိ ဃကွိကရဏဿ ပစ္စယတ္တာဘာဝေ (တံ) နိဗန္ဓနဿ ကာရိယဿာဘာဝါ ‘န တေ ကာနုဗန္ဓနာဂမေသူ’’တိ (၅-၈၅) ပဋိသေဓာ ဘာဝေါတိ ကကာရာနုဗန္ဓမနတ္ထကံ သိယာ။

ပုစ္ဆီယိတ္ထာတိ ဝိဂ္ဂယှ တ္တော၊ တဿ ‘‘ပုစ္ဆာဒိတော’’တိ (၅-၁၄၃) ဌော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧ ဩနမ္ပဋိသေဓမုခေနာတိ ဧဩနမ္ပဋိသေဓဿ ပကတတ္တာ ဝုတ္တံ။ စိနိတဗ္ဗန္တိအာဒီသု စီယိတ္ထ စီယတိ ဝါတိအာဒိနာ ဝိဂ္ဂဟော။ စိနိတုန္တိအာဒီသု စိနနာ ယာတိ(အာဒိနာ)။ နနု စ (ဉိအာဂ)မော၊ န ပစ္စယောတိ ကထမ္ပစ္စယေ ‘‘လဟုဿုပန္တဿာ’’တိ (၅-၈၃) ဧဩ ပပ္ပောန္တိ ကထဉ္စေ သမ္ပဋိသေဓောစ္စာသင်္ကိယာဟ- ‘ဉိဿေ’စ္စာဒိ။ နနုစာဒိမှိ န ယုဝဏ္ဏာဘိ ကထမေတ္ထပ္ပသင်္ဂေါတိ အာဟ- ‘သကာပါနံ ကုက္ကူဏေတိ’စ္စာဒိ။

ပတ္တောကာရဿာတိ ဓုသဒ္ဒေ ဥကာရဿ ပတ္တောကာရဿ။ ယုဝဏ္ဏေစ္စာဒိနာပတ္တဿာတိ (တဗ္ဗ) တုံ ပစ္စယေသု စ ဏိနော ပတ္တဿ။ ဝါ ဝိဓာနာ န ဉိ။ ဓုနာပေတဗ္ဗန္တိအာဒိပါဌေ ဉိမှိ အကတေ ‘‘အညတြာပီ’’တိ (၅-၈၇) ပဋိသေဓာဘာဝေါ။ ဓုနာပေတီတိ ပါဌေတိမှိ လေ စ ‘‘ကွစိ ဝိကရဏာန’’န္တိ (၅-၁၆၁) ဝိကရဏလောပေ စ ဧကာရော။ အသတိ နာဂမေ ‘‘ယုဝဏ္ဏေ’’စ္စာဒိနာ ဧတ္တံ သိယာ တမ္ပိနာဂမေ ဥပန္တတ္တာ နေတျဓိပ္ပာယေနာဟ- ‘တထာပိ’စ္စာဒိ။ ပက္ခန္တရမာဟ- ‘နာဂမေ’စ္စာဒိ။

သမ ဒမ-ဥပသမေ။ သမေတီတိ သမကော၊ ဒမေတီတိ ဒမကော၊ ဇန-ဇနနေ၊ ဇနေတီတိ ဇနကော ဗဓ=ဗန္ဓနေ၊ ဗဓတီတိ ဗဓကော။

နိပဇ္ဇတိ ¶ နိပဇ္ဇနံ။ ပမဇ္ဇတေ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပမဇ္ဇနာယ ပမဇ္ဇိတုံ။ ပမဇ္ဇတိ ပမဇ္ဇနံ။

ရုန္ဓိတုန္တိအာဒီသု ရောဓနာယာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

နနု ကိမတ္ထမန္တဂ္ဂဟဏံ ယတော ‘‘ကွိမှိ လောပေါ-န္တဗျဉ္ဇနဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိ (၁-၁၇) အန္တဿေဝ လောပေါ သိယာတိ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ တဂ္ဂဟဏေ ပယောဇနံ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘အန္တဂ္ဂဟဏ’မိစ္စာဒိ။ လောပဝိဓီသူတိ (ဝီအာဒိလောပဝိဓီသု၊ ဆဋ္ဌီ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ) ‘‘ဝီမန္တု ဝန္တူ’’န္တိ (၄-၁၃၈) ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ဘဒန္တဝိဓိစရိတတ္တဗျာပါရံ [တဒန္တဝိဓိစိရဘေဒနာစ္စနဗျာပါရံ (ပေါတ္ထကေ)] နိဿာယာဟ- ‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တီ ဗျာပါရာ’တိ။ အန္တဿာတိ ဝီအာဒီနမီကာရာဒိနော။ အညထာတိ သဗ္ဗာပဟာရိလောပညာပနာဘာဝေ။ အနတ္ထကံ သိယာ ‘‘ဆဋ္ဌိယန္တဿာ’’တိမဿ ဗျာပါရသမ္ဘာဝါ။ ဣဒါနိ ဆဋ္ဌီနိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဝိသေသေန ဝတ္တုမိစ္ဆိတ္တံ အန္တဿေဝ လောပပတ္တိဒေါသံ ဒဿေတုမာဟ- ‘တဒန္တေ’စ္စာဒိ။

အထ ဒွိတ္တေတိ ကထမဝသီယတေ သဒ္ဒေ အဘာဝေတိအာဟ- ‘ပရ’ဣစ္စာဒိ။ အနန္တရသုတ္တေ ‘‘ပရိပစ္စသမော ဟီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တတော ပရဿာတိ ကိန္နာဝသီယတီတိ စောဒန မုဗ္ဘာဝိယ တဒယုတ္တတံ ဒဿေတုမာဟ- ‘နနုစေ’စ္စာဒိ။

အပစုရပ္ပယောဂတ္တာတိ အဗဟုပ္ပယောဂတ္တာ။

က္တော ဒူသိဓာတုတော ဒူသယတီတိ အတ္ထေ။

‘‘ဝဏ္ဏေ ¶ ယန္တံ တဒါဒေါ’’တိ ပရိဘာသာယ အယမတ္ထော ‘‘ဝဏ္ဏေ ပရေ ယံ ကာရိယံ တံ တဒါဒေါ တသ္မိံ ဝဏ္ဏေ အာဒိဘူတေ ဟောတီ’’တိ တေတိ တကာရေ ပရေ။

တေတွေဝါတိ ဝတွာ ပစ္စုဒါဟရဏံ ဒဿေတိ ‘ဝုယှတီ’တိ။ ဝုတ္တိဝစနံ မုလ္လိင်္ဂိယ အတ္ထံ ဝဒတိ ‘ဥဿာ’တိအာဒိ။

ရာနန္တိ ဝုတ္တေ ‘ရာ-အာဒါနေ’ဣစ္စဿ ဂဟဏမ္ပိ ဝိညာယေယျာတိ အာဟ- ‘ရာန’န္တိအာဒိ။

သုတ္တေ ‘ဝဿာ’တိ သဿရောဝ ဂယှတီတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘ဝဿာတိ ဟီ’တိအာဒိ။

ဝတ္တ=ဝတ္တနေတီမသ္မာ တ္တိပ္ပစ္စယေ ဝါ ဥကာရော န ဝိဟိတောတိ အာသယေန ‘ကထ’မိစ္စာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ- ‘ဝတ္တဝတ္တနေတိ’စ္စာဒိ။ ဝုတ္တိမတ္တေတိ နိပါတနာတိ ‘‘သဗ္ဗာဒယော ဝုတ္တိမတ္တေ’’ တေတ္ထ (၃-၆၉) ‘ဝုတ္တိမတ္တေ’တိ နိပါတနာ။ ဌာ=ဂတိနိဝတ္တိယန္တိ ဧတ္ထ ‘ဂတိနိဝတ္တိယ’န္တိ နိပါတနာ ပက္ခေ ဥကာရော န ဟောတိ၊ တေနာဟ- ‘ဝတ္တီ’တိအာဒိ။ ဝတ္တနံ ဝုတ္တိ ဝတ္တိ။

ကဿ သဗ္ဗဿာတိ အာဟ- ‘ယ အကာရာန’န္တိ။

ဗျတ္တိနိဒ္ဒေသေနာတိ ဣမိနာ ဇာတိနိဒ္ဒေသဿာနိဿိတတ္တံ ဒဿေတိ။ ဤဿေစ္စာဒိနာ ဝုတ္တိဂန္ထဿာဓိပ္ပာယံ ဝိဝရတိ။

သတ္ထံ ¶ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿော။

‘‘န္တော ကတ္တရိ ဝတ္တမာနေ’’တိ (၅-၆၄) န္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။

ကုက္ပ္ပစ္စယေ အန္တကကာရော ကုပ္ပစ္စယေ အာဒိကကာရော အန္တာဝယဝတ္ထော။

နာညတြစယာဒီသူတိ နိစ္ဆယတော-ညေသု [အညသ္မိံ] စယာဒီသွတ္ထေသု ဆော န ဘဝတီတိ အတ္ထော။

ဤမှိ ဇသဒ္ဒေ အကာရဿ လောပေါ၊ လေ တု ဇီရာပယတိ။ တဿာတိကျဿ။

ဒိဋ္ဌိ ဒဿနံ၊ ဒဿနာယ ဒဋ္ဌုံ။ ‘‘သရမှာ ဒွေ’’တိ (၁-၃၄) ဒွိတ္တေ ဒုဒ္ဒသော။ ‘‘အာ ဤ’’စ္စာဒိနာ (၆-၃၃) ဤဿ ရဿော (အဒ္ဒက္ခိ)။ ဒက္ခိဿတိ ‘‘ဘဝိဿတိ ဿတိ’’စ္စာဒိနာ၊ (၆-၂) ဿတိ။

ဝါဒဿရေတိ ဝိကပ္ပေန ဒကာရဿ ရာဒေသေ။

ဒဿာတျနနုဝတ္တမာနေပိ ဒဿေဝ ပပ္ပောတိ ဝစနဗလေနာတိ ဒဿေတုံ ပက္ခန္တရမာဟ- ‘အာဒိဿာ’တိအာဒိ။ အနဃဏ္သု ပရေသု အာပရီဟိ ဒဿာနိယမေန ဠောစ္စာသင်္ကိယ နေဝံ၊ ယထာက္ကမမေဝ နိဿိတောတိ ဒဿေတုမာဟ- ‘အနဃဏ္သု’စ္စာဒိ။ အာပရဿာတိ အာကာရတော ပရဿ ဒဿ။

ဝုတ္တိယံ ဧတသ္မိံ ဝိသယေတိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိန္တိ တျာဒိန္တဝဇ္ဇိတပစ္စယ ဝိသယေတိ အတ္ထော။ ဝိညာယမာနတ္တာ ဉာပိတော ဟောတီတိ ဂမျတေ။ န ¶ ဉာပကတောတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ ‘‘ကိဉ္စိ ဝစနာနုသာရတော ဝိညာယမာနတာမတ္တေန ဉာပီယတေ ကိဉ္စိ ဉာပကေန၊ အသ္မိမ္ပက္ခေ ဝုတ္တာနုသာရတော ကတ္ထစိ ကဿစိ ဓာတုနော အပ္ပယောဂေါ ဝိညာပီယတီ’’တိ။ ပက္ခန္တရမာဟ- ‘ဉာပကတ္တာယေဝ ဝါ’တိအာဒိ။ သမတ္ထေတိ တထာဟိစ္စာဒိနာ။ အသဿာပ္ပယောဂေါတိ အသဓာတုဿ ကိသ္မိဉ္စိ တဗ္ဗာဒိကေ ပစ္စယေ ပရေ ဘဝိတဗ္ဗန္တိအာဒီနမပ္ပယောဂေါတိ အတ္ထော။

ဝိနာပိ သုတ္တန္တိ ‘‘အတျာဒီ’’တိအာဒိကံ သုတ္တံ ဝိနာပိ။ ဧဝံ မညတေ ‘‘အသဿ ဘူအာဒေသေန သာဓီယမာနံ သဗ္ဗမိဋ္ဌံ ဗဟုလာဓိကာရတော ဘူဓာတုနာဝ သိဇ္ဈတိ ဝိနာပိ ဘူအာဒေသသုတ္တန္တရန္တိ ကတ္ထစိ ကဿစိ အပ္ပယောဂဿ ဉာပကတ္တမ္ပိဿ ယုဇ္ဇတိ အညတ္ထ ကရီယမာနမိဟာပိ အတ္ထဝန္တံ သိယာ’’တိ။

ယေတိ ဓာတုပ္ပယောဂါ ယသ္မိန္တိ ဝိသယေ၊ ပါတိဿာတိ ‘ပါ-ရက္ခဏေ’တီမဿ၊ နပ္ပယောဂေါ ပါယယတိ ပါယယိတဗ္ဗန္တိအာဒိပ္ပယောဂေါ န ဟောတီတိ။ ဧဝမုပရိပိ ယထာယောဂံ ဉေယျံ။ ဗြူဿာတိ ‘ဗြူ=ဝစနေ’ဣစ္စဿ။ အဒိဿာတိ ‘အဒ-ဘက္ခဏေ’ဣစ္စဿ။ ဤအာဒီတိ ဘူတေ ဤအာဒိ။ ဧတိဿ စ ဤအာဒီသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

အဝဗောဓေ ဧတိဿ ဏိသေသု စ ဤအာဒီသု စ၊ အဇ္ဈေနေ ဧတိဿ ပရောက္ခာသု စ ဏိသေသု စ ဤအာဒီသုစာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထ နပ္ပယောဂေါတိ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗဟုလံဝိဓာနတော ဉာတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ ယကွိကရဏေန နိဒ္ဒေသာ ‘အသ-က္ခေပနေတီ မဿာ’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒါဟ- ‘အသဿာ’တိအာဒိ။

ဿာတိ ဇာတိနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ- ‘ဿဣတိ’စ္စာဒိ။

ပုဗ္ဗသရလောပေ ရူပဿ သမာနတ္တာ အန္တိနာ အန္တု စ ဂဟိတောတိ ‘သန္တိ သန္တူ’တိ ဥဒါဟရဏဒွယံ ဒဿိတံ။

တေ စ ပါဒယော ဇောတေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အနွယဗျတိရေကေဟိ ကိရိယာ ယဒိပိ ဓာတုနာဝ ဝုစ္စတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဝိသိဋ္ဌာ ကိရိယေ စ္စာဟ- ¶ ‘သာမညဘူတာ ဝိသိဋ္ဌာ ဝါ’တိ။ သော ဝိသေသောတိ ယေန ဝိသေသေန ဝိသိဋ္ဌာ ကိရိယာ ဓာတုနာဝ ဝုစ္စတိ သော ဝိသေသော။ ဝါစက ဘေဒတောတိ သာမညာယ စ ကိရိယာယ ဝိသိဋ္ဌာယ စ ဝါစကာနံ ဓာတူနံ ဘေဒတော တေနာပီတိ ကစ္စာနေနာပိ။ သဏ္ဌာနံ သဏ္ဌိတိ။

ကိဋ္ဌမဒတီတိ ကိဋ္ဌာဒေါ၊ ကိဋ္ဌသဒ္ဒေနုပစာရတော ကသိတဋ္ဌာနေ ဥဋ္ဌိတ သဿံ ဝုစ္စတိ။

ဌဿာဘာဝတ္တံ နိပ္ပစ္စန္တေတိ အဇ္ဈာဟာရော။

အနုသာသီယိတ္ထာတိ အနုသိဋ္ဌော ကမ္မေ က္တော ‘‘သာ သဿ သိသွာ’’ (၅-၁၁၇) သာသနာယ သာသိတုံ။

အထ ဗဟဿာတိ ဎာဒေသသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌီ ကသ္မာ န ဝိညာယတေတိ အာဟ- ‘ဗဟဿာ’တိအာဒိ။ ဎယောဂပဇ္ဇေနာတိ ဎကာရေန သဟ ယောဂပဇ္ဇေန ဧကီဘာဝေနာတိ အတ္ထော။

ဠောစာတိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဧဝံ မညတေ ‘‘ယဒါယံ ပစ္စယာဒေသော သိယာ တဒါ ဧတေ သမာသေနေ-ကတော နိဒ္ဒိသေယျာ’’တိ၊ တေနာဟ- ‘ဟဠာတိ ဝဒေယျာ’တိ။

မုဒ္ဓါတိ ‘‘ဓော ဟေတေဟီ’’တိ (၅-၁၄၅) တဿ ဓော။

ဣမဿာတိ ‘ပီ-တပ္ပနေ’တီမဿ၊ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ ပိနယီတိ ထူလော အဟောသီတိ အတ္ထော သူယီတိ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒျတ္ထော၊ တေန အဒီယိ အဍီယိ အလီယိ အလူယီတိမေ သင်္ဂယှန္တိ။ ယာဝ က္တိဂ္ဂဟဏာတိ ‘‘လောပေါ ဝဍ္ဎာက္တိဿာ’’တိ (၅-၁၅၈) က္တိဝစနာဝဓိ။

အဒီယိတ္ထာတိ ¶ ဒိန္နော၊ အဒဒီတိ ဒိန္နဝါ။

အကိရီ၊ အကိရီယိတ္ထာတိ ဝါ ကိဏ္ဏော၊ အကိရီတိ ကိဏ္ဏဝါ။ အပုရီ ပုရီယိတ္ထာတိ ပုဏ္ဏော၊ အပုရီတိ ပုဏ္ဏဝါ။ အခိယီတိ ခီဏော ခီဏဝါ။

အတရီ၊ အဇီရီတိ ကမေန ဝိဂ္ဂဟော။ စီယိတ္ထာတိ စိဏ္ဏော၊ စိနီတိ စိဏ္ဏဝါ။

အသက္ခီတိ သတ္တော သတ္တဝါ။ ‘သဇ=သင်္ဂေ’တီ မဿာပိ သတ္တော သတ္တဝါတိ ဟောတိ။

ဂဟေတွာ ‘ဂဟ-ဥပါဒါနေ’ဂဟဏံ ကတွာ ဂဟေတွာ။

ဩဿဋ္ဌာနုဗန္ဓဿာတိ ပရိစ္စတ္တာနုဗန္ဓဿ။ ယကာရမတ္တဿ နိဝတ္တနတ္ထောတိ ဝိသေသနတ္ထောတီမဿ အဓိပ္ပာယတ္ထမာဟ။ တထာဟိ ဝိသေသနံ ကေဝလယကာရတော ဝိသုံ ကရဏံ အတ္ထော ယဿာတိ အည ပဒတ္ထေ သတိ ကေဝလယကာရဿ နိဝတ္တနံ ဝိညာယတေ။ ယကာရမတ္တေ ဂဟိတေ ကော ဒေါသောတိ အာဟ- ‘ယော ဝါ တွာဿ သမာသေတိဟီ’တိအာဒိ။ ပတွာတိ ‘ပတ ပထ=ဂမနေ၊ ပဒ=ဂမနေ’ဣစ္စဿ ဝါ။

နာပ္ပက္ကေတိ ¶ န အပ္ပတ္တေ ပတ္တေယေဝါတိ အတ္ထော။ ဉာပကာလောပေါတိ ‘‘တိတာလီသာ’’တိ (၁-၁) ဉာပကတောယေဝ က္တွာပ္ပစ္စယဿ ယော ဝကာရော တဿ လောပေါတိ အတ္ထော။

နနု နဿာတိ ဝုတ္တေ ပစ္စယနကာရဿာတိ ကထံ ဝိညာယတီတိ အာဟ- ‘နဿာ’တိအာဒိ၊န္တမာနတျာဒီနံ ပစ္စယာနံ နဿ ‘‘နန္တမာနတျာဒီန’’န္တိ (၅-၁၇၂) ဏတ္တပဋိသေဓာ ဝိညာယတိ ပကရဏတောတိ [ပကာရောတိ (ပေါတ္ထကေ)] အာဟ- ‘ပစ္စယနကာရောဝါ’တိ။

ဣစ္ဆီယတေတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဧသနံ ဣစ္ဆာ။ ဣစ္ဆီယိတ္ထာတိ ဣစ္ဆိတံ၊ အာသနမာသိတဗ္ဗံ။ အာသနာယ အစ္ဆိတုံ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ (၁-၃၃) ရဿော။

အမာနပရစ္ဆက္ကတ္တေ ကုရုအာဒေသေန နောဒါဟဋံ။ ကရာနောတိ ‘‘မာနဿမဿာ’’တိ (၅-၁၆) မလောပေါ။ ကသ္မာ န္တပုဗ္ဗဆက္ကေသု ကုရု အာဒေသေန နောဒါဟဋန္တိ အာဟ- ‘ဝဝတ္ထိတေ’စ္စာဒိ။

နိဂ္ဂဟီတဿာတိ ‘‘မဉ္စရုဓာဒီန’’န္တိ (၅-၁၉) ကတနိဂ္ဂဟီတဿ။ ဂဟဏီယံ ဂဏှိတဗ္ဗံ။

ဣတိ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာယံ သာရတ္ထဝိလာသိနိယံ