📜

၁။ သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အဘိဓေယျတ္ထော နာမ ပညတ္တိပရမတ္ထတ္ထဝသေန ဒုဝိဓော၊ တေသု ယေဘုယျေန ပညတ္တတ္ထတော ပရမတ္ထတ္ထောဝ သေဋ္ဌော၊ တေသုပိ ဩဓိသော ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကရတ္တာ ယထာက္ကမံ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သေဋ္ဌာ၊ တတောပိ နိဗ္ဗာနမေဝ သေဋ္ဌံ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဝ သေဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ ‘‘ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ’’တိ [ဓ။ ပ။ ၂၇၃၊ နေတ္တိ။ ၁၂၅]။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ [အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀] ဝစနတော သဗ္ဗေသမ္ပိ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မာနံ ဝိရာဂသင်္ခါတော နိဗ္ဗာနမေဝ သေဋ္ဌော၊ စက္ခုမာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ၊ ဒေဝမနုဿာဒိဘေဒါနံ ဒွိပဒါနဉ္စ ပညတ္တတ္ထာနံ သေဋ္ဌောတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထသေဋ္ဌတ္ထာဘိဓာယကာဘိဓာနဘူတံ ဗုဒ္ဓါတိဓာနမေဝ ပဌမံ သဂ္ဂကဏ္ဍဿ အာဒိမှိ ပတ္ထိယဝသေန [သတ္ထိယဝသေန (က။)] ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’စ္စာဒိ။ တတ္ထ ဇိနသဒ္ဒန္တံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဿ နာမံ။ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝါတိ ဗုဒ္ဓါ၊ သကမ္မကာ ကတ္တရိ တပစ္စယော။ ဝိသိဋ္ဌာ ဗုဒ္ဓိ အဿတ္ထီတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ပသံသာယံ ယဒါဒိနာ ဏပစ္စယော။ ဒါနသီလက္ခန္ဓာဒယော ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏာဒယော ဝါ ဒသ ¶ ဗလာနိ ယဿေတိ ဒသဗလော။ သာသတိ ဝိနယတိ သတ္တေတိ သတ္ထာ။ သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသီလတာယ သဗ္ဗညူ။ ဒွိပဒါနံ၊ ဒွိပဒေသု ဝါ ဥတ္တမော ဒွိပဒုတ္တမော၊ ဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာယံ[ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၃၇ နိဒါနကထာ] နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာယ ဆဋ္ဌိယာ သမာသဿ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ နေဒိသီ နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာ ဆဋ္ဌီ ဂမျတေ။ ကသ္မာ ပန သော တတ္ထ ပဋိသိဒ္ဓါတိ? သမာသေ ယေဘုယျေန နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏတ္တယဿ ဝိကလာဘာဝတော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တတ္ထ ဆဋ္ဌိယာယေဝ ပဋိသိဒ္ဓါ၊ သတ္တမိယာ ပန နိဒ္ဓါရဏလက္ခဏာယ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ တဿာပိ သော ပဋိသေဓနီယောယေဝ။ မုနီနံ ဣန္ဒော ရာဇာ မုနိန္ဒော။ ပုညဉာဏဘာဂျာဒယော ဘဂံ နာမ၊ တံယောဂါ ဘဂဝါ။ နာထတိ သတ္တာနံ ဟိတံ ယာစတိ၊ ကိလေသေ ဝါ ဥပတာပေတိ၊ သတ္တေသု ဝါ ဣဿရိယံ ကရောတိ၊ တေသံ ဝါ ဟိတံ အာသီသတီတိ နာထော။ ဗုဒ္ဓဓမ္မသမန္တဉာဏဒိဗ္ဗစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ သမန္နာဂတတ္တာ စက္ခုမာ။ သဗ္ဗဒါ ဗျာမပ္ပဘာယ ကာယတော နိစ္ဆရဏဝသေန အင်္ဂီရသော။ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ မုနနတော မုနိ၊ ဓမ္မဝါဒေသု ဝါ မောနကရဏတော မုနိ။

၂။ လောကာနံ၊ လောကေသု ဝါ နာထော လောကနာထော။ အတ္တနော အဓိကဿ ကဿစိပိ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ အဘာဝတော အနဓိဝရော၊ သဗ္ဗပရိယန္တဂတတ္တဘာဝတ္တာ ဝါ နတ္ထိ ဧတဿ ဣတော အညော အဓိကော ပတ္ထေတဗ္ဗော အတ္တဘာဝေါတိ အနဓိဝရော။ မဟန္တာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသနတော ဂဝေသနတော မဟေသိ၊ မဟန္တော ဝါ ဤသော ဝိဘူတိ ဧတဿာတိ မဟေသိ။ ဟိတံ ဝိနယတိ အနုသာသတီတိ ဝိနာယကော၊ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ သတ္တေ နေတီတိ ဝိနာယကော။ သဗ္ဗဓမ္မဒဿနသီလတာယ ¶ ‘‘သမန္တစက္ခူ’တိ လဒ္ဓနာမေန သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္နာဂတတ္တာ သမန္တစက္ခု။ သောဘနံ ဂတံ ဉာဏမဿ၊ သံသာရာ ဝါ သုဋ္ဌု အပုနရာဝတ္တိယာ ဂတဝါတိ သုဂတော၊ သပရသုခသိဒ္ဓတ္ထံ ဝါ သမ္မာ ဂတဝါတိ သုဂတော။ ဘူရိ ဗဟုကာ ပညာ ယဿ၊ အနန္တတ္တာ ဝါ ဘူရိသမာ ပညာ ဧတဿာတိ ဘူရိပညော၊ အနန္တာယ မဟာပထဝိယာ သဒိသပညောတျတ္ထော။ ကိလေသာဒိပဉ္စဝိဓံ မာရံ ဇိတဝါတိ မာရဇိ။

၃။ နရာနံ သီဟော သေဋ္ဌော၊ ပရပ္ပဝါဒမဒ္ဒနသဟနတော ဝါ နရော စ သော သီဟော စာတိ နရသီဟော၊ သဟတီတိ သီဟော၊ နိရုတ္တိနယေန ပုဗ္ဗဝဏ္ဏာကာရဿီကာရော၊ သီဟသဒိသတ္တာ ဝါ နရော စ သော သီဟော စာတိ နရသီဟော။ ယထာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ စတူဟိ ဒါဌာဟိ သဗ္ဗသတ္တေ ဟိံသတိ အဘိဘဝတိ၊ တထာ ဘဂဝါပိ သီလပညာပုညိဒ္ဓိသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗံ လောကံ ဟိံသတိ အဘိဘဝတီတိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။ သဗ္ဗပုရိသာနံ သေဋ္ဌတ္တာ နရဝရော၊ နရာနံ ဝါ ဒေဝမနုဿာနံ သေဋ္ဌတ္တာ နရဝရော၊ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ [သံ။ နိ။ ၁။၂၃] ဧတ္ထ ဝိယ နရသဒ္ဒေန သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ သင်္ဂဟိတာ။ ဓမ္မဿ ရာဇပဝတ္တကတ္တာ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မတော ဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ ရာဇာ ဇာတော၊ နာဓမ္မတောတိ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မေန ရာဇတီတိ ဝါ ဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မပါလကော ဝါ ရာဇာ ဓမ္မရာဇာ။ မုနီနံ သေဋ္ဌတ္တာ မဟာမုနိ။ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါတိ ဒေဝဒေဝေါ၊ ဒေဝါနံ အဓိကော ဝါ ဒေဝေါ ဒေဝဒေဝေါ။ လောကာနံ ဂရု အာစရိယော လောကဂရု၊ လောကာနံ ဂရုဘာဇနတ္တာ ဝါ လောကဂရု။ ဓမ္မဿ သာမိ ယထာဝုတ္တနယေန ဓမ္မဿာမီ။ ယထာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ¶ သဗ္ဗညုဘာဝံ ဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဝါ သမ္မာ ဂတံ ဉာဏမဿာတိ တထာဂတောတျာဒိနာ တထာဂတသဒ္ဒဿ အတ္ထပပဉ္စော တတ္ထ တတ္ထ [ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၇၈၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၀၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၂ နိဒါန ကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄၊ ပဋိ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇၊ ဒီ။ နိ။ အဘိ။ ဋီ။ ၁။၇၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၂၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၇၀] ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄။ သယမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဝတိ၊ အနညဗောဓိတောတိ သယမ္ဘူ။ သမ္မာ အဝိပရီတေန သ’မတ္တနာယေဝ သဗ္ဗဓမ္မေ ဗုဇ္ဈတိ အဗုဇ္ဈိ ဗုဇ္ဈိဿတီတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ သေဋ္ဌပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ ဝရပညော။ သတ္တေ သံသာရဏ္ဏဝတော နိဗ္ဗာနပါရံ နေတီတိ နာယကော။ ဇိတပဉ္စမာရတ္တာ ဇိနော။ ဧတ္ထ စ သမန္တဘဒြ၊ လောကဇိ၊ ဆဠဘိည၊ အဒွယဝါဒီ၊ သိရီဃန၊ အကနိဋ္ဌဂ [အကနိဋ္ဌက (က။)]၊ ဓမ္မစက္က၊ ရာဂါသနိ [ရာဂါရိ (က။)]၊ တိသရဏ၊ ခသမ [ခဏသမ (က။) ခေန အာကာသေန သမာ တုလျာ ဂုဏာ ယဿ သော (တိကဏ္ဍသေသဋီကာ ၁။၁။၈)]၊ ဂုဏာကရ၊ မဟာသုခ၊ ဝဇိရ၊ မေတ္တာဗလ၊ အသမ၊ ဇိတာရိ၊ မဟာဗောဓိ၊ ဓမ္မဓာတု၊ သေတကေတု၊ ခဇိ၊ တိမုတ္တိ [ခဇိရဝိမုတ္တိ (က။) ခေန အာကာသဇ္ဈာနေန – သုညဘာဝနာယာတိ ဘာဝေါ – ဇယတိ သံသာရဘာဝံ ယော၊ ဇိ+ ကွိပ သုညဝါဒီနံ ဗောဒ္ဓါနံ ‘‘သုညံ သဗ္ဗမေဝ’’ ဣတျာကာရဘာဝနာယ သံသာရဘာဝဇယနတော တထာဘာဝေါ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမ)]၊ ဒသဘူမိဿရ၊ ပဉ္စဉာဏ၊ ဗဟုက္ခမ၊ သမ္ဗုဒ္ဓ၊ သဗ္ဗဒဿီ၊ မဟာဗလ၊ သဗ္ဗဗောဓ ¶ [သမ္ဗောဓဓမ္မ (က။)]၊ ဓမ္မကာယ၊ သံဂုတ္တ၊ အရဟ၊ ဒွါဒသက္ခ၊ ဝီတရာဂါဒီနိပိ အနေကာနိ ဗုဒ္ဓဿ နာမာနိ [ဣမာနိ ပရိယာယဝစနာနိ ပါယသော အမရကောသတော၊ တိကဏ္ဍသေသာဘိဓာနတော စ ဂဟိတာနိ]။ သမန္တတော ပုညသမ္ဘာရတော စ ဉာဏသမ္ဘာရတော စ ဘဒြော သေဋ္ဌောတိ သမန္တဘဒြောတျာဒီနိ စ နိဗ္ဗစနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ၊ သဂုဏေန မဟေသိနော၊

ဂုဏေန နာမမုဒ္ဓေယျံ၊ အပိ နာမသဟဿတော’’တိ [ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၆၊ နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၃၈]။

တတ္ထ ဥဒ္ဓေယျန္တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။ အပိ နာမသဟဿတောတိ အနေကေဟိ နာမသဟဿေဟီတျတ္ထော။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓနာမကထာ။

သက္ကာဒိသတ္တကံ အမှာကံ ဗုဒ္ဓဿ နာမံ။ ပဉ္စမာရေ ဇေတုံ သက္ကောတီတိ သက္ကော၊ ဘဂိနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသကရဏတော ဝါ လောကမရိယာဒံ ဆိန္ဒိတုံ သက္ကုဏန္တီတိ သက္ကာ၊ သာကိယရာဇူနံ ပုဗ္ဗရာဇာနော၊ တေသံ ဝံသဘူတတ္တာ ဘဂဝါ ‘‘သက္ကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဿ စ ဇာတိသမနန္တရံ နိဓယော ရတနာနိ စ ဥပ္ပန္နာနီတိ သိဒ္ဓတ္ထောတိ နာမံ ကတံ၊ သဗ္ဗေသံ ဝါ လောကာနံ သိဒ္ဓါ အတ္ထာ ဧတေန ဟေတုဘူတေနာတိ သိဒ္ဓတ္ထော။ သုဒ္ဓံ ဩဒနံ အဿာတိ သုဒ္ဓါဒနော၊ တဿ အပစ္စံ သုဒ္ဓါဒနိ။ ဂေါတမဝံသဿ ကပိလဿ မုနိနော သိဿတာယ သကျာ ဂေါတမာ၊ ဘဂဝါ ပန ဂေါတမဝံသေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဂေါတမဿ မုနိနော အပစ္စံ ဂေါတမော။

၅။ သကျဝံသာဝတိဏ္ဏော [သကျဝံသာ ပိတ္ထိဏ္ဏော (က။)] သကျမုနိ ယော ဗုဒ္ဓါ သော သကျသီဟော၊ သကျာနံ ဝါ သေဋ္ဌတ္တာ သကျသီဟော။ သကျကုလတော ¶ ဇာတော မုနိ သကျမုနိ။ သူရိယဒေဝပုတ္တဿ သောတာပန္နတ္တာ ဘဂဝါ အာဒိစ္စဗန္ဓူတိ ဝုစ္စတိ၊ အာဒိစ္စဿ ဗန္ဓု ဉာတီတိ နိဗ္ဗစနံ ကတွာ။ ဧတ္ထပိ မာယာဒေဝီသုတ၊ မဟာသမဏ၊ ကလိသာသနာဒီနိ [ကုလိသာသနာဒီနိ (က။) ကလိမှိ ယုဂေ သာသနံ အနုသာသနံ ယဿ သော၊ အထဝါ ကလိမှိ ပါပေ ဝိဝါဒေ ဝါ သာသနံ ဟိတသာဓနံ ယဿ သော (တိကဏ္ဍသေသဋီကာ ၁။၁။၁၁)] ဂေါတမပရိယာယာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၆။ မောက္ခာဒီနိ နိဗ္ဗုတိပရိယန္တာနိ ဆစတ္တာလီသ နာမာနိ နိဗ္ဗာနဿ နာမာနိ။ မုစ္စန္တိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါ ရာဂါဒီဟီတိ မောက္ခော။ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယောတိ နိရောဓော၊ ရုန္ဓတိ ဝါ နိဗ္ဗာနန္တိ ရောဓော၊ ကိလေသော၊ သော ဧတ္ထ နတ္ထီတိ နိရောဓော။ ဝါနသင်္ခါတာယ တဏှာယ နိက္ခန္တတ္တာ၊ နိဗ္ဗာတိ ဝါ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒိကောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ယထာ ပကတိဒီပေါ နဒီသောတေန ဝုယှမာနာနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ သံသာရမဟောဃေန ဝုယှမာနာနံ ပတိဋ္ဌာတိ ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ၊ နိက္ကိလေသာနံ ဝါ ပဒီပသဒိသဘာဝကရဏတော ဒီပေါ ဝိယာတိ ဒီပေါ၊ ‘‘နိဗ္ဗန္တိ ဓီရာ ယထယံ ပဒီပေါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ဒိပ္ပတိ ဝါ အရိယာနံ ဉာဏစက္ခုဿေဝ ပကာသတီတိ ဒီပေါ။ တဏှာနံ ခယဟေတုတ္တာ တဏှက္ခယော။ ရာဂါဒီနံ ပဋိပက္ခတ္တာ၊ ဥတ္တမဋ္ဌေန ဝါ ပရံ။ တာယတိ ရက္ခတိ အပါယာဒိတောတိ တာဏံ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထ သံသာရဘယဘီရုကာတိ လေဏံ။ နတ္ထိ ဒီဃရဿာဒိကံ ရူပံ သဏ္ဌာနမေတဿာတိ အရူပံ၊ အပ္ပစ္စယတ္တာ ဝါ အရူပံ။ ရာဂါဒီနံ သန္တကရဏတ္တာ သန္တံ။ ရာဂက္ခယဟေတုဘာဝေန အဝိပရီတတ္တာ၊ စတုသစ္စပရိယာပန္နတ္တာ ¶ ဝါ သစ္စံ။ နတ္ထိ အာလယော တဏှာ ဧတ္ထာတိ အနာလယံ။

၇။ ပစ္စယေဟိ န သင်္ကရီယတေတိ အသင်္ခတံ။ သိဝံ ခေမဘာဝံ ကရောတီတိ သိဝံ၊ သံသာရဘီရုကေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ ဝါ သိဝံ၊ ယဒါဒိနာ ဝပစ္စယော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ မတံ မရဏံ၊ ဧတသ္မိံ ဝါ အဓိဂတေ ပုဂ္ဂလဿ မတန္တိ အမတံ။ ပဿိတုံ သုဒုက္ကရတာယ သုဒုဒ္ဒသံ။ ပရေဟိ ဥတ္တမေဟိ အရိယပုဂ္ဂလေဟိ အယိတဗ္ဗံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပရာယဏံ၊ ပရတော ဝါ အယိတဗ္ဗံ ဂန္တဗ္ဗန္တိ ပရာယဏံ၊ သံသာရသဘာဝတော အညသဘာဝဝသေန ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗန္တျတ္ထော၊ ပရေသံ ဝါ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ပတိဋ္ဌာနတ္တာ ပရာယဏံ။ ယေန စတ္တာရော မဂ္ဂါ ဩဓိသော ကိလေသေ သရန္တိ ဟိံသန္တိ တံ ဓမ္မံ သရဏံ၊ အရိယာနံ ဝသိတဂေဟတ္တာ ဝါ သရဏံ။ ဤတိ ဥပဒ္ဒဝေါ ပဝါသော စ တေ ယတ္ထ န သန္တိ၊ တံ အနီတိကံ၊ သတ္တေ သံသာရံ နေတီတိ ‘‘နီတီ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ တဏှာယ အဘာဝတော ဝါ အနီတိကံ။ အာသဝါနံ အနာရမ္မဏတာယ အနာသဝံ။ နိစ္စဋ္ဌေန ဓုဝံ၊ ဓဝတိ ဝါ မဂ္ဂါနမာရမ္မဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဓုဝံ၊ ‘‘ဓု ဂတိထေရိယေသူ’’တိ ဟိ ကာတန္တဓာတု။ ဒဋ္ဌဗ္ဗသဘာဝဿ နတ္ထိတာယ အနိဒဿနံ။ ပစ္စယေဟိ အကတတ္တာ အကတံ။ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အပလုဇ္ဇနသဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝါ ဝိညာယတီတိ အပလောကိတံ။ ‘‘ဣတံ ဂတေ စ ဝိညာတေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ လောကသဘာဝေန ဝါ ဝိညာယတီတိ လောကိတံ၊ တဗ္ဘာဝါပဂမနတော အပလောကိတံ။ သဏှဋ္ဌေန နိပုဏံ၊ ယေန ဝါ စတ္တာရော မဂ္ဂါ ဩဓိသော ကိလေသေ နိဿေသတော ပုနန္တိ သောဓေန္တိ၊ တံ နိပုဏံ။ န ကဒါစိပိ ယဿ အန္တော ဝိနာသော အတ္ထိ၊ တံ အနန္တံ။ ခရန္တိ ¶ ဝိနဿန္တီတိ ခရာ၊ သင်္ခတာ၊ တေ ယတ္ထ န သန္တိ၊ တံ အက္ခရံ၊ ခရသင်္ခါတာနံ ဝါ သင်္ခတာနံ ပဋိပက္ခတ္တာ အက္ခရံ။ ဧတ္ထ စ အသင်္ခတန္တျာဒိကာ ဂါထာ ရုစိရာ နာမ။

၈။ သဗ္ဗဒုက္ခာနံ ခယကာရဏတ္တာ ဒုက္ခက္ခယော။ ဗျာဗာဓတီတိ ဗျာဗာဓော၊ သော ဧဝ ဗျာဗာဒေါ၊ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဗျာဗဇ္ဇံ၊ ဒုက္ခဿ ပီဠနာဒျတ္ထော၊ တံ ယတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ အဗျာဗဇ္ဇံ၊ အဗျာပဇ္ဈန္တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထ ဗျာပဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တီတိ ဗျာပါဒါ၊ သင်္ခတာ၊ တေသံ ဘာဝေါ ဗျာပဇ္ဈံ၊ သင်္ခတာနံ ဝိနဿနဘာဝေါ၊ တံ ယတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ အဗျာပဇ္ဈန္တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နိရုတ္တိနယေန စ ဒျဿ ဇ္ဈကာရော။ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနမဘာဝတော ဝိဝဋ္ဋံ။ နိဗ္ဘယဋ္ဌေန ခေမံ၊ ခယန္တိ ဝါ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒယောတိ ခေမံ။ သင်္ခါရေဟိ အသမ္မိဿတာယ၊ ဝိသံယောဂတာယ စ ကေဝလံ။ အပဝဇ္ဇန္တိ သင်္ခါရာ ဧတသ္မာတိ အပဝဂ္ဂေါ။ ယသ္မာ ရာဂေါ ဝိဂတော၊ သော ဝိရာဂေါ။ ပဓာနဘာဝံ နီတံ ပဏီတံ။ နတ္ထိ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေ အရိယာနံ စုတံ စဝနန္တိ အစ္စုတံ။ အရိယေဟိ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဂန္တဗ္ဗတ္တာ ပဒံ။

၉။ စတ္တာရော ယောဂါ ခယန္တိ ဧတေနာတိ ယောဂက္ခေမော။ ပါရေတိ သက္ကောတိ သံသာရဒုက္ခသန္တာပံ သမေတုန္တိ ပါရံ၊ ‘‘သံသာရဒုက္ခသန္တာပတတ္တဿာ’လံ သမေတဝေ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဂတာ သံသာရစက္ကဿ အရာ ဧတသ္မာတိ ဝါ ပါရံ။ ကိလေသေဟိ မုစ္စနတော မုတ္တိ၊ နိကာယန္တရိယာ ပန ‘‘သရီရေန္ဒြိယေဟိ အတ္တနော မုတ္တတ္တာ မုတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိလေသသမနတော သန္တိ။ ဝိသုဇ္ဈန္တိ သတ္တာ ဧတာယ ရာဂါဒိမလေဟီတိ ဝိသုဒ္ဓိ ¶ ။ သဗ္ဗသင်္ခါရာ ဝိမုစ္စနတော ဝိမုတ္တိ။ အသင်္ခတမေဝ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန၊ သန္တိလက္ခဏဓာရဏတော ဝါ ဓာတူတိ အသင်္ခတဓာတု။ သုဇ္ဈန္တိ သတ္တာ ဧတာယ ရာဂါဒိမလေဟီတိ သုဒ္ဓိ။ အာဝုဏောတိ သံသာရတော နိက္ခန္တုမပ္ပဒါနဝသေနာတိ ဝုတိ၊ တဏှာ၊ တတော နိက္ခန္တတ္တာ နိဗ္ဗုတိ။

၁၀။ ခီဏာသဝါဒိစတုက္ကံ အရဟန္တေ။ ခီဏာ အာသဝါ ယဿ သော ခီဏာသဝေါ။ တတော ဥတ္တရိ ကရဏီယာဘာဝတော နတ္ထိ သိက္ခာ ဧတဿာတိ အသေက္ခော။ ဝိဂတော ရာဂေါ ယသ္မာတိ ဝီတရာဂေါ။ သံသာရစက္ကဿ အရေ ဟတဝါတိ အရဟာ၊ ‘‘အရဟ’’န္တိပိ ပါဌော။

ဒေဝလောကာဒိပဉ္စကံ သဂ္ဂဿ နာမံ။ ဒေဝါနံ လောကော ဘဝနံ ဒေဝလောကော။ ဒိဗ္ဗန္တျတြ ဒိဝေါ။ အဇ ဂတိယံ၊ အနေကတ္ထတ္တာ ဌိတိယံ၊ စိရံ ဌိယတေ အသ္မိန္တိ အဂ္ဂေါ၊ ဌာနံ၊ သောဘနော အဂ္ဂေါ သဂ္ဂေါ၊ ပုညေန ဝါ သုဋ္ဌု အဇီယတေတိ သဂ္ဂေါ။ တယော ဒေဝါ ဒိဗ္ဗန္တျတြေတိ တိဒိဝေါ။ ပဓာနတော ဟိ တီဟိ ဟရိဟရဗြဟ္မေဟိ ဗျပဒေသော။ တိဒသာနံ ဒေဝါနံ အာလယော ဌာနန္တိ တိဒသာလယော။ ကေစိ ပန ‘‘ဒေဝလောကာဒိတ္တယံ သဂ္ဂသာမညဿ နာမံ၊ တိဒိဝါဒိဒွယံ တာဝတိံသဿာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသာဒီသု သာမညသ္မိံယေဝ ဒွိန္နမ္ပိ ဂဟဏတော န သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထာပိ နာက၊ သုရလောက၊ တိပိဋ္ဌပ [ဝိသန္တိ သုကတိနော အသ္မိံ ဣတိ ပိဋ္ဌပံ ပိသောဒရာဒိ တိဒသာနံ ပိဋ္ဌပဓိတိ ဒသသဒ္ဒလောပေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ အဝရောဟ၊ ဖလောဒယ ¶ [ဖလဿ ကမ္မဖလဿ ဥဒယော ဒိဋ္ဌိယောဂျဋ္ဌာနံ (တိကဏ္ဍဋီကာ)]၊ မန္ဒရ၊ သေရိက၊ သက္ကဘဝန၊ ခံ၊ နဘာဒီနိ ဒေဝလောကသာမညာနိ ဣဓာနာဂတာနိပိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။

၁၁-၁၂။ တိဒသာဒိစတုဒ္ဒသကံ ဒေဝတာသာမညဿ နာမံ။ ဇာတီသု [ဇာတိဇာတီသု (က။)] ဝုတ္တာသု ဗျတ္တိပိ ဝုစ္စတီတိ ဗျတ္တီနံ ဗဟုတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော။ ဇာတိသတ္တာဝိနာသသင်္ခါတာ တိဿော ဒသာ ပရိမာဏာ ဧတေသန္တိ တိဒသာ။ ဧတေ ဟိ မနုဿာဒယော ဝိယ ဗုဒ္ဓိဝိပရိဏာမခယေဟိ န ယုဇ္ဇန္တိ၊ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိယာ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သန္တိ ဝိနဿန္တိ စ။ မရဏံ မရော၊ သော ယေသံ နတ္ထိ၊ တေ အမရာ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏာဒီဟိ ကီဠန္တီတိ ဒေဝါ။ ဝိဗုဇ္ဈန္တိ န သုပန္တီတိ ဝိဗုဓာ၊ အတီတာနာဂတဇာတိံ ဝိဗုဇ္ဈန္တီတိ ဝါ ဝိဗုဓာ။ သုဓာဘောဇနဘုဉ္ဇနသီလတာယ သုဓာသိနော။ သမုဒ္ဒုဋ္ဌာ [အမတမထနောဋ္ဌာ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] သုရာ အတ္ထိ ယေသံ၊ တေ သုရာ၊ သုရန္တိ ဝါ ကီဠန္တီတိ သုရာ၊ သုခေန ရမန္တီတိ ဝါ သုရာ။ ဒီဃာယုကာပိ သမာနာ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သမ္ပတ္တကာလေ မရန္တိ သီလေနာတိ မရူ။ ဒိဝေါ ဒေဝလောကော ဩကော အာသယော ယေသံ တေ ဒိဝေါကာ။ သုဓာဟာရဿ ပါတဗ္ဗဿပိ သမ္ဘဝတော အမတံ ပိဝန္တီတိ အမတပါ၊ အမတောသဓံ ဝါ ပိဝန္တီတိ အမတပါ။ သဂ္ဂေ ဝသနသီလတ္တာ သဂ္ဂဝါသိနော။ သဒါ ပဉ္စဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိယတ္တာ နိရာကတာ ဇရာ ဧတေသန္တိ နိဇ္ဇရာ။ န နိမိသန္တီတိ အနိမိသာ၊ ဘမုကာ နိစ္စလံ ကရောန္တီတျတ္ထော။ ဒိဝေ ဝသန္တီတိ ဒိဗ္ဗာ။ ဒေဝါ ဧဝ ဒေဝတာ၊ သကတ္ထေ ဒေဝသဒ္ဒတော တာပစ္စယော၊ ဒေဝတာ ဧဝ ဒေဝတာနိ၊ သကတ္ထေ နိပစ္စယော။ ‘‘အပုမေ’’တိ ဧတ္ထ ပဌမသကတ္ထိကဝသေန ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တံ၊ ဒုတိယသကတ္ထိကဝသေန ¶ နပုံသကလိင်္ဂတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဒုတိယသကတ္ထိကဝသေနေဝ ဝါ ဒွိလိင်္ဂတ္တံ၊ တတ္ထ ဣတ္ထိလိင်္ဂပက္ခေ ယဒါဒိနာ နိကာရာဒေသော။ အမရကောသေ ပန ‘‘ဒေဝတာနိ ပုမေ ဝါ’’တိ [အမရ ၁။၉] ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဒေဝတာနိသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပေန ပုလ္လိင်္ဂေ၊ နိစ္စံ နပုံသကေတိ။ ဋီကာယဉ္စ ‘‘သကတ္ထိကာ ပကတိတော လိင်္ဂဝစနာနိ အတိဝတ္တန္တီတိ ပုန္နပုံသကတ္တ’’န္တိ [ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ၊ သကတ္ထေ တာ၊ သကတ္ထိကာ အပိ ပစ္စယာ ပကတိတော လိင်္ဂဝစနာဒျတိဝတ္တန္တေ၊ အပီတိ ဣတ္ထိတ္တံ ဒေဝတာ ဧဝ ဒေဝတံ ပညာဒိတ္တာ အဏ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သကတ္ထိကာတိ ဒုတိယသကတ္ထိကံ ဝုတ္တံ၊ ပကတိတောတိ ပဌမသကတ္ထိကံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုန္နပုံသကတ္တ’’န္တိ၊ ဣတရထာ တာပစ္စယန္တဿ နိစ္စံ ဣတ္ထိလိင်္ဂတာယ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တမေဝ ဝဒေယျ။ သုပဗ္ဗာ၊ သုမနာ၊ တိဒိဝေသာ၊ အာဒိတေယျာ၊ ဒိဝိသဒါ၊ လေခါ၊ အဒိတိနန္ဒနာ၊ အာဒိစ္စာ၊ ရိဘဝေါ [ဝိဘဝါ (က။)၊ ရိကာရော ဒေဝမာတာ သိယာ ဣတိ တိကဏ္ဍေ၊ တတော ဘဝန္တီတိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] အသောပ္ပာ၊ အမစ္စာ [မရဏံ မတိ ဣတိ တိ၊ မတိယံ ဘဝါ မစ္စာ… န မစ္စာ အမစ္စာ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ အမတာသနာ၊ အဂ္ဂိမုခါ၊ ဟဝိဘောဇနာ၊ ဂိရဗ္ဗာဏာ၊ ဒါနဝါရယော၊ ဗိန္ဒာရကာ၊ ပူဇိယာ၊ စိရာယုကာ၊ သဂ္ဂိနော၊ နဘောသဒါဣစ္စာဒီနိပိ ဒေဝတာနံ သာမညနာမာနေဝ။

၁၃။ သိဒ္ဓါဒယော ဣမေ ဒေဝယောနိယော ဒေဝပ္ပဘဝါ ဒေဝဝံသာ ဧတေသမုပ္ပတ္တိယံ ဒေဝါနမေဝ အာဒိကာရဏတ္တာ။ အဏိမာဒိဂုဏောပေတတ္တာ သိဇ္ဈန္တိ ဧတဿ ယထိစ္ဆိတာ အတ္ထာတိ သိဒ္ဓါ။ ယဿ ဘာသာယ ဗြူဟတိ ကထာ၊ သော ဘူတော ¶ ၊ ပိသာစပ္ပဘေဒေါ အဓောမုခါဒိ။ ဝစနတ္ထော ပန ဘဝန္တိ ဗြူဟန္တိ ကထာ ဧတသ္မာတိ ဘူတောတိ။ ဂန္ဓံ အဗ္ဗတိ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ ဒေဝဂါယနာ ‘‘ဟာဟာ ဟူဟူ’’ ပဘုတယော [အမရ ၁။၅၅]။ နိဓယော ဂုယှတီတိ ဂုယှကော၊ သညာယံ ကော၊ မဏိဘဒြာဒိကော ကုဝေရာနုစရော။ ယက္ခ ပူဇာယံ၊ ယက္ခီယတေ ပူဇီယတေတိ ယက္ခော၊ ကုဝေရာဒိကော။ ရက္ခန္တိ အတ္တာနံ ဧတသ္မာတိ ရက္ခသော၊ ဝိဘီသဏာဒိ။ ကုမ္ဘပ္ပမာဏဏ္ဍတာယ ကုမ္ဘဏ္ဍော။ ပိသိတံ မံသံ အသတိ ဘက္ခတီတိ ပိသာစော၊ သကုနိ သကုန္တိအာဒိကော ကုဝေရာနုစရော၊ ယဒါဒိနာ ပိသိတဿ ပိဘာဝေါ၊ အသဿ စ သာစာဒေသဘာဝေါ [ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇]။ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိဇ္ဇာဓရ၊ အပသရ၊ ကိန္နရေ စ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိဇ္ဇံ ဂုဠိကာဉ္ဇနမန္တာဒိကံ ဓရတီတိ ဝိဇ္ဇာဓရော။ အပသာရယန္တိ ခလယန္တီတိ အပသရာ၊ ဥဗ္ဗသျာဒိကာ သုရဝေသိယော [အမရ ၁။၅၅]၊ အပသရသဒ္ဒဿ ဇာတိယံ သယံ ဗဟုတ္တံ၊ ဗျတ္တိယန္တု တဒဝယဝံ ဝါ သယံ၊ တထာ စ ဗဟုတ္တံဝ။ ဝနာဒိသဒ္ဒေါ ကဒါစိ ဇာတိယံ ပယုဇ္ဇတေ၊ ကဒါစိ ဗျတ္တိယံ။ တတြ ယဒါ ဇာတိယံ၊ တဒါ ဗျတ္တိဂတံ သင်္ချမာဒါယ ပဝတ္တတိ။ ယဒါ ဗျတ္တိယံ ပယုဇ္ဇတေ၊ တဒါ တံဗျတ္တာဝယဝါနံ ပါဏိပါဒါဒီနံ ဗဟုတ္တသင်္ချမာဒါယ ပဝတ္တတိ။ ဝနသဒ္ဒေါ တု ဇာတိဂတေကသင်္ချာဝိသိဋ္ဌဒဗ္ဗာဘိဓာနတော ဓဝါဒိဗျတ္တိဂတဇာတျာဘိဓာနတော ဝါ ဧကဝစနန္တိ အပသရသဒ္ဒေါ ဝါမနာဒိမတေန ဣတ္ထိယံ ဗဟုဝစနေ စ၊ တဒညေသံ ပန မတေန ပုမိတ္ထိယံ ဝစနဒွယေ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဿမုခနရသရီရတ္တာ ကုစ္ဆိတော နရော၊ ကိဉ္စိ ဝါ နရော၊ နရသဒိသတ္တာ ဝါ ကိန္နရော။ ဧတာ ဒေဝယောနိယော။ ဂဏဒေဝတာ ပန –

‘‘အာဒိစ္စာ ဝိသု ဝသဝေါ၊ တုသိတာ’ဘဿရာ’နိလာ၊

မဟာရာဇိကာ သာဓျာ စ၊ ရုဒ္ဒါ စ ဂဏဒေဝတာ’’တိ [အမရ ၁။၁၀]။

အမရကောသေ ¶ ကထိတာ။

တတြာဒိစ္စာ ဒွါဒသကာ၊ ဝိသုဒေဝါ ဒသ ဌိတာ၊

ဝသဝေါ အဋ္ဌသင်္ချာတာ၊ ဆတ္တိံသ တုသိတာ မတာ။

အာဘဿရာ စတုသဋ္ဌိ၊ ဝါတာ ပဏ္ဏာသေကူနကာ၊

မဟာရာဇိကနာမာယော၊ ဒွိသတံ ဝီသတာဓိကာ။

သာဓျာ ဒွါဒသ ဝိချာတာ၊ ရုဒ္ဒါ စေကာဒသ ဌိတာ၊

သမယန္တရတော ဧတာ၊ ဝိညေယျာ ဂဏဒေဝတာ။

၁၄။ ပုဗ္ဗဒေဝါဒိစတုက္ကံ အသုရေ။ ပုဗ္ဗံ ဒေဝါ ပုဗ္ဗဒေဝါ၊ ဒုတိယာသမာသော၊ ပုဗ္ဗေ ဝါ ဒေဝါ ပုဗ္ဗဒေဝါ၊ ပုဗ္ဗေ ဟျေတေ ဒေဝပုရေ ဌိတာ၊ အနန္တရံ သက္ကာဒီဟိ တတော စာလိတာ။ သုရာနံ ရိပူ သတ္တဝေါ သုရရိပူ။ သုရာနံ ပဋိပက္ခဘာဝတော အသုရာ၊ ဒေဝါ ဝိယ န သုရန္တိ န ကီဠန္တီတိ ဝါ အသုရာ၊ သမုဒ္ဒုဋ္ဌာ ဝါ သုရာ ဒေဝေဟိ အဘျုပဂတာ၊ နာသုရေဟီတိ နတ္ထိ သုရာ ဧတေသန္တိ အသုရာတိ နိကာယန္တရိယာ။ ဒနုနာမာယ မာတုယာ အပစ္စံ ဒါနဝါ။ ဒနု နာမ တေရသသု ရက္ခသဒုဟိတီသု ဧကိဿာ ဒုဟိတု နာမံ။ ဧတေ ပုဗ္ဗဒေဝါဒယော သဒါ ပုမေ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝတ္တန္တိ။ ဒေစ္စာ၊ ဒေတေယျာ၊ ဒနုဇာ၊ ဣန္ဒာရီ၊ သုရဒိသာ၊ သုက္ကသိဿာ၊ ဒိတိသုတာ၊ ပုဗ္ဗဇာဣစ္စာဒီနိပိ အသုရဿ သာမညနာမာနိ။

တဗ္ဗိသေသာ အသုရပ္ပဘေဒါ။ သုရေဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမတ္ထံ အတ္တနော ဗလကာယာနံ ပဟာရံ အာယုဓံ ဒဒါတီတိ ပဟာရဒေါ၊ သော ဧဝ ပဟာရာဒေါ။ သံ ပသတ္ထော ဝရော ဇာမာတာ ယဿ ¶ သော သမ္ဗရော၊ တဿ ဟိ သက္ကော ဇာမာတာ [သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅၆]၊ ပုညာဟရီသု ဝါ ဣန္ဒြိယာနိ သံဝုဏောတီတိ သမ္ဗရော။ ဗလမေတဿတ္ထီတိ ဗလီ၊ အတိသယဗလကာယတ္တာ ဝါ ဗလီ၊ သော ဧဝ ဗလိ၊ ‘‘ဗလိအာဒယော’’တိ ဣမိနာ သမာသေပိ သန္ဓိ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ အာဒိနာ မစ္ဆသကုဏာဒိကေပိ ကုဉ္စာဒိကေပိ အသုရဘေဒေ သင်္ဂဏှာတိ။

၁၅။ ပိတာမဟာဒျဋ္ဌကံ ဗြဟ္မနိ။ ပိတူနံ ပဇာပတီနံ လောကပိတူနမ္ပိ ပိတာ ပိတာမဟော၊ အာမဟပစ္စယော [မောဂ္ဂလ္လာန ၄။၃၈]။ သဗ္ဗလောကာနံ ပိတုဋ္ဌာနိယတ္တာ ပိတာ၊ သဗ္ဗလောကံ ဝါ ပါတိ ရက္ခတီတိ ပိတာ၊ ရိတုပစ္စယော။ မဟန္တသရီရတာယ ဗြဟ္မာ၊ ဗြဟ ဝုဍ္ဎိယံ မပစ္စယော။ လောကာနံ ဤသော ဣန္ဒော လောကေသော။ ကမလသမ္ဘဝတ္တာ ကမလံ၊ ပဒ္မံ။ တံ အာသနမုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနမဿ ကမလာသနော။ ဟိရညံ သုဝဏ္ဏမယံ အဏ္ဍံ ဟိရညံ၊ တဿ ဂဗ္ဘော ဘူဏော [ဂုဏော (က။)]ဟိရညဂဗ္ဘော။ ဈာနာဒိဂုဏေဟိ သုရာနံ ဇေဋ္ဌတ္တာ သုရဇေဋ္ဌော။ ပဇာနံ သတ္တာနံ ပတိ သာမိဘူတော ပဇာပတိ၊ ပဇံ ပါလေတီတိ ဝါ ပဇာပတိ။ အတ္တဘူ၊ ပရမေဋ္ဌိ၊ သယမ္ဘူ၊ စတုရာနနော၊ ဓာတာ၊ ကမလယောနိ၊ ဒုဟိဏော၊ ဝိရိဉ္စိ၊ သဇိတာ၊ ဝေဓာ၊ ဝိဓာတာ၊ ဝိဓိ၊ ဟံသရထော၊ ဝိရိဉ္စော၊ ပပိတာမဟော ဣစ္စာဒယောပိ ဗြဟ္မနာမာနိ။

၁၆-၁၇။ ဝါသုဒေဝါဒိပဉ္စကံ ¶ ကဏှေ။ ဝသုဒေဝဿ အပစ္စံ ဝါသုဒေဝေါ။ မစ္စာနံ ဇီဝိတံ ဟရတိ သီလေနာတိ ဟရိ။ ကဏှဂုဏယောဂတော ကဏှော။ ကေသိံ နာမ အသုရံ ဟတဝါတိ ကေသဝေါ၊ ဤကာရဿ အကာရော၊ ဟနဿ စ ဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ယသ္မာ တယာ ဟတော ကေသီ၊

တသ္မာ မေ သာသနံ သုဏ၊

ကေသဝေါ နာမ နာမေန၊

သေယျော လောကေ ဘဝိဿသီ’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။

စက္ကံ ပါဏိမှိ အဿ စက္ကပါဏိ။ ဝိသဏု [ပိဏှု (က။)]၊ နာရာယနော၊ ဝေကုဏ္ဌော၊ ဒါမောဒရော၊ မာဓဝေါ၊ သမ္ဘူ၊ ဒေစ္စာရိ၊ ပုဏ္ဍရီကက္ခော၊ ဂေါဝိန္ဒော၊ ဂရုဠဒ္ဓဇော၊ ပီတမ္ဗရော၊ အစ္စုတော၊ မင်္ဂလော၊ သိင်္ဂီ၊ ဇနာဒ္ဒနော၊ ဥပေန္ဒော၊ ဣန္ဒာဝရဇော၊ စတုဘုဇော၊ ပဒ္မနာဘော၊ မဓုရိပု၊ တိဝိက္ကမော၊ ဒေဝကီနန္ဒနော၊ သောရီ၊ သိရီပတိ၊ ပုရိသောတ္တမော၊ ဝနမာလီ၊ ဗလိဓံသီ၊ ကံသာရာတိ၊ အဓောက္ခဇော၊ သဗ္ဗမ္ဘရော၊ ကေဋဘဇိ [ကေဋဘံ ဇိတဝါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဝိဓု၊ သသဗိန္ဒု၊ သိရီကရော၊ သိရီဝရာဟော၊ အဇိတော၊ ပရပုရိသော၊ သိရီဂဗ္ဘော၊ ဆဗိန္ဒု၊ အနန္တော၊ နရကဇိ၊ ကေသရော၊ ဇာတိကီလော၊ နရသီဟော၊ ပုရာဏပုရိသော၊ နလိနေသယော၊ ဝါသု၊ နရာယနော၊ ပုနဗ္ဗသု၊ သဗ္ဗရူပေါ၊ ဓရဏီဓရော၊ ဝါမနော၊ ဧကသိင်္ဂေါ၊ သောမဂဗ္ဘော၊ အာဒိဒေဝေါ၊ အာဒိဝရာဟော၊ သုဝဏ္ဏဗိန္ဒု၊ သဒါယောဂီ၊ သနာတနော၊ ရာဟုမုဒ္ဓဘိဒေါ ¶ ၊ ကာဠနေမိ၊ ပဏ္ဍဝေါ၊ ဝဍ္ဎမာနော၊ သတာနန္ဒော၊ ပဇာနာထော၊ သုယာမုနောဣစ္စာဒီနိ ဝိသဏုနာမာနိ။ အဿ ပန ပိတု နာမာနိ ဝသုဒေဝေါ၊ အာနကဒုန္ဒုဘိ [အမရ ၁။၂၃] ဣစ္စာဒီနိ။ ရထဝါဟော ပနဿ ဒါရုကော နာမ [တိကဏ္ဍသေသ ၁။၁။၃၄]။ မန္တီ ပန ပဝနဗျာဓိ နာမ [မန္တီ ပဝနဗျာမိ ဥဒ္ဓဝေါ (တိတဏ္ဍသေသ ၁။၁။၃၅) ပဝနဗျာဓိ… ဥဒ္ဓဝေါ ဣတိ ဒွေ ပိဏှုဿ မန္တိနော (ကဋ္ဋီကာ)]။

မဟိဿရာဒိဆက္ကံ ဟရေ။ မဟန္တော ဣဿရော ဝိဘူတိ ဧတဿာတိ မဟိဿရော။ ဂုဏာဝတ္ထာရဟိတော သမ္ပတိ ပရမာနန္ဒရူပတ္တာ နိဗ္ဗိကာရော သမတိ ဘဝတီတိ သိဝေါ၊ နိရုတ္တိနယေန အကာရဿ ဣတ္တံ၊ မဿ ဝေါ စ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယဒါဒိနာ ဝါ နိရုတ္တိနယေန ဝါ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ သူလပါဏိတ္တာ သူလီ။ ဣဋ္ဌေ ပဘဝတီတိ ဣဿရော၊ ဣဿတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ ဣဿရော။ ပသူနံ ပမထာနံ ပတိ ပသုပတိ။ ‘‘ပသု မိဂါဒေါ ဆဂလေ၊ ပမထေပိ ပသု ပုမေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ [ရဘသော (က။)]။ ( ) [(ဂုဏေ) (က။)] ဝိသိဋ္ဌတမောဂုဏတ္တာ သဗ္ဗံ ဟရတီတိ ဟရော။ ဝုတ္တောတိ ကြိယာပဒံ။ သမ္ဘု၊ ဤသော၊ သဗ္ဗော၊ ဤသာနော၊ သင်္ကရော၊ စန္ဒသေခရော၊ ဘူတေသော၊ ခဏ္ဍပရသု၊ ဂိရီသော၊ မစ္စုဉ္ဇယော၊ ပိနာကီ၊ ပမထာဓိပေါ၊ ဥဂ္ဂေါ၊ ကပဒ္ဒိ၊ သိရီကဏ္ဌော၊ ကာဠကဏ္ဌော၊ ကပါလဘရော၊ ဝါမဒေဝေါ၊ မဟာဒေဝေါ၊ ဝိရူပက္ခော၊ တိလောစနော၊ သဗ္ဗညူ၊ နီလလောဟိတော၊ မာရဟရော၊ ဘဂ္ဂေါ၊ တျမ္ဗကော၊ တိပုရန္တကော၊ ဂင်္ဂါဓရော၊ အန္ဓကရိပု၊ ဗျောမကေသော၊ ဘဝေါ၊ ဘီမော၊ ရုဒ္ဒေါ၊ ဥမာပတိ၊ ဘဂါလီ၊ ကပိသဉ္ဇနော၊ ဟီရော၊ ပဉ္စာနနော၊ ခကုန္တလော၊ ဂေါပါလကော၊ ပိင်္ဂက္ခော [ဝိဘင်္ဂေါ (က။)]၊ ကူဋကရော၊ စန္ဒာပီဠော၊ မဟာနဋော၊ သမီရော၊ ဟော၊ နန္ဒိဝဍ္ဎနော၊ ဂုဠာကေသော [မိဂူဟော (က။)]၊ မိဟိရာဏော၊ မေဃဝါဟနော၊ သုပ္ပတာပေါ [သုပ္ပသာဒေါ (က။)]၊ ဥ၊ ထာဏု [ဥပါဏ္ဍော (က။)]၊ သိပိဝိဋ္ဌော၊ ကီလော၊ ဓမ္မဝါဟနောဣစ္စာဒီနိပိ ဟရနာမာနိ။

ကုမာရာဒိတ္တယံ ¶ ဟရဿ ပုတ္တေ။ ကုမာရ ကီဠာယံ၊ ကုမာရေတိ ကီဠတီတိ ကုမာရော၊ သောဠသဝဿိကော၊ အယဉ္စ သောဠသဝဿိကော။ ‘‘ဗာလော စ သောဠသ ဘဝေ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ခဏ္ဍတိ ဒါနဝဗလန္တိ ခန္ဒော၊ ဏ္ဍဿ န္ဒော။ သတ္တိံပဟရဏဝိသေသံ ဓရတီတိ သတ္တိဓရော၊ ပဘာဝုဿာဟမန္တသင်္ခါတံ ဝါ သတ္တိတ္တယံ ဓရတီတိ သတ္တိဓရော။ အမရကောသေ ပန –

‘‘ကတ္တိကေယျော မဟာသေနော၊

သရဇာတော ဆဠာနနော၊

ပဗ္ဗတီနန္ဒနော ခန္ဒော၊

သေနာနီ အဂ္ဂိဘူ ဂုဟော။

ဗာဟုလေယျော တာရကဇိ၊

ဝိသာခေါ သိခိဝါဟနော၊

ဆမာတုရော သတ္တိဓရော၊

ကုမာရော ကောဉ္စဒါရဏော’’တိ [အမရ ၁။၄၁-၂] ဝုတ္တံ။

၁၈-၂၁။ သက္ကာဒီနိ ဝီသတိ သက္ကဿ နာမာနိ။ အသုရေ ဇေတုံ သက္ကုဏာတီတိ သက္ကော။ ပုရေ၊ ပုရံ ဝါ ဒဒါတီတိ ပုရိန္ဒဒေါ ¶ ။ ဒေဝါနံ ရာဇာ ဒေဝရာဇာ။ ဝဇိရံ ပါဏိမှိ အဿ ဝဇိရပါဏိ။ သုဇာယ အသုရကညာယ ပတိ သုဇမ္ပတိ။ ဗဟူနံ ဒေဝမနုဿာနံ စိန္တိတတ္ထဿ ဒဿနသမတ္ထတာယ သဟဿက္ခော။ မဟတံ ဒေဝါနံ ဣန္ဒော ရာဇာ မဟိန္ဒော၊ ဒေဝေဟိ မဟိတဗ္ဗော ဝါ ဣန္ဒော ရာဇာ မဟိန္ဒော၊ မဟန္တော စ သော ဣန္ဒော စာတိ ဝါ မဟိန္ဒော။ ဝဇိရံ အာဝုဓံ ယဿ ဝဇိရာဝုဓော၊ ‘‘ဝဇိရာယုဓော’’တိပိ ပါဌော။ ဝသူနိ ရတနာနိ သန္တျဿေတိ ဝါသဝေါ။ ဒသသတာနိ နယနာနိ ယဿ သော ဒသသတနယနော။ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ အဓိပတိဘူတတ္တာ တိဒိဝါဓိဘူ။ သုရာနံ နာထော သုရနာထော။ ဝဇိရံ ဟတ္ထေ ယဿ သော ဝဇိရဟတ္ထော။ ဘူတာနံ သတ္တာနံ ပတိ ဘူတပတိ။ မဟိတဗ္ဗတ္တာ မဃဝါ။ မဟ ပူဇာယံ၊ ဟဿ ဃဝေါ။ ကောသသင်္ခါတာနိ ဓနာနိ သန္တိ ယဿ၊ သော ကောသိယော၊ ‘‘ကောသိယဂေါတ္တတာယ ကောသိယော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ဣန္ဒတိ ပရမိဿရိယေန ယုဇ္ဇတေတိ ဣန္ဒော။ ဝတြံ နာမ အသုရံ အဘိဘဝတီတိ ဝတြဘူ။ ပါကော နာမဝတြာသုရဿ ဘာတာ၊ တဿ သာသနတော နိဂ္ဂဟတော ပါကသာသနော။ ဝိဍံ ဗျာပကံ ဩဇော ဧတဿ ဝိဍောဇော။ သုနာသီရော၊ ပုရန္ဒရော၊ လေခါသဘော [လေခနံ ဒေဝါနံ ဥသတော ဥတ္တမော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဒိဝပတိ၊ သုရပတိ၊ ဗလာရာတိ၊ သစီပတိ၊ ဇမ္ဘဘေဒီ၊ ဟရိဟယော၊ နမုစိသူဒနော၊ သံကန္ဒနော၊ မေဃဝါဟနော၊ အာခဏ္ဍလော [အာခဏ္ဍယတိ ပရဗလံ ဥသာဒိတ္တာ ကလစ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ကောသိကော၊ သုရဂါမဏီ၊ နာကနာထော၊ ဟရီ ဣစ္စာဒီနိပိ သက္ကဿ နာမာနိ။

အဿ သက္ကဿ ဘရိယာ သုဇာတာ နာမ။ သုခေန ဇာတာ၊ သုန္ဒရာ ဝါ ဇာတိ ယဿာ သာ သုဇာတာ။ ပုလောမဇာ၊ သစီ၊ ဣန္ဒာနီ ဣစ္စာဒီနိပိ သက္ကဘရိယာယ နာမာနိ။

အဿ သက္ကဿ ပုရံ မသက္ကသာရာဒယော တယော ဘဝေ။ မော စ သက္ကော စ မသက္ကာ၊ တေ သရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ ကီဠာဝသေနာတိ မသက္ကသာရာ၊ မဟိဿရာဒီနံ ပရိသာနံ၊ သက္ကဿ စ ကီဠာနုဘဝနဋ္ဌာနန္တျတ္ထောတိ ¶ စိန္တာမဏိထုတိဋီကာယံ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂဟဋီကာယံ ပန ‘‘မသက္ကန္တိ ဝါ ဝသောကန္တိ ဝါ အသုရပုရဿ နာမံ၊ ဣဒံ ပန တေသံ ဥတ္တမတ္တာ မသက္ကသာရော၊ ဝသောကသာရောတိ စ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အမရာ ဧတိဿံ သန္တိ အမရဝတီ၊ သာ ဧဝ အမရာဝတီ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ [ပါဏိနီ ၆။၃။၁၁၉]။

အဿ သက္ကဿ ပါသာဒေါ ဝေဇယန္တော နာမ။ ဝေဇယန္တီ ပဋာကာ ပသတ္ထာ၊ ဘူတာ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ဝေဇယန္တော။

အဿ သက္ကဿ သဘာ သုဓမ္မာ မတာ။ သောဘနော ဓမ္မော အဿာတိ သုဓမ္မာ၊ ဒေဝမဏ္ဍပေါ။

၂၂။ တဿ သက္ကဿ ရထော ဝေဇယန္တော နာမ။ ဝေဇယန္တီနာမာယ ပဋာကာယ ယောဂတော ဝေဇယန္တော။ တဿ သက္ကဿ သာရထိ သူတော မာတလိနာမ။ မတလဿ [မာတလာယ (က။)] အပစ္စံ မာတလိ၊ တဿ သက္ကဿ ဂဇော ဧရာဝဏော နာမ၊ ဣရာဝဏော သမုဒ္ဒေါ၊ တတြဇာတော ဧရာဝဏော[ဣရာဝတိ သမုဒ္ဒေ ဇာတော (ဧရာဝတော)၊ သေသေ အဏ… ပိသောဒရာဒိတ္တာ ဏတ္တေ ဧရာဝဏော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ တဿ သက္ကဿ သိလာသနံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလော နာမ။ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏကမ္ဗလသဒိသတ္တာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလော။ သိလာ ပါသာဏော ဧဝ အာသနံ သိလာသနံ။

၂၃။ တဿ သက္ကဿ ပုတ္တာ သုဝီရ၊ ဇယန္တဣစ္စာဒယော။ အတိသယေန သူရတ္တာ သုဝီရော။ အသုရေ ဇယတီတိ ဇယန္တော။ တဿ သက္ကဿ ပေါက္ခရဏီ နန္ဒာ နာမ ဘဝေ။ နန္ဒီယတီတိ နန္ဒာ။ ပေါက္ခရံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ၊ သလိလဉ္စ၊ တေဟိ သတ္တာနံ ¶ မနံ အတ္တာနံ နယတီတိ ပေါက္ခရဏီ၊ ပေါက္ခရေန ဝါ သုန္ဒရေန အဏ္ဏေန ဇလေန သဟိတတ္တာ ပေါက္ခရဏ္ဏီ၊ သာ ဧဝ ပေါက္ခရဏီ။ တဿ သက္ကဿ ဝနာနိ ဥယျာနာနိ နန္ဒနာဒီနိ စတ္တာရိ။ နန္ဒယတီတိ နန္ဒနံ။ နာနာဒိဗ္ဗရုက္ခေဟိ မိဿကတ္တာ မိဿကံ။ နာနာလတာဟိ ဝလ္လီဟိ စိတ္တတ္တာ စိတ္တလတာ၊ နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တာယ ဝါ လတာယ သမန္နာဂတတ္တာ စိတ္တလတာ၊ ဒေဝတာနံ ဝါ စိတ္တာသာ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ စိတ္တာ၊ အာသာဝတီ နာမ လတာ၊ သာ ယဿ အတ္ထိ၊ တံ စိတ္တလတာ။ ဒေဝတာနံ ဝါ စိတ္တံ လန္တိ ဂဏှန္တီတိ စိတ္တလာ၊ ဒိဗ္ဗရုက္ခာ၊ တေသံ သမူဟော စိတ္တလတာ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂေန တဿ ဝနဿ နာမံ၊ ယထာ ‘‘ခုဒ္ဒသိက္ခာ’’တိ။ ဖာရုသကာနိ ယတ္ထ သန္တိ၊ တံ ဖာရုသကံ။

၂၄။ အသနျာဒိတ္တယံ တဿ သက္ကဿ အာယုဓံ။ အဿတေ ဘုဇ္ဇတေ လောကဓာတုကမနေနာယုဓေနာတိ အသနိ၊ အယံ အသနိသဒ္ဒေါ ဒွီသု ပုမိတ္ထိလိင်္ဂေသု ဝတ္တတိ။ ကုလိမှိ သက္ကဿ ဟတ္ထေ သေတိ တိဋ္ဌတီတိ ကုလိသံ၊ ကုလိ ဟတ္ထော ဘုဇာဒလောတိ ဟိ တိကဏ္ဍသေသော[တိကဏ္ဍသေသ ၂။၆။၂၆]။ ကုယံ ဝါ ပထဝိယံ လိသတိ တနု ဘဝတီတိ ကုလိသံ။ ဝဇ ဂတိယံ၊ ဝဇတေဝ န ပဋိဟညတေ ယဿ ဂမနံ ကေနစီတိ ဝဇိရံ၊ ဣရပစ္စယော။ ဝဇိရသဟစရဏတော ကုလိသသဒ္ဒေါပိ ပုန္နပုံသကေ။ ဘိဒုရံ၊ ပဝိ၊ သတကောဋိ၊ သုရု၊ သမ္ဗော၊ ဒမ္ဘောလိဣစ္စာဒီနိပိ ဝဇိရဿ နာမာနိ။ တတြ ဘိဒုရံ ပုန္နပုံသကေ၊ ပဝိအာဒယော ပုမေ။

ရမ္ဘာ ¶ စ အလမ္ဗုသာ စ ဣစ္စာဒိကာ ဒေဝိတ္ထိယော အစ္ဆရာယော နာမာတိ ဝုတ္တာ။ အစ္ဆရာဝိသေသာ ဟိ ဧတာ။ အစ္ဆော နိမ္မလဝဏ္ဏော ဧတာသမတ္ထီတိ အစ္ဆရာယော။ ‘‘အပသရာ’’တိပိ ဧတာသမေဝ သာမညသညာ။ ဒေဝပုတ္တာနံ ရတိံ ဘာဝေန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ ရမ္ဘာ၊ ရံ ကာမဂ္ဂိံ ဘန္တိ ဒီပယန္တိ ဇာလေန္တီတိ ဝါ ရမ္ဘာ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ကာမရတိဝသေန ဒေဝပုတ္တေ အတ္တနိ ဝသာပေတုံ အလံ သမတ္ထာတိ အလမ္ဗုသာ၊ အဿုကာရော။ ဒေဝါနံ ဒေဝပုတ္တာနံ၊ ဒေဝီဘူတာ ဝါ ဣတ္ထိယော ဒေဝိတ္ထိယော။

‘‘ပဉ္စသိခေါ၊ ဟာဟာ၊ ဟူဟူ’’ဣစ္စာဒယော ဂန္ဓဗ္ဗာ နာမ။ ပဉ္စ သိခါ စူဠာ ယဿ သော ပဉ္စသိခေါ။ ‘‘ဟာ’’တိ အနန္ဒိတံ ဓနိံ [နိန္ဒိဘဒ္ဓနိံ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဇဟတီတိ ဟာဟာ။ ‘‘ဟူ’’တိ ဂီတဝိသေသသဒ္ဒံ ဟူယတေတိ ဟူဟူ။ ဂန္ဓံ အဗ္ဗန္တိ ဘုဉ္ဇန္တီတိ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဂါယနံ ဝါ ဓမ္မော ဧတေသံ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ မ္မဿ ဗ္ဗော။

၂၅။ ဝိမာနာဒိဒွယံ ဝိမာနေ။ ဒေဝါနမာကာသေ ဂမနံ ယေန တံ ဝိမာနံ၊ ဝိဂတံ [ဝိနာ (က။)] မာနံ ဥပမာနမဿ ဝိမာနံ။ ဝိဟေ အာကာသေ ဂစ္ဆတီတိ ဗျမှံ၊ ဟကာရတော ပုဗ္ဗေ အမပစ္စယော။ ဧတ္ထ စ ဝိမာနဗျမှသဒ္ဒါ ဒွေပိ အနိတ္ထိယံ ပုန္နပုံသကေ ဝတ္တန္တိ။

ပီယုသာဒိတ္တယံ အမတေ။ ပီယတေတိ ပီယုသံ၊ ‘‘အမတပါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ဥသပစ္စယော [ဥဏာဒိ ၄။၇၆ ဏွာဒိ ၂၁၅ သုတ္တေသု ပန ‘‘ပီယူသ’’မိတိ ဒိဿတိ]။ ‘‘ပေယုသော’’တိပိ နာမမဿ။ န မတံ မရဏမနေန အမတံ။ သုခေန ဓယန္တိ ပိဝန္တိ တံ ဣတိ သုဓာ။ ဧတ္ထ စ အမတသဒ္ဒေါ ယညသေသပီယုသသလိလဃတာဒီသု နပုံသကေ ¶ ၊ ဓနွန္တရိဒေဝါဒီသု ပုလ္လိင်္ဂေ၊ ဂဠောဈာဘယာမလကျာဒီသု ဣတ္ထိလိင်္ဂေတိ တီသု ဝတ္တတိ [အမတံ ယညသေသေ စ၊ ပီယူသေ သလိလေ ဃတေ အယာစိတေ စ မောက္ခေ စ၊ နာ ဓနွန္တရိဒေဝသု အမတာ မာဂဓီပထျာ ဂုဠုစျာမလကီသု စ (မေဒိနီကောသ ၁၆ ၇၇-၈)]၊ တံသဟစရဏတော ပီယုသသဒ္ဒေါပိ တီသု လိင်္ဂေသု။ သုဓာသဒ္ဒေါ ပန အမတနုဟီလေပါဒီသုပိ နိစ္စမိတ္ထိလိင်္ဂေါဝ [သုဓာ လေပေါ’မတံ နုဟီ (အမရ ၂၃။၁၀၁)]။

သိနေရုအာဒိပဉ္စကံ ပဗ္ဗတရာဇေ။ သိနာ သောစေယျေ၊ သိနာတိ သောစေတိ ဒေဝေတိ သိနေရု၊ ဧရုပစ္စယော။ မီ ဟိံသာယံ၊ မိနာတိ ဟိံသတိ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗတေ အတ္တနော ဥစ္စတရဋ္ဌေနာတိ မေရု၊ ရုပစ္စယော။ တိဒိဝါနံ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ အာဓာရော ပတိဋ္ဌာတိ တိဒိဝါဓာရော။ ဒေဝေ နယတီတိ နေရု။ သုမေရူတိ ဥပသဂ္ဂေန နာမံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဟေမဒ္ဒိ၊ ရတနသာနု၊ သုရာလယာဒီနိပိ ပဗ္ဗတရာဇဿ နာမာနိ။

၂၆။ ယုဂန္ဓရာဒီနိ သိနေရုဿ ပရိဝါရဘူတာနံ သတ္တန္နံ ပရိဘဏ္ဍပဗ္ဗတာနံ နာမာနိ။ စန္ဒသူရိယသင်္ခါတံ ယုဂံ ဓာရေတိ တဒုဗ္ဗေဓမဂ္ဂစာရိတ္တာတိ ယုဂန္ဓရော။ ဤသံ မဟိဿရံ ဓာရေတိ တဿ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာတိ ဤသဓရော။ ကရဝီရာ အဿမာရကာ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကရဝီရော၊ ကေ ဝါ မယူရာ ရဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ကရဝီရော၊ ‘‘ကရဝီကော’’တိပိ ပါဌော၊ ဣဓာပိ ပစ္ဆိမောယေဝတ္ထော၊ ကရဝီကသကုဏာ ဝါ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကရဝီကော။ သုဒဿနာ ဩသဓိဝိသေသာ ဗဟုကာ ဧတ္ထ သန္တီတိ သုဒဿနော၊ သုခေန ပဿိတဗ္ဗတ္တာ ဝါ သုဒဿနော ¶ ၊ သုန္ဒရံ ဝါ ဒဿနံ ဧတ္ထာတိ သုဒဿနော။ ပဉ္စန္နံ ပဗ္ဗတစက္ကာနံ နေမိသဒိသံ ကတွာ အတ္တာနံ ဓာရေတီတိ နေမိန္ဓရော၊ နေမိဘာဝေန ဝါ ဓာရေတဗ္ဗော ဥပလက္ခေတဗ္ဗောတိ နေမိန္ဓရော၊ နေမိံဝါ ရထဒ္ဒုမံ ဓာရေတိ ယေဘုယျေနာတိ နေမိန္ဓရော။ ဝိနတာ နာမ သုပဏ္ဏမာတာ၊ တဿာ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာ ဝိနတကောတိ စိန္တာမဏိဋီကာ။ ဝိတ္ထိဏ္ဏာ ဝါ နတာ နဒိယော ဧတ္ထာတိ ဝိနတကော။ အဿကဏ္ဏာ သဇ္ဇဒုမာ ဗဟဝေါ ဧတ္ထ သန္တီတိ အဿကဏ္ဏော၊ အဿကဏ္ဏသဒိသကူဋတ္တာ ဝါ အဿကဏ္ဏော။ ကုလာစလာတိ ဧတေ သိနေရုအာဒယော အဋ္ဌ ပဗ္ဗတာ အစလသင်္ခါတာနံ ပဗ္ဗတာနံ ကုလာနိ ယောနိယော ပဘဝါ၊ ဧတေ စ သိနေရုအာဒယော အနုပုဗ္ဗသမုဂ္ဂတာ၊ သဗ္ဗဗာဟိရော စေတ္ထ အဿကဏ္ဏော။ နိမိဇာတကေ ပန –

‘‘သုဒဿနော ကရဝီကော၊ ဤသဓရော ယုဂန္ဓရော၊

နေမိန္ဓရော ဝိနတကော၊ အဿကဏ္ဏော ဂိရိ ဗြဟာ’’တိ [ဇာ။ ၂။၂၂။၅၆၈]။

ဝတွာ သိနေရုံ ပရိက္ခိပိတွာ အဿကဏ္ဏော နာမ ပဗ္ဗတော ပတိဋ္ဌိတော၊ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဝိနတကော နာမ ပဗ္ဗတောတိ ဧဝမညောယေဝါနုက္ကမော ကထိတော။ ကိဉ္စာပိ ကထိတော၊ နာမဘေဒမတ္တကတောယေဝ ပနေတ္ထ ဘေဒေါ၊ နာတ္ထဘေဒကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၇။ အာကာသဝါဟီဂင်္ဂါယံ မေရုသိင်္ဂေါဗ္ဘဝါယံ မန္ဒာကိနျာဒိနာမတ္တယံ။ မန္ဒံ အကိတုံ သီလမဿာတိ မန္ဒာကိနီ။ အာကာသေ သန္ဒမာနာ ဂင်္ဂါ အာကာသဂင်္ဂါ။ သုရာနံ ဒေဝါနံ နဒီ သုရနဒီ။ သုရဒီဃိကာတိပိ ဧတိဿာ နာမံ။

၂၈။ ကောဝိဠာရာဒိတ္တယံ ¶ ‘‘ဖလဟရော’’တိချာတေ ပါရိစ္ဆတ္တကေ။ ကုံ ပထဝိံ ဝိဒါရယတိ မူလေနာတိ ကောဝိဠာရော၊ဒဿ ဠော။ ပရိ သမန္တတော ဆတ္တံ ဝိယ တိဋ္ဌတီတိ ပါရိစ္ဆတ္တကော။ ပါရိနော သမုဒ္ဒဿ ဇာတော အပစ္စံ ပါရိဇာတကော၊ သကတ္ထေ ကော။ ပါရိဘဒ္ဒေါ၊ နိမ္ဗတရု၊ မန္ဒာရောဣစ္စာဒီနိပိ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ နာမာနိ။

ကပ္ပရုက္ခော စ သန္တာနော စ အာဒိနာ မန္ဒာရော ပါရိဇာတကော စ ဟရိစန္ဒနဉ္စ ဧတေ ပဉ္စ ဒေဝဒ္ဒုမာ[အမရ ၁။၅၃] ဒေဝတရဝေါ ဒေဝဘူမီသွေဝ သမ္ဘဝတော။ ကပ္ပော သင်္ကပ္ပိတော အတ္ထော၊ တဿ ရုက္ခော ဇညဇနကဘာဝေန သမ္ဗန္ဓော၊ ကပ္ပံ ဝါ ဌိတော ရုက္ခော ကပ္ပရုက္ခော။ တနနံ တာနော၊ ဘာဝေ ဏော။ ဂန္ဓဿ သမ္မာ တာနော အဿေတိ သန္တာနော၊ သိရီသရုက္ခော။ မန္ဒန္တေ မောဒန္တေ ဒေဝါ အနေနာတိ မန္ဒာရော၊ အာရပစ္စယော။ ဟရိမိန္ဒံ စဒယတိ သုခယတီတိ ဟရိစန္ဒနံ။ ဧတေ ပဉ္စ ဒေဝတရဝေါ အမရကောသနယေန ဝုတ္တာ၊ သောဂတနယေန ပန သတ္တ ဒေဝတရဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ပါဋလီ သိမ္ဗလီ ဇမ္ဗူ၊ ဒေဝါနံ ပါရိဆတ္တကော၊

ကဒမ္ဗော ကပ္ပရုက္ခော စ၊ သိရီသေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ [ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅၈၄၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။၁ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ]။

တတ္ထ ပါဋလီတိ စိတြပါဋလီ၊ သာ အသုရလောကေ တိဋ္ဌတိ။ တထာ သိမ္ဗလီ ဂရုဠေသု၊ ဇမ္ဗူ ဇမ္ဗုဒီပေ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကော တာဝတိံသေ၊ ကဒမ္ဗော အပရဂေါယာနေ။ ကပ္ပရုက္ခော ဥတ္တရကုရူသု ¶ ၊ သိရီသော ပုဗ္ဗဝိဒေဟေတိ။ ဧတေ သတ္တ ဒေဝါနမေဝ ပတိဋ္ဌာနဘူမီသု သမ္ဘဝတော ဒေဝတရဝေါတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။

သဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၂၉။ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမဥတ္တရာ ဒိသာ ယထာက္ကမံ ပါစီ ပတီစီ ဥဒီစီ နာမ ဘဝန္တိ။ ပဌမံ ပါတော အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ပါစီ၊ နကာရလောပေါ။ ပစ္ဆာ ဒိဝါဝသာနေ အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ပတီစီ။ ဥဒ္ဓံ အန္စတိ ရဝိ ယဿံ သာ ဥဒီစီ၊ ယဿံ ဝါ သီတဝိယောဂံ ဒတွာ အန္စတိ သာ ဥဒီစီ၊ ဝိယောဂတ္ထဝါစကော ဟေတ္ထ ဥကာရော၊ ဒသဒ္ဒေါ ဒါနတ္ထော။ အထ ဝါ ပန္စတိ ပုဗ္ဗဘာဝမာပဇ္ဇတေတိ ပါစီ။ ပတိန္စတိ ပစ္ဆာဘာဝမာပဇ္ဇတေတိ ပတီစီ။ ဥဒဉ္စတိ သီတဝိယောဂဒါနတ္တမာပဇ္ဇတေတိ ဥဒီစီ။ ဧတ္ထ စ ဥဒီစီသဟစရဏတော ပတီစီ ဣတ္ထိယံ၊ ပတီစီသဟစရဏတော ပါစီ ဣတ္ထိယံ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ တံတံသဟစရဏဘာဝေန တဿ တဿ တံတံလိင်္ဂတ္တမုပနေယျုံ။ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမဥတ္တရာတိ သဗ္ဗနာမဿ ဝုတ္တမတ္တေ ပုမ္ဘာဝေါ။

ဒက္ခိဏာဒိဒွယံ ဒက္ခိဏဒိသာယံ။ မဇ္ဈေ အပါယံ အဉ္စတိ ယဿံ ရဝိ၊ သာ အပါစီ။ မဇ္ဈတ္ထောယံ အပသဒ္ဒေါ၊ ယထာ ‘‘အပဒိသ’’န္တိ၊ ‘‘အဝါစီ’’တိပိ ပါဌော၊ အဝပုဗ္ဗော အဉ္စ အဓောမုခီဘာဝေ။ အဝဉ္စတိ အဓောမုခီ ဘဝတိ ယဿံ ရဝိ၊ သာ အဝါစီ။ ဥဏှာဒိကေ ဝါ တဗ္ဗိယောဂေ ကရောန္တော ယဿံ ရဝိ အဉ္စတိ၊ သာ အဝါစီ။ ဝိဒိသာဒိဒွယံ ဒိသာမဇ္ဈေ။ ဒိသာဟိ ဝိနိဂ္ဂတာ ဝိဒိသာ။ ဒိသာနမနုရူပါ၊ အနုဝတ္တကာ ဝါ ဒိသာ အနုဒိသာ။ အပဒိသန္တိပိ ဝိဒိသာယ နာမံ [နပုံသကာဗျယံ တွ’ပဒိသံ (အမရ ၃။၆)]။

၃၀။ ဧရာဝတာဒယော ¶ အဋ္ဌ ဂဇာ ပုဗ္ဗာဒီနံ ဒိသာနံ ရက္ခဏတော ဒိသာဂဇာ နာမ၊ ပုဏ္ဍရီကံ နာမ သိတမ္ဗောဇံ၊ တံသဒိသဝဏ္ဏတာယ ပုဏ္ဍရီကော။ ရဿသရီရတာယ ဝါမနော။ ကုယံ ပထဝိယံ မောဒတေ ကုမုဒေါ။ အဉ္ဇနဝဏ္ဏတာယ အဉ္ဇနော။ ပုပ္ဖာ ပကာသမာနာ ဒန္တာ အဿ ပုပ္ဖဒန္တော။ သဗ္ဗဘူမိယံ စရတီတိ သဗ္ဗဘုမ္မော၊ သဗ္ဗဘုမ္မော ဝါ စက္ကဝတ္တီ တဿာနုရူပတ္တာ သဗ္ဗဘုမ္မော။ သောဘနဒန္တာဝယဝတ္တာ သုပ္ပတီကော[သောဘနာ ပတီကာ အဝယဝါ’ဿ သုပ္ပတီကော (က။)]။ ‘‘သုပ္ပတီကော သောဘနင်္ဂေ၊ ဘဝေ ဤသာနဒိသာဂဇေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ဧရာဝတာဒီနံ ဒိသာနံ သမ္ဗန္ဓကထနံ ပါစီဝါရဏာဒိနာမသူစနတ္ထံ၊ ဧသံ ကရေဏုယော ပန –

အဗ္ဘမု ကပိလာ စေဝ၊ ပိင်္ဂလာ နုပမာ မတာ၊

တမ္ဗကဏ္ဏီ သုဘဒန္တီ၊ အင်္ဂနာ အဉ္ဇနာဝတီ [အမရ ၃။၅]။

၃၁။ ဓတရဋ္ဌာဒိဒွယံ ပုဗ္ဗဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ဓာရိတံ ရဋ္ဌမနေနာတိ ဓတရဋ္ဌော၊ ရဿ တော။ ပဉ္စသိခါဒီနံ ဂန္ဓဗ္ဗာနံ အဓိပေါ နာယကော ဂန္ဓဗ္ဗာဓိပေါ။ ကုမ္ဘဏ္ဍသာမျာဒိဒွယံ ဒက္ခိဏဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ကုမ္ဘဏ္ဍာနံ သာမိ နာယကော ကုမ္ဘဏ္ဍသာမိ။ ဝိရုဟန္တိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိမာပဇ္ဇန္တိ ဧတသ္မိံ ကုမ္ဘဏ္ဍာတိ ဝိရူဠှကော။ ဝိရူဠှံ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တံ ဝါ ကံ သုခမေတဿာတိ ဝိရူဠှကော။ ဝိရူပက္ခာဒိဒွယံ ပစ္ဆိမဒိသာဓိပတိဒေဝေ။ ဝိရူပါနိ အက္ခီနိ ယဿ ဝိရူပက္ခော၊ ဝိဝိဓသဏ္ဌာနာနိ အက္ခီနိ ယဿ ဝါ ဝိရူပက္ခော။ နာဂါနံ အဓိပတိ နာဂါဓိပတိ။

၃၂။ ယက္ခာဓိပါဒိစတုက္ကံ ¶ ကုဝေရေ။ အာဠဝကာဒိယက္ခာနံ အဓိပေါ ယက္ခာဓိပေါ။ ဝိဿဝဏဿ အပစ္စံ ဝေဿဝဏော။ တိစရဏာဋ္ဌဒါဌာဘယာနကမတ္ထိတာယ ကုစ္ဆိတံ ဝေရော သရီရမဿ ကုဝေရော။ ခုဒ္ဒေနာဿ နရယုတ္တာ သိဝိကာရထေတိ နရော ဝါဟနမဿ နရဝါဟနော။ တျမ္ဗကသခေါ၊ ယက္ခရာဇော၊ ဂုယှကေသရော၊ မနုဿဓမ္မာ၊ ဓနဒေါ၊ ရာဇရာဇော၊ ဓနာဓိပေါ၊ ကိန္နရေသော၊ ယက္ခော၊ ဧကပိင်္ဂလော၊ သိရိဒေါ၊ ပုညဇနေဿရောဣစ္စာဒီနိပိ ကုဝေရဿ နာမာနိ။

အဿ ကုဝေရဿ ပုရီ ‘‘အဠကာ၊ အဠကမန္ဒာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ အလံ ဝိဘူသနေ၊ အလံ ဝိဘူသနံ ကရောတီတိ အလကာ၊ သာ ဧဝ အဠကာ။ အဠကာ ဧဝ မောဒကရဏတော အဠကမန္ဒာ၊ ဥကာရဿ အကာရော၊ နာဂမော စ။ ကေလာသောတိပိ တဿ နာမံ၊ ကေလိ ပယောဇနံ အဿ ကေလော၊ အာသတေ အသ္မိန္တိ အာသော၊ ကေလော စ သော အာသော စေတိ ကေလာသော၊ ကဏှသပ္ပာဒိ ဝိယ နိစ္စံ ကမ္မဓာရယော။ အဿ ကုဝေရဿ ပဟရဏံ အာယုဓံ ဂဒါ၊ ဂံ ဝုစ္စတိ ဝဇိရံ၊ တံ ဝိယ ဒုက္ခံ ဒဒါတီတိ ဂဒါ။ ဣမေ စတ္တာရော ယထာဝုတ္တာ ဓတရဋ္ဌာဒယော ဒေဝါ ကမတော ပုဗ္ဗာဒီနံ စတုဒ္ဒိသာနံ အဓိပါ အဓိပတယော နာမ။ အမရကောသေ ပန –

‘‘ဣန္ဒော အဂ္ဂိ ပိတုပတိ၊ နေရိတော ဝရုဏော’နိလော၊

ကုဝေရော ဤသော ပတယော၊ ပုဗ္ဗာဒီနံ ဣမေ ကမာ။

ရဝိ ¶ သုက္ကော မဟီသူနု၊ တမော စ ဘာနုဇော ဝိဓု၊

ဗုဓော သုရဂုရု စေတိ၊ ဒိသာဓိပါ တထာ ဂဟာ’’တိ [အမရ ၃။၃-၄]။

အညေယေဝ ဒိသာဓိပတယော ကထိတာ၊ ဣန္ဒရဝိမာဒီနဉ္စ ဒိသာဓိပစ္စကထနံ ပါဈာဒီနံ ဣန္ဒဒိသာရဝိဒိသာဒိနာမသူစနဖလံ။

၃၃-၃၄။ ဇာတဝေဒါဒျဋ္ဌာရသကံ အဂ္ဂိမှိ။ ဇာတေ ဥပ္ပန္နေ ဝိန္ဒတိ ဃာတယတီတိ ဇာတဝေဒေါ။ အန္ဓကာရေ ဇာတံ ဝိဇ္ဇမာနံ ဝိန္ဒတိ လဘတိ၊ ဝိဒတိ ဇာနာတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဇာတဝေဒေါ၊ ဇနနံ ဇာတံ ဝေဒေါ ပါကဋော ယဿ ဝါ သော ဇာတဝေဒေါ။ သိခါ ဝုစ္စတိ ဇာလာ၊ တာယ ယောဂတော သိခီ။ ဇောတတိ ဒိပ္ပတီတိ ဇောတိ။ ပုနာတီတိ ပါဝကော၊ ဏွု။ ဒဟတီတိ ဒဟနော။ အနန္တိ ပါလေန္တျနေနေတိ အနလော၊ အလပစ္စယော။ ဝေဒေ ဟုတံ ဝဟတိ ပါပယတိ၊ သယံ ဝါ လဘတေတိ ဟုတာဝဟော။ အစ္စိ ဝုစ္စတိ ဇာလာ၊ တာယ ယောဂတော အစ္စိမာ။ ဓူမော ကေတု ဓဇော ယဿာတိ ဓူမကေတု။ အဇတိ ဇလမာနော ကုဋိလံ ဂစ္ဆတီတိ အဂ္ဂိ၊ ဣ။ ဂေါ ရံသိ ဧတဿတ္ထီတိ ဂိနိ၊ အဿတ္ထျတ္ထေ ဣနိ၊ အဂ္ဂိနီတိပိ ပါဌော၊ သော အဂ္ဂိသဒိသော။ ဘာနု ပဘာ ယဿတ္ထိ၊ သော ဘာနုမာ။ တေဇေတိ သေသဘူတောပါဒါရူပါနီတိ တေဇော။ ဓူမော သိခါ စူဠာ ယဿ ဓူမသိခေါ။ ဝါယု သခါ အဿ ဝါယုသခေါ။ ဒဟိတွာ [ဒဟတော (က။)] ဂစ္ဆတော ကဏှာ ဝတ္တနီ မဂ္ဂေါ ယဿ ကဏှဝတ္တနီ။ ဝိဿာနရဿ ဣသိနော အပစ္စံ ဝေဿာနရော။ ဟုတံ ¶ ဟဝိံ အသတိ ဘုဉ္ဇတီတိ ဟုတာသော။ ဓနဉ္ဇယော၊ ဇလနော၊ အာသယာသော၊ ရောဟိတဿော၊ သတ္တာစ္စိ၊ သုက္ကော၊ စိတြဘာနု၊ ဝိဘာဝသု၊ သုစိဣစ္စာဒီနိပိ အဂ္ဂိဿ နာမာနိ။

သိခါဒိတ္တယံ အဂ္ဂိဇာလာယံ။ သိနောတိ နိသာနီ ဘဝတီတိ သိခါ၊ ‘‘သိ နိသာနေ’’တိ ကာတန္တ ဓာတု၊ ခပစ္စယော။ ဇလတီတိ ဇာလာ။ အစ္စတေ ပုဇ္ဇတေ အနေနေတိ အစ္စိ။ သိခါ ဇာလာ ဘိယျော ရူပန္တရာ ဣတ္ထိယံ၊ အစ္စိ ပန အပုမေ။

၃၅။ ဒွယံ အဂ္ဂိကဏေ [တီသု ဖုလိင်္ဂေါ’ဂ္ဂိကဏော (အမရ ၁။၆၀) ဖုလိင်္ဂါနီတိ အဂ္ဂိကဏာနိ (မ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၆၅)]။ ဝိဝိဓာသု ဒိသာသု ဖုလ္လံ ဂစ္ဆတီတိ ဝိပ္ဖုလိင်္ဂံ။ တထာ ဖုလိင်္ဂံ။ သဗ္ဗဓရကတေ ပန ‘‘ဖုလိံ ဂစ္ဆတီတိ ဖုလိင်္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တိကံ ဆာရိကာယံ။ မလီနကံသဝတ္ထာဒီနံ တံ ဒိတ္တိံ သေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဘသ္မံ၊ မပစ္စယော၊ ဘသတိ ဝါ အဓော ပတတိ ဝတ္ထာဒီနံ မလမေတေနာတိ ဘသ္မံ။ ကံသာဒီနံ သုက္ကဘာဝတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ဣဋ္ဌိ အဘိလာသော သောဘနံ ဧတဿာ အတ္ထီတိ သေဋ္ဌိ၊ ‘‘သပက္ခကော သလောမကော’’တျာဒီသု ဝိယ သသဒ္ဒဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထတ္တာ။ မလဿ သရဏံ ကရောတီတိ သာရိကာ၊ သာ ဧဝ ဆာရိကာ၊ ယထာ ‘‘သဠာယတန’’န္တျာဒီသု။

၃၆။ ဒွယံ ဥဏှဆာရိကာယံ။ ဥဏှတ္တာ ကုက္ကုံ ကုစ္ဆိတံ လာတီတိ ကုက္ကုလော၊ ‘‘ကုက္ကု ဝိဒတ္ထိယံ ဟတ္ထေ၊ ပကောဋ္ဌေ ကုစ္ဆိတေပိ စေ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ကုက္ကုံ ဝါ ဟတ္ထံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ ဒဟတီတိ ကုက္ကုလော၊ သော ဧဝ ကုက္ကုဠော ¶ ။ ဥဏှမေဝ ဘသ္မံ ဥဏှဘသ္မံ၊ တသ္မိံ။ တိကံ ဒိတ္တကဋ္ဌာဒိန္ဓနေ။ အင်္ဂတိ ဟာနိံ ဂစ္ဆတီတိ အင်္ဂါရော၊ အာရပစ္စယော၊ ပုန္နပုံသကောယံ။ ‘‘အလာတေ’နိတ္ထိ ကုဇေ’င်္ဂါရော’’တိ ဟိ တိကဏ္ဍသေသေ[တိကဏ္ဍသေသ ၃။၃၂၉] ဝုတ္တံ။ ဟာနိမေဝ လာတိ၊ န ဌိတိံ ဝိသေသဉ္စာတိ အလာတံ။ ဥဒ္ဓံ ဓူမံ မုဉ္စတီတိ ဥမ္မုတံ၊ တဒေဝ ဥမ္မုကံ။ ပဉ္စကံ ကဋ္ဌာဒိန္ဓနေ။ သန္တမဂ္ဂိံ ဧဓယတိ ဝဍ္ဎယတီတိ သမိဓာ။ ဧဓယတီတိ ဣဓုမံ၊ ဥမော။ ဧဓယတီတိ ဣဓော။ ဥပါဒိယတေ အဂ္ဂိနေတိ ဥပါဒါနံ။ ဧဓယတီတိ ဣန္ဓနံ။

၃၇။ ပဉ္စကံ အာလောကေ။ ဩဘာသတိ ဒိပ္ပတီတိ ဩဘာသော။ ပကာသတိ ဒိပ္ပတီတိ ပကာသော။ အာလောစယတိ ပဿတိ ဧတေနာတိ အာလောကော၊ အာလောကေတိ ဝါ ဧတေနာတိ အာလောကော၊ ‘‘လောက၊ လောစ ဒဿနေ’’တိ ဓာတုဒွယပါဌတော။ ဥဇ္ဇောတတီတိ ဥဇ္ဇောတော၊ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေန္တော ဇောတတီတိ ဝါ ဥဇ္ဇောတော။ အာ သမန္တတော တပတိ ဒိပ္ပတီတိ အာတပေါ။ သမာတိ ဧတေ ပဉ္စ တုလျတ္ထာတိ ဘာဝေါ။

ဒသကံ ဝါတေ။ အာဟာရော ဝိယ ပါဏဘူတောပိ ကဒါစိ သတ္တေ မာရေတီတိ မာရုတော၊ သောဝ မာလုတော။ ပုနာတိ သင်္ကာရာဒိကန္တိ ပဝနော။ ဝါယတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါယု၊ ဝါယတိ ဝါ ပုပ္ဖာဒီနံ ဂန္ဓော ယေန သော ဝါယု။ တထာ ဝါတော။ အနန္တိ ပါဏန္တျနေနေတိ အနိလော၊ ဣလော။ သန္တံ နိစ္စလံ ¶ ဤရယတိ ကမ္ပေတီတိ သမီရဏော၊ သမီရိတုံ ကမ္ပိတုံ သီလမဿာတိ ဝါ သမီရဏော။ ဂန္ဓံ ဝဟတီတိ ဂန္ဓဝါဟော၊ ဏော။ ဝါယော ဝါယုသဒိသော၊ ဥဘယတြာပိ ယာဂမော။ သမန္တတော ဤရတိ ခိပတိ ရုက္ခာဒယောတိ သမီရော။ သဒါ သဗ္ဗဒါ ဂတိ ယဿ သဒါဂတိ။ သသနော၊ ဂန္ဓဝဟော၊ အာသုဂေါ၊ မရုတော၊ ဇဂတိပါဏော၊ ပဝမာနော၊ ပဘဉ္ဇနော ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါတနာမာနိ။

၃၈။ ဣမေ ဆ ဝက္ခမာနာ ဝါယုဘေဒါ ဝါယုဝိသေသာ၊ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓင်္ဂမော၊ ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနံ နီဟရဏဝသေန အဓောဘာဂံ ဂစ္ဆတီတိ အဓောဂမော။ ကုစ္ဆိမှိ ဥဒရေ တိဋ္ဌတီတိ ကုစ္ဆိဋ္ဌော။ ကောဋ္ဌေ အန္တေ သေတိ တိဋ္ဌတီတိ ကောဋ္ဌာသယော။ ပုနပ္ပုနံ သသန္တိ ယေန အဿာသော၊ ဗဟိနိက္ခန္တဝါတော။ ပဿာသောတိ အန္တောပဝိသနကဝါတောပိ ‘‘အဿာသော’’တိ ဧတေန သင်္ဂယှတေ သဟစာရိတတ္တာ။ သဗ္ဗင်္ဂေသု အနုသရတိ သီလေန သေဒလောဟိတာဒိသမ္ပာဒနတောတိ အင်္ဂါနုသာရီ။ အမရကောသေ ပနာယံ ဝါတော ဌာနဗျာပါရဘေဒေန ပဉ္စဓာ ကထိတော [ပါဏော’ပါနော သမာနောစောဒါနဗျာနာ စ ဝါယဝေါ သရီရဋ္ဌာ ဣမေ (အမရ ၁။၆၇)]၊ ဋီကာယဉ္စဿ –

‘‘ဟဒယေ ပါဏော ဂုဒေ’ပါနော၊ သမာနော နာဘိမဇ္ဈဋ္ဌော၊

ဥဒါနော ကဏ္ဌဒေသေ တု၊ ဗျာနော သဗ္ဗင်္ဂသန္ဓိသု [ဟဒယေ ပါဏော ဂုဒေ’ပါနော၊ သမာနော နာဘိသဏ္ဌိတော၊ ဥဒါနော ကဏ္ဌဒေသဋ္ဌော၊ ဗျာနော သဗ္ဗသရီရဂေါ ဣတိ ဌာနနိဏ္ဏယော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။

တတြပါဏောအန္နပ္ပဝေသာဒိကရော ¶ ။ အပါနော မုတ္တကရီသသုက္ကဝိသဋ္ဌိကရော။ သမာနော မဇ္ဈေ အန္နပစနာဒိကရော။ ဥဒါနော ဘာသိတဂီတာဒိကရော။ ဗျာနော သေဒရတ္တသဝနုမ္မေသနိမေသဂတျာဒိကရော [ခေဒစေဋ္ဌာဥမ္မေသနိမ္မေသဂတျာဒိကရော (က။)]။ ပကဋ္ဌေန အနန္တျနေန ဘတ္တာဒိပ္ပဝေသနတောတိ ပါဏော။ မုတ္တာဒိကံ အပနေတွာ အနန္တျနေနာတိ အပါနော။ သမ္မာ အနန္တိ အနေန ဘုတ္တပရိပါစနတောတိ သမာနော။ ဥဒ္ဓမနန္တျနေန ဘာသိတာဒေါ သာမတ္ထိယဇနနတောတိ ဥဒါနော။ ဝိသေသေန အနန္တျနေန သေဒရတ္တသေမှာဒိ [ခေဒစေဋ္ဌာဒိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] သမ္ပာဒနတောတိ ဗျာနော’’တိ [တံဗျာပါရာ စ ယထာ – အန္နပ္ပဝေသနံ မုတ္တာ-ဒျုဿဂ္ဂေါ’န္နဝိပါစနံ ဘာသဏာဒိ နိမေသာဒိ၊ တံဗျာပါရာ ကမာ ဣမေ (စိန္တာမဏိဋီကာ)] ဝုတ္တံ။

၃၉။ ဒွယံ အန္တောပဝိသနကဝါတေ။ အာနံ ဝုစ္စတိ ဗဟိနိက္ခမနဝါတော၊ တတော အပဂတံ အပါနံ။ အဿာသတော အပဂတော ပဿာသော။ ဒွယံ ဗဟိနိက္ခမနဝါတေ။ အာဒိမှိ ပဝတ္တော သာသော အဿာသော။ အနန္တိ ပါဏန္တျနေနေတိ အာနံ၊ အာဒိမှိ ပဝတ္တံ အာနံ အာနံ၊ ဧကဿာကာရဿ လောပေါ။

၄၀။ ဝေဂခိပ္ပာဒယော ဝါတဓမ္မတ္တေန နိစ္စပ္ပဝတ္တိကာ ဣတိ တပ္ပက္ကမေ [တပ္ပက္ကမေန တက္ကမေန (က။)] ဥစ္စန္တေ။ တတြ ရယန္တံ ဝေဂေ။ သဗ္ဗတြ ကရဏသာဓနံ။ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဝဇန္တိ ပါပုဏန္တိ ဧတေနာတိ ဝေဂေါ။

‘‘ကြိယာဝါစိတ္တမာချာတုံ ¶ ၊ ဧကေကတ္ထော နိဒဿိတော၊

ပယောဂတောနုဂန္တဗ္ဗာ၊ အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ’’တိ [စန္ဒြဓာတုပါဌေ]။

ဝုတ္တတ္တာ ဝဇဓာတု ပါပုဏနေပိ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ၊ အကာရဿ ဧ။ ဇဝန္တိ ဧတေနာတိ ဇဝေါ၊ ရယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ရယော။

ခိပ္ပာဒိနဝကံ သီဃေ။ အထ ဇဝသီဃာနံ ကော ဘေဒေါ? သဝေဂဂတိဝစနာ ဇဝါဒယော၊ သီဃာဒယော တု ဓမ္မဝစနာ၊ တထာ စ ‘‘သီဃံ ပစတိ [ပဿတိ (က။)]၊ သီဃံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပယောဂေါ၊ န တု ‘‘ဇဝံ ပစတိ၊ ဇဝံဂစ္ဆတီ’’တိ ပန ပယောဂေါ။ ‘‘ဝေဂေန ဂစ္ဆတိ၊ ဇဝေန ဂစ္ဆတီ’’တျာဒီသု ကထံ? တတြ ဘေဒဿ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ န ဒေါသော။ ခိပ္ပတိ ပေရတီတိ ခိပ္ပံ၊ ခိပ ပေရဏေ။ သယတီတိ သီဃံ၊ သီ သယေ၊ ဃပစ္စယော။ ဗျုပ္ပတ္တိ ဟိ ယထာ ကထဉ္စိပိ ဘဝတိ၊ သညာ တု လောကတောဝါဝဂန္တဗ္ဗာ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ တရတီတိ တုရိတံ။ လင်္ဃတီတိ လဟု၊ လင်္ဃ ဂတိသောသနေသု၊ ဃဿ ဟော၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ၊ ဥပစ္စယော စ၊ လဟုပရိယာယော လဃုသဒ္ဒေါပျတ္ထိ။ အသတိ ခေပတီတိ အာသု၊ ဥ။ တရတီတိ တုဏ္ဏံ၊ ရဿ ဏော။ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရံ။ န ဝိလမ္ဗီယတိ န ဩဟီယတီတိ အဝိလမ္ဗိတံ၊ လဗိ အဝသံသနေ။ တုဝဋ္ဋတိ သယတီတိ တုဝဋ္ဋံ၊ တုရိတဘာဝေန ဝတ္တတီတိ ဝါ တုဝဋ္ဋံ၊ ရိတလောပေါ။

၄၁။ အရိယာသာမညဿ ပုဗ္ဗဍ္ဎံ သန္တတေ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌသု ဂဏေသု ဆဋ္ဌော သဗ္ဗလဟုကော၊ တတောပရေ ဆဂ္ဂဏာ သ ¶ ၊ ဘ၊ သ၊ ဘ၊ ဘ၊ ဘာ၊ အဋ္ဌမော ဂေါ။ သမန္တတော တနောတီတိ သတတံ။ နာသဘာဝေန န ဣစ္စံ န ဂန္တဗ္ဗံ နိစ္စံ၊ နာသံ ဝါ န ဂစ္ဆတီတိ နိစ္စံ။ ‘‘နာဂေါ’’တျာဒီသု ဝိယာတိ ဧတ္ထာပိ န ဒေါသော၊ တဿ စော။ န ဝိရမတီတိ အဝိရတံ။ န အာရမတီတိ အနာရတံ။ သမန္တတော၊ ပုနပ္ပုနံ ဝါ တနောတီတိ သန္တတံ။ န အဝရမတီတိ အနဝရတံ။ သဒါ ဓဝတိ ဂစ္ဆတီတိ ဓုဝံ။ ‘‘ဓု ဂတိထေရိယေသူ’’တိ ကာတန္တဓာတု။

ဝိပုလာဍ္ဎံ အတိသယေ။ ဧတ္ထ ဟိ အယုဂပါဒေ ဒွါဒသမတ္တာ၊ ယုဂေ အဋ္ဌာရသမတ္တာ၊ သဗ္ဗာသု အရိယာသု ပဌမေ ပါဒေ ဒွါဒသမတ္တာ၊ ဒုတိယေ အဋ္ဌာရသ၊ တတိယေ ဒွါဒသ၊ စတုတ္ထေ ပဉ္စဒသ။ ယဒါ ပန ပဌမတတိယေသု ပရိဟာယန္တိ၊ တဒါ ယုဂေ အဓိကာ ဟောန္တိ၊ ဣဒံ ဝိပုလာလက္ခဏံ။ အထ သတတာတိသယာနံ ကော ဘေဒေါ? သတတံ သန္တတိ အဝိစ္ဆေဒေါကြိယန္တရေဟိ အဗျဝဓာနံ၊ အတိသယော တု ပေါနောပုညံ၊ ပကဋ္ဌော စ။ တေသု ပေါနောပုညံ ကြိယာဗျာဝုတ္တိ၊ ပကဋ္ဌော တု ကြိယာဝယဝါနံ ဥက္ကံသတာ။ ဘာသတိ သဗ္ဗေသန္တိ ဘုသံ၊ အာဿ ဥ။ ဘဿတိ အဓော ပတတီတိ ဝါ ဘုသံ။ ဘသ အဓောပတနေ၊ အဿ ဥ။ အတိသယနံ အတိသယော၊ အတိက္ကမိတွာ ဝါသယနံ ပဝတ္တနံ အတိသယော။ ဒဟတိ သဗ္ဗန္တိ ဒဠှံ၊ ဟတော ပုဗ္ဗေ ဠော၊ ဒလတိ ဝိဒါရယတီတိ ဝါ ဒဠှံ၊ ဟပစ္စယော၊ ဒဟန္တော လာတီတိ ဝါ ဒဠှံ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော၊ အဘိသယော စ ဒဠှဉ္စ အတိသယဒဠှာ။ တရတိ အတိက္ကမတီတိ တိဗ္ဗံ၊ ရဿ ဝေါ၊ အဿ ဣ။ ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကော၊ သော ဧဝ ဧကန္တံ၊ ဧကံ တရတိ အတိက္ကမတီတိ ဝါ ဧကန္တံ။ မတ္တတော အတိက္ကန္တံ အတိမတ္တံ။ ဗဟုံ လာတီတိ ဗာဠှံ၊ ဥလောပေါ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ ဟသဒ္ဒေါ။ အတိဝေလံ၊ အစ္စတ္ထံ၊ နိဗ္ဘရံ၊ နိတန္တံ၊ ဂါဠှံဣစ္စာဒီနိပိ အတိသယေ။

ဒဗ္ဗံ သတွံ၊ တံဝိပရီတေ ဓမ္မမတ္တေ ဝတ္တမာနာ ဗာဠှပရိယန္တာ ခိပ္ပာဒယော အတိသယံ ဝိနာ ပဏ္ဍကေ နပုံသကေ ဝတ္တန္တိ ¶ ။ ခိပ္ပံ ဘဝတိ [‘‘ခိပ္ပ ဘဝဘီ’’တိ ပဒဒွယံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]၊ အတိသယော ပုလ္လိင်္ဂေါ၊ အဿ ဂုဏဿာတိသယော၊ အဿ ဒဗ္ဗဿာတိသယော ဣတိ။ ‘‘ခိပ္ပံ ဘုဉ္ဇတိ၊ သတတံ ဇုဟောတိ၊ သတတံ ရမဏီယော’’ဣစ္စတြ တု ကြိယာဝိသေသနတ္တာယေဝ ပဏ္ဍကတ္တံ။ တေသု ခိပ္ပာဒီသု ယေ ဒဗ္ဗဂါ ဒဗ္ဗာဘိဓာယိနော၊ တေ တီသု လိင်္ဂေသု။ ‘‘ဒဗ္ဗဓမ္မော လိင်္ဂ’’န္တိ ဒဿနန္တရံ။ ယထာ ခိပ္ပာ ဇရာ၊ ခိပ္ပော မစ္စု၊ ခိပ္ပံ ဂမနံ။ သန္တတာ တဏှာ၊ သန္တတံ ဒုက္ခံ၊ သန္တတော အာကာသော။ အတိမတ္တာ ကြိယာ၊ အတိမတ္တော နရော၊ အတိမတ္တံ ပဒံ ဣစ္စာဒိ။

၄၂-၄၃။ ဒွါဒသကံ မာရေ။ ဟရနယနဂ္ဂိဒဍ္ဎတ္တာ [တိနယနဂ္ဂိဒဍ္ဎတ္တာ (က။)] နတ္ထိ ဝိဂ္ဂဟော သရီရမေတဿ အဝိဂ္ဂဟော။ ကာမယတိ ရတိစ္ဆံ ဥပ္ပာဒယတီတိ ကာမော၊ ကာရိတန္တာ အပစ္စယော။ သိင်္ဂါရရူပေန ပါဏီနံ မနသိ ဘဝတီတိ မနောဘူ။ ပဉ္စကာမဂုဏေသု မဒယတီတိ မဒနော။ လောကာနံ အန္တံ ဝိနာသံ ကရောတီတိ အန္တကော။ ဝသေ ဝတ္တေတိ သီလေနာတိ ဝသဝတ္တီ။ ပါပံ ဣစ္ဆတိ ကရောတိ၊ တေန ယုတ္တောတိ ဝါ ပါပိမာ။ ပရတော ဇာယတီတိ ပဇာ၊ အစ္ဆန္ဒိကာ၊ တာသံ ပတိ ပဇာပတိ။ ယေ ကုသလဓမ္မေသု ပမတ္တာ၊ တေသမေဝ ဗန္ဓု ပမတ္တဗန္ဓု။ ကဏှဓမ္မယုတ္တတာယ ကဏှော။ ကုသလဓမ္မေ မာရေတီတိ မာရော။ အကုသလဓမ္မေ န မုဉ္စတီတိ နမုစိ။ မီနကေတနော၊ ကန္ဒပ္ပော၊ ဒပ္ပကော၊ အနင်္ဂေါ၊ ပဉ္စသရော၊ သမ္ဗရာရိ၊ မနသိဇော၊ ကုသုမေသု ¶ ၊ အနညဇော၊ ပုပ္ဖဓနွာ၊ ရတိပတိ၊ မကရဒ္ဓဇောဣစ္စာဒီနိပိ ဝိဏှုသုတဿ ကာမဿ နာမာနိ။

တဏှာ အရတီ ရဂါ စေတိ ဧတာ တိဿော တဿ မာရဿ ဓီတရော။ ယော တံ ပဿတိ၊ တံ တသိတံ ကရောတီတိ တဏှာ၊ သလောပေါ၊ ဏှာ စ။ ပရေသံ ကုသလဓမ္မေသု အရတိံ ကရောတီတိ အရတီ။ ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဂါ။ တဿ မာရဿ ဟတ္ထီ ဂိရိမေခလော နာမ။ သရီရမဟန္တဘာဝေန ဂိရိသဒိသတ္တာ ဂိရိ ဝိယာတိ ဂိရိ။ မာရေန မမာယနဝသေန ‘‘အယံ မေ ဟတ္ထီ မေခလော နာမ ဟောတူ’’တိ ကတနာမတ္တာ မေခလာ ဝိယာတိ မေခလောတိ သမုဒိတနာမဒွယေန ဧကမေဝ ဟတ္ထိံ ဝဒတိ၊ ယထာ ‘‘ဝဇိရာသနိ၊ သီတုဏှ’’န္တိ။

၄၄။ တိကံ ယမေ။ ပဇာသံယမနတော ယမာ၊ မစ္စုပ္ပဘုတယော အဿ ကိင်္ကာရာ၊ တေသု ရာဇတေတိ ယမရာဇာ။ တေဓာတုကေသုပိ အာဏာပဝတ္တကတ္တာ မဟန္တော ဝိသယော ဧတဿ ဝိသယီ၊ ဏီ၊ သော ဧဝ ဝေသာယီ။ ယတ္ထ လက္ခဏေန န သိဇ္ဈတိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗတြ ‘‘ယဒါဒိနာ ဝါ နိရုတ္တိနယေန ဝါ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ ဒုက္ခဇနကတ္တာ ဝါ ဝိသဒိသဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝေသာ၊ နေရယိကာ၊ တေသံ အဓိပတိဘာဝေန အယတိ ပဝတ္တတီတိ ဝေသာယီ၊ ဤ။ ယမာနံ ရာဇာ ယမော။ ဓမ္မရာဇော၊ ကတန္တော၊ သမဝတ္တီ၊ ကာလော၊ ဒဏ္ဍဓရော၊ အန္တကောဣစ္စာဒီနိပိ ယမဿ နာမာနိ။ အဿ ယမဿ အာဝုဓံ နယနမေဝ။ တေန ကိရ ကောဓစိတ္တေန ဩလောကိတမတ္တေန သတ္တာနံ သရီရာနိ အာတပေ ခိတ္တဃတပိဏ္ဍာနိ ဝိယ ဝိလီယန္တီတိ။

ဒွယံ ¶ အသုရဘေဒေ။ ဧတေသဉှိ သတိပိ ဒေဝဘာဝေ ဟေဋ္ဌာ နိဝါသိတဘာဝသာမညတော ဧတ္ထ ဝစနံ၊ မာရဿ ပန သတ္တာနမနတ္ထကာရကတာသာမညေန ယမေန သဒ္ဓိံ ဝစနံ တက္ကရတ္တာ။ ယုဒ္ဓါဒီသု ဝေပိတံ ကမ္ပိတံ စိတ္တမေတဿ ဝေပစိတ္တိ[သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၅၆]။ ပုဏ္ဏံ လောမံ ယဿ သော ပုလောမော၊ ပုလာမဟတီ ဥမာ ကိတ္တိ၊ ကန္တိ ဝါ ယဿာတိ ပုလောမော။ ‘‘ဥမာတသီဟေမဝတိ-ဟလိဒ္ဒါကိတ္တိကန္တိသူ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန သက္ကဿ ဘရိယာယ သုဇာတာယ ပိတာ။ ဒွယံ ကိန္နရေ။ အဿမုခနရသရီရတာယ ကုစ္ဆိတော ပုရိသော၊ ကိဉ္စိ ဝါ ပုရိသော၊ ပုရိသသဒိသောတိ ဝါ ကိမ္ပုရိသော။ ဧဝံ ကိန္နရော။ တုရင်္ဂဝဒန၊ အဿမုခါဒီနိပိ ကိန္နရဿ နာမာနိ။

၄၅-၄၆။ အဒ္ဓပဇ္ဇေန အာကာသဿ နာမာနိ။ တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ အန္တရံ နာနတ္တံ ဣက္ခတေ လောကော ဧတ္ထ၊ အနေနာတိ ဝါ အန္တလိက္ခံ၊ ရဿ လော။ ဣက္ခနံ ဝါ ဒဿနံ ဣက္ခာ၊ တဿ အန္တရံ ကာရဏံ အန္တလိက္ခံ။ ခနတိ ဗျဝဓာနန္တိ ခံ၊ ကွိ။ သဗ္ဗဂဟဂါမဏိနော အာဒိစ္စဿ ပထော မဂ္ဂေါ အာဒိစ္စပထော။ န ဘဝတီတိ အဗ္ဘံ။ ဂစ္ဆန္တျနေန ဒေဝါတိ ဂဂနံ၊ ယု၊ မဿ ဂေါ။ အမ္ဗတေ သဒ္ဒါယတေ အတြာတိ အမ္ဗရံ၊ ရော။ ဟယ ဂတိမှိ၊ ဝိသေသေန ဟယတိ ဂစ္ဆတိ သဗ္ဗတြာတိ ဝေဟာသော၊ ယဿ သော၊ ဝိဂတော ဝါ ဟာသော စိတ္တဿ ဧတ္ထာရမ္မဏာလာဘတောတိ ဝေဟာသော။ အနိလဿ ဝါတဿ ပထော အနိလပထော။ ဘုသံ ကာသန္တေ ဒိပ္ပန္တေ ပဒတ္ထာ ဧတေနာတိ အာကာသော၊ န ကဿတိ န ဝိလေခီယတီတိ ဝါ အာကာသော။ န ဘဝတိ ¶ ဧတ္ထ ကိဉ္စိပိ ဝတ္ထူတိ နဘံ၊ နတ္ထိ ဘူမိ ဧတ္ထာတိ ဝါ နဘံ၊ န ဘာယန္တိ ပက္ခိနော အနေန၊ ဧတ္ထာတိ ဝါ နဘံ။ ဝိနော ပက္ခိနော ဟယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝေဟာယသံ၊ အသော။ တာရာ ဝုစ္စန္တိ နက္ခတ္တာဒယော၊ တေသံ ပထော တာရာပထော။ သုရာနံ ဒေဝါနံ ပထော သုရပထော။ န ဟညတေတိ အဃံ၊ ဟနဿ ဃော။ အနန္တံ၊ ဝိသဏုပဒံဣစ္စာဒီနိပိ အာကာသဿ နာမာနိ။

၄၇-၄၈။ မေဃာဒျေကာဒသကံ မေဃေ။ မေဟတိ ဃရတိ သေစတီတိ မေဃော။ ဝါရိံ ဝဟတီတိ ဝလာဟကော၊ ဝါရိသဒ္ဒဿ ဝေါ၊ ဝဿ လော[ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇၊ နီတိ-သုတ္တ ၁၃၄၀၊ ၁၃၄၃]။ ဒိဗ္ဗန္တိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဂစ္ဆန္တိ လောကာ အနေနာတိ ဒေဝေါ။ ပဇာနံ လောကာနံ အန္နံ ဘောဇနံ ဘဝတိ ဧတေနာတိ ပဇ္ဇုန္နော၊ အကာရဿုကာရော။ အမ္ဗုံ ဥဒကံ ဓာရေတီတိ အမ္ဗုဓရော။ လောကာနံ သန္တာပံ ဟန္တီတိ ဃနော၊ ဟဿ ဃော။ ဇလဓာရံ ဓာရေတီတိ ဓာရာဓရော။ ဇီဝနံ ဇလံ မူတံ ဗန္ဓမနေနေတိ ဇီမူတော၊ ဝနသဒ္ဒလောပေါ၊ လောကာနံ ဝါ ဇီဝိတံ မုနာတိ ဗန္ဓတီတိ ဇီမူတော၊ ဝိတလောပေါ၊ ဇီဝိတဿ ဇီ အာဒေသော ဝါ [ပါဏိနိ ၆။၃။၁၀၉၊ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာ ၁။၄၇၊ နီတိ-သုတ္တ ၁၃၄၀၊ ၁၃၄၃]။ ဧဝံ အညတြ။ ဝါရိံ ဝဟတီတိ ဝါရိဝါဟော။ အမ္ဗုံ ဒဒါတီတိ အမ္ဗုဒေါ။ အာပံ ဘရတီတိ အဗ္ဘံ၊ ကွိ၊ ပဿ ဗော။

တိကံ ဝုဋ္ဌိယံ။ ဝဿတိ သိဉ္စတီတိ ဝဿံ၊ ဝဿ သေစနေ။ ဧဝံ ဝဿနဝုဋ္ဌိယော။

ပဉ္စကံ ¶ ဝိဇ္ဇုယံ။ သတတံ ဤရတိ ကမ္ပတီတိ သတေရော၊ တလောပေါ၊ သော ဧဝ သတေရိတာ။ ခဏမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတီတိ အက္ခဏာ။ ကုဋိလံ အစိရဋ္ဌာယိတတ္တာ ဝိရူပံ ဟုတွာ ဇဝတီတိ ဝိဇ္ဇု။ ဝိဇ္ဇောတတီတိ ဝိဇ္ဇုတာ။ အစိရံ ပဘာ ယဿ အစိရပ္ပဘာ။

၄၉။ စတုက္ကံ မေဃနာဒေ။ မေဃာနံ နာဒေါ မေဃနာဒေါ။ ဓနီယတေ ဓနိတံ[ထနိတံ (သီ။)]၊ ဓန သဒ္ဒေ။ ဂဇ္ဇနံ ဂဇ္ဇိတံ၊ ဂဇ္ဇ သဒ္ဒေ။ ရသီယတေ ရသိတံ။ အာဒိနာ ဟရာဒါဒိ [သဗ္ဗတြ နပုံသကေဘာဝေ တော၊ အာဒိနာ သွနိတဓနိတာဒယော (စိန္တာမဏိဋီကာ)၊ အာဒိနာ ဓနိတဟရာဒရာသာဒယော (ဗျာချာသုဓာဋီကာ)]။ ဒွယံ သက္ကဓနုမှိ။ ဣန္ဒဿ အာဝုဓံ ဓနု စ ဣန္ဒာဝုဓံ၊ ဣန္ဒဓနု စ။ ဝါတေန ခိတ္တမမ္ဗု ဝါတက္ခိတ္တမ္ဗု၊ ဗိန္ဒု။ သီတံ ကရောတီတိ သီကရော၊ သိဉ္စတီတိ ဝါ သီကရော၊ စဿ ကော၊ အရော စ၊ ဝါတဝသေန ဝါ တတော တတော သရတီတိ သီကရော၊ အဿ ဤ၊ မဇ္ဈေ ကာဂမော စ။

၅၀။ တိကံ ဇလဓာရာယံ။ ဝေဂတော ဇလဓာရာနံ သံ ဘုသံ ပတနံ အာသာရော၊ ပုနပ္ပုနံ သရတီတိ အာသာရော။ ဝေဂံ ဓာရေတီတိ ဓာရာ။ အဓော ပတတီတိ သမ္ပာတော၊ သံသဒ္ဒေါ အဓောဘာဂေ [ဝေဂတော ဇလဓာရာနံ သမ္ဘူယ ပတနံ ဓာရာသမ္ပာတော၊ သရ ဂတိယံ ဃဥ ဣတိ အာသာရော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ဒွယံ ဝဿောပလေ။ ကရေန ဟတ္ထေန ဂယှုပဂတ္တာ ကရကာ၊ ဇလံ ပိဏ္ဍံ ကရောတီတိ ဝါ ကရကာ၊ ‘‘ဝဿောပလေ ¶ တု ကရကာ၊ ကရကောပိ စ ဒိဿတေ’’တိ ရုဒ္ဒေါ၊ ကရသဒ္ဒေါတြ။ ‘‘ကရော ဝဿောပလေ ပါဏိ-သောဏ္ဍာပစ္စာယရံသိသူ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ။ ဃနတော၊ ဃနကာလေ ဝါ သဉ္ဇာတံ ဥပလံ သိလာ ဃနောပလံ။ ဒုဋ္ဌု ဒိနံ ဒုဒ္ဒိနံ၊ အယံ ဒုဒ္ဒိနသဒ္ဒေါ မေဃစ္ဆန္နာဟေ ဝတ္တတိ၊ အသောဘနတ္ထောပျတ္ထိ ဒုဒ္ဒိနသဒ္ဒေါ၊ အဂုဏဝစနတာယံ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ။

၅၁-၅၂။ ဆက္ကံ တိရောဓာနေ။ ဓရ အာဝရဏေ၊ အပါဒိပုဗ္ဗော။ အပိဓရတိ အာဝုဏောတီတိ ပိဓာနံ၊ အလောပေါ။ အပဓရတီတိ အပဓာရဏံ။ တိရော ဓရတိ ပိဒဟတီတိ တိရောဓာနံ။ အန္တရံ ဓရတီတိ အန္တရဓာနံ၊ နိဂ္ဂဟီတလောပေါ။ အပိဓရတီတိ အပိဓာနံ။ ဧတ္ထ စ အပါဒိဥပသဂ္ဂါ ဓာတုနော အာဝရဏတ္ထဇောတကာ။ ဆာဒယတီတိ ဆာဒနံ။ ဗျဝဓာ၊ အန္တရဓိဣစ္စာဒယောပိ တိရောဓာနေ။

သာဒ္ဓပဇ္ဇေန စန္ဒဿ နာမာနိ။ ဣန္ဒတိ နက္ခတ္တာနံ ပရမိဿရိယံ ကရောတီတိ ဣန္ဒု။ စန္ဒတိ ဟိလာဒယတိ သုခယတိ ပဇန္တိ စန္ဒော။ နက္ခတ္တာနံ ရာဇာ နက္ခတ္တရာဇာ။ ဥမာ ကန္တိ၊ တာယ သဟ ဝိဇ္ဇတီတိ သောမော၊ သုခံ အဘိဿဝတီတိ ဝါ သောမော၊ မပစ္စယော။ နိသံ ရတ္တိံ ကရောတိ၊ တတ္ထ ဝါ ကရော ရံသိ ဧတဿ နိသာကရော။ အန္ဓကာရံ ဥသေန္တိ ဒဟန္တိ ဝိနာသေန္တီတိ ဩသာ၊ ရံသယော၊ တေ ဧတ္ထ ဓိယန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ဩသဓိ၊ တာရာဝိသေသော၊ တဿ ဤသော ပတိ ဩသဓီသော။ ဟိမော သီတလော ရံသိ ယဿ ဟိမရံသိ။ သသော အင်္ကော လက္ခဏံ ယဿ သသင်္ကော။ စန္ဒံ ကပ္ပူရံ မာတိ သဒိသံ နယတီတိ စန္ဒိမာ။ ဣကာရာဒေသော။ သသလက္ခဏမေတ္ထ အတ္ထိ သသီ ¶ ။ သသတိ ဝါ ဟိံသတိ ဥဏှဂုဏန္တိ သသီ၊ ဤပစ္စယော တဒုပလက္ခိတေ တဒုပစာရံ။ သီတာ ရံသယော ယဿတ္ထီတိ သီတရံသိ။ နိသာယ ရတ္တိယာ နာထော တဒါလင်္ကာရဘာဝတောတိ နိသာနာထော။ ဥဠူနံ တာရာနံ ရာဇာ ဥဠုရာဇာ။ မာတိ အတ္တာနံ ကပ္ပူရေန သဒိသံ ကရောတီတိ မာ၊ မာသဒ္ဒေါယံ ပုမေ၊ တံသဟစရဏတော ဥဠုရာဇာဒယောပိ။ ဟိမံသု၊ ကုမုဒဗန္ဓု၊ ဝိဓု၊ သုဓံသု၊ သုဗ္ဘံသု၊ နိသာပတိ၊ မိဂင်္ကော၊ ကလာနိဓိ၊ ဒွိဇရာဇော၊ သသဓရော၊ နက္ခတ္တေသောဣစ္စာဒီနိပိ စန္ဒဿ နာမာနိ။

၅၃-၅၄။ သောဠသန္နံ ဘာဂါနံ ပူရဏော သောဠသမော ဘာဂေါ စန္ဒဿ ကလာ၊ ကလ သင်္ချာနေ၊ ကလီယတေ ဧကာဒိနာ သင်္ချာယတေတိ ကလာ။ ဒွယံ စန္ဒဿ သရီရေ။ မညတေ ဉာယတေ အနေနေတိ ဗိမ္ဗံ။ မနတော ဝပစ္စယော၊ နိပါတနာ မဿ ဗော၊ အဿိ၊ နဿ မော၊ ဝဿ ဗော၊ ဗိမ္ဗသဒ္ဒေါ အနိတ္ထိယံ။ မဏ္ဍယတေတိ မဏ္ဍလံ၊ အလော၊ ဣတ္ထိယံ မဏ္ဍလီ၊ အယံ တီသွပိ [ဗိမ္ဗော အနိတ္ထီ၊ မဏ္ဍလံ တီသု (အမရ ၃။၁၅)]။

ပါဒဟီနပဇ္ဇေန အဒ္ဓဘာဂေါ။ အသတိ ခေပေတိ သမုဒါယန္တိ အဍ္ဎော၊ တော။ တထာ အဒ္ဓါ။ ဥပဍ္ဎောတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ဧတေ တယော ပုမေ။ ခဏ္ဍယတိ သမုဒါယန္တိ ခဏ္ဍံ။ သကျတေ ¶ ဥဗ္ဗာဟနာဒီသု ထောကတ္တာတိ သကလံ၊ အလော၊ ခဏ္ဍသကလာ ဝါ ပုမေ၊ သတ္ထေ ရူပဘေဒတော နပုံသကေ။ ဧတေ စ အဍ္ဎာဒယော တယော အသမေ ဘာဂေ ပုမေ၊ သမေ တု နပုံသကေတိ ရူပဘေဒေနာဟ ‘‘အဒ္ဓံ ဝုတ္တံ သမေ ဘာဂေ’’တိ။ ခဏ္ဍာဒိဒွယံ ပန အသမေပိ ဝတ္တမာနံ ပုန္နပုံသကေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဒ္ဓံ ဝုတ္တံ သမေ ဘာဂေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဍ္ဎံ၊ ဥပဍ္ဎ’’န္တိ ဣဒံ ဒွယမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ [အသမဘာဂေ ပုမာနိ၊ သမေ အံသေ နပုံသကတ္တံ ရူပဘေဒတော၊ ဥပစာရတော တဗ္ဘာဂဝတိ ဝါစ္စလိင်္ဂေါ – အဒ္ဓါ သာဋီ၊ အဒ္ဓံ ဝတ္ထံ အဒ္ဓါ ကမ္ဗလော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။

ပသာဒါဒယော စန္ဒေ အဝဿမ္ဘာဝိနော၊ အညတြ တု ပါသင်္ဂိကာ ဣတိ စန္ဒပက္ကမေ ဥစ္စန္တေ။ ဝိသေသေန သာဒယတိ ပသာဒယတီတိ ပသာဒေါ။ ဧဝံ ပသန္နော၊ သော ဧဝ ပသန္နတာ။

တိကံ စန္ဒပ္ပဘာယံ။ ကုမုဒဿာယံ ဝိကာသော [ဝိကာရော (က။)]ကောမုဒီ။ စန္ဒံ အာစိက္ခတိ ပဋိပါဒယတီတိ စန္ဒိကာ။ ဇုတိ အဿာတ္ထီတိ ဇုဏှာ။ တဿ ဏော၊ ဟပစ္စယော စ၊ စန္ဒဿ ဝါ ဇုတိံ သောဘံ နယှတိ ဗန္ဓတီတိ ဇုဏှာ။

စတုက္ကံ သောဘနမတ္တေ။ ကနတိ ဒိပ္ပတီတိ ကန္တိ၊ ကန ဒိတ္တိယံ၊ ကာမီယတီတိ ဝါ ကန္တိ။ သုန္ဒရံ ဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ သောဘာ။ ဇောတယတီတိ ဇုတိ။ ဆာဒယတီတိ ဆဝိ။ ဆဒ သံဝရဏေ၊ ဝိပစ္စယော၊ ဒလောပေါ။

၅၅။ သတ္တကံ လက္ခဏေ။ ကံ အတ္တာနံ လင်္ကယတိ ဟီနံ ကရောတီတိ ကလင်္ကော။ လဉ္ဆတေ လက္ခတေ အနေနေတိ လဉ္ဆနံ ¶ ။ လက္ချတေ အနေနေတိ လက္ခံ။ တထာ လက္ခဏံ။ အင်္ကီယတေ လက္ချတေ အနေနေတိ အင်္ကော။ အဘိ ဝိသေသံ ဇာနာတိ ဧတေနာတိ အဘိညာဏံ။ စိဟီယတိ လက္ခီယတိ အနေနေတိ စိဟနံ။ စိဟ လက္ခဏေ။

သဗ္ဗာသံ သောဘာနံ မဇ္ဈေ ပရမာ သောဘာ သုသမာ နာမ၊ သောဘနံ သမံ သဗ္ဗံ အဿံ သုသမာ၊ သေဋ္ဌာ သောဘာ။

၅၆။ ဂုဏေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝိသေသေ သီတန္တိ နပုံသကံ ဘဝတိ။ ဒေဝဒတ္တဿ သီတံ ဝတ္တတိ။ သီတာဒယော တယော ဂုဏီလိင်္ဂါ ဂုဏိနော လိင်္ဂံ ဂဏှန္တိ၊ တံ ယထာ – သီတလာ ဘူမိ၊ သီတလံ ဇလံ၊ သီတလော ဝါတော။ ဥဏှာဘိတတ္တေဟိ သေဝီယတီတိ သီတံ၊ တေန ယုတ္တော သီတော။ သသ ဂတိယံ၊ ဣရော၊ ဣတ္တဉ္စ၊ သီတတ္ထိကေန သရီယတီတိ ဝါ သိသိရံ။ သီတံ ဂုဏံ လာတီတိ သီတလော။

မဟိကာန္တံ ဟိမေ။ ဟိံသတီတိ ဟိမံ၊ သဿ မော၊နိဂ္ဂဟီတလောပေါ စ။ တုဟ အဒနေ၊ တောဟတိ ဟိံသတီတိ တုဟိနံ၊ ဣနော။ ဥပရိတော သဝတီတိ ဥဿာဝေါ။ နီဟရန္တိ နိဿသန္တျနေနေတိ နီဟာရော၊ နတ္ထိ ဤဟာ ဝါ ဧတသ္မာ ဟေတုဘူတာတိ နီဟာရော၊ အာရော။ မဟီယတေ ရာဂီဟီတိ [ဝါစာဘိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]မဟိကာ၊ ဏွု။

၅၇။ ဆက္ကံ နက္ခတ္တေ။ ပုနပ္ပုနံ ဥဒယတ္တာ န ခီယတေ နက္ခတ္တံ၊ အတ္တနော ဂမနဋ္ဌာနံ န ခရတိ န ဝိနာသေတီတိ ဝါ နက္ခတ္တံ၊ အထ ¶ ဝါ နက္ခ ဂတိယံ၊ နက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ။ ဇောတတိ သုဘာသုဘနိမိတ္တံ ပကာသေတီတိ ဇောတိ၊ နက္ခတ္တ ဘံသဒ္ဒေဟိ သဟစရဏတော နပုံသကေ။ ယထာဝုတ္တံ နိမိတ္တံ ဘာတိ ပကာသေတီတိ ဘံ။ ကတ္တဗ္ဗံ တရန္တိ လောကာ ဧတာယာတိ တာရာ၊ အတ္တနော ဝီထိံ တာယတိ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ တာရာ၊ တာရေတိ ဝါ လောကေ အဟိတတောတိ တာရာ၊ အယဉ္စ တာရကာ၊ ဥဠု စ ဧတေ တယော အပုမေ။ တရာ ဧဝ ဏွု၊ တာရကာ[တာရာ ဧဝ တာရကာ ဏွု (က။)]။ ဥစ္စံ လဝတိ [ဥလယတိ (က။)] ဂစ္ဆတီတိ ဥလု။ သော ဧဝ ဥဠု။ န ကေဝလံ တာရကာ ဧဝ အပုမေ၊ အထ ခေါ ဥဠု စာတိ စသဒ္ဒတ္ထော။ ဥဠုသဟစရိယတော ပက္ခေ နပုံသကေ စ။

၅၈-၆၀။ အဿယုဇာဒယော ရေဝတျန္တာ သတ္တာဓိကဝီသတာရကာ နက္ခတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ စ နက္ခတ္တာနိ အာကာသေ ယထာဌိတာနိ ကမတောယေဝ ဧတ္ထ ကထိတာနိ၊ န ဥပ္ပဋိပါဋိယာ။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ကမတော သတ္တာဓိကဝီသတိ နက္ခတ္တာ’’တိ။ အဿရူပယောဂတော အဿယုဇော။ ယမသဒိသတ္တာသဗ္ဗတြ ဘရတီတိ ဘရဏီ။ ယု၊ ဤ။ အဂ္ဂိသဒိသတ္တာ ကန္တတိ ဆိန္ဒတီတိ ကတ္တိကာ၊ ကရောတိ တသ္မာ ဝါ ကတ္ထိကာ၊ ကတ္တိကာယ သဟိတာ သကတ္တိကာ။ ဘရဏီ၊ ရောဟိဏီ ဝါ။ ကမလသမ္ဘဝတ္တာ ကမလေ ရုဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ ရောဟိဏီ။ မိဂသီသဏ္ဌာနတ္တာ ¶ တာရာပုဉ္ဇော မိဂသိရံ၊ ဆဋ္ဌီသမာသော ဥတ္တရပ္ပဓာနတ္တာ နပုံသကတ္တံ။ ရုဒ္ဒရသာဝဋ္ဌိတကောဓရုဒ္ဒသဒိသတ္တာ ကဒါစိ အဒတိ ဃသတီတိ အဒ္ဒါ။ ပုနပ္ပုနံ သတ္တေသု ဟိတံ ဝဿတီတိ ပုနဗ္ဗသု၊ ဝဿ သေစနေ။ ပေါသေတိ ကြိယာနိ၊ ပေါသေန္တျသ္မိန္တိ ဝါ ပုဿော။ ဘုဇဂသဒိသတ္တာ န သိလိသျတေ နာလိင်္ဂျတေတိ အသိလေသော။

မဟီယတေ ကာရိယတ္ထိကေဟီတိ မဃာ[မာဃာ (က။)]၊ ဟဿ ဃော။ ဖလံ ဂဏှာပေတီတိ ဖဂ္ဂုနီ၊ ယု၊ ဤ။ ဒွေတိ ပုဗ္ဗဖဂ္ဂုနီ၊ ဥတ္တရဖဂ္ဂုနီ စေတိ ဒွေ။ ဟတ္ထသဏ္ဌာနတာယ ဟတ္ထော။ တစ္ဆကသဒိသတ္တာ ဝိစိတ္တံ ဖလံ ဒဒါတီတိ စိတ္တာ။ သောဘနာ အာတိ၊ သာတိ ဝါ တနုံ ကရောတိ သုဘာသုဘန္တိ သာတိ[သွာတိ (က။)]၊ သုဘာသုဘဖလဒါနတော ဝါ သာတိ၊ ‘‘သာတိ ဒါနာဝသာနေသူ’’တိ ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ ဝုတ္တံ၊ အယံ ဒွီသု။ ဝိသဒိသံ ဖလံ ခဏတီတိ ဝိသာခါ၊ ဝိဝိဓာ ဝါ သခါ မိတ္တာ ယဿာ သာ ဝိသာခါ။ အနုရာဓယတိ သံသိဇ္ဈတိ သုဘာသုဘဖလမေတာယာတိ အနုရာဓာ။ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗာသံ ဝုဍ္ဎတ္တာ ဇေဋ္ဌာ။ မူလတိ ပတိဋ္ဌာတိ သုဘာသုဘဖလမေတ္ထာတိ မူလံ။ အာသာဠှော နာမ ဘတီနံ ဒဏ္ဍော၊ တံသဏ္ဌာနတ္တာ အာသာဠှာ နာမ ဒွေ နက္ခတ္တာ ပုဗ္ဗာသာဠှဥတ္တရာသာဠှဝသေန။

သဝတိ သုဘာသုဘဖလမေတေနာတိ သဝဏော၊ သဝဏံ ဝါ။ ဓနမေသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဓနိဋ္ဌာ၊ ဓနတိ ဝါ ဝိဘူတိ နိဓာနံ ဓနိဋ္ဌာ။ သတံ ဘိသဇာ ဧတ္ထ၊ သတဘိသဇာနံ ဝါ အဓိပတိ သတဘိသဇော။ ဘဒ္ဒေါ ဂေါ၊ တဿေဝ ပဒါနိ ပါဒါ အဿံ ဘဒ္ဒပဒါ၊ ပုဗ္ဗဘဒ္ဒပဒါ ဒွေ၊ ဥတ္တရဘဒ္ဒပဒါ ဒွေ၊ သမူဟော စေသံ စတုသင်္ချာတိ ဗဟုဝစနံ။ ရာ ဝုစ္စတိ ဓနံ၊ တဗ္ဗန္တတာယ ရေဝတီ၊ အာကာရဿေ၊ ရေဝတော ဝါ ဣသိဘေဒေါ၊ တဿ အပစ္စံ ရေဝတီ။

၆၁။ ဒွယံ ¶ ရာဟုဂ္ဂဟေ။ သော ဝုစ္စတိ သဂ္ဂေါ၊ တတ္ထ ဘာတီတိ သောဗ္ဘာနု။ ရဟတိ စန္ဒာဒီနံ သောဘံ ဇဟာပေတီတိ ရာဟု။ တမော၊ ဝိဓုန္တုဒေါ၊ စန္ဒာဒေါ၊ သေဟိကေယောတိပိ ရာဟုဿ နာမာနိ။

သူရ၊ စန္ဒ၊ အင်္ဂါရက၊ ဗုဓ၊ ဇီဝ၊ သုက္က၊ အသိတ၊ ရာဟု၊ ကေတူတိ ဧတေ သူရာဒယော နဝဂ္ဂဟာ နာမ။

မေသာဒိကော ဒွါဒသကောဋ္ဌာသော ရာသိ နာမ။ အာဒိနာ ဥသဘ၊ မေထုန၊ ကက္ကဋ၊ သီဟ၊ ကညာ၊ တုလာ၊ ဝိစ္ဆိက၊ ဓနု၊ မကရ၊ ကုမ္ဘ၊ မီနေ သင်္ဂဏှာတိ။

ဒွယံ ဘဒ္ဒပဒနက္ခတ္တာနံ နာမံ။ ပေါဋ္ဌော ဂေါ [ပါဌော ဘဒ္ဒေါ ဂေါ (က။)]၊ တဿေဝ ပဒါနိ ပါဒါ အဿံ ပေါဋ္ဌပဒါ။

၆၂-၆၃။ ပဇ္ဇဒွယေန သူရိယဿ နာမာနိ။ အာ ဘုသော ဒိပ္ပတီတိ အာဒိစ္စော၊ ပ္ပဿ စ္စော။ လောကာနံ သူရဘာဝံ ဇနေတီတိ သူရိယော။ တထာ သူရော။ သတံ ဗဟဝေါ ရံသယော ယဿ သတရံသိ။ ဒိဝါ ဒိဝသံ ကရောတီတိ ဒိဝါကရော၊ ဒိဝသေ ဝါ ကရော ¶ အာဘာ ယဿ ဒိဝါကရော၊ ဒိဝါသဒ္ဒေါယံ သဗ္ဗကာရကဝစနော၊ န တု အာဓာရဝစနော ဧဝ။ ဝိသေသေန ရောစတေ ဒိပ္ပတေတိ ဝေရောစနော။ ဒိနံ ကရောတိ၊ ကုမုဒါနံ ဝါ ဒိနံ မာကုလျံ ကရောတီတိ ဒိနကရော၊ ဥဏှော ရံသိ ယဿ ဥဏှရံသိ။ ပဘံ ကရောတီတိ ပဘင်္ကရော။

အံသုနော မာလာ၊ သာ ယတ္ထ အတ္ထိ အံသုမာလီ။ ဒိနာနံ ပတိ ဒိနပတိ။ တပတီတိ တပနော။ ရဝန္တိ ဧတေန သတ္တာ ပဘာဝိတ္တာတိ ရဝိ။ ဘာနု ယဿ အတ္ထီတိ ဘာနုမာ။ ရံသိ ယဿ အတ္ထီတိ ရံသိမာ။ ဘံ အာဘံ ကရောတိ၊ တာသံ ဝါ အာကရော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဘာကရော။ ဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ ဘာနု။ ဒေဝေဟိပိ အစ္စတေ ပူဇီယတေတိ အက္ကော။ သဟဿံ ဗဟဝေါ ရံသယော ယဿ သဟဿရံသိ။ ဒွါဒသတ္တာ၊ ပဘာကရော၊ ဝိဘာကရော၊ ဝိကတ္တနော [ဝိဿကမ္မုနာ ဝိကတ္တိတော၊ ကမ္မနိ ယု (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ မတ္တဏ္ဍော၊ ဒိဝမဏိ၊ တရဏိ၊ မိတ္တော၊ စိတြဘာနု၊ ဝိဘာဝသု၊ ဂဟပ္ပတိ၊ ဟံသော၊ သဝိတာဣစ္စာဒီနိပိ သူရိယဿ နာမာနိ။

၆၄။ ပဇ္ဇေန သူရိယာဒီနံ ရံသိပ္ပဘာနံ နာမာနိ။ ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရံသိ။ အာ ဘုသော ဘာတီတိ အာဘာ။ ပကာရေန ဘာတီတိ ပဘာ။ ဒိပ္ပတီတိ ဒိတ္တိ။ ရောစတေ ဒိပ္ပတေတိ ရုစိ။ ဒီဓျတိ ဒိပ္ပတီတိ ဒီဓိတိ။ ဒိပ္ပတီတိ ဝါ ဒီဓိတိ၊ ပဿ ဓော၊ ဣကာရာဂမော။ မိယျန္တေ ခုဒ္ဒဇန္တဝေါ အနေနေတိ မရီစိ၊ ဤစိ။ အသတိ ဂစ္ဆတိ ဒိသန္တန္တိ အံသု၊ ဥဿာဂမော။ မရီစိသဟစရဏတော ဒီဓိတျာဒယော [ခလိတပါဌော (?)၊ သဝရသာမီ တု အင်္ဂုလိ ကာကလိသာရိ သရာရိ တုမ္ဗိအရိ သုသိ ဒီမိတျတ္တယော ထီပုမေသု ဣစ္စာဟ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]ဘာနု အံသု စ ဒွီသု။ မယ ဂမနတ္ထော ¶ ဒဏ္ဍကော ဓာတု [ဒဏ္ဍကပ္ပကရဏေ အာဂတဓာတူတိ အတ္ထော၊ နိရုတ္တိသာရမဉ္ဇုသာဋီကာယံ ၂၅၃။၄၁၃ ပိဋ္ဌေသု ပဿိတဗ္ဗံ]၊ ခပစ္စယော ဦကာရာဂမော၊ အထ ဝါ မာ မာနေ၊ ဥခ ဂတျတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု [ဒဏ္ဍကပ္ပကရဏေ အာဂတဓာတူတိ အတ္ထော၊ နိရုတ္တိသာရမဉ္ဇုသာဋီကာယံ ၂၅၃။၄၁၃ ပိဋ္ဌေသု ပဿိတဗ္ဗံ]၊ မာယ မာနာယ ဥခတီတိ မယူခေါ[မာပသံ ဂဂနံ ပမာဏယံ ဥခတိ ဂစ္ဆတီတိ ပိသောဒရာဒိ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ကိရတိ တိမိရံ ကိရဏော။ ကိရတိ တိမိရံ ကရော။

၆၅။ ဒွယံ အာဒိစ္စမဏ္ဍလောတိချာတေ ဥပ္ပာတာဒိဇာတေ ရံသိမဏ္ဍလေ။ သူရိယဿ ပရိ သမန္တတော ဓီယတေ ပရိဓီ၊ ပရိ သမန္တတော ဝိသတီတိ ပရိဝေသော၊ သူရိယံ ဝါ ပရိဝေဌယတီတိ ပရိဝေသော။ ဌဿ သော။ ဥပသူရိယကံ၊ မဏ္ဍလန္တိ ဒွေပိ ပရိဓိနော နာမာနိ။

ဒွယံ မရီစိကာယံ။ မရီစိသဒိသတာယ မရီစိ။ မိဂါနံ တဏှာ ပိပါသာ ယဿံ ဇလာဘာသတ္တာ သာ မိဂတဏှိကာ။

သူရိယဿ ဥဒယတော ပုဗ္ဗေ ဥဋ္ဌိတရံသိ ဥဂ္ဂတရံသိ အရုဏော နာမ သိယာ။ အရုဏဝဏ္ဏတာယ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရုဏော။ သူရသူတော၊ အနူရု၊ ကဿပေယျော၊ ကဿပိ၊ ဂရုဍာဂ္ဂဇောတိပိ အရုဏဿ နာမာနီတိ။ အာကာသဝဏ္ဏနာ။

၆၆-၆၇။ စတုက္ကံ ¶ ကာလေ။ ကလျန္တေ သင်္ချာယန္တေ အာယုပ္ပမာဏာဒယော အနေနာတိ ကာလော၊ ကရဏံ ဝါ ကာရော၊ ဘာဝေ ဏော၊ သော ဧဝ ကာလော၊ န ဟိ ကြိယာဝိနိမုတ္တော ကာလော နာမ ကောစိ အတ္ထိ၊ မဟာကာလဿ ပန သဿတဘာဝတော အတီတာဒိဝေါဟာရော နတ္ထေဝါတိ အဝယဝကာလာနံ သမူဟဘာဝတော သောပိ ‘‘ကာလော’’တိ ဝုတ္တော။ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ အသတိ ခေပေတီတိ အဒ္ဓါ၊ တဿ ဓော၊ အာကာရန္တောယံ အဒ္ဓါသဒ္ဒေါ ပုမေ။ ပုနပ္ပုနံ ဧတီတိ သမယော။ ဝိနာသံ လာတီတိ ဝေလာ၊ ဝဏ္ဏလောပေါ။ ဒိဋ္ဌော၊ အနေဟောတိပိ ကာလဿေဝနာမာနိ။

ခဏာဒယော ပန တဗ္ဗိသေသာ တဿ ကာလဿ ဝိသေသာ ဘေဒါ။ ကေ တေ၊ ကိတ္တကပ္ပမာဏာ စေတျာဟ ‘‘ခဏော’’ဣစ္စာဒိ။ ဒသဟိ အစ္ဆရာဟိ အင်္ဂုလိဖောဋနေဟိ လက္ခိတော ကာလော ခဏော နာမ၊ ခဏု ဟိံသာယံ၊ ခဏောတီတိ ခဏော၊ အ။ ဒသ ခဏာ လယော နာမ ဘဝေ ဘဝန္တိ၊ ဧတေန ဝါ ဝစနေန ဝိကဘိသင်္ချာပေက္ခိနောပိ ဝါစကာ သန္တီတိ ဂမျတေ။ လယတိ ဂစ္ဆတိ၊ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ လုနန္တော ဝါ အယတိ ဂစ္ဆတီတိ လယော။ ဒသ လယာ ခဏလယော နာမ၊ ခဏလယာနံ သမူဟဘာဝတော။ တေ ဒသ ခဏလယာ မုဟုတ္တော နာမ သိယာ သိယုံ ဝါ၊ အယမနိတ္ထီ။ ဟုစ္ဆ ကောဋိလျေ ¶ ၊ ကုဋိလယတိ ရတ္တိဒိဝသေ သုဘာသုဘဒဿနတောတိ မုဟုတ္တော၊ တော၊ ဓာတုယာဒိမှိ မုကာရာဂမော၊ စ္ဆလောပေါ စ။ တေ ဒသ မုဟုတ္တာ ခဏမုဟုတ္တော နာမ။

တိကံ ဒိနေ။ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တျသ္မိံ ဒိဝသော၊ သော။ န ဇဟာတိ ပစ္စာဂမနံ အဟံ။ အာဒဒါတိ နိဗျာပါရန္တိ ဒိနံ၊ ဣနော၊ အာလောပေါ စ၊ ဒိဗ္ဗတိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဒိနံ၊ ဝဿ နော။ ဃသရော [ဃသတိ အန္ဓကာရံ ရော (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ ဝါသရောတိပိ ဒိနဿ နာမာနိ။

၆၈။ ကလ္လန္တံ ပစ္စူသေ။ ပဘာတျသ္မိံ လောကောတိ ပဘာတံ။ တထာ ဝိဘာတံ။ ဥသ ရုဇာယံ၊ ပစ္စူသတိ ဝိနာသေတိ တိမိရန္တိ ပစ္စူသော။ ကလျန္တေ သင်္ချာယန္တေ အနေန သင်္ချာဒယောတိ ကလ္လံ။ အဟောမုခံ၊ ဦသောတိပိ ပစ္စူသဿ နာမာနိ။

ဒွယံ ပဒေါသေ။ ဒေါသာယ ရတ္တိယာ အာရမ္ဘော အဘိဒေါသော။ ဒေါသာယ ရတ္တိယာ ပါရမ္ဘော ပဒေါသော။ အဘိဓာနတော ပါသဒ္ဒဿ ပုဗ္ဗနိပါတော၊ အပ္ပဓာနရဿော စ၊ အထ ဝါ အဘိဒုဿန္တိ ပဒုဿန္တိ စ ယတ္ထ သဗ္ဗကမ္မာနိ အဘိဒေါသော ပဒေါသော စ။

တိကံ သာယနှေ။ သာယတိ ဒိနံ အဝသာယတီတိ သာယော၊ သာယန္တော ဝါ ဒိနန္တံ ကရောန္တော အယတီတိ သာယော၊ ပုန္နပုံသကေ။ သမ္မာဈာယန္တိ တံ သဉ္ဈာ၊ (‘‘ဗြဟ္မုနော တနု ပိတာ လောကဿ ဇနေတ္တီ’’တိ ဟိ အာဂမော နိကာယန္တရိကာနံ။) ¶ [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အဓိကော ဝိယ ဒိဿတိ] ဒိနာနံ အစ္စယော အတိက္ကမော၊ အဝသာနံ ဝါ ဒိနစ္စယော။ ဒိနန္တောတိပိ တဿေဝ နာမံ။

ပုဗ္ဗဏှာပရဏှမဇ္ဈနှဝသေန တိဝိဓာ သဉ္ဈာ [အမရ ၄။၃]။ ပုဗ္ဗဉ္စ တံ အဟဉ္စာတိ ပုဗ္ဗဏှံ။ အပရဉ္စ တံ မဇ္ဈဉ္စ တံ အဟဉ္စေတိ အပရဏှံ မဇ္ဈနှံ။ သဗ္ဗတြာဝယဝေ သမုဒါယောပစာရတော အဟဿေကဒေသေ အဟသဒ္ဒေါတိ ကမ္မဓာရယော၊ တာသံ တိဿန္နံ သဉ္ဈာနံ သမာဟာရောတိ သဉ္ဈမိတျုစ္စတေ။ သမာဟရဏံ သမာဟာရော၊ ဧကီဘာဝေါ၊ သော စ ဘိန္နကာလာနံ န ဘဝတီတိ ဗုဒ္ဓိယာ သမကာလဂ္ဂဟဏတော ဧကကာလတ္တာ တသ္မိံ အဘိဓေယျေ ဒိဂုသမာသော၊ တထာ ဟိ သမာဟာရော သမူဟော တံသမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌိယာယေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စိန္တေန္တော အာစရိယော န အညပဒတ္ထသမာသော အယန္တိ အာကာရဿာပ္ပဓာနေ ရဿတ္တန္တိ သဉ္ဈံ။ သမာဟာရော ဘာဝေါ တဿေကတ္တာ ဧကဝစနံ၊ ကမ္မဝစနေ တု သမာဟာရေ တိဿော သဉ္ဈာ သမာဟဋာတိ ပဌမန္တာနံ သမာသေ သပဒတ္ထပါဓာနျာ ဗဟုဝစနံ၊ ရဿာဘာဝေါ စ။

၆၉။ ပဉ္စကံ ရတ္တိယံ။ နိသတိ တနုံ ကရောတိ သဗ္ဗဗျာပါရံ နိသာ။ ရဇ္ဇန္တိ ရာဂိနော အတြ ရဇနီ၊ ယု၊ ဤ။ ရာတိ ဂဏှာတိ အဗျာပါရန္တိ ရတ္တိ၊တိ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဝါ ဧတ္ထ ရတ္တိ။ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမယာမဝသေန တယော ယာမာ ပဟာရာ ယဿာ တိယာမာ။ သံဝုဏောတိ ဒိနံ သံဝရီ။ နိသီထိနီ၊ ခဏဒါ၊ ခပါ၊ ဝိဘာဝရီ၊ တမဿိနီ၊ ယာမိနီ၊ တမီဣစ္စာဒီနိပိ ရတ္တိယာ နာမာနိ။

စန္ဒိကာယုတ္တာ ¶ စန္ဒပ္ပဘာယ ယုတ္တာ ရတ္တိ ဇုဏှာ နာမ၊ ဇုဏှာယောဂတော ဇုဏှာ။ တမော ဥဿန္နော ယဿံ သာ တမုဿန္နာ ရတ္တိ တိမိသိကာ နာမ၊ တိမိသံ ဥဿန္နံ ဧတ္ထာတိ တိမိသိကာ၊ ဥပဓာယ ဣတ္တဉ္စ။

၇၀။ တိကံ အဍ္ဎရတ္တိယံ။ မဇ္ဈိမာရတ္တိ ကမ္မဘူတာ ‘‘နိသီထော၊ အဍ္ဎရတ္တော၊ မဟာနိသာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ နိဿတေ သယတေ အသ္မိံ နိသီထော။ အဍ္ဎဉ္စ တံ ရတ္တိ စာတိ အဍ္ဎရတ္တော၊ ရတ္တေကဒေသေ ရတ္တိသဒ္ဒေါ၊ ရတ္တိယာ အဍ္ဎန္တိ ဝါ အဍ္ဎရတ္တော။ မဟတီ စ သာ နိသာ စာတိ မဟာနိသာ။

စတုက္ကံ အန္ဓကာရေ။ အန္ဓံ ဟတံ ဒိဋ္ဌသတ္တိကံ လောကံ ကရောတီတိ အန္ဓကာရော။ တမတီတိ တမော၊ အထ ဝါ တမန္တိ အာကင်္ခန္တိ ရတိံ လောကာ ဧတ္ထ တမော၊ တမု အာကင်္ခါယံ၊ တမသဒ္ဒေါ အနိတ္ထီ၊ တံသဟစရဏတော အန္ဓကာရောပိ။ တိမိသံ ဣသော၊ အထ ဝါ တိမု တေမနေ၊ တိမန္တိ ဧတ္ထ ရာဂေနာတိ တိမိသံ။ တိမိရံ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဣရပစ္စယော။

၇၁။ စတုဒ္ဒသန္နံ ရတ္တီနံ ပူရဏီ စတုဒ္ဒသီသင်္ခါတော ကာဠပက္ခော စ ဧကဂ္ဃနော ဝနသဏ္ဍော စ မေဃပဋလဉ္စ အဍ္ဎရတ္တိ စ ဧတေဟိ စတူဟိ သမန္နာဂတော တမော စတုရင်္ဂတမံ နာမ။

၇၂။ အန္ဓဉ္စ တံ တမဉ္စာတိ အန္ဓတမံ၊ ယံ လောကံ အန္ဓကာရံ ကရောတိ။ အယံ အန္ဓတမသဒ္ဒေါ ဃနတမေ ဗာဠှတမေ ဝတ္တတိ။

ဒွယံ ¶ ပဟာရေ။ ပဟရီယတေ ဘေရိယာဒိ အတြာတိ ပဟာရော၊ ပုမေ သညာယံ အပစ္စယော။ ယာ ပါပုဏေ မော၊ ဥပယမေတိ ဝါ အဟော ရတ္တိ စာနေန ယာမော၊ ယမိတော ဏော။ ပဟာရော ဧဝ ယာမော ဣတိ သညိတော ယာမသညိတော။

ဒုတိယာ တိထိ ပါဋိပဒေါ နာမ။ ပဋိပဇ္ဇတေ စန္ဒော ခယံ၊ ဥဒယံ ဝါ ယဿံ ပါဋိပဒေါ။ တတိယာဒီ တိထိယေဝ၊ န ပါဋိပဒေါ။ တနောတီတိ တိထိ၊ အထ ဝါ တာ ပါလနေ ဣထိ။ တိထိသဒ္ဒေါ ဒွီသု။

၇၃။ ဒွယံ ပန္နရသိယံ၊ ပန္နရသန္နံ တိထီနံ ပူရဏီ ပန္နရသီ၊ ပဏ္ဏရသီတိပိ ပါဌော အတ္ထိ။ ဒွယံ ပုဏ္ဏမာယံ တိထိယံ။ မိယျတေ တိထီနံ ခယော ဝုဍ္ဎိ စာနေန မာသော၊ စန္ဒော၊ ပုဏ္ဏော စ သော မာသော စာတိ ပုဏ္ဏမာသော၊ တဿာယံ တိထိ၊ ပုဏ္ဏမာသော ယဿမတ္ထီတိ ဝါ ပုဏ္ဏမာသီ။ ပုဏ္ဏော မာ စန္ဒော ယတ္ထ၊ ပုဏ္ဏမဿာယံ ဝါ တိထိ ပုဏ္ဏမာ၊ ‘‘ပုဏ္ဏိမာ’’တိ ပါဌေ ပန သတိ စန္ဒဿ ပုဏ္ဏဘာဝေါ ပုဏ္ဏော၊ တေန နိဗ္ဗတ္တာ ဘာဝပစ္စယန္တာ တေန နိဗ္ဗတ္တေ ဣမော ဒိဿတိ၊ လောကာသယတ္တာ လိင်္ဂဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တံ၊ သာ ပုဏ္ဏမာ ဧကကလာဟီနေ စန္ဒေ သတိ အနုမတိ နာမ၊ အနုမညန္တေ အနုဂစ္ဆန္တေ ဒေဝတာပိတူဟိ သဟ ယဿံ သာ အနုမတိ။ ပုဏ္ဏေ ပန စန္ဒေ သာ ပုဏ္ဏမာ ရာကာ နာမ၊ ရာတိ ဒဿနာဝကာသံ ရာကာ၊ ကော [ကလာဟီနေ သာ’နုမတိ ပုဏ္ဏေ ရာကာ နိသာကရေ (အမရ ၄။၈)]။

အပရာ ကာဠပက္ခသမ္ဘူတာပန္နရသီ ပန အမာဝသီ၊ အမာဝါသီတိပိ ဥစ္စတေ။ အမာ သဟ ဝသန္တိ ရဝိစန္ဒာ ယဿံ အမာဝသီ၊ အမာဝါသီ စ ဒီဃံ ကတွာ၊ အမာသဒ္ဒေါ သဟတ္ထော အဗျယံ။ ဒဿော [ဒဿလာ (က။)၊ ဒိဿန္တေ ရဝိစန္ဒာ အတြ၊ ‘‘ဂဏကေဟီ’’တိ ဃ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ သူရိယိန္ဒုသင်္ဂမောတိ တဿာယေဝ နာမာနိ။

၇၄။ သဋ္ဌိဃဋိကာဟိ ¶ လက္ခိတော ကာလော အဟောရတ္တော နာမ။ ဃဋေန္တိ အဟောရတ္တိယောတိ ဃဋိကာ။ အဟော စ ရတ္တိ စ အဟောရတ္တော၊ ပုမေ။ အဒိဂုတ္တေပိ အဟောရတ္တန္တိ နပုံသကေပိ။ တေ ပဉ္စဒသ အဟောရတ္တာ ပက္ခော နာမ။ ပစန္တိ ပရိဏမန္တိ ဘူတာနျနေနေတိ ပက္ခော။ ပုဗ္ဗာပရဘူတာ တေ စ ပက္ခာ ယထာက္ကမံ သုက္ကကာဠာ သုက္ကပက္ခကာဠပက္ခာ နာမ။ ဇောတိသတ္ထက္ကမေန သုက္ကပက္ခော ပုဗ္ဗသညိတော၊ ကဏှပက္ခော အပရသညိတော။ တတော ဧဝ မာသဝိသေသေ လောကေ သကပရပက္ခောတိ [လောကေပျပရပက္ခောတိ (က။)] ရူဠှီ။ သုစ သောကေ၊ သုက္ကော၊ သောစန္တိ ဧတ္ထ အန္ဓကာရာဘိလာသိနောတိ ကတွာ၊ သူစေတိ ပကာသေတီတိ ဝါ သုက္ကော။ ကိရတိ သုက္ကန္တိ ကာရော၊ ဏော၊ သောဝ ကာဠော၊ ကေန ဝါ ဇောတိနာ အရတိ ဧတ္ထ ကာရော၊ သောဝ ကာဠော။ တေ ဒုဝေ သုက္ကကာဠပက္ခာ သမုဒိတာ မာသော နာမ။ မသိ ပရိမာဏေ၊ ကမ္မနိဏော။

၇၅-၇၆။ သာဒ္ဓပဇ္ဇေန ဒွါဒသမာသာနံ နာမာနိ။ စိတ္တာယ ပရိပုဏ္ဏေန္ဒုယုတ္တာယ ယုတ္တော၊ ဥပလက္ခိတော ဝါ မာသော စိတ္တော ¶ ၊ သံယောဂန္တတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတြ။ ပရိပုဏ္ဏေန္ဒုယုတ္တတံတံနက္ခတ္တနာမဝသေန ဒွါဒသန္နံ မာသာနံ နာမာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ စိတ္တမာသာဒယော ဖဂ္ဂုနမာသပရိယန္တာ ဒွါဒသ ကောဋ္ဌာသာ ကမေန မာသာတိ ဉေယျာ။ ပသတ္ထတမတ္တာ ဇေဋ္ဌာ၊ တံယောဂါ ဇေဋ္ဌော။ အသယှော ရဝိ အတြေတိ အာသာဠှော။ ယဿ ဠော၊ သဝန္တျသ္မိံ သာဝဏော၊ ယု။ ဖလန္တျတြ ဖဂ္ဂုနော၊ ယု၊ လဿ ဂေါ၊ အဿ ဥ။ ကတ္တိကမာသော ပစ္ဆိမကတ္တိကော နာမ။ အဿယုဇမာသော ပုဗ္ဗကတ္တိကော နာမ။

၇၇။ ဒွယံ သာဝဏမာသေ။ အန္တောဝီထိတော ဗဟိ နိက္ခမတိ သူရိယော ဧတ္ထ၊ အဓိကရဏေ အနီယော။ ဒွယံ စိတ္တမာသေ။ နာနာပုပ္ဖဖလဝိစိတ္တတာယ လောကာနံ ရမ္မံ ကရောတိ၊ ရမန္တိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ရမ္မကော။

၇၈။ ကတ္တိကကာဠပက္ခတော ပစ္ဆိမကတ္တိကတော ပဋ္ဌာယ စတုရော စတုရော မာသာ ကမာ ကမတော ဟေမန္တဂိမှာနဝဿာနသညိတာ ဥတုယော နာမ ဟောန္တိ။ ဟိမာနိ ဧတ္ထ သန္တိ ဟေမော၊ သော ဧဝ ဟေမန္တော၊ ‘‘သုတ္တန္တော ဝနန္တော’’တိ ယထာ၊ ဟိနောတိ ဝါ ဟာနိံ ဂစ္ဆတိ သဗ္ဗမေတ္ထာတိ ဟေမန္တော၊ အန္တပစ္စယော၊ မာဂမော စ။ ဂိရတိ ပီဠယတီတိ ဂိမှာနော၊ မာနော၊ ရဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ။ ဝဿတိ ဧတ္ထ ဝဿာနောယု။ ဥတုယော ဒွီသူတိ ပစ္စာသတျာ ဥတုသဒ္ဒေါ ဧဝ ဒွီသု၊ န ဟေမန္တာဒယော၊ အမရကောသေ ပန ဥတုသဒ္ဒေါ ပုမေ ဝုတ္တော [အမရ ၄။၂၀]။

၇၉။ အညထာပိ ¶ ဥတုဘေဒံ ဒဿေတုံ အရိယသာမညမာဟ ‘‘ဟေမန္တော’’ဣစ္စာဒိ။ ဝါ အထ ဝါ ဝုတ္တာနုသာရေန ဥတုတ္တယပဘေဒေ ဝုတ္တဝစနဿာနုသာရေန။ ဣဒံ ပန ‘‘ကတ္တိကကာဠပက္ခတော’’တိ ဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကတ္တိကကာဠပက္ခတော ပဘုတိ ဒွေ ဒွေ မာသာ ကမာ ကမတော ဟေမန္တော၊ သိသိရော၊ ဝသန္တော၊ ဂိမှော၊ ဝဿာနော၊ သရဒေါ ဥတူတိ ဆ ဥတူ ဘဝန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဧတီတိ ကတွာ၊ တု၊ ဣဿ ဥ။ သိသိရံ သီတလံ၊ တံယောဂါ သိသိရံ၊ ဝါဝိဓာနတော န ဝုဒ္ဓိ၊ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဝသ ကန္တိယံ။ ဝသီယတေတိ ဝသန္တော။ ပုပ္ဖဓနုတ္တာ [ပုပ္ဖဝန္တတ္တာ (က။)] ဝါ ဝသတိ ကာမော ဧတ္ထ ဝသန္တော။ သရတိ ပီဠယတိ အသ္မိန္တိ သရဒေါ၊ တဿ ဒေါ။ သာ သုနခါ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သရဒေါ၊ မဿ ဒေါ။

၈၀-၈၁။ တိကံ ဂိမှေ။ ဥသတိ ဒဟတီတိ ဥဏှော၊ ဏှော၊ သလောပေါ စ။ နိဒဟန္တေ ယသ္မိန္တိ နိဒါဃော၊ ဟဿ ဃော။ ဂိရတိ ¶ ပီဠယတီတိ ဂိမှော၊ မော၊ ရဿ ဟော၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော စ။ တိကံ ဝဿာနောတုမှိ။ ဝဿတိ ပဝဿတိ ဧတ္ထာတိ ဝဿော၊ ဝဿာနော၊ ပါဝုသော စ။ အဿ ဥ၊ သံယောဂလောပေါ စ။

ဝဿာနာဒိကေဟိ တီဟိ ဥတူဟိ ဒက္ခိဏာယနံ သူရိယဿ ဒက္ခိဏဒိသာဂမနံ ဘဝတိ၊ အညေဟိ တီဟိ သိသိရဝသန္တဂိမှေဟိ ဥတ္တရာယနံ ဥတ္တရဒိသာဂမနံ ဘဝတိ။ ဣ ဂတိယံ၊ ဘာဝေ ယု၊ အယနံ။ ပုဿသင်္ကန္တိမာရဗ္ဘ အာသာဠှံ ယာဝ အာဒိစ္စဿ ဥတ္တရာ ဂတိ ဥတ္တရာယနံ။ အာသာဠှသင်္ကန္တိမာရဗ္ဘ ပုဿံ ယာဝ ဒက္ခိဏာ ဂတိ ဒက္ခိဏာယနံ။ ဝဿောယနဒွယန္တိ ဣဒံ အယနဒွယံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဝဿော နာမ။ ဝဿန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝဿော၊ ဝဿကာလေန ဝါ ဥပလက္ခိတော ဝဿော၊ ‘‘စိတ္တော၊ စက္ခုဒသက’’န္တိ ယထာ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဝဿေ။ သံဝသတိ ဧတ္ထ သံဝစ္ဆရော၊ ဆရော၊ သဿ စော၊ ‘‘ဝစ္ဆရော’’တိပိ တဿေဝ နာမံ။ နတ္ထိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္တမေတေသု အနိတ္ထီ။ ပစ္စာသတျာ သရဒေါပိ တံပစ္စာသတျာ ဟာယနောပိ။ သရဒကာလေန လက္ခိတော သရဒေါ၊ ယထာ ‘‘သောတဒသကံ၊ ဝေသာခေါ’’တိ။ ဇဟာတိ ဘာဝေတိ ဟာယနော၊ ပဒတ္ထေ ဝါ ဇဟန္တော အယတီတိ ဟာယနော။ သမယတိ ဝိကလယတိ ဘာဝေတိ သမာ၊ သမ ဝေကလျေ။ ‘‘သမာ ဝဿေ ထီလိင်္ဂေါ တု၊ သမံ သဗ္ဗသမာနေသူ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

သဗ္ဗသတ္တာနံ သဗ္ဗပါရိသဒတ္တာ [သဗ္ဗပဋိပဒတ္တာ (က။)] သဗ္ဗဝေါဟာရကုသလတ္ထံ ကာလာဓိကာရတ္တာ ပရသမယေ ကထိတံ ဒေဝါနံ ဝဿပ္ပမာဏမ္ပိ ဣဓာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ မနုဿာနံ မာသေန ပိတူနံ အဟောရတ္တော၊ ဧဝံ မနုဿာနံ ဝဿေန ဒေဝါနံ အဟောရတ္တော၊ တတြောတ္တရာယနံ ဒေဝါနံ ဒိနံ၊ ရတ္တိ ပန ဒက္ခိဏာယနံ၊ ဒေဝတာနံ သဋ္ဌျာဓိကာဟောရတ္တိသတတ္တယေန ဝဿေန ဒွါဒသဝဿသဟဿာနိ ဒေဝါနံ ယုဂံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဧသာ ¶ ဒွါဒသသဟဿီ၊ ယုဂါချာ ပရိကိတ္တိတာ၊

ဧတံ သဟဿဂုဏိတံ၊ အဟော ဗြဟ္မမုဒါဟဋ’’န္တိ [‘‘ဝေဒဒီပကဂန္ထေ’’တိ နိဿယေ]။

တဉ္စ နရာနံ စတုယုဂံ ဒိဗ္ဗသဟဿဒွယေန ဗြဟ္မုနော ဒွေ ဒိဝေတိ။ ကတ၊ တေတာ၊ ဒွါပရ၊ ကလိဝသေန စတုယုဂံ။ တတြ ကတယုဂဿ မနုဿသင်္ချာယ ပမာဏံ အဋ္ဌဝီသတိသဟဿာဓိကာနိ သတ္တရသဝဿလက္ခာနိ၊ တေတာယ ဆန္နဝုတိသဟဿာဓိကာနိ ဒွါဒသဝဿလက္ခာနိ၊ ဒွါပရဿ စတုသဋ္ဌိသဟဿာဓိကာနိ အဋ္ဌဝဿလက္ခာနိ၊ ကလိဿ ဗာတ္တိံသသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ ဝဿလက္ခာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘သုညံ သုညံ ခံ နာဂါ၊ ကရမုနိသသိနော၊

မာန’မာဒေါ ယုဂဿ၊ တေတာယ ခံခံသုညံ။

ရသနဝသူရိယာ၊ ဝဿသင်္ချာ ပသိဒ္ဓါ၊

သုညံ သုညံ ခံ ဝေဒါ၊ ရသဘုဇဂမိတိ။

ဒွါပရေ ဝဿသင်္ချာ၊ သုညာကာသံခံနေတ္တ-၊

ဂုဏဇလနိဓယော၊ ဝဿသင်္ချာ ကလိဿေ’’တိ။

ပိဏ္ဍော စေသ ဝီသတိဝဿသဟဿာဓိကာနိ တေစတ္တာလီသဝဿလက္ခာနိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ခါကာသသုညမ္ဗရဒန္တသာဂရာ စတုယုဂါနံ ပရိမာဏသင်္ဂဟော’’တိ။ ဗြဟ္မုနော အဟောရတ္တေန နရာနံ ဒွေ ကပ္ပာ။

တတြ အဋ္ဌ နာဂါ၊ ဒွေ ကရာ၊ သတ္တ မုနယော၊ ဧကော သသီ၊ ဆ ရသာ၊ ဒွါဒသ သူရိယာ၊ စတ္တာရော ဝေဒါ ဇလနိဓယော စ။ ဒွေ နေတ္တာနိ၊ တယော ဂုဏာ၊ ဗာတ္တိံသ ဒန္တာ၊ သင်္ချာယ ပသိဒ္ဓေဟေတေဟိ သင်္ချာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ခါကာသမ္ဗရသဒ္ဒါ သုညပရိယာယာ။ သုညဉ္စ ဂဏိတေ ဗိန္ဒုနာ သင်္ဂဟိတံ။ သဗ္ဗဉ္စေတံ ပဋိယုဂံ ပဋိလောမေန ပတ္ထာရယေ။ တတြ ကတယုဂဿ ပတ္ထာရော ယထာ – ၁၇၂၈၀၀၀။ တေတာယ ယထာ – ၁၂၉၆၀၀၀ ¶ ။ ဒွါပရဿ ယထာ – ၈၆၄၀၀၀။ ကလိဿ ယထာ – ၄၃၂၀၀၀။ စတုယုဂပိဏ္ဍဿ စ ယထာ – ၄၃၂၀၀၀၀။ ယုဂါနံ ပဋိပတ္ထာရဉ္စ ပိဏ္ဍဿ စ ယထာက္ကမံ အန္တိမံ ဗိန္ဒုမာဒါယ ပဋိလောမေန ဂဏယေ။ တံ ယထာ –

‘‘ဧကံ ဒသ သတဉ္စေဝ၊ သဟဿ’မယုတံ တထာ၊

လက္ခဉ္စ နိယုတဉ္စေဝ၊ ကမာ ဒသဂုဏောတ္တရ’’န္တိ။

တတြ ဒသသဟဿာနိ အယုတံ။ ဒသလက္ခာနိ နိယုတံ။ တဉ္စ ကလိဒွါပရေသု နတ္ထီတိ လက္ခပရိယန္တမေဝ တတြ ဂဏယေ၊ တဒေဝံ ယုဂါနံ၊ တံပိဏ္ဍဿ စ အင်္ကတော ပုဗ္ဗဝုတ္တာ ဝဿသင်္ချာ သညာတာ ဘဝတီတိ။

တတြ ဗြဟ္မုနော ဒိနံ နရာနံ ဥဒယကပ္ပော၊ ရတ္တိ ပန ခယကပ္ပော။ ဧကသ္မိဉ္စ ဗြဟ္မဒိနေ မနုသညိတာ စတုဒ္ဒသ ဗြဟ္မသုတာ ဘဝန္တိ။ တတြေကဿ မနွန္တရဿ ဧကသတ္တတိဒိဗ္ဗယုဂါနိ ပမာဏံ၊ တဉ္စ မာနုသံ စတုဒ္ဒသဘိ ဥတ္တရံ [စတုရာသီတိဥတ္တရံ (?)] ယုဂသတဒွယံ။ တဒေဝံ စတုဒ္ဒသဘိ မနွန္တရေဟိ စတုနဝုတျုတ္တရာနိ နဝဒိဗ္ဗယုဂသတာနိ ဘဝန္တိ။ မာနုသံ တု စတုဝီသတိယုဂသဟဿစတုက္ကံ။ ဧသဉ္စ [ဆသတ္တတျာဓိကနဝတိံသယုဂသတံ (?)] မနွန္တရာနံ အဋ္ဌဝီသသဟဿာဓိကသတ္တရသမာနုသဝဿလက္ခသင်္ချာ ဝါ ကတယုဂပ္ပမာဏကာ ပဉ္စ သန္ဓယော ဘဝန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ သူရိယသိဒ္ဓန္တေ[၁။၁၈-၁၉] –

‘‘ယုဂါနံ သတ္တတိ သေကာ၊ မနွန္တရ’မိဟော’စ္စတေ၊

ကတဿ သင်္ချာ တဿန္တေ၊ သန္ဓိ ဝုတ္တော ဇလပ္လဝေါ။

သသန္ဓယော တေ မနဝေါ၊ ကပ္ပေ ဉေယျာ စတုဒ္ဒသ၊

ကတပ္ပမာဏာ ကပ္ပာဒေါ၊ သန္ဓီ ပဉ္စဒသဋ္ဌိတာ’’တိ။

ကတယုဂဿ စ ပါဒေန ကလိနော ပမာဏံ၊ ပါဒဒွယေန ဒွါပရဿ၊ ပါဒတ္တယေန တေတာယ။ စတုယုဂဉ္စေတံ စက္ကမိဝ ဘမတီတိ ပဉ္စဒသဟိ သန္ဓီဟိ နရာနံ ယုဂါနိ စတုဝီသတိ ဘဝန္တိ။ ဒေဝါနံ ¶ တု ယုဂစက္ကံ။ ဧတာနိ စ သသန္ဓိစတုဒ္ဒသမနွန္တရာနျေကတောပိ ပိဏ္ဍိတာနိ ဒေဝါနံ ယုဂသဟဿံ ဘဝတိ၊ နရာနံ စတုယုဂသဟဿံ၊ တဉ္စ ဗြဟ္မုနော ဒိနမေကံ။ အညော မနု အသ္မိံ မနွန္တရံ၊ ဗြဟ္မသုတာ ဧဝ မနဝေါ။

၈၂။ ပဉ္စကံ ခယကပ္ပေ။ ကပ္ပတေ ဇဂတီ ဝိနဿတေတိ ကပ္ပော။ ခယန္တိ ဧတ္ထ ခယော။ ကပ္ပော စ ခယော စာတိ ကပ္ပက္ခယာ။ သံဝတ္တတေ ဥပရမတေ၊ ဝိနဿတေ ဝါ ဇဂတီ အသ္မိန္တိ သံဝဋ္ဋော။ စတုယုဂါနမန္တေ ဇာတော ယုဂန္တော။ ပလီယတေ ခီယတေ ယတ္ထ လောကောတိ ပလယော၊ ပုမေ၊ သညာယံ ဏော။ ကေစိ ပနေတ္ထ ‘‘ကပ္ပက္ခယော တူ’’တိ ပါဌံ ဝတွာ ဒွိန္နမေကာဘိဓာနတ္တံ ကပ္ပေန္တိ၊ တံ အမရကောသေန စ တဋ္ဋီကာယ စ န သမေတိ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ ‘‘သံဝဋ္ဋော၊ ပလယော၊ ကပ္ပော၊ ခယော၊ ကပ္ပန္တမိစ္စပီ’’တိ [အမရ ၄။၂၂] စ ‘‘ပဉ္စကံ ခယကပ္ပေ’’တိ စ။

ဒွယံ ကာဠကဏ္ဏိယံ။ နိန္ဒိတဗ္ဗတ္တာ န လက္ခီယတေတိ အလက္ခီ။ အတ္တနော နိဿယံ ကာဠဝဏ္ဏသဒိသံ ကရောတိ အပ္ပကာသကတ္တာတိ ကာဠကဏ္ဏီ၊ ကရတော ဏော၊ ရဿ ဏော၊ ဤ စ။ ဒွယံ သိရိယံ။ ပသံသိတဗ္ဗတ္တာ လက္ခီယတေတိ လက္ခီ။ ကတပုညေဟိ သေဝီယတေ၊ တေ ဝါ သေဝတီတိ သိရီ၊ ရော၊ ဤ စ။

၈၃။ ဒွယံ ဒါနဝါနံ မာတရိ။ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ၊ ဒါယတီတိ ဒနု။ ဒွယံ ဒေဝါနံ မာတရိ။ ဒိတီတိ အသုရာနမေဝ ဝေမာတိကာ မာတာ၊ တဿာ ပဋိပက္ခဘာဝေန အဒိတိ။

၈၄။ အာဂုန္တံ ¶ ပါပေ။ ပါန္တိ ရက္ခန္တိ အတ္တာနမသ္မာတိ ပါပံ၊ ပကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ ဒုဂ္ဂတိံ ပါပနတော ဝါ ပါပံ။ ကိလျတေ သိထိလီ ကရိယျတေ ယေနေတိ ကိဗ္ဗိသံ၊ လဿ ဝေါ၊ ဣသော စ၊ ကရောတိ အနိဋ္ဌဖလန္တိ ဝါ ကိဗ္ဗိသံ၊ ဣဗ္ဗိသော။ ဝိရူပေန ဂစ္ဆတီတိ ဝေရံ။ န ဟန္တိ ဓညန္တိ အဃံ၊ ဟနဿ ဃော၊ သာဓူဟိ အဂန္တဗ္ဗတ္တာ ဝါ အဃံ၊ ဟန ဂတိယံ။ ကုစ္ဆိတံ စရိတံ ဒုစ္စရိတံ။ ဒု နိန္ဒိတံ ကရဏမဿ ဒုက္ကဋံ။ န ပုနာတီတိ အပုညံ။ ကုသလာနံ ပဋိပက္ခံ အကုသလံ။ ကံ သုခံ ဟနတီတိ ကဏှံ၊ ဝဏ္ဏဝိပရိယယော။ ကလျတေ အနေန ကလုသံ၊ ဥသော၊ ကံ ဝါ သုခံ လုနန္တော သေတီတိ ကလုသံ။ ဒု နိန္ဒိတံ ဣတံ ဂမနမဿ ဒုရိတံ။ အဂန္တဗ္ဗံ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ အာဂု၊ အာ ပီဠယံ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ အာဂု၊ ‘‘အာ တု ကောဓမုဒါဋ္ဋီသူ’’တိ ဟိ ဧကက္ခရကောသေ ဝုတ္တံ။

၈၅-၈၆။ ဆက္ကံ ဓမ္မေ။ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သန္တာနေ သေန္တီတိ ကုသာ၊ ရာဂါဒယော၊ တေ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလံ။ သုခံ ကရောတိ၊ သောဘနံ ဝါ ကရဏမဿ သုကတံ။ သုခံ ကရောတီတိ သုက္ကံ။ ပုနာတီတိ ပုညံ။ ဓရတိ သဗ္ဗန္တိ ဓမ္မံ။ အပရေ ပနိဒံ ‘‘ပုညဓမ္မ’’မိတျေကပဒံ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန[အမရ ၄။၂၄] ဝိရုဇ္ဈနတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သုန္ဒရံ စရဏမဿ သုစရိတံ။

တိကံ ¶ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော နာမ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ။ ဣဟလောကေ ဇာတံ ဣဟလောကိကံ။ သန္ဒိဋ္ဌေ ပစ္စက္ခေ အတ္တဘာဝေ ဇာတံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ ဒွယံ သမ္ပရာယိကေ။ တံ ဝစနတ္ထတော သုဝိညေယျံ။

ဒွယံ တက္ကာလေ။ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ဇာတံ၊ နာသန္နကာလာဒီသူတိ တက္ကာလံ။ တဒါ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ဇာတံ တဒါတွံ၊ တွံ၊ တဒါတ္တန္တိပိ ပါဌော။ ဒွယံ အာယတိကာလေ။ ဥတ္တရကာလော ပစ္ဆိမော ကာလော။ အာဂမိဿတီတိ အာယတိ၊ အာပုဗ္ဗော ဣ ဂတိမှိ။ ဧတ္ထ စ ယံ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဒူရမာသန္နံ ဝါ၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ။ ယံ ပန ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝါ သမ္ပရာယေ ဝါ ဒူရတရံ၊ တံ အာယတိ။

၈၇-၈၈။ ပမောဒန္တံ ပါမောဇ္ဇေ။ ဟသတိ ယေနာတိ ဟာသော။ အတ္တာ မနော ယဿ အတ္တမနော။ ဒုဋ္ဌဿ ဟိ မနော အတ္တာ နာမ န ဟောတိ၊ တဿ ဘာဝေါ အတ္တမနတာ၊ ပါမောဇ္ဇံ။ ပီဏေတိ တပ္ပေတီတိ ပီတိ။ ဝိန္ဒတိ သုခံ ဧတာယာတိ ဝိတ္တိ။ တုဿန္တိ ဧတာယာတိ တုဋ္ဌိ၊ တံသဟစရဏတော ဝိတ္တိ၊ တံသဟစရဏတော ပီတိ စ နာရိယံ၊ အတ္တမနတာ ပန နိဒ္ဒေသတော ရူပဘေဒေါ။ အာ ဘုသော နန္ဒယတီတိ အာနန္ဒော။ မုဒ ဟာသေ၊ ပမုဒေါ၊ အာမောဒေါပိ။ သန္တုဿနံ သန္တောသော ¶ ။ နန္ဒနံ နန္ဒိ။ သမ္မဒေါ သမ္မဒါပိ[သမ္မုဒေါ၊ သမ္မဒေါပိ (?)]၊ ဥကာရဿ အ။ ပမောဒိတဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ စိတ္တဿ ဝါ ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ။

တိကံ သုခေ။ သုဋ္ဌု ခဏတီတိ သုခံ၊ ကွိ။ သာဒီယတိ အဿာဒီယတီတိ သာတံ။ ဖဿတိ သိနေဟတီတိ ဖာသု၊ ဖုသတိ ဝါ ဗာဓတိ ဒုက္ခန္တိ ဖာသု။ သတ္တကံ ကလျာဏေ။ ဘဒိ ကလျာဏေ၊ ဘဒ္ဒတီတိ ဘဒ္ဒံ။ ပသတ္ထတရတ္တာ သေယျော။ သောဘတီတိ သောဘံ။ ခီ ခယေ၊ ခေပေတိ အသုခံ ခေမံ၊ မော။ ကလျံ နိရောဂံ အဏတိ ဂစ္ဆတိ၊ ကလျံ ဝါ ဟိတံ အဏယတိ ပါပယတီတိ ကလျာဏံ၊ ကမ္မနိ ဏော [ကမ္မနိ ဥပပဒေ ဏပစ္စယောတိ အဓိပ္ပာယော]။ မင်္ဂ ဂတျတ္ထော၊ မင်္ဂတိ ဓညံ မင်္ဂလံ၊ အလော။ သမေတိ ဒုက္ခန္တိ သိဝံ၊ ဝေါ။

၈၉။ ဆက္ကံ ဒုက္ခေ။ ဒုက္ကရံ ခမနမေတ္ထ ဒုက္ခံ။ ကသ ဂမနေ၊ ကသတိ အပုညန္တိ ကသိရံ၊ ဣရော၊ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သေတီတိ ဝါ ကသိရံ။ ကိရ ဝိက္ခိပနေ၊ ကိရတိ သုခန္တိ ကိစ္ဆံ၊ ကတာ ဝါ ပုညကရဏိစ္ဆာ ယေနာတိ ကိစ္ဆံ၊ ‘‘ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ နတ္ထိ အဓိဂမနတ္ထံ ဤဟာ ဧတ္ထာတိ နီဃော၊ ဟဿ ဃော၊ အထ ဝါ နိဟန္တျပုညံ ဟိံသတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ နီဃော၊ ပုညံ ဝါ န ဟန္တိ န ဂစ္ဆတီတိ နီဃော။ ဝိရူပမသတိ ယေနာတိ ဗျသနံ၊ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ အသတိ ခေပေတီတိ ဗျသနံ။ န ဟန္တိ ဓညန္တိ အဃံ။ ဧတေ ပါပါဒယော ဂုဏေ ယထာဝုတ္တလိင်္ဂါ။ ပါပပုညာနိ သုခါဒိ စ အာကိစ္ဆံ ကိစ္ဆန္တံ ဂုဏယောဂတော ဒဗ္ဗေ ဝိသေသျေ ဝတ္တမာနာနိ တီသု။ ယထာ –

ပါပါ ဥတုမတီ ကညာ၊ ပါပေါ ရာဇာပျရက္ခကော၊

ပါပံ ဗျာဓကုလံ ဟိံသံ၊ ပါပေါ ဝိပ္ပော စ သေဝကော၊

ပုညံ တိတ္ထမိဒံ ပုညာ၊ နဒီ ပုညော’ယ’မဿမော။

သုခံ ¶ ကာမိကုလံ ဒဗ္ဗံ [သဗ္ဗံ (?)]၊ သုခေါ ဝါသော သဟာ’မ္ဗယာ [သဟာနွယော (က။)]၊

သုခါ ယုဝတိ’ရိစ္ဆန္တီ၊ သုခါ ဝေ မဃဝဂ္ဂဟာ [သုခါ ယုဝတိကာ ဂဟာ (က။)]။

ယဒါ တု သကတ္ထပ္ပဓာနံ သုခါဒိကမေဝ ဝိသေသျတ္တေန ဝတ္တုမိစ္ဆတေ၊ န တု ဒဗ္ဗံ (ပုဗ္ဗမိဝ ဝိသေသနံ၊) [( ) စိန္တာမဏိဋီကာယံ န ဒိဿတိ] တဒါ ရူပဘေဒေါတ္တမေဝ လိင်္ဂံ။ ယထာ –

‘‘ဒါလိဒ္ဒေပိ [ဝလိတ္တေပိ (က။)] ဓနိတ္တေပိ၊ ဝသော ပရိဇနော သုခံ၊

သုခံ သဇ္ဇနဝါသော စ၊ သုခံ သန္တိ အနုတ္တရာ’’တိ။

နနု ‘‘ဒုက္ကဋောယံ ဗျာပါရော၊ သုကတံ ကမ္မံ၊ ကလုသောယံ မေ ဗျာပါရော’’တိ အညေသမ္ပိ တီသု ဝုတ္တိ အတ္ထေဝေတိ ကိံ ပါပပုညာနမေဝ ဂဟဏံ ဘဝတီတိ? ဝုစ္စတေ – ‘‘ဒုဋ္ဌု ကတော ဒုက္ကဋော၊ သုဋ္ဌု ကတံ သုကတ’’မိစ္စေဝံ ကြိယာနိဗန္ဓနာပိ တီသု ဝုတ္တိ သမ္ဘဝတိ၊ နာဝဿံ ဂုဏနိဗန္ဓနာ ဧဝ။ ကလုသဿပိ ယဒါ သိဋ္ဌပယောဂေသု ဝိသေသျဝုတ္တိ တိလိင်္ဂတာ ဥပလဗ္ဘတေ၊ တဒါ ပါပဂ္ဂဟဏ’မတ္ထပ္ပဓာနံ ဗျာချာတဗ္ဗံ။

၉၀။ ပဉ္စကံ သုဘာသုဘကမ္မမတ္တေ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပါကဘာဂေါ ယတ္ထ အတ္ထီတိ ဘာဂျံ။ သုဘာသုဘဖလံ နေတီတိ နိယတိ၊တိ။ သုဘာသုဘဖလံ ဘာဇေတီတိ ဘာဂေါ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိဘာဂဘာဂေါဓီယတိ ဧတ္ထာတိ ဘာဂဓေယျံ။ သုဘာသုဘဖလံ ဝိဒဓာတီတိ ဝိဓိ။ အယော၊ သုဘာဝဟော၊ ဒေဝံ၊ ဒိဋ္ဌံဣစ္စာဒီနိပိ သုဘာသုဘကမ္မမတ္တဿ နာမာနိ။ ပဉ္စကံ ဇာတိယံ။ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ နိပ္ပဇ္ဇနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပဒ ဂတိယံ၊ နိပုဗ္ဗော၊တိ၊ ပဿ ဗော။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇနီယတေ ဇနနံ။ ဥဒ္ဓံ ဘဝနံ ဥဗ္ဘဝေါ။

၉၁။ ပဇ္ဇံ ¶ ဟေတုမှိ။ အတ္တနော ဖလံ နိမိနာတီတိ နိမိတ္တံ၊ မာ ပရိမာဏေ၊ နိပုဗ္ဗော။ ကရောတိ ဖလန္တိ ကာရဏံ။ တိဋ္ဌတိ ဖလမေတ္ထာတိ ဌာနံ။ ပဇ္ဇတိ နိပဇ္ဇတိ ဖလမေတေနာတိ ပဒံ၊ ဝိသေသေန ဇာယတေတိ ဗီဇံ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ နိဿေသေန အတ္တနော ဖလံ ဗန္ဓတိ ပဝတ္တေတီတိ နိဗန္ဓနံ။ နိဒီယတေ နိစ္ဆီယတေ အနေနေတိ နိဒါနံ၊ ယု၊ နိဒဒါတိ ဖလန္တိ ဝါ နိဒါနံ။ ပဘဝတိ ဖလမေတသ္မာတိ ပဘဝေါ၊ ဟိနောတိ ဂစ္ဆတိ ပရိဏမတိ ကာရိယရူပတန္တိ ဟေတု၊ တု၊ ဟိနောတိ ဝါ ပတိဋ္ဌာတိ ဖလမေတ္ထာတိ ဟေတု၊ ဟိ ပတိဋ္ဌာယံ။ သမ္ဘဝတိ ယေန ဖလန္တိ သမ္ဘဝေါ။ သိနောတိ ဖလံ ဗန္ဓတီတိ သေတု။ ပဋိစ္စ ဖလမေတသ္မာ ဧတီတိ ပစ္စယော။

၉၂။ ယံ ကာရဏံ သမာသန္နံ အာသန္နတရံ ဖလေန၊ တံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ မတံ။ ပဒါနံ ဟေတူနံ ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ယထာ ‘‘ရာဇရာဇာ’’တိ။ တိဝိဓံ ကာရဏံ ဥပါဒါနကာရဏံ သဟကာရီကာရဏံ ကာရဏကာရဏန္တိ။ ယထာ ဗီဇံ အင်္ကုရဿ ဥပါဒါနကာရဏသင်္ခါတံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ ဘူမိဇလာဒိ သဟကာရီကာရဏံ၊ ‘‘ကမ္မဿ [ကမ္ပဿ (?)] ကာရဏံ ဇရော၊ တဿ ကာရဏံ ကဖော’’တိ ကဖော ကာရဏကာရဏံ ကမ္မဿ [ကမ္ပဿ (?)]။

တိကံ ¶ သရီရာဓိပတိဒေဝေ။ ဇီဝန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ ဇီဝေါ။ ပူရေတိ နိဿယဿာဘိလာသန္တိ ပုရိသော၊ ဣသော။ အတန္တိ သတတံ ဂစ္ဆန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ အတ္တာ။ ဒွယံ သတ္တရဇောတမောသာမျာဝတ္ထာယံ။ ပဓီယန္တေ ပလီယန္တေ အတြ ဂုဏာ သတ္တရဇောတမော ရူပါတိ ပဓာနံ၊ ယု။ ပကရောတိ ပုရိသောပဘောဂတ္ထံ သဒ္ဒါဒိကာရိယန္တိ ပကတိ၊တိ။ မောဟရာဂဒေါသာနံ ယထာသင်္ချံ သတ္တရဇောတမာနီတိ သညာ။ သတော ဘာဝေါ သတ္တံ၊ ဌိတိပရတာ။ ရဇ္ဇန္တျတြာတိ ရဇော၊ သဋ္ဌိပရတာ။ တမန္တျတြာတိ တမော၊ ပလယပရတာ။

၉၃။ ပဇ္ဇေန ပါဏိနော နာမာနိ။ ပဏန္တိ ဇီဝန္တိ သတ္တာ ယေနာတိ ပါဏော၊ သော ယဿတ္ထိ၊ သော ပါဏော။ သရီရသင်္ခါတော ကာယော ယဿတ္ထိ၊ သော သရီရီ။ ကမ္မေန ဘဝတီတိ ဘူတံ၊ နပုံသကေ၊ ပုမေဝါတိ ဝါသဒ္ဒတ္ထော။ ရူပါဒီသု သဉ္ဇတီတိ သတ္တော၊ နိစ္ဆန္ဒရာဂါပိ ရူဠှိယာ သတ္တာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဟော ကာယော ယဿတ္ထီတိ ဒေဟီ။ ပူရေတီတိ ပူတိ၊ ပူတိသင်္ခါတံ အာဟာရံ ဂိလတိ အဒတီတိ ပုဂ္ဂလော၊ တိဿ လောပေါ၊ သတ္တာနံ အာယုံ ပူရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ ပုဂ္ဂေါ၊ တံ လာတိ ဘက္ခတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ဇီဝန္တိ ယေနာတိ ဇီဝံ၊ တမဿတ္ထီတိ ဇီဝေါ။ ယထာဝုတ္တတ္ထော ပါဏော ယဿတ္ထီတိ ပါဏီ။ ပကာရေန ဇာတတ္တာ ပဇာ။ ဇာယတီတိ ဇန္တု၊ တု။ ကုသလာကုသလံ ဇနေတီတိ ဇနော။ လုဇ္ဇတီတိ လောကော၊ လုဇ ဝိနာသေ၊ ဇဿ ကော။ ယထာ ပုရိမကာ သတ္တာ ဇာတိဇရာမရဏံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ အယမ္ပိ ဂစ္ဆတီတိ တထာဂတော။

၉၄။ ရူပါဒယော ¶ ဆ စက္ခာဒိဂယှာ ဓမ္မာ ‘‘ဂေါစရာ’’တိ ‘‘အာလမ္ဗာ’’တိ ‘‘ဝိသယာ’’တိ ‘‘အာရမ္မဏာနီ’’တိ ‘‘အာလမ္ဗဏာနီ’’တိ စ ဝုစ္စန္တေ။ ရူပယတိ ပကာသေတိ အတ္တနော သဘာဝန္တိ ရူပံ။ သပ္ပတိ ဥစ္စာရီယတီတိ သဒ္ဒေါ၊ သပ္ပ ဂတိယံ ဝါ၊ သပ္ပတေ ဉာယတေ ယေနေတိ သဒ္ဒေါ။ ဂန္ဓ အဒ္ဒနေ၊ အဒ္ဒနံ ဟိံသနံ၊ ယာစနဉ္စ၊ ဟိံသတေ အဘိလသီယတေ ဝါ ဂန္ဓော၊ ဂန္ဓေတိ ဝါ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစေတိ ပကာသေတိ ‘‘ဣဒမေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပေသုညံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဂန္ဓော။ ရသန္တိ တံ သတ္တာ အဿာဒေန္တီတိ ရသော။ ဖုသီယတီတိ ဖဿော။ ဂါဝေါ ဣန္ဒြိယာနိ စရန္တျေတေသု ဂေါစရာ။ စိတ္တစေတသိကေဟိ အာလမ္ဗီယန္တေတိ အာလမ္ဗာ။ သိ ဗန္ဓနေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ဝိသိနောန္တိ ဝိဗန္ဓန္တိ ဣန္ဒြိယာနီတိ ဝိသယာ။ အာဂန္တွာ စိတ္တစေတသိကာ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရမ္မဏာနိ၊ ယု။ ဧတေ ဣန္ဒြိယတ္ထာတိပျုစ္စန္တေ၊ ဣန္ဒြိယေဟိ အတ္ထျန္တေ အဘိလသီယန္တေတိ ကတွာ။

၉၅။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ သုက္ကေ။ သုစ သောကေ၊ သောစန္တိ ဧတေန တဒတ္ထိကာတိ သုက္ကော၊ အ။ ဂု သဒ္ဒေ၊ ဂုယတေ ကိတ္တီယတေတိ ဂေါရော၊ ရော။ သိ သေဝါယံ၊ သေဝီယတေတိ သိတော၊ သိနောတိ ဝါ ဗန္ဓတိ စိတ္တန္တိ သိတော။ အဝဒါယတိ သဗ္ဗဝဏ္ဏေတိ ဩဒါတော။ ဒါ အဝခဏ္ဍနေ အဝပုဗ္ဗော။ ဓာဝတိ သုဇ္ဈတျနေနေတိ ဓဝလော၊ အလော။ သိတ ဝဏ္ဏေ၊ ဏော၊ သေတော ¶ ။ ပဍိ ဂတိယံ၊ ပဏ္ဍတိ ပကာသေတီတိ ပဏ္ဍရော၊ အရော။ သုစိ၊ ဝိသဒေါ၊ အဇ္ဇုနောတိပိ သုက္ကနာမာနိ။

ဆက္ကံ ရတ္တေ။ သောဏ ဝဏ္ဏေ၊ ဏော၊ ရတ္တုပ္ပလဝဏ္ဏော၊ ရုဟ ဇနနေ၊ ဣတော၊ လတ္တေ လောဟိတော။ ရဉ္ဇန္တျနေနေတိ ရတ္တော၊ ရန္ဇ ရင်္ဂေ။ တမ္ဗော ဥဒုမ္ဗရသင်္ခါတော လောဟဝိသေသော၊ တဗ္ဗဏ္ဏတာယ တမ္ဗော။ မဉ္ဇေဋ္ဌာ နာမ ရတ္တဝလ္လိ၊ ယာယ ဟတ္ထိဒန္တာဒိဝိကတိယော ရတ္တာ ဘဝန္တိ၊ တဗ္ဗဏ္ဏတာယ မဉ္ဇေဋ္ဌော။ ရောဟိတော လောဟိတသမော၊ အလတ္တမေဝ ဝိသေသော။

၉၆။ သာမလန္တံ ကဏှေ။ နီလ ဝဏ္ဏေ၊ အ။ ကဿတေတိ ကဏှော၊ ကသ ဝိလေခနေ၊ ဏှော။ န သိတော အသိတော။ ဝဏ္ဏေသု ဧကကောဋ္ဌာသဘာဝေန ကလျတေတိ ကာလော၊ သော ဧဝ ကာဠော။ မစ၊ မစိ ကက္ကနေ၊ ကက္ကနံ ပိသနံ၊ သေတာဒိကံ မစတီတိ မေစကော၊ ဏွု၊ အဿေတ္တံ။ သာ တနုကရဏေ၊ သာယတိ တနုကရီယတိ ပဋိပက္ခဝဏ္ဏေဟီတိ သာမော။ သာမလော သာမသဒိသော၊ မလပစ္စယောဝ ဝိသေသော။

ပဏ္ဍုသဒ္ဒေါ သိတပီတေ ဥတ္တော၊ သိတပီတသမ္မိဿိတဝဏ္ဏေ ပဏ္ဍုသဒ္ဒေါ ဝုတ္တောတျတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘သိတပီတသမာယုတ္တော၊ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ပကိတ္တိတော’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၅။၁၃]။ ပဏ္ဍတိ ဧကဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍု၊ ပဍိ ဂတိယံ၊ ဥ။ ဟရိဏော၊ ပဏ္ဍုရောတိပိ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏနာမာနိ။ ဤသံပဏ္ဍု အဗျတ္တပဏ္ဍုဝဏ္ဏော ဓူသရော နာမ၊ ယထာ ဓူလိဝဏ္ဏော။ ဓူသ ကန္တိကရဏေ၊ စုရာဒိ၊ အရော။

၉၇။ ကိဉ္စိရတ္တော ¶ အဗျတ္တရတ္တဝဏ္ဏော အရုဏော နာမ၊ ယထာ မစ္ဆဿ စက္ခု [ယထာ မဒမတ္တဿ စက္ခုရာဂေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၅။၁၅)]၊ သူရိယာဒေါ တရုဏော ဝုတ္တော။

သေတလောဟိတော သေတရတ္တမိဿော ဝဏ္ဏော ပါဋလော နာမ၊ ယထာ ပါဋလကုသုမံ။ ပါဋယတေတိ ပါဋလော၊ အလော၊ ပဋ ဝိဘာဇနေ။

ဒွိကံ ပီတေ။ ပါ ပါနေ၊ ကမ္မနိ တော၊ ဤတ္တဉ္စ။ ဟလိဒ္ဒိယာ ဣဝ အာဘာ ယဿ ဟလိဒျာဘော။

တိကံ တိဏပတ္တာဒိဂတေ ဝဏ္ဏေ။ လသ ကန္တိယံ၊ အတိသယေန လသျတေတိ ပလာသော။ ‘‘ပါလာသော’’တိ ပါဌေ တု ရဿဿ ဒီဃတာ။ ဟရ ဟရဏေ၊ မနံ ဟရတီတိ ဟရိတော၊ ဣတော။ ဣ၊ ဟရိ။

၉၈။ နီလပီတသမ္မိဿဝဏ္ဏေ ကဠာရော၊ ကပိလော စ ဝတ္တန္တိ။ ကလ သင်္ချာနေ။ အရော၊ လဿ ဠော၊ ကဠာရော။ ကဗ ဝဏ္ဏေ၊ ဣလော၊ ဗဿ ပေါ၊ ကပိလော။

ရောစနပ္ပဘေ ဂေါရောစနသဒိသပ္ပဘာယံ ပိင်္ဂေါ၊ ပိသင်္ဂေါ စ ဝတ္တန္တိ။ ပဘာသဒ္ဒဿ ဒွိလိင်္ဂတ္တမေဝ။ ပိဇိ ဘာသတ္ထော၊ ပိင်္ဂေါ။ ပရတြ သကာရဝဏ္ဏာဂမော၊ ပိသင်္ဂေါ။

ကဠာရာဒီနံ ¶ စတုန္နံ ပိင်္ဂလဝိသေသတ္ထဝါစကတံ ဒဿေတွာ ပိင်္ဂလသာမညတ္ထဝါစကတ္တမ္ပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကဠာရာဒိ’’စ္စာဒိ။ တဿာယမတ္ထော – န ကေဝလံ ကဠာရာဒယော ပိင်္ဂလဝိသေသတ္ထေယေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ အထ ခေါ ပိင်္ဂလသာမညတ္ထေပိ ဝတ္တန္တီတိ။ ဝုတ္တဉှိ အမရကောသေ ‘‘ကဠာရော ကပိလော ပိင်္ဂေါ၊ ပိသင်္ဂေါ ကဒ္ဒု ပိင်္ဂလော’’တိ [အမရ ၅။၁၆]။ ကေစိ ပန ကဠာရာဒယော ပိသင်္ဂပရိယန္တာ စတ္တာရော သဒ္ဒါ ပိင်္ဂလဂုဏေ ဝတ္တမာနာ ပုမေ ဝတ္တန္တိ၊ ဂုဏိနိ ပန ဝါစ္စလိင်္ဂါတိ ဧဝံ ပစ္ဆိမေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန ဝိရုဇ္ဈနတော ဣဓ စ ‘‘သုက္ကာဒယော’’တိ သဗ္ဗေသံယေဝ ဂဟဏတော န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၉၉။ တိကံ သဗလေ ကောကိလကဏ္ဌသဒိသေ။ ကလျတေတိ ကလော၊ မသိ ပရိမာဏေ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ကလော ဧဝ မာသော ကမ္မာသော၊ လဿ မော၊ ကလနံ ဝါ ကလော၊ တံ မသတီတိ ကမ္မာသော၊ ယထာ ‘‘ကုမ္ဘကာရော’’တိ။ သဗ ဂတိယံ၊ သဗတီတိ သဗလော၊ အလော။ စိယျတေတိ စိတ္တော၊ တ။ တြဏပစ္စယေ စိတြော။ ကမ္မီရော၊ ကဗ္ဗုရောတိပိ သဗလဿ နာမာနိ။

ကဏှပီတမိဿေ သာဝေါ ဝုတ္တော။ သေ ဂတိမှိ၊ သယတီတိ သာဝေါ၊ အဝေါ။ ကပိသောတိပိ သာဝဿ နာမံ။ ကဏှလောဟိတမိဿေ ဓူမာဘေ ပန ဓူမ၊ ဓူမလာ ဝတ္တန္တိ။ ဓူမော ဝိယာတိ ဓူမော။ ဓူမံ လာတီတိ ဓူမလော။ ဧတေ သုက္ကာဒယော သာဝန္တာ ယဒါ အဘေဒေါပစာရာ ဂုဏိနိ ဂုဏိမှိ ဝတ္တန္တိ၊ တဒါ ဝါစ္စလိင်္ဂါ၊ ယထာ သုက္ကော ဟံသော၊ သုက္ကာ ဟံသီ ¶ ၊ သုက္ကံ ဟံသကုလံဣစ္စာဒိ ယောဇ္ဇံ။ ယဒါ ဂုဏေ ဂုဏမတ္တေ ဝတ္တန္တိ၊ တဒါ ပုမေ၊ ယထာ ဟံသဿ သုက္ကော၊ မယူရဿ စိတ္တော ဣစ္စာဒိ ယောဇ္ဇံ။

၁၀၀။ လာသနန္တံ နစ္စေ။ နတ ဂတ္တဝိနာမေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိတ္တာ နစ္စာဒေသော။ နတနံ နစ္စံ၊ နဋနံ ဝါ နစ္စံ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ နတီယတေ နတ္တနံ။ လသျတေ လာသနံ၊ လသ ကန္တိယံ၊ လသိတဗ္ဗန္တိ ဝါ လာသနံ။

နစ္စံ၊ ဝါဒိတံ၊ ဂီတံ ဣတိ ဣဒံ ဘောရိယတ္တိကံ နာဋျံ နာမေတျုစ္စတေ [အမရ ၇။၁၀]။ တုရ တုရဏဟိံသာသု။ တုရီယန္တေနေနေတိ တူရိယံ၊ မုရဇာဒိ။ တဗ္ဘဝေါ သဒ္ဒေါ တောရိယော၊ ဏော။ တေန လက္ခိတံ တိကံ တောရိယတ္တိကံ။ နဋဿေဒံ နာဋျံ။ တတိယဿ တောရိယသာမညဿ တု ပါသင်္ဂါ နာဋကာ။

၁၀၁။ နစ္စဋ္ဌာနံ ရာဇင်္ဂဏာဒိ ရင်္ဂေါ နာမ သိယာ ‘‘ရမန္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာ’’တိ ဝါ ကတွာ။ သူဈသူစနံ ဟတ္ထာဒီဟိ သူစိတဗ္ဗဿ ပကာသေတဗ္ဗဿ သတ္ထပ္ပဟာရာဒိနော သူစနံ ပကာသနံ အဘိနယော နာမ ‘‘နယနံ နယော၊ ပဿန္တာနံ အဘိမုခံ နယော’’တိ ကတွာ။ ဗျဉ္ဇကောတိပိ တဿေဝ နာမံ။

ဘရတသတ္ထဝုတ္တအဋ္ဌုတ္တရသတကရဏနိပ္ဖန္နထိရဟတ္ထပရိယတ္ထကာဒိနာမကော ဒွတ္တိံ သပ္ပကာရော [ဝိတ္ထာရော ဘရတမုနိကတေ နာဋျသတ္ထေ စတုတ္ထ အဇ္ဈာယေ ပဿိတဗ္ဗော] နစ္စဝိသေသော အင်္ဂဝိက္ခေပေါ၊ အင်္ဂဟာရော နာမ ‘‘အင်္ဂဿ ဟာရော၊ ဝိက္ခေပေါ’’တိ ကတွာ ¶ ။ တိကံ နဋေ။ သဗ္ဗတြ ကတ္တုသာဓနံ၊ ‘‘နစ္စတီတိ နဋ္ဋကော’’တျာဒိနာ။

၁၀၂။ သိင်္ဂါရာဒယော နဝ ရသာ နာဋျရသာ အဿာဒနီယတ္တာ။ ယထာ ဟိ နာနာဗျဉ္ဇနသင်္ခတမန္နံ ဘုဉ္ဇန္တာ ရသေ အဿာဒယန္တိ သုမနာ ပုရိသာ ဟာသံဝ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ နာနာဘိနယဗျဉ္ဇိတေ အင်္ဂသတ္တောပေတေ ဌာယီဘာဝေ အဿာဒယန္တိ သုမနာတိ [သုဗောဓာလင်္ကာရဿ မဟာသာမိဋီကာယ ၃၅၂ ဂါထာဝဏ္ဏနာယမ္ပိ]။

၁၀၃။ တေသု သိင်္ဂါရဿေဝ သရူပံ၊ ပဘေဒဉ္စ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ပေါသဿေ’’စ္စာဒိ။ နာရိယံ သင်္ဂမံ ပဋိစ္စ ကာရဏံ ကတွာ ပေါသဿ ပုရိသဿ ယာ ပိဟာ ဣစ္ဆာ မနောဝိကာရဝိသေသော ပေါသေ စ ပုရိသေ သင်္ဂမံ ပဋိစ္စ ကာရဏံ ကတွာ ဣတ္ထိယာ ယာ ပိဟာ ဣစ္ဆာ မနောဝိကာရဝိသေသော၊ ဧသော ရတိကီဠာဒီနံ ကာရဏဘူတော၊ ရတိကီဠာဒိကာရဏသဟိတော ဝါ ရသော သိင်္ဂါရော နာမ။ ဧတ္ထ စ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ဒဿနသဝနဖုသနဝသေန ဝါ ဝိပ္ပယောဂဝသေန ဝါ ယာ ပိဟာ သဉ္ဇာတာ၊ သော ရသော နာမ။ ယံ ပန တံ ကာရဏံ ကတွာ ပဝတ္တံ ဂီတံ၊ တမေဝ လောကာနံ အဿာဒဇနကတ္တာ ရသော နာမ။ ဖလူပစာရဝသေန ပန ပိဟာ ရသောတိ ဝုတ္တာ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။

၁၀၄။ ဥတ္တမာနံ ¶ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ပကတိ သံယောဂဝိယောဂသဘာဝေါ သာ ဧတ္ထ သိင်္ဂါရေ ပါယော ဗဟုလန္တိ ဥတ္တမပကတိပ္ပာယော၊ ယေဘုယျေန ဥတ္တမာနံ သံယောဂဝိယောဂပ္ပဝတ္တံ ဂီတမေဝ သိင်္ဂါရော နာမာတျတ္ထော။ ဣတ္ထိပုရိသာနံ ပိဟာ ဟေတု ဧတဿာတိ ဣတ္ထိပုရိသဟေတုကော။ သော သိင်္ဂါရော သမ္ဘောဂေါ၊ ဝိယောဂေါတိ ဣမိနာ ပဘေဒေန ဒုဝိဓော မတော။ တတြ စ –

ဝါပိဝနဂေဟုယျာန-မာလာစန္ဒနာဒယော၊

သမ္ဘောဂဿ ဝိဘာဝါ တေ၊ ယေ စညေ လလိတင်္ကရာ။

ဝိယောဂဿ တု ပိယာဒဿနံ ဝိဘာဝေါ၊ ရသဇနကော စ ဝိဘာဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဇယန္တေ စ ရသာ ယေန၊

သ ဝိဘာဝေါ ပကိတ္တိတော၊

တေသမေဝါ’နုဘာဝေါ’ယံ၊

ချာတော ကဝီဟိ ဗျဉ္ဇကော’’တိ။

သဟ ဘုဉ္ဇနမနုဘဝနံ သမ္ဘောဂေါ။ ဝိယုဇ္ဇနံ နာနာဘဝနံ ဝိယောဂေါ။ သိင်္ဂံ နာမဓာတု၊ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သိင်္ဂံ၊ နာဂရိကဘာဝသင်္ခါတဿ ကိလေသသိင်္ဂဿေတံ နာမံ၊ တံ ကရောတိ၊ သိင်္ဂံ ဝါ ပဘုတ္တံ၊ တံ ကရောတိ ရာဂီသူတိ သိင်္ဂါရော၊ အာရော၊ ကိလေသသိင်္ဂကရဏံ ဝိလာသောတိ ဝုတ္တံ။ သုစိ၊ ဥဇ္ဇလောတိပိ သိင်္ဂါရဿ နာမာနိ။

သောကောပစယသဘာဝေါ ¶ ကရုဏော။

ဣဋ္ဌနာသင်္ဂနာသာယ [ဣဋ္ဌနာသဓနာပါယ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊

ဝဓဗန္ဓနတာဠနာ၊

သာပက္လေသောပတာပေဟိ၊

ဇာယတေ ကရုဏော ရသော။

ဥဿာဟဝဒ္ဓနော ဝီရော။ ဝိဘာဝါ တဿ ဝိနယုပတာပဗလဝိက္ကမာ။ သ စာယံ ဒါနဝီရော ဓမ္မဝီရော ယုဒ္ဓဝီရောတိ တိဝိဓော။

ဝိမှယောပစယသဘာဝေါ အဗ္ဘုတော။

ပါသာဒုယျာနသေလာဒိ-ဂမနာ ဒိဗ္ဗဒဿနာ၊

သဘာဝိမာနမာယေန္ဒ-ဇာလသိပ္ပာဒိဒဿနာ [ဇာလဝိဇ္ဇာဒိဒဿနာ (က။)]၊

ဟဒယေစ္ဆိတလာဘေဟိ၊ ဝိဘာဝေဟိဿ သမ္ဘဝေါ။

ဟာသောပစယသဘာဝေါ ဟာသော။

သာဗဟိတ္ထာ သဝိကတာ၊ နေပထျာ ဗျင်္ဂဒဿနာ၊

အသမ္ဗန္ဓကထာလာပါ၊ ဟာသော သော ကုဟကာဒိဘိ။

ဘယောပစယသဘာဝေါ ဘယာနကော။

ဥစ္စဘေရဝသံရာဝ-ယက္ခပေတာဒိဒဿနာ၊

သုညာဂါရမဟာရည-ဝဓဗန္ဓနဒဿနာ။

တာသာယာသင်္ကတောဗ္ဗေဂေါ၊ သိဝေါလူကရုဏာဒိဘိ၊

ဝိဘာဝေဟိ စ ဣတ္ထီနံ၊ နီစာနဉ္စ ဘယာနကော။

သမဏောပစယသဘာဝေါ သန္တော။

ဒဿနာ သန္တဝေသာနံ၊ သန္တစိတ္တာန တာဒိနံ၊

သန္တကာရဏဓမ္မာနံ၊ သန္တော နာမ ရသော ဘဝေ။

ဇိဂုစ္ဆောပစယသဘာဝေါ ¶ ဗီဘစ္ဆော။

ပူတိမံသာဒိကာနံ တု၊ ဒဿနသုတိကိတ္တနာ၊

ဝိဂတေဟိ ဝိဘာဝေဟိ၊ ဗီဘစ္စော ဇာယတေ ရသော။

ကောဓောပစယသဘာဝေါ ရုဒ္ဒံ။

တဉ္စ သင်္ဂါမဟေတုကံ၊ ဥဂ္ဂကမ္မဥပဃာတ-၊

မုသာဝါဒါဒိဖရုသာ၊ ဝစနာဒီဟိ ဘဝတိ။

ဧတေသု စ ဗီဘစ္ဆရုဒ္ဒါနိ နပုံသကေ၊ အညေ တု ပုမေ ရူပဘေဒါ။ ဧတေ စ နဝ နာဋျရသာ ရတနကောသနယေန ဝုတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘သိင်္ဂါရဝီရ ဗီဘစ္ဆ-ရုဒ္ဒ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ကရုဏာ’ဗ္ဘုတ သန္တာစ၊ နဝ နာဋျရသာ ဣမေ’’တိ။

အမရကောသေ ပန –

‘‘သိင်္ဂါရဝီရ ကရုဏာ-ဗ္ဘုတ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ဗီဘစ္ဆ ရုဒ္ဒါတိ ရသာ’’တိ [အမရ ၇။၁၇]။

အဋ္ဌေဝ ရသာ ဝုတ္တာ။ အထေဟ နဝမော သန္တော ရသော ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? ဝုစ္စတေ –

ဟာသော ရတိ စ ကာရုညံ၊

ကောဓုဿာဟဘယံ တထာ၊

ဇိဂုစ္ဆာ ဝိမှယော စေတိ၊

ဌာယီဘာဝါ ပကိတ္တိတာ။

ဌာယီ ဧဝ တု ရသီဘဝတိပျာဂမော၊ တသ္မာ ပကတိယာ အဋ္ဌသင်္ချတ္တာ အဋ္ဌေဝ တု တေ ဝုတ္တာတိ န ဝုတ္တော။ သန္တရသော စာယံ ဓမ္မသိင်္ဂါရတ္တာ သိင်္ဂါရရသေ ဧဝါနုပဝိဋ္ဌော။ ဓမ္မယုဒ္ဓကာမတ္တေန တိဝိဓော ဟိ သိင်္ဂါရော။ ကေစိ ပန ပိယသမာဂမာဒိဝိဘာဝဇပရမံ ဝဿလျာချံ ရသမာဟု။

ရဘသောပျာဟ ¶ –

‘‘သိင်္ဂါရ ဝီရ ဗီဘစ္ဆ-ရုဒ္ဒ ဟာသ ဘယာနကာ၊

ကရုဏာ’ဗ္ဘုတသန္တာ စ၊ ဝဿလျဉ္စ ရသာ ဒသေ’’တိ။

အညေ တု –

‘‘သိင်္ဂါရာနုဂတော ဟာသော၊

ကရုဏော ရုဒ္ဒကမ္မဇော၊

ဝီရတော အဗ္ဘုတော ဇာတော၊

ဗီဘစ္ဆာ စ ဘယာနကော’’တိ –

စတ္တာရော ရသာ ဣစ္စာဟု။

ဗီဘစ္ဆန္တိ ဝဓ ဗန္ဓနေ၊ ဆော၊ အဗ္ဘာသိကာရဿ ဒီဃော။ ဝဿ ဘော၊ ဓဿ စော ဗီဘစ္ဆော။ ရုဒ္ဒေါ ဒေဝတာ အဿေတိ ရုဒ္ဒံ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘သိင်္ဂါရော ဟရိဒေဝေါဟိ၊ ဟာသော ပမထဒေဝတော၊

ကရုဏော ယမဒေဝေါ တု၊ ရုဒ္ဒေါ ရုဒ္ဒါဓိဒေဝတော’’တိ [သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ ရောဒြပဒေပိ]။

ဧတ္ထ စ ကာမကောဓဟာသာဒိကတော စိတ္တဝိကာရော ဘာဝေါ ‘‘ဘာဝယတိ ပကာသယတိ ကဝိနော အဓိပ္ပာယ’’န္တိ ကတွာ။ သော စ ဌာယီ ဗျဘိစာရီ သာတ္တိကော စေတိ တိဝိဓော။ တတြ –

ဟာသော ရတိ စ ကာရုညံ၊

ကောဓု’ဿာဟ ဘယံ တထာ၊

ဇိဂုစ္ဆာ ဝိမှယော စေတိ၊

ဌာယီဘာဝါ ပကိတ္တိတာ။

ဗျဘိစာရီ တု တေတ္တိံသပ္ပဘေဒါ။ ယထာ –

သင်္ကာ ဂိလာနိ နိဗ္ဗေဒေါ၊

တထာ ဣဿာ မဒေါ သမော၊

အာလသျံ ဒီနတာ စိန္တာ၊

မောဟော သတိ မတီ ဓိတိ။

စာပလျံ ¶ ဟရိသော ပီဠာ၊

အာဝေဂေါ ဇဠတု’ဂ္ဂတာ၊

သုတ္တံ ဝိတက္ကော တာသော စ၊

ဂဗ္ဘု’ဿုက္ကော ဝိသာဒတာ။

နိဒ္ဒါ’ဗဟိတ္ထာ’မရိသာ၊

မရဏံ ဗျာဓိရေဝ စ၊

အပမာရော စ ဥမ္မာဒေါ၊

ဝိဗောဓော တိံသ တုတ္တရာ။

သာတ္တိကော အဋ္ဌဝိဓော။ ယထာ –

ထမ္ဘော သေဒေါ စ ရောမဉ္စော၊

သရဘေဒေါ တု ဝေပထု၊

ဝေဝဏ္ဏ’မဿုပလယာ၊

ဣစ္စေတေ အဋ္ဌ သာတ္တိကာတိ။

ထိရတ္တာ ဧကန္တိကတ္တာ ဌာယီ။ ဗျဘိစာရီ အနေကန္တိကတ္တာ။ ယထာ နာဋိကာယ သိင်္ဂါရော ဌာယီ၊ တဒုပကာရာ ဟာသာဒယော ဗျဘိစာရိနော၊ မောဟရာဂဒေါသာ ဧဝ သင်္ချဘာသာယ သတ္တရဇောတမာနီတျုစ္စန္တေ။ တတြ သတ္တေန အာသယေန နိဗ္ဗတ္တော သာတ္တိကော။ ဘာဝဿ ဗောဓကော အဘိနယော အနုဘာဝေါ ‘‘အနု ပစ္ဆာ ဘာဝယတိ ပကာသယတီ’’တိ ကတွာ။

တတြ သမ္ဘောဂသဘာဝေါ ယော ရတျာချော ဘာဝေါ၊ တဿ လောစနစာတုရိယဘမုက္ခေပမိဟိတဝိဗ္ဘမစိတ္တင်္ဂဟာရိဝါကျာဒိ အနုဘာဝေါ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘တဿ လောစနစာတုရ-ဘမုက္ခေပသိတဝိဗ္ဘမော၊

စိတ္တင်္ဂဟာရိဝါကျာဒိ၊ အနုဘာဝေါ ပကိတ္တိတော’’တိ။

ဝိယောဂဿ ¶ တု အနုဘာဝေါ –

အဘိလာပေါ တထာ စိန္တာ၊

တဿ သရဏကိတ္တနာ၊

ဥဗ္ဗေဂေါ စ ဝိလာပေါ စ၊

ဥမ္မာဒေါ ဗျာဓိရေဝ စ၊

ဇဠတာ မရဏဉ္စေဝ၊

ဒသေဝေတ္ထ ပကိတ္တိတာ။

ဟာသဿ တု ဝိကာရကာလာဒိ အနုဘာဝေါ၊ ယော တု ကရုဏော။

အဿုသာသေဟိ ဝေဝဏ္ဏ-

ထမ္ဘဂတ္တသတိက္ခယာ၊

ပရိဒေဝိတသောကေဟိ၊

အဘိနယော သသူရိဘိ။

ကရစရဏဝဒနဝေပထုဂတ္တထမ္ဘဟဒယကမ္ပနသုက္ခောဋ္ဌတာလုကဏ္ဌေဟိ ဘယာနကော နိစ္စမဘိနယော။

ရုဒ္ဒဿ တု ဘူကုဋျာဒိ အနုဘာဝေါ။

ဝီရော’ဘိနီယတေ စာဂ-

ဝေသာရဇ္ဇာဒိတော တထာ၊

အက္ခေပသူစတာဒီဟိ၊

ထေရသောရာဒိတော ဘဝေ။

ဗီဘစ္ဆဿ တု –

အယံ ပစ္ဆာဒနာ ဗျတ္တ-

ပါဒဗာဟစ္ဆိကူလနာ၊

ဥဗ္ဗေဇနာဒီဟိ မတော၊

တဇ္ဇေဟိ’ဘိနယော သဒါ။

အဗ္ဘုတံ ¶ ပန –

ဒန္တလောစနဝိတ္ထာရာ၊

ပသာဒေါပသမာဒိဟိ၊

ရောမဉ္စသေဒတာသဿု၊

သာဓုဝါဒေဟိ ဒဿယေ။

သာတ္တိကာနံ တွဋ္ဌန္နံ ထမ္ဘသေဒရောမဉ္စသရဘေဒဝေပထုဝေဝဏ္ဏမဿုပလယာနံ ယထာက္ကမံ နိကြိယတာ၊ ဝါတ၊ စ္စာသီတ၊ ဒေါဘဂ္ဂဠာ’ပါင်္ဂပူရဏ၊ မုခစ္ဆာယာဝိပလ္လာသ၊ လောစနမဇ္ဇန၊ မဟိပါတာဒယော အဘိနယာ။

ဧဝံ ဗျဘိစာရီနမ္ပိ နိဗ္ဗေဒ၊ ဂိလာနိ၊ သင်္ကိ’ဿာ၊ မဒ၊ သမာ’လသျာဒီနံ ယထာက္ကမံ သာသ၊ သန္တာပ၊ ဒိသာဝလောကန၊ ဂုဏမစ္ဆေရ၊ ဘီတ၊ င်္ဂမဒ္ဒန၊ သမာဒယော အဘိနယာတိ။

ဗျဘိစာရီသု သင်္ကာ နာမ အာသင်္ကစိတ္တတာ။ ဂိလာနိ ဂေလညတာ။ နိဗ္ဗေဒေါ အတ္တာဝမာနနံ။ မဒေါ ပမာဒုက္ကံသော။ သမော ခေဒေါ။ ဒီနတာ စေတသော ဒုက္ခတာ။ ဓိတိ သန္တောသော။ ဟရိသော စေတောပသာဒေါ။ ပီဠာ ရုဒ္ဒါစာရာဒီဟိ မုခဝိကာရော။ အာဝေဂေါ သမ္ဘမော။ ဇဠတာ အပ္ပဋိပတ္တိ၊ ဥဂ္ဂတာ ဒါရုဏတ္တံ။ သုတ္တံ သုပနံ။ တာသော စိတ္တက္ခောဘော။ ဥဿာဟော ဥဿုက္ကံ။ ဝိသာဒေါ ခေဒေါ။ အဗဟိတ္ထာ အာကာရဂုတ္တတာ။ အမရိသော အက္ခမတာ။ ဝိဗောဓော ဝိနိဒ္ဒတာ။ သေသာ ပပဉ္စဘယာ န ဝိတ္ထာရိတာတိ။ ရသဝဏ္ဏနာ။

၁၀၅။ သိလောကေန ဝစသော နာမာနိ။ ဘာသိတဗ္ဗန္တိ ဘာသိတံ။ လပ ဝစနေ၊ လပိတံ။ ဘာသီယတေတိ ဘာသာ။ ဝေါဟရီယတေတိ ¶ ဝေါဟာရော၊ ဟရ ဟရဏေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ‘‘ဝေါဟာရ ဝစနေ’’တိ ဝါ ဓာတု။ ဝုစ္စတေတိ ဝစနံ။ ဝစောပိ၊ မနောဂဏောယံ။ ဥစ္စတေတိ ဥတ္တိ၊တိ။ ဝုစ္စတေတိ ဝါစာ၊ အ။ ဂိဏန္တိ သဒ္ဒါယန္တိ တန္တိ ဂိရာ၊ ဂေ သဒ္ဒေ၊ ဣရော၊ ဂါယိတဗ္ဗာတိ ဝါ ဂိရာ။ ဝါယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ဝါဏီ၊ ယု၊ ဤ စ၊ ပရေသံ မမ္မဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝါဏော ဝိယာတိ ဝါ ဝါဏီ၊ ဤ။ ဘရတော နာမ သတ္ထကာရော ဣသိ၊ တဿေသာ ဘာရတီ။ ကထီယတေတိ ကထိတာ။ ဝုစ္စတေတိ ဝစီ၊ ဤ။ ဗြဟ္မီ၊ သရောဝတီတိပိ ဝစသော နာမာနိ။

၁၀၆။ ဧကမေဝါချာတပဒံ ယတ္ထ ဧကာချာတော သဝိသေသနေန ကာရကပဒေန သဟိတတ္တာ သကာရကော ပဒစယော သမ္ဗန္ဓတ္ထော ပဒသမုဒါယော ဝါကျံ နာမ သိယာ၊ ယထာ – ဝေဿန္တရော ရာဇာ သုခဝိပါကံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပုရိသော ဂစ္ဆတိ။ အာချာတဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကြိယာသဒ္ဒေါပလက္ခဏံ၊ တေန ဒေဝဒတ္တော ကဋံ ကတဝါ ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါကျံ နာမ သိယာ။ အမရကောသေ ပန – ‘‘တိသျာဒျန္တစယော ဝါကျံ၊ ကြိယာ ဝါ ကာရကာနွိတာ’’တိ [အမရ ၆။၂] ဒွီဟိ လက္ခဏေဟိ ဝါကျမာဟ။ တဿတ္ထော – တိသျာဒျန္တစယော တျာဒိသျာဒျန္တပဒါနံ စယော သမူဟော သမ္ဗန္ဓတ္ထော ဝါကျံ၊ တံ ယထာ – ဥစ္စံ ပဌတိ၊ ဩဒနံ ပစတိ။ တထာ စ ဘာဝါချံ အာချာတံ သာဗျယကာရကဝိသေသနံ ဝါကျံ၊ အာချာတံ တျာဒျန္တံ သာဗျယံ ဝါ သကာရကံ ဝါ သဝိသေသနံ ဝါ ဝါကျမုစ္စတေ။ တျာဒိဂ္ဂဟဏံ ကြိယာသဒ္ဒေါပလက္ခဏံ၊ တေန ဒေဝဒတ္တော ¶ ကဋံ ကတဝါ ဣစ္စာဒီနိပိ ဝါကျံ။ ဥပလက္ခဏနိရပေက္ခံ အပရံ ဝါကျလက္ခဏမာဟ ‘‘ကြိယာ ဝါ ကာရကာနွိတာ’’တိ။ ကြိယာပဒံ ဝါ ကာရကသမ္ဗန္ဓံ ဝါကျံ၊ ယထာ – ရာဇာ ဂစ္ဆတိ၊ ရာဇာ ဂတော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ သာဗျယဿပိ အနဗျယဿပိ သဗ္ဗဿ ကြိယာကာရကပဒသမူဟဿ ဝါကျတ္တမာဟ။

ဘယာဒီဟိ ယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ တိက္ခတ္တုံ ဝါ ဥဒီရဏံ ကထနံ ‘‘သပ္ပော သပ္ပော၊ ဝိဇ္ဈ ဝိဇ္ဈာ’’တျာဒိကံ၊ တံ အာမေဍိတံ ဉေယျံ။ မေဍိ ဥမ္မာဒနေ၊ အာပုဗ္ဗော ဒွတ္တိက္ခတ္တုမုစ္စာရဏေ ဝတ္တတိ။ ယထာ ‘‘ဧတဒေဝ ယဒါ ဝါကျံ၊ အာမေဍယတိ ဝါသဝေါ’’ [‘‘ဟရိဝံသေ’’တိ စိန္တာမဏိဋီကာယံ ဝုတ္တံ]။ ‘‘ဒေဝဒတ္တေနာမေဍော ကတော’’ ဣစ္စတြာပျယမေဝတ္ထော၊ သောကာဒိနာ ဟိ ‘‘ဘာတာ ဘာတာ’’ဣတျုစ္စာရီယတေ၊ ဘာဝေ ကမ္မနိ စ တော။ ကမ္မဉ္စ ပဒံ ဝါကျမှာ။

၁၀၇။ အာမေဍိတဿ ဝိသယံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဘယေ’’စ္စာဒိ။ ‘‘သပ္ပော သပ္ပော၊ စောရော စောရော’’တျာဒီသု ဘယေ။ ‘‘ဝိဇ္ဈ ဝိဇ္ဈ၊ ပဟရ ပဟရာ’’တျာဒီသု ကောဓေ။ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တျာဒီသု ပသံသာယံ။ ‘‘ဂစ္ဆ ဂစ္ဆ၊ လုနာဟိ လုနာဟီ’’တျာဒီသု တုရိတေ။ ‘‘အာဂစ္ဆ အာဂစ္ဆာ’’တျာဒီသု ကောတူဟလေ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ စိန္တယန္တော’’တျာဒီသု အစ္ဆရေ။ ‘‘အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော’’တျာဒီသု ဟာသေ။ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တက၊ ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တျာဒီသု သောကေ။ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တျာဒီသု ပသာဒေ။ စသဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဂရဟာ’သမ္မာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ¶ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပါပေါ ပါပေါ’’တျာဒီသု ဂရဟာယံ။ ‘‘အဘိရူပက၊ အဘိရူပကာ’’တျာဒီသု အသမ္မာနေ။ ဧဝမေတေသု နဝသု၊ အညေသု စ အာမေဍိတဝစနံ ဗုဓော ပဏ္ဍိတော ကရေ ကရေယျ ယောဇေယျ အာမေဍနံ ပုနပ္ပုနုစ္စာရဏံ အာမေဍိယတိ ဝါ ပုနပ္ပုနုစ္စာရီယတီတိ အာမေဍိတန္တိ ကတွာ။

၁၀၈။ ဣရု၊ ယဇု၊ သာမန္တိ တယော ဝေဒါ သိယုံ၊ တတြ ဣရုသဒ္ဒေါ နာရီ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ။ ဣစ ထုတိယံ၊ ဣစ္စန္တေ ဒေဝါ ဧတာယာတိ ဣရု၊ ဥ၊ စဿ ရော။ ယဇန္တေ အနေနေတိ ယဇု၊ ဥ။ သော အန္တကမ္မနိ၊ ကရဏေ မော၊ သောယန္တိ ပါပမနေနေတိ သာမံ၊ ဩဿာ၊ ‘‘သာ တနုကရဏာဝသာနေသူ’’တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ဝိဒန္တိ ဓမ္မမေတေဟီတိ ဝေဒါ။

ဧတေ ဧဝ တယော ဝေဒါ တယီ နာမ၊ တယော အဝယဝါ အဿာတိ တယီ။ အယံ တယီသဒ္ဒေါ နာရီ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ။ တိကံ ဝေဒေ။ မုနာတိ ဇာနာတိ ဓမ္မံ အနေနာတိ မန္တော၊ တော၊ ဥဿ အ။ သုယျတေ ဓမ္မံ ဧတာယာတိ သုတိ။ ဣတ္ထိယံ သုတိသဒ္ဒေါ။

၁၀၉။ ဝေဒသတ္ထကာရကေ ဒသ ဣသယောဒဿေတုမာဟ ‘‘အဋ္ဌကော’’စ္စာဒိ။ အတ္ထံ ဟိတံ၊ အတ္ထေ ဝါ သတ္ထေ ကရောတီတိ အဋ္ဌကော။ ဝါမံ ကလျာဏဝစနံ ကရောတီတိ ဝါမကော၊ ရဿသရီရတ္တာ ¶ ဝါ ဝါမနော၊ သော ဧဝ ဝါမကော၊ နဿ ကကာရတ္တံ ကတွာ။ ဝါမော နာမ ဟရော၊ သော ဒေဝေါ အဿ ဝါမဒေဝေါ။

‘‘ဝါမံ သဗျေ ပတီပေ [ပတီပေတိ ပဋိကူလေ] စ၊ ဒဝိဏေ [ဒဝိဏေတိ ဓနေ] စာတိသုန္ဒရေ၊

ပယောဓရေ ဟရေ ကာမေ၊ ဇညာ ဝါမ’မပိတ္ထိယ’’န္တိ။

ဟိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။

အင်္ဂိရသဿ ဣသိနော အပစ္စံ အင်္ဂိရသော၊ စိတြသိခဏ္ဍိနော အပစ္စံ ပုတ္တော။ အထ ဝါ အင်္ဂိမှိ ကာယေ ရသော သိဒ္ဓိပ္ပတ္တော ပါရဒေါ ယဿာတိ အင်္ဂိရသော။ တေနေဝ တဿ ပုတ္တံ သုရာစရိယံ ‘‘ဇီဝေါ’’တိ ဝဒတိ။ ဇီဝယတိ ရဏေ အသုရနိဟတေ ဒေဝေတိ ဇီဝေါ[အမရ ၃။၂၄ စိန္တာမဏိဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။ ဘရတီတိ ဘဂု၊ ဘံ ဝါနက္ခတ္တံ ဂစ္ဆတိ ဇာနာတီတိ ဘဂု၊ ဥ။ ယမံ သံယမံ ဒဒါတိ ပရေသန္တိ ယမဒေါ စ သော ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိတ္တာ အဂ္ဂိ စေတိ ယမဒဂ္ဂိ၊ ရာမဿ ပိတာ [ပရသုရာမဿ ပိတာ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ)]။ ဝသိဋ္ဌဿ အပစ္စံ ဝါသိဋ္ဌော။ ဘာရဒွါဇဿ အပစ္စံ ဘာရဒွါဇော။ ကဿပဿ အပစ္စံ ကဿပေါ။ ဝေဿာမိတ္တဿ အပစ္စံ ဝေဿာမိတ္တော။ ဣတိ ဣမေ ဒသ ဣသယော မန္တာနံ ဝေဒါနံ ကတ္တာရော ကာရကာ။

၁၁၀။ ဝေဒေ ဒဿေတွာ တဿ ဆဠင်္ဂါနိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ကပ္ပော’’စ္စာဒိ။ ယညကမ္မာနမုပဒေသကော ကပ္ပော ‘‘ကပ္ပတေ ပဘဝတီ’’တိ ကတွာ။ သာဓုသဒ္ဒါနမနွာချာယကံ ဗျာကရဏံ ဝိသေသေန အာကရီယန္တေ ပကတိစ္စာဒိနာ အာဗျာပါဒျန္တေ အနေန ¶ သဒ္ဒါတိ၊ ယု။ ဇောတိသတ္ထံ ဂဏနသတ္ထံ သုဘာသုဘကမ္မဖလဇောတနကံ။ သိက္ချန္တေ အဗ္ဘသျန္တေ [အဇ္ဈယန္တေ (က။)] ဧတာယာတိ သိက္ခာ၊ အကာရာဒိဝဏ္ဏာနံ ဌာနကရဏပယတနာနံ ပဋိပါဒိကာ။ နိစ္ဆယေန၊ နိဿေသတော ဝါ ဥတ္တိ နိရုတ္တိ၊ ဝဏ္ဏာဂမော ဝဏ္ဏဝိပရိယယောစ္စာဒိကာ။ ဆန္ဒသိ အနုဋ္ဌုဘာဒိဝုတ္တာနံ ပဋိပါဒိကာ ဆန္ဒောဝိစိတိ၊ ဧတာနိ ဆ ဝေဒါနံ အင်္ဂါနီတိ ဝဒန္တိ။

၁၁၁။ ပုရာဝုတ္တနိဗန္ဓနပါယတ္တာ ပုရာဝုတ္တံ၊ တဿ ပဗန္ဓော ဝိတ္ထာရော၊ သန္တာနော ဝါ ဘာရတာဒိကော ဘာရတယုဒ္ဓကထာဒိကော ဗျာသာဒိပကတော ဂန္ထော ဣတိဟာသော နာမ၊ ဣတိဟသဒ္ဒေါ ပါရမ္ပရိယောပဒေသေ နိပါတော၊ ဣတိဟာ’တ္ထိ အသ္မိန္တိ ဣတိဟာသော။

ရုက္ခာဒီနံ နာမပရိယာယေဟိ နာမပ္ပကာသကံ ရတနမာလာဒိကံ သတ္ထံ နိဃဏ္ဋု နာမ၊ သောတိမိနာ နိဃဏ္ဋုသဒ္ဒဿ ပုလ္လိင်္ဂတ္တံ ဒီပေတိ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ တတ္ထ တတ္ထာဂတာနိ နာမာနိ နိဿေသတော ဃဋေန္တိ ရာသီကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဃဏ္ဋု၊ ဗိန္ဒာဂမော၊ ဝစနီယဝါစကဘာဝေန အတ္ထံ သဒ္ဒဉ္စ နိခဏ္ဍတိ ဘိန္ဒတိ ဝိဘဇ္ဇ ဒဿေတီတိ ဝါ နိခဏ္ဋု၊ သော ဧဝ ခဿ ဃကာရံ ကတွာ နိဃဏ္ဋူတိ ဝုတ္တော။ ရုက္ခာဒီနံ နာမပ္ပကာသကန္တိမိနာ ဧကေကဿ အတ္ထဿ အနေကပရိယာယနာမပ္ပကာသကတ္တံ ဝုတ္တံ၊ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ အနေကေသံ အတ္ထာနံ ဧကသဒ္ဒဝစနီယတာပကာသကဝသေနပိ ¶ တဿ ဂန္ထဿ ပဝတ္တတ္တာ [ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၅၆၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၂၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃။၅၉၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။တတိယသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ]။

၁၁၂။ လောကေ ယံ ဝိတဏ္ဍဝါဒီနံ သတ္ထံ၊ တံ လောကာယတန္တိ ဝိညေယျံ။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ အညမညဝိရုဒ္ဓံ၊ သဂ္ဂမောက္ခဝိရုဒ္ဓံ ဝါ တနောန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝိတဏ္ဍော၊ ဍော၊ ဏတ္တံ၊ ဝိရုဒ္ဓေန ဝါ ဝါဒဒဏ္ဍေန တာဠေန္တိ ဧတ္ထ ဝါဒိနောတိ ဝိတဏ္ဍော၊ တဍိ တာဠနေ၊ အဒေသမ္ပိ ဟိ ယံ နိဿာယ ဝါဒီနံ ဝါဒေါ ပဝတ္တော၊ တံ တေသံ ဒေသတောပိ ဥပစာရဝသေန ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ‘‘စက္ခုံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ပဟီယမာနာ ပဟီယတိ၊ ဧတ္ထ နိရုဇ္ဈမာနာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ [ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၁၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၄]။ လောကာတိ ဗာလလောကာ၊ တေ ဧတ္ထ အာယတန္တိ ဥဿဟန္တိ ဝါယမန္တိ ဝါဒဿာဒေနာတိ လောကာယတံ၊ အာယတိံ ဟိတံ တေန လောကော န ယတတိ န ဤဟတီတိ ဝါ လောကာယတံ၊ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကြိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။

ယော ကဝီနံ ပဏ္ဍိတာနံ ဟိတော ကဝိတ္တဘောဂသမ္ပတ္တာဒိပယောဇနကရော ကြိယာကပ္ပဝိကပ္ပော ကဝီနံ ကြိယာသင်္ခါတကပ္ပဗန္ဓနဝိဓိဝိဓာယကော သုဗောဓာလင်္ကာရာဒိကော ဂန္ထော၊ သော ကေဋုဘံ နာမ၊ ကိဋန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ကောသလ္လံ ကဝယော ဗန္ဓနေသု ဧတေနာတိ ကေဋုဘံ၊ ကိဋ ဂတိယံ၊ အဘော၊ အဿုကာရော၊ အထ ဝါ ကိဋတိ ဂမေတိ ကြိယာဒိဝိဘာဂံ၊ တံ ဝါ အနဝသေသေန ပရိယာဒါနတော ဂမေန္တော ပူရေတီတိ ကေဋုဘံ၊ ဥဘ၊ ဥမ္ဘ ပူရဏေ။

ဝစီဘေဒါဒိလက္ခဏာ ¶ ကြိယာ ကပ္ပီယတိ ဝိကပ္ပီယတိ ဧတေနာတိ ကြိယာကပ္ပော။ သော ပန ဝဏ္ဏပဒသမ္ဗန္ဓပဒတ္ထာဒိဝိဘာဂတော အတိဗဟု ဝိကပ္ပောတိ အာဟ ‘‘ကြိယာကပ္ပဝိကပ္ပော’’တိ၊ ဣဒဉ္စ မူလကြိယာကပ္ပဂန္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ မဟာဝိသယော သတသဟဿပရိမာဏော နယစရိတာဒိပကရဏံ [နလစရိတာဒိပကရဏံ (?)]။

၁၁၃။ ဥပလဒ္ဓါ ကေနပျတ္ထော ယဿံ သာ ဥပလဒ္ဓတ္ထာ၊ ဣတိ အာချာယိကာတျုစ္စတေ အာချာယတေ နာယကာနုသာသကစရိတမဿန္တိ၊ သညာယံ ဏွု။

ပဗန္ဓေနေဝ စ သဝိတ္ထာရေန ကပ္ပနံ ယဿံ သာ ပဗန္ဓကပ္ပနာ၊ ကာဒမ္ဗရီပဘုတိ။ ကထီယတီတိ ကထာ။

အတ္ထာ ဘူမိဟိရညာဒယော၊ တတြ ပဓာနံ ဘူမိ ဣတရေသံ တပ္ပဘဝတ္တာ၊ တေသံ အဇ္ဇနေ ပါလနေ စ ဥပါယဘူတံ သတ္ထံ အတ္ထသတ္ထံ၊ ပယာနကျာဒိပဏီတံ [ဗဟသွတိစာဗ္ဗီကျာဒိပြဏီတံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၆။၅)]၊ တသ္မိံ ဒဏ္ဍနီတိသဒ္ဒေါ ပဝတ္တော။ သာမာဒီနံ စတုတ္ထောပါယော ဝဓဗန္ဓနာဒိလက္ခဏော ဒဏ္ဍော၊ တဿ နီတိ ပဏယနံ ဒဏ္ဍနီတိ၊ ပါယေန နီတိဿ ဒဏ္ဍေန ဗျပ္ပဒေသော၊ ဝဓဒေါသဗာဟုလျေန ပါယသော ဒဏ္ဍဿ ပဏယနတော၊ ဒဏ္ဍနီတျတ္ထတ္တာ သတ္ထဉ္စ ဒဏ္ဍနီတိ။

ဒွယံ ကထာယံ။ ဝုတ္တော အနုဝတ္တနီယော အန္တော ပရိသမတ္တိ ယဿ အတ္တနော ကာရိယဘာဂဿ ပါပနတောတိ ဝုတ္တန္တော။ ပဝတ္တန္တေ ကာရိယာ ယဿံ ပဝတ္တိ၊တိ။ စကာရေန ဝုတ္တဥဒန္တာဒယော ဂဟိတာ။ ကာရိယဿ ဝုတ္တိ အတြတ္ထီတိ အဿတ္ထျတ္ထေ ¶ ဏော။ ဥဂ္ဂတော အန္တော ပရိသမတ္တိ ယဿ ဥဒန္တော။

၁၁၄။ အဓိဝစနန္တံ နာမေ။ သဉ္ဇာနန္တိ ဧတာယာတိ သညာ၊ အ။ အာချာယတေ ဧတာယာတိ အာချာ။ အဟွယတေ ဧတာယာတိ အဝှာ၊ ဟု သဒ္ဒေ၊ ဝှေ အဝှာနေတိ ဝါ ဓာတု၊ အ။ သမ္မာ အာဇာနာတိ၊ သမံ ဝါ ဇာနာတိ ဧတာယာတိ သမညာ။ အဘိဓီယတေ ယေန၊ ယု။ နမျတေ အဗ္ဘဿတေ အသ္မိန္တိ နာမံ၊ နမတိ နာမယတီတိ ဝါ နာမံ။ အဟွာယတေတိ အဝှယော၊ ကမ္မေ ယော။ နာမမေဝ နာမဓေယျံ။ နာမရူပေဟိ [နာမသဒ္ဒေဟိ (က။) ဘာဂရူပနာမေဟိ ဓေယျော (ပါဏိနိ ၅။၄။၃၆ ဝါ)] သကတ္ထေ ဓေယျော ယဒါဒိနာ၊ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထောတိ ဓေယျံ၊ ဓရီယတေ ဥစ္စာရိယတေတိ ဝါ ဓေယျံ၊ နာမမေဝ ဓေယျံ နာမဓေယျံ။ အဓီနံ ဝစနံ အဓိဝစနံ၊ ကေန အဓီနံ? အတ္ထေန။ ပုဋ္ဌဿ ပဋိဝစနံ ပဋိဝါကျံ။ ပဋိဂတံ ပစ္ဆာဂတံ ဝါကျံ ပဋိဝါကျံ။ ဥတ္တရီယတေ အတိက္ကမျတေ ယေနာတိ ဥတ္တရံ။

၁၁၅။ တိကံ ပုစ္ဆာယံ။ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ပဉှော၊ ဉာတုမိစ္ဆိတော ဟိ အတ္ထော ပဉှော နာမ။ ပုစ္ဆ ပုစ္ဆနေ၊ စဿ ဉော၊ဆဿ ဟော၊ ဥဿ အ၊ ပဉှ ပုစ္ဆနေတိပိ ဓာတု။ ယုဇ ယောဂေ၊ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗော ¶ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အနုယောဂေါ။ ပုစ္ဆနံ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဝါ ပုစ္ဆာ။ ဧတေနေဝ နယေန ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။

စတုက္ကံ နိဒဿနေ။ ပကတေန သဒိသံ နိဒဿေတိ ဧတေနာတိ နိဒဿနံ၊ ပကတဿောပပါဒနံ ဝါကျံ။ ဥပေါဂ္ဃညတေ [ဥပေါဟညတေ (?)] ပဋိပါဒီယတေ အနေနာတိ ဥပေါဂ္ဃာတော။ ဥပ ဥပုဗ္ဗော ဟနဓာတု ပဋိပါဒနတ္ထော။ ဒဿီယတေ အနေနာတိ ဒိဋ္ဌန္တော၊ အန္တော၊ ဒိဋ္ဌော ဝါ ပကတဿ အန္တော ပရိသမတ္တိ ယေနာတိ ဒိဋ္ဌန္တော။ သဗ္ဗတြာပိ ဝါ ကမ္မသာဓနမ္ပိ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဥဒါဟရီယတိ ပကတဿောပပါဒနာယာတိ ဥဒါဟရဏံ။

၁၁၆။ စတုက္ကံ သင်္ခေပေ။ သမာတိ တုလျတ္ထာ။ သင်္ခိပီယတေ ဧကဒေသတော ကထီယတီတိ သင်္ခေပေါ၊ ခိပ ပေရဏေ။ သံဟရီယတေ သင်္ခေပေန ပစ္စာချာယတေ ဧတေနာတိ သံဟာရော။ သမသျတေ သင်္ခိပီယတေတိ သမာသော၊ အသု ခေပနေ။ သင်္ခေပေန ဂယှတေ အနေနာတိ သင်္ဂဟော။

‘‘တွံ သတံ သုဝဏ္ဏံ ဓာရယသိ’’ဣတျာဒိကံ တုစ္ဆဘာသနံ အဘူတဘာသနံ အဗ္ဘက္ခာနံ နာမ။ အသစ္စေန အက္ခာနံ ဘာသနံ အဗ္ဘက္ခာနံ။

၁၁၇။ ဒွယံ ¶ ဝိဝါဒါယ ဝိဘာဂဝိသယေ [ဣဏဝါဒါဒိဝိသယေ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၆။၉)]။ ဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ အဝဟရတိ ဝဒတိ ယန္တိ ဝေါဟာရော။ ဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ ဝဒတိ ယန္တိ ဝိဝါဒေါ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ ဝါ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘မုသာဝါဒံ ဝဒန္တော ဃောရာနိ တွံ နရကာနိ ယဿသီ’’တျာဒိသရူပံ သပနံ။ သပ အက္ကောသေ၊ ထော၊ သပထော။

တိကံ ချာတေ။ ယဇတိ ဧတေနာထိ ယသော၊ ဇဿ သော၊ သဗ္ဗတ္ထ ယာတီတိ ဝါ ယသော၊ သော၊ ယသတိ ပယသတီတိ ဝါ ယသော။ သိလောကတိ ပတ္ထရတီတိ သိလောကော၊ သိလောက သင်္ဃာတေ။ ကိတ္တ သဒ္ဒနေ၊ ကိတ္တီယတေ ကထီယတေတိ ကိတ္တိ၊ ဣ။ သမညာ စ ချာတေ၊ သံ အာပုဗ္ဗော ဇာနာတိ ချာတေ။ တထာ ဟိ ‘‘ဉာတော၊ အဘိညာတော၊ သင်္ချာတော၊ ဝိဿုတော၊ သမညာတော’’တိ ရတနကောသေ ဝုတ္တံ။ ဥစ္စဓနိနာ သဒ္ဒနံ ဃောသနာ နာမ၊ ဃုသ သဒ္ဒေ၊ ဃုသနံ သဒ္ဒနံ ဃောသနာ။

၁၁၈-၁၁၉။ ဒွယံ ပဋိသဒ္ဒေ။ ဃုသနံ ဃောသော၊ တံ ပဋိဂတော၊ ဒုတိယာသမာသော။ ဧဝံ ရဝံ ပဋိဂတော ပဋိရဝေါ။ အထ ¶ ဝါ ဃောသဿ ပတိရူပေါ ပဋိဃောသော။ ရဝဿ ပတိရူပေါ ပဋိရဝေါ။ ပဋိသုတိ၊ ပဋိဒ္ဓနီတိပိ ပဋိသဒ္ဒဿ နာမာနိ၊ ဝစီမုခံ ဝစနောပက္ကမော ဥပညာသော နာမ၊ ဥပနိပုဗ္ဗော အာသ ဥပဝေသနေ၊ ဥပ ပဌမံ ပုရိမဝစနဿ သမီပံ ဝါ နျာသော ဌပနံ ဥပညာသော၊ နျဿ ဉော။

သတ္တကံ ထုတိယံ။ ကတ္ထ သိလာဃာယံ၊ ယု၊ ကထနံ ဝါအသရူပဒွိဘာဝဝသေန ကတ္ထနာ။ သိလာဃ ကတ္ထနေ၊ သိလာဃာ။ သီလဿ ဝါ သဘာဂဂုဏဿ အာဟနနံ သီလာဃာ၊ သာ ဧဝ ရဿံ ကတွာ သိလာဃာ။ ဝဏ္ဏ ပသံသာယံ၊ ဝဏ္ဏီယတေတိ ဝဏ္ဏနာ။ နု ထုတိယံ၊တိ၊ နုတိ။ ထု အဘိတ္ထဝေ၊တိ၊ ထုတိ။ ထောမ သိလာဃာယံ၊ ထောမနံ။ ပပုဗ္ဗော သံသ ပသံသနေ၊ အ။

သိခဏ္ဍီနံ မယူရာနံ နာဒေါ နဒရဝေါ ကေကာ နာမ၊ ကာ သဒ္ဒေ၊ ကေဣတိ ကာယတီတိ ကေကာ၊ ကမ္မနိ အ၊ အထ ဝါ ကာယတိ၊ ကာယနံ ဝါ ကာ၊ ကေ မယူရေ ပဝတ္တာ ကာ ကေကာ၊ အလုတ္တသမာသော။ ဂဇာနံ နာဒေါ ကောဉ္စနာဒေါ နာမ၊ ကောဉ္စသကုဏနာဒသဒိသော နာဒေါ ကောဉ္စနာဒေါ။ ဟယာနံ အဿာနံ ဓနိ သဒ္ဒေါ ဟေသာ နာမ၊ ဟေသ အဗြတ္တသဒ္ဒေ၊ ဟေသနံ ဟေသာ၊ ဟေ ဣတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ဟေသာ။

၁၂၀-၁၂၁။ ဒွယံ ပရိယာယေ။ ပရိဗျတ္တမတ္ထံ အယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဗုဇ္ဈန္တိ ဧတေနာတိ ပရိယာယော။ ဧကော အတ္ထော ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စတိ ¶ ယေနာတိ ဝေဝစနံ။ ဒွယံ သာကစ္ဆာယံ။ သဟ၊ သမ္မာ ဝါ အဝိရောဓေန ကထာ သာကစ္ဆာ၊ သံကထာ စ။ တော၊ ထဿ စော၊ တဿ ဆော။

သာဒ္ဓပဇ္ဇေန ဂရဟဿ နာမာနိ။ ဒေါသက္ခာနေန ဝဒနံ ဥပဝါဒေါ။ ကုသ အဝှာနေ ဘေဒနေ စ၊ ကွစိ ‘‘အပက္ကောသော’’တိ ပါဌော၊ ဏော။ ဝဏ္ဏော ထုတိ၊ တဿ အဝဒနံ အဝဏ္ဏဝါဒေါ။ ဟီဠနေန ဝဒနံ အနုဝါဒေါ။ ဇနာနံ ဝါဒေါ ဂရဟဏံ ဇနဝါဒေါ။ ဂရဟဏေန ဝါဒေါ အပဝါဒေါ။ ပရိဝဒနံ ပရိဝါဒေါ၊ ရဿဿ ဒီဃတာ။ ဧတေ ဥပဝါဒါဒယော တုလျတ္ထာ သမာနတ္ထာ။ ဝိသမဝုတ္တပ္ပဘေဒေသု ဝတ္တမိဒံ။ ခိပ ပေရဏေ၊ ခိပနံ ဗဟိကရဏံ ခေပေါ။ နိဒိ ကုစ္ဆာယံ၊ အ၊ နိန္ဒာ။ ယထာ ဥပဝါဒါဒယော ဂရဟတ္ထာ၊ ကုစ္ဆာဒယောပိ တထာတိ တထာတ္ထော။ ကုစ္ဆ အဝက္ခေပနေ၊ စုရာဒိ၊ ကုသ အက္ကောသေတိမဿ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိတ္တာ ‘‘ကုစ္ဆာ’’တိ ရူပံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဂုပ၊ ဂေါပ ကုစ္ဆနေသု၊ ‘‘တိဇဂုပကိတမာနေဟိ ခဆသာ ဝါ’’တိ ဆော။ ဂရဟ ကုစ္ဆနေ။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘ဥပဝါဒါဒယော အဗ္ဘက္ခာနတ္ထာ၊ ခေပါဒယော နိန္ဒတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အမရကောသေန ဝိရုဇ္ဈနတော အဗ္ဘက္ခာနတ္ထဿ စ ဝုတ္တတ္တာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတေ ဥပဝါဒါဒယော သတ္တ အဗ္ဘက္ခာနေပိ ဝတ္တန္တိ။

ဝိဝါဒကာမဿ ဒုဗ္ဗာဒေါ ဥပါရမ္ဘော၊ သော စ ဤဒိသေ သဗ္ဗလောကစူဠာမဏိဘူတေ သကျကုလေ သမ္ဘူတဿ ဘဂဝတော ကိမိဒံ ကမ္မမုစိတန္တိ ဂုဏာဝိကရဏပုဗ္ဗကောပျတ္ထိ၊ ဗန္ဓကီသုတဿ တဝေဒမုစိတမေဝါတိ နိန္ဒာပုဗ္ဗကောပိ ဥပါရမ္ဘော။ တတြ ယော နိန္ဒာပုဗ္ဗော သနိန္ဒော ဥပါရမ္ဘော၊ သော ပရိဘာသနမုစ္စတေ။ ဥပဂန္တွာ ပရေသံ စိတ္တဿ အာရမ္ဘနံ ဝိကောပနံ ဥပါရမ္ဘော။ ဒေါသက္ခာနေန ဘာသနံ ပရိဘာသနံ။

၁၂၂။ အနရိယာနံ ¶ လာမကာနံ ဝေါဟာရတော၊ အရိယာနံ ဥတ္တမဇနာနံ ဝါ အဝေါဟာရတော အနရိယဝေါဟာရောတိ သင်္ခါတာနံ အဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌဝါဒါဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝေါဟာရာနံ ဝသေန ယာ ဝါစာ လာမကဇနေဟိ ပဝတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ ဝီတိက္ကမဒီပနီ အဇ္ဈာစာရဝီတိက္ကမသာဓနီ သာ ဝါစာ အရိယဇနေဟိ ဝတ္တဗ္ဗမရိယာဒါတိက္ကမတ္တာ အဘိဝါကျံ နာမ သိယာ။

၁၂၃။ မုဟုံဘာသာ ဗဟုသော အဘိဓာနံ အနုလာပေါ နာမ၊ အနု ပုနပ္ပုနံ လာပေါ အနုလာပေါ။ အနတ္ထိကာ ဂိရာ နိပ္ပယောဇနံ ဥမ္မတ္တာဒိဝစနံ ပလာပေါ၊ ပယောဇနရဟိတော လာပေါ ပလာပေါ၊ ပသဒ္ဒေါ ဝိယောဂတ္ထဇောတကော။

ဂမနာဂမနာဒိသမယေ အာဒိမှိ ဘာသနံ ပိယဝစနံ အာလာပေါ၊ အာဒိမှိ လာပေါ အာလာပေါ၊ အာပုစ္ဆာသဒ္ဒေါပျတြ။ ဒေါသေန ပတိဋ္ဌိတော ပရိဒ္ဒဝေါ ပရိဒေဝနံ အနုသောစနံ အတိက္ကမလာပေါ ဝိလာပေါ နာမ၊ ဝိဝိဓေန၊ ဝိဝိဓံ ဝါ လာပေါ ဝိလာပေါ။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ၊ သော ဧဝ ပရိဒ္ဒဝေါ၊ ဒေဝ ပရိဒေဝနေ။

၁၂၄။ ဝိရုဒ္ဓံ ¶ ဝစနံ ဝိရောဓောတ္တိ။ ဝိရုဒ္ဓံ ပလာပေါ ဝိပ္ပလာပေါ။ သန္ဒိဿတေတိ သန္ဒေသော၊ သန္ဒိဿမာနော အတ္ထော၊ တဿောတ္တိ။ ယာယ သန္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော အဘိဓီယတေ၊ သာ သန္ဒေသောတ္တိ ဝါစိကမုစ္စတေ။ ဝစ သန္ဒေသေ၊ သကတ္ထေ ဏိကော၊ သန္ဒိဋ္ဌတ္ထာ ဝါစာ ဧဝ ဝါစိကမိစ္စတ္ထော။

မိထု အညမညံ ဝိရောဓရဟိတံ ဝစနံ ‘‘သမ္ဘာသနံ၊ သလ္လာပေါ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ဧကော ဗြူတေ ‘‘အဇ္ဇ သောဘနံ နက္ခတ္တ’’န္တိ၊ ဣတရောပျာဟ ‘‘တထေဝါ’’တိ။

၁၂၅။ နိဋ္ဌုရံ ဝါကျံ ကက္ကသဝစနံ ဖရုသံ နာမ၊ ပရေ ဇနေ ဥဿာပေတိ ဒါဟေတီတိ ပရုသံ၊ တဒေဝ ပဿ ဖကာရံ ကတွာ ဖရုသံ။ အသဝနီယတ္တာ န ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ နိဋ္ဌုရံ၊ ဥရော၊ ယထာ ‘‘နာဂေါ’’တိ။ ဒွယံ ကဏ္ဏသုခဝစနေ။ မနံ အာ ဘုသံ ဉာပေတိ တောသေတီတိ မနုညံ၊ ဉာ ပရိမာဏတောသနနိသာနေသု၊ အဿုကာရော။ ဟဒယံ မနံ ဂစ္ဆတိ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမံ။

သံကုလာဒိဒွယံ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓိနိ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓေ ဝါကျေ၊ ယထာ –

ယာဝဇီဝမဟံ မောနီ၊ ဗြဟ္မစာရီ စ မေ ပိတာ၊

မာတာ စ မမ ဝဉ္ဈာသိ၊ အပုတ္တော စ ပိတာမဟော။

သံကုလန္တိ ဇဠီဘဝန္တျနေနာတိ သံကုလံ။ ကိလိဿန္တေ ဧတ္ထာတိ ကိလိဋ္ဌံ။

၁၂၆။ သမုဒါယတ္ထရဟိတံ ¶ ဒသဒါဠိမာဒိဝါကျံ [ဒသ ဒါဌိမာနိ ဌဠပူပါ ကုဏ္ဍ’ မဇာဇိနံ ပလာလပိဏ္ဍာ (နျာယဘာဿ ၅။၂။၁၀ မောဂ္ဂလ္လာနပဉ္စိကာဋီကာ ၁။၁)] အသမ္ဗဒ္ဓတ္တာ အဗဒ္ဓမိတိ ကိတ္တိတံ ကထိတံ၊ န ဗဇ္ဈတေ ဟဒယမတြာတိ အဗဒ္ဓံ၊ တော။

နတ္ထိ တထံ သစ္စမတြာတိ ဝိတထံ။ ဖရုသာဒယော ဝိတထသဒ္ဒံ ယာဝ တိလိင်္ဂိကာ။

၁၂၇။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ သစ္စဝစနေ။ သမ္မာသဒ္ဒေါယံ အဗျယံ၊ သဗ္ဗလိင်္ဂဝိဘတ္တိဝစနေသု စ သမာနော။ န ဝိတထံ အဝိတထံ။ သန္တေသု သာဓူသု ဘဝံ သစ္စံ။ သတ သာတစ္ဆေ ဝါ၊ ဝဇာဒိနာ ယော၊ သစ္စံ။ တထသဒ္ဒေါ ဘူတပရိယာယော၊ ‘‘တထေန မဂ္ဂေန ယထာတ္ထဘာဇိနာ’’တိ [တထာဂတာ ဇိနာတိ (က။)] ပယောဂေါ။ တထေ သာဓု တစ္ဆံ၊ သာဓွတ္ထေ ယော။ ယထာတထသဒ္ဒါပိ စ သစ္စတ္ထာ အလိင်္ဂါ။ တဗ္ဗန္တာ သစ္စဝစနဝန္တဝါစကာ သမ္မာ သစ္စံ ယထာတထံသဒ္ဒဝဇ္ဇိတာ သေသာ အဝိတထာဒယော တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တိ။ သစ္စံသဒ္ဒေါ တု အလိင်္ဂေါ။ အမရကောသေ ပန သမ္မာ သစ္စသဒ္ဒါနမ္ပိ တဗ္ဗတိ တိလိင်္ဂတ္တံ ဝုတ္တံ၊ ယထာ – သစ္စံ တစ္ဆံ ရိတံ သမ္မာ၊ အမူနိ တီသု တဗ္ဗတိ [အမရ ၆။၂၂]။ ယထာ – သစ္စော ဗြာဟ္မဏော၊ သစ္စာ နာရီ၊ သစ္စံ ဝိပ္ပကုလံ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗလိင်္ဂဝစနဝိဘတ္တီသု ရူပဘေဒါဘာဝါ သမ္မာသဒ္ဒဿ အဗျယတ္တံ၊ တိလိင်္ဂေသွပိ ရူပဘေဒါဘာဝါ သစ္စံသဒ္ဒဿ အလိင်္ဂတ္တဉ္စ ဝုတ္တံ။ ယထာ – သမ္မာ ဝါစာ၊ သမ္မာ ဝေါဟာရော၊ သမ္မာ ဝစနံ။ သစ္စံ ဗြာဟ္မဏော၊ သစ္စံ နာရီ၊ သစ္စံ ဝိပ္ပကုလံ။ မိစ္ဆာမုသာသဒ္ဒါ ပန သဗ္ဗတြာပိ အဗျယမေဝ ဘဝန္တိ။ ယထာ ¶ – မိစ္ဆာ ဝါစာ၊ မိစ္ဆာ ဝေါဟာရော၊ မိစ္ဆာ ဝစနံ။ မုသာ ဝါစာ၊ မုသာ ဝေါဟာရော၊ မုသာ ဝစနံ။

၁၂၈။ သောဠသ သဒ္ဒမတ္တပရိယာယေ ဒဿေတုံ ဥပဇာတိံ ‘‘ရဝေါ’’ဣစ္စာဒိမာဟ။ ရုယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ရဝေါ၊ ရု သဒ္ဒေ။ နဒနံ နာဒေါ၊ နိရတ္ထော နာဒေါ နိနာဒေါ၊ နဒ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ဧဝံ နိနဒေါ၊ ရဿတ္တမေဝ ဝိသေသော။ သပ္ပတိ ဥစ္စာရီယတီတိ သဒ္ဒေါ။ ဃုသ သဒ္ဒေ၊ ပါတုဘာဝေါ ဃောသော နိဂ္ဃောသော။ နဒနံ နာဒေါ။ ဓန သဒ္ဒေ၊ ဓနီယတီတိ ဓနိ။ နိဂ္ဃောသော စ နာဒေါ စ ဓနိ စ နိဂ္ဃောသနာဒဓနယော။ ရဝေါ ဧဝ ရာဝေါ။ အာရာဝေါတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ တထာ သံရာဝဝိရာဝအာရဝါ။ ဃုသနံ ဃောသော။ အာရာဝေါ စ သံရာဝေါ စ ဝိရာဝေါ စ ဃောသော စ အာရဝေါ စာတိ ဒွန္ဒော။ သု သဝနေ၊ သုယျတေတိ သုတိ။ သရတိ သုယျမာနတံ ဂစ္ဆတီတိ သရော။ နိဿနတိ ဧတေနာတိ နိဿနော၊ သန သမ္ဘတ္တိယံ နိပုဗ္ဗော။ သရော စ နိဿနော စာတိ ဒွန္ဒော။

၁၂၉။ ဝိသဇ္ဇီယတေ န လဂ္ဂီယတေ သေမှာဒီဟီတိ ဝိသဋ္ဌော။ မနိတဗ္ဗန္တိ မဉ္ဇု၊ ဇု၊ မန ဉာဏေ၊ သုဏန္တာနံ ဝါ မနံ ရဉ္ဇေတီတိ မဉ္ဇု၊ ဥ၊ န ရလောပေါ။ သုခေနေဝ ဝိဇာနိတဗ္ဗတ္တာ ဝိညေယျော။ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတော သောတဗ္ဗောတိ သဝနီယော။ ဗဟိဒ္ဓါပရိသာ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ န ဝိသရတိ န ဂစ္ဆတီတိ အဝိသာရီ ¶ ၊ တဿီလတ္ထေ ဏီ၊ ဝိဝိဓေန ဝါ န သရတီတိ အဝိသာရီ၊ ဆိန္နဿရာနံ ဝိယ ဒွေဓာ န ဟောတီတျတ္ထော။ ဝိန္ဒျတေ လဗ္ဘတေတိ ဗိန္ဒု၊ ဝဿ ဗော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ ဥ စ၊ ဝဋ္ဋတ္တာ ဝါ ဗိန္ဒု၊ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိနာ ရူပသိဒ္ဓိ။ ပဉ္စန္နံ ဌာနဂတီနံ ဒူရဋ္ဌာနတော ဇာတတ္တာ ဂမ္ဘီရော။ ပုနပ္ပုနံ နာဒေါ နိန္နာဒေါ၊ ကြိယာဘိက္ခညတ္တာ ဒွိတ္တံ၊ အဿ ဣ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော၊ သော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ နိန္နာဒီ။ ဣစ္စေဝံ ဘဂဝတော အဋ္ဌင်္ဂိကော သရော ဟောတိ။

၁၃၀။ ခဂ္ဂါဒီနံ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ရုတံ ဝဿိတန္တျုစ္စတေ။ ရု သဒ္ဒေ၊ ရုတံ။ ဝဿ သဒ္ဒေ၊ ဝဿနံ ရဝနံ ဝဿိတံ။

ကောလာဟလာဒိဒွယံ ဗဟူဟိ သမ္ဘူယ ကတေ အဗျတ္တသဒ္ဒေ။ ကုလ သင်္ဃာတေ [သင်္ချာနေ (က။)]၊ ကောလနံ ကောလော၊ ဧကီဘာဝေါ၊ တံ အာဟလတိ ဝိန္ဒတီတိ ကောလာဟလော။ ကရောတိ ဟိံသတိ မဓုရန္တိ ကလော၊ တံ ဟလတီတိ ကလဟလော။ ဟလ ဝိလေခနေ။

တိကံ ဂါယနေ။ ဂေ သဒ္ဒေ၊ ဂေတဗ္ဗံ ဂီတံ ဂါနံ ဂီတိကာ စ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။

၁၃၁။ တန္တိကဏ္ဌောဋ္ဌိတာ [အမရ ၇။၁] ဥသဘာဒယော သတ္တ သရာ။ ဆဇ္ဇာဒယော တယော ဂါမာ သမူဟာတျတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ဂါမော နာမ သရသမူဟဿ သန္ဓာန’’န္တိ။ မနုဿလောကဝါဒနဝိဓိနာ ဧကေကဿ ¶ သရဿ ဝသေန တယော တယော မုစ္ဆနာ ကတွာ ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ၊ ဒေဝလောကဝါဒနဝိဓိနာ ပန သမပညာသ မုစ္ဆနာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ၊ အန္တသရဿ စ ဧကာတိ သမပညာသ မုစ္ဆနာ အာဂတာ၊ တေနေဝ သက္ကပဉှသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယံ ‘‘သမပညာသ မုစ္ဆနာ မုစ္ဆိတွာ’’တိ [ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၄၅] ပဉ္စသိခဿ ဝီဏာဝါဒနံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တံ။ မုစ္ဆ မောဟသမုဿယေသု၊ ယု၊ မုစ္ဆနာ။ ယထာ ကမေန ဝီဏာ ဝါဒိတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ သဇ္ဇနာဟိ မုစ္ဆနဋ္ဌာနာနိ ဧကူနပညာသာတျတ္ထော။ ဧကေကဿ သရဿ သတ္တ သတ္တ ဌာနာနိ။ ယတော သရဿ မန္ဒတာရဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ၊ တေန ဧကူနပညာသ ဌာနာနိ။ ဣစ္စေတံ သရမဏ္ဍလံ သရသမူဟော။

၁၃၂။ သရာဒီနံ နာမသရူပပ္ပဘေဒံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဥသဘော’’စ္စာဒိ။ ဣသ ဂတိယံ။ ဣသတိ စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဥသဘော၊ အဘော၊ ဣဿု စ။ ‘‘ဥသ ဒါဟေ’’တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ယသ္မာ ပန သော သရော ဥသဘော ဝိယ နဒတိ၊ တသ္မာ ဥသဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ဓီမန္တေဟိ ဂီယတေတိ ဓေဝတော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော၊ ဝတ္တံ။

နာသံ ကဏ္ဌမုရော တာလုံ၊

ဇိဝှံ ဒန္တေ စ နိဿိတော၊

ဆဓာ သဉ္ဇာယတေ ယသ္မာ၊

တသ္မာ ဆဇ္ဇော သ ဥစ္စတေ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁]။

ဂန္ဓံ ¶ လေသံ အရတီတိ ဂန္ဓရော၊ ရဿဿ ဒီဃတ္တေ ဂန္ဓာရော စေတျညေ [အညေသမပီတိ (ပါဏိနိ ၃။၁၃၇) ဒီဃော (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)]၊ ဂန္ဓာရာ နာမ ဇနပဒါ၊ တေဟျယံ ဂီယတေတိ ဂန္ဓာရော၊ ဏော။ မဇ္ဈေ လယဝိသေသေ ဘဝေါ မဇ္ဈိမော။ ပဉ္စန္နမ္ပိ ဓေဝတာဒီနံ ပူရဏော ပဉ္စမော၊ (ပဉ္စန္နံ ဝါ မဟာဘူတာနံ ပူရဏော ပဉ္စမော။) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အဓိကော ဝိယ ဒိဿတိ] နိဿေသတော သီဒန္တိ သရာ ယသ္မိန္တိ [ယသ္မာတိ (က။) – သဒတော အဓိကရဏေ ဃဥ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)]၊ ဏော။ ‘‘နိသီဒန္တိ သရာ ယသ္မိံ၊ နိသာဒေါ တေန ဟေတုနာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧတေ သတ္တ သရာတိ ဂဒိတာ ကထိတာ။

၁၃၃-၁၃၅။ ဥသဘာဒယော ယေ နဒန္တိ၊ တေ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နဒန္တိ’’စ္စာဒိ။ ဥသဘံ နာမ သရံ ဂါဝေါ နဒန္တိ။ တထာ ဓေဝတံ တုရင်္ဂါ အဿာ၊ ဆဇ္ဇံ မယူရာ သိခဏ္ဍိနော၊ ဂန္ဓာရံ အဇာ၊ မဇ္ဈိမံ ကောဉ္စာ သကုဏဝိသေသာ၊ ပဉ္စမံ ပရပုဋ္ဌာဒီ ကောကိလာဒယော၊ နိသာဒံ ဝါရဏာ ဟတ္ထိနော နဒန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ နာရဒမုနိနာ –

‘‘ဆဇ္ဇံ ¶ နဒတိ မယူရော၊ ဂါဝေါ နဒန္တိ ဥသဘံ၊

အဇော ရောတိ စ [အဇာဝိကာ တု (က။)] ဂန္ဓာရံ၊ ကောဉ္စာ နဒန္တိ မဇ္ဈိမံ။

ပုပ္ဖသာဓာရနေ ကာလေ၊ ကောကိလော ရောတိ ပဉ္စမံ၊

အဿော တု ဓေဝတံ ရောတိ၊ နိသာဒံ ရောတိ ကုဉ္ဇရော’’တိ။

မယူရာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣမေ သတ္တာ သမဒါ [သန္တော (က။) ဧတေ စ သမဒါ ပဉ္စမံ ဂါယန္တိ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၁)] ပဉ္စမံ နဒန္တိ။

ဆဇ္ဇော ဂါမော၊ မဇ္ဈိမော ဂါမော၊ သာဓာရဏော ဂါမောတိ တယော ဂါမာ။ တတြ ဝီဏာဒဏ္ဍံ ဝိဘာဂံ ကတွာ အဓောဘာဂဿ ‘‘ဆဇ္ဇဂါမော’’တိ သညာ၊ မဇ္ဈဘာဂဿ ‘‘မဇ္ဈိမဂါမော’’တိ၊ ဥပရိဘာဂဿ ‘‘သာဓာရဏဂါမော’’တိ သညာ။ ကိံ ပန ဂါမဘေဒေ ကာရဏံ? ယသ္မာ ဧကဿေဝ သရဿ ဂါမန္တရေ ဘေဒေါ၊ တံဘေဒေ ဂါမာနမ္ပိဘေဒေါ။ မာဃဋီကာယံ ပန သာဓာရဏဂါမဋ္ဌာနေ ဂန္ဓာရဂါမော ကထိတော၊ ဧကေကသ္မိဉ္စ ဂါမေ သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ။ ဣဓ ပန ဥသဘာဒီသု သတ္တသု သရေသု ပစ္စေကံ တိဿော တိဿော မုစ္ဆနာ ကထိတာ။ ကိံကာရဏာ? ဣဓ မနုဿလောကဝါဒနဝိဓိနာ၊ တတ္ထ စ ဒေဝလောကဝါဒနဝိဓိနာ ကထိတတ္တာ တထေဝ ဌာနာနိ သတ္တ သတ္တေဝ လဗ္ဘရေတိ။ ယထာ ဥသဘာဒီသု တေသု ယထာဝုတ္တေသု သရေသု ပစ္စေကံ ဧကေကသ္မိံ သရေ တိဿော တိဿော မုစ္ဆနာ သိယုံ၊ တထေဝ ဌာနာနိပိ သတ္တ သတ္တေဝ လဗ္ဘရေတျတ္ထော။

၁၃၆။ သရာနံ ဂါမေသု ဘိန္နသုတိတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တိဿော’’ဣစ္စာဒိ။ ဥသဘဿ သရဿ တာရကလမန္ဒဝသေန တိဿော သုတိယော။ ဓေဝတဿ သရဿ တာရ မန္ဒဝသေန ¶ ဒုဝေ။ ဆဇ္ဇဿ တာရကလ မန္ဒ ကာကလီဝသေန စတဿော။ ဂန္ဓာရဿ စ တထာ။ မဇ္ဈိမဿ တာရကလ ကာကလီဝသေန တိဿော။ ပဉ္စမဿ ကလ ကာကလီဝသေန ဒုဝေ။ နိသာဒဿ တာရာဒိဝသေန စတဿော သုတိယော။ ဣစ္စေဝံ သတ္တသု သရေသု ကမတော သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဒွါဝီသတိ သုတိယော သိယုံ။ မာဃဋီကာယံ ပန အညထာ သုတိဘေဒေါ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

‘‘စတုဿုတိ သုဝိညေယျော၊ မဇ္ဈိမော မဇ္ဇိမဋ္ဌိတော၊

ဒွိဿုတိ စာပိ ဂန္ဓာရော၊ တိဿုတိ ဥသဘော တထာ။

ဆဇ္ဇော စတုဿုတိ ဉေယျော၊ နိသာဒေါ ဒွိဿုတီ တထာ၊

စတုဿုတိ ဓေဝတော တု၊ ပဉ္စမော တိဿုတီ မတော’’တိ။

သဗ္ဗမေတံ နာဋကသတ္ထတော ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၃၇။ ‘‘ဥစ္စတရေ’’တျာဒိနာ သုတိဘေဒေ သရူပတော ဒဿေတိ။ ဥစ္စတရေ ရဝေ အတျုစ္စဓနိမှိ တာရော၊ တာရယတိ ဗောဓယတီတိ တာရော။ အဗျတ္တေ အဗျတ္တက္ခရေ မဓုရေ သုတိသုခေ ကလော၊ ကလ မဒေ။ ဂမ္ဘီရေ ဓနိမှိ မန္ဒော။ မဒိ ထုတိမောဒမဒမောဟသုပနဂတီသု။ မန္ဒယတေ ဗုဇ္ဈတေနေနာတိ မန္ဒော။

တာရာဒယော တယော ဝါစ္စလိင်္ဂတ္တာ တီသု။ တာရော ဓနိ၊ တာရာ ဝါဏီ၊ တာရံ ရုတံ ဣစ္စာဒိ။ အဗျတ္တမဓုရသဒ္ဒေါ ကလော။ တတြ ကလေ သုခုမေ ကာကလီသဒ္ဒေါ၊ ဤပစ္စယန္တော၊ ဤသံ ¶ ကလာ ဝါဏီ ကာကလီ နာမ၊ ကာသဒ္ဒေါယမီသတ္ထော။ ကြိယာဒိသမတာတိ ဂီတဝါဒိတပါဒနျာသာဒိကြိယာနံ၊ ကာလဿ စ သမတ္တံ လယော နာမ၊ လယ သာမျဂတီသု၊ အာဓာရေ အပစ္စယော၊ သဗ္ဗာဘိနယာနမ္ပိ သာမျံ လယောတိ ကေစိ။

၁၃၈။ ဒွယံ ဝီဏာယံ။ ဝိ ဇနနေ၊ တော၊ ဤဏတ္တံ၊ ဝီဏ ဝေဌနေတိ ဝါ ဓာတု၊ အာ၊ ဝီဏာ။ ဝလ္လ သံဝရဏေ၊ ဝလ္လတေ ဓနိဝိသေသံ၊ ဏွု၊ ဝလ္လကီ၊ နဒါဒိ။ ဝိပဉ္စီတိပိ ဝီဏာယ နာမံ။ ဝိပဉ္စယတီတိ ဝိပဉ္စီ[ဝိပဉ္စယတိ ဝိတ္ထာရယတိသဒ္ဒံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃)]၊ နဒါဒိ။

သာ ဝီဏာ သတ္တတန္တီ သတ္တဟိ တန္တီဟိ ဝိသိဋ္ဌာ ပရိဝါဒိနီ နာမ၊ ပရိတော ဝဒတီတိ ပရိဝါဒိနီ၊ ဣနီ။ ဝီဏာဒယော စတ္တာရောပိ ဝီဏာသာမညဝါစကာ ဣစ္စေကေ၊ တေသံ မတေ သာသဒ္ဒဿ စတုန္နမ္ပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂတ္ထဒီပကတာ ဝိညေယျာ၊ တထာပိ အမရကောသေန[အမရ ၇။၃] ဝိရုဇ္ဈနတော တေသံ မတံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

ကဋ္ဌာဒီဟိ ဒေါဏိသဏ္ဌာနေန ကတံ ဝဇ္ဇဘဏ္ဍံ ဝီဏာယ ပေါက္ခရော နာမ၊ ပေါသေတိ ဝဍ္ဎေတိ သဒ္ဒေတိ ပေါက္ခရော၊ ခရော၊ ဝုဒ္ဓိ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ။ ဒု ဂမနေ၊ ဏိ၊ ဒေါဏိ။ ကကုဘော၊ ပသေဝကောတိပိ ပေါက္ခရဿ နာမာနိ။ ကံ ဝါတံ ကုဘတိ ဗန္ဓတီတိ ကကုဘော။ ပသိဗ္ဗန္တိ တမိတိ ပသေဝကော။

ဒွယံ ပေါက္ခရဝေဌကေ စမ္မနိ။ ဝီဏာဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ယေနာတိ ဥပဝီဏော။ ဝေဌတိ ပေါက္ခရန္တိ ဝေဌကော၊ ဏွု။

၁၃၉။ အာတတာဒိပဉ္စကံ ¶ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဿ နာမာနိ။

၁၄၀။ စမ္မာဝနဒ္ဓေသု စမ္မေန ဗန္ဓနီယေသု ဘေရိယာဒီသု မဇ္ဈေ တလေကေကယုတံ ဧကေကေန တလေန ယုတ္တံ ကုမ္ဘထုဏဒဒ္ဒရိကာဒိကံ တူရိယံ အာတတံ နာမ၊ အာတနောတီတိ အာတတံ၊ တနု ဝိတ္ထာရေ။ မဟတီအာဒိဝီဏာဝိသေသောပိ [‘‘မဟတီ’’တိ နာရဒဿ ဝီဏာ (သဒ္ဒကပ္ပဒ္ဒုမေ)] အာတတမေဝါတိ ‘‘စမ္မာဝနဒ္ဓေသူ’’တိ ဝိသေသနံ ကတံ။ ကုမ္ဘသဏ္ဌာနတ္တာ ကုမ္ဘော စ တံ ထုနနဂရသမ္ဘူတတ္တာ ထုနဉ္စေတိ ကုမ္ဘထုနံ။ တဒေဝ ကုမ္ဘထုဏံ၊ အထ ဝါ ထု အဘိတ္ထဝေ၊ ကမ္မနိ ဏော။ ကုမ္ဘော စ သော ထုဏော စေတိ ကုမ္ဘထုဏော၊ ထုဏ ပူရဏေတိ ဝါ ဓာတွတ္ထော။ ဒရ ဝိဒါရဏဒါဟေသု၊ ဒွေဘာဝေါ၊ ကာပုဗ္ဗဿိကာရော စ၊ ဒဒ္ဒရသဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဝါ ဒဒ္ဒရိကာ။

၁၄၁။ ဥဘယတလံ မုရဇာဒိကံ တူရိယံ ဝိတတံ နာမ၊ ဝိသေသေန သဒ္ဒံ တနောတီတိ ဝိတတံ၊ သဗ္ဗဝိနဒ္ဓံ သဗ္ဗပဿေသု၊ ပုဗ္ဗပစ္ဆာဘာဂေသု စ ပရိယောနဒ္ဓံ ပဏဝါဒိကံ၊ အာဒိနာ စတုရဿအာလမ္ဗရဂေါမုခီအာဒယော အာတတဝိတတံ နာမ၊ ‘‘စမ္မပရိယောနဒ္ဓံ ဟုတွာ တန္တိဗဒ္ဓံ အာတတဝိတတ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဏ ဗျဝဟာရထုတီသု၊ ပဏီယတီတိ ပဏဝေါ၊ အဝေါ။

၁၄၂။ ဝံသသင်္ခါဒိကံ ¶ သုသိရံ နာမ၊ ရန္ဓံ သုသိရံ၊ တံယောဂါ သုသိရံ။ ဝန၊ သန သမ္ဘတ္တိယံ၊ သော၊ ဝံသော။ သမ ဥပသမခေဒေသု၊ ခေါ၊ သင်္ခေါ။ သမ္မတာဠာဒိကံ အစ္စန္တံ ပီဠနတော၊ အနလသံယောဂတော ဝါ ဒြဝီဘူတံ ပုန ဃနာယတေတိ ဃနာချံ။ ဟန ဟိံသာယံ၊ ကမ္မနိ ဏော၊ ဟဿ ဃော။ ဃနဘာဝေန သမံ ဘဝတီတိ သမ္မံ၊ ဒဏ္ဍာဒီဟိ တာဠိတဗ္ဗတော တာဠံ၊ တဠ တာဠနေ၊ သမ္မဉ္စ တံ တာဠဉ္စေတိ သမ္မတာဠံ။ အာဒိနာ ကံသတာဠသိလာတာဠာဒီနံ ဂဟဏံ။ တတ္ထ သမ္မတာဠံ နာမ ကဋ္ဌမယတာဠံ။ ကံသတာဠံ နာမ လောဟမယံ။ သိလာယ စ အယောပဋ္ဋေန စ ဝါဒနတာဠံ သိလာတာဠံ။

စတုက္ကံ အာတတာဒီနံ နာမံ။ အာ သမန္တတော တုဇ္ဇတေ တာဠီယတေတိ အာတောဇ္ဇံ။ ဝံသာဒိကေပိ မုခဝါယုနာ အာတောဇ္ဇနမတ္ထေဝ။ ဝါဒယန္တိ ဓနယန္တိ တန္တိ ဝါဒိတ္တံ ဝါဒိတဉ္စ၊ ဣတ္တော၊ တော စ။ ဝါဒယန္တိ တန္တိ ဝဇ္ဇံ၊ ယော။

၁၄၃။ ဒွယံ ဘေရိယံ။ ဘာယန္တိ သတ္တုဇနာ ဧတေနာတိ ဘေရိ၊ ရိ။ ဥဘ ပူရဏေ၊ ဥဘနံ ဥဘိ။ ‘‘ဒုန္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒေန ဥဘိ ယတြ သ ဒုန္ဒုဘိ။ ပုမိတ္ထိယမေတေ ဒွေ [သေရီ ထီ၊ ဒုန္ဒုဘိ ပုမာ (အမရ ၇။၆)]။ ဒွယံ မုဒိင်္ဂေ။ မုဒံ မောဒံ ဣင်္ဂတိ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ မုဒိင်္ဂေါ။ မုရာ အသုရာ ဇာတော မုရဇော။

အဿ ¶ မုရဇဿ ဘေဒါ ဝိသေသာ အာလိင်္ဂင်္ကျောဒ္ဓကာ ဘဝန္တိ။ ဝုတ္တဉ္စ –

‘‘ဟရိတကျာကတိ တွင်္ကျော၊

ယဝမဇ္ဈော တထော’ဒ္ဓကော၊

အာလိင်္ဂျော စေဝ ဂေါပုစ္ဆော၊

အာကတျာ သမ္ပကိတ္တိတော’’တိ [စိန္တာမဏိဋီကာယမ္ပိ]။

အာလိင်္ဂျတေတိ အာလိင်္ဂေါ၊ ဏော။ ဥစ္ဆင်္ကေ ဘဝေါ အကျော။ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဧကေန မုခေန ဝါဒနတော ဥဒ္ဓါ သန္တော ကာယတိ သဒ္ဒါယတီတိ ဥဒ္ဓကော၊ ဥဒ္ဓသဒ္ဒေါယံ တိလိင်္ဂိကော။ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓါ၊ တော၊ ဂမိဿ ဒေါ၊ နေရုတ္တော။ ယော တု ဥပရိပရိယာယော ဥဒ္ဓံသဒ္ဒေါ၊ သော အဗျယမေဝ။

တိဏဝါဒီနိ စတ္တာရိ ပဏဝဿ နာမာနိ။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ အဝေါ၊ အဿ ဣတ္တံ၊ ဏတ္တဉ္စ၊ တိဏဝေါ။ မာ မာနေ သဒ္ဒေ စ၊ ‘‘ဍိဏ္ဍိ’’ဣတိ မာယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ဍိဏ္ဍိမော၊ ဏော။

၁၄၄။ ‘‘အာလမ္ဗ’’ဣတိ သဒ္ဒါယတေတိ အာလမ္ဗရော။ ‘‘အာလမ္ဗရော တူရိယရဝေ၊ ဂဇေန္ဒာနဉ္စ ဂဇ္ဇိတေ’’တိ [အမရ ၂၃။၁၆၇] ဟိ အမရကောသ နာနတ္ထသင်္ဂဟေသု။

ဝီဏာဒီနံ ဝါဒနကဋ္ဌကုဋိလာဒိကံ ကောဏော၊ ကုဏျတေ သဒ္ဒါယတေနေနာတိ ကောဏော၊ ဏော။ ‘‘ဒဒ္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ဒဒ္ဒရိ၊ ဒဒ္ဒတိ ဝါ သဒ္ဒဝိသေသေန ပရိဏမတီတိ ဒဒ္ဒရိ၊ ရိ။ ‘‘ပဋ’’ဣတိ သဒ္ဒံ ဇဟာတီတိ ပဋဟော၊ ပဋံ ဟန္တီတိ ဝါ ပဋဟော။ ဟန ဟိံသာဂတီသု၊ ကွိ။ အပရေ မဒ္ဒလာဒယော ဘေရိပ္ပဘေဒါ ¶ ။ ‘‘မဒ္ဒ’’ဣတိ သဒ္ဒံ လာတီတိ မဒ္ဒလာ၊ လာ အာဒါနေ၊ အ။ ‘‘မန္ဒလာ’’တိပိ ပါဌော၊ မန္ဒံ သဒ္ဒံ လာတီတိ မန္ဒလာ။ အာဒိနာ ဍမရုအာဒယောပိ ဘေရိပ္ပဘေဒါ ဝိညေယျာ။

၁၄၅။ ဇနပ္ပိယေ ဇနေဟိ ပိယာယိတဗ္ဗေ ဝိမဒ္ဒေါဋ္ဌေ ဝိလေပနကုင်္ကုမာဒီနံ၊ နာနာဂန္ဓဒဗ္ဗာနဉ္စ ဝိမဒ္ဒနောဗ္ဘူတေ ပရိမလော ဘဝေ၊ ပရိမဇ္ဇတိ ပဝတ္တယတျာသယန္တိ၊ အ၊ နေရုတ္တော၊ မလ၊ မလ္လ ဓာရဏေ ဝါ။ ပရိမလျတေ ဓာရီယတေတိ၊ ဏော။ ဝိမဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန ဝါပိကူပါဒိနော [ဝိမဒ္ဒဂန္ဓာဒိနော (က။)] နိရာသော၊ ဇနဂ္ဂဟဏေန မက္ခိကာဒိနော။ သော ပရိမလော ဂန္ဓော ဒူရဂါမီ အတိနိဟာရီ အတိဒူရပါတီ အာမောဒေါ ဝုစ္စတေ၊ အာမောဒန္တေ အနေန၊ ဏော။ ဣတော ပရံ ဣဋ္ဌဂန္ဓာဒယော ဝိဿသဒ္ဒပရိယန္တာ တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တေ။

၁၄၆။ စတုက္ကံ ဣဋ္ဌဂန္ဓေ။ ဣဋ္ဌော ဂန္ဓော ဣဋ္ဌဂန္ဓော၊ အထ ဝါ ဣဋ္ဌော ဂန္ဓော အဿ ဣဋ္ဌဂန္ဓော။ သုဋ္ဌု ရဘန္တိ တုဿန္တျနေနာတိ သုရဘိ၊ ဣ။ သုန္ဒရော ဂန္ဓော အဿ သုဂန္ဓော၊ သုဂန္ဓိ စ၊ အန္တဿိကာရာဒေသော။

ဒွယံ ဒုဂ္ဂန္ဓေ။ ပူတိ ဂန္ဓော အဿ၊ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဣကာရာဒေသော၊ ကမ္မဓာရယသမာသံ အဿတ္ထျတ္ထေပိ ကတ္တုမိစ္ဆန္တိ၊ ပကြိယာလာဃဝတ္ထံ ဗဟုဗ္ဗီဟိယေဝ နျာယောတိ။ ဒုဋ္ဌု ဂန္ဓော အဿာတိ ¶ ဒုဂ္ဂန္ဓော၊ တေန ဝုတ္တံ ကစ္စာယနေန – ‘‘ကမ္မဓာရယမန္တတ္ထိယေဟိ ဗဟုဗ္ဗီဟိ လဃုတရော’’တိ။ အညေ တု လာဃဝ’မနာဒရမာနာ ဣစ္ဆန္တေဝ မန္တတ္ထိယံ။ ဒုဝိဓော ဝါ ဝါစ္စဓမ္မော လဟု ဂရု စ၊ တတြ ဗဟုဗ္ဗီဟိနာ လဟု၊ ကမ္မဓာရယမန္တတ္ထိယေနဂရု။ ကိဉ္စ ဗဟုဗ္ဗီဟိနာ အတိသာယနာဒျတ္ထော န ဂမျတေတိ အဝဿံ တပ္ပဋိပါဒနာယ ကမ္မဓာရယပုဗ္ဗကော မန္တတ္ထိယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဒွယံ စိတာဓူမာဒိဂန္ဓေ။ ဝိသ ဝိပ္ပယောဂေ၊ သော။ အာမဿ ဝသာဒိဝတ္ထုနော ဂန္ဓော တံယောဂါ၊ ဣ၊ ယံသဒ္ဒေါ တဿ နပုံသကတ္တဒီပကော။

၁၄၇။ ကုင်္ကုမာဒယော စတ္တာရော စတုဇ္ဇာတိဂန္ဓော နာမ။ ကုက၊ ဝက အာဒါနေ၊ ဥမော၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော စ၊ ကုင်္ကုမံ၊ လောဟိတစန္ဒနံ၊ ယံ ‘‘ကသ္မီရဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကမိဿ ဝါ ကုင်္ကာဒေသော၊ ကုင်္ကုမံ။ ယု မိဿနေ၊ ယု၊ ယဝနံ၊ တဿ ပုပ္ဖံ ယဝနပုပ္ဖံ၊ ဒေဝကုသုမံ၊ ယဝနဒေသေ ဇာတံ ပုပ္ဖန္တိ ဝါ ယဝနပုပ္ဖံ။ ယံ ‘‘လဝင်္ဂ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ ယံ ပုပ္ဖံ နုဟီပုပ္ဖသမာနံ။ တဂိ ဂတျတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ အရော၊ တဂရံ၊ ကုဋိလံ။ တရုတော ဇာတော တုရုက္ခော၊ ခေါ၊ ဥတ္တဉ္စ၊ သလ္လကီဒဝေါ ဟိ ‘‘တုရုက္ခော’’တိ ဝုတ္တော။

၁၄၈။ ပဇ္ဇေန ဆရသာနံ နာမာနိ။ ကံ ပါနီယံ သေဝတေတိ ကသာဝေါ၊ အဝေါ၊ အထ ဝါ ကံ သဝါပေတီတိ ကသာဝေါသု ¶ သဝနေ။ တုဝရောပိ ကသာယောပိ ကသာဝပရိယာယော။ တိဇ နိသာနေ၊ တော၊ တိတ္တော၊ ကဋု။ မဓု မာဓုရိယံ၊ တံယောဂါ မဓုရော။ လုနာတိ ဇဠတ္တန္တိ လဝဏော၊ ယု။ အမ္ဗသဒ္ဒေ၊ အရော၊ ဣတ္တံ၊ လတ္တဉ္စ။ ကဋ ဂတိယံ၊ ဏွု၊ ဥတ္တံ။ ဣမေ ဆ ရသာ နာမ ဝုစ္စန္တိ။ တဗ္ဗတိ ဒဗ္ဗေ ကသာဝါဒိသဒ္ဒါ တီသု လိင်္ဂေသု ဝတ္တန္တိ။

၁၄၉။ ဒွယံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ။ ဖုသိတဗ္ဗော ဖဿော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗော စ၊ တဗ္ဗော၊ သဿ ဋော၊ တဿ ဌော။ တိကံ ဝိသယိမှိ။ ဝိသယော အဿ ဂယှဋ္ဌေနာတ္ထီတိ ဝိသယိ။ ဥခတိ ဂစ္ဆတိ ဝိသယေတိ အက္ခံ၊ ဥဿတ္တံ ဒွိတ္တဉ္စ၊ နတ္ထိ ခံ ဝေဒနာ ဧတ္ထာတိ ဝါ အက္ခံ၊ န ဟိ သုခဝေဒနာဒယော သမ္ပယောဂဝသေန ပဉ္စသု ဣန္ဒြိယေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဇဝနာဒီသု ဧဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တထာ ဝုတ္တံ၊ မနိန္ဒြိယေ တူပစာရာ [မနိန္ဒြိယေသုပစာရာ (က။)] အက္ခံ။ ဣန္ဒော အတ္တာ၊ တဿ လိင်္ဂံ ဣန္ဒြိယံ၊ ဣယော။ နာ’နန္တရေန ပယောဇကံ စက္ခာဒယော ဗျာပါရယန္တေ၊ တသ္မာ အတ္ထိ အတ္တာ စက္ခာဒီနံ ပယောဇကောတိ စက္ခာဒိကံ လိင်္ဂမတ္တနော ဘဝတီတိ နိကာယန္တရိကာ။ သယံ တိက္ခမန္ဒာဒိဘာဝေ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ တိက္ခမန္ဒာဒိဘာဝသမ္ဘဝတော တေသု ဣန္ဒတိ ပရမိဿရိယံ ကရောတီတိ ဝါ ဣန္ဒြိယံ။

ဆက္ကံ နယနေ။ နေတိ အတ္တနော နိဿိတံ ပုဂ္ဂလန္တိ နယနံ၊ ယု။ အသု ဗျာပနေ၊ အသတိ ဝိသယေသု ဗျာပီ ဝိယ ဘဝတီတိ အက္ခိ၊ သဿ ကော၊ အထ ဝါ အက္ခ ဗျာပနဒဿနေသု၊ အက္ခတိ ဝိသယေသု ဗျာပီဘဝတိ၊ အက္ခတိ ဝါ ပဿတိ ဧတေနာတိ ¶ အက္ခိ။ နေတီတိ နေတ္တံ။ လောစတိ ပဿတိ ဧတေနာတိ လောစနံ။ အစ္ဆ ဒဿနဗျာပနေသု၊ ဣ၊ အစ္ဆိ။ စက္ခတိ အဿာဒေတိ ရူပန္တိ စက္ခု၊ ဥ၊ စက္ခတိ ပဿတီတိ ဝါ စက္ခု။

၁၅၀။ ပဉ္စကံ သောတေ။ သုဏာတိ ဧတေနာတိ သောတံ။ သဒ္ဒေါ ဂယှတေ အနေနာတိ သဒ္ဒဂ္ဂဟော။ ကရ ကရဏေ၊ ဏော၊ ကဏ္ဏော၊ ကဏ္ဏတိ သုဏာတိ ဧတေနာတိ ဝါ ကဏ္ဏော၊ ကဏ္ဏ သဝနေ။ သုဏာတိ ယေနာတိ သဝနံ၊ သုတိ စ၊ ယု၊တိ စ။

စတုက္ကံ ဃာနေ။ နသန္တိ ဧတာယာတိ နတ္ထု၊ ထု၊ အာ၊ နာသာ။ ဏွု၊ အက စ ဣကာရော စ နာသိကာ။ ဃာ ဂန္ဓောပါဒါနေ၊ ဃာယတိ ဂန္ဓောပါဒါနံ ကရောတီတိ ဃာနံ၊ ယု၊ ဃာယန္တျနေနာတိ ဝါ ဃာနံ။

ဒွယံ ဇိဝှာယံ။ ဇီဝတိ ဧတာယာတိ ဇိဝှာ၊ ဟော၊ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ။ ဇီဝိတနိမိတ္တံ ရသော ဇီဝိတံ နာမ၊ တံ အဝှာယတီတိ ဝါ ဇိဝှာ၊ ဝဏ္ဏလောပေါ။ ရသန္တိ ဧတာယာတိ ရသနာ၊ ရသ အဿာဒနေ၊ ရသံ ဇာနာတီတိ ဝါ ရသနာ၊ ဉာဿ နာ၊ နီ နယေ ဝါ၊ အ။

၁၅၁။ ပဇ္ဇံ သရီရေ။ သရတိ ဂစ္ဆတိ၊ သရန္တိ ဝါ တံ ဟိံသန္တီတိ သရီရံ၊ ဤရော။ ဝပ ဗီဇသန္တာနေ။ ဝပတိ ကုသလာကုသလဗီဇမေတ္ထာတိ ဝပု၊ ဥ။ ဂစ္ဆတိ၊ ဂဏှာတိ ဝါ ကုသလာကုသလမေတေနာတိ ¶ ဂတ္တံ၊ ဂမု ဂတိယံ၊ ဂဟ ဥပါဒါနေ ဝါ။ ‘‘အတ္တာ’’တိ အဘိဓာနံ၊ ဗုဒ္ဓိ စ ဘဝန္တိ ဧတသ္မာတိ အတ္တဘာဝေါ။ ဝုဏောတိ သံဝရတိ ဧတ္ထာတိ ဗောန္ဒိ၊ ဝု သံဝရဏေ၊ ဒိ၊ နိဂ္ဂဟီတာဂမော။ ဝိဝိဓံ ဂဏှာတိ ဧတ္ထာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒိဟ ဥပစယေ၊ ဒိဟတိ ဝဍ္ဎတိ ဧတ္ထ ကုသလာကုသလန္တိ ဒေဟံ။ အယံ ဒေဟသဒ္ဒေါ ပုရိသေ ပုလ္လိင်္ဂေဝတ္တတိ။ ကုစ္ဆိတာနံ အာယော ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ကာယော။ တနု ဝိတ္ထာရေ၊ ဥ၊ တနု၊ တနုသဒ္ဒေါယံ ဣတ္ထိယံ။ ဧတ္ထာပိ ဝါသဒ္ဒေါ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ ‘‘အင်္ဂေနာင်္ဂံ တနု စ တနုနာ ဂါဠှတတ္တေန တတ္တ’’န္တိ [ဥတ္တရမေဃ ၄၂] ဟိ မေဃဒူတေ ဝုတ္တံ။ ကဠေ ရေတသိ ဝရံ ကဠေဝရံ၊ အလုတ္တသမာသောယံ။

၁၅၂-၁၅၄။ ဆက္ကံ စိတ္တေ။ စိန္တေတီတိ စိတ္တံ။ စေတော စ၊ နလောပေါ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မနော။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ၊ ယု။ ဟရတိ အတ္တနော အာဓာရန္တိ ဟဒယံ၊ ယော၊ ရဿ ဒေါ စ။ မနော ဧဝ မာနသံ၊ သကတ္ထေ သဏ။

စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓါချဿ ဂုဏဿ နာမာနိ။ ဈာယတီတိ ဓီ၊ ဈေ စိန္တာယံ၊ ဈဿ ဓော၊ နဒါဒိ၊ ဓီ၊ ဓာရေတီတိ ဝါ ဓီ၊ ကွိ၊ နဒါဒိ၊ ဓီ ¶ ၊ သင်္ခါရေသု ဓီကာရော ဇာယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဓီ၊ နဒါဒိ။ ပညာယတေ ဧတာယာတိ ပညာ၊ အ။ ဗုဇ္ဈတေ တာယာတိ ဗုဒ္ဓိ၊တိ။ မေဓ ဟိံ သာသင်္ဂမေသု၊ ကရဏေ အ၊ မိ ဟိံသာယံ ဝါ၊ ဓော၊ မေဓာ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မတိ၊ မုတိ စ၊ ဥတ္တံ၊ မုနာတီတိ ဝါ မုတိ၊ မုန ဉာဏေ၊တိ၊ မုတိ။ ဘူ သတ္တာယံ၊ ရိ၊ နဒါဒိ၊ ဘူရီ၊ ဘူသင်္ခါတေ အတ္ထေ ရမတီတိ ဝါ ဘူရီ၊ ကွိ၊ နဒါဒိ။ မနတိ ဇာနာတီတိ မန္တာ၊ အန္တ၊ အာ။ ဝိဒတိ ဇာနာတီတိ ဝိဇ္ဇာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိနာ သိဒ္ဓံ။ ယု မိဿနေ။ ယမတိ မိဿီဘဝတိ ဉေယျေသူတိ ယောနိ။ ပဋိမုခံ ဘန္တိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ဉေယျာ ဧတေနာတိ ပဋိဘာနံ၊ ယု။ န မုယှတိ ဧတေနာတိ အမောဟော။ ဝီမံသာ ဝိစယော သမုပေက္ခာ ဥပလဒ္ဓိ ပဋိပတ္တိ ဥတ္တိစေတနာဒီနိပိ ဗုဒ္ဓိနာမာနိ။

ဝိပဿနာဒယော နေပက္ကန္တာ ပရိယာယာ ပညာဘေဒါ ပညာဝိသေသာ။ တတ္ထ ဝိဝိဓံ အနိစ္စာဒိကံ သင်္ခါရေသု ပဿတီတိ ဝိပဿနာ၊ ယု။ သမ္မာဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သာ ဒုဝိဓာ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန။ တတ္ထ ပုရိမာ ဆဗ္ဗိသုဒ္ဓိပ္ပဝတ္တိကာလေ၊ ဣတရာ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိကာလေ လဗ္ဘတိ။ အာဒိပရိယာယေန ပဘုတိနာ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယာဒယော ဂဟိတာ။ တတ္ထ တတ္ထ ကာရိယေသု ဝိစာရဏာ။ မာန ဝီမံသာယံ၊ သော၊ စိတ္တာဘောဂါဒိ။ ဝိစာရယတေ ဧတာယာတိ ဝိစာရဏာ၊ စရ သဉ္စယေ၊ စုရာဒိဂဏော၊ ယု။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ ပုဂ္ဂလော၊ ဓမ္မသမူဟော ဝါ၊ ဉာဿ ဇာ၊ တဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ၊ နျဿ ဉော၊ ဒွိတ္တံ၊ တံ သာတ္ထကသမ္ပဇညာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။ နိဿေသတော ပါစေတိ ကုသလဓမ္မေတိ နိပကော၊ ဉာဏီ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ ဘာဝေါ နေပက္ကံ။ ဒွယံ ဝေဒနာယံ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒယိတံ၊ ဝိဒ အနုဘဝနေ၊ စုရာဒိတ္တာ ဏယော၊ တော၊ ဣကာရာဂမော စ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ၊ ယု။

၁၅၅။ ပဉ္စကံ ¶ ဝိတက္ကေ။ တက္က ဝိတက္ကေ။ တက္ကေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏံ အဘိနိရောပေတီတိ တက္ကော။ ဝိတက္ကောတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ သင်္ကပ္ပန္တိ ပဘဝန္တျနေနာတိ သင်္ကပ္ပော၊ ဏော၊ ကပ္ပ ဝိတက္ကေ၊ ကပ္ပ သာမတ္ထိယေ ဝါ၊ ဘူဝါဒိ၊ သင်္ကပ္ပယန္တိ ပဘဝန္တျနေနာတိ ဝါ သင်္ကပ္ပော၊ ကပ္ပ ဝိတက္ကေ၊ စုရာဒိ။ အပ ပါပုဏနေ၊ အပ္ပေတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ပါပေတိ အာရမ္မဏန္တိ အပ္ပနာ၊ ယု၊ အာ။ ဦဟ ဝိတက္ကေ။ ဦဟန္တျနေနာတိ ဦဟော။ တက္ကဦဟသဒ္ဒါ စေတ္ထ အဇ္ဈာဟာရဝါစကာပိ ဘဝန္တိ၊ အဇ္ဈာဟာရံ နာမ ဦနပူရဏတ္ထမဓိကပ္ပဘေဒါဟရဏံ [မဓိကောပါဒါနံ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]။ ‘‘အဇ္ဈာဟာရော တက္က ဦဟာ’’တိ [အမရ ၅။၃] ဟိ အမရကောသေ ဝုတ္တံ။ ဒွယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယေ။ အယဣတိ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ အယတိ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ အာယု၊ ဏု၊ ဧတိ ဧတေနာတိ ဝါ အာယု၊ ဣ ဂတိမှိ၊ ဏု၊ ဣဿေ၊ ဧ အယ။ ဇီဝန္တိ အနေနာတိ ဇီဝိတံ၊ ဇီဝ ပါဏဓာရဏေ။

စတုက္ကံ သမာဓိမှိ။ နာနာလမ္ဗဏဝိသာရဏာဘာဝတော ဧကံ အဂ္ဂံ အာရမ္မဏမေတဿာတိ ဧကဂ္ဂံ၊ စိတ္တံ၊ ‘‘အဂ္ဂသဒ္ဒေါ စေတ္ထ အာလမ္ဗဏဝါစကော’’တိ ဟိ သဒ္ဓမ္မဋီကာယံ ဝုတ္တံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဧကဂ္ဂတာ၊ ဧကံ ဝါ အာရမ္မဏံ အဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကဂ္ဂံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဧကဂ္ဂတာ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ သမေတီတိ သမထော၊ ထော၊ သမု ဥပသမေ၊ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော’’တိ [ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၀] ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခိပနံ နာနာရမ္မဏပေရဏံ ဝိက္ခေပေါ၊ သော နတ္ထိ ဧတ္ထာတိ အဝိက္ခေပေါ။ ဧကာရမ္မဏေ သုဋ္ဌု အာဓာနံ ¶ သမာဓိ၊ သညာယမိ၊ နာနာလမ္ဗဏဝိက္ခေပဝသပ္ပဝတ္တံ အဓိသင်္ခါတံ စိတ္တဗျဓံ သမေတီတိ ဝါ သမာဓိ၊ နေရုတ္တော။

၁၅၆။ ပဇ္ဇေန ဝီရိယဿ နာမာနိ။ ဥ ဒုက္ခလာဘံ၊ ဥဒ္ဓံ ဝါ သဟတိ ခမတီတိ ဥဿာဟော၊ ဏော။ အာ ဘုသော ကာယံ၊ စိတ္တဉ္စ တာပေတီတိ အာတပ္ပော[အာတာပေါ (?) အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာ ၁၁၃၅ ဂါထာယံ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ တပ သန္တာပေ။ လီနံ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ဥက္ခိပတီတိ ပဂ္ဂဟော။ အတ္တနော နိဿယံ ပရမတ္ထံ ဂဏှာပေတီတိ ဝါ ပဂ္ဂဟော။ ‘‘ပသဒ္ဒေါ ပရမတ္ထေပီ’’တိ ဟိ ဧကက္ခရကောသေ ဝုတ္တံ။ ဝါယမန္တိ ယေနာတိ ဝါယာမော၊ ဝါယမ ဥဿာဟနေ၊ အထ ဝါ ဝယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ ဝယတိ သဗ္ဗကာလန္တိ ဝါယာမော၊ အမော၊ ဝါယော ဝိယ သဒါ အမတိ ဂစ္ဆတီတိ ဝါ ဝါယာမော။ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမတီတိ ပရက္ကမော၊ ပရံ ပစ္စနီကဘူတံ ကောသဇ္ဇံ အက္ကမတီတိ ဝါ ပရက္ကမော။ ပဒဟတိ ယေနာတိ ပဓာနံ၊ ယု။ ဒဟဿ ဓော၊ ဒဟ ဘသ္မီကရဏေ [ပပုဗ္ဗဓာဓာတုနာ သာဓေတဗ္ဗံ မညေ]။ ဝီရေ သာဓု၊ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မံ၊ ဝိဓိနာ ဝါ ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ၊ ဤရ ဂတိယံ၊ ဤဟတိ ဧတိ ဝါ ယာယ သုဘာသုဘဖလန္တိ ဤဟာ၊ ဤဟ စေဋ္ဌာယံ၊ ဣ ဝါ ဂတိမှိ၊ ပစ္ဆိမေ ဟပစ္စယော၊ ဥဒ္ဓံ ယန္တိ ယေနာတိ ဥယျာမော၊ အမော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ သုဘာသုဘဖလန္တိ ဓိတိ၊တိ၊ ဌာ ဂတိနိဝတ္တိယံ။

၁၅၇။ ပဇ္ဇေန ဝုတ္တပရိယာယဿ ဝီရိယဿ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဒဿေတိ။ တစာဒီနံ တိဏ္ဏံ အဝသိဿနံ အဝသေသတာ မံသလောဟိတေဟိ အဝဓိဘူတေဟိ၊ မံသလောဟိတာနံ ပန သုဿနံ သုက္ခတာ ¶ ။ ဧတာနိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနဝသပ္ပဝတ္တာနိ ဝီရိယဿ အင်္ဂါနိ ကာရဏာနိ ဟောန္တိ။ အင်္ဂ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။ အင်္ဂတိ သိဒ္ဓိံ ဂစ္ဆတိ ဝီရိယဖလမေတေဟီတိ အင်္ဂါနိ။ တစ ပါလနေ၊ ဏော၊ တစော။ နဟ ဗန္ဓနေ အာရု။ နှာရူတိပိ ပါဌော။ တတ္ထ နန္တဿ လောပေါ။ သိသ အသဗ္ဗပ္ပယောဂေ၊ ယု၊ ဒွိတ္တံ။ အသတိ ခေပေတိ အဒ္ဓါနန္တိ အဋ္ဌိ၊တိ၊ နပုံသကေ၊ နေရုတ္တော၊ အာ ဘုသော တိဋ္ဌတိ ဧတေနာတိ ဝါ အဋ္ဌိ၊ ဣ။ မန ဉာဏေ၊ သော၊ နဿ နိဂ္ဂဟီတံ၊ မံသံ။ ရုဟ ဇနနေ၊ ဣတော၊ လတ္တံ၊ လောဟိတံ။

၁၅၈။ အသာဈသာဓနေပိ ယဿာ ဝသေန ဥယျာမော၊ သာ အဓိမတ္တေဟာ အဓိကသတ္တိယုတ္တာ ဤဟာ ဥဿောဠှီ နာမ၊ ဥ ပဗလံ ဒုက္ကရကမ္မံ သဟတိ ယာယာတိ ဥဿောဠီ၊ သဟဿ သောဠှော၊ နဒါဒိ၊ ဥဿာဟာနံ ဦဟာတိ ဝါ ဥဿောဠီ၊ ယထာ ‘‘ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ၊ အာကာရဿော၊ ဟဿ ဠော၊ ဦလောပေါ၊ နဒါဒိ၊ ဝါယာမမတ္တေပိ။ ဒွယံ သတိယံ။ သရတိ၊ သရန္တိ ဝါ တာယ၊ သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ၊တိ၊ ပမာဒံ ဝါ သရတိ ဟိံသတီတိ သတိ။ အနု ပုနပ္ပုနံ သတိ အနုဿတိ၊ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝါ ဝိသေသော၊ ဒွေပိ ဣတ္ထိယံ။

ဒွယံ လဇ္ဇာယံ။ လဇိ ပီဠေ၊ ကာတန္တဓာတု။ လဇ္ဇ လဇ္ဇနေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနဓာတု၊ လဇ္ဇတိ ပါပါတိ လဇ္ဇာ၊ အ။ ဟိရီ လဇ္ဇိယံ၊ ဣ။ ဟိရိယတိ ပါပါတိ ဟိရီ။ သမာနာ တုလျတ္ထာ ဒွေ။ ဒွယံ ဩတ္တပ္ပေ။ ဩတ္တပ္ပတိ ဘာယတိ ပါပတောတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ တပ ဘယေ အဝပုဗ္ဗော။ ပါပတော ဘာယတိ သီလေနာတိ ပါပဘီရု၊ ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တံ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ တထာ။

၁၅၉။ ပဇ္ဇဒ္ဓေန ¶ ဥပေက္ခာယ ဝေဒနာယ နာမာနိ။ မဇ္ဈတ္တေ မဇ္ဈတ္တသဘာဝေ ပဝတ္တာ မဇ္ဈတ္တိကာ။ ဒွိန္နံ ဝေဒနာနံ သမီပေ ပဝတ္တာ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ၊ ဣက္ခ ဒဿနေ။ အဒုက္ခာ စ သာ အသုခါ စေတိ အဒုက္ခမသုခါ၊ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော။

ဒွယံ မနသိကာရေ။ ဘဝင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဿ စိတ္တဿ အာဘုဇနတော အာဝဋ္ဋာပနတော စိတ္တာဘောဂေါ။ ပါလနဇ္ဈောဟာရတ္ထော စေတ္ထ ဘုဇဓာတု အာဝဋ္ဋနတ္ထော အာပုဗ္ဗတ္တာ၊ ဣဒံ ပန ဝီထိဇဝနပဋိပါဒကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ စိတ္တဿာရမ္မဏေ အာဘုဇနံ ပဝတ္တနံ ဝါ စိတ္တာဘောဂေါ၊ ဣဒံ ပန အာရမ္မဏပဋိပါဒကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂမနတော ဝိသဒိသံ မနံ ကရောတီတိ မနက္ကာရော၊ ကရဏံ ဝါ ကာရော၊ မနသ္မိံ ကာရော မနက္ကာရော။ ဧတ္ထ စ ပဌမဝိကပ္ပေန ဒွေ ပဋိပါဒကာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆိမေန တု ဣတရော။

ဒွယံ အဓိမောက္ခေ။ မုစ မောစနေ၊ အဓိမုစ္စနံ ‘‘ဣဒမေဝါ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနကရဏံ အဓိမောက္ခော။ နိစ္ဆယနံ နိဏ္ဏယနံ နိစ္ဆယော၊ စယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ စဿ ဒွိတ္တံ၊ ဆတ္တံ၊ နိ ဘုသံ ဆေဒနံ ဝါ နိစ္ဆယော၊ ဆိဒိ ဒွိဓာကရဏေ၊ ဣဿတ္တံ၊ ဒဿ ယော၊ အသရူပဒွိတ္တံ။

၁၆၀။ ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဒယာယံ။ ဒယ ဒါနဂတိဟိံသာရက္ခဏေသု။ ဒယတိ ပရဒုက္ခံ၊ အတ္တသုခဉ္စ ဟိံသတီတိ ဒယာ၊ အ။ ကပိ ¶ စလနေ၊ အနု ပုနပ္ပုနံ ကမ္ပေတိ အတ္တာဓာရဿ စိတ္တန္တိ အနုကမ္ပာ။ ကံ သုခံ ရုန္ဓတီတိ ကရုဏာ၊ ရုဓိ အာဝရဏေ၊ ဓဿ ဏော၊ အထ ဝါ ကရောန္တိ အတ္တာနမဓီနမေတာယာတိ ကရုဏာ၊ ယု၊ အာ၊ ကရုဏာ၊ သာ ဧဝ ကာရုညံ။ အနုဒ္ဒယာတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဝိရတိယံ။ ရမု ဥပရမေ ဝိပုဗ္ဗော၊ ဝိရမဏံ ဝေရမဏီ၊ ယု၊ နဒါဒိ၊ ဝေရံ မဏတိ ဝိနာသေတီတိ ဝါ ဝေရမဏီ။ ဝိရမဏံ ဝိရတိ၊တိ။ ဒူရတော ဝိရမဏံ အာရတိ။

၁၆၁။ စတုက္ကံ ခန္တိယံ။ တိတိက္ခနံ ခမနံ တိတိက္ခာ၊ တိဇ ခန္တိယံ၊ ခေါ၊ ဒွိတ္တံ၊ ကတ္တာဒိ၊ အာ။ ခမနံ သဟနံ ခန္တိ၊တိ။ ခမတေ ခမနံ၊ ခမာ စ၊ ခမု သဟနေ။ ဒွယံ မေတ္တိယံ။ မိဒ သ္နေဟေ၊ မိဇ္ဇတိ သိနေဟတီတိ မေတ္တာ၊ တ၊ အာ။ မေတ္တိ၊တိ။ အထ ဝါ မိတ္တေ ဘဝါ မေတ္တာ၊ မေတ္တိ စ။

ပဇ္ဇဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိယံ။ ဒဿီယတေ ဒဿနံ၊ ဒိသ ပေက္ခနေ၊ ယု။ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိ။ လဘ လာဘေ၊တိ၊ လဒ္ဓိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယမေဝ။ သေသာ တု ဥဘယတြ။ ဌိတပက္ခော သိဒ္ဓန္တော[ဌိတော ပက္ခော သိဒ္ဓန္တော၊ ပုဗ္ဗပက္ခံ နိရသျ သိဒ္ဓပက္ခဋ္ဌာပနေ ဣတိ ဘာဝေါ (စိန္တာမဏိဋီကာ)]၊ သိဒ္ဓါ အန္တော အနေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သမန္တတော အယနံ ဂတိ သမယော။

၁၆၂။ ဒေါဟဠန္တံ တဏှာယံ။ တသ ပိပါသာယံ၊ ယာယ တသန္တိ၊ သာ တဏှာ၊ ဏှော။ ဣဏမှိ တသိဏာ။ ဧဇ ကမ္ပနေ၊ ဧဇာ ¶ ။ သံသာရတော နိဿရိတုမပ္ပဒါနဝသေန ဇာလသဒိသတ္တာ ဇာလိနီ၊ ဥပမာနေ ဣနီ။ ဝိသ ပဝေသနေ၊ သဗ္ဗတြ ဝိသတာ ပတ္ထတာတိ ဝိသတ္တိကာ၊ သကတ္ထေ ဏိကော။ ဆန္ဒ ဣစ္ဆာယံ၊ ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ ကတ္တုကမျတာပိ။ တေသု တေသွာရမ္မဏေသု အာကုလီဘူတတ္တာ ဇဋာ ဝိယာတိ ဇဋာ။ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊တိ၊ နိကန္တိ။ ဣသု ဣစ္ဆာယံ၊ အ၊ ဣဿ အာ၊ အာသာ။ သိဝု တန္တသန္တာနေ၊ ဘဝါဒီဟိ ဘဝါဒယော သိဗ္ဗတီတိ သိဗ္ဗိနီ၊ အ၊ ဣနီ။ သတ္တေ ဘဝံ နေတီတိ ဘဝနေတ္တိ၊တိ။

၁၆၃။ ဈေစိန္တာယံ၊ အာရမ္မဏာဘိမုခံ ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ၊ အာ။ ဝန သမ္ဘတ္တိယံ၊ ဝနတိ ယေန သော ဝနထော၊ ထော။ ဝါ ဂတိယံ၊ ဝါတိ အာရမ္မဏန္တိ ဝါနံ၊ ယု။ လုဘ ဣစ္ဆာယံ၊ လုဗ္ဘနံ လောဘော၊ ဏော။ ရန္ဇ ရာဂေ၊ ရဇ္ဇနံ၊ ရဇ္ဇန္တိ ဝါ ယေန သော ရာဂေါ၊ ဏော။ လယ ဂတိယံ၊ အာ ပုနပ္ပုနံ လယတျာရမ္မဏေသူတိ အာလယော၊ ပုနပ္ပုနံ လယတိ သံသိလေသတိ ယေနာတိ ဝါ အာလယော။ ‘‘လယော ဝိနာသေ သံသိလေသေ၊ သာမျေ တောရိယတ္တိကဿ စေ’’တိ နာနတ္ထသင်္ဂဟေ။ ပိဟ ဣစ္ဆာယံ၊ စုရာဒိ၊ အ၊ ပိဟယတိ ယာယာတိ ပိဟာ။ စိတ္တဿ နာနာရမ္မဏေသု ဝိဗ္ဘမကရဏတော မနသော ရထော ဣဝ မနောရထော၊ မနော ဧဝ ရထော ဝိယာတိ ဝါ မနောရထော။ ဣသု ဣစ္ဆာယံ၊ အ၊ သဿ စ္ဆာဒေသော။ လသ ကန္တိယံ၊ အဘိမုခံ ကတွာ လသတိ ယေနာတိ အဘိလာသော၊ ဏော။ ကမု ဣစ္ဆာယံ၊ ဏော၊ ကာမော ¶ ။ ဒုဟ ပပူရဏေ၊ ဒုဟနံ ဒေါဟော၊ တံ လာတီတိ ဒေါဟဠော၊ ဒုဋ္ဌံ ဟဒယမေတေနာတိ ဝါ ဒေါဟဠော၊ ဟဒယဿ ဟဠော၊ ဟလ ကမ္ပနေ ဒွိသဒ္ဒူပပဒေါ၊ ဒွီဟိ ဟလတိ ကမ္ပတီတိ ဝါ ဒေါဟဠော၊ အ၊ ဒွိဿ ဒေါ၊ လဿ ဠော။ ဒွေ ဟဒယာ အဿ ပရမတ္ထဿာတိ ဝါ ဒေါဟဠော။ အ၊ ဒွိဿ ဒေါ၊ ဟဒယဿ ဟဠော၊ ဒဿ ဠော ဝါ၊ ယလောပေါ၊ ဣစ္ဆာဝိသေသတ္တေပိ ဒေါဟဠဿ သာမညဝတ္တိစ္ဆာယ နိဒ္ဒေသော။

အတဏှာသဘာဝမ္ပိ ရုစိံ အာလမ္ဗဏိစ္ဆာသဘာဝသာမညေန ဣဓေဝ ဝတ္တုမာဟ ‘‘အာကင်္ခါတု’’ဣစ္စာဒိ။ ကင်္ခ ဣစ္ဆာယံ၊ အ။ ရုစ ရောစနေ၊ ရောစနံ ကတ္တုကာမတာ၊ ဣ၊ ရုစ ဒိတ္တိယံ ဝါ၊ ရုစိ။ ကတ္တုကာမတေဝ။ သာ ရုစိ အဓိကာ လာလသာ နာမ၊ လသ ကန္တိယံ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ အတိသယံ ဝါ လသတီတိ လာလသာ၊ ဒွိတ္တံ၊ အဿာ။ ‘‘ယာစနာယံ မဟိစ္ဆာယံ [တဏှာတိရေကေ ယာစနာယံ (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၂၈)]၊ ဥဿုက္ကေ လာလသာ ဒွိသူ’’တိ ရုဒ္ဒေါ။

၁၆၄။ တိကံ ဝိရောဓေ။ ပါယေန ဝီရေသု ဘဝံ ဝေရံ၊ ပဋိဃပါပေသုပိ။ ရုဓ ပဋိဃာတေ၊ ဝိရုဇ္ဈနံ ဝိရောဓော။ ဒိသ အပ္ပီတိယံ၊ ဝိဒ္ဒေသနံ ဝိဒ္ဒေသော။

ရောသန္တံ ကောဓေ။ ဒုသ အပ္ပီတိယံ၊ ဒုဿနံ ဒေါသော။ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဃံ၊ ဟန ဟိံသာယံ၊ ပဋိဃသဒ္ဒေါယံ ပုလ္လိင်္ဂေ ဝါ ဘဝတိ။ ကုဓ ကောပေ၊ ကုဇ္ဈနံ ကောဓော။ အာဂန္တွာ ဟညတီတိ အာဃာတော။ ကုပ ကောပေ၊ ကုပ္ပတီတိ ကောပေါ၊ ကောပယတိ ဝါ စိတ္တန္တိ ကောပေါ။ ရုသ ရောသနေ၊ ရုသနံ ဒုဿနံ ရောသော။

ဒွယံ ¶ ပရာနတ္ထစိန္တနေ။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဗျာပါဒေါ၊ ပဋိဃေပိ။ ပဒ ဂတိမှိ။ ပရသမ္ပတ္တီသု နာဘိရမတီတိ အနဘိရတိ၊ ရမု ရမဏေ၊တိ။

၁၆၅။ ဒွယံ ဥပနာဟေ။ နဟ ဗန္ဓနေ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ နယှတိ စိတ္တန္တိ ဥပနာဟော။ ဗဇ္ဈတိ ဝေရမနေနာတိ ဗဒ္ဓဝေရံ။ ဒွယံ သောကေ။ သုစ သောကေ၊ ဏော၊ သုစနံ သောကော။ သုစတေ သောစနံ။

တိကံ ရုဒိတေ။ ရုဒိ အဿုဝိမောစနေ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ တော။ ကဒိ အဝှာနေ၊ ရောဒနေ စ၊ တပစ္စယဿ အဏ္ဏာဒေသေ ရုဏ္ဏံ။ ဒွယံ ပရိဒေဝနေ။ ဒေဝနံ သောကေန ဝိလာပေါ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ သမန္တတော ဝါ ဒေဝေါ ပရိဒေဝေါ၊ ပရိဒ္ဒဝေါ စ။

၁၆၆။ တိကံ ဘယေ စိတ္တုတြာသသင်္ခါတေ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ ဘီ ဘယေ၊ ဘာယနံ ဘီတိ၊တိ။ ဘယံ၊ ဏော။ တသ ဥဗ္ဗေဇေ၊ ဥတ္တသတေ ဥတ္တာသော၊ ဏော။ ဒွယံ မဟတိ ဘယေ။ ဘီရုနော ဣဒံ ဘေရဝံ၊ ဏော။ မဟန္တဉ္စ တံ ဘယဇနကတ္တာ ဘယဉ္စာတိ မဟဗ္ဘယံ။ မဟာဘယန္တိပိ ပါဌော။

၁၆၇။ ပဇ္ဇံ ဘာယိတဗ္ဗသာမညေ။ ဘေရဝသဒ္ဒေါယံ သာမညဝါစကောပိ အတ္ထီတိ ဣဓ နိဒ္ဒေသော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘိံသနံ၊ သော၊ ယု၊ ဗိန္ဒာဂမော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘီမံ၊ မော။ ဒရ ဝိဒါရဏေ၊ ဒရီယတီတိ ဒါရုဏံ၊ ဥဏော။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ¶ ဘယာနကံ၊ ဏွု၊ အနကာဒေသော။ ဃုရ ဘီမေ၊ ဃုရတိ ဘိံသတီတိ ဃောရံ၊ ဏော။ ပဋိဝတ္တတိ ဘယံ စိတ္တုတြာသော ယသ္မာတိ ပဋိဘယံ။ ဘာယတိ ယသ္မာတိ ဘေသ္မံ၊ သ္မပစ္စယော။ ဘယံ ကရောတီတိ ဘယင်္ကရံ၊ အလုတ္တသမာသောယံ။ ဣမေ နဝ ဘေရဝါဒယော ဘယဘေရဝါဒိဟေတုမှိ ဒဗ္ဗေ ဝိသေသနဘာဝေန ဝတ္တန္တေ၊ တဒါ တီသု လိင်္ဂေသု၊ သာမညေန တု နပုံသကေ။

၁၆၈။ ဒွယံ ပရာဘျုဒယာသဟနေ။ ဣဿ ဣဿတ္ထေ၊ ဣဿ ဣဿာယန္တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော၊ ဣဿတိ သန္တေသုပိ ဂုဏေသု ဝစသာ၊ မနသာ ဝါ ဒေါသာရောပနံ ကရောတီတိ ဣဿာ၊ အ။ ဥဿုယ[ဥသူယ (?)] ဒေါသာဝိကရဏေ။ တိကံ မစ္ဆေရေ။ မသု အာမသနေ၊ စ္ဆေရစ္ဆရပစ္စယာ၊ မစ္ဆရမေဝ မစ္ဆရိယံ၊ သကတ္ထေ ဣယော၊ အထ ဝါ မသုဣစ္စေတဿ ပါဋိပဒိကဿ သုဿ ဏမှိ စ္ဆေရစ္ဆရာ၊ မသု မစ္ဆေရေတိပိ ဓာတု။

တိကံ အညာဏေ။ မူဟ ဝေစိတ္တေ၊ မုယှန္တိ တေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သယံ ဝါ မုယှတိ၊ မုယှနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ မောဟော။ ဝိဒ ဉာဏေ၊ န ဝိဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ န ဝိဇာနာတီတိ အညာဏံ။ တိကံ မာနေ။ ဘူတေနာဘူတေန ဝါ ပရတော ဥက္ကံသကပ္ပနေန စေတသော ဥန္နတိ မာနော၊ ယထာ ‘‘သူရော အတ္ထဝါဟ’မသ္မိ သီလဝါ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော’’တိ [အဝေဟိ ဘလဝါ အသ္မိ၊ သီလဝါ ဗုဒ္ဓိသံယုတော (စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၂၂)]။ မာန ပူဇာယံ၊ စုရာဒိ၊ အ။ ဓာရဏတ္ထော ဓာဓာတု၊ ကရောတျတ္ထေ ဝိပုဗ္ဗော၊ သေယျာဒိဘာဝေ အတ္တာနံ ဝိဒဓာတိ ယာယ သာ ဝိဓာ၊ တီသု။ ဥဒ္ဓံ နမတိ ယာယ သာ ဥန္နတိ၊ ဣတ္ထိယန္တိ။

၁၆၉။ ဒွယံ ¶ ဥဒ္ဓစ္စေ။ ဟန ဂတိယံ၊ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ ဟနတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓတော၊ တော၊ ဟနဿ ဓော၊ အသရူပဒွိတ္တံ၊ စိတ္တံ၊ ဥဒ္ဓတဿ ဘာဝေါ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဓာဝ ဂတိယံ၊ ဥဒ္ဓံ ဓာဝတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဥဒ္ဓဝံ၊ အ၊ ရဿော။

တာပါဒိပဉ္စကံ ကုက္ကုစ္စေ။ တပ၊ ဓုပ သန္တာပေ၊ တပတိ စိတ္တမေတေနာတိ တာပေါ၊ ဏော။ ကုစ္ဆိတံ ကရောတီတိ ကုက္ကုတံ၊ စိတ္တံ၊ တံသမင်္ဂီ ဝါ၊ တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ။ ပစ္ဆာ တပတိ ဧတေနာတိ ပစ္ဆာတာပေါ။ အနု ပစ္ဆာ တပတိ ယေန သော အနုတာပေါ။ သရ ဂတိယံ၊ ဝိရူပေန ပတိ ပုနပ္ပုနံ သရတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဝိပ္ပဋိသာရော၊ တဿ ဋော။

၁၇၀။ ပဇ္ဇံ ဝိစိကိစ္ဆာယံ။ လိခ လေခနေ၊ မနံ ဝိလေခတိ ဒွိဓာကရဏဝသေနာတိ မနောဝိလေခေါ။ ဒိဟ ဥပစယေ။ ဣဓ ပန သံပုဗ္ဗတ္တာ သံသယေ၊ ကရဏေ ဏော။ သီ သယေ၊ ဣဓ သံပုဗ္ဗတ္တာ ကင်္ခါယံ၊ သဗ္ဗတြေဝံ။ ‘‘ကထမိဒ’’မိတိ ကထယတိ ယာယ သာ ကထံကထာ။ ကိတ ရောဂါပနယနေ၊ ဆပစ္စယော၊ ဒွိတ္တာဒိ၊ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာ ဉာဏပ္ပဋိကာရော ဧတာယာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ ဣလ ဂတိကမ္ပနေသု၊ ဒွိဓာ ဣလတိ စိတ္တမေတေနာတိ ဒွေဠှကံ၊ ဟပစ္စယော၊ သကတ္ထေ ကော စ။ ကင်္ခ ဝိစိကိစ္ဆာယံ၊ အ၊ ဣတ္ထိယံ။ သင်္က သင်္ကာယံ။ ဝိဝိဓေနာကာရေန မညတိ ယသ္မာ၊ သာ ဝိမတိ။ မန ဉာဏေ၊ ဣတ္ထိယန္တိ။

၁၇၁။ တိကံ ¶ နီစပကတိဒေါသသမ္ဘူတရူပိဿရိယာဒိနိမိတ္တိကေ မဒေ၊ ယသ္မိံ သတိ ဥတ္တရဒါနသာဒရောလောကနာဒိဝိမုခေါ ပုရိသော ဇာယတေ။ မဒေါပျတြ ‘‘ကတ္ထူရီဂဗ္ဗရေတေသု၊ မဒေါဟဿေဘဒါနေသူ’’တိ [ကတ္တရိ ဂဗ္ဘရေတေသု၊ မဒေါ ပုရိသမာနေသူတိ (နိဿယ)]ရဘသော။ ဂဗ္ဗ မာနေ၊ စုရာဒိ၊ အ၊ အထ ဝါ ဂရ သေစနေ၊ ဗော။ မာန ပူဇာယံ၊ ဝိသေသတော မာနေတီတိ အဘိမာနော။ အဟံကာရေ အဟံသဒ္ဒေါ နိပါတော၊ အမှသဒ္ဒေါပျတြ၊ ‘‘အဟ’’မိတိ အတ္တာနံ ကရောတိ ယေနာတိ အဟံကာရော။ ဒွယံ စိန္တာယံ။ စိန္တ စိန္တာယံ၊ အ။ ဈေ စိန္တာယံ၊ ဈာယတေ ဈာနံ၊ ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနံ၊ အ။ ဝိတက္ကစိန္တာနံ ကော ဘေဒေါ? ဝိတက္ကော တာဝ ဝါစာယ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တော၊ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ [သံ။ နိ။ ၄။၃၄၈] ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣတရာ ပန တဿာ အပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဝတ္တာပီတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ ဝိတက္ကော ပကိဏ္ဏကပရိယာပန္နော ဧကော စေတသိကဓမ္မော၊ ဣတရာ ပန သဗ္ဗသာဓာရဏပရိယာပန္နော မနသိကာရနာမကော ဧကော စေတသိကဓမ္မောတိ အယမေတာသံ ဝိသေသော။

ဒွယံ နိစ္ဆယေ။ နယ ဂမနတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု၊ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆိနန္တော နယတီတိ နိဏ္ဏယော၊ နဿ ဏတ္တံ။ အထ အဓိမောက္ခနိဏ္ဏယာနံ ကော ဘေဒေါ? အဓိမောက္ခော အာရမ္မဏံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဏ္ဏယော ဝိနိစ္ဆယမတ္တမေဝါတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ အထ ဝါ အဓိမောက္ခော ပသာဒေပိ သမ္ဘဝတိ၊ ဣတရော ပန န တထာတိ အယံပျေတေသံ ဘေဒေါ ¶ ။ တတြ နိစ္ဆယသဒ္ဒေါ ဣဓာပိ ပဝတ္တတီတိ ဒွီသုပိ ဝုတ္တော။

ပါဒေန အဘျုပဂမဿ နာမာနိ။ ပတိပုဗ္ဗော ဇာနာတိ အဘျုပဂမေ၊ ဣတ္ထိယံ အ၊ ပဋိညာ။ တထာ သုဏောတိ စ၊ အ၊ ပဋိဿဝေါ၊ ဒွီသုပိ ဘာဝသာဓနံ။ သံဝိဒါ’ဂူ၊ ပဋိညာနံ၊ နိယမော၊ အဿဝေါ၊ သံသဝေါ၊ အင်္ဂီကာရော၊ အဘျုပဂမော၊ သမာဓိဣစ္စာဒီနိပိ အဘျုပဂမဿ နာမာနိ [အမရ ၅။၅]။

၁၇၂။ ဆဟိ ပဒေဟိ အနာဒရဿ နာမာနိ။ မာန ပူဇာယံ၊ စုရာဒိ၊ မန ဉာဏေ ဝါ၊ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဇာနနံ အဝမာနံ၊ ဘာဝေ ယု။ ယော ယေနာနာဒရိတော၊ သ တတော အဝဿမေဝ ကာယဝစီမနာနံ အညတရေနာဝဓီယတေတိ အနာဒရေပိ ဗျဝဓာနာဘိစာရတော တိရသဒ္ဒေါ အန္တရဓာနေ ဝတ္တမာနော သမ္ဗဇ္ဈတေတိ တိရောဓာနကရဏံ တိရက္ကာရော။ ပရိ ပရာပုဗ္ဗော ဘူဓာတု အဝညာဏေ၊ အဝပုဗ္ဗော ဇာနာတိ စ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ ဏော၊ အ စ။ ဒရ အာဒရေ၊ အာဒရော သက္ကာရော၊ တဗ္ဗိပရီတော အနာဒရော။ ပရာဘဝနံ ပရာဘဝေါ။ အဝဇာနနံ အဝညာ။

ဒွယံ ဥမ္မာဒေ။ စိတ္တဿ ဝိဗ္ဘမော ဘန္တိ ဥမ္မာဒေါ။ မဒ ဥမ္မာဒေ၊ ဥဂ္ဂတေဟိ၊ ဥမ္မဂ္ဂသဏ္ဌိတေဟိ ဝါ ဒေါသေဟိ မဒနံ ဥမ္မာဒေါ။

၁၇၃။ သ္နေဟန္တံ ¶ သ္နေဟေ။ ပိယဿ ဘာဝေါ ပေမံ၊ ဣမော၊ ပိယဿ ပတ္တံ၊ ပီနယတီတိ ဝါပီ၊ ပိနော ဘာဝေါ ပေမံ၊ ဣမော။ သိနိဟ၊ သ္နိဟ ပီတိယံ၊ ဘာဝေ ဏော။ ဒွယံ မုစ္ဆာယံ။ ပီဠ ဝိဗာဓာယံ၊ စိတ္တဿ ပီဠာ စိတ္တပီဠာ၊ ဝိဂတာ နီလာဒိသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ ဧတသ္မာတိ ဝိသညီ၊ တဿ ဘာဝေါ ဝိသညိတာ။

ဒွယံ ပမာဒေ။ ယေန သက္ကော သမာနော သယံ ကတ္တဗ္ဗံ န ကရောတိ၊ သော ပမာဒေါ၊ မဒ ပမာဒေ ပပုဗ္ဗော၊ ပမဇ္ဇနံ ပမာဒေါ၊ ဏော။ သဇ ဝိသဇ္ဇနာလိင်္ဂနနိမ္မာနေသု။ သတိယာ ဝိသဇ္ဇနံ သတိဝေါသဂ္ဂေါ၊ ဣဿ ဩ။ အပုဗ္ဗဝတ္ထုပရိက္ခာတိသယေ ကောတူဟလာဒိဒွယံ။ တုဇ ဟိံသာယံ၊ ကုံ ပါပံ တောဇတီတိ ကောတူဟလံ၊ အလော၊ ဝဏ္ဏဝိကာရော စ။ တုလ နိက္ကသေ၊ ကုံ ပါပံ တုလယတီတိ ကုတူဟလံ၊ အ၊ ဟကာရဝဏ္ဏာဂမော။ ကောတုကံ၊ ကုတုကဉ္စ ဧတေသံ ပရိယာယာနိ။

၁၇၄။ ဝိလာသာဒယော ကြိယာ စေဋ္ဌာ၊ ကိံဝိသိဋ္ဌာ? သာ ကြိယာ နာရိသိင်္ဂါရဘာဝဇာ ဣတ္ထီနံ ရတိဘာဝဇာ၊ ယာ ဟာဝသဒ္ဒေနောစ္စန္တေ။ ဟုယန္တေ ရာဂိနော အတြာတိ ဟာဝေါ၊ ဟု ဟဝနေ၊ ဏော။ အာဒိနာ ဝိစ္ဆိတ္တိပဘုတီနံ ဂဟဏံ၊ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ နာဋကရတနကောသေ –

‘‘လီလာ ¶ ဝိလာသော ဝိစ္ဆိတ္တိ၊ ဝိဗ္ဘမော ကိလကိဉ္စိတံ၊

မောဋ္ဋာယိတံ ကုဋ္ဋမိတံ၊ ဝိဗ္ဗောကော လလိတံ တထာ။

ဝိကတဉ္စေတိ ဝိညေယျာ၊ ဒသ ထီနံ [ထီနံ စေဋ္ဌာ (က။)] သဘာဝဇာ၊

ဟာဝေါ စ ဟေလာ ဝိက္ခေပ-သမ္မူဠှမဒကပဏျ’’န္တိ။

တတြ ပိယသမီပဂမနေ ယော ဌာနာသနဂမနဝိလောကိတေသု ဝိကာရော၊ အကသ္မာ စ ကောဓမိဟိတစမက္ကာရမုခဝိကူဏနံ၊ သော ဝိလာသော၊ ဝိပုဗ္ဗာ လသဓာတုမှာ ဏော။ သုကုမာရဝိဓာနေန ဘမုကနေတ္တာဒိကြိယာသစိဝကရစရဏင်္ဂဝိနျာသော လလိတံ၊ လလ ဝိလာသေ၊ တော။ အလဒ္ဓပိယသမာဂမေန ကုစိတ္တဝိနောဒနတ္ထံ ပိယဿ ယာ ဝေသဂတိဒိဋ္ဌိဟသိတဘဏိတေဟာနုကတိ ကရီယတေ၊ သာ လီလာ၊ လလ ဝိလာသေ၊ လလ ဥပသေဝါယန္တိ ဝါ ဓာတွတ္ထော၊ အ။ သုရတေ ပဝဍ္ဎေစ္ဆာ ဟေဠာ၊ ဟေလာ ဝါ၊ ဟိလ ဟာဝကရဏေ၊ အ။ မဒရာဂဟဿဇနိတော ဝိပရိယာသော ဝိဗ္ဘမော။ အာဘရဏဝိလေပနာဒီနံ ကုတောစိ ပိယာပရာဓတော ဣဿာယာနာဒရေန စတ္တာနံ သခီနံ ပယတနေန ဝါရဏံ ဝိစ္ဆိတ္တိ၊ ဆိဒိ ဒွေဓာကရဏေ၊တိ။ ပိယေန ဒတ္တံ ပီတိနိဗန္ဓနံ သွပ္ပမပိ ဘူသနံ ဝိစ္ဆိတ္တီတျညေ။ ကိလကိဉ္စိတာဒယော နာဋကသတ္ထာနုသာရတော [ဗျာချာသုဓာဋီကာဋီပ္ပဏေ] ဉေယျာ။

၁၇၅။ တိကံ ဟသိတေ။ ဟသ ဟသနေ၊ သဗ္ဗတြ ဘာဝသာဓနံ။ သော ဟာသော မန္ဒော သမာနော မိဟိတံ၊ သိတဉ္စုစ္စတေ။ မိဟ ဤသံဟသနေ။ မန္ဒဿိတံ မှိတန္တိပိ ပါဌော၊ မှိ ¶ ဤသံဟသနေတိပိ ဓာတု၊ မှိဿ၊ မိဟိဿ ဝါ သျာဒေသော၊ သိတံ။ သဗ္ဗတြ ဘာဝေ တော။

ဤသံဖုလ္လိတဒန္တေဟိ၊ ကဋာက္ခေဟိ သောဋ္ဌဝေဟိ စ၊

အလက္ခိတဒွိဇဒွါရံ၊ သိတမိစ္ဆန္တိ သူရယော [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃၄]။

ဒွယံ မဟာဟသိတေ။ အဋ ဂတိယံ၊ ဒူရဂါမိဟာသော အဋဟာသော၊ အတိက္ကန္တော ဝါ ဟာသော အဋဟာသော၊ တဿ ဋော၊ ဣကာရဿတ္တဉ္စ။ သိတာတိဟသိတာနံ အန္တရာဠိကံ ဝိဟသိတံ။

အာကုဉ္စိတကပေါလ’က္ခံ၊ သဿနံ နိဿနံ တထာ၊

ပတ္ထာဝေါတ္ထံ သာနုရာဂံ၊ အာဟု ဝိဟသိတံ ဗုဓာ [စိန္တာမဏိဋီကာ ၇။၃၅]။

ဒွယံ လောမုဂ္ဂမေ။ ရောမာနံ အဉ္စနံ ရောမဉ္စော၊ အဉ္စ ဂမနေ၊ ဏော။ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ လောမဟံသနော။

၁၇၆။ ပရိဟာသာဒိဆက္ကံ ဝလ္လဘာဒီနံ ပရိဟာသေ။ ပရိဟသန္တျတြာတိ ပရိဟာသော၊ ဏော၊ ပရိဘဝိတုကာမေန ဟာသောတိ ဝါ ပရိဟာသော။ ဒု ပရိဟာသေ၊ ဒု အနာဒရေတိ ဝါ ဓာတု၊ အ၊ ဒဝ ဒါဟေတိ ဝါ ဓာတု။ ခိဍ ကီဠာယံ၊ ခိဍ္ဍာ၊ ခိဒ္ဒါတိပိ ပါဌော၊ အထ ဝါ ခံ တုစ္ဆံ ဣဍ္ဍာ ဝါစာ၊ သာ ဧတ္ထာတိ ခိဍ္ဍာ။ ကီဠ ပီတိယကီဠနေသု၊ ကီဠ ဝိဟာရေတိ ဝါ၊ ကီဠနံ ကေဠိ ကီဠာ စ ကီဠိတဉ္စ။ ပရိဟာသာဒိဆက္ကေသုပိ အဓိကရဏသာဓနမ္ပိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။

တိကံ ¶ နိဒ္ဒါယံ။ နိပုဗ္ဗော ဒါ သုပနေ၊ အ။ သုပ သယေ၊ ဣနော၊ သုပိနံ။ အ၊ သောပ္ပံ။ အစ္စန္တပရိဿမာဒိကာရဏာ သဗ္ဗင်္ဂနိမီလနံ မိဒ္ဓံ။ မုစ္ဆာပါယံ မိဒ္ဓံ။ မိဒ ကာရိယက္ခမနေ၊ တော။ မေဓယတိ ဝါ မိဒ္ဓံ၊ အကမ္မညဘာဝေန ဝိဟိံ သတီတျတ္ထော၊ ကမ္ပနတ္ထော စလဓာတု မုစ္ဆာပါယေ ပပုဗ္ဗော။ အက္ခိဒလာနံ ပစလဘာဝေန အယတိ ပဝတ္တတီတိ ပစလာယိကာ၊ ဏွု၊ အဿိတ္တံ။

၁၇၇-၁၇၈။ ကေတဝန္တံ ကူဋေ။ ကရဏံ ကတိ၊ နိန္ဒိတာ ကတိ နိကတိ။ အဋ ဂမနေ၊ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန အဋတီတိ ကူဋံ။ ကုဋ ဆေဒနေတိ ဝါ ဓာတု [သဒ္ဒနီတိဓာတုမာလာယံ ပန ‘‘ကူဋ အပ္ပသာဒေ’’တိ ဓာတုနာ သာဓိတံ]။ ရဘိ ဗျာဇေ၊ ဗျာဇော နာမ ကေတဝံ။ သဌ ကေတဝေ၊ သဌံ၊ သဌယတိ န သမ္မာ ဘာသတိ ယေနာတိ ဝါ သဌံ။ ကိတဝဿ ဓမ္မော ကေတဝံ၊ ကိတဝေါ နာမ ဇူတကာရော၊ စောရော ဝါ၊ ကိတ နိဝါသေ၊ အဝေါ။ ကပဋော၊ ဗျာဇော၊ ဥပဓိ၊ ကုသတိ ဣစ္စာဒီနိပိ ကေတဝဿ နာမာနိ။

သတ္တကံ သဘာဝေ။ ဘဝနံ ဘာဝေါ၊ သဿ အတ္တနော၊ သန္တော ဝါ သံဝိဇ္ဇမာနော ဘာဝေါ သဘာဝေါ။ သဇ ဝိသဇ္ဇနာလိင်္ဂနနိမ္မာနေသု၊ နတ္ထိ ဝိသဇ္ဇနမေတဿာတိ နိဿဂ္ဂေါ။ ရူပ ပကာသနေ၊ သံဝိဇ္ဇမာနံ ရူပံ သရူပံ။ ကရဏံ ဘဝနံ ကတိ၊ ပဌမံ ကတိ ပကတိ။ ယထာ ပဌမကာလေ သမ္ဘူတာ၊ တထေဝ သဗ္ဗဒါပီတျတ္ထော။ သီလ သမာဓိမှိ၊ သမာဓိ နိယမော။ လက္ခ ဒဿနင်္ကေသု၊ တထေဝ လက္ခိတဗ္ဗန္တိ လက္ခဏံ၊ ယု။ တထေဝ ဘဝတီတိ ဘာဝေါ။

ဒွယံ ¶ ဥဿဝေ။ ဥသ ဒါဟေ။ ကံ ဥသဝန္တိ ဥဂ္ဂိရယန္တျတြာတိ ဥဿဝေါ၊ နာနာသမိဒ္ဓီဟိ သဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဥဿဝေါ။ ဆိ ဆေဒနေ၊ ဆိန္ဒတိ သောကမေတ္ထာတိ ဆဏော။ ယု။ ဣဿ လောပေါ။ သောကံ၊ ပါပဉ္စ ဆိန္ဒန္တာ အဏန္တိ သဒ္ဒါယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဆဏော။ ဆိ ဆေဒနေ။ အဏ သဒ္ဒတ္ထော ဒဏ္ဍကော ဓာတု။

၁၇၉။ ယထာ သသ္နေဟံ ပကတိတိလတေလာဒိသ္နေဟသဟိတံ ဒီပကံ ပဇ္ဇောတံ ဓာရေန္တော ဇန္တု နရော အတျန္ဓကာရဂဗ္ဘာဒီသွပိ ဌိတာနိ ခုဒ္ဒကာနျတ္ထဇာတာနိ အတိသုခုမာနိပိ နာနာဒဗ္ဗသမူဟာနိ သုခံဝ သမ္ပဿတိ၊ တထာ သသ္နေဟံ ဗုဒ္ဓပရိယာယာဒိအနေကပရိယာယသ္နေဟသဟိတံ ဣမံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကံ ဂန္ထံ ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိနာ ဓာရေန္တော ဇန္တု သောတုဇနော ခုဒ္ဒကာနိ အတ္ထဇာတာနိ နာနာသတ္ထေသု အာဂတာနိ အတိဂမ္ဘီရာနိ အတ္ထဇာတာနိ သုခံ သမ္ပဿတီတိ ယောဇနာ။

ဣတိ သကလဗျာကရဏမဟာဝနာသင်္ဂဉာဏစာရိနာ ကဝိကုဉ္ဇရကေသရိနာ သိရိမဟာစတုရင်္ဂဗလေန မဟာမစ္စေန ဝိရစိတာယံ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဝဏ္ဏနာယံ သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

သဂ္ဂကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။