📜

၁။ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပရိဗ္ဗာဇကကထာဝဏ္ဏနာ

ဣမိဿာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ဝတ္တမာနာယ ဝိနယသင်္ဂဟာဝသာနေ သုတ္တန္တပိဋကေ အာဒိနိကာယဿ အာဒိသုတ္တံ ဗြဟ္မဇာလံ ပုစ္ဆန္တေန အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန – ‘‘ဗြဟ္မဇာလံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ၊ ဧဝမာဒိဝုတ္တဝစနပရိယောသာနေ ယတ္ထ စ ဘာသိတံ၊ ယဉ္စာရဗ္ဘ ဘာသိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပကာသေန္တော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗြဟ္မဇာလဿာပိ ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိကံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တံ နိဒါနမာဒီ’’တိ။

၁။ တတ္ထ ဧဝန္တိ နိပါတပဒံ။ မေတိအာဒီနိ နာမပဒါနိ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ပဋီတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ၊ ဟောတီတိ အာချာတပဒန္တိ။ ဣမိနာ တာဝ နယေန ပဒဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္ထတော ပန ဧဝံ-သဒ္ဒေါ တာဝ ဥပမူပဒေသသမ္ပဟံသနဂရဟဏဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာဟေသ – ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဧဝမာဒီသု ဥပမာယံ အာဂတော။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂) ဥပဒေသေ။ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) သမ္ပဟံသနေ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဂရဟဏေ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁) ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ။ ‘‘ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၈) အာကာရေ။ ‘‘ဧဟိ တွံ၊ မာဏဝက၊ ယေန သမဏော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ။ ‘‘သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ၊ သာဓု ကိရ ဘဝံ အာနန္ဒော ယေန သုဘဿ မာဏဝဿ တောဒေယျပုတ္တဿ နိဝေသနံ၊ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၅) နိဒဿနေ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ကာလာမာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါတိ? အကုသလာ၊ ဘန္တေ။ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါတိ? သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ။ ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါတိ? ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ။ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ၊ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ? သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) အဝဓာရဏေ။ သွာယမိဓ အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ၊ နာနာနယနိပုဏမနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ၊ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ၊ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ၊ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ၊ သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတွာပိ ‘ဧဝံ မေ သုတံ’ မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။

နိဒဿနတ္ထေန – ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ၊ န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော – ‘ဧဝံ မေ သုတံ’၊ ‘မယာပိ ဧဝံ သုတ’န္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလံ သုတ္တံ နိဒဿေတိ။

အဝဓာရဏတ္ထေန – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော၊ ဂတိမန္တာနံ၊ သတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၃)။ ဧဝံ ဘဂဝတာ – ‘‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္ထကုသလော၊ ဓမ္မကုသလော၊ ဗျဉ္ဇနကုသလော၊ နိရုတ္တိကုသလော၊ ပုဗ္ဗာပရကုသလော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၉)။ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒဿေန္တော သတ္တာနံ သောတုကာမတံ ဇနေတိ – ‘ဧဝံ မေ သုတံ’၊ တဉ္စ ခေါ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနမနဓိကံ၊ ဧဝမေဝ န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

မေ-သဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၁) မယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သင်္ခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၈) မယှန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘဝထာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉) မမာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန မယာ သုတန္တိ စ၊ မမ သုတန္တိ စ အတ္ထဒွယေ ယုဇ္ဇတိ။

သုတန္တိ အယံ သုတ-သဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ စ အနုပသဂ္ဂေါ စ – ဂမနဝိဿုတကိလိန္န-ဥပစိတာနုယောဂ-သောတဝိညေယျ-သောတဒွါရာနုသာရ-ဝိညာတာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ၊ တထာ ဟိဿ ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိအာဒီသု ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၁) ဝိဿုတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿာ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၅၇) ကိလိန္နာကိလိန္နဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၇။၁၂) ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပသုတာ ဓီရာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) ဈာနာနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၄၁) သောတဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉) သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတန္တိ ဝါ ဥပဓာရဏန္တိ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘မေ’ သဒ္ဒဿ ဟိ ‘မယာ’တိ အတ္ထေ သတိ ‘ဧဝံ မယာ သုတံ’ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတန္တိ ယုဇ္ဇတိ။ ‘မမာ’တိ အတ္ထေ သတိ ဧဝံ မမ သုတံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရဏန္တိ ယုဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု တီသု ပဒေသု ဧဝန္တိ သောတဝိညာဏာဒိဝိညာဏကိစ္စနိဒဿနံ။ မေတိ ဝုတ္တဝိညာဏသမင်္ဂိပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပဋိက္ခေပတော အနူနာဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ တထာ ဧဝန္တိ တဿာ သောတဒွါရာနုသာရေန ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိဘာဝပ္ပကာသနံ။ မေတိ အတ္တပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ဓမ္မပ္ပကာသနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ‘‘နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ မယာ န အညံ ကတံ၊ ဣဒံ ပန ကတံ၊ အယံ ဓမ္မော သုတော’’တိ။

တထာ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဓမ္မပ္ပကာသနံ။ မေတိ ပုဂ္ဂလပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စပ္ပကာသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တံ မယာ ဧဝံ သုတ’’န္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော။ ဧဝန္တိ ဟိ အယမာကာရပညတ္တိ။ မေတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိသယနိဒ္ဒေသော။ ဧတ္တာဝတာ နာနာကာရပ္ပဝတ္တေန စိတ္တသန္တာနေန တံ သမင်္ဂိနော ကတ္တု ဝိသယဂ္ဂဟဏသန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ ဟောတိ။

အထဝါ ဧဝန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိညာဏကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ဥဘယကိစ္စယုတ္တပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ‘‘မယာ သဝနကိစ္စဝိညာဏသမင်္ဂိနာ ပုဂ္ဂလေန ဝိညာဏဝသေန လဒ္ဓသဝနကိစ္စဝေါဟာရေန သုတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ကိဉှေတ္ထ တံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ၊ ယံ ဧဝန္တိ ဝါ မေတိ ဝါ နိဒ္ဒေသံ လဘေထ? သုတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ယဉှိ တံ ဧတ္ထ သောတေန ဥပလဒ္ဓံ၊ တံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ။ တထာ ‘ဧဝ’န္တိ စ၊ မေတိ စ၊ တံ တံ ဥပါဒါယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပါဒါပညတ္တိ။ ‘သုတ’န္တိ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပနိဓာပညတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ဧဝန္တိ ဝစနေန အသမ္မောဟံ ဒီပေတိ။ န ဟိ သမ္မူဠှော နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓသမတ္ထော ဟောတိ။ ‘သုတ’န္တိ ဝစနေန သုတဿ အသမ္မောသံ ဒီပေတိ။ ယဿ ဟိ သုတံ သမ္မုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န သော ကာလန္တရေန မယာ သုတန္တိ ပဋိဇာနာတိ။ ဣစ္စဿ အသမ္မောဟေန ပညာသိဒ္ဓိ၊ အသမ္မောသေန ပန သတိသိဒ္ဓိ။ တတ္ထ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ ဗျဉ္ဇနာဝဓာရဏသမတ္ထတာ၊ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ အတ္ထပဋိဝေဓသမတ္ထတာ။ တဒုဘယသမတ္ထတာယောဂေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဓမ္မကောသဿ အနုပါလနသမတ္ထတော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တသိဒ္ဓိ။

အပရော နယော၊ ဧဝန္တိ ဝစနေန ယောနိသော မနသိကာရံ ဒီပေတိ။ အယောနိသော မနသိကရောတော ဟိ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓာဘာဝတော။ သုတန္တိ ဝစနေန အဝိက္ခေပံ ဒီပေတိ၊ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ သဝနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘န မယာ သုတံ၊ ပုန ဘဏထာ’’တိ ဘဏတိ။ ယောနိသော မနသိကာရေန စေတ္ထ အတ္တသမ္မာပဏိဓိံ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတံ သာဓေတိ၊ သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တဿ ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ တဒဘာဝတော။ အဝိက္ခေပေန သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ သာဓေတိ။ န ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော သောတုံ သက္ကောတိ၊ န စ သပ္ပုရိသေ အနုပဿယမာနဿ သဝနံ အတ္ထီတိ။

အပရော နယော၊ ယသ္မာ ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသောတိ ဝုတ္တံ၊ သော စ ဧဝံ ဘဒ္ဒကော အာကာရော န သမ္မာအပ္ပဏိဟိတတ္တနော ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဘဒ္ဒကေနာကာရေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ။ သုတန္တိ သဝနယောဂေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ။ န ဟိ အပ္ပတိရူပဒေသေ ဝသတော သပ္ပုရိသူပနိဿယဝိရဟိတဿ ဝါ သဝနံ အတ္ထိ။ ဣစ္စဿ ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ အာသယသုဒ္ဓိသိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ပုရိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ တာယ စ အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ၊ ပယောဂသုဒ္ဓိယာ အာဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ။ ဣတိ ပယောဂါသယသုဒ္ဓဿ အာဂမာဓိဂမသမ္ပန္နဿ ဝစနံ အရုဏုဂ္ဂံ ဝိယ သူရိယဿ ဥဒယတော ယောနိသော မနသိကာရော ဝိယ စ ကုသလကမ္မဿ အရဟတိ ဘဂဝတော ဝစနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဘဝိတုန္တိ ဌာနေ နိဒါနံ ဌပေန္တော – ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

အပရော နယော၊ ‘ဧဝ’န္တိ ဣမိနာ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန အတ္တနော အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ ‘သုတ’န္တိ ဣမိနာ သောတဗ္ဗပ္ပဘေဒပဋိဝေဓဒီပကေန ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ။ ‘ဧဝ’န္တိ စ ဣဒံ ယောနိသော မနသိကာရဒီပကံ ဝစနံ ဘာသမာနော – ‘‘ဧတေ မယာ ဓမ္မာ မနသာနုပေက္ခိတာ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဒီပေတိ။ ‘သုတ’န္တိ ဣဒံ သဝနယောဂဒီပကံ ဝစနံ ဘာသမာနော – ‘‘ဗဟူ မယာ ဓမ္မာ သုတာ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိ ဒီပေတိ။ တဒုဘယေနာပိ အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိံ ဒီပေန္တော သဝနေ အာဒရံ ဇနေတိ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနပရိပုဏ္ဏဉှိ ဓမ္မံ အာဒရေန အဿုဏန္တော မဟတာ ဟိတာ ပရိဗာဟိရော ဟောတီတိ၊ တသ္မာ အာဒရံ ဇနေတွာ သက္ကစ္စံ အယံ ဓမ္မော သောတဗ္ဗောတိ။

‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မံ အတ္တနော အဒဟန္တော အသပ္ပုရိသဘူမိံ အတိက္ကမတိ။ သာဝကတ္တံ ပဋိဇာနန္တော သပ္ပုရိသဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသဒ္ဓမ္မာ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘ကေဝလံ သုတမေဝေတံ မယာ၊ တဿေဝ ဘဂဝတော ဝစန’’န္တိ ဒီပေန္တော အတ္တာနံ ပရိမောစေတိ၊ သတ္ထာရံ အပဒိသတိ၊ ဇိနဝစနံ အပ္ပေတိ၊ ဓမ္မနေတ္တိံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမဝစနံ ဝိဝရန္တော – ‘‘သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တဿ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒဿ ဒသဗလဓရဿ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဓမ္မိဿရဿ ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပဿ ဓမ္မသရဏဿ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ၊ န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ကာတဗ္ဗာ’’တိ သဗ္ဗေသံ ဒေဝမနုဿာနံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အဿဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝိနာသယတိ အဿဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ၊

ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ၊ ဝဒံ ဂေါတမသာဝကော’’တိ။

ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

‘‘သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ’’။

တထာ ဟိဿ – ‘‘အပ္ပေဝနာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂) သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ၊ ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ တေ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၈) –

အာဒီသု ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၉) ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ ၁၀၈) ပဋိဝေဓော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တေန သံဝစ္ဆရဥတုမာသဍ္ဎမာသရတ္တိဒိဝပုဗ္ဗဏှမဇ္ဈနှိကသာယနှပဌမမဇ္ဈိ-မပစ္ဆိမယာမမုဟုတ္တာဒီသု ကာလပ္ပဘေဒဘူတေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဧတေသု သံဝစ္ဆရာဒီသု သမယေသု ယံ ယံ သုတ္တံ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဥတုမှိ မာသေ ပက္ခေ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ထေရဿ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတံ ပညာယ။ ယသ္မာ ပန – ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ’’ အသုကသံဝစ္ဆရေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ အသုကပက္ခေ အသုကရတ္တိဘာဂေ အသုကဒိဝသဘာဂေ ဝါတိ ဧဝံ ဝုတ္တေ န သက္ကာ သုခေန ဓာရေတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတုံ ဝါ၊ ဗဟု စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧကေနေဝ ပဒေန တမတ္ထံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။ ယေ ဝါ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော၊ ဇာတိသမယော၊ သံဝေဂသမယော၊ အဘိနိက္ခမနသမယော၊ ဒုက္ကရကာရိကသမယော၊ မာရဝိဇယသမယော၊ အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော၊ ဒေသနာသမယော၊ ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိ၊ ဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုဿေသု အတိဝိယ ပကာသာ အနေကကာလပ္ပဘေဒါ ဧဝ သမယာ။ တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင်္ခါတံ ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။ ယော စာယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော၊ အတ္တဟိတပရဟိတပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတပဋိပတ္တိသမယော၊ သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒွယသမယေသု ဓမ္မိကထာသမယော ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော၊ တေသုပိ သမယေသု အညတရံ သမယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁) စ၊ ဣတော အညေသု စ သုတ္တပဒေသု – ‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ စ ဘုမ္မဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော၊ ဝိနယေ စ – ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ကရဏဝစနေန၊ တထာ အကတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ? တတ္ထ တထာ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တတ္ထ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု စ အဓိကရဏတ္ထော ဘာဝေန ဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော၊ သမူဟတ္ထော စ သမယော၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

ဝိနယေ စ ဟေတုအတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပယန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဣဓ ပန အညသ္မိဉ္စ ဧဝံ ဇာတိကေ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဣမံ အညံ ဝါ သုတ္တန္တံ ဒေသေသိ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။

တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတွာ၊ ဘုမ္မေန ကရဏေန စ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ ဝါ၊ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝါ၊ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဧကသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ဂရု။ ဂရုဉှိ လောကေ ဘဂဝါတိ ဝဒန္တိ။ အယဉ္စ သဗ္ဗဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရု၊ တသ္မာ ဘဂဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပေါရာဏေဟိပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

အပိ စ –

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။

ဣမိဿာ ဂါထာယ ဝသေနဿ ပဒဿ ဝိတ္ထာရအတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တောယေဝ။

ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝစနေန ယထာသုတံ ဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဘဂဝတော ဓမ္မကာယံ ပစ္စက္ခံ ကရောတိ။ တေန ‘‘နယိဒံ အတိက္ကန္တသတ္ထုကံ ပါဝစနံ၊ အယံ ဝေါ သတ္ထာ’’တိ သတ္ထု အဒဿနေန ဥက္ကဏ္ဌိတံ ဇနံ သမဿာသေတိ။

ဧကံ သမယံ ဘဂဝါတိ ဝစနေန တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ဒဿေန္တော ရူပကာယပရိနိဗ္ဗာနံ သာဓေတိ။ တေန ‘‘ဧဝံဝိဓဿ နာမ အရိယဓမ္မဿ ဒေသကော ဒသဗလဓရော ဝဇိရသင်္ဃာတ သမာနကာယော သောပိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ကေန အညေန ဇီဝိတေ အာသာ ဇနေတဗ္ဗာ’’တိ ဇီဝိတမဒမတ္တံ ဇနံ သံဝေဇေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စဿ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

ဧဝန္တိ စ ဘဏန္တော ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ။ မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ။ ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ။ ဘဂဝါတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ။

အန္တရာ စ ရာဇဂဟံ အန္တရာ စ နာဠန္ဒန္တိ အန္တရာ-သဒ္ဒေါ ကာရဏခဏစိတ္တဝေမဇ္ဈဝိဝရာဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ အညတြ တထာဂတာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၄၄) စ၊ ‘‘ဇနာ သင်္ဂမ္မ မန္တေန္တိ မဉ္စ တဉ္စ ကိမန္တရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၈) စ အာဒီသု ဟိ ကာရဏေ အန္တရာ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘အဒ္ဒသ မံ၊ ဘန္တေ၊ အညတရာ ဣတ္ထီ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ဘာဇနံ ဓောဝန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) ခဏေ။ ‘‘ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀) စိတ္တေ။ ‘‘အန္တရာ ဝေါသာနမာပါဒီ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၅၀) ဝေမဇ္ဈေ။ ‘‘အပိ စာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တပေါဒါ ဒွိန္နံ မဟာနိရယာနံ အန္တရိကာယ အာဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၃၁) ဝိဝရေ။ သွာယမိဓ ဝိဝရေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ရာဇဂဟဿ စ နာဠန္ဒာယ စ ဝိဝရေတိ ဧဝမေတ္ထတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တရာ-သဒ္ဒေန ပန ယုတ္တတ္တာ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဤဒိသေသု စ ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ယာတီ’’တိ ဧဝံ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အယောဇိယမာနေ ဥပယောဂဝစနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာယေဝ ဝုတ္တောတိ။

အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နောဟောတီတိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ‘‘ဒီဃမဂ္ဂ’’န္တိ အတ္ထော။ အဒ္ဓါနဂမနသမယဿ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘အဍ္ဎယောဇနံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ပါစိ။ ၂၁၈) အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ရာဇဂဟတော ပန နာဠန္ဒာ ယောဇနမေဝ။

မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ ‘မဟတာ’တိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ၊ သင်္ချာမဟတ္တေနပိ မဟတာ။ သော ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဂုဏေဟိပိ မဟာ အဟောသိ၊ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂတတ္တာ။ သင်္ချာယပိ မဟာ၊ ပဉ္စသတသင်္ချတ္တာ။ ဘိက္ခူနံ သင်္ဃော ‘ဘိက္ခုသင်္ဃော’၊ တေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသင်္ဃာတသင်္ခါတေန သမဏဂဏေနာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။

ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီတိ ပဉ္စမတ္တာ ဧတေသန္တိ ပဉ္စမတ္တာနိ။ မတ္တာတိ ပမာဏံ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ယထာ ‘‘ဘောဇနေ မတ္တညူ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတိ၊ ပမာဏံ ဇာနာတီ’’တိ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဧဝမိဓာပိ – ‘‘တေသံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စမတ္တာ ပဉ္စပမာဏ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခူနံ သတာနိ ဘိက္ခုသတာနိ၊ တေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။

သုပ္ပိယောပိခေါ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ သုပ္ပိယောတိ တဿ နာမံ။ ပိ-ကာရော မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နသဘာဂတာယ ပုဂ္ဂလသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ ခေါ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာဝသေန ဝုတ္တော။ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ သဉ္ဇယဿ အန္တေဝါသီ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယဒါ ဘဂဝါ တံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော၊ တဒါ သုပ္ပိယောပိ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဋိပန္နော အဟောသီ’’တိ။ အတီတကာလတ္ထော ဟေတ္ထ ဟောတိ-သဒ္ဒေါ။

သဒ္ဓိံ အန္တေဝါသိနာ ဗြဟ္မဒတ္တေန မာဏဝေနာတိ – ဧတ္ထ အန္တေ ဝသတီတိ အန္တေဝါသီ။ သမီပစာရော သန္တိကာဝစရော သိဿောတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဒတ္တောတိ တဿ နာမံ။ မာဏဝေါတိ သတ္တောပိ စောရောပိ တရုဏောပိ ဝုစ္စတိ။

‘‘စောဒိတာ ဒေဝဒူတေဟိ၊ ယေ ပမဇ္ဇန္တိ မာဏဝါ၊

တေ ဒီဃရတ္တံ သောစန္တိ၊ ဟီနကာယူပဂါ နရာ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၁) –

အာဒီသု ဟိ သတ္တော မာဏဝေါတိ ဝုတ္တော။ ‘‘မာဏဝေဟိပိ သမာဂစ္ဆန္တိ ကတကမ္မေဟိပိ အကတကမ္မေဟိပီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) စောရော။ ‘‘အမ္ဗဋ္ဌော မာဏဝေါ၊ အင်္ဂကော မာဏဝေါ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၆) တရုဏော ‘မာဏဝေါ’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ အယမေဝတ္ထော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဗြဟ္မဒတ္တေန နာမ တရုဏန္တေဝါသိနာ သဒ္ဓိန္တိ။

တတြာတိ တသ္မိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေ၊ တေသု ဝါ ဒွီသု ဇနေသု။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ အနေကပရိယာယေနာတိ ပရိယာယ-သဒ္ဒေါ တာဝ ဝါရဒေသနာကာရဏေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘ကဿ နု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အဇ္ဇ ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈) ဟိ ဝါရေ ပရိယာယသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။ ‘‘မဓုပိဏ္ဍိကပရိယာယောတွေဝ နံ ဓာရေဟီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) ဒေသနာယံ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ၊ တေ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁၁) ကာရဏေ။ သွာယမိဓာပိ ကာရဏေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘အနေကဝိဓေန ကာရဏေနာ’’တိ၊ ‘‘ဗဟူဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ အဝဏ္ဏဝိရဟိတဿ အပရိမာဏဝဏ္ဏသမန္နာဂတဿာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော – ‘‘ယံ လောကေ ဇာတိဝုဍ္ဎေသု ကတ္တဗ္ဗံ အဘိဝါဒနာဒိသာမီစိကမ္မံ ‘သာမဂ္ဂိရသော’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သမဏဿ ဂေါတမဿ နတ္ထိ တသ္မာ အရသရူပေါ သမဏော ဂေါတမော၊ နိဗ္ဘောဂေါ၊ အကိရိယဝါဒေါ၊ ဥစ္ဆေဒဝါဒေါ၊ ဇေဂုစ္ဆီ၊ ဝေနယိကော၊ တပဿီ၊ အပဂဗ္ဘော။ နတ္ထိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။ တက္ကပရိယာဟတံ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဝီမံသာနုစရိတံ၊ သယံပဋိဘာနံ။ သမဏော ဂေါတမော န သဗ္ဗညူ၊ န လောကဝိဒူ၊ န အနုတ္တရော၊ န အဂ္ဂပုဂ္ဂလော’’တိ။ ဧဝံ တံ တံ အကာရဏမေဝ ကာရဏန္တိ ဝတွာ တထာ တထာ အဝဏ္ဏံ ဒေါသံ နိန္ဒံ ဘာသတိ။

ယထာ စ ဗုဒ္ဓဿ၊ ဧဝံ ဓမ္မဿာပိ တံ တံ အကာရဏမေဝ ကာရဏတော ဝတွာ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဓမ္မော ဒုရက္ခာတော၊ ဒုပ္ပဋိဝေဒိတော၊ အနိယျာနိကော၊ အနုပသမသံဝတ္တနိကော’’တိ တထာ တထာ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။

ယထာ စ ဓမ္မဿ၊ ဧဝံ သင်္ဃဿာပိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အကာရဏမေဝ ကာရဏတော ဝတွာ – ‘‘မိစ္ဆာပဋိပန္နော သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကသင်္ဃော၊ ကုဋိလပဋိပန္နော၊ ပစ္စနီကပဋိပဒံ အနနုလောမပဋိပဒံ အဓမ္မာနုလောမပဋိပဒံ ပဋိပန္နော’’တိ တထာ တထာ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။

အန္တေဝါသီ ပနဿ – ‘‘အမှာကံ အာစရိယော အပရာမသိတဗ္ဗံ ပရာမသတိ၊ အနက္ကမိတဗ္ဗံ အက္ကမတိ၊ သွာယံ အဂ္ဂိံ ဂိလန္တော ဝိယ၊ ဟတ္ထေန အသိဓာရံ ပရာမသန္တော ဝိယ၊ မုဋ္ဌိနာ သိနေရုံ ပဒါလေတုကာမော ဝိယ၊ ကကစဒန္တပန္တိယံ ကီဠမာနော ဝိယ၊ ပဘိန္နမဒံ စဏ္ဍဟတ္ထိံ ဟတ္ထေန ဂဏှန္တော ဝိယ စ ဝဏ္ဏာရဟဿေဝ ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသမာနော အနယဗျသနံ ပါပုဏိဿတိ။ အာစရိယေ ခေါ ပန ဂူထံ ဝါ အဂ္ဂိံ ဝါ ကဏ္ဋကံ ဝါ ကဏှသပ္ပံ ဝါ အက္ကမန္တေ၊ သူလံ ဝါ အဘိရူဟန္တေ၊ ဟလာဟလံ ဝါ ဝိသံ ခါဒန္တေ၊ ခါရောဒကံ ဝါ ပက္ခလန္တေ၊ နရကပပါတံ ဝါ ပပတန္တေ၊ န အန္တေဝါသိနာ တံ သဗ္ဗမနုကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ကမ္မဿကာ ဟိ သတ္တာ အတ္တနော ကမ္မာနုရူပမေဝ ဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ။ နေဝ ပိတာ ပုတ္တဿ ကမ္မေန ဂစ္ဆတိ၊ န ပုတ္တော ပိတု ကမ္မေန၊ န မာတာ ပုတ္တဿ၊ န ပုတ္တော မာတုယာ၊ န ဘာတာ ဘဂိနိယာ၊ န ဘဂိနီ ဘာတု၊ န အာစရိယော အန္တေဝါသိနော၊ န အန္တေဝါသီ အာစရိယဿ ကမ္မေန ဂစ္ဆတိ။ မယှဉ္စ အာစရိယော တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ မဟာသာဝဇ္ဇော ခေါ ပနာရိယူပဝါဒေါတိ။ ဧဝံ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ အာစရိယဝါဒံ မဒ္ဒမာနော သမ္မာကာရဏမေဝ ကာရဏတော အပဒိသန္တော အနေကပရိယာယေန တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတုမာရဒ္ဓါ၊ ယထာ တံ ပဏ္ဍိတဇာတိကော ကုလပုတ္တော’’။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သုပ္ပိယဿ ပန ပရိဗ္ဗာဇကဿ အန္တေဝါသီ ဗြဟ္မဒတ္တော မာဏဝေါ အနေကပရိယာယေန ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ သင်္ဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏန္တိ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒေါ သဏ္ဌာန-ဇာတိ-ရူပါယတန-ကာရဏ-ပမာဏ-ဂုဏ-ပသံသာဒီသု ဒိဿတိ ။ တတ္ထ ‘‘မဟန္တံ သပ္ပရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၄၂) သဏ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော၊ ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၄၀၂) ဇာတိ။ ‘‘ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ရူပါယတနံ။

‘‘န ဟရာမိ န ဘဉ္ဇာမိ၊ အာရာ သိင်္ဃာမိ ဝါရိဇံ၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓတ္ထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) –

အာဒီသု ကာရဏံ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏံ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန၊ တေ ဂဟပတိ၊ ဣမေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ဂုဏော။ ‘‘ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ပသံသာ။ ဣဓ ဂုဏောပိ ပသံသာပိ။ အယံ ကိရ တံ တံ ဘူတမေဝ ကာရဏံ အပဒိသန္တော အနေကပရိယာယေန ရတနတ္တယဿ ဂုဏူပသဉှိတံ ပသံသံ အဘာသိ။ တတ္ထ – ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၁) နယေန၊ ‘‘ယေ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… အသမော အသမသမော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၄) စ နယေန ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၉) စ ‘‘အာလယသမုဂ္ဃာတော ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒေါ’’တိ (ဣတိ။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) စ၊ ‘‘ယေ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယေ အဋ္ဌင်္ဂိကေ မဂ္ဂေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ’’တိ စ ဧဝမာဒီဟိ နယေဟိ ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၉) စ၊ ‘‘ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဃေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄) စ ဧဝမာဒီဟိ ပန နယေဟိ သင်္ဃဿ ဝဏ္ဏော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဟောန္တေန ပန ဓမ္မကထိကေန ပဉ္စနိကာယေ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ဩဂါဟိတွာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝဏ္ဏော ပကာသေတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ ပကာသေန္တော အတိတ္ထေန ပက္ခန္ဒော ဓမ္မကထိကောတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဓမ္မကထိကဿ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗြဟ္မဒတ္တော ပန မာဏဝေါ အနုဿဝါဒိမတ္တသမ္ဗန္ဓိတေန အတ္တနော ထာမေန ရတနတ္တယဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။

ဣတိဟ တေ ဥဘော အာစရိယန္တေဝါသီတိ ဧဝံ တေ ဒွေ အာစရိယန္တေဝါသိကာ။ အညမညဿာတိ အညော အညဿ။ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါတိ ဤသကမ္ပိ အပရိဟရိတွာ ဥဇုမေဝ ဝိဝိဓပစ္စနီကဝါဒါ၊ အနေကဝါရံ ဝိရုဒ္ဓဝါဒါ ဧဝ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အာစရိယေန ဟိ ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏေ ဘာသိတေ အန္တေဝါသီ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ပုန ဣတရော အဝဏ္ဏံ၊ ဣတရော ဝဏ္ဏန္တိ ဧဝံ အာစရိယော သာရဖလကေ ဝိသရုက္ခအာဏိံ အာကောဋယမာနော ဝိယ ပုနပ္ပုနံ ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ အန္တေဝါသီ ပန သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမယာယ အာဏိယာ တံ အာဏိံ ပဋိဗာဟယမာနော ဝိယ ပုနပ္ပုနံ ရတနတ္တယဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’’တိ။

ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓာ ဟောန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဘဂဝန္တဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဒဿနံ အဝိဇဟန္တာ ဣရိယာပထာနုဗန္ဓနေန အနုဗန္ဓာ ဟောန္တိ၊ သီသာနုလောကိနော ဟုတွာ အနုဂတာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တံ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နော? ကသ္မာ စ သုပ္ပိယော အနုဗန္ဓော? ကသ္မာ စ သော ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတီတိ? ဘဂဝါ တာဝ တသ္မိံ ကာလေ ရာဇဂဟပရိဝတ္တကေသု အဋ္ဌာရသသု မဟာဝိဟာရေသု အညတရသ္မိံ ဝသိတွာ ပါတောဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။ သော တံ ဒိဝသံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သုလဘပိဏ္ဍပါတံ ကတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ – ‘‘နာဠန္ဒံ ဂမိဿာမီ’’တိ၊ ရာဇဂဟတော နိက္ခမိတွာ တံ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နော။ သုပ္ပိယောပိ ခေါ တသ္မိံ ကာလေ ရာဇဂဟပရိဝတ္တကေ အညတရသ္မိံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ဝသိတွာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိဝုတော ရာဇဂဟေ ဘိက္ခာယ စရတိ။ သောပိ တံ ဒိဝသံ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သုလဘဘိက္ခံ ကတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ပရိဗ္ဗာဇကေ ပရိဗ္ဗာဇကပရိက္ခာရံ ဂါဟာပေတွာ – နာဠန္ဒံ ဂမိဿာမိစ္စေဝ ဘဂဝတော တံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နဘာဝံ အဇာနန္တောဝ အနုဗန္ဓော။ သစေ ပန ဇာနေယျ နာနုဗန္ဓေယျ။ သော အဇာနိတွာဝ ဂစ္ဆန္တော ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကယမာနော ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓသိရိယာ သောဘမာနံ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တမိဝ ဇင်္ဂမကနကဂိရိသိခရံ။

တသ္မိံ ကိရ သမယေ ဒသဗလဿ သရီရတော နိက္ခမိတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော သမန္တာ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာဓာဝန္တိ ဝိဓာဝန္တိ ရတနာဝေဠရတနဒါမရတနစုဏ္ဏဝိပ္ပကိဏ္ဏံ ဝိယ၊ ပသာရိတရတနစိတ္တကဉ္စနပဋမိဝ၊ ရတ္တသုဝဏ္ဏရသနိသိဉ္စမာနမိဝ၊ ဥက္ကာသတနိပါတသမာကုလမိဝ၊ နိရန္တရဝိပ္ပကိဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖမိဝ ဝါယုဝေဂက္ခိတ္တစီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏမိဝ၊ ဣန္ဒဓနုဝိဇ္ဇုလတာတာရာဂဏပ္ပဘာဝိသရဝိပ္ဖုရိတဝိစ္ဆရိတမိဝ စ တံ ဝနန္တရံ ဟောတိ။

အသီတိ အနုဗျဉ္ဇနာနုရဉ္ဇိတဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရံ ဝိကသိတကမလုပ္ပလမိဝ၊ သရံ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လမိဝ ပါရိစ္ဆတ္တကံ၊ တာရာမရီစိဝိကသိတမိဝ၊ ဂဂနတလံ သိရိယာ အဝဟသန္တမိဝ၊ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိနီ စဿ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏမာလာ ဂန္ထေတွာ ဌပိတဒွတ္တိံသစန္ဒမာလာယ ဒွတ္တိံသသူရိယမာလာယ ပဋိပါဋိယာ ဌပိတဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တိဒွတ္တိံသသက္ကဒေဝရာဇဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနံ သိရိံ သိရိယာ အဘိဘဝန္တိမိဝ။ တဉ္စ ပန ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေဝ အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ ပဝိဝိတ္တာ အသံသဋ္ဌာ စောဒကာ ပါပဂရဟိနော ဝတ္တာရော ဝစနက္ခမာ သီလသမ္ပန္နာ သမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိညာဏဒဿနသမ္ပန္နာ။ တေသံ မဇ္ဈေ ဘဂဝါ ရတ္တကမ္ဗလပါကာရပရိက္ခိတ္တော ဝိယ ကဉ္စနထမ္ဘော၊ ရတ္တပဒုမသဏ္ဍမဇ္ဈဂတာ ဝိယ သုဝဏ္ဏနာဝါ၊ ပဝါဠဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တော ဝိယ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော၊ တာရာဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ပုဏ္ဏစန္ဒော မိဂပက္ခီနမ္ပိ စက္ခူနိ ပီဏယတိ၊ ပဂေဝ ဒေဝမနုဿာနံ။ တသ္မိဉ္စ ပန ဒိဝသေ ယေဘုယျေန အသီတိမဟာထေရာ မေဃဝဏ္ဏံ ပံသုကူလံ ဧကံသံ ကရိတွာ ကတ္တရဒဏ္ဍံ အာဒါယ သုဝမ္မဝမ္မိတာ ဝိယ ဂန္ဓဟတ္ထိနော ဝိဂတဒေါသာ ဝန္တဒေါသာ ဘိန္နကိလေသာ ဝိဇဋိတဇဋာ ဆိန္နဗန္ဓနာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရယိံသု။ သော သယံ ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂေဟိ၊ သယံ ဝီတဒေါသော ဝီတဒေါသေဟိ၊ သယံ ဝီတမောဟော ဝီတမောဟေဟိ၊ သယံ ဝီတတဏှော ဝီတတဏှေဟိ၊ သယံ နိက္ကိလေသော နိက္ကိလေသေဟိ၊ သယံ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဝါရိတော၊ ပတ္တပရိဝါရိတံ ဝိယ ကေသရံ၊ ကေသရပရိဝါရိတာ ဝိယ ကဏ္ဏိကာ၊ အဋ္ဌနာဂသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ၊ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဓတရဋ္ဌော ဟံသရာဇာ၊ သေနင်္ဂပရိဝါရိတော ဝိယ စက္ကဝတ္တိရာဇာ၊ ဒေဝဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ သက္ကော ဒေဝရာဇာ၊ ဗြဟ္မဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ဟာရိတော မဟာဗြဟ္မာ၊ အပရိမိတကာလသဉ္စိတပုညဗလနိဗ္ဗတ္တာယ အစိန္တေယျာယ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ စန္ဒော ဝိယ ဂဂနတလံ တံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။

အထေဝံ ဘဂဝန္တံ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဂစ္ဆန္တံ ဘိက္ခူ စ ဩက္ခိတ္တစက္ခူ သန္တိန္ဒြိယေ သန္တမာနသေ ဥပရိနဘေ ဌိတံ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဝိယ ဘဂဝန္တံယေဝ နမဿမာနေ ဒိသွာဝ ပရိဗ္ဗာဇကော အတ္တနော ပရိသံ အဝလောကေသိ။ သာ ဟောတိ ကာဇဒဏ္ဍကေ ဩလမ္ဗေတွာ ဂဟိတောလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂပိဋ္ဌကတိဒဏ္ဍမောရပိဉ္ဆမတ္တိကာပတ္တပသိဗ္ဗကကုဏ္ဍိကာဒိအနေကပရိက္ခာရဘာရဘရိတာ ။ ‘‘အသုကဿ ဟတ္ထာ သောဘဏာ၊ အသုကဿ ပါဒါ’’တိ ဧဝမာဒိနိရတ္ထကဝစနာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ အဒဿနီယာ အပါသာဒိကာ။ တဿ တံ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥဒပါဒိ။

ဣဒါနိ တေန ဘဂဝတော ဝဏ္ဏော ဝတ္တဗ္ဗော ဘဝေယျ။ ယသ္မာ ပနေသ လာဘသက္ကာရဟာနိယာ စေဝ ပက္ခဟာနိယာ စ နိစ္စမ္ပိ ဘဂဝန္တံ ဥသူယတိ။ အညတိတ္ထိယာနဉှိ ယာဝ ဗုဒ္ဓါ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝဒေဝ လာဘသက္ကာရာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပန ပဋ္ဌာယ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ ဟောန္တိ ၊ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ နိဿိရီကတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဥပတိဿကောလိတာနဉ္စ သဉ္ဇယဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတကာလေယေဝ ပရိဗ္ဗာဇကာ မဟာပရိသာ အဟေသုံ၊ တေသု ပန ပက္ကန္တေသု သာပိ တေသံ ပရိသာ ဘိန္နာ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ယသ္မာ နိစ္စမ္ပိ ဘဂဝန္တံ ဥသူယတိ၊ တသ္မာ တံ ဥသူယဝိသုဂ္ဂါရံ ဥဂ္ဂိရန္တော ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏမေဝ ဘာသတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ရာဇာဂါရကေ ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂစ္ဆိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာတိ ဘဂဝါ တာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဂစ္ဆမာနော အနုပုဗ္ဗေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာဒွါရံ ပါပုဏိတွာ သူရိယံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အကာလော ဒါနိ ဂန္တုံ၊ အတ္ထသမီပံ ဂတော သူရိယော’’တိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ရာဇာဂါရကေ ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂစ္ဆိ။

တတ္ထ အမ္ဗလဋ္ဌိကာတိ ရညော ဥယျာနံ။ တဿ ကိရ ဒွါရသမီပေ တရုဏအမ္ဗရုက္ခော အတ္ထိ၊ တံ ‘‘အမ္ဗလဋ္ဌိကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဿ အဝိဒူရေ ဘဝတ္တာ ဥယျာနမ္ပိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာ တွေဝ သင်္ချံ ဂတံ။ တံ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ သုယောဇိတဒွါရံ မဉ္ဇုသာ ဝိယ သုဂုတ္တံ။ တတ္ထ ရညော ကီဠနတ္ထံ ပဋိဘာနစိတ္တဝိစိတ္တံ အဂါရံ အကံသု။ တံ ‘‘ရာဇာဂါရက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

သုပ္ပိယောပိ ခေါတိ သုပ္ပိယောပိ တသ္မိံ ဌာနေ သူရိယံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အကာလော ဒါနိ ဂန္တုံ၊ ဗဟူ ခုဒ္ဒကမဟလ္လကာ ပရိဗ္ဗာဇကာ၊ ဗဟုပရိဿယော စ အယံ မဂ္ဂေါ စောရေဟိပိ ဝါဠယက္ခေဟိပိ ဝါဠမိဂေဟိပိ။ အယံ ခေါ ပန သမဏော ဂေါတမော ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော၊ သမဏဿ စ ဂေါတမဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေဝတာ အာရက္ခံ ဂဏှန္တိ၊ ဟန္ဒာဟမ္ပိ ဣဓ ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂန္တွာ သွေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ တဒေဝုယျာနံ ပါဝိသိ။ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃော ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေသိ။ ပရိဗ္ဗာဇကောပိ ဥယျာနဿ ဧကပဿေ ပရိဗ္ဗာဇကပရိက္ခာရေ ဩတာရေတွာ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိ သဒ္ဓိံ အတ္တနော ပရိသာယ။ ပါဠိယမာရူဠှဝသေနေဝ ပန – ‘‘သဒ္ဓိံ အတ္တနော အန္တေဝါသိနာ ဗြဟ္မဒတ္တေန မာဏဝေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဝါသံ ဥပဂတော ပန သော ပရိဗ္ဗာဇကော ရတ္တိဘာဂေ ဒသဗလံ ဩလောကေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သမန္တာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာရကာ ဝိယ ပဒီပါ ဇလန္တိ၊ မဇ္ဈေ ဘဂဝါ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော စ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ။ တတ္ထ ဧကဘိက္ခုဿပိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ဝါ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ နတ္ထိ။ သာ ဟိ ပရိသာ အတ္တနော စ သိက္ခိတသိက္ခတာယ သတ္ထရိ စ ဂါရဝေနာတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ နိဝါတေ ပဒီပသိခါ ဝိယ နိစ္စလာ သန္နိသိန္နာဝ အဟောသိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော တံ ဝိဘူတိံ ဒိသွာ အတ္တနော ပရိသံ ဩလောကေသိ။ တတ္ထ ကေစိ ဟတ္ထံ ခိပန္တိ၊ ကေစိ ပါဒံ၊ ကေစိ ဝိပ္ပလပန္တိ၊ ကေစိ နိလ္လာလိတဇိဝှာ ပဂ္ဃရိတခေဠာ၊ ဒန္တေ ခါဒန္တာ ကာကစ္ဆမာနာ ဃရုဃရုပဿာသိနော သယန္တိ။ သော ရတနတ္တယဿ ဂုဏဝဏ္ဏေ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ဣဿာဝသေန ပုန အဝဏ္ဏမေဝ အာရဘိ။ ဗြဟ္မဒတ္တော ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝဏ္ဏံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတြာပိ သုဒံ သုပ္ပိယော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတြာပီတိ တသ္မိမ္ပိ၊ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ဥယျာနေတိ အတ္ထော။

၃။ သမ္ဗဟုလာနန္တိ ဗဟုကာနံ။ တတ္ထ ဝိနယပရိယာယေန တယော ဇနာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တတော ပရံ သင်္ဃော။ သုတ္တန္တပရိယာယေန ပန တယော တယောဝ တတော ပဋ္ဌာယ သမ္ဗဟုလာ။ ဣဓ သုတ္တန္တပရိယာယေန ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဏ္ဍလမာဠေတိ ကတ္ထစိ ဒွေ ကဏ္ဏိကာ ဂဟေတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာ ကူဋာဂါရသာလာပိ ‘‘မဏ္ဍလမာဠော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ကတ္ထစိ ဧကံ ကဏ္ဏိကံ ဂဟေတွာ ထမ္ဘပန္တိံ ပရိက္ခိပိတွာ ကတာ ဥပဋ္ဌာနသာလာပိ ‘‘မဏ္ဍလမာဠော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန နိသီဒနသာလာ ‘‘မဏ္ဍလမာဠော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သန္နိသိန္နာနန္တိ နိသဇ္ဇနဝသေန။ သန္နိပတိတာနန္တိ သမောဓာနဝသေန။ အယံ သင်္ခိယဓမ္မောတိ သင်္ခိယာ ဝုစ္စတိ ကထာ ၊ ကထာဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ဥဒပါဒီတိ ဥပ္ပန္နော။ ကတမော ပန သောတိ? အစ္ဆရိယံ အာဝုသောတိ ဧဝမာဒိ။ တတ္ထ အန္ဓဿ ပဗ္ဗတာရောဟဏံ ဝိယ နိစ္စံ န ဟောတီတိ အစ္ဆရိယံ။ အယံ တာဝ သဒ္ဒနယော။ အယံ ပန အဋ္ဌကထာနယော – အစ္ဆရာယောဂ္ဂန္တိ အစ္ဆရိယံ။ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။ ဥဘယံ ပေတံ ဝိမှယဿေဝါဓိဝစနံ။ ယာဝဉ္စိဒန္တိ ယာဝ စ ဣဒံ တေန သုပ္ပဋိဝိဒိတတာယ အပ္ပမေယျတ္တံ ဒဿေတိ။

တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ…ပေ… သုပ္ပဋိဝိဒိတာတိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော။ ယော သော ဘဂဝါ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေန ဘဂဝတာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာသယာနုသယံ ဇာနတာ၊ ဟတ္ထတလေ ဌပိတံ အာမလကံ ဝိယ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မံ ပဿတာ။

အပိ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟိ ဇာနတာ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပဿတာ။ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဆဟိ ဝါ ပန အဘိညာဟိ ဇာနတာ၊ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတေန သမန္တစက္ခုနာ ပဿတာ။ သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသမတ္ထာယ ဝါ ပညာယ ဇာနတာ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ စက္ခုဝိသယာတီတာနိ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတာနိပိ ရူပါနိ အတိဝိသုဒ္ဓေန မံသစက္ခုနာ ပဿတာ။ အတ္တဟိတသာဓိကာယ ဝါ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာယ ပဋိဝေဓပညာယ ဇာနတာ၊ ပရဟိတသာဓိကာယ ကရုဏာပဒဋ္ဌာနာယ ဒေသနာပညာယ ပဿတာ။

အရီနံ ဟတတ္တာ ပစ္စယာဒီနဉ္စ အရဟတ္တာ အရဟတာ။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အန္တရာယိကဓမ္မေ ဝါ ဇာနတာ၊ နိယျာနိကဓမ္မေ ပဿတာ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ အရဟတာ။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ။ ဧဝံ စတူဝေသာရဇ္ဇဝသေန စတူဟာကာရေဟိ ထောမိတေန သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာ နာနဇ္ဈာသယတာ သုပ္ပဋိဝိဒိတာ ယာဝ စ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒိတာ။

ဣဒါနိဿ သုပ္ပဋိဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ အယဉှီတိအာဒိမာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ယာ စ အယံ ဘဂဝတာ ‘‘ဓာတုသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ၊ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ ဟီနာဓိမုတ္တိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ၊ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကာ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ။ အတီတမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါနံ ဓာတုသောဝ သတ္တာ သံသန္ဒိံသု သမိံသု၊ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ ဟီနာဓိမုတ္တိကေဟိ…ပေ… ကလျာဏာဓိမုတ္တိကာ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိံသု သမိံသု၊ အနာဂတမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓါနံ…ပေ… သံသန္ဒိဿန္တိ သမေဿန္တိ၊ ဧတရဟိပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနံ ဓာတုသောဝ သတ္တာ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ၊ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ ဟီနာဓိမုတ္တိကေဟိ…ပေ… ကလျာဏာဓိမုတ္တိကာ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တီ’’တိ ဧဝံ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာ၊ နာနဇ္ဈာသယတာ၊ နာနာဒိဋ္ဌိကတာ၊ နာနာခန္တိတာ၊ နာနာရုစိတာ၊ နာဠိယာ မိနန္တေန ဝိယ တုလာယ တုလယန္တေန ဝိယ စ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝိဒိတာ၊ သာ ယာဝ သုပ္ပဋိဝိဒိတာ။ ဒွေပိ နာမ သတ္တာ ဧကဇ္ဈာသယာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ။ ဧကသ္မိံ ဂန္တုကာမေ ဧကော ဌာတုကာမော ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ ပိဝိတုကာမေ ဧကော ဘုဉ္ဇိတုကာမော။ ဣမေသု စာပိ ဒွီသု အာစရိယန္တေဝါသီသု အယဉှိ ‘‘သုပ္ပိယော ပရိဗ္ဗာဇကော…ပေ… ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓာ ဟောန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာ’’တိ။ တတ္ထ ဣတိဟမေတိ ဣတိဟ ဣမေ၊ ဧဝံ ဣမေတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၄။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဣမံ သင်္ခိယဓမ္မံ ဝိဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဝိဒိတွာတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတွာ။ ဘဂဝါ ဟိ ကတ္ထစိ မံသစက္ခုနာ ဒိသွာ ဇာနာတိ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁) ဝိယ။ ကတ္ထစိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိသွာ ဇာနာတိ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တာ ဒေဝတာယော သဟဿဿေဝ ပါဋလိဂါမေ ဝတ္ထူနိ ပရိဂဏှန္တိယော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၂) ဝိယ။ ကတ္ထစိ ပကတိသောတေန သုတွာ ဇာနာတိ – ‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သုဘဒ္ဒေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ဣမံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၃) ဝိယ။ ကတ္ထစိ ဒိဗ္ဗသောတေန သုတွာ ဇာနာတိ – ‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ သန္ဓာနဿ ဂဟပတိဿ နိဂြောဓေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ဣမံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၅၄) ဝိယ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗညုတညာဏေန သုတွာ အညာသိ။ ကိံ ကရောန္တော အညာသိ? ပစ္ဆိမယာမကိစ္စံ၊ ကိစ္စဉ္စ နာမေတံ သာတ္ထကံ၊ နိရတ္ထကန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ နိရတ္ထကကိစ္စံ ဘဂဝတာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေယေဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတံ ကတံ။ သာတ္ထကံယေဝ ပန ဘဂဝတော ကိစ္စံ ဟောတိ။ တံ ပဉ္စဝိဓံ – ပုရေဘတ္တကိစ္စံ၊ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စံ၊ ပုရိမယာမကိစ္စံ၊ မဇ္ဈိမယာမကိစ္စံ၊ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စန္တိ။

တတြိဒံ ပုရေဘတ္တကိစ္စံ –

ဘဂဝါ ဟိ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဥပဋ္ဌာကာနုဂ္ဂဟတ္ထံ သရီရဖာသုကတ္ထဉ္စ မုခဓောဝနာဒိသရီရပရိကမ္မံ ကတွာ ယာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ တာဝ ဝိဝိတ္တာသနေ ဝီတိနာမေတွာ၊ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တမာဒါယ ကဒါစိ ဧကကော၊ ကဒါစိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော၊ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ ကဒါစိ ပကတိယာ၊ ကဒါစိ အနေကေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ ဝတ္တမာနေဟိ။ သေယျထိဒံ၊ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတော လောကနာထဿ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ မုဒုဂတဝါတာ ပထဝိံ သောဓေန္တိ၊ ဝလာဟကာ ဥဒကဖုသိတာနိ မုဉ္စန္တာ မဂ္ဂေ ရေဏုံ ဝူပသမေတွာ ဥပရိ ဝိတာနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ အပရေ ဝါတာ ပုပ္ဖာနိ ဥပသံဟရိတွာ မဂ္ဂေ ဩကိရန္တိ၊ ဥန္နတာ ဘူမိပ္ပဒေသာ ဩနမန္တိ၊ ဩနတာ ဥန္နမန္တိ၊ ပါဒနိက္ခေပသမယေ သမာဝ ဘူမိ ဟောတိ၊ သုခသမ္ဖဿာနိ ပဒုမပုပ္ဖာနိ ဝါ ပါဒေ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ။ ဣန္ဒခီလဿ အန္တော ဌပိတမတ္တေ ဒက္ခိဏပါဒေ သရီရတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏရသပိဉ္ဇရာနိ ဝိယ စိတြပဋပရိက္ခိတ္တာနိ ဝိယ စ ပါသာဒကူဋာဂါရာဒီနိ အလင်္ကရောန္တိယော ဣတော စိတော စ ဓာဝန္တိ၊ ဟတ္ထိအဿဝိဟင်္ဂါဒယော သကသကဋ္ဌာနေသု ဌိတာယေဝ မဓုရေနာကာရေန သဒ္ဒံ ကရောန္တိ၊ တထာ ဘေရိဝီဏာဒီနိ တူရိယာနိ မနုဿာနဉ္စ ကာယူပဂါနိ အာဘရဏာနိ။ တေန သညာဏေန မနုဿာ ဇာနန္တိ – ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ဣဓ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ။ တေ သုနိဝတ္ထာ သုပါရုတာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ အာဒါယ ဃရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ သက္ကစ္စံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဒသ ဘိက္ခူ၊ အမှာကံ ဝီသတိ၊ ပညာသံ…ပေ… သတံ ဒေထာ’’တိ ယာစိတွာ ဘဂဝတောပိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ သက္ကစ္စံ ပိဏ္ဍပါတေန ပဋိမာနေန္တိ။ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော တေသံ သတ္တာနံ စိတ္တသန္တာနာနိ ဩလောကေတွာ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ယထာ ကေစိ သရဏဂမနေသု ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ ကေစိ ပဉ္စသု သီလေသု၊ ကေစိ သောတာပတ္တိသကဒါဂါမိအနာဂါမိဖလာနံ အညတရသ္မိံ၊ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတွာ အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေတိ။ ဧဝံ မဟာဇနံ အနုဂ္ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဂန္တွာ မဏ္ဍလမာဠေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒတိ၊ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနံ အာဂမယမာနော။ တတော ဘိက္ခူနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဥပဋ္ဌာကော ဘဂဝတော နိဝေဒေတိ။ အထ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသတိ။ ဣဒံ တာဝ ပုရေဘတ္တကိစ္စံ။

အထ ဘဂဝါ ဧဝံ ကတပုရေဘတ္တကိစ္စော ဂန္ဓကုဋိယာ ဥပဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပါဒပီဌေ ဌတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩဝဒတိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ၊ ဒုလ္လဘော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ လောကသ္မိံ၊ ဒုလ္လဘော မနုဿတ္တပဋိလာဘော၊ ဒုလ္လဘာ သမ္ပတ္တိ၊ ဒုလ္လဘာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဒုလ္လဘံ သဒ္ဓမ္မဿဝန’’န္တိ။ တတ္ထ ကေစိ ဘဂဝန္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝါပိ တေသံ စရိယာနုရူပံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေတိ။ တတော သဗ္ဗေပိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေစိ အရညံ၊ ကေစိ ရုက္ခမူလံ၊ ကေစိ ပဗ္ဗတာဒီနံ အညတရံ၊ ကေစိ စာတုမဟာရာဇိကဘဝနံ…ပေ… ကေစိ ဝသဝတ္တိဘဝနန္တိ။ တတော ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော မုဟုတ္တံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ အထ သမဿာသိတကာယော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဘာဂေ လောကံ ဝေါလောကေတိ။ တတိယဘာဂေ ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ တတ္ထ မဟာဇနော ပုရေဘတ္တံ ဒါနံ ဒတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ သုနိဝတ္ထော သုပါရုတော ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ အာဒါယ ဝိဟာရေ သန္နိပတတိ။ တတော ဘဂဝါ သမ္ပတ္တပရိသာယ အနုရူပေန ပါဋိဟာရိယေန ဂန္တွာ ဓမ္မသဘာယံ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသဇ္ဇ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ကာလယုတ္တံ သမယယုတ္တံ၊ အထ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပရိသံ ဥယျောဇေတိ၊ မနုဿာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကမန္တိ။ ဣဒံ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စံ။

သော ဧဝံ နိဋ္ဌိတပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စော သစေ ဂတ္တာနိ ဩသိဉ္စိတုကာမော ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါသနာ ဝုဋ္ဌာယ နှာနကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ ဥပဋ္ဌာကေန ပဋိယာဒိတဥဒကေန ဂတ္တာနိ ဥတုံ ဂဏှာပေတိ။ ဥပဋ္ဌာကောပိ ဗုဒ္ဓါသနံ အာနေတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပညပေတိ။ ဘဂဝါ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဧကံသံ ကရိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ နိသီဒတိ ဧကကောဝ မုဟုတ္တံ ပဋိသလ္လီနော၊ အထ ဘိက္ခူ တတော တတော အာဂမ္မ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ဧကစ္စေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧကစ္စေ ဓမ္မဿဝနံ ယာစန္တိ။ ဘဂဝါ တေသံ အဓိပ္ပာယံ သမ္ပာဒေန္တော ပုရိမယာမံ ဝီတိနာမေတိ။ ဣဒံ ပုရိမယာမကိစ္စံ။

ပုရိမယာမကိစ္စပရိယောသာနေ ပန ဘိက္ခူသု ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တေသု သကလဒသသဟဿိလောကဓာတုဒေဝတာယော ဩကာသံ လဘမာနာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ ယထာဘိသင်္ခတံ အန္တမသော စတုရက္ခရမ္ပိ။ ဘဂဝါ တာသံ ဒေဝတာနံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော မဇ္ဈိမယာမံ ဝီတိနာမေတိ။ ဣဒံ မဇ္ဈိမယာမကိစ္စံ။

ပစ္ဆိမယာမံ ပန တယော ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပုရေဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိသဇ္ဇာယ ပီဠိတဿ သရီရဿ ကိလာသုဘာဝမောစနတ္ထံ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ စင်္ကမေန ဝီတိနာမေတိ။ ဒုတိယကောဋ္ဌာသေ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ။ တတိယကောဋ္ဌာသေ ပစ္စုဋ္ဌာယ နိသီဒိတွာ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဒါနသီလာဒိဝသေန ကတာဓိကာရပုဂ္ဂလဒဿနတ္ထံ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတိ။ ဣဒံ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စံ။

တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဘဂဝါ ပုရေဘတ္တကိစ္စံ ရာဇဂဟေ ပရိယောသာပေတွာ ပစ္ဆာဘတ္တေ မဂ္ဂံ အာဂတော၊ ပုရိမယာမေ ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒေဝတာနံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ၊ ပစ္ဆိမယာမေ စင်္ကမံ အာရုယှ စင်္ကမမာနော ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဣမံ သဗ္ဗညုတညာဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ ကထံ သဗ္ဗညုတညာဏေနေဝ သုတွာ အညာသီတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပစ္ဆိမယာမကိစ္စံ ကရောန္တော အညာသီ’’တိ။

ဉတွာ စ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မယှံ သဗ္ဗညုတညာဏံ အာရဗ္ဘ ဂုဏံ ကထေန္တိ၊ ဧတေသဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏကိစ္စံ န ပါကဋံ၊ မယှမေဝ ပါကဋံ။ မယိ ပန ဂတေ ဧတေ အတ္တနော ကထံ နိရန္တရံ အာရောစေဿန္တိ၊ တတော နေသံ အဟံ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ တိဝိဓံ သီလံ ဝိဘဇန္တော၊ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဌာနေသု အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သီဟနာဒံ နဒန္တော၊ ပစ္စယာကာရံ သမောဓာနေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ပါကဋေ ကတွာ၊ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏကူဋေန နဘံ ပဟရန္တော ဝိယ စ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တံ အရဟတ္တနိကူဋေန နိဋ္ဌာပေန္တော ဒေသေဿာမိ၊ သာ မေ ဒေသနာ ပရိနိဗ္ဗုတဿာပိ ပဉ္စဝဿသဟဿာနိ သတ္တာနံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ သမ္ပာပိကာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ ယေန မဏ္ဍလမာဠော တေနုပသင်္ကမီတိ ။ ယေနာတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန၊ သော ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ကရဏဝစနံ၊ ယသ္မိံ ပဒေသေ သော မဏ္ဍလမာဠော၊ တတ္ထ ဂတောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီတိ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု ဝိဟရတိ သဗ္ဗတ္ထ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝါ ကိရ အတ္တနော သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟရန္တေ မနသိ ကရောတိ – ‘‘အသုကော မယှံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတော၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နော ဝါ’’တိ။ အထ နံ ပဿတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အကုသလဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယမာနံ၊ တတော ‘‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရန္တံ ဣမံ ကုလပုတ္တံ အကုသလဝိတက္ကာ အဘိဘဝိတွာ အနမတဂ္ဂေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ သံသာရေဿန္တီ’’တိ တဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ တတ္ထေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တံ ကုလပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာကာသံ ဥပ္ပတိတွာ ပုန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေဝံ ဩဝဒိယမာနာ တေ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ မနံ ဇာနိတွာ အာဂန္တွာ အမှာကံ သမီပေ ဌိတံယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတိ’’။ တသ္မိံ ခဏေ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဓ နိသီဒထ၊ ဣဓ နိသီဒထာ’’တိ အာသနပရိယေသနံ နာမ ဘာရောတိ။ တေ အာသနံ ပညပေတွာဝ ဝိဟရန္တိ။ ယဿ ပီဌံ အတ္ထိ၊ သော တံ ပညပေတိ။ ယဿ နတ္ထိ၊ သော မဉ္စံ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ပါသာဏံ ဝါ ဝါလုကပုဉ္ဇံ ဝါ ပညပေတိ။ တံ အလဘမာနာ ပုရာဏပဏ္ဏာနိပိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ တတ္ထ ပံသုကူလံ ပတ္ထရိတွာ ဌပေန္တိ။ ဣဓ ပန ရညော နိသီဒနာသနမေဝ အတ္ထိ၊ တံ ပပ္ဖောဋေတွာ ပညပေတွာ ပရိဝါရေတွာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အဓိမုတ္တိကဉာဏမာရဗ္ဘ ဂုဏံ ထောမယမာနာ နိသီဒိံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီ’’တိ။

ဧဝံ နိသိန္နော ပန ဇာနန္တောယေဝ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ။ တေ စဿ သဗ္ဗံ ကထယိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာယ နုတ္ထာတိ ကတမာယ နု ကထာယ သန္နိသိန္နာ ဘဝထာတိ အတ္ထော။ ကာယ နေတ္ထာတိပိ ပါဠိ၊ တဿာ ကတမာယ နု ဧတ္ထာတိ အတ္ထော ကာယ နောတ္ထာတိပိ ပါဠိ။ တဿာပိ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော။

အန္တရာကထာတိ ၊ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အန္တရာ အညာ ဧကာ ကထာ။ ဝိပ္ပကတာတိ၊ မမ အာဂမနပစ္စယာ အပရိနိဋ္ဌိတာ သိခံ အပ္ပတ္တာ။ တေန ကိံ ဒဿေတိ? ‘‘နာဟံ တုမှာကံ ကထာဘင်္ဂတ္ထံ အာဂတော၊ အဟံ ပန သဗ္ဗညုတာယ တုမှာကံ ကထံ နိဋ္ဌာပေတွာ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ကတွာ ဒဿာမီတိ အာဂတော’’တိ နိသဇ္ဇေဝ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေတိ။ အယံ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ ၊ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တောတိ ဧတ္ထာပိ အယမဓိပ္ပာယော။ အယံ ဘန္တေ အမှာကံ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတညာဏံ အာရဗ္ဘ ဂုဏကထာ ဝိပ္ပကတာ၊ န ရာဇကထာဒိကာ တိရစ္ဆာနကထာ၊ အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တော၊ တံ နော ဣဒါနိ နိဋ္ဌာပေတွာ ဒေသေထာတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ကမလကုဝလယုဇ္ဇလဝိမလသာဓုရသသလိလာယ ပေါက္ခရဏိယာ သုခါဝတရဏတ္ထံ နိမ္မလသိလာတလရစနဝိလာသသောဘိတရတနသောပါနံ၊ ဝိပ္ပကိဏ္ဏမုတ္တာတလသဒိသဝါလုကာကိဏ္ဏပဏ္ဍရဘူမိဘာဂံ တိတ္ထံ ဝိယ သုဝိဘတ္တဘိတ္တိဝိစိတြဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တဿ နက္ခတ္တပထံ ဖုသိတုကာမတာယ ဝိယ၊ ဝိဇမ္ဘိတသမုဿယဿ ပါသာဒဝရဿ သုခါရောဟဏတ္ထံ ဒန္တမယသဏှမုဒုဖလကကဉ္စနလတာဝိနဒ္ဓမဏိဂဏပ္ပဘာသမုဒယုဇ္ဇလသောဘံ သောပါနံ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဝလယနူပုရာဒိသင်္ဃဋ္ဋနသဒ္ဒသမ္မိဿိတကထိတဟသိတမဓုရဿရဂေဟဇနဝိစရိတဿ ဥဠာရိဿရိဝိဘဝသောဘိတဿ မဟာဃရဿ သုခပ္ပဝေသနတ္ထံ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တပဝါဠာဒိဇုတိဝိဿရဝိဇ္ဇောတိတသုပ္ပတိဋ္ဌိတဝိသာလဒွါရဗာဟံ မဟာဒွါရံ ဝိယ စ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဘာဝသံသူစကဿ ဣမဿ သုတ္တဿ သုခါဝဂဟဏတ္ထံ ကာလဒေသဒေသကဝတ္ထုပရိသာပဒေသပဋိမဏ္ဍိတံ နိဒါနံ ဘာသိတံ၊ တဿတ္ထဝဏ္ဏနာ သမတ္တာတိ။

၅။ ဣဒါနိ – ‘‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ အဝဏ္ဏံ ဘာသေယျု’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တဿ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာယ ဩကာသော အနုပ္ပတ္တော။ သာ ပနေသာ သုတ္တဝဏ္ဏနာ။ ယသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ ဝိစာရေတွာ ဝုစ္စမာနာ ပါကဋာ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ တာဝ ဝိစာရယိဿာမ။ စတ္တာရော ဟိ သုတ္တနိက္ခေပါ – အတ္တဇ္ဈာသယော၊ ပရဇ္ဈာသယော၊ ပုစ္ဆာဝသိကော၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ။

တတ္ထ ယာနိ သုတ္တာနိ ဘဂဝါ ပရေဟိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ကထေသိ၊ သေယျထိဒံ၊ အာကင်္ခေယျသုတ္တံ၊ ဝတ္ထသုတ္တံ၊ မဟာသတိပဋ္ဌာနံ၊ မဟာသဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တံ၊ အရိယဝံသသုတ္တံ၊ သမ္မပ္ပဓာနသုတ္တန္တဟာရကော၊ ဣဒ္ဓိပါဒဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂသုတ္တန္တဟာရကောတိ ဧဝမာဒီနိ၊ တေသံ အတ္တဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။

ယာနိ ပန ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ဓမ္မာ၊ ယံနူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိံ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ၊ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၁) ဧဝံ ပရေသံ အဇ္ဈာသယံ ခန္တိံ မနံ အဘိနီဟာရံ ဗုဇ္ဈနဘာဝဉ္စ အဝေက္ခိတွာ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတာနိ၊ သေယျထိဒံ၊ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ၊ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ၊ ဓာတုဝိဘင်္ဂသုတ္တန္တိ ဧဝမာဒီနိ၊ တေသံ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။

ဘဂဝန္တံ ပန ဥပသင်္ကမိတွာ စတဿော ပရိသာ၊ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ၊ နာဂါ၊ သုပဏ္ဏာ၊ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ အသုရာ၊ ယက္ခာ၊ မဟာရာဇာနော၊ တာဝတိံသာဒယော ဒေဝါ၊ မဟာဗြဟ္မာတိ ဧဝမာဒယော – ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နီဝရဏာ နီဝရဏာ’’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စန္တိ၊ ‘‘ဣမေ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’။ ‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ယာနိ ကထိတာနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တာဒီနိ၊ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပိ ဒေဝတာသံယုတ္တ-မာရသံယုတ္တ-ဗြဟ္မသံယုတ္တ-သက္ကပဉှ-စူဠဝေဒလ္လ-မဟာဝေဒလ္လ-သာမညဖလ-အာဠဝက-သူစိလောမ-ခရလောမသုတ္တာဒီနိ၊ တေသံ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါ။

ယာနိ ပန တာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကထိတာနိ၊ သေယျထိဒံ – ဓမ္မဒါယာဒံ၊ စူဠသီဟနာဒံ၊ စန္ဒူပမံ၊ ပုတ္တမံသူပမံ၊ ဒါရုက္ခန္ဓူပမံ၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမံ၊ ဖေဏပိဏ္ဍူပမံ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကူပမန္တိ ဧဝမာဒီနိ၊ တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။

ဧဝမေတေသု စတူသု နိက္ခေပေသု ဣမဿ သုတ္တဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဟိ ဣဒံ ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တံ။ ကတရာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ? ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေ။ အာစရိယော ရတနတ္တယဿ အဝဏ္ဏံ အဘာသိ၊ အန္တေဝါသီ ဝဏ္ဏံ။ ဣတိ ဣမံ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဒေသနာကုသလော ဘဂဝါ – ‘‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ အဝဏ္ဏံ ဘာသေယျု’’န္တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ မမန္တိ ၊ သာမိဝစနံ၊ မမာတိ အတ္ထော။ ဝါသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပနတ္ထော။ ပရေတိ၊ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ သတ္တာ။ တတြာတိ ယေ အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တိ တေသု။

န အာဃာတောတိအာဒီဟိ ကိဉ္စာပိ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဃာတောယေဝ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အာယတိံ ကုလပုတ္တာနံ ဤဒိသေသုပိ ဌာနေသု အကုသလုပ္ပတ္တိံ ပဋိသေဓေန္တော ဓမ္မနေတ္တိံ ဌပေတိ။ တတ္ထ အာဟနတိ စိတ္တန္တိ ‘အာဃာတော’၊ ကောပဿေတံ အဓိဝစနံ။ အပ္ပတီတာ ဟောန္တိ တေန အတုဋ္ဌာ အသောမနဿိကာတိ အပ္ပစ္စယော၊ ဒေါမနဿဿေတံ အဓိဝစနံ။ နေဝ အတ္တနော န ပရေသံ ဟိတံ အဘိရာဓယတီတိ အနဘိရဒ္ဓိ၊ ကောပဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ ဧကေန ဝေဒနာက္ခန္ဓောတိ ဒွေ ခန္ဓာ ဝုတ္တာ။ တေသံ ဝသေန သေသာနမ္ပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ကာရဏံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။

ဧဝံ ပဌမေန နယေန မနောပဒေါသံ နိဝါရေတွာ၊ ဒုတိယေန နယေန တတ္ထ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘တတြ စေ တုမှေ အဿထ ကုပိတာ ဝါ အနတ္တမနာ ဝါ၊ တုမှံ ယေဝဿ တေန အန္တရာယော’’တိ။ တတ္ထ ‘တတြ စေ တုမှေ အဿထာ’တိ တေသု အဝဏ္ဏဘာသကေသု၊ တသ္မိံ ဝါ အဝဏ္ဏေ တုမှေ ဘဝေယျာထ စေ၊ ယဒိ ဘဝေယျာထာတိ အတ္ထော။ ‘ကုပိတာ’ ကောပေန၊ အနတ္တမနာ ဒေါမနဿေန။ ‘တုမှံ ယေဝဿ တေန အန္တရာယော’တိ တုမှာကံယေဝ တေန ကောပေန၊ တာယ စ အနတ္တမနတာယ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အန္တရာယော ဘဝေယျ။

ဧဝံ ဒုတိယေန နယေန အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ၊ တတိယေန နယေန ဝစနတ္ထသလ္လက္ခဏမတ္တေပိ အသမတ္ထတံ ဒဿေန္တော – ‘‘အပိ နု တုမှေ ပရေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရေသန္တိ ယေသံ ကေသံ စိ။ ကုပိတော ဟိ နေဝ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓအရိယသာဝကာနံ၊ န မာတာပိတူနံ၊ န ပစ္စတ္ထိကာနံ သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနာတိ။ ယထာဟ –

‘‘ကုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ကုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ကောဓော သဟတေ နရံ။

အနတ္ထဇနနော ကောဓော၊ ကောဓော စိတ္တပ္ပကောပနော၊

ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၆၄)၊

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အဝဏ္ဏေ မနောပဒေါသံ နိသေဓေတွာ ဣဒါနိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော – ‘‘တတြ တုမှေဟိ အဘူတံ အဘူတတော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ တတြ တုမှေဟီတိ၊ တသ္မိံ အဝဏ္ဏေ တုမှေဟိ။ အဘူတံ အဘူတတော နိဗ္ဗေဌေတဗ္ဗန္တိ ယံ အဘူတံ၊ တံ အဘူတဘာဝေနေဝ အပနေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣတိပေတံ အဘူတန္တိအာဒိနာ နယေန။ တတြာယံ ယောဇနာ – ‘‘တုမှာကံ သတ္ထာ န သဗ္ဗညူ၊ ဓမ္မော ဒုရက္ခာတော၊ သင်္ဃော ဒုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒီနိ သုတွာ န တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘ဣတိ ပေတံ အဘူတံ၊ ယံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန အဘူတံ၊ ဣမိနာပိ ကာရဏေန အတစ္ဆံ၊ ‘နတ္ထိ စေတံ အမှေသု’၊ ‘န စ ပနေတံ အမှေသု သံဝိဇ္ဇတိ’၊ သဗ္ဗညူယေဝ အမှာကံ သတ္ထာ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော၊ တတြ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကာရဏ’’န္တိ။ ဧတ္ထ စ ဒုတိယံ ပဒံ ပဌမဿ၊ စတုတ္ထဉ္စ တတိယဿ ဝေဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒဉ္စ အဝဏ္ဏေယေဝ နိဗ္ဗေဌနံ ကာတဗ္ဗံ၊ န သဗ္ဗတ္ထ။ ယဒိ ဟိ ‘‘တွံ ဒုဿီလော၊ တဝါစရိယော ဒုဿီလော၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ တယာ ကတံ၊ တဝါစရိယေန ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ တုဏှီဘူတော အဓိဝါသေတိ၊ အာသင်္ကနီယော ဟောတိ။ တသ္မာ မနောပဒေါသံ အကတွာ အဝဏ္ဏော နိဗ္ဗေဌေတဗ္ဗော။ ‘‘ဩဋ္ဌောသိ၊ ဂေါဏောသီ’’တိအာဒိနာ ပန နယေန ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တံ ပုဂ္ဂလံ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ အဓိဝါသနခန္တိယေဝ တတ္ထ ကာတဗ္ဗာ။

၆။ ဧဝံ အဝဏ္ဏဘူမိယံ တာဒိလက္ခဏံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝဏ္ဏဘူမိယံ ဒဿေတုံ ‘‘မမံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရေ ဝဏ္ဏံ ဘာသေယျု’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရေတိ ယေ ကေစိ ပသန္နာ ဒေဝမနုဿာ။ အာနန္ဒန္တိ ဧတေနာတိ အာနန္ဒော၊ ပီတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သုမနဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ၊ စေတသိကသုခဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥပ္ပိလာဝိနော ဘာဝေါ ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ။ ကဿ ဥပ္ပိလာဝိတတ္တန္တိ? စေတသောတိ။ ဥဒ္ဓစ္စာဝဟာယ ဥပ္ပိလာပနပီတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓာပိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ ဧကေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။

ဧဝံ ပဌမနယေန ဥပ္ပိလာဝိတတ္တံ နိဝါရေတွာ၊ ဒုတိယေန တတ္ထ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော – ‘‘တတြ စေ တုမှေ အဿထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဓာပိ တုမှံ ယေဝဿ တေန အန္တရာယောတိ တေန ဥပ္ပိလာဝိတတ္တေန တုမှာကံယေဝ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ အန္တရာယော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပနေတံ ဝုတ္တံ? နနု ဘဂဝတာ –

‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊

ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနာပိ ဇမ္ဗုဒီပဿ။

ဓမ္မောတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊

ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနာပိ ဇမ္ဗုဒီပဿ။

သင်္ဃောတိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊

ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနာပိ ဇမ္ဗုဒီပဿာ’’တိ စ။

‘‘ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ’’တိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကသတေဟိ သုတ္တေဟိ ရတနတ္တယေ ပီတိသောမနဿမေဝ ဝဏ္ဏိတန္တိ။ သစ္စံ ဝဏ္ဏိတံ၊ တံ ပန နေက္ခမ္မနိဿိတံ။ ဣဓ – ‘‘အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ၊ အမှာကံ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ နယေန အာယသ္မတော ဆန္နဿ ဥပ္ပန္နသဒိသံ ဂေဟဿိတံ ပီတိသောမနဿံ အဓိပ္ပေတံ။ ဣဒဉှိ ဈာနာဒိပဋိလာဘာယ အန္တရာယကရံ ဟောတိ။ တေနေဝါယသ္မာ ဆန္နောပိ ယာဝ ဗုဒ္ဓါ န ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ တာဝ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ၊ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ပညတ္တေန ပန ဗြဟ္မဒဏ္ဍေန တဇ္ဇိတော တံ ပီတိသောမနဿံ ပဟာယ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တသ္မာ အန္တရာယကရံယေဝ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ လောဘသဟဂတာ ပီတိ။ လောဘော စ ကောဓသဒိသောဝ။ ယထာဟ –

‘‘လုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ လုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓံ တမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ လောဘော သဟတေ နရံ။

အနတ္ထဇနနော လောဘော၊ လောဘော စိတ္တပ္ပကောပနော၊

ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၈၈)၊

တတိယဝါရော ပန ဣဓ အနာဂတောပိ အတ္ထတော အာဂတော ယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထေဝ ဟိ ကုဒ္ဓါ၊ ဧဝံ လုဒ္ဓါပိ အတ္ထံ န ဇာနာတီတိ။

ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာကာရဒဿနဝါရေ ပနာယံ ယောဇနာ – ‘‘တုမှာကံ သတ္ထာ သဗ္ဗညူ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မော သွာက္ခာတော၊ သင်္ဃော သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒီနိ သုတွာ န တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပန ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ – ‘‘ဣတိပေတံ ဘူတံ၊ ယံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဘူတံ၊ ဣမိနာပိ ကာရဏေန တစ္ဆံ။ သော ဟိ ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မော ဣတိပိ သွာက္ခာတော၊ ဣတိပိ သန္ဒိဋ္ဌိကော ၊ သင်္ဃော ဣတိပိ သုပ္ပဋိပန္နော၊ ဣတိပိ ဥဇုပ္ပဋိပန္နော’’တိ။ ‘‘တွံ သီလဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတေနာပိ သစေ သီလဝါ၊ ‘‘သီလဝါဟမသ္မီ’’တိ ပဋိဇာနိတဗ္ဗမေဝ။ ‘‘တွံ ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ…ပေ… အရဟာ’’တိ ပုဋ္ဌေနာပိ သဘာဂါနံ ဘိက္ခူနံယေဝ ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ပါပိစ္ဆတာ စေဝ ပရိဝဇ္ဇိတာ ဟောတိ၊ သာသနဿ စ အမောဃတာ ဒီပိတာ ဟောတီတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စူဠသီလဝဏ္ဏနာ

၇။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကော အနုသန္ဓိ? ဣဒံ သုတ္တံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အာဗဒ္ဓံ ဝဏ္ဏေန စ အဝဏ္ဏေန စ။ တတ္ထ အဝဏ္ဏော – ‘‘ဣတိ ပေတံ အဘူတံ ဣတိ ပေတံ အတစ္ဆ’’န္တိ၊ ဧတ္ထေဝ ဥဒကန္တံ ပတွာ အဂ္ဂိဝိယ နိဝတ္တော။ ဝဏ္ဏော ပန ဘူတံ ဘူတတော ပဋိဇာနိတဗ္ဗံ – ‘‘ဣတိ ပေတံ ဘူတ’’န္တိ ဧဝံ အနုဝတ္တတိယေဝ။ သော ပန ဒုဝိဓော ဗြဟ္မဒတ္တေန ဘာသိတဝဏ္ဏော စ ဘိက္ခုသင်္ဃေန အစ္ဆရိယံ အာဝုသောတိအာဒိနာ နယေန အာရဒ္ဓဝဏ္ဏော စ။ တေသု ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝုတ္တဝဏ္ဏဿ ဥပရိ သုညတာပကာသနေ အနုသန္ဓိံ ဒဿေဿတိ။ ဣဓ ပန ဗြဟ္မဒတ္တေန ဝုတ္တဝဏ္ဏဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။

တတ္ထ အပ္ပမတ္တကန္တိ ပရိတ္တဿ နာမံ။ ဩရမတ္တကန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ မတ္တာတိ ဝုစ္စတိ ပမာဏံ။ အပ္ပံ မတ္တာ ဧတဿာတိ အပ္ပမတ္တကံ။ ဩရံ မတ္တာ ဧတဿာတိ ဩရမတ္တကံ။ သီလမေဝ သီလမတ္တကံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘အပ္ပမတ္တကံ ခေါ၊ ပနေတံ ဘိက္ခဝေ၊ ဩရမတ္တကံ သီလမတ္တကံ’ နာမ ယေန ‘‘တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒါမီ’’တိ ဥဿာဟံ ကတွာပိ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ပုထုဇ္ဇနော ဝဒေယျာတိ။ တတ္ထ သိယာ – နနု ဣဒံ သီလံ နာမ ယောဂိနော အဂ္ဂဝိဘူသနံ? ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘သီလံ ယောဂိဿ’လင်္ကာရော၊ သီလံ ယောဂိဿ မဏ္ဍနံ၊

သီလေဟိ’လင်္ကတော ယောဂီ၊ မဏ္ဍနေ အဂ္ဂတံ ဂတော’’တိ။

ဘဂဝတာပိ စ အနေကေသု သုတ္တသတေသု သီလံ မဟန္တမေဝ ကတွာ ကထိတံ။ ယထာဟ – ‘‘အာကင်္ခေယျ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စဿံ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာ’တိ၊ သီလေသွေဝဿ ပရိပူရကာရီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၅) စ။

‘‘ကိကီဝ အဏ္ဍံ၊ စမရီဝ ဝါလဓိံ၊

ပိယံဝ ပုတ္တံ၊ နယနံဝ ဧကကံ။

တထေဝ သီလံ၊ အနုရက္ခမာနာ၊

သုပေသလာ ဟောထ၊ သဒါ သဂါရဝါ’’တိ စ။

‘‘န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊

န စန္ဒနံ တဂ္ဂရမလ္လိကာ ဝါ။

သတဉ္စ ဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊

သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတိ။

စန္ဒနံ တဂရံ ဝါပိ၊ ဥပ္ပလံ အထ ဝဿိကီ၊

ဧတေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ၊ သီလဂန္ဓော အနုတ္တရော။

အပ္ပမတ္တော အယံ ဂန္ဓော၊ ယွာယံ တဂရစန္ဒနံ၊

ယော စ သီလဝတံ ဂန္ဓော၊ ဝါတိ ဒေဝေသု ဥတ္တမော။

တေသံ သမ္ပန္နသီလာနံ၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ၊

သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနံ၊ မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတီ’’တိ စ။ (ဓ။ ပ။ ၅၇)၊

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ စ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃)၊

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ ကေစိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ၊ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ၊ ဧဝမေတေ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တော သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသူ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၅၀) စ။ ဧဝံ အညာနိပိ အနေကာနိ သုတ္တာနိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ဧဝမနေကေသု သုတ္တသတေသု သီလံ မဟန္တမေဝ ကတွာ ကထိတံ။ တံ ‘‘ကသ္မာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အပ္ပမတ္တက’’န္တိ အာဟာတိ? ဥပရိ ဂုဏေ ဥပနိဓာယ။ သီလဉှိ သမာဓိံ န ပါပုဏာတိ၊ သမာဓိ ပညံ န ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ ဥပရိမံ ဥပနိဓာယ ဟေဋ္ဌိမံ ဩရမတ္တကံ နာမ ဟောတိ။ ကထံ သီလံ သမာဓိံ န ပါပုဏာတိ? ဘဂဝါ ဟိ အဘိသမ္ဗောဓိတော သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ သာဝတ္ထိနဂရ – ဒွါရေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ဒွါဒသယောဇနေ ရတနမဏ္ဍပေ ယောဇနပ္ပမာဏေ ရတနပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ တိယောဇနိကေ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တေ ဓာရိယမာနေ ဒွါဒသယောဇနာယ ပရိသာယ အတ္တာဒါနပရိဒီပနံ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ – ‘‘ဥပရိမကာယတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဝတ္တတိ၊ ဟေဋ္ဌိမကာယတော ဥဒကဓာရာ ပဝတ္တတိ…ပေ… ဧကေကလောမကူပတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဝတ္တတိ၊ ဧကေကလောမကူပတော ဥဒကဓာရာ ပဝတ္တတိ၊ ဆန္နံ ဝဏ္ဏာန’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတိ။ တဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော ဥဂ္ဂန္တွာ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဂစ္ဆန္တိ၊ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဿ အလင်္ကရဏကာလော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒုတိယာ ဒုတိယာ ရသ္မိယော ပုရိမာယ ပုရိမာယ ယမကယမကာ ဝိယ ဧကက္ခဏေ ဝိယ ပဝတ္တန္တိ။

ဒွိန္နဉ္စ စိတ္တာနံ ဧကက္ခဏေ ပဝတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဘဂဝန္တာနံ ဘဝင်္ဂပရိဝါသဿ လဟုကတာယ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အာစိဏ္ဏဝသိတာယ စ၊ တာ ဧကက္ခဏေ ဝိယ ပဝတ္တန္တိ။ တဿာ တဿာ ပန ရသ္မိယာ အာဝဇ္ဇနပရိကမ္မာဓိဋ္ဌာနာနိ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ။

နီလရသ္မိအတ္ထာယ ဟိ ဘဂဝါ နီလကသိဏံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ပီတရသ္မိအတ္ထာယ ပီတကသိဏံ၊ လောဟိတဩဒါတရသ္မိအတ္ထာယ လောဟိတဩဒါတကသိဏံ၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓတ္ထာယ တေဇောကသိဏံ၊ ဥဒကဓာရတ္ထာယ အာပေါကသိဏံ သမာပဇ္ဇတိ။ သတ္ထာ စင်္ကမတိ၊ နိမ္မိတော တိဋ္ဌတိ ဝါ နိသီဒတိ ဝါ သေယျံ ဝါ ကပ္ပေတီတိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဧကမ္ပိ သီလဿ ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ သမာဓိကိစ္စမေဝ။ ဧဝံ သီလံ သမာဓိံ န ပါပုဏာတိ။

ယံ ပန ဘဂဝါ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ၊ ဧကူနတိံသဝဿကာလေ စက္ကဝတ္တိသိရီနိဝါသဘူတာ ဘဝနာ နိက္ခမ္မ အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနယောဂံ ကတွာ၊ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဥရုဝေလဂါမေ သုဇာတာယ ဒိန္နံ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ၊ သာယနှသမယေ ဒက္ခိဏုတ္တရေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ အဿတ္ထဒုမရာဇာနံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ၊ ပုဗ္ဗုတ္တရဘာဂေ ဌိတော တိဏသန္ထာရံ သန္ထရိတွာ၊ တိသန္ဓိပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ၊ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာယ၊ စုဒ္ဒသဟတ္ထပလ္လင်္ကဝရဂတော သုဝဏ္ဏပီဌေ ဌပိတံ ရဇတက္ခန္ဓံ ဝိယ ပညာသဟတ္ထံ ဗောဓိက္ခန္ဓံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ၊ ဥပရိ မဏိဆတ္တေန ဝိယ ဗောဓိသာခါယ ဓာရိယမာနော၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ စီဝရေ ပဝါဠသဒိသေသု ဗောဓိအင်္ကုရေသု ပတမာနေသု၊ သူရိယေ အတ္ထံ ဥပဂစ္ဆန္တေ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ၊ ပစ္စူသကာလေ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနမာစိဏ္ဏေ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ၊ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ၊ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အဓိဂတေန စတုတ္ထမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏေ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဣဒမဿ ပညာကိစ္စံ။ ဧဝံ သမာဓိ ပညံ န ပါပုဏာတိ။

တတ္ထ ယထာ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတိယံ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ပါတိယံ ဥဒကံ ဃဋေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ဃဋေ ဥဒကံ ကောလမ္ဗေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ကောလမ္ဗေ ဥဒကံ စာဋိယံ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ စာဋိယံ ဥဒကံ မဟာကုမ္ဘိယံ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ မဟာကုမ္ဘိယံ ဥဒကံ ကုသောဗ္ဘေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ကုသောဗ္ဘေ ဥဒကံ ကန္ဒရေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ကန္ဒရေ ဥဒကံ ကုန္နဒိယံ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ကုန္နဒိယံ ဥဒကံ ပဉ္စမဟာနဒိယံ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ ပဉ္စမဟာနဒိယံ ဥဒကံ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ၊ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သိနေရုပါဒကေ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ န ပါပုဏာတိ။ ပါတိယံ ဥဒကံ ဥပနိဓာယ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပရိတ္တံ…ပေ… သိနေရုပါဒကမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဥပနိဓာယ စက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ပရိတ္တံ။ ဣတိ ဥပရူပရိ ဥဒကံ ဗဟုကံ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကံ ပရိတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝမေဝ ဥပရိ ဥပရိ ဂုဏေ ဥပါဒါယ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာ သီလံ အပ္ပမတ္တကံ ဩရမတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩရမတ္တကံ သီလမတ္တက’’န္တိ။

ယေနပုထုဇ္ဇနောတိ၊ ဧတ္ထ –

‘‘ဒုဝေ ပုထုဇ္ဇနာ ဝုတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

အန္ဓော ပုထုဇ္ဇနော ဧကော၊ ကလျာဏေကော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။

တတ္ထ ယဿ ခန္ဓဓာတုအာယတနာဒီသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဝနဓာရဏပစ္စဝေက္ခဏာနိ နတ္ထိ၊ အယံ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော။ ယဿ တာနိ အတ္ထိ၊ သော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော။ ဒုဝိဓောပိ ပနေသ –

‘‘ပုထူနံ ဇနနာဒီဟိ၊ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော၊

ပုထုဇ္ဇနန္တောဂဓတ္တာ၊ ပုထုဝါယံ ဇနော ဣတိ’’။

သော ဟိ ပုထူနံ နာနပ္ပကာရာနံ ကိလေသာဒီနံ ဇနနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော။ ယထာဟ –

‘‘ပုထု ကိလေသေ ဇနေန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု အဝိဟတသက္ကာယဒိဋ္ဌိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု သတ္ထာရာနံ မုခုလ္လောကိကာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု သဗ္ဗဂတီဟိ အဝုဋ္ဌိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာဘိသင်္ခါရေ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု နာနာဩဃေဟိ ဝုယှန္တိ၊ ပုထု သန္တာပေဟိ သန္တပ္ပန္တိ၊ ပုထု ပရိဠာဟေဟိ ပရိဍယှန္တိ၊ ပုထု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ရတ္တာ ဂိဒ္ဓါ ဂထိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောပန္နာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပုထု ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ အာဝုတာ နိဝုတာ ဩဝုတာ ပိဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ ပဋိကုဇ္ဇိတာတိ ပုထုဇ္ဇနာ’’တိ။ ပုထူနံ ဂဏနပထမတီတာနံ အရိယဓမ္မပရမ္မုခါနံ နီစဓမ္မသမာစာရာနံ ဇနာနံ အန္တောဂဓတ္တာပိ ပုထုဇ္ဇနော၊ ပုထုဝါယံ ဝိသုံယေဝ သင်္ချံ ဂတော ဝိသံသဋ္ဌော သီလသုတာဒိဂုဏယုတ္တေဟိ အရိယေဟိ ဇနေဟီတိ ပုထုဇ္ဇနောတိ။

တထာဂတဿာတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော။ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ၊ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အာဂတော၊ ယထာ သိခီ ဘဂဝါ၊ ယထာ ဝေဿဘူ ဘဂဝါ၊ ယထာ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ၊ ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ အာဂတော ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေန အဘိနီဟာရေန ဧတေ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ၊ သီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စအဓိဋ္ဌာနမေတ္တာဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေတွာ၊ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသပါရမိယော ပူရေတွာ အင်္ဂပရိစ္စာဂံ၊ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ အာဂတော၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

‘‘ယထေဝ လောကမှိ ဝိပဿိအာဒယော၊

သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။

ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတော ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဂတော…ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါ ဂတော။

ကထဉ္စ သော ဘဂဝါ ဂတော ? သော ဟိ သမ္ပတိ ဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတော။ ယထာဟ – ‘‘သမ္ပတိဇာတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ၊ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ၊ အာသဘိံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’တိ’’ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁)။

တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ? အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉှိ သော သမ္ပတိဇာတောဝ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣဒမဿ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ ပန သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

သတ္တပဒဝီတိဟာရော၊ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ။

‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ၊ ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပေါ ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မဒ္ဒနဿ။

သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ၊ အရဟတ္တဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘဿ။

သတ္တမပဒူပရိ ဌတွာ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ၊ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ။

အာသဘိဝါစာဘာသနံ အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

တထာ အယံ ဘဂဝါပိ ဂတော၊ တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ၊ အဝိတထံ၊ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။

တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝမ္ပတီ ယထာ၊

သမေဟိ ပါဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ၊

သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။

ဂန္တွာန သော သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊

ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊

သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။

ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ယထာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ…ပေ… ယထာ ကဿပေါ ဘဂဝါ၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဟာယ ဂတော ၊ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ၊ အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ၊ ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ ပဒါလေတွာ၊ ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ ဝိနောဒေတွာ၊ ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏကဝါဋံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရံ ဝူပသမေတွာ၊ တတိယဇ္ဈာနေန ပီတိံ ဝိရာဇေတွာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနေန သုခဒုက္ခံ ပဟာယ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ရူပသညာပဋိဃသညာနာနတ္တသညာယော သမတိက္ကမိတွာ၊ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညံ၊ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညံ သမတိက္ကမိတွာ ဂတော။

အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဟာယ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သုခသညံ၊ အနတ္တာနုပဿနာယ အတ္တသညံ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိံ၊ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂံ၊ နိရောဓာနုပဿနာယ သမုဒယံ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနံ၊ ခယာနုပဿနာယ ဃနသညံ၊ ဝယာနုပဿနာယ အာယူဟနံ၊ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာယ ဓုဝသညံ၊ အနိမိတ္တာနုပဿနာယ နိမိတ္တံ၊ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာယ ပဏိဓိံ၊ သုညတာနုပဿနာယ အဘိနိဝေသံ၊ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာယ သာရာဒါနာဘိနိဝေသံ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေန သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ၊ အာဒီနဝါနုပဿနာယ အာလယာဘိနိဝေသံ၊ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာယ အပ္ပဋိသင်္ခံ၊ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာယ သံယောဂါဘိနိဝေသံ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ဩဠာရိကေ ကိလေသေ ပဟာယ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အဏုသဟဂတေ ကိလေသေ သမုဂ္ဃာဋေတွာ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော?ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ။ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ။ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ။ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ။ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ။ ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ။ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ။ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ။ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ။ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ဝိတက္ကဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ။ ဝိစာရဿ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ။ သုခဿ သာတလက္ခဏံ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ။ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ။ သတိန္ဒြိယဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ။ သမာဓိန္ဒြိယဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။ ပညိန္ဒြိယဿ ပဇာနနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓါဗလဿ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။ ဝီရိယဗလဿ ကောသဇ္ဇေ၊ သတိဗလဿ မုဋ္ဌဿစ္စေ။ သမာဓိဗလဿ ဥဒ္ဓစ္စေ၊ ပညာဗလဿ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဝိစယလက္ခဏံ။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဖရဏလက္ခဏံ။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဝူပသမလက္ခဏံ။ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒဿနလက္ခဏံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ။ သမ္မာဝါစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ။ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ။ သမ္မာအာဇီဝဿ ဝေါဒါနလက္ခဏံ။ သမ္မာဝါယာမဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ။ သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ။ သမ္မာသမာဓိဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။

အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ။ သင်္ခါရာနံ စေတနာလက္ခဏံ။ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။ နာမဿ နမနလက္ခဏံ။ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ။ သဠာယတနဿ အာယတနလက္ခဏံ။ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ။ တဏှာယ ဟေတုလက္ခဏံ။ ဥပါဒါနဿ ဂဟဏလက္ခဏံ။ ဘဝဿ အာယူဟနလက္ခဏံ။ ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ။ ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ။ မရဏဿ စုတိလက္ခဏံ။

ဓာတူနံ သုညတာလက္ခဏံ။ အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ။ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ။ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ။ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ။ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ။ ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ နိယျာနလက္ခဏံ။ မဂ္ဂဿ ဟေတုလက္ခဏံ။

သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ။ သမထဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။ ဝိပဿနာယ အနုပဿနာလက္ခဏံ။ သမထဝိပဿနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ။ ယုဂနဒ္ဓါနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။

သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရလက္ခဏံ။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒဿနလက္ခဏံ။

ခယေ ဉာဏဿ သမုစ္ဆေဒနလက္ခဏံ။ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဿ ပဿဒ္ဓိလက္ခဏံ။

ဆန္ဒဿ မူလလက္ခဏံ။ မနသိကာရဿ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏံ။ ဖဿဿ သမောဓာနလက္ခဏံ။ ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ။ သမာဓိဿ ပမုခလက္ခဏံ။ သတိယာ အာဓိပတေယျလက္ခဏံ။ ပညာယ တတုတ္တရိယလက္ခဏံ။ ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ… အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တထာနံ ဓမ္မာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္ထော ဟေတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။

အပိ စ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ…၊ သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ…၊ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော၊ သင်္ခါရာနံ ဝိညာဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ…၊ ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာပိ တထာနံ ဓမ္မာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ယံ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ…၊ သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ၊ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ။ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွေပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယံ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ။ တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ၊ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။ ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒဿီ အတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယာပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယာပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယာပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ – သုတ္တံ၊ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ၊ တံ သဗ္ဗံ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ အနုပဝဇ္ဇံ၊ အနူနမနဓိကံ၊ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ၊ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ၊ ဒေါသမောဟမဒနိမ္မဒနံ။ နတ္ထိ တတ္ထ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အဝက္ခလိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ၊ ဧကနာဠိယာ မိတံ ဝိယ၊ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ၊ တထမေဝ ဟောတိ အဝိတထံ အနညထံ။ တေနာဟ – ‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ၊ နော အညထာ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဂဒတ္ထော ဟေတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိ စ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တယော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ၊ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ၊ ကာယဿပိ ဝါစာ၊ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတဿ စဿ ယထာဝါစာ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ တထာဂတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေနပိ သမာဓိနာပိ ပညာယပိ ဝိမုတ္တိယာပိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေနပိ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ရာဇာတိရာဇာ ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတြေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသမယော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗာလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသမယော စေဝ ပုညုဿယော စ အဂဒေါ အဿာတိ။ ဒ-ကာရဿ တ-ကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိ စ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတော။ ဂတောတိ အဝဂတော၊ အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။

တတ္ထ သကလလောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော။ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ၊ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တဿပိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပနေ မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။

ကတမဉ္စ တံ ဘိက္ခဝေတိ ယေန အပ္ပမတ္တကေန ဩရမတ္တကေန သီလမတ္တကေန ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ဝဒေယျ၊ တံ ကတမန္တိ ပုစ္ဆတိ? တတ္ထ ပုစ္ဆာ နာမ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။

တတ္ထ ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ၊ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘာဝနာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ၊ တဿ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ၊ ဝိမတိပက္ခန္ဒော၊ ဒွေဠှကဇာတော၊ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိန္နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ။ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာ။

ကတမာ အနုမတိပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ။ အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ။ ယံ ပနာနိစ္စံ ၊ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါတိ? ဒုက္ခံ ဘန္တေတိ (မဟာဝ။ ၂၁) သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။

ကတမာ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာ? ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော?…ပေ… အဋ္ဌိမေ ဘိက္ခဝေ မဂ္ဂင်္ဂါ။ ကတမေ အဋ္ဌာတိ၊ အယံ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာ။

ဣတိ ဣမာသု ပဉ္စသု ပုစ္ဆာသု အဒိဋ္ဌဿ တာဝ ကဿစိ ဓမ္မဿ အဘာဝတော တထာဂတဿ အဒိဋ္ဌဇောတနာ ပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ‘‘ဣဒံ နာမ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ဒေသေဿာမီ’’တိ သမန္နာဟာရဿေဝ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာ ပုစ္ဆာပိ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဧကဓမ္မေပိ အာသပ္ပနာ ပရိသပ္ပနာ နတ္ထိ၊ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ သဗ္ဗာ ကင်္ခါ ဆိန္နာ၊ တသ္မာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ ပုစ္ဆာပိ နတ္ထိယေဝ။ အဝသေသာ ပန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္ထိ၊ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာ နာမ။

၈။ ဣဒါနိ တံ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆာယ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ကထေတုံ ‘‘ပါဏာတိပါတံ ပဟာယာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော၊ ပါဏဝဓော၊ ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော၊ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ။ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော၊ ပါဏသညိတာ၊ ဝဓကစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန မရဏန္တိ ။ ဆ ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကော၊ အာဏတ္တိကော၊ နိဿဂ္ဂိယော၊ ထာဝရော၊ ဝိဇ္ဇာမယော၊ ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိဝိယ ပပဉ္စော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ န ဝိတ္ထာရယာမ၊ အညဉ္စ ဧဝရူပံ။ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

ပဟာယာတိ ဣမံ ပါဏာတိပါတစေတနာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ ပဇဟိတွာ။ ပဋိဝိရတောတိ ပဟီနကာလတော ပဋ္ဌာယ တတော ဒုဿီလျတော ဩရတော ဝိရတောဝ။ နတ္ထိ တဿ ဝီတိက္ကမိဿာမီတိ စက္ခုသောတဝိညေယျာ ဓမ္မာ ပဂေဝ ကာယိကာတိ ဣမိနာဝ နယေန အညေသုပိ ဧဝရူပေသု ပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သမဏောတိ ဘဂဝါ သမိတပါပတာယ လဒ္ဓဝေါဟာရော။ ဂေါတမောတိ ဂေါတ္တဝသေန။ န ကေဝလဉ္စ ဘဂဝါယေဝ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ပဋိဝိရတော၊ ဒေသနာ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ အာဂတာ၊ အတ္ထံ ပန ဒီပေန္တေန ဘိက္ခုသင်္ဃဝသေနာပိ ဒီပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထောတိ ပရူပဃာတတ္ထာယ ဒဏ္ဍံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ အာဒါယ အဝတ္တနတော နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော စေဝ နိက္ခိတ္တသတ္ထော စာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍံ သဗ္ဗမ္ပိ အဝသေသံ ဥပကရဏံ သတ္တာနံ ဝိဟေဌနဘာဝတော သတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပန ဘိက္ခူ ကတ္တရဒဏ္ဍံ ဝါ ဒန္တကဋ္ဌံ ဝါ ဝါသိံ ပိပ္ဖလိကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ န တံ ပရူပဃာတတ္ထာယ။ တသ္မာ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။

လဇ္ဇီတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ လဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော။ ဒယာပန္နောတိ ဒယံ မေတ္တစိတ္တတံ အာပန္နော။ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီတိ၊ သဗ္ဗေ ပါဏဘူတေ ဟိတေန အနုကမ္ပကော။ တာယ ဒယာပန္နတာယ သဗ္ဗေသံ ပါဏဘူတာနံ ဟိတစိတ္တကောတိ အတ္ထော။ ဝိဟရတီတိ ဣရိယတိ ယပေတိ ယာပေတိ ပါလေတိ ။ ဣတိ ဝါ ဟိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧဝံ ဝါ ဘိက္ခဝေ။ ဝါ သဒ္ဒေါ ဥပရိ ‘‘အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယာ’’တိအာဒီနိ အပေက္ခိတွာ ဝိကပ္ပတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပုရိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ အပေက္ခိတွာ ဝိကပ္ပဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ပါဏံ န ဟနတိ၊ န ဃာတေတိ၊ န တတ္ထ သမနုညော ဟောတိ၊ ဝိရတော ဣမသ္မာ ဒုဿီလျာ၊ အဟော၊ ဝတ ရေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ မဟန္တာ’’တိ၊ ဣတိ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ကတွာ ဝဏ္ဏံ ဝတ္တုကာမောပိ အပ္ပမတ္တကံ ဩရမတ္တကံ အာစာရသီလမတ္တကမေဝ ဝက္ခတိ။ ဥပရိ အသာဓာရဏဘာဝံ နိဿာယ ဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ န သက္ခိဿတိ။ န ကေဝလဉ္စ ပုထုဇ္ဇနောဝ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟန္တောပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ န သက္ကောန္တိယေဝ၊ တထာဂတောယေဝ ပန သက္ကောတိ၊ တံ ဝေါ ဥပရိ ဝက္ခာမီတိ၊ အယမေတ္ထ သာဓိပ္ပာယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဣတော ပရံ ပန အပုဗ္ဗပဒမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယာတိ ဧတ္ထ အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ပရသံဟရဏံ၊ ထေယျံ၊ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ။ တသ္မိံ ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော၊ တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ။ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ။ တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန ဟရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော၊ ပသယှာဝဟာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော၊ ပရိကပ္ပာဝဟာရော၊ ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တာ၊ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။

ဒိန္နမေဝ အာဒိယတီတိ ဒိန္နာဒါယီ။ စိတ္တေနပိ ဒိန္နမေဝ ပဋိကင်္ခတီတိ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ။ ထေနေတီတိ ထေနော။ န ထေနေန အထေနေန။ အထေနတ္တာယေဝ သုစိဘူတေန။ အတ္တနာတိ အတ္တဘာဝေန။ အထေနံ သုစိဘူတံ အတ္တာနံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

အဗြဟ္မစရိယန္တိ အသေဋ္ဌစရိယံ။ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ။ အာရာစာရီတိ အဗြဟ္မစရိယတော ဒူရစာရီ။ မေထုနာတိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနဝသေန သဒိသတ္တာ မေထုနကာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေဟိ ပဋိသေဝိတဗ္ဗတော မေထုနာတိ သင်္ချံ ဂတာ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဂါမဓမ္မာတိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မာ။

၉။ မုသာဝါဒံ ပဟာယာတိ ဧတ္ထ မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပယောဂေါ၊ ဝါ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။

အပရော နယော၊ ‘မုသာ’တိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ‘ဝါဒေါ’တိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ၊ တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။

အပိ စ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ နတ္ထီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပာယေန – ‘‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။

တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု၊ ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောဝ။ သော ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒနကိရိယာကရဏေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ အယံ ကိရိယသမုဋ္ဌာပိကစေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။

ယသ္မာ ပန ယထာ ကာယကာယပဋိဗဒ္ဓဝါစာဟိ ပရံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ တထာ ‘‘ဣဒမဿ ဘဏာဟီ’’တိ အာဏာပေန္တောပိ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ပုရတော နိဿဇ္ဇန္တောပိ၊ ‘‘အယမတ္ထော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ကုဍ္ဍာဒီသု လိခိတွာ ဌပေန္တောပိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အာဏတ္တိကနိဿဂ္ဂိယထာဝရာပိ ပယောဂါ ယုဇ္ဇန္တိ၊ အဋ္ဌကထာသု ပန အနာဂတတ္တာ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာ။

သစ္စံ ဝဒတီတိ သစ္စဝါဒီ။ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိ ဃဋေတီတိ သစ္စသန္ဓော။ န အန္တရန္တရာ မုသာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ပုရိသော ကဒါစိ မုသာ ဝဒတိ၊ ကဒါစိ သစ္စံ၊ တဿ မုသာဝါဒေန အန္တရိတတ္တာ သစ္စံ သစ္စေန န ဃဋီယတိ၊ တသ္မာ သော န သစ္စသန္ဓော။ အယံ ပန န တာဒိသော၊ ဇီဝိတဟေတုပိ မုသာ အဝတွာ သစ္စေန သစ္စံ သန္ဒဟတိ ယေဝါတိ သစ္စသန္ဓော။

ထေတောတိ ထိရော ထိရကထောတိ အတ္ထော။ ဧကော ဟိ ပုဂ္ဂလော ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ၊ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏု ဝိယ၊ အဿပိဋ္ဌေ ဌပိတကုမ္ဘဏ္ဍမိဝ စ န ထိရကထော ဟောတိ၊ ဧကော ပါသာဏလေခါ ဝိယ၊ ဣန္ဒခီလော ဝိယ စ ထိရကထော ဟောတိ၊ အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒန္တေပိ ဒွေ ကထာ န ကထေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ထေတော။

ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗကော၊ သဒ္ဓါယိတဗ္ဗကောတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော န ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ တဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧကော ပစ္စယိကော ဟောတိ၊ ‘‘ဣဒံ ကေန ဝုတ္တံ၊ အသုကေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ တေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒမေဝ ပမာဏံ၊ ဣဒါနိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ ဣဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စယိကော။ အဝိသံဝါဒကော လောကဿာတိ တာယ သစ္စဝါဒိတာယ လောကံ န ဝိသံဝါဒေတီတိ အတ္ထော။

ပိသုဏံဝါစံ ပဟာယာတိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ၊ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ၊ သာ ပိသုဏာ ဝါစာ။

ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ၊ ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ၊ နေဝ ကဏ္ဏသုခါ န ဟဒယင်္ဂမာ၊ အယံ ဖရုသာ ဝါစာ။

ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ၊ သော သမ္ဖပ္ပလာပေါ။

တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏဝါစာဒိနာမေဝ လဘတိ၊ သာ ဧဝ စ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ။

တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ။ သာ ယဿ ဘေဒံ ကရောတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။

တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော၊ ‘‘ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဝိနာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ ဝါ၊ ‘‘ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကော’’တိ ပိယကမျတာ ဝါ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဣမေသံ ဘေဒါယာတိ၊ ယေသံ ဣတောတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ တေသံ ဘေဒါယ။

ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာတိ ဒွိန္နံ မိတ္တာနံ ဝါ သမာနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဝါ ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဘိန္နာနံ ဧကမေကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှာကံ ဤဒိသေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝံ ဗဟုဿုတာနံ ဣဒံ န ယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ သန္ဓာနံ ကတ္တာ အနုကတ္တာ။ အနုပ္ပဒါတာတိ သန္ဓာနာနုပ္ပဒါတာ။ ဒွေ ဇနေ သမဂ္ဂေ ဒိသွာ – ‘‘တုမှာကံ ဧဝရူပေ ကုလေ ဇာတာနံ ဧဝရူပေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာနံ အနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒဠှီကမ္မံ ကတ္တာတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေါ အာရာမော အဿာတိ သမဂ္ဂါရာမော။ ယတ္ထ သမဂ္ဂါ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝသိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရာမောတိပိ ပါဠိ၊ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ သမဂ္ဂရတောတိ သမဂ္ဂေသု ရတော၊ တေ ပဟာယ အညတ္ထ ဂန္တုမ္ပိ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ သမဂ္ဂေ ဒိသွာပိ သုတွာပိ နန္ဒတီတိ သမဂ္ဂနန္ဒီ၊သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ ယာ ဝါစာ သတ္တေ သမဂ္ဂေယေဝ ကရောတိ ၊ တံ သာမဂ္ဂိဂုဏပရိဒီပိကမေဝ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န ဣတရန္တိ။

ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသာဝါစာ။ တဿာ အာဝိဘာဝတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒါရကော မာတုဝစနံ အနာဒိယိတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ မာတာ နိဝတ္တေတုမသက္ကောန္တီ – ‘‘စဏ္ဍာ တံ မဟိံသီ အနုဗန္ဓတူ’’တိ အက္ကောသိ။ အထဿ တထေဝ အရညေ မဟိံသီ ဥဋ္ဌာသိ။ ဒါရကော ‘‘ယံ မမ မာတာ မုခေန ကထေသိ၊ တံ မာ ဟောတု၊ ယံ စိတ္တေန စိန္တေသိ တံ ဟောတူ’’တိ၊ သစ္စကိရိယမကာသိ။ မဟိံသီ တတ္ထေဝ ဗဒ္ဓါ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ န ဖရုသာ ဝါစာ ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကရောန္တူ’’တိ၊ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရီကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ၊ နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ၊ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသာ ဝါစာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသာ ဝါစာ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ – ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသာ ဝါစာ ဟောတိ၊ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသာ ဝါစာဝ။ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော၊ ကုပိတစိတ္တံ၊ အက္ကောသနာတိ။

နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ နာဿာ ဧလန္တိ နေလာ၊ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ၊ (ဥဒါ။ ၆၅) ဧတ္ထ ဝုတ္တနေလံ ဝိယ။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ၊ သူစိဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ အတ္ထမဓုရတာယ သကလသရီရေ ကောပံ အဇနေတွာ ပေမံ ဇနေတီတိ ပေမနီယာ။ ဟဒယံ ဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပဋိဟညမာနာ သုခေန စိတ္တံ ပဝိသတီတိ ဟဒယင်္ဂမာ။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏတာယ ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ ပုရေ သံဝဍ္ဎနာရီ ဝိယ သုကုမာရာတိပိ ပေါရီ။ ပုရဿ ဧသာတိပိ ပေါရီ။ နဂရဝါသီနံ ကထာတိ အတ္ထော။ နဂရဝါသိနော ဟိ ယုတ္တကထာ ဟောန္တိ။ ပိတိမတ္တံ ပိတာတိ ဝဒန္တိ၊ ဘာတိမတ္တံ ဘာတာတိ ဝဒန္တိ၊ မာတိမတ္တံ မာတာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝရူပီ ကထာ ဗဟုနော ဇနဿ ကန္တာ ဟောတီတိ ဗဟုဇနကန္တာ။ ကန္တဘာဝေနေဝ ဗဟုနော ဇနဿ မနာပါ စိတ္တဝုဍ္ဎိကရာတိ ဗဟုဇနမနာပါ။

အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော၊ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိနိရတ္ထကကထာပုရေက္ခာရတာ၊ တထာရူပီ ကထာ ကထနဉ္စ။

ကာလေန ဝဒတီတိ ကာလဝါဒီ ဝတ္တဗ္ဗယုတ္တကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထော။ ဘူတံ တထံ တစ္ဆံ သဘာဝမေဝ ဝဒတီတိ ဘူတဝါဒီ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထသန္နိဿိတမေဝ ကတွာ ဝဒတီတိ အတ္ထဝါဒီ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဓမ္မဝါဒီ သံဝရဝိနယပဟာနဝိနယသန္နိဿိတံ ကတွာ ဝဒတီတိ ဝိနယဝါဒီ။

နိဓာနံ ဝုစ္စတိ ဌပနောကာသော၊ နိဓာနမဿာ အတ္ထီတိ နိဓာနဝတီ။ ဟဒယေ နိဓာတဗ္ဗယုတ္တကံ ဝါစံ ဘာသိတာတိ အတ္ထော။ ကာလေနာတိ ဧဝရူပိံ ဘာသမာနောပိ စ – ‘‘အဟံ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိဿာမီ’’တိ န အကာလေန ဘာသတိ၊ ယုတ္တကာလံ ပန အပေက္ခိတွာဝ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ သာပဒေသန္တိ သဥပမံ၊ သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပရိယန္တဝတိန္တိ ပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ယထာဿာ ပရိစ္ဆေဒေါ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ အတ္ထသံဟိတန္တိ အနေကေဟိပိ နယေဟိ ဝိဘဇန္တေန ပရိယာဒါတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဘာသတိ။ ယံ ဝါ သော အတ္ထဝါဒီ အတ္ထံ ဝဒတိ၊ တေန အတ္ထေန သဟိတတ္တာ အတ္ထသံဟိတံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ န အညံ နိက္ခိပိတွာ အညံ ဘာသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀။ ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာတိ မူလဗီဇံ ခန္ဓဗီဇံ ဖဠုဗီဇံ အဂ္ဂဗီဇံ ဗီဇဗီဇန္တိ ပဉ္စဝိဓဿ ဗီဇဂါမဿ စေဝ၊ ယဿ ကဿစိ နီလတိဏရုက္ခာဒိကဿ ဘူတဂါမဿ စ သမာရမ္ဘာ၊ ဆေဒနဘေဒနပစနာဒိဘာဝေန ဝိကောပနာ ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။

ဧကဘတ္တိကောတိ ပါတရာသဘတ္တံ သာယမာသဘတ္တန္တိ ဒွေ ဘတ္တာနိ၊ တေသု ပါတရာသဘတ္တံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ ဣတရံ မဇ္ဈနှိကတော ဥဒ္ဓံ အန္တော အရုဏေန။ တသ္မာ အန္တောမဇ္ဈနှိကေ ဒသက္ခတ္တုံ ဘုဉ္ဇမာနောပိ ဧကဘတ္တိကောဝ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဘတ္တိကော’’တိ။

ရတ္တိယာ ဘောဇနံ ရတ္တိ၊ တတော ဥပရတောတိ ရတ္တူပရတော။ အတိက္ကန္တေ မဇ္ဈနှိကေ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဘောဇနံ ဝိကာလဘောဇနံ နာမ။ တတော ဝိရတတ္တာ ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ ကဒါ ဝိရတော? အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ။

သာသနဿ အနနုလောမတ္တာ ဝိသူကံ ပဋာဏီဘူတံ ဒဿနန္တိ ဝိသူကဒဿနံ။ အတ္တနာ နစ္စနနစ္စာပနာဒိဝသေန နစ္စာ စ ဂီတာ စ ဝါဒိတာ စ အန္တမသော မယူရနစ္စာဒိဝသေနပိ ပဝတ္တာနံ နစ္စာဒီနံ ဝိသူကဘူတာ ဒဿနာ စာတိ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ။ နစ္စာဒီနိ ဟိ အတ္တနာ ပယောဇေတုံ ဝါ ပရေဟိ ပယောဇာပေတုံ ဝါ ပယုတ္တာနိ ပဿိတုံ ဝါ နေဝ ဘိက္ခူနံ န ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဝဋ္ဋန္တိ။

မာလာဒီသု မာလာတိ ယံ ကိဉ္စိ ပုပ္ဖံ။ ဂန္ဓန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဂန္ဓဇာတံ။ ဝိလေပနန္တိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ တတ္ထ ပိဠန္ဓန္တော ဓာရေတိ နာမ၊ ဦနဋ္ဌာနံ ပူရေန္တော မဏ္ဍေတိ နာမ၊ ဂန္ဓဝသေန ဆဝိရာဂဝသေန စ သာဒိယန္တော ဝိဘူသေတိ နာမ။ ဌာနံ ဝုစ္စတိ ကာရဏံ။ တသ္မာ ယာယ ဒုဿီလျစေတနာယ တာနိ မာလာဓာရဏာဒီနိ မဟာဇနော ကရောတိ၊ တတော ပဋိဝိရတောတိ အတ္ထော။

ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ။ မဟာသယနန္တိ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏံ။ တတော ဝိရတောတိ အတ္ထော။

ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော၊ လောဟမာသကော၊ ဇတုမာသကော၊ ဒါရုမာသကောတိ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ။ တဿ ဥဘယဿာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော၊ နေဝ နံ ဥဂ္ဂဏှာတိ၊ န ဥဂ္ဂဏှာပေတိ၊ န ဥပနိက္ခိတ္တံ သာဒိယတီတိ အတ္ထော။

အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာတိ၊ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓူမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကသင်္ခါတဿ သတ္တဝိဓဿာပိ အာမကဓညဿ ပဋိဂ္ဂဟဏာ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ၊ အာမသနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ အညတြ ဩဒိဿ အနုညာတာ အာမကမံသမစ္ဆာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဘိက္ခူနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ နော အာမသနံ။

ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထီတိ ပုရိသန္တရဂတာ၊ ဣတရာ ကုမာရိကာ နာမ၊ တာသံ ပဋိဂ္ဂဟဏမ္ပိ အာမသနမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။

ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ဒါသိဒါသဝသေနေဝ တေသံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မိ၊ အာရာမိကံ ဒမ္မီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။

အဇေဠကာဒီသု ခေတ္တဝတ္ထုပရိယောသာနေသု ကပ္ပိယာကပ္ပိယနယော ဝိနယဝသေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ၊ တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ အကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပိတဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနေဝ။

ဒူတေယျံ ဝုစ္စတိ ဒူတကမ္မံ၊ ဂိဟီနံ ပဟိတံ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ပဟိဏဂမနံ ဝုစ္စတိ ဃရာ ဃရံ ပေသိတဿ ခုဒ္ဒကဂမနံ။ အနုယောဂေါ နာမ တဒုဘယကရဏံ။ တသ္မာ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနံ အနုယောဂါတိ။ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကယဝိက္ကယာတိ ကယာ စ ဝိက္ကယာ စ။ တုလာကူဋာဒီသု ကူဋန္တိ ဝဉ္စနံ။ တတ္ထ တုလာကူဋံ နာမ ရူပကူဋံ အင်္ဂကူဋံ၊ ဂဟဏကူဋံ၊ ပဋိစ္ဆန္နကူဋန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ရူပကူဋံ နာမ ဒွေ တုလာ သမရူပါ ကတွာ ဂဏှန္တော မဟတိယာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ခုဒ္ဒိကာယ ဒေတိ။ အင်္ဂကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော ပစ္ဆာဘာဂေ ဟတ္ထေန တုလံ အက္ကမတိ၊ ဒဒန္တော ပုဗ္ဗဘာဂေ။ ဂဟဏကူဋံ နာမ ဂဏှန္တော မူလေ ရဇ္ဇုံ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂေ။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋံ နာမ တုလံ သုသိရံ ကတွာ အန္တော အယစုဏ္ဏံ ပက္ခိပိတွာ ဂဏှန္တော တံ ပစ္ဆာဘာဂေ ကရောတိ၊ ဒဒန္တော အဂ္ဂဘာဂေ။

ကံသော ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏပါတိ၊ တာယ ဝဉ္စနံ ကံသကူဋံ။ ကထံ? ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ ကတွာ အညာ ဒွေ တိဿော လောဟပါတိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ ကရောတိ၊ တတော ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကိဉ္စိဒေဝ အဍ္ဎံ ကုလံ ပဝိသိတွာ – ‘‘သုဝဏ္ဏဘာဇနာနိ ကိဏထာ’’တိ ဝတွာ အဂ္ဃေ ပုစ္ဆိတေ သမဂ္ဃတရံ ဒါတုကာမာ ဟောန္တိ။ တတော တေဟိ – ‘‘ကထံ ဣမေသံ သုဝဏ္ဏဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဝီမံသိတွာ ဂဏှထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိံ ပါသာဏေ ဃံသိတွာ သဗ္ဗာ ပါတိယော ဒတွာ ဂစ္ဆတိ။

မာနကူဋံ နာမ ဟဒယဘေဒသိခါဘေဒရဇ္ဇုဘေဒဝသေန တိဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟဒယဘေဒေါ သပ္ပိတေလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော ဟေဋ္ဌာဆိဒ္ဒေန မာနေန – ‘‘သဏိကံ အာသိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဘာဇနေ ဗဟုံ ပဂ္ဃရာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဆိဒ္ဒံ ပိဓာယ သီဃံ ပူရေတွာ ဒေတိ။

သိခါဘေဒေါ တိလတဏ္ဍုလာဒိမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ တာနိ ဟိ ဂဏှန္တော သဏိကံ သိခံ ဥဿာပေတွာ ဂဏှာတိ၊ ဒဒန္တော ဝေဂေန ပူရေတွာ သိခံ ဆိန္ဒန္တော ဒေတိ။

ရဇ္ဇုဘေဒေါ ခေတ္တဝတ္ထုမိနနကာလေ လဗ္ဘတိ။ လဉ္ဇံ အလဘန္တာ ဟိ ခေတ္တံ အမဟန္တမ္ပိ မဟန္တံ ကတွာ မိနန္တိ။

ဥက္ကောဋနာဒီသု ဥက္ကောဋနန္တိ အဿာမိကေ သာမိကေ ကာတုံ လဉ္ဇဂ္ဂဟဏံ။ ဝဉ္စနန္တိ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ပရေသံ ဝဉ္စနံ။ တတြိဒမေကံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ လုဒ္ဒကော မိဂဉ္စ မိဂပေါတကဉ္စ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ ၊ တမေကော ဓုတ္တော – ‘‘ကိံ ဘော၊ မိဂေါ အဂ္ဃတိ၊ ကိံ မိဂပေါတကော’’တိ အာဟ။ ‘‘မိဂေါ ဒွေ ကဟာပဏေ၊ မိဂပေါတကော ဧက’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ဧကံ ကဟာပဏံ ဒတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တော – ‘‘န မေ ဘော၊ မိဂပေါတကေန အတ္ထော၊ မိဂံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဟိ – ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေဟီတိ။ သော အာဟ – ‘‘နနု တေ ဘော၊ မယာ ပဌမံ ဧကော ကဟာပဏော ဒိန္နော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒိန္နော’’တိ။ ‘‘ဣဒံ မိဂပေါတကံ ဂဏှ၊ ဧဝံ သော စ ကဟာပဏော၊ အယဉ္စ ကဟာပဏဂ္ဃနကော မိဂပေါတကောတိ ဒွေ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ သော ‘‘ကာရဏံ ဝဒတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ မိဂံ အဒါသီတိ။ နိကတီတိ ယောဂဝသေန ဝါ မာယာဝသေန ဝါ အပါမင်္ဂံ ပါမင်္ဂန္တိ၊ အမဏိံ မဏိန္တိ၊ အသုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏန္တိ ကတွာ ပတိရူပကေန ဝဉ္စနံ။ သာစိယောဂေါတိ ကုဋိလယောဂေါ၊ ဧတေသံယေဝ ဥက္ကောဋနာဒီနမေတံ နာမံ။ တသ္မာ – ဥက္ကောဋနသာစိယောဂေါ၊ ဝဉ္စနသာစိယောဂေါ၊ နိကတိသာစိယောဂေါတိ၊ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေစိ အညံ ဒဿေတွာ အညဿ ပရိဝတ္တနံ သာစိယောဂေါတိ ဝဒန္တိ။ တံ ပန ဝဉ္စနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။

ဆေဒနာဒီသု ဆေဒနန္တိ ဟတ္ထစ္ဆေဒနာဒိ။ ဝဓောတိ မာရဏံ။ ဗန္ဓောတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီဟိ ဗန္ဓနံ။ ဝိပရာမောသောတိ ဟိမဝိပရာမောသော၊ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသောတိ ဒုဝိဓော။ ယံ ဟိမပါတသမယေ ဟိမေန ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ဇနံ မုသန္တိ၊ အယံ ဟိမဝိပရာမောသော။ ယံ ဂုမ္ဗာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နာ မုသန္တိ၊ အယံ ဂုမ္ဗဝိပရာမောသော။ အာလောပေါ ဝုစ္စတိ ဂါမနိဂမာဒီနံ ဝိလောပကရဏံ။ သဟသာကာရောတိ သာဟသိကကိရိယာ။ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဘဏ္ဍာနံ ဂဟဏံ။ ဧဝမေတသ္မာ ဆေဒန…ပေ… သဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော သမဏော ဂေါတမောတိ။ ဣတိ ဝါ ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝဒမာနော ဝဒေယျာတိ။

ဧတ္တာဝတာ စူဠသီလံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ။

မဇ္ဈိမသီလဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဣဒါနိ မဇ္ဈိမသီလံ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ယထာ ဝါ ပနေကေ ဘောန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ။ သဒ္ဓါဒေယျာနီတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ ဣဓလောကဉ္စ ပရလောကဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒိန္နာနိ။ ‘အယံ မေ ဉာတီ’တိ ဝါ၊ ‘မိတ္တော’တိ ဝါ၊ ဣဒံ ပဋိကရိဿတိ၊ ဣဒံ ဝါ တေန ကတပုဗ္ဗန္တိ ဝါ၊ ဧဝံ န ဒိန္နာနီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဒိန္နာနိ ဟိ န သဒ္ဓါဒေယျာနိ နာမ ဟောန္တိ ။ ဘောဇနာနီတိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ၊ အတ္ထတော ပန သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ စီဝရာနိ ပါရုပိတွာ သေနာသနာနိ သေဝမာနာ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ ပရိဘုဉ္ဇမာနာတိ သဗ္ဗမေတံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။

သေယျထိဒန္တိ နိပါတော။ တဿတ္ထော ကတမော သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမော၊ ယဿ သမာရမ္ဘံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီတိ။ တတော တံ ဒဿေန္တော မူလဗီဇန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မူလဗီဇံ နာမ ဟလိဒ္ဒိ၊ သိင်္ဂိဝေရံ၊ ဝစာ၊ ဝစတ္တံ၊ အတိဝိသာ၊ ကဋုကရောဟိဏီ၊ ဥသီရံ၊ ဘဒ္ဒမုတ္တကန္တိ ဧဝမာဒိ။ ခန္ဓဗီဇံ နာမ အဿတ္ထော၊ နိဂြောဓော၊ ပိလက္ခော၊ ဥဒုမ္ဗရော၊ ကစ္ဆကော၊ ကပိတ္ထနောတိ ဧဝမာဒိ။ ဖဠုဗီဇံ နာမ ဥစ္ဆု၊ နဠော၊ ဝေဠူတိ ဧဝမာဒိ။ အဂ္ဂဗီဇံ နာမ အဇ္ဇကံ၊ ဖဏိဇ္ဇကံ၊ ဟိရိဝေရန္တိ ဧဝမာဒိ။ ဗီဇဗီဇံ နာမ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ အပရဏ္ဏန္တိ ဧဝမာဒိ။ သဗ္ဗဉှေတံ ရုက္ခတော ဝိယောဇိတံ ဝိရုဟနသမတ္ထမေဝ ‘‘ဗီဇဂါမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ရုက္ခတော ပန အဝိယောဇိတံ အသုက္ခံ ‘‘ဘူတဂါမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဘူတဂါမသမာရမ္ဘော ပါစိတ္တိယဝတ္ထု၊ ဗီဇဂါမသမာရမ္ဘော ဒုက္ကဋဝတ္ထူတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၂။ သန္နိဓိကာရပရိဘောဂန္တိ သန္နိဓိကတဿ ပရိဘောဂံ။ တတ္ထ ဒုဝိဓာ ကထာ၊ ဝိနယဝသေန စ သလ္လေခဝသေန စ။ ဝိနယဝသေန တာဝ ယံ ကိဉ္စိ အန္နံ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတံ အပရဇ္ဇု သန္နိဓိကာရကံ ဟောတိ၊ တဿ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယံ ။ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပန သာမဏေရာနံ ဒတွာ၊ တေဟိ လဒ္ဓံ ဌပါပေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သလ္လေခေါ ပန န ဟောတိ။

ပါနသန္နိဓိမှိပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ပါနံ နာမ အမ္ဗပါနာဒီနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ၊ ယာနိ စ တေသံ အနုလောမာနိ။ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။

ဝတ္ထသန္နိဓိမှိ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ၊ အယံ ပရိယာယကထာ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန တိစီဝရသန္တုဋ္ဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ စတုတ္ထံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ယဿ ကဿစိ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ ယဿ ပန ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ သော ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ဝါ ပရိပုစ္ဆတ္ထာယ ဝါ ဂတော၊ အာဂတမတ္တေ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရေ ပန အပ္ပဟောန္တေ သတိယာ ပစ္စာသာယ အနုညာတကာလံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသုတ္တစီဝရကာရကာနံ အလာဘေန တတော ပရမ္ပိ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ ပုန ဤဒိသံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ပန ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

ယာနသန္နိဓိမှိ ယာနံ နာမ ဝယှံ၊ ရထော၊ သကဋံ၊ သန္ဒမာနိကာ၊ သိဝိကာ၊ ပါဋင်္ကီတိ၊ နေတံ ပဗ္ဗဇိတဿ ယာနံ။ ဥပါဟနာ ပန ပဗ္ဗဇိတဿ ယာနံယေဝ။ ဧကဘိက္ခုဿ ဟိ ဧကော အရညတ္ထာယ၊ ဧကော ဓောတပါဒကတ္ထာယာတိ၊ ဥက္ကံသတော ဒွေ ဥပါဟနသင်္ဃာဋာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတိယံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ အညံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ဟိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

သယနသန္နိဓိမှိ သယနန္တိ မဉ္စော။ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဧကော ဂဗ္ဘေ၊ ဧကော ဒိဝါဌာနေတိ ဥက္ကံသတော ဒွေ မဉ္စာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဝါ ဂဏဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော၊ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

ဂန္ဓသန္နိဓိမှိ ဘိက္ခုနော ကဏ္ဍုကစ္ဆုဆဝိဒေါသာဒိအာဗာဓေ သတိ ဂန္ဓာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တေ ဂန္ဓေ အာဟရာပေတွာ တသ္မိံ ရောဂေ ဝူပသန္တေ အညေသံ ဝါ အာဗာဓိကာနံ ဒါတဗ္ဗာ၊ ဒွါရေ ပဉ္စင်္ဂုလိဃရဓူပနာဒီသု ဝါ ဥပနေတဗ္ဗာ။ ‘‘ပုန ရောဂေ သတိ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ပန ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

အာမိသန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု – ‘‘တထာရူပေ ကာလေ ဥပကာရာယ ဘဝိဿတီ’’တိ တိလတဏ္ဍုလမုဂ္ဂမာသနာဠိကေရလောဏမစ္ဆမံသဝလ္လူရသပ္ပိတေလဂုဠဘာဇနာဒီနိ အာဟရာပေတွာ ဌပေတိ။ သော ဝဿကာလေ ကာလဿေဝ သာမဏေရေဟိ ယာဂုံ ပစာပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သာမဏေရ၊ ဥဒကကဒ္ဒမေ ဒုက္ခံ ဂါမံ ပဝိသိတုံ၊ ဂစ္ဆ အသုကံ ကုလံ ဂန္တွာ မယှံ ဝိဟာရေ နိသိန္နဘာဝံ အာရောစေဟိ၊ အသုကကုလတော ဒဓိအာဒီနိ အာဟရာ’’တိ ပေသေတိ။ ဘိက္ခူဟိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဂါမံ ပဝိသိဿထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ၊ ‘‘ဒုပ္ပဝေသော၊ အာဝုသော၊ ဣဒါနိ ဂါမော’’တိ ဝဒတိ။ တေ – ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ အစ္ဆထ တုမှေ၊ မယံ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ သာမဏေရောပိ ဒဓိအာဒီနိ အာဟရိတွာ ဘတ္တဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဥပနေတိ၊ တံ ဘုဉ္ဇန္တဿေဝ ဥပဋ္ဌာကာ ဘတ္တံ ပဟိဏန္တိ၊ တတောပိ မနာပံ မနာပံ ဘုဉ္ဇတိ။ အထ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတောပိ မနာပံ မနာပံ ဂီဝါယာမကံ ဘုဉ္ဇတိယေဝ။ ဧဝံ စတုမာသမ္ပိ ဝီတိနာမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဘိက္ခု မုဏ္ဍကုဋုမ္ဗိကဇီဝိကံ ဇီဝတိ၊ န သမဏဇီဝိက’’န္တိ။ ဧဝရူပေါ အာမိသသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။

ဘိက္ခုနော ပန ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကာ တဏ္ဍုလနာဠိ၊ ဧကော ဂုဠပိဏ္ဍော၊ စတုဘာဂမတ္တံ သပ္ပီတိ ဧတ္တကံ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အကာလေ သမ္ပတ္တစောရာနံ အတ္ထာယ။ တေ ဟိ ဧတ္တကမ္ပိ အာမိသပဋိသန္ထာရံ အလဘန္တာ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေယျုံ၊ တသ္မာ သစေ ဧတ္တကံ နတ္ထိ၊ အာဟရာပေတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဖာသုကကာလေ စ ယဒေတ္ထ ကပ္ပိယံ၊ တံ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယကုဋိယံ ပန ဗဟုံ ဌပေန္တဿာပိ သန္နိဓိ နာမ နတ္ထိ။ တထာဂတဿ ပန တဏ္ဍုလနာဠိအာဒီသု ဝါ ယံ ကိဉ္စိ စတုရတနမတ္တံ ဝါ ပိလောတိကခဏ္ဍံ ‘‘ဣဒံ မေ အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဌပိတံ နာမ နတ္ထိ။

၁၃။ ဝိသူကဒဿနေသု နစ္စံ နာမ ယံ ကိဉ္စိ နစ္စံ၊ တံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနာပိ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိတ္ထာရဝိနိစ္ဆယော ပနေတ္ထ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗေသု သိက္ခာပဒပဋိသံယုတ္တေသု သုတ္တပဒေသု။ ဣတော ပရဉှိ ဧတ္တကမ္ပိ အဝတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပယောဇနမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမာတိ။

ပေက္ခန္တိ နဋသမဇ္ဇံ။ အက္ခာနန္တိ ဘာရတယုဇ္ဈနာဒိကံ။ ယသ္မိံ ဌာနေ ကထီယတိ၊ တတ္ထ ဂန္တုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဏိဿရန္တိ ကံသတာဠံ၊ ပါဏိတာဠန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဝေတာဠန္တိ ဃနတာဠံ၊ မန္တေန မတသရီရုဋ္ဌာပနန္တိပိ ဧကေ။ ကုမ္ဘထူဏန္တိ စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠံ၊ ကုမ္ဘသဒ္ဒန္တိပိ ဧကေ။ သောဘနကန္တိ နဋာနံ အဗ္ဘောက္ကိရဏံ၊ သောဘနကရံ ဝါ၊ ပဋိဘာနစိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စဏ္ဍာလန္တိ အယောဂုဠကီဠာ၊ စဏ္ဍာလာနံ သာဏဓောဝနကီဠာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝံသန္တိ ဝေဠုံ ဥဿာပေတွာ ကီဠနံ။

ဓောဝနန္တိ အဋ္ဌိဓောဝနံ၊ ဧကစ္စေသု ကိရ ဇနပဒေသု ကာလင်္ကတေ ဉာတကေ န ဈာပေန္တိ၊ နိခဏိတွာ ဌပေန္တိ။ အထ နေသံ ပူတိဘူတံ ကာယံ ဉတွာ နီဟရိတွာ အဋ္ဌီနိ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓေဟိ မက္ခေတွာ ဌပေန္တိ။ တေ နက္ခတ္တကာလေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ အဋ္ဌီနိ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သုရာဒီနိ ဌပေတွာ ရောဒန္တာ ပရိဒေဝန္တာ သုရံ ပိဝန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဒက္ခိဏေသု ဇနပဒေသု အဋ္ဌိဓောဝနံ နာမ၊ တတ္ထ ဟောတိ အန္နမ္ပိ ပါနမ္ပိ ခဇ္ဇမ္ပိ ဘောဇ္ဇမ္ပိ လေယျမ္ပိ ပေယျမ္ပိ နစ္စမ္ပိ ဂီတမ္ပိ ဝါဒိတမ္ပိ။ အတ္ထေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓောဝနံ၊ နေတံ နတ္ထီတိ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၀၇)။ ဧကစ္စေ ပန ဣန္ဒဇာလေန အဋ္ဌိဓောဝနံ ဓောဝနန္တိပိ ဝဒန္တိ။

ဟတ္ထိယုဒ္ဓါဒီသု ဘိက္ခုနော နေဝ ဟတ္ထိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ၊ န တေ ယုဇ္ဈာပေတုံ၊ န ယုဇ္ဈန္တေ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဗ္ဗုဒ္ဓန္တိ မလ္လယုဒ္ဓံ။ ဥယျောဓိကန္တိ ယတ္ထ သမ္ပဟာရော ဒိဿတိ။ ဗလဂ္ဂန္တိ ဗလဂဏနဋ္ဌာနံ။ သေနာဗျူဟန္တိ သေနာနိဝေသော၊ သကဋဗျူဟာဒိဝသေန သေနာယ နိဝေသနံ။ အနီကဒဿနန္တိ – ‘‘တယော ဟတ္ထီ ပစ္ဆိမံ ဟတ္ထာနီက’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၃၂၄) နယေန ဝုတ္တဿ အနီကဿ ဒဿနံ။

၁၄။ ပမာဒေါ ဧတ္ထ တိဋ္ဌတီတိ ပမာဒဋ္ဌာနံ။ ဇူတဉ္စ တံ ပမာဒဋ္ဌာနဉ္စာတိ ဇူတပ္ပမာဒဋ္ဌာနံ။ ဧကေကာယ ပန္တိယာ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ပဒါနိ အဿာတိ အဋ္ဌပဒံ ဒသပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ အာကာသန္တိ အဋ္ဌပဒဒသပဒေသု ဝိယ အာကာသေယေဝ ကီဠနံ။ ပရိဟာရပထန္တိ ဘူမိယံ နာနာပထမဏ္ဍလံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပရိဟရိတဗ္ဗံ၊ ပထံ ပရိဟရန္တာနံ ကီဠနံ။ သန္တိကန္တိ သန္တိကကီဠနံ။ ဧကဇ္ဈံ ဌပိတာ သာရိယော ဝါ သက္ခရာယော ဝါ အစာလေန္တာ နခေနေဝ အပနေန္တိ စ ဥပနေန္တိ စ၊ သစေ တတ္ထ ကာစိ စလတိ၊ ပရာဇယော ဟောတိ၊ ဧဝရူပါယ ကီဠာယေတံ အဓိဝစနံ။ ခလိကန္တိ ဇူတဖလကေ ပါသကကီဠနံ။ ဃဋိကာ ဝုစ္စတိ ဒီဃဒဏ္ဍကေန ရဿဒဏ္ဍကံ ပဟရဏကီဠနံ။ သလာကဟတ္ထန္တိ လာခါယ ဝါ မဉ္ဇိဋ္ဌိကာယ ဝါ ပိဋ္ဌောဒကေန ဝါ သလာကဟတ္ထံ တေမေတွာ – ‘‘ကိံ ဟောတူ’’တိ ဘူမိယံ ဝါ ဘိတ္တိယံ ဝါ တံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထိအဿာဒိရူပဒဿနကီဠနံ။ အက္ခန္တိ ဂုဠကီဠာ။ ပင်္ဂစီရံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိကံ၊ တံ ဓမန္တာ ကီဠန္တိ။ ဝင်္ကကန္တိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနကံ ခုဒ္ဒကနင်္ဂလံ။ မောက္ခစိကာ ဝုစ္စတိ သမ္ပရိဝတ္တနကီဠာ၊ အာကာသေ ဝါ ဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ဝါ သီသံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယဘာဝေန ပရိဝတ္တနကီဠာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိင်္ဂုလိကံ ဝုစ္စတိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ ဝါတပ္ပဟာရေန ပရိဗ္ဘမနစက္ကံ။ ပတ္တာဠှကံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိကာ။ တာယ ဝါလုကာဒီနိ မိနန္တာ ကီဠန္တိ။ ရထကန္တိ ခုဒ္ဒကရထံ။ ဓနုကန္တိ ခုဒ္ဒကဓနုမေဝ။ အက္ခရိကာ ဝုစ္စတိ အာကာသေ ဝါ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ အက္ခရဇာနနကီဠာ။ မနေသိကာ နာမ မနသာ စိန္တိတဇာနနကီဠာ။ ယထာဝဇ္ဇံ နာမ ကာဏကုဏိခုဇ္ဇာဒီနံ ယံ ယံ ဝဇ္ဇံ၊ တံ တံ ပယောဇေတွာ ဒဿနကီဠာ။

၁၅။ အာသန္ဒိန္တိ ပမာဏာတိက္ကန္တာသနံ။ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီတိ ဣဒံ အပေက္ခိတွာ ပန သဗ္ဗပဒေသု ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ပလ္လင်္ကောတိ ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော။ ဂေါနကောတိ ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝေါ၊ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။ စိတ္တကန္တိ ဝါနဝိစိတ္တံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ပဋိကာတိ ဥဏ္ဏာမယော သေတတ္ထရဏော။ ပဋလိကာတိ ဃနပုပ္ဖကော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ယော အာမလကပတ္တောတိပိ ဝုစ္စတိ။ တူလိကာတိ တိဏ္ဏံ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ။ ဝိကတိကာတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိရူပဝိစိတြော ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘယတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ၊ ကေစိ ‘‘ဧကတောဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧကန္တလောမီတိ ဧကတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ကေစိ ‘‘ဥဘတောဥဂ္ဂတပုပ္ဖ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ကဋ္ဋိဿန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတံ ကောသေယျကဋ္ဋိဿမယပစ္စတ္ထရဏံ။ ကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတမေဝ ကောသိယသုတ္တမယပစ္စတ္ထရဏံ။ သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ဝိနယေ ဝုတ္တံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဗ္ဗိတာနိ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကုတ္တကန္တိ သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောဂ္ဂံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။ ဟတ္ထတ္ထရံ အဿတ္ထရန္တိ ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌီသု အတ္ထရဏအတ္ထရကာယေဝ။ ရထတ္ထရေပိ ဧသေဝ နယော။ အဇိနပ္ပဝေဏီတိ အဇိနစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဗ္ဗိတွာ ကတာ ပဝေဏီ။ ကဒလီမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏန္တိ ကဒလီမိဂစမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ တေန ကတံ ပဝရပစ္စတ္ထရဏံ၊ ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလီမိဂစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗေတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒန္တိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန၊ ဥပရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေ သတိ န ဝဋ္ဋတိ၊ အသတိ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ မဉ္စဿ ဥဘတောလောဟိတကံ ဥပဓာနံ၊ ဧတံ န ကပ္ပတိ။ ယံ ပန ဧကမေဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု ရတ္တံ ဝါ ဟောတိ ပဒုမဝဏ္ဏံ ဝါ ဝိစိတြံ ဝါ၊ သစေ ပမာဏယုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဥပဓာနံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။ အလောဟိတကာနိ ဒွေပိ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော မဉ္စေ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ပိ လဘတိ။ အာသန္ဒီအာဒီသု ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသန္ဒိယာ ပါဒေ ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ ပလ္လင်္ကဿ ဝါဠေ ဘိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ တူလိကံ ဝိဇဋေတွာ ဗိမ္ဗောဟနံ ကာတုံ၊ အဝသေသံ ဘုမ္မတ္ထရဏံ ကာတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၉၇)။

၁၆။ ဥစ္ဆာဒနာဒီသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တဒါရကာနံ သရီရဂန္ဓော ဒွါဒသဝဿပတ္တကာလေ နဿတိ၊ တေသံ သရီရဒုဂ္ဂန္ဓဟရဏတ္ထာယ ဂန္ဓစုဏ္ဏာဒီဟိ ဥစ္ဆာဒေန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဥစ္ဆာဒနံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုညဝန္တေ ပန ဒါရကေ ဦရူသု နိပဇ္ဇာပေတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ဟတ္ထပါဒဦရုနာဘိအာဒီနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ ပရိမဒ္ဒန္တိ၊ ဧဝရူပံ ပရိမဒ္ဒနံ န ဝဋ္ဋတိ။

နှာပနန္တိ တေသံယေဝ ဒါရကာနံ ဂန္ဓာဒီဟိ နှာပနံ။ သမ္ဗာဟနန္တိ မဟာမလ္လာနံ ဝိယ ဟတ္ထပါဒေ မုဂ္ဂရာဒီဟိ ပဟရိတွာ ဗာဟုဝဍ္ဎနံ။ အာဒါသန္တိ ယံ ကိဉ္စိ အာဒါသံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဉ္ဇနန္တိ အလင်္ကာရဉ္ဇနမေဝ။ မာလာတိ ဗဒ္ဓမာလာ ဝါ အဗဒ္ဓမာလာ ဝါ။ ဝိလေပနန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ မုခစုဏ္ဏံ မုခလေပနန္တိ မုခေ ကာဠပီဠကာဒီနံ ဟရဏတ္ထာယ မတ္တိကကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန လောဟိတေ စလိတေ သာသပကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန ဒေါသေ ခါဒိတေ တိလကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန လောဟိတေ သန္နိသိန္နေ ဟလိဒ္ဒိကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန ဆဝိဝဏ္ဏေ အာရူဠှေ မုခစုဏ္ဏကေန မုခံ စုဏ္ဏေန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထဗန္ဓာဒီသု ဟတ္ထေ ဝိစိတြသင်္ခကပါလာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ၊ တံ ဝါ အညံ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ ဟတ္ထာဘရဏံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အပရေ သိခံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ။ သုဝဏ္ဏစီရကမုတ္တလတာဒီဟိ စ တံ ပရိက္ခိပန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ အပရေ စတုဟတ္ထဒဏ္ဍံ ဝါ အညံ ဝါ ပန အလင်္ကတဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ တထာ ဣတ္ထိပုရိသရူပါဒိဝိစိတ္တံ ဘေသဇ္ဇနာဠိကံ သုပရိက္ခိတ္တံ ဝါမပဿေ ဩလဂ္ဂိတံ၊ အပရေ ကဏ္ဏိကရတနပရိက္ခိတ္တကောသံ အတိတိခိဏံ အသိံ၊ ပဉ္စဝဏ္ဏသုတ္တသိဗ္ဗိတံ မကရဒန္တကာဒိဝိစိတ္တံ ဆတ္တံ၊ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာ မောရပိဉ္ဆာဒိပရိက္ခိတ္တာ ဥပါဟနာ၊ ကေစိ ရတနမတ္တာယာမံ စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ကေသန္တပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ မေဃမုခေ ဝိဇ္ဇုလတံ ဝိယ နလာဋေ ဥဏှီသပဋ္ဋံ ဗန္ဓန္တိ၊ စူဠာမဏိံ ဓာရေန္တိ၊ စာမရဝါလဗီဇနိံ ဓာရေန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။

၁၇။ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာတိ တိရစ္ဆာနကထာ။ တတ္ထ ရာဇာနံ အာရဗ္ဘ မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ကထာ ရာဇကထာ။ ဧသ နယော စောရကထာဒီသု။ တေသု အသုကော ရာဇာ အဘိရူပေါ ဒဿနီယောတိအာဒိနာ နယေန ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ။ သောပိ နာမ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ခယံ ဂတောတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေ တိဋ္ဌတိ။ စောရေသု မူလဒေဝေါ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ၊ မေဃမာလော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါတိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ အဟော သူရာတိ ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ။ ယုဒ္ဓေပိ ဘာရတယုဒ္ဓါဒီသု အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော၊ ဧဝံ ဝိဒ္ဓါတိ ကာမဿာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ တေပိ နာမ ခယံ ဂတာတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။ အပိ စ အန္နာဒီသု ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တံ ရသဝန္တံ ဖဿသမ္ပန္နံ ခါဒိမှ ဘုဉ္ဇိမှာတိ ကာမဿာဒဝသေန ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလံ ဂန္ဓံ သီလဝန္တာနံ အဒမှ၊ စေတိယေ ပူဇံ ကရိမှာတိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဉာတိကထာဒီသု ပန ‘‘အမှာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတြေဟိ ယာနေဟိ ဝိစရိမှာ’’တိ ဝါ အဿာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘တေပိ နော ဉာတကာ ခယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပါ ဥပါဟနာ သင်္ဃဿ အဒမှာ’’တိ ဝါ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂါမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ဝါ ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ဧဝံ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိ ဝါ ‘‘ခယဝယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂမနဂရဇနပဒကထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယဝယံ ဂတာတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သူရကထာပိ ‘နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓော သူရော အဟောသီ’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သဒ္ဓါ အဟောသိ ခယံ ဂတောတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသိခါကထာပိ ‘‘အသုကာ ဝိသိခါ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုန္နိဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယဝယံ ဂတာတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ဥဒကဋ္ဌာနကထာ၊ ဥဒကတိတ္ထကထာတိပိ ဝုစ္စတိ၊ ကုမ္ဘဒါသိကထာ ဝါ၊ သာပိ ‘‘ပါသာဒိကာ နစ္စိတုံ ဂါယိတုံ ဆေကာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နာတိအာဒိနာ နယေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနဉာတိကထာသဒိသော ဝိနိစ္ဆယော။

နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဟိ ဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝါ နိရတ္ထကကထာ။ လောကက္ခာယိကာတိ အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော၊ အသုကေန နာမ နိမ္မိတော။ ကာကော သေတော၊ အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ၊ ဗလာကာ ရတ္တာ။ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာတိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။

သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဒေါ သာဂရော? သာဂရဒေဝေန ခတော၊ တသ္မာ သာဂရော။ ခတော မေတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သယံ နိဝေဒိတတ္တာ ‘‘သမုဒ္ဒေါ’’တိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာယနကထာ။ ဘဝေါတိ ဝုဍ္ဎိ။ အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဣတိ ဘဝေါ၊ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။

၁၈။ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာတိ ဝိဂ္ဂဟကထာ၊ သာရမ္ဘကထာ။ တတ္ထ သဟိတံ မေတိ မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အသဟိတံ တေတိ တုယှံ ဝစနံ အသဟိတံ အသိလိဋ္ဌံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယှံ ဒီဃရတ္တာစိဏ္ဏဝသေန သုပ္ပဂုဏံ၊ တံ မယှံ ဧကဝစနေနေဝ ဝိပရာဝတ္တံ ပရိဝတ္တိတွာ ဌိတံ၊ န ကိဉ္စိ ဇာနာသီတိ အတ္ထော။

အာရောပိတောတေ ဝါဒေါတိ မယာ တဝ ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဒေါသမောစနတ္ထံ စရ၊ ဝိစရ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယံ ပဟောသိ၊ ဣဒါနိမေဝ နိဗ္ဗေဌေဟီတိ။

၁၉။ ဒူတေယျကထာယံ ဣဓ ဂစ္ဆာတိ ဣတော အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂစ္ဆ။ အမုတြာဂစ္ဆာတိ တတော အသုကံ နာမ ဌာနံ အာဂစ္ဆ။ ဣဒံ ဟရာတိ ဣတော ဣဒံ နာမ ဟရ။ အမုတြ ဣဒံ အာဟရာတိ အသုကဋ္ဌာနတော ဣဒံ နာမ ဣဓ အာဟရ။ သင်္ခေပတော ပန ဣဒံ ဒူတေယျံ နာမ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ရတနတ္တယဿ ဥပကာရပဋိသံယုတ္တဉ္စ ဂိဟီသာသနံ အညေသံ န ဝဋ္ဋတိ။

၂၀။ ကုဟကာတိအာဒီသု တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာ လောကံ ကုဟယန္တိ၊ ဝိမှာပယန္တီတိ ကုဟကာ။ လာဘသက္ကာရတ္ထိကာ ဟုတွာ လပန္တီတိ လပကာ။ နိမိတ္တံ သီလမေတေသန္တိ နေမိတ္တိကာ။ နိပ္ပေသော သီလမေတေသန္တိ နိပ္ပေသိကာ။ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသန္တိ မဂ္ဂန္တိ ပရိယေသန္တီတိ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသိတာရော။ ကုဟနာ၊ လပနာ၊ နေမိတ္တိကတာ၊ နိပ္ပေသိကတာ၊ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာတိ ဧတာဟိ သမန္နာဂတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရေန ပနေတာ ကုဟနာဒိကာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သီလနိဒ္ဒေသေယေဝ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အာဟရိတွာ ပကာသိတာတိ။

ဧတ္တာဝတာ မဇ္ဈိမသီလံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ။

မဟာသီလဝဏ္ဏနာ

၂၁။ ဣတော ပရံ မဟာသီလံ ဟောတိ။ အင်္ဂန္တိ ဟတ္ထပါဒါဒီသု ယေန ကေနစိ ဧဝရူပေန အင်္ဂေန သမန္နာဂတော ဒီဃာယု ယသဝါ ဟောတီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ အင်္ဂသတ္ထံ။ နိမိတ္တန္တိ နိမိတ္တသတ္ထံ။ ပဏ္ဍုရာဇာ ကိရ တိဿော မုတ္တာယော မုဋ္ဌိယံ ကတွာ နေမိတ္တိကံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ မေ ဟတ္ထေ’’တိ? သော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေသိ၊ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဃရဂေါလိကာယ မက္ခိကာ ဂယှန္တီ မုတ္တာ၊ သော ‘‘မုတ္တာ’’တိ အာဟ။ ပုန ‘‘ကတီ’’တိ ပုဋ္ဌော ကုက္ကုဋဿ တိက္ခတ္တုံ ရဝန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘တိဿော’’တိ အာဟ။ ဧဝံ တံ တံ အာဒိသိတွာ နိမိတ္တမနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။

ဥပ္ပာတန္တိ အသနိပါတာဒီနံ မဟန္တာနံ ဥပ္ပတိတံ၊ တဉှိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဒိသန္တိ။ သုပိနန္တိ ယော ပုဗ္ဗဏှသမယေ သုပိနံ ပဿတိ၊ ဧဝံ ဝိပါကော ဟောတိ၊ ယော ဣဒံ နာမ ပဿတိ၊ တဿ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိအာဒိနာ နယေန သုပိနကံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ လက္ခဏန္တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတော ရာဇာ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ဥပရာဇာတိအာဒိကံ။ မူသိကစ္ဆိန္နန္တိ ဥန္ဒူရခါယိတံ။ တေနာပိ ဟိ အဟတေ ဝါ ဝတ္ထေ အနဟတေ ဝါ ဝတ္ထေ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဆိန္နေ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိ အာဒိသန္တိ။ အဂ္ဂိဟောမန္တိ ဧဝရူပေန ဒါရုနာ ဧဝံ ဟုတေ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိ အဂ္ဂိဇုဟနံ။ ဒဗ္ဗိဟောမာဒီနိပိ အဂ္ဂိဟောမာနေဝ၊ ဧဝရူပါယ ဒဗ္ဗိယာ ဤဒိသေဟိ ကဏာဒီဟိ ဟုတေ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တိဝသေန ပန ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ။

တတ္ထ ကဏောတိ ကုဏ္ဍကော။ တဏ္ဍုလာတိ သာလိအာဒီနဉ္စေဝ တိဏဇာတီနဉ္စ တဏ္ဍုလာ။ သပ္ပီတိ ဂေါသပ္ပိအာဒိကံ။ တေလန္တိ တိလတေလာဒိကံ။ သာသပါဒီနိ ပန မုခေန ဂဟေတွာ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပနံ၊ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပိတွာ ဇုဟနံ ဝါ မုခဟောမံ။ ဒက္ခိဏက္ခကဇဏ္ဏုလောဟိတာဒီဟိ ဇုဟနံ လောဟိတဟောမံ။ အင်္ဂဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေ အင်္ဂမေဝ ဒိသွာ ဗျာကရဏဝသေန အင်္ဂံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ အင်္ဂုလဋ္ဌိံ ဒိသွာ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပိတွာ အယံ ကုလပုတ္တော ဝါ နော ဝါ၊ သိရီသမ္ပန္နော ဝါ နော ဝါတိအာဒိဗျာကရဏဝသေန အင်္ဂဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာတိ ဃရဝတ္ထုအာရာမဝတ္ထာဒီနံ ဂုဏဒေါသသလ္လက္ခဏဝိဇ္ဇာ။ မတ္တိကာဒိဝိသေသံ ဒိသွာပိ ဟိ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပိတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယံ တိံသရတနမတ္တေ၊ အာကာသေ စ အသီတိရတနမတ္တေ ပဒေသေ ဂုဏဒေါသံ ပဿန္တိ။ ခတ္တဝိဇ္ဇာတိ အဗ္ဘေယျမာသုရက္ခရာဇသတ္ထာဒိသတ္ထံ။ သိဝဝိဇ္ဇာတိ သုသာနေ ပဝိသိတွာ သန္တိကရဏဝိဇ္ဇာ၊ သိင်္ဂါလရုတဝိဇ္ဇာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဘူတဝိဇ္ဇာတိ ဘူတဝေဇ္ဇမန္တော။ ဘူရိဝိဇ္ဇာတိ ဘူရိဃရေ ဝသန္တေန ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗမန္တော။ အဟိဝိဇ္ဇာတိ သပ္ပဒဋ္ဌတိကိစ္ဆနဝိဇ္ဇာ စေဝ သပ္ပာဝှာယနဝိဇ္ဇာ စ။ ဝိသဝိဇ္ဇာတိ ယာယ၊ ပုရာဏဝိသံ ဝါ ရက္ခန္တိ၊ နဝဝိသံ ဝါ ကရောန္တိ ဝိသဝန္တမေဝ ဝါ။ ဝိစ္ဆိကဝိဇ္ဇာတိ ဝိစ္ဆိကဒဋ္ဌတိကိစ္ဆနဝိဇ္ဇာ။ မူသိကဝိဇ္ဇာယပိ ဧသေဝ နယော။ သကုဏဝိဇ္ဇာတိ သပက္ခကအပက္ခကဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ ရုတဂတာဒိဝသေန သကုဏဉာဏံ။ ဝါယသဝိဇ္ဇာတိ ကာကရုတဉာဏံ၊ တံ ဝိသုညေဝ သတ္ထံ၊ တသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။

ပက္ကဇ္ဈာနန္တိ ပရိပါကဂတစိန္တာ။ ဣဒါနိ ‘‘အယံ ဧတ္တကံ ဇီဝိဿတိ၊ အယံ ဧတ္တက’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ အာဒိဋ္ဌဉာဏန္တိ အတ္ထော။ သရပရိတ္တာဏန္တိ သရရက္ခဏံ၊ ယထာ အတ္တနော ဥပရိ န အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ကရဏဝိဇ္ဇာ။ မိဂစက္ကန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ သဗ္ဗသကုဏစတုပ္ပဒါနံ ရုတဉာဏဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၂။ မဏိလက္ခဏာဒီသု ဧဝရူပေါ မဏိ ပသတ္ထော၊ ဧဝရူပေါ အပသတ္ထော၊ သာမိနော အာရောဂျဣဿရိယာဒီနံ ဟေတု ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန မဏိအာဒီနံ လက္ခဏံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အာဝုဓန္တိ ဌပေတွာ အသိအာဒီနိ အဝသေသံ အာဝုဓံ။ ဣတ္ထိလက္ခဏာဒီနိပိ ယမှိ ကုလေ တေ ဣတ္ထိပုရိသာဒယော ဝသန္တိ၊ တဿ ဝုဍ္ဎိဟာနိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဇလက္ခဏာဒီသု ပန ဧဝရူပါနံ အဇာဒီနံ မံသံ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဧဝရူပါနံ န ခါဒိတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိ စေတ္ထ ဂေါဓာယ လက္ခဏေ စိတ္တကမ္မပိဠန္ဓနာဒီသုပိ ဧဝရူပါယ ဂေါဓာယ သတိ ဣဒံ နာမ ဟောတီတိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ဝတ္ထု – ဧကသ္မိံ ကိရ ဝိဟာရေ စိတ္တကမ္မေ ဂေါဓံ အဂ္ဂိံ ဓမမာနံ အကံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ မဟာဝိဝါဒေါ ဇာတော။ ဧကော အာဂန္တုကဘိက္ခု တံ ဒိသွာ မက္ခေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝိဝါဒေါ မန္ဒီဘူတော ဟောတိ။ ကဏ္ဏိကလက္ခဏံ ပိဠန္ဓနကဏ္ဏိကာယပိ ဂေဟကဏ္ဏိကာယပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကစ္ဆပလက္ခဏံ ဂေါဓာလက္ခဏသဒိသမေဝ။ မိဂလက္ခဏံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနံ လက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ။

၂၃။ ရညံ နိယျာနံ ဘဝိဿတီတိ အသုကဒိဝသေ အသုကနက္ခတ္တေန အသုကဿ နာမ ရညော နိဂ္ဂမနံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ရာဇူနံ ပဝါသဂမနံ ဗျာကရောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကေဝလံ ပနေတ္ထ အနိယျာနန္တိ ဝိပ္ပဝုတ္ထာနံ ပုန အာဂမနံ။ အဗ္ဘန္တရာနံ ရညံ ဥပယာနံ ဘဝိဿတိ၊ ဗာဟိရာနံ ရညံ အပယာနန္တိ အန္တောနဂရေ အမှာကံ ရာဇာ ပဋိဝိရုဒ္ဓံ ဗဟိရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိဿတိ၊ တတော တဿ ပဋိက္ကမနံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ရညံ ဥပယာနာပယာနံ ဗျာကရောတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဇယပရာဇယာ ပါကဋာယေဝ။

၂၄။ စန္ဒဂ္ဂါဟာဒယော အသုကဒိဝသေ ရာဟု စန္ဒံ ဂဟေဿတီတိ ဗျာကရဏဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိ စ နက္ခတ္တဿ အင်္ဂါရကာဒိဂါဟသမာယောဂေါပိ နက္ခတ္တဂါဟောယေဝ။ ဥက္ကာပါတောတိ အာကာသတော ဥက္ကာနံ ပတနံ။ ဒိသာဍာဟောတိ ဒိသာကာလုသိယံ အဂ္ဂိသိခဓူမသိခါဒီဟိ အာကုလဘာဝေါ ဝိယ။ ဒေဝဒုဒြဘီတိ သုက္ခဝလာဟကဂဇ္ဇနံ။ ဥဂ္ဂမနန္တိ ဥဒယနံ။ ဩက္ကမနန္တိ အတ္ထင်္ဂမနံ။ သံကိလေသန္တိ အဝိသုဒ္ဓတာ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသုဒ္ဓတာ။ ဧဝံ ဝိပါကောတိ လောကဿ ဧဝံ ဝိဝိဓသုခဒုက္ခာဝဟော။

၂၅။ သုဝုဋ္ဌိကာတိ ဒေဝဿ သမ္မာဓာရာနုပ္ပဝေစ္ဆနံ။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာတိ အဝဂ္ဂါဟော၊ ဝဿဝိဗန္ဓောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုဒ္ဒါတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါ။ ဂဏနာ ဝုစ္စတိ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနာ။ သင်္ခါနန္တိ သင်္ကလနသဋုပ္ပာဒနာဒိဝသေန ပိဏ္ဍဂဏနာ။ ယဿ သာ ပဂုဏာ ဟောတိ၊ သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီတိ ဇာနာတိ။ ကာဝေယျန္တိ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဝီ။ ကတမေ စတ္တာရော? စိန္တာကဝိ၊ သုတကဝိ၊ အတ္ထကဝိ၊ ပဋိဘာနကဝီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၁)။ ဣမေသံ စတုန္နံ ကဝီနံ အတ္တနော စိန္တာဝသေန ဝါ၊ ‘‘ဝေဿန္တရော နာမ ရာဇာ အဟောသီ’’တိအာဒီနိ သုတွာ သုတဝသေန ဝါ၊ ဣမဿ အယံ အတ္ထော၊ ဧဝံ တံ ယောဇေဿာမီတိ ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဝါ၊ ကိဉ္စိဒေဝ ဒိသွာ တပ္ပဋိဘာဂံ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီတိ ဧဝံ ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနဝသေန ဝါ၊ ဇီဝိကတ္ထာယ ကဗျကရဏံ။ လောကာယတံ ဝုတ္တမေဝ။

၂၆။ အာဝါဟနံ နာမ ဣမဿ ဒါရကဿ အသုကကုလတော အသုကနက္ခတ္တေန ဒါရိကံ အာနေထာတိ အာဝါဟကရဏံ။ ဝိဝါဟနန္တိ ဣမံ ဒါရိကံ အသုကဿ နာမ ဒါရကဿ အသုကနက္ခတ္တေန ဒေထ၊ ဧဝမဿာ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီတိ ဝိဝါဟကရဏံ။ သံဝရဏန္တိ သံဝရဏံ နာမ ‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ သုန္ဒရံ၊ အဇ္ဇေဝ သမဂ္ဂါ ဟောထ၊ ဣတိ ဝေါ ဝိယောဂေါ န ဘဝိဿတီ’တိ ဧဝံ သမဂ္ဂကရဏံ။ ဝိဝရဏံ နာမ ‘သစေ ဝိယုဇ္ဇိတုကာမတ္ထ၊ အဇ္ဇေဝ ဝိယုဇ္ဇထ ၊ ဣတိ ဝေါ ပုန သံယောဂေါ န ဘဝိဿတီ’တိ ဧဝံ ဝိသံယောဂကရဏံ။ သင်္ကိရဏန္တိ ‘ဥဋ္ဌာနံ ဝါ ဣဏံ ဝါ ဒိန္နံ ဓနံ အဇ္ဇ သင်္ကဍ္ဎထ၊ အဇ္ဇ သင်္ကဍ္ဎိတဉှိ တံ ထာဝရံ ဟောတီ’တိ ဧဝံ ဓနပိဏ္ဍာပနံ။ ဝိကိရဏန္တိ ‘သစေ ပယောဂဥဒ္ဓါရာဒိဝသေန ဓနံ ပယောဇိတုကာမတ္ထ၊ အဇ္ဇ ပယောဇိတံ ဒိဂုဏစတုဂ္ဂုဏံ ဟောတီ’တိ ဧဝံ ဓနပယောဇာပနံ။ သုဘဂကရဏန္တိ ပိယမနာပကရဏံ ဝါ သဿိရီကကရဏံ ဝါ။ ဒုဗ္ဘဂကရဏန္တိ တဗ္ဗိပရီတံ။ ဝိရုဒ္ဓဂဗ္ဘကရဏန္တိ ဝိရုဒ္ဓဿ ဝိလီနဿ အဋ္ဌိတဿ မတဿ ဂဗ္ဘဿ ကရဏံ။ ပုန အဝိနာသာယ ဘေသဇ္ဇဒါနန္တိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘော ဟိ ဝါတေန၊ ပါဏကေဟိ၊ ကမ္မုနာ စာတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိနဿတိ။ တတ္ထ ဝါတေန ဝိနဿန္တေ နိဗ္ဗာပနီယံ သီတလံ ဘေသဇ္ဇံ ဒေတိ၊ ပါဏကေဟိ ဝိနဿန္တေ ပါဏကာနံ ပဋိကမ္မံ ကရောတိ၊ ကမ္မုနာ ဝိနဿန္တေ ပန ဗုဒ္ဓါပိ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကောန္တိ။

ဇိဝှာနိဗန္ဓနန္တိ မန္တေန ဇိဝှာယ ဗန္ဓကရဏံ။ ဟနုသံဟနနန္တိ မုခဗန္ဓမန္တေန ယထာ ဟနုကံ စာလေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ ဗန္ဓကရဏံ။ ဟတ္ထာဘိဇပ္ပနန္တိ ဟတ္ထာနံ ပရိဝတ္တနတ္ထံ မန္တဇပ္ပနံ။ တသ္မိံ ကိရ မန္တေ သတ္တပဒန္တရေ ဌတွာ ဇပ္ပိတေ ဣတရော ဟတ္ထေ ပရိဝတ္တေတွာ ခိပတိ။ ကဏ္ဏဇပ္ပနန္တိ ကဏ္ဏေဟိ သဒ္ဒံ အဿဝနတ္ထာယ ဝိဇ္ဇာယ ဇပ္ပနံ။ တံ ကိရ ဇပ္ပိတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဘဏတိ၊ ပစ္စတ္ထိကော တံ န သုဏာတိ၊ တတော ပဋိဝစနံ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ။ အာဒါသပဉှန္တိ အာဒါသေ ဒေဝတံ ဩတာရေတွာ ပဉှပုစ္ဆနံ။ ကုမာရိကပဉှန္တိ ကုမာရိကာယ သရီရေ ဒေဝတံ ဩတာရေတွာ ပဉှပုစ္ဆနံ။ ဒေဝပဉှန္တိ ဒါသိယာ သရီရေ ဒေဝတံ ဩတာရေတွာ ပဉှပုစ္ဆနံ။ အာဒိစ္စုပဋ္ဌာနန္တိ ဇီဝိကတ္ထာယ အာဒိစ္စပါရိစရိယာ။ မဟတုပဋ္ဌာနန္တိ တထေဝ မဟာဗြဟ္မပါရိစရိယာ။ အဗ္ဘုဇ္ဇလနန္တိ မန္တေန မုခတော အဂ္ဂိဇာလာနီဟရဏံ။ သိရိဝှာယနန္တိ ‘‘ဧဟိ သိရိ၊ မယှံ သိရေ ပတိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဧဝံ သိရေန သိရိယာ အဝှာယနံ။

၂၇။ သန္တိကမ္မန္တိ ဒေဝဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သစေ မေ ဣဒံ နာမ သမိဇ္ဈိဿတိ၊ တုမှာကံ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ဥပဟာရံ ကရိဿာမီတိ သမိဒ္ဓိကာလေ ကတ္တဗ္ဗံ သန္တိပဋိဿဝကမ္မံ။ တသ္မိံ ပန သမိဒ္ဓေ တဿ ကရဏံ ပဏိဓိကမ္မံ နာမ။ ဘူရိကမ္မန္တိ ဘူရိဃရေ ဝသိတွာ ဂဟိတမန္တဿ ပယောဂကရဏံ။ ဝဿကမ္မံ ဝေါဿကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ဝဿောတိ ပုရိသော၊ ဝေါဿောတိ ပဏ္ဍကော ။ ဣတိ ဝေါဿဿ ဝဿကရဏံ ဝဿကမ္မံ၊ ဝဿဿ ဝေါဿကရဏံ ဝေါဿကမ္မံ။ တံ ပန ကရောန္တော အစ္ဆန္ဒိကဘာဝမတ္တံ ပါပေတိ၊ န လိင်္ဂံ အန္တရဓာပေတုံ သက္ကောတိ။ ဝတ္ထုကမ္မန္တိ အကတဝတ္ထုသ္မိံ ဂေဟပတိဋ္ဌာပနံ။ ဝတ္ထုပရိကမ္မန္တိ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စာဟရထာ’’တိ ဝတွာ ဝတ္ထုဗလိကမ္မကရဏံ။ အာစမနန္တိ ဥဒကေန မုခသုဒ္ဓိကရဏံ။ နှာပနန္တိ အညေသံ နှာပနံ။ ဇုဟနန္တိ တေသံ အတ္ထာယ အဂ္ဂိဇုဟနံ။ ဝမနန္တိ ယောဂံ ဒတွာ ဝမနကရဏံ။ ဝိရေစနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဒ္ဓံဝိရေစနန္တိ ဥဒ္ဓံ ဒေါသာနံ နီဟရဏံ။ အဓောဝိရေစနန္တိ အဓော ဒေါသာနံ နီဟရဏံ။ သီသဝိရေစနန္တိ သိရောဝိရေစနံ။ ကဏ္ဏတေလန္တိ ကဏ္ဏာနံ ဗန္ဓနတ္ထံ ဝါ ဝဏဟရဏတ္ထံ ဝါ ဘေသဇ္ဇတေလပစနံ။ နေတ္တတပ္ပနန္တိ အက္ခိတပ္ပနတေလံ။ နတ္ထုကမ္မန္တိ တေလေန ယောဇေတွာ နတ္ထုကရဏံ။ အဉ္ဇနန္တိ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ပဋလာနိ နီဟရဏသမတ္ထံ ခါရဉ္ဇနံ။ ပစ္စဉ္ဇနန္တိ နိဗ္ဗာပနီယံ သီတလဘေသဇ္ဇဉ္ဇနံ။ သာလာကိယန္တိ သလာကဝေဇ္ဇကမ္မံ။ သလ္လကတ္တိယန္တိ သလ္လကတ္တဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ဒါရကတိကိစ္ဆာ ဝုစ္စတိ ကောမာရဘစ္စဝေဇ္ဇကမ္မံ။ မူလဘေသဇ္ဇာနံ အနုပ္ပာဒနန္တိ ဣမိနာ ကာယတိကိစ္ဆနံ ဒဿေတိ။ ဩသဓီနံ ပဋိမောက္ခောတိ ခါရာဒီနိ ဒတွာ တဒနုရူပေ ဝဏေ ဂတေ တေသံ အပနယနံ။

ဧတ္တာဝတာ မဟာသီလံ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ။

ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကသဿတဝါဒဝဏ္ဏနာ

၂၈။ ဧဝံ ဗြဟ္မဒတ္တေန ဝုတ္တဝဏ္ဏဿ အနုသန္ဓိဝသေန တိဝိဓံ သီလံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝုတ္တဝဏ္ဏဿ အနုသန္ဓိဝသေန – ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညေဝ ဓမ္မာ ဂမ္ဘီရာ ဒုဒ္ဒသာ’’တိအာဒိနာ နယေန သုညတာပကာသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဓမ္မာတိ ဂုဏေ၊ ဒေသနာယံ၊ ပရိယတ္တိယံ၊ နိဿတ္တေတိ ဧဝမာဒီသု ဓမ္မသဒ္ဒေါ ဝတ္တတိ။

‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပါကိနော၊

အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၄)၊

အာဒီသု ဟိ ဂုဏေ ဓမ္မသဒ္ဒေါ။ ‘‘ဓမ္မံ၊ ဝေါ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀) ဒေသနာယံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ သုတ္တံ ၊ ဂေယျ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၇၃) ပရိယတ္တိယံ။ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ခန္ဓာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၂၁) နိဿတ္တေ။ ဣဓ ပန ဂုဏေ ဝတ္တတိ။ တသ္မာ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညေဝ တထာဂတဿ ဂုဏာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဂမ္ဘီရာတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ မကသတုဏ္ဍသူစိယာ အညတြ တထာဂတာ အညေသံ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ၊ ဂမ္ဘီရတ္တာယေဝ ဒုဒ္ဒသာ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာယေဝ ဒုရနုဗောဓာ။ နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတ္တာ သန္တာ၊ သန္တာရမ္မဏေသု ပဝတ္တနတောပိ သန္တာ။ အတိတ္တိကရဏဋ္ဌေန ပဏီတာ၊ သာဒုရသဘောဇနံ ဝိယ။ ဥတ္တမဉာဏဝိသယတ္တာ န တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗာတိ အတက္ကာဝစရာ။ နိပုဏာတိ သဏှသုခုမသဘာဝတ္တာ။ ဗာလာနံ အဝိသယတ္တာ၊ ပဏ္ဍိတေဟိယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယာ။

ယေ တထာဂတော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ ယေ ဓမ္မေ တထာဂတော အနညနေယျော ဟုတွာ သယမေဝ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဝေဒေတိ၊ ဒီပေတိ၊ ကထေတိ၊ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ ယေဟီတိ ယေဟိ ဂုဏဓမ္မေဟိ။ ယထာဘုစ္စန္တိ ယထာဘူတံ။ ဝဏ္ဏံ သမ္မာ ဝဒမာနာ ဝဒေယျုန္တိ တထာဂတဿ ဝဏ္ဏံ ဝတ္တုကာမာ သမ္မာ ဝဒေယျုံ၊ အဟာပေတွာ ဝတ္တုံ သက္ကုဏေယျုန္တိ အတ္ထော။ ကတမေ စ ပန တေ ဓမ္မာ ဘဂဝတာ ဧဝံ ထောမိတာတိ? သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကသ္မာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ? ပုထုစိတ္တသမာယောဂတော စေဝ၊ ပုထုအာရမ္မဏတော စ။ တဉှိ စတူသု ဉာဏသမ္ပယုတ္တမဟာကိရိယစိတ္တေသု လဗ္ဘတိ၊ န စဿ ကောစိ ဓမ္မော အာရမ္မဏံ နာမ န ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၀)။ ဣတိ ပုထုစိတ္တသမာယောဂတော ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပုထုအာရမ္မဏတော စ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။

‘‘အညေဝါ’’တိ ဣဒံ ပနေတ္ထ ဝဝတ္ထာပနဝစနံ၊ ‘‘အညေဝ၊ န ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိအာဒယော။ ဂမ္ဘီရာဝ န ဥတ္တာနာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သာဝကပါရမီဉာဏဉှိ ဂမ္ဘီရံ၊ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ ပန တတော ဂမ္ဘီရတရန္တိ တတ္ထ ဝဝတ္ထာနံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ တတောပိ ဂမ္ဘီရတရန္တိ တတ္ထာပိ ဝဝတ္ထာနံ နတ္ထိ၊ ဣတော ပနညံ ဂမ္ဘီရတရံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ ဝါတိ ဝဝတ္ထာနံ လဗ္ဘတိ။ တထာ ဒုဒ္ဒသာဝ ဒုရနုဗောဓာ ဝါတိ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကတမေစ တေ ဘိက္ခဝေတိ အယံ ပန တေသံ ဓမ္မာနံ ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာ။ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာတိအာဒိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ။ ကသ္မာ ပနေတံ ဧဝံ အာရဒ္ဓန္တိ စေ? ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ပတွာ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ မဟန္တဘာဝေါ ပညာယတိ၊ ဒေသနာ ဂမ္ဘီရာ ဟောတိ၊ တိလက္ခဏာဟတာ၊ သုညတာပဋိသံယုတ္တာ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဝိနယပညတ္တိံ၊ ဘူမန္တရံ၊ ပစ္စယာကာရံ၊ သမယန္တရန္တိ။ တသ္မာ – ‘‘ဣဒံ လဟုကံ၊ ဣဒံ ဂရုကံ၊ ဣဒံ သတေကိစ္ဆံ၊ ဣဒံ အတေကိစ္ဆံ၊ အယံ အာပတ္တိ၊ အယံ အနာပတ္တိ၊ အယံ ဆေဇ္ဇဂါမိနီ၊ အယံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ၊ အယံ ဒေသနာဂါမိနီ၊ အယံ လောကဝဇ္ဇာ၊ အယံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ၊ ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဣဒံ ပညပေတဗ္ဗ’’န္တိ ယံ ဧဝံ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ သိက္ခာပဒပညာပနံ နာမ၊ တတ္ထ အညေသံ ထာမော ဝါ ဗလံ ဝါ နတ္ထိ၊ အဝိသယော ဧသ အညေသံ၊ တထာဂတဿေဝ ဝိသယော။ ဣတိ ဝိနယပညတ္တိံ ပတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ…ပေ… သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ။

တထာ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ နာမ…ပေ… အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ နာမ၊ ပဉ္စ ခန္ဓာ နာမ၊ ဒွါဒသ အာယတနာနိ နာမ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော နာမ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ နာမ၊ ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ နာမ၊ နဝ ဟေတူ နာမ၊ စတ္တာရော အာဟာရာ နာမ၊ သတ္တ ဖဿာ နာမ၊ သတ္တ ဝေဒနာ နာမ၊ သတ္တ သညာ နာမ၊ သတ္တ စေတနာ နာမ၊ သတ္တ စိတ္တာနိ နာမ။ ဧတေသု ဧတ္တကာ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ နာမ၊ ဧတ္တကာ ရူပါဝစရအရူပါဝစရပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ နာမ၊ ဧတ္တကာ လောကိယာ ဓမ္မာ နာမ၊ ဧတ္တကာ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ နာမာတိ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ အနန္တနယံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိဘဇိတွာ ကထေတုံ အညေသံ ထာမော ဝါ ဗလံ ဝါ နတ္ထိ၊ အဝိသယော ဧသ အညေသံ၊ တထာဂတဿေဝ ဝိသယော။ ဣတိ ဘူမန္တရပရိစ္ဆေဒံ ပတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ…ပေ… သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ။

တထာ အယံ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ နဝဟာကာရေဟိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဥပ္ပာဒေါ ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ပဝတ္တံ ဟုတွာ၊ နိမိတ္တံ၊ အာယူဟနံ၊ သံယောဂေါ၊ ပလိဗောဓော၊ သမုဒယော၊ ဟေတု၊ ပစ္စယော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တထာ သင်္ခါရာဒယော ဝိညာဏာဒီနံ။ ယထာဟ – ‘‘ကထံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ? အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ စ ပဝတ္တဋ္ဌိတိ စ၊ နိမိတ္တဋ္ဌိတိ စ၊ အာယူဟနဋ္ဌိတိ စ၊ သံယောဂဋ္ဌိတိ စ၊ ပလိဗောဓဋ္ဌိတိ စ၊ သမုဒယဋ္ဌိတိ စ၊ ဟေတုဋ္ဌိတိ စ၊ ပစ္စယဋ္ဌိတိ စ၊ ဣမေဟိ နဝဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယော၊ သင်္ခါရာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ၊ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ စ…ပေ… ဇာတိ ဇရာမရဏဿ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိ စ…ပေ… ပစ္စယဋ္ဌိတိ စ၊ ဣမေဟိ နဝဟာကာရေဟိ ဇာတိ ပစ္စယော၊ ဇရာမရဏံ ပစ္စယသမုပ္ပန္နံ၊ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာတိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ ပညာ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၅)။ ဧဝမိမံ တဿ တဿ ဓမ္မဿ တထာ တထာ ပစ္စယဘာဝေန ပဝတ္တံ တိဝဋ္ဋံ တိယဒ္ဓံ တိသန္ဓိံ စတုသင်္ခေပံ ဝီသတာကာရံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဝိဘဇိတွာ ကထေတုံ အညေသံ ထာမော ဝါ ဗလံ ဝါ နတ္ထိ၊ အဝိသယော ဧသ အညေသံ၊ တထာဂတဿေဝ ဝိသယော၊ ဣတိ ပစ္စယာကာရံ ပတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ…ပေ… သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ။

တထာ စတ္တာရော ဇနာ သဿတဝါဒါ နာမ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ၊ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ နာမ။ တေ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ဂဏှန္တီတိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဘိန္ဒိတွာ နိဇ္ဇဋံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ ကထေတုံ အညေသံ ထာမော ဝါ ဗလံ ဝါ နတ္ထိ၊ အဝိသယော ဧသ အညေသံ၊ တထာဂတဿေဝ ဝိသယော။ ဣတိ သမယန္တရံ ပတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ မဟန္တတာ ပညာယတိ၊ ဒေသနာ ဂမ္ဘီရာ ဟောတိ၊ တိလက္ခဏာဟတာ၊ သုညတာပဋိသံယုတ္တာတိ။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ သမယန္တရံ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထံ ဒေသနာယ စ သုညတာပကာသနဝိဘာဝနတ္ထံ သမယန္တရံ အနုပဝိသန္တော ဓမ္မရာဇာ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ အာရဘိ။

၂၉။ တတ္ထ သန္တီတိ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ ဘိက္ခဝေတိ အာလပနဝစနံ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတဘာဝေန သမဏာ၊ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏာ။ လောကေန ဝါ သမဏာတိ စ ဗြာဟ္မဏာတိ စ ဧဝံ သမ္မတာ။ ပုဗ္ဗန္တံ ကပ္ပေတွာ ဝိကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တီတိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ။ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပော ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ။ တတ္ထ အန္တောတိ အယံ သဒ္ဒေါ အန္တအဗ္ဘန္တရမရိယာဒလာမကပရဘာဂကောဋ္ဌာသေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အန္တပူရော ဥဒရပူရော’’တိအာဒီသု ဟိ အန္တေ အန္တသဒ္ဒေါ။ ‘‘စရန္တိ လောကေ ပရိဝါရဆန္နာ အန္တော အသုဒ္ဓါ ဗဟိ သောဘမာနာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၂) အဗ္ဘန္တရေ။ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတိ (စူဠဝ။ ၂၇၈)။ ‘‘သာ ဟရိတန္တံ ဝါ ပန္ထန္တံ ဝါ သေလန္တံ ဝါ ဥဒကန္တံ ဝါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၄) မရိယာဒါယံ။ ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာနံ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလျ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၈၀) လာမကေ။ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ပရဘာဂေ။ သဗ္ဗပစ္စယသင်္ခယော ဟိ ဒုက္ခဿ ပရဘာဂေါ ကောဋီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သက္ကာယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဧကော အန္တော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၆၁) ကောဋ္ဌာသေ။ သွာယံ ဣဓာပိ ကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တတိ။

ကပ္ပသဒ္ဒေါပိ – ‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ ကပ္ပံ’’ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၇)၊ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတုံ’’ (အ။ နိ။ ၈။၈၀)၊ ‘‘ကပ္ပကတေန အကပ္ပကတံ သံသိဗ္ဗိတံ ဟောတီ’’တိ၊ (ပါစိ။ ၃၇၁) ဧဝံ အာယုကပ္ပလေသကပ္ပဝိနယကပ္ပာဒီသု သမ္ဗဟုလေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ ဣဓ တဏှာဒိဋ္ဌီသု ဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကပ္ပာတိ ဒွေ ကပ္ပာ၊ တဏှာကပ္ပော စ ဒိဋ္ဌိကပ္ပော စာ’’တိ (မဟာနိ။ ၂၈)။ တသ္မာ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အတီတံ ခန္ဓကောဋ္ဌာသံ ကပ္ပေတွာ ပကပ္ပေတွာ ဌိတာတိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေသံ ဧဝံ ပုဗ္ဗန္တံ ကပ္ပေတွာ ဌိတာနံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန ပုဗ္ဗန္တမေဝ အနုဂတာ ဒိဋ္ဌီတိ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိနော။ တေ ဧဝံဒိဋ္ဌိနော တံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ အညမ္ပိ ဇနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကံ ကရောန္တာ အနေကဝိဟိတာနိ အဓိမုတ္တိပဒါနိ အဘိဝဒန္တိ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ။

တတ္ထ အနေကဝိဟိတာနီတိ အနေကဝိဓာနိ။ အဓိမုတ္တိပဒါနီတိ အဓိဝစနပဒါနိ။ အထ ဝါ ဘူတံ အတ္ထံ အဘိဘဝိတွာ ယထာသဘာဝတော အဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တနတော အဓိမုတ္တိယောတိ ဒိဋ္ဌိယော ဝုစ္စန္တိ။ အဓိမုတ္တီနံ ပဒါနိ အဓိမုတ္တိပဒါနိ၊ ဒိဋ္ဌိဒီပကာနိ ဝစနာနီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟီတိ အဋ္ဌာရသဟိ ကာရဏေဟိ။

၃၀။ ဣဒါနိ ယေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ အဘိဝဒန္တိ၊ တေသံ ကထေတုကမျတာယ ပုစ္ဆာယ ‘‘တေ စ ခေါ ဘောန္တော’’တိအာဒိနာ နယေန ပုစ္ဆိတွာ တာနိ ဝတ္ထူနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝါဒေါ၊ ဒိဋ္ဌိဂတဿေတံ အဓိဝစနံ။ သဿတော ဝါဒေါ ဧတေသန္တိ သဿတဝါဒါ၊ သဿတဒိဋ္ဌိနောတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ နယေန ဣတော ပရေသမ္ပိ ဧဝရူပါနံ ပဒါနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စာတိ ရူပါဒီသု အညတရံ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ဂဟေတွာ တံ သဿတံ အမရံ နိစ္စံ ဓုဝံ ပညပေန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ရူပံ အတ္တာ စေဝ လောကော စ သဿတော စာတိ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ တထာ ဝေဒနံ၊ သညံ၊ သင်္ခါရေ၊ ဝိညာဏံ အတ္တာ စေဝ လောကော စ သဿတော စာတိ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တီ’’တိ။

၃၁။ အာတပ္ပမနွာယာတိအာဒီသု ဝီရိယံ ကိလေသာနံ အာတာပနဘာဝေန အာတပ္ပန္တိ ဝုတ္တံ။ တဒေဝ ပဒဟနဝသေန ပဓာနံ။ ပုနပ္ပုနံ ယုတ္တဝသေန အနုယောဂေါတိ။ ဧဝံ တိပ္ပဘေဒံ ဝီရိယံ အနွာယ အာဂမ္မ ပဋိစ္စာတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဒေါ ဝုစ္စတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။ သမ္မာ မနသိကာရောတိ ဥပါယမနသိကာရော၊ ပထမနသိကာရော၊ အတ္ထတော ဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မိဉှိ မနသိကာရေ ဌိတဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ ဉာဏံ ဣဇ္ဈတိ၊ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ မနသိကာရောတိ အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ဝီရိယဉ္စ သတိဉ္စ ဉာဏဉ္စ အာဂမ္မာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ တထာရူပန္တိ တထာဇာတိကံ။ စေတောသမာဓိန္တိ စိတ္တသမာဓိံ။ ဖုသတီတိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ။ ယထာ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ယေန သမာဓိနာ သမ္မာ အာဟိတေ သုဋ္ဌု ဌပိတေ စိတ္တမှိ အနေကဝိဟိတံပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။

သော ဧဝမာဟာတိ သော ဧဝံ ဈာနာနုဘာဝသမ္ပန္နော ဟုတွာ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဧဝံ ဝဒတိ။ ဝဉ္ဈောတိ ဝဉ္ဈပသုဝဉ္ဈတာလာဒယော ဝိယ အဖလော ကဿစိ အဇနကောတိ။ ဧတေန ‘‘အတ္တာ’’တိ စ ‘‘လောကော’’တိ စ ဂဟိတာနံ ဈာနာဒီနံ ရူပါဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ ဌိတောတိ ကူဋဋ္ဌော။ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတောတိ ဧသိကဋ္ဌာယီ ဝိယ ဟုတွာ ဌိတောတိ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတော။ ယထာ သုနိခါတော ဧသိကတ္ထမ္ဘော နိစ္စလော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ဥဘယေနပိ လောကဿ ဝိနာသာဘာဝံ ဒီပေတိ။ ကေစိ ပန ဤသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတောတိ ပါဠိံ ဝတွာ မုဉ္ဇေ ဤသိကာ ဝိယ ဌိတောတိ ဝဒန္တိ ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိဒံ ဇာယတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ မုဉ္ဇတော ဤသိကာ ဝိယ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ နိက္ခမတိ။ ယသ္မာ စ ဤသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတော၊ တသ္မာ တေဝ သတ္တာ သန္ဓာဝန္တိ၊ ဣတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

သံသရန္တီတိ အပရာပရံ သဉ္စရန္တိ။ စဝန္တီတိ ဧဝံ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ တထာ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပုဗ္ဗေ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေ စ သတ္တာ သန္ဓာဝန္တီတိအာဒိနာ ဝစနေန အယံ ဒိဋ္ဌိဂတိကော အတ္တနာယေဝ အတ္တနော ဝါဒံ ဘိန္ဒတိ၊ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဒဿနံ နာမ န နိဗဒ္ဓံ၊ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏု ဝိယ စဉ္စလံ၊ ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိယံ ပူဝခဏ္ဍဂူထဂေါမယာဒီနိ ဝိယ စေတ္ထ သုန္ဒရမ္ပိ အသုန္ဒရမ္ပိ ဟောတိ ယေဝါတိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိတွေဝ သဿတိသမန္တိ ဧတ္ထ သဿတီတိ နိစ္စံ ဝိဇ္ဇမာနတာယ မဟာပထဝိံဝ မညတိ၊ တထာ သိနေရုပဗ္ဗတစန္ဒိမသူရိယေ။ တတော တေဟိ သမံ အတ္တာနံ မညမာနာ အတ္ထိ တွေဝ သဿတိသမန္တိ ဝဒန္တိ။

ဣဒါနိ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိအာဒိကာယ ပဋိညာယ သာဓနတ္ထံ ဟေတုံ ဒဿေန္တော ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု? အဟဉှိ အာတပ္ပမနွာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣမိနာမဟံ ဧတံ ဇာနာမီတိ ဣမိနာ ဝိသေသာဓိဂမေန အဟံ ဧတံ ပစ္စက္ခတော ဇာနာမိ၊ န ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ ဝဒါမီတိ ဒဿေတိ၊ မကာရော ပနေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရဏတ္ထံ ဝုတ္တော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ ဌာနန္တိ စတူဟိ ဝတ္ထူဟီတိ ဝတ္ထုသဒ္ဒေန ဝုတ္တေသု စတူသု ဌာနေသု ဣဒံ ပဌမံ ဌာနံ၊ ဣဒံ ဇာတိသတသဟဿမတ္တာနုဿရဏံ ပဌမံ ကာရဏန္တိ အတ္ထော။

၃၂-၃၃။ ဥပရိ ဝါရဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ကေဝလဉှိ အယံ ဝါရော အနေကဇာတိသတသဟဿာနုဿရဏဝသေန ဝုတ္တော။ ဣတရေ ဒသစတ္တာလီသသံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပာနုဿရဏဝသေန။ မန္ဒပညော ဟိ တိတ္ထိယော အနေကဇာတိသတသဟဿမတ္တံ အနုဿရတိ၊ မဇ္ဈိမပညော ဒသသံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပာနိ၊ တိက္ခပညော စတ္တာလီသံ၊ န တတော ဥဒ္ဓံ။

၃၄။ စတုတ္ထဝါရေ တက္ကယတီတိ တက္ကီ၊ တက္ကော ဝါ အဿ အတ္ထီတိ တက္ကီ။ တက္ကေတွာ ဝိတက္ကေတွာ ဒိဋ္ဌိဂါဟိနော ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဝီမံသာယ သမန္နာဂတောတိ ဝီမံသီ။ ဝီမံသာ နာမ တုလနာ ရုစ္စနာ ခမနာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ယဋ္ဌိယာ ဥဒကံ ဝီမံသိတွာ ဩတရတိ၊ ဧဝမေဝ ယော တုလယိတွာ ရုစ္စိတွာ ခမာပေတွာ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ သော ‘‘ဝီမံသီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တက္ကပရိယာဟတန္တိ တက္ကေန ပရိယာဟတံ၊ တေန တေန ပရိယာယေန တက္ကေတွာတိ အတ္ထော။ ဝီမံသာနုစရိတန္တိ တာယ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဝီမံသာယ အနုစရိတံ။ သယံပဋိဘာနန္တိ အတ္တနော ပဋိဘာနမတ္တသဉ္ဇာတံ။ ဧဝမာဟာတိ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဧဝံ ဝဒတိ။

တတ္ထ စတုဗ္ဗိဓော တက္ကီ – အနုဿုတိကော၊ ဇာတိဿရော၊ လာဘီ၊ သုဒ္ဓတက္ကိကောတိ။ တတ္ထ ယော ‘‘ဝေဿန္တရော နာမ ရာဇာ အဟောသီ’’တိအာဒီနိ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ယဒိ ဝေဿန္တရောဝ ဘဂဝါ၊ သဿတော အတ္တာ’’တိ တက္ကယန္တော ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ အယံ အနုဿုတိကော နာမ။ ဒွေ တိဿော ဇာတိယော သရိတွာ – ‘‘အဟမေဝ ပုဗ္ဗေ အသုကသ္မိံ နာမ အဟောသိံ၊ တသ္မာ သဿတော အတ္တာ’’တိ တက္ကယန္တော ဇာတိဿရတက္ကိကော နာမ။ ယော ပန လာဘိတာယ ‘‘ယထာ မေ ဣဒါနိ အတ္တာ သုခီ ဟောတိ၊ အတီတေပိ ဧဝံ အဟောသိ၊ အနာဂတေပိ ဘဝိဿတီ’’တိ တက္ကယိတွာ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ အယံ လာဘီတက္ကိကော နာမ။ ‘‘ဧဝံ သတိ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ တက္ကမတ္တေနေဝ ဂဏှန္တော ပန သုဒ္ဓတက္ကိကော နာမ။

၃၅။ ဧတေသံ ဝါ အညတရေနာတိ ဧတေသံယေဝ စတုန္နံ ဝတ္ထူနံ အညတရေန ဧကေန ဝါ ဒွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ။ နတ္ထိ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါတိ ဣမေဟိ ပန ဝတ္ထူဟိ ဗဟိ အညံ ဧကံ ကာရဏမ္ပိ သဿတပညတ္တိယာ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သီဟနာဒံ နဒတိ။

၃၆။ တယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ပဇာနာတီတိ ဘိက္ခဝေ၊ တံ ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဂတံ တထာဂတော နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတိ။ တတော တံ ပဇာနနာကာရံ ဒဿေန္တော ဣမေ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိယောဝ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ နာမ။ အပိ စ ဒိဋ္ဌီနံ ကာရဏမ္ပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနမေဝ။ ယထာဟ ‘‘ကတမာနိ အဋ္ဌ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာနိ? ခန္ဓာပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ အဝိဇ္ဇာပိ၊ ဖဿောပိ ၊ သညာပိ၊ ဝိတက္ကောပိ၊ အယောနိသောမနသိကာရောပိ၊ ပါပမိတ္တောပိ၊ ပရတောဃောသောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန’’န္တိ။ ‘‘ခန္ဓာ ဟေတု၊ ခန္ဓာ ပစ္စယော ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဥပါဒါယ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ ဧဝံ ခန္ဓာပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာ ဟေတု…ပေ… ပါပမိတ္တော ဟေတု။ ပရတောဃောသော ဟေတု၊ ပရတောဃောသော ပစ္စယော ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဥပါဒါယ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန၊ ဧဝံ ပရတောဃောသောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၄)။ ဧဝံဂဟိတာတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတာ တာဝ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ – ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဧဝံဂဟိတာ အာဒိန္နာ၊ ပဝတ္တိတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံပရာမဋ္ဌာတိ နိရာသင်္ကစိတ္တတာယ ပုနပ္ပုနံ အာမဋ္ဌာ ပရာမဋ္ဌာ၊ ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’န္တိ ပရိနိဋ္ဌာပိတာ ။ ကာရဏသင်္ခါတာ ပန ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာ ယထာ ဂယှမာနာ ဒိဋ္ဌိယော သမုဋ္ဌာပေန္တိ၊ ဧဝံ အာရမ္မဏဝသေန စ ပဝတ္တနဝသေန စ အာသေဝနဝသေန စ ဂဟိတာ။ အနာဒီနဝဒဿိတာယ ပုနပ္ပုနံ ဂဟဏဝသေန ပရာမဋ္ဌာ။ ဧဝံဂတိကာတိ ဧဝံ နိရယတိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယဂတိကာနံ အညတရဂတိကာ။ ဧဝံ အဘိသမ္ပရာယာတိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ဧဝံဝိဓပရလောကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တဉ္စ တထာဂတော ပဇာနာတီတိ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတော သကာရဏံ သဂတိကံ ဒိဋ္ဌိဂတမေဝ ပဇာနာတိ၊ အထ ခေါ တဉ္စ သဗ္ဗံ ပဇာနာတိ၊ တတော စ ဥတ္တရိတရံ သီလဉ္စေဝ သမာဓိဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ ပဇာနာတိ။ တဉ္စ ပဇာနနံ န ပရာမသတီတိ တဉ္စ ဧဝံဝိဓံ အနုတ္တရံ ဝိသေသံ ပဇာနန္တောပိ အဟံ ပဇာနာမီတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနပရာမာသဝသေန တဉ္စ န ပရာမသတိ။ အပရာမသတော စဿ ပစ္စတ္တညေဝ နိဗ္ဗုတိ ဝိဒိတာတိ ဧဝံ အပရာမသတော စဿ အပရာမာသပစ္စယာ သယမေဝ အတ္တနာယေဝ တေသံ ပရာမာသကိလေသာနံ နိဗ္ဗုတိ ဝိဒိတာ။ ပါကဋံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ယထာပဋိပန္နေန တထာဂတေန သာ နိဗ္ဗုတိ အဓိဂတာ၊ တံ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ယာသု ဝေဒနာသု ရတ္တာ တိတ္ထိယာ ‘‘ဣဓ သုခိနော ဘဝိဿာမ၊ ဧတ္ထ သုခိနော ဘဝိဿာမာ’’တိ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ပဝိသန္တိ၊ တာသံယေဝ ဝေဒနာနံ ဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တော ဝေဒနာနံ သမုဒယဉ္စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ တဏှာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ကမ္မသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀)။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတီ’’တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ လက္ခဏာနံ ဝသေန ဝေဒနာနံ သမုဒယံ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ တဏှာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ ၊ ကမ္မနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ လက္ခဏာနံ ဝသေန ဝေဒနာနံ အတ္ထင်္ဂမံ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ၊ ‘‘ယံ ဝေဒနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဝေဒနာယ အဿာဒေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၆) ဧဝံ အဿာဒဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ၊ ‘‘ယံ ဝေဒနာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ အယံ ဝေဒနာယ အာဒီနဝေါ’’တိ ဧဝံ အာဒီနဝဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ၊ ‘‘ယော ဝေဒနာယ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ဝေဒနာယ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ဝိဂတဆန္ဒရာဂတာယ အနုပါဒါနော အနုပါဒါဝိမုတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော၊ ယသ္မိံ ဥပါဒါနေ သတိ ကိဉ္စိ ဥပါဒိယေယျ၊ ဥပါဒိန္နတ္တာ စ ခန္ဓော ဘဝေယျ၊ တဿ အဘာဝါ ကိဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒိယိတွာဝ ဝိမုတ္တော ဘိက္ခဝေ တထာဂတောတိ။

၃၇။ ဣမေ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေတိ ယေ တေ အဟံ – ‘‘ကတမေ၊ စ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ဂမ္ဘီရာ’’တိ အပုစ္ဆိံ၊ ‘‘ဣမေ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဉ္စ တထာဂတော ပဇာနာတိ တတော စ ဥတ္တရိတရံ ပဇာနာတီ’’တိ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ သဗ္ဗညုတညာဏဓမ္မာ ဂမ္ဘီရာ ဒုဒ္ဒသာ…ပေ… ပဏ္ဍိတဝေဒနီယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေဟိ တထာဂတဿ နေဝ ပုထုဇ္ဇနော၊ န သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဝဏ္ဏံ ယထာဘူတံ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ၊ အထ ခေါ တထာဂတောဝ ယထာဘူတံ ဝဏ္ဏံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာတိ ဧဝံ ပုစ္ဆမာနေနာပိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ပုဋ္ဌံ၊ နိယျာတေန္တေနာပိ တဒေဝ နိယျာတိတံ၊ အန္တရာ ပန ဒိဋ္ဌိယော ဝိဘတ္တာတိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧကစ္စသဿတဝါဒဝဏ္ဏနာ

၃၈။ ဧကစ္စသဿတိကာတိ ဧကစ္စသဿတဝါဒါ။ တေ ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ – သတ္တေကစ္စသဿတိကာ၊ သင်္ခါရေကစ္စသဿတိကာတိ။ ဒုဝိဓာပိ ဣဓ ဂဟိတာယေဝ။

၃၉။ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ကဒါစီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ။ ကရဟစီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဒီဃဿအဒ္ဓုနောတိ ဒီဃဿ ကာလဿ။ အစ္စယေနာတိ အတိက္ကမေန ။ သံဝဋ္ဋတီတိ ဝိနဿတိ။ ယေဘုယျေနာတိ ယေ ဥပရိဗြဟ္မလောကေသု ဝါ အရူပေသု ဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တဒဝသေသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ မနောမယာ။ ပီတိ တေသံ ဘက္ခော အာဟာရောတိ ပီတိဘက္ခာ။ အတ္တနောဝ တေသံ ပဘာတိ သယံပဘာ။ အန္တလိက္ခေ စရန္တီတိ အန္တလိက္ခစရာ။ သုဘေသု ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာဒီသု တိဋ္ဌန္တီတိ၊ သုဘဋ္ဌာယိနော သုဘာ ဝါ မနောရမ္မဝတ္ထာဘရဏာ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တီတိ သုဘဋ္ဌာယိနော။ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ ဥက္ကံသေန အဋ္ဌ ကပ္ပေ။

၄၀။ ဝိဝဋ္ဋတီတိ သဏ္ဌာတိ။ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနန္တိ ပကတိယာ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ နတ္ထိတာယ သုညံ၊ ဗြဟ္မကာယိကဘူမိ နိဗ္ဗတ္တတီတိ အတ္ထော။ တဿ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ နတ္ထိ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန ပန ကမ္မပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနာ ရတနဘူမိ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပကတိနိဗ္ဗတ္တိဋ္ဌာနေသုယေဝ စေတ္ထ ဥယျာနကပ္ပရုက္ခာဒယော နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ အထ သတ္တာနံ ပကတိယာ ဝသိတဋ္ဌာနေ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တေ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ တတော ဩတရန္တိ၊ တသ္မာ အထ ခေါ အညတရော သတ္တောတိအာဒိမာဟ။ အာယုက္ခယာ ဝါ ပုညက္ခယာ ဝါတိ ယေ ဥဠာရံ ပုညကမ္မံ ကတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အပ္ပာယုကေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တေ အတ္တနော ပုညဗလေန ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တဿ ပန ဒေဝလောကဿ အာယုပ္ပမာဏေနေဝ စဝန္တီတိ အာယုက္ခယာ စဝန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ယေ ပန ပရိတ္တံ ပုညကမ္မံ ကတွာ ဒီဃာယုကဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တေ ယာဝတာယုကံ ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အန္တရာဝ စဝန္တီတိ ပုညက္ခယာ စဝန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌတီတိ ကပ္ပံ ဝါ ဥပဍ္ဎကပ္ပံ ဝါ။

၄၁။ အနဘိရတီတိ အပရဿာပိ သတ္တဿ အာဂမနပတ္ထနာ။ ယာ ပန ပဋိဃသမ္ပယုတ္တာ ဥက္ကဏ္ဌိတာ၊ သာ ဗြဟ္မလောကေ နတ္ထိ။ ပရိတဿနာတိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇနာ ဖန္ဒနာ၊ သာ ပနေသာ တာသတဿနာ၊ တဏှာတဿနာ၊ ဒိဋ္ဌိတဿနာ၊ ဉာဏတဿနာတိ စတုဗ္ဗိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဇာတိံ ပဋိစ္စ ဘယံ ဘယာနကံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော စေတသော ဥတြာသော။ ဇရံ… ဗျာဓိံ… မရဏံ ပဋိစ္စ…ပေ… ဥတြာသော’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၁) အယံ တာသတဿနာ နာမ။ ‘‘အဟော ဝတ အညေပိ သတ္တာ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆေယျု’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၈) အယံ တဏှာတဿနာ နာမ။ ‘‘ပရိတဿိတဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝါ’’တိ အယံ ဒိဋ္ဌိတဿနာ နာမ။ ‘‘တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၃) အယံ ဉာဏတဿနာ နာမ။ ဣဓ ပန တဏှာတဿနာပိ ဒိဋ္ဌိတဿနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဗြဟ္မဝိမာနန္တိ ဣဓ ပန ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တဿ အတ္ထိတာယ သုညန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ဥပပတ္တိဝသေန ဥပဂစ္ဆန္တိ။ သဟဗျတန္တိ သဟဘာဝံ။

၄၂။ အဘိဘူတိ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော ဇေဋ္ဌကောဟမသ္မီတိ။ အနဘိဘူတောတိ အညေဟိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒဿနဝသေန ဒသော၊ သဗ္ဗံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ ဝသဝတ္တီတိ သဗ္ဗံ ဇနံ ဝသေ ဝတ္တေမိ။ ဣဿရော ကတ္တာ နိမ္မာတာတိ အဟံ လောကေ ဣဿရော၊ အဟံ လောကဿ ကတ္တာ စ နိမ္မာတာ စ၊ ပထဝီ – ဟိမဝန္တ-သိနေရု-စက္ကဝါဠ-မဟာသမုဒ္ဒ-စန္ဒိမ-သူရိယာ မယာ နိမ္မိတာတိ။ သေဋ္ဌော သဇိတာတိ အဟံ လောကဿ ဥတ္တမော စ သဇိတာ စ၊ ‘‘တွံ ခတ္တိယော နာမ ဟောဟိ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏော၊ ဝေဿော၊ သုဒ္ဒေါ၊ ဂဟဋ္ဌော၊ ပဗ္ဗဇိတော နာမ။ အန္တမသော တွံ ဩဋ္ဌော ဟောဟိ၊ ဂေါဏော ဟောဟီ’’တိ ‘‘ဧဝံ သတ္တာနံ သံဝိသဇေတာ အဟ’’န္တိ မညတိ။ ဝသီ ပိတာ ဘူတဘဗျာနန္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇) အဟမသ္မိ စိဏ္ဏဝသိတာယ ဝသီ၊ အဟံ ပိတာ ဘူတာနဉ္စ ဘဗျာနဉ္စာတိ မညတိ။ တတ္ထ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ အန္တောအဏ္ဍကောသေ စေဝ အန္တောဝတ္ထိမှိ စ ဘဗျာ နာမ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ နာမ။ သံသေဒဇာ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ။ ဩပပါတိကာ ပဌမဣရိယာပထေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ သဗ္ဗေပိ မယှံ ပုတ္တာတိ သညာယ ‘‘အဟံ ပိတာ ဘူတဘဗျာန’’န္တိ မညတိ။

ဣဒါနိ ကာရဏတော သာဓေတုကာမော – ‘‘မယာ ဣမေ သတ္တာ နိမ္မိတာ’’တိ ပဋိညံ ကတွာ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣတ္ထဘာဝံ၊ ဗြဟ္မဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာ မယန္တိ အတ္တနော ကမ္မဝသေန စုတာပိ ဥပပန္နာပိ စ ကေဝလံ မညနာမတ္တေနေဝ ‘‘ဣမိနာ မယံ နိမ္မိတာ’’တိ မညမာနာ ဝင်္ကစ္ဆိဒ္ဒေ ဝင်္ကအာဏီ ဝိယ ဩနမိတွာ တဿေဝ ပါဒမူလံ ဂစ္ဆန္တီတိ။

၄၃။ ဝဏ္ဏဝန္တတရော စာတိ ဝဏ္ဏဝန္တတရော၊ အဘိရူပေါ ပါသာဒိကောတိ အတ္ထော။ မဟေသက္ခတရောတိ ဣဿရိယပရိဝါရဝသေန မဟာယသတရော။

၄၄။ ဌာနံခေါ ပနေတန္တိ ကာရဏံ ခေါ ပနေတံ။ သော တတော စဝိတွာ အညတြ န ဂစ္ဆတိ၊ ဣဓေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဂါရသ္မာတိ ဂေဟာ။ အနဂါရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ ယသ္မာ အဂါရဿ ဟိ တံ ကသိဂေါရက္ခာဒိကမ္မံ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အနဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဗ္ဗဇတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ တတော ပရံ နာနုဿရတီတိ တတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာ ပရံ န သရတိ၊ သရိတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထ ဌတွာ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။

နိစ္စောတိအာဒီသု တဿ ဥပပတ္တိံ အပဿန္တော နိစ္စောတိ ဝဒတိ၊ မရဏံ အပဿန္တော ဓုဝေါတိ၊ သဒါဘာဝတော သဿတောတိ၊ ဇရာဝသေနာပိ ဝိပရိဏာမဿ အဘာဝတော အဝိပရိဏာမဓမ္မောတိ။ သေသမေတ္ထ ပဌမဝါရေ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

၄၅-၄၆။ ဒုတိယဝါရေ ခိဍ္ဍာယ ပဒုဿန္တိ ဝိနဿန္တီတိ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ၊ ပဒူသိကာတိပိ ပါဠိံ လိခန္တိ၊ သာ အဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ။ အတိဝေလန္တိ အတိကာလံ၊ အတိစိရန္တိ အတ္ထော။ ဟဿခိဍ္ဍာရတိဓမ္မသမာပန္နာတိ ဟဿရတိ ဓမ္မဉ္စေဝ ခိဍ္ဍာရတိဓမ္မဉ္စ သမာပန္နာ အနုယုတ္တာ၊ ကေဠိဟဿသုခဉ္စေဝ ကာယိကဝါစသိကကီဠာသုခဉ္စ အနုယုတ္တာ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရရတိဓမ္မသမင်္ဂိနော ဟုတွာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။

သတိ သမ္မုဿတီတိ ခါဒနီယဘောဇနီယေသု သတိ သမ္မုဿတိ။ တေ ကိရ ပုညဝိသေသာဓိဂတေန မဟန္တေန အတ္တနော သိရိဝိဘဝေန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တာ တာယ သမ္ပတ္တိမဟန္တတာယ – ‘‘အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိမှ၊ န ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိပိ န ဇာနန္တိ။ အထ ဧကာဟာရာတိက္ကမနတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ၊ န တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? ကမ္မဇတေဇဿ ဗလဝတာယ၊ ကရဇကာယဿ မန္ဒတာယ၊ မနုဿာနဉှိ ကမ္မဇတေဇော မန္ဒော၊ ကရဇကာယော ဗလဝါ။ တေသံ တေဇဿ မန္ဒတာယ ကရဇကာယဿ ဗလဝတာယ သတ္တာဟမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ဥဏှောဒကအစ္ဆယာဂုအာဒီဟိ သက္ကာ ဝတ္ထုံ ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ။ ဒေဝါနံ ပန တေဇော ဗလဝါ ဟောတိ၊ ကရဇံ မန္ဒံ။ တေ ဧကံ အာဟာရဝေလံ အတိက္ကမိတွာဝ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယထာ နာမ ဂိမှာနံ မဇ္ဈနှိကေ တတ္တပါသာဏေ ဌပိတံ ပဒုမံ ဝါ ဥပ္ပလံ ဝါ သာယနှသမယေ ဃဋသတေနာပိ သိဉ္စိယမာနံ ပါကတိကံ န ဟောတိ၊ ဝိနဿတိယေဝ။ ဧဝမေဝ ပစ္ဆာ နိရန္တရံ ခါဒန္တာပိ ပိဝန္တာပိ စဝန္တိယေဝ၊ န တိဋ္ဌန္တိ။ တေနာဟ ‘‘သတိယာ သမ္မောသာ တေ ဒေဝါ တမှာ ကာယာ စဝန္တီ’’တိ။ ကတမေ ပန တေ ဒေဝါတိ? ဣမေ ဒေဝါတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝိစာရဏာ နတ္ထိ၊ ‘‘ဒေဝါနံ ကမ္မဇတေဇော ဗလဝါ ဟောတိ၊ ကရဇံ မန္ဒ’’န္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ ပန ယေ ကေစိ ကဗဠီကာရာဟာရူပဇီဝိနော ဒေဝါ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ တေယေဝ စဝန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘နိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော တေ ဒေဝါ’’တိ။ ခိဍ္ဍာပဒုဿနမတ္တေနေဝ ဟေတေ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာတိ ဝုတ္တာ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၇-၄၈။ တတိယဝါရေ မနေန ပဒုဿန္တိ ဝိနဿန္တီတိ မနောပဒေါသိကာ၊ ဧတေ စာတုမဟာရာဇိကာ။ တေသု ကိရ ဧကော ဒေဝပုတ္တော – နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီတိ သပရိဝါရော ရထေန ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အထညော နိက္ခမန္တော တံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ – ‘ဘော အယံ ကပဏော’၊ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝိယ ဧတံ ဒိသွာ – ‘‘ပီတိယာ ဥဒ္ဓုမာတော ဝိယ ဘိဇ္ဇမာနော ဝိယ စ ဂစ္ဆတီ’’တိ ကုဇ္ဈတိ။ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောပိ နိဝတ္တိတွာ တံ ကုဒ္ဓံ ဒိသွာ – ကုဒ္ဓါ နာမ သုဝိဒိတာ ဟောန္တီတိ ကုဒ္ဓဘာဝမဿ ဉတွာ – ‘‘တွံ ကုဒ္ဓါ၊ မယှံ ကိံ ကရိဿသိ၊ အယံ သမ္ပတ္တိ မယာ ဒါနသီလာဒီနံ ဝသေန လဒ္ဓါ၊ န တုယှံ ဝသေနာ’’တိ ပဋိကုဇ္ဈတိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကုဒ္ဓေ ဣတရော အကုဒ္ဓါ ရက္ခတိ၊ ဥဘောသု ပန ကုဒ္ဓေသု ဧကဿ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ တဿပိ ကောဓော ဣတရဿ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဥဘော ကန္ဒန္တာနံယေဝ ဩရောဓာနံ စဝန္တိ။ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၉-၅၂။ တက္ကီဝါဒေ အယံ စက္ခာဒီနံ ဘေဒံ ပဿတိ၊ စိတ္တံ ပန ယသ္မာ ပုရိမံ ပုရိမံ ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ ပစ္စယံ ဒတွာဝ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ စက္ခာဒီနံ ဘေဒတော ဗလဝတရမ္ပိ စိတ္တဿ ဘေဒံ န ပဿတိ။ သော တံ အပဿန္တော ယထာ နာမ သကုဏော ဧကံ ရုက္ခံ ဇဟိတွာ အညသ္မိံ နိလီယတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဘိန္နေ စိတ္တံ အညတြ ဂစ္ဆတီတိ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အန္တာနန္တဝါဒဝဏ္ဏနာ

၅၃။ အန္တာနန္တိကာတိ အန္တာနန္တဝါဒါ၊ အန္တံ ဝါ အနန္တံ ဝါ အန္တာနန္တံ ဝါ နေဝန္တာနာနန္တံ ဝါ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တဝါဒါတိ အတ္ထော။

၅၄-၆၀။ အန္တသညီလောကသ္မိံ ဝိဟရတီတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တံ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ အဝဍ္ဎေတွာ တံ – ‘‘လောကော’’တိ ဂဟေတွာ အန္တသညီ လောကသ္မိံ ဝိဟရတိ၊ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ကတွာ ဝဍ္ဎိတကသိဏော ပန အနန္တသညီ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓမဓော အဝဍ္ဎေတွာ ပန တိရိယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥဒ္ဓမဓော အန္တသညီ၊ တိရိယံ အနန္တသညီ။ တက္ကီဝါဒေါ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေ စတ္တာရောပိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနုသာရေနေဝ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတတ္တာ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကေသု ပဝိဋ္ဌာ။

အမရာဝိက္ခေပဝါဒဝဏ္ဏနာ

၆၁။ န မရတီတိ အမရာ။ ကာ သာ? ဧဝန္တိပိ မေ နောတိအာဒိနာ နယေန ပရိယန္တရဟိတာ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဒိဋ္ဌိ စေဝ ဝါစာ စ။ ဝိဝိဓော ခေပေါတိ ဝိက္ခေပေါ၊ အမရာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါစာယ စ ဝိက္ခေပေါတိ အမရာဝိက္ခေပေါ၊ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ အမရာဝိက္ခေပိကာ၊ အပရော နယော – အမရာ နာမ ဧကာ မစ္ဆဇာတိ၊ သာ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာဒိဝသေန ဥဒကေ သန္ဓာဝမာနာ ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ၊ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဝါဒေါ ဣတောစိတော စ သန္ဓာဝတိ၊ ဂါဟံ န ဥပဂစ္ဆတီတိ အမရာဝိက္ခေပေါတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ အမရာဝိက္ခေပိကာ။

၆၂။ ‘‘ဣဒံကုသလ’’န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီတိ ဒသ ကုသလကမ္မပထေ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။ အကုသလေပိ ဒသ အကုသလကမ္မပထာဝ အဓိပ္ပေတာ။ သော မမဿ ဝိဃာတောတိ ‘‘မုသာ မယာ ဘဏိတ’’န္တိ ဝိပ္ပဋိသာရုပ္ပတ္တိယာ မမ ဝိဃာတော အဿ၊ ဒုက္ခံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ သော မမဿ အန္တရာယောတိ သော မမ သဂ္ဂဿ စေဝ မဂ္ဂဿ စ အန္တရာယော အဿ။ မုသာဝါဒဘယာ မုသာဝါဒပရိဇေဂုစ္ဆာတိ မုသာဝါဒေ ဩတ္တပ္ပေန စေဝ ဟိရိယာ စ။ ဝါစာဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝါစာယ ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ။ ကီဒိသံ? အမရာဝိက္ခေပံ၊ အပရိယန္တဝိက္ခေပန္တိ အတ္ထော။

ဧဝန္တိပိ မေ နောတိအာဒီသု ဧဝန္တိပိ မေ နောတိ အနိယမိတဝိက္ခေပေါ ။ တထာတိပိ မေ နောတိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုတ္တံ သဿတဝါဒံ ပဋိက္ခိပတိ။ အညထာတိပိ မေ နောတိ သဿတတော အညထာ ဝုတ္တံ ဧကစ္စသဿတံ ပဋိက္ခိပတိ။ နောတိပိ မေ နောတိ – ‘‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝုတ္တံ ဥစ္ဆေဒံ ပဋိက္ခိပတိ။ နော နောတိပိ မေ နောတိ ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ တက္ကီဝါဒံ ပဋိက္ခိပတိ။ သယံ ပန ‘‘ဣဒံ ကုသလ’’န္တိ ဝါ ‘‘အကုသလ’’န္တိ ဝါ ပုဋ္ဌော န ကိဉ္စိ ဗျာကရောတိ။ ‘‘ဣဒံ ကုသလ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဧဝန္တိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ။ တတော ‘‘ကိံ အကုသလ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ။ ‘‘ကိံ ဥဘယတော အညထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အညထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ။ တတော ‘‘တိဝိဓေနာပိ န ဟောတိ၊ ကိံ တေ လဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ။ တတော ‘‘ကိံ နော နောတိ တေ လဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နော နောတိပိ မေ နော’’တိ ဧဝံ ဝိက္ခေပမေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧကသ္မိမ္ပိ ပက္ခေ န တိဋ္ဌတိ။

၆၃။ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါတိ အဇာနန္တောပိ သဟသာ ကုသလမေဝ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဝတွာ အကုသလမေဝ ‘‘အကုသလ’’န္တိ ဝတွာ မယာ အသုကဿ နာမ ဧဝံ ဗျာကတံ၊ ကိံ တံ သုဗျာကတန္တိ အညေ ပဏ္ဍိတေ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ – ‘‘သုဗျာကတံ၊ ဘဒြမုခ၊ ကုသလမေဝ တယာ ကုသလံ၊ အကုသလမေဝ အကုသလန္တိ ဗျာကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ နတ္ထိ မယာ သဒိသော ပဏ္ဍိတောတိ ဧဝံ မေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ အဿာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဆန္ဒော ဒုဗ္ဗလရာဂေါ၊ ရာဂေါ ဗလဝရာဂေါ။ ဒေါသော ဝါ ပဋိဃော ဝါတိ ကုသလံ ပန ‘‘အကုသလ’’န္တိ၊ အကုသလံ ဝါ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဝတွာ အညေ ပဏ္ဍိတေ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ – ‘‘ဒုဗျာကတံ တယာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧတ္တကမ္ပိ နာမ န ဇာနာမီတိ တတ္ထ မေ အဿ ဒေါသော ဝါ ပဋိဃော ဝါတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ဒေါသော ဒုဗ္ဗလကောဓော၊ ပဋိဃော ဗလဝကောဓော။

တံမမဿ ဥပါဒါနံ၊ သော မမဿ ဝိဃာတောတိ တံ ဆန္ဒရာဂဒွယံ မမ ဥပါဒါနံ အဿ၊ ဒေါသပဋိဃဒွယံ ဝိဃာတော။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ ဒဠှဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပါဒါနံ ၊ ဝိဟနနဝသေန ဝိဃာတော။ ရာဂေါ ဟိ အမုဉ္စိတုကာမတာယ အာရမ္မဏံ ဂဏှာတိ ဇလူကာ ဝိယ။ ဒေါသော ဝိနာသေတုကာမတာယ အာသီဝိသော ဝိယ။ ဥဘောပိ စေတေ သန္တာပကဋ္ဌေန ဝိဟနန္တိ ယေဝါတိ ‘‘ဥပါဒါန’’န္တိ စ ‘‘ဝိဃာတော’’တိ စ ဝုတ္တာ။ သေသံ ပဌမဝါရသဒိသမေဝ။

၆၄။ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ နိပုဏာတိ သဏှသုခုမဗုဒ္ဓိနော သုခုမအတ္ထန္တရံ ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ။ ကတပရပ္ပဝါဒါတိ ဝိညာတပရပ္ပဝါဒါ စေဝ ပရေဟိ သဒ္ဓိံ ကတဝါဒပရိစယာ စ။ ဝါလဝေဓိရူပါတိ ဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟသဒိသာ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ မညေတိ ဝါလဝေဓိ ဝိယ ဝါလံ သုခုမာနိပိ ပရေသံ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အတ္တနော ပညာဂတေန ဘိန္ဒန္တာ ဝိယ စရန္တီတိ အတ္ထော။ တေ မံ တတ္ထာတိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ မံ တေသု ကုသလာကုသလေသု။ သမနုယုဉ္ဇေယျုန္တိ ‘‘ကိံ ကုသလံ၊ ကိံ အကုသလန္တိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဝဒါ’’တိ လဒ္ဓိံ ပုစ္ဆေယျုံ။ သမနုဂါဟေယျုန္တိ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ကာရဏေန ဧတမတ္ထံ ဂါဟေယျု’’န္တိ ကာရဏံ ပုစ္ဆေယျုံ။ သမနုဘာသေယျုန္တိ ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ကာရဏေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ‘‘န တွံ ဣဒံ ဇာနာသိ၊ ဣဒံ ပန ဂဏှ၊ ဣဒံ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဧဝံ သမနုယုဉ္ဇေယျုံ။ န သမ္ပာယေယျန္တိ န သမ္ပာဒေယျံ၊ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ န သက္ကုဏေယျန္တိ အတ္ထော။ သော မမဿ ဝိဃာတောတိ ယံ တံ ပုနပ္ပုနံ ဝတွာပိ အသမ္ပာယနံ နာမ၊ သော မမ ဝိဃာတော အဿ၊ ဩဋ္ဌတာလုဇိဝှာဂလသောသနဒုက္ခမေဝ အဿာတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထာပိ ပဌမဝါရသဒိသမေဝ။

၆၅-၆၆။ မန္ဒောတိ မန္ဒပညော အပညဿေဝေတံ နာမံ။ မောမူဟောတိ အတိသမ္မူဠှော။ ဟောတိတထာဂတောတိအာဒီသု သတ္တော ‘‘တထာဂတော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမေပိ စတ္တာရော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တဓမ္မာနုသာရေနေဝ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတတ္တာ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကေသု ပဝိဋ္ဌာ။

အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဝါဒဝဏ္ဏနာ

၆၇။ ‘‘အဓိစ္စသမုပ္ပန္နော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဒဿနံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ။ တံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ အကာရဏသမုပ္ပန္နံ။

၆၈-၇၃။ အသညသတ္တာတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ အစိတ္တုပ္ပာဒါ ရူပမတ္တကအတ္တဘာဝါတိ အတ္ထော။ တေသံ ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧကစ္စော ဟိ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝါယောကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ – ‘‘စိတ္တေ ဒေါသံ ပဿတိ၊ စိတ္တေ သတိ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိဒုက္ခဉ္စေဝ သဗ္ဗဘယာနိ စ ဟောန္တိ၊ အလံ ဣမိနာ စိတ္တေန၊ အစိတ္တကဘာဝေါဝ သန္တော’’တိ၊ ဧဝံ စိတ္တေ ဒေါသံ ပဿိတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ အသညသတ္တေသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ စိတ္တမဿ စုတိစိတ္တနိရောဓေန ဣဓေဝ နိဝတ္တတိ၊ ရူပက္ခန္ဓမတ္တမေဝ တတ္ထ ပါတုဘဝတိ။ တေ တတ္ထ ယထာ နာမ ဇိယာဝေဂက္ခိတ္တော သရော ယတ္တကော ဇိယာဝေဂေါ၊ တတ္တကမေဝ အာကာသေ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ဈာနဝေဂက္ခိတ္တာ ဥပပဇ္ဇိတွာ ယတ္တကော ဈာနဝေဂေါ၊ တတ္တကမေဝ ကာလံ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဈာနဝေဂေ ပန ပရိဟီနေ တတ္ထ ရူပက္ခန္ဓော အန္တရဓာယတိ၊ ဣဓ ပန ပဋိသန္ဓိသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယသ္မာ ပန တာယ ဣဓ ဥပ္ပန္နသညာယ တေသံ တတ္ထ စုတိ ပညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘သညုပ္ပာဒါ စ ပန တေ ဒေဝါ တမှာ ကာယာ စဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သန္တတာယာတိ သန္တဘာဝါယ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ တက္ကီဝါဒေါပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

အပရန္တကပ္ပိကဝဏ္ဏနာ

၇၄။ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စတုစတ္တာရီသံ အပရန္တကပ္ပိကေ ဒဿေတုံ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနာဂတကောဋ္ဌာသသင်္ခါတံ အပရန္တံ ကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တီတိ အပရန္တကပ္ပိကာ၊ အပရန္တကပ္ပော ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အပရန္တကပ္ပိကာ။ ဧဝံ သေသမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သညီဝါဒဝဏ္ဏနာ

၇၅။ ဥဒ္ဓမာဃာတနိကာတိ အာဃာတနံ ဝုစ္စတိ မရဏံ၊ ဥဒ္ဓမာဃာတနာ အတ္တာနံ ဝဒန္တီတိ ဥဒ္ဓမာဃာတနိကာ။ သညီတိ ပဝတ္တော ဝါဒေါ၊ သညီဝါဒေါ၊ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သညီဝါဒါ။

၇၆-၇၇။ ရူပီ အတ္တာတိအာဒီသု ကသိဏရူပံ ‘‘အတ္တာ’’တိ တတ္ထ ပဝတ္တသညဉ္စဿ ‘‘သညာ’’တိ ဂဟေတွာ ဝါ အာဇီဝကာဒယော ဝိယ တက္ကမတ္တေနေဝ ဝါ ‘‘ရူပီ အတ္တာ ဟောတိ၊ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ သညီ’’တိ နံ ပညပေန္တိ။ တတ္ထ အရောဂေါတိ နိစ္စော။ အရူပသမာပတ္တိနိမိတ္တံ ပန ‘‘အတ္တာ’’တိ သမာပတ္တိသညဉ္စဿ ‘‘သညာ’’တိ ဂဟေတွာ ဝါ နိဂဏ္ဌာဒယော ဝိယ တက္ကမတ္တေနေဝ ဝါ ‘‘အရူပီ အတ္တာ ဟောတိ၊ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ သညီ’’တိ နံ ပညပေန္တိ။ တတိယာ ပန မိဿကဂါဟဝသေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ။ စတုတ္ထာ တက္ကဂါဟေနေဝ။ ဒုတိယစတုက္ကံ အန္တာနန္တိကဝါဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတိယစတုက္ကေ သမာပန္နကဝသေန ဧကတ္တသညီ ၊ အသမာပန္နကဝသေန နာနတ္တသညီ၊ ပရိတ္တကသိဏဝသေန ပရိတ္တသညီ၊ ဝိပုလကသိဏဝသေန အပ္ပမာဏသညီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတုတ္ထစတုက္ကေ ပန ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧကန္တသုခီ’’တိ ဂဏှာတိ။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧကန္တဒုက္ခီ’’တိ။ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိသွာ ‘‘သုခဒုက္ခီ’’တိ။ ဝေဟပ္ဖလဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိသွာ ‘‘အဒုက္ခမသုခီ’’တိ ဂဏှာတိ။ ဝိသေသတော ဟိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏလာဘိနော ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ ဟောန္တိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ အပရန္တကပ္ပိကာတိ။

အသညီဝါဒဝဏ္ဏနာ

၇၈-၈၃။ အသညီဝါဒေါ သညီဝါဒေ အာဒိမှိ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ နေဝသညီနာသညီဝါဒေါ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ‘‘သညီ အတ္တာ’’တိ ဂဏှန္တာနံ တာ ဒိဋ္ဌိယော၊ ဣဓ ‘‘အသညီ’’တိ စ ‘‘နေဝသညီနာသညီ’’တိ စ။ တတ္ထ န ဧကန္တေန ကာရဏံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ ဂါဟော ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိသဒိသောတိ ဝုတ္တမေတံ။

ဥစ္ဆေဒဝါဒဝဏ္ဏနာ

၈၄။ ဥစ္ဆေဒဝါဒေ သတောတိ ဝိဇ္ဇမာနဿ။ ဥစ္ဆေဒန္တိ ဥပစ္ဆေဒံ ။ ဝိနာသန္တိ အဒဿနံ။ ဝိဘဝန္တိ ဘာဝဝိဂမံ။ သဗ္ဗာနေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ တတ္ထ ဒွေ ဇနာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ၊ လာဘီ စ အလာဘီ စ။ လာဘီ အရဟတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ စုတိံ ဒိသွာ ဥပပတ္တိံ အပဿန္တော၊ ယော ဝါ စုတိမတ္တမေဝ ဒဋ္ဌုံ သက္ကောတိ၊ န ဥပပါတံ၊ သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ အလာဘီ စ ‘‘ကော ပရလောကံ န ဇာနာတီ’’တိ ကာမသုခဂိဒ္ဓတာယ ဝါ။ ‘‘ယထာ ရုက္ခတော ပဏ္ဏာနိ ပတိတာနိ န ပုန ဝိရုဟန္တိ၊ ဧဝမေဝ သတ္တာ’’တိအာဒိနာ တက္ကေန ဝါ ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာတိ။ ဣဓ ပန တဏှာဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန တထာ စ အညထာ စ ဝိကပ္ပေတွာဝ ဣမာ သတ္တ ဒိဋ္ဌိယော ဥပ္ပန္နာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၈၅။ တတ္ထ ရူပီတိ ရူပဝါ။ စာတုမဟာဘူတိကောတိ စတုမဟာဘူတမယော။ မာတာပိတူနံ ဧတန္တိ မာတာပေတ္တိကံ။ ကိံ တံ? သုက္ကသောဏိတံ။ မာတာပေတ္တိကေ သမ္ဘူတော ဇာတောတိ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ။ ဣတိ ရူပကာယသီသေန မနုဿတ္တဘာဝံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝဒတိ။ ဣတ္ထေကေတိ ဣတ္ထံ ဧကေ ဧဝမေကေတိ အတ္ထော။

၈၆။ ဒုတိယော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဝဒတိ။ ဒိဗ္ဗောတိ ဒေဝလောကေ သမ္ဘူတော။ ကာမာဝစရောတိ ဆ ကာမာဝစရဒေဝပရိယာပန္နော။ ကဗဠီကာရံ အာဟာရံ ဘက္ခတီတိ ကဗဠီကာရာဟာရဘက္ခော။

၈၇။ မနောမယောတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တော။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂီတိ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂယုတ္တော။ အဟီနိန္ဒြိယောတိ ပရိပုဏ္ဏိန္ဒြိယော။ ယာနိ ဗြဟ္မလောကေ အတ္ထိ၊ တေသံ ဝသေန ဣတရေသဉ္စ သဏ္ဌာနဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။

၈၈-၉၂။ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာတိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂေါတိအာဒီသု ပန အာကာသာနဉ္စာယတနဘဝံ ဥပဂတောတိ၊ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒဝဏ္ဏနာ

၉၃။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒေ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခဓမ္မော ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိလဒ္ဓတ္တဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ နိဗ္ဗာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ၊ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ခဝူပသမနန္တိ အတ္ထော။ တံ ဝဒန္တီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ။ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနန္တိ ပရမံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။

၉၄။ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟီတိ မနာပိယရူပါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဝါ။ သမပ္ပိတောတိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတော အလ္လီနော ဟုတွာ။ သမင်္ဂီဘူတောတိ သမန္နာဂတော။ ပရိစာရေတီတိ တေသု ကာမဂုဏေသု ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေတိ သဉ္စာရေတိ ဣတောစိတော စ ဥပနေတိ။ အထ ဝါ လဠတိ ရမတိ ကီဠတိ။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓာ ကာမဂုဏာ – မာနုသကာ စေဝ ဒိဗ္ဗာ စ။ မာနုသကာ မန္ဓာတုကာမဂုဏသဒိသာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဒိဗ္ဗာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝရာဇဿ ကာမဂုဏသဒိသာတိ။ ဧဝရူပေ ကာမေ ဥပဂတာနဉှိ တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ပညပေန္တိ။

၉၅။ ဒုတိယဝါရေ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခာ၊ ပကတိဇဟနဋ္ဌေန ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသံ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ တေသံ ကာမာနံ ဝိပရိဏာမသင်္ခါတာ အညထာဘာဝါ၊ ယမ္ပိ မေ အဟောသိ၊ တမ္ပိ မေ နတ္ထီတိ ဝုတ္တနယေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ။ တတ္ထ အန္တောနိဇ္ဈာယနလက္ခဏော သောကော၊ တန္နိဿိတလာလပ္ပနလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ၊ ကာယပ္ပဋိပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ မနောဝိဃာတလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ၊ ဝိသာဒလက္ခဏော ဥပါယာသော၊ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒီနမတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။

၉၆။ ဝိတက္ကိတန္တိ အဘိနိရောပနဝသေန ပဝတ္တော ဝိတက္ကော။ ဝိစာရိတန္တိ အနုမဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တော ဝိစာရော။ ဧတေနေတန္တိ ဧတေန ဝိတက္ကိတေန စ ဝိစာရိတေန စ ဧတံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဩဠာရိကံ သကဏ္ဍကံ ဝိယ ခါယတိ။

၉၇-၉၈။ ပီတိဂတန္တိ ပီတိယေဝ။ စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တန္တိ စိတ္တဿ ဥပ္ပိလဘာဝကရဏံ။ စေတသော အာဘောဂေါတိ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ တသ္မိံ သုခေ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တဿ အာဘောဂေါ မနသိကာရော သမန္နာဟာရောတိ။ သေသမေတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒေ ဥတ္တာနမေဝ။

ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာပိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ ဟောန္တိ။ ယာသံ သတ္တေဝ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော၊ သေသာ သဿတဒိဋ္ဌိယော။

၁၀၀-၁၀၄။ ဣဒါနိ – ‘‘ဣမေဟိ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ဣမိနာ ဝါရေန သဗ္ဗေပိ တေ အပရန္တကပ္ပိကေ ဧကဇ္ဈံ နိယျာတေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ပုန – ‘‘ဣမေဟိ၊ ခေါ တေ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ ဝါရေန သဗ္ဗေပိ တေ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တကပ္ပိကေ ဧကဇ္ဈံ နိယျာတေတွာ တဒေဝ ဉာဏံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဣတိ ‘‘ကတမေ စ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ’’တိအာဒိမှိ ပုစ္ဆမာနောပိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇမာနောပိ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယံ တုလာယ တုလယန္တော ဝိယ သိနေရုပါဒတော ဝါလုကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဧဝမယံ ယထာနုသန္ဓိဝသေန ဒေသနာ အာဂတာ။

တယော ဟိ သုတ္တဿ အနုသန္ဓီ – ပုစ္ဆာနုသန္ဓိ၊ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိ၊ ယထာနုသန္ဓီတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဩရိမံ တီရံ၊ ကိံ ပါရိမံ တီရံ၊ ကော မဇ္ဈေ သံသီဒေါ၊ ကော ထလေ ဥဿာဒေါ၊ ကော မနုဿဂ္ဂါဟော၊ ကော အမနုဿဂ္ဂါဟော၊ ကော အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော၊ ကော အန္တောပူတိဘာဝေါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁) ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာနံ ဘဂဝတာ ဝိဿဇ္ဇိတသုတ္တဝသေန ပုစ္ဆာနုသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ခေါ အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဣတိ ကိရ ဘော ရူပံ အနတ္တာ…၊ ဝေဒနာ…၊ သညာ…၊ သင်္ခါရာ …၊ ဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ အနတ္တကတာနိ ကိရ ကမ္မာနိ ကမတ္တာနံ ဖုသိဿန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဘိက္ခုနော စေတသာ စေတော ပရိဝိတက္ကမညာယ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဣဓေကစ္စော မောဃပုရိသော အဝိဒွါ အဝိဇ္ဇာဂတော တဏှာဓိပတေယျေန စေတသာ သတ္ထုသာသနံ အတိဓာဝိတဗ္ဗံ မညေယျ – ‘‘ဣတိ ကိရ ဘော ရူပံ အနတ္တာ…ပေ… ဖုသိဿန္တီ’’တိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၀)။ ဧဝံ ပရေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တသုတ္တဝသေန အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယေန ပန ဓမ္မေန အာဒိမှိ ဒေသနာ ဥဋ္ဌိတာ၊ တဿ ဓမ္မဿ အနုရူပဓမ္မဝသေန ဝါ ပဋိပက္ခဝသေန ဝါ ယေသု သုတ္တေသု ဥပရိ ဒေသနာ အာဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ဝသေန ယထာနုသန္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ၊ အာကင်္ခေယျသုတ္တေ ဟေဋ္ဌာ သီလေန ဒေသနာ ဥဋ္ဌိတာ၊ ဥပရိ ဆ အဘိညာ အာဂတာ။ ဝတ္ထသုတ္တေ ဟေဋ္ဌာ ကိလေသေန ဒေသနာ ဥဋ္ဌိတာ၊ ဥပရိ ဗြဟ္မဝိဟာရာ အာဂတာ။ ကောသမ္ဗကသုတ္တေ ဟေဋ္ဌာ ဘဏ္ဍနေန ဥဋ္ဌိတာ၊ ဥပရိ သာရဏီယဓမ္မာ အာဂတာ။ ကကစူပမေ ဟေဋ္ဌာ အက္ခန္တိယာ ဥဋ္ဌိတာ၊ ဥပရိ ကကစူပမာ အာဂတာ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဗြဟ္မဇာလေ ဟေဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဒေသနာ ဥဋ္ဌိတာ၊ ဥပရိ သုညတာပကာသနံ အာဂတံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝမယံ ယထာနုသန္ဓိဝသေန ဒေသနာ အာဂတာ’’တိ။

ပရိတဿိတဝိပ္ဖန္ဒိတဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၀၅-၁၁၇။ ဣဒါနိ မရိယာဒဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ – ‘‘တတြ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိကာ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ တဒပိ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အဇာနတံ အပဿတံ ဝေဒယိတံ တဏှာဂတာနံ ပရိတဿိတဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝါတိ ယေန ဒိဋ္ဌိအဿာဒေန ဒိဋ္ဌိသုခေန ဒိဋ္ဌိဝေဒယိတေန တေ သောမနဿဇာတာ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ စတူဟိ ဝတ္ထူဟိ၊ တဒပိ တေသံ ဘဝန္တာနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ယထာဘူတံ ဓမ္မာနံ သဘာဝံ အဇာနန္တာနံ အပဿန္တာနံ ဝေဒယိတံ တဏှာဂတာနံ ကေဝလံ တဏှာဂတာနံယေဝ တံ ဝေဒယိတံ၊ တဉ္စ ခေါ ပနေတံ ပရိတဿိတဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝ။ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန စေဝ တဏှာသင်္ခါတေန စ ပရိတဿိတေန ဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝ စလိတမေဝ ကမ္ပိတမေဝ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏုသဒိသံ၊ န သောတာပန္နဿ ဒဿနမိဝ နိစ္စလန္တိ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော ဧကစ္စသဿတဝါဒါဒီသုပိ။

ဖဿပစ္စယဝါရဝဏ္ဏနာ

၁၁၈-၁၃၀။ ပုန – ‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သဿတဝါဒါ’’တိအာဒိ ပရမ္ပရပစ္စယဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ ။ တတ္ထ တဒပိ ဖဿပစ္စယာတိ ယေန ဒိဋ္ဌိအဿာဒေန ဒိဋ္ဌိသုခေန ဒိဋ္ဌိဝေဒယိတေန တေ သောမနဿဇာတာ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ စတူဟိ ဝတ္ထူဟိ၊ တဒပိ တဏှာဒိဋ္ဌိပရိဖန္ဒိတံ ဝေဒယိတံ ဖဿပစ္စယာတိ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၁၃၁-၁၄၃။ ဣဒါနိ တဿ ပစ္စယဿ ဒိဋ္ဌိဝေဒယိတေ ဗလဝဘာဝဒဿနတ္ထံ ပုန – ‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သဿတဝါဒါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေ ဝတ အညတြ ဖဿာတိ တေ ဝတ သမဏဗြာဟ္မဏာ တံ ဝေဒယိတံ ဝိနာ ဖဿေန ပဋိသံဝေဒိဿန္တီတိ ကာရဏမေတံ နတ္ထီတိ။ ယထာ ဟိ ပတတော ဂေဟဿ ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထာယ ထူဏာ နာမ ဗလဝပစ္စယော ဟောတိ၊ န တံ ထူဏာယ အနုပတ္ထမ္ဘိတံ ဌာတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝ ဖဿောပိ ဝေဒနာယ ဗလဝပစ္စယော၊ တံ ဝိနာ ဣဒံ ဒိဋ္ဌိဝေဒယိတံ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ဒိဋ္ဌိဂတိကာဓိဋ္ဌာနဝဋ္ဋကထာဝဏ္ဏနာ

၁၄၄။ ဣဒါနိ တတြ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သဿတဝါဒါ သဿတံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ စတူဟိ ဝတ္ထူဟိ၊ ယေပိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧကစ္စသဿတိကာတိအာဒိနာ နယေန သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဝေဒယိတာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ကသ္မာ? ဥပရိ ဖဿေ ပက္ခိပနတ္ထာယ။ ကထံ? သဗ္ဗေ တေ ဆဟိ ဖဿာယတနေဟိ ဖုဿ ဖုဿ ပဋိသံဝေဒေန္တီတိ။ တတ္ထ ဆ ဖဿာယတနာနိ နာမ – စက္ခုဖဿာယတနံ၊ သောတဖဿာယတနံ၊ ဃာနဖဿာယတနံ၊ ဇိဝှာဖဿာယတနံ၊ ကာယဖဿာယတနံ၊ မနောဖဿာယတနန္တိ ဣမာနိ ဆ။ သဉ္ဇာတိ-သမောသရဏ-ကာရဏ-ပဏ္ဏတ္တိမတ္တတ္ထေသု ဟိ အယံ အာယတနသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ – ‘‘ကမ္ဗောဇော အဿာနံ အာယတနံ၊ ဂုန္နံ ဒက္ခိဏာပထော’’တိ သဉ္ဇာတိယံ ပဝတ္တတိ၊ သဉ္ဇာတိဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ‘‘မနောရမေ အာယတနေ၊ သေဝန္တိ နံ ဝိဟင်္ဂမာ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏေ။ ‘‘သတိ သတိအာယတနေ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၂) ကာရဏေ။ ‘‘အရညာယတနေ ပဏ္ဏကုဋီသု သမ္မန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၅) ပဏ္ဏတ္တိမတ္တေ။ သွာယမိဓ သဉ္ဇာတိအာဒိအတ္ထတ္တယေပိ ယုဇ္ဇတိ။ စက္ခာဒီသု ဟိ ဖဿပဉ္စမကာ ဓမ္မာ သဉ္ဇာယန္တိ သမောသရန္တိ၊ တာနိ စ တေသံ ကာရဏန္တိ အာယတနာနိ။ ဣဓ ပန ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၄၃) ဣမိနာ နယေန ဖဿသီသေနေဝ ဒေသနံ အာရောပေတွာ ဖဿံ အာဒိံ ကတွာ ပစ္စယပရမ္ပရံ ဒဿေတုံ ဖဿာယတနာဒီနိ ဝုတ္တာနိ။

ဖုဿ ဖုဿ ပဋိသံဝေဒေန္တီတိ ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ ပဋိသံဝေဒေန္တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ အာယတနာနံ ဖုသနကိစ္စံ ဝိယ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ န တေသံ ဖုသနကိစ္စတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ အာယတနာနိ ဖုသန္တိ၊ ဖဿောဝ တံ တံ အာရမ္မဏံ ဖုသတိ၊ အာယတနာနိ ပန ဖဿေ ဥပနိက္ခိပိတွာ ဒဿိတာနိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေ တေ ဆ ဖဿာယတနသမ္ဘဝေန ဖဿေန ရူပါဒီနိ အာရမ္မဏာနိ ဖုသိတွာ တံ ဒိဋ္ဌိဝေဒနံ ပဋိသံဝေဒယန္တီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေသံ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာတိအာဒီသု ဝေဒနာတိ ဆ ဖဿာယတနသမ္ဘဝါ ဝေဒနာ။ သာ ရူပတဏှာဒိဘေဒါယ တဏှာယ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ’’တိ။ သာ ပန စတုဗ္ဗိဓဿ ဥပါဒါနဿ ဥပနိဿယကောဋိယာ စေဝ သဟဇာတကောဋိယာ စ ပစ္စယော ဟောတိ။ တထာ ဥပါဒါနံ ဘဝဿ။ ဘဝေါ ဇာတိယာ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။

ဇာတီတိ ပနေတ္ထ သဝိကာရာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ စေဝ သောကာဒီနဉ္စ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပနဿ ပယောဇနမတ္တမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝဋ္ဋကထံ ကထေန္တော – ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ၊ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသိ၊ အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ ဧဝဉ္စေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ၊ အထ စ ပန ပညာယတိ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁) ဧဝံ အဝိဇ္ဇာသီသေန ဝါ၊ ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝတဏှာယ…ပေ… ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ဘဝတဏှာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၂) ဧဝံ တဏှာသီသေန ဝါ၊ ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝဒိဋ္ဌိယာ…ပေ… ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ ဘဝဒိဋ္ဌီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသီသေန ဝါ ကထေသိ’’။ ဣဓ ပန ဒိဋ္ဌိသီသေန ကထေန္တော ဝေဒနာရာဂေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒိဋ္ဌိယော ကထေတွာ ဝေဒနာမူလကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ကထေသိ။ တေန ဣဒံ ဒဿေတိ – ‘‘ဧဝမေတေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ၊ ဣဒံ ဒဿနံ ဂဟေတွာ တီသု ဘဝေသု စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု ဣတော ဧတ္ထ ဧတ္တော ဣဓာတိ သန္ဓာဝန္တာ သံသရန္တာ ယန္တေ ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ၊ ထမ္ဘေ ဥပနိဗဒ္ဓကုက္ကုရော ဝိယ၊ ဝါတေန ဝိပ္ပန္နဋ္ဌနာဝါ ဝိယ စ ဝဋ္ဋဒုက္ခမေဝ အနုပရိဝတ္တန္တိ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ။

ဝိဝဋ္ဋကထာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာဓိဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ယုတ္တယောဂဘိက္ခုအဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော – ‘‘ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ။ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနန္တိ ယေဟိ ဆဟိ ဖဿာယတနေဟိ ဖုသိတွာ ပဋိသံဝေဒယမာနာနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတိ၊ တေသံယေဝ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ။ သမုဒယန္တိအာဒီသု အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ စက္ခုသမုဒယောတိအာဒိနာ ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေန ဖဿာယတနာနံ သမုဒယာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ပန တတ္ထ ‘‘ဖဿသမုဒယာ ဖဿနိရောဓာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ၊ တံ စက္ခာဒီသု – ‘‘အာဟာရသမုဒယာ အာဟာရနိရောဓာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မနာယတနေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ နာမရူပနိရောဓာ’’တိ။

ဥတ္တရိတရံ ပဇာနာတီတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဒိဋ္ဌိမေဝ ဇာနာတိ။ အယံ ပန ဒိဋ္ဌိဉ္စ ဒိဋ္ဌိတော စ ဥတ္တရိတရံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိန္တိ ယာဝ အရဟတ္တာ ဇာနာတိ။ ကော ဧဝံ ဇာနာတီတိ? ခီဏာသဝေါ ဇာနာတိ၊ အနာဂါမီ၊ သကဒါဂါမီ၊ သောတာပန္နော၊ ဗဟုဿုတော၊ ဂန္ထဓရော ဘိက္ခု ဇာနာတိ၊ အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဇာနာတိ။ ဒေသနာ ပန အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ နိဋ္ဌာပိတာတိ။

၁၄၆။ ဧဝံ ဝိဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဒေသနာဇာလဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိဂတိကော နာမ နတ္ထီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ပုန – ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ အာရဘိ။ တတ္ထ အန္တောဇာလီကတာတိ ဣမဿ မယှံ ဒေသနာဇာလဿ အန္တောယေဝ ကတာ။ ဧတ္ထ သိတာ ဝါတိ ဧတသ္မိံ မမ ဒေသနာဇာလေ သိတာ နိဿိတာ အဝသိတာဝ။ ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ဥမ္မုဇ္ဇန္တီတိ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တေ အဓော ဩသီဒန္တာပိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တာပိ မမ ဒေသနာဇာလေ သိတာဝ ဟုတွာ ဩသီဒန္တိ စ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ စ။ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာတိ ဧတ္ထ မယှံ ဒေသနာဇာလေ ပရိယာပန္နာ၊ ဧတေန အာဗဒ္ဓါ အန္တောဇာလီကတာ စ ဟုတွာ ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ဥမ္မုဇ္ဇန္တိ၊ န ဟေတ္ထ အသင်္ဂဟိတော ဒိဋ္ဌိဂတိကော နာမ အတ္ထီတိ။

သုခုမစ္ဆိကေနာတိ သဏှအစ္ဆိကေန သုခုမစ္ဆိဒ္ဒေနာတိ အတ္ထော။ ကေဝဋ္ဋော ဝိယ ဟိ ဘဂဝါ၊ ဇာလံ ဝိယ ဒေသနာ၊ ပရိတ္တဥဒကံ ဝိယ ဒသသဟဿိလောကဓာတု၊ ဩဠာရိကာ ပါဏာ ဝိယ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတိကာ။ တဿ တီရေ ဌတွာ ဩလောကေန္တဿ ဩဠာရိကာနံ ပါဏာနံ အန္တောဇာလီကတဘာဝဒဿနံ ဝိယ ဘဂဝတော သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာနံ ဒေသနာဇာလဿ အန္တောကတဘာဝဒဿနန္တိ ဧဝမေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၄၇။ ဧဝံ ဣမာဟိ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီဟိ သဗ္ဗဒိဋ္ဌီနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗေသံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဧတသ္မိံ ဒေသနာဇာလေ ပရိယာပန္နဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော ကတ္ထစိ အပရိယာပန္နဘာဝံ ဒဿေန္တော – ‘‘ဥစ္ဆိန္နဘဝနေတ္တိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ ကာယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နယန္တိ ဧတာယာတိ နေတ္တိ။ နယန္တီတိ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ အာကဍ္ဎန္တိ၊ ရဇ္ဇုယာ ဧတံ နာမံ။ ဣဓ ပန နေတ္တိသဒိသတာယ ဘဝတဏှာ နေတ္တီတိ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ဟိ မဟာဇနံ ဂီဝါယ ဗန္ဓိတွာ တံ တံ ဘဝံ နေတိ ဥပနေတီတိ ဘဝနေတ္တိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂသတ္ထေန ဥစ္ဆိန္နာ ဘဝနေတ္တိ အဿာတိ ဥစ္ဆိန္နဘဝနေတ္တိကော။

ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓန္တိ ကာယဿ ဘေဒတော ဥဒ္ဓံ။ ဇီဝိတပရိယာဒါနာတိ ဇီဝိတဿ သဗ္ဗသော ပရိယာဒိန္နတ္တာ ပရိက္ခီဏတ္တာ၊ ပုန အပ္ပဋိသန္ဓိကဘာဝါတိ အတ္ထော။ န တံ ဒက္ခန္တီတိ တံ တထာဂတံ။ ဒေဝါ ဝါ မနုဿာ ဝါ န ဒက္ခိဿန္တိ၊ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိဿတီတိ အတ္ထော။

သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဥပမာယံ ပန ဣဒံ သံသန္ဒနံ။ အမ္ဗရုက္ခော ဝိယ ဟိ တထာဂတဿ ကာယော၊ ရုက္ခေ ဇာတမဟာဝဏ္ဋော ဝိယ တံ နိဿာယ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တတဏှာ။ တသ္မိံ ဝဏ္ဋေ ဥပနိဗဒ္ဓါ ပဉ္စပက္ကဒွါဒသပက္ကအဋ္ဌာရသပက္ကပရိမာဏာ အမ္ဗပိဏ္ဍီ ဝိယ တဏှာယ သတိ တဏှူပနိဗန္ဓနာ ဟုတွာ အာယတိံ နိဗ္ဗတ္တနကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ ယထာ ပန တသ္မိံ ဝဏ္ဋေ ဆိန္နေ သဗ္ဗာနိ တာနိ အမ္ဗာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ၊ တံယေဝ ဝဏ္ဋံ အနုဂတာနိ၊ ဝဏ္ဋစ္ဆေဒါ ဆိန္နာနိ ယေဝါတိ အတ္ထော၊ ဧဝမေဝ ယေ ဘဝနေတ္တိဝဏ္ဋဿ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ အာယတိံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသဓာတုယော၊ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ တဒနွယာ ဟောန္တိ ဘဝနေတ္တိံ အနုဂတာ၊ တာယ ဆိန္နာယ ဆိန္နာ ယေဝါတိ အတ္ထော။

ယထာ ပန တသ္မိမ္ပိ ရုက္ခေ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကဝိသသမ္ဖဿံ အာဂမ္မ အနုပုဗ္ဗေန သုဿိတွာ မတေ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧဝရူပေါ နာမ ရုက္ခော အဟောသီ’’တိ ဝေါဟာရမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န တံ ရုက္ခံ ကောစိ ပဿတိ၊ ဧဝံ အရိယမဂ္ဂသမ္ဖဿံ အာဂမ္မ တဏှာသိနေဟဿ ပရိယာဒိန္နတ္တာ အနုပုဗ္ဗေန သုဿိတွာ ဝိယ ဘိန္နေ ဣမသ္မိံ ကာယေ၊ ကာယဿ ဘေဒါ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ န တံ ဒက္ခန္တိ၊ တထာဂတမ္ပိ ဒေဝမနုဿာ န ဒက္ခိဿန္တိ၊ ဧဝရူပဿ နာမ ကိရ သတ္ထုနော ဣဒံ သာသနန္တိ ဝေါဟာရမတ္တမေဝ ဘဝိဿတီတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ ပါပေတွာ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

၁၄၈။ ဧဝံဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တေ ထေရော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ သုတ္တံ သမန္နာဟရိတွာ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ ကထိတသုတ္တဿ န ဘဂဝတာ နာမံ ဂဟိတံ၊ ဟန္ဒဿ နာမံ ဂဏှာပေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။

တသ္မာတိဟ တွန္တိအာဒီသု အယမတ္ထယောဇနာ – အာနန္ဒ၊ ယသ္မာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မပရိယာယေ ဣဓတ္ထောပိ ပရတ္ထောပိ ဝိဘတ္တော၊ တသ္မာတိဟ တွံ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ ‘‘အတ္ထဇာလ’’န္တိပိ နံ ဓာရေဟိ၊ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဗဟူ တန္တိဓမ္မာ ကထိတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မဇာလ’’န္တိပိ နံ ဓာရေဟိ၊ ယသ္မာ စ ဧတ္ထ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝိဘတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘ဗြဟ္မဇာလ’’န္တိပိ နံ ဓာရေဟိ၊ ယသ္မာ ဧတ္ထ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိယော ဝိဘတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇာလ’’န္တိပိ နံ ဓာရေဟိ၊ ယသ္မာ ပန ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတွာ ဒေဝပုတ္တမာရမ္ပိ ခန္ဓမာရမ္ပိ မစ္စုမာရမ္ပိ ကိလေသမာရမ္ပိ သက္ကာ မဒ္ဒိတုံ၊ တသ္မာ ‘‘အနုတ္တရော သင်္ဂါမဝိဇယောတိပိ နံ ဓာရေဟီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါတိ ဣဒံ နိဒါနာဝသာနတော ပဘုတိ ယာဝ ‘‘အနုတ္တရော သင်္ဂါမဝိဇယောတိပိ နံ ဓာရေဟီ’’တိ သကလံ သုတ္တန္တံ ဘဂဝါ ပရေသံ ပညာယ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌံ ပရမဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပကာသေန္တော သူရိယော ဝိယ အန္ဓကာရံ ဒိဋ္ဌိဂတမဟန္ဓကာရံ ဝိဓမန္တော အဝေါစ။

၁၄၉။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူတိ တေ ဘိက္ခူ အတ္တမနာ သကမနာ၊ ဗုဒ္ဓဂတာယ ပီတိယာ ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဘာသိတန္တိ ဧဝံ ဝိစိတြနယဒေသနာဝိလာသယုတ္တံ ဣဒံ သုတ္တံ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ကဏ္ဏသုခေန ပဏ္ဍိတဇနဟဒယာနံ အမတာဘိသေကသဒိသေန ဗြဟ္မဿရေန ဘာသမာနဿ ဘဂဝတော ဝစနံ။ အဘိနန္ဒုန္တိ အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စ။ အယဉှိ အဘိနန္ဒသဒ္ဒေါ – ‘‘အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅) တဏှာယမ္ပိ အာဂတော။ ‘‘အန္နမေဝါဘိနန္ဒန္တိ၊ ဥဘယေ ဒေဝမာနုသာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၄၃) ဥပဂမနေပိ။

‘‘စိရပ္ပဝါသိံ ပုရိသံ၊ ဒူရတော သောတ္ထိမာဂတံ၊

ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ၊ အဘိနန္ဒန္တိ အာဂတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁၉)၊

အာဒီသု သမ္ပဋိစ္ဆနေပိ။ ‘‘အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) အနုမောဒနေပိ။ သွာယမိဓ အနုမောဒနသမ္ပဋိစ္ဆနေသု ယုဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဘိနန္ဒုန္တိ အနုမောဒိံသု စေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု စာ’’တိ။

သုဘာသိတံ သုလပိတံ၊ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ တာဒိနော၊

အနုမောဒမာနာ သိရသာ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု ဘိက္ခဝေါတိ။

ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ နိဂ္ဂါထကသုတ္တေ။ နိဂ္ဂါထကတ္တာ ဟိ ဣဒံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝုတ္တံ။

ဒသသဟဿီလောကဓာတူတိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏာ လောကဓာတု။ အကမ္ပိတ္ထာတိ န သုတ္တပရိယောသာနေယေဝ အကမ္ပိတ္ထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘညမာနေတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတေသု ဝိနိဝေဌေတွာ ဒေသိယမာနေသု တဿ တဿ ဒိဋ္ဌိဂတဿ ပရိယောသာနေ ပရိယောသာနေတိ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဌာနေသု အကမ္ပိတ္ထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ပထဝီကမ္ပော ဝေဒိတဗ္ဗော – ဓာတုက္ခောဘေန၊ ဣဒ္ဓိမတော အာနုဘာဝေန၊ ဗောဓိသတ္တဿ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယာ၊ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေန၊ သမ္ဗောဓိပ္ပတ္တိယာ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေန၊ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေန၊ ပရိနိဗ္ဗာနေနာတိ။ တေသံ ဝိနိစ္ဆယံ – ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမေ၊ အာနန္ဒ၊ ဟေတူ အဋ္ဌ ပစ္စယာ မဟတော ဘူမိစာလဿ ပါတုဘာဝါယာ’’တိ ဧဝံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ အာဂတာယ တန္တိယာ ဝဏ္ဏနာကာလေ ဝက္ခာမ။ အယံ ပန မဟာပထဝီ အပရေသုပိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အကမ္ပိတ္ထ – မဟာဘိနိက္ခမနေ၊ ဗောဓိမဏ္ဍူပသင်္ကမနေ၊ ပံသုကူလဂ္ဂဟဏေ၊ ပံသုကူလဓောဝနေ၊ ကာဠကာရာမသုတ္တေ၊ ဂေါတမကသုတ္တေ၊ ဝေဿန္တရဇာတကေ၊ ဣမသ္မိံ ဗြဟ္မဇာလေတိ။ တတ္ထ မဟာဘိနိက္ခမနဗောဓိမဏ္ဍူပသင်္ကမနေသု ဝီရိယဗလေန အကမ္ပိတ္ထ။ ပံသုကူလဂ္ဂဟဏေ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေ စတ္တာရော မဟာဒီပေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ သုသာနံ ဂန္တွာ ပံသုကူလံ ဂဏှန္တေန ဒုက္ကရံ ဘဂဝတာ ကတန္တိ အစ္ဆရိယဝေဂါဘိဟတာ အကမ္ပိတ္ထ။ ပံသုကူလဓောဝနဝေဿန္တရဇာတကေသု အကာလကမ္ပနေန အကမ္ပိတ္ထ။ ကာဠကာရာမဂေါတမကသုတ္တေသု – ‘‘အဟံ သက္ခီ ဘဂဝါ’’တိ သက္ခိဘာဝေန အကမ္ပိတ္ထ။ ဣမသ္မိံ ပန ဗြဟ္မဇာလေ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတေသု ဝိဇဋေတွာ နိဂ္ဂုမ္ဗံ ကတွာ ဒေသိယမာနေသု သာဓုကာရဒါနဝသေန အကမ္ပိတ္ထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

န ကေဝလဉ္စ ဧတေသု ဌာနေသုယေဝ ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ၊ အထ ခေါ တီသု သင်္ဂဟေသုပိ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဣမံ ဒီပံ အာဂန္တွာ ဇောတိဝနေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသိတဒိဝသေပိ အကမ္ပိတ္ထ။ ကလျာဏိယဝိဟာရေ စ ပိဏ္ဍပါတိယတ္ထေရဿ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တတ္ထေဝ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာရဒ္ဓဿ သုတ္တပရိယောသာနေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အကမ္ပိတ္ထ။ လောဟပါသာဒဿ ပါစီနအမ္ဗလဋ္ဌိကဋ္ဌာနံ နာမ အဟောသိ။ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဒီဃဘာဏကတ္ထေရာ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တံ အာရဘိံသု၊ တေသံ သဇ္ဈာယပရိယောသာနေပိ ဥဒကပရိယန္တမေဝ ကတွာ ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထာတိ။

ဧဝံ ယဿာနုဘာဝေန၊ အကမ္ပိတ္ထ အနေကသော၊

မေဒနီ သုတ္တသေဋ္ဌဿ၊ ဒေသိတဿ သယမ္ဘုနာ။

ဗြဟ္မဇာလဿ တဿီဓ၊ ဓမ္မံ အတ္ထဉ္စ ပဏ္ဍိတာ၊

သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟေတွာန၊ ပဋိပဇ္ဇန္တု ယောနိသောတိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။