အည > ဗျာကရဏ ဂန္ထ-သင်္ဂဟော > သုဗောဓာလင်္ကာရဋီကာ

၁။ အထာယံ ¶ ဂန္ထကာရော ဂန္ထာရမ္ဘေ ပုဗ္ဗပယောဂါနုဗန္ဓသဘာဝသိဒ္ဓိကဝိဂုဏောပေတာနံ ယတိပေါတာနံ တဒုပါယန္တရဝိရတာ ကမန္တရာပေတပရက္ကမသမ္ဘဝေနာဓိဂတဗျသနသတမုပလဗ္ဘ ဒယာသဉ္ဇာတရသရသဟဒယတာယ တဒုပါယဘူတံ ဗန္ဓလက္ခဏံ ဝိရစယိတုကာမောဘိမတသိဒ္ဓိနိမိတ္တမတ္တနောဓိဂတသဒ္ဓမ္မဒေဝတာနုဿရဏံ တာဝ ဒဿေတုမာဟ ‘‘မုနိန္ဒေ’’စ္စာဒိ။ နနု ‘‘ဗန္ဓလက္ခဏံ ဝိရစယိတုကာမော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကိမေတ္ထ လက္ခဏကရဏေန အဒိဋ္ဌလက္ခဏာပိ ဒိဿန္တိ ဗန္ဓန္တာတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ တေ ဃုဏက္ခရပ္ပကာသာ တဗ္ဗိဒူနံ ပယောဂါနုသာရိနော ဝါ သိယုံ၊ ပုဗ္ဗေ ကတသတ္ထပရိစယာ ဝါ သိယုန္တိ ဝိညေယျံ။ ဝါဏီ မယှံ မနံ ပီဏယတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝါဏီတိ ဝါ သရဿတျပရနာမဓေယျာ ကာစိ ဒေဝတာ၊ သာ သဗ္ဗာဝဒါတာ ယထိစ္ဆိတတ္ထသာဓနပုဏ္ဍရီကဂဗ္ဘေ နိသီဒတီတိ လောကဝါဒေါ။ ဝါဏီတိ ပန ပစ္စုဟဝိရဟေနာဘိမတသိဒ္ဓိနိဗန္ဓနေကတာဏော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာသိတော သဒ္ဓမ္မော၊ တတောယေဝါယံ ဒေဝတာ ရုပ္ပတေ။ တတ္ထ သရဿတိယာ ယထာ’သတ္တာ ဇာတာယ မနောသမ္ပီဏနန္တိ လောကော၊ သဒ္ဓမ္မဒေဝတာယ တု မနောပီဏနံ၊ တဿာ သဗ္ဗဝဇ္ဇရဟိတာယစ္စန္တနိမ္မလာယ နိရန္တရတ္ထနေကတာဏပ္ပဝတ္တိယာ မနသော သမ္ပီဏနံ။ တေန စ ပဿဒ္ဓိ၊ တာယ ပန သုခံ၊ တေနာပိ သမာဓိ၊ သမာဓိသမ္ဘဝေန ယထာဘူတာဝဗောဓသမ္ဘဝတော ဝိစိတ္တာနေကသဒ္ဒတ္ထဝိသေသာ ပဋိဘန္တျနာယာသေန၊ တတော စ ယထိစ္ဆိတသိဒ္ဓိနိပ္ဖတ္တီတိ ဝင်္ကဝုတ္တိယာ တပ္ပသာဒမာသီသတိ။

ကိံဝိသိဋ္ဌောစ္စာဟ ¶ ‘‘မုနိန္ဒေ’’စ္စာဒိ။ ဥဘော လောကေ မုနာတိ ဇာနာတီတိ မုနိ၊ ဣန္ဒတိ ပရမိဿရိယံ ပဝတ္တေတိ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဣန္ဒော၊ မုနိ စ သော ဣန္ဒော စ၊ မုနီနံ ဣန္ဒောတိ ဝါ မုနိန္ဒော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တတောယံ တဿ နိမိတ္တကသညာ။ ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ပရိယာယသဒ္ဒေသွညေသု ကဝိကာမိတဿတ္ထဿေကန္တဝါစကတ္တေနော’ စိတျသမ္ပောသကောယံ မုနိန္ဒသဒ္ဒေါ၊ တထာ ဟိ ယော ဥဘယလောကဇာနနေန မုနီနံ ပရမိဿရိယပုဂ္ဂလာနမ္ပိ ပရမိဿရိယံ ဝတ္တေတိ၊ သော ပရံ ပီဏေတိ ဟေတုဘာဝေန’တြေ’တျု’စိတမေဝ၊ တထာ ပဒန္တရာနမ္ပိ ဩစိတျံ ပေါသေတိ။ တထာ ဟိ တာဒိသဿ ဝဒနာရဝိန္ဒောဒရေ သမ္ဘဝါ သုန္ဒရီ၊ တတောယေဝ ပဋိသရဏံ၊ တသ္မာ စ မနော ပီဏေတီတိ။ တဿ ဝဒနံ၊ တမိဝ မုနိန္ဒဝဒနံ၊ အမ္ဘောဇံ။ တမေဝ ဝါ လက္ခိသံယောဂိတာဒိသဓမ္မေန’မ္ဘောဇံ၊ ပဒုမံ။ တဿ ဂဗ္ဘော။ တတ္ထ သမ္ဘဝေန ပဝတ္တိယာ၊ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝါ သုန္ဒရီ နိရဝဇ္ဇာ ဒေဝတာ။ ဝါစာ ပန ဒေါသလေသေနာပ’သမ္ဖုဋ္ဌာဝ နိရဝဇ္ဇာ၊ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဂုဏာလင်္ကာရသံယုတ္တာ’’ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၄ ဂါထာ] ဣစ္စာဒိ။ တတောဝါယံ သရဏံ ပါဏိနံ သတ္တာနံ ပဋိဘာနာဒိဂုဏဝိသေသာဝဟတ္တမတ္တေန ပဋိသရဏဘူတာ ဒေဝတာ။ ဝါစာ ပန သဗ္ဗုပဒ္ဒဝနိဝါရဏေန သဗ္ဗဟိတသုခသမ္ပဒါသမ္ပာဒနေနစ္စန္တပဋိသရဏဘူတာ။ သဘာဝနပုံသကတ္တာ စေတ္ထ န လိင်္ဂပရိဝတ္တနံ။ မယှန္တိ ဧကဝစနေနတ္တနော နိရဘိမာနတ’မာနေတိ သဇ္ဇနမာစာရံ။ အဘိန္နပဒသိလေသော စာယံ၊ သဗ္ဗတ္ထေဝါဝီကတသဒ္ဒပ္ပယောဂတော။ သိလေသော စာယံ ဝင်္ကဝုတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ သိရိံ ပေါသေတိ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဝင်္ကဝုတ္တီသု ပေါသေတိ၊ သိလေသော တု သိရိံ ပရ’’န္တိ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၇၂ ဂါထာ]။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေန နယေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဝိတ္ထာရနယေန ပန နာနပ္ပကာရေနတ္ထော သံဝဏ္ဏေတုံ သက္ကာ။ တထာ သတိ ဂန္ထဂါရဝေါပိ သိယာတိ ပကာရောယမေဝဗ္ဘုပဂတော။

၁။ သုပရိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိဂေါစရပရမဝိစိတ္တဂန္ထကာရကောယမာစရိယ- သင်္ဃရက္ခိတမဟာသာမိပါဒေါ ¶ သပိဋကတ္တယသဗ္ဗသတ္ထပါရာဝတရဏေန သဉ္ဇာတာနပ္ပကပီတိသုခမနုဘဝံ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသာသနဒွယဿ ပရိယတ္တိမူလကတ္တာ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန တဿာ ပရိယတ္တိယာ အတ္ထာဝဗောဓေန ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သာဓုဇနံ ပရိတောသေယျ’’မိတိ တဒဓိဂမောပါယဘူတမိဒံ ပကရဏမာရဘန္တော ဂန္ထာရမ္ဘေ ဣဋ္ဌဒေဝတာယ ပဏာမကရဏံ သတာစာရာနုရက္ခဏတ္ထံ [သဒါစာရာနုရက္ခဏတ္ထံ (က။)]၊ ဝိသေသတော အဘိမတဂန္ထဿာနန္တရာယေန ပရိသမတ္တိယာ စ ကာရဏမိတိ ဣဋ္ဌဒေဝတာနုဿရဏံ၊ ဂန္ထန္တရာရမ္ဘပဋိက္ခေပကဇနပဋိဗာဟနပုဗ္ဗကာနိ အဘိဓာနာဘိဓေယျကရဏပ္ပကာရပယောဇနာနိ စ ဒဿေန္တော ‘‘မုနိန္ဒဝဒနမ္ဘောဇ…ပေ… ပရိဿမော’’တိ ဂါထတ္တယမာဟ။ ဧတ္ထ ပဌမဂါထာယ ဣဋ္ဌဒေဝတာသင်္ခါတရတနတ္တယပ္ပဏာမော ဒဿိတော၊ ဒုတိယဂါထာယ အာရမ္ဘပဋိက္ခေပကဇနာ နိသေဓိတာ၊ တတိယဂါထာယ အဘိဓာနာဒိကံ ဒဿိတံ။ တထာ ဟိ လောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတပရိယတ္တိသင်္ခါတသဗ္ဗညုဘာရတိယာ မနောသမ္ပီဏနာသီသနာပဒေသေန အတ္တနော နိဿေသဓမ္မရတနေ ပသာဒေါ ပကာသိတော။ သော ပန ဓမ္မပ္ပသာဒေါ တဒဝိနာဘာဝတော ဗုဒ္ဓသင်္ဃေသုပိ သိဒ္ဓါတိ ရတနတ္တယဝိသယံ ပဏာမံ ဝင်္ကဝုတ္တိယာ ဒဿေတိ။ သော ဟိ အတ္ထတော ပဏာမကြိယာဘိနိပ္ဖာဒိကာ ကုသလစေတနာ။ ဧတ္ထ ဖလံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ပုန သန္တေသု ရာမသမ္မာဒျလင်္ကာရေသု ပိဋ္ဌပိသနံ ဝိယ ဟောတီဒံ အလင်္ကာရကရဏန္တိ ဝဒန္တာ ဝိရုဒ္ဓဝါဒိနော ရာမသမ္မာဒီနမတ္ထိဘာဝံ ဥဗ္ဘာဝေတွာ [အဘျုပဂမေတွာ (က။)] တေ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ န ဝဠဉ္ဇေန္တီတိ ဣမိနာ ပဋိသိဒ္ဓါ။ နိရာကရဏဖလဉှိ ဂန္ထဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝေါဝ။ အပိစ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရဒီပကေန အလင်္ကာရသဒ္ဒေန ¶ ဂန္ထသရီရသင်္ခါတသညိနော သညာသင်္ခါတအဘိဓာနဉ္စ အလင်္ကာရသဒ္ဒဿ သဒ္ဒါလင်္ကာရာဒျဘိဓေယျဉ္စ သုဒ္ဓမာဂဓိကတ္တံ ဝတွာ အလင်္ကာရသဒ္ဒဿ ဝိသေသနဘူတအနုရူပသဒ္ဒေါပါဒါနေန ဗုဒ္ဓဝစနဿ ဥပယောဂတ္တံ မာဂဓိကဝေါဟာရေန ဘဝတီတိ ဂမျမာနတ္တာ ကရဏပ္ပကာရဉ္စ အလင်္ကာရဂန္ထပ္ပဝတ္တိယာ အတ္ထာလင်္ကာရာဒိနိဿိတတ္တာ ဣမိနာ အလင်္ကာရသဒ္ဒေနေဝ အလင်္ကာရသင်္ခရဏသင်္ခါတပ္ပယောဇနဉ္စ ဒဿေတိ။

သတ္ထပ္ပယောဇနာနံ သာဓျသာဓနလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော ပန သမ္ဗန္ဓဿ နိဿယဘူတသတ္ထပ္ပယောဇနာနံ ဒဿနေနေဝ တန္နိဿိတတ္တာ သယမ္ပိ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဝုတ္တံ ဟိ–

‘‘သတ္ထံ ပယောဇနဉ္စေဝ၊ ဥဘော သမ္ဗန္ဓနိဿယာ၊

ဝုတ္တာ တံဝုတ္တိယာယေဝ၊ ဝုတ္တော တန္နိဿိတောပိ သော’’တိ။

တဿတ္ထော– သမ္ဗန္ဓနိဿယာ သမ္ဗန္ဓဿ အာဓာရဘူတာ သတ္ထံ၊ ပယောဇနဉ္စ ဥဘော ဝုတ္တာ၊ တံဝုတ္တိယာယေဝ တေသံ ဥဘိန္နံ ကထနေနေဝ တန္နိဿိတော တေ နိဿာယ ပဝတ္တော သောပိ သမ္ဗန္ဓော ဝုတ္တော ဘဝတီတိ။

ဧတ္ထ အဘိဓာနကထနံ ဝေါဟာရသုခတ္ထံ၊ အဘိဓေယျာဒိကထနံ ပန တေဟိ ယုတ္တာနံယေဝ ဂန္ထာနံ သုဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗကာဒီနံ ဥပါဒေယျတ္တဉ္စ တဗ္ဗိပရီတာနံ ဥမ္မတ္တကဝစနာဒီနမိဝအနုပါဒေယျတ္တဉ္စ ပကာသနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘သမ္ဗန္ဓာနုဂုဏောပါယံ [သမ္ဗန္ဓျနုဂုဏောပါယံ (က။)]၊ ပုရိသတ္ထာဘိဓာယကံ၊

ဝီမံသာဓိဂတံ [ဝီမံသာဓိကတံ (သီ။)] ဝါကျ-မတောနဓိဂတံ […နဓိကတံ (သီ။)] ပရ’’န္တိ။

တဿတ္ထော– သမ္ဗန္ဓာနုဂုဏောပါယံ သာဓိယသာဓနလက္ခဏသမ္ဗန္ဓဿ နိဿယဘူတဝါစ္စဝါစကာနံ သမ္ဗန္ဓိဘူတာနံ အညမညာနုရူပဂုဏပရိဇာနနေ ကာရဏဘူတံ ပုရိသတ္ထာဘိဓာယကံ စတုဗ္ဗိဓဓမ္မအတ္ထကာမမောက္ခသင်္ခါတာနံ ပုရိသတ္ထာနံ ဝါစကဘူတံ ¶ ဝါကျံ ‘‘ဧကာချာတော ပဒစ္စယော၊ သိယာ ဝါကျံ သကာရကော’’တိ [အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာ ၁၀၆ ဂါထာ] ဝုတ္တလက္ခဏမဇ္ဈပတိတဝါကျသမုဒါယောပေတံ မဟာဝါကျသရူပသတ္ထံ ဝီမံသာဓိဂတံ ဉာဏဂတိလက္ခဏဥပပရိက္ခာယ အဓိဂတံ အဓိပ္ပေတံ၊ အတော ပရံ ဝုတ္တလက္ခဏသတ္ထတော အညံ အနဓိဂတံ နာဓိပ္ပေတန္တိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဂါထာနံ နိက္ခေပပ္ပယောဇနံ။

လောကေ ပဒုမဂဗ္ဘေ ဝသန္တိယာ သဗ္ဗင်္ဂဓဝလာယ ယထိစ္ဆိတတ္ထသာဓိကာယ သရဿတီနာမိကာယ ဒေဝတာယ ‘‘ဝါဏီ’’တိ ဝေါဟာရတော ဣမိနာ အတ္ထေန ယောဇေတွာ အဘိန္နပဒသိလေသာလင်္ကာရဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပဒတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – မုနိန္ဒဿ သောဘာသုဂန္ဓာဒိဂုဏယောဂတော မုခသဒိသဿ၊ နော စေ မုခသင်္ခါတအမ္ဘောဇဿ ဂဗ္ဘေ ဥဒရေ သမ္ဘဝေန ပဝတ္တိယာ ဥပ္ပတ္တိယာ ဝါ သုန္ဒရီ နိဒ္ဒေါသာ၊ သောဘနာ ဝါ ပါဏိနံ သရဏံ အတောယေဝ အဟိတာပနယနဟိတာဝဟတ္ထေန သဗ္ဗသတ္တာနံ ပဋိဿရဏဘူတာ ဝါဏီ ယထာဝုတ္တဂုဏောပေတာ သရဿတီဒေဝတာ၊ နော စေ သဗ္ဗညုဘာရတီတိ ဝုတ္တသဒ္ဓမ္မရတနံ မယှံ မနံ ဂန္ထဝိရစနေ ဗျာဝဋဿ မေ စိတ္တံ ပီဏယတံ အဘိမတတ္ထသမ္ပာဒနေန ပီဏယတူတိ။

ဥဘယလောကဇာနနတော မုနိ စ သော ဣန္ဒဘာဝပဝတ္တနတော ဣန္ဒော စေတိ ကမ္မဓာရယေန ဝါ၊ အဂါရိယမုနိအနဂါရိယမုနိသေခမုနိအသေခမုနီနံ စတုန္နံ ပဉ္စမော ဟုတွာ ဣန္ဒောတိ ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသေန ဝါ မုနိန္ဒော။ ဒေဝတာပက္ခေ ဝဒနမိဝ ဝဒနန္တိ အမ္ဘောဇေ၊ သဒ္ဓမ္မပက္ခေ အမ္ဘောဇမိဝ အမ္ဘောဇန္တိ ဝဒနေ စ ဥပစာရေန ဂဟိတေ ကမ္မဓာရယော။ မုနိန္ဒဿ ဝဒနမ္ဘောဇမိတိ စ၊ တဿ ဂဗ္ဘောတိ စ၊ တသ္မိံ သမ္ဘဝေါတိ စ၊ တေန သုန္ဒရီတိ စ ဝါကျံ။ ဝါဏိယာ ဝိသေသနတ္တေပိ ဧကန္တနပုံသကတ္တာ သရဏသဒ္ဒဿ န လိင်္ဂပရိဝတ္တနဘာဝေါ။ ပါဏိနန္တိ ရဿတ္တံ၊ ဒီဃဿ ဗျဘိစာရတ္တာ။ မယှန္တိ ဧကဝစနေန အတ္တနော သာဓုဂုဏောဒယကာရဏံ ¶ နိရတိမာနတံ ဒီပေတိ။ သန္တေသုပိ အညေသု ဇိနပရိယာယေသု မုနိန္ဒသဒ္ဒေါ ဣဋ္ဌမနောသမ္ပီဏနအမ္ဘောဇတုလျတာသုန္ဒရိတ္တသရဏတ္တသင်္ခါတာနံ အတ္ထန္တရာနံ ဩစိတျံ ပေါသေတီတိ ပယုတ္တော။ တထာ ဟိ တာဒိသဿ မုခံ အမ္ဘောဇတုလျံ၊ တသ္မိံ မုခေါဒရေ သမ္ဘဝါ သုန္ဒရီ၊ တတောယေဝ ပါဏိနံ သရဏံ။ တသ္မာယေဝ မနောသမ္ပီဏနေ ပဋုတ္တံ သုဗျတ္တမိတိ ဩစိတျံ ဟောတိ။ လောကေ ပတ္ထဋမိဒမောစိတျမာဒရဏီယံ ဟောတိ။ တသ္မိဉှိ ဥတ္တမကဝယောယေဝ ဥပဒေသကာတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဩစိတျံ နာမ ဝိညေယျံ၊ လောကေ ဝိချာတမာဒရာ၊

တတ္ထောပဒေသပ္ပဘဝါ၊ သုဇနာ ကဝိပုင်္ဂဝါ’’တိ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၀၄ ဂါထာ]။

ရာမသမ္မာဒျလင်္ကာရာ၊ သန္တိ သန္တော ပုရာတနာ၊

တထာပိ တု ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ န တေ။

၂။ အထေဝမဘိဂတာမိတသိဒ္ဓိသမ္ပဒါပါဒနေကစတုရပရမိဋ္ဌဒေဝတာ- ဘာဝရူပိတသဒ္ဓမ္မရတနဿော’ ပဒဿိတနိပစ္စကာရေန ဣဋ္ဌဒေဝတာပူဇံ ဒဿေတွာ ‘‘နနု ဗန္ဓလက္ခဏမတ္ထိယေဝ ပုဗ္ဗကံ၊ တသ္မာ ကိမနေန ပိဋ္ဌပိသနေနေ’’တိ လက္ခဏန္တရာရမ္ဘပဋိက္ခေပကဇနပဋိဗာဟနပုဗ္ဗကမဘိဓေယျပ္ပယောဇန- သမ္ဗန္ဓေ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ရာမသမ္မေ’’စ္စာဒိ။ ရာမသမ္မာဒီနံ ရာမသမ္မပဘုတီနံ ပုဗ္ဗာစရိယာနံ၊ ရာမသမ္မာဒယော ဝါ တံသမ္ဗန္ဓတော။ ဘဝတိ ဟိ တံသမ္ဗန္ဓတော တဗ္ဗောဟာရော ယထာ ကိဉ္စိပိ ဝေဇ္ဇသတ္ထံ ‘‘ဗိမ္ဗိသာရော’’တိ။ အလင်္ကာရာ ဘူသာဝိသေသာ၊ ဗန္ဓာလင်္ကာရပဋိပါဒကတ္ထေန အလင်္ကာရချာ ဂန္ထဝိသေသာ ဝါ။ သန္တော သောဘနာ။ ဒွေပိ ပုရာ ပုဗ္ဗကာလေ ဘဝါ ပုရာတနာ၊ ပေါရာဏိကာ။ ဥဘောပိ သန္တိ။ ယဇ္ဇပိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ တထာပိ တူတိ နိပါတသမုဒါယောယံ ¶ ဝိသေသာဘိဓာနာရမ္ဘေ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓမာဂဓိကာတိ မဂဓေသု ဘဝါ၊ တတ္ထ ဝိဒိတာ ဝါ မဂဓာ၊ သဒ္ဒါ။ တေ ဧတေသံ သန္တိ၊ တေသု ဝါ နိယုတ္တာတိ မာဂဓိကာ။ သုဒ္ဓါ စ သက္ကဋာဒိဘာသိတကာလုသိယာဘာဝေန ဝိသုဒ္ဓါ၊ အသမ္မိဿာ ဝါ အပရိစိတတ္တာ တေ မာဂဓိကာ စာတိ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ၊ ယတိပေါတာ။ တေ ယထာဝုတ္တေ အလင်္ကာရေ အာဘရဏဝိသေသေ န ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ ပသာဓနဝိသေသေ နာနုဘဝန္တိ။ ဂန္ထဝိသေသေ ပန ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိဝသေန အတ္တနော သုဒ္ဓမာဂဓိကတ္တာ၊ ရာမသမ္မာဒီနဉ္စ သက္ကဋာဒိဘာဝတောတိ အယမေတ္ထ သဒ္ဒတ္ထော။ ဘာဝတ္ထလေသောပေတ္ထ ပရိပူရတိ၊ တထာဝိဓပတီတိယောဂတော။ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပုဗ္ဗေ သောဘနာပိ တေ အလင်္ကာရာ ဣဒါနိ မလဂ္ဂဟိတဘာဝပ္ပတ္တာ ‘‘ကိံ တေဟိ မလဂ္ဂဟိတေဟိ အမှာဒိသာနံ သုဒ္ဓသတ္တာန’’န္တိ န ဝဠဉ္ဇေန္တီတိ။

မာဘာတိ လာဝဏျမိဝင်္ဂနာသူ’’တိ။

၂။ သန္တော ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ သောဘနာ ပုရာတနာ ပုဗ္ဗကာလသမ္ဘူတာ ရာမသမ္မာဒျလင်္ကာရာ ရာမသမ္မာဒီဟိ အာစရိယေဟိ ဝိရစိတတ္တာ၊ တေသံ တံသမ္ဗန္ဓတော တဗ္ဗောဟာရသဒိသနာမတ္တာ ဝါ ရာမသမ္မာဒယော နာမ အလင်္ကာရာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝေဇ္ဇသတ္ထေ ‘‘ဗိမ္ဗိသာရော’’တိ ဝေါဟာရော ဝိယ။ အလင်္ကာရာ ဘူသာဝိသေသာ၊ အလင်္ကာရတ္တပဋိပါဒနတော အလင်္ကာရနာမိကာ ဂန္ထဝိသေသာ ဝါ သန္တိ ကိဉ္စာပိ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တထာပိ တု ဧဝံ သန္တေပိ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ သက္ကဋပါကတာဒီသု အညဘာသာသု ပရိစယာဘာဝတော ကေဝလမာဂဓိကာ တေ ရာမသမ္မာဒိကေ အလင်္ကာရေ န ဝဠဉ္ဇေန္တိ ပသာဓနဝသေန၊ ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိဝသေန ¶ န သေဝန္တိ။ မဂဓေသု ဘဝါ၊ တေသု ဝါ ဝိဒိတာ မဂဓာ၊ သဒ္ဒါ။ တေ ဧတေသံ အတ္ထိ၊ တေသု နိယုတ္တာတိ ဝါ မာဂဓိကာ။ သုဒ္ဓသဒ္ဒေါ မဂဓဝိသေသနော၊ မာဂဓိကဝိသေသနော ဝါ ဟောတိ။ သဒ္ဒါနံ တာဒိသပတီတိဝိသေသယောဂတော ဘာဝတ္ထလေသောပိ ဣဓ ဒိပ္ပတိ။ တထာ ဟိ သုဒ္ဓမာဂဓိကာ အတ္တနော သုဒ္ဓတ္တာ တေသံ ဝိနျာသေန သောဘနတ္တေ သတိပိ ဘာသာယ ပုရာတနတ္တာ အပရိသုဒ္ဓါတိ အဝမညမာနာ န ဝဠဉ္ဇေန္တီတိ။ ဝတ္တိစ္ဆိတဿတ္ထဿ ဥပတ္ထမ္ဘကဘူတော ဘာဝတ္ထလေသောပိ မဟာကဝီနံ ဝစနေသုယေဝ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟိ–

မာဘာတိ လာဝဏျမိဝင်္ဂနာသူ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာကဝီနံ ပူဇိတကဝီနံ ဝါဏီသု ဝစနဝိသေသေသု ပတီယမာနံ ဂမ္မမာနံ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု ယော ကောစိ အတ္ထလေသော အတ္ထေဝ အတ္ထိ ဧဝ၊ တံ ဝတ္ထု အင်္ဂနာသု ဝနိတာသု ပသိဒ္ဓါဝယဝါတိရိတ္တံ ဟတ္ထပါဒါဒိပါကဋသရီရာဝယဝတော အဓိကံ လာဝဏျမိဝ မနောဂေါစရီဘူတသုန္ဒရတ္တံ ဝိယ ပသိဒ္ဓါဝယဝါတိရိတ္တံ ပကာသသဒ္ဒါဝယဝတော အဓိကံ ဟုတွာ အာဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ။

တေနာပိ နာမ တောသေယျ-မေတေ’လင်္ကာရဝဇ္ဇိတေ၊

အနုရူပေနာ’လင်္ကာရေ-နေ’သမေသော ပရိဿမော။

၃။ တေနေစ္စာဒိ။ ယေန တေ အလင်္ကာရေ န ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ တေန ကာရဏေန အလင်္ကာရဝဇ္ဇိတေ အာဘရဏေဟိ၊ ဂန္ထဝိသေသေဟိ ဝါ ရဟိတေ၊ အလင်္ကာရာ ဝါ ယထာဝုတ္တဝဇ္ဇိတာ ယေဟိ ¶ တေ၊ ဧတေ ယတိပေါတေ ဧသံ ယတိပေါတာနံ အနုရူပေန ဣဒါနိ ဝိရစိယမာနတ္တာဘိနဝဘာဝတော၊ ဒသဗလဝဒနကမလမဇ္ဈဝါသိတဘာသိတဝိရစိတဘာဝတော စ အနုစ္ဆဝိကေန အလင်္ကာရေန အာဘရဏေန၊ အလင်္ကာရသတ္ထေန ဝါ တောသေယျံ အပိနာမ ယထိစ္ဆိတပသာဓနဝသေန၊ သဝနဓာရဏာဒိဝသေန ဝါ ဝဠဉ္ဇနေန သန္တုဋ္ဌေ ကရေယျံ အပ္ပေဝ နာမ ယန္နူနာတိ ဧသော ပရိဿမော အယံ အမှာကံ တာဒိသသန္တုဋ္ဌိဇနကာလင်္ကာရပကရဏပ္ပယောဂေါ။

အလင်္ကရောန္တိ အတ္တဘာဝမနေနာတိ အလင်္ကာရော၊ အာဘရဏံ ဟာရကေယူရာဒိ။ အလင်္ကရောန္တိ ဗန္ဓသရီရမနေနာတိ အလင်္ကာရောတိမိနာ ပန အလင်္ကာရသဒ္ဒေန ပသာဒါဒယော သဒ္ဒါလင်္ကာရာ၊ သဘာဝဝုတျာဒယော စ အတ္ထာလင်္ကာရာ နာနပ္ပကာရာ သင်္ဂဟိတာ၊ ယေဟိ သဒ္ဒတ္ထသင်္ခါတံ ဗန္ဓသရီရံ သောဘတေ၊ ယထာ ဟိ ပုရိသသရီရေ ဟာရကေယူရာဒျလင်္ကာရော နျသျတေ၊ ယေန သောဘတေ၊ တထာ ဗန္ဓသရီရေပိ သဒ္ဒါလင်္ကာရာ၊ အတ္ထာလင်္ကာရာ စ နိက္ခိပီယန္တိ၊ ယတော သောဘတေ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘တံ တု ပါပေန္တုလင်္ကာရာ၊ ဝိန္ဒနီယတရတ္တန’’န္တိ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၉ ဂါထာ] စ၊ ‘‘အတ္ထာလင်္ကာရသဟိတေ’’စ္စာဒိကဉ္စ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၆၄ ဂါထာ]။

အလင်္ကာရဝိဓာနဘာဝေန တု ဗန္ဓသရီရမ္ပိ တဒတ္ထိယာ အလင်္ကာရော၊ တထာ တပ္ပဋိပါဒကံ သုဗောဓာလင်္ကာရနာမဓေယျသတ္ထံ အလင်္ကတပဋိပါဒကတ္တေန မင်္ဂလသုတ္တန္တိ ဝိယ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဂန္ထောပိ ကဝိဝါစာန-မလင်္ကာရပ္ပကာသကော’’ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၂ ဂါထာ] စ္စာဒိ။ အတြ ဥစ္စတေ –

‘‘မုချောလင်္ကာရသဒ္ဒေါယံ၊ သဒ္ဒတ္ထာလင်္ကတိဿိတော၊

သာမတ္ထိယာ တွဓိဋ္ဌာနေ၊ တထာ သတ္ထေပိ တဗ္ဗတီ’’တိ။

အနေနဿာဘိဓေယျာဒီနိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ အဘိဓီယတေ ဣတိ အဘိဓေယျံ၊ သမုဒိတေန သတ္ထေန ဝစနီယတ္ထော။ သော စ သရီရာလင်္ကာရဝိဘာဂကပ္ပနာယ တေသံ ပဋိပါဒနံ။ သုဗောဓာလင်္ကာရေန ဟိ တေ ပဋိပါဒီယန္တိ။ ယေန စ ယော ပဋိပါဒီယတိ၊ တဿာယမတ္ထော ဘဝတီတိ အဘိဓေယျသတ္ထောပိ။ ဒဿိတမေဝ တု သရီရာလင်္ကာရသင်္ခရဏံ ပယောဇနံ၊ တံ နိဿာယ သုဗောဓာလင်္ကာရပ္ပဝတ္တိတော။ ယဿ ဟိ ယမုဒ္ဒိဿ ပဝတ္တိ ဟောတိ၊ တံ တဿ ပယောဇနံ၊ တံ ပန ကဝိတ္တကိတ္တိပသိဒ္ဓါဒိလက္ခဏံ၊ ပရမ္ပရာယ တဒတ္ထတာယ သုဗောဓာလင်္ကာရသင်္ခရဏဿ။ သတ္ထပယောဇနာနံ၊ သာဓိယသာဓနလက္ခဏော သမ္ဗန္ဓော တု နိဿယပဒဿိနာ ဒဿိတောယေဝ။ ယထာဟ –

‘‘သတ္ထံ ပယောဇနဉ္စေဝ၊ ဥဘော သမ္ဗန္ဓနိဿယာ၊

ဝုတ္တာတံဝုတ္တိယာယေဝ၊ ဝုတ္တော တန္နိဿိတောပိ သော’’တိ။

အဘိဓေယျာဒိကထနဉ္စ တံသမင်္ဂိဿေဝ စ ဝီမံသာဝိသေသသမင်္ဂီနမုပါဒီယမာနတ္တာ၊ အညာဒိသဿ ပန ဥမ္မတ္တကဝစနာဒိနော ဝိယ ဟေယျတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သမ္ဗန္ဓာနုဂုဏောပါယံ၊ ပုရိသတ္ထာဘိဓာယကံ၊

ဝီမံသာဓိဂတံ ဝါကျ-မတောနဓိဂတံ ပရ’’န္တိ။

ဝါကျန္တိ စေတ္ထ ဝါကျလက္ခဏောပေတမန္တရဝါကျသန္နိစယံ မဟာဝါကျသရူပံ သတ္ထမေဝါဓိပ္ပေတံ။

၃။ ယေန တေ တေ အလင်္ကာရေန ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ တေန ကာရဏေန အလင်္ကာရဝဇ္ဇိတေ အာဘရဏဝိသေသေဟိ၊ ဂန္ထဝိသေသေဟိ ဝါ ဝဇ္ဇိတေ၊ တေ ဝိရဟိတေ ယေဟိ ဧတေ သုဒ္ဓမာဂဓိကေ ဧသံ သုဒ္ဓမာဂဓိကာနံ အနုရူပေန အဘိနဝဘာဝတော မာဂဓိကသရူပံ အနုဂတရူပေန၊ ဒသဗလဘာသိတဝိရစိတတ္တာ ဝါ အနုကူလေန အလင်္ကာရေန အာဘရဏဝိသေသေန၊ ဂန္ထဝိသေသေန ဝါ တောသေယျံ အလင်္ကာရဝဠဉ္ဇာပနေန၊ ဂန္ထဝိသေသေ [ဂန္ထဝိသယေ (က။)] ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိကာရာပနေန ¶ ဝါ သန္တုဋ္ဌေ ကရေယျံ အပိနာမ ယံနူန သုန္ဒရမိတိ၊ ဧသော ပရိဿမော အယံ မမ အလင်္ကာရပကရဏပ္ပယောဂေါ။ အပိနာမာတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ ဂမျမာနော။

အလင်္ကာရေဟိ ဝဇ္ဇိတာ၊ အလင်္ကာရာ ဝဇ္ဇိတာ ယေဟိ ဝါတိ စ။ ရူပဿ အနု အနုရူပံ၊ ရူပံ အနုဂတံ အနုရူပံ ဝါ၊ တေန အနုရူပေန။ အလင်္ကရောန္တိ အတ္တဘာဝမနေနေတိ အလင်္ကာရော၊ ဟာရကေယူရာဒိ အာဘရဏပက္ခေ၊ ဂန္ထပက္ခေ တု အလင်္ကရောန္တိ ဗန္ဓသရီရမနေနေတိ အလင်္ကာရော။ ဣမိနာ မုချဘာဝေန ပသာဒါဒိသဒ္ဒါလင်္ကာရာ စ သဘာဝဝုတျာဒိအတ္ထာလင်္ကာရာ စ ပဝုစ္စန္တိ။ အမုချတော ပန ဣမေသံ ဒွိန္နံ အလင်္ကာရာနမဓိဋ္ဌာနဘူတဗန္ဓသရီရမ္ပိ၊ တထာ မင်္ဂလသုတ္တရတနသုတ္တာဒိဝေါဟာရော ဝိယ အလင်္ကာရပကာသကံ ‘‘သမ္မာ ဗုဇ္ဈန္တိ ဒွိပ္ပကာရာ အလင်္ကာရာ အနေနေ’’တိ ဣမိနာ အတ္ထေန လဒ္ဓသုဗောဓာလင်္ကာရဝရနာမဓေယျသတ္ထမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တမိဒမေဝ –

‘‘မုချောလင်္ကာရသဒ္ဒေါယံ၊ သဒ္ဒတ္ထာလင်္ကတိဿိတော၊

သာမတ္ထိယာ တွဓိဋ္ဌာနေ၊ တထာ သတ္ထေပိ တဗ္ဗတီ’’တိ။

ဧတ္ထ သာမတ္ထိယံ နာမ တဒါဓာရတပ္ပဋိပါဒကတ္တဝေါဟာရတော တဒါဓေယျတပ္ပဋိပါဒနီယံ န ဘဝတိ စေ၊ အညံ ကိံ ဘဝတီတိ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏမေဝါတိ။

ယေသံ န သဉ္စိတာ ပညာ-နေကသတ္ထန္တရောစိတာ၊

သမ္မောဟဗ္ဘာဟတာဝေ’တေ၊ နာဝဗုဇ္ဈန္တိ ကိဉ္စိပိ။

ကိံ တေဟိ ပါဒသုဿူသာ၊ ယေသံ နတ္ထိ ဂုရူနီ’ဟ [ဂရူနိဟ (က။)]၊

ယေ တပ္ပာဒရဇောကိဏ္ဏာ၊ တေ’ဝ သာဓူဝိဝေကိနော။

၄-၅။ ဧဝံ လက္ခဏာရမ္ဘပဋိက္ခေပကဇနပဋိဗာဟနပုဗ္ဗကမဘိဓေယျာဒိကံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သတ္ထတောဝ သဗ္ဗတ္ထ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနံ။ အတောယေဝ ဝုစ္စတိ –

‘‘သဗ္ဗတ္ထ ¶ သတ္ထတောယေဝ၊ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနံ၊

ယံ ကရောတိ ဝိနာ သတ္ထံ၊ သာဟသံ ကိမတောဓိက’’န္တိ။

တသ္မာ ဂုဏဒေါသဝိဘာဂဝိစာရဏံ နာမ တဗ္ဗိဒူနံယေဝ၊ နာသတ္ထညူနံ ပုရိသပသူနံ။ တထာ စာဟ –

‘‘ဂုဏဒေါသမသတ္ထညူ၊ ဇနော ဝိဘဇတေ ကထံ၊

အဓိကာရော ကိမန္ဓဿ၊ ရူပဘေဒေါပလဒ္ဓိယ’’န္တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၈]။

ယေနေဝံ၊ တေနေတ္ထ ဂုဏဒေါသဒဿနေ ပသန္နာနေကသတ္ထစက္ခုယေဝါဓိဂတော၊ နညော တဗ္ဗိပရီတောတျနွယဗျတိရေကဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ယေသ’’န္တိအာဒိဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ယေသန္တိ အနိယမုဒ္ဒေသော၊ ယေဟီတိ အတ္ထော။ ယေဟိ န သဉ္စိတာ န ရာသိကတာ၊ နာနာသန္တာနဝုတ္တိနီပိ ဧကတ္တနယေန ဧကသ္မိံ သန္တာနေ န ဝါသိတာ နပရိဘာဝိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာ သာ? ပညာ ဟေယျောပါဒေယျဝိဝေကရူပါ။ ကီဒိသီတိ အာဟ ‘‘အနေကသတ္ထန္တရောစိတာ’’တိ။ အနေကသ္မိံ တိပိဋကတက္ကဗျာကရဏာလင်္ကာရသတ္ထာဒိကေ သတ္ထန္တရေ ဥစိတာ သဝနဓာရဏာဒိဝသေန ပရိစိတာ သာယံ ပညာ ယေသံ န သဉ္စိတာတိ ပကတံ။ ဧတေတိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ နိယမဝစနံ။ သမ္မောဟဗ္ဘာဟတာတိ ယထာဝုတ္တာယာတိသယဝတိယာ ပညာယာဘာဝတော ဗလပ္ပတ္တေန မောဟေန အဗ္ဘာဟတာ ဝိသေသေန ပဟတာ၊ ဧဝသဒ္ဒိတာ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယတော ဧဝံ၊ တသ္မာပိ ကိဉ္စိပိ ဟေယျောပါဒေယျရူပံ ယံ ကိဉ္စိဒေဝ အဋ္ဌာနာနိယောဇကတာဒိသဂုရုပါဒသုဿူသာနိဿယပဋိလဒ္ဓဝိဝေကပညာတိ- သယာလာဘေန နာဝဗုဇ္ဈန္တိ၊ န ဇာနန္တီတျတ္ထော။ ယတော အာလသိယာဒိဒေါသလေသပရိဂ္ဂဟောပိ သတတာစရိယသေဝနဝသေန သိရောဝိကိဏ္ဏတာဒိသဂုရုပါဒပင်္ကဇမ္ဗုဇပရာယနော စိရေနပိ ကာလေန နာနာဝိဓသတ္ထန္တရကတပရိစယဗလေန ပပ္ပောတိ တာဒိသံ ပညာဝေယတ္တိယံ။ တေနေဝါဟ ဘဂဝါ –

‘‘နိဟီယတိ ¶ ပုရိသော နိဟီနသေဝီ၊

တသ္မာ’တ္တနော ဥတ္တရိတရံ ဘဇေထာ’’တိ [အ။ နိ။ ၃။၂၆]။

တတော ဧတာဒိသော ပညဝါယေဝေတ္ထ ဂုဏဒေါသဝိဘာဂဝိဝေစနေ အဓိကာရီ၊ နညော တဗ္ဗိပရီတော ပုရိသပသူတိ အယမေတ္ထာဓိပ္ပာယော။ ရုဠှော အတ္ထဝိသေသော။ တေနာဟ ‘‘ကိံ တေဟိ ပါဒသုဿူသာ၊ ယေသံ နတ္ထိ ဂုရူနိဟာ’’တိ။ ဣဟာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ယေသံ ဇနာနံ ဂုရူနံ ကာတဗ္ဗာ ပါဒသုဿူသာ ပါဒပရိစရိယာ နတ္ထိ၊ တေဟိ ဇနေဟိ ယထာဝုတ္တနယေန ပညာဝေယတ္တိယရသာနဘိညေဟိ ကိံ ပယောဇနံ၊ လေသမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အနဓိဂတာယေဝေတ္ထ ဧတေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ ဗျတိရေကမုခေန အာဟ ‘‘ယေ’’တိအာဒိ။ ယေ ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာဒိသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နာ တပ္ပာဒရဇေဟိ တေသံ ဂုရူနံ ပါဒဓူလီဟိ ဩကိဏ္ဏာ ဩနဒ္ဓါ ဂဝစ္ဆိတာ၊ တေဝ သာဓူ ယထာဝုတ္တနယေန ပညာဝေယတ္တိယေန အဘိညာတာ သဇ္ဇနာ ဧဝ ဝိဝေကိနော ဟေယျောပါဒေယျဂုဏဒေါသဝိဘာဂနိယမနပညာသမ္ပတ္တိသမင်္ဂိနော ဟောန္တိ၊ တေယေဝေတ္ထ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနေ အဓိဂတာတိ အဓိပ္ပာယော။ သာ စာယံ ဂုရုပါဒသုဿူသာ ဝိသိဋ္ဌာဒရေန ကရဏီယာတိ ဝင်္ကဝုတ္တိယာ တဒဘျာသေ သာဓုဇနေ နိယောဇေတိ။

၄-၅။ ယေ သကလသတ္ထပရိစိတညာဏပါဋဝါ ယဒိ ဒေါသမာရောပယန္တိ၊ တေသံ တဒ္ဒေါသနိရာကရဏံ ဝိနာ ပဒေသာဝဗောဓနမတ္တေန ပဏ္ဍိတမာနီနံ ဝစနဿာဂုရုကရဏံ ဝင်္ကဝုတ္တိယာ ဒဿေန္တော စ တံဒွါရေနေဝ အတ္တနော အနညသာဓာရဏဂုရုဂါရဝတံ သာဓုဇနေဟိ ပရမာဒရေန သမ္ပာဒေတဗ္ဗမိတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေသံ…ပေ… ကိနော’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ အနေကသတ္ထာနံ ¶ တိပိဋကတက္ကဗျာကရဏာဒီနံ အနေကေသံ ဂန္ထာနံ အန္တရေ တတွတ္ထသင်္ခါတအဗ္ဘန္တရေ ဥစိတာ သဝနဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိဝသေန ပရိစိတာ ပညာ သုတမယာ ပညာ ယေသံ ယေဟိ န သဉ္စိတာ၊ ဒွိန္နမေကက္ခဏေ ပဝတ္တိယာဘာဝေပိ ဥပစိတသမူဟဘာဝတော၊ ပုဗ္ဗကာလိကပညာယ အပရကာလိကပညာယ အနန္တရအာသေဝနာဒိပစ္စယလာဘတော အဝတ္ထဗာဟုလ္လပဝတ္တိတော ဝါ သဉ္စိတဗ္ဗာပိ န ရာသိကတာ။ ဧတေ ဤဒိသပညာပါဋဝရဟိတာ ဣမေ သမ္မောဟဗ္ဘာဟတာ ပညာပါဋဝါဘာဝတော ဗလပ္ပတ္တေန မောဟေန ဝိသေသေန ပဟတာ ဧဝ ကိဉ္စိပိ ဟေယျောပါဒေယျံ နာဝဗုဇ္ဈန္တိ။ န ဧကေ အနေကေတိ စ၊ တေ စ တေ သတ္ထာ စေတိ စ၊ တေသမန္တရမိတိ စ၊ တသ္မိံ ဥစိတာတိ စ သမ္မောဟေန အဗ္ဘာဟတာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ တေန ဝုတ္တံ–

‘‘ဂုဏဒေါသမသတ္ထညူ၊ ဇနော ဝိဘဇတေ ကထံ၊

အဓိကာရော ကိမန္ဓဿ၊ ရူပဘေဒေါပလဒ္ဓိယ’’န္တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၈]။

တဿတ္ထော – အသတ္ထညူ ဇနော ဂုဏဒေါသံ ကထံ ဝိဘဇတေ။ တထာ ဟိ ရူပဘေဒေါပလဒ္ဓိယံ နီလပီတာဒိရူပဝိသေသာဝဗောဓနေ အန္ဓဿ အဓိကာရော အဘိမုခကရဏံ ကိံ ဟောတိ၊ န ဘဝတျေဝ၊ တသ္မာ အနေကသတ္ထန္တရဂတသုပ္ပသန္နပညာစက္ခုနာ ဧဝ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနံ ဘဝတိ၊ တဒဘာဝေ န ဘဝတျေဝ။ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတေ–

‘‘သဗ္ဗတ္ထ သတ္ထတောယေဝ၊ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနံ၊

ယံ ကရောတိ ဝိနာ သတ္ထံ၊ သာဟသံ ကိမတောဓိက’’န္တိ။

တဿတ္ထော – သဗ္ဗတ္ထ ဂုဏဒေါသဝိဝေစနံ သတ္ထတောယေဝ ဟောတိ၊ သတ္ထံ ဝိနာ သတ္ထောစိတတာဒိသပညံ ဝိနာ ယံ ကရောတိ ဂုဏာဂုဏဝိဘာဂံ ကရောတိ၊ ယံ ကရဏံ အတ္ထိ၊ အတောဓိကံ သာဟသံ ကိံ အာသုံ ကိရိယာ အနုပပရိက္ခနကိရိယာ နတ္ထေဝ။

ဣဟ ¶ ဣမသ္မိံ လောကေ ယေသံ အကတပုညာနံ ဇနာနံ ဂုရူနံ

နော စာ’ဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ [အ။ နိ။ ၇။၃၇]။

နိဒ္ဒိဋ္ဌဂုဏောပေတာနံ အာစရိယာနံ ကာတဗ္ဗာ ပါဒသုဿူသာ ပါဒပရိစရိယာ နတ္ထိ၊ တေဟိ ကိံ ပယောဇနံ။ ယေ ကတပုညာ ဇနာ တပ္ပာဒရဇောကိဏ္ဏာ တေသံ ဂုရူနံ ပါဒရဇေဟိ ဂဝစ္ဆိတာ၊ တေဝ သာဓူ ဇနာ ဧဝ ဝိဝေကိနော ကလျာဏမိတ္တဂုရုပါသနာဟိ အဓိဂတဝိသိဋ္ဌဝိဝေကဗုဒ္ဓိနော ဘဝန္တိ၊ တေ ဧဝ ဝိဝေကံ ဇာနန္တီတိ ဘာဝေါ။ သောတုမိစ္ဆာ သုဿူသာ၊ တံ နိဿာယ ကတ္တဗ္ဗပါဒပရိစရိယာပိ တဒတ္ထိယာ သုဿူသာ နာမ ဟောတိ။ ပါဒေသု သုဿူသာတိ စ၊ တေသံ ပါဒါတိ စ၊ တေသု ရဇာနီတိ စ၊ တေဟိ ဩကိဏ္ဏာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ သိဿာနံ သကလာဘိဗုဒ္ဓိယာ ဂုရုပဋိဗဒ္ဓတ္တာ အတ္တနော ဂုဏတော အဓိကတရာယေဝ သေဝိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘နိဟီယတိ ပုရိသော နိဟီနသေဝီ၊

တသ္မာ’တ္တနော ဥတ္တရိတရံ ဘဇေထာ’’တိ [အ။ နိ။ ၃။၂၆]။

ကဗ္ဗနာဋကနိက္ခိတ္တ-နေတ္တစိတ္တာ ကဝိဇ္ဇနာ၊

ယံကိဉ္စိ ရစယန္တေ’တံ၊ န ဝိမှယကရံ ပရံ။

တေယေ’ဝ ပဋိဘာဝန္တော၊ သော’ဝ ဗန္ဓော သဝိမှယော၊

ယေန တောသေန္တိ ဝိညူယေ၊ တတ္ထာပျ’ဝိဟိတာဒရာ။

၆-၇။ ဧဝမေတ္ထာနွယဗျတိရေကဝသေနာဓိဂတေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကိံ အမှာကံ ကဗ္ဗနာဋကပရိစယာဘာဝေရစနာဝိသေသာဘိယောဂေါပဇနိတပရိဿမေနာ’’တိ ဩလီနဝုတ္တိနော သောတုဇနေ သမုဿာဟေတိ ¶ ‘‘ကဗ္ဗနာဋကာ’’တိအာဒိနာ။ ကဝိပ္ပယောဂသင်္ခါတော ဗန္ဓောဝ ကဝိနော ဣဒန္တိ ကဗ္ဗံ။ မုတ္တကာဒိဝါကျသွမုတ္တိကာဒျဝယဝသဘာဝါ အန္တရဝါကျသမုဒါယသမ္ပန္နံ ဝုတ္တဇာတိဘေဒဘိန္နံ ပဇ္ဇမယံ ဂဇ္ဇမယံ ပဇ္ဇဂဇ္ဇမယံ စမ္ပူနာမကဉ္စ၊ မဟာဝါကျရူပံ မဟာကဗ္ဗဉ္စ၊ တံ ပန မဟာကဗ္ဗံ သဂ္ဂေဟိ သဂ္ဂနာမကေဟိ ပရိစ္ဆေဒဝိသေသေဟိ ဗန္ဓျတေ ကရီယတီတိ သဂ္ဂဗန္ဓောတိ ပဝုစ္စတိ။ တဿ တု လက္ခဏံ ‘‘သဂ္ဂဗန္ဓဿ မုခံ ဣဋ္ဌာသီသနံ သိယာ ပဏာမော ဝါ ဗန္ဓသမ္ဗန္ဓိနော ကဿစိ အတ္ထဿ နိဒ္ဒေသော ဝါ’’တိအာဒိနာ အနေကဓာ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တံ ယထာ?

‘‘သဂ္ဂဗန္ဓော မဟာကဗ္ဗ-မုစ္စတေ တွဿ လက္ခဏံ၊

ပဏာမော ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသော၊ အာသီသာပိ စ တမ္မုခံ။

ဣတိဟာသကထုဗ္ဘူတံ၊ သန္တသန္နိဿယမ္ပိ ဝါ၊

စတုဝဂ္ဂဖလာယတ္တံ၊ စတုရောဒါတ္တနာယကံ။

ပုရဏ္ဏဝုတုသေလိန္ဒု-သဝိတူဒယဝဏ္ဏနံ၊

ဥယျာနသလိလက္ကီဠာ၊ မဓုပါနရတုဿဝံ။

ဝိပ္ပလမ္ဘဝိဝါဟေဟိ၊ ကုမာရောဒယဝဍ္ဎိဟိ၊

မန္တဒူတပ္ပယာနာဇိ-နာယကာဘျူဒယေဟိပိ။

အလင်္ကတမသံခိတ္တ-ရသဘာဝနိရန္တရံ၊

နာတိဝိတ္ထိဏ္ဏသဂ္ဂေဟိ၊ ပိယဝုတ္တသုသန္ဓိဘိ။

သဗ္ဗတ္ထ ဘိန္နသဂ္ဂန္တေ-ဟုပေတံ လောကရဉ္ဇကံ၊

ကဗ္ဗံ ကပ္ပန္တရဋ္ဌာယိ၊ ဇာယတေ သာဓွလင်္ကတီ’’တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၁၄ – ၁၉ ဂါထာ]။

တတ္ထ ဣတိဟာသကထုဗ္ဘူတန္တိ ပုရာဝုတ္တကထာသန္နိဿယံ။ သန္တသန္နိဿယန္တိ ဣတရသောဘနာဓိကရဏဂုဏရာဇစရိတာဒိနိဿယံ ဝါ။ စတုဝဂ္ဂဖလာယတ္တန္တိ ဓမ္မာဒိစတုဝဂ္ဂဖလာယတ္တံ။ ဓမ္မော ¶ နာမ အဗ္ဘူဒယနိဗ္ဗာနဟေတုကော။ အတ္ထော နာမ ဝိဇ္ဇာဘုမျာဒီနံ ယထာညာယမဇ္ဇနံ၊ အဇ္ဇိတာနဉ္စ ရက္ခဏံ။ ကာမော နာမ နိရယော ဝိသယော ပယောဂေါ။ မောက္ခော နာမ သဗ္ဗသံသာရဒုက္ခနိဝတ္တိ။ စတုရောဒါတ္တနာယကန္တိ ဥဿာဟသတ္တိမန္တသတ္တိပဘူသတ္တိယောဂေန စတုရော ကုသလော စာဂါတိသယာဒိယောဂေန ဥဒါတ္တော ဥဒါရော နာယကော ဝိပက္ခော၊ ပဋိပက္ခော စ ယတ္ထ၊ တံ။ မဓု နာမ သုရာ။ ဝိပ္ပလမ္ဘော ဝိရဟော။ မန္တော နီတိဝေဒီဟိ သဟ ကာရီယနိစ္ဆယော။ ဒူတော သန္ဓာနပ္ပဝတ္တော ပုရိသော။ ပယာနံ သင်္ဂါမာဒိနိမိတ္တဂမနံ။ အာဇိ သန္ဓျာဘာဝေ ဝိဂ္ဂဟော။ အသင်္ခတ္တရသဘာဝနိရန္တရန္တိ အသံခိတ္တာ ဗဟုတ္တာ ရသာ သိင်္ဂါရဝီရာဒယော၊ ဘာဝါ ရတိဥဿာဟာဒယော၊ တေဟိ နိရန္တရံ ပတ္ထဋံ။ ပိယဝုတ္တသုသန္ဓိဘီတိ ပိယာနိ သုတိသုဘဂါနိ ဝုတ္တာနိ ဣန္ဒဝဇိရာဒီနိ အညမညသမ္ဗန္ဓသံသဂ္ဂတာယ သောဘနော သန္ဓိ အညမညသင်္ဂဟာ ယေသံ သဂ္ဂါနံ၊ တေဟီတိ။

ပုနပိ ယထာဝုတ္တေသု အင်္ဂေသု နဂရဝဏ္ဏနာဒီသု ကိဉ္စ ယထာသမ္ဘဝံ မဓုပါနာဒိရဟိတမ္ပိ တညူနံ မနော ရဉ္ဇေတိ ဥပါဒိယတေဝ သဗ္ဘီတိ ဒဿေတုမာဟ–

‘‘ကဗ္ဗံ န ဒုဿတင်္ဂေဟိ၊ နျူနမပျတြ ကေဟိစိ၊

ဗန္ဓင်္ဂသမ္ပဒါ တညူ၊ ကာမမာရာဓယန္တိ စေ’’တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၂၀]။

‘‘ဂုဏတော ပဌမံ ဝတွာ၊ နာယကံ တေန သတ္တုနော၊

နိရာကရဏမိစ္စေသ၊ မဂ္ဂေါ ပကတိသုန္ဒရော။

ဝံသဝီရသုတာဒီနိ၊ ဝဏ္ဏယိတွာ ရိပုဿပိ၊

တဇ္ဇယာ နာယကုက္ကံသ-ကထနဉ္စ သုခေတိ နော’’တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၂၁ ၂၂ ဂါထာ] အာဟု။

သဗ္ဗမ္ပေတံ ¶ သဒ္ဓမ္မာမတရသပါနသရသဟဒယာနံ သမ္ဖပ္ပလာပဝိပုလဝိသပ္ပဝေသောပဒ္ဒုတကဗ္ဗနာဋကပရမ္မုခါနံ သတတစရိတသဉ္စရိတရတနဘာဇနာနံ သပ္ပုရိသာနံ ကိံ ဟဒယခေဒေါပဇနိတပရိဿမေနေတိ တဒနုရူပမေဝေါပဒဿိတန္တိ။

နာဋကံ နာမ ဘရတာဒိနာဋျသတ္ထေ နာနပ္ပကာရနိရူပိတရူပံ ကပ္ပံ၊ တံလက္ခဏေကဒေသဘူတလက္ခဏာနိ ပကရဏာဒီနိ နဝ ရူပကာနိ။ နာဋိကာ စ ဧတ္ထေဝါဝရုမ္ဘန္တိ။ ကဗ္ဗဉ္စ နာဋကဉ္စ၊ တေသု နိက္ခိတ္တံ ဌပိတံ နေတ္တဉ္စ စိတ္တဉ္စ ယေဟီတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ကေ တေ? ကဝိနော။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တနေတ္တစိတ္တဝစနေန သုတဿ စိန္တနဉ္စ ဦဟာပေါဟမုခေန ယထုဂ္ဂဟိတနိယာမံ၊ အဝိပရီတတ္ထနိစ္ဆယနံ၊ နိစ္ဆိတဿ ဘာဝနာ၊ နိရန္တရာဘိယောဂေါ စ ဒဿိတော။ ကဗ္ဗနာဋကဝစနေန သုတံ၊ စိန္တိတံ၊ ဘာဝိတဉ္စ ဒဿိတံ။ သုတေ ဒဿိတေ တန္နိဿယံ သုတမယဉာဏမ္ပိ ဒဿိတမေဝ သိယာတိ။ ‘‘ကဗ္ဗနာဋကနိက္ခိတ္တနေတ္တစိတ္တာ’’တိ ဣမိနာ သုတစိန္တာဘာဝနာနုက္ကမေန သမ္ပာဒိတပညာပါဋဝါနံ ကဗ္ဗရစနာယ သာမတ္ထိယံ ဒဿေတိ။ ဟောတိ ဟိ တာဒိသာနံ တံသုတာဒိ ဗန္ဓနကာရဏံ။ ဝုတ္တဉှိ –

ဟေတု ဟောတိဟ ဗန္ဓနေ’’တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၁၀၃ ဂါထာ]။

ယံကိဉ္စီတိ အတ္တနော စိတ္တာရုဠှံ ယံကိဉ္စိ ဗန္ဓဇာတံ။ ဣမိနာ ပန အနိယမဝစနေန အတ္တနော တတ္ထ အာဒရာဘာဝံ ဒီပေတိ။ ရစယန္တိ ကရောန္တိ။ ဧတံ တေဟိ ရစိတံ ဗန္ဓဇာတံ ပရံ အစ္စန္တမေဝ ဝိမှယကရံ န ဟောတိ၊ တာဒိသောပါယသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နဿ ဥပေယျသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝတော အနစ္ဆရိယမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ တေသု ကဗ္ဗနာဋကေသု ရစနာဝိသေသဧကန္တောပါယဘူတေသု အဝိဟိတာဒရာအပိ သုတာဒိဝသေန အကတာဒရာပိ ¶ ယေ သပ္ပုရိသာ ပညဝန္တော ယေန ဗန္ဓဝိသေသေန ဝိညူ ဂုဏဒေါသဝိဒုနော သတ္ထညုနော ပဏ္ဍိတဇနေ တောသေန္တိ ပီဏေန္တိ။ တောသေန္တိယေဝ ဟိ တေ တာဒိသေ သာဘာဝိကိပဋိဘာဝိရဟေပိ ဧတာဒိသေသု အတ္ထေသု သုတစိန္တာဘာဝနာဝသေန ဝါယမန္တာ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘န ဝိဇ္ဇတီ ယဇ္ဇပိ ပုဗ္ဗဝါသနာ-

ဓုဝံ ကရောတျေဝ ကမပျနုဂ္ဂဟ’’န္တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၁၀၄ ဂါထာ]။

ပဋိဘာဝန္တော ဟေယျောပါဒေယျပရိစ္ဆေဒလက္ခဏပညာယ ပညဝန္တော နာမ၊ တေယေဝ သပ္ပုရိသာ။ သဝိမှယော ‘‘ကီဒိသာယံ၊ တာဒိသောပါယန္တရရဟိတာနမ္ပိ ဧတာဒိသော ဗန္ဓော သိယာ’’တိ ဝိမှယေန သဟ ဝတ္တမာနောပိ။ သောဝ ဗန္ဓော တမေဝ ဗန္ဓနံ တာဒိသောပါယသမ္ပတ္တိဝိရဟေနောပေယျသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဘာဝတော၊ နာညောတိ။

၆-၇။ ဣဒါနိ ကဗ္ဗနာဋကေသု အပရိစိတာနမမှာကံ ဂန္ထရစနာသဘာဝါဝဗောဓောဝ ကုတောတိ ဩသက္ကန္တေ ‘‘ကဗ္ဗနာဋကာ’’ဒိဂါထာဒွယေန သမုဿာဟေတိ။ ကဗ္ဗနာဋကနိက္ခိတ္တနေတ္တစိတ္တာ ကဗ္ဗနာဋကေသု သုတာနုလောကနစိန္တာဘာဝနာဝသေန ဌပိတနေတ္တစိတ္တာ ကဝိဇ္ဇနာ ကဗ္ဗကာရကာ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော အဘိမတံ ရစယန္တိ ကရောန္တိ၊ ဧတံ ဗန္ဓနံ ပရံ အတိသယေန န ဝိမှယကရံ အစ္ဆရိယကရံ န ဟောတိ၊ နိရန္တရာဘိယောဂတော သိဒ္ဓါပါယမူလပညာသမ္ပဒါယ ဥပေယျဘူတဂန္ထသင်္ခရဏံ ဘဝတျေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကဝိနော ဣဒံ ကဗ္ဗန္တိ စ၊ နဋကဿ ဣဒံ နာဋကံ၊ နစ္စဂီတာဒိ။ ဣဓ ပန တပ္ပဋိပါဒကကထာပကာသကဂန္ထော နာဋကံ နာမ။ ကဗ္ဗဉ္စ နာဋကဉ္စာတိ စ၊ ကဗ္ဗနာဋကေသု နိက္ခိတ္တံ နေတ္တစိတ္တံ ယေဟီတိ စ ¶ ဝိဂ္ဂဟော။ ယေ ဇနာ တတ္ထ တေသု ကဗ္ဗနာဋကေသု အဝိဟိတာဒရာပိ သဝနဓာရဏာဒိဝသေန အကတသမ္ဘမာ ဧဝ ဝိညူ ယေန ဂန္ထရစနာဝိသေသေန တောသေန္တိ ပီဏေန္တိ၊ တေယေဝ ပဋိဘာဝန္တော ပဋိဘာနသင်္ခါတပညဝန္တော ဘဝန္တိ။ သောဝ ဗန္ဓော သဝိမှယော အညေသံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဝိမှယေန သဟိတော။ ပဋိဘာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ စ၊ သဟ ဝိမှယေန ဝတ္တတီတိ စ၊ အဝိဟိတော အာဒရော ယေဟီတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ဗာဟိရသတ္ထာဘိယောဂါဘာဝေပိ ပုဗ္ဗဝါသနာဘာဝေပိ ဣဟ နိရန္တရာဘိယောဂံ ကရောန္တော တာဒိသသာမတ္ထိယံ သာဓေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘န ဝိဇ္ဇတီ ယဇ္ဇပိ ပုဗ္ဗဝါသနာ-

ဓုဝံ ကရောတျေဝ ကမပျနုဂ္ဂဟ’’န္တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၁၀၄ ဂါထာ]။

တဿတ္ထော – ယဒိ ပုဗ္ဗဝါသနာဂုဏာနုဗန္ဓီ အတီတဇာတိယာ ပရိစယဝါသနာဂုဏဿ အနုဗလပ္ပဒါနဝသေန အနုဗန္ဓော ယဿတ္ထိ၊ တာဒိသံ အဗ္ဘုတံ ပဋိဘာနံ န ဝိဇ္ဇတိပိ၊ တထာပိ သုတေန သဝနေန ဥဿဟနေန ပဂုဏကရဏာဒိဝါစုဿဟနေန ဝါ ဥပါသိတာ ကတဂုရုပါသနာ ဝါစာ ကမပိ အနုဂ္ဂဟံ ကိဉ္စိပိ ပညာပါဋဝံ ဓုဝံ ဧကန္တေန ကရောတိ ဧဝါတိ။

ဧတ္ထ ကဗ္ဗံ နာမ မုတ္တကကုလကာဒိဝါကျဝသေန စ အဝယဝသဘာဝေဟိ တေသံယေဝ အန္တရဝါကျာဝယဝသမူဟေဟိ ပရိပုဏ္ဏံ ဝုတ္တဝိသေသေဟိ ပဘေဒဂတံ ကေဝလံ ပဇ္ဇမယံ ဝါ ဂဇ္ဇမယံ ဝါ စမ္ပူတိချာတပဇ္ဇဂဇ္ဇမယံ ဝါတိ မဟာဝါကျသဘာဝေန စ တိဋ္ဌတိ။ နာဋကံ နာမ ဘရတာဒိနဋသတ္ထဂတနာနပ္ပကာရဒဿိတသဘာဝံ။ ကဗ္ဗဉ္စ ဣဓေဝ ဒဿိတလက္ခဏတော ဧကဒေသယုတ္တပ္ပကရဏာဒိနဝရူပကာနိ စ နာဋိကာ စ ဘဝန္တိ။ ကဗ္ဗလက္ခဏံ ပန ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ–

‘‘သဂ္ဂဗန္ဓော ¶ မဟာကဗ္ဗ-မုစ္စတေ တွဿ လက္ခဏံ၊

ပဏာမော ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသော၊ အာသီသာပိ စ တမ္မုခံ။

ဣတိဟာသကထုဗ္ဘူတံ၊ သန္တသန္နိဿယမ္ပိ ဝါ၊

စတုဝဂ္ဂဖလာယတ္တံ၊ စတုရောဒါတ္တနာယကံ။

ပုရဏ္ဏဝုတုသေလိန္ဒု-သဝိတူဒယဝဏ္ဏနံ၊

ဥယျာနသလိလက္ကီဠာ၊ မဓုပါနရတုဿဝံ။

ဝိပ္ပလမ္ဘဝိဝါဟေဟိ၊ ကုမာရောဒယဝဍ္ဎိဟိ၊

မန္တဒူတပ္ပယာနာဇိ-နာယကာဘျူဒယေဟိပိ။

အလင်္ကတမသံခိတ္တ-ရသဘာဝနိရန္တရံ၊

နာတိဝိတ္ထိဏ္ဏသဂ္ဂေဟိ၊ ပိယဝုတ္တသုသန္ဓိဘိ။

သဗ္ဗတ္ထ ဘိန္နသဂ္ဂန္တေ-ဟုပေတံ လောကရဉ္ဇကံ၊

ကဗ္ဗံ ကပ္ပန္တရဋ္ဌာယိ၊ ဇာယတေ သာဓွလင်္ကတီ’’တိ [ကာဗျာဒါသ ၁။၁၄ – ၁၉ ဂါထာ]။

တဿတ္ထော – သဂ္ဂဗန္ဓော သဂ္ဂသင်္ခါတေဟိ ပရိစ္ဆေဒဝိသေသေဟိ ဗန္ဓော ‘‘မဟာကဗ္ဗ’’န္တိ ဥစ္စတေ။ အဿ လက္ခဏံ တု ဝုစ္စတေတိ သမ္ဗန္ဓော ကာကက္ခိဂေါဠကနယေန တမ္မုခံ တဿ ကဗ္ဗဿ အာဒိ ပန ပဏာမော ဒေဝတာနမဿနံ ဝါ၊ ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသော –

‘‘အသ္တျုတ္တရသျာံ ဒိဂိ ဒေဝတာတ္မ၊

သ္ထိတ? ပထိဈာ ဣဝ မာနဒဏ္ဍ?’’ [ကုမာရသမ္ဘဝ ၁။၁။]။

ဣစ္စာဒိဗန္ဓသမ္ဗန္ဓိနော ကဿစိ ဝတ္ထုနော ဒဿနံ၊ အာသီသာပိ ‘‘မယှံ ပီဏယတံ မန’’ မိစ္စာဒိဣဋ္ဌာသီသနံ ဝါ ဘဝတိ။

ဣတိဟာသကထုဗ္ဘူတံ ပုရာဝုတ္တကထာသန္နိဿယံ ဝါ သန္တသန္နိဿယမ္ပိ သောဘနာနမ္ပိ ရာဇစရိယာဒိနိဿယံ ဝါ စတုဝဂ္ဂဖလာယတ္တံ ¶ လောကိယလောကုတ္တရသုခကာရဏံ ဓမ္မော၊ ဝိဇ္ဇာဘူမိအာဒီနံ သဉ္စယော၊ သဉ္စိတာနံ ရက္ခာ စ အတ္ထော၊ အပါယသံဝတ္တနိကပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတော ကာမော၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ နိဝတ္တိဟေတု မောက္ခော စာတိ စတုဝဂ္ဂဖလာဓီနံ စတုရောဒါတ္တနာယကံ ဥဿာဟသတ္တိမန္တသတ္တိပဘူသတ္တိယောဂတော စတုရော ဒက္ခော စာဂါတိသယာဒိယောဂေန ဥဒါတ္တော ဥဠာရော သပက္ခော၊ ဝိပက္ခော ဝါ နာယကော ယတ္ထ၊ တံ ယထာဝုတ္တံ ပုရဏ္ဏဝုတုသေလိန္ဒု-သဝိတူဒယဝဏ္ဏနံ ပုရံ နဂရံ၊ အဏ္ဏဝံ သာဂရံ၊ ဥတု ဟေမန္တဝသန္တာဒိဥတု၊ သေလံ ပဗ္ဗတော၊ ဣန္ဒုသဝိတူဒယော စန္ဒသူရိယာနံ ဥဒယော စာတိ ဣမေသံ ဝဏ္ဏနံ ယတ္ထ၊ တံ။ သဝိတာတိ ဧတ္ထ တုပစ္စယန္တော။ ဥယျာနသလိလက္ကီဠာမဓုပါနရတုဿဝံ ဥယျာနကီဠာသုရာပါနရတိကီဠာသင်္ခါတော ဥဿဝေါ ယတ္ထ၊ တံ ဝိပ္ပလမ္ဘဝိဝါဟေဟိ ဒါရာဝိယောဂဒါရပရိဂ္ဂဟေဟိ စ ကုမာရောဒယဝဍ္ဎိဟိ ကုမာရုပ္ပတ္တိကုမာရဝဍ္ဎီဟိ စ မန္တဒူတပ္ပယာနာဇိနာယကာဘျူဒယေဟိ နီတိဇာနနပညာ မန္တော၊ သန္ဓာနကာရကော ဒူတော၊ ယုဒ္ဓါဘိဂမနံ ပယာနံ၊ ယုဒ္ဓသင်္ခါတော အာဇိ၊ သပက္ခနာယကဿ အဘိဝဍ္ဎိသင်္ခါတော အဘျူဒယော စာတိ ဣမေဟိ အလင်္ကတံ သဇ္ဇိတံ အသံခိတ္တ…ပေ… န္တရံ အသံခိတ္တာ ဝိတ္ထာရာ ရသာ သိင်္ဂါရာဒယော အဋ္ဌ ဘာဝါ ရတိဥဿာဟာဒယော စာတိ ဣမေဟိ နိရန္တရံ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ပိယဝုတ္တသုသန္ဓိဘိ သုတိသုဘဂေဟိ ဣန္ဒဝဇိရာဒီဟိ ဝုတ္တေဟိ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓပရိစ္ဆေဒတာယ သောဘနာ သန္ဓိ ယေသံ သဂ္ဂါနံ၊ တေဟိ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ ပရိစ္ဆေဒေ ဘိန္နသဂ္ဂန္တေဟိ ဘိန္နသဂ္ဂါ ပရိယောသာနာ ယေသံ၊ တေဟိ နာတိဝိတ္ထိဏ္ဏသဂ္ဂေဟိ နာတိဝိတ္ထာရသဂ္ဂသင်္ခါတေဟိ ပရိစ္ဆေဒေဟိ ဥပေတံ ယုတ္တံ သာဓွလင်္ကတိ သောဘနာလင်္ကာရဝန္တံ ကဗ္ဗံ လောကရဉ္ဇကံ တံ သမာနံ ကပ္ပန္တရဋ္ဌာယိ ကပ္ပနိရန္တရဋ္ဌာယိ ကပ္ပန္တရေ ဌာယိ ဝါ ဇာယတေ။ ဧတ္ထ မဓုပါနာဒိရဟိတပုရဝဏ္ဏနာဒယောပိ တညူနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ စေ၊ တံပျဒုဋ္ဌံ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ကဗ္ဗံ ¶ န ဒုဿတင်္ဂေဟိ၊ နျူနမပျတြ ကေဟိစိ၊

ဗန္ဓင်္ဂသမ္ပဒါ တညူ၊ ကာမမာရာဓယန္တိ စေ’’တိ။

တဿတ္ထော – အတြ ဣမေသု ကဗ္ဗင်္ဂေသု မဇ္ဈေ ကေဟိစိ အင်္ဂေဟိ ကေဟိစိ အဝယဝေဟိ နျူနမပိ ဦနမပိ၊ နိသဒ္ဒေါတြတဗ္ဘာဝေ။ ကဗ္ဗံ န ဒုဿတိ၊ တံ ပန အဒုဿနံ ဗန္ဓင်္ဂသမ္ပဒါ ရစိတပုရဝဏ္ဏနာဒိအင်္ဂသမ္ပဒါ တညူ ကဗ္ဗညူ ဇနေ ကာမံ ဣစ္ဆာနုရူပံ စေ အာရာဓယန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဘဝတိ။ ပုနပိ နာယကဝဏ္ဏနာသု သပက္ခနာယကံ ဝဏ္ဏေတွာ တေန နိရာကရဏဘာဝမ္ပိ။ နော စေ၊ ပစ္စတ္ထိကံ ဝဏ္ဏေတွာ အတ္တနော နာယကေန တဿာဘိဘဝနမ္ပိ ဝဏ္ဏေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဂုဏတော ပဌမံ ဝတွာ၊ နာယကံ တေန သတ္တုနော၊

နိရာကရဏမိစ္စေသ၊ မဂ္ဂေါ ပကတိသုန္ဒရော။

ဝံသဝီရသုတာဒီနိ၊ ဝဏ္ဏယိတွာ ရိပုဿပိ၊

တဇ္ဇယာ နာယကုက္ကံသ-ကထနဉ္စ သုခေတိ နော’’တိ။

ဗန္ဓော စ နာမ သဒ္ဒတ္ထာ၊ သဟိတာ ဒေါသဝဇ္ဇိတာ၊

ပဇ္ဇဂဇ္ဇဝိမိဿာနံ၊ ဘေဒေနာ’ယံ တိဓာ ဘဝေ။

၈။ ဧဝမေတေဟိ သောတုဇနသမုဿာဟနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကတ္တုမိစ္ဆိတဗန္ဓောတိ ဝုတ္တံ ဗန္ဓဿ လက္ခဏံ ကတ္တုမာရဘတေ ‘‘ဗန္ဓော စာ’’တိအာဒိ။ ဒေါသဝဇ္ဇိတာ ဒေါသေဟိ သဒ္ဒနိဿိတေဟိ၊ အတ္ထနိဿိတေဟိ စ ဝိရောဓေဟိ ဝဇ္ဇိတာ ပရိစ္စတ္တာ၊ တေ ဝါ ဝဇ္ဇိတာ ယေဟိ၊ သဒ္ဒတ္ထာ သဟိတာ ဧကီဘူတာ။ ဝုတ္တလက္ခဏာ ယေဟိ တေ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ သဟိတာ ဝုစ္စန္တိ။ သဟိတာနံ ဘာဝေါ သဟဒယဟိလာဒကာရဏံ သာဓျံ သာဟိစ္စံ။ ဣတိ ဒေါသဝဇ္ဇိတေ သဟိတေ သဒ္ဒတ္ထေ ပသိဒ္ဓဘာဝေန အနုဝဒိတွာ ဗန္ဓော နာမ သဘာဝဝုတ္တိဝင်္ကဝုတ္တိအလင်္ကာရဝုတ္တိဝသေန တိဝိဓောပီတိ အပ္ပသိဒ္ဓံ ဗန္ဓသရီရံ ဝိဓီယတေ ယထာ ‘‘ယော ကုဏ္ဍလီ၊ သော ဒေဝဒတ္တော’’တိ။ စသဒ္ဒေါဝတ္တဗ္ဗန္တရဿ သမုစ္စယော၊ ကိဉ္စီတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ¶ ဇာတိဂုဏကြိယာဒဗ္ဗလက္ခဏော သဒ္ဒါနမတ္ထော မုချော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ မုချဿတ္ထဿ စတုဗ္ဗိဓတ္တာ တိဝိဓေသု သဒ္ဒေသု တဗ္ဗာစကော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ ဇာတိသဒ္ဒေါ ဂုဏသဒ္ဒေါ ကြိယာသဒ္ဒေါ ဒဗ္ဗသဒ္ဒေါတိ။ တိဝိဓော ဟိ သဒ္ဒေါ ဝါစကော လက္ခဏိကော ဗျဉ္ဇကောတိ ဗျာပါရဘေဒေန။ ဗျာပါရော စ နာမ သဒ္ဒဿ’တ္ထပ္ပတီတိကာရိတ္တမေဝ။ သော ဟိ တိဝိဓော မုချော လက္ခဏော ဗျဉ္ဇနသဘာဝေါ စေတိ။ တတ္ထ ဇာတျာဒိနိရန္တရတ္ထဝိသယော သဒ္ဒဗျာပါရော မုချော။ သောယေဝ အဘိဓာတိ ဥစ္စတေ။ တံဗျာပါရဝါ အဗျဝဟိတဇာတျာဒိသကေဟိ တမတ္ထံ မုချဘာဝေန ယော ဝဒတိ ဂေါအာဒိကော၊ သော ဝါစကော။ သဒ္ဒန္တရတ္ထဝိသယနိဒ္ဒိဋ္ဌော သဒ္ဒဗျာပါရော လက္ခဏော။ သာ ဒုဝိဓာ သုဒ္ဓါ၊ ဥပစာရမိဿာ စေတိ။ တတ္ထ သုဒ္ဓါ ယထာ ‘‘ဂေါ မုစ္စတု၊ မဉ္စာ ဥဂ္ဃောသေန္တိ၊ ဂင်္ဂါယံ ဃောသော’’တိ။ ဧတ္ထ ဂေါသဒ္ဒေန ဝိသေသနံ ဂေါတ္တသာမညမေဝေါစ္စတေ၊ န တု ဂေါဗျတ္တိ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ဝိသေသျံနာဘိဓာ ဂစ္ဆေ၊ ခီဏသတ္တိ ဝိသေသနေ’’တိ [ကာဗျပ္ပကာသေ ဒုတိယဥလ္လာသေ အာဂတနျာယော’ယံ]။

သာမညဿ ဗျာပကတ္တာ၊ အသရီရတ္တာ စ။ တတ္ထ ဗန္ဓနမောစနာနိ န သမ္ဘဝန္တီတိ အတ္တနော နိဿယဘူတာ ဂေါဗျတ္တိ အာကဍ္ဎီယတေ၊ တထာ မဉ္စာနမုဂ္ဃောသနံ န သမ္ဘဝတီတိ အတ္တနော ဥဂ္ဃောသနကြိယာသိဒ္ဓျတ္ထံ မဉ္စသမင်္ဂိနော ပုရိသာ အာကဍ္ဎီယန္တိ။ တထာ ဂင်္ဂါသဒ္ဒဝါစ္စဿ ဇလပ္ပဝါဟဿ ဃောသပ္ပတျာကရတာ န သမ္ဘဝတီတိ ဂင်္ဂါသဒ္ဒေါ အတ္တနောဘိဓေယျဿောဒကပ္ပဝါဟဿ နိကဋံ တဋံ လက္ခေတိ။ ဥပစာရဿာနေကပ္ပကာရတ္တာ ဥပစာရမိဿာ လက္ခဏာပျနေကဓာ သိယာ။ ယထာ ကတ္ထစိ ကာရဏေ ကာရီယမုပစရိယတေ၊ ယထာ ‘‘အာယု ဃတ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ ကာရဏကာရိယာနမဘေဒေါ ယထာ ‘‘အာယုယေဝေဒ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ ¶ ဥပမာနေ ဥပမေယျမုပစရီယတေ၊ ယထာ ‘‘ဂေါ ဗာဟိကော’’တိ။ ကတ္ထစိ အဘေဒေါ တေသံ၊ ယထာ ‘‘ဂေါယေဝါယ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ တဒါဓာရတာယ [တဒတ္ထတာယ (က။)] တံဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘ပဒီပဋ္ဌာ ကပလ္လိကာ ပဒီပေါ’’တိ။ ကတ္ထစိ တံကမ္မသမ္ဗန္ဓာ တံဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘အဝဍ္ဎကီပိ ဝဍ္ဎကီ အယ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ သံသာမိသမ္ဗန္ဓာ၊ ယထာ ‘‘ရာဇသမ္ဗန္ဓီ ပုရိသော ရာဇာယ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ အဝယဝေ သမုဒါယဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘ပဋေကဒေသေ ပဋသဒ္ဒေါ’’ ဣစ္စာဒိ။

လက္ခဏာယ နိဿယော သဒ္ဒေါ လက္ခဏိကော။ ဗျဉ္ဇနသဘာဝေါ ပန ပရပရိယာယော သဒ္ဒဿ တတိယော ဗျာပါရော။ တဿ နိဿယော သဒ္ဒေါ ဗျဉ္ဇနကော။ ဣစ္စေတံ တိဏ္ဏံ သဒ္ဒါနံ ဝသေန အတ္ထောပိ တိဝိဓော ဟောတိ ဝါစ္စော လက္ခဏိယော ဗျင်္ဂျောတိ။ တတ္ထ ဗျင်္ဂျောယေဝတ္ထော ဗန္ဓသတ္ထာ ဝုစ္စတေ။ တေနေဝ ပဓာနဗျင်္ဂျော ဗန္ဓော ဥတ္တမော၊ အပဓာနဗျင်္ဂျော မဇ္ဈိမော၊ အဗျင်္ဂျော အဓမော၊ ဗျင်္ဂျေန ဝိနာ ဗန္ဓော နိဇ္ဇီဝေါ သိယာတိ ပုဗ္ဗာစရိယာနံ ပဝတ္တိ၊ သဘာဝဝုတ္တိ ဗန္ဓောပိ တု နိဇ္ဇီဝေါတိ နာသင်္ကနီယော။ ယသ္မာ ကဝီနံ လောကဝေါဟာရကောသလ္လံ သဘာဝဝုတ္တိယေဝ ဂမေတိ။ ယော ဟိ သကလလောကဋ္ဌိတိံ န ဇာနာတိ၊ သော ကဝိယေဝ န ဟောတီတိ။

အထေတ္ထ တိဝိဓမ္ပိ အတ္ထံ တာဒိသဇနာဝဗောဓတ္ထံ သမုဒါဟရိဿာမ ‘‘မုနိန္ဒဝဒနမ္ဘောဇေ’’တျာဒိ။ ဧတ္ထ ဝါဏီသဒ္ဒဿ သဒ္ဓမ္မသင်္ခါတော အတ္ထော ဝါစ္စတ္ထော။ ဝါဏီ နာမ စေတနာ၊ တဿံ ယာဝ ဒေဝတတ္ထံ နာရောပျတေ၊ တာဝ တပ္ပတီ အတ္တနော မနောသမ္ပီဏနအာသီသနာ န သံဂစ္ဆတီတိ ဝါကျသာမတ္ထိယာယေဝ ဝါဏိယံ သာယမောစိတျဘေဒေန ဒေဝတာသဒ္ဒဿ အာရောပိတောတ္ထော လက္ခဏိယော။ တထာ ဝဒနသဒ္ဒဿာပိ မုခံ ဝါစ္စတ္ထော။ အမ္ဘောဇသဒ္ဒဿ သမာရောပိတောတ္ထော လက္ခဏိယော။ မနောသမ္ပီဏနဿ တု အညထာ အနုပပတ္တိယာ ပဿဒ္ဓျာဒိက္ကမေန ယထာဘူတာဝဗောဓသမ္ဘဝါ အနာယာသေန ¶ ဝိစိတ္တာနေကသဒ္ဒတ္ထပဋိဘာနေန ဂန္ထပရိသမတ္တိသင်္ခါတာ ယထိစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖတ္တိ ဟောတေဝ၊ အယံ ဗျင်္ဂျတ္ထော။ တဗ္ဗာစကာ သဒ္ဒါ ဝါစကလက္ခဏိကဗျဉ္ဇကာ ဟောန္တီတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ သဒ္ဒတ္ထဝိစာရော ဂန္တဗ္ဗော။

တမေဝံ ယထာဝုတ္တဗန္ဓသရီရံ ကတိဝိဓမိစ္စာဟ ‘‘ပဇ္ဇေ’’စ္စာဒိ။ အယံ ယထာဝုတ္တော ဗန္ဓော ဗန္ဓသရီရံ တိဓာ ဘဝေ တိပ္ပကာရေန သိယာ၊ နာဓိကံ နာပျူနံ။ ကထံ? ပဇ္ဇဂဇ္ဇဝိမိဿာနံ ဘေဒေန ပဇ္ဇသဘာဝါဒီနံ ဝိသေသေန တိဓာ ဘဝေတိ ပကတံ။ တတ္ထ ပဇ္ဇံ နာမ အမှေဟိယေဝ ဝိရစိတဝုတ္တောဒယာချေ ဆန္ဒသိ နိရူပိတာ ဝုတ္တဇာတိပ္ပဘေဒါ စတုပ္ပဒိကတ္ထာ နိရူပိတော မုတ္တကာဒိပိ ဝုတ္တဇာတိပ္ပကာရောယေဝ။ တေနေဝေတ္ထ တေသမဒဿနံ။ တေသု ဧကဂါထာ နိဋ္ဌိတတ္ထာ သပ္ပဓာနာ ဂါထန္တရာနိရပေက္ခာ မုတ္တကံ၊ ဧကကြိယာဒါနေန အညမညသာပေက္ခာ နိဋ္ဌိတတ္ထာ ပစ္စေကံ အနိဋ္ဌိတတ္ထာ ဂါထာ ကုလကံ၊ နာနာဘိတ္တိယော ဘိန္နကိရိယော သပ္ပဓာနာ ဂါထာ ကောသော ဝိယ ဌပိတာ ကောသော၊ ဧကဘိတ္တိပဒေါသာဒိကံ ဝဏ္ဏေတုံ သမုဒါယေန ပဝတ္တာ ဘိန္နကြိယာ ဂါထာ သင်္ဃာတော၊ သောပိ စတုဗ္ဗိဓော ပဇ္ဇပ္ပကာရော ယထာဝုတ္တသဂ္ဂဗန္ဓောဝါတိ ဝိညာတဗ္ဗံ။ ဂဇ္ဇံ နာမ ပါဒသန္နိဋ္ဌာနရဟိတော သျာဒျန္တတျာဒျန္တပ္ပဗန္ဓော။ တဿ တု ဒွေ ပကာရာ အာချာယိကာ၊ ကထာတိ။ ဝိမိဿံ ပဇ္ဇဂဇ္ဇမယံ နာဋကပ္ပကရဏာဒိ၊ စမ္ပူ ဇာတကမာလာဒိကာ စ။

၈။ ဣဒါနိ သဉ္ဇာနနာဘိလာသီနံ အလင်္ကာရနိဿိတံ ဗန္ဓသရီရံ၊ သောဝ ဗန္ဓောတိ အဓိကတံ၊ ‘‘ယော ကုဏ္ဍလီ၊ သော ဒေဝဒတ္တော’’တိ ပသိဒ္ဓကုဏ္ဍလိတ္တာနုဝါဒေန အပ္ပသိဒ္ဓဿ ဒေဝဒတ္တတ္တဝိဓာနံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘ဗန္ဓော’’စ္စာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗန္ဓော နာမ စ ဗန္ဓနံ ပန။ ဒေါသဝဇ္ဇိတာ သဒ္ဒတ္ထနိဿိတဒေါသေဟိ ပရိစ္စတ္တာ၊ တေ ဝါ ဝဇ္ဇိတာ ဧတေဟိ တာဒိသာ။ သဟိတာ အညမညာနုရူပတ္ထေန သဟဘာဝံ ဂတာ။ သဒ္ဒတ္ထာ သဒ္ဒေါ၊ ¶ အတ္ထော စ။ ဧဝံပကာရေဟိ တု ဤဒိသသဒ္ဒတ္ထာနံ ဝိညူနံ တုဋ္ဌိဇနကအညမညာနုရူပဂုဏသဟိတာနံ ဘာဝေါတိ ဝစနတ္ထေန ‘‘သာဟိစ္စ’’မိတိ ဝဒန္တိ။ သဒ္ဒတ္ထာတိ ဧတ္ထ သဒ္ဒတ္ထာနံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ? သဒ္ဒေါ ပန အတ္ထပ္ပတီတိယံ အတ္တနော မုချဗျာပါရံ လက္ခဏဗျာပါရံ ဗျဉ္ဇနသဘာဝဗျာပါရဉ္စေတိ တိဝိဓံ ဗျာပါရဘေဒေန။ ကမတော ဝါစကော လက္ခဏိကော ဗျဉ္ဇနကော စေတိ တိဝိဓော။ တထာ အတ္ထောပိ ဝါစ္စော လက္ခဏိယော ဗျင်္ဂျော စေဘိ တိဝိဓော။ အတြ တု ဝါစကော သဒ္ဒေါ အတ္တနာ ဒီပေတဗ္ဗမုချတ္ထဿ ဇာတိဂုဏကြိယာဒဗ္ဗဘေဒေန စတုဗ္ဗိဓတ္တာ သယမ္ပိ ဇာတိဂုဏကြိယာဒဗ္ဗသဒ္ဒဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ ဝါစကသဒ္ဒဿ မုချဗျာပါရော ‘‘အဘိဓာ’’တိ စ ဝေါဟရီယတိ။ သော မုချဗျာပါရော ဇာတျာဒီဟိ အဗျဝဟိတတ္ထေဝ ဝတ္တတေ။ တထာ ဟိ ‘‘ဂေါ နီလံ ပါစကော ဝိသာဏိ’’စ္စာဒေါ ဂေါအာဒိသဒ္ဒါနံ မုချဗျာပါရော ဂေါပိဏ္ဍနီလပဋပါစကကတ္တုသိင်္ဂီတိ ဒဗ္ဗာနံ ဝိသေသနဘူတဇာတိဂုဏကြိယာဒဗ္ဗေသွေဝ ပဝတ္တတိ၊ န ပန ဇာတျာဒီနံ နိဿယဘူတဂေါပိဏ္ဍာဒီသူတိ။ ဝုတ္တံ ဟိ–

‘‘ဝိသေသျံ နာဘိဓာ ဂစ္ဆေ၊ ခီဏသတ္တိ ဝိသေသနေ’’တိ [ကာဗျပ္ပကာသေ ဒုတိယဥလ္လာသေ အာဂတနျာယော’ယံ]။

တဿတ္ထော – ဝိသေသနေ ဝိသေသနဘူတဇာတျာဒိမှိ ခီဏသတ္တိ ခီဏဗျာပါရဝတီ အဘိဓာ မုချဗျာပါရောဝ ဝိသေသျံ ဒဗ္ဗံ န ဂစ္ဆေ န ပါပုဏာတီတိ။

ဇာတျာဒီနံ နိဿယဂေါပိဏ္ဍာဒိကံ အဘိဓာ န ဝဒတိ စေ၊ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဂေါ ဂစ္ဆတိ၊ နီလံ နိဝါသေတိ၊ ပါစကော အာဂစ္ဆတိ၊ သိင်္ဂီ ဓာဝတိ’’စ္စာဒီသု ဇာတျာဒိဝိသိဋ္ဌဂေါပိဏ္ဍာဒီနံ ဂေါအာဒိသဒ္ဒဿ ကထံ ဝါစကတ္တံ ယုဇ္ဇတီတိ? ဒဗ္ဗာဓီနဇာတိဂုဏာဒီသု ဝုတ္တေသု တဗ္ဗိသိဋ္ဌဿ ဒဗ္ဗဿ ပရိယာယတော ဝါစကတ္တာ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန သုဒ္ဓလက္ခဏဗျာပါရဿေဝ ဝိသယော။ လက္ခဏဗျာပါရောပိ သုဒ္ဓါ ဥပစာရမိဿောတိ ဒုဝိဓော။ ¶ တတ္ထ သုဒ္ဓါ လက္ခဏဗျာပါရော ဇာတျာဒိဝဇ္ဇိတတ္ထဝိသယော။ တထာ ဟိ ‘‘ဂေါ ဂစ္ဆတိ၊ နီလံ နိဝါသေတိ၊ ပါစကော အာဂစ္ဆတိ၊ သိင်္ဂီ ဓာဝတိ၊ မဉ္စာ ဥဂ္ဃောသေန္တိ၊ ဂင်္ဂါယံ ဃောသော’’တျာဒီသု ဇာတိဂုဏကြိယာသိင်္ဂဒဗ္ဗမဉ္စဂင်္ဂါဒီနံ ဂမနာဒီဟိ ယောဂါသမ္ဘဝတော ဇာတိဂုဏာဒယော အတိက္ကမ္မ ယထာက္ကမံ ဂမနနိဝါသနအာဂမနဓာဝနဥဂ္ဃောသနဃောသာဒီနံ နိဿယဘူတဂေါပိဏ္ဍာဒယော ပရာမသတိ။

မိဿော တု ဥပစာရဘေဒေန ဗဟုဝိဓော။ တထာ ဟိ ကတ္ထစိ ကာရဏေ ကာရိယမုပစရီယတေ၊ ယထာ ‘‘အာယုဃတ’’န္တိ၊ ဧတ္ထ အာယုဝဍ္ဎနကာရဏဘူတေ ဃတေ ကာရိယဘူတအာယုနော ဝေါဟာရော အာရောပိတော ဟောတိ။ ဥပရိပိ ဥပစာရော ယထာယောဂံ ယောဇေတဗ္ဗော။ အတံသဘာဝေ ဟိ တံသဘာဝါရောပနံ ဥပစာရော။ ကတ္ထစိ ကာရဏကာရိယာနမဘေဒေါ၊ ယထာ ‘‘အာယုယေဝ ဃတ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ ဥပမေယျဥပမာနောပစာရော၊ ယထာ ‘‘ဂေါ ဗာဟိကော’’တိ။ ကတ္ထစိ ဥပမာနဥပမေယျာနမဘေဒေါ၊ ယထာ ‘‘ဂေါယေဝါယံ ဗာဟိကော’’တိ။ ကတ္ထစိ တဒါဓာရတာယ တဒူပစာရော၊ ယထာ ‘‘ပဒီပဋ္ဌာ ကပလ္လိကာ ပဒီပေါ’’တိ။ ကတ္ထစိ ကြိယာသမ္ဗန္ဓေန တံဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘အဝဍ္ဎကီပိ ဝဍ္ဎကီ အယ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ သံသာမိသမ္ဗန္ဓေန တံဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘ရာဇဝလ္လဘောပိ ရာဇာ အယ’’န္တိ။ ကတ္ထစိ အဝယဝေ သမုဒါယဗျပဒေသော၊ ယထာ ‘‘ပဋော ဒဍ္ဎော’’တိ။ ဣမိနာ မုခေန ဥပစာရဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗျဉ္ဇနသဘာဝဗျာပါရော ဧဝ ‘‘ဓန’’န္တိ စ ဝုစ္စတိ၊ တဿ တတိယဗျာပါရဿ ဝိသယော တာဒိသဝါကျမေဝ ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧတ္ထ ဗျင်္ဂျတ္ထံ ဗန္ဓဿ ဇီဝိတမိတိ စ၊ ဗျင်္ဂျတ္ထပဓာနံ ဗန္ဓမုတ္တမန္တိ စ၊ ဗျင်္ဂျတ္ထပဓာနရဟိတံ မဇ္ဈိမန္တိ စ၊ အဗျင်္ဂျဗန္ဓံ အဓမမိတိ စ ဝဒန္တိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

အတ္ထပ္ပတီတိယံ သဒ္ဒ-ဗျာပါရော တိဝိဓော ဘဝေ၊

မုချော လက္ခဏဗျဉ္ဇန-သဘာဝေါ စာတိ ဧတ္ထ တု။

အဘိဓာပရပရိယာယော၊ ¶ ဗျာပါရော ပဌမော ဘဝေ၊

ဓနန္တာပရပရိယာယော၊ ဗျာပါရော တတိယော ပုန။

မုချော နိရန္တရတ္ထေသု၊ လက္ခဏာ တု တိရောဟိတေ၊

အတ္ထေ’တရော တု ဝါကျဿ၊ အတ္ထေယေဝ ပဝတ္တတိ။

ဗျာပါရဿ ပဘေဒေန၊ တိဓာ သဒ္ဒေါပိ ဝါစကော၊

လက္ခဏိကော ဗျဉ္ဇကောတိ၊ တဒတ္ထောပိ တိဓာ မတော။

ဝါစ္စော လက္ခဏိယော ဗျင်္ဂျော-စ္စေဝံ သဒ္ဒေသု ဝါစကော၊

ဇာတိဂုဏကြိယာဒဗ္ဗ-ဘေဒေန သော စတုဗ္ဗိဓော။

ဝါစ္စတ္ထဿ စတုဒ္ဓါဝ၊ ဘိန္နတ္တာ ဇာတိအာဒိတော၊

ဇာတျာဒီနံ ပဘေဒေန၊ တထာ လက္ခဏိကော မတော။

ဥပစာရဗဟုတ္တေန၊ ဘေဒေ သတိပိ တဿ တု၊

ဗျဉ္ဇကော တု အနညတ္တာ၊ ဝိသုံ တေဟိ န ဝုစ္စတီတိ။

လက္ခဏတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ‘‘မုနိန္ဒဝဒနမ္ဘောဇေ’’ တျာဒိဂါထာယံ ဝဒနသဒ္ဒဿ မုခတ္ထော ဝါစ္စတ္ထော၊ အာရောပိတအမ္ဘောဇတ္ထော လက္ခဏိယတ္ထော။ အမ္ဘောဇသဒ္ဒဿ ပဒုမတ္ထော ဝါစ္စတ္ထော၊ ဥပစရိတမုခတ္ထော လက္ခဏိယတ္ထော။ ဝါဏိသဒ္ဒဿ သဒ္ဓမ္မသင်္ခါတော အတ္ထော ဝါစ္စတ္ထော၊ အာရောပိတဒေဝတာအတ္ထော လက္ခဏိယတ္ထော။ ဧတ္ထ အာသီသနာ နာမ ယထာဝုတ္တနယေန ပုညာတိသယတာ၊ တတော ဣဓ အဘိမတတ္ထဗာဓကာကုသလနိဝါရဏဉ္စ ကုသလာနမနုဗလပ္ပဒါနဉ္စ တတော ကာယစိတ္တပီဠာဝိဂမော စ တတော သုခပ္ပဋိလာဘော စ တတော စိတ္တသမာဓာနဉ္စ တတောယေဝ အနေကဝိဓတ္ထာဝဗောဓော စ တတော အဘိမတဂန္ထပရိသမတ္တိ စ ဘဝတီတျယံ ဝါကျသာမတ္ထိယတော လဒ္ဓတ္ထော ဗျင်္ဂျတ္တော။ တံတံအတ္ထပ္ပကာသကာ သဒ္ဒါ ဝါစကလက္ခဏိကဗျဉ္ဇနကာ နာမ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ သဒ္ဒသဒ္ဒတ္ထဝိစာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိ ¶ ပကာသိတဗန္ဓဿ ဘေဒံ ဝဒတိ ‘‘ပဇ္ဇာ’’ဒိနာ။ အယံ ဝုတ္တလက္ခဏော ဗန္ဓော ပဇ္ဇဂဇ္ဇဝိမိဿာနံ ဘေဒေန ဂါထာစုဏ္ဏိယတဒုဘယမိဿာနံ ဝသေန တိဓာ ဘဝေ။ သဒ္ဒေါ စ အတ္ထော စေတိ စ၊ သဟဘာဝံ ဣတာ ပတ္တာတိ စ၊ ဒေါသေဟိ ဝဇ္ဇိတာ၊ ဒေါသေ ဝါ ဝဇ္ဇိတာ ယေဟီတိ စ၊ ပဇ္ဇဉ္စ ဂဇ္ဇဉ္စ ဝိမိဿဉ္စေတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ဣဟ ပဇ္ဇံ နာမ မုတ္တကကုလကကောသကသင်္ဃာတဝသေန စတုပ္ပဘေဒံ ဆန္ဒသိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝုတ္တဝိသေသဝိရစိတံ စတုပ္ပဒိကဂါထာဗန္ဓံ။ တတ္ထ မုတ္တကံ နာမ နိဋ္ဌိတတ္ထာ သပ္ပဓာနာ ဧကာ ဂါထာ၊ ကုလကံ နာမ ပစ္စေကမနိဋ္ဌိတတ္ထာ အညမညသာပေက္ခာ ဧကကြိယာဒွါရိကာ နာနာဂါထာ၊ ကောသကော နာမ နာနာဝိဓဝဏ္ဏနာဘူမိကာ ဘိန္နကြိယာဒွါရပ္ပဝတ္တာ သပ္ပဓာနာ ဂါထာရာသိ၊ သင်္ဃာတော နာမ သဉ္စျာကာလာဒိဧကဝဏ္ဏနာဘူမိနိဿိတာ ဘိန္နကြိယာသမုဒါယေန ပဝတ္တာ ဂါထာ။ ဂဇ္ဇံ နာမ အနိယတပဒေါ အာချာယိကာကထာဝသေန ဒွိပ္ပဘေဒေါ သျာဒျန္တတျာဒျန္တော ဝစနပ္ပဗန္ဓော။ မိဿော ပန ဣမေဟိ ဒွီဟိ သံမိဿော နာဋကပကရဏာဒိ စ ဇာတကမာလာဒိစမ္ပူ စ။

နိဗန္ဓော စာ’နိဗန္ဓော စ၊ ပုန ဒွိဓာ နိရုပ္ပတေ၊

တံ တု ပါပေန္တျ’လင်္ကာရာ၊ ဝိန္ဒနီယတရတ္တနံ။

၉။ ဧဝံ တိပ္ပကာရံ ဗန္ဓသရီရံ ဝတွာ ဣဒါနိ အညထာပိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နိဗန္ဓောစာ’နိဗန္ဓော စ၊ ပုန ဒွိဓာ နိရုပ္ပတေ’’ ဣတိ။ ပုန ဘိယျော ယထာဝုတ္တော ပဇ္ဇမယဗန္ဓော ဒွိဓာ ဒွိပ္ပကာရေန နိရုပ္ပတေ နိစ္ဆီယတေ။ ကထံ? နိဗန္ဓော စ တဒေကဒေသဘူတေဟိ မုတ္တကာဒီဟိ စတူဟိ သဂ္ဂဗန္ဓာဒိဝသေန ဗန္ဓော စ အနိဗန္ဓော စ ကေဝလံ မုတ္တကဝသေနာတိ ဧဝံ ဒွိဓာ နိရုပ္ပတေ ဣတိ ပကတံ။ နနု တဿေတဿ ယထာဝုတ္တဝါတိမယဿ သက္ကဋံ ပါကတံ အပဗ္ဘံသော ပေသာစိကံ မိဿဉ္စေတိ ပဉ္စဝိဓတ္တံ ဝတွာ ‘‘သက္ကဋံ နာမ ဒေဝတာဘာသာ။ ပါကတံ စတုဗ္ဗိဓံ သက္ကဋေဟိ ဝဏ္ဏညတ္တမတ္တေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ¶ မဟိန္ဒသိန္ဓဝါဒိ တဗ္ဘဝံ၊ တဿမံ ဟိရိဟရကမလာဒိ၊ မဟာရဋ္ဌာဒိဒေသပသိဒ္ဓံ ဒေသီယံ၊ တဗ္ဘဝါဒီဟိ သမ္မိဿံ မိဿံ။ အာဘီရာဒီနံ ဝါစာ အပဗ္ဘံသော၊ သော စ ပါကတံ ဝိယ စတုဗ္ဗိဓော၊ တိဝိဓော စ နာဂရဥပနာဂရဝုဒ္ဓဘေဒေန။ ပိသာစာနံ ဝစနံ ပေသာစိကံ။ သဗ္ဗေသံ ဝသေန မိဿ’’န္တိ သက္ကဋာဒီနံ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ တထာ ‘‘သိင်္ဂါရပ္ပဓာနနစ္စသင်္ခါတလာသျာဒီနံ ပဋိပါဒကတ္ထေန လာသျာဒိကမဘိနယပ္ပဓာနတ္တာ ဒဿနီယံ၊ ဣတရံ ကဗ္ဗံ သဝနီယ’’န္တိ ဒုဝိဓံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ဘာသာဘေဒေန ဝုတ္တံ ပဉ္စဝိဓတ္တံ၊ ဝိနိယောဂဘေဒေန ဝုတ္တံ ဒုဝိဓတ္တဉ္စ ဣဓ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ တထာပိ တဒေဝမိဓာနုပယောဂိတာယ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝမလင်္ကာရာဓိဋ္ဌာနဘာဝေန ပဌမံ ဗန္ဓသရီရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဟာရကေယူရာဒိနာ ပုရိသသရီရမိဝ ဗန္ဓသရီရံ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရေဟိ ဝိန္ဒနီယတရံ ဟောတီတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘တံ တု’’ ဣစ္စာဒိ။ တုသဒ္ဒေါ ဝိသေသဝစနိစ္ဆာယံ။ တံ ဗန္ဓသရီရံ တု အလင်္ကာရာ အလင်္ကရိယတိ တံ ဗန္ဓသရီရမေတေဟီတိ ပသာဒါဒယော သဒ္ဒါလင်္ကာရာ၊ သဘာဝဝုတျာဒယော အတ္ထာလင်္ကာရာ စ ဝိန္ဒနီယတရတ္တနံ အတိသယေန ဝိန္ဒနီယဘာဝံ အဿာဒနီယဘာဝံ ပါပေန္တိ နယန္တိ။ သဗ္ဗထာ နိဒ္ဒေါသဘူတာနံ သဒ္ဒတ္ထာနံ အညမညာနုရူပတော သဟိတဘာဝေန ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ တာဒိသပုရိသသရီရမိဝ ဝိန္ဒနီယမ္ပိ သမာနံ အလင်္ကာရေဟိ ပသာဓိတေ သတိ အစ္စန္တမေဝ ဝိန္ဒနီယံ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၉။ ပုနပိ တဿေဝ ဗန္ဓဿ ဘေဒံ ကထေတုံ ‘‘နိဗန္ဓော စာ’’ဒိမာဟ။ ပုန နိဗန္ဓော စ မုတ္တကာဒီဟိ စတူဟိ အဝိနာဘာဝတော မဟာကဗ္ဗာဒိသဘာဝေန နိရန္တရံ ကတွာ ဗန္ဓော စ အနိဗန္ဓော စ ကေဝလံ မဟာကဗ္ဗာဒိသဘာဝေန မုတ္တကတ္တာ အနိရန္တရံ ကတွာ ဗန္ဓော စာတိ သောဝ ဗန္ဓော ဒွိဓာ နိရုပ္ပတေ နိစ္ဆီယတေ။ ¶ ပုနပိ သော ဗန္ဓော သက္ကဋပါကတအပဗ္ဘံ သပေသာစိကမိဿဘာသာဘေဒေန ပဉ္စဝိဓော။ သိင်္ဂါရပဓာနနစ္စသင်္ခါတလာသျာဒီနံ ဒဿနပ္ပဓာနတ္တာ တာဒိသံ နစ္စံဒဿနီယံ၊ တဒညံ ကဗ္ဗံ သဝနီယမိတိ ဝဠဉ္ဇနဘေဒတော ဒုဝိဓော စ ဟောတိ။ သော သဗ္ဗောပိ ပယောဇနာဘာဝတော ဣဟ န ဂဟိတော။ တတ္ထ သက္ကဋံ နာမ ဒေဝတာဘာသာ။ တတော ကေဟိစိ အက္ခရေဟိ ဘိန္နံ ပါကတံ နာမ။ တံ ပန တဗ္ဘဝတဿမဒေသိယမိဿဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ သက္ကဋတော ဝဏ္ဏညတ္တမတ္တေန နိဗ္ဗတ္တံ တဗ္ဘဝံ နာမ၊ တံ မဟိန္ဒသိန္ဓဝါဒိ။ တဿမံ ဟိရိဟရကမလာဒိ။ ဒေသေ ပသိဒ္ဓံ ဒေသိယံ။ မိဿံ နာမ တဗ္ဘဝါဒီဟိ သမ္မိဿံ။ အပဗ္ဘံသော နာမ ဂေါပါလကာဒီနံ ဝါစာ၊ သော စ တဗ္ဘဝါဒီဟိ စတုဗ္ဗိဓော၊ နာဂရဥပနာဂရဝုဒ္ဓဘေဒေန တိဝိဓော စ ဟောတိ။ ပိသာစာနံ ဝစနံ ပေသာစိကံ။ တေဟိ သက္ကဋာဒီဟိ သမ္မိဿံ မိဿံ နာမ ဟောတိ။ ဣဒါနိ ဤဒိသပ္ပဘေဒဝန္တဗန္ဓဿ အလင်္ကာရေန သောဘနတ္တံ ဝတ္တုံ ‘‘တံ တု’’စ္စာဒိမာဟ။ တံ တု တံ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဗန္ဓသရီရံ အလင်္ကာရာ ပသာဒါဒိသဒ္ဒါလင်္ကာရာ၊ သဘာဝဝုတျာဒိအတ္ထာလင်္ကာရာ စ ဝိန္ဒနီယတရတ္တနံ အတိသယပသာဒနီယတ္တံ ပါပေန္တိ။ နိရန္တရံ ဗန္ဓော နိဗန္ဓောတိ စ၊ န နိဗန္ဓော အနိဗန္ဓောတိ စ၊ အတိသယေန ဝိန္ဒနီယော ဝိန္ဒနီယတရော၊ တဿ ဘာဝေါ ဝိန္ဒနီယတရတ္တနန္တိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

အနဝဇ္ဇံ မုခမ္ဘောဇ-မနဝဇ္ဇာ စ ဘာရတီ၊

အလင်္ကတာဝ သောဘန္တေ၊ ကိံ နု’တေ နိရလင်္ကတာ?

၁၀။ တမေဝ သမတ္ထေတိ ‘‘အနဝဇ္ဇ’’ မိစ္စာဒိနာ။ အနဝဇ္ဇံ အညမညာနုရူပါဓိကတနေတ္တကဏ္ဏာဒိအဝယဝေန ပိဠကတိလကကာဠကာဒျနာဟတာယ စ သုန္ဒရဘာဝတော အဂရဟိတံ မုခမ္ဘောဇံ ဝဒနာရဝိန္ဒဉ္စ တထာ အနဝဇ္ဇာ ပဒါဒိဒေါသာနဘိဘူတာယ သုန္ဒရဘာဝေန အဂရဟိတာ ဘာရတီ စ ဝါဏီ ဥပစာရတော တပ္ပဋိပါဒနီယော အတ္ထော စာတိ ဧတေ အလင်္ကတာဝ ¶ မုခံ တိလကတာဍင်္ကာဒိနာလင်္ကာရေန၊ သဒ္ဒတ္ထာ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရေဟိ ပသာဓိတာ သဇ္ဇိတာ ဧဝ၊ နိရလင်္ကတာ တထာ အပသာဓိတာ အသဇ္ဇိတာ သောဘန္တေ ကိံ နု၊ န သောဘန္တေဝါတိ ဝိတက္ကေမီတိ အတ္ထော။ နုဣတိ ဝိတက္ကေ။

၁၀။ တမေဝ ‘‘အနဝဇ္ဇ’’ မိစ္စာဒိနာ သမတ္ထေတိ။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိအဝယဝသမ္ပတ္တိယာ စ ပိဠကတိလကကာဠကာဒိဒေါသရဟိတတ္တာ စ အနိန္ဒိတံ မုခမ္ဘောဇဉ္စ အနဝဇ္ဇာ ပဒဒေါသဝါကျဒေါသအတ္ထဒေါသေဟိ အမိဿတ္တာ အဂရဟိတာ ဘာရတီ ဝါဏီ စ အဘေဒေါပစာရေန တပ္ပဋိပါဒနီယတ္ထော စာတိ ဣမေ အလင်္ကတာဝ ကုဏ္ဍလတိလကာဒိအာဘရဏေဟိ စ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရေဟိ စ သဇ္ဇိတာ ဧဝ၊ နိရလင်္ကတာ တေဟိ အဝိဘူသိတာ သောဘန္တေ ကိံ နု၊ န သောဘန္တေတိ မညေ။ နတ္ထိ အဝဇ္ဇမဿာတိ စ၊ မုခမေဝ အမ္ဘောဇမိတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ကိမိတိ ပဋိသေဓေ၊ နုဣတိ ဝိတက္ကေတိ။

ဝိနာ ဂုရူပဒေသံ တံ၊ ဗာလော’လင်္ကတ္တုမိစ္ဆတိ၊

သမ္ပာပုဏေ န ဝိညူဟိ၊ ဟဿဘာဝံ ကထံ နု သော?

၁၁။ အလင်္ကရဏဉ္စ တေသံ ဝိနာ ဂုရူပဒေသေန ကရောန္တော ဝိနာ ပဟာသံ နာပရံ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတုံ သိလေသာလင်္ကာရမာဟ ‘‘ဝိနာ’’တိအာဒိ။ ဂုရူနံ ပသာဓနောပါယောပဒေသကာနံ၊ အလင်္ကာရကာရဏောပါယောပဒေသကာနံ ဝါ ဥပဒေသံ ‘‘ဧတ္ထ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျာ’’တိ ဥပဒိသနံ ဝိနာ ပရိစ္စဇ္ဇ မုခဿ၊ ဗန္ဓဿ စ အလင်္ကရဏာနဘိညတာယ ဗာလော အညာဏကော ယော ကောစိ ပုဂ္ဂလော တံ မုခံ၊ ဗန္ဓံ ဝါ အလင်္ကတ္တုံ အနုရူပဝသေန သဇ္ဇေတုံ ဣစ္ဆတိ အဓိပ္ပေတိ၊ သော တာဒိသော အညာဏပုဂ္ဂလော ဝိညူဟိ တဗ္ဗိဒူဟိ ပဏ္ဍိတဇနေဟိ ဟဿဘာဝံ အဝဟာသံ ကထံ ကေန ¶ ပကာရေန န သမ္ပာပုဏေယျ။ ‘‘ကိမိဒံ အညာဏပုရိသေန ကရိယတီ’’တိ ဟသန္တေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ နုဣတိ ဝိတက္ကေ။

၁၁။ ဣဒါနိ ပဒါဒိဒေါသရဟိတဗန္ဓသရီရဿ အလင်္ကာရေဟိ ဘူသနမပိ ဂုရူပဒေသသဟိတမေဝ သေဋ္ဌန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိနာ ဂုရူပဒေသ’’ မိစ္စာဒိသိလေသာလင်္ကာရမာဟ။ ဗာလော မုခါဒိသရီရာလင်္ကာရေ၊ ဗန္ဓာလင်္ကာရေ ဝါ အသမတ္ထော ယော ကောစိ ဂုရူပဒေသံ ဝိနာ သရီရာလင်္ကာရကရဏဿ၊ ဗန္ဓာလင်္ကာရကရဏဿ ဝါ အနုရူပေါပဒေသမန္တရေန တံ သရီရံ၊ ဗန္ဓံ ဝါ အလင်္ကတ္တုံ တိလကတာဍင်္ကာဒီဟိ၊ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရေဟိ ဝါ သဇ္ဇေတုံ ဣစ္ဆတိ စေ၊ သော ဝိညူဟိ တဒုဘယညူဟိ ဟဿဘာဝံ အဝဟသိတဗ္ဗတံ ကထံ န သမ္ပာပုဏေ၊ ပါပုဏာတျေဝ၊ တသ္မာ ဂုရူဟိ သာဒရတော ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဘာဝေါ။

ဂန္ထောပိ ကဝိဝါစာန-မလင်္ကာရပ္ပကာသကော၊

ယာတိ တဗ္ဗစနီယတ္တံ၊ တဗ္ဗောဟာရူပစာရတော။

၁၂။ နနု သဒ္ဒဂမ္မာ၊ အတ္ထဂမ္မာ စ အလင်္ကာရာတိ ဂန္ထော ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဂန္ထောပီ’’တိအာဒိ။ ကဝိဝါစာနံ ကဝိပ္ပယောဂါနံ သမုဒါယရူပါနံ၊ ပဋိပါဒနီယတာယ တဗ္ဗစနီယာနဉ္စ အတ္ထာနံ အလင်္ကာရပ္ပကာသကော အလင်္ကာရာနံ ယထာဝုတ္တာနံ ဝိဘာဝိတော ဂန္ထောပိ ကိရိယာကပ္ပသင်္ခါတံ သတ္ထမ္ပိ တဗ္ဗစနီယတ္တံ တေန အလင်္ကာရသဒ္ဒေန ဝါစ္စတံ ယာတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ ကိန္တိ အာဟ ‘‘တဗ္ဗောဟာရူပစာရတော’’တိ။ တဿ ကတဝေါဟာရဿ အလင်္ကာရသဒ္ဒဿ၊ တသ္မိံ ဝါ မဏ္ဍနဝိသေသေ ပဝတ္တဿ အလင်္ကာရဝေါဟာရဿ ဥပစရဏံ သောယမိတျဘေဒေန ပရိကပ္ပနံ ဥပစာရော။ ကသ္မာ? ပဋိပါဒနီယပဋိပါဒကာနံ အဘေဒဝသေန ကာရဏေ ကာရီယဿ ဥပစရိယတောတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၂။ ဣဒါနိ ¶ သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရဂန္ထော ကထမလင်္ကာရောတိ အာဟ ‘‘ဂန္ထော’’စ္စာဒိ။ ကဝိဝါစာနံ ကဝီဟိ ဝုတ္တဝါကျသင်္ခါတာနံ၊ ဥပစာရတော တပ္ပဋိပါဒနီယအတ္ထသင်္ခါတာနဉ္စ ကဝိပ္ပယောဂါနံ အလင်္ကာရပ္ပကာသကော သဒ္ဒတ္ထာလင်္ကာရပ္ပကာသကော ဂန္ထောအပိ ကိရိယာကပ္ပသင်္ခါတံ သတ္ထမ္ပိ တဗ္ဗောဟာရူပစာရတော တဿ အလင်္ကာရောတိ ကတဝေါဟာရဿ အလင်္ကာရသဒ္ဒဿ ကာရဏေ ကာရီယူပစာရေန တဗ္ဗစနီယတ္တံ တေန အလင်္ကာရသဒ္ဒေန ဝတ္တဗ္ဗတံ ယာတိ။ အပိသဒ္ဒေါ အလင်္ကာရမပေက္ခတိ။ အလင်္ကာရေ ပကာသေတိ၊ အလင်္ကာရာနံ ဝါ ပကာသကောတိ စ၊ တေန ဝစနီယော၊ တဿ ဘာဝေါတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ ဘာဝေါတိ ဝါစ္စဝါစကသမ္ဗန္ဓော။ တဿ သဒ္ဒါဒိအလင်္ကာရဿ ဝေါဟာရောတိ စ၊ တဗ္ဗောဟာရဿ အလင်္ကာရသဒ္ဒဿ ဥပစာရောတိ စ ဝါကျန္တိ။

ဒွိပ္ပကာရာ အလင်္ကာရာ၊ တတ္ထ သဒ္ဒတ္ထဘေဒတော၊

သဒ္ဒတ္ထာ ဗန္ဓနာမာဝ၊ တံသဇ္ဇိတတဒါဝလိ။

၁၃။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တအလင်္ကာရာနံ ပဘေဒံ၊ တပ္ပသင်္ကဉ္စ တံဗန္ဓသရီရဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမ္ပိ ဧကတော သမ္ဗန္ဓေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဒွိပ္ပကာရာ’’ဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တသ္မိံ ကိရိယာကပ္ပသင်္ခါတေ ဂန္ထေ၊ တသ္မိံ ဝါ ဗန္ဓာလင်္ကာရာဓိကာရေ အလင်္ကာရာ ယထာဝုတ္တာ ဒွိပ္ပကာရာ ဟောန္တိ။ ကထံ? သဒ္ဒဘေဒတော၊ အတ္ထဘေဒတော စ၊ သဒ္ဒါလင်္ကာရာ အတ္ထာလင်္ကာရာတိ အလင်္ကာရာ ဒွိပ္ပကာရာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ယေသံ ဘေဒေန တေ ဒွိပ္ပကာရာ၊ တေ သဒ္ဒါ၊ အတ္ထာ စ။ ‘‘ဗန္ဓော’’ ဣတိ ဝုတ္တံ နာမံ ယဿာ အာဝလိယာ သာ ဗန္ဓနာမာ ဧဝ။ တံသဇ္ဇိတတဒါဝလိ တေဟိ အလင်္ကာရေဟိ သဇ္ဇိတာ ပကာသိတာ တံသဇ္ဇိတာ၊ တေသံ သဒ္ဒတ္ထာနံ အာဝလိ သမုဒါယာ၊ မဟာဝါကျံ၊ အန္တရဝါကျံ ဝါ။ ပရိပုဏ္ဏော ဗန္ဓော မဟာဝါကျံ၊ မုတ္တကာဒယောဝယဝါ အန္တရဝါကျာနိ၊ တံသဇ္ဇိတတဒါဝလိကံ ပသိဒ္ဓဘာဝေန အနုဝဒိတွာ အပ္ပသိဒ္ဓါ သဒ္ဒတ္ထာ ဝိဓီယန္တေ။

၁၃။ ဣဒါနိ ¶ ယထာဝုတ္တအလင်္ကာရာနံ အဝုတ္တဘေဒဉ္စ တဒါဓာရာဓိကတံ ယထာဝုတ္တဗန္ဓသရီရဉ္စ ဧကတော ဒဿေတုံ ‘‘ဒွိပ္ပကာရေ’’စ္စာဒိမာဟ။ တတ္ထ တသ္မိံ ကိရိယာကပ္ပသင်္ခါတေ အလင်္ကာရဂန္ထေ၊ နော စေ၊ အလင်္ကာရာဓိကာရေ ဝါ အလင်္ကာရာ ဝက္ခမာနာလင်္ကာရာ သဒ္ဒတ္ထဘေဒတော သဒ္ဒါလင်္ကာရအတ္ထာလင်္ကာရဘေဒေန ဒွိပ္ပကာရာ ဟောန္တိ၊ ယေသံ ဘေဒေန အလင်္ကာရာ ဘိန္နာ၊ တေ သဒ္ဒတ္ထာ ဗန္ဓနာမာဝ။ တံသဇ္ဇိတတဒါဝလိ တေဟိ သဒ္ဒတ္ထာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတာ၊ တေသံ သဒ္ဒတ္ထာနံ မဟာကဗ္ဗာဒိသမုဒါယရူပါ ပဋိပါဋိဗန္ဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဗန္ဓော’’ ဣတိ နာမံ ယဿေတိ စ၊ တေဟိ သဒ္ဒတ္ထာလင်္ကာရေဟိ သဇ္ဇိတာတိ စ၊ တေသံ သဒ္ဒတ္ထာနံ အာဝလီတိ စ သမာသော။

ဂုဏာလင်္ကာရသံယုတ္တာ၊ အပိ ဒေါသလဝင်္ကိတာ၊

ပသံသိယာ န ဝိညူဟိ၊ သာ ကညာ ဝိယ တာဒိသီ။

၁၄။ ဧဝံ ဂုဏေန အလင်္ကာရေန သဇ္ဇိတာပိ သာ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ အပ္ပကေနပိ ဒေါသေန သံယုတ္တာ သတီ အသမ္ဖုသိတဗ္ဗာဝ ဝိညူဟိ သိယာတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ဂုဏ’’ ဣစ္စာဒိ။ သဒ္ဒါလင်္ကာရာချေန ဂုဏေန၊ အတ္ထာလင်္ကာရေန စ သံယုတ္တာပိ ဝိသေသေန သဇ္ဇိတာပိ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ ဒေါသလဝေန ဒေါသလေသေနာပိ အင်္ကိတာ အဘိလဉ္ဆိတာ သတီ ဝိညူဟိ ဂုဏဒေါသဝိဘာဂဝိဒူဟိ ပဏ္ဍိတပုရိသေဟိ န ပသံသိယာ နေဝ ပသံသိတဗ္ဗာ။ ကာဝိယာတိ အာဟ ‘‘ကညာ ဝိယတာဒိသီ’’တိ။ ယထာ ဟိ ကညာ ဒသဝဿိကာ သန္နဒ္ဓယောဗ္ဗနာဘိမုခဘာဝေန ဇနနယနမနောဝိလုဗ္ဘိနီဂုဏေန၊ အာဘရဏဝိသေသေန စာလင်္ကတာ ကေနစိ ကုဋ္ဌဒေါသလေသေန အင်္ကိတာ ဝိညူနံ အသမ္ဖုသနီယာ သိယာ၊ ပဂေဝါပရာ၊ ဧဝမေဝ သဒ္ဒတ္ထာဝလိပိ အပ္ပကေနပိ သဒ္ဒရူပေန၊ အတ္ထလက္ခဏေန စ ဒေါသေန ကုဋ္ဌကပ္ပေန ဝဇ္ဇနီယာ ဧဝ ဝိညူနံ၊ ပဂေဝ ဗဟုနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၄။ ဧဝံ ¶ သဒ္ဒတ္ထာနံ ဂုဏီဘူတေဟိ အလင်္ကာရေဟိ သဇ္ဇိတာ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ ကေနစိ ပဒါဒိဒေါသေန အဘိလက္ခိတာ စေ၊ အပ္ပသတ္ထာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဂုဏာလင်္ကာရိ’’စ္စာဒိမာဟ။ ဂုဏာလင်္ကာရသံယုတ္တာ အပိ သဒ္ဒါလင်္ကာရသင်္ခါတဂုဏေန၊ အတ္ထာလင်္ကာရေန စ ဝိသေသေန ယုတ္တာပိ သာ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ ဒေါသလဝင်္ကိတာ ပဒဒေါသာဒိနာ အဏုမတ္တေနပိ ဒေါသေန အင်္ကိတာ ယုတ္တာ သဟိတာ တာဒိသီ ဂုဏာလင်္ကာရသံယုတ္တာပိ ဒေါသလဝင်္ကိတာ ကညာ ဝိယ ဒသဝဿိကာ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ ဝနိတာဝ ဝိညူဟိ ဂုဏဒေါသပရိက္ခကေဟိ န ပသံသိယာ န ပသံသိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ ဒသဝဿိကာ ဣတ္ထီ ပိယသဘာဝသဏ္ဌိတာ မနုညေဟိ ဂုဏေဟိ၊ သောဘနာနုရူပဂီဝေယျာဒိအာဘရဏဝိသေသေဟိ ယုတ္တာပိ ဒိဿမာနေန ကေနစိ သေတကုဋ္ဌလဝေန ယုတ္တာ သမာနာ ဂုဏဒေါသပရိက္ခကေဟိ ဒဿနီယာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရာပိ ဗန္ဓပဒ္ဓတိ ကုဋ္ဌတုလျေန ကေနစိ ပဒါဒိဒေါသေန ယုတ္တာ ဝိညူဟိ အဿာဒနီယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒေါသာနံ လဝေါ၊ တေန အင်္ကိတာတိ စ၊ သာ ဝိယ ဒိဿတီတိ တာဒီသီတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

တေန ဒေါသနိရာသောဝ၊ မဟုဿာဟေန သာဓိယော၊

နိဒ္ဒေါသာ သဗ္ဗထာ သာ’ယံ၊ သဂုဏာ န ဘဝေယျ ကိံ။

၁၅။ ယတော ဧဝံ၊ တေန တသ္မာ ကာရဏာ မဟုဿာဟေန မဟတာ ဝါယာမေန ဒေါသာနံ ပဒဒေါသာဒီနမနတ္ထနိမိတ္တာနံ နိရာသောဝ သတ္ထဒိဋ္ဌိယာ သတ္ထပ္ပဘာဝတော ပရိစ္စာဂေါယေဝ သာဓိယော သာဓေတဗ္ဗော၊ ‘‘ဝိညူဟီ’’တိ သေသော။ ဧဝံ ဒေါသနိရာသေ ကော ဂုဏော ဥပလဗ္ဘတီတိ စေ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန နိဒ္ဒေါသာ ဒေါသေဟိ နိဂ္ဂတာ သာယံ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ သဂုဏာ သဒ္ဒါလင်္ကာရသင်္ခါတေဟိ ဂုဏေဟိ သဟိတာ န ဘဝေယျ ကိံ၊ ဘဝတျေဝ၊ ဂုဏရဟိတံ တံအလင်္ကတမနုပါဒေယျံ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၅။ တေန ¶ ယတော ဒေါသယုတ္တာ ဝိညူဟိ အနုပါဒေယျာ၊ တသ္မာ မဟုဿာဟေန အဓိကဝါယာမေန ဒေါသနိရာသောဝ ပဒဒေါသာဒီနံ နိရာကရဏမေဝ သာဓိယော အနေကသတ္ထဝိသယာယ ပညာယ ဝိညူဟိ သာဓေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ သတိ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗာကာရေန နိဒ္ဒေါသာ ဒေါသရဟိတာ သာ အယံ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ သဂုဏာ သဒ္ဒါလင်္ကာရသင်္ခါတေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တာ န ဘဝေယျ ကိံ၊ ဂုဏယုတ္တာ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒေါသာနံ နိရာသောတိ စ၊ နတ္ထိ ဒေါသာ ဧတိဿာ၊ နိဂ္ဂတာ ဒေါသေဟိ ဝါတိ စ၊ သဟ ဂုဏေဟိ ဝတ္တမာနာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

သာ’လင်္ကာရဝိယုတ္တာပိ၊ ဂုဏယုတ္တာ မနောဟရာ၊

နိဒ္ဒေါသာ ဒေါသရဟိတာ၊ ဂုဏယုတ္တာ ဝဓူ ဝိယ။

၁၆။ ကိံကာရဏမေဝံဘူတော ဒေါသပရိစ္စာဂေန ဂုဏာဒါနေန ဗန္ဓောတိ အာဟ ‘‘သာ’လင်္ကာရေ’’စ္စာဒိ။ သာ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ အလင်္ကာရေဟိ ဝိယုတ္တာပိ သတီ နိဒ္ဒေါသာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဒေါသေဟိ နိဂ္ဂတာ ဂုဏေဟိ သဒ္ဒါလင်္ကာရသင်္ခါတေဟိ သံယုတ္တာ ဇနာနမာနန္ဒသန္ဒောဟာဘိသန္ဒနေကဟေတုတာယ မနော ဟရတိ အတ္တနော သန္တိကမာကဍ္ဎတီတိ မနောဟရာ ဟောတီတိ။ တတ္ထောဒါဟရဏမာဟ ‘‘ဒေါသရဟိတာ ဂုဏယုတ္တာ ဝဓူ ဝိယာ’’တိ။ ယထာ ယေန ကေနစိပိ ဒေါသေန ဝိရဟိတာ ဝဓူ မနာပစာရိတာဒီဟိ ဂုဏဝိသေသေဟိ သံယုတ္တာ သတီ ကေနစိ အာဘရဏေန အမဏ္ဍိတာ အပသာဓိတာပိ ကိန္နာမ မဓုရာ ကဝီနံ ပသာဓနံ ကိန္နာမ မနောဟရာ ဟောတိ၊ ဧဝမယံ သဒ္ဒတ္ထာဝလိပိ မနောဟရာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၆။ ဣဒါနိ ဒေါသပရိစ္စာဂေန ဂုဏာဒါနေ ပယောဇနံ ဒဿေတိ ‘‘သာ’လင်္ကာရဝိယုတ္တေ’’စ္စာဒိနာ။ သာ သဒ္ဒတ္ထာဝလိ အလင်္ကာရေဟိ ဝိယုတ္တာ သတီပိ နိဒ္ဒေါသာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဒေါသရဟိတာ ဂုဏယုတ္တာ တတောယေဝ ဂုဏီဘူတာ သဒ္ဒါလင်္ကာရေန ယုတ္တာ ဒေါသရဟိတာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏဒုဿဏ္ဌာနာဒိဒေါသေဟိ ¶ ပရိစ္စတ္တာ ဂုဏယုတ္တာ ဟဒယင်္ဂမဂုဏယုတ္တာ ဝဓူ ဝိယ အင်္ဂနာ ဝိယ မနောဟရာ သာဓုဇနေ အာရာဓေတိ။

ပဒေ ဝါကျေ တဒတ္ထေ စ၊ ဒေါသာ ယေ ဝိဝိဓာ မတာ၊

သောဒါဟရဏမေတေသံ၊ လက္ခဏံ ကထယာမျ’ဟံ။

၁၇။ ယတော ဧဝံ ဂုဏာလင်္ကာရသံယုတ္တာယပိ ဒေါသလဝင်္ကိတာယ ဝိညူနမနာဒရဏီယတာ၊ အလင်္ကာရဝိယုတ္တာပိ ဒေါသာဘာဝေန ဂုဏယုတ္တာယ မနောဟရတာ၊ ဧဝမနတ္ထာဝဟဿာပိ ဒေါသဿ ပရိဟရိတဗ္ဗတာ သတ္ထဒိဋ္ဌိယာ၊ တသ္မာ တေ ဒေါသေ ဒဿေတုံ ပဋိဇာနာတိ ‘‘ပဒေ’’တိအာဒိနာ။ တေသံ ပဒါနံ ဝါကျာနံ အတ္ထော တဒတ္ထော၊ တသ္မိံ။ ဥဒါဟရီယတိ လက္ချဘာဝေနာတိ ဥဒါဟရဏံ၊ သဟ ဥဒါဟရဏေဟီတိ သောဒါဟရဏံ။ လက္ခိယတိ လက္ခိယမနေနာတိ လက္ခဏံ။

၁၇။ ဧဝံ အလင်္ကာရယုတ္တာပိ အပ္ပကေန ဒေါသေန ယုတ္တဗန္ဓဿ အနုပါဒေယျတ္တာ၊ အလင်္ကာရအလင်္ကရဏေ အသတိပိ ဒေါသရဟိတေ ဝိညူဟိ ဥပါဒေယျတ္တာ စ မုချဿ ဒေါသပရိဟာရဿ အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဣဒါနိ အဓိဂတဒေါသေ ဒဿေတုံ ပဋိဇာနာတိ ‘‘ပဒေ ဝါကျေ’’စ္စာဒိနာ။ ပဒေ နာမာဒိစတုဗ္ဗိဓပဒေ စ၊ ဝါကျေ ‘‘သျာဒျန္တတျာဒျန္တာနံ စယော ဝါကျံ သကာရကကိရိယာ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေ ဝါကျေ စ၊ တဒတ္ထေ စ တေသံ ပဒဝါကျာနံ အတ္ထေ စ ဝိဝိဓာ အနေကပ္ပကာရာ ယေ ဒေါသာ ဝိညူဟိ ဒေါသဘာဝေန မတာ ဉေယျာ၊ ဧတေသံ ပဒါဒိဒေါသာနံ သောဒါဟရဏံ ဥဒါဟရဏသဟိတံ လက္ခဏံ အဟံ ကထယာမိ။ ဧတ္ထ စ–

‘‘ပဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဝုတ္တံ၊ နာမာချာတောပသဂ္ဂိကံ၊

နိပါတကဉ္စ တညူဟိ၊ အဿော ခလွာဘိဓာဝတီ’’တိ [ရူပဘိဒ္ဓိဋီကာယံ နာမကဏ္ဍေ]။

ဝုတ္တနိယာမေန ပဒံ တာဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒါဟရီယန္တိ လက္ခိယဘာဝေနာတိ ဥဒါဟရဏာနီတိ စ၊ သဟ ဥဒါဟရဏေနာတိ သောဒါဟရဏန္တိ ¶ စ၊ လက္ခီယတိ လက္ခိယမနေနာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရာဈတ္ထ-ကိလိဋ္ဌာနိ ဝိရောဓိ စ၊

နေယျံ ဝိသေသနာပေက္ခံ၊ ဟီနတ္ထကမနတ္ထကံ။

ဒေါသာ ပဒါန၊ ဝါကျာန-မေကတ္ထံ ဘဂ္ဂရီတိကံ၊

တထာ ဗျာကိဏ္ဏဂါမ္မာနိ၊ ယတိဟီနံ ကမစ္စုတံ၊

အတိဝုတ္တမပေတတ္ထံ၊ သဗန္ဓဖရုသံ တထာ

အပက္ကမော’စိတျဟီနံ၊ ဘဂ္ဂရီတိ သသံသယံ၊

ဂါမ္မံ ဒုဋ္ဌာလင်္ကတီတိ၊ ဒေါသာ ဝါကျတ္ထနိဿိတာ။

၁၈-၁၉-၂၀။ ဣဒါနိ ယထာပဋိညာတေ ဒေါသေ ဥဒ္ဒိသတိ ‘‘ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရ’’ ဣစ္စာဒိနာ။ ဝိရုဒ္ဓံ အတ္ထန္တရံ ယဿ တံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ။ ကိံ တံ? ပဒံ။ ဧဝမုပရိပိ ယထာယောဂံ။ အဓိကော အတ္ထော ဝိသေသျဿ ယေန တံ အဓျတ္ထံ။ နီယတိ အဝုတ္တော ဟေတု ဧတ္ထ အာနီယတီတိ နေယျံ။ ဒေါသာ ပဒါနန္တိ ယေဟိ ဒေါသေဟိ ပဒါနိ ဒုဋ္ဌာနိ၊ တေ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရတာဒယော ပဒါနံ ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ဧဝမုပရိပိ ယထာယောဂံ။ ဝါကျာနံ ဒေါသာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂ္ဂါ ရီတိ ကမော ယသ္မိံ တံ ဘဂ္ဂရီတိကံ၊ ဝါကျံ။ အပက္ကမတာဒယော ဝါကျတ္ထဒေါသာ၊ ဝါကျတ္ထာနံ ဒေါသတော။ ဝါကျံ ဒုဋ္ဌံ သိယာတိ ဝါကျမေဝ ဝိသေသျတေ။ တေန သဗ္ဗတ္ထ နပုံသကလိင်္ဂေန နိဒ္ဒေသော။

၁၈-၁၉-၂၀။ ဣဒါနိ ကထေတဗ္ဗဘာဝေန ပဋိညာတေ ဒေါသေ ဥဒ္ဒိသန္တော ‘‘ဝိရုဒ္ဓ…ပေ… နိဿိတာ’’တိ အာဟ။ ကဝီဟိ ဣစ္ဆိတတ္ထတော ¶ ဝိရုဒ္ဓါ အညတ္ထော ယဿ ပဒဿာတိ တံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ နာမ။ ဝိသေသျဿ အဓိကတ္ထဘာဝကရဏတော အဈတ္ထံ နာမ။ ကဝီဟိ ဣစ္ဆိတတ္ထဿာဝီကရဏေ အဝိသဒတ္တာ ကိလိဋ္ဌံ နာမ။ ဒေသကာလကလာဒီနံ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ ဝိရောဓိ နာမ။ အညမာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗတော နေယျံ နာမ။ ဝိသေသနံ ပတွာဝ သာတ္ထကဘာဝပ္ပတ္တိတော ဝိသေသနာပေက္ခံ နာမ။ ဝိသေသျဿ ဟီနတာပါဒနတော ဟီနတ္ထကံ နာမ။ အတ္ထရဟိတတ္တာ အနတ္ထကံ နာမာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ပဒနိဿိတတ္တာ ပဒဒေါသာ နာမ။

ဝုတ္တတ္ထဿေဝ ပုန ဝစနတော ဧကတ္ထံ နာမ။ ဘိန္နက္ကမတ္တာ ဘဂ္ဂရီတိကံ နာမ။ တထာ သမ္မောဟကာရဏတ္တာ ဗျာကိဏ္ဏံ နာမ။ ဝိသိဋ္ဌဝစနဝိရဟတော ဂါမ္မံ နာမ။ ယတိသမ္ပတ္တိဝိရဟတော ယတိဟီနံ နာမ။ ပဒတ္ထက္ကမတော စုတတ္တာ ကမစ္စုတံ နာမ။ လောကိယံ ဝေါဟာရမတိက္ကမ္မ ဝုတ္တတ္တာ အတိဝုတ္တံ နာမ။ သမုဒါယတ္ထတော အပဂတတ္တာ အပေတတ္ထံ နာမ။ ဗန္ဓဖရုသယုတ္တတ္တာ ဗန္ဓဖရုသံ နာမ၊ တေန သဟိတံ သဗန္ဓဖရုသန္တိ ဣမေ နဝ ဝါကျာနံ တထာ ဒေါသာ နာမ။ ဧတ္ထ တထာသဒ္ဒေါ ‘‘ဒေါသာ’’တိ ပဒံ ဥပသံဟရတိ။

အပဂတက္ကမတ္တာ အပက္ကမံ နာမ။ ဥစိတဘာဝဿ ပရိဟီနတ္တာ ဩစိတျဟီနံ နာမ။ ဘိန္နဝိဘတ္တိက္ကမတ္တာ ဘဂ္ဂရီတိ နာမ။ သံသယဇနနတော သသံသယံ နာမ။ ဒုပ္ပတီတိကရတ္တာ ဂါမ္မံ နာမ။ ဒူသိတာလင်္ကာရတ္တာ ဒုဋ္ဌာလင်္ကတိ နာမာတိမေ ဆ ဝါကျတ္ထနိဿိတတ္တာ ဝါကျတ္ထဒေါသာ နာမ။

အညော အတ္ထော အတ္ထန္တရော။ ဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထန္တရော ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒေါသပကာသကပဒမ္ပိ ဒေါသတော အဗျတိရိတ္တတ္တာ ဒေါသော နာမ။ ဧဝံ သန္တေပိ သမာသေန ပဒဿ ဂဟိတတ္တာ နပုံသကံ ဟောတိ။ ဧသေဝနယော ဣတော ပရေသုပိ။ ဝိသေသျဿ အဓိကော အတ္ထော ယဿ တံ၊ ကိလိဋ္ဌံ ဝိယ ကိလိဋ္ဌံ။ ယထာ ဟိ မလဂ္ဂဟိတော အာဒါသော အတ္တနော ကိလိဋ္ဌတ္တာ ¶ မုခါဒီနံ ပကာသနေ အဝိသဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝမဓိပ္ပေတတ္ထပ္ပကာသနေ အသမတ္ထံ ပဒံ ကိလိဋ္ဌံ နာမ။ ဝိရောဓော အဿ အတ္ထီတိ ဝိရောဓိ။ နီယတိ အဝုတ္တော ဟေတု ဧတ္ထာတိ နေယျံ။ ဝိသေသနေ အပေက္ခာ ယဿ တံ။ ဟီနော ဝိသေသျဿ အတ္ထော ယေန တံ။ နတ္ထိ အတ္ထော ယဿ တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ပဒဒေါသာနံ အနညတ္တေပိ ဝိကပ္ပနာဘေဒတော ‘‘ပဒါနံ ဒေါသာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ ‘‘သိလာပုတ္တကဿ သရီရ’’န္တိ။ ဝါကျာနံ ဒေါသာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကော အတ္ထော ယဿ တံ။ ဘဂ္ဂါရီတိ ကမော ယဿ တံ။ ဝိသုံ ဝိသုံ အာကိဏ္ဏံ ဗျာကိဏ္ဏံ။ ဂါမေ ဘဝေါ ဂါမ္မော၊ အဗျတ္တာနံ ဝေါဟာရော။ တပ္ပကာသကပဒမ္ပိ ဥပစာရတော ဂါမ္မံ နာမ။ ယတိ ဟီနာ ဧတ္ထာတိ ယတိဟီနံ။ ကမတော စုတံ ကမစ္စုတံ။ အတိက္ကမ္မ ဝုတ္တံ အတိဝုတ္တံ။ အတ္ထတော အပေတံ အပေတတ္ထံ။ ဗန္ဓေ ဖရုသံ ဖရုသတာ ယတ္ထ တံ။ အပဂတော ကမော ယသ္မာ တံ။ ဩစိတျံ ဟီနံ ယတ္ထ တံ။ ဘဂ္ဂါ ရီတိ ယတ္ထ တံ။ သဟ သံသယေန ဝတ္တတီတိ တံ။ ဂါမ္မံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဒုဋ္ဌာ ဒူသိတာ အလင်္ကတိ အလင်္ကာရော ယတ္ထ တံ။ ဝါကျာနံ အတ္ထော၊ တန္နိဿိတာ ဝါကျတ္ထနိဿိတာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ အနတ္ထကာပေတတ္ထဒေါသဒွယံ ပဒဝါကျတော ဘိန္နံ၊ အညံ ဘဂ္ဂရီတိဒေါသဒွယံ၊ ဂါမ္မဒွယံ၊ ကမစ္စုတအပက္ကမဒွယဉ္စ ဝါကျဝါကျတ္ထတော ဘိန္နံ။

ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ တဉှိ၊ ယဿ’ညတ္ထော ဝိရုဇ္ဈတိ၊

အဓိပ္ပေတေ ယထာ မေဃော၊ ဝိသဒေါ သုခယေ ဇနံ။

၂၁။ အထောဒ္ဒေသက္ကမေန ပဒါဒိဒေါသေ ဥဒါဟရတိ ‘‘ဝိရုဒ္ဓိ’’ စ္စာဒိနာ။ ဟိ ယသ္မာ ကာရဏာ၊ ပသိဒ္ဓိယံ ဝါ ဟိသဒ္ဒေါ။ ယဿ ပဒဿ အညော အဓိပ္ပေတတော အပရော အတ္ထော အဓိပ္ပေတေ ဝတ္တုမိစ္ဆိတေ အတ္ထေ ဝိရုဇ္ဈတီတိ အနုဝဒိတွာ တသ္မာ ¶ တံ ‘‘ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရ’’န္တိ ဝိဓီယတေ။ ‘‘ယထေ’’တျုဒါဟရတိ။ ယထာ ဣဒံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ၊ တထာ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န တွိဒမေဝေတိ ယထာသဒ္ဒဿ အတ္ထော။ မေဃော ဝိသဒေါ သုခယေ ဇနန္တိ။ ဝိသံ ဥဒကံ၊ တံ ဒဒါတီတိ ဝိသဒေါ မေဃော ဝါရိဝဟော ဇနံ လောကံ သုခယေ သုခယတီတိ ကဝိစ္ဆိတတ္ထော။ ဝိသသဒ္ဒေါ ဂရဠဿ စ ဝါစကော သိယာတိ ဂရဠဒေါ မေဃော မာရယတိ၊ န ပန သုခယတီတိ ‘‘ဝိသဒေါ’’တိ ဝိသေသနပဒဿ ဝိရုဒ္ဓတာ။

၂၁။ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနုက္ကမေန ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရာဒီနံ သလက္ခဏလက္ခိယံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိရုဒ္ဓိ’’စ္စာဒိမာဟ။ ယဿ ပဒဿ အညတ္ထော ကဝိစ္ဆိတတ္ထတော အညော အတ္ထော အဓိပ္ပေတေ ဣစ္ဆိတတ္ထေ ဟိ ယသ္မာ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ တံ ပဒံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ နာမ။ ပသိဒ္ဓိယံ ဝါ ဟိသဒ္ဒေါ။ တထာ ဟေသ အပ္ပသိဒ္ဓံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ ‘‘ယဿ အညတ္ထော အဓိပ္ပေတေ ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ ပကာသေတွာ တသ္မိံ ပကာသိတတ္ထဝိသယေ ဝတ္တတိ။ ‘‘တံ ဟီ’’တိ ယောဇိတတ္တာ ‘‘ယဿ အညတ္ထော အဓိပ္ပေတေ ဝိရုဇ္ဈတီ’’တိ လက္ခဏံ ပသိဒ္ဓဘာဝေန အနုဝဒိတွာ တံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရန္တိ အနုဝဒိတဗ္ဗအပ္ပသိဒ္ဓဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရံ ဝိဓီယတေ၊ ယထာ ‘‘ယော ကုဏ္ဍလီ၊ သော ဒေဝဒတ္တော’’တိ။ ဥပရိ ပသိဒ္ဓါနုဝါဒေန အပ္ပသိဒ္ဓဝိဓာနမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယထာ…ပေ… ဇန’’န္တိ ဥဒါဟရဏံ လက္ခိယံ ဒဿေတိ။ ယထာ ‘‘မေဃော ဝိသဒေါ’’စ္စာဒိ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရဿ ဥဒါဟရဏံ၊ ဧဝမီဒိသမညမ္ပိ ဣမဿုဒါဟရဏံ၊ န ကေဝလံ ‘‘မေဃော’’စ္စာဒိမေဝ ဘဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဣဝသဒ္ဒပရိယာယတ္ထေပိ ဥဒါဟရဏတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဥပရိပျေဝံ။ မေဃော အမ္ဗုဓရော ဝိသဒေါ ဝိသသင်္ခါတံ ဇလံ ဒဒန္တော ဇနံ သုခယေ သုခယတီတိ ကဝီဟိ အဓိပ္ပေတတ္ထော။ ဧတ္ထ ဝိသသဒ္ဒဿ ဂရဠသင်္ခါတသပ္ပဝိသဝါစကတ္တာ၊ ‘‘ဝိသံ ဒဒါတီတိ ဝိသဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ဝိသဿ ဥဒကဝိသာနံ သာဓာရဏတ္တာ ဝိသဒါယကော မေဃော နာသေတိယေဝ၊ န သုခယတီတိ ကဝိနာ ¶ အဓိပ္ပေတဿ သုခကာရဏဿ မေဃဝိသေသနဝိသသဒ္ဒဿ ဝိရုဒ္ဓအညတ္ထတာတိ ဝိသပဒံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရဒေါသေန ဒုဋ္ဌန္တိ။

၂၂။ ယေန ပဒေန ဝိသေသျံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ အပရံ ပဒံ အတ္ထဝသေန အဓိကံ ဘဝတီတျနုဝဒိတွာ ဧတံ အဈတ္ထံ ဘဝေတိ ဝိဓီယတေ။ ‘‘ယထေ’’တျုဒါဟရတိ ‘‘ဩဘာသိတေ’’စ္စာဒိ။ ဧဝမုပရိပိ သုဝိညေယျံ။ ဩဘာသိတာ ဒီပိတာ အသေသာ နိခိလာ ဒိသာယေန သောယံ ခဇ္ဇောတော ဝိရာဇတေ ဒိပ္ပတိ။ ဧတ္ထ ခဇ္ဇောတဿာခိလဒိသာဘာဂါဝဘာသနမတိဝုတ္တီတိ အဓိကတ္ထံ။

၂၂။ ယေန ဝိသေသနပဒေန ဝိသေသျံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ပဒံ အတ္ထဝသေန အဓိကံ ဟောတိ၊ ဧတံ ယထာဝုတ္တလက္ခဏောပေတံ ပဒံ အဈတ္ထံ ဘဝေ အဈတ္ထံ နာမ ပဒဒေါသော ဘဝေ။ ယထာ တဿုဒါဟရဏမေဝံ။ ဩဘာသိတာသေသဒိသော ဇောတိတသဗ္ဗဒိသော အယံ ခဇ္ဇောတော အယံ ဇောတိရိင်္ဂဏော ဝိရာဇတေ ဒိပ္ပတိ။ ဧတ္ထ ဝိသေသျဿ ခဇ္ဇောတဿ သကလဒိသောဘာသနဿ အဈတ္ထတ္တာ [အတျုတ္တတ္တာ (က။)] ‘‘ဩဘာသိတာသေသဒိသော’’တိ ဝိသေသနပဒံ အဈတ္ထပဒဒေါသော နာမ။ ဩဘာသိတာ အသေသဒိသာ ယေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

၂၃။ ပကတျာဒိဝိဘာဂတောတိ ¶ ပစ္စယာ ပဌမံ ကရီယတီတိ ပကတိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ပစ္စယာဒီနံ ပရိဂ္ဂဟော။ ပကတျာဒီနံဝိဘာဂတော ဝိဘဇနတော၊ ‘‘အယံ ပကတိ၊ အယံ ပစ္စယော၊ အယမာဒေသော’’တိအာဒိနာ ပကတိပစ္စယဝိဘာဂကပ္ပနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပီဏေတီတိ ပီ၊ တာယ ပိယာ ဝလ္လဘာယ သောယံ သာမီ အာလိင်္ဂျတေ သိလိဿတေ။ ဧတ္ထ ‘‘ပိယာ’’တိ ကိလိဋ္ဌံ။

၂၃။ ယဿ ပဒဿ အတ္ထာဝဂမော အတ္ထာဝဗောဓော ပကတျာဒိဝိဘာဂတော ‘‘အယံ ပကတိ၊ အယံ ပစ္စယော၊ အယမာဒေသော’’တိအာဒိနာ ပကတျာဒီနံ ဝိဘဇနဇာနနေန၊ ‘‘ပကတျာဒိ နာမ ကိ’’န္တိ ဂဝေသနတော ဝါ ဒုက္ခော၊ တံ ကိလိဋ္ဌံ နာမ။ ယထာ တဿုဒါဟရဏမေဝံ။ တာယ ပိယာ ဝနိတာယ သော အယံ ဝလ္လဘော အာလိင်္ဂျတေ သိလိဿတေ။ ပစ္စယာ ပဌမံ ကရီယတီတိ ပကတိ။ သာ အာဒိ ယေသံ ပစ္စယာနံ၊ တေသံ ဝိဘာဂေါတိ ဝါကျံ။ ပီဏေတီတိ ပီ၊ နာရီ။ တာယ ပိယာ ဧတ္ထ ပိယာသင်္ခါတာယ ဝလ္လဘာယ ကထနေ ပီသဒ္ဒဿ အဝိသဒတ္တာ ‘‘ပိယာ’’တိ ပဒံ ကိလိဋ္ဌံ။

ယံ ကိလိဋ္ဌပဒံ မန္ဒာ-ဘိဓေယျံ ယမကာဒိကံ၊

ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသေဝ၊ တမ္ပိ အန္တော ကရီယတိ။

၂၄။ ဣဒါနိ ယမကာဒိကမနဓိပ္ပေတမ္ပိ ကိလိဋ္ဌေယေဝ အန္တောဂဓံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘ယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ယန္တိ အနိယမဝစနံ၊ တဿ နိယမဝစနံ ယမကာဒိကန္တိ။ ယမကမာဒိ ယဿ ပဟေဠိကာဇာတဿ တံ ယမကာဒိကံ။ ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ကိလိဋ္ဌပဒ’’န္တိအာဒိ။ ကိလိဋ္ဌာနိ အပ္ပတီတဒေါသသဘာဝေ ဌိတတာယ မလိတာနျဝိသဒါနိ ပဒါနိ ယဿ တံ ကိလိဋ္ဌပဒံ။ မန္ဒော အပ္ပကော အဘိဓေယျော အတ္ထော ယဿ တံ မန္ဒာဘိဓေယျံ၊ တာဒိသံ တမ္ပိ ယမကာဒိကံ ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသေယေဝ ယထာဝုတ္တေ အန္တော အဗ္ဘန္တရေ ကရီယတိ ဝိဓီယတိ ¶ တတ္ထေဝ ပက္ခိပီယတိ၊ ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသတော န ဗျတိရိစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၄။ ဣဒါနိ အနဓိပ္ပေတမပိ ယမကာဒိံ ကိလိဋ္ဌဒေါသေယေဝ အန္တောကရဏဗျာဇေန အာဝီကရောန္တော အာဟ ‘‘ယံ ကိလိဋ္ဌေ’’စ္စာဒိ။ ကိလိဋ္ဌပဒံ အပ္ပတီတဒေါသေန မိဿကတ္တာ အဝိသဒပဒံ မန္ဒာဘိဓေယျံ အပ္ပကာဘိဓေယျံ ယံ ယမကာဒိကံ ယံ ယမကပ္ပဟေဠိကာဇာတမတ္ထိ၊ တမ္ပိ ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသေယေဝ ယထာဝုတ္တကိလိဋ္ဌပဒဒေါသေယေဝ အန္တော ကရီယတိ အဗ္ဘန္တရေ ကရီယတိ၊ ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသတော အဗျတိရိတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကိလိဋ္ဌာနိ ပဒါနိ ယဿ၊ မန္ဒော အဘိဓေယျော ယဿ၊ ယမကံ အာဒိ ယဿ ပဟေဠိကာဇာတဿ၊ ကိလိဋ္ဌပဒါနံ ဒေါသောတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ပတီတသဒ္ဒရစိတံ၊ သိလိဋ္ဌပဒသန္ဓိကံ၊

ပသာဒဂုဏသံယုတ္တံ၊ ယမကံ မတ’မေဒိသံ။

၂၅။ ဟောတု ကာမမနဘိမတမေဒိသံ ယမကာဒိကံ၊ ကိဉ္စရဟိ အဘိမတန္တိ အာဟ ‘‘ပတီတိ’’စ္စာဒိ။ အတ္တနော ဝစနီယတ္ထပ္ပတီတဝသေန ဝါစကာပိ သဒ္ဒါ ပတီတာယေဝ နာမာတိ ပတီတေဟိ ပသိဒ္ဓေဟိ သဒ္ဒေဟိ ပါဋိပဒိကေဟိ ရစိတံ ကတံ ပတီတသဒ္ဒရစိတံ။ သိလိဋ္ဌာ အညမညာလိင်္ဂနေန မဋ္ဌာ ပဒါနံ သျာဒျန္တာဒီနံ သန္ဓယော သန္ဓနာ ယဿ တံ သိလိဋ္ဌပဒသန္ဓိကံ။ ပတီတသဒ္ဒရစိတတ္တာယေဝ ပသာဒသင်္ခါတေန ဂုဏေန သဒ္ဒါလင်္ကာရေန သံယုတ္တံ သမ္မဒေဝေါပေတံ ဧဒိသံ ယထာဝုတ္တဂုဏာသယံ ရမဏီယံ ယမကံ မတံ အဘိမတန္တိ အတ္ထော။

၂၅။ ဣဒါနိ အဓိဂတေသု ယမကေသု ဤဒိသံ ယမကမိဋ္ဌမိတိ သိဿာနံ ဥပဒိသန္တော အာဟ ‘‘ပတီတေ’’စ္စာဒိ။ ပတီတသဒ္ဒရစိတံ ‘‘ဣမဿတ္ထဿာယံ ဝါစကော’’တိ ပတီတေဟိ ပသိဒ္ဓေဟိ သဒ္ဒေဟိ ရစိတံ ပါဋိပဒိကေဟိ ကတံ သိလိဋ္ဌပဒသန္ဓိကံ သိလိဋ္ဌာ သျာဒျန္တာဒိပဒါနံ သန္ဓယော ယဿ တံ ¶ ပသာဒဂုဏသံယုတ္တံ ပတီတသဒ္ဒရစိတတ္တာယေဝ ပသာဒသင်္ခါတေန သဒ္ဒါလင်္ကာရဂုဏေန သံယုတ္တံ ဤဒိသံ ဧဝံဘူတံ ဂုဏာဓိကတော ရမဏီယံ ဥပရိ ဝက္ခမာနယမကသဒိသံ ယမကံ မတံ ဝိညူဟိ အဘိမတံ။ ပတီတာ စ တေ သဒ္ဒါ စ၊ တေဟိ ရစိတံ၊ သိလိဋ္ဌာ ပဒါနံ သန္ဓယော ယဿ၊ ပသာဒေါတိ ဂုဏော သဒ္ဒါလင်္ကာရော၊ တေန သံယုတ္တန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

အဗျပေတံ ဗျပေတ’ည-မာဝုတ္တာနေကဝဏ္ဏဇံ၊

ယမကံ တဉ္စ ပါဒါန-မာဒိမဇ္ဈန္တဂေါစရံ။

၂၆။ ဣဒါနိ တံ ယထာဝုတ္တမဘိမတံ ဒဿေတုမုပက္ကမတေ ‘‘အဗျပေတေ’’စ္စာဒိနာ။ အာဝုတ္တာ အဓိဝုတ္တာ ပုနပ္ပုနုစ္စာရဏုပေတာ အနေကေသံ ပတိရူပတ္တာ၊ ဗဟုဝဏ္ဏာ သရဗျဉ္ဇနရူပါ၊ န ဧကော ဝဏ္ဏော တဿာနုပ္ပာသတ္တာ၊ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘ဝဏ္ဏာဝုတ္တိ ပရော ယထာ’’တိ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၂၇ ဂါထာ]၊ တေဟိ ဇာတံ ယမကန္တိ ဝိညာယတေ။ ကတိဝိဓံ တံ ဝိကပ္ပီယတီတိ အာဟ ‘‘အဗျပေတံ ဗျပေတည’’န္တိ။ တတ္ထ ယံ ဝဏ္ဏန္တရာဗျဝဟိတံ ဝဏ္ဏသမုဒါယေန ဝုတ္တံ။ တဒဗျပေတံ ယမကံ။ ယံ တု ဗျဝဟိတံ၊ တံ ဗျပေတံ။ ယံ ပန ဥဘယမိဿံ၊ တံ အညံ အပရံ အဗျပေတဗျပေတန္တိ တိဓာ ယမကံ တာဝ ဝိကပ္ပီယတေ။ တမေတံ တိဝိဓံ ယမကံ ဝိသယဝိဘာဂနိရူပနာယံ အာဒိ စ မဇ္ဈော စ အန္တော စ ဂေါစရော ဝိသယော ယဿေတိ အာဒိမဇ္ဈန္တဂေါစရံ ဝိညေယျံ။ ကေသံ ပါဒါနံ? ပစ္စေကံ စတုန္နံဂါထာဝယဝါနံ။ သာပေက္ခတ္တေပိ သမာသော ဂမ္မကတ္တာ။

တတ္ထ ပါဒစတုက္ကဿ အာဒိမဇ္ဈန္တဘာဝီနံ ယမကာနံ ယာဝန္တော ပကာရာ သမ္ဘဝန္တိ၊ တေ မူလာ သတ္တ။ ကထံ? ဧကသ္မိံယေဝ ပါဒေ ကွစိ အာဒိယမကံ၊ ကွစိ မဇ္ဈယမကံ၊ ကွစိ အန္တယမကံ၊ ကွစိ မဇ္ဈန္တယမကံ၊ ကွစိ မဇ္ဈာဒိယမကံ၊ ကွစိ အာဒျန္တယမကံ၊ ကွစိ သဗ္ဗယမကန္တိ။ ဧဝံ ပစ္စေကံ မူလဘူတာ သတ္တာတိ ¶ စတူသု အဋ္ဌဝီသတိ ဟောန္တိ။ ပါဒါဒိယမကဉ္စ ပဌမပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ တထာ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ ပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ ပဌမတတိယပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ ပဌမစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမဗျပေတန္တိအာဒိနာ အနေကဓာ ပသံသန္တိ။ ယဒါ စ သဗ္ဗတောယမကံ၊ တဒါ မဟာယမကာဒယော ဝိကပ္ပာ ဇာယန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၆။ ဣဒါနိ အဘိမတယမကံ ဒီပေတိ ‘‘အဗျပေတေ’’စ္စာဒိနာ။ အာဝုတ္တေဟိ ပုနပ္ပုနံ ဝုတ္တေဟိ အနေကဝဏ္ဏေဟိ သမုဒါယရူပတ္တာ အနေကေဟိ သရဗျဉ္ဇနသရီရေဟိ ဝဏ္ဏေဟိ ဇာတံ ယမကံ အညေဟိ ဝဏ္ဏေဟိ အဗျဝဟိတတ္တာ အဗျပေတံ၊ ဝဏ္ဏန္တရေဟိ ဗျဝဟိတတ္တာ ဗျပေတံ၊ ဥဘယမိဿကတ္တာ တေဟိ အညံ အဗျပေတဗျပေတဉ္စာတိ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တဉ္စ ယမကံ ဝိသယဝိဘာဂနိယမေန ဂါထာပါဒါနံ အာဒိဂေါစရံ မဇ္ဈဂေါစရံ အန္တဂေါစရမိတိ တိဝိဓံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စသဒ္ဒေါ ဝတ္တဗ္ဗန္တရေ ပဝတ္တတိ၊ ဝတ္တဗ္ဗန္တရံ နာမ ယထာဝုတ္တအဗျပေတာဒိဘေဒတော အညံ ဝတ္တဗ္ဗတာယ သမုခီဘူတံ ပါဒါနံ အာဒိမဇ္ဈာဝသာနန္တရံ၊ ဥပနျာသော ဝါကျာရမ္ဘောတိ စ ဧတဿေဝ နာမံ။ ဝိသဒိသေန ဝဏ္ဏေန အပေတံ ဗျပေတံ။ တဗ္ဗိပရီတမဗျပေတံ။ အဗျပေတဉ္စ ဗျပေတဉ္စ အညဉ္စာတိ သမာဟာရဒွန္ဒော။ အနေကေ စ တေ ဝဏ္ဏာ စ၊ အာဝုတ္တာယေဝ အနေကဝဏ္ဏာ၊ တေဟိ ဇာတံ၊ အာဒိ စ မဇ္ဈော စ အန္တော စ၊ တေ ဂေါစရာ ယဿာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

တတ္ထ ပါဒစတုက္ကဿ အာဒိမဇ္ဈာဝသာနေသု လဗ္ဘမာနယမကဘေဒါ ဧကေကသ္မိံ ပါဒေ သတ္တ သတ္တ ဘဝန္တိ။ ကထံ? ပါဒါဒိယမကံ ပါဒမဇ္ဈယမကံ ပါဒန္တယမကံ မဇ္ဈန္တယမကံ မဇ္ဈာဒိယမကံ အာဒျန္တယမကံ သဗ္ဗတောယမကန္တိ ဧဝံ ပစ္စေကံ သတ္တ သတ္တ ကတွာ စတူသု မူလဘူတယမကာ အဋ္ဌဝီသ ¶ ဘဝန္တိ။ ဧတ္ထ ပါဒါဒိယမကာဒိကမ္ပိ အဗျပေတပဌမပါဒါဒိယမကံ တထာ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမိတိ စ အဗျပေတပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကံ တထာ ပဌမတတိယပါဒါဒိယမကံ ပဌမစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမိတိ စ အဗျပေတဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကံ တထာ ဒုတိယစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမိတိ စ အဗျပေတတတိယစတုတ္ထပါဒါဒိယမကမိတိ စ ဧဝမဗျပေတပါဒါဒိယမကာ ဒသ ဟောန္တိ။ တထာ ဗျပေတာပိ ဒသာတိ ဝီသတိ၊ အဗျပေတပဌမပါဒမဇ္ဈယမကံ တထာ ဒုတိယပါဒမဇ္ဈယမကမိစ္စာဒိနာ မဇ္ဈယမကမ္ပိ ဝီသတိဝိဓံ ဟောတိ။ အဗျပေတပဌမပါဒန္တယမကံ တထာ ဒုတိယပါဒန္တယမကမိစ္စာဒိနာ အန္တယမကမ္ပိ ဝီသတိဝိဓံ။ သံသဂ္ဂဘေဒတော ပန အနေကဝိဓံ ဟောတိ။

သုဇနာ’သုဇနာ သဗ္ဗေ၊ ဂုဏေနာပိ ဝိဝေကိနော၊

ဝိဝေကံ န သမာယန္တိ၊ အဝိဝေကိဇနန္တိကေ။

၂၇။ ‘‘သုဇနာ’’ဣစ္စာဒိ။ သုဇနာ သဇ္ဇနာ၊ အသုဇနာ အသဇ္ဇနာတိ ဧတေ သဗ္ဗေ ဥဘယပက္ခပါတိနော ဝိသေသာ ဇနာ ဂုဏေန သီလာဒိနာ ကရဏဘူတေန၊ ဟေတုဘူတေန ဝါ ဝိဝေကိနောပိ သာဓူသု လဗ္ဘမာနာနမသာဓူသွနုပလဗ္ဘနတော ပုထုဘူတာပိ အဝိဝေကီနံ ဇနာနံ အန္တိကေ သမီပေ တေသံ သန္နိဓာနေ ဝိဝေကံ ဝိဘာဂံ န သမာယန္တိ နပါပုဏန္တိ၊ ဝိဘာဂဝိဇာနနပညာဝေကလ္လေန စ ဝိဝေကိနောပိ ဇနာ တေ ဧကတော ကတွာ ပဿန္တီတိ။ ဣဒံ ပဌမပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ။

၂၇။ ဣဒါနိ အဗျပေတပဌမပါဒါဒိယမကဿ မုခမတ္တံ ဒဿေတုမာဟ ‘‘သုဇနိ’’စ္စာဒိ။ သုဇနာ သာဓုဇနာ၊ အသုဇနာ အသာဓုဇနာ စေတိ သဗ္ဗေ ဥဘယပက္ခိကာ သီလာဒိနာ၊ ပါဏာတိပါတာဒိနာ ဂုဏေန ဟေတုနာ ဝိဝေကိနော အပိ သာဓူသု ¶ ပါဏာတိပါတာဒီနံ၊ အသာဓူသု သီလာဒီနံ အပ္ပဝတ္တိတော ဂုဏေန ပုထုဘူတာပိ အဝိဝေကိဇနန္တိကေ ဝိဝေကဉာဏရဟိတာနံ ဇနာနံ သန္တိကေ ဝိဝေကံ ဝိဘာဂံ န သမာယန္တိ န ပါပုဏန္တိ။ ဝိဝေကော ဝိနာဘဝနမေတေသမတ္ထီတိ ဝိဝေကိနော။ ဧတ္ထ ဝိသယောပစာရေန ဝိဝေကောတိ ပညာ၊ န ဝိဝေကိနောတိ အဝိဝေကိနော၊ တေယေဝ ဇနာ၊ တေသံ အန္တိကမိတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ဣဒံ အဗျပေတပဌမပါဒါဒိယမကံ။

အဗျပေတပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကဝဏ္ဏနာ

ကုသလာ’ကုသလာ သဗ္ဗေ၊ ပဗလာ’ပဗလာ’ထဝါ၊

နော ယာတာ ယာဝ’ဟောသိတ္တံ၊ သုခဒုက္ခပ္ပဒါ သိယုံ။

၂၈။ ‘‘ကုသလာ’’ဣစ္စာဒိ။ ပဗလာ အာသေဝနပ္ပဋိလာဘဝသေန ဗလဝန္တော စ။ အထာတိ အနန္တရတ္ထေ နိပါတော။ အပဗလာ တဒဘာဝတော ဒုဗ္ဗလာ စ သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ အဟောသိတ္တံ ဝိနာ ဥပ္ပတ္တိမတ္တံ ဖလဒါနာသမ္ဘဝတော ကေဝလံ ‘‘အဟောသီ’’တိ ဝစနီယတ္ထနိမိတ္တမတ္တကမ္မဘာဝေန အဟောသိကမ္မတ္တံ နော ယာတာ န သမ္ပတ္တာ၊ တာဝ တတ္တကံ ကာလံ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ တံ ပဒန္တီတိ သုခဒုက္ခပ္ပဒါ သိယုံ။ ယာဝ သံသာရပဝတ္တိ၊ တာဝ သုခဒုက္ခဒါယကာ ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ ပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ။

၂၈။ ပဗလာ အာသေဝနာဒိပစ္စယလာဘေန ဗလဝန္တော ဝါ အထ အပဗလာ တဒဘာဝေန ဒုဗ္ဗလာ ဝါ သဗ္ဗေ ကုသလာကုသလာ အဟောသိတ္တံ ဖလဒါနာဘာဝတော ပဝတ္တိမတ္တတံ ယာဝ ယတ္တကံ ကာလံ နော ယာတာ အပ္ပတ္တာ၊ တာဝ တတ္တကံ သုခဒုက္ခပ္ပဒါ ယထာက္ကမံ သုခဒုက္ခပဒါယိနော သိယုံ ဘဝန္တိ။ ဣဒံ အဗျပေတပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကံ။ ကုသလပဋိပက္ခာ အကုသလာ။ ‘‘အဟောသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဿ ဘာဝေါ အဟောသိတ္တံ။ ‘‘ဧဟိပဿိကော’’တိအာဒီသု ဝိယ ကြိယာပဒတောပိ ဏာဒိပစ္စယာ ဟောန္တိ။

အဗျပေတပဌမဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကဝဏ္ဏနာ

သာဒရံ သာ ဒရံ ဟန္တု၊ ဝိဟိတာ ဝိဟိတာ မယာ၊

ဝန္ဒနာ ဝန္ဒနာမာန-ဘာဇနေ ရတနတ္တယေ။

၂၉။ ‘‘သာဒရ’’မိစ္စာဒိ။ ¶ ဝန္ဒနာ ဒွါရတ္တယောပဒဿိယမာနာ မာနော စ ပူဇာ၊ တေသံ ဘာဇနေ အာဓာရဘူတေ ရတိဇနနာဒိနာ အတ္ထေန ရတနသင်္ခါတာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ တယေ သမူဟဘူတေ ရတနတ္တယေ သာဒရံ အာဒရသဟိတံ ကတွာ မယာ ဝိဟိတာ ကတာ၊ ဝိဟိတာ အလံသံသာရဒုက္ခဝိသဋနိရာကရဏတော ဝိသေသေန ဟိတာ ပဓျာ သာ ဝန္ဒနာ သော ပဏာမော ဒရံ ဒရထံ ကာယစိတ္တပရိဠာဟံ ဟန္တု ဟိံသတု။ မယာတိ ဝုတ္တတ္တာ မေတိ အတ္ထတော ဝိညာယတိ။ ဣဒံ ပန ပဌမဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကမဗျပေတံ။

၂၉။ ဝန္ဒနာမာနဘာဇနေ ဒွါရတ္တယေန ဝိဓိယမာနပဏာမပူဇာနံ အာဓာရဘူတေ ရတနတ္တယေ ရတိဇနနာဒိအတ္ထေန ရတနသင်္ခါတာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ တယေ မယာ ယာ ဝန္ဒနာ သာဒရံ အာဒရသဟိတံ ဝိဟိတာ ကတာ၊ ဝိဟိတာ လောကိယ လောကုတ္တရ သမ္ပတ္တိသာဓနတော ဝိသေသေန ဟိတာ သာ ဝန္ဒနာ ဒရံ မယှံ ကာယစိတ္တဒရထံ ဟန္တု ဝိနာသေတု။ ဣဒံ အဗျပေတပဌမဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကံ။ သဟ အာဒရေန ဝတ္တမာနံ သာဒရံ၊ ကြိယာဝိသေသနံ။ ဧတ္ထ ကြိယာ နာမ ဝိဟိတာသဒ္ဒေန နိဒ္ဒိဋ္ဌကရဏံ။ ကရဏဉှိ ဝိဟိတာသဒ္ဒဿ ဝုတ္တကမ္မတ္တေပိ အညထာနုပပတ္တိလက္ခဏသာမတ္ထိယတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဇ္ဇမာနံ ‘‘အကာသိ’’န္တိ ကြိယာယ သမ္ဗန္ဓမုပေန္တံ ကမ္မဉ္စ ဟောတိ၊ ဘာဝေ ဝိဟိတဿ ယုပစ္စယန္တဿ နပုံသကတ္တာ နပုံသကဉ္စ၊ သတ္တာယ ဧကတ္တာ ဧကဝစနဉ္စ တဗ္ဗိသေသနတ္တာ သာဒရသဒ္ဒေါပိ နပုံသကဒုတိယေကဝစနော ဟောတိ။

ကာတဗ္ဗာ တာ ဝိသေသနေ’’တိ [သမ္ဗန္ဓစိန္တော ၁၅ ဂါထာ ဘေဒစိန္တာ ၁၉၄ ဂါထာ]။

ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကြိယာဝိသေသနေ ဂဟိတေ သာမတ္ထိယတော ‘‘မယာ’’တိ တတိယန္တဿ ပဌမန္တတ္တံ၊ ‘‘ဝန္ဒနာ’’တိ ပဌမန္တဿ ဆဋ္ဌုန္တဉ္စ ဟောတိ။ ဝန္ဒနာ စ မာနော စ၊ တေသံ ဘာဇနံ။ တိဏ္ဏံ သမူဟော တယံ၊ ရတနာနံ တယန္တိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

အဗျပေတစတုက္ကပါဒါဒိယမကဝဏ္ဏနာ

ကမလံ က’မလံ ကတ္တုံ-ဝနဒေါ ဝနဒေါ’မ္ဗရံ၊

သုဂတော သုဂတော လောကံ၊ သဟိတံ သဟိတံ ကရံ။

၃၀။ ‘‘ကမလ’’မိစ္စာဒိ။ ကမလံ အရဝိန္ဒံ ကံ ဇလံ အလင်္ကတ္တုံ သဇ္ဇနတ္ထာယ ဟောတိ၊ ဝိကသိတာရဝိန္ဒသန္ဒောဟသမ္ဘာဝိတောဒကဿ ဝါပါဒီသု တာဒိသရမဏီယတ္တသမ္ပတ္တိသမ္ဘဝတော၊ အဝနံ ရက္ခံ ဒဒါတိ သဿသမ္ပတျာဒိကာရဏဘာဝေနာတိ အဝနဒေါ။ ဝနံ ဇလံ ဒဒါတိ န တုစ္ဆောတိ ဝနဒေါ မေဃော အမ္ဗရံ အာကာသံ ဇလဓာရဘာရဘရိတမ္ဗရကုဟရဿ ဒဿနီယတာဂုဏယောဂတော အလံကတ္တုန္တိ အဓိကတံ။ သဟိတံ သမ္ပုဏ္ဏံ ဟိတံ အဘိဝုဒ္ဓိံ ကရံ ကရောန္တော သုဋ္ဌု ဂဒတီတိ သုဂတော မဉ္ဇုဘာဏီ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ ဝိယ နေက္ခမ္မာဒိနာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိကေ ပဇဟန္တော ဂန္တွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဝါသနသကလကိလေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ သောဘနံ နိဗ္ဗာနပုရံ ဂတောတိ ဝါ သုဂတောတိ ဝုတ္တော သော မဟာမုနိ အတ္တနော အပရိမိတပါရမိတာသိမ္ပကစဂလိတတိလကဘာဝေန လောကံ လောကတ္တယံ၊ သဟိတံ လောကန္တိ ဝါ ယောဇနီယံ အလင်္ကတ္တုံ အလံကရဏာယာတိ။ ဣဒံ ပါဒစတုက္ကာဒိယမကမဗျပေတံ။

၃၀။ ကမလံ ¶ ပဒုမံ ကံ ဇလံ အလင်္ကတ္တုံ ပဉ္စဝိဓပဒုမသဉ္ဆန္နဿ ဥဒကဿ ရမဏီယတ္တာ သဇ္ဇေတုံ ဟောတိ။ အဝနဒေါ ကာလေ ဝုဋ္ဌိသမ္ပဒါယ သဿသမ္ပဒါဒီနံ ကာရဏတ္တာ အာရက္ခံ ဒေန္တော ဝနဒေါ မေဃော အမ္ဗရံ အာကာသံ အလင်္ကတ္တုံ ဇလဓာရဘာရဘရိတမ္ဗရကုစ္ဆိယာ ဒဿနီယတ္တာ သဇ္ဇေတုံ ဟောတိ၊ သဟိတံ သမ္ပုဏ္ဏံ ဟိတံ အဘိဝုဍ္ဎိံ ကရံ ကရောန္တော သုဂတော စိတြကထီ သုန္ဒရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော ဝါ သော သုဂတော သော တထာဂတော လောကံ လောကတ္တယံ၊ သဟိတံ လောကံ ဝါ အလင်္ကတ္တုံ စိတြကထာဒိကာရဏေဟိ တာဒိသဿ အညဿ စ လောကရာမဏေယျဿာဘာဝါ သဇ္ဇေတုံ ဟောတိ။ သဗ္ဗပဒတ္ထာနံ သတ္တာဗျဘိစာရိတ္တာ ဟောတီတိ ဂမ္မံ။ တတောယေဝ သဗ္ဗေ ပဌမန္တဘဝနကြိယာယ ယုဇ္ဇန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ အဗျပေတစတုက္ကပါဒါဒိယမကံ။

အဗျပေတာဒိယမက-ဿေသော လေသော နိဒဿိတော၊

ဉေယျာနိ’မာယေဝ ဒိသာ-ယ’ညာနိ ယမကာနိပိ။

၃၁။ ဣစ္စေဝမဘိမတယမကေ အဗျပေတပါဒါဒိယမကဿ ဒိသာမတ္တံ ဒဿေတွာ ဥပသံဟရတိ ‘‘အဗျပေတေ’’စ္စာဒိနာ။ အဗျပေတဿ အဗျဝဟိတဿ စတုန္နံ ပါဒါနံ အာဒေါ၊ အာဒိဘူတဿ ဝါ ယမကဿ ဧသော ယထာဝုတ္တော လေသော ကောစိဒေဝ ဘေဒေါ နိဒဿိတော ဝိကပ္ပိတော။ အပရာနိပိ ကိံ န ဝိကပ္ပိယန္တီတိစေတိ အာဟ ‘‘ဉေယျာနိ’’စ္စာဒိ။ ဣမာယ ဒိသာယ ဣမိနာ ဥပါယေန မဂ္ဂေနေဝ အညာနိ ဝုတ္တတော အပရာနိ ဒုတိယပါဒါဒိယမကတတိယပါဒါဒိယမကစတုတ္ထပါဒါဒိယမကာဒီနိ အဗျပေတာနိပိ ပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကပဌမတတိယပါဒါဒိယမကာနိပိ ဗျပေတာနိ၊ ပဌမစတုတ္ထဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကာဒီနိပိ အဗျပေတဗျပေတာနိ၊ တထာ မဇ္ဈန္တပါဒယမကာနိ ဉေယျာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ ဝိညူနံ တာဒိသာယ ဒိသာယ ဒဿိတတ္တာတိ။ တတ္ထ စ –

‘‘ဂုဏာဂုဏေန ¶ သဟ တေ၊ သာဓဝေါ’သာဓဝေါ ဇနာ၊

ဝိဂါဟန္တေ သမံ နာထ၊ စိတ္တံ စိတ္တေ ကထံ နု တေ’’။

ဣစ္စာဒိနာ ဒုတိယပါဒါဒိယမကာဒီနိ အဗျပေတာနိ၊

သော ဓမ္မော ဟန္တု ဝေါ’ပ္ပိယံ’’။

ဣစ္စာဒိနာ ပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကာဒီနိ အဗျပေတာနိ၊

‘‘သ’မလံ သမလံ ကတ္တုံ၊ သုစိရံသုစိ ရံဇယေ၊

သုစိရံ သုစိရံဂံ တံ၊ သ’မလံ သမလံဘိ ယော’’။

ဣစ္စာဒိနာ ပဌမစတုတ္ထဒုတိယတတိယပါဒါဒိယမကာဒီနိ အဗျပေတဗျပေတာနိ၊

‘‘မနောဟရ ဟရ က္လေသံ၊ ဇိန စေတောဘဝံ မမ၊

နနု တွံ ပါရမီသာရာ-မတဘာဝိတမောသဓံ’’။

‘‘သာဓုနာ ရံဇယ ဇယ-ဒ္ဓနိနာ’ပူရယိ မဟိံ၊

ယော တံ ဇိနဝရံ ဓီရ-မတ္ထကာမောသိ စေ တုဝံ’’။

ဣစ္စာဒိနာ အန္တပါဒယမကာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။

၃၁။ ဧဝံ အဘိမတယမကေန အဗျပေတယမကာနမုပါယာဒီနိ နိဂမေန္တော အာဟ ‘‘အဗျပေတိ’’စ္စာဒိ။ အဗျပေတာဒိယမကဿ ဝိသဒိသဝဏ္ဏေဟိ အဗျဝဟိတာဒိယမကဿ၊ အဗျပေတပါဒါဒိယမကဿ ဝါ ဧသော လေသော ‘‘သုဇနိ’’စ္စာဒိကော အပ္ပကောဒါဟရဏနယော နိဒဿိတော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အညာနိ ယမကာနိပိ ဣမာယေဝ ဒိသာယ ဣမိနာ နယေနေဝ ဉေယျာနိ ဝိညူဟိ ဉာတဗ္ဗာနိ။ အာဒေါ ယမကံ၊ အာဒိဘူတံ ဝါ ယမကံ၊ အဗျပေတဉ္စ တံ အာဒိယမကဉ္စာတိ ဝါကျံ။ ဧဝံ ဒဿိတေန ¶ ဣမိနာ ကမေန အဗျပေတဒုတိယပါဒါဒိယမကာဒယော ဉာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

တတ္ထ အဗျပေတဒုတိယပါဒါဒိယမကမေဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

ဂုဏာဂုဏေန သဟ တေ၊ သာဓဝေါ’သာဓဝေါ ဇနာ၊

ဝိဂါဟန္တေ သမံ နာထ၊ စိတ္တံ စိတ္တေ ကထံ နု တေ။

ဘော နာထ တေ တုယှံ စိတ္တေ သာဓဝေါ အသာဓဝေါ တေ ဇနာ ဂုဏာဂုဏေန သကသကဂုဏေန အဂုဏေန စ သဟ သမံ ဧကဇ္ဈံ ကထံ နု ဝိဂါဟန္တေ၊ စိတ္တံ အစ္ဆရိယံ သုဇနဒုဇ္ဇနေသု သမမေတ္တာ အစ္ဆရိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

အဗျပေတပဌမဒုတိယပါဒါဒိယမကမေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ –

ပိယေန ဝစသာ သဗ္ဗေ၊ ပိယေန’ပ္ပိယဘာဏိနော၊

ပါဒါနတေ ဇိနောကာသိ၊ သော ဓမ္မော ဟန္တု ဝေါ’ပ္ပီယံ။

ဇိနော အပ္ပိယဘာဏိနောပိ သဗ္ဗေ ဇနေ ပိယေန ယေန ဝစသာ ပါဒါနတေ အကာသိ၊ သော ဓမ္မော ဝေါ အပ္ပိယံ ဟန္တု။ ဧတ္ထ အပိသဒ္ဒပရိယာယဿ ပိသဒ္ဒဿ ဂဟိတတ္တာ ယတိဘင်္ဂေါ နတ္ထိ။

ပဌမစတုတ္ထဒုတိယတတိယပါဒါဒိအဗျပေတဗျပေတယမကမေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ –

သ’မလံ သမလံ ကတ္တုံ၊ သုစိရံသုစိ ရံဇယေ၊

သုစိရံ သုစိရံဂံ တံ၊ သ’မလံ သမလံဘိ ယောတိ။

ဧတ္ထ ‘‘သမလံ သမလံ၊ သုစိရံ သုစိရ’’န္တိ ဝိသဒိသဝဏ္ဏေဟိ အဗျဝဟိတတ္တာ အဗျပေတံ၊ ‘‘သမလံ သမလ’’န္တိ ပုဗ္ဗပရယုဂဠံ [ပုဗ္ဗပရယုဂဠဒွယံ (က။)] ‘‘ကတ္တု’’မိတိ ဘိန္နဝဏ္ဏေဟိ၊ ‘‘သုစိရံ သုစိရ’’န္တိ ပုဗ္ဗပရယုဂဠံ [ပုဗ္ဗပရယုဂဠဒွယံ (က။)] ‘‘ဇယေ’’တိ ဘိန္နဝဏ္ဏေဟိ စ ဗျဝဟိတတ္တာ ဗျပေတဉ္စ ဟောတိ။ သုစိရံသုစိ သောဘနရံသိနာ ဥစိ ယုတ္တော ယော ဇိနော သံ ¶ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ သမလံဘိ အလဘိ၊ အလံ အစ္စန္တံ အတိသယေန သုစိရံဂံ ဝိသုဒ္ဓဒေဟံ တံ ဇိနံ သမလံ ဇလ္လိကာသင်္ခါတေန၊ ရာဂါဒိကုစ္ဆိတသင်္ခါတေန ဝါ မလေန သဟိတံ သံ အတ္တာနံ အလံကတ္တုံ နိမ္မလံ ကတွာ သဇ္ဇေတုံ သုစိရံ သုစိရကာလံ ရံဇယေ အတ္တနိ အဘိရမာပေယျ။

မနောဟရ ဟရ က္လေသံ၊ ဇိန စေတောဘဝံ မမ၊

နနု တွံ ပါရမီသာရာ-မတဘာဝိတမောသဓန္တိ။

မနောဟရ ဇိန မမ စေတောဘဝံ က္လေသံ သန္တာပံ ဟရ အပနယ၊ တွံ ပါရမီသာရာမတဘာဝိတံ ဩသဓံ ဒိဗ္ဗောသဓံ နနု။

သာဓုနာ ရံဇယ ဇယ-ဒ္ဓနိနာ’ပူရယိ မဟိံ၊

ယော တံ ဇိနဝရံ ဓီရ-မတ္ထကာမောသိ စေ တုဝန္တိ။

ယော ဇိနဝရော သာဓုနာ ဇယဒ္ဓနိနာ ဝေနေယျဇယဃောသေန မဟိံ အာပူရယိ၊ ဓီရံ တံ ဇိနဝရံ တုဝံ သပ္ပုရိသ စေ အတ္ထကာမော အသိ၊ ရံဇယ အဘိရမာပေဟိ။ ဣမိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌယမကေဟေဝ အဝသေသာ တတိယပါဒါဒိယမကာဒယော ဝိညေယျာ။

၃၂။ ကိံ ပန သာကလ္လေန န ဝိကပ္ပိတာနီတိ အာဟ ‘‘အစ္စန္တိ’’စ္စာဒိ။ တေသံ ဝိကပ္ပာနံ သမ္ဘေဒေါ သင်္ကရော မိဿတ္တမုစ္စာရဏပ္ပကာရော ယောနိ ပဘဝေါ ယေသံ တေ သမ္ဘေဒယောနိယော၊ ဘေဒါ ပကာရာ အစ္စန္တဗဟဝေါ အတိသယေန ဗဟုလာ ယထာဝုတ္တနယေန သမ္ဘဝန္တိ၊ တတ္ထာပိ တေသု ဝိကပ္ပေသုပိ ကေစိ ဝိကပ္ပာ သုခေန ကရီယန္တိ ပယုဇ္ဇန္တီတိ ¶ သုကရာ၊ တဗ္ဗိပရီတော စ ကေစိ ဝိကပ္ပာ အစ္စန္တဒုက္ကရာ။ ဣတိ ဒွိဓာ သင်္ဂယှန္တိ၊ တေသု သုကရာနံ ကေသဉ္စိ အဘိမတယမကာနံ မုခမတ္တံ ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ ဒုက္ကရာနံ ကေသဉ္စိ မုခမတ္တံ န သဗ္ဗမေဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကမဇ္ဈယမကမဗျပေတဗျပေတမေကရူပံ ဒုက္ကရံ။

ဣဒံ စတုက္ကပါဒမဇ္ဈယမကမေကရူပဗျပေတံ။

၃၂။ သဗ္ဗမိဒမနုဒ္ဒိသိတွာ လက္ခဏာတိဒေသေန နိဂမနံ ကိမတ္ထမိစ္စာသင်္ကာယမာဟ ‘‘အစ္စန္တေ’’စ္စာဒိ။ တေသံ ယမကာနံ သမ္ဘေဒယောနိယော ပဘေဒုပ္ပတ္တိကာရဏဘူတာ ဘေဒါ ဥစ္စာဝစပကာရာ အစ္စန္တဗဟဝေါ၊ တတ္ထာပိ တေသုပိ ကေစိ ယမကာ သုကရာ သုသာဓိယာ၊ ကေစိ အစ္စန္တဒုက္ကရာ အတိသယေန ဒုဿာဓိယာ။ သမ္ဘေဒေါ ယောနိ ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဣဟ သုကရဿ ဥပဒိသိတတ္တာ ဒုက္ကရယမကပဝေသောပါယမတ္တမုပဒိသီယတေ –

မနံ မနံပ’ဿ န သာဓုပုဇ္ဇ’’န္တိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကာဒိယမကမေကရူပံ အဗျပေတဗျပေတံ။

ယော ¶ ပုဂ္ဂလော မနံ အတ္တနော စိတ္တံ သတ္ထု ဇိနဿ မနံ ခဏမတ္တမ္ပိ ဒဒေယျ စေ၊ သတ္ထု မုနိန္ဒဿ မနံ စိတ္တံ အဿ ပုဂ္ဂလဿ မနံ စိတ္တံ ပီဏယတိ သမ္ပီဏေတိ၊ တေန တသ္မာ မနံ မနံ စိတ္တံ စိတ္တံ ဒဒေယျ စေ န ယဒိ နော ဒဒေယျ၊ အဿ ပုဂ္ဂလဿ မနံ စိတ္တံ မနံပိ မုဟုတ္တမ္ပိ သာဓုပုဇ္ဇံ သာဓူဟိ ပူဇိတဗ္ဗံ န ဘဝတိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကမဇ္ဈယမကမေကရူပမဗျပေတဗျပေတံ။

ယတော ယေန ကာရဏေန တေ တုယှံ သတာ သောဘနေန သမုန္နတေန သမ္မာ ဥန္နတေန ဟေတုနာ နတေပိ အဝနတေပိ အနတေပိ အနဝနတေပိ တေ တေ သုဘာ တေ တေ သောဘနာ န န သိယုံ၊ ဘဝန္တေဝ၊ အတော တေန ကာရဏေန တေ သုဘာ တေ သောဘနာ နတေ အဝနတေ ကထံ န သိယုံ၊ ဘဝန္တေဝ။

နမေ မမေန္တံ ခလု သဇ္ဇနံဇန’’န္တိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကန္တယမကမေကရူပမဗျပေတဗျပေတယမကံ ဒုက္ကရံ။

ပဏာမောနတသဇ္ဇနံ ပဏာမိတုကာမောနတသာဓုဇနဝန္တံ ဇနံ ဝေနေယျဇနံ အသဇ္ဇ ပမာဒမကတွာ ဂုဏေ သီလာဒိဂုဏေ နိဝေသေန္တံ နိယောဇေန္တံ ဝေနေယျနေတ္တေ အဉ္ဇနံ အဉ္ဇနဘူတံ ဂုဏဘာဇနံ ဂုဏာနမာဓာရဘူတံ သဇ္ဇနံဇနံ ဣမိနာ ကာရဏေန သာဓုဇနာနံ အဉ္ဇနဘူတံ ဇနံ သာဓုဇနံ ခလု ဧကန္တေန မမေန္တံ မမာယန္တံ နံ ဇိနံ နမေ နမာမိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကာဒိယမကေကရူပဗျပေတံ။

ဘုဝနေ သတ္တလောကေ သာဘာသု ဝိဇ္ဇမာနာဘာသု ဇိနဿ သာဘာ သောဘနာ အာဘာ သာဘာယ ဝိဇ္ဇမာနာယ၊ သောဘနာယ ဝါ အာဘာယ အာဘာတော ဇာတု ဧကန္တေန ဘာသတိယေဝ ဒိပ္ပတေဝ၊ သာ ဇိနာဘာ သာဘာယ ဝိဇ္ဇမာနာဘာတော အဓိကာ ဟုတွာ စေ န ဘာတိ ယဒိ န ဘာသတိ၊ သသာဘာနံ ဝိဇ္ဇမာနသောဘနာဘာနံ ဗြဟ္မာဒီနံ သာဘာ သောဘနာဘာယော အတိစ္စ အတိက္ကမ္မ ကထံ န ဘာတိ၊ ဘာသတိယေဝ။

‘‘န ဘာသုရာ တေပိ သုရာ ဝိဘူသိတာ၊

ယထာ သုရာဇန္တိ သုရာဝိနိဿဋာ’’တိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကမဇ္ဈယမကေကရူပဗျပေတံ။

သုရာဝိနိဿဋာ သုရာပါနတော အပဂတာ ဇနာ ယထာ သုရာဇန္တိ၊ တထာ ဝိဘူသိတာ ဝိသေသေန အလင်္ကတာ တေပိ သုရာ တေ ဒေဝါ အပိ န ဘာသုရာ သောဘမာနာ န ဟောန္တိ၊ တထာ ဧဝံ သုရာပရာဇိတာ သုရာပါနဟေတု ပရာဇိတဘာဝံ ပတ္တာ ဘူရိ အသုရာ ဗဟဝေါ ဝေပစိတ္တိအာဒယော အသုရာပိ န ဘာသုရာ န သောဘန္တိ၊ တထာ ဧဝံ သုရာဇိတော သုဋ္ဌု အလင်္ကတော ရာဇာပိ သဘာသု န ဘာသုရော။

‘‘ဇိနာဏတ္တိယံ ¶ ယော’ဟိတာသာ သိတာသာ၊

ကရောန္တေဝ သန္တိဿိတာ သာမိတာသာ’’တိ။

ဣဒံ ပါဒစတုက္ကန္တယမကမေကရူပဗျပေတံ။

ယေ သပ္ပုရိသာ ဇိနာဏတ္တိယံ ဗုဒ္ဓဿ ဝိနယပညတ္တိသင်္ခါတာဏတ္တိယံ ဩဟိတာသာ အဝီတိက္ကမဝသေန ပတိဋ္ဌိတအာသာ ဟောန္တိ သိတာသာ ပရိသုဒ္ဓါသာ၊ တေ သာဓဝေါ ဟတာသာ အနုက္ကမေန ဟတတဏှာ အဝဿံဝ ဧကန္တေနေဝ အတာသာ ဘယရဟိတာ ယတော ဟောန္တိ၊ အတော တသ္မာ သဗ္ဗပါပေ သဗ္ဗာကုသလေ သတာသာ ဘယသဟိတာ ဝတာသာဝ နိရဝဇ္ဇဝတာဘိလာသဝန္တော သာဓုဇနာ သန္တိဿိတာ သန္တိနိဿိတာယော သာမိတာသာ သာမိဘာဝါသာယော ကရောန္တေဝ။

ယမကံ တံ ပဟေဠီ စ၊ နေကန္တမဓုရာနိ’တိ၊

ဥပေက္ခိယန္တိ သဗ္ဗာနိ၊ သိဿခေဒဘယာ မယာ။

၃၃။ နနု ယမကံ နာမ ကဝီနံ သာမတ္ထိယဝိသေသသူစကန္တိ တတ္ထ တံ သောပယောဂံ၊ ပဟေဠိကာ စ သောပယောဂါ ကီဠာဝိနောဒနေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနမန္တနေ ပရဗျာမောဟနေ [ပရမဗျာမောဟနေ (က။)၊ ကာဗျာဒါသ ၃။၉၇] စ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကထမုပေက္ခာ ဘဝတောတိ အာဟ ‘‘ယမက’’န္တိအာဒိ။ တံ ယထာဝုတ္တံ ယမကဉ္စ သုကရဒုက္ကရပ္ပဘေဒံ။ ပဟေဠိကာ ပန ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ သောဠသ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမာဂတာဝဉ္စိတာဒိကာ။ တတ္ထိဒံ လက္ခဏံ –

သမာဂတာ နာမ သိယာ၊ ဂုဠှတ္ထာ ပဒသန္ဓိနာ၊

ဝဉ္စိတာညတ္ထ ရုဠှေန၊ ယတ္ထ သဒ္ဒေန ဝဉ္စနာ။

ဥက္ကန္တာတိဗျဝဟိတ-ပ္ပယောဂါ ¶ မောဟကာရိနီ၊

သိယာ ပမုဿိတာ ယဿာ၊ ဒုဗ္ဗောဓတ္ထာ ပဒါဝလိ။

သမာနရူပါ’မုချတ္ထာ-ရောပါဟိတပဒါ သိယာ၊

ဖရုသာ ပစ္စယာဒီဟိ၊ ဇာတသဒ္ဒါ ကထဉ္စိပိ။

သင်္ချာတာ နာမ သင်္ချာနံ၊ ယတ္ထ ဗျာမောဟကာရဏံ၊

အညထာ’ဘာသတေ ယတ္ထ၊ ဝါကျတ္ထော သာ ပကပ္ပိတာ။

သာ နာမန္တရိကာ ယဿာ၊ နာမေ နာနတ္ထကပ္ပနာ၊

နိဘူတာ’ဝဋ္ဌိတညတ္ထာ၊ တုလျတ္ထသုတိဟေတုတော။

သမာနသဒ္ဒါ သာ ဣဋ္ဌ-သဒ္ဒပရိယာယသာဓိတာ၊

သမ္မုဠှာ မူဠှတာယေဝ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္ထာပိ သာဓုကံ။

ယဿာ သမ္ဗန္ဓဗာဟုလျာ၊ နာမံ သာ ပါရိဟာရိကီ၊

ဧကစ္ဆန္နာ ဘဝေ ဗျဉ္ဇာ-ဓေယျံ နိဿယဂေါပနာ။

သာ ဘဝေ ဥဘယစ္ဆန္နာ၊ ယဿာ ဥဘယဂေါပနာ၊

သံကိဏ္ဏာ နာမ သာ ယဿာ၊ နာနာလက္ခဏသင်္ကရောတိ။

ဒေါသတ္တေပိ စေသံ သဗ္ဗေသံ ဥက္ကန္တာဒီသု ဒေါသဘာဝေ နာရောပိတဗ္ဗာ။ ဧသာ ဟိ [မနသောတိ (က။)] ‘‘ဗဟုဂုဏေ ပဏမတိ’’စ္စာဒိနာ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၄၄ ဂါထာ] ဝါကျသံကိဏ္ဏနာမေန န ဝုတ္တာ၊ ပကပ္ပိတာ စ သံသယဒေါသပရိဟာရေန ‘‘ယာတေ ဒုတိယံ နိလယ’’န္တိ [သုဗောဓာလင်္ကာရ ၁၁၂ ဂါထာ] အာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။

‘‘ပဘဝါ’နတဝိတ္တိဏ္ဏာ၊ တဝါ’ဏာ မဟတီ သတိ၊

စိရာယ ဇယတံ နာထ၊ ပဟုတဖလသာဓနီ’’တိ။

‘‘ဘဒ္ဒမေဝေါ’ပသေဝေယျ၊ ¶ ဝိဓူတမဒကိဗ္ဗိသံ၊

သမ္ပာပယေ ပုရံ ခေမံ၊ သ ဒန္တော’တ္တနိသေဝိန’’န္တိ။

ပမုဿိတာဒယော တု လက္ခဏာနုသာရေန၊ တတ္ထောဒါဟရဏာနုသာရေန စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ပရိကပ္ပိတာ ပဟေဠိကာ စေတိ ဧတာနိ သဗ္ဗာနိ ဧကန္တေန နိယမေန န မဓုရာနိ အတ္ထရသဿ ဝါ သဒ္ဒရသဿ ဝါ ကဿစိ အဘာဝေန အဿာဒိတဗ္ဗာနိ န ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန သိဿာနမုပ္ပန္နော ခေဒေါယေဝ ဘယံ တတော တေသံ ခေဒတော ဝါ ဥပ္ပန္နဘယတော မယာ ဥပေက္ခိယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။

၃၃။ ဧဝံ သုကရဒုက္ကရဝသေန ဒုဝိဓတ္တံ ဝတွာ ကဝီနံ သာမတ္ထိယပ္ပကာသနေ သပ္ပယောဇနယမကာနဉ္စ၊ ကီဠာဝိနောဒနေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနသမ္မန္တနေ ပရဗျာမောဟနေ စာတိ ဣမေသု သပ္ပယောဇနာနဉ္စ ပဟေဠိကာနမဝစနေ ကာရဏံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘ယမက’’မိစ္စာဒိနာ။ တံ ယမကံ ယထာဝုတ္တံ သုကရဒုက္ကရာဒိဘေဒံ ယမကဇာတဉ္စ ပဟေဠိ စ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သမာဂဘာဒိကာ ပဟေဠိကာ စ ဣတိ ဣမာနိ သဗ္ဗာနိ ဧကန္တမဓုရာနိ န ဣတိ အဿာဒေတဗ္ဗဿ အတ္ထရသဿ၊ သဒ္ဒရသဿ ဝါ နိယမတော အဘာဝါ ဧကန္တေန အမဓုရာနိ၊ ဣတိ ဣမိနာ ကာရဏေန စ သိဿခေဒဘယာ သိဿာနံ အသဟနသင်္ခါတာယ အသဟနေန ဇာတာယ ဝါ ဘီတိယာ စ မယာ ဥပေက္ခီယန္တိ။ သိဿာနံ ခေဒေါယေဝ ဘယံ၊ သိဿခေဒတော ဥပ္ပန္နံ ဝါ ဘယံ၊ တတောတိ ဝိဂ္ဂဟော။

သမာဂတာ စ ဝဉ္စိတု-က္ကန္တာ ပမုဿိတာပိ စ၊

သမာနရူပါ ဖရုသာ၊ သင်္ချာတာ စ ပကပ္ပိတာ။

အထောပိ ¶ နာမန္တရိကာ၊ နိဘူတာ စ ပဟေဠိကာ၊

အထော သမာနသဒ္ဒါ စ၊ သမ္မုဠှာ ပါရိဟာရိကီ၊

ဧကစ္ဆန္နောဘယစ္ဆန္နာ၊ သံကိဏ္ဏာတိ စ သောဠသာတိ။

သမာဂတာ နာမ သိယာ၊ ဂုဠှတ္ထာ ပဒသန္ဓိနာ၊

ဝဉ္စိတာညတ္ထ ရုဠှေန၊ ယတ္ထ သဒ္ဒေန ဝဉ္စနာ။

ဥက္ကန္တာတိဗျဝဟိတ-ပ္ပယောဂါ မောဟကာရိနီ၊

သိယာ ပမုဿိတာ ယဿာ၊ ဒုဗ္ဗောဓတ္ထာ ပဒါဝလိ။

သမာနရူပါ’မုချတ္ထာ-ရောပါဟိတပဒါ သိယာ၊

ဖရုသာ ပစ္စယာဒီဟိ၊ ဇာတသဒ္ဒါ ကထဉ္စိပိ။

သင်္ချာတာ နာမ သင်္ချာနံ၊ ယတ္ထ ဗျာမောဟကာရဏံ၊

အညထာ’ဘာသတေ ယတ္ထ၊ ဝါကျတ္ထော သာ ပကပ္ပိတာ။

သာ နာမန္တရိကာ ယဿာ၊ နာမေ နာနတ္ထကပ္ပနာ၊

နိဘူတာ’ဝဋ္ဌိတညတ္ထာ၊ တုလျတ္ထသုတိဟေတုတော။

သမာနသဒ္ဒါ သာ ဣဋ္ဌ-သဒ္ဒပရိယာယသာဓိတာ၊

သမ္မုဠှာ မူဠှတာယေဝ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္ထာပိ သာဓုကံ။

ယဿာ သမ္ဗန္ဓဗာဟုလျာ၊ နာမံ သာ ပါရိဟာရိကီ၊

ဧကစ္ဆန္နာ ဘဝေ ဗျဉ္ဇာ-ဓေယျံ နိဿယဂေါပနာ။

သာ ဘဝေ ဥဘယစ္ဆန္နာ၊ ယဿာ ဥဘယဂေါပနာ၊

သံကိဏ္ဏာ နာမ သာ ယဿာ၊ နာနာလက္ခဏသင်္ကရောတိ။

အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ပဒသန္ဓိနာ ပဒါနံ သန္ဓာနတော ဂုဠှတ္ထာ အပါကဋတ္ထာ သမာဂတာ နာမ သိယာ။ ဂုဠှတ္ထာတိ ပသိဒ္ဓါနုဝါဒေန အပသိဒ္ဓါ သမာဂတာ ဝိဓီယတေ။ ဣတော ပရမ္ပိ အနုဝါဒါနုဝါဒျဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပဟေဠိကာယံ အညတ္ထ ရုဠှေန သဒ္ဒေန အညသ္မိံ အတ္ထေ ပသိဒ္ဓေန ရုဠှိသဒ္ဒေန ဝဉ္စနာ ဝဉ္စိတာ နာမ သိယာ။

အတိဗျဝဟိတပ္ပယောဂါ ¶ အတိသယေန အန္တရိတပယုဇ္ဇမာနပဒယုတ္တာ တတောယေဝ မောဟကာရိနီ သမ္မောဟကာရိကာ ပဟေဠိကာ ဥက္ကန္တာ နာမ။ ယဿာ ပဟေဠိကာယ ပဒါဝလိ ပဒပန္တိ ဒုဗ္ဗောဓတ္ထာ ဒုရနုဗောဓာဘိဓေယျာ၊ သာ ပမုဿိတာ နာမ။

အမုချတ္ထာရောပါဟိတပဒါ အပ္ပဓာနတ္ထေ မုချတ္ထပကာသကသဒ္ဒါနံ ကိဉ္စိ သဓမ္မံ နိဿာယ အာရောပနတော ဥပဋ္ဌိတပဒယုတ္တာ သမာနရူပါ နာမ သိယာ။ ပစ္စယာဒီဟိ ပစ္စယာဒေသာဒီဟိ ကထဉ္စိပိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန ဇာတသဒ္ဒါ နိပ္ဖန္နသဒ္ဒါ ဖရုသာ နာမ။

ယတ္ထ ယဿံ ပဟေဠိကာယံ သင်္ချာနံ ဂဏနံ ဝုတ္တမပိ ဗျာမောဟကာရဏံ ဟောတိ၊ သာ ပဟေဠိကာ သင်္ချာတာ နာမ သိယာ။ ယတ္ထ ယဿံ ပဟေဠိကာယံ ဝါကျတ္ထော သမုဒါယတ္ထော အညထာ အညေန ပကာရေန အာဘာသတေ ဝိညာယတေ၊ သာ ပကပ္ပိတာ နာမ။

ယဿာ ပဟေဠိကာယ နာမေ ပယုတ္တာဘိဓာနေ နာနတ္ထကပ္ပနာ ဝိဝိဓာဘိဓေယျကပ္ပနာ သမ္ဘဝတိ၊ သာ ပဟေဠိကာ နာမန္တရိကာ နာမ။ တုလျတ္ထသုတိဟေတုတော သမာနတ္ထသဒ္ဒါနံ ပယောဂဟေတုယာ အဝဋ္ဌိတညတ္ထာ ပတိဋ္ဌိတအညတ္ထာ ဟောတိ၊ သာ နိဘူတာ နာမ။

ယာ ပဟေဠိကာ ဣဋ္ဌသဒ္ဒပရိယာယသာဓိတာ ဣစ္ဆိတတ္ထသဒ္ဒဿ ဝေဝစနေဟိ နိပ္ဖာဒိတာ ဟောတိ၊ သာ သမာနသဒ္ဒါ နာမ။ သာဓုကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္ထာပိ ဒဿိတအတ္ထယုတ္တာပိယာ မူဠှတာယေဝ သမ္မောဟဘာဝတ္ထံ ဧဝ ဘဝတိ၊ သာ သမ္မုဠှာ နာမ။

ယဿာ ပဟေဠိကာယ ဝိရစနေ နာမံ ဒဿိယမာနံ နာမံ သမ္ဗန္ဓဗာဟုလျာ သမ္ဗန္ဓဿ ဗဟုလဘာဝတော ဘဝတိ၊ သာ ပါရိဟာရိကီ နာမ။ ယဿာ အာဓေယျံ ဗျဉ္ဇ အဘိဗျဉ္ဇိယ ပကာသေတွာ ¶ နိဿယဂေါပနာ အာဓာရဂုတ္တိ ဘဝတိ၊ သာ ဧကစ္ဆန္နာ နာမ။

ယဿာ ပယောဂေ ဥဘယဂေါပနာ ဥဘိန္နမာဓာရာဓေယျာနံ ဂေါပနာ ဘဝတိ၊ သာ ဥဘယစ္ဆန္နာ နာမ။ ယဿာ နာနာလက္ခဏသင်္ကရော သမာဂတာဒိနာနာဝိဓလက္ခဏာနံ သင်္ကရော ဟောတိ၊ သာ သံကိဏ္ဏာ နာမ သိယာ။

ဣဒါနိ သမာဂတာဒီနံ လက္ခိယံ ကမေန ဧဝံ ဉာတဗ္ဗံ –

‘‘ပဘဝါ’နတဝိတ္တိဏ္ဏာ၊ တဝါ’ဏာ မဟတီ သတီ၊

စိရာယ ဇယတံ နာထ၊ ပဟုတဖလသာဓိနီ’’တိ။

နာထ တဝ ပဘဝတော ပဋ္ဌာယ နတဝိတ္တိဏ္ဏာ ဩဏတဝသေန ပတ္ထဋာ၊ ဧဝံ သတိ နဒီ ဝိယ ဒိဿတိ။ ပဘဝ ပကဋ္ဌတ္တ သောဘာဝန္တ။ ဘော နာထ တဝ တုယှံ မဟတီ သတီ မဟန္တီ သမာနာ အာဏာ အာနတဝိတ္တိဏ္ဏာ အတ္တနိ နတေသု ဇနေသု ပတ္ထဋာ ပဟုတဖလသာဓိနီ ဗဟုလတ္ထနိပ္ဖာဒနီ စိရာယ စိရကာလံ ဇယတံ ဥက္ကံသဘာဝေန ပဝတ္တတု။ ဧတ္ထ ပဘဝအာနတဣတိသန္ဓိနာ အတ္ထော ဂုဠှော။

‘‘ဘဒ္ဒမေဝေါ’ပသေဝေယျ၊ ဝိဓူတမဒကိဗ္ဗိသံ၊

သမ္ပာပယေ ပုရံ ခေမံ၊ သ ဒန္တော’တ္တနိသေဝိတ’’န္တိ။

ဝိဓူတမဒကိဗ္ဗိသံ ဝိနာသိတမဒဒေါသံ ဘဒ္ဒမေဝ မန္ဒပိယ [ပိန္ဒပိဿ (က။)] – ဘဒ္ဒဇာတိကေသု ဟတ္ထီသု ဘဒ္ဒဇာတိကဟတ္ထိမေဝ ဥပသေဝေယျာတိ ဝုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဘဒ္ဒမေဝ ဥတ္တမပုရိသမေဝ သေဝေယျာတိ အတ္ထော။ သေဝနံ ကိမတ္ထန္တိ စေ? ဟတ္ထိပက္ခေ ဒန္တော သိက္ခိတော သော ဟတ္ထိ အတ္တနိသေဝိတံ အတ္တာနံ ဘဇိတံ ဇနံ ခေမံ နိဗ္ဘယံ ပုရံ နဂရံ သမ္ပာပေတိ။ ပုရိသပက္ခေ ပန ¶ ဒန္တော ဒမိတော သော အရိယပုဂ္ဂလော အတ္တနိသေဝိတံ အတ္တာနမုပသေဝိတံ ဇနံ ခေမံ နိဒ္ဒုက္ခံ ပုရံ နိဗ္ဗာနပုရံ ပါပေတိ။ ဧတ္ထ ကဝိစ္ဆိတဥတ္တမတ္ထတော အညေန ဟတ္ထိအတ္ထေ ရုဠှေန သဒ္ဒေန ဝဉ္စနာ နာမ။

‘‘ဗဟုဂုဏေ ပဏမတိ၊ ဒုဇ္ဇနာနံပျယံ ဇနော၊

ဟိတံ ပမုဒိတော နိစ္စံ၊ သုဂတံ သမနုဿရ’’န္တိ။

အယံ ဥက္ကန္တာ။ ဣမဿတ္ထော ဥပရိ အာဂမိဿတိ။

ဗျာကိဏ္ဏဒေါသတ္တေ သတိပိ ပဟေဠိကာရုဠှတ္တာ ဧသာ ဣဋ္ဌာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ပဟေဠိကာယမာရုဠှာ၊ န ဟိ ဒုဋ္ဌာ ကိလိဋ္ဌတာ’’တိ။ ဣဟ သမ္ဗန္ဓီပဒါနံ အဋ္ဌာနဋ္ဌာပနေန ဗျဝဟိတတ္တံ ဟောတိ။

‘‘မုခဖုလ္လံ ဂိင်္ဂမကံ၊ နိယုရုဂ္ဂတ္ထနုန္နတံ၊

ပဋစ္စရီ ဝရံ ပေါသော၊ ဘီရုယာ ဓာရယန္တိယာ’’တိ။

မုခဖုလ္လံ တိလကာဒိံ ဂိင်္ဂမကံ ဧဝံနာမကံ ပသာဓနံ နိယုရုဂ္ဂတ္ထနုန္နတံ နိယုရံ ဝလယံ၊ ဥဂ္ဂတ္ထနံ ပယောဓရပဋံ၊ ဥန္နတံ နလာဋပဋာဒိကံ၊ မုခတော ဥန္နတာဘရဏဉ္စ ဓာရယန္တိယာ ဘီရုယာ ဣတ္ထိယာ ပဋစ္စရီ ဇိဏ္ဏဝတ္ထနိဝါသီ ပေါသော ပုရိသော ဝရံ ဥတ္တမော။ ဧတ္ထ ဗဟုပယောဂရဟိတေဟိ သဒ္ဒေဟိ ရစိတတ္တာ အတ္ထဿ ဒုရဝဗောဓတာ။

‘‘နဝ’ဂ္ဂရတနာန’သ္မိံ၊ ဒိဿန္တိ ရတနာကရေ၊

ပုရိသာနေတ္ထ အဋ္ဌန္နံ၊ အဋ္ဌာ’သာဓာရဏာ’ပရ’’န္တိ။

အသ္မိံ ရတနာကရေ အဂ္ဂရတနာနိ နဝ ဒိဿန္တိ၊ ဧတ္ထ ဣမေသု ရတနေသု အဋ္ဌ ရတနာနိ အဋ္ဌန္နံ ပုရိသာနံ အသာဓာရဏာနိ၊ အပရံ ရတနံ သာဓာရဏံ။ ဣမာနိ နဝ လောကုတ္တရာနိ စိတ္တီကတာဒိအတ္ထေန ‘‘ရတနာနီ’’တိ စ တပ္ပဘဝေါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ¶ ‘‘အာကရော’’တိ စ ကပ္ပိတောတိ အမုချတ္ထေသု ရတနာဒိသဒ္ဒါနမာရောပနံ ဟောတိ။

‘‘ဝိန္ဒန္တိ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဟိမဝန္တမဟာတလေ၊

ရသဝန္တေ သရေ သတ္တ၊ န နာဂါပိ ဥပေါသထာ’’တိ။

ဟိမဝန္တမဟာတလေ ဟိမာလယဿ မတ္ထကေ ရသဝန္တေ သောဒကေ သတ္တ သရေ အနောတတ္တာဒိကေ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာ ဝိန္ဒန္တိ သေဝန္တိ၊ ဥပေါသထာ နာဂါပိ န ဝိန္ဒန္တိ။ အယမပရတ္ထော။ ဟိမဝန္တမဟာတလေ စန္ဒရံသိယုတ္တေ မဟာပါသာဒတလေ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာ ကီဠမာနာ ဂန္ဓဗ္ဗာ ရသဝန္တေ မဓုရဂုဏယုတ္တေ သတ္တ သရေ ဝီဏာယ ဆဇ္ဇာဒိကေ သတ္တ သရေ ဝိန္ဒန္တိ၊ နာဂါပိ အရိယာပိ ဥပေါသထာပိ ဥပဝုတ္ထာပိ န ဝိန္ဒန္တိ နာနုဘဝန္တိ။ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ။ ဥပေါသထော ဧတေသမတ္ထီတိ ဥပေါသထာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ လက္ခဏက္ကမတော ပသိဒ္ဓပစုရပယောဂတော အညဒတ္ထာ ယေန ကေနစိ လေသေန ပစ္စယာဒီနံ ဇာတသဒ္ဒဿ အတ္ထိတာ။

‘‘ဂီတသဒ္ဒေ သရာ ဒွေ ဒွေ၊ ဒွေ ဆဇ္ဇညတြ ဆဿရာ၊

ပဉ္စဝဏ္ဏံ ယထာ စက္ခု၊ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ နာသိကာ တထာ’’တိ။

ဂီတသဒ္ဒေ သရာ ဒွေ ဟောန္တိ၊ ဆဇ္ဇ’ညတြ ဆဇ္ဇတော အညတြ ဆဇ္ဇံ ဝဇ္ဇေတွာ ဥသဘော ဂန္ဓာရော မဇ္ဈိမော ပဉ္စမော ဓေဝတော နိသာဒေါတိ။ ဧတ္ထ ယုဂဠတော ဒွေ ဒွေ ဆဿရာ ဆသရဝန္တော။ ယထာ စက္ခု ပဉ္စဝဏ္ဏံ ဟောတိ၊ တထာ ဧဝံ နာသိကာ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဟောတိ၊ ဂီတသဒ္ဒေ ဤကာရအကာရသရဒွယသဗ္ဘာဝတော စ ဆဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဥသဘာဒီသု သရာနံ တိဝိဓတ္တာ စ ‘‘စက္ခူ’’တိ သရဗျဉ္ဇနဝသေန ပဉ္စဝဏ္ဏာနံ သဗ္ဘာဝတော စ ‘‘နာသိကာ’’တိ ဆန္နံ သဗ္ဘာဝတော စ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဝုတ္တသင်္ချာဂီတာဒိသဒ္ဒသန္နိဋ္ဌာနတော သမ္မောဟကာရိနီ ဟောတိ။

‘‘ပါတု ¶ ဝေါ ဥဒိတော ရာဇာ၊ သိရိမာ ရတ္တမဏ္ဍလော၊

သကန္တိဂဟနက္ခတ္တ-သင်္ဃယုတ္တော သုလက္ခဏော’’တိ။

သိရိမာ သိရိမန္တော ရတ္တမဏ္ဍလော အနုရတ္တဇနပဒမဏ္ဍလော၊ အနုရတ္တအမစ္စမဏ္ဍလော ဝါ သကန္တိဂဟနက္ခတ္တသင်္ဃယုတ္တော သကဿ အတ္တနော အန္တေ သမီပေ ဂဟနေဟိ အဝိရဠေဟိ ခတ္တသင်္ဃေဟိ ခတ္တိယသမူဟေဟိ ယုတ္တော သံယုတ္တော သုလက္ခဏော ပသတ္ထပုရိသလက္ခဏော ဥဒိတော ပသိဒ္ဓါ ရာဇာ နရိန္ဒော ဝေါ တုမှေ ပါတု ရက္ခတူတိ အယံ အနဓိပ္ပေတတ္ထော။ သိရိမာ ‘‘လက္ခိယာ ဝါသဋ္ဌာနတ္တာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ သိရိမန္တော ရတ္တမဏ္ဍလော ဥဂ္ဂမနေ ရတ္တမဏ္ဍလော သကန္တိဂဟနက္ခတ္တသင်္ဃယုတ္တော ကန္တိသဟိတေဟိ ဂဟနက္ခတ္တတာရဂဏေဟိ ယုတ္တော သုလက္ခဏော သုဋ္ဌု သသလက္ခဏော ဥဒိတော ဥဂ္ဂတော ရာဇာ စန္ဒော ဝေါ တုမှေ ပါတူတိ ဥဘယပက္ခဿ သာဓာရဏဂုဏဂုဏီပဒပရိဂ္ဂဟေန ဣဓ ဝါကျတ္ထဿ အညထာ ဒိဿမာနတာ ဟောတိ။

‘‘ဝုစ္စတာ’ဒေါ ဣသိတျေ’ကော၊ သုမဟန္တောပကာရဝါ၊

သနာတနော စ န ဣသိ၊ န သခါ န သနာတနော’’တိ။

ဧကော အာဒေါ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဣသီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သုမဟန္တောပကာရဝါ အတိမဟန္တောပကာရသမန္နာဂတော သနာတနော စ သဿတော စ ဟောတိ၊ တထာပိ န ဣသိ ဣသိ နာမ န ဟောတိ၊ န သခါ မိတ္တောပိ န ဟောတိ၊ န သနာတနော သဿတောပိ န ဟောတိ၊ အယံ ဂမျမာနတ္ထော။ သုမဟာ အတိမဟန္တော ဧကော အာဒေါ နာမာဒိမှိ ဣသီတိ ဝုစ္စတိ၊ အန္တော မဇ္ဈေ ပကာရဝါ ပ-ကာရေန သမန္နာဂတော၊ သနာတနော စ သဿတော စ ဟောတိ၊ ဣသိပိ နာမ န ဟောတိ၊ မိတ္တောပိ န ဟောတိ၊ သော နာတနော တနဣတိ အက္ခရဒွယရဟိတော န ¶ ဟောတိ။ အာဒိမဇ္ဈာနံ ဝုတ္တတ္တာ အန္တေတိ ဉာယတိ၊ ‘‘ဣသိပတနဝိဟာရော’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဣသိပတနနာမေန ဣသိအာဒီနံ ဂမျမာနတ္ထတ္တာ နာနတ္ထကပ္ပနာ ဟောတိ။

‘‘ဓာဝန္တံ ဥဒယာ အတ္ထံ၊ မုဟုတ္တံ န နိဝတ္တတိ၊

န စန္ဒမဏ္ဍလံ ဧတံ၊ နာပိ အာဒိစ္စမဏ္ဍလ’’န္တိ။

ဥဒယာ ဥဒယတော ပဘုတိ အတ္ထံ ယာဝ အတ္ထံ ဓာဝန္တံ ဇဝန္တံ မုဟုတ္တံ မုဟုတ္တကာလံ န နိဝတ္တတိ န ပုနာဝတ္တတိ။ ဧတံ စန္ဒမဏ္ဍလမ္ပိ န ဟောတိ၊ အာဒိစ္စမဏ္ဍလမ္ပိ န ဟောတိ။ ဥဒယာ ပဋိသန္ဓိတော အတ္ထံ ယာဝစုတိ။ ဓာဝန္တန္တိ အာယုကိစ္စတော အာယုစန္ဒာဒီနမတ္ထာနံ၊ တပ္ပကာသကသဒ္ဒါနဉ္စ တုလျတ္တာ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌိတစန္ဒာဒိအတ္ထန္တရာနံ သမ္ဘဝေါ။

‘‘ဒေဝိံ ကိတ္တိမဟီနာမံ၊ ကဠာရတ္ထဝှယံ ပုရိံ၊

ဟိတွာ န သရိ သော ဓီရော၊ ကရောန္တောပျု’ယျမဝှယ’’န္တိ [ကရောန္တောမုတ္တမဝှယန္တိ (က။)]။

ကိတ္တိမဟီနာမံ ကိတ္တိမဟီနံ ဒွိန္နံ နာမေန သမန္နာဂတံ ဒေဝိံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကဠာရတ္ထဝှယံ ပုရိံ ကဠာရအတ္ထာနံ ဒွိန္နံ နာမေန သမန္နာဂတံ ပုရိံ နဂရဉ္စ သော ဓီရော ဟိတွာ ပရိစ္စဇိတွာ ဥယျမဝှယံ ဥယျမနာမေန သမန္နာဂတံ ကရောန္တော အပိ န သရိ သမ္ပတ္တိံ နာနုသရိ၊ ယသောဓရာဒေဝိဉ္စ ကပိလဝတ္ထုပုရိဉ္စ ဟိတွာ ဝီရိယသင်္ခါတပဓာနံ ကရောန္တော မဟာသတ္တော သမ္ပတ္တိံ န သရိ၊ ဧတ္ထာဘိမတယသောဓရာဒိသဒ္ဒါနံ ပရိယာယေဟိ ကိတ္တိမဟီသဒ္ဒါဒီဟိ ရစိတတာ။

‘‘စတုဒ္ဒိသာမုခါ ဗန္ဓာ၊ စတ္တာရော သိန္ဓဝါ သယံ၊

ပရိဘုဉ္ဇန္တိ နိက္ခိတ္တံ၊ တိဏံ မဇ္ဈေ ယထာသုခ’’န္တိ။

သိန္ဓဝါ ¶ စတ္တာရော အဿာ စတုဒ္ဒိသာမုခါ ယထာ စတုဒ္ဒိသာသမ္မုခါ ဟောန္တိ၊ တထာ ဗန္ဓာ မဇ္ဈေ နိက္ခိတ္တံ တိဏံ သယံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ အညမညံ ပိဋ္ဌိံ ကတွာ ဗန္ဓာ ဝိယ ခါယတိ၊ တေ ပန သမ္မုခံ ကတွာ ဗန္ဓာ ဟောန္တိ။ ဧတ္ထ ‘‘စတုဒ္ဒိသာမုခါဗန္ဓာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ပိဋ္ဌိံ ကတွာ ဗန္ဓာတိ သမ္မုဠှတာ ဟောတိ။

‘‘ဇနော ဇီဝနဇာနန္ဒ-ကရဗန္ဓုဿ ဘာသိတံ၊

သက္ကရောန္တောဝ ပပ္ပောတိ၊ ပုညာရိက္ခယဂေါစရေ’’တိ။

ဇီဝနဇာနန္ဒကရဗန္ဓုဿ ဇီဝနတော ဥဒကတော ဇာတာနံ ပဒုမာနံ အာနန္ဒကရဿ သူရိယဿ ဗန္ဓုဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဘာသိတံ ဝစနံ သက္ကရောန္တော ပူဇေန္တော ဇနော ပုညာရိက္ခယဂေါစရေ ပုညာနံ ပဋိပက္ခတ္တာ ပုညာရိသင်္ခါတာနံ အကုသလာနံ ခယဿ နိမိတ္တဘူတံ နိဗ္ဗာနမာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နေ မဂ္ဂဖလေ ပပ္ပောတိ ပါပုဏာတိ။ ဧတ္ထ ဇီဝနဇာနံ အာနန္ဒကရဿ ဗန္ဓုဿေတိ စ၊ ပုညာရီနံ ခယနိမိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တေတိ စ ဣမိနာ ဗုဒ္ဓါ မဂ္ဂဖလာ စ ပါရမ္ပရိယေန သမ္ဗန္ဓေန ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓာနံ ဗာဟုလ္လဘာဝေါ။

‘‘န ဂဏှာတိ မဟန္တမ္ပိ၊ သဒ္ဒံ န စ ဝိဘူသနံ၊

စတုပ္ပဒဿ ကဿာပိ၊ ကဏ္ဏောယံ န ကိလာဖလော’’တိ။

ကဿာပိ စတုပ္ပဒဿ ကဏ္ဏော မဟန္တမ္ပိ သဒ္ဒံ န ဂဏှာတိ၊ အာရမ္မဏံ န ကရောတိ၊ ဝိဘူသနမ္ပိ န ဂဏှာတိ။ တထာပိ အယံ ကဏ္ဏော အဖလော န ကိလ၊ သဖလတော နိပ္ဖလော န ဟောတိ ကိရ။ အဿကဏ္ဏော ရုက္ခော။ ဧတ္ထ ကဏ္ဏောတိ အာဓေယျံ ကတွာ တဒါဓာရဿ အဝစနတော နိဿယဂုတ္တိ။

‘‘အလင်္ကရောန္တော ¶ ဘုဝနံ၊ သဿိရိကော သဒေဝကံ၊

ကသ္မိံ သဉ္ဇာတသံဝဒ္ဓါ၊ ကော ကေန နုပလိမ္ပတီ’’တိ။

သဿိရိကော သဒေဝကံ ဘုဝနံ အလင်္ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓါ ဝိယ ခါယတိ။ ဘုဝနံ ဘုဝနသင်္ခါတံ ကံ ဇလံ သဒါ ဧဝ အလင်္ကရောန္တော သဿိရိကော လက္ခိယသမန္နာဂတော ကသ္မိံ ဇလေ သဉ္ဇာတသံဝဒ္ဓါ ကော ကတရော ကေန ဇလေန န ဥပလိမ္ပတိ န လိမ္ပတိ။ ပဒုမောတိ ဝိသဇ္ဇနံ။ ပဒုမော ဟိ ပုံနပုံသကလိင်္ဂေါ။ ဣဟ ဇလပဒုမာနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဆာဒိတတ္တာ ဥဘယစ္ဆန္နာ နာမ။

‘‘အာဒေါ သောယေဝ ယော အန္တေ၊ မဇ္ဈိမဿာဒိ မဇ္ဈိမော၊

သိဒ္ဓန္တာဒီသု ဝတ္တန္တံ၊ အသင်္ခတပဒံ ဝဒါ’’တိ။

အန္တေ အဝသာနေ ယော ဟောတိ၊ အာဒေါပိ သောယေဝ ဟောတိ၊ မဇ္ဈိမဿ အာဒိဘူတော မဇ္ဈိမော ဧဝ ဟောတိ၊ သိဒ္ဓံ နိပ္ဖန္နံ တာဒီသု အရိယေသု ဝတ္တန္တံ အသင်္ခတပဒံ ဝဒ ကထေဟီတိ အယမပရတ္ထော။ အာဒေါ အာဒိမှိ သောယေဝ သကာရော ဧဝ အန္တေ ပရိယောသာနေ ယော ယကာရောယေဝ၊ မဇ္ဈိမော မဇ္ဈိမဝဏ္ဏော မဇ္ဈိမဿ သဒ္ဒဿ အာဒိ မကာရော၊ သိဒ္ဓန္တာဒီသု မတသမယကာလာဒီသု ဝတ္တန္တံ ဝါစကဘာဝေန ပဝတ္တန္တံ အသင်္ခတပဒံ သင်္ခတတော အညတ္တာ အသင်္ခတဘူတံ ပညတ္တိံ ဝဒ ကထေဟီတိ။ သမယသဒ္ဒေါ ဟိ နာမပညတ္တိ။ ဧတ္ထ သိဒ္ဓန္တသဒ္ဒေန အာဒိသဒ္ဒဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ တာဒိအတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အတ္ထဿ ဂုဠှတာယ သမာဂတာလက္ခဏေန စ ‘‘သော’’တိ ‘‘ယော’’တိ ‘‘အသင်္ခတပဒ’’န္တိ အညတ္ထရုဠှသဒ္ဒေန ဝဉ္စိတတ္တာ ဝဉ္စိတာလက္ခဏေန စ သမယသဒ္ဒေ နာနတ္ထကပ္ပနတော နာမန္တရိကာလက္ခဏေန စာတိ တီဟိပိ လက္ခဏေဟိ မိဿိတောတိ။ သေသေသုပိ သံကိဏ္ဏတ္တံ ဧဝမေဝ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏာနုသာရေနေဝ သမာဂတာဒီနံ အနွတ္ထသညတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒေသကာလကလာလောက-ဉာယာဂမဝိရောဓိ ယံ၊

တံ ဝိရောဓိပဒံ စေ’တ-မုဒါဟရဏတော ဖုဋံ။

၃၄။ ‘‘ဒေသိ’’စ္စာဒိ။ ဒေသော ထလဇလဒေသာဒိ။ ကာလော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ ကလာ နစ္စဂီတာဒယော။ လောကော စရာစရဘူတပ္ပဝတ္တိ။ ဉာယော ယုတ္တိ။ အာဂမော ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ အညတ္ထ တု သုတိဓမ္မသံဟိတာ၊ တေ စ။ တေဟိ ဝိရောဓော အဿ အတ္ထီတိ ဒေသ…ပေ… ဝိရောဓိ။ ယန္တိ အနုဝဒိတွာ။ တံ ဝိရောဓိပဒန္တိ ဝိဓီယတေ။ ဧတဉ္စ ပဒံ ဥဒါဟရဏတော လက္ခိယတော ဖုဋံ ပါကဋံ။ ယတော ဇလဇာဒီနံ ထလာဒီသု ပါတုဘာဝါဒိ၊ ရတျာဒီသု သမ္ဘဝန္တာနံ ကုသုမာဒီနံ ဒိဝါဒီသု သမ္ဘဝေါ စ၊ ‘‘နစ္စဂီတာဒိစတုသဋ္ဌိယာ ကလာသု ဘိန္နဆဇ္ဇော နာမ သတ္တသရော’’တိအာဒိနာ ကလာသတ္ထာဘိဟိတလက္ခဏာတိက္ကမဝိရောဓော စ၊ ‘‘အဂ္ဂိသီတလော၊ နိဿာရော ခဒိရော’’တိအာဒိနာ လောကသီမာတိက္ကမော စ၊ ဝုတ္တာယပါ’နရုပ္ပတ္တသမုပ္ပတ္တိယာ မိဒ္ဓဿ ရူပဘာဝါပါဒနာဒိဉာယဝိရောဓော စ၊ ယထာသကမာဂမေန ဝိရောဓော စ သုခေန စ သက္ကာ ပါကဋတ္တာ ဝိညာတုံ၊ တတော သဗ္ဗမေတံ နောဒါဟဋန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၃၄။ ဧဝံ ယမကပဟေဠိကာနမဒဿနေ ကာရဏံ ဝတွာ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန သမ္ပတ္တဝိရောဓိဒေါသံ ‘‘ဒေသကာလိ’’စ္စာဒိနာ ဝဒတိ။ ယံ ပဒံ ဒေသော ထလဇလပဗ္ဗတာဒိ။ ကာလော ရတ္တိန္ဒိဝေါ ဟေမန္တာဒိဝသေန တိဝိဓော၊ ဝသန္တာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓော။ ကလာ နစ္စဂီတာဒိစတုသဋ္ဌိ။ လောကော ထာဝရဇင်္ဂမဘူတပဝတ္တိသင်္ခါတော။ ဉာယော ယုတ္တိ။ အာဂမော ဣဟ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ အညတ္ထ ပန သုတိဓမ္မသံဟိတော စ။ တေဟိ ဝိရောဓော အဿ အတ္ထီတိ ဒေသ…ပေ… ဝိရောဓိ။ တံ ဝိရောဓိပဒံ နာမ။ ¶ ဧတံ ဝိရောဓိပဒံ ဥဒါဟရဏတော လက္ခိယတော ဖုဋံ ပရိဗျတ္တံ။ ဝဿိကဇာတိသုမနာဒီနံ ဇလဇာဒိဘာဝေါ စ၊ ပဒုမကုမုဒါဒီနံ ထလဇာဒိဘာဝေါ စ၊ ရတ္တိအာဒီသု လဗ္ဘမာနာနံ ကုမုဒါဒီနံ ဒိဝါဒီသု သမ္ဘဝေါ စ၊ နစ္စဂီတာဒိစတုသဋ္ဌိယာ ကလာသု ‘‘ဆဇ္ဇော ဥသဘော ဂန္ဓာရော မဇ္ဈိမော ပဉ္စမော ဓေဝတော နိသာဒေါ’’တိ ဒဿိတသတ္တသရာနမေကဒေသဿ ဆဇ္ဇဿ ဘိန္နသတ္တသရော ဆဇ္ဇော နာမာတိ သမုဒါယဝသေန ဝေါဟာရကရဏာဒီဟိ သတ္ထာဂတတံ၊ လက္ခဏာတိက္ကမဉ္စ၊ ‘‘အဂ္ဂိ သီတလော၊ စန္ဒနံ ဥဏှံ၊ ခဒိရရုက္ခော နိဿာရော၊ ဧရဏ္ဍော သသာရော’’ ဣစ္စာဒိနာ လောကမရိယာဒါတိက္ကမော စ၊ မိဒ္ဓဿ အရူပဘာဝုပပတ္တိယာ ဝုတ္တာယပိ ရူပဘာဝသာဓနသဒိသယုတ္တိဝိရောဓိကထနဉ္စ၊ ယထာသကမာဂမမတိက္ကမ္မ ကထနဉ္စာတိ သဗ္ဗေသံ ဝိရုဒ္ဓသဘာဝဿ ပါကဋတ္တာ ဥဒါဟရဏံ န ဒဿယိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမေသမေဝ ဒေသာဒိဝိရောဓီနမဝိရုဒ္ဓတ္တံ ဧတ္ထေဝ ဝိရောဓိပဒဒေါသပရိဟာရေ ‘‘ဗောဓိသတ္တပ္ပဘာဝေနာ’’တိစ္စာဒိနာ ဒိဿတိ။ ဒေသ…ပေ… ဂမေဟိ ဝိရောဓော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ဒေသ…ပေ… ဝိရောဓိ။ နိန္ဒာယံ အယမဿတ္ထီတိ ဝိဝစ္ဆိတာ။

ယ’ဒပ္ပတီတ’မာနီယ၊ ဝတ္တဗ္ဗံ နေယျမာဟု တံ၊

ယထာ သဗ္ဗာပိ ဓဝလာ၊ ဒိသာ ရောစန္တိ ရတ္တိယံ။

၃၅။ ‘‘ယ’’မိစ္စာဒိ။ အပ္ပတီတံ သဒ္ဒတော၊ အတ္ထတော ဝါ အနဓိဂတံ နဟျညထာဝဂမော ဂန္ထန္တရာဘာဝတော။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဒုလ္လဘာဝဂတီ သဒ္ဒ-သာမတ္ထိယဝိလင်္ဃိနီ’’တိ။ ယံ ကိဉ္စိ ပဒံ သမာနီယ အာနေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ နေယျမာဟု။ ယထေတျုဒါဟရတိ။ သဗ္ဗာပိ သကလာပိ ဒိသာ ပုဗ္ဗဒိသာဒယော ဒသ ဒိသာ ရတ္တိယံ ရဇနျံ ဓဝလာ ဥဇ္ဇလာ ရောစန္တိ ဒိပ္ပန္တီတိ ဧတ္တကေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ စန္ဒမရီစိနော ဧတ္ထ နေယျတ္တံ။

၃၅။ ဣဒါနိ နေယျဒေါသမုဒါဟရတိ ‘‘ယ’’မိစ္စာဒိနာ။ ယံ ပဒံ အပ္ပတီတံ ပဒန္တရေန၊ တေနာဘိဟိတတ္ထေန ဝါ ‘‘ဣမဿတ္ထောယ’’မိတိ ¶ အဝိညာတံ အာနီယ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တတောယေဝ ပဒန္တရမာနီယ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တံ နေယျမာဟု ‘‘နေယျဒေါသော’’တိ ပေါရာဏာ အာဟု။ ယထာ တတ္ထောဒါဟရဏမီဒိသံ ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓဝလာ ဒိသာ ရောစန္တိ ရတ္တိယ’’န္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဒိသာ ပုဗ္ဗဒက္ခိဏာဒယော ဒသ ဒိသာ ဓဝလာ သေတာ ရတ္တိယံ ရဇနျံ ရောစန္တိ ဒိပ္ပန္တိ။ ဧတ္ထ ဒိသာယ ဝိသေသနံ ဓဝလဂုဏံ ကေလာသကူဋသုဓာဘိတ္တိစန္ဒရံသိအာဒီသု ကုတော သဉ္ဇာတမိတိ အနိစ္ဆိတတ္တာ အညနိဝတ္တနတ္ထံ စန္ဒကိရဏာဒိဝါစကပဒံ အာနေတွာ ဓဝလတာ ဣမိနေတိ ဝတ္တဗ္ဗတ္တာ ဓဝလ ပဒံ နေယျဒေါသေန ဒုဋ္ဌံ ဟောတိ။ ပတီတံ ဝိညာတံ၊ န ပတီတံ အပ္ပတီတံ။ ဧတ္ထ အကာရော ပသဇ္ဇပဋိသေဓေ။

နေဒိသံ ဗဟု မညန္တိ၊ သဗ္ဗေ သဗ္ဗတ္ထ ဝိညုနော၊

ဒုလ္လဘာ’ဝဂတီ သဒ္ဒ-သာမတ္ထိယဝိလင်္ဃိနီ။

၃၆။ အပ္ပတီတံ နိစ္ဆန္တိ ဝိညူတိ ဒဿေတုမာဟ ‘‘နေ’’တိအာဒိ။ ဤဒိသံ အနန္တရေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နေယျံ သဗ္ဗေပိ ဝိညုနော ဉေယျဝိဒူ သဗ္ဗတ္ထ ဂဇ္ဇာဒိကေ န ဗဟု မညန္တိ န သမ္ဘာဝေန္တိ နပ္ပယုဇ္ဇန္တိ။ ကိံ န ဗဟုမညန္တီတိ စေ အာဟ ‘‘ဒုလ္လဘာ’’တိအာဒိ။ တထာ ဟိ အဝဂတီ အတ္ထာဝဂမော သဒ္ဒံ ဝါစကံ၊ သာမတ္ထိယဉ္စ ဉာယံ ဝိလင်္ဃယတိ စဇတိ အနုပဒဿနတောတိ သဒ္ဒသာမတ္ထိယဝိလင်္ဃိနီ ဒုလ္လဘာ န လဘျတေ။ ဉာယောပတ္ထော ဝါ သဒ္ဒေါပတ္ထော ဝါ ယောတ္ထော န ဟောတိ။ သော နပ္ပတီယတေ ယထာ မနသိ အဝဋ္ဌိတမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ သဒ္ဒတော၊ အတ္ထတော ဝါ ပတီတဗ္ဗမနေယျံ၊ တဗ္ဗိပရီတံ နေယျန္တိ ဝိညေယျံ။

၃၆။ ဣမံ အပ္ပတီတပဒံ ဝိညူဟိ နာဘိမတန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘နေဒိသ’’မိစ္စာဒိ။ ဤဒိသံ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ နေယျံ သဗ္ဗေ ဝိညုနော သဗ္ဗတ္ထ ဂဇ္ဇပဇ္ဇာဒိကေ န ဗဟု မညန္တိ န သမ္ဘာဝေန္တိ နပ္ပယောဇေန္တိ။ အဝဂတီ အတ္ထာဝဗောဓော သဒ္ဒသာမတ္ထိယဝိလင်္ဃိနီ ¶ သဒ္ဒသင်္ခါတဝါစကဉ္စ သာမတ္ထိယသင်္ခါတဉာယဉ္စ အတိက္ကမ္မ ပဝတ္တိနီ ဒုလ္လဘာ တာဒိသပယောဂါဘာဝတော ဒုလ္လဘာ ဟောတိ။ ယော အတ္ထော သဒ္ဒါဂတော၊ ဉာယာဂတော ဝါ န ဟောတိ၊ သော ကတ္တုနော မနသိ ပတိဋ္ဌိတမတ္တေန ပတီတော န ဟောတီတိ တံ ပဒံ နေယျဒေါသမိတိ သဗ္ဗေ ကဝိနော ပရိဟရန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဟုမာနံ ကရောန္တီတိ ဝါကျေ ဗဟုမညန္တီတိ နာမဓာတု။ သဒ္ဒသာမတ္ထိယံ ဝိလင်္ဃယတိ သီလေနာတိ သဒ္ဒသာမတ္ထိယဝိလင်္ဃိနီ။

၃၇။ ‘‘သိယာ’’ဣစ္စာဒိ။ ယံ ပဒံ ဝိသေသနံ ပတွာ အတ္ထေန သဟ ဝတ္တတီတိ သာတ္ထကံ။ နိဗ္ဗိသေသနန္တု ဝုတ္တတ္ထမေဝ ဟောတိ။ တံ ဝိသေသနာပေက္ခံ သိယာ။ ‘‘တံ ယထေ’’တျာဒိနာ ဥဒါဟရတိ။ ‘‘ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘စက္ခုနာ’’တိ လဗ္ဘတေဝ။

၃၇။ ‘‘သိယာ’’မိစ္စာဒိ။ ယံ ပဒံ ဝိသေသနံ ပတွာ သာတ္ထကံ အတ္ထသဟိတံ၊ တဒဘာဝေ နိရတ္ထကံ ဟောတိ၊ တံ ဝိသေသနာပေက္ခံ နာမ သိယာ။ တံ ယထာ တဿောဒါဟရဏမေဝံ ‘‘တံ သော ဘိယျော ပဿတိ စက္ခုနာ’’တိ။ သော ပုရိသော တံ ပုရိသံ ဘိယျော ယေဘုယျသာ စက္ခုနာ ပဿတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တေယေဝ ‘‘စက္ခုနာ’’တိ ဉာယတိ။ စက္ခုနာတိ ဝိသေသျပဒံ ဝိသေသနံ လဒ္ဓါဝ သာတ္ထကံ ဟောတိ။ ဝိသေသနေ အပေက္ခာ အဿာတိ စ၊ သဟ အတ္ထေန ဝတ္တမာနံ သာတ္ထကမိတိ စ သမာသော။

ဟီနံ ကရေ ဝိသေသျံ ယံ၊ တံ ဟီနတ္ထံ ဘဝေ ယထာ၊

နိပ္ပဘီကတခဇ္ဇောတော၊ သမုဒေတိ ဒိဝါကရော။

၃၈။ ‘‘ဟီန’’မိစ္စာဒိ ¶ ။ ယံ ဝိသေသနပဒံ ဝိသေသျံ ဝိသေသိတဗ္ဗံ ဟီနံ လာမကံ ကရေ ကရေယျ၊ တံ ဝိသေသနပဒံ ဟီနတ္ထံ ဟီနော အတ္ထော ယဿ တံ ဟီနတ္ထံ နာမ ဘဝေယျ။ ‘‘ယထာ’’ဣတျာဒိနာ ဥဒါဟရတိ။ နိပ္ပဘီကတော ခဇ္ဇောတော ယေန သော ဒိဝါကရော ပဘာကရော သမုဒေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ။ ဧတ္ထ ခဇ္ဇောတပ္ပဘာပဟရဏေ န ထုတိ ဒိဝါကရဿာတိ။

၃၈။ ‘‘ဟီနံ ကရေ’’စ္စာဒိ။ ယံ ပဒံ ဝိသေသျံ ဟီနံ ကရောတိ၊ တံ ဟီနတ္ထံ ဘဝေ။ ယထာ တတ္ထောဒါဟရဏမေဝံ ‘‘နိပ္ပဘီကတခဇ္ဇောတော၊ သမုဒေတိ ဒိဝါကရော’’တိ။ ပဘာရဟိတကတာ ခဇ္ဇောတာ ယေန သော ဒိဝါကရော သူရိယော သမုဒေတိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ‘‘နိပ္ပဘီကတခဇ္ဇောတော’’တိ ဣမိနာ ဝိသေသနေန လာမကာလောကလဒ္ဓယုတ္တဿ ခဇ္ဇောပနကဿ အဘိဘဝနပ္ပကာသနံ သဟဿရံသိနော နိန္ဒာယေဝ၊ န ထုတီတိ ဝိသေသျံ ဟီနတ္ထံ ဟောတိ။ ဟီနော အတ္ထော ယဿေတိ စ၊ နတ္ထိ ပဘာ ဧတေသန္တိ စ၊ နိပ္ပဘာ ကတာတိ စ၊ နိပ္ပဘီကတာ ခဇ္ဇောတာ ယေနာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

ပါဒပူရဏမတ္တံ ယံ၊ အနတ္ထမိတိ တံ မတံ၊

ယထာ ဟိ ဝန္ဒေ ဗုဒ္ဓဿ၊ ပါဒပင်္ကေရုဟမ္ပိစ။

၃၉။ ဟိ အပိ စသဒ္ဒါနံ ပါဒပူရဏမတ္တတ္တာ အနတ္ထကတ္တံ။ ဝိသေသနဝိသေသျပဒဒေါသော။

၃၉။ ‘‘ပါဒပူရဏိ’’စ္စာဒိ။ ယံ ပဒံ ပါဒပူရဏမတ္တံ စတုတ္ထံသသင်္ခါတဿ ပါဒဿ ပူရဏမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တံ အနတ္ထမိတိ မတံ ဉာတံ။ ယထာသဒ္ဒေါ ဝုတ္တတ္ထော။ ဗုဒ္ဓဿ ပါဒပင်္ကေရုဟံ ပါဒမ္ဗုဇံ ဝန္ဒေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ အပိစာတိ ဣမေသံ သမတ္တနာဒိအတ္ထေသု အပ္ပဝတ္တိတော ကေဝလံ ပါဒပူရဏမတ္တတော အနတ္ထကတ္တံ။ မတ္တသဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ ဝိသေသနဝိသေသျပဒဒေါသော။

ပဒဒေါသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဒ္ဒတော အတ္ထတော ဝုတ္တံ၊ ယတ္ထ ဘိယျောပိ ဝုစ္စတိ၊

တမေကတ္ထံ ယထာ’ဘာတိ၊ ဝါရိဒေါဝါရိဒေါ အယံ။

၄၀။ ‘‘သဒ္ဒတော’’ဣစ္စာဒိ။ သဒ္ဒတော ဝါစကေန တသ္မိံယေဝတ္ထေ တဿေဝ သဒ္ဒဿ ပုန ပယောဂတော အတ္ထတော အဘိဓေယျေန ပုဗ္ဗပဋိပါဒိကဿေဝ ဝတ္ထုဿာဝိသေသေန ပုန ပဋိပါဒနတော ဝုတ္တံ ပယုတ္တံ ယံ ပဒတ္ထရူပံ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဝါကျေ ဘိယျောပိ ဝုစ္စတိ ပုနပိ ပယုဇ္ဇတေ၊ တမေကတ္ထန္တိ အနုဝဒိတွာ ‘‘ယထေ’’စ္စာဒိနာ ဝိဓီယတေ။ ဝါရိံ ဒဒါတီတိ ဝါရိဒေါ။ အယံ ဝါရိဒေါ မေဃော အာဘာတိ ဒိပ္ပတီတိ။ ဇလဒါနမတ္တာပေက္ခာယ ဣဒံ သဒ္ဒတော ဧကတ္ထံ။

၄၀။ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌက္ကမေန ဝါကျဒေါသံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘သဒ္ဒတော’’စ္စာဒိနာ။ သဒ္ဒတော ဝါစကေန အတ္ထတော အဘိဓေယျေန ဝုတ္တံ ပယုတ္တံ ယံ ပဒတ္ထရူပံ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဝါကျေ ဘိယျောပိ ပုနပိ ဝုစ္စတိ ယုဇ္ဇတေ၊ တံ ဝါကျံ ဧကတ္ထံ နာမ ဒေါသော။ ဥဒါဟရဏံ ‘‘ယထိ’’စ္စာဒိ။ ဝါရိဒေါ ဇလဒါယကော အယံ ဝါရိဒေါ မေဃော အာဘာတိ ဒိပ္ပတိ။ သမ္ပတ္တိသာဓကံ ‘‘ဇလဒါယကော’’စ္စာဒိဝိသေသနံ ဝိနာ ဇလဒါနမတ္တဿ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဒတော ဧကတ္ထံ နာမ ဟောတိ။

တိတ္ထိယင်္ကုရဗီဇာနိ၊ ဇဟံ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ’ဟ၊

ပသာဒေတိ ပသန္နေ သော၊ မဟာမုနိ မဟာဇနေ။

၄၁။ တိတ္ထိယသင်္ခါတာနံ အင်္ကုရာနံ ဗီဇာနိ ဥပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဇဟံ ဇဟန္တော ဒူရီကရောန္တော သော မဟာမုနိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣဟ လောကေ အတ္တနိ ပသန္နေ ပသာဒဗဟုလေ မဟာဇနေ ပသာဒေတီတိ အပရမုဒါဟရဏံ။ ¶ ပသာဒသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ‘‘ပသန္နေ ပသာဒေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒမတ္ထတော ဧကတ္ထံ။

၄၁။ ‘‘တိတ္ထိယိ’’စ္စာဒိ။ သော မဟာမုနိ တိတ္ထိယင်္ကုရဗီဇာနိ တိတ္ထိယသင်္ခါတာနံ အင်္ကုရာနံ ဥပ္ပတ္တိကာရဏဘူတာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ သဿတာဒိဘေဒဘိန္နာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ဇဟံ ဇဟန္တော အပနေန္တော ဣဟ လောကေ ပသန္နေ အတ္တနိ ပသန္နေ မဟာဇနေ ပသာဒေတိ။ ပသန္နသဒ္ဒေန ဝုတ္တပ္ပသာဒသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ပသာဒေတီတိ ကြိယာပဒေနပိ ဝုတ္တတ္တာ သဒ္ဒေ ဘိန္နေပိ အတ္ထတော ဧကန္တိ အတ္ထတော ဧကတ္ထဿုဒါဟရဏံ။ တိတ္ထိယာ ဧဝ အင်္ကုရာနိ၊ တေသံ ဗီဇာနိ၊ ဒိဋ္ဌီသု ဂတာနိ၊ ဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဂတာနီတိ ဝါ ဝိဂ္ဂဟော။

အာရဒ္ဓက္ကမဝိစ္ဆေဒါ၊ ဘဂ္ဂရီတိ ဘဝေ ယထာ၊

ကာပိ ပညာ၊ ကောပိ ဂုဏော၊ ပကတီပိ အဟော တဝ။

၄၂။ အာရဒ္ဓါ ဝတ္တုမုပက္ကမန္တော၊ ကမော ဝစနပဋိပါဋိ။ တဿ ဝိစ္ဆေဒေါ ဘင်္ဂေါ၊ တတော။ ‘‘ယထေ’’တိအာဒိနာ ဥဒါဟရတိ။ အဝုတ္တဿပိ ပသာဒဝသာ အဇ္ဈာဟာရောတိ။ မဟာမုနိ တဝ တေ ပညာ ကာပိ သာတိသယတ္တာ အနိဒ္ဓါရိတံ သဘာဝဝိသေသာ ကာစိယေဝ၊ အဟော ပဝတ္တမာနာယပိ ဝသဘာဝဿာနိဒ္ဓါရိတတ္တာ အစ္ဆရိယန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ကာပိ ကောပီတိ သဗ္ဗနာမပဒက္ကမဿ ပကတီတိ ဧတ္ထ ဝိစ္ဆိန္နတ္တာ ဘဂ္ဂရီတိ။

၄၂။ ‘‘အာရဒ္ဓက္ကမိ’’စ္စာဒိ။ အာရဒ္ဓက္ကမဝိစ္ဆေဒါ ဝတ္ထုမာရဒ္ဓပဒက္ကမဿ ဝိစ္ဆေဒဟေတု ဘဂ္ဂရီတိ ဘဝေ ဘဂ္ဂရီတိဝါကျဒေါသော ဘဝတိ။ ဥဒါဟရတိ ‘‘ယထိ’’စ္စာဒိ။ မဟာမုနိ တဝ တုယှံ ပညာ သာတိသယဘူတာ ပညာ ကာပိ ဝစနဝိသယာတိက္ကန္တတ္တာ ကာပိယေဝ။ ဂုဏော သီလသမာဓိအာဒိအနညသာဓာရဏဂုဏသမူဟော ကောပိ ပမာဏပရိဂ္ဂဟဿ ကေနစိ ¶ လေသေနပိ ကတ္တုမသက္ကုဏေယျတ္တာ ကောပိယေဝ။ ပကတီပိ အစိန္တေယျဘူတာ ပကတီပိ ဧဝမေဝ အဟော ဝိဇ္ဇမာနာနံယေဝ ပညာဒီနံ သဘာဝါဝဗောဓဿ ဒုက္ကရတာ အစ္ဆရိယာ။ ကာပိ ကောပီတိ ပဒက္ကမဿ ‘‘ပကတီ’’တိ ဧတ္ထ သုညတ္တာ ရီတိဘင်္ဂေါ။ အာရဒ္ဓါယေဝ ကမော၊ တဿ ဝိစ္ဆေဒေါ၊ ဘဂ္ဂါ ရီတိ အဿ၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ပဒါနံ ဒုဗ္ဗိနိက္ခေပါ၊ ဗျာမောဟော ယတ္ထ ဇာယတိ၊

တံ ဗျာကိဏ္ဏန္တိ ဝိညေယျံ၊ တဒုဒါဟရဏံ ယထာ။

၄၃။ ‘‘ပဒါန’’မိစ္စာဒိ။ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဝါကျေ ပဒါနံ သျာဒျန္တာချာတိကာနံ ဒုဗ္ဗိနိက္ခေပါ ဒုဋ္ဌပနတော ဗျာမောဟော သံမုဠှတာ ဇာယတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဝါကျံ ဗျာကိဏ္ဏန္တိ ဝိညေယျံ ဉာတဗ္ဗံ။ တဿ ဗျာကိဏ္ဏဿ ဥဒါဟရဏံ လက္ခိယံ ‘‘ယထေ’’တိ ဒဿေတိ။ ယထာ ဣဒံ၊ တထာ အညမ္ပီတိ အတ္ထော။

၄၃။ ‘‘ပဒါနိ’’စ္စာဒိ။ ပဒါနံ သျာဒျန္တတျာဒျန္တပဒါနံ ဒုဗ္ဗိနိက္ခေပါ ဒုဋ္ဌပနတော ယတ္ထ ဝါကျေ ဗျာမောဟော သံမောဟော ဇာယတိ၊ တံ ဗျာကိဏ္ဏဒေါသောတိ ဝိညေယျံ။ တဒုဒါဟရဏံ တဿ ဗျာကိဏ္ဏဒေါသဿ လက္ခိယံ ယထာ ဣမိနာ ဝက္ခမာနနယေန။

ဗဟုဂုဏေ ပဏမတိ၊ ဒုဇ္ဇနာနံ ပျယံ ဇနော၊

ဟိတံ ပမုဒိတော နိစ္စံ၊ သုဂတံ သမနုဿရံ။

၄၄။ ဗဟုအနန္တတ္တာ ဗဟုဘူတေ ဂုဏေ သီလာဒိကေ သမနုဿရံ သမ္မဒေဝ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ အနုဿရန္တော ဂုဏဝိသယသတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေန္တော တေနေဝ ကာရဏေန ပမုဒိတော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော အယံ ဇနော သဗ္ဗောပိ လောကော ဒုဇ္ဇနာနံ သုဇနေတရာနမ္ပိ ဒေဝဒတ္တာဒီနံ နိစ္စံ ကာလံ ဟိတံ သုဂတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဏမတိ နမဿတီတိ အယံ အတ္ထော ကဝိဝဉ္စိတော။ တတ္ထ ‘‘ဗဟုဂုဏေ ပဏမတီ’’တျာဒိ ဗျဝဟိတပဒပ္ပယောဂါ မောဟော ဇာယတီတိ ဗျာကိဏ္ဏံ။

၄၄။ ‘‘ဗဟုဂုဏေ’’စ္စာဒိ။ ¶ ဗဟုဂုဏေ အနန္တတ္တာ ဗဟုဘူတေ သီလသမာဓိအာဒိဂုဏေ သမနုဿရံ ဝိသေသတော အနုဿရန္တော ပမုဒိတော တတောယေဝ ပဟဋ္ဌော အယံ ဇနော သတ္တနိကာယော ဒုဇ္ဇနာနမ္ပိ အသပ္ပုရိသာနမ္ပိ နိစ္စံ သတတံ ဟိတံ မိတ္တဘူတံ သုဂတံ သဗ္ဗညုံ ပဏမတိ ဝန္ဒတိ။ ဧတ္ထ ပဒါနံ အဋ္ဌာနပယောဂတော ဗျာကိဏ္ဏတ္တံ ပဒတ္ထာနုသာရေနေဝ ဂမျတေ။

ဝိသိဋ္ဌဝစနာ’ပေတံ၊ ဂါမ္မံ’တျ’ဘိမတံ ယထာ၊

ကညေ ကာမယမာနံ မံ၊ န ကာမယသိ ကိံ နွိ’ဒံ။

၄၅။ ဝိသိဋ္ဌဿ ကဿစိ အတ္ထဿ ဝစနတော ကထနတော အပေတံ ပရိစ္စတ္တံ။ ကညေဣတျာမန္တနံ။ အဟံ တံ ဣစ္ဆာမိ၊ တာဒိသံ မံ တွံ ကသ္မာ နိစ္ဆသိ၊ ဣဒံ ကိံ နု ဣတိ ဂါမိကဇနဝစနတ္တာ ‘‘ကညိ’’စ္စာဒိကံ ဂါမ္မံ။

၄၅။ ‘‘ဝိသိဋ္ဌေ’’စ္စာဒိ။ ဝိသိဋ္ဌဝစနာပေတံ ပိယဘူတေန ဥတ္တိဝိသေသေန ဝိသေသိတဗ္ဗဿ ကထနတော ပရိဟီနံ ဝါကျံ ‘‘ဂါမ္မဒေါသ’’န္တိ ကဝီဟိ အဘိမတံ။ ဥဒါဟရတိ ‘‘ယထိ’’စ္စာဒိ။ ကညေ ဟေ ကညေ ကာမယမာနံ မံ တုဝံ ဣစ္ဆယမာနံ မံ န ကာမယသိ တွံ န ဣစ္ဆသိ၊ ဣဒံ ကိံ နု။ ဤဒိသေ ဣစ္ဆာဝိဃာတေ ဝုစ္စမာနေ ဧဝံ–

သ မန္မထောနျတြ ဂတော မတော နု’’ဣတိ ဝိယ။

ပိယတ္ထဿ ကထနာဘာဝတော ‘‘ကညေ’’တျာဒိကံ ဝစနံ မိလက္ခုကာနံ ဝစနတ္တာ ဂါမ္မံ။ ဧတ္ထ ကညာသဒ္ဒေါ ဒသဝဿိကာယ ဝတ္တတီတိ နိယမော နတ္ထိ။ ဝိသိဋ္ဌဿ အတ္ထဿ ဝစနတော အပေတန္တိ ဝါကျံ။

ပဒသန္ဓာနတော ကိဉ္စိ၊ ဒုပ္ပတီတိကရံ ဘဝေ၊

တမ္ပိ ဂါမ္မံတျ’ဘိမတံ၊ ယထာ ယာဘဝတော ပိယာ။

၄၆။ ‘‘ပဒေ’’စ္စာဒိ။ ပဒသန္ဓာနတော ပုဗ္ဗာပရာနံ ပဒါနံ သန္ဓိဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဝါကျံ ဒုဋ္ဌု အသုတိသုဘဂံ ပတီတိမဝဗောဓံ ကရောတီတိ ကရံ ဘဝေ၊ တမ္ပိ ယထာဝုတ္တံ ဂါမ္မန္တျဘိမတံ။ ယထာတျုဒါဟရတိ။ ဘဝတော ယာ ကာစိ ဝနိတာ ပိယာ ဟောတီတိ ဧကောတ္ထော။ ယဘ မေထုနေ။ ယဘနံ ယာဘော။ သော ဝိဇ္ဇတေ ယဿ သော ယာဘဝါ။ တဿ ယာဘဝတော ပိယာဣတျပိ ဘဝတိ။

၄၆။ ‘‘ပဒသန္ဓာနိ’’စ္စာဒိ။ ကိဉ္စိ ဝါကျံ ပဒသန္ဓာနတော ပုဗ္ဗာပရပဒါနံ ဃဋနတော ဒုပ္ပတီတိကရံ ဘဝေ အသဗ္ဘဘူတဒုဋ္ဌတ္ထဿ ပကာသကော ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဂါမ္မန္တိ ယထာဝုတ္တဂါမ္မဒေါသေန ဒူသိတန္တိ [ဒုပ္ပသိတန္တိ (က။)] သဗ္ဗေဟိ ကဝီဟိ အဘိမတံ ဉာတံ။ ယထာတိ ဥဒါဟရတိ။ ဘဝတော ဘဝန္တဿ ယာ ကာစိ ဣတ္ထီ ပိယာ ဘဝတီတိ အယံ ကဝိနာ ဣစ္ဆိတတ္ထော။ ယာဘဝတော မေထုနဝန္တဿ ပိယာတိပိ အတ္ထော။ ‘‘ယဘ မေထုနေ’’တိ ဟိ ဓာတု။ ယဘနံ ယာဘော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ယာဘဝါ၊ တဿ ယာဘဝတောတိ ဂဟိတေ အသောတဗ္ဗတ္တာ ဒုပ္ပတီတိကရတာ။ ဒုဋ္ဌာယေဝ ပတီတိ အဝဗောဓော၊ တံ ကရောတီတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝုတ္တေသု သူစိတေ ဌာနေ၊ ပဒစ္ဆေဒေါ ဘဝေ ယတိ၊

ယံ တာယ ဟီနံ တံ ဝုတ္တံ၊ ယတိဟီနန္တိ သာ ပန။

၄၇။ ‘‘ဝုတ္တေသွိ’’စ္စာဒိ။ ဝုတ္တေသု ဆန္ဒောသတ္ထပရိနိဒ္ဒိဋ္ဌေသု အနုဋ္ဌုဘာဒီသု သူစိတေ ဌာနေ ‘‘ဧတ္ထယတီ’’တိ ဆန္ဒောဝိစိတိယာ ပကာသိတဋ္ဌာနေ ပဒါနံ သျာဒျန္တာနံ ဆေဒေါ ဝိစ္ဆိတိ ဝိဘာဂေါ အနုဝါဒေါ ယံ ယတိ ဘဝေတိ ဝိဓီယတိ။ တာယ ¶ ယတိယာ ဟီနံ ပရိဟီနံ ဝိရုဒ္ဓံ ယံ ဝါကျံ၊ တံ ယတိဟီနန္တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ယမနံ ဝိရာမော ယတိ၊ သာ ဟီနာ ဧတ္ထာ’’တိ ကတွာ။ ပနာတိ ဝိသေသေ၊ သာ ယတိ ပနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၇။ ‘‘ဝုတ္တေသွ’’စ္စာဒိ။ ဝုတ္တေသု ဆန္ဒောသတ္ထေ နိဒ္ဒိဋ္ဌအနုဋ္ဌုဘာဒီသု သူစိတေ ဌာနေ ‘‘အယမေတ္ထ ယတီ’’တိ ပကာသိတေ ဌာနေ ပဒစ္ဆေဒေါ သျာဒျန္တတျာဒျန္တာဒီနံ ပဒါနံ ဝိစ္ဆေဒေါ ယတိ နာမ ဘဝေ၊ တာယ ယတိယာ ယံ ဝါကျံ ဟီနံ အဘိမတဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏဝိစ္ဆေဒေန ပရိဟီနံ၊ တံ ဝါကျံ ယတိဟီနန္တိ ယတိဟီနဒေါသေန ဒုဋ္ဌန္တိ ဝိညူဟိ ဝုတ္တံ။

ယတိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဒန္တေ၊ ဝုတ္တဍ္ဎေ စ ဝိသေသတော၊

ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏ-ပဒမဇ္ဈေပိ ကတ္ထစိ။

၄၈။ ‘‘ယတိ’’စ္စာဒိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပါဒန္တေ သဗ္ဗသ္မိံ စတုတ္ထံသသင်္ခါတာနံ ဂါထာပါဒါနံ အန္တေ အဝသာနေ စ ဝိသေသတော ဝိသေသေန ဧကန္တေန ဝုတ္တဍ္ဎေ စ ဝုတ္တာနံ ပါဒဒွယသင်္ခါတေ အဍ္ဎေ စ၊ တဒဝသာနေ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သိယာ’’တိ သေသော။ နနု ‘‘ပဒစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဒမဇ္ဈေ ယတိ န ဟောတေဝါတိ စေတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗ’’ဣစ္စာဒိ။ ကတ္ထစိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ၊ န သဗ္ဗတ္ထ။ ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏပဒမဇ္ဈေပိ ယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုဗ္ဗေ စ အပရေ စ ပုဗ္ဗာပရေ။ အနေကေ ဝဏ္ဏာ အနေကဝဏ္ဏာ။ ပုဗ္ဗာပရေ အနေကဝဏ္ဏာ ယဿ တံ တထာ။ တဉ္စ တံ ပဒဉ္စ၊ တဿ မဇ္ဈေပိ။

၄၈။ ဣဒါနိ ယတိမှိ လဗ္ဘမာနံ သဗ္ဗဝိသယံ ဒဿေတိ ‘‘ယတိ’’စ္စာဒိနာ။ သာ ပန ယတိ သဗ္ဗတ္ထ ပါဒန္တေ စတုတ္ထံသသင်္ခါတဂါထာပါဒါနံ အန္တေ စ ဝိသေသတော နိယမတော ဝုတ္တဍ္ဎေ စ ဝုတ္တာနံ ပါဒဒွယသင်္ခါတေ အဍ္ဎေ စ၊ တဒဝသာနေ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကတ္ထစိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏပဒမဇ္ဈေပိ ပုဗ္ဗာပရဘူတအနေကဝဏ္ဏသမန္နာဂတပဒါနံ မဇ္ဈေ ¶ စ သိယာ။ ပဒစ္ဆေဒဿ ‘‘ယတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဒမဇ္ဈေ န ဟောတီတိ သင်္ကာပရိဟရဏတ္ထံ ‘‘ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏပဒမဇ္ဈေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပါဒန္တော၊ ဝုတ္တဍ္ဎော၊ ပဒမဇ္ဈဉ္စ ယတိဋ္ဌာနန္တိ။ ပဒမဇ္ဈေယေဝ လဗ္ဘမာနာ ယတိ ကတ္ထစိ ဟောတိ၊ ဒွက္ခရတျက္ခရပဒမဇ္ဈေ ပန န ဟောတိ။

တတ္ထောဒါဟရဏပစ္စုဒါဟရဏာနိ ယထာ –

တံ နမေ သိရသာ စာမီ-ကရဝဏ္ဏံ တထာဂတံ၊

သကလာပိ ဒိသာ သိဉ္စ-တီဝ သောဏ္ဏရသေဟိယော။

၄၉။ ဥဒါဟရီယတီတိ ဥဒါဟရဏံ။ ပဋိပက္ခမုဒါဟရဏံ ပစ္စုဒါဟရဏံ။ စာမီကရဿေဝ သုဝဏ္ဏဿ ဝိယ ဝဏ္ဏော ယဿ တံ တထာဂတံ သိရသာ နမာမိ။ ကီဒိသံ? ယော တထာဂတော သကလာပိ ဒိသာ သဗ္ဗာယေဝ ဒသ ဒိသာ သောဏ္ဏရသေဟိ စာမီကရဝဏ္ဏတ္တာ ရသေဟိ သုဝဏ္ဏရသေဟိ သိဉ္စတီဝ သိဉ္စတီတိ မညေ၊ တံ တထာဂတန္တိ အပေက္ခတေ။ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗပါဒန္တေ ဝုတ္တဍ္ဎေ စ နိယတာ ယတိ။ စာမီကရသဒ္ဒေါ စေတ္ထ စတုရက္ခရော။ တတ္ထ စာမီဣတိ ပုဗ္ဗဘာဂေါ၊ ကရဣတိ ပရော။ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏပဒမဇ္ဈေ ယတိ။ သိဉ္စတီတိ ဧတ္ထ ပန ပုဗ္ဗာပရာနေကဝဏ္ဏပဒမဇ္ဈတ္တာဘာဝါ သိဉ္စဣတျတြ ယတိ ဒုဋ္ဌာတိ။ ဣဒံ ပစ္စုဒါဟရဏံ။

၄၉။ တတ္ထ ပါဒန္တဝုတ္တဍ္ဎေသု ယတိယာ ပါကဋတ္တာ တသ္မိံ ပဒမဇ္ဈေ ယတိယာ ဥဒါဟရဏပစ္စုဒါဟရဏာနိ ဣဋ္ဌောဒါဟရဏပဋိပက္ခောဒါဟရဏာနိ ယထာ။ ‘‘တံ နမေ’’စ္စာဒိ။ ယော တထာဂတော သကလာပိ ဒိသာ သောဏ္ဏရသေဟိ သုဝဏ္ဏရသဓာရာဟိ သိဉ္စတီဝ သိဉ္စတိ မညေ၊ ဣဝသဒ္ဒေါ ဝိတက္ကေ။ စာမီကရဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသဒိသဆဝိဝဏ္ဏံ တံ တထာဂတံ သိရသာ နမေ။ ဧတ္ထ ‘‘စာမီကရဝဏ္ဏ’’န္တိ ယတိယာ စာမီတိ အက္ခရဒွယမတိက္ကမ္မ ဌိတတ္တာ အန္တေပိ ကရဣတိ အက္ခရဒွယေနာနူနတ္တာ ¶ ပဒစ္ဆေဒဿ ပုဗ္ဗာပရဝဏ္ဏာနမနေကတ္တမိတိဋ္ဌောဒါဟရဏံ။ သိဉ္စတီတိ ပဒေ သိဉ္စာတိ ဝဏ္ဏဒွယမတိက္ကမ္မ ယတိယာ ဒိဿမာနတ္တေပိ တိဣတိ ပရဘာဂေ ဧကဝဏ္ဏတ္တာ အနေကဝဏ္ဏာဘာဝေါတိ ပစ္စုဒါဟရဏံ။ ဧတ္ထ အနေကဝဏ္ဏတ္တံ ပဒဝသေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။ စာမီကရဿ ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ယဿ သောတိ ဝိဂ္ဂဟော။

သရော သန္ဓိမှိ ပုဗ္ဗန္တော၊ ဝိယ လောပေ ဝိဘတ္တိယာ၊

အညထာ တွ’ညထာ တတ္ထ၊ ယာဒေသာဒိ ပရာဒိ’ဝ။

၅၀။ ‘‘သရော’’စ္စာဒိ။ ဝိဘတ္တိယာ လောပေ သတိ သန္ဓိမှိ သံဟိတာယံ ကတာယံ သရော ပရပဒါဒိဘူတော ပုဗ္ဗန္တော ဝိယ ပုဗ္ဗပဒဿ အန္တဘူတော ယော သရော၊ သော ဝိယ ဟောတိ၊ အနေကဝဏ္ဏတ္တာဘာဝေပိ တတော ဝိဟိတယတိယာ နေဝတ္ထိ ဘင်္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။ အညထာ တု ဝိဘတ္တိယာ အလောပေ တု သတိ သံဟိတာယံ ကတာယံ ပုဗ္ဗပဒန္တဘူတော သရော စေ၊ အညထာ အညေန ပကာရေန ဟောတိ၊ ပရပဒဿာဒိသရော ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တံ ဝိဘတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ဝိဟာယ ကတယတိယာ နတ္ထိ ဘင်္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ တဿံ ယတိယံ ယာဒေသာဒိ ဣဝဏ္ဏာဒီနံ ကာတဗ္ဗော ယကာရာဒေသာဒိ ပရာဒိဝ ပရပဒဿ အာဒိသရော ဝိယ ဟောတိ။ ကတယာဒေသာဒိသဟိတံ ဗျဉ္ဇနံ ဝိဟာယ ကတာယ ယတိယာ နတ္ထိ ဘင်္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၀။ ဣဒါနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တေပိ ယတိဘင်္ဂါဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သရော’’စ္စာဒိ။ ဝိဘတ္တိယာ လောပေ သန္ဓိမှိ သတိ သရော သန္ဓိသရော ပုဗ္ဗန္တော ဝိယ ပုဗ္ဗပဒဿ အန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အညထာ တု ဝိဘတ္တိယာ အလောပေ သံဟိတာယံ ကတာယံ အညထာ ဟောတိ၊ ပုဗ္ဗပဒန္တဘူတော သရော ပရပဒဿ အာဒိသရော ဝိယ ဟောတိ။ တတ္ထ ယတိယံ ယာဒေသာဒိ ¶ ဣဝဏ္ဏာဒီနံ ကတ္တဗ္ဗယကာရာဒေသာဒိ ပရာဒိဝ ပရပဒဿ အာဒိသရော ဝိယ ဟောတိ၊ ပုဗ္ဗန္တသဒိသသရမတိက္ကမိတွာပိ ပရပဒါဒိသရသဒိသဝဏ္ဏမာဂမ္မ တံ အနတိက္ကမိတွာပိ ပရပဒါဒိသရသဒိသယာဒေသာဒိမတိက္ကမိတွာပိ ယတိယာ ပယုတ္တာယ သတိ အနေကဝဏ္ဏတ္တာဘာဝေပိ ယတိဘင်္ဂေါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗဿ အန္တောတိ စ၊ ယော စ သော အာဒေသော စ၊ သော အာဒိ ယဿ မကာရာဒိနောတိ စ၊ ပရဿ အာဒီတိ စ ဝါကျံ။

စာဒီ ပုဗ္ဗပဒန္တာဝ၊ နိစ္စံ ပုဗ္ဗပဒဿိတာ၊

ပါဒယော နိစ္စသမ္ဗန္ဓာ၊ ပရာဒီဝ ပရေန တု။

၅၁။ နိစ္စံ အနဝရတံ ပုဗ္ဗပဒံ သိတာ နိဿိတာ စာဒီ စကာရာဒယော နိပါတာ ပုဗ္ဗဿ ပဒဿ အန္တာ အဝယဝါ ဝိယ ဟောန္တိ၊ တေ အန္တော ကတွာ ယတိ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရေန ပရပဒေန နိစ္စသမ္ဗန္ဓာ သတတယောဂိနော၊ တုသဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော၊ ပါဒယော တု ပရာဒီဝ ပရပဒဿ အာဒီ အဝယဝါ ဝိယ ဟောန္တိ၊ တံ ဝိဟာယ ပုဗ္ဗပဒန္တေ ယတိ ကာတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၁။ ‘‘စာဒိ’’စ္စာဒိ။ နိစ္စံ သတတံ ပုဗ္ဗပဒဿိတာ ပုဗ္ဗပဒံ နိဿာယ ပဝတ္တာ စာဒီ စကာရာဒိနိပါတာ ပုဗ္ဗပဒန္တာဝ ပုဗ္ဗပဒဿ အန္တာ အဝယဝါ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ပရေန ပရပဒေန နိစ္စသမ္ဗန္ဓာ နိရန္တရယောဂိနော ပါဒယော တု ပါဒိဥပသဂ္ဂါ ပန ပရာဒီဝ ပရပဒဿ အာဒီ အဝယဝါဝိယ ဟောန္တိ။ စာဒယော အာဂမ္မ တေ ဗဟိ ကတွာပိ ပါဒယော အာဂမ္မ တေ အန္တော ကတွာပိ ပဝတ္တော ဝိရာမော ယတိဘင်္ဂေါတိ အဓိပ္ပာယော။ စောအာဒိ ယေသန္တိ စ၊ ပုဗ္ဗပဒံ သိတာတိ စ၊ ပေါ အာဒိ ယေသန္တိ စ၊ နိစ္စံ သမ္ဗန္ဓာတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။ ဧတ္ထ စ တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏတ္တာ စကာရပကာရာဒီနမ္ပိ ပရိဂ္ဂဟော။

နမေ တံ သိရသာ သဗ္ဗော-ပမာတီတံ တထာဂတံ၊

ယဿ လောကဂ္ဂတံ ပတ္တ-ဿော’ပမာ န ဟိ ယုဇ္ဇတိ။

မုနိန္ဒံ တံ သဒါ ဝန္ဒာ-မျ’နန္တမတိ’မုတ္တမံ၊

ယဿ ပညာ စ မေတ္တာ စ၊ နိဿီမာတိ ဝိဇမ္ဘတိ။

၅၂-၅၃။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ¶ ပုဗ္ဗန္တသဒိသာဒီသု။ ‘‘နမေတ’’န္တိအာဒိဂါထာဒွယေ ပဒတ္ထော ပါကဋော၊ အဓိပ္ပာယော တု ယတော လောကဂ္ဂတံ ပတ္တော၊ တတော သဗ္ဗောပမာတီတော၊ ယတော ပညာမေတ္တာ လောကေ နိရန္တရမိဝ ဝတ္တန္တိ၊ တတော အနန္တမတိ၊ ဥတ္တမော စာတိ။ ဧတ္ထ ‘‘သဗ္ဗာ ဥပမာ’’တိ သမာသံ ကတွာ ဝိဘတ္တိလောပေ သံဟိတာယဉ္စ ကတာယံ ပရပဒါဒိဥကာရော ပုဗ္ဗပဒန္တဗ္ဗကာရဋ္ဌအကာရော ဝိယ ဟောတီတိ သဗ္ဗော ဣစ္စတြ ပါဒန္တယတိ။ ပတ္တဿောပမာ ဣစ္စတြ ယကာရာဒေသဿ ပရာဒိသဒိသဘာဝေါ ဝိယ ဟောတိ၊ ဝိဘတ္တိယာ အလောပေ သံဟိတာယံ ကတာယံ သဝိဘတ္တိယာ အကာရော ပရပဒါဒိ ဥကာရော ဝိယ ဟောတီတိ တံဝိဘတ္တိယာ ပသိဒ္ဓံ ဝိဟာယ ပတ္တဣစ္စတြ ပါဒန္တယတိ။ တထာ ဝန္ဒာမျနန္တဣစ္စတြ ယကာရာဒေသဿ ပရာဒိသဒိသဘာဝေါ ဝိဟိတောတိ မျသဒ္ဒံ ဝဇ္ဇေတွာ ဝန္ဒာဣစ္စတြ ပါဒန္တယတိ။ ပုဗ္ဗပဒဿိတာနံ စာဒီနံ ပုဗ္ဗပဒန္တသဒိသတာ ဝုတ္တာတိ မေတ္တာ စာတိ စသဒ္ဒတော ယတိ၊ အပရပဒသမ္ဗန္ဓာ ပါဒယော ပရပဒါဒိသဒိသာ ဟောန္တီတိ နိဿီမာတိ ဧတ္ထ နိသဒ္ဒံ ဝိဟာယ တတော အာဒိမှိ ယတိ။

၅၂-၅၃။ သဗ္ဗတ္ထ ယထာဝုတ္တပုဗ္ဗန္တသဒိသသရာဒီသု ပဉ္စသု ဥဒါဟရဏာနိယထာ။ ‘‘နမေ တ’’မိစ္စာဒိ၊ လောကဂ္ဂတံ ပတ္တဿ ယဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပမာ န ဟိ ယုဇ္ဇတိ သကလပဒတ္ထာနံ အတိက္ကမ္မ ဌိတတ္တာ န ဟိ ယုဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗောပမာတီတံ တံ တထာဂတံ သိရသာ နမေ နမာမိ။ သဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဩကာရဿ ပုဗ္ဗပဒန္တသရသဒိသတ္တာ တတော ပရာယ ယတိယာ စ ဿောပမာတိ ပရပဒါဒိသဒိသံ ¶ ဝဏ္ဏမနတိက္ကမ္မ ဌိတာယ ယတိယာ စ ဥဒါဟရဏံ။

‘‘မုနိန္ဒေ’’စ္စာဒိ။ ယဿ သမ္ဗုဒ္ဓဿ ပညာ စ မေတ္တာ စနိဿီမာ အနန္တသတ္တအနန္တဉေယျဝိသယကရဏတော သီမာရဟိတာ အတိဝိဇမ္ဘတိ။ အနန္တမတိံ ဥဒယဗ္ဗယသမ္ဘဝေပိ ဉေယျဿာနန္တတ္တာ ဝိသယိမှိ ဝိသယဝေါဟာရေန အနန္တပညာယ သမန္နာဂတံ ဥတ္တမံ တတော ဧဝ ပဝရံ တံ မုနိန္ဒံ သဒါ ဝန္ဒာမိ၊ ယာဒေသဿ ပရာဒိသဒိသတ္တာ တမနာဂမ္မ ယတိ ဘဝတိ။ မေတ္တာစနိဿီမာတိ ဧတ္ထ စာဒီနံ ပုဗ္ဗပဒန္တသဒိသတ္တာစ ပါဒီနံ ပရပဒါဒိသဒိသတ္တာ စ ‘‘စာ’’တိ ‘‘နီ’’တိ ဣမေသမ္ပိ ယတိ ဘဝတိ။

စာဒိပါဒီသု ပစ္စုဒါဟရဏာနိ ယထာ

မဟာမေတ္တာ မဟာပညာ၊ စ ယတ္ထ ပရမောဒယာ၊

ပဏမာမိ ဇိနံ တံ ပ-ဝရံ ဝရဂုဏာလယံ။

၅၄။ ‘‘မဟာ’’ဣစ္စာဒိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဇိနေ။ ပရမောဒယာတိ မဟာမေတ္တာဒယော ဥက္ကဋ္ဌာဘိဝုဍ္ဎိယော။ တတောယေဝ ဝရဂုဏာလယံ၊ တေနေဝ ပဝရံ ဥတ္တမံ တံ ဇိနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗပဒနိဿိတံ စကာရံ ပရပဒါဒိဘူတံ ကတွာ တတော ပုဗ္ဗေ ကတာ ယတိ စ၊ ပရပဒါဒိသမ္ဗန္ဓပကာရံ ပုဗ္ဗပဒန္တဘူတံ ကတွာ ပကာရတော ပရံ ကတာ ယတိ စ ဝိရုဒ္ဓါတိ ဥဘယတ္ထ ပစ္စုဒါဟရဏံ။

၅၄။ စာဒိပါဒီသု ဝိသယဘူတေသု ပစ္စုဒါဟရဏံ ယထာ။ ‘‘မဟာမေတ္တိ’’စ္စာဒိ။ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဇိနေ မဟာမေတ္တာ စ မဟာပညာ စ ဣမာ ပရမောဒယာ ဥက္ကဋ္ဌာဘိဝုဍ္ဎိယော ဟောန္တိ။ ဝရဂုဏာလယံ ဥတ္တမဂုဏာကရံ ပဝရံ တတောယေဝ ဥတ္တမံ တံ ဇိနံ ပဏမာမိ။ ဧတ္ထ စကာရံ ပရပဒါဒိံ ကတွာ ပကာရံ ပုဗ္ဗပဒန္တံ ကတွာ ယတိယာ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘စ ယတ္ထ၊ တံ ပါ’’တိဒွယမပိ ပစ္စုဒါဟရဏံ။

ပဒတ္ထက္ကမတော ¶ မုတ္တံ၊ ကမစ္စုတမိဒံ ယထာ၊

ခေတ္တံ ဝါ ဒေဟိ ဂါမံ ဝါ၊ ဒေသံ ဝါ မမ သောဘနံ။

၅၅။ ‘‘ပဒ’’ဣစ္စာဒိ။ ပဒါနံ အတ္ထက္ကမတော မုတ္တံ ဂဠိတံ ကမစ္စုတမိဒန္တိ ဝိဓီယတေ။ ခေတ္တံ ဝါ ဣစ္စာဒိနာ အရုစိတောယံ ယာစနက္ကမော ဝတ္တုနော အဝိညုတံ ဂမေတိ။ ယော ဟိ ခေတ္တမ္ပိ ဒါတုံ နိစ္ဆတိ၊ ကထံ သော ဂါမာဒိကံ ဒဿတီတိ။

၅၅။ ‘‘ပဒတ္ထိ’’စ္စာဒိ။ ပဒတ္ထက္ကမတော ပဒါနံ အတ္ထက္ကမတော မုတ္တံ ဂဠိတံ ဣဒံ ဝါကျံ ကမစ္စုတံ နာမ။ ဥဒါဟရတိ ‘‘ယထိ’’စ္စာဒိ။ မမ သောဘနံ ခေတ္တံ ဝါ ဂါမံ ဝါ ဒေသံ ဝါ ဇနပဒံ ဝါ ဒေဟိ။ ဧတ္ထ ခေတ္တမိစ္စာဒိ ယာစနက္ကမော ဝတ္တုနော အဝိညုဘာဝံ ဝိနာ ဥစိတပဒတ္ထက္ကမံ နပ္ပကာသေတိ၊ တထာ ဟိ ခေတ္တမပိ ဒါတုမနိစ္ဆန္တော ဂါမနိဂမဇနပဒါဒိံ ကထံ ဒဿတီတိ ကမဟာနိ။

လောကိယတ္ထ’မတိက္ကန္တံ၊ အတိဝုတ္တံ မတံ ယထာ၊

အတိသမ္ဗာဓ’မာကာသ-မေတိဿာ ထနဇမ္ဘနေ[ထနဇုမ္ဘနေ (သီ။)]။

၅၆။ ‘‘လောကိ’’စ္စာဒိ။ လောကေ ဝိဒိတော လောကိယော၊ တံ လောကိယတ္ထမဘိဓေယျံ အတိက္ကန္တံ အနနုဝုတ္တံ ယံ တံ အတိဝုတ္တံ မတန္တိ ဝိဓီယတေ။ ယထေတျာဒိနာ ဥဒါဟရတိ။ ဧတိဿာ ဝနိတာယ ထနာနံ ပယောဓရာနံ ဇမ္ဘနေ ဗျာပနေ အာကာသံ ဂဂနံ အတိသမ္ဗာဓံ အစ္စန္တပ္ပကံ။

၅၆။ ‘‘လောကိယတ္ထိ’’စ္စာဒိ။ လောကိယတ္ထံ လောကေ ပသိဒ္ဓမဘိဓေယျံ အတိက္ကန္တံ ကထနာကာရေန အတိက္ကမိတံ ဝါကျံ အတိဝုတ္တမိတိ မတံ။ ဥဒါဟရတိ ‘‘ယထိ’’စ္စာဒိ။ ဧတိဿာ ထနဇမ္ဘနေ ထနာနံ ဝိဇမ္ဘနေ အာကာသံ အတိသမ္ဗာဓံ အနောကာသံ။ ဧတ္ထ ပယောဓရာနံ မဟန္တတ္တံ ဝဒါမာတိ လောကေ မဟန္တန္တိ ¶ ပသိဒ္ဓံ ဂဂနမပိ အတိက္ကန္တတ္တာ ဝါကျမတိဝုတ္တဒေါသေန ဒူသိတံ။

သမုဒါယတ္ထတော’ပေတံ၊ တံ အပေတတ္ထကံ ယထာ၊

ဂါဝိပုတ္တော ဗလီဗဒ္ဓါ၊ တိဏံ ခါဒီ ပိဝီ ဇလံ။

၅၇။ ‘‘သမုဒါယိ’’စ္စာဒိ။ သမုဒါယဿ ပကရဏတော ပဒသန္ဓိနော ဝါကျဿ အတ္ထော အဘိဓေယျံ အင်္ဂင်္ဂိဘူတံ ကြိယာကာရကသမ္ဗန္ဓီဝိသေသလက္ခဏံ သံဝေါဟာရိကံ၊ တတော အပေတံ အပဂတံ သုညံ၊ ဝိနာ [န (က။)] ပဒတ္ထမတ္တေန တဿ ကတ္ထစိ ဗျဘိစာရာဘာဝတော ဧတာဒိသံ ယံ တမပေတတ္ထကန္တိ ဝိဓိ။ န ဟိ ‘‘ဂါဝိပုတ္တော’’စ္စာဒီသု သမုဒါယတ္ထော သမ္ဘဝတိ။

၅၇။ ‘‘သမုဒါယိ’’စ္စာဒိ။ သမုဒါယတ္ထတော ဝိသေသနဝိသေသျဘူတကြိယာကာရကသမ္ဗန္ဓေဟိ ယုတ္တဝါကျသင်္ခါတပဒသမုဒါယဿ သမ္ဗန္ဓပဒတ္တာ ဝေါဟာရာနုရူပအတ္ထတော အပေတံ အပဂတံ၊ အဝယဝတ္ထမတ္တဿ ဝါ သဗ္ဗတ္ထ လဗ္ဘမာနတ္တာ သမုဒါယတ္ထတော သုညံ၊ တံ ဝါကျံ အပေတတ္ထကံ နာမ။ ယထိစ္စာဒိနာ ဥဒါဟရတိ ‘‘ဂါဝိပုတ္တော ဗလီဗဒ္ဓါ ဥသဘော တိဏံ ခါဒိ၊ ဇလံ ပိဝီ’’တိ။ ဧတ္ထ အဝယဝတ္ထမတ္တေန ဝိနာ သမုဒါယေန ဂမျမာနဿ ကဿစိ ဝိသေသတ္ထဿ အဘာဝါ သမုဒါယတ္ထတော အပဂတံ နာမ ဟောတိ။

ဗန္ဓေ ဖရုသတာ ယတ္ထ၊ တံ ဗန္ဓဖရုသံ ယထာ၊

ခရာ ခိလာ ပရိက္ခီဏာ၊ ခေတ္တေ ခိတ္တံ ဖလတျ’လံ။

၅၈။ ‘‘ဗန္ဓေ’’စ္စာဒိ။ ¶ ခရာဣစ္စာဒိကံ ဗန္ဓဖရုသံ သုတိသုဘဂတ္တာဘာဝတော ခရာ ကက္ကသာ ခိလာ ခါဏုကာဒယော ပရိက္ခီဏာ ခယံ ပတ္တာ ယတော၊ တသ္မာ ခေတ္တေ ကေဒါရေ ခိတ္တံ ဝုတ္တံ အလမစ္စန္တံ ဖလတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဝါကျဒေါသော။

၅၈။ ‘‘ဗန္ဓေ’’စ္စာဒိ။ ဗန္ဓေ ဗန္ဓသရီရေ ဖရုသတာ သုတိသုခတာဘာဝတော ဖရုသဘာဝေါ ယတ္ထ ဝါကျေ ဘဝတိ၊ တံ ဝါကျံ ဗန္ဓဖရုသံ နာမ ဟောတိ။ ယထာတိ ဥဒါဟရတိ။ ခရာ ကက္ကသာ ခိလာ ခါဏုကာဒယော ပရိက္ခီဏာ ယသ္မာ ခီဏာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ခေတ္တေ ခိတ္တံ ဝုတ္တံ ဗီဇံ အလံ အတိသယေန ဖလတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။

ဝါကျဒေါသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဉေယျံ လက္ခဏမနွတ္ထ-ဝသေနာ’ပက္ကမာဒိနံ၊

ဥဒါဟရဏမေတေသံ၊ ဒါနိ သန္ဒဿယာမျ’ဟံ။

၅၉။ ‘‘ဉေယျ’’မိစ္စာဒိ။ အပက္ကမာဒီနံ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာနံ လက္ခီယတိ ဥဒါဟရဏမနေနာတိ အတ္ထေန လက္ခဏံ အနွတ္ထဝသေန အပဂတော ကမော ယတ္ထ တံ အပက္ကမန္တိအာဒိနာ အတ္ထာနုဂမနဝသေန ဉေယျံ ဝိညာတဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ဝါကျဒေါသေ နိဒ္ဒိသိတွာ အဝသရပ္ပတ္တေ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဧတေသံ အပက္ကမာဒီနံ ဥဒါဟရဏံ လက္ခိယံ အဟံ သန္ဒဿယာမိ ပကာသေဿာမိ။

၅၉။ ဣဒါနိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနုက္ကမေန အပက္ကမာဒိအတ္ထဒေါသာနိ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဉေယျ’’မိစ္စာဒိနာ။ အပက္ကမာဒီနံ အပက္ကမောစိတျဟီနာဒီနံ လက္ခဏံ အပက္ကမာဒိဝိသယဗုဒ္ဓိယာ အဝိပရီတဝုတ္တိယာ ပဝတ္တိကာရဏံ အနွတ္ထဝသေန အပဂတော ကမော ယတ္ထိစ္စာဒိဝစနတ္ထာနုဂတဉာဏဝသေန ဉေယျံ ဉာတဗ္ဗံ၊ ဝိသုံ လက္ခဏံ န ဝဒါမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ အဟံ ဧတေသံ အပက္ကမာဒီနံ ဥဒါဟရဏံ လက္ခိယံ သန္ဒဿယာမိ။ အတ္ထာနုဂတမနွတ္ထံ အနွတ္ထဿ ဉာဏဿ ဝသောတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဘာဝနာဒါနသီလာနိ၊ သမ္မာ သမ္ပာဒိတာနိ’ဟ၊

ဘောဂသဂ္ဂါဒိနိဗ္ဗာန-သာဓနာနိ န သံသယော။

၆၀။ ‘‘ဘာဝနာ’’ဣစ္စာဒိ။ ¶ သမ္မာ အလောဘာဒိဟေတုသမ္ပတ္တိယာ သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒိတာနိ နိပ္ဖာဒိတာနိ။ ဧတ္ထ ဘောဂသဂ္ဂါဒိနိဗ္ဗာနာနံ ဟေတဝေါ ယထာက္ကမံ ဒါနသီလဘာဝနာယော၊ န တု ဘာဝနာဒါနသီလာနိ။

၆၀။ တတ္ထ တေသု အပက္ကမာဒီသု အပက္ကမံ ယထာ အပက္ကမဿောဒါဟရဏမေဝံ။ ဩစိတျဟီနံ ယထာတျာဒီသုပိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဘာဝနိ’’စ္စာဒိ။ ဣဟ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သမ္မာ သမ္ပာဒိတာနိ အလောဘာဒိဟေတုသမ္ပတ္တိယာ သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒိတာနိ ရာသိကတာနိ ဘာဝနာဒါနသီလာနိ ဘောဂသဂ္ဂါဒိနိဗ္ဗာနသာဓနာနိ ဥပဘောဂပရိဘောဂါနိ၊ သဂ္ဂုပ္ပတ္တိအာယုအာရောဂျာဒီနိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စေတိ ဧတေသံ သာဓကာနိ။ န သံသယော သဒိသဝိသဒိသဝိပါကဒါနေ သံသယော နာမ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ ဘောဂသဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ ဟေတုဘူတာ ပန ကမတော ဒါနသီလဘာဝနာယော ဘဝန္တီတိ ဖလက္ကမဿ ဟေတုက္ကမံ ဝိရုဒ္ဓမိတိ ကမာပေတံ နာမ ဟောတိ။

၆၁။ ပူဇနီယတရော လောကေ၊ အဟ’မေကော နိရန္တရံ။

မယေကသ္မိံ ဂုဏာ သဗ္ဗေ၊ ယတော သမုဒိတာ အဟုံ။

၆၁။ ‘‘ပူဇနီယိ’’စ္စာဒိ။ ယတော ယသ္မာ ကာရဏာ သဗ္ဗေ ဂုဏာ သီလာဒယော ဧကသ္မိံ ကေဝလေ မယိ ဧဝ သမုဒိတာ ရာသိဘူတာ အဟုံ အဟေသုံ၊ တသ္မာ ကာရဏာ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ဧကော ကေဝလော အဟမေဝ နိရန္တရံ သတတံ ပူဇနီယတရော အတိသယေန ပုဇ္ဇောတိ။ ဧဝမတ္တပသံသနမရုစိတံ သပ္ပုရိသဿ။

၆၁။ ‘‘ပူဇနီယတရေ’’စ္စာဒိ။ ¶ ယတော ယသ္မာ သဗ္ဗေ ဂုဏာ သီလာဒယော ဧကသ္မိံ မယိ အဒုတိယေ မယိ ဧဝ သမုဒိတာ ရာသိဘူတာ အဟုံ အဟေသုံ၊ တသ္မာ လောကေ သတ္တလောကေ ဧကော အဒုတိယော အဟမေဝ နိရန္တရံ သတတံ ပူဇနီယတရော အတိသယေန ပူဇနီယော။ ဧဝံ အတ္တပ္ပသံသနတော ဥစိတတာယ ပရိဟာနီတိ ဩစိတျဟီနံ နာမ။

ယာစိတောဟံ ကထံ နာမ၊ န ဒဇ္ဇာမျပိ ဇီဝိတံ၊

တထာပိ ပုတ္တဒါနေန၊ ဝေဓတေ ဟဒယံ မမ။

၆၂။ ‘‘ယာစိတော’’ဣစ္စာဒိ။ ဧတ္ထ ‘‘ယဒိ ယာစိံသု၊ ဇီဝိတမ္ပိ ယာစကာနံ ဒဇ္ဇာမီ’’တိ ဒဿိတောဒါရတာယာနုစိတံ ပုတ္တဒါနေ ဟဒယပဝေဓနကထနံ ဝေဿန္တရဿ ယဇ္ဇေဝမဝေါစ။

၆၂။ ယထာ စ၊ ဧဝမ္ပိ ဩစိတျဟီနဿ ဥဒါဟရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ယာစိတော’’စ္စာဒိ။ ယာစိတော ယာစကေဟိ ယာစိတော အဟံ ဇီဝိတမပိ ကထံ နာမ န ဒဇ္ဇာမိ၊ တထာပိ ဧဝံ ဒါနဇ္ဈာသယေ သတိပိ ပုတ္တဒါနေန မမ ဟဒယံ ဝေဓတေ ကမ္ပတေ။ ဧတ္ထ ဝေဿန္တရဿ ‘‘ယဒိ ယာစေယျုံ၊ ဇီဝိတမပိ ယာစကာနံ ဒဇ္ဇာမီ’’တိ ကတပဋိညာယ ပုတ္တဒါနေန ဟဒယကမ္ပနဿ ကထနံ စာဂါတိသယယောဂသင်္ခါတဥဒါရဂုဏဿ အနနုစ္ဆဝိကန္တိ ဩစိတျဟီနံ။

ဣတ္ထီနံ ဒုဇ္ဇနာနဉ္စ၊ ဝိဿာသော နောပပဇ္ဇတေ၊

ဝိသေ သိင်္ဂိမှိ နဒိယံ၊ ရောဂေ ရာဇကုလမှီ စ။

၆၃။ ‘‘ဣတ္ထီန’’မိစ္စာဒိ။ နောပပဇ္ဇတေ န ယုဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌိယာ ပရိစ္စာဂေန ဝိသေဣစ္စာဒိနာ အာဓာရေ သတ္တမီနိဒ္ဒေသော ¶ အတ္ထရီတိယာ ဘင်္ဂေါ။ အာဒေါ မဇ္ဈေ စ စကာရပရိစ္စာဂါ သဒ္ဒရီတိယာ ဘင်္ဂေါ၊ ရီတီနံ အနန္တတ္တာ ဘင်္ဂါပျနန္တာ။ ဥဒါဟရဏံ တု ဒိသာမတ္တံ။

၆၃။ ‘‘ဣတ္ထီန’’မိစ္စာဒိ။ ဣတ္ထီနဉ္စ ဒုဇ္ဇနာနဉ္စ ဝိဿာသော သဟဝါသာဒီဟိ ဝိဿာသော နောပပဇ္ဇတေ အနတ္ထသံသယာနိဝတ္တိကာရဏတ္တာ န ယုဇ္ဇတိ။ ဝိသေ ဂရဠေ စ သိင်္ဂိမှိ သိင်္ဂဝတိ မဟိံ သာဒေါ စ နဒိယဉ္စ ရောဂေ ဝဍ္ဎမာနကေ ရောဂေ စ ရာဇကုလမှိ စ ဝဓဗန္ဓနာဒိကာရကေ ရာဇကုလေ စ ဝိဿာသော နောပပဇ္ဇတေ။ ဧတ္ထ အာဒေါ သမ္ဗန္ဓေ ဆဋ္ဌိယာ အာရဘိတွာ တံ ပဟာယ သတ္တမိယာ ဝုတ္တတ္တာ အတ္ထရီတိ စ၊ အာဒိမဇ္ဈေသု စသဒ္ဒပရိစ္စာဂတော သဒ္ဒရီတိ စ ဘိန္နာ။ စသဒ္ဒံ ပယုဉ္ဇန္တေန အာဒေါ ဧဝ ဝါ အန္တေ ဧဝ ဝါ ပစ္စေကံ ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဤဒိသော ပယောဂေါ ရီတိဘင်္ဂေါ နာမ ဟောတိ။ ရီတီနံ ဗဟုတ္တာ ရီတိဘင်္ဂဒေါသာပိ ဗဟုဝိဓာ။ ဣဒံ ပန မုခမတ္တနိဒဿနံ။

မုနိန္ဒစန္ဒိမာလောက-ရသလောလဝိလောစနော၊

ဇနော’ဝက္ကန္တပန္ထော’ဝ၊ ဂေါပဒဿနပီဏိတော။

၆၄။ ‘‘မုနိန္ဒိ’’စ္စာဒိ။ ¶ စန္ဒိမာ ဝိယ စန္ဒိမာ၊ မုနိန္ဒောယေဝ စန္ဒိမာ၊ တဿ အာလောကနံ ဒဿနံ၊ အာလောကော ပကာသော ဝါ၊ တသ္မိံ ရသော အနုရာဂေါ၊ တေန လောလာနိ စပလာနိ လောစနာနိ အက္ခီနိ ယဿ သော ဇနော အဝက္ကန္တော ဩက္ကန္တော ပဝိဋ္ဌော ပန္ထော မဂ္ဂေါ ယေန အဝက္ကန္တပန္ထော ဧဝ ဂုန္နံ ရံသီနံ၊ ဣဋ္ဌတ္ထနိပ္ဖတ္တိသူစကဘာဝေန ဂေါပဒတ္ထဿ ဝါ ပဒဿနေန ပီဏိတော မုဒိတောတိ ဧတ္ထ ဂေါရူပဿ ပဒဿနေနာတိပိ ဝိညာယတီတိ သန္ဒေဟော။

၆၄။ ‘‘မုနိန္ဒိ’’စ္စာဒိ။ မုနိန္ဒစန္ဒိမာလောကရသလောလဝိလောစနော မုနိန္ဒသင်္ခါတဿ စန္ဒိမဿ အာလောကေ ဒဿနေ ပါတုဘာဝေ ဝါ ရသေန အာလယေန စဉ္စလနေတ္တော ဇနော အဝက္ကန္တပန္ထောဝ ဩတိဏ္ဏမဂ္ဂေါဝ ဗုဒ္ဓဿ ဒဿနတ္ထာယ မဂ္ဂမောတိဏ္ဏောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂေါပဒဿနပီဏိတော ဂေါသင်္ခါတရံသိပဒဿနေန၊ အဘိမင်္ဂလသမ္မတဂေါပဒဿနေန ဝါ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဂေါပဒဿနေနာတိ စ အတ္ထဿ ဂမျမာနတ္တာ ဝိညာတုံ သံသယော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သသံသယံ နာမ။ အဝက္ကန္တော ပန္ထော ယေနာတိ စ၊ ဂုန္နံ ရံသီနံ၊ ဂါဝဿ ဝါ ပဒဿနန္တိ စ၊ ဂေါပဒဿနေန ပီဏိတောတိ စ ဝိဂ္ဂဟော။

ဝါကျတ္ထတော ဒုပ္ပတီတိ-ကရံ ဂါမ္မံ မတံ ယထာ၊

ပေါသော ဝီရိယဝါသော’ယံ၊ ပရံ ဟန္တွာန ဝိဿမိ။

၆၅။ ‘‘ဝါကျ’’ဣစ္စာဒိ။ ပရံ သတ္တုံ ဟန္တွာန ပဟရိတွာ ဝီရိယဝါ သူရော သောယံ ပေါသော ပုရိသော ဝိဿမိ ဝိဿတ္ထော။ အယမတ္ထော တာဝ န ဒုပ္ပတီတော။ ပရံ အစ္စန္တံ ဟန္တွာန ဝီရိယဝါ ဥစိတသမ္ဘဝေါ သောယံ ပေါသော ဝိဿမီတိ ဒုပ္ပတီတောယမတ္ထော။

၆၅။ အနွတ္ထဝသေန လက္ခဏဿ အပါကဋတ္တာ သလက္ခဏံ လက္ခိယမုဒါဟရတိ ‘‘ဝါကျတ္ထတော’’စ္စာဒိနာ။ ဝါကျတ္ထတော ဒုပ္ပတီတိကရံ ဝိရုဒ္ဓပ္ပကာသကံ ဂါမ္မန္တိ မတံ။ ယထာတိ ဥဒါဟရတိ။ ပရံ သတ္တုံ ဟန္တွာန မာရေတွာန ဝီရိယဝါ သူရော သော အယံ ပေါသော ဝိဿမိ ဝိဂတပရိဿမော အဟောသိ၊ အယမတ္ထော ဣဋ္ဌော။ ပရံ အတိသယေန ဟန္တွာန ဝီတိက္ကမံ ကတွာ ဝီရိယဝါ ဥပစိတသမ္ဘဝေါ ဥပစိတသုက္ကော သော အယံ ပုရိသော ဝါယာမေန ဝိဿမိ ဝိဂတဝါယာမော အဟောသီတိ။ ဣမဿတ္ထဿ အသဗ္ဘာရဟတ္တာ ဂါမ္မတ္တံ။ ဝီရိယံ ဥဿာဟော သမ္ဘဝေါ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ဝိဂ္ဂဟော။

ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏံ ¶ တေတံ၊ ယတ္ထာလင်္ကာရဒူသနံ၊

တဿာလင်္ကာရနိဒ္ဒေသေ၊ ရူပမာဝီဘဝိဿတိ။

၆၆။ ‘‘ဒုဋ္ဌာ’’ဣစ္စာဒိ။ ယတ္ထ ယသ္မိံ ဝါကျေ အလင်္ကာရာနံ ဒူသနံ ဝိကဋတာ၊ ဧတန္တု ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏံ ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏံ နာမ၊ တဿ ဒုဋ္ဌာလင်္ကာရဿ ရူပံ သရူပံ အလင်္ကာရနိဒ္ဒေသေ တံနာမကေ ပရိစ္ဆေဒေ အာဝီဘဝိဿတိ ပကာသိဿတိ၊ တတ္ထေဝ တံ ဒဿယိဿာမီတိ အဓိပ္ပာယော။

၆၆။ ‘‘ဒုဋ္ဌာလင်္ကရိ’’စ္စာဒိ။ ယတ္ထ ဝါကျေ အလင်္ကာရဒူသနံ အလင်္ကာရာနံ ဝိရောဓော ဟောတိ၊ ဧတံ ဝါကျတ္ထနိဿိတံ ဧတံ ဝါကျံ ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏံ ဒုဋ္ဌာလင်္ကာရော နာမ၊ တဿ ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏဒေါသောပလက္ခိတဝါကျဿ ရူပံ သရူပံ လက္ခိယံ အလင်္ကာရနိဒ္ဒေသေ အလင်္ကာရာနံ နိဒဿနဋ္ဌာနဘူတေ ပရိစ္ဆေဒေ အာဝီဘဝိဿတိ။ ဧတ္ထ ဝုတ္တေပိ ပုန တတ္ထာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ န ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဥဒ္ဒေသေ ‘‘ဒုဋ္ဌာလင်္ကတီ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဒုဋ္ဌာလင်္ကရဏ’’န္တိ ဝစနံ အလင်္ကတိ အလင်္ကရဏအလင်္ကာရသဒ္ဒါနံ တုလျတ္ထတ္တာ န ဝိရုဇ္ဈတိ။

ဣတိ သင်္ဃရက္ခိတမဟာသာမိပါဒဝိရစိတေ သုဗောဓာလင်္ကာရေ

၆၇။ ဧဝံ ‘‘သောဒါဟရဏမေတေသံ၊ လက္ခဏံ ကထယာမျဟ’’န္တိ ကတပဋိညာနုရူပံ ပဋိပဇ္ဇ ဒါနိ ‘‘ကတောတြိ’’စ္စာဒိနာ နိက္ခိပနနယံ သင်္ခိပတိ။ အတြ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ၊ ပရိစ္ဆေဒေ ¶ ဝါ ဧသံ ယထာဝုတ္တာနံ ဒေါသာနံ ပဒဒေါသာဒီနံ ပဝရော ဥတ္တမော ဝိဘာဂေါ ဝိဘဇနံ သင်္ခေပနယာ သင်္ခေပက္ကမေန၊ န ဝိတ္ထာရတော၊ ယတော အပရိသင်္ချေယျာနံ နတ္ထိ ပရိယန္တော မယာ ကတော နိဋ္ဌာပိတော။ နနု ‘‘သင်္ခေပနယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုရာတနေဟိ [ပုရာတရေဟိ (က။)] ဒီပိတာ သန္တိ ဗဟူ ဒေါသာ၊ တေ ပရိစ္စတ္တာ သိယုန္တိ? ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ဝိတ္ထာရက္ကမဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘သင်္ခေပနယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗထာ ပရိစ္စာဂေန။ တထာ ဟိ–

‘‘နိဟန္တု သောယံ ဇလိတံ၊ ပတင်္ဂေါ အရိပါဝက’’န္တိအာဒီနံ

အက္ခမတ္ထန္တရာဒိကံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရာနုဂတန္တိ စ။ ဧတ္ထ ဟိ ပတင်္ဂသဒ္ဒေန ဇောတိရိင်္ဂဏသင်္ခါတမတ္ထန္တရမသမတ္ထမိစ္ဆိတတ္ထေ ‘‘ဝစန္တိ ဂဏ္ဍာ’’တျေဝမာဒိကံ အမင်္ဂလအပယုတ္တပဒါဒိကံ ကိလိဋ္ဌေ အန္တောဂဓန္တိ စ။

ဂဇဟေသာဒိ သမ္ဗန္ဓဒူသိတံ လောကဝိရောဓိ၊ သောဂတာဂမာဒီသု ပသိဒ္ဓံ ရူပက္ခန္ဓာဒိကမညတြ ဝုတ္တံ အပ္ပတီတံ နာမ။ ဣဒံ အာဂမဝိရောဓိဣတိ၊ သမ္ဗန္ဓဒူသိတပ္ပတီတာဒိကံ ဝိရောဓိမှိ ပဝိဋ္ဌန္တိ စ၊ အာနေတဗ္ဗဟေတုတ္တာ ဟေတွပေက္ခံ နေယျတော န ဗျတိရိစ္စတီတိ စ။

‘‘ဒေဝေါ ဝေါဟရတု က္လေသံ၊ ရာဟုခိန္နော ဒိဝါကရော’’

ဣစ္စာဒိကံ အသာမတ္ထျာဘိဓေယျာဒိကံ ဩစိတျဟီနေ သင်္ဂဟိတန္တိ စ။ ဇိဂုစ္ဆအသဗ္ဘသံသူစကအတ္ထန္တရကဉ္စ ဂါမ္မံ ဒုပ္ပတီတိကရေ သင်္ဂယှတီတိ စ။ ( ) [(ဒုရုစ္စာရဏံ)?] သဗန္ဓဖရုသမေဝေတိ စ။

ဧတ္ထ ပန ဩစိတျဟီနဒုပ္ပတီတိကရာနံ ဝါကျတ္ထဒေါသတ္တေပိ ဖန္ဓဖရုသဿ စ ဝါကျဒေါသတ္တေ ပဒပဒတ္ထာနံ ဒေါသတော ဝါကျမေဝ ဒုဋ္ဌံ သိယာ၊ ဝါကျဉ္စ ပဒေဟိ ဝိရိစ္စတေ၊ ပဒေ ဒုဋ္ဌေ ဝါကျတ္ထော စ ဒုဋ္ဌော သိယာ။ ပဒဒေါသတော ဝါကျဝါကျတ္ထာနံ နာနာဘာဝါဘာဝဉာပနတ္ထံ အသာမတ္ထိယာဘိဓေယျာဒိကံ ပဒံ ဩစိတျဟီနာဒိဝါကျတ္ထဒေါသာဒီသု ¶ အန္တော ကထိတံ။ တထာ ဟိ ပုရာတနေဟိ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရာဒီဟိ ပဒေဟိ ဝိရစိတံ ဝါကျံ ဝိရုဒ္ဓန္တိအာဒိနာ ဗဟူနိ ဒုဋ္ဌာနိ ဝါကျာနိ ဒဿိတာနိ။ ‘‘ဟရိသမာနယီ’’တိ ဧတ္ထ ဟပုဗ္ဗံ ရိသ’မာနယီတိ ဣစ္ဆိတတ္ထာ ပရိ ဘဋ္ဌံ ဘဋ္ဌံ။ နာနတ္ထမပ္ပသိဒ္ဓေဟိ ယုတ္တံ ဂုဠှံ၊ ယထာ ‘‘သက္ကော သဟဿဂူ’’တိ။ ဣတိ ဘဋ္ဌဂုဠှတ္ထာဒယော ပသာဒါလင်္ကာရဝိရုဒ္ဓါတိ စ။

ဝါကျေပိ ဝိသန္ဓိကမိဟာနုပယောဂီတိ စ၊ ဝါကျန္တရောပဂတံ ဝါကျံ ဝါကျဂဗ္ဘံ၊ ဝါကျန္တရပဒသမ္မိဿံ ‘‘အပါထျမေသော ဒိဿတိ၊ ဝေဇ္ဇံ ခါဒတျနာရတ’’မိစ္စာဒိကံ ဝါကျသံကိဏ္ဏဉ္စ ဗျာကိဏ္ဏေ သမောဟိတန္တိ စ။

‘‘ကာစုယျာနေ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဝလ္လရီ ပဉ္စပလ္လဝါ၊

ပလ္လဝေ ပလ္လဝေ မုဓာ၊ ယဿာ ကုသုမမဉ္စရီ’’တိ။

ဣဒမဝါစကံ ပဟေဠိကာယ ပမုဿိတာသန္နိဿိတန္တိ စ၊ တတ္ထ စ ကဝိနာ ဥယျာနသဒ္ဒေန ဂေဟံ၊ လတာဝါစိနာ ဝလ္လရီသဒ္ဒေန အင်္ဂနာ၊ ပလ္လဝသဒ္ဒေန ကရစရဏဒသနစ္ဆဒါ၊ မဉ္စရီသဒ္ဒေန နခသောဘာ ဒန္တကန္တိယော စ ဝတ္တုမိစ္ဆိတာ၊ ဝါကျတ္ထေပိ ပဒုမိနီနံ ရတ္တိယမုန္နိဒ္ဒတာဒိကံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိရောဓိနိလီနန္တိ စ နာတျနုညာတာ၊ န တု သဗ္ဗထာ ပရိစ္စာဂေန။ ဧသောဝ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန နိဋ္ဌာပိတော အယံ သင်္ခေပနယော ဧဝ ကဝီနံ ပဏ္ဍိတဇနာနံ ခေဒကရံ ‘‘ကထံ နာမ ဗန္ဓေပီဒိသံ သတိ သန္တီ’’တိ ဧဝမာသုဟနောပဇနံ ပရံ ပဒဒေါသေ အသာဓုသန္ဒိဒ္ဓပရိယာယ ဉေယျအပ္ပတီတတ္ထအပ္ပယောဇက ဒုဗ္ဗောဓဒေသိယာဒိကံ၊ ဝါကျဒေါသေ အဓိကဦနဘဂ္ဂစ္ဆန္ဒာဒိကံ၊ ဝါကျတ္ထဒေါသေ ဥပက္ကမောပသံဟာရဝိသမဉ္စေတိ ဣစ္စေဝမာဒိကမပရမ္ပိ ဒူသနံ အတ္ထိ စေ ယဒိ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ ဗောဓယိတုမဝဂမေတုံ အလံ သမတ္ထံ ယထာဝုတ္တဒေါသာနုသာရေန ဗုဒ္ဓိမန္တေဟိ သက္ကာ ဦဟိတုန္တိ။

ဧဝံ ¶ ဝဒတော စ ဂန္ထကာရဿာယမဓိပ္ပာယော – ယေ ဒေါသာ ဝိဘာဂသော န ဝုတ္တာ၊ တေ မယာ ဂန္ထဂါရဝဘယာ သင်္ခေပိတာ၊ လက္ခဏတော တု သင်္ဂဟိတာ။ န ဟိ တေသမန္တံ ကော ဇဟာပေတိ။

တတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထဝိရုဒ္ဓမသာဓု။ ယံ ကြိယာဒိနိမိတ္တမုပါဒါယ အတ္ထန္တရေပိ ဝတ္တတေ၊ တံ သညာဘာဝေနေဝ ပယုတ္တံ သန္ဒိဒ္ဓံ၊ ယထာ ‘‘ရဝိမှိဟိမဟာ’’တိ၊ ဣဒံ ပန ဝိသေသနတ္ထေ သာဓု ဟောတိ။ ပသိဒ္ဓသညာသဒ္ဒဿ ပရိယာယန္တရေန ပရိကပ္ပိတပဒံ ပရိယာယဉေယျံ၊ ယထာ ‘‘ဝဠဝါမုခေနေ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘အဿဝနိတာနနေန’’ ဣတိ။ ယံ အစ္စန္တာဗျဘိစာရီဘာဝေန ဝိသေသျဿ ဂုဏံ ဝဒတိ၊ တံ အပ္ပတီတတ္ထံ၊ ယထာ ‘‘ကဏှမသီ’’တိ။ အဓိဂတတ္ထာနုပယောဂံ အပ္ပယောဇကံ၊ ယထာ ‘‘အတိဖေနိလံ သာဂရမလင်္ဃီ’’တိ။ ‘‘မနုညဒ္ဓနယော ပါဒေ၊ ခါဒယော ကနိ ဘန္တိ တေ’’ ဣစ္စာဒိကော ဒုဗ္ဗောဓော၊ ကနိ ကညေ ခါဒယော ဂဂ္ဃရိကာ။ ‘‘ဣမေ လာဝဏျတလ္လာ တေ၊ ဂလ္လာ လောလဝိလောစနေ’’ဣစ္စာဒိကော ဒေသိယော၊ တလ္လော ဇလာသယဝိသေသော၊ ဂလ္လော ကပေါလော။ ‘‘သဂ္ဂသေဝီနံ ရိပူနမိတ္ထီနမကင်္ကဏော ပါဏိ။ နေတ္တမနဉ္ဇန’’န္တိအာဒိကံ အဓိကံ။ ‘‘အကင်္ကဏော ပါဏီ’’တိအာဒိနာ ဝေဓဗျဿ ဂမ္မမာနတ္တာ ‘‘သဂ္ဂသေဝီန’’န္တိ အဓိကန္တိ။ ယတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗဿ ဦနတာ၊ တံ ဦနံ၊ ယထာ ‘‘တိလောကတိလကံ မုနိ’’န္တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ‘‘ဝန္ဒာမီ’’တိ ဦနံ၊ ဆန္ဒောဘင်္ဂါနွိတံ ဝစော ဘဂ္ဂစ္ဆန္ဒံ ပါကဋံ။ အာရမ္ဘာဝသာနေန ဝိသမံ ဥပက္ကမောပသံဟာရဝိသမံ၊ တံ ပန အာရဒ္ဓက္ကမပရိစ္စာဂေနာပရေန နိက္ခိပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိ သုဗောဓာလင်္ကာရေ မဟာသာမိနာမိကာဋီကာယံ

၆၇။ ဧဝံ ‘‘သောဒါဟရဏမေတေသံ၊ လက္ခဏံ ကထယာမျဟ’’န္တိ ကတပဋိညာနုရူပံ သမ္ပာဒေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကတောတြေ’’စ္စာဒိနာ နိဂမေန္တော ဒေါသေ သင်္ခိပတိ။ အတြ ဣမသ္မိံ အဓိကာရေ၊ ¶ ပရိစ္ဆေဒေ ဝါ ဧသံ ဒေါသာနံ ယထာဝုတ္တပဒဒေါသာဒီနံ ပဝရော လက္ခဏာဝိရောဓလက္ခိယတော ဥတ္တမော ဝိဘာဂေါ အသင်္ကရတော ဝိဘဇနံ သင်္ခေပနယာ ဝိတ္ထာရာပနိယသင်္ခေပက္ကမေန မယာ ကတော ဝုတ္တော ဧသောဝ ယထာဝုတ္တော ဧသော သင်္ခေပက္ကမော ဧဝ ကဝီနံ ဝိရစယန္တာနံ ခေဒကရံ ဗန္ဓသရီရေ ဤဒိသံ ဤဒိသပ္ပယောဂံ ကထံ နာမ ကရောမီတိ ဧဝံ ပဝတ္တခေဒမုပ္ပာဒယန္တံ ပရမ္ပိ အသာဓုသန္ဒိဒ္ဓါဒိ အညမ္ပိ ဒူသနမတ္ထိ စေ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗောဓယိတုံ ဗောဓေတုံ အလံ သမတ္ထော ဟောတိ။ နိယတိ အဝုတ္တောပိ အတ္ထော ဧတေနာတိ စ၊ သင်္ခေပေါ စ သော နယော စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

‘‘နိဟန္တု သောယံ ဇလိတံ၊ ပတင်္ဂေါ အရိပါဝက’’န္တိအာဒိကံ

အက္ခမတ္ထန္တရာဒိကံ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရေ အနုပတတ္တာ န ဝုတ္တံ၊ ဧတ္ထ သူရိယဝါစကော ပတင်္ဂသဒ္ဒေါ ဇောတိရိင်္ဂဏဝါစကောပိ ဟောတီတိ ဝတ္တုမိစ္ဆိတအမိတ္တဂ္ဂိဝိနာသေ အသမတ္ထညတ္ထော ဟောတိ။

‘‘ဝစန္တိ ဂဏ္ဍိ’’စ္စာဒိကံ အာဂမေ အပ္ပသိဒ္ဓံ လက္ခဏမတ္တေန သာဓိယံ။ အပ္ပယုတ္တပဒါဒိဒေါသော ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသေ အန္တောဂဓော ဟောတီတိ န ဝုတ္တော။

ဂဇဟေသာတုရင်္ဂကောဉ္စနာဒါဒိသမ္ဗန္ဓဒူသိတဉ္စ။ ဇိနာဂမာဒီသု ပသိဒ္ဓရူပက္ခန္ဓာဒိကမညတြ ပယုတ္တမပ္ပတီတန္နာမာတီဒံ ဒွယံ ယထာက္ကမံ လောကဝိရောဓမာဂမဝိရောဓဉ္စ ဟောတီတိ ဝိရောဓိပဒေ အန္တောဂဓံ ဟောတိ။ ဟေတွပေက္ခံ အာနေတဗ္ဗဟေတုတ္တာ နေယျေ အန္တောဂဓန္တိ န ဝုတ္တံ။

‘‘ဒေဝေါ ဝေါဟရတု က္လေသံ၊ ရာဟုခိန္နော ဒိဝါကရော’’

ဣစ္စာဒိကံ အသမတ္ထာဘိဓာယိစ္စာဒိ ဩစိတျဟီနေ အန္တောဂဓန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဒိဝါကရော သယံ ရာဟုဂဟိတော အညေသံ ကိလေသာပနယနေ ¶ အသမတ္ထောတိ တမသာမတ္ထိယံ ဝိသေသနဘူတေန ‘‘ရာဟုခိန္နော’’တိ ပဒေန ဉာယတိ။

ဇိဂုစ္ဆာဝမင်္ဂလအသဗ္ဘာနံ တိဏ္ဏမညတြဿ ဇောတကံ ဝါစကံ ဝါ အတ္ထန္တရံ ဝါ ဂါမ္မံ ဒုပ္ပတီတိကရတ္တာ ဝါကျတ္ထဂါမ္မဒေါသေယေဝ အန္တောဂဓန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဒုရုစ္စာရဏဘူတလက္ခဏံ ကဋ္ဌံ ဗန္ဓဖရုသတော အဗျတိရိတ္တန္တိ န ဝုတ္တန္တိ။ ‘‘ဟရိသမာနယီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဟပုဗ္ဗံ ရိသ’မာနယိဣစ္စာဒိကံ ဣစ္ဆိတတ္ထတော ပရိဘဋ္ဌတ္တာ ဘဋ္ဌဉ္စ ‘‘သက္ကော သဟဿဂူ’’ဣစ္စာဒိကံ အပသိဒ္ဓဝိသယေ ပရိယုတ္တဂုဠှဉ္စေတိ ဣမေ အတ္ထဂုဠှာဒယော ပသာဒါလင်္ကာရဝိရုဒ္ဓတ္တာ ပသာဒဂုဏာဒါနေနေဝ ပရိစ္စတ္တာတိ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ သဟဿံ ဂါဝေါ စက္ခူနိ အဿာတိ သဟဿဂူတိ သက္ကဿ နာမံ ဂုဠှံ နာမ ဟောတိ။

ဝါကျဒေါသေပိ ဝိသန္ဓိဝါကျံ ဣဓ အနုပယောဂိတ္တာ န ဝုတ္တံ။ ဝါကျမဇ္ဈပတိတဝါကျယုတ္တံ ဝါကျဂဗ္ဘဉ္စ၊ ဝါကျန္တရပဒသမ္မိဿံ။

‘‘အပါထျမေသော ဒိဿတိ၊ ဝေဇ္ဇံ ခါဒတျနာရတံ’’

ဣစ္စာဒိကံ ဝါကျသံကိဏ္ဏဉ္စ ဗျာကိဏ္ဏေ အန္တောဂဓန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧသော ဘိသက္ကော အနာရတံ နိစ္စံ အပါထျံ ရောဂဿ အဟိတံ ဒိဿတိ ဝဒတိ။ ဧသော ရောဂီ အနာရတံ သတတံ အပါထျံ အဟိတံ ခါဒတိ။ ဝေဇ္ဇံ ဘိသက္ကံ ဒိဿတိ ကုဇ္ဈတိ။ ဧဝံ အနေကဝါကျေဟိပိ သန္ဓိဝါကျံ သံကိဏ္ဏံ နာမ။

‘‘ကာစုယျာနေ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဝလ္လရီ ပဉ္စပလ္လဝါ၊

ပလ္လဝေ ပလ္လဝေ မုဓာ၊ ယဿာ ကုသုမမဉ္စရီ’’တိ။

ဣဒမဝါစကံ ပဟေဠိကာသု ပမုဿိတာသန္နိဿိတမိတိ န ဝုတ္တံ။ နနု စေတ္ထ အတ္တနာ ပဟေဠိကာယ အဒဿိတတ္တာ အဝါစကဿ ပမုဿိတာယ အန္တောဂဓကရဏံ အသိဒ္ဓေန အသိဒ္ဓသာဓနန္တိ? နယိဒမေဝံ၊ ‘‘ဥပေက္ခိယန္တိ သဗ္ဗာနိ၊ သိဿခေဒဘယာ မယာ’’တိ စ ဥပရိ ကိလိဋ္ဌပဒဒေါသပရိဟာရေ ‘‘ပဟေဠိကာယမာရုဠှာ၊ န ဟိ ဒုဋ္ဌာ ကိလိဋ္ဌတာ’’တိ စေတိ ဣမိနာ ¶ ပုရာတနေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌသောဠသပဟေဠိကာယောပိ ဒဿိတာတိ သိဒ္ဓေန အသိဒ္ဓသာဓနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကဝိနာ ဥယျာနသဒ္ဒေန ဂေဟဉ္စ လတာပရိယာယဝလ္လရီသဒ္ဒေန အင်္ဂနာ စ ပလ္လဝသဒ္ဒေန ကရစရဏာဓရာ စ မဉ္စရီသဒ္ဒေန နခဒန္တကန္တိယော စ ဝတ္တုမိစ္ဆိတာ။

ဝါကျတ္ထဒေါသေပိ ပဒုမိနီနံ ရတ္တိယံ ပဗုဇ္ဈနာဒိကံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိရောဓိပဒေယေဝ အန္တောဂဓတ္တာ န ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကတောတြ သင်္ခေပနယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန တေသံ သဗ္ဗထာ ပရိစ္စတ္တတ္တာတိ။ ဧတ္ထ ဩစိတျဟီနဒုပ္ပတီတိကရာနံ ဒွိန္နံ ဝါကျတ္ထဒေါသတ္တေ သတိ ဗန္ဓဖရုသဿ ဝါကျဒေါသတ္တေ သတိ ဝိရောဓိနော ပဒဒေါသတ္တေ သတိ ‘‘အသမတ္ထာဘိဓာယိ’’အာဒိပဒံ၊ ‘‘ဇိဂုစ္ဆာဒိတ္တယပကာသကာ’’ဒိပဒံ၊ ကဋ္ဌပဒံ၊ ပဒုမိနီနံ ရတ္တိယံ ဖုလ္လတာဒိ [ဒုန္နိဒ္ဒတာဒိ (က။)] ဝါကျတ္ထဉ္စေတိ ဣမေ စတ္တာရော ဒေါသာ ဘိန္နဇာတိကေသု ဩစိတျာဒီသု ကထံ သင်္ဂဟိတာတိ? သစ္စံ၊ တထာပိ ပဒါနံ ဒုဋ္ဌတ္တေ သတိ ဝါကျဝါကျတ္ထာနမဒုဋ္ဌတာ နာမ နတ္ထီတိ ပဒဒေါသေန သန္ဓိဝါကျဝါကျတ္ထဒေါသာနမနညတ္တံ သိဿာနံ ဉာပနတ္ထံ ပဒဒေါသာဒိကံ ဝါကျတ္ထဒေါသာဒီသု သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာယေဝ ပုရာတနေဟိ ဝိရုဒ္ဓတ္ထန္တရာဒိပဒေဟိ ဝိစရိတံ ဝါကျံ ဝိရုဒ္ဓန္တိအာဒိနာ ဒုဋ္ဌာနိ ဗဟူနိ ဝါကျာနိ ဒဿိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဣမာယေဝ [ဣမိဿာယေဝ (က။)] ဂါထာယ ‘‘တမတ္ထိ စေ ခေဒကရံ ပရမ္ပီ’’တိ ဧတ္ထ ပရသဒ္ဒေနအသာဓုသန္ဒိဒ္ဓပရိယာယဉေယျာပ္ပတီတတ္ထအပ္ပယောဇက- ဒုဗ္ဗောဓဒေသိယာဒိပဒဒေါသေ စ အဓိကဦနဘဂ္ဂစ္ဆန္ဒာဒိဝါကျဒေါသေ စ ဥပက္ကမောပသံဟာရဝိသမသင်္ခါတေ ဝါကျတ္ထဒေါသေ စ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထဝိရုဒ္ဓမသာဓု နာမ။ ကြိယာနိပ္ဖတ္တိကာရဏမုပါဒါယ အတ္ထန္တရေ ပဝတ္တနာမံ ဝိသေသနတ္ထေန ဝိနာ သညာဘာဇနေ ပယုတ္တံ သန္ဒိဒ္ဓံ နာမ၊ ယထာ ‘‘ရဝိမှိ ဟိမဟာ’’တိ။ ဧတ္ထ ဟိမဟာ ရဝီတိ ဝိသေသနေ ကတေ ဒေါသော ¶ နတ္ထိ။ ပသိဒ္ဓသညာသဒ္ဒဿ ပရိယာယနာမေန ကပ္ပိတပဒံ ပရိယာယဉေယျံ နာမ၊ ယထာ ‘‘ဝဠဝါမုခဿ အဿဝနိတာနန’’န္တိ။ အတိသယာ ဝိနာ ဘာဝိတတ္ထေန ဝိသေသျဿ ဂုဏဝါစကံ ပဒံ အပ္ပတီတတ္ထံ နာမ၊ ယထာ ‘‘ကဏှမသီ’’တိ။ အဓိဂတတ္တာနုပယောဂိပဒံ အပ္ပယောဇကံ နာမ၊ ယထာ ‘‘အတိဖေနိလံ သာဂရမလင်္ဃီ’’တိ။ အပ္ပသိဒ္ဓဝစနံ ဒုဗ္ဗောဓံ နာမ၊ ယထာ–

‘‘မနုညဒ္ဓနယော ပါဒေ၊ ခါဒယော ကနိ ဘန္တိ တေ’’တိ။

ကနိ ဟေ ကညေ တေ တဝပါဒေ မနုညဒ္ဓနယော မနောဟရသဒ္ဒသမန္နာဂတာ ခါဒယော ဂဂ္ဃရိကာ ဘန္တိ ဒိဗ္ဗန္တီတိ။ ကိသ္မိဉ္စိ ဒေသေယေဝ သိဒ္ဓနာမံ ဒေသိယံ နာမ။ ယထာ–

‘‘ဣမေ လာဝဏျတလ္လာ တေ၊ ဂလ္လာ လောလဝိလောစနေ’’တိ။

ဟေ လောလဝိလောစနေ တေ တဝ ဣမေ ဂလ္လာ ကပေါလာ လာဝဏျတလ္လာ မနုညတလ္လာ ဇလာသယဝိသေသာ ဘဝန္တိ။ ကေနစိ လေသေန ပကာသိတမတ္ထမုပါဒါယ ပယုတ္တမဓိကံ နာမ။ ယထာ–

‘‘တွယိ ရာဇတိ ရာဇိန္ဒ၊ ရိပူနံ သဂ္ဂသေဝိနံ၊

ထီနံ အကင်္ကဏော ပါဏိ၊ သိယာ နေတ္တမနဉ္ဇန’’န္တိ။

ဧတ္ထ ‘‘အကင်္ကဏော ပါဏိ၊ နေတ္တမနဉ္ဇန’’န္တိ ဣမိနာယေဝထီနံ ဝိဓဝတ္တံ ဂမျမာနံ ဟောတီတိ တပ္ပကာသနတ္ထံ ပယုတ္တံ ‘‘သဂ္ဂသေဝိန’’န္တိ ဣဒံ အဓိကံ နာမ။ ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တတော ဦနံ ဝါကျံ ဦနံ နာမ။ ‘‘တိလောကတိလကံ မုနိ’’န္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝန္ဒာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဿ အဝုတ္တတ္တာ ဦနံ။ ဆန္ဒောဟာနိသံယုတ္တံ ဘဂ္ဂစ္ဆန္ဒံ နာမ။ ဣဒံ တေသံ တေသံ ဆန္ဒာနံ အက္ခရဂဏနတော ဦနာဓိကဝသေန ပါကဋံ ဟောတိ။ အာဒျန္တတော ဝိသမံ ဥပက္ကမောပသံဟာရဝိသမံ နာမ။ ဣဒံ အာရဒ္ဓက္ကမံ ပရိစ္စဇိတွာ ကမန္တရေန နိယမန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။