အည > ဗျာကရဏ ဂန္ထ-သင်္ဂဟော > ပယောဂသိဒ္ဓိပါဌ

ဆဋ္ဌီယန္တာ နာမသ္မာ ဝါ ဏပစ္စယော ဟောတိ အပစ္စေ+ဘိဓေယျေ။ အပစ္စသဒ္ဒသမ္ဗန္ဓိတ္တေန အပစ္စဝန္တတော ကတသရပစ္စယော သမတ္ထျတော ဆဋ္ဌျန္တတော ဟောတီတိ ‘‘ဆဋ္ဌီယန္တာ နာမသ္မာ’’တိ သုတ္တေ အဝုတ္တမ္ပိ ဝုတ္တံ။ ဏာဒီနံ တဒ္ဓိတန္တိ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ။ ဏကာရော ဝုဒ္ဓျတ္ထော။ ဧဝ+မညတြာပိ။ ဏာဒိဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဧကတ္ထတာယံ’’တိ ဝိဘတ္တိလောပေါ။

၁၂၄။ သရာန+မာဒိဿာ+ယုဝဏ္ဏဿာ+ဧဩ ဏာနုဗန္ဓေ

သရာန+မာဒိဘူတာ ယေ အကာရိ+ဝဏ္ဏု+ဝဏ္ဏာ၊ တေသံ အာ+ဧ+ဩ ဝါ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ ဏာနုဗန္ဓေတိ အကာရဿ အာကာရော။ အာ+ဧ+ဩနံ ဝုဒ္ဓီတိပိ ပုဗ္ဗာစရိယသညာ။ ဝသိဋ္ဌဿာ+ပစ္စံ ဝါသိဋ္ဌော။ ဝီမှိ ဝါသိဋ္ဌီ။ ဝေတိ ဝသိဋ္ဌဿာ+ပစ္စံတိ ဝါကျဿ စ ဝသိဋ္ဌာပစ္စံတိ သမာသဿ စ ဝိကပ္ပတ္ထံ။ သော စ ဝါသဒ္ဒေါ ယာဝ ‘‘သကတ္ထေ’’တိ အဓိကရီယတိ။

နပုံသကေန လိင်္ဂေန၊ သဒ္ဒေါ+ဒါဟု ပုမေန ဝါ၊

နိဒ္ဒိဿတီတိ ဉာတဗ္ဗ+မဝိသေသေ ပနိ+စ္ဆိတေတိ –

ဝုတ္တတ္ထာ အပစ္စသဒ္ဒဿ နပုံသကတ္ထေပိ ပုတ္တပုတ္တီနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါစကော ဟောတိ။

ဏာဒယော+ဘိဓေယျလိင်္ဂါ ¶ ၊ အပစ္စေ တွ+နပုံသကာ၊

နပုံသကေ သကတ္ထေ ဏျော၊ ဘိယျော ဘာဝသမူဟဇာ၊

တာ တု+တ္ထိယ+မသံချာနေ၊ တွာဒိစီပစ္စယန္တကာ။

ဘာရဒွါဇဿ အပစ္စံ=ပုတ္တော ဘာရဒွါဇော၊ ဧဝံ ဝေဿာမိတ္တော၊ ဂေါတမော။ ဧတ္ထ စ အ+ယုဝဏ္ဏန္တာဘာဝါ အာ+ဧ+ဩနံ န ဝုဒ္ဓိ။ ဝါသုဒေဝဿ အပစ္စံ ဝါသုဒေဝေါ၊ ဗလဒေဝေါ။ စိတ္တကောတိအာဒီသု ပန သံယောဂန္တတ္တာ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ ကွစိ န ဝုဒ္ဓိ။ ဥပဂုနော အပစ္စံ ဩပဂဝေါ ဩပဂဝီ။ ဧတ္ထ ‘‘ဥဝဏ္ဏဿာ+ဝင သရေ’’တိ ဥကာရဿ အဝင။

ဝစ္ဆဿာ+ပစ္စန္တိ ဝိဂ္ဂယှ ပုဗ္ဗသုတ္တေန ဏပစ္စယေ ကတေ ပုန ဝစ္ဆဿာ+ပစ္စံတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝစ္ဆာဒီဟိ အပစ္စပစ္စယန္တေဟိ ဂေါတ္တာဒီဟိ စ သဒ္ဒေဟိ ဏာန+ဏာယနပစ္စယာ ဝါ ဟောန္တိ အပစ္စေ။ ဝစ္ဆာနော၊ ဝစ္ဆာယနော၊ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ န ဝုဒ္ဓိ။ ကတိဿာ+ပစ္စံ ကစ္စော၊ ‘‘ဏျ ဒိစ္စာဒီဟီ’’တိ ဏျော၊ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အကာရလောပေ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ။ ကစ္စဿာ+ပစ္စံ ကစ္စာနော၊ ကစ္စာယနော၊ ယာဂမေ ကာတိယာနော။ မုဂ္ဂဿာ+ပစ္စံ=နတ္တာဒီတိ ဝါကျေ ဝုဒ္ဓိ+ဣကာရလောပ+ပုဗ္ဗရူပါနိ။ မောဂ္ဂလ္လဿာ+ပစ္စံတိ ပုနဏာန+ဏာယနာ ဟောန္တိ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော မောဂ္ဂလ္လာယနော။ ဣမေ စတ္တာရော အပစ္စပစ္စယန္တာ။ ဂေါတ္တာဒိတော ယထာသကဋဿာ+ပစ္စံ နတ္တာဒီဟိ သကဋာနော သကဋာယနော။ ကဏှဿာ+ပစ္စံ နတ္တာဒိ ကဏှာနော ကဏှာယနော။ ဧဝံ အဂ္ဂိဝေဿာနော အဂ္ဂိဝေဿာယနော ¶ ၊ မုဉ္ဇာနော မုဉ္ဇာယနော၊ ကုဉ္ဇာနော ကုဉ္ဇာယနော။ သဗ္ဗတ္ထ သံယောဂတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ။ အာကတိဂဏော+ယံ။

၃။ ကတ္တိကာဝိဓဝါဒီဟိ ဏေယျဏေရာ

ကတ္တိကာဒီဟိ ဝိဓဝါဒီဟိ စ ဏေယျဏေရပ္ပစ္စယာ ဟောန္တိ ဝါ ယထာက္ကမံ။ ကတ္တိကာယ အပစ္စံ ကတ္တိကေယျော၊ ဂရုဠော ဝိနတာယ=သုပဏ္ဏမာတုယာ အပစ္စံ ဝေနတေယျော။ ရောဟိဏိယာ အပစ္စံ ရောဟိဏေယျော၊ ဂင်္ဂါယ အပစ္စံ ဂင်္ဂေယျော။ ဧဝံ ဘာဂိနေယျော၊ နာဒေယျော၊ အန္တေယျော၊ အာဟေယျော၊ ကာပေယျော၊ သုစိယာ အပစ္စံ သောစေယျော၊ ဗာလေယျော။ ဏေရေ-ဝိဓဝါယ အပစ္စံ ဝေဓဝေရော။ ဗန္ဓကိယာ=အဘိသာရိကာယ အပစ္စံ ဗန္ဓ-ကေရော။ သမဏဿ ဥပဇ္ဈာယဿာ+ပစ္စံ သာမဏေရော၊ နာဠိကေရော ဣစ္စာဒိ။

ဒိတိပ္ပဘုတီဟိ ဏျော ဟောတိ အပစ္စေ။

သံယောဂဝိသယေ ကွစိ အာ+ဧ+ဩဝုဒ္ဓိယော ဟောန္တိ ဏာနုဗန္ဓေ။

အဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ လောပေါ ဟောတိ ယကာရာဒေါ ပစ္စယေ။ ဒိတိယာ=အသုရမာတုယာ အပစ္စံ ဒေစ္စော အာဒိစ္စော။ ကုဏ္ဍနိယာ အပစ္စံ ကောဏ္ဍညော၊ နဿ ညေ ပုဗ္ဗရူပံ။ အဒိတီတိ ဒေဝမာတာ။

ဘာတုနော ¶ အပစ္စံ ဘာတဗျော၊ ‘‘ယမှိ ဂေါဿ စာ’’တိ ယမှိ ဥဿ အဝင အကာရလောပပုဗ္ဗရူပါနိ။

အကာရန္တတော ဏိ ဝါ ဟောတ+ပစ္စေ ဗဟုလံ။ အာ=တိ နာမဝိသေသနတ္တာ အ-ကာရန္တတောတိ ဝုတ္တံ။ ဒက္ခဿာ+ပစ္စံ ဒက္ခိ၊ ဒတ္တိ၊ ဒေါဏိ၊ ဝါသဝိ၊ ဝါရုဏိ။ ဇိနဒတ္တဿာ+ပစ္စံ ဇေနဒတ္တိ၊ သုဒ္ဓါဒနိ၊ အာနုရုဒ္ဓိ ဣစ္စာဒိ။

ရာဇတော ညော ဝါ ဟောတ+ပစ္စေ ခတ္ထိယဇာတိယံ ဂမျမာနာယံ။ ရညော အပစ္စံ ရာဇညော။ ဇာတီယန္တိ ကိံ၊ ရာဇာပစ္စံ။

တိဇာတိယံ အပစ္စေ ယ+ဣယာ ဟောန္တိ။ ခတ္တဿာ+ပစ္စံ ခတျော ခတ္တိယော။ ဇာတိယံ တွေဝ၊ ခတ္တိ။

မနုတော ဇာတိသမုဒါယေ ဿ+သဏ ဟောန္တု+ပစ္စေ။ မနုနော အပစ္စံ မနုဿော မာနုသော၊ မနုဿီ မာနုသီ။ ဇာတိယံ တွေဝ၊ မာနဝေါ၊ နဿ ဏော၊ မာဏဝေါ။

၉။ ဇနပဒနာမသ္မာ ခတ္တိယာ ရညေ စ ဏော

ဇနပဒဿ ယံ နာမံ၊ တံ နာမသ္မာ ခတ္တိယာ အပစ္စေ ရညေ စ ဏော ဟောတိ။ ပဉ္စာလာနံ အပစ္စံ ရာဇာ ဝါ ပဉ္စာလော၊ ကောသလော ¶ ၊ မာဂဓော၊ ဩက္ကာကော။ ဇနပဒနာမသ္မာတိ ကိံ၊ ဒါသရထိ။ ခတ္တိယာတိ ကိံ၊ ပဉ္စာလဿ ဗြာဟ္မဏဿာ+ပစ္စံ ပဉ္စာလိ။

ကုရုသိဝီဟိ အပစ္စေ ရညေ စ ဏျော ဟောတိ။ ကုရူနံ အပစ္စံ ရာဇာ ဝါ ကောရဗျော။ ‘‘ယမှိ ဂေါဿ စာ’’တိမိနာ အဝင၊ ဗကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ သေဗ္ဗော၊ ဣလောပေါ။ (အပစ္စတဒ္ဓိတံ)။

ရာဂဝါစီတတိယန္တတော ရတ္တ+မိစ္စေ+တသ္မိံ အတ္တေ ဏော ဟောတိ။ ကုသုမ္ဘာဒီဟိ ဝဏ္ဏန္တရပတ္တံ ရတ္တံ နာမ။ ကသာဝေန ရတ္တံ ကာသာဝံ။ ဧဝံ ကုသုမ္ဘေန ရတ္တံ ကောသုမ္ဘံ၊ ဟာလိဒ္ဒံ၊ ပတ္တင်္ဂံ၊ မဉ္ဇေဋ္ဌံ၊ ကုင်္ကုမံ။ ဣဓ န ဟောတိ နီလံ ပီတန္တိ၊ ဂုဏဝစနတ္တာ ဏေန ဝိနာပိ ဒဗ္ဗဿာ+ဘိဓာနတော။

၁၂။ နက္ခတ္တေနိ+န္ဒုယုတ္တေန ကာလေ

တတိယန္တတော နက္ခတ္တာ တေန လက္ခိတေ ကာလေ ဏော ဟောတိ၊ တံ စေ နက္ခတ္တ+မိန္ဒုယုတ္တံ ဟောတိ။ ဖုဿေန ဣန္ဒုယုတ္တေန လက္ခိတာ ပုဏ္ဏမာသီ ဖုဿီ ရတ္တိ၊ ဖုဿော အဟော၊ မဃာယ ဣန္ဒုယုတ္တာယ လက္ခိတာ ပုဏ္ဏမာသီ မာဃီ၊ မာဃော။

သေတိ ပဌမန္တာ အဿေတိ ဆဋ္ဌိယတ္ထေ ဏော ဟောတိ၊ ယံ ပဌမန္တံ၊ သာ စေ ဒေဝတာ ပုဏ္ဏမာသီ ဝါ။ သုဂတော ဒေဝတာ အဿ သောဂတော၊ မာဟိန္ဒော၊ ယာမော၊ ဝါရုဏော။ ဗုဒ္ဓါ အဿ ဒေဝတာတိ ¶ ဗုဒ္ဓါ။ ဖုဿီ ပုဏ္ဏမာသီ အဿ သမ္ဗန္ဓိနီတိ ဖုဿော မာသော။ ဧဝံ မာဃော၊ ဖဂ္ဂုနော၊ စိတ္တော၊ ဝေသာခေါ၊ ဇေဋ္ဌမူလော၊ အာသာဠှော၊ သာဝဏော၊ ပေါဋ္ဌပါဒေါ၊ အဿယုဇော၊ ကတ္တိကော၊ မာဂသိရော။ ပုဏ္ဏမာသီ စ ဘတကမာသသမ္ဗန္ဓိနီ န ဟောတိ၊ ပုဏ္ဏော မာ အဿန္တိ နိဗ္ဗစနာ၊ အတော ဧဝ နိပါတနာ ဏော၊ သာဂမော စ။

ဒုတိယန္တတော တ+မဓီတေ တံ ဇာနာတီတိ ဧတေသွ+တ္ထေသု ဏော ဟောတိ ကော ဏိကော စ။ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ကော စဏိကော စ ဟောတီတိ သမုစ္စိနော၊ နော ဏပစ္စယံ။ ဗျာကရဏ+မဓီတေ ဇာနာတီတိ ဝါ ဝေယျာကရဏော၊ ဝိ+အာ+ကရဏန္တိ ဝိစ္ဆိဇ္ဇ ကတယာဒေသဿိ+ကာရဿ ‘‘တဒါဒေသာ တဒီဝ ဘဝန္တီ’’တိ ဉာယာ ‘‘သရာန’’မိစ္စာဒိနာ ဧကာရေ ယာဂမဒွိတ္တာနိ။ ဧဝံ မောဟုတ္တော၊ နေမိတ္တော၊ အင်္ဂဝိဇ္ဇော၊ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇော၊ ဆန္ဒသော၊ ‘‘မနာ၊ ဒီနံ သက’’ ဣတိ သကာဂမော။ ကမကော၊ ပဒကော၊ ဝေနယိကော၊ သုတ္တန္တိကော၊ အာဘိဓမ္မိကော။ ဒွိတဂ္ဂဟဏံ အဇ္ဈေနဇာနနေ စ ဝိသုံ ဝိသုံ ပစ္စယဝိဓာနတ္ထံ၊ အဇ္ဈေနဝိသယဒဿနတ္ထံ၊ ပသိဒ္ဓုပသံဟရဏတ္ထဉ္စ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဝိသယေ ဒေသသရူပေ ဏော ဟောတိ။ ဝသာတီနံ ဝိသယော ဒေသော ဝါသာတော။ ဒေသေတိ ကိံ၊ စက္ခုဿ ဝိသယော ရူပံ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဝိသယော+နုဝါကော။

တိ တန္နာမေ ¶ နိဝါသေ ဒေသေ ဏော ဟောတိ။ သိဝီနံ နိဝါသော ဒေသော သေဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ‘‘ယဝါ သရေ’’တိ ယကာရေ ဗကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ ဝါသာတော။

တတိယန္တာ နိဗ္ဗတ္တတ္ထေ ဏော ဟောတိ။ ကုသမ္ဗေန နိဗ္ဗတ္တာ ကောသမ္ဗီ နဂရံ၊ ဧဝံ ကာကန္ဒီ၊ မာကန္ဒီ၊ သဟဿေန နိဗ္ဗတ္တာ သာဟဿီ ပရိခါ၊ ဟေတုမှိ ကတ္တရိ ကရဏေ စ ယထာယောဂံ တတိယာ။

တန္တိ ပဌမန္တာ ဣဓာတိ သတ္တမျတ္ထေ ဒေသေ တန္နာမေ ဏော ဟောတိ၊ ယံ တံ ပဌမန္တ+မတ္ထိ စေ။ ဥဒုမ္ဗရာ အသ္မိံ ဒေသေ သန္တီတိ ဩဒုမ္ဗရော၊ ဗာဒရော၊ ပဗ္ဗဇော။

သတ္တမျန္တာ ဘဝတ္ထေ ဏော။ ဥဒကေ ဘဝေါ ဩဒကော၊ ဩရသော၊ ဇာနပဒေါ၊ မာဂဓော၊ ကာပိလဝတ္ထဝေါ၊ ကောသမ္ဗော၊ မနသိ ဘဝံ မာနသံ သုခံ၊ သကာဂမော။ သာရသော သကုဏော၊ သာရသီ သကုဏီ၊ သာရသံ ပုပ္ဖံ။ မိတ္တေ ဘဝါ မေတ္တာ မေတ္တီ ဝါ။ ပုရေ ဘဝါ ပေါရီ ဝါစာ။ ပါဝုသေ ဘဝေါ ပါဝုသော မေဃော။ ပါဝုသာ ¶ ရတ္တိ၊ ပါဝုသံ အဗ္ဘံ။ သာရဒေါ၊ သာရဒါ၊ သာရဒံ ပုပ္ဖံ။ မာဓုရော ဇနော၊ မာဓုရာ ဂဏိကာ၊ မာဓုရံ ဝတ္ထံ။

ဘဝတ္ထေ တနော။ အဇ္ဇ ဘဝေါ အဇ္ဇတနော၊ သွာတနော၊ ဟိယျတနော။ ‘‘ဧဩန+မ ဝဏ္ဏေ’’တိ ဧဩနံ အ ဟောတိ။

ဘဝတ္ထေ ဏော တနော စ။ ဧတ္ထ ဏကာရော အဝယဝေါ၊ နေဝါ+နုဗန္ဓော။ ပုရာဏော၊ ပုရာတနော။

ဘဝတ္ထေ အစ္စော ဟောတိ။ အမာ=သဟ ဘဝေါ အမစ္စော။

ဘဝတ္ထေ ဣမော၊ မဇ္ဈေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော။ ဧဝံ အန္တိမော၊ ဟေဋ္ဌိမော၊ ဥပရိမော၊ ဩရိမော၊ ပါရိမော၊ ပစ္ဆိမော၊ အဗ္ဘန္တရိဓော၊ ပစ္စန္တိမော။

ဘဝတ္ထေ ကဏအာဒယော ဟောန္တိ။ ကဏ-ကုသိနာရာယံ ဘဝေါ ကောသိနာရကော၊ မာဂဓကော၊ အာရညကော ဝိဟာရော၊ ရာဇဂဟကော၊ ကောသမ္ဗကော၊ ဣန္ဒပတ္တကော၊ ကာပိလကော၊ ဘာရုကစ္ဆကော၊ နာဂရကော။ အင်္ဂေသု ဇာတော အင်္ဂကော၊ ကောသလကော၊ ဝေဒေဟကော၊ ကမ္ဗောဇကော၊ ဂန္ဓာရကော၊ သောဝီရကော၊ သိန္ဓဝကော၊ အဿကော ဣစ္စာဒိ။ ဏေယျ-ဂင်္ဂေယျော၊ ပဗ္ဗတေယျော၊ ဝါနေယျော။ ဏေယျက-ကောသလေယျကော ¶ ၊ ဗာရာဏသေယျကော၊ စမ္ပေယျကော၊ သိလာယ ဇာတံ သေလေယျကံ၊ မိထိလေယျကော။ ဗာရာဏသေယျကောတျာဒီသု ‘‘ဒိဿန္တ+ညေပိ ပစ္စယာ’’တိ ဧယျကော၊ ဧဝံ ဥပရိ သုတ္တေ ဒဿိတပစ္စယတော ဝိသုံ ပစ္စယေ ဒဿိတေ ဣမိနာ သုတ္တေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယ-ဂမ္မော၊ ယမှိ အကာရလောပေ ပုဗ္ဗရူပံ ရဿော စ။ ဒိဗ္ဗော။ ဣယ-ဥဒရိယော၊ ဒိဝိယော၊ ပဉ္စာလိယော၊ ဗောဓိပက္ခိယော၊ လောကိယော။

သတ္တမျန္တာ ဘဝတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ သရဒေ ဘဝေါ သာရဒိကော ဒိဝသော၊ သာရဒိကာ ရတ္တိ။

၂၇။ တ+မဿ သိပ္ပံ သီလံ ပဏျံ ပဟရဏံ ပယောဇနံ

ပဌမန္တာ သိပ္ပာဒိဝါစကာ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ ဝီဏာဝါဒနံ သိပ္ပ+မဿ ဝေဏိကော၊ ဝီဏာဝါဒနံ အဘေဒေါပစာရေန ဝီဏာ နာမ။ မောဒိင်္ဂိကော၊ ဝံသိကော။ ပံသုကူလဓာရဏံ သီလ+မဿ ပံသုကူလိကော၊ တေစီဝရိကော။ ဂန္ဓော ပဏျ+မဿ ဂန္ဓိကော၊ တေလိကော၊ ဂေါဠိကော၊ ပူဝိကော၊ ပဏ္ဏိကော၊ တမ္ဗုလိကော၊ လောဏိကော။ စာပေါပဟရဏ+မဿ စာပိကော၊ တောမရိကော၊ မုဂ္ဂရိကော၊ မောသလိကော။ ဥပဓိ=က္ခန္ဓာဒိ ပယောဇန+မဿ ဩပဓိကံ၊ သာတိကံ၊ သာဟဿိကံ။

၂၈။ တံ ဟန္တ+ရဟတိ ဂစ္ဆတု+ဉ္ဆတိ+စရတိ

ဒုတိယန္တာ ဟန္တီတိ ဧဝမာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ ပက္ခိနော ဟန္တီတိ ပက္ခိကော၊ သာကုဏိကော၊ မာယူရိကော၊ မစ္ဆေ ဟန္တီတိ မစ္ဆိကော၊ မေနိကော။ မိဂေ ဟန္တီတိ မာဂဝိကော၊ ဝကာရာဂမော ¶ ။ မိဂဿ ‘‘တဒမိနာ’’ဒိနာ မဂဝါဒေသေပိ မာဂဝိကော။ ဩရဗ္ဘိကော၊ ဟာရိဏိကော။ သူကရိကောတိ ဣကော။ သတ+မရဟတီတိ သာတိကံ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကံ၊ ဧဟိ ပဿ ဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ ဧတ္ထ တျာဒျန္တသမုဒါယတော အနုကရဏတ္တာ ဝါ တဒ္ဓိတဿ အဘိဓာနလက္ခဏတ္တာ ဝါ ဗဟုလံဝိဓာနေန ဝါ ပစ္စယော။ သာဟဿိကော၊ ကုမ္ဘိကော၊ ဒေါဏိကော၊ အဒ္ဓမာသိကော၊ ကဟာပဏိကော၊ အာသီတိကာ ဂါထာ၊ နာဝုတိကာ။ သဟဿိယောတိ ဣယော။ ပရဒါရံ ဂစ္ဆတီတိ ပါရဒါရိကော၊ မဂ္ဂိကော၊ ပညာသယောဇနိကော၊ ပထိကော။ ဗဒရေ ဥဉ္ဆတီတိ ဗာဒရိကော၊ သာမာကိကော။ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မိကော၊ အဓမ္မိကော။

ကတာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော။ ကာယေန ကတံ ကာယိကံ၊ ဝါစသိကံ၊ မာနသိကံတိ သကာဂမော။ ဝါတေန ကတော အာဗာဓော ဝါတိတော၊ သေမှိကော၊ ပိတ္တိကော။ သတေန ကီတံ သာတိကံ၊ သာဟဿိကံ၊ ဝတ္ထေန ကီတံ ဝတ္ထိကံ၊ ကုမ္ဘိကံ၊ သောဝဏ္ဏိကံ၊ ဃာတိကံ။ မူလတောဝ ပစ္စယော၊ အမူလဝါစိတ္တာ ဒေဝဒတ္တေန ကီတောတိ န ဟောတိ၊ တဒတ္ထာပ္ပတီတိယာ။ ဝရတ္ထာယ ဗဒ္ဓါ ဝါရတ္တိကော၊ အာယသိကော၊ ပါသိကော၊ သုတ္တိကော။ ဃတေန အဘိသင်္ခတံ သံသဋ္ဌံ ဝါ ဃာတိကံ၊ ဂေါဠိကံ၊ ဒဓိကံ၊ မာရီစိကံ။ ဇာလေန ဟတော ဟန္တီတိ ဝါ ဇာလိကော၊ ဗာလိသိကော။ အက္ခေဟိ ဇိတံ အက္ခိကံ ဓနံ၊ သာလာကိကံ၊ တိန္ဒုကိကော၊ အမ္ဗဖလိကော။ အက္ခေဟိ ဇယတိ ဒိဗ္ဗတိ ဝါ အက္ခိကော။ ခဏိတ္တိယာ ခနတီတိ ¶ ခါဏိတ္တိကော၊ ကုဒ္ဒါလိကော။ ဒေဝဒတ္တေန ဇိတံ၊ အင်္ဂုလျာ ခနတီတိ န ဟောတိ၊ တဒတ္ထာနဝဂမာ။ ဥဠုမ္ပေန တရတီတိ ဩဠုမ္ပိကော၊ ဥဠုမ္ပိကောတိ ဣကော။ ကုလ္လိကော၊ ဂေါပုစ္ဆိကော၊ နာဝိကော။ သကဋေန စရတီတိ သာကဋိကော၊ ရထိကော။ ပရပ္ပိကောတိ ဣကော။ ခန္ဓေန ဝဟတီတိ ခန္ဓိကော။ အံသိကော၊ သီသိကောတိ ဣကော။ ဝေတနေန ဇီဝတီတိ ဝေတနိကော၊ ဘတိကော၊ ကယိကော၊ ဝိက္ကယိကော၊ ကယဝိက္ကယိကောတိ ဣကော။

စတုတ္ထျန္တာ သံဝတ္တတီတိ အသ္မိံ အတ္ထေဏိကော ဟောတိ။ ပုနဗ္ဘဝါယ သံဝတ္တတီတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကော၊ ဣတ္ထိယံ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ။ လောကာယ သံဝတ္တတီတိ လောကိကော။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ၊ သဂ္ဂါယ သံဝတ္တတီတိ သောဝဂ္ဂိကော၊ သဿော+ဝက တဒမိနာဒီပါဌာ။ ဓနာယ သံဝတ္တတီတိ ဓညံ။

ပဉ္စမျန္တာ သမ္ဘူတ+မာဂတန္တိ ဧတေသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ မာတိတော သမ္ဘူတ+မာဂတံဝါ+တိ ဧတ္ထ ‘‘မာတိတော စ ဘဂိနိယံစ္ဆော’’တိ ‘‘မာတိတော’’တိ ဘာဂေန ဥဿ ဣမှိ ဝါကျံ၊ ရဿဒွိတ္တေသု မတ္တိကံ၊ ပေတ္တိကံ။ ဏျ+ရိယဏ+ရျပစ္စယာပိ ဒိဿန္တိ။ သုရဘိတော သမ္ဘူတံ သောရဘျံ။ ယမှိ ထညံ။ ဥဘယတ္ထ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ လောပေါ။ ရိယဏ-ပိတုတော သမ္ဘူတော ပေတ္တိယော၊ မာတိယော၊ ‘‘ရာနုဗန္ဓေ+န္တသရာဒိဿာ’’တိ ဥလောပေါ၊ မတ္တိယော။ ရျမှိ-ဥလောပေါ၊ စဝဂ္ဂပုဗ္ဗရူပါနိ၊ မစ္စော ဝါ။

၃၂။ တတ္ထ ဝသတိ ဝိဒိတော ဘတ္တော နိယုတ္တော

သတ္တမျန္တာ ¶ ဝသတီတွေဝမာဒီသွ+တ္ထေသု ဏိကော ဟောတိ။ ရုက္ခမူလေ ဝသတီတိ ရုက္ခမူလိကော၊ အာရညိကော၊ ရာဇဂဟိကော၊ မာဂဓိကော၊ သောသာနိကော။ လောကေ ဝိဒိတော လောကိကော။ စတုမဟာရာဇေသု ဘတ္တာ စာတုမ္မဟာရာဇိကာ။ ဒွါရေ နိယုတ္တော ဒေါဝါရိကော၊ ဒဿောက တဒမိနာဒိပါဌာ။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော။ ဣကေ-နဝကမ္မိကော၊ အာဒိကမ္မိကော။ ကိယေ-ဇာတိကိယော၊ အန္ဓကိယော။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ။ သင်္ဃဿ ဣဒံ သင်္ဃိကံ၊ ပုဂ္ဂလိကံ၊ သကျပုတ္တိကော၊ နာဋပုတ္တိကော၊ ဇေနဒတ္တိကော။ ကိယေ-သဿ ဣဒံ သကိယော၊ ပရကိယော။ နိယေအတ္တနိယံ။ ကေ-သကော၊ ရညော ဣဒံ ရာဇကံ ဘဏ္ဍံ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ဏော ဟောတိ။ ကစ္စာယနဿ ဣဒံ ကစ္စာယနံ၊ ဗျာကရဏံ၊ သောဂတံ သာသနံ၊ မာဟိသံ မံသာဒိ။

ဂဝါဒီဟိ ဆဋ္ဌိယန္တေဟိ ဣဒ+မိစ္စ+သ္မိံ အတ္ထေ ယော ဟောတိ။ ဂုန္နံ ဣဒံ ဂဗျံ၊ အဝင၊ မံသာဒိ။ ဣလောပေ ကဗ္ဗံ။ ဒုနော ဣဒံ ဒဗ္ဗံ။

‘‘ပိတိတော ¶ မာတိတော’’တိ တေန တေန သုတ္တနိပါတေနေဝ ဥဿ ဣ။ ပိတုသဒ္ဒါ တဿ ဘာတရိ ရေယျဏ။ ပိတု ဘာတာ ပေတ္တေယျော။

မာတုတော စ ပိတုတော စ တေသံ ဘဂိနိယံ စ္ဆော ဟောတိ။ မာတု ဘဂိနိ မာတုစ္ဆာ၊ ပိတု ဘဂိနိ ပိတုစ္ဆာ။ ကထံ ‘‘မာတု ဘာတာ မာတုလော’’တိ၊ ‘‘မာတုလာဒိတွာနီ’’တိ နိပါတနာ လပစ္စယော။

မာတာပိတူဟိ တေသံ မာတာပိတူသွာ+မဟော ဟောတိ။ မာတု မာတာ မာတာမဟီ၊ မာတု ပိတာ မာတာမဟော။ ပိတု မာတာ ပိတာမဟီ၊ ပိတု ပိတာ ပိတာမဟော။ န ယထာသင်္ချံ ပစ္စေကာဘိသမ္ဗန္ဓတော ဝိသုံ ဝိသုံ မာတာပိတုသဒ္ဒေဟိ တေသံ မာတာပိတုန္နံ အတ္ထေ ပစ္စယော ဟောတိ။

မာတာပိတူဟိ ဟိတေ ရေယျဏ ဟောတိ။ မာတု ဟိတော မတ္တေယျော၊ ပေတ္တေယျော။

၄၀။ နိန္ဒာ+ညာတ+ပ္ပ ပဋိဘာဂ ရဿ ဒယာ သညာသု ကော

နိန္ဒာဒီသွ+တ္ထေသု နာမသ္မာ ကော ဟောတိ။ နိန္ဒာယံ-နိန္ဒိတော မုဏ္ဍော မုဏ္ဍကော၊ ဧဝံ သမဏကော၊ ပဏ္ဍိတကော၊ ဗြာဟ္မဏကော ¶ ၊ ဝေယျာကရဏကော။ အညာတေ-ကဿာ+ယံ အဿော အဿကော၊ ပယောဂသာမတ္ထိယာ သမ္ဗန္ဓိဝိသေသာနာဝဂမော+ဝဂမျတေ။ အပ္ပတ္ထေ-အပ္ပကံ တေလံ တေလကံ၊ ဃတကံ။ ပဋိဘာဂတ္ထေ-ဟတ္ထီ ဝိယ ဟတ္ထိကော၊ အဿကော၊ ဗလီဗဒ္ဓကော။ ‘‘ဣမေ နော ဟတ္ထိကာ အဿာ၊ ဗလီဗဒ္ဓါ စ နော ဣမေ’’တျာဒိပါဌေ ‘‘လောပေါ’’တိ ကပစ္စယလောပေန ဝါ အဘေဒေါပစာရေန ဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဣမေ စ ဒါရုအာဒီဟိ ကတရူပါနိ။ ရဿေရဿော မာနုသော မာနုသကော၊ ရုက္ခကော၊ ပိလက္ခကော။ ဒယာယံ-ဒယိတော=နုကမ္ပိတော ပုတ္တော ပုတ္တကော၊ ဝစ္ဆကော။ သညာယံ-မောရော ဝိယ မောရကော၊ ကတကော၊ ဘတကော။

ပဌမန္တာ အဿေတိ အသ္မိံ အတ္ထေ ဏိကော ဟောတိ ကော စ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ ဒေါဏာဒီနံ ပရိမိတဝီဟာဒီနံ ကရဏတ္တာ ‘‘ပရိမီယန္တျ+နေနာတိ ပရိမာဏ’’န္တိ ဟောတိ။ ဒေါဏော ပရိမာဏ+မဿာတိ ဒေါဏိကော ဝီဟိ၊ ခါရသတိကော၊ ခါရသဟဿိကော၊ အာသီတိကော ဝယော၊ ဥပဍ္ဎကာယော ပရိမာဏ+မဿ ဥပဍ္ဎကာယိကံ ဗိမ္ဗောဟနံ။ ပဉ္စကံ၊ ဆက္ကံ။

ယာဒီဟိ ပဌမန္တေဟိ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ တ္တကော ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ ယံ ပရိမာဏ+မဿ ယတ္တကံ၊ တတ္တကံ၊ ‘‘ဧတဿေဋ တ္တကေ’’တိ ဧတဿ ဧဋ၊ ဧတ္တကံ။ အာဝတကေ-ယံ ပရိမာဏ+မဿ ယာဝတကော၊ တာဝတကော။

သဗ္ဗတော ¶ ပဌမန္တာ ယာဒီဟိ စ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ အာဝန္တု ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပဌမန္တံ ပရိမာဏံ ဘဝတိ။ သဗ္ဗံ ပရိမာဏ+မဿ သဗ္ဗာဝန္တံ၊ ‘‘အံငံ နပုံသကေ’’တိ အံ။ ယာဝန္တံ၊ တာဝန္တံ။

၄၄။ ကိမှာ ရတိ+ရီဝ+ရီဝတက+ရိတ္တကာ

ကိမှာ ပဌမန္တာ အဿေတိ ဆဋ္ဌျတ္ထေ ရတိ+ရီဝ+ရီဝတက+ရိတ္တကာ ဟောန္တိ။ ကိံသင်္ချာနံ ပရိမာဏ+မေသံ ကတိ၊ ရာနုဗန္ဓတ္တာ ဣံဘာဂလောပေါ။ ကီဝ၊ ကီဝတကံ၊ ကိတ္တကံ။ ရီဝန္တော သဘာဝတော အသံချော။

သဉ္ဇာတတ္ထေ ဣတော။ တာရကာ သဉ္ဇာတာ အဿ တာရကိတံ ဂဂနံ၊ ပုပ္ဖာနိ သဉ္ဇာတာနိ အဿ ပုပ္ဖိတော ရုက္ခော၊ ပလ္လဝိတာ လတာ။

ပဌမန္တာ မာနဝုတ္တိတော အဿေတိ အသ္မိံ အတ္ထေ မတ္တော ဟောတိ။ ပလံ ဥမ္မာန+မဿ ပလမတ္တံ။ ဟတ္ထော ပဏာမ+မဿ ဟတ္ထမတ္တံ။ သတံ မာန+မဿ သတမတ္တံ။ ဒေါဏော ပရိမာဏ+မဿ ဒေါဏမတ္တံ။ အဘေဒေါပစာရာ ဒေါဏောတိပိ ဟောတိ။ မီယတေ+နေနာတိ မာနံ၊ မာနဿ သမ္ဗန္ဓိတ္တာ ဆဋ္ဌျန္တဘူတာနမေဝ ဝိဓိ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ –

ဥဒ္ဓမာနန္တု ¶ ဥမ္မာနံ၊ ပရိမာဏန္တု သဗ္ဗတော၊

ပမာဏံ ဟောတိ အာယာမော၊ သံချာသေသော တု သဗ္ဗတော။

ဥဒ္ဓမာနဝုတ္တိတော တဂ္ဃော ဟောတိ မတ္တော စ။ ဇဏ္ဏု ပရိမာဏ+မဿ ဇဏ္ဏုတဂ္ဃံ၊ ဇဏ္ဏုမတ္တံ။

ပုရိသာ ဏော ဟောတိ မတ္တာဒယော စ။ ပုရိသော ပရိမာဏ+မဿ ပေါရိသံ၊ ပုရိသမတ္တံ+ပုရိသတဂ္ဃံ။

ဥဘဒွိတီဟိ အဝယဝဝုတ္တီဟိ အယော ဟောတိ။ ဥဘော အံသာ အဿ ဥဘယံ၊ ဒွယံ၊ တယံ။ အံသသမ္ဗန္ဓေန သမုဒါယေ ဝိဓိ ဟောတီတိ န ဥဘယာဒိတော ဗဟုဝစနန္တိ စေ၊ ‘‘ရာဟုနော သိရော’’ တျာဒေါ အဘေဒေပိ ဘေဒဝိဝက္ခာယ လဗ္ဘမာနတော ဗဟုဝစနံ ဟောတေဝ။

၅၀။ သင်္ချာယ သစ္စု+တီ+သာ+သ+ဒသန္တာယာ+ဓိကာ+သ္မိံ သတသဟဿေ ဍော

သတျန္တာယ ဥတျန္တာယ ဤသန္တာယ အာသန္တာယ ဒသန္တာယ သင်္ချာယ ပဌမန္တာယ အသ္မိန္တိ သတ္တမျတ္ထေ ဍော ဟောတိ၊ သာ စေ ¶ သင်္ချာ အဓိကာ ဟောတိ၊ ယ+ဒသ္မိန္တိ၊ တံ စေ သတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ ဟောတိ။ ဝီသတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတေတိ ဝီသံသတံ။

ဍေ ပရေ သတျန္တဿ တိကာရဿ လောပေါ ဟောတိ။ ဧကဝီသံသတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ။ တိံသတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတာဒိကေတိ တိံသသတံ ဧကတိံသသတံ ဣစ္စာဒိ။ ဥတျန္တာယနဝုတိ အဓိကာ အသ္မိံ သတာဒိကေတိ နဝုတံသတံ သဟဿံ သတသဟဿံ ဝါ။ ဤသန္တာယ-စတ္တာလီသံ အဓိကာ အသ္မိံ သတေ သဟဿေ သတသဟဿေတိ စတ္တာလီသသတ+မိစ္စာဒိ။ အာသန္တာယ ဧဝံ၊ ပညာသံသတ+မိစ္စာဒိ။ ဒသန္တာယ-ဧကာဒသံသတ+မိစ္စာဒိ။

ဆဋ္ဌိယန္တာယေ+ကာဒသာဒိကာယ သံချာယ ဍော ဟောတိ ပူရဏတ္ထေ ဝိဘာသာ။ သာ သံချာ ပူရိယတေ ယေန တံ ပူရဏံ။ ဧကာဒသန္နံ ပူရဏော ဧကာဒသော။ အညတြ ‘‘မ ပဉ္စာဒိကတီဟီ’’တိ မော၊ ဧကာဒသမော။ ဝီသတိယာ ပူရဏော ဝီသော ဝီသတိမော၊ တိံသော၊ တိံသတိမော။ ဝါသဒ္ဒဿ ဝဝတ္ထိတဝိဘာသတ္တာ နိစ္စံ စတ္တာလီသော ပညာသော။

မပစ္စယေ ပဉ္စမော၊ ပဉ္စမီ။ သတ္တမော၊ သတ္တမီ။ အဋ္ဌမော၊ အဋ္ဌမီ။ ကတိမော၊ ကတိမီ ဣစ္စာဒိ။

သတာဒီနံ ¶ မော စ အန္တာဒေသော ဣ စ။ သတဿ ပူရဏော သတိမော၊ သဟဿိမော။

ဆသဒ္ဒါ ပူရဏတ္ထေ ဋ္ဌ+ဋ္ဌမာ။ ဆန္နံ ပူရဏော ဆဋ္ဌော၊ ဆဋ္ဌမော။ ဣတ္ထိယံ ဆဋ္ဌီ၊ ဆဋ္ဌမီ။ ‘‘စတုတ္ထဒုတိယေသွေ+သံ တတိယပဌမာ’’တိ နိပါတနာ ပူရဏတ္ထေ ဒွိတော တိယော ဒွိဿ ဒု စ၊ တိစတူဟိ တိဿ အ၊ တိယ+တ္ထာ စ ယထာက္ကမံ၊ ဒုတိယော တတိယော၊ စတုတ္ထော။

‘‘သတိ ဗျဘိစာရေ ဝိသေသနံ သာတ္ထကံ’’တိ ဉာယာ သံချာတော ဝိသေသေတုံ ‘‘အသဟာယေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကသ္မာ အသဟာယတ္ထေ က+အာကီ ဟောန္တိ ဝါ။ ဧကောဝ ဧကကော၊ ဧကာကီ၊ ဧကော ဝါ။

ဝစ္ဆာဒီနံ သဘာဝဿ တနုတ္တေ=ကိဉ္စိမတ္တာဝသေသေ တရော ဟောတိ။ သော=သကော ဘာဝေါ သဘာဝေါ အတ္တနိယပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ သုသုတ္တဿ တနုတ္တေ ဝစ္ဆတရော၊ ဣတ္ထိယံ ဝစ္ဆတရီ။ ယောဗ္ဗနဿ တနုတ္တေ ဩက္ခတရော။ ဩက္ခာ=ဒုတိယဝယဋ္ဌဂေါဏော။ အဿဘာဝဿ တနုတ္တေ အဿတရော။ ဂါဝေါတိ ဇာတိသာမတ္ထိယဿ တနုတ္တေ ဥသဘတရော။ ဧတ္ထ တနုတ္တံ အပ္ပဗလတာ။

ကိံသဒ္ဒါ ¶ နိဒ္ဓါရဏေ ရတရ+ရတမာ ဟောန္တိ။ ကော ဧဝါတိ ကတရော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော၊ ကတရော ဘဝတံ ကဋ္ဌော။ ကတမော ဘဝတံ ဒေဝဒတ္တော၊ ကတမော ဘဝတံ ကဋ္ဌော။ ဘာရဒွါဇာနံ ကတမော+သိ ဗြဟ္မေ။

ဒတ္တေ+ဘိဓေယျေ လ+ဣယာ ဟောန္တိ ဗဟုလာဓိကာရာ မနုဿသညာယံ။ ဒေဝေန ဒတ္တော ဒေဝလော ဒေဝိယော၊ ဗြဟ္မလော ဗြဟ္မိယော။ သီဝလော သီဝိယော သိဿ ဒီဃော။ ဒေဝ+ဗြဟ္မ+သိဝါတိ တန္နာမကာ မနုဿာ။ (ရတ္တမိစ္စာဒိအနေကတ္ထတဒ္ဓိတံ)။

၅၉။ တဿ ဘာဝကမ္မေသုတ္တ+တာ+တ္တန+ဏျ+ဏေယျ+ဏိ+ယ+ဏိယာ

ဆဋ္ဌိယန္တာ ဘာဝေ ကမ္မေ စ တ္တာဒယော ဟောန္တိ ဗဟုလံ။ န သဗ္ဗေ ပစ္စယာ သဗ္ဗတော ဟောန္တိ အညတြတ္တ+တာဟိ။ ဘဝန္တိ ဧတသ္မာ ဗုဒ္ဓိသဒ္ဒါတိ ဘာဝေါ သဒ္ဒပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

ဟောန္တျ+သ္မာ သဒ္ဒဗုဒ္ဓီတိ၊ ဘာဝေါ တံ သဒ္ဒဝုတ္တိယာ၊

နိမိတ္တဘူတံ နာမဉ္စ၊ ဇာတိ ဒဗ္ဗံ ကြိယာ ဂုဏောတိ။

နီလဿ ပဋဿ ဘာဝေါ နီလတ္တံ နီလတာတိ ဂုဏော ဘာဝေါ။ ဧတ္ထ နီလဂုဏဝသေန ပဋေ နီလသဒ္ဒဿ ဝုတ္တိယာ ပဋဗုဒ္ဓိယာ နိမိတ္တံ ဘာဝေါ နာမ။ နီလဿ ဂုဏဿ ဘာဝေါ နီလတ္တံ နီလတာတိ နီလဂုဏဇာတိ၊ ဧတ္ထ နီလဂုဏဇာတိ နိမိတ္တံ ဟုတွာ နီလသဒ္ဒဿ ဂုဏဝုတ္တိယာ ¶ နီလဂုဏဇာတိ နိမိတ္တံ။ ဂေါတ္တံ ဂေါတာတိ ဂေါဇာတိ၊ ဧတ္ထ ဇာတိသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗဝုတ္တိယာ သတိ ဇာတိ နိမိတ္တံ။ ပါစကဿ ဘာဝေါ ပါစကတ္တံတိ ကြိယာသမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ၊ ဧတ္ထ ပစနကြိယာသမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ။ ဒဏ္ဍိတ္တံ ဝိသာဏိတ္တံ ရာဇပုရိသတ္တံတိ ဒဏ္ဍ+ဝိသာဏ+ရာဇဒဗ္ဗာနံ သမ္ဗန္ဓိတ္တံ ဘာဝေါ၊ ဒဏ္ဍီတျာဒိသဒ္ဒပဝတ္တိယာ နိမိတ္တတ္တာ။

ဒေဝဒတ္တဿ ဘာဝေါ ဒေဝဒတ္တတ္တံ၊ စန္ဒတ္တံ၊ သူရိယတ္တံတိ တဒဝတ္ထာ ဝိသေသသာမညံ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ဗာလတာဒိအဝတ္ထာဘေဒေါ၊ စန္ဒဿ ကလာဒိအဝတ္ထဘေဒေါ စ၊ သူရိယဿ မန္ဒပဋုတာဒိအဝတ္ထာဘေဒေါ စ သာမညံ၊ တဒေတ္ထ နိမိတ္တံ။ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနပဒတ္ထာနံ ဝိသယဘူတသညာသဒ္ဒါနံ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ ဝုတ္တံ။ အာကာသတ္တံ အဘာဝတ္တံတိ၊ တတ္ထ ဃဋာကာသ+ပီဌရာကာသ၊ ပဋာဘာဝ+ဃဋာဘာဝါဒိနာ ဥပစရိတဘေဒသာမညံ ဘာဝေါ။

တ္တန-ပုထုဇ္ဇနတ္တနံ။ ဝေဒနာယ ဘာဝေါ ဝေဒနတ္တနံ၊ ရဿော။ ဧဝံ ဇာယတ္တနံ၊ ဇာရတ္တနံ။

ဏျ-အလသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ အာလသျံ၊ ဧတ္ထ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အ-လောပေ ‘‘သရာန+မာဒိဿာ’’ဒိနာ အာကာရော၊ ဧဝ+မုပရိ စ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဘာဝေါ ဗြဟ္မညံ၊ ညကာရပုဗ္ဗရူပါနိ။ စာပလျံ၊ နေပုညံ၊ ပေသုညံ၊ ရညော ဘာဝေါ ရဇ္ဇံ၊ အာဓိပစ္စံ၊ ဒါယဇ္ဇံ၊ ဝေသမ္မံ၊ ဝေသမံ၊ ဏပစ္စယော။ သခိနော ဘာဝေါ သချံ၊ ဝါဏိဇ္ဇံ၊ အာရောဂျံ၊ ဩဒဂျံ၊ အာနဏျံ၊ ဒုဗ္ဗလျံ၊ ဗလျံ၊ ပဏ္ဍိစ္စံ၊ ဗာဟုဿစ္စံ၊ ပေါရောဟိစ္စံ။ မုဋ္ဌဿတိဿ ဘာဝေါ မုဋ္ဌဿစ္စံ၊ ဣလောပေါ။ ကောသလ္လံ၊ ဝေပုလ္လံ။ သမာနဿ ဘာဝေါ သာမညံ၊ ပေရိဿံ၊ သောမနဿံ၊ ဒေါမနဿံ၊ သောဝစဿံ၊ ဒေါဝစဿံ၊ နိပကဿ ¶ ဘာဝေါ နေပက္ကံ၊ အာဓိက္ကံ၊ ဒုဘဂဿ ဘာဝေါ ဒေါဘဂ္ဂံ၊ သရူပဿ ဘာဝေါ သာရုပ္ပံ၊ ဩပမ္မံ၊ သောခုမ္မံ၊ တထဿ ဘာဝေါ တစ္ဆံ။ ဒုမ္မေဓဿ ဘာဝေါ ဒုမ္မေဇ္ဈံ။ ဘေသဇဿ ဘာဝေါ ဘေသဇ္ဇံ၊ ဗျာဝဋဿ ကမ္မံ ဝေယျာဝစ္စံ ယထာ ဝေယျာကရဏံ။

ဏေယျ-သုစိနော ဘာဝေါ သောစေယျံ၊ အာဓိပတေယျံ၊ ကပိဿ ဘာဝေါ ကာပေယျံ။ သဌဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ သာဌေယျံ။

ဏ-ဂရူနံ ဘာဝေါ ဂါရဝံ၊ ဥ အဝင။ ပါဋဝံ၊ အဇ္ဇဝံ၊ မဒ္ဒဝံ၊ ‘‘ကောသဇ္ဇာ’’ဒိနာ ဥဿ အတ္တံ ဒွိတ္တဉ္စ။ ပရမာနံ ဘာဝေါ ပါရမီ၊ ဝီပစ္စယော။ သမဂ္ဂါနံ ဘာဝေါ သာမဂ္ဂီ။

ဣယ-အဓိပတိနော ဘာဝေါ အဓိပတိယံ၊ ပဏ္ဍိတိယံ၊ ဗဟုဿုတိယံ၊ နဂ္ဂိယံ၊ သူရိယံ။

ဏိယ-အလသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ အာလသိယံ၊ တာလုသိယံ၊ မန္ဒိယံ၊ ဒက္ခိယံ၊ ပေါရောဟိတိယံ၊ ဝေယျတ္တိယံ။

ကထံ ရာမဏီယကံတိ၊ သကတ္ထေ ကန္တာ ဏေန သိဒ္ဓါ။ ကမ္မံ=ကြိယာ၊ တတ္ထ အလသဿ ကမ္မံ အလသတ္တံ အလသတာ အလသတ္တနံ အာလသျံ အာလသိယံ ဝါ။

သကတ္ထေပိ ယထာယောဂံ တ္တာဒယော ဟောန္တိ။ ယထာဘူတမေဝ ယထာဘုစ္စံ၊ ကာရုညံ၊ ပတ္တကလ္လံ။ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ၊ ဧတ္ထ အကာရလောပေါ၊ တဿ စေ ပုဗ္ဗရူပေ စ ကတေ ‘‘တဒမိနာ’’ဒိနာ နဿ ညော စ လောပေါ စ ဟောတိ၊ ကာယပါဂုညတာ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ¶ ဝဒ္ဓါ ဒါသာ စ ဗျော ဟောတိ ဘာဝကမ္မေသု။ ဝဒ္ဓဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဝဒ္ဓဗျံ၊ ဝဒ္ဓတာ။ ဒါသဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဒါသဗျံ၊ ဒါသျံ၊ ဒါသတာ။ ကထံ ဝဒ္ဓဝံတိ၊ ဏေ ဝါဂမော။

ဆဋ္ဌိယန္တာ ယုဝသဒ္ဒါ ဘာဝကမ္မေသု နဏ ဝါ ဟောတိ ဝဿ ဗော စ။ ယုဝဿ ဘာဝေါ ယောဗ္ဗနံ၊ ယုဝတ္တံ ယုဝတာ ဝါ။

ဘာဝေ ဝါ ဣမော။ အဏုနော ဘာဝေါ အဏိမာ၊ လဃိမာ၊ မဟတော ဘာဝေါ မဟိမာ။ ကိသဿ ဘာဝေါ ကသိမာ။

ဣမမှိ မဟတော မဟော စ ကိသဿ ကသာဒေသော စ ဟောတိ။

ကြိယာဝါစကသဒ္ဒတော ဣမော၊ ပါကေန နိဗ္ဗတ္တံ ပါကိမံ၊ သေကိမံ။

၁၂၇။ ကောသဇ္ဇာ+ဇ္ဇဝ+ပါရိသဇ္ဇ+သောဟဇ္ဇ+မဒ္ဒဝါ+ရိဿာ+သဘာ+ဇည+ထေယျ+ ဗာဟုသစ္စာ

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ ဏာနုဗန္ဓေ။ ကုသီတဿ ဘာဝေါတိ ဘာဝေ ဏျော ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဤဿ အကာရေ စ တဿ ဇေ စ ¶ ကတေ ယဿ ပုဗ္ဗရူပံ၊ ကောသဇ္ဇံ။ ဥဇုနော ဘာဝေ အဇ္ဇဝံတိ ဏော၊ ဣမိနာ ဥဿ အတ္တံ၊ ‘‘ဥဝဏ္ဏဿာ+ဝင သရေ’’တိ အဝငအာဒေသေ ဇဿ ဒွိတ္တံ။ ပရိသာသု သာဓူတိ ဝါကျေ ‘‘ဏျော တတ္ထ သာဓူ’’တိ ဏျော၊ ဣမိနာ ဇာဂမော စ၊ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ’’တိ အာဿ ရဿေ စ ကတေ ဇဿ ပုဗ္ဗရူပံ၊ ပါရိသဇ္ဇော။ ဣမိနာ ကမေန ဝါကျေနေဝ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုဟဒယောဝ သုဟဇ္ဇော၊ တဿ ဘာဝေါ သောဟဇ္ဇံ၊ ဣမိနာ အယလောပေါ။ မုဒုနော ဘာဝေါ မဒ္ဒဝံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အတ္တံ။ ဣသိနော ဣဒံ ဘာဝေါ ဝါ အာရိဿံ၊ ဏျပစ္စယေ ဣမိနာ အာရဉာဂမေ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ အန္တဣကာရလောပေါ စ။ ဥသဘဿ ဣဒံ ဘာဝေါ ဝါ အာသဘံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အာ။ အာဇာနီယဿ ဘာဝေါ အာဇညံ၊ ဣမိနာ ယလောပေ ‘‘လောပေါ+ဝဏ္ဏိ+ဝဏ္ဏာနံ’’တိ ဤကာရလောပေါ။ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ ဣမိနာ နဿ ယကာရော။ ဗဟုဿုတဿ ဘာဝေါ ဗာဟုသစ္စံ၊ ဣမိနာ ဥဿ အကာရော သံယောဂါဒိလောပေါ။ (ဘာဝတဒ္ဓိတံ)။

အတိသယေ ဝတ္တမာနတော ဟောန္တေ+တေ ပစ္စယာ။ အတိသယေန ပါပေါ ပါပတရော ပါပတမော ပါပိဿိတော ပါပိယော ပါပိဋ္ဌော၊ ဣတ္ထိယံ ပါပတရာ ဣစ္စာဒိ။ အတိသယပ္ပစ္စယန္တာပိ အတိသယပ္ပစ္စယော၊ အတိသယေန ပါပိဋ္ဌော ပါပိဋ္ဌတရော ပါပိဋ္ဌတမော။ ဧဝံ ပဋုတရော ပဋုတမော၊ ပဋိဿိကော၊ ပဋိယော၊ ပဋိဋ္ဌော၊ ဝရတရော ဣစ္စာဒိ ပဏီတတရော ဣစ္စာဒိ စ။

ဝုဒ္ဓဿ ¶ ဇော ဟောတိ ဣယဣဋ္ဌေသု။ အတိသယေန ဝုဒ္ဓါ ဇေယျော ဇေဋ္ဌော၊ ဇာဒေသေ ပုဗ္ဗသရလောပေ လုတ္တာ သရာ ဣဿ ဧကာရေ စ ယဿ ဒွိတ္တံ။

၁၃၆။ ဗာဠှ+န္တိက+ပသတ္ထာနံ သာဓ+နေဒ+သာ

ဣယဣဋ္ဌေသု ဗာဠှ+န္တိက+ပသတ္ထာနံ သာဓ+နေဒ+သာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ အတိသယေန ဗာဠှော သာဓိယော သာဓိဋ္ဌော။ အတိသယေန အန္တိကော နေဒိယော နေဒိဋ္ဌော။ အတိသယေန ပသတ္ထော သေယျော သေဋ္ဌော၊ ပုဗ္ဗေဝ သရေ လုတ္တေ ဣဿ ဧ ဒွိတ္တဉ္စ။

ဣယဣဋ္ဌေသု အပ္ပယုဝါနံ ကဏ+ကနာ ဟောန္တိ ယထာက္ကမံ။ အတိသယေန အပ္ပော ကဏိယော ကဏိဋ္ဌော။ အတိသယေန ယုဝါ ကနိယော ကနိဋ္ဌော။

၁၃၈။ လောပေါ ဝီ+မန္တု+ဝန္တူနန္တိ

ဣယဣဋ္ဌေသု ဝီ+မန္တု+ဝန္တူနံ လောပေါ။ အတိသယေန မေဓာဝီ မေဓိယော မေဓိဋ္ဌော။ အတိသယေန သတိမာ သတိယော သတိဋ္ဌော။ အတိသယေန ဂုဏဝါ ဂုဏိယော ဂုဏိဋ္ဌော။ ဧတ္ထ ယထာက္ကမံ မန္တွတ္ထေ ဝီ+မန္တု+ဝန္တု ဟောတိ။

လ္လပစ္စယော ¶ ဟောတိ ဒုတိယန္တာ တန္နိဿိတတ္ထေ။ ဝေဒံ နိဿိတံ ဝေဒလ္လံ။ ဒုဋ္ဌု နိဿိတံ ဒုဋ္ဌုလ္လံ။ ဝေဒန္တိ တုဋ္ဌိ။ ဣလ္လေ သင်္ခါရံ နိဿိတံ သင်္ခါရိလ္လံ။

၆၆။ တဿ ဝိကာရာဝယဝေသု ဏ+ဏိက+ဏေယျ+မယာ

ပကတိယာ ဥတ္တရ+မဝတ္ထန္တရံ ဝိကာရော။ ဆဋ္ဌိယန္တာ နာမသ္မာ ဝိကာရေ+ဝယဝေ စ ဏာဒယော ဟောန္တိ ဗဟုလံ။ ဏ-အယသော ဝိကာရော အာယသံ ဗန္ဓနံ၊ သကာဂမော။ ဥဒုမ္ဗရဿ အဝယဝေါ ဝိကာရော ဝါ ဩဒုမ္ဗရံ ဘသ္မံ ပဏ္ဏံ ဝါ။ ကာပေါတံ မံသံ သတ္တိ ဝါ။ ဏိက-ကပ္ပာသဿ ဝိကာရော ကပ္ပာသိကံ ဝတ္ထံ။ ဏေယျ-ဧဏိဿ ဝိကာရော+ဝယဝေါ ဝါ ဧဏေယျံ။ ကောသာနံ ဝိကာရော ကောသေယျံ ဝတ္ထံ။ မယ-တိဏာနံ ဝိကာရော တိဏမယံ၊ ဒါရုမယံ၊ နဠမယံ၊ မတ္တိကာမယံ၊ သုဝဏ္ဏမယော ရထော၊ ရူပိယမယံ။ ‘‘အညသ္မိံ’’တိ မယော၊ ဂုန္နံ ကရီသံ ဂေါမယံ။

ဝိကာရာဝယဝေသု ဇတုတော ဿဏ ဝါ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝိကာရာဝယဝေသူ’’တိ ဝတ္တန္တေသုပိ ဗဟုလာဓိကာရာ ဝိကာရေယေဝ ဟောတိ။ ဇတုနော ဝိကာရော ဇာတုဿံ ဇတုမယံ။

ဗဟုလံ ပစ္စယလောပေါပိ။ ‘‘ဖလိတဿ ရုက္ခဿ ဖလ+မဝယဝေါ ဝိကာရော စ၊ ပလ္လဝိတဿေဝ ပလ္လဝံ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဖလာဒယော ¶ အဝယဝါ ဝိကာရာ စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဖလပုပ္ဖမူလေသု ဝိကာရာဝယဝေသု-ပိယာလဿ ဖလာနိ ပိယာလာနိ၊ မလ္လိကာယ ပုပ္ဖာနိ မလ္လိကာ၊ ဥသီရဿ မူလံ ဥသီရံ။ တံသဒ္ဒေန ဝါ တဒဘိဓာနံ အဘေဒေါပစာရေန၊ တသ္မာ ပစ္စယလောပံ ဝိနာပိ သိဇ္ဈတိ။

ဆဋ္ဌိယန္တာ သမူဟေ ကဏ+ဏ+ဏိကာ ဟောန္တိ။ ဂေါတ္တပစ္စယန္တာ ကဏ-ရာဇညာနံ သမူဟော ရာဇညကံ၊ မာနုသကံ။ ဥက္ခာဒီဟိ ဥက္ခာနံ သမူဟော ဩက္ခကံ၊ ‘‘သံယောဂေ ကွစီ’’တိ ဩကာရော။ ဩဋ္ဌကံ။ ဥရဗ္ဘာနံ သမူဟော ဩရဗ္ဘကံ။ ရာဇကံ၊ ရာဇပုတ္တကံ၊ ဟတ္ထိကံ၊ ဓေနုကံ၊ မာယူရကံ၊ ကာပေါတကံ၊ မာဟိသကံ။ ဏ-ကာကာနံ သမူဟော ကာကံ၊ ဘိက္ခံ။ ဏိက အစိတ္တာ-အပူပါနံ သမူဟော အာပူပိကံ၊ သံကုလိကံ။

သမူဟတ္ထေ တာ။ ဇနာနံ သမူဟော ဇနတာ၊ ဂဇတာ၊ ဗန္ဓုတာ၊ ဂါမတာ၊ သဟာယတာ၊ နာဂရတာ။ တာန္တာ သဘာဝတော ဣတ္ထိလိင်္ဂါ။

မဒနီယန္တိ ကရဏေ+ဓိကရဏေ ဝါ အနီယေန သိဒ္ဓံ။ ဓူမာယိတတ္တန္တိက္တန္တာ နာမဓာတုတော တ္တေန သိဒ္ဓံ၊ ဓူမော ဝိယ အာစရတီတိ ‘‘ကတ္တုတာ+ယော’’တိ အာယေ ‘‘ဂမနတ္ထာကမ္မကာဓာရေ စာ’’တိ က္တပစ္စယေ ဦအာဂမေ စ ကတေ ဓူမာယိတဿ ဘာဝေါတိ ဓူမာယိတတ္တံ။

ဟိတတ္ထေ ¶ ဣယော။ ဥပါဒါနာနံ ဟိတံ ဥပါဒါနိယံ။

ဟိတတ္ထေ ဿော။ စက္ခုနော ဟိတံ စက္ခုဿံ၊ အာယုဿံ။

သတ္တမျန္တာ တတ္ထ သာဓူတိ အသ္မိံ အတ္ထေ ဏျော ဟောတိ။ သာဓူတိ ကုသလော ယောဂ္ဂေါ ဟိတော ဝါ။ သဘာယံ ကုသလော သဗ္ဘော၊ အာကာရလောပေါ။ ပရိသာယံ သာဓု ပါရိသဇ္ဇော၊ ‘‘ကောသဇ္ဇာ’’ဒိနာ ဇာဂမေ အကာရဝုဒ္ဓိ။ မေဓာယ ဟိတံ မေဇ္ဈံ ဃတံ။ ပါဒါနံ ဟိတံ ပဇ္ဇံ တေလံ။ ‘‘အညသ္မိံ’’တိ ဏျော၊ ရထံ ဝဟတီတိ ရစ္ဆာ။

ကမ္မသဒ္ဒါ သာဓွတ္ထေ နိယ+ညာ ဟောန္တိ။ ကမ္မေ သာဓု ကမ္မနိယံ ကမ္မညံ။

ဣကော။ ကထာယံ ကုသလော ကထိကော။ ဓမ္မကထိကော၊ သင်္ဂါမိကော၊ ပဝါသိကော၊ ဥပဝါသိကော။

ဏေယျော။ ပထေ ဟိတံ ပါထေယျံ၊ သပတိသ္မိံ ဟိတံ သာပတေယျံ ဓနံ။ ပဒီပေယျံ တေလံ။

အရဟတ္ထေ ¶ ဏေယျော။ ဒက္ခိဏံ အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော။

အရဟတ္ထေ တုမန္တာ ရာယော ဝါ။ ဃာတေတုံ အရဟတီတိ ဃာတေတာယံ၊ ‘‘ရာနုဗန္ဓေ+န္တသရာဒိဿာ’’တိ ဥံလောပေါ။ ဇာပေတာယံ၊ ပဗ္ဗာဇေတာယံ။ ဝါတိ ကိံ၊ ဃာတေတုံ။ (သံကိဏ္ဏတဒ္ဓိတံ)။

ပဌမန္တာ ဧတ္ထ အဿ အတ္ထီတိ ဧတေသွ+တ္ထေသု မန္တု ဟောတိ။ ဂါဝေါ ဧတ္ထ ဒေသေ အဿ ဝါ ပုရိသဿ သန္တီတိ ဂေါမာ၊ ဂေါမန္တော ဣစ္စာဒိ ဂုဏဝန္တုသမံ။

အတ္ထီတိ ဝတ္တမာနကာလောပါဒါနတော ဘူတာဟိ ဘဝိဿန္တီဟိ ဝါ ဂေါဟိ န ဂေါမာ။ ကထံ ဂေါမာ အာသိ၊ ဂေါမာ ဘဝိဿတီတိ။ တဒါပိ ဝတ္တမာနာဟိယေဝ ဂေါဟိ ဂေါမာ၊ အာသိ ဘဝိဿတီတိ ပဒန္တရာ ကာလန္တရံ။ ဣတိသဒ္ဒတော ဝိသယနိယမော။ ဝုတ္တဉှိ –

ပဟူတေ စ ပသံသာယံ၊ နိန္ဒာယဉ္စာ+တိသာယနေ၊

နိစ္စယောဂေ စ သံသဂ္ဂေ၊ ဟောန္တိ+မေ မန္တုအာဒယောတိ။

မန္တုမှိ အာယုဿ အာယသာဒေသော ဟောတိ။ အာယု အဿ အတ္ထီတိ အာယသ္မာ။ ဂေါ အဿောတိ ဇာတိသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗာဘိဓာန- သာမတ္ထိယာ ¶ မန္တွာဒယော န ဟောန္တိ၊ တထာ ဂုဏသဒ္ဒါနံ သေတော ပဋောတိ။ ယေသံ တု ဂုဏသဒ္ဒါနံ ဒဗ္ဗာဘိဓာနသာမတ္ထိယံ နတ္ထိ၊ တေဟိ ဟောန္တေဝ၊ ဗုဒ္ဓိ အဿ အတ္ထီတိ ဗုဒ္ဓိမာ။ ‘‘ဝန္တွ+ဝဏ္ဏာ’’တိ ဝန္တုမှိ ရူပဝါ ရသဝါ ဂန္ဓဝါ သဒ္ဒဝါ။ ‘‘ဒဏ္ဍာဒိတွိ+ကဤ ဝါ’’တိ ဣက+ဤ၊ ရသီ ရသိကော၊ ရူပီ ရူပိကော၊ ဂန္ဓီ ဂန္ဓိကောတိ။

ဝန္တု။ ပသတ္ထံ သီလ+မဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ ပဟုတာ ပသတ္ထာ ဝါ ပညာ အဿ အတ္ထီတိ ပညဝါ။

ဣက+ဤ ဟောန္တိ ဝါ မန္တတ္ထေ။ ဗဟုလံဝိဓာနာ ကုတောစိသဒ္ဒတော ဒွေ ဟောန္တိ၊ ကုတော စေ+ကမေကံဝ။ နိစ္စယုတ္တော ဒဏ္ဍော အဿ အတ္ထီတိ ဒဏ္ဍိကော ဒဏ္ဍီ။ ဂန္ဓိကော ဂန္ဓီ။ ဝါတွေဝ၊ ဒဏ္ဍဝါ။

‘‘ဥတ္တမိဏေဝ ဓနာ ဣကော’’တိ ဂဏသုတ္တေန ဣကော ဓနိကော။ အညော ဓနီ ဓနဝါ။

‘‘အသန္နိဟိတေ အတ္ထာ’’ အသန္နိဟိတော အတ္ထော အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထိကော အတ္ထီ။ သန္နိဟိတေ အတ္ထဝါ။ ‘‘တဒန္တာ စ’’ ပုညတ္ထော အဿ အတ္ထီတိ ပုညတ္ထိကော ပုညတ္ထီ။

‘‘ဝဏ္ဏန္တာ ဤယေဝ’’။ ဗြဟ္မဝဏ္ဏံ အဿ အတ္ထီတိ ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ၊ ဒေဝဝဏ္ဏီ။

‘‘ဟတ္ထဒန္တေဟိ ¶ ဇာတိယံ’’။ ဟတ္ထ+မဿ အတ္ထီတိ ဟတ္ထီ၊ ဒန္တီ။ အညတြ ဟတ္ထဝါ ဒန္တဝါ။

‘‘ဝဏ္ဏတော ဗြဟ္မစာရိမှိ’’။ ဝဏ္ဏော အဿ အတ္ထီတိ ဝဏ္ဏိကော ဗြဟ္မစာရီ။

‘‘ပေါက္ခရာဒိတော ဒေသေ’’။ ပေါက္ခရံ ဇလံ ပဒုမံ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ပေါက္ခရီ၊ ‘‘ယုဝဏ္ဏေဟိ နီ’’တိ နီမှိ ‘‘ဃရဏျာဒယော’’တိ ဤဿ အတ္တံ၊ နဿ ဏော စ၊ ပေါက္ခရဏီ၊ ဥပ္ပလိနီ၊ ကုမုဒိနီ၊ ဘိသိနီ၊ မုလာလိနီ၊ သာလုကိနီ။

‘‘ကွစာ+ဒေသေပိ’’။ ပဒုမ+မဿ အတ္ထီတိ ပဒုမီ ပဒုမိနီ ပဒုမိနီပဏ္ဏံ။ ဒေသတော+ညတြ ပေါက္ခရဝါ ဟတ္ထီ။

‘‘နာဝါယိ+ကော’’ နာဝိကော။ သိခီ၊ ဗာလီ၊ သီလီ၊ ဗလီ။

‘‘သုခဒုက္ခာ ဤ’’။ သုခီ ဒုက္ခီ။ ‘‘ဗလာ ဗာဟူရုပုဗ္ဗာ စ’’။ ဗာဟုဗလီ၊ ဦရုဗလီ။

ဿီ။ တပေါ အဿ အတ္ထီတိ တပဿီ၊ ယသဿီ၊ တေဇဿီ၊ မနဿီ၊ ပယဿီ။ ဝါတွေဝ၊ ယသဝါ။

ရော။ နိန္ဒိတံ မုခ+မဿ အတ္ထီတိ မုခရော။ သုသိ=ဆိဒ္ဒံ အဿ အတ္ထီတိ သုသိရော။ ဦသော=ခါရမတ္တိကာ အသ္မိံ အတ္ထီတိ ဦသရော ¶ ။ မဓုရော ဂုဠော၊ မဓုရာ သက္ခရာ၊ မဓုရံ ခီရံ။ ခံ=ဂီဝါယ ဝိဝရံ အဿ အတ္ထီတိ ခရော ဂဒြဘော။ ကုဉ္ဇော=ဟနု အဿ အတ္ထီတိ ကုဉ္ဇရော။ နဂရော။

‘‘ဒန္တဿ စ ဥန္နတဒန္တေ’’တိ ဂဏသုတ္တေန ဒန္တဿ ဥ စ၊ ဥန္နတံ ဒန္တ+မဿ အတ္ထီတိ ဒန္တုရော။

ဘော ဝါ။ တုဋ္ဌိ အဿ အတ္ထီတိ တုဋ္ဌိဘော၊ သာလိဘော၊ ဝါလိဘော။

ဣတိ ဝါ အ ဟောတိ။ အတိသယာ သဒ္ဓါ အဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓါ၊ ပညော၊ ပညဝါ၊ သဒ္ဓါ ကညာ၊ သဒ္ဓံ ကုလံ။

အာလု ဝါ။ အဘိဇ္ဈာ အဿ အတ္ထီတိ အဘိဇ္ဈာလု၊ သီတာလု၊ ဓဇာလု၊ ဒယာလု၊ ဒယာဝါ။ အဘိဇ္ဈာလု ဧဝ အဘိဇ္ဈာလုကော။

ဣလော ဝါ။ ပိစ္ဆ+မဿ အတ္ထီတိ ပိစ္ဆိလော၊ ပိစ္ဆဝါ။ ဖေဏိလော၊ ဇဋိလော၊ တုဏ္ဍိလော။ နိန္ဒိတာ ဝါစာ အဿ အတ္ထီတိ ဝါစာလောတိ ပရဿရလောပေါ။

ဝေါ ¶ ဟောတိ ဝါ။ သီလဝေါ၊ သီလဝါ။ ကေသဝေါ၊ ကေသဝါ။

‘‘အဏ္ဏာ နိစ္စံ’’ အဏ္ဏဝေါ။ ‘‘ဂဏ္ဍီရာဇီဟိ သညာယံ’’ ဂဏ္ဍီ=မေဏ္ဍသိင်္ဂံ အဿ အတ္ထီတိ ဂဏ္ဍီဝံ ဓနု၊ ရာဇီဝံ ပင်္ကဇံ။

ဝီ။ မာယာဝီ၊ မေဓာဝီ ပုမာ။ နီမှိ မေဓာဝိနီ။ မေဓာဝီ ကုလံ၊ ‘‘ဧကဝစနယောသွ+ဃောနံ’’တိ သိမှိ ရဿော။ ဧဝံ မာယာဝီ။

ဣဿရေ+ဘိဓေယျေ သသဒ္ဒါ အာမီ+ဥဝါမီ ဟောန္တိ မန္တွတ္ထေ။ သံ=အာယတ္တံ အဿ အတ္ထီတိ သာမီ သုဝါမီ။ သုဝါမိနီ ကညာ။

လက္ခီသဒ္ဒါ ဏော ဟောတိ မန္တွတ္ထေ အ စ+န္တဿ။ လက္ခီ အဿ အတ္ထီတိ လက္ခဏော။

အင်္ဂသ္မာ နော ဟောတိ။ ကလျာဏာနိ သောဘဏာနိ အင်္ဂါနိ အဿာ အတ္ထီတိ အင်္ဂနာ။

လောမာ ¶ သော၊ ပဟူတာ လောမာ အဿ အတ္ထီတိ လောမသော၊ လောမသာ ကညာ။

ဣမ+ဣယာ ဟောန္တိ၊ ပုတ္တော အဿ အတ္ထီတိ ပုတ္တိမော၊ ကိတ္တိမော၊ ပုတ္တိယော၊ ကပ္ပိယော၊ ဇဋိယော၊ ဟာနဘာဂိယော၊ သေနိယော။ (အတ္ထျတ္ထတဒ္ဓိတံ)။

ပဉ္စမျန္တာ ဗဟုလံ တော ဟောတိ ဝါ။ တောအာဒိပစ္စယန္တာ နိပ္ဖန္နနိပါတာ၊ တေဟိ ပရာသံ ဝိဘတ္တီနံ ‘‘အသံချေဟိ သဗ္ဗာသံ’’တိ လောပေါဝ။ ဂါမတော အာဂစ္ဆတီတိ ဂါမသ္မာ အာဂစ္ဆတိ၊ စောရတော ဘာယတီတိ စောရေဟိ ဘာယတိ၊ သတ္ထတော ပရိဟီနော သတ္ထာ ပရိဟီနော။ ဧဝံ ပုရိသတော၊ ရာဇတော၊ အဂ္ဂိတော၊ ဟတ္ထိတော၊ ဟေတုတော၊ ယုတ္တိတော၊ ဣတ္ထိတော၊ ဘိက္ခုနိတော၊ ယာဂုတော၊ ဇမ္ဗုတော၊ စိတ္တတော၊ အာယုတော။ သဗ္ဗာဒိတော-သဗ္ဗတော၊ ယတော၊ တတော ဣစ္စာဒိ။

တောမှိ ဣမဿ ဋိ နိပစ္စတေ ဧတဿ ဋ+ဧဋ ကိံ သဒ္ဒဿ ကုတ္တဉ္စ။ ဣတော ဣမသ္မာ၊ အတော ဧတ္တော ဧတသ္မာ၊ ကုတော ကသ္မာ။

တော။ အဘိတော၊ ပရိတော၊ ပစ္ဆတော၊ ဟေဋ္ဌတော။

သတ္တမျန္တေဟိ ¶ တော ဟောတိ။ အာဒေါ အာဒိတော၊ မဇ္ဈတော၊ အန္တတော၊ ပိဋ္ဌိတော၊ ပဿတော၊ မုခတော။ ပဌမန္တာ ယတော+ဒကံ တ+ဒါဒိတ္တံ၊ ယံ ဥဒကံ၊ တဒေဝါ+ဒိတ္တန္တိ အတ္ထော။

၉၉။ သဗ္ဗာဒိတော သတ္တမျာ တြ+တ္ထာ

သဗ္ဗာဒီဟိ သတ္တမျန္တေဟိ တြ+တ္ထာ ဝါ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗတြ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ၊ ယတြ ယတ္ထ၊ တတြ တတ္ထ ဣစ္စာဒိ။ ဗဟုလာဓိကာရာ န တုမှအမှေဟိ။

၁၀၀။ ကတ္ထေ+တ္ထ+ကုတြာ+တြ ကွေ+ဟိ+ဓ

ဧတေဟိ ‘‘သဗ္ဗာဒိတော’’တိအာဒိနာ တြ+တ္ထာ။ သေသာဒေသာ စ ပစ္စယာ စ ဣမိနာဝ နိပစ္စန္တေ။ ဣမိနာ ကိဿ က+ကု စ၊ ဧတဿ ဋေ+ဋာ စ၊ ဝပစ္စယေ ကိဿ ဣလောပေါ စ၊ ဟ+ဓပစ္စယေသု ဣမဿ ဋိ စ နိပစ္စတေ။ ကသ္မိံ ကတ္ထ ကုတြ ကွ၊ ဧတသ္မိံ ဧတ္ထ အတြ၊ ဣမသ္မိံ ဣဟ ဣဓ။

သဗ္ဗသ္မာ ဓိ ဝါ။ သဗ္ဗသ္မိံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတြ။

တသဒ္ဒါ ဟံ ဟောတိ ဟိဉ္စ။ တဟံ တဟိံ တတြ။

ဟိံ ¶ ဟံ နိပစ္စန္တေ ကိဿ ကု+ကာ စ။ ကုဟိံ ကဟံ။ ကုဟိဉ္စနံတိ နိပါတန္တရံ။

ဧတေဟိ ကာလေ ဒါ ဟောတိ ဝါ။ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗဒါ၊ ဧကဒါ၊ အညဒါ၊ ယဒါ၊ တဒါ။

ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ။ ကသ္မိံကာလေ ကဒါ ကုဒါ၊ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ သဒါ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေ အဓုနာ ဣဒါနိ။

၁၀၇။ အဇ္ဇ သဇ္ဇွ+ပရဇ္ဇွေ+တရဟိ ကရဟာ

ပကတိ ပစ္စယော အာဒေသော ကာလဝိသေသောတိ သဗ္ဗ+မေတံ နိပါတနာ လဗ္ဘတိ။ ဣမဿ ဋော ဇ္ဇော စာ+ဟနိ နိပစ္စန္တေ၊ အသ္မိံ အဟနိ အဇ္ဇ။ သမာနဿ သ-ဘာဝေါ ဇ္ဇု စာ+ဟနိ။ သမာနေ အဟနိ သဇ္ဇု။ အပရသ္မာ ဇ္ဇု၊ အပရသ္မိံ အဟနိ အပရဇ္ဇု။ ဣမဿ ဧတော၊ ကာလေ ရဟိ စ၊ ဣမသ္မိံကာလေ ဧတရဟိ။ ကိံ သဒ္ဒဿ ကော၊ ရဟ စာ+နဇ္ဇတနေ။ ကသ္မိံ ကာလေ ကရဟ။

သာမညဿ ဘေဒကော ဝိသေသော ပကာရော၊ တသ္မိံ ထာပစ္စယော ဟောတိ။ သဗ္ဗေန ပကာရေန သဗ္ဗထာ၊ ယထာ၊ တထာ။

ကိ+မိမေဟိ ¶ ထံပစ္စယော၊ က+ဣတ္တံ တေသံ ယထာက္ကမံ။ ကေန ပကာရေန ကထံ၊ ဣမိနာ ပကာရေန ဣတ္ထံ။

ပကာရေ ဓာ ဟောတိ။ ဒွီဟိ ပကာရေဟိ ဒွေ ဝါ ပကာရေ ကရောတိ ဒွိဓာ ကရောတိ၊ ဗဟုဓာ ကရောတိ၊ ဧကံ ရာသိံ ပဉ္စပ္ပကာရံ ကရောတိ ပဉ္စဓာ ကရောတိ။ ပဉ္စပ္ပကာရ+မေကပ္ပကာရံ ကရောတိ ဧကဓာ ကရောတိ။

ဧကသ္မာ ပကာရေ ဇ္ဈံ ဝါ ဟောတိ။ ဧကေန ပကာရေန ဧကံ ဝါ ပကာရံ ကရောတိ ဧကဇ္ဈံ ကရောတိ၊ ဧကဓာ ကရောတိ ဝါ။

ဧဓာ ဝါ။ ဒွီဟိ ပကာရေဟိ ဒွေ ဝါ ပကာရေ ကရောတိ ဒွေဓာ၊ တေဓာ။ ဒွိဓာ တိဓာ။

ပကာရဝတိ တံသာမညဝါစကာ သဒ္ဒါ ဇာတိယော ဟောတိ။ ပဋုဇာတိယော၊ မုဒုဇာတိယော။

ဝါရသမ္ဗန္ဓိနိယာ သံချာယ က္ခတ္တုံ ဟောတိ။ ဒွေ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဒိဝသဿ ဘုဉ္ဇတိ။ ဝါရဂ္ဂဟဏံ ကိံ၊ ပဉ္စ ဘုဉ္ဇတိ။ သင်္ချာယာတိ ကိံ၊ ပဟူတေ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ။

က္ခတ္တုံ ¶ ဟောတိ။ ကတိ ဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ကတိက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇတိ။

ဝါရသမ္ဗန္ဓိနိယာ ဗဟုသံချာယ ဓာ ဟောတိ က္ခတ္တုဉ္စ၊ ဝါရာနံ စေ ပစ္စာသတ္တိ ဟောတိ။ ဗဟုဝါရေ ဘုဉ္ဇတိ ဗဟုဓာ ဒိဝသဿ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဗဟုက္ခတ္တုံ ဝါ။ ပစ္စာသတ္တိယံတိ ကိံ၊ ဗဟုက္ခတ္တုံ မာသဿ ဘုဉ္ဇတိ။

ကိံပစ္စယော ဧကဿ သာဒေသော စ နိပစ္စတေ။ ဧကံ ဝါရံ ဘုဉ္ဇတိ သကိံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဧကက္ခတ္တုံ ဝါ။

ဝိစ္ဆာယံ ပကာရေ စ သော ဟောတိ။ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ကရောတိ ခဏ္ဍသော ကရောတိ။ ပုထုပ္ပကာရေန ပုထုသော။ သဗ္ဗေန ပကာရေန သဗ္ဗသော။

၁၁၉။ အဘူတတဗ္ဘာဝေ ကရာ+သ+ဘူယောဂေ ဝိကာရာ စီ

အဝတ္ထာဝတော+ဝတ္ထန္တရေနာ+ဘူတဿ တာယာ+ဝတ္ထာယ ဘာဝေ ကရာ+သ+ဘူဟိ သမ္ဗန္ဓေ သတိ ဝိကာရဝါစကာစီ ဟောတိ။ အဓဝလံ ဓဝလံ ကရောတိ ဓဝလီ ကရောတိ။ အဓဝလော ဓဝလော သိယာ ဓဝလီ သိယာ။ အဓဝလော ဓဝလော ဘဝတိ ဓဝလီ ဘဝတိ။ အဘူတတဗ္ဘာဝေတိ ကိံ၊ ဃဋံ ကရောတိ၊ ဒဓိ အတ္ထိ၊ ဃဋော ဘဝတိ ¶ ။ ကရာသဘူယောဂေတိ ကိံ၊ အဓဝလော ဓဝလော ဇာယတေ။ ဝိကာရာတိ ကိံ၊ ပကတိယာ မာ ဟောတု၊ သုဝဏ္ဏံ ကုဏ္ဍလီ ကရောတိ။ (နိပါတတဒ္ဓိတံ)။

ဝုတ္တတော+ညေပိ ပစ္စယာ ဒိဿန္တိ။ ဝိဝိဓာ မာတရော ဝိမာတရောတိ ဝိသေသနသမာသော၊ တာသံ ပုတ္တာ ဝေမာတိကာတိ ရိကဏပစ္စယေ ရာနုဗန္ဓတ္တာ ဥလောပေ ဝုဒ္ဓိမှိ ကတေ ဝေမာတိကာ။ ပထံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပထာဝိနော၊ အာဝီ။ ဣဿာ အဿ အတ္ထီတိ ဣဿုကီ၊ ဥကီ။ ဓုရံ ဝဟန္တီတိ ဓောရယှာ၊ ယှဏ။

သာမညဉ္စ ဝိသေသော စ၊ ဘာဝဇော စ နိပါတဇော၊

ဣတိ ဝိညူဟိ ဝိညေယျော၊ တဒ္ဓိတော တု စတုဗ္ဗိဓော။

ဣတိ ပယောဂသိဒ္ဓိယံ ဏာဒိကဏ္ဍော ပဉ္စမော။