📜

၂။ သာမညဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ရာဇာမစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ဧဝံ ¶ ¶ ¶ မေ သုတံ…ပေ… ရာဇဂဟေတိ သာမညဖလသုတ္တံ။ တတြာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဉှိ မန္ဓာတုမဟာဂေါဝိန္ဒာဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ရာဇဂဟန္တိ ဝုစ္စတိ။ အညေပိ ဧတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ ကိံ တေဟိ? နာမမတ္တမေတံ တဿ နဂရဿ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတိ၊ သေသကာလေ သုညံ ဟောတိ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တေသံ ဝသနဝနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂိပရိဒီပနမေတံ။ ဣဓ ပန ဌာနဂမနနိသဇ္ဇသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ။ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ဝိဟရတီတိ ဝုစ္စတိ။

ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေတိ ဣဒမဿ ယံ ဂေါစရဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ၊ တဿ သမီပနိဝါသနဋ္ဌာနပရိဒီပနံ။ တသ္မာ – ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေတိ ရာဇဂဟသမီပေ ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမီပတ္ထေ ဟေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တတ္ထ ¶ ဇီဝတီတိ ဇီဝကော၊ ကုမာရေန ဘတောတိ ကောမာရဘစ္စော။ ယထာဟ – ‘‘ကိံ ဘဏေ၊ ဧတံ ကာကေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏန္တိ? ဒါရကော ဒေဝါတိ။ ဇီဝတိ ဘဏေတိ? ဇီဝတိ၊ ဒေဝါတိ။ တေန ဟိ၊ ဘဏေ တံ ဒါရကံ အမှာကံ အန္တေပုရံ နေတွာ ဓာတီနံ ဒေထ ပေါသေတုန္တိ။ တဿ ဇီဝတီတိ ဇီဝကောတိ နာမံ အကံသု။ ကုမာရေန ပေါသာပိတောတိ ကောမာရဘစ္စောတိ နာမံ အကံသူ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၂၈) အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရေန ပန ဇီဝကဝတ္ထုခန္ဓကေ အာဂတမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာပိဿ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ။

အယံ ¶ ¶ ပန ဇီဝကော ဧကသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော ဒေါသာဘိသန္နံ ကာယံ ဝိရေစေတွာ သိဝေယျကံ ဒုဿယုဂံ ဒတွာ ဝတ္ထာနုမောဒနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဒိဝသဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣဒဉ္စ ဝေဠုဝနံ အတိဒူရေ၊ မယှံ ပန အမ္ဗဝနံ ဥယျာနံ အာသန္နတရံ၊ ယံနူနာဟံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရေယျ’’န္တိ။ သော တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဌာနလေဏကုဋိမဏ္ဍပါဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ဘဂဝတော အနုစ္ဆဝိကံ ဂန္ဓကုဋိံ ကာရာပေတွာ အမ္ဗဝနံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန တမ္ဗပဋ္ဋဝဏ္ဏေန ပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သစီဝရဘတ္တေန သန္တပ္ပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ပါတေတွာ ဝိဟာရံ နိယျာတေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေ’’တိ။

အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီတိ အဍ္ဎသတေန ဦနေဟိ တေရသဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ ရာဇာတိအာဒီသု ရာဇတိ အတ္တနော ဣဿရိယသမ္ပတ္တိယာ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ မဟာဇနံ ရဉ္ဇေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ရာဇာ။ မဂဓာနံ ဣဿရောတိ မာဂဓော။ အဇာတောယေဝ ရညော သတ္တု ဘဝိဿတီတိ နေမိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အဇာတသတ္တု။

တသ္မိံ ကိရ ကုစ္ဆိဂတေ ဒေဝိယာ ဧဝရူပေါ ဒေါဟဠော ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အဟော ¶ ဝတာဟံ ရညော ဒက္ခိဏဗာဟုလောဟိတံ ပိဝေယျ’’န္တိ၊ သာ ‘‘ဘာရိယေ ဌာနေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ န သက္ကာ ကဿစိ အာရောစေတု’’န္တိ တံ ကထေတုံ အသက္ကောန္တီ ကိသာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ အဟောသိ။ တံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တုယှံ အတ္တဘာဝေါ န ပကတိဝဏ္ဏော၊ ကိံ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘မာ ပုစ္ဆ၊ မဟာရာဇာတိ’’။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ မယှံ အကထေန္တီ ကဿ ကထေဿသီ’’တိ တထာ တထာ နိဗန္ဓိတွာ ကထာပေသိ။ သုတွာ စ – ‘‘ဗာလေ၊ ကိံ ဧတ္ထ တုယှံ ဘာရိယသညာ အဟောသီ’’တိ ဝေဇ္ဇံ ပက္ကောသာပေတွာ သုဝဏ္ဏသတ္ထကေန ဗာဟုံ ဖာလာပေတွာ သုဝဏ္ဏသရကေန လောဟိတံ ဂဟေတွာ ဥဒကေန သမ္ဘိန္ဒိတွာ ပါယေသိ။ နေမိတ္တကာ တံ သုတွာ – ‘‘ဧသ ဂဗ္ဘော ရညော သတ္တု ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာ ရာဇာ ဟညိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ဒေဝီ သုတွာ – ‘‘မယှံ ကိရ ကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော ရာဇာနံ မာရေဿတီ’’တိ ဂဗ္ဘံ ပါတေတုကာမာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကုစ္ဆိံ မဒ္ဒါပေသိ၊ ဂဗ္ဘော န ပတတိ။ သာ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ တထေဝ ကာရေသိ။ ရာဇာ ကိမတ္ထံ အယံ ¶ အဘိဏှံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆတီတိ ပရိဝီမံသန္တော တံ ကာရဏံ သုတွာ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တဝ ကုစ္ဆိယံ ပုတ္တောတိ ဝါ ဓီတာတိ ဝါ န ပညာယတိ၊ အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တဒါရကံ ဧဝမကာသီတိ မဟာ အဂုဏရာသိပိ နော ဇမ္ဗုဒီပတလေ အာဝိဘဝိဿတိ၊ မာ တွံ ဧဝံ ကရောဟီ’’တိ နိဝါရေတွာ အာရက္ခံ အဒါသိ။ သာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနကာလေ ‘‘မာရေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တဒါပိ အာရက္ခမနုဿာ ဒါရကံ အပနယိံသု။ အထာပရေန သမယေန ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တံ ¶ ကုမာရံ ဒေဝိယာ ဒဿေသုံ။ သာ တံ ဒိသွာဝ ပုတ္တသိနေဟံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တေန နံ မာရေတုံ နာသက္ခိ။ ရာဇာပိ အနုက္ကမေန ပုတ္တဿ ဩပရဇ္ဇမဒါသိ။

အထေကသ္မိံ ¶ သမယေ ဒေဝဒတ္တော ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘သာရိပုတ္တဿ ပရိသာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ပရိသာ မဟာကဿပဿ ပရိသာတိ၊ ဧဝမိမေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဓုရာ၊ အဟမ္ပိ ဧကံ ဓုရံ နီဟရာမီ’’တိ။ သော ‘‘န သက္ကာ ဝိနာ လာဘေန ပရိသံ ဥပ္ပာဒေတုံ၊ ဟန္ဒာဟံ လာဘံ နိဗ္ဗတ္တေမီ’’တိ စိန္တေတွာ ခန္ဓကေ အာဂတနယေန အဇာတသတ္တုံ ကုမာရံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယေန ပသာဒေတွာ သာယံ ပါတံ ပဉ္စဟိ ရထသတေဟိ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တံ အတိဝိဿတ္ထံ ဉတွာ ဧကဒိဝသံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ၊ ကုမာရ၊ မနုဿာ ဒီဃာယုကာ၊ ဧတရဟိ အပ္ပာယုကာ၊ တေန ဟိ တွံ ကုမာရ၊ ပိတရံ ဟန္တွာ ရာဇာ ဟောဟိ၊ အဟံ ဘဂဝန္တံ ဟန္တွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ ကုမာရံ ပိတုဝဓေ ဥယျောဇေတိ။

သော – ‘‘အယျော ဒေဝဒတ္တော မဟာနုဘာဝေါ၊ ဧတဿ အဝိဒိတံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဦရုယာ ပေါတ္ထနိယံ ဗန္ဓိတွာ ဒိဝါ ဒိဝဿ ဘီတော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ ဥဿင်္ကီ ဥတြသ္တော အန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝိပ္ပကာရံ အကာသိ။ အထ နံ အမစ္စာ ဂဟေတွာ အနုယုဉ္ဇိတွာ – ‘‘ကုမာရော စ ဟန္တဗ္ဗော၊ ဒေဝဒတ္တော စ၊ သဗ္ဗေ စ ဘိက္ခူ ဟန္တဗ္ဗာ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ ရညော အာဏာဝသေန ကရိဿာမာတိ ရညော အာရောစေသုံ။

ရာဇာ ယေ အမစ္စာ မာရေတုကာမာ အဟေသုံ၊ တေသံ ဌာနန္တရာနိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ၊ ယေ န မာရေတုကာမာ၊ တေ ဥစ္စေသု ဌာနေသု ဌပေတွာ ကုမာရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿ ပန တွံ၊ ကုမာရ၊ မံ မာရေတုကာမောသီ’’တိ? ‘‘ရဇ္ဇေနမှိ၊ ဒေဝ၊ အတ္ထိကော’’တိ။ ရာဇာ တဿ ရဇ္ဇံ အဒါသိ။

သော ¶ မယှံ မနောရထော နိပ္ဖန္နောတိ ဒေဝဒတ္တဿ အာရောစေသိ။ တတော နံ သော အာဟ – ‘‘တွံ သိင်္ဂါလံ အန္တောကတွာ ဘေရိပရိယောနဒ္ဓပုရိသော ¶ ဝိယ သုကိစ္စကာရိမှီတိ မညသိ၊ ကတိပါဟေနေဝ တေ ပိတာ တယာ ကတံ အဝမာနံ စိန္တေတွာ သယမေဝ ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမီတိ? မူလဃစ္စံ ဃာတေဟီတိ။ နနု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ပိတာ န သတ္ထဝဇ္ဈောတိ? အာဟာရုပစ္ဆေဒေန နံ မာရေဟီတိ။ သော ပိတရံ တာပနဂေဟေ ပက္ခိပါပေသိ၊ တာပနဂေဟံ နာမ ကမ္မကရဏတ္ထာယ ကတံ ဓူမဃရံ။ ‘‘မမ မာတရံ ဌပေတွာ အညဿ ဒဋ္ဌုံ မာ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ သုဝဏ္ဏသရကေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေနာဒါယ ပဝိသတိ။ ရာဇာ တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ယာပေတိ။ သော – ‘‘မယှံ ပိတာ ကထံ ယာပေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ – ‘‘မယှံ မာတု ဥစ္ဆင်္ဂံ ကတွာ ¶ ပဝိသိတုံ မာ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝီ မောဠိယံ ပက္ခိပိတွာ ပဝိသတိ။ တမ္ပိ သုတွာ ‘‘မောဠိံ ဗန္ဓိတွာ ပဝိသိတုံ မာ ဒေထာ’’တိ။ တတော သုဝဏ္ဏပါဒုကာသု ဘတ္တံ ဌပေတွာ ပိဒဟိတွာ ပါဒုကာ အာရုယှ ပဝိသတိ။ ရာဇာ တေန ယာပေတိ။ ပုန ‘‘ကထံ ယာပေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ပါဒုကာ အာရုယှ ပဝိသိတုမ္ပိ မာ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝီ ဂန္ဓောဒကေန နှာယိတွာ သရီရံ စတုမဓုရေန မက္ခေတွာ ပါရုပိတွာ ပဝိသတိ။ ရာဇာ တဿာ သရီရံ လေဟိတွာ ယာပေတိ။ ပုန ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မယှံ မာတု ပဝေသနံ နိဝါရေထာ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ ဒွါရမူလေ ဌတွာ ‘‘သာမိ၊ ဗိမ္ဗိသာရ၊ ဧတံ ဒဟရကာလေ မာရေတုံ န အဒါသိ၊ အတ္တနော သတ္တုံ အတ္တနာဝ ပေါသေသိ၊ ဣဒံ ပန ဒါနိ တေ ပစ္ဆိမဒဿနံ၊ နာဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမှေ ပဿိတုံ လဘာမိ၊ သစေ မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ခမထ ဒေဝါ’’တိ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ နိဝတ္တိ။

တတော ¶ ပဋ္ဌာယ ရညော အာဟာရော နတ္ထိ။ ရာဇာ မဂ္ဂဖလသုခေန စင်္ကမေန ယာပေတိ။ အတိဝိယ အဿ အတ္တဘာဝေါ ဝိရောစတိ။ သော – ‘‘ကထံ၊ မေ ဘဏေ၊ ပိတာ ယာပေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စင်္ကမေန၊ ဒေဝ၊ ယာပေတိ၊ အတိဝိယ စဿ အတ္တဘာဝေါ ဝိရောစတီ’’တိ သုတွာ ‘စင်္ကမံ ဒါနိဿ ဟာရေဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘မယှံ ပိတု ပါဒေ ခုရေန ဖာလေတွာ လောဏတေလေန မက္ခေတွာ ခဒိရင်္ဂါရေဟိ ဝီတစ္စိတေဟိ ပစထာ’’တိ နှာပိတေ ပေသေသိ။ ရာဇာ တေ ဒိသွာ – ‘‘နူန မယှံ ပုတ္တော ကေနစိ သညတ္တော ဘဝိဿတိ၊ ဣမေ မမ မဿုကရဏတ္ထာယာဂတာ’’တိ ¶ စိန္တေသိ။ တေ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ‘ကသ္မာ အာဂတတ္ထာ’တိ စ ပုဋ္ဌာ တံ သာသနံ အာရောစေသုံ။ ‘‘တုမှာကံ ရညော မနံ ကရောထာ’’တိ စ ဝုတ္တာ ‘နိသီဒ၊ ဒေဝါ’တိ ဝတွာ စ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဒေဝ၊ မယံ ရညော အာဏံ ကရောမ၊ မာ အမှာကံ ကုဇ္ဈိတ္ထ၊ နယိဒံ တုမှာဒိသာနံ ဓမ္မရာဇူနံ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ ဝတွာ ဝါမဟတ္ထေန ဂေါပ္ဖကေ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ခုရံ ဂဟေတွာ ပါဒတလာနိ ဖာလေတွာ လောဏတေလေန မက္ခေတွာ ခဒိရင်္ဂါရေဟိ ဝီတစ္စိတေဟိ ပစိံသု။ ရာဇာ ကိရ ပုဗ္ဗေ စေတိယင်္ဂဏေ သဥပါဟနော အဂမာသိ၊ နိသဇ္ဇနတ္ထာယ ပညတ္တကဋသာရကဉ္စ အဓောတေဟိ ပါဒေဟိ အက္ကမိ၊ တဿာယံ နိဿန္ဒောတိ ဝဒန္တိ။ ရညော ဗလဝဝေဒနာ ဥပ္ပန္နာ။ သော – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါ၊ အဟော ဓမ္မော၊ အဟော သင်္ဃော’’တိ အနုဿရန္တောယေဝ စေတိယင်္ဂဏေ ခိတ္တမာလာ ဝိယ မိလာယိတွာ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကေ ဝေဿဝဏဿ ပရိစာရကော ဇနဝသဘော နာမ ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

တံ ဒိဝသမေဝ အဇာတသတ္တုဿ ပုတ္တော ဇာတော၊ ပုတ္တဿ ဇာတဘာဝဉ္စ ပိတုမတဘာဝဉ္စ နိဝေဒေတုံ ဒွေ လေခါ ဧကက္ခဏေယေဝ အာဂတာ။ အမစ္စာ – ‘‘ပဌမံ ပုတ္တဿ ဇာတဘာဝံ အာရောစေဿာမာ’’တိ တံ လေခံ ရညော ဟတ္ထေ ဌပေသုံ။ ရညော တင်္ခဏေယေဝ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရံ ¶ ¶ ခေါဘေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ပိတုဂုဏမညာသိ – ‘‘မယိ ဇာတေပိ မယှံ ပိတု ဧဝမေဝ သိနေဟော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ သော – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ မယှံ ပိတရံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ဝိဿဇ္ဇာပေထ၊ ဒေဝါ’’တိ ဣတရံ လေခံ ဟတ္ထေ ဌပယိံသု။

သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ရောဒမာနော မာတုသမီပံ ဂန္တွာ – ‘‘အဟောသိ နု၊ ခေါ၊ အမ္မ၊ မယှံ ပိတု မယိ ဇာတေ သိနေဟော’’တိ? သာ အာဟ – ‘‘ဗာလပုတ္တ၊ ကိံ ဝဒေသိ၊ တဝ ဒဟရကာလေ အင်္ဂုလိယာ ပီဠကာ ဥဋ္ဌဟိ။ အထ တံ ရောဒမာနံ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တာ တံ ဂဟေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ တဝ ပိတု သန္တိကံ အဂမံသု။ ပိတာ တေ အင်္ဂုလိံ မုခေ ဌပေသိ။ ပီဠကာ မုခေယေဝ ဘိဇ္ဇိ။ အထ ခေါ ပိတာ တဝ သိနေဟေန တံ လောဟိတမိဿကံ ပုဗ္ဗံ အနိဋ္ဌုဘိတွာဝ အဇ္ဈောဟရိ။ ဧဝရူပေါ တေ ပိတု သိနေဟော’’တိ။ သော ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ ပိတု သရီရကိစ္စံ အကာသိ။

ဒေဝဒတ္တောပိ ¶ အဇာတသတ္တုံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘ပုရိသေ၊ မဟာရာဇ၊ အာဏာပေဟိ၊ ယေ သမဏံ ဂေါတမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တီ’’တိ ဝတွာ တေန ဒိန္နေ ပုရိသေ ပေသေတွာ သယံ ဂိဇ္ဈကူဋံ အာရုယှ ယန္တေန သိလံ ပဝိဇ္ဈိတွာ နာဠာဂိရိဟတ္ထိံ မုဉ္စာပေတွာပိ ကေနစိ ဥပါယေန ဘဂဝန္တံ မာရေတုံ အသက္ကောန္တော ပရိဟီနလာဘသက္ကာရော ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ ယာစိတွာ တာနိ အလဘမာနော တေဟိ ဇနံ သညာပေဿာမီတိ သင်္ဃဘေဒံ ကတွာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု ပရိသံ အာဒါယ ပက္ကန္တေသု ဥဏှလောဟိတံ မုခေန ဆဍ္ဍေတွာ နဝမာသေ ဂိလာနမဉ္စေ နိပဇ္ဇိတွာ ဝိပ္ပဋိသာရဇာတော – ‘‘ကုဟိံ ဧတရဟိ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ ဝုတ္တေ မဉ္စကေန မံ အာဟရိတွာ သတ္ထာရံ ဒဿေထာတိ ဝတွာ အာဟရိယမာနော ဘဂဝတော ¶ ဒဿနာရဟဿ ကမ္မဿ အကတတ္တာ ဇေတဝနေ ပေါက္ခရဏီသမီပေယေဝ ဒွေဓာ ဘိန္နံ ပထဝိံ ပဝိသိတွာ မဟာနိရယေ ပတိဋ္ဌိတောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရကထာနယော ခန္ဓကေ အာဂတော။ အာဂတတ္တာ ပန သဗ္ဗံ န ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝံ အဇာတောယေဝ ရညော သတ္တု ဘဝိဿတီတိ နေမိတ္တကေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အဇာတသတ္တု။

ဝေဒေဟိပုတ္တောတိ အယံ ကောသလရညော ဓီတာယ ပုတ္တော၊ န ဝိဒေဟရညော။ ဝေဒေဟီတိ ပန ပဏ္ဍိတာဓိဝစနမေတံ။ ယထာဟ – ‘‘ဝေဒေဟိကာ ဂဟပတာနီ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၆)၊ အယျော အာနန္ဒော ဝေဒေဟမုနီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄)။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဝိဒန္တိ ဧတေနာတိ ဝေဒေါ၊ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝေဒေန ဤဟတိ ဃဋတိ ဝါယမတီတိ ဝေဒေဟီ။ ဝေဒေဟိယာ ပုတ္တော ဝေဒေဟိပုတ္တော။

တဒဟူတိ တသ္မိံ အဟု၊ တသ္မိံ ဒိဝသေတိ အတ္ထော။ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော၊ ဥပဝသန္တီတိ ¶ သီလေန ဝါ အနသနေန ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရော – ‘‘အာယာမာဝုသော၊ ကပ္ပိန၊ ဥပေါသထံ ဂမိဿာမာ’’တိအာဒီသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဥပေါသထော။ ‘‘ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ၊ ဝိသာခေ၊ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၄၃) သီလံ။ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖဂ္ဂု၊ သုဒ္ဓဿုပေါသထော သဒါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၇၉) ဥပဝါသော။ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၆) ပညတ္တိ ¶ ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၈၁) ဥပဝသိတဗ္ဗဒိဝသော။ ဣဓာပိ သောယေဝ အဓိပ္ပေတော။ သော ပနေသ အဋ္ဌမီ စာတုဒ္ဒသီ ပန္နရသီဘေဒေန တိဝိဓော။ တသ္မာ သေသဒွယနိဝါရဏတ္ထံ ပန္နရသေတိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော’’တိ။

ကောမုဒိယာတိ ကုမုဒဝတိယာ။ တဒါ ကိရ ကုမုဒါနိ သုပုပ္ဖိတာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကောမုဒီ။ စာတုမာသိနိယာတိ စာတုမာသိယာ၊ သာ ဟိ စတုန္နံ မာသာနံ ပရိယောသာနဘူတာတိ စာတုမာသီ။ ဣဓ ပန စာတုမာသိနီတိ ဝုစ္စတိ။ မာသပုဏ္ဏတာယ ¶ ဥတုပုဏ္ဏတာယ သံဝစ္ဆရပုဏ္ဏတာယ ပုဏ္ဏာ သမ္ပုဏ္ဏာတိ ပုဏ္ဏာ။ မာ ဣတိ စန္ဒော ဝုစ္စတိ၊ သော ဧတ္ထ ပုဏ္ဏောတိ ပုဏ္ဏမာ။ ဧဝံ ပုဏ္ဏာယ ပုဏ္ဏမာယာတိ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရာဇာမစ္စပရိဝုတောတိ ဧဝရူပါယ ရဇတဃဋဝိနိဂ္ဂတာဟိ ခီရဓာရာဟိ ဓောဝိယမာနဒိသာဘာဂါယ ဝိယ၊ ရဇတဝိမာနဝိစ္စုတေဟိ မုတ္တာဝဠိသုမနကုသုမဒါမသေတဒုကူလကုမုဒဝိသရေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏာယ ဝိယ စ၊ စတုရုပက္ကိလေသဝိမုတ္တပုဏ္ဏစန္ဒပ္ပဘာသမုဒယောဘာသိတာယ ရတ္တိယာ ရာဇာမစ္စေဟိ ပရိဝုတောတိ အတ္ထော။ ဥပရိပါသာဒဝရဂတောတိ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိဂတော။ မဟာရဟေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ကဉ္စနာသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။ ကသ္မာ နိသိန္နော? နိဒ္ဒါဝိနောဒနတ္ထံ။ အယဉှိ ရာဇာ ပိတရိ ဥပက္ကန္တဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ – ‘‘နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိဿာမီ’’တိ နိမီလိတမတ္တေသုယေဝ အက္ခီသု သတ္တိသတအဗ္ဘာဟတော ဝိယ ကန္ဒမာနောယေဝ ပဗုဇ္ဈိ။ ကိမေတန္တိ စ ဝုတ္တေ၊ န ကိဉ္စီတိ ဝဒတိ။ တေနဿ အမနာပါ နိဒ္ဒါ၊ ဣတိ နိဒ္ဒါဝိနောဒနတ္ထံ နိသိန္နော။ အပိ စ တသ္မိံ ဒိဝသေ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ ဟောတိ။ သဗ္ဗံ နဂရံ သိတ္တသမ္မဋ္ဌံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါလုကံ ပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမလာဇပုဏ္ဏဃဋပဋိမဏ္ဍိတဃရဒွါရံ သမုဿိတဓဇပဋာကဝိစိတြသမုဇ္ဇလိတဒီပမာလာလင်္ကတသဗ္ဗဒိသာဘာဂံ ဝီထိသဘာဂေန ရစ္ဆာသဘာဂေန နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနေန မဟာဇနေန သမာကိဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဣတိ နက္ခတ္တဒိဝသတာယပိ နိသိန္နောတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ပန ဝတွာပိ – ‘‘ရာဇကုလဿ နာမ သဒါပိ နက္ခတ္တမေဝ၊ နိဒ္ဒါဝိနောဒနတ္ထံယေဝ ပနေသ နိသိန္နော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ။

ဥဒါနံ ¶ ¶ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရိ၊ ယထာ ဟိ ယံ တေလံ မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အဝသေကောတိ ¶ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဩဃောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ ယံ ပီတိဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဓိကံ ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဗဟိနိက္ခမတိ၊ တံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝရူပံ ပီတိမယံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။

ဒေါသိနာတိ ဒေါသာပဂတာ၊ အဗ္ဘာ၊ မဟိကာ၊ ဓူမော၊ ရဇော၊ ရာဟူတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိရဟိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ရမဏီယာတိအာဒီနိ ပဉ္စ ထောမနဝစနာနိ။ သာ ဟိ မဟာဇနဿ မနံ ရမယတီတိ ရမဏီယာ။ ဝုတ္တဒေါသဝိမုတ္တာယ စန္ဒပ္ပဘာယ ဩဘာသိတတ္တာ အတိဝိယ သုရူပါတိ အဘိရူပါ။ ဒဿိတုံ ယုတ္တာတိ ဒဿနီယာ။ စိတ္တံ ပသာဒေတီတိ ပါသာဒိကာ။ ဒိဝသမာသာဒီနံ လက္ခဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တာတိ လက္ခညာ။

ကံ နု ခွဇ္ဇာတိ ကံ နု ခေါ အဇ္ဇ။ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါတိ သမိတပါပတာယ သမဏံ။ ဗာဟိတပါပတာယ ဗြာဟ္မဏံ။ ယံ နော ပယိရုပါသတောတိ ဝစနဗျတ္တယော ဧသ၊ ယံ အမှာကံ ပဉှပုစ္ဆနဝသေန ပယိရုပါသန္တာနံ မဓုရံ ဓမ္မံ သုတွာ စိတ္တံ ပသီဒေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတိ ရာဇာ ဣမိနာ သဗ္ဗေနပိ ဝစနေန ဩဘာသနိမိတ္တကမ္မံ အကာသိ။ ကဿ အကာသီတိ? ဇီဝကဿ။ ကိမတ္ထံ? ဘဂဝတော ဒဿနတ္ထံ။ ကိံ ဘဂဝန္တံ သယံ ဒဿနာယ ဥပဂန္တုံ န သက္ကောတီတိ? အာမ၊ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? မဟာပရာဓတာယ။

တေန ဟိ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော အရိယသာဝကော အတ္တနော ပိတာ မာရိတော၊ ဒေဝဒတ္တော စ တမေဝ နိဿာယ ဘဂဝတော ဗဟုံ အနတ္ထမကာသိ၊ ဣတိ မဟာပရာဓော ဧသ၊ တာယ မဟာပရာဓတာယ သယံ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ။ ဇီဝကော ပန ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော၊ တဿ ပိဋ္ဌိဆာယာယ ဘဂဝန္တံ ပဿိဿာမီတိ ဩဘာသနိမိတ္တကမ္မံ အကာသိ။ ကိံ ဇီဝကော ပန – ‘‘မယှံ ဣဒံ ဩဘာသနိမိတ္တကမ္မ’’န္တိ ဇာနာတီတိ? အာမ ဇာနာတိ။ အထ ကသ္မာ တုဏှီ အဟောသီတိ? ဝိက္ခေပပစ္ဆေဒနတ္ထံ။

တဿဉှိ ပရိသတိ ဆန္နံ သတ္ထာရာနံ ဥပဋ္ဌာကာ ဗဟူ ¶ သန္နိပတိတာ၊ တေ အသိက္ခိတာနံ ပယိရုပါသနေန သယမ္ပိ အသိက္ခိတာဝ။ တေ မယိ ဘဂဝတော ဂုဏကထံ ¶ အာရဒ္ဓေ အန္တရန္တရာ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ အတ္တနော သတ္ထာရာနံ ဂုဏံ ကထေဿန္တိ၊ ဧဝံ မေ သတ္ထု ဂုဏကထာ ပရိယောသာနံ န ဂမိဿတိ။ ရာဇာ ပန ဣမေသံ ကုလူပကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟိတာသာရတာယ တေသံ ဂုဏကထာယ အနတ္တမနော ¶ ဟုတွာ မံ ပဋိပုစ္ဆိဿတိ၊ အထာဟံ နိဗ္ဗိက္ခေပံ သတ္ထု ဂုဏံ ကထေတွာ ရာဇာနံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီတိ ဇာနန္တောဝ ဝိက္ခေပပစ္ဆေဒနတ္ထံ တုဏှီ အဟောသီတိ။

တေပိ အမစ္စာ ဧဝံ စိန္တေသုံ – ‘‘အဇ္ဇ ရာဇာ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ ရတ္တိံ ထောမေတိ၊ အဒ္ဓါ ကိဉ္စိ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဓမ္မံ သောတုကာမော၊ ယဿ စေသ ဓမ္မံ သုတွာ ပသီဒိဿတိ၊ တဿ စ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိဿတိ၊ ယဿ ပန ကုလူပကော သမဏော ရာဇကုလူပကော ဟောတိ၊ ဘဒ္ဒံ တဿာ’’တိ။

၁၅၁-၁၅၂။ တေ ဧဝံ စိန္တေတွာ – ‘‘အဟံ အတ္တနော ကုလူပကသမဏဿ ဝဏ္ဏံ ဝတွာ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ၊ အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ အတ္တနော အတ္တနော ကုလူပကာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေတုံ အာရဒ္ဓါ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ရာဇာမစ္စော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပူရဏောတိ တဿ သတ္ထုပဋိညဿ နာမံ။ ကဿပေါတိ ဂေါတ္တံ။ သော ကိရ အညတရဿ ကုလဿ ဧကူနဒါသသတံ ပူရယမာနော ဇာတော၊ တေနဿ ပူရဏောတိ နာမံ အကံသု။ မင်္ဂလဒါသတ္တာ စဿ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝတ္တာ နတ္ထိ၊ အကတံ ဝါ န ကတန္တိ။ သော ‘‘ကိမဟံ ဧတ္ထ ဝသာမီ’’တိ ပလာယိ။ အထဿ စောရာ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆိန္ဒိံသု၊ သော ပဏ္ဏေန ဝါ တိဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတုမ္ပိ အဇာနန္တော ဇာတရူပေနေဝ ဧကံ ဂါမံ ပါဝိသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ သမဏော အရဟာ အပ္ပိစ္ဆော၊ နတ္ထိ ဣမိနာ သဒိသော’’တိ ပူဝဘတ္တာဒီနိ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သော – ‘‘မယှံ သာဋကံ အနိဝတ္ထဘာဝေန ဣဒံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ သာဋကံ လဘိတွာပိ န နိဝါသေသိ၊ တဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တဿ သန္တိကေ ¶ အညေပိ အညေပီတိ ပဉ္စသတမနုဿာ ပဗ္ဗဇိံသု။ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ပူရဏော ကဿပေါ’’တိ။

ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သင်္ဃော အဿ အတ္ထီတိ သင်္ဃီ။ သွေဝ ဂဏော အဿ အတ္ထီတိ ဂဏီ။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေန တဿ ဂဏဿ အာစရိယောတိ ဂဏာစရိယော။ ဉာတောတိ ပညာတော ပါကဋော။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော ¶ သန္တုဋ္ဌော။ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေတီ’’တိ ဧဝံ သမုဂ္ဂတော ယသော အဿ အတ္ထီတိ ယသဿီ။ တိတ္ထကရောတိ လဒ္ဓိကရော။ သာဓုသမ္မတောတိ အယံ သာဓု၊ သုန္ဒရော၊ သပ္ပုရိသောတိ ဧဝံ သမ္မတော။ ဗဟုဇနဿာတိ အဿုတဝတော အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ။ ပဗ္ဗဇိတတော ပဋ္ဌာယ အတိက္ကန္တာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနာတီတိ ရတ္တညူ။ စိရံ ပဗ္ဗဇိတဿ အဿာတိ စိရပဗ္ဗဇိတော၊ အစိရပဗ္ဗဇိတဿ ဟိ ကထာ ဩကပ္ပနီယာ န ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘စိရပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ အဒ္ဓဂတောတိ အဒ္ဓါနံ ဂတော၊ ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ အတီတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝယောအနုပ္ပတ္တောတိ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော။ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ – ‘‘ဒဟရဿ ကထာ ဩကပ္ပနီယာ န ဟောတီ’’တိ ဧတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

တုဏှီ ¶ အဟောသီတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မဓုရရသံ အမ္ဗပက္ကံ ခါဒိတုကာမော ပုရိသော အာဟရိတွာ ဟတ္ထေ ဌပိတံ ကာဇရပက္ကံ ဒိသွာ ဝိယ ဈာနာဘိညာဒိဂုဏယုတ္တံ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတံ မဓုရံ ဓမ္မကထံ သောတုကာမော ပုဗ္ဗေ ပူရဏဿ ဒဿနေနာပိ အနတ္တမနော ဣဒါနိ ဂုဏကထာယ သုဋ္ဌုတရံ အနတ္တမနော ဟုတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ အနတ္တမနော သမာနောပိ ပန ‘‘သစာဟံ ဧတံ တဇ္ဇေတွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေဿာမိ၊ ‘ယော ယော ကထေသိ၊ တံ တံ ရာဇာ ဧဝံ ကရောတီ’တိ ဘီတော အညောပိ ကောစိ ကိဉ္စိ န ကထေဿတီ’’တိ အမနာပမ္ပိ တံ ကထံ အဓိဝါသေတွာ တုဏှီ ဧဝ အဟောသိ။ အထညော – ‘‘အဟံ အတ္တနော ကုလူပကဿ ဝဏ္ဏံ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝတ္တုံ အာရဘိ။ တေန ဝုတ္တံ – အညတရောပိ ခေါတိအာဒိ။ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတ္ထ ပန မက္ခလီတိ တဿ နာမံ။ ဂေါသာလာယ ဇာတတ္တာ ဂေါသာလောတိ ဒုတိယံ နာမံ။ တံ ကိရ သကဒ္ဒမာယ ဘူမိယာ တေလဃဋံ ¶ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တံ – ‘‘တာတ၊ မာ ခလီ’’တိ သာမိကော အာဟ။ သော ပမာဒေန ခလိတွာ ပတိတွာ သာမိကဿ ဘယေန ပလာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။ သာမိကော ဥပဓာဝိတွာ ဒုဿကဏ္ဏေ အဂ္ဂဟေသိ။ သော သာဋကံ ဆဍ္ဍေတွာ အစေလကော ဟုတွာ ပလာယိ။ သေသံ ပူရဏသဒိသမေဝ။

၁၅၃။ အဇိတောတိ တဿ နာမံ။ ကေသကမ္ဗလံ ဓာရေတီတိ ကေသကမ္ဗလော။ ဣတိ နာမဒွယံ သံသန္ဒိတွာ အဇိတော ကေသကမ္ဗလောတိ ဝုစ္စတိ ¶ ။ တတ္ထ ကေသကမ္ဗလော နာမ မနုဿကေသေဟိ ကတကမ္ဗလော။ တတော ပဋိကိဋ္ဌတရံ ဝတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာနိ ကာနိစိ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ၊ ကေသကမ္ဗလော တေသံ ပဋိကိဋ္ဌော အက္ခာယတိ။ ကေသကမ္ဗလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီတေ သီတော၊ ဥဏှေ ဥဏှော၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဒုက္ခသမ္ဖဿော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၈)။

၁၅၄။ ပကုဓောတိ တဿ နာမံ။ ကစ္စာယနောတိ ဂေါတ္တံ။ ဣတိ နာမဂေါတ္တံ သံသန္ဒိတွာ ပကုဓော ကစ္စာယနောတိ ဝုစ္စတိ။ သီတုဒကပဋိက္ခိတ္တကော ဧသ၊ ဝစ္စံ ကတွာပိ ဥဒကကိစ္စံ န ကရောတိ၊ ဥဏှောဒကံ ဝါ ကဉ္ဇိယံ ဝါ လဘိတွာ ကရောတိ၊ နဒိံ ဝါ မဂ္ဂေါဒကံ ဝါ အတိက္ကမ္မ – ‘‘သီလံ မေ ဘိန္န’’န္တိ ဝါလိကထူပံ ကတွာ သီလံ အဓိဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပေါ နိဿိရီကလဒ္ဓိကော ဧသ။

၁၅၅။ သဉ္စယောတိ တဿ နာမံ။ ဗေလဋ္ဌဿ ပုတ္တောတိ ဗေလဋ္ဌပုတ္တော။

၁၅၆။ အမှာကံ ဂဏ္ဌနကိလေသော ပလိဗန္ဓနကိလေသော နတ္ထိ၊ ကိလေသဂဏ္ဌရဟိတာ မယန္တိ ဧဝံဝါဒိတာယ လဒ္ဓနာမဝသေန နိဂဏ္ဌော။ နာဋဿ ပုတ္တော နာဋပုတ္တော။

ကောမာရဘစ္စဇီဝကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၇။ အထ ¶ ခေါ ရာဇာတိ ရာဇာ ကိရ တေသံ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ယဿ ယဿ ဝစနံ န သောတုကာမော၊ သော သော ဧဝ ¶ ကထေသိ။ ယဿ ပနမှိ ဝစနံ သောတုကာမော၊ ဧသ နာဂဝသံ ပိဝိတွာ ဌိတော သုပဏ္ဏော ဝိယ တုဏှီဘူတော၊ အနတ္ထော ဝတ မေ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဇီဝကော ဥပသန္တဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော၊ သယမ္ပိ ဥပသန္တော၊ တသ္မာ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဝိယ တုဏှီဘူတောဝ နိသိန္နော၊ န ဧသ မယိ အကထေန္တေ ကထေဿတိ၊ ဟတ္ထိမှိ ခေါ ပန မဒ္ဒန္တေ ဟတ္ထိဿေဝ ပါဒေါ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သယံ မန္တေတုမာရဒ္ဓါ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရာဇာ’’တိ။ တတ္ထ ကိံ တုဏှီတိ ကေန ကာရဏေန တုဏှီ။ ဣမေသံ အမစ္စာနံ အတ္တနော အတ္တနော ကုလူပကသမဏဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တာနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ ¶ ။ ကိံ ယထာ ဧတေသံ၊ ဧဝံ တဝ ကုလူပကသမဏော နတ္ထိ၊ ကိံ တွံ ဒလိဒ္ဒေါ၊ န တေ မမ ပိတရာ ဣဿရိယံ ဒိန္နံ၊ ဥဒါဟု အဿဒ္ဓါတိ ပုစ္ဆတိ။

တတော ဇီဝကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မံ ကုလူပကသမဏဿ ဂုဏံ ကထာပေတိ၊ န ဒါနိ မေ တုဏှီဘာဝဿ ကာလော၊ ယထာ ခေါ ပနိမေ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာဝ အတ္တနော ကုလူပကသမဏာနံ ဂုဏံ ကထယိံသု၊ န မယှံ ဧဝံ သတ္ထုဂုဏေ ကထေတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝတော ဝိဟာရာဘိမုခေါ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသိ ပဂ္ဂဟေတွာ – ‘‘မဟာရာဇ၊ မာ မံ ဧဝံ စိန္တယိတ္ထ၊ ‘အယံ ယံ ဝါ တံ ဝါ သမဏံ ဥပသင်္ကမတီ’တိ၊ မမ သတ္ထုနော ဟိ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနေ၊ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေ၊ မဟာဘိနိက္ခမနေ၊ သမ္ဗောဓိယံ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ စ၊ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ၊ ဧဝံ ယမကပါဋိဟာရိယံ အကာသိ၊ ဧဝံ ဒေဝေါရောဟဏံ၊ အဟံ သတ္ထုနော ဂုဏေ ကထယိဿာမိ၊ ဧကဂ္ဂစိတ္တော သုဏ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ – ‘‘အယံ ဒေဝ၊ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ¶ တံ ခေါ ပန ဘဂဝန္တန္တိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တဿ ခေါ ပန ဘဂဝတောတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော၊ သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိယေဝ။ ထုတိဃောသော ဝါ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ သဒေဝကံ လောကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဥဂ္ဂတော။ ကိန္တိ? ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဘဂဝါ’’တိ။

တတြာယံ ပဒသမ္ဗန္ဓော – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အာရကတ္တာ အရီနံ၊ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ၊ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ ¶ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ပဒါနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ တတော နေသံ ဝိတ္ထာရော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဇီဝကော ပန ဧကမေကဿ ပဒဿ အတ္ထံ နိဋ္ဌာပေတွာ – ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ အရဟံ မယှံ သတ္ထာ၊ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဧဝံ ဘဂဝါ’’တိ ဝတွာ – ‘‘တံ၊ ဒေဝေါ၊ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသတု၊ အပ္ပေဝ နာမ ဒေဝဿ တံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသတော စိတ္တံ ပသီဒေယျာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ တံ ဒေဝေါ ပယိရုပါသတူတိ ဝဒန္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှာဒိသာနဉှိ သတေနပိ သဟဿေနပိ သတသဟဿေနပိ ပုဋ္ဌဿ ¶ မယှံ သတ္ထုနော သဗ္ဗေသံ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ကထေတုံ ထာမော စ ဗလဉ္စ အတ္ထိ၊ ဝိဿတ္ထော ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျာသိ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။

ရညောပိ ဘဂဝတော ဂုဏကထံ သုဏန္တဿ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။ သော တင်္ခဏညေဝ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ – ‘‘ဣမာယ ခေါ ပန ဝေလာယ မယှံ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတော န အညော ကောစိ ခိပ္ပံ ယာနာနိ ယောဇေတုံ သက္ခိဿတိ အညတြ ဇီဝကာ’’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘တေန ဟိ၊ သမ္မ ဇီဝက၊ ဟတ္ထိယာနာနိ ကပ္ပာပေဟီ’’တိ အာဟ။

၁၅၈။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ ဂစ္ဆ၊ သမ္မ ဇီဝကာတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟတ္ထိယာနာနီတိ အနေကေသု အဿရထာဒီသု ယာနေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ဟတ္ထိယာနံ ဥတ္တမံ၊ ဥတ္တမဿ သန္တိကံ ဥတ္တမယာနေနေဝ ဂန္တဗ္ဗန္တိ စ၊ အဿယာနရထယာနာနိ သသဒ္ဒါနိ၊ ဒူရတောဝ တေသံ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ဟတ္ထိယာနဿ ပဒါနုပဒံ ဂစ္ဆန္တာပိ သဒ္ဒံ န သုဏန္တိ။ နိဗ္ဗုတဿ ပန ခေါ ဘဂဝတော သန္တိကေ နိဗ္ဗုတေဟေဝ ယာနေဟိ ဂန္တဗ္ဗန္တိ စ စိန္တယိတွာ ဟတ္ထိယာနာနီတိ အာဟ။

ပဉ္စမတ္တာနိ ဟတ္ထိနိကာသတာနီတိ ပဉ္စ ကရေဏုသတာနိ။ ကပ္ပာပေတွာတိ အာရောဟဏသဇ္ဇာနိ ကာရေတွာ။ အာရောဟဏီယန္တိ အာရောဟဏယောဂ္ဂံ၊ ဩပဂုယှန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ပနေသ ရညာ ဝုတ္တံ အကာသိ အဝုတ္တန္တိ? အဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? ပဏ္ဍိတတာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ရာဇာ ဣမာယ ဝေလာယ ဂစ္ဆာမီတိ ဝဒတိ၊ ရာဇာနော စ နာမ ဗဟုပစ္စတ္ထိကာ။ သစေ အန္တရာမဂ္ဂေ ကောစိ အန္တရာယော ဟောတိ၊ မမ္ပိ ဂရဟိဿန္တိ – ‘‘ဇီဝကော ရာဇာ မေ ကထံ ဂဏှာတီတိ အကာလေပိ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ နိက္ခမတီ’’တိ။ ဘဂဝန္တမ္ပိ ဂရဟိဿန္တိ ‘‘သမဏော ဂေါတမော၊ ‘မယှံ ကထာ ဝတ္တတီ’တိ ကာလံ အသလ္လက္ခေတွာဝ ဓမ္မံ ကထေတီ’’တိ။ တသ္မာ ယထာ နေဝ မယှံ၊ န ဘဂဝတော၊ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ရညော စ ရက္ခာ သုသံဝိဟိတာ ဟောတိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ။

တတော ¶ ¶ ဣတ္ထိယော နိဿာယ ပုရိသာနံ ဘယံ နာမ နတ္ထိ၊ ‘သုခံ ဣတ္ထိပရိဝုတော ဂမိဿာမီ’တိ ပဉ္စ ဟတ္ထိနိကာသတာနိ ကပ္ပာပေတွာ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ပုရိသဝေသံ ဂါဟာပေတွာ – ‘‘အသိတောမရဟတ္ထာ ရာဇာနံ ပရိဝါရေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘ဣမဿ ရညော ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလာနံ ¶ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဥပနိဿယံ ဒိသွာဝ ဓမ္မံ ကထေန္တိ။ ဟန္ဒာဟံ၊ မဟာဇနံ သန္နိပါတာပေမိ၊ ဧဝဉှိ သတိ သတ္ထာ ကဿစိဒေဝ ဥပနိဿယေန ဓမ္မံ ဒေသေဿတိ၊ သာ မဟာဇနဿ ဥပကာရာယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော တတ္ထ တတ္ထ သာသနံ ပေသေသိ၊ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘အဇ္ဇ ရာဇာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗေ အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပေန ရညော အာရက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ။

တတော မဟာဇနော စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇာ ကိရ သတ္ထုဒဿနတ္ထံ ဂစ္ဆတိ၊ ကီဒိသီ ဝတ ဘော ဓမ္မဒေသနာ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ နော နက္ခတ္တကီဠာယ၊ တတ္ထေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ။ သဗ္ဗေ ဂန္ဓမာလာဒီနိ ဂဟေတွာ ရညော အာဂမနံ အာကင်္ခမာနာ မဂ္ဂေ အဋ္ဌံသု။ ဇီဝကောပိ ရညော ပဋိဝေဒေသိ – ‘‘ကပ္ပိတာနိ ခေါ တေ၊ ဒေဝ၊ ဟတ္ထိယာနာနိ၊ ယဿ ဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ တတ္ထ ယဿ ဒါနိ ကာလံ မညသီတိ ဥပစာရဝစနမေတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယံ တယာ အာဏတ္တံ၊ တံ မယာ ကတံ၊ ဣဒါနိ တွံ ယဿ ဂမနဿ ဝါ အဂမနဿ ဝါ ကာလံ မညသိ၊ တဒေဝ အတ္တနော ရုစိယာ ကရောဟီ’’တိ။

၁၅၉။ ပစ္စေကာ ဣတ္ထိယောတိ ပါဋိယေက္ကာ ဣတ္ထိယော၊ ဧကေကိဿာ ဟတ္ထိနိယာ ဧကေကံ ဣတ္ထိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥက္ကာသု ဓာရိယမာနာသူတိ ဒဏ္ဍဒီပိကာသု ဓာရိယမာနာသု။ မဟစ္စ ရာဇာနုဘာဝေနာတိ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန။ မဟစ္စာတိပိ ပါဠိ၊ မဟတိယာတိ အတ္ထော၊ လိင်္ဂဝိပရိယာယော ဧသ။ ရာဇာနုဘာဝေါ ဝုစ္စတိ ရာဇိဒ္ဓိ။ ကာ ပနဿ ရာဇိဒ္ဓိ? တိယောဇနသတာနံ ဒွိန္နံ မဟာရဋ္ဌာနံ ဣဿရိယသိရီ။ တဿ ဟိ အသုကဒိဝသံ ရာဇာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိဿတီတိ ပဌမတရံ သံဝိဒဟနေ အသတိပိ တင်္ခဏညေဝ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ပုရိသဝေသံ ဂဟေတွာ ပဋိမုက္ကဝေဌနာနိ အံသေ အာသတ္တခဂ္ဂါနိ မဏိဒဏ္ဍတောမရေ ဂဟေတွာ နိက္ခမိံသု။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပစ္စေကာ ဣတ္ထိယော အာရောပေတွာ’’တိ။

အပရာပိ သောဠသသဟဿခတ္တိယနာဋကိတ္ထိယော ရာဇာနံ ပရိဝါရေသုံ။ တာသံ ပရိယန္တေ ခုဇ္ဇဝါမနကကိရာတာဒယော။ တာသံ ပရိယန္တေ အန္တေပုရပါလကာ ဝိဿာသိကပုရိသာ။ တေသံ ပရိယန္တေ ဝိစိတြဝေသဝိလာသိနော သဋ္ဌိသဟဿမတ္တာ မဟာမတ္တာ။ တေသံ ပရိယန္တေ ဝိဝိဓာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ နာနပ္ပကာရအာဝုဓဟတ္ထာ ¶ ဝိဇ္ဇာဓရတရုဏာ ဝိယ နဝုတိသဟဿမတ္တာ ရဋ္ဌိယပုတ္တာ။ တေသံ ပရိယန္တေ သတဂ္ဃနိကာနိ ¶ ¶ နိဝါသေတွာ ပဉ္စသတဂ္ဃနိကာနိ ဧကံသံ ကတွာ သုနှာတာ သုဝိလိတ္တာ ကဉ္စနမာလာဒိနာနာဘရဏသောဘိတာ ဒသသဟဿမတ္တာ ဗြာဟ္မဏာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ဥဿာပေတွာ ဇယသဒ္ဒံ ဃောသန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ ပရိယန္တေ ပဉ္စင်္ဂိကာနိ တူရိယာနိ။ တေသံ ပရိယန္တေ ဓနုပန္တိပရိက္ခေပေါ။ တဿ ပရိယန္တေ ဟတ္ထိဃဋာ။ ဟတ္ထီနံ ပရိယန္တေ ဂီဝါယ ဂီဝံ ပဟရမာနာ အဿပန္တိ။ အဿပရိယန္တေ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋနရထာ။ ရထပရိယန္တေ ဗာဟာယ ဗာဟံ ပဟရယမာနာ ယောဓာ။ တေသံ ပရိယန္တေ အတ္တနော အတ္တနော အနုရူပါယ အာဘရဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိရောစမာနာ အဋ္ဌာရသ သေနိယော။ ဣတိ ယထာ ပရိယန္တေ ဌတွာ ခိတ္တော သရော ရာဇာနံ န ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ရညော ပရိသံ သံဝိဒဟိတွာ အတ္တနာ ရညော အဝိဒူရေနေဝ ဂစ္ဆတိ – ‘‘သစေ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ၊ ပဌမတရ ရညော ဇီဝိတဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ။ ဥက္ကာနံ ပန ဧတ္တကာနိ သတာနိ ဝါ သဟဿာနိ ဝါတိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထီတိ ဧဝရူပိံ ရာဇိဒ္ဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန ယေန ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနံ၊ တေန ပါယာသီ’’တိ။

အဟုဒေဝ ဘယန္တိ ဧတ္ထ စိတ္တုတြာသဘယံ၊ ဉာဏဘယံ၊ အာရမ္မဏဘယံ၊ ဩတ္တပ္ပဘယန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဘယံ၊ တတ္ထ ‘‘ဇာတိံ ပဋိစ္စ ဘယံ ဘယာနက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ စိတ္တုတြာသဘယံ နာမ။ ‘‘တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၈) ဧဝမာဂတံ ဉာဏဘယံ နာမ။ ‘‘ဧတံ နူန တံ ဘယဘေရဝံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၉) ဧတ္ထ ဝုတ္တံ အာရမ္မဏဘယံ နာမ။

‘‘ဘီရုံ ပသံသန္တိ၊ န ဟိ တတ္ထ သူရံ၊

ဘယာ ဟိ သန္တော၊ န ကရောန္တိ ပါပ’’န္တိ ¶ ။ (သံ။ နိ။ ၁။၃၃)၊

ဣဒံ ဩတ္တပ္ပဘယံ နာမ။ တေသု ဣဓ စိတ္တုတြာသဘယံ၊ အဟု အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဆမ္ဘိတဿ ဘာဝေါ။ သကလသရီရစလနန္တိ အတ္ထော။ လောမဟံသောတိ လောမဟံသနံ၊ ဥဒ္ဓံ ဌိတလောမတာတိ အတ္ထော။ သော ပနာယံ လောမဟံသော ဓမ္မဿဝနာဒီသု ပီတိဥပ္ပတ္တိကာလေ ပီတိယာပိ ဟောတိ ¶ ။ ဘီရုကဇာတိကာနံ သမ္ပဟာရပိသာစာဒိဒဿနေသု ဘယေနာပိ။ ဣဓ ဘယလောမဟံသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကသ္မာ ပနေသ ဘီတောတိ? အန္ဓကာရေနာတိ ဧကေ ဝဒန္တိ။ ရာဇဂဟေ ကိရ ဒွတ္တိံသ မဟာဒွါရာနိ၊ စတုသဋ္ဌိ ခုဒ္ဒကဒွါရာနိ။ ဇီဝကဿ အမ္ဗဝနံ ပါကာရဿ စ ဂိဇ္ဈကူဋဿ စ အန္တရာ ဟောတိ။ သော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ ပါဝိသိ၊ တတ္ထ ပဗ္ဗတကူဋေန စန္ဒော ¶ ဆာဒိတော၊ ပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ စ ရုက္ခစ္ဆာယာယ စ အန္ဓကာရံ အဟောသီတိ၊ တမ္ပိ အကာရဏံ။ တဒါ ဟိ ဥက္ကာနံ သတသဟဿာနမ္ပိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။

အယံ ပန အပ္ပသဒ္ဒတံ နိဿာယ ဇီဝကေ အာသင်္ကာယ ဘီတော။ ဇီဝကော ကိရဿ ဥပရိပါသာဒေယေဝ အာရောစေသိ – ‘‘မဟာရာဇ အပ္ပသဒ္ဒကာမော ဘဂဝါ၊ အပ္ပသဒ္ဒေနေဝ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော’’တိ။ တသ္မာ ရာဇာ တူရိယသဒ္ဒံ နိဝါရေသိ။ တူရိယာနိ ကေဝလံ ဂဟိတမတ္တာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဝါစမ္ပိ ဥစ္စံ အနိစ္ဆာရယမာနာ အစ္ဆရာသညာယ ဂစ္ဆန္တိ။ အမ္ဗဝနေပိ ကဿစိ ခိပိတသဒ္ဒေါပိ န သုယျတိ။ ရာဇာနော စ နာမ သဒ္ဒါဘိရတာ ဟောန္တိ။ သော တံ အပ္ပသဒ္ဒတံ နိဿာယ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဇီဝကေပိ အာသင်္ကံ ဥပ္ပာဒေသိ။ ‘‘အယံ ဇီဝကော မယှံ အမ္ဗဝနေ အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ခိပိတသဒ္ဒမတ္တမ္ပိ န သုယျတိ၊ အဘူတံ မညေ၊ ဧသ ဝဉ္စေတွာ မံ နဂရတော နီဟရိတွာ ပုရတော ဗလကာယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ မံ ဂဏှိတွာ အတ္တနာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတုကာမော။ အယဉှိ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ မမ စ အဝိဒူရေနေဝ ¶ ဂစ္ဆတိ၊ သန္တိကေ စ မေ အာဝုဓဟတ္ထော ဧကပုရိသောပိ နတ္ထိ။ အဟော ဝတ မေ အနတ္ထော’’တိ။ ဧဝံ ဘာယိတွာ စ ပန အဘီတော ဝိယ သန္ဓာရေတုမ္ပိ နာသက္ခိ။ အတ္တနော ဘီတဘာဝံ တဿ အာဝိ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ။ ‘‘အထ ခေါ ရာဇာ…ပေ… န နိဂ္ဃောသော’’တိ။ တတ္ထ သမ္မာတိ ဝယဿာဘိလာပေါ ဧသ၊ ကစ္စိ မံ ဝယဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ပလမ္ဘေသီတိ ယံ နတ္ထိ တံ အတ္ထီတိ ဝတွာ ကစ္စိ မံ န ဝိပ္ပလမ္ဘယသိ။ နိဂ္ဃောသောတိ ကထာသလ္လာပနိဂ္ဃောသော။

မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇာတိ ဇီဝကော – ‘‘အယံ ရာဇာ မံ န ဇာနာတိ ‘နာယံ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီ’တိ၊ သစေ ခေါ ပန နံ န အဿာသေဿာမိ၊ ဝိနဿေယျာ’’တိ ¶ စိန္တယိတွာ ဒဠှံ ကတွာ သမဿာသေန္တော ‘‘မာ ဘာယိ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န တံ ဒေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ အဘိက္ကမာတိ အဘိမုခေါ ကမ ဂစ္ဆ၊ ပဝိသာတိ အတ္ထော။ သကိံ ဝုတ္တေ ပန ဒဠှံ န ဟောတီတိ တရမာနောဝ ဒွိက္ခတ္တုံ အာဟ။ ဧတေ မဏ္ဍလမာဠေ ဒီပါ ဈာယန္တီတိ မဟာရာဇ၊ စောရဗလံ နာမ န ဒီပေ ဇာလေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧတေ စ မဏ္ဍလမာဠေ ဒီပါ ဇလန္တိ။ ဧတာယ ဒီပသညာယ ယာဟိ မဟာရာဇာတိ ဝဒတိ။

သာမညဖလပုစ္ဆာဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ နာဂဿ ဘူမီတိ ယတ္ထ သက္ကာ ဟတ္ထိံ အဘိရူဠှေန ဂန္တုံ၊ အယံ နာဂဿ ဘူမိ နာမ။ နာဂါ ပစ္စောရောဟိတွာတိ ဝိဟာရဿ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဟတ္ထိတော ဩရောဟိတွာ။ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတသမကာလမေဝ ¶ ပန ဘဂဝတော တေဇော ရညော သရီရံ ဖရိ။ အထဿ တာဝဒေဝ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စိံသု၊ သာဋကာ ပီဠေတွာ အပနေတဗ္ဗာ ဝိယ အဟေသုံ။ အတ္တနော အပရာဓံ သရိတွာ မဟာဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဥဇုကံ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ဇီဝကံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အာရာမစာရိကံ စရမာနော ဝိယ ‘‘ဣဒံ တေ သမ္မ ဇီဝက သုဋ္ဌု ကာရိတံ ဣဒံ သုဋ္ဌု ကာရိတ’’န္တိ ဝိဟာရဿ ¶ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနော အနုက္ကမေန ယေန မဏ္ဍလမာဠဿ ဒွါရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။

ကဟံ ပန သမ္မာတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆီတိ။ ဧကေ တာဝ ‘‘အဇာနန္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣမိနာ ကိရ ဒဟရကာလေ ပိတရာ သဒ္ဓိံ အာဂမ္မ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ပစ္ဆာ ပန ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ပိတုဃာတံ ကတွာ အဘိမာရေ ပေသေတွာ ဓနပါလံ မုဉ္စာပေတွာ မဟာပရာဓော ဟုတွာ ဘဂဝတော သမ္မုခီဘာဝံ န ဥပဂတပုဗ္ဗောတိ အသဉ္ဇာနန္တော ပုစ္ဆတီတိ။ တံ အကာရဏံ၊ ဘဂဝါ ဟိ အာကိဏ္ဏဝရလက္ခဏော အနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတော ဆဗ္ဗဏ္ဏာဟိ ရသ္မီဟိ သကလံ အာရာမံ ဩဘာသေတွာ တာရာဂဏပရိဝုတော ဝိယ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဘိက္ခုဂဏပရိဝုတော မဏ္ဍလမာဠမဇ္ဈေ နိသိန္နော၊ တံ ကော န ဇာနေယျ။ အယံ ပန အတ္တနော ဣဿရိယလီလာယ ပုစ္ဆတိ။ ပကတိ ဟေသာ ရာဇကုလာနံ၊ ယံ ဇာနန္တာပိ အဇာနန္တာ ဝိယ ပုစ္ဆန္တိ။ ဇီဝကော ပန တံ သုတွာ – ‘အယံ ရာဇာ ပထဝိယံ ဌတွာ ကုဟိံ ပထဝီတိ၊ နဘံ ဥလ္လောကေတွာ ကုဟိံ စန္ဒိမသူရိယာတိ၊ သိနေရုမူလေ ဌတွာ ¶ ကုဟိံ သိနေရူတိ ဝဒမာနော ဝိယ ဒသဗလဿ ပုရတော ဌတွာ ကုဟိံ ဘဂဝါ’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဟန္ဒဿ ဘဂဝန္တံ ဒဿေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ‘‘ဧသော မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရက္ခတောတိ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နဿ ပုရတော နိသိန္နော။

၁၆၁။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ယတ္ထ ဘဂဝါ တတ္ထ ဂတော၊ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂတောတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီတိ ဘဂဝန္တံ ဝါ ဘိက္ခုသံဃံ ဝါ အသင်္ဃဋ္ဋယမာနော အတ္တနော ဌာတုံ အနုစ္ဆဝိကေ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကောဝ အဋ္ဌာသိ။ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတန္တိ ယတော ယတော အနုဝိလောကေတိ၊ တတော တတော တုဏှီဘူတမေဝါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဟိ ဧကဘိက္ခုဿပိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ဝါ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ¶ နာဋကပရိဝါရံ ဘဂဝတော အဘိမုခေ ဌိတံ ရာဇာနံ ဝါ ရာဇပရိသံ ဝါ ဧကဘိက္ခုပိ န ဩလောကေသိ။ သဗ္ဗေ ဘဂဝန္တံယေဝ ဩလောကယမာနာ နိသီဒိံသု။

ရာဇာ တေသံ ဥပသမေ ပသီဒိတွာ ဝိဂတပင်္ကတာယ ဝိပ္ပသန္နရဟဒမိဝ ဥပသန္တိန္ဒြိယံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုနပ္ပုနံ အနုဝိလောကေတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တတ္ထ ဣမိနာတိ ယေန ကာယိကေန စ ဝါစသိကေန ¶ စ မာနသိကေန စ သီလူပသမေန ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပသန္တော၊ ဣမိနာ ဥပသမေနာတိ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ‘‘အဟော ဝတ မေ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိယ ဥပသန္တော ဘဝေယျာ’’တိ နယိဒံ သန္ဓာယ ဧသ ဧဝမာဟ။ အယံ ပန ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ပသန္နော ပုတ္တံ အနုဿရိ။ ဒုလ္လဘဉှိ လဒ္ဓါ အစ္ဆရိယံ ဝါ ဒိသွာ ပိယာနံ ဉာတိမိတ္တာဒီနံ အနုဿရဏံ နာမ လောကဿ ပကတိယေဝ။ ဣတိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ပုတ္တံ အနုဿရမာနော ဧသ ဧဝမာဟ။

အပိ စ ပုတ္တေ အာသင်္ကာယ တဿ ဥပသမံ ဣစ္ဆမာနော ပေသ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ၊ ပုတ္တော မေ ပုစ္ဆိဿတိ – ‘‘မယှံ ပိတာ ဒဟရော။ အယျကော မေ ကုဟိ’’န္တိ။ သော ‘‘ပိတရာ တေ ဃာတိတော’’တိ သုတွာ ‘‘အဟမ္ပိ ပိတရံ ဃာတေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေဿာမီ’’တိ မညိဿတိ။ ဣတိ ပုတ္တေ အာသင်္ကာယ တဿ ဥပသမံ ဣစ္ဆမာနော ပေသ ဧဝမာဟ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဧသ ဧဝမာဟ။ အထ ခေါ နံ ပုတ္တော ဃာတေဿတိယေဝ။ တသ္မိဉှိ ဝံသေ ပိတုဝဓော ပဉ္စပရိဝဋ္ဋေ ဂတော။ အဇာတသတ္တု ဗိမ္ဗိသာရံ ဃာတေသိ၊ ဥဒယော အဇာတသတ္တုံ ¶ ။ တဿ ပုတ္တော မဟာမုဏ္ဍိကော နာမ ဥဒယံ။ တဿ ပုတ္တော အနုရုဒ္ဓါ နာမ မဟာမုဏ္ဍိကံ။ တဿ ပုတ္တော နာဂဒါသော နာမ အနုရုဒ္ဓံ။ နာဂဒါသံ ပန – ‘‘ဝံသစ္ဆေဒကရာဇာနော ဣမေ၊ ကိံ ဣမေဟီ’’တိ ရဋ္ဌဝါသိနော ကုပိတာ ဃာတေသုံ။

အဂမာ ခေါ တွန္တိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ဘဂဝါ ကိရ ရညော ဝစီဘေဒေ အကတေယေဝ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ အာဂန္တွာ တုဏှီ နိရဝေါ ဌိတော၊ ကိံ နု ခေါ စိန္တေသီ’’တိ။ အထဿ စိတ္တံ ဉတွာ – ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုံ အသက္ကောန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ¶ အနုဝိလောကေတွာ ပုတ္တံ အနုဿရိ၊ န ခေါ ပနာယံ မယိ အနာလပန္တေ ကိဉ္စိ ကထေတုံ သက္ခိဿတိ၊ ကရောမိ တေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိ။ တသ္မာ ရညော ဝစနာနန္တရံ ‘‘အဂမာ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ယထာပေမ’’န္တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ယထာ နာမ ဥန္နမေ ဝုဋ္ဌံ ဥဒကံ ယေန နိန္နံ တေန ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ တွံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနုဝိလောကေတွာ ယေန ပေမံ တေန ဂတောတိ။

အထ ရညော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟော အစ္ဆရိယာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ မယာ သဒိသော ဘဂဝတော အပရာဓကာရကော နာမ နတ္ထိ၊ မယာ ဟိဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော ဃာတိတော၊ ဒေဝဒတ္တဿ စ ကထံ ဂဟေတွာ အဘိမာရာ ပေသိတာ၊ နာဠာဂိရိ မုတ္တော၊ မံ နိဿာယ ဒေဝဒတ္တေန သိလာ ပဝိဒ္ဓါ၊ ဧဝံ မဟာပရာဓံ နာမ မံ အာလပတော ဒသဗလဿ မုခံ နပ္ပဟောတိ၊ အဟော ဘဂဝါ ပဉ္စဟာကာရေဟိ တာဒိလက္ခဏေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝရူပံ နာမ သတ္ထာရံ ပဟာယ ဗဟိဒ္ဓါ န ပရိယေသိဿာမာ’’တိ သော သောမနဿဇာတော ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော ‘‘ပိယော မေ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

၁၆၂။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ¶ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာတိ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဣတောစိတော စ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝန္ဒန္တေန စ ဘဂဝါ ပိဋ္ဌိတော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဂရုကာရောပိ စေသ န ဟောတိ။ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဥပရာဇာနံ ဝန္ဒန္တေနပိ ဟိ ရညော အဂါရဝေါ ကတော ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ကဉ္စိဒေဝ ဒေသန္တိ ကဉ္စိ ဩကာသံ။

အထဿ ¶ ဘဂဝါ ပဉှပုစ္ဆနေ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော အာဟ – ‘‘ပုစ္ဆ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ။ တဿတ္ထော – ‘‘ပုစ္ဆ ယဒိ အာကင်္ခသိ၊ န မေ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော အတ္ထိ’’။ အထ ဝါ ‘‘ပုစ္ဆ၊ ယံ အာကင်္ခသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ၊ အသာဓာရဏံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓအဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကေဟိ။ တေ ဟိ ယဒါကင်္ခသီတိ န ဝဒန္တိ၊ သုတွာ ဝေဒိဿာမာတိ ဝဒန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ¶ ပန – ‘‘ပုစ္ဆ၊ အာဝုသော၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇)၊ ဝါ ‘‘ပုစ္ဆ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ၊ ဝါသဝ၊ မံ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၆) ဝါ၊

တေန ဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆ၊ ယဒါကင်္ခသီတိ ဝါ၊

‘‘ဗာဝရိဿ စ တုယှံ ဝါ၊ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗသံသယံ၊

ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝှော၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၃၆) ဝါ၊

‘‘ပုစ္ဆ မံ၊ သဘိယ၊ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ၊

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၅၁၇) ဝါ၊

တေသံ တေသံ ယက္ခနရိန္ဒဒေဝသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာနံ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေန္တိ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ၊ ယံ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓဘူမိံ ပတွာ ဧတံ ပဝါရဏံ ပဝါရေယျ။ ယော ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ပဒေသဉာဏေ ဌိတော –

‘‘ကောဏ္ဍည ¶ ၊ ပဉှာနိ ဝိယာကရောဟိ၊

ယာစန္တိ တံ ဣသယော သာဓုရူပါ။

ကောဏ္ဍည၊ ဧသော မနုဇေသု ဓမ္မော၊

ယံ ဝုဒ္ဓမာဂစ္ဆတိ ဧသ ဘာရော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၀)၊

ဧဝံ သက္ကာဒီနံ အတ္ထာယ ဣသီဟိ ယာစိတော –

‘‘ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆန္တု ဘောန္တော၊

ယံ ကိဉ္စိ ပဉှံ မနသာဘိပတ္ထိတံ၊

အဟဉှိ တံ တံ ဝေါ ဝိယာကရိဿံ၊

ဉတွာ သယံ လောကမိမံ ပရဉ္စာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၆၁)၊

ဧဝံ ¶ သရဘင်္ဂကာလေ။ သမ္ဘဝဇာတကေ စ သကလဇမ္ဗုဒီပံ တိက္ခတ္တုံ ဝိစရိတွာ ပဉှာနံ အန္တကရံ အဒိသွာ သုစိရတေန ဗြာဟ္မဏေန၊ ပဉှံ ပုဋ္ဌုံ ဩကာသေ ကာရိတေ ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော ရထိကာယ ပံသုံ ကီဠန္တော ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာ အန္တရဝီထိယံ နိသိန္နောဝ –

‘‘တဂ္ဃ ¶ တေ အဟမက္ခိဿံ၊ ယထာပိ ကုသလော တထာ၊

ရာဇာ စ ခေါ တံ ဇာနာတိ၊ ယဒိ ကာဟတိ ဝါ န ဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၆။၁၇၂)၊

သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ။

၁၆၃။ ဧဝံ ဘဂဝတာ သဗ္ဗညုပဝါရဏာယ ပဝါရိတာယ အတ္တမနော ရာဇာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော – ‘‘ယထာ နု ခေါ ဣမာနိ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သိပ္ပမေဝ သိပ္ပာယတနံ။ ပုထုသိပ္ပာယတနာနီတိ ဗဟူနိ သိပ္ပာနိ။ သေယျထိဒန္တိ ကတမေ ပန တေ။ ဟတ္ထာရောဟာတိအာဒီဟိ ယေ တံ တံ သိပ္ပံ နိဿာယ ဇီဝန္တိ၊ တေ ဒဿေတိ။ အယဉှိ အဿာဓိပ္ပာယော – ‘‘ယထာ ဣမေသံ သိပ္ပူပဇီဝီနံ တံ တံ သိပ္ပံ နိဿာယ သန္ဒိဋ္ဌိကံ သိပ္ပဖလံ ပညာယတိ။ သက္ကာ နု ခေါ ဧဝံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ သာမညဖလံ ပညာပေတု’’န္တိ။ တသ္မာ သိပ္ပာယတနာနိ အာဟရိတွာ သိပ္ပူပဇီဝိနော ဒဿေတိ။

တတ္ထ ဟတ္ထာရောဟာတိ သဗ္ဗေပိ ဟတ္ထာစရိယဟတ္ထိဝေဇ္ဇဟတ္ထိမေဏ္ဍာဒယော ဒဿေတိ။ အဿာရောဟာတိ သဗ္ဗေပိ ¶ အဿာစရိယအဿဝေဇ္ဇအဿမေဏ္ဍာဒယော။ ရထိကာတိ သဗ္ဗေပိ ရထာစရိယရထယောဓရထရက္ခာဒယော။ ဓနုဂ္ဂဟာတိ ဓနုအာစရိယာ ဣဿာသာ။ စေလကာတိ ယေ ယုဒ္ဓေ ဇယဓဇံ ဂဟေတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တိ။ စလကာတိ ဣဓ ရညော ဌာနံ ဟောတု၊ ဣဓ အသုကမဟာမတ္တဿာတိ ဧဝံ သေနာဗျူဟကာရကာ။ ပိဏ္ဍဒါယကာတိ သာဟသိကမဟာယောဓာ။ တေ ကိရ ပရသေနံ ပဝိသိတွာ ပရသီသံ ပိဏ္ဍမိဝ ဆေတွာ ဆေတွာ ဒယန္တိ၊ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ နိဂ္ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ ဝါ သင်္ဂါမမဇ္ဈေ ယောဓာနံ ဘတ္တပါတိံ ဂဟေတွာ ပရိဝိသန္တိ၊ တေသမ္ပေတံ နာမံ။ ဥဂ္ဂါ ¶ ရာဇပုတ္တာတိ ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတာ သင်္ဂါမာဝစရာ ရာဇပုတ္တာ။ ပက္ခန္ဒိနောတိ ယေ ‘‘ကဿ သီသံ ဝါ အာဝုဓံ ဝါ အာဟရာမာ’’တိ ¶ ‘‘ဝတွာ အသုကဿာ’’တိ ဝုတ္တာ သင်္ဂါမံ ပက္ခန္ဒိတွာ တဒေဝ အာဟရန္တိ၊ ဣမေ ပက္ခန္ဒန္တီတိ ပက္ခန္ဒိနော။ မဟာနာဂါတိ မဟာနာဂါ ဝိယ မဟာနာဂါ၊ ဟတ္ထိအာဒီသုပိ အဘိမုခံ အာဂစ္ဆန္တေသု အနိဝတ္တိတယောဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ သူရာတိ ဧကန္တသူရာ၊ ယေ သဇာလိကာပိ သစမ္မိကာပိ သမုဒ္ဒံ တရိတုံ သက္ကောန္တိ။ စမ္မယောဓိနောတိ ယေ စမ္မကဉ္စုကံ ဝါ ပဝိသိတွာ သရပရိတ္တာဏစမ္မံ ဝါ ဂဟေတွာ ယုဇ္ဈန္တိ။ ဒါသိကပုတ္တာတိ ဗလဝသိနေဟာ ဃရဒါသယောဓာ။ အာဠာရိကာတိ ပူဝိကာ။ ကပ္ပကာတိ နှာပိကာ။ နှာပကာတိ ယေ နှာပေန္တိ။ သူဒါတိ ဘတ္တကာရကာ။ မာလာကာရာဒယော ပါကဋာယေဝ။ ဂဏကာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကပါဌကာ။ မုဒ္ဒိကာတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနံ နိဿာယ ဇီဝိနော။ ယာနိ ဝါ ပနညာနိပီတိ အယကာရဒန္တကာရစိတ္တကာရာဒီနိ။ ဧဝံဂတာနီတိ ဧဝံ ပဝတ္တာနိ။ တေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တေ ဟတ္ထာရောဟာဒယော တာနိ ပုထုသိပ္ပာယတနာနိ ဒဿေတွာ ရာဇကုလတော မဟာသမ္ပတ္တိံ လဘမာနာ သန္ဒိဋ္ဌိကမေဝ သိပ္ပဖလံ ဥပဇီဝန္တိ။ သုခေန္တီတိ သုခိတံ ကရောန္တိ။ ပီဏေန္တီတိ ပီဏိတံ ထာမဗလူပေတံ ကရောန္တိ။ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာဒီသု ဥပရိ ဖလနိဗ္ဗတ္တနတော ဥဒ္ဓံ အဂ္ဂမဿာ ¶ အတ္ထီတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ။ သဂ္ဂံ အရဟတီတိ သောဝဂ္ဂိကာ။ သုခေါ ဝိပါကော အဿာတိ သုခဝိပါကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗအာယုဝဏ္ဏသုခယသအာဓိပတေယျသင်္ခါတေ ဒသ ဓမ္မေ သံဝတ္တေတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ။ တံ ဧဝရူပံ ဒက္ခိဏံ ဒါနံ ပတိဋ္ဌပေန္တီတိ အတ္ထော။ သာမညဖလန္တိ ဧတ္ထ ပရမတ္ထတော မဂ္ဂေါ သာမညံ။ အရိယဖလံ သာမညဖလံ။ ယထာဟ – ‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညံ။ ကတမာနိ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညဖလာနိ? သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… အရဟတ္တဖလ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၅)။ တံ ဧသ ရာဇာ န ဇာနာတိ။ ဥပရိ အာဂတံ ပန ဒါသကဿကောပမံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတိ။

အထ ဘဂဝါ ပဉှံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ဗဟူ အညတိတ္ထိယသာဝကာ ရာဇာမစ္စာ ဣဓာဂတာ၊ တေ ကဏှပက္ခဉ္စ သုက္ကပက္ခဉ္စ ဒီပေတွာ ကထီယမာနေ အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တေန ¶ ဥဿာဟေန ဣဓာဂတော၊ တဿာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ သမဏော ဂေါတမော သမဏကောလာဟလံ သမဏဘဏ္ဍနမေဝ ¶ ကထေတီတိ ဥဇ္ဈာယိဿန္တိ၊ န သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သောဿန္တိ၊ ရညာ ပန ကထီယမာနေ ဥဇ္ဈာယိတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ ရာဇာနမေဝ အနုဝတ္တိဿန္တိ။ ဣဿရာနုဝတ္တကော ဟိ လောကော။ ‘ဟန္ဒာဟံ ရညောဝ ဘာရံ ကရောမီ’တိ ရညော ဘာရံ ကရောန္တော ‘‘အဘိဇာနာသိ နော တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၆၄။ တတ္ထ အဘိဇာနာသိ နော တွန္တိ အဘိဇာနာသိ နု တွံ။ အယဉ္စ နော-သဒ္ဒေါ ပရတော ပုစ္ဆိတာတိ ပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘မဟာရာဇ၊ တွံ ဣမံ ပဉှံ အညေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိတာ နု၊ အဘိဇာနာသိ စ နံ ပုဋ္ဌဘာဝံ၊ န တေ သမ္မုဋ္ဌ’’န္တိ။ သစေ တေ အဂရူတိ သစေ တုယှံ ယထာ ¶ တေ ဗျာကရိံသု၊ တထာ ဣဓ ဘာသိတုံ ဘာရိယံ န ဟောတိ၊ ယဒိ န ကောစိ အဖာသုကဘာဝေါ အတ္ထိ၊ ဘာသဿူတိ အတ္ထော။ န ခေါ မေ ဘန္တေတိ ကိံ သန္ဓာယာဟ? ပဏ္ဍိတပတိရူပကာနဉှိ သန္တိကေ ကထေတုံ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ တေ ပဒေ ပဒေ အက္ခရေ အက္ခရေ ဒေါသမေဝ ဝဒန္တိ။ ဧကန္တပဏ္ဍိတာ ပန ကထံ သုတွာ သုကထိတံ ပသံသန္တိ၊ ဒုက္ကထိတေသု ပါဠိပဒအတ္ထဗျဉ္ဇနေသု ယံ ယံ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တံ တံ ဥဇုကံ ကတွာ ဒေန္တိ။ ဘဂဝတာ စ သဒိသော ဧကန္တပဏ္ဍိတော နာမ နတ္ထိ။ တေနာဟ – ‘‘န ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဂရု၊ ယတ္ထဿ ဘဂဝါ နိသိန္နော ဘဂဝန္တရူပေါ ဝါ’’တိ။

ပူရဏကဿပဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧကံ ဣဓ အဟံ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာတိ သမ္မောဒဇနကံ သရိတဗ္ဗယုတ္တကံ ကထံ ပရိယောသာပေတွာ။

၁၆၆။ ‘‘ကရောတော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရယတော’’တိအာဒီသု ကရောတောတိ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿ။ ကာရယတောတိ အာဏတ္တိယာ ကာရေန္တဿ။ ဆိန္ဒတောတိ ပရေသံ ဟတ္ထာဒီနိ ဆိန္ဒန္တဿ။ ပစတောတိ ပရေ ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿ။ သောစယတောတိ ပရဿ ဘဏ္ဍဟရဏာဒီဟိ သောစယတော။ သောစာပယတောတိ သောကံ သယံ ကရောန္တဿပိ ပရေဟိ ကာရာပေန္တဿပိ ¶ ။ ကိလမတောတိ အာဟာရုပစ္ဆေဒဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနာဒီဟိ သယံ ကိလမန္တဿပိ ပရေဟိ ကိလမာပေန္တဿပိ။ ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတောတိ ပရံ ဖန္ဒန္တံ ဖန္ဒနကာလေ သယမ္ပိ ဖန္ဒတော ပရမ္ပိ ဖန္ဒာပယတော။ ပါဏမတိပါတာပယတောတိ ပါဏံ ဟနန္တဿပိ ဟနာပေန္တဿပိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကရဏကာရဏဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သန္ဓိန္တိ ¶ ဃရသန္ဓိံ။ နိလ္လောပန္တိ မဟာဝိလောပံ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ဧကမေဝ ဃရံ ပရိဝါရေတွာ ဝိလုပ္ပနံ။ ပရိပန္ထေတိ အာဂတာဂတာနံ အစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ မဂ္ဂေ တိဋ္ဌတော။ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ပါပံ ကရောမီတိ သညာယ ကရောတောပိ ပါပံ န ကရီယတိ၊ နတ္ထိ ပါပံ။ သတ္တာ ပန ပါပံ ကရောမာတိ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီတိ ဒီပေတိ။ ခုရပရိယန္တေနာတိ ¶ ခုရနေမိနာ၊ ခုရဓာရသဒိသပရိယန္တေန ဝါ။ ဧကံ မံသခလန္တိ ဧကံ မံသရာသိံ။ ပုဉ္ဇန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တတောနိဒါနန္တိ ဧကမံသခလကရဏနိဒါနံ။

ဒက္ခိဏန္တိ ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ ဒါရုဏာ၊ တေ သန္ဓာယ ‘‘ဟနန္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဥတ္တရတီရေ သတ္တာ သဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သင်္ဃမာမကာ၊ တေ သန္ဓာယ ဒဒန္တောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဇန္တောတိ မဟာယာဂံ ကရောန္တော။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒြိယဒမေန ဥပေါသထကမ္မေန ဝါ။ သံယမေနာတိ သီလသံယမေန။ သစ္စဝဇ္ဇေနာတိ သစ္စဝစနေန။ အာဂမောတိ အာဂမနံ၊ ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗထာပိ ပါပပုညာနံ ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။

အမ္ဗံ ပုဋ္ဌော လဗုဇံ ဗျာကရောတိ နာမ၊ ယော ကီဒိသော အမ္ဗော ကီဒိသာနိ ဝါ အမ္ဗဿ ခန္ဓပဏ္ဏပုပ္ဖဖလာနီတိ ဝုတ္တေ ဧဒိသော လဗုဇော ဧဒိသာနိ ဝါ လဗုဇဿ ခန္ဓပဏ္ဏပုပ္ဖဖလာနီတိ ဗျာကရောတိ။ ဝိဇိတေတိ အာဏာပဝတ္တိဒေသေ။ အပသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဝိဟေဌေတဗ္ဗံ။ အနဘိနန္ဒိတွာတိ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ ဧဝံ ပသံသံ အကတွာ။ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာတိ ဗာလဒုဗ္ဘာသိတံ တယာ ဘာသိတန္တိ ဧဝံ အပ္ပဋိဗာဟိတွာ။ အနုဂ္ဂဏှန္တောတိ သာရတော အဂ္ဂဏှန္တော။ အနိက္ကုဇ္ဇန္တောတိ သာရဝသေနေဝ ဣဒံ နိဿရဏံ၊ အယံ ပရမတ္ထောတိ ဟဒယေ အဋ္ဌပေန္တော။ ဗျဉ္ဇနံ ပန တေန ဥဂ္ဂဟိတဉ္စေဝ နိက္ကုဇ္ဇိတဉ္စ။

မက္ခလိဂေါသာလဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၇-၁၆၉။ မက္ခလိဝါဒေ ¶ ပစ္စယောတိ ဟေတုဝေဝစနမေဝ၊ ဥဘယေနာပိ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ သံကိလေသပစ္စယံ၊ ကာယသုစရိတာဒီနဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိပစ္စယံ ပဋိက္ခိပတိ။ အတ္တကာရေတိ အတ္တကာရော။ ယေန အတ္တနာ ကတကမ္မေန ဣမေ သတ္တာ ¶ ဒေဝတ္တမ္ပိ မာရတ္တမ္ပိ ဗြဟ္မတ္တမ္ပိ သာဝကဗောဓိမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိမ္ပိ သဗ္ဗညုတမ္ပိ ပါပုဏန္တိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ ဒုတိယပဒေန ယံ ပရကာရံ ပရဿ ဩဝါဒါနုသာသနိံ နိဿာယ ဌပေတွာ မဟာသတ္တံ အဝသေသော ဇနော မနုဿသောဘဂျတံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တံ ပရကာရံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧဝမယံ ဗာလော ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတိ နာမ။ နတ္ထိ ပုရိသကာရေတိ ယေန ပုရိသကာရေန သတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏန္တိ ¶ ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ နတ္ထိ ဗလန္တိ ယမှိ အတ္တနော ဗလေ ပတိဋ္ဌိတာ သတ္တာ ဝီရိယံ ကတွာ တာ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏန္တိ၊ တံ ဗလံ ပဋိက္ခိပတိ။ နတ္ထိ ဝီရိယန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ပုရိသကာရဝေဝစနာနေဝ။ ‘‘ဣဒံ နော ဝီရိယေန ဣဒံ ပုရိသထာမေန၊ ဣဒံ ပုရိသပရက္ကမေန ပဝတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တဝစနပဋိက္ခေပကရဏဝသေန ပနေတာနိ ဝိသုံ အာဒိယန္တိ။

သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘာဒယော အနဝသေသေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗေ ပါဏာတိ ဧကိန္ဒြိယော ပါဏော၊ ဒွိန္ဒြိယော ပါဏောတိအာဒိဝသေန ဝဒတိ။ သဗ္ဗေ ဘူတာတိ အဏ္ဍကောသဝတ္ထိကောသေသု ဘူတေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သဗ္ဗေ ဇီဝါတိ သာလိယဝဂေါဓုမာဒယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေသု ဟိ သော ဝိရူဟနဘာဝေန ဇီဝသညီ။ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာတိ တေသံ အတ္တနော ဝသော ဝါ ဗလံ ဝါ ဝီရိယံ ဝါ နတ္ထိ။ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာတိ ဧတ္ထ နိယတီတိ နိယတာ။ သင်္ဂတီတိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ဘာဝေါတိ သဘာဝေါယေဝ။ ဧဝံ နိယတိယာ စ သင်္ဂတိယာ စ ဘာဝေန စ ပရိဏတာ နာနပ္ပကာရတံ ပတ္တာ။ ယေန ဟိ ယထာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော တထေဝ ဘဝတိ။ ယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော န ဘဝတီတိ ဒဿေတိ။ ဆသွေဝါဘိဇာတီသူတိ ဆသု ဧဝ အဘိဇာတီသု ဌတွာ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တိ။ အညာ သုခဒုက္ခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ယောနိပမုခသတသဟဿာနီတိ ပမုခယောနီနံ ဥတ္တမယောနီနံ ¶ စုဒ္ဒသသတသဟဿာနိ အညာနိ စ သဋ္ဌိသတာနိ အညာနိ စ ဆသတာနိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော ¶ သတာနီတိ ပဉ္စကမ္မသတာနိ စ။ ကေဝလံ တက္ကမတ္တကေန နိရတ္ထကံ ဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ပဉ္စ စ ကမ္မာနီတိ ပဉ္စိန္ဒြိယဝသေန ဘဏတိ။ တီဏီတိ ကာယကမ္မာဒိဝသေနာ’’တိ။ ကမ္မေ စ ဥပဍ္ဎကမ္မေ စာတိ ဧတ္ထ ပနဿ ကာယကမ္မဉ္စ ဝစီကမ္မဉ္စ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ၊ မနောကမ္မံ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ။ ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါတိ ဒွါသဋ္ဌိ ပဋိပဒါတိ ဝဒတိ။ ဒွဋ္ဌန္တရကပ္ပာတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ စတုသဋ္ဌိ အန္တရကပ္ပာ နာမ ဟောန္တိ။ အယံ ပန အညေ ဒွေ အဇာနန္တော ဧဝမာဟ။

ဆဠာဘိဇာတိယောတိ ကဏှာဘိဇာတိ၊ နီလာဘိဇာတိ၊ လောဟိတာဘိဇာတိ၊ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ၊ သုက္ကာဘိဇာတိ၊ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ ဣမာ ဆ အဘိဇာတိယော ဝဒတိ။ တတ္ထ ဩရဗ္ဘိကာ၊ သာကုဏိကာ၊ မာဂဝိကာ၊ သူကရိကာ၊ လုဒ္ဒါ၊ မစ္ဆဃာတကာ စောရာ၊ စောရဃာတကာ၊ ဗန္ဓနာဂါရိကာ၊ ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ၊ အယံ ကဏှာဘိဇာတီတိ (အ။ နိ။ ၆။၅၇) ဝဒတိ။ ဘိက္ခူ နီလာဘိဇာတီတိ ဝဒတိ၊ တေ ကိရ စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခူ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၅၇) အယဉှိဿ ပါဠိယေဝ။ အထ ဝါ ¶ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ ဧဝ နာမ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဝဒတိ။ လောဟိတာဘိဇာတိ နာမ နိဂဏ္ဌာ ဧကသာဋကာတိ ဝဒတိ။ ဣမေ ကိရ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ အစေလကသာဝကာ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတီတိ ဝဒတိ။ ဧဝံ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကေ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ဇေဋ္ဌကတရေ ကရောတိ။ အာဇီဝကာ အာဇီဝကိနိယော သုက္ကာဘိဇာတီတိ ဝဒတိ။ တေ ကိရ ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒော၊ ဝစ္ဆော၊ ကိသော၊ သင်္ကိစ္ဆော၊ မက္ခလိဂေါသာလော၊ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ (အ။ နိ။ ၆။၅၇) ဝဒတိ။ တေ ကိရ သဗ္ဗေဟိ ပဏ္ဍရတရာ။

အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ မန္ဒဘူမိ၊ ခိဍ္ဍာဘူမိ၊ ပဒဝီမံသဘူမိ၊ ဥဇုဂတဘူမိ၊ သေက္ခဘူမိ၊ သမဏဘူမိ ¶ ၊ ဇိနဘူမိ၊ ပန္နဘူမီတိ ဣမာ အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဒိဝသေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခန္တတ္တာ သတ္တာ မန္ဒာ ဟောန္တိ မောမူဟာ၊ အယံ မန္ဒဘူမီတိ ဝဒတိ။ ယေ ပန ဒုဂ္ဂတိတော အာဂတာ ဟောန္တိ၊ တေ အဘိဏှံ ရောဒန္တိ စေဝ ဝိရဝန္တိ စ၊ သုဂတိတော အာဂတာ တံ အနုဿရိတွာ ဟသန္တိ၊ အယံ ခိဍ္ဍာဘူမိ နာမ။ မာတာပိတူနံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပဒနိက္ခိပနံ ပဒဝီမံသဘူမိ နာမ။ ပဒသာ ဂန္တုံ သမတ္ထကာလေ ဥဇုဂတဘူမိ နာမ။ သိပ္ပာနိ သိက္ခိတကာလေ ¶ သေက္ခဘူမိ နာမ။ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတကာလေ သမဏဘူမိ နာမ။ အာစရိယံ သေဝိတွာ ဇာနနကာလေ ဇိနဘူမိ နာမ။ ဘိက္ခု စ ပန္နကော ဇိနော န ကိဉ္စိ အာဟာတိ ဧဝံ အလာဘိံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒတိ။

ဧကူနပညာသ အာဇီဝကသတေတိ ဧကူနပညာသအာဇီဝကဝုတ္တိသတာနိ။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေတိ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇာသတာနိ။ နာဂါဝါသသတေတိ နာဂမဏ္ဍလသတာနိ။ ဝီသေ ဣန္ဒြိယသတေတိ ဝီသတိန္ဒြိယသတာနိ။ တိံသေ နိရယသတေတိ တိံသ နိရယသတာနိ။ ရဇောဓာတုယောတိ ရဇဩကိရဏဋ္ဌာနာနိ၊ ဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒပိဋ္ဌာဒီနိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ သညီဂဗ္ဘာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘအဇပသုမိဂမဟိံသေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ အသညီဂဗ္ဘာတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓူမကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာတိ ဂဏ္ဌိမှိ ဇာတဂဗ္ဘာ၊ ဥစ္ဆုဝေဠုနဠာဒယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ ဒေဝါတိ ဗဟူ ဒေဝါ။ သော ပန သတ္တာတိ ဝဒတိ။ မနုဿာပိ အနန္တာ၊ သော သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သတ္တ ¶ ပိသာစာတိ ပိသာစာ မဟန္တမဟန္တာ သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သရာတိ မဟာသရာ၊ ကဏ္ဏမုဏ္ဍရထကာရအနောတတ္တသီဟပ္ပပါတဆဒ္ဒန္တမန္ဒာကိနီကုဏာလဒဟေ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။

ပဝုဋာတိ ဂဏ္ဌိကာ။ ပပါတာတိ မဟာပပါတာ။ ပပါတသတာနီတိ ခုဒ္ဒကပပါတသတာနိ။ သုပိနာတိ မဟာသုပိနာ။ သုပိနသတာနီတိ ခုဒ္ဒကသုပိနသတာနိ။ မဟာကပ္ပိနောတိ မဟာကပ္ပာနံ။ တတ္ထ ¶ ဧကမှာ မဟာသရာ ဝဿသတေ ဝဿသတေ ကုသဂ္ဂေန ဧကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ နီဟရိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ တမှိ သရေ နိရုဒကေ ကတေ ဧကော မဟာကပ္ပောတိ ဝဒတိ။ ဧဝရူပါနံ မဟာကပ္ပာနံ စတုရာသီတိသတသဟဿာနိ ခေပေတွာ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောန္တီတိ အယမဿ လဒ္ဓိ။ ပဏ္ဍိတောပိ ကိရ အန္တရာ ဝိသုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ။ ဗာလောပိ တတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။

သီလေနာတိ အစေလကသီလေန ဝါ အညေန ဝါ ယေန ကေနစိ။ ဝတေနာတိ တာဒိသေနေဝ ဝတေန။ တပေနာတိ တပေါကမ္မေန။ အပရိပက္ကံ ပရိပါစေတိ နာမ၊ ယော ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ အန္တရာ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ပရိပက္ကံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တိံ ကရောတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ ဝုတ္တပရိမာဏံ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ယာတိ။ ဟေဝံ နတ္ထီတိ ဧဝံ နတ္ထိ။ တဉှိ ဥဘယမ္ပိ န သက္ကာ ¶ ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။ ဒေါဏမိတေတိ ဒေါဏေန မိတံ ဝိယ။ သုခဒုက္ခေတိ သုခဒုက္ခံ။ ပရိယန္တကတေတိ ဝုတ္တပရိမာဏေန ကာလေန ကတပရိယန္တေ။ နတ္ထိ ¶ ဟာယနဝဍ္ဎနေတိ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနာနိ။ န သံသာရော ပဏ္ဍိတဿ ဟာယတိ၊ န ဗာလဿ ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထော။ ဥက္ကံသာဝကံသေတိ ဥက္ကံသာဝကံသာ။ ဟာယနဝဍ္ဎနာနမေတံ အဓိဝစနံ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော ‘‘သေယျထာပိ နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတ္တဂုဠေတိ ဝေဌေတွာ ကတသုတ္တဂုဠေ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ပဗ္ဗတေ ဝါ ရုက္ခဂ္ဂေ ဝါ ဌတွာ ခိတ္တံ သုတ္တပ္ပမာဏေန နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ သုတ္တေ ခီဏေ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ဝုတ္တကာလတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။

အဇိတကေသကမ္ဗလဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၀-၁၇၂။ အဇိတဝါဒေ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဒိန္နဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယာဂေါ။ ဟုတန္တိ ပဟေဏကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော။ တမ္ပိ ဥဘယံ ဖလာဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ သုကတဒုက္ကဋာနံ၊ ကုသလာကုသလာနန္တိ အတ္ထော။ ဖလံ ဝိပါကောတိ ယံ ဖလန္တိ ဝါ ဝိပါကောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ၊ တံ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထိ၊ နတ္ထိ ပရော လောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတဿာပိ ပရော လောကော နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝဝသေန ဝဒတိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝိတွာ ဥပပဇ္ဇနကာ သတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။

စာတုမဟာဘူတိကောတိ ¶ စတုမဟာဘူတမယော။ ပထဝီ ပထဝိကာယန္တိ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတု ဗာဟိရပထဝီဓာတုံ။ အနုပေတီတိ အနုယာယတိ။ အနုပဂစ္ဆတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနုဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော။ ဥဘယေနာပိ ဥပေတိ၊ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣန္ဒြိယာနီတိ ¶ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာတိ နိပန္နမဉ္စေန ပဉ္စမာ၊ မဉ္စော စေဝ စတ္တာရော မဉ္စပါဒေ ဂဟေတွာ ဌိတာ စတ္တာရော ပုရိသာ စာတိ အတ္ထော။ ယာဝါဠာဟနာတိ ယာဝ သုသာနာ။ ပဒါနီတိ ‘အယံ ဧဝံ သီလဝါ ¶ အဟောသိ၊ ဧဝံ ဒုဿီလော’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာနိ ဂုဏာဂုဏပဒါနိ၊ သရီရမေဝ ဝါ ဧတ္ထ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ။ ကာပေါတကာနီတိ ကပေါတဝဏ္ဏာနိ၊ ပါရာဝတပက္ခဝဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။ ဘဿန္တာတိ ဘသ္မန္တာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဠိ။ အာဟုတိယောတိ ယံ ပဟေဏကသက္ကာရာဒိဘေဒံ ဒိန္နဒါနံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဆာရိကာဝသာနမေဝ ဟောတိ၊ န တတော ပရံ ဖလဒါယကံ ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဒတ္တုပညတ္တန္တိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ ပညတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘ဗာလေဟိ အဗုဒ္ဓီဟိ ပညတ္တမိဒံ ဒါနံ၊ န ပဏ္ဍိတေဟိ။ ဗာလာ ဒေန္တိ၊ ပဏ္ဍိတာ ဂဏှန္တီ’တိ ဒဿေတိ။

တတ္ထ ပူရဏော ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိ ဝဒန္တော ကမ္မံ ပဋိဗာဟတိ။ အဇိတော ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တော ဝိပါကံ ပဋိဗာဟတိ။ မက္ခလိ ‘‘နတ္ထိ ဟေတူ’’တိ ဝဒန္တော ဥဘယံ ပဋိဗာဟတိ။ တတ္ထ ကမ္မံ ပဋိဗာဟန္တေနာပိ ဝိပါကော ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ၊ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟန္တေနာပိ ကမ္မံ ပဋိဗာဟိတံ ဟောတိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပေတေ အတ္ထတော ဥဘယပ္ပဋိဗာဟကာ အဟေတုကဝါဒါ စေဝ အကိရိယဝါဒါ စ နတ္ထိကဝါဒါ စ ဟောန္တိ။

ယေ ဝါ ပန တေသံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဒိဝါဌာနေ နိသိန္နာ သဇ္ဈာယန္တိ ဝီမံသန္တိ၊ တေသံ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ၊ နတ္ထိ ဟေတု၊ နတ္ထိ ပစ္စယော၊ မတော ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ၊ ပဌမဇဝနေ သတေကိစ္ဆာ ဟောန္တိ၊ တထာ ဒုတိယာဒီသု၊ သတ္တမေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အတေကိစ္ဆာ အနိဝတ္တိနော အရိဋ္ဌကဏ္ဋကသဒိသာ။ တတ္ထ ကောစိ ဧကံ ဒဿနံ ဩက္ကမတိ၊ ကောစိ ဒွေ၊ ကောစိ တီဏိပိ၊ ဧကသ္မိံ ဩက္ကန္တေပိ၊ ဒွီသု ¶ တီသု ဩက္ကန္တေသုပိ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောဝ ဟောတိ၊ ပတ္တော သဂ္ဂမဂ္ဂါဝရဏဉ္စေဝ မောက္ခမဂ္ဂါဝရဏဉ္စ၊ အဘဗ္ဗော တဿတ္တဘာဝဿ အနန္တရံ သဂ္ဂမ္ပိ ဂန္တုံ၊ ပဂေဝ မောက္ခံ။ ဝဋ္ဋခါဏု နာမေသ သတ္တော ပထဝိဂေါပကော၊ ယေဘုယျေန ဧဝရူပဿ ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။

‘‘တသ္မာ ¶ အကလျာဏဇနံ၊ အာသီဝိသမိဝေါရဂံ၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ ဘူတိကာမော ဝိစက္ခဏော’’တိ။

ပကုဓကစ္စာယနဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၃-၁၇၅။ ပကုဓဝါဒေ ¶ အကဋာတိ အကတာ။ အကဋဝိဓာတိ အကတဝိဓာနာ။ ဧဝံ ကရောဟီတိ ကေနစိ ကာရာပိတာပိ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အနိမ္မိတာတိ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မာတာတိ အနိမ္မာပိတာ၊ ကေစိ အနိမ္မာပေတဗ္ဗာတိ ပဒံ ဝဒန္တိ၊ တံ နေဝ ပါဠိယံ၊ န အဋ္ဌကထာယံ ဒိဿတိ။ ဝဉ္ဈာဒိပဒတ္တယံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ န ဣဉ္ဇန္တီတိ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ဌိတတ္တာ န စလန္တိ။ န ဝိပရိဏမန္တီတိ ပကတိံ န ဇဟန္တိ။ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီတိ န အညမညံ ဥပဟနန္တိ။ နာလန္တိ န သမတ္ထာ။ ပထဝိကာယောတိအာဒီသု ပထဝီယေဝ ပထဝိကာယော၊ ပထဝိသမူဟော ဝါ။ တတ္ထာတိ တေသု ဇီဝသတ္တမေသု ကာယေသု။ သတ္တန္နံ တွေဝ ကာယာနန္တိ ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသု ပဟတံ သတ္ထံ မုဂ္ဂါဒီနံ အန္တရေန ပဝိသတိ၊ ဧဝံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန ဝိဝရေန သတ္ထံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ အဟံ ဣမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီတိ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၆-၁၇၈။ နာဋပုတ္တဝါဒေ စာတုယာမသံဝရသံဝုတောတိ စတုကောဋ္ဌာသေန သံဝရေန သံဝုတော။ သဗ္ဗဝါရိဝါရိတော ¶ စာတိ ဝါရိတသဗ္ဗဥဒကော ပဋိက္ခိတ္တသဗ္ဗသီတောဒကောတိ အတ္ထော။ သော ကိရ သီတောဒကေ သတ္တသညီ ဟောတိ၊ တသ္မာ န တံ ဝဠဉ္ဇေတိ။ သဗ္ဗဝါရိယုတ္တောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ယုတ္တော။ သဗ္ဗဝါရိဓုတောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဓုတပါပေါ။ သဗ္ဗဝါရိဖုဋောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဖုဋ္ဌော။ ဂတတ္တောတိ ကောဋိပ္ပတ္တစိတ္တော။ ယတတ္တောတိ သံယတစိတ္တော။ ဌိတတ္တောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော။ ဧတဿ ဝါဒေ ကိဉ္စိ သာသနာနုလောမမ္ပိ အတ္ထိ၊ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိတာယ ပန သဗ္ဗာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဇာတာ။

သဉ္စယဗေလဋ္ဌပုတ္တဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၉-၁၈၁။ သဉ္စယဝါဒေါ အမရာဝိက္ခေပေ ဝုတ္တနယော ဧဝ။

ပဌမသန္ဒိဋ္ဌိကသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၂။ သောဟံ ¶ ¶ ၊ ဘန္တေတိ သော အဟံ ဘန္တေ၊ ဝါလုကံ ပီဠေတွာ တေလံ အလဘမာနော ဝိယ တိတ္ထိယဝါဒေသု သာရံ အလဘန္တော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။

၁၈၃။ ယထာ တေ ခမေယျာတိ ယထာ တေ ရုစ္စေယျ။ ဒါသောတိ အန္တောဇာတဓနက္ကီတကရမရာနီတသာမံဒါသဗျောပဂတာနံ အညတရော။ ကမ္မကာရောတိ အနလသော ကမ္မကရဏသီလောယေဝ။ ဒူရတော ဒိသွာ ပဌမမေဝ ဥဋ္ဌဟတီတိ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ။ ဧဝံ ဥဋ္ဌိတော သာမိနော အာသနံ ပညပေတွာ ပါဒဓောဝနာဒိကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ပစ္ဆာ နိပတတိ နိသီဒတီတိ ပစ္ဆာနိပါတီ။ သာမိကမှိ ဝါ သယနတော အဝုဋ္ဌိတေ ပုဗ္ဗေယေဝ ဝုဋ္ဌာတီတိ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ။ ပစ္စူသကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာမိနော ရတ္တိံ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ၊ တာဝ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကတွာ ပစ္ဆာ နိပတတိ၊ သေယျံ ကပ္ပေတီတိ ပစ္ဆာနိပါတီ။ ကိံ ကရောမိ၊ ကိံ ကရောမီတိ ဧဝံ ကိံကာရမေဝ ပဋိသုဏန္တော ဝိစရတီတိ ကိံ ကာရပဋိဿာဝီ။ မနာပမေဝ ကိရိယံ ကရောတီတိ မနာပစာရီ။ ပိယမေဝ ဝဒတီတိ ပိယဝါဒီ။ သာမိနော တုဋ္ဌပဟဋ္ဌံ မုခံ ဥလ္လောကယမာနော ဝိစရတီတိ မုခုလ္လောကကော။

ဒေဝေါ မညေတိ ဒေဝေါ ဝိယ။ သော ¶ ဝတဿာဟံ ပုညာနိ ကရေယျန္တိ သော ဝတ အဟံ ဧဝရူပေါ အဿံ၊ ယဒိ ပုညာနိ ကရေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သော ဝတဿ’ဿ’’န္တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ယံနူနာဟန္တိ သစေ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ ယံ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ ဒေတိ၊ တတော သတဘာဂမ္ပိ ယာဝဇီဝံ န သက္ခိဿာမိ ဒါတုန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ဥဿာဟံ ကတွာ ဧဝံ စိန္တနဘာဝံ ဒဿေတိ။

ကာယေန သံဝုတောတိ ကာယေန ပိဟိတော ဟုတွာ အကုသလဿ ပဝေသနဒွါရံ ထကေတွာတိ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော သေသပဒဒွယေပိ။ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာယာတိ ဃာသစ္ဆာဒနေန ပရမတာယ ဥတ္တမတာယ၊ ဧတဒတ္ထမ္ပိ အနေသနံ ပဟာယ အဂ္ဂသလ္လေခေန သန္တုဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အဘိရတော ပဝိဝေကေတိ ‘‘ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ၊ စိတ္တဝိဝေကော စ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ၊ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ တိဝိဓေပိ ဝိဝေကေ ရတော၊ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ¶ ပဟာယ ကာယေန ဧကော ဝိဟရတိ၊ စိတ္တကိလေသသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကော ဝိဟရတိ၊ ဖလသမာပတ္တိံ ဝါ နိရောဓသမာပတ္တိံ ဝါ ပဝိသိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ယဂ္ဃေတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။

၁၈၄။ အာသနေနပိ ¶ နိမန္တေယျာမာတိ နိသိန္နာသနံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဣဓ နိသီဒထာတိ ဝဒေယျာမ။ အဘိနိမန္တေယျာမပိ နန္တိ အဘိဟရိတွာပိ နံ နိမန္တေယျာမ။ တတ္ထ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော – ဝါစာယ စေဝ ကာယေန စ။ တုမှာကံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ အမှာကံ စီဝရာဒီဟိ ဝဒေယျာထ ယေနတ္ထောတိ ဝဒန္တော ဟိ ဝါစာယ အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ စီဝရာဒိဝေကလ္လံ သလ္လက္ခေတွာ ဣဒံ ဂဏှာထာတိ တာနိ ဒေန္တော ပန ကာယေန အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ သန္ဓာယ အဘိနိမန္တေယျာမပိ ¶ နန္တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရောတိ ယံ ကိဉ္စိ ဂိလာနဿ သပ္ပာယံ ဩသဓံ။ ဝစနတ္ထော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိန္တိ ရက္ခာသင်္ခါတဉ္စေဝ အာဝရဏသင်္ခါတဉ္စ ဂုတ္တိံ။ သာ ပနေသာ န အာဝုဓဟတ္ထေ ပုရိသေ ဌပေန္တေန ဓမ္မိကာ နာမ သံဝိဒဟိတာ ဟောတိ။ ယထာ ပန အဝေလာယ ကဋ္ဌဟာရိကပဏ္ဏဟာရိကာဒယော ဝိဟာရံ န ပဝိသန္တိ၊ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ဝိဟာရသီမာယ မိဂေ ဝါ မစ္ဆေ ဝါ န ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ သံဝိဒဟန္တေန ဓမ္မိကာ နာမ ရက္ခာ သံဝိဟိတာ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဓမ္မိက’’န္တိ။

၁၈၅။ ယဒိ ဧဝံ သန္တေတိ ယဒိ တဝ ဒါသော တုယှံ သန္တိကာ အဘိဝါဒနာဒီနိ လဘေယျ။ ဧဝံ သန္တေ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသဝစနမေတံ။ ပဌမန္တိ ဘဏန္တော အညဿာပိ အတ္ထိတံ ဒီပေတိ။ တေနေဝ စ ရာဇာ သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ အညမ္ပီတိအာဒိမာဟ။

ဒုတိယသန္ဒိဋ္ဌိကသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၆-၁၈၈။ ကသတီတိ ကဿကော။ ဂေဟဿ ပတိ၊ ဧကဂေဟမတ္တေ ဇေဋ္ဌကောတိ ဂဟပတိကော။ ဗလိသင်္ခါတံ ကရံ ကရောတီတိ ကရကာရကော။ ဓညရာသိံ ဓနရာသိဉ္စ ဝဍ္ဎေတီတိ ရာသိဝဍ္ဎကော။

အပ္ပံ ¶ ဝါတိ ပရိတ္တကံ ဝါ အန္တမသော တဏ္ဍုလနာဠိမတ္တကမ္ပိ။ ဘောဂက္ခန္ဓန္တိ ဘောဂရာသိံ။ မဟန္တံ ဝါတိ ဝိပုလံ ဝါ။ ယထာ ဟိ မဟန္တံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုံ ဒုက္ကရံ၊ ဧဝံ အပ္ပမ္ပီတိ ဒဿနတ္ထံ ဥဘယမာဟ။ ဒါသဝါရေ ပန ယသ္မာ ဒါသော အတ္တနောပိ အနိဿရော၊ ပဂေဝ ဘောဂါနံ။ ယဉှိ တဿ ဓနံ၊ တံ သာမိကာနညေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘောဂဂ္ဂဟဏံ န ကတံ။ ဉာတိယေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။

ပဏီတတရသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ အညမ္ပိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣဓ ဧဝမေဝါတိ န ဝုတ္တံ။ တံ ကသ္မာတိ ¶ စေ၊ ဧဝမေဝါတိ ဟိ ဝုစ္စမာနေ ပဟောတိ ဘဂဝါ သကလမ္ပိ ရတ္တိန္ဒိဝံ တတော ဝါ ဘိယျောပိ ဧဝရူပါဟိ ဥပမာဟိ သာမညဖလံ ဒီပေတုံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဧတဿ ဘဂဝတော ဝစနသဝနေ ပရိယန္တံ နာမ နတ္ထိ၊ တထာပိ အတ္ထော တာဒိသောယေဝ ဘဝိဿတီတိ စိန္တေတွာ ¶ ဥပရိ ဝိသေသံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမေဝါတိ အဝတွာ – ‘‘အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ အဘိက္ကန္တတရန္တိ အဘိမနာပတရံ အတိသေဋ္ဌတရန္တိ အတ္ထော။ ပဏီတတရန္တိ ဥတ္တမတရံ။ တေန ဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ သဝနေ ဥယျောဇေန္တော ဟိ နံ ဧဝမာဟ။ သုဏောဟီတိ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ သာမညဖလံ သုဏာတိ။

သာဓုကံ မနသိကရောဟီတိ ဧတ္ထ ပန သာဓုကံ သာဓူတိ ဧကတ္ထမေတံ။ အယဉှိ သာဓု-သဒ္ဒေါ အာယာစနသမ္ပဋိစ္ဆနသမ္ပဟံသနသုန္ဒရ ဒဠှီကမ္မာဒီသု ဒိဿတိ။ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သင်္ခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၉၅) ဟိ အာယာစနေ ဒိဿတိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေတိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၈၆) သမ္ပဋိစ္ဆနေ။ ‘‘သာဓု သာဓု၊ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၉) သမ္ပဟံသနေ။

‘‘သာဓု ဓမ္မရုစိ ရာဇာ၊ သာဓု ပညာဏဝါ နရော၊

သာဓု မိတ္တာနမဒ္ဒုဗ္ဘော၊ ပါပဿာကရဏံ သုခ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၀၁)၊

အာဒီသု သုန္ဒရေ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သုဏောဟိ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၁၉၂) သာဓုကသဒ္ဒေါယေဝ ဒဠှီကမ္မေ၊ အာဏတ္တိယန္တိပိ ဝုစ္စတိ ¶ ။ ဣဓာပိ အဿ ဧတ္ထေဝ ဒဠှီကမ္မေ စ အာဏတ္တိယဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုန္ဒရေပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဒဠှီကမ္မတ္ထေန ဟိ ဒဠှမိမံ ဓမ္မံ သုဏာဟိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှန္တော။ အာဏတ္တိအတ္ထေန မမ အာဏတ္တိယာ သုဏာဟိ၊ သုန္ဒရတ္ထေန သုန္ဒရမိမံ ဘဒ္ဒကံ ဓမ္မံ သုဏာဟီတိ ဧဝံ ဒီပိတံ ဟောတိ။

မနသိ ကရောဟီတိ အာဝဇ္ဇ၊ သမန္နာဟရာတိ အတ္ထော၊ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဟုတွာ နိသာမေဟိ၊ စိတ္တေ ကရောဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပိ စေတ္ထ သုဏောဟီတိ သောတိန္ဒြိယဝိက္ခေပနိဝါရဏမေတံ။ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီတိ မနသိကာရေ ဒဠှီကမ္မနိယောဇနေန မနိန္ဒြိယဝိက္ခေပနိဝါရဏံ။ ပုရိမဉ္စေတ္ထ ဗျဉ္ဇနဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟဝါရဏံ၊ ပစ္ဆိမံ အတ္ထဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟဝါရဏံ။ ပုရိမေန စ ဓမ္မဿဝနေ နိယောဇေတိ၊ ပစ္ဆိမေန သုတာနံ ဓမ္မာနံ ဓာရဏူပပရိက္ခာဒီသု။ ပုရိမေန စ သဗျဉ္ဇနော အယံ ဓမ္မော၊ တသ္မာ သဝနီယောတိ ဒီပေတိ ¶ ။ ပစ္ဆိမေန သတ္ထော၊ တသ္မာ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗောတိ။ သာဓုကပဒံ ¶ ဝါ ဥဘယပဒေဟိ ယောဇေတွာ ယသ္မာ အယံ ဓမ္မော ဓမ္မဂမ္ဘီရော စေဝ ဒေသနာဂမ္ဘီရော စ၊ တသ္မာ သုဏာဟိ သာဓုကံ၊ ယသ္မာ အတ္ထဂမ္ဘီရော စ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရော စ၊ တသ္မာ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘာသိဿာမီတိ သက္ကာ မဟာရာဇာတိ ဧဝံ ပဋိညာတံ သာမညဖလဒေသနံ ဝိတ္ထာရတော ဘာသိဿာမိ။ ‘‘ဒေသေဿာမီ’’တိ ဟိ သင်္ခိတ္တဒီပနံ ဟောတိ။ ဘာသိဿာမီတိ ဝိတ္ထာရဒီပနံ။ တေနာဟ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော –

‘‘သင်္ခိတ္တေနပိ ဒေသေတိ၊ ဝိတ္ထာရေနပိ ဘာသတိ၊

သာဠိကာယိဝ နိဂ္ဃောသော၊ ပဋိဘာနံ ဥဒီရယီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၄)၊

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥဿာဟဇာတော ဟုတွာ – ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ ရာဇာ မာဂဓော အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၉၀။ အထဿ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ၊ ဧတံ အဝေါစ၊ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဣဓ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိံ သကလံ သုတ္တံ အဝေါစာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဒေသာပဒေသေ နိပါတော၊ သွာယံ ကတ္ထစိ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ကတ္ထစိ သာသနံ ယထာဟ ¶ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ကတ္ထစိ ဩကာသံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေဝဘူတဿ မေ သတော၊

ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာရိသာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉)၊

ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တမေဝ။ ယထာဟ ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀)။ ဣဓ ပန လောကံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဟာရာဇာတိ ယထာ ပဋိညာတံ ဒေသနံ ဒေသေတုံ ပုန မဟာရာဇာတိ အာလပတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘မဟာရာဇ ဣမသ္မိံ လောကေ ¶ တထာဂတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ…ပေ… ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ။ တတ္ထ တထာဂတသဒ္ဒေါ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တော။ အရဟန္တိအာဒယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ။ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ပန လောကောတိ – ဩကာသလောကော သတ္တလောကော သင်္ခါရလောကောတိ တိဝိဓော။ ဣဓ ပန သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော။ သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စ တထာဂတော န ဒေဝလောကေ၊ န ဗြဟ္မလောကေ၊ မနုဿလောကေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ မနုဿလောကေပိ န အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ။ တတြာပိ န သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု၊ ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော တဿာပရေန မဟာသာလော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ ¶ ဩရတော မဇ္ဈေ၊ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သလဠဝတီ နာမ နဒီ။ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သေတကဏ္ဏိကံ နာမ နိဂမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ထူဏံ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ၊ ဩရတော မဇ္ဈေ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥသိရဒ္ဓဇော နာမ ပဗ္ဗတော၊ တတော ပရာ ပစ္စန္တိမာ ဇနပဒါ ဩရတော မဇ္ဈေ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နေ အာယာမတော တိယောဇနသတေ၊ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျယောဇနသတေ၊ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတေ မဇ္ဈိမပဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ န ကေဝလဉ္စ တထာဂတော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အသီတိမဟာထေရာ၊ ဗုဒ္ဓမာတာ၊ ဗုဒ္ဓပိတာ၊ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ အညေ စ သာရပ္ပတ္တာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဧတ္ထေဝုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

တတ္ထ ¶ တထာဂတော သုဇာတာယ ဒိန္နမဓုပါယာသဘောဇနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ၊ အရဟတ္တဖလေ ဥပ္ပန္နော နာမ။ မဟာဘိနိက္ခမနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ၊ အရဟတ္တဖလေ ¶ ဥပ္ပန္နော နာမ။ ဣဓ သဗ္ဗပဌမံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သန္ဓာယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။

သော ဣမံ လောကန္တိ သော ဘဂဝါ ဣမံ လောကံ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတိ။ သဒေဝကန္တိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကံ။ ဧဝံ သဟ မာရေန သမာရကံ၊ သဟ ဗြဟ္မုနာ သဗြဟ္မကံ၊ သဟ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ။ ပဇာတတ္တာ ပဇာ၊ တံ ပဇံ။ သဟ ဒေဝမနုဿေဟိ သဒေဝမနုဿံ။ တတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ပဉ္စ ကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမာရက – ဝစနေန ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ။ သဗြဟ္မကဝစနေန ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏံ။ သဿမဏဗြာဟ္မဏီဝစနေန သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကပစ္စာမိတ္တသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏံ၊ သမိတပါပဗာဟိတပါပသမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏဉ္စ။ ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏံ။ သဒေဝမနုဿဝစနေန သမ္မုတိဒေဝအဝသေသမနုဿဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝမေတ္ထ တီဟိ ပဒေဟိ ဩကာသလောကေန သဒ္ဓိံ သတ္တလောကော။ ဒွီဟိ ပဇာဝသေန သတ္တလောကောဝ ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော၊ သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော။ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆ ကာမာဝစရဒေဝလောကော။ သဗြဟ္မကဂ္ဂဟဏေန ရူပီ ဗြဟ္မလောကော။ သဿမဏဗြာဟ္မဏာဒိဂ္ဂဟဏေန စတုပရိသဝသေန သမ္မုတိဒေဝေဟိ ဝါ သဟ မနုဿလောကော၊ အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော ဝါ။

အပိ စေတ္ထ သဒေဝကဝစနေန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော သဗ္ဗဿ လောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝမာဟ။ တတော ¶ ယေသံ အဟောသိ – ‘‘မာရော မဟာနုဘာဝေါ ဆ ကာမာဝစရိဿရော ဝသဝတ္တီ၊ ကိံ သောပိ ဧတေန သစ္ဆိကတော’’တိ၊ တေသံ ¶ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော ‘‘သမာရက’’န္တိ အာဟ။ ယေသံ ပန အဟောသိ – ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ အာလောကံ ဖရတိ၊ ဒွီဟိ ¶ …ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ။ အနုတ္တရဉ္စ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ကိံ သောပိ သစ္ဆိကတော’’တိ၊ တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဗြဟ္မကန္တိ အာဟ။ တတော ယေ စိန္တေသုံ – ‘‘ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏာ သာသနဿ ပစ္စတ္ထိကာ၊ ကိံ တေပိ သစ္ဆိကတာ’’တိ၊ တေသံ ဝိမတိံ ဝိဓမန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇန္တိ အာဟ။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌာနံ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေတွာ အထ သမ္မုတိဒေဝေ အဝသေသမနုဿေ စ ဥပါဒါယ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သေသသတ္တလောကဿ သစ္ဆိကတဘာဝံ ပကာသေန္တော သဒေဝမနုဿန္တိ အာဟ။ အယမေတ္ထ ဘာဝါနုက္ကမော။

ပေါရာဏာ ပနာဟု သဒေဝကန္တိ ဒေဝေဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သမာရကန္တိ မာရေန သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ သဗြဟ္မကန္တိ ဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ အဝသေသလောကံ။ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ တိဘဝူပဂေ သတ္တေ တီဟာကာရေဟိ တီသု ပဒေသု ပက္ခိပိတွာ ပုန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပရိယာဒိယန္တော သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿန္တိ အာဟ။ ဧဝံ ပဉ္စဟိပိ ပဒေဟိ တေန တေနာကာရေန တေဓာတုကမေဝ ပရိယာဒိန္နန္တိ။

သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ပန သယန္တိ သာမံ အပရနေယျော ဟုတွာ။ အဘိညာတိ အဘိညာယ၊ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ ဧတေန အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါ ကတော ဟောတိ။ ပဝေဒေတီတိ ဗောဓေတိ ဝိညာပေတိ ပကာသေတိ။

သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ သော ဘဂဝါ သတ္တေသု ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဟိတွာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တဉ္စ ခေါ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော အာဒိကလျာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ဒေသေတိ။ အာဒိမှိပိ၊ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတိ၊ မဇ္ဈေပိ၊ ပရိယောသာနေပိ၊ ကလျာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ ဒေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ၊ အတ္ထိ သာသနဿ။ ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယ ပဌမပါဒေါ အာဒိ နာမ၊ တတော ဒွေ မဇ္ဈံ နာမ၊ အန္တေ ဧကော ပရိယောသာနံ နာမ။ ဧကာနုသန္ဓိကဿ သုတ္တဿ နိဒါနံ အာဒိ၊ ဣဒမဝေါစာတိ ပရိယောသာနံ၊ ဥဘိန္နမန္တရာ ¶ မဇ္ဈံ။ အနေကာနုသန္ဓိကဿ ¶ သုတ္တဿ ပဌမာနုသန္ဓိ အာဒိ၊ အန္တေ အနုသန္ဓိ ပရိယောသာနံ၊ မဇ္ဈေ ဧကော ဝါ ဒွေ ဝါ ဗဟူ ဝါ မဇ္ဈမေဝ။

သာသနဿ ပန သီလသမာဓိဝိပဿနာ အာဒိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကော စာဒိ ကုသလာနံ ¶ ဓမ္မာနံ? သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ပန အရိယမဂ္ဂေါ မဇ္ဈံ နာမ။ ဖလဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပရိယောသာနံ နာမ။ ‘‘ဧတဒတ္ထမိဒံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ဧတံ သာရံ၊ ဧတံ ပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၄) ဟိ ဧတ္ထ ဖလံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနောဂဓံ ဟိ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ နိဗ္ဗာနပရာယနံ နိဗ္ဗာနပရိယောသာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၆) ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေတွာ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ပရိယောသာနေ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏ’’န္တိ။ တသ္မာ အညောပိ ဓမ္မကထိကော ဓမ္မံ ကထေန္တော –

‘‘အာဒိမှိ သီလံ ဒဿေယျ၊ မဇ္ဈေ မဂ္ဂံ ဝိဘာဝယေ၊

ပရိယောသာနမှိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧသာ ကထိကသဏ္ဌိတီ’’တိ။

သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနန္တိ ယဿ ဟိ ယာဂုဘတ္တဣတ္ထိပုရိသာဒိဝဏ္ဏနာနိဿိတာ ဒေသနာ ဟောတိ၊ န သော သာတ္ထံ ဒေသေတိ။ ဘဂဝါ ပန တထာရူပံ ဒေသနံ ပဟာယ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိနိဿိတံ ဒေသနံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ သာတ္ထံ ဒေသေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ ပန ဒေသနာ ဧကဗျဉ္ဇနာဒိယုတ္တာ ဝါ သဗ္ဗနိရောဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဗ္ဗဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗနိဂ္ဂဟီတဗျဉ္ဇနာ ဝါ၊ တဿ ဒမိဠကိရာတသဝရာဒိမိလက္ခူနံ ဘာသာ ဝိယ ဗျဉ္ဇနပါရိပူရိယာ အဘာဝတော အဗျဉ္ဇနာ နာမ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန –

‘‘သိထိလံ ¶ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ၊ ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟီတံ၊

သမ္ဗန္ဓဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ၊ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါ’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနမေဝ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တသ္မာ သဗျဉ္ဇနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝုစ္စတိ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလန္တိ သကလာဓိဝစနံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနူနာဓိကဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ သကလပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒေသေတိ၊ ဧကဒေသနာပိ အပရိပုဏ္ဏာ နတ္ထီတိ။ ဥပနေတဗ္ဗအပနေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ယော ဟိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ နိဿာယ လာဘံ ဝါ သက္ကာရံ ဝါ လဘိဿာမီတိ ဒေသေတိ၊ တဿ အပရိသုဒ္ဓါ ဒေသနာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန လောကာမိသနိရပေက္ခော ဟိတဖရဏေန ¶ မေတ္တာဘာဝနာယ မုဒုဟဒယော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေန စိတ္တေန ဒေသေတိ။ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ဝုစ္စတိ။

ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ဧတ္ထ ပနာယံ ဗြဟ္မစရိယ-သဒ္ဒေါ ဒါနေ ဝေယျာဝစ္စေ ပဉ္စသိက္ခာပဒသီလေ အပ္ပမညာသု မေထုနဝိရတိယံ သဒါရသန္တောသေ ဝီရိယေ ဥပေါသထင်္ဂေသု အရိယမဂ္ဂေ သာသနေတိ ဣမေသွတ္ထေသု ဒိဿတိ။

‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊

ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊

ဣဒဉ္စ တေ နာဂ၊ မဟာဝိမာနံ။

အဟဉ္စ ဘရိယာ စ မနုဿလောကေ၊

သဒ္ဓါ ဥဘော ဒါနပတီ အဟုမှာ၊

ဩပါနဘူတံ မေ ဃရံ တဒါသိ၊

သန္တပ္ပိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ။

တံ ¶ မေ ဝတံ တံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊

တဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊

ဣဒဉ္စ မေ ဓီရ မဟာဝိမာန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၅၉၅)၊

ဣမသ္မိဉှိ ပုဏ္ဏကဇာတကေ ဒါနံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ ကေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။

တေန ¶ ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

တေန မေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ။ (ပေ။ ဝ။ ၂၇၅၊၂၇၇)၊

ဣမသ္မိံ ¶ အင်္ကုရပေတဝတ္ထုမှိ ဝေယျာဝစ္စံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ၊ ခေါ တံ ဘိက္ခဝေ၊ တိတ္တိရိယံ နာမ ဗြဟ္မစရိယံ အဟောသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၁) ဣမသ္မိံ တိတ္တိရဇာတကေ ပဉ္စသိက္ခာပဒသီလံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန မေ၊ ပဉ္စသိခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ နေဝ နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ…ပေ… ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၉) ဣမသ္မိံ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တေ စတဿော အပ္ပမညာယော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပရေ အဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿာမာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၃) ဣမသ္မိံ သလ္လေခသုတ္တေ မေထုနဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တာ။

‘‘မယဉ္စ ဘရိယာ နာတိက္ကမာမ၊

အမှေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ၊

အညတြ တာဟိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊

တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၉၇)၊

မဟာဓမ္မပါလဇာတကေ သဒါရသန္တောသော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘အဘိဇာနာမိ ¶ ခေါ ပနာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတာ၊ တပဿီ သုဒံ ဟောမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၅) လောမဟံသနသုတ္တေ ဝီရိယံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၈။၇၅)၊

ဧဝံ နိမိဇာတကေ အတ္တဒမနဝသေန ကတော အဋ္ဌင်္ဂိကော ဥပေါသထော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန မေ၊ ပဉ္စသိခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ…ပေ… အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၉) မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တသ္မိံယေဝ အရိယမဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘တယိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၄) ပါသာဒိကသုတ္တေ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလသာသနံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ ဣဒမေဝ ဗြဟ္မစရိယန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ…ပေ… ပရိသုဒ္ဓံ။ ဧဝံ ဒေသေန္တော စ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလသာသနံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီတိ ¶ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတံ စရိယံ။ ဗြဟ္မဘူတာနံ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီနံ စရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၉၁။ တံ ဓမ္မန္တိ ¶ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရသမ္ပဒံ ဓမ္မံ။ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါတိ ကသ္မာ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတိ? နိဟတမာနတ္တာ၊ ဥဿန္နတ္တာ စ။ ယေဘုယျေန ဟိ ခတ္တိယကုလတော ပဗ္ဗဇိတာ ဇာတိံ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဗြာဟ္မဏကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ မန္တေ နိဿာယ မာနံ ကရောန္တိ။ ဟီနဇစ္စကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဇာတိတာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဂဟပတိဒါရကာ ပန ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တေဟိ ပိဋ္ဌိယာ လောဏံ ပုပ္ဖမာနာယ ဘူမိံ ကသိတွာ တာဒိသဿ မာနဿ အဘာဝတော နိဟတမာနဒပ္ပာ ဟောန္တိ။ တေ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ မာနံ ဝါ ဒပ္ပံ ဝါ အကတွာ ယထာဗလံ သကလဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ သက္ကောန္တိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတုံ။ ဣတရေဟိ စ ကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ န ဗဟုကာ၊ ဂဟပတိကာဝ ဗဟုကာ။ ဣတိ နိဟတမာနတ္တာ ဥဿန္နတ္တာ စ ပဌမံ ဂဟပတိံ နိဒ္ဒိသတီတိ။

အညတရသ္မိံ ဝါတိ ဣတရေသံ ဝါ ကုလာနံ အညတရသ္မိံ။ ပစ္စာဇာတောတိ ပတိဇာတော။ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတီတိ ပရိသုဒ္ဓံ ဓမ္မံ သုတွာ ဓမ္မဿာမိမှိ တထာဂတေ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ’’တိ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိ သစေပိ သဋ္ဌိဟတ္ထေ ဃရေ ယောဇနသတန္တရေပိ ဝါ ဒွေ ဇာယမ္ပတိကာ ဝသန္တိ၊ တထာပိ နေသံ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောယေဝ။ ရဇောပထောတိ ရာဂရဇာဒီနံ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အာဂမနပထောတိပိ ဝဒန္တိ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော ဝိယာတိ အဗ္ဘောကာသော။ ပဗ္ဗဇိတော ဟိ ကူဋာဂါရရတနပါသာဒဒေဝဝိမာနာဒီသု ပိဟိတဒွါရဝါတပါနေသု ပဋိစ္ဆန္နေသု ဝသန္တောပိ နေဝ လဂ္ဂတိ၊ န သဇ္ဇတိ၊ န ဗဇ္ဈတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ။ အပိ စ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ကုသလကိရိယာယ ဩကာသာဘာဝတော။ ရဇောပထော အသံဝုတသင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဝိယ ရဇာနံ ကိလေသရဇာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနတော။ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကုသလကိရိယာယ ယထာသုခံ ဩကာသသဗ္ဘာဝတော။

နယိဒံ ¶ သုကရံ…ပေ… ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပကထာ၊ ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ၊ စရိတဗ္ဗံ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ ¶ ။ သင်္ခလိခိတန္တိ လိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ စရိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ န သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ၊ ယံနူနာဟံ ကေသေ စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ပရိဒဟိတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ¶ အဂါရဿ ဟိတံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ အဂါရိယန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယန္တိ ဉာတဗ္ဗာ၊ တံ အနဂါရိယံ။ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ ပဋိပဇ္ဇေယျံ။

၁၉၂-၁၉၃။ အပ္ပံ ဝါတိ သဟဿတော ဟေဋ္ဌာ ဘောဂက္ခန္ဓော အပ္ပော နာမ ဟောတိ၊ သဟဿတော ပဋ္ဌာယ မဟာ။ အာဗန္ဓနဋ္ဌေန ဉာတိယေဝ ဉာတိပရိဝဋ္ဋော။ သောပိ ဝီသတိယာ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပော နာမ ဟောတိ၊ ဝီသတိယာ ပဋ္ဌာယ မဟာ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရေန သမန္နာဂတော။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စေဝ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿီ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ သိက္ခာပဒေသု တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ သိက္ခတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။

ကာယကမ္မဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ကုသလေန ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါတိ ဧတ္ထ အာစာရဂေါစရဂ္ဂဟဏေနေဝ စ ကုသလေ ကာယကမ္မဝစီကမ္မေ ဂဟိတေပိ ယသ္မာ ဣဒံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ နာမ န အာကာသေ ဝါ ရုက္ခဂ္ဂါဒီသု ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကာယဝစီဒွါရေသုယေဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တဿ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဒဿနတ္ထံ ကာယကမ္မဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ကုသလေနာတိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေန သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ။ သမဏမုဏ္ဍိကပုတ္တသုတ္တန္တဝသေန ¶ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ကတမေ စ၊ ထပတိ၊ ကုသလာ သီလာ? ကုသလံ ¶ ကာယကမ္မံ၊ ကုသလံ ဝစီကမ္မံ၊ ပရိသုဒ္ဓံ အာဇီဝမ္ပိ ခေါ အဟံ ထပတိ သီလသ္မိံ ဝဒါမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေန သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သီလသမ္ပန္နောတိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တေန တိဝိဓေန သီလေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရောတိ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု ပိဟိတဒွါရော ဟောတိ။ သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတောတိ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိအာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိယာ စေဝ သမ္ပဇညေန စ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သန္တုဋ္ဌောတိ စတူသု ပစ္စယေသု တိဝိဓေန သန္တောသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။

စူဠသီလဝဏ္ဏနာ

၁၉၄-၂၁၁။ ဧဝံ မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဘာဇေန္တော ‘‘ကထဉ္စ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ သီလသ္မိန္တိ ဣဒမ္ပိ အဿ ဘိက္ခုနော ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သီလသ္မိံ ဧကံ သီလံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပစ္စတ္တဝစနတ္ထေ ဝါ ဧတံ ¶ ဘုမ္မံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယဉှိ ဣဒမ္ပိ တဿ သမဏဿ သီလန္တိ အယမေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ သေသံ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒမဿ ဟောတိ သီလသ္မိန္တိ ဣဒံ အဿ သီလံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၂၁၂။ န ကုတောစိ ဘယံ သမနုပဿတိ၊ ယဒိဒံ သီလသံဝရတောတိ ယာနိ အသံဝရမူလကာနိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေသု ယံ ဣဒံ ဘယံ သီလသံဝရတော ဘဝေယျ၊ တံ ကုတောစိ ဧကသံဝရတောပိ န သမနုပဿတိ။ ကသ္မာ? သံဝရတော အသံဝရမူလကဿ ဘယဿ အဘာဝါ။ မုဒ္ဓါဘိသိတ္တောတိ ယထာဝိဓာနဝိဟိတေန ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဝသိတ္တော။ ယဒိဒံ ပစ္စတ္ထိကတောတိ ယံ ကုတောစိ ဧကပစ္စတ္ထိကတောပိ ဘယံ ဘဝေယျ၊ တံ န သမနုပဿတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ နိဟတပစ္စာမိတ္တော။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ¶ နိယကဇ္ဈတ္တံ၊ အတ္တနော သန္တာနေတိ အတ္ထော။ အနဝဇ္ဇသုခန္တိ အနဝဇ္ဇံ အနိန္ဒိတံ ကုသလံ သီလပဒဋ္ဌာနေဟိ အဝိပ္ပဋိသာရပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓိဓမ္မေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတံ ကာယိကစေတသိကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော ဟောတီတိ ဧဝံ နိရန္တရံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿိတေန တိဝိဓေန သီလေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော နာမ ဟောတီတိ သီလကထံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ဣန္ဒြိယသံဝရကထာ

၂၁၃။ ဣန္ဒြိယေသု ¶ ဂုတ္တဒွါရဘာဇနီယေ စက္ခုနာ ရူပန္တိ အယံ စက္ခုသဒ္ဒေါ ကတ္ထစိ ဗုဒ္ဓစက္ခုမှိ ဝတ္တတိ၊ ယထာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေသီ’’တိ (မဟာဝ။ ၉)။ ကတ္ထစိ သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတေ သမန္တစက္ခုမှိ၊ ယထာဟ – ‘‘တထူပမံ ဓမ္မမယံ၊ သုမေဓ၊ ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခူ’’တိ (မဟာဝ။ ၈)။ ကတ္ထစိ ဓမ္မစက္ခုမှိ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆) ဟိ ဧတ္ထ အရိယမဂ္ဂတ္တယပညာ။ ‘‘စက္ခုံ ဥဒပါဒိ ဉာဏံ ဥဒပါဒီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၅) ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒိဉာဏံ ပညာစက္ခူတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄) အာဂတဋ္ဌာနေသု ဒိဗ္ဗစက္ခုမှိ ဝတ္တတိ။ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စာ’’တိ ဧတ္ထ ပသာဒစက္ခုမှိ ဝတ္တတိ။ ဣဓ ပနာယံ ပသာဒစက္ခုဝေါဟာရေန စက္ခုဝိညာဏေ ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ သေသပဒေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ အဗျာသေကသုခန္တိ ကိလေသဗျာသေကဝိရဟိတတ္တာ အဗျာသေကံ အသမ္မိဿံ ပရိသုဒ္ဓံ အဓိစိတ္တသုခံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။

သတိသမ္ပဇညကထာ

၂၁၄။ သတိသမ္ပဇညဘာဇနီယမှိ ¶ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေတိ ဧတ္ထ တာဝ အဘိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ ဂမနံ၊ ပဋိက္ကန္တံ နိဝတ္တနံ၊ တဒုဘယမ္ပိ စတူသု ဣရိယာပထေသု လဗ္ဘတိ။ ဂမနေ တာဝ ပုရတော ကာယံ အဘိဟရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ ¶ ။ ပဋိနိဝတ္တန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ ဌာနေပိ ဌိတကောဝ ကာယံ ပုရတော ဩနာမေန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ၊ ပစ္ဆတော အပနာမေန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိသဇ္ဇာယ နိသိန္နကောဝ အာသနဿ ပုရိမအင်္ဂါဘိမုခေါ သံသရန္တော အဘိက္ကမတိ နာမ၊ ပစ္ဆိမအင်္ဂပဒေသံ ပစ္စာသံသရန္တော ပဋိက္ကမတိ နာမ။ နိပဇ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။

သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ သမ္ပဇညေန သဗ္ဗကိစ္စကာရီ။ သမ္ပဇညမေဝ ဝါ ကာရီ။ သော ဟိ အဘိက္ကန္တာဒီသု သမ္ပဇညံ ကရောတေဝ။ န ကတ္ထစိ သမ္ပဇညဝိရဟိတော ဟောတိ။ တတ္ထ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ၊ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ၊ ဂေါစရသမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္ပဇညံ။ တတ္ထ အဘိက္ကမနစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အဂန္တွာ – ‘‘ကိန္နု မေ ဧတ္ထ ဂတေန အတ္ထော အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ တတ္ထ ¶ စ အတ္ထောတိ စေတိယဒဿနဗောဓိသင်္ဃထေရအသုဘဒဿနာဒိဝသေန ဓမ္မတော ဝုဍ္ဎိ။ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဒိသွာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ၊ သင်္ဃဒဿနေန သင်္ဃာရမ္မဏံ၊ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဒေဝ ခယဝယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ထေရေ ဒိသွာ တေသံ ဩဝါဒေ ပတိဋ္ဌာယ၊ အသုဘံ ဒိသွာ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဒေဝ ခယဝယတော သမ္မသန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဧတေသံ ဒဿနံ သာတ္ထကန္တိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန အာမိသတောပိ ဝုဍ္ဎိ အတ္ထောယေဝ၊ တံ နိဿာယ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ ပဋိပန္နတ္တာတိ ဝဒန္တိ။

တသ္မိံ ပန ဂမနေ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ သေယျထိဒံ – စေတိယဒဿနံ တာဝ သာတ္ထကံ၊ သစေ ပန စေတိယဿ မဟာပူဇာယ ဒသဒွါဒသယောဇနန္တရေ ပရိသာ သန္နိပတန္တိ၊ အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပါ ဣတ္ထိယောပိ ပုရိသာပိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ စိတ္တကမ္မရူပကာနိ ¶ ဝိယ သဉ္စရန္တိ။ တတြ စဿ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ လောဘော ဟောတိ၊ အနိဋ္ဌေ ပဋိဃော၊ အသမပေက္ခနေ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကာယသံသဂ္ဂါပတ္တိံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ။ ဇီဝိတဗြဟ္မစရိယာနံ ဝါ အန္တရာယော ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပာယံ ဟောတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရအန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပာယံ။ ဗောဓိဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။ သင်္ဃဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ။ သစေ ပန အန္တောဂါမေ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ ကရောန္တေသု မနုဿေသု ဝုတ္တပ္ပကာရေနေဝ ဇနသန္နိပါတော ¶ စေဝ အန္တရာယော စ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံ ဌာနံ အသပ္ပာယံ ဟောတိ။ အန္တရာယာဘာဝေ သပ္ပာယံ။ မဟာပရိသပရိဝါရာနံ ထေရာနံ ဒဿနေပိ ဧသေဝ နယော။

အသုဘဒဿနမ္ပိ သာတ္ထံ၊ တဒတ္ထဒီပနတ္ထဉ္စ ဣဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒဟရဘိက္ခု သာမဏေရံ ဂဟေတွာ ဒန္တကဋ္ဌတ္ထာယ ဂတော။ သာမဏေရော မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော အသုဘံ ဒိသွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တဒေဝ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော တီဏိ ဖလာနိ သစ္ဆိကတွာ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော တံ အပဿန္တော သာမဏေရာတိ ပက္ကောသိ။ သော ‘မယာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ ဒွေ ကထာ နာမ န ကထိတပုဗ္ဗာ။ အညသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ ဥပရိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ ကိံ၊ ဘန္တေတိ ပဋိဝစနမဒါသိ။ ‘ဧဟီ’တိ စ ဝုတ္တေ ဧကဝစနေနေဝ အာဂန္တွာ၊ ‘ဘန္တေ၊ ဣမိနာ တာဝ မဂ္ဂေနေဝ ဂန္တွာ မယာ ဌိတောကာသေ မုဟုတ္တံ ¶ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဌတွာ ဩလောကေထာ’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ တေန ပတ္တဝိသေသမေဝ ပါပုဏိ။ ဧဝံ ဧကံ အသုဘံ ဒွိန္နံ ဇနာနံ အတ္ထာယ ဇာတံ။ ဧဝံ သာတ္ထမ္ပိ ပနေတံ ပုရိသဿ မာတုဂါမာသုဘံ အသပ္ပာယံ၊ မာတုဂါမဿ စ ပုရိသာသုဘံ အသပ္ပာယံ၊ သဘာဂမေဝ သပ္ပာယန္တိ ဧဝံ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ နာမ။

ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတသာတ္ထကသပ္ပာယဿ ပန အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု အတ္တနော စိတ္တရုစိယံ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ¶ ဂေါစရံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ တံ ဂဟေတွာဝ ဂမနံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ နာမ။ တဿာဝိဘာဝနတ္ထံ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ –

ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဟရတိ၊ န ပစ္စာဟရတိ၊ ဧကစ္စော ပစ္စာဟရတိ၊ န ဟရတိ၊ ဧကစ္စော ပန နေဝ ဟရတိ၊ န ပစ္စာဟရတိ၊ ဧကစ္စော ဟရတိ စ၊ ပစ္စာဟရတိ စာတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ စ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတွာ တထာ ရတ္တိယာ ပဌမယာမေ၊ မဇ္ဈိမယာမေ သေယျံ ကပ္ပေတွာ ပစ္ဆိမယာမေပိ နိသဇ္ဇစင်္ကမေဟိ ဝီတိနာမေတွာ ပဂေဝ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကတွာ ဗောဓိရုက္ခေ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ၊ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ခန္ဓကဝတ္တာနိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ သော သရီရပရိကမ္မံ ကတွာ သေနာသနံ ပဝိသိတွာ ဒွေ တယော ပလ္လင်္ကေ ဥသုမံ ဂါဟာပေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇိတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သေနာသနတော နိက္ခမိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ စေတိယင်္ဂဏံ ဂန္တွာ၊ သစေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ စေတိယင်္ဂဏံ ပဝိသတိ။ အညံ စေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သောပါနမူလေ ဌတွာ ဟတ္ထေန ဂဟိတဘဏ္ဍံ ဝိယ တံ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ အာရုယှ၊ မဟန္တံ စေတိယံ ¶ စေ၊ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ။ ခုဒ္ဒကံ စေတိယံ စေ၊ တထေဝ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတဗ္ဗံ။ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဗောဓိယင်္ဂဏံ ပတ္တေနာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဝိယ နိပစ္စာကာရံ ဒဿေတွာ ဗောဓိ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ။ သော ဧဝံ စေတိယဉ္စ ဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသာမိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပဋိသာမိတဘဏ္ဍကံ ဟတ္ထေန ဂဏှန္တော ဝိယ နိက္ခိတ္တကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂါမသမီပေ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ အထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ အယျော နော အာဂတောတိ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ¶ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာသနသာလာယ ဝါ ဂေဟေ ဝါ ¶ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တံ န နိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ပုရတော တေ နိသီဒိတွာ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမာ ဟောန္တိ။ သစေပိ န ကထာပေန္တိ၊ ဇနသင်္ဂဟတ္ထံ ဓမ္မကထာ နာမ ကာတဗ္ဗာ ယေဝါတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မကထာ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ နိဝတ္တိယမာနေဟိပိ မနုဿေဟိ အနုဂတောဝ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တေ နိဝတ္တေတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇတိ။

အထ နံ ပုရေတရံ နိက္ခမိတွာ ဗဟိဂါမေ ကတဘတ္တကိစ္စာ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရမဿ ဂဏှန္တိ။ ပေါရာဏကဘိက္ခူ ကိရ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော အာစရိယောတိ န မုခံ ဩလောကေတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ၊ သမ္ပတ္တပရိစ္ဆေဒေနေဝ ကရောန္တိ။ တေ တံ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧတေ မနုဿာ တုမှာကံ ကိံ ဟောန္တိ၊ မာတိပက္ခတော သမ္ဗန္ဓာ ပိတိပက္ခတော’’တိ? ကိံ ဒိသွာ ပုစ္ဆထာတိ? တုမှေသု ဧတေသံ ပေမံ ဗဟုမာနန္တိ။ အာဝုသော၊ ယံ မာတာပိတူဟိပိ ဒုက္ကရံ၊ တံ ဧတေ အမှာကံ ကရောန္တိ၊ ပတ္တစီဝရမ္ပိ နော ဧတေသံ သန္တကမေဝ၊ ဧတေသံ အာနုဘာဝေန နေဝ ဘယေ ဘယံ၊ န ဆာတကေ ဆာတကံ ဇာနာမ။ ဤဒိသာ နာမ အမှာကံ ဥပကာရိနော နတ္ထီတိ တေသံ ဂုဏေ ကထေန္တော ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီတိ။

ယဿ ပန ပဂေဝ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရောန္တဿ ကမ္မဇတေဇောဓာတု ပဇ္ဇလတိ၊ အနုပါဒိန္နကံ မုဉ္စိတွာ ဥပါဒိန္နကံ ဂဏှာတိ၊ သရီရတော သေဒါ မုဉ္စန္တိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝီထိံ နာရောဟတိ၊ သော ပဂေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဂသာ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂေါရူပါနံ နိက္ခမနဝေလာယမေဝ ဂါမံ ယာဂုဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ လဘိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ ပိဝတိ၊ အထဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ¶ အဇ္ဈောဟရဏမတ္တေနေဝ ကမ္မဇတေဇောဓာတု ဥပါဒိန္နကံ မုဉ္စိတွာ အနုပါဒိန္နကံ ဂဏှာတိ၊ ဃဋသတေန နှာတော ဝိယ တေဇောဓာတု ပရိဠာဟနိဗ္ဗာနံ ပတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ယာဂုံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပတ္တဉ္စ မုခဉ္စ ဓောဝိတွာ အန္တရာဘတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကတွာ အဝသေသဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန အာဟာရဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥပဋ္ဌဟမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ¶ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပစ္စာဟရတိ ¶ န ဟရတီတိ။ ဧဒိသာ စ ဘိက္ခူ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ နာမ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ သီဟဠဒီပေယေဝ တေသု တေသု ဂါမေသု အာသနသာလာယံ ဝါ န တံ အာသနမတ္ထိ၊ ယတ္ထ ယာဂုံ ပိဝိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ ဘိက္ခူ နတ္ထီတိ။

ယော ပန ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ၊ နိက္ခိတ္တဓုရော သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဉ္စဝိဓစေတောခီလဝိနိဗန္ဓစိတ္တော ဝိဟရန္တော – ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီ’’တိ သညမ္ပိ အကတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ အနနုလောမိကေန ဂိဟိသံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌော စရိတွာ စ ဘုဉ္ဇိတွာ စ တုစ္ဆော နိက္ခမတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတီတိ။

ယော ပနာယံ – ‘‘ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ဂတပစ္စာဂတဝတ္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တကာမာ ဟိ ကုလပုတ္တာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒသပိ ဝီသမ္ပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ သတမ္ပိ ဧကတော ဝသန္တာ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဝိဟရန္တိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ န ဣဏဋ္ဋာ၊ န ဘယဋ္ဋာ၊ န ဇီဝိကာပကတာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမာ ပနေတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တသ္မာ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဂမနေယေဝ နိဂ္ဂဏှထ၊ တထာ ဌာနေ၊ နိသဇ္ဇာယ၊ သယနေ ဥပ္ပန္နကိလေသံ သယနေဝ နိဂ္ဂဏှထာ’’တိ။

တေ ဧဝံ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ ဘိက္ခာစာရံ ¶ ဂစ္ဆန္တာ အဍ္ဎဥသဘဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတန္တရေသု ပါသာဏာ ဟောန္တိ၊ တာယ သညာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ကဿစိ ဂမနေ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထေဝ နံ နိဂ္ဂဏှာတိ။ တထာ အသက္ကောန္တော တိဋ္ဌတိ၊ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ တိဋ္ဌတိ။ သော ‘‘အယံ ဘိက္ခု တုယှံ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကံ ဇာနာတိ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ တေ ဧတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပဋိစောဒေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ တတ္ထေဝ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ၊ တထာ အသက္ကောန္တော နိသီဒတိ။ အထဿ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောပိ နိသီဒတီတိ သောယေဝ နယော။ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တောပိ တံ ကိလေသံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တောဝ ဂစ္ဆတိ၊ န ကမ္မဋ္ဌာနဝိပ္ပယုတ္တေန စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ဥဒ္ဓရတိ စေ၊ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပုရိမပဒေသံယေဝ ဧတိ။ အာလိန္ဒကဝါသီ မဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရော ဝိယ။

သော ¶ ကိရ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ဧဝ ဝိဟာသိ၊ မနုဿာပိ အဒ္ဒသံသု အန္တရာမဂ္ဂေ ကသန္တာ စ ဝပန္တာ စ မဒ္ဒန္တာ စ ကမ္မာနိ စ ကရောန္တာ ထေရံ တထာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ ထေရော ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ကိန္နု ခေါ မဂ္ဂမူဠှော၊ ဥဒါဟု ¶ ကိဉ္စိ ပမုဋ္ဌော’’တိ သမုလ္လပန္တိ။ သော တံ အနာဒိယိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တစိတ္တေနေဝ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝီသတိဝဿဗ္ဘန္တရေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တဒိဝသေ စဿ စင်္ကမနကောဋိယံ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အင်္ဂုလီဟိ ဒီပံ ဥဇ္ဇာလေတွာ အဋ္ဌာသိ။ စတ္တာရောပိ မဟာရာဇာနော သက္ကော စ ဒေဝါနမိန္ဒော ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဥပဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ တဉ္စ ဩဘာသံ ဒိသွာ ဝနဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရော တံ ဒုတိယဒိဝသေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရတ္တိဘာဂေ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဩဘာသော အဟောသိ၊ ကိံ သော ဩဘာသော’’တိ? ထေရော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော ဩဘာသော နာမ ဒီပေါဘာသောပိ ဟောတိ၊ မဏိဩဘာသောပီတိ ဧဝမာဒိမာဟ။ တတော ‘ပဋိစ္ဆာဒေထ တုမှေ’တိ နိဗဒ္ဓါ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနိတွာ ¶ အာရောစေသိ။ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ စ။

သောပိ ကိရ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော – ပဌမံ တာဝ ဘဂဝတော မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီတိ သတ္တဝဿာနိ ဌာနစင်္ကမမေဝ အဓိဋ္ဌာသိ။ ပုန သောဠသဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော၊ ဝိယုတ္တေန ဥဒ္ဓဋေ ပဋိနိဝတ္တေန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ဂါဝီ နု ပဗ္ဗဇိတော နူ’’တိ အာသင်္ကနီယပဒေသေ ဌတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ကစ္ဆကန္တရတော ဥဒကေန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကရောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? မာ မေ ဘိက္ခံ ဒါတုံ ဝါ ဝန္ဒိတုံ ဝါ အာဂတေ မနုဿေ ‘ဒီဃာယုကာ ဟောထာ’တိ ဝစနမတ္တေနာပိ ကမ္မဋ္ဌာနဝိက္ခေပေါ အဟောသီတိ။ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ကတိမီ’’တိ ဒိဝသံ ဝါ ဘိက္ခုဂဏနံ ဝါ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတော ပန ဥဒကံ ဂိလိတွာ အာရောစေတိ။ သစေ ဒိဝသာဒီနိ ပုစ္ဆကာ န ဟောန္တိ၊ နိက္ခမနဝေလာယ ဂါမဒွါရေ နိဋ္ဌုဘိတွာဝ ယာတိ။

ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတာ ပညာသဘိက္ခူ ဝိယ စ။ တေ ကိရ အာသဠှိပုဏ္ဏမာယံ ကတိကဝတ္တံ အကံသု – ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ အညမညံ နာလပိဿာမာ’’တိ၊ ဂါမဉ္စ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ပဝိသိံသု။ ဒိဝသာဒီသု ပုစ္ဆိတေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ နိဋ္ဌုဘနံ ¶ ဒိသွာ ဇာနိံသု – ‘‘အဇ္ဇေကော အာဂတော၊ အဇ္ဇ ဒွေ’’တိ။ ဧဝဉ္စ စိန္တေသုံ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ဧတေ အမှေဟိယေဝ သဒ္ဓိံ န သလ္လပန္တိ၊ ဥဒါဟု အညမညမ္ပိ။ သစေ အညမညမ္ပိ န သလ္လပန္တိ၊ အဒ္ဓါ ဝိဝါဒဇာတာ ဘဝိဿန္တိ။ ဧထ နေ အညမညံ ခမာပေဿာမာ’’တိ၊ သဗ္ဗေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပညာသာယ ဘိက္ခူသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ ဧကောကာသေ နာဒ္ဒသံသု။ တတော ယော တေသု စက္ခုမာ ပုရိသော၊ သော အာဟ – ‘‘န ဘော ကလဟကာရကာနံ ¶ ဝသနောကာသော ဤဒိသော ဟောတိ၊ သုသမ္မဋ္ဌံ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏံ၊ သုနိက္ခိတ္တာ သမ္မဇ္ဇနိယော၊ သူပဋ္ဌပိတံ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယ’’န္တိ၊ တေ တတောဝ နိဝတ္တာ။ တေပိ ဘိက္ခူ အန္တော တေမာသေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေသုံ။

ဧဝံ ¶ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ဝိယ၊ ကလမ္ဗတိတ္ထဝိဟာရေ ဝဿူပဂတဘိက္ခူ ဝိယ စ ကမ္မဋ္ဌာနယုတ္တေနေဝ စိတ္တေန ပါဒံ ဥဒ္ဓရန္တော ဂါမသမီပံ ဂန္တွာ ဥဒကဂဏ္ဍူသံ ကတွာ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ၊ ယတ္ထ သုရာသောဏ္ဍဓုတ္တာဒယော ကလဟကာရကာ စဏ္ဍဟတ္ထိအဿာဒယော ဝါ နတ္ထိ၊ တံ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော န တုရိတတုရိတော ဝိယ ဇဝေန ဂစ္ဆတိ။ န ဟိ ဇဝေန ပိဏ္ဍပါတိယဓုတင်္ဂံ နာမ ကိဉ္စိ အတ္ထိ။ ဝိသမဘူမိဘာဂပ္ပတ္တံ ပန ဥဒကသကဋံ ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ဂစ္ဆတိ။ အနုဃရံ ပဝိဋ္ဌော စ ဒါတုကာမံ ဝါ အဒါတုကာမံ ဝါ သလ္လက္ခေတွာ တဒနုရူပံ ကာလံ အာဂမေန္တော ဘိက္ခံ ပဋိလဘိတွာ အာဒါယ အန္တောဂါမေ ဝါ ဗဟိဂါမေ ဝါ ဝိဟာရမေဝ ဝါ အာဂန္တွာ ယထာ ဖာသုကေ ပတိရူပေ ဩကာသေ နိသီဒိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တော အာဟာရေ ပဋိကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇန – ဝဏလေပနပုတ္တမံသူပမဝသေန ပစ္စဝေက္ခန္တော အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အာဟာရံ အာဟာရေတိ၊ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ…ပေ… ဘုတ္တာဝီ စ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဘတ္တကိလမထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ ယထာ ပုရေဘတ္တံ၊ ဧဝံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပုရိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ မနသိ ကရောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စာတိ။

ဣဒံ ပန ဟရဏပစ္စာဟရဏသင်္ခါတံ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေန္တော ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ပဌမဝယေ ဧဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ ပဌမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ ¶ မဇ္ဈိမဝယေ၊ နော စေ မဇ္ဈိမဝယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ မရဏသမယေ၊ နော စေ မရဏသမယေ ပါပုဏာတိ၊ အထ ¶ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ၊ နော စေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ ပါပုဏာတိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ နိဗ္ဗတ္တော ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ။ နော စေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ၊ အထ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ခိပ္ပာဘိညော ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ထေရော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော မဟာပညော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော သာရိပုတ္တော မဟိဒ္ဓိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဓုတဝါဒေါ ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော မဟာကဿပေါ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော အနုရုဒ္ဓါ ဝိနယဓရော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ဥပါလိ ဓမ္မကထိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော အာရညိကော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ရေဝတော ဗဟုဿုတော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော အာနန္ဒော ဘိက္ခာကာမော ဝါ၊ သေယျထာပိ ထေရော ရာဟုလော ဗုဒ္ဓပုတ္တောတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ ယွာယံ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စ၊ တဿ ဂေါစရသမ္ပဇညံ သိခါပတ္တံ ဟောတိ။

အဘိက္ကမာဒီသု ပန အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ၊ တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဣဓ ဘိက္ခု အဘိက္ကမန္တော ဝါ ပဋိက္ကမန္တော ဝါ ယထာ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနာ အဘိက္ကမာဒီသု – ‘‘အတ္တာ အဘိက္ကမတိ၊ အတ္တနာ အဘိက္ကမော နိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ ဝါ၊ ‘‘အဟံ အဘိက္ကမာမိ၊ မယာ အဘိက္ကမော ¶ နိဗ္ဗတ္တိတော’’တိ ဝါ သမ္မုယှန္တိ၊ တထာ အသမ္မုယှန္တော ‘‘အဘိက္ကမာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန အယံ ကာယသမ္မတော အဋ္ဌိသင်္ဃာတော အဘိက္ကမတိ။ တဿေဝံ အဘိက္ကမတော ဧကေကပါဒုဒ္ဓရဏေ ပထဝီဓာတု အာပေါဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ၊ ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဟောန္တိ ဗလဝတိယော၊ တထာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသု။ ဝေါဿဇ္ဇနေ တေဇောဓာတု ဝါယောဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ဩမတ္တာ ဟောန္တိ မန္ဒာ၊ ဣတရာ ဒွေ အဓိမတ္တာ ဗလဝတိယော၊ တထာ သန္နိက္ခေပနသန္နိရုဇ္ဈနေသု။ တတ္ထ ဥဒ္ဓရဏေ ¶ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ အတိဟရဏံ န ပါပုဏန္တိ၊ တထာ အတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝီတိဟရဏံ၊ ဝီတိဟရဏေ ပဝတ္တာ ဝေါဿဇ္ဇနံ၊ ဝေါဿဇ္ဇနေ ပဝတ္တာ သန္နိက္ခေပနံ၊ သန္နိက္ခေပနေ ပဝတ္တာ သန္နိရုဇ္ဈနံ န ပါပုဏန္တိ။ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗံ သန္ဓိ သန္ဓိ ဩဓိ ဩဓိ ဟုတွာ တတ္တကပါလေ ¶ ပက္ခိတ္တတိလာနိ ဝိယ ပဋပဋာယန္တာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အဘိက္ကမတိ၊ ကဿ ဝါ ဧကဿ အဘိက္ကမနံ? ပရမတ္ထတော ဟိ ဓာတူနံယေဝ ဂမနံ၊ ဓာတူနံ ဌာနံ၊ ဓာတူနံ နိသဇ္ဇနံ၊ ဓာတူနံ သယနံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ သဒ္ဓိံ ရူပေန။

အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ၊ အညံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈတိ၊

အဝီစိမနုသမ္ဗန္ဓော၊ နဒီသောတောဝ ဝတ္တတီတိ။

ဧဝံ အဘိက္ကမာဒီသု အသမ္မုယှနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ နာမာတိ။

နိဋ္ဌိတော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီတိ ပဒဿ အတ္ထော။

အာလောကိတေ ဝိလောကိတေတိ ဧတ္ထ ပန အာလောကိတံ နာမ ပုရတော ပေက္ခဏံ။ ဝိလောကိတံ နာမ အနုဒိသာပေက္ခဏံ။ အညာနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ပစ္ဆတော ပေက္ခဏဝသေန ဩလောကိတဥလ္လောကိတာပလောကိတာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ တာနိ ဣဓ န ဂဟိတာနိ။ သာရုပ္ပဝသေန ပန ဣမာနေဝ ဒွေ ဂဟိတာနိ၊ ဣမိနာ ဝါ မုခေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂဟိတာနေဝါတိ။

တတ္ထ ‘‘အာလောကေဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တဝသေနေဝ အနောလောကေတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ၊ တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ – ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော န အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝိဿန္တီ’တိ။ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ¶ ဟောတိ ¶ (အ။ နိ။ ၈။၉)။ သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ…ပေ… ဥတ္တရာ ဒိသာ…ပေ… ဒက္ခိဏာ ဒိသာ…ပေ… ဥဒ္ဓံ…ပေ… အဓော…ပေ… အနုဒိသာ အနုဝိလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသာ သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော အနုဒိသံ အနုဝိလောကေတိ – ‘ဧဝံ မေ အနုဒိသံ အနုဝိလောကယတော န အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝိဿန္တီ’တိ။ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’တိ။

အပိ စ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တစေတိယဒဿနာဒိဝသေနေဝ သာတ္ထကတာ စ သပ္ပာယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဿ ပန အဝိဇဟနမေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညံ။ တသ္မာ ¶ ဧတ္ထ ခန္ဓဓာတုအာယတနကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ အတ္တနော ကမ္မဋ္ဌာနဝသေနေဝ၊ ကသိဏာဒိကမ္မဋ္ဌာနိကေဟိ ဝါ ပန ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ အာလောကနံ ဝိလောကနံ ကာတဗ္ဗံ။ အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ အာလောကေတာ ဝါ ဝိလောကေတာ ဝါ နတ္ထိ၊ ‘အာလောကေဿာမီ’တိ ပန စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ တေနေဝ စိတ္တေန သဒ္ဓိံ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါယောဓာတု ဝိညတ္တိံ ဇနယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေန ဟေဋ္ဌိမံ အက္ခိဒလံ အဓော သီဒတိ၊ ဥပရိမံ ဥဒ္ဓံ လင်္ဃေတိ။ ကောစိ ယန္တကေန ဝိဝရန္တော နာမ နတ္ထိ။ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ပဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ နာမ။ အပိ စ မူလပရိညာ အာဂန္တုကတာဝ ကာလိကဘာဝဝသေန ပေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလပရိညာဝသေန တာဝ –

ဘဝင်္ဂါဝဇ္ဇနဉ္စေဝ၊ ဒဿနံ သမ္ပဋိစ္ဆနံ၊

သန္တီရဏံ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ၊ ဇဝနံ ဘဝတိ သတ္တမံ။

တတ္ထ ဘဝင်္ဂံ ဥပပတ္တိဘဝဿ အင်္ဂကိစ္စံ သာဓယမာနံ ပဝတ္တတိ၊ တံ အာဝဋ္ဋေတွာ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တံနိရောဓာ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ သာဓယမာနံ၊ တံနိရောဓာ ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တံနိရောဓာ ဝိပါကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ သာဓယမာနာ၊ တံနိရောဓာ ကိရိယမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ¶ ၊ တံနိရောဓာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတ္ထ ပဌမဇဝနေပိ – ‘‘အယံ ဣတ္ထီ၊ အယံ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ နာမ န ဟောတိ။ ဒုတိယဇဝနေပိ…ပေ… သတ္တမဇဝနေပိ။ ဧတေသု ပန ယုဒ္ဓမဏ္ဍလေ ယောဓေသု ဝိယ ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတေသု – ‘‘အယံ ဣတ္ထီ၊ အယံ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အာလောကိတဝိလောကိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ မူလပရိညာဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စက္ခုဒွါရေ ¶ ပန ရူပေ အာပါထမာဂတေ ဘဝင်္ဂစလနတော ဥဒ္ဓံ သကကိစ္စနိပ္ဖာဒနဝသေန အာဝဇ္ဇနာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေသု အဝသာနေ ဇဝနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နာနံ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဂန္တုကပုရိသော ဝိယ ဟောတိ။ တဿ ယထာ ပရဂေဟေ ကိဉ္စိ ယာစိတုံ ပဝိဋ္ဌဿ အာဂန္တုကပုရိသဿ ဂေဟဿာမိကေသု တုဏှီမာသိနေသု အာဏာကရဏံ န ယုတ္တံ၊ ဧဝံ ¶ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ ဂေဟဘူတေ စက္ခုဒွါရေ အာဝဇ္ဇနာဒီသုပိ အရဇ္ဇန္တေသု အဒုဿန္တေသု အမုယှန္တေသု စ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနံ အယုတ္တန္တိ ဧဝံ အာဂန္တုကဘာဝဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယာနိ ပနေတာနိ စက္ခုဒွါရေ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနပရိယောသာနာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာနိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေဟိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ အညမညံ န ပဿန္တီတိ၊ ဣတ္တရာနိ တာဝကာလိကာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ယထာ ဧကသ္မိံ ဃရေ သဗ္ဗေသု မာနုသကေသု မတေသု အဝသေသဿ ဧကဿ တင်္ခဏညေဝ မရဏဓမ္မဿ န ယုတ္တာ နစ္စဂီတာဒီသု အဘိရတိ နာမ။ ဧဝမေဝ ဧကဒွါရေ သသမ္ပယုတ္တေသု အာဝဇ္ဇနာဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ မတေသု အဝသေသဿ တင်္ခဏေယေဝ မရဏဓမ္မဿ ဇဝနဿာပိ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနဝသေန အဘိရတိ နာမ န ယုတ္တာတိ။ ဧဝံ တာဝကာလိကဘာဝဝသေန အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိ စ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဟိ စက္ခု စေဝ ရူပါ စ ရူပက္ခန္ဓော၊ ဒဿနံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ တံသမ္ပယုတ္တာ ¶ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ သညာ သညာက္ခန္ဓော၊ ဖဿာဒိကာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ဧဝမေတေသံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ?

တထာ စက္ခု စက္ခာယတနံ၊ ရူပံ ရူပါယတနံ၊ ဒဿနံ မနာယတနံ၊ ဝေဒနာဒယော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဓမ္မာယတနံ။ ဧဝမေတေသံ စတုန္နံ အာယတနာနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ?

တထာ စက္ခု စက္ခုဓာတု၊ ရူပံ ရူပဓာတု၊ ဒဿနံ စက္ခုဝိညာဏဓာတု၊ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယော ဓမ္မာ ဓမ္မဓာတု။ ဧဝမေတာသံ စတုန္နံ ဓာတူနံ သမဝါယေ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ?

တထာ စက္ခု နိဿယပစ္စယော၊ ရူပါ အာရမ္မဏပစ္စယော၊ အာဝဇ္ဇနံ အနန္တရသမနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတပစ္စယော ¶ ၊ အာလောကော ဥပနိဿယပစ္စယော၊ ဝေဒနာဒယော သဟဇာတပစ္စယော။ ဧဝမေတေသံ ပစ္စယာနံ သမဝါယေ ¶ အာလောကနဝိလောကနံ ပညာယတိ။ တတ္ထ ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတီတိ? ဧဝမေတ္ထ ခန္ဓာယတနဓာတုပစ္စယပစ္စဝေက္ခဏဝသေနပိ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေတိ ပဗ္ဗာနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏေ။ တတ္ထ စိတ္တဝသေနေဝ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ အကတွာ ဟတ္ထပါဒါနံ သမိဉ္ဇနပသာရဏပစ္စယာ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ တတ္ထ ဟတ္ထပါဒေ အတိစိရံ သမိဉ္ဇေတွာ ဝါ ပသာရေတွာ ဝါ ဌိတဿ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂတံ န လဘတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိပတတိ၊ ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆတိ။ ကာလေ သမိဉ္ဇေန္တဿ ကာလေ ပသာရေန္တဿ ပန တာ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ¶ ၊ ဧဝံ အတ္ထာနတ္ထပရိဂ္ဂဏှနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အတ္ထေ ပန သတိပိ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ သပ္ပာယပရိဂ္ဂဏှနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ တတြာယံ နယော –

မဟာစေတိယင်္ဂဏေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခူ သဇ္ဈာယံ ဂဏှန္တိ၊ တေသံ ပိဋ္ဌိပဿေသု ဒဟရဘိက္ခုနိယော ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ တတြေကော ဒဟရော ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ကာယသံသဂ္ဂံ ပတွာ တေနေဝ ကာရဏေန ဂိဟီ ဇာတော။ အပရော ဘိက္ခု ပါဒံ ပသာရေန္တော အဂ္ဂိမှိ ပသာရေသိ၊ အဋ္ဌိမာဟစ္စ ပါဒေါ ဈာယိ။ အပရော ဝမ္မိကေ ပသာရေသိ၊ သော အာသီဝိသေန ဍဋ္ဌော။ အပရော စီဝရကုဋိဒဏ္ဍကေ ပသာရေသိ၊ တံ မဏိသပ္ပော ဍံသိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေ အသပ္ပာယေ အပသာရေတွာ သပ္ပာယေ ပသာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။

ဂေါစရသမ္ပဇညံ ပန မဟာထေရဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗံ – မဟာထေရော ကိရ ဒိဝါဌာနေ နိသိန္နော အန္တေဝါသိကေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနော သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇေသိ။ တံ အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သဟသာ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သဏိကံ သမိဉ္ဇိယိတ္ထာ’’တိ? ယတော ပဋ္ဌာယာဟံ၊ အာဝုသော၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ န မေ ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ ဟတ္ထော သမိဉ္ဇိတပုဗ္ဗော၊ ဣဒါနိ ပန မေ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယမာနေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ သမိဉ္ဇိတော။ တသ္မာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ သမိဉ္ဇေသိန္တိ။ သာဓု ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနာ နာမ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ဧဝမေတ္ထာပိ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနမေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ ¶ အတ္တာ နာမ ကောစိ သမိဉ္ဇေန္တော ဝါ ပသာရေန္တော ဝါ နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေန ပန သုတ္တာကဍ္ဎနဝသေန ဒါရုယန္တဿ ဟတ္ထပါဒလစလနံ ဝိယ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ဟောတီတိ ဧဝံ ပရိဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေတိ ဧတ္ထ သင်္ဃာဋိစီဝရာနံ ¶ နိဝါသနပါရုပနဝသေန ပတ္တဿ ဘိက္ခာပဋိဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ ဓာရဏံ နာမ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိစီဝရဓာရဏေ တာဝ နိဝါသေတွာ ဝါ ပါရုပိတွာ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရတော အာမိသလာဘော သီတဿ ပဋိဃာတာယာတိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တပ္ပကာရောယေဝ စ အတ္ထော အတ္ထော နာမ။ တဿ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥဏှပကတိကဿ ပန ဒုဗ္ဗလဿ စ စီဝရံ သုခုမံ သပ္ပာယံ၊ သီတာလုကဿ ဃနံ ဒုပဋ္ဋံ။ ဝိပရီတံ အသပ္ပာယံ။ ယဿ ကဿစိ ဇိဏ္ဏံ အသပ္ပာယမေဝ၊ အဂ္ဂဠာဒိဒါနေန ဟိဿ တံ ပလိဗောဓကရံ ဟောတိ။ တထာ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒုကူလာဒိဘေဒံ လောဘနီယစီဝရံ။ တာဒိသဉှိ အရညေ ဧကကဿ နိဝါသန္တရာယကရံ ဇီဝိတန္တရာယကရဉ္စာပိ ဟောတိ။ နိပ္ပရိယာယေန ပန ယံ နိမိတ္တကမ္မာဒိမိစ္ဆာဇီဝဝသေန ဥပ္ပန္နံ၊ ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ တံ အသပ္ပာယံ။ ဝိပရီတံ သပ္ပာယံ။ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ စီဝရံ ပါရုပေန္တော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပန စီဝရပါရုပနံ ဟောတိ။ တတ္ထ စီဝရမ္ပိ အစေတနံ၊ ကာယောပိ အစေတနော။ စီဝရံ န ဇာနာတိ – ‘‘မယာ ကာယော ပါရုပိတော’’တိ။ ကာယောပိ န ဇာနာတိ – ‘‘အဟံ စီဝရေန ပါရုပိတော’’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ ပဋပိလောတိကာယပေါတ္ထကရူပပဋိစ္ဆာဒနေ ဝိယ။ တသ္မာ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿံ။

နာဂဝမ္မိကစေတိယရုက္ခာဒီသု ¶ ဟိ ကေစိ မာလာဂန္ဓဓူမဝတ္ထာဒီဟိ သက္ကာရံ ကရောန္တိ၊ ကေစိ ဂူထမုတ္တကဒ္ဒမဒဏ္ဍသတ္ထပ္ပဟာရာဒီဟိ အသက္ကာရံ။ န တေဟိ နာဂဝမ္မိကရုက္ခာဒယော သောမနဿံ ဝါ ဒေါမနဿံ ဝါ ကရောန္တိ။ ဧဝမေဝ နေဝ သုန္ဒရံ စီဝရံ လဘိတွာ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ ¶ ၊ န အသုန္ဒရံ လဘိတွာ ဒေါမနဿန္တိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပတ္တဓာရဏေပိ ¶ ပတ္တံ သဟသာဝ အဂ္ဂဟေတွာ ဣမံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ဘိက္ခံ လဘိဿာမီတိ၊ ဧဝံ ပတ္တဂ္ဂဟဏပစ္စယာ ပဋိလဘိတဗ္ဗံ အတ္ထဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကိသဒုဗ္ဗလသရီရဿ ပန ဂရုပတ္တော အသပ္ပာယော၊ ယဿ ကဿစိ စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟတော ဒုဗ္ဗိသောဓနီယော အသပ္ပာယောဝ။ ဒုဒ္ဓါတပတ္တောပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဓောဝန္တဿေဝ စဿ ပလိဗောဓော ဟောတိ။ မဏိဝဏ္ဏပတ္တော ပန လောဘနီယော၊ စီဝရေ ဝုတ္တနယေနေဝ အသပ္ပာယော၊ နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန လဒ္ဓါ ပန ယဉ္စဿ သေဝမာနဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ အယံ ဧကန္တအသပ္ပာယောဝ။ ဝိပရီတော သပ္ပာယော။ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ပတ္တံ ဂဏှန္တော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေနေဝ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ပတ္တောပိ အစေတနော၊ ဟတ္ထာပိ အစေတနာ။ ပတ္တော န ဇာနာတိ – ‘‘အဟံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟိတော’’တိ။ ဟတ္ထာပိ န ဇာနန္တိ – ‘‘အမှေဟိ ပတ္တော ဂဟိတော’’တိ။ ဓာတုယောဝ ဓာတုသမူဟံ ဂဏှန္တိ၊ သဏ္ဍာသေန အဂ္ဂိဝဏ္ဏပတ္တဂ္ဂဟဏေ ဝိယာတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိ စ ယထာ ဆိန္နဟတ္ထပါဒေ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရိတပုဗ္ဗလောဟိတကိမိကုလေ နီလမက္ခိကသမ္ပရိကိဏ္ဏေ အနာထသာလာယံ နိပန္နေ အနာထမနုဿေ ဒိသွာ၊ ယေ ဒယာလုကာ ပုရိသာ၊ တေ တေသံ ဝဏမတ္တစောဠကာနိ စေဝ ကပါလာဒီဟိ စ ဘေသဇ္ဇာနိ ဥပနာမေန္တိ။ တတ္ထ စောဠကာနိပိ ကေသဉ္စိ သဏှာနိ၊ ကေသဉ္စိ ထူလာနိ ပါပုဏန္တိ။ ဘေသဇ္ဇကပါလကာနိပိ ကေသဉ္စိ ¶ သုသဏ္ဌာနာနိ၊ ကေသဉ္စိ ဒုဿဏ္ဌာနာနိ ပါပုဏန္တိ၊ န တေ တတ္ထ သုမနာ ဝါ ဒုမ္မနာ ဝါ ဟောန္တိ ¶ ။ ဝဏပဋိစ္ဆာဒနမတ္တေနေဝ ဟိ စောဠကေန၊ ဘေသဇ္ဇပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တေနေဝ စ ကပါလကေန တေသံ အတ္ထော။ ဧဝမေဝ ယော ဘိက္ခု ဝဏစောဠကံ ဝိယ စီဝရံ၊ ဘေသဇ္ဇကပါလကံ ဝိယ စ ပတ္တံ၊ ကပါလေ ဘေသဇ္ဇမိဝ စ ပတ္တေ လဒ္ဓံ ဘိက္ခံ သလ္လက္ခေတိ၊ အယံ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ အသမ္မောဟသမ္ပဇညေန ဥတ္တမသမ္ပဇာနကာရီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အသိတာဒီသု အသိတေတိ ပိဏ္ဍပါတဘောဇနေ။ ပီတေတိ ယာဂုအာဒိပါနေ။ ခါယိတေတိ ပိဋ္ဌခဇ္ဇာဒိခါဒနေ။ သာယိတေတိ မဓုဖာဏိတာဒိသာယနေ။ တတ္ထ နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဋ္ဌဝိဓောပိ အတ္ထော အတ္ထော နာမ။ တဿေဝ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လူခပဏီတတိတ္တမဓုရရသာဒီသု ¶ ပန ယေန ဘောဇနေန ယဿ ဖာသု န ဟောတိ၊ တံ တဿ အသပ္ပာယံ။ ယံ ပန နိမိတ္တကမ္မာဒိဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ၊ ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ တံ ဧကန္တအသပ္ပာယမေဝ၊ ဝိပရီတံ သပ္ပာယံ။ တဿ ဝသေနေတ္ထ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ကောစိ ဘုဉ္ဇကော နတ္ထိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရစိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ဟတ္ထဿ ပတ္တေ ဩတာရဏံ နာမ ဟောတိ။ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ အာလောပကရဏံ အာလောပဥဒ္ဓါရဏံ မုခဝိဝရဏဉ္စ ဟောတိ၊ န ကောစိ ကုဉ္စိကာယ ယန္တကေန ဝါ ဟနုကဋ္ဌီနိ ဝိဝရတိ။ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ အာလောပဿ မုခေ ဌပနံ၊ ဥပရိဒန္တာနံ မုသလကိစ္စသာဓနံ၊ ဟေဋ္ဌိမဒန္တာနံ ဥဒုက္ခလကိစ္စသာဓနံ၊ ဇိဝှာယ ဟတ္ထကိစ္စသာဓနဉ္စ ဟောတိ။ ဣတိ တတ္ထ အဂ္ဂဇိဝှာယ တနုကခေဠော မူလဇိဝှာယ ဗဟလခေဠော မက္ခေတိ။ တံ ဟေဋ္ဌာဒန္တဥဒုက္ခလေ ဇိဝှာဟတ္ထပရိဝတ္တကံ ခေဠောဒကေန တေမိတံ ဥပရိဒန္တမုသလသဉ္စုဏ္ဏိတံ ကောစိ ကဋစ္ဆုနာ ¶ ဝါ ဒဗ္ဗိယာ ဝါ အန္တောပဝေသေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယာဝ ပဝိသတိ။ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ ကောစိ ပလာလသန္ထာရံ ကတွာ ဓာရေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုဝသေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဌိတံ ဌိတံ ကောစိ ဥဒ္ဓနံ ကတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ပစန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တေဇောဓာတုယာဝ ပစ္စတိ။ ပက္ကံ ပက္ကံ ကောစိ ဒဏ္ဍကေန ဝါ ¶ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဗဟိ နီဟာရကော နာမ နတ္ထိ၊ ဝါယောဓာတုယေဝ နီဟရတိ။ ဣတိ ဝါယောဓာတု ပဋိဟရတိ စ၊ ဝီတိဟရတိ စ၊ ဓာရေတိ စ၊ ပရိဝတ္တေတိ စ၊ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ၊ ဝိသောသေတိ စ၊ နီဟရတိ စ။ ပထဝီဓာတု ဓာရေတိ စ၊ ပရိဝတ္တေတိ စ၊ သဉ္စုဏ္ဏေတိ စ၊ ဝိသောသေတိ စ။ အာပေါဓာတု သိနေဟေတိ စ၊ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတိ။ တေဇောဓာတု အန္တောပဝိဋ္ဌံ ပရိပါစေတိ။ အာကာသဓာတု အဉ္ဇသော ဟောတိ။ ဝိညာဏဓာတု တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂမနွာယ အာဘုဇတီတိ။ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိ စ ဂမနတော ပရိယေသနတော ပရိဘောဂတော အာသယတော နိဓာနတော အပရိပက္ကတော ပရိပက္ကတော ဖလတော နိဿန္ဒတော သမ္မက္ခနတောတိ၊ ဧဝံ ဒသဝိဓပဋိကူလဘာဝပစ္စဝေက္ခဏတော ပေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အာဟာရပဋိကူလသညာနိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေတိ ဥစ္စာရဿ စ ပဿာဝဿ စ ကရဏေ။ တတ္ထ ပတ္တကာလေ ဥစ္စာရပဿာဝံ အကရောန္တဿ သကလသရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ အက္ခီနိ ဘမန္တိ၊ စိတ္တံ န ဧကဂ္ဂံ ¶ ဟောတိ၊ အညေ စ ရောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကရောန္တဿ ပန သဗ္ဗံ တံ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ တဿ ဝသေန သာတ္ထကသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌာနေ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တဿ ပန အာပတ္တိ ဟောတိ၊ အယသော ဝဍ္ဎတိ၊ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ၊ ပတိရူပေ ဌာနေ ကရောန္တဿ သဗ္ဗံ တံ န ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ သပ္ပာယံ တဿ ဝသေန သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဝသေနေဝ စ ဂေါစရသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဗ္ဘန္တရေ အတ္တာ နာမ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ကရောန္တော နတ္ထိ၊ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရေနေဝ ပန ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မံ ဟောတိ ¶ ။ ယထာ ဝါ ပန ပက္ကေ ဂဏ္ဍေ ဂဏ္ဍဘေဒေန ပုဗ္ဗလောဟိတံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ။ ယထာ စ အတိဘရိတာ ဥဒကဘာဇနာ ဥဒကံ အကာမတာယ နိက္ခမတိ။ ဧဝံ ပက္ကာသယမုတ္တဝတ္ထီသု သန္နိစိတာ ဥစ္စာရပဿာဝါ ဝါယုဝေဂသမုပ္ပီဠိတာ အကာမတာယပိ နိက္ခမန္တိ။ သော ပနာယံ ဧဝံ နိက္ခမန္တော ဥစ္စာရပဿာဝေါ နေဝ ¶ တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တနော ဟောတိ၊ န ပရဿ၊ ကေဝလံ သရီရနိဿန္ဒောဝ ဟောတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဥဒကတုမ္ဗတော ပုရာဏုဒကံ ဆဍ္ဍေန္တဿ နေဝ တံ အတ္တနော ဟောတိ၊ န ပရေသံ၊ ကေဝလံ ပဋိဇဂ္ဂနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တပဋိသင်္ခါနဝသေနေတ္ထ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဂတာဒီသု ဂတေတိ ဂမနေ။ ဌိတေတိ ဌာနေ။ နိသိန္နေတိ နိသဇ္ဇာယ။ သုတ္တေတိ သယနေ။ ဇာဂရိတေတိ ဇာဂရဏေ။ ဘာသိတေတိ ကထနေ။ တုဏှီဘာဝေတိ အကထနေ။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ဝါ ဂစ္ဆာမီတိ ပဇာနာတိ၊ ဌိတော ဝါ ဌိတောမှီတိ ပဇာနာတိ၊ နိသိန္နော ဝါ နိသိန္နောမှီတိ ပဇာနာတိ၊ သယာနော ဝါ သယာနောမှီတိ ပဇာနာတီ’’တိ ဣမသ္မိဉှိ သုတ္တေ အဒ္ဓါနဣရိယာပထာ ကထိတာ။ ‘‘အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ’’တိ ဣမသ္မိံ မဇ္ဈိမာ။ ‘‘ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ’’တိ ဣဓ ပန ခုဒ္ဒကစုဏ္ဏိယဣရိယာပထာ ကထိတာ။ တသ္မာ တေသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ သမ္ပဇာနကာရိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တိပိဋကမဟာသိဝတ္ထေရော ပနာဟ – ယော စိရံ ဂန္တွာ ဝါ စင်္ကမိတွာ ဝါ အပရဘာဂေ ဌိတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘စင်္ကမနကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ¶ ။ အယံ ဂတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော သဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောန္တော၊ ပဉှံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေန္တော၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကရောန္တော စိရံ ဌတွာ ¶ အပရဘာဂေ နိသိန္နော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘ဌိတကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ အယံ ဌိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော သဇ္ဈာယာဒိကရဏဝသေနေဝ စိရံ နိသီဒိတွာ အပရဘာဂေ ဥဋ္ဌာယ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘နိသိန္နကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ အယံ နိသိန္နေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော ပန နိပန္နကော သဇ္ဈာယံ ဝါ ကရောန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကရောန္တော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ အပရဘာဂေ ဥဋ္ဌာယ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘သယနကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ အယံ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ စ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ ကိရိယမယစိတ္တာနဉှိ အပ္ပဝတ္တနံ သောပ္ပံ နာမ၊ ပဝတ္တနံ ဇာဂရိတံ နာမ။

ယော ¶ ပန ဘာသမာနော – ‘‘အယံ သဒ္ဒေါ နာမ ဩဋ္ဌေ စ ပဋိစ္စ၊ ဒန္တေ စ ဇိဝှဉ္စ တာလုဉ္စ ပဋိစ္စ၊ စိတ္တဿ စ တဒနုရူပံ ပယောဂံ ပဋိစ္စ ဇာယတီ’’တိ သတော သမ္ပဇာနောဝ ဘာသတိ။ စိရံ ဝါ ပန ကာလံ သဇ္ဈာယံ ဝါ ကတွာ၊ ဓမ္မံ ဝါ ကထေတွာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ ပဝတ္တေတွာ၊ ပဉှံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတွာ၊ အပရဘာဂေ တုဏှီဘူတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘ဘာသိတကာလေ ဥပ္ပန္နာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ အယံ ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။

ယော တုဏှီဘူတော စိရံ ဓမ္မံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ မနသိကတွာ အပရဘာဂေ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘တုဏှီဘူတကာလေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ။ ဥပါဒါရူပပ္ပဝတ္တိယဉှိ သတိ ဘာသတိ နာမ၊ အသတိ တုဏှီ ဘဝတိ နာမာတိ။ အယံ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမာတိ။

တယိဒံ မဟာသိဝတ္ထေရေန ဝုတ္တံ အသမ္မောဟဓုရံ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တေ အဓိပ္ပေတံ။ ဣမသ္မိံ ပန သာမညဖလေ သဗ္ဗမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္ပဇညံ လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ စေတ္ထ စတုန္နံ သမ္ပဇညာနံ ဝသေန သမ္ပဇာနကာရိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္ပဇာနကာရီတိ စ သဗ္ဗပဒေသု သတိသမ္ပယုတ္တဿေဝ သမ္ပဇညဿ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတောတိ ဧတဿ ဟိ ပဒဿ အယံ ဝိတ္ထာရော။ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏေ ပန – ‘‘သတော သမ္ပဇာနော အဘိက္ကမတိ၊ သတော သမ္ပဇာနော ပဋိက္ကမတီ’’တိ ဧဝံ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝိဘတ္တာနေဝ။ ဧဝံ၊ ခေါ မဟာရာဇာတိ ဧဝံ ¶ သတိသမ္ပယုတ္တဿ သမ္ပဇညဿ ¶ ဝသေန အဘိက္ကမာဒီနိ ပဝတ္တေန္တော သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သန္တောသကထာ

၂၁၅။ ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ ဧတ္ထ သန္တုဋ္ဌောတိ ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော။ သော ပနေသ သန္တောသော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ၊ သေယျထိဒံ – စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော၊ ယထာဗလသန္တောသော၊ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။ တဿာယံ ပဘေဒဝဏ္ဏနာ –

ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ၊ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ။ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ၊ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ¶ ဝါ၊ ဂရုစီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ။ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဏီတပစ္စယလာဘီ ဟောတိ။ သော ပတ္တစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃပတ္တစီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ ပန ပတ္တစီဝရာနိ လဘိတွာ ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ၊ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ၊ ဣဒံ အပ္ပလာဘီနံ ဟောတူတိ ဒတွာ တေသံ ပုရာဏစီဝရံ ဝါ ဂဟေတွာ သင်္ကာရကူဋာဒိတော ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ တေဟိ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ ယေနဿ ပရိဘုတ္တေန အဖာသု ဟောတိ။ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော တံ ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဗဟုံ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ။ သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ ဝါ သေသကံ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရိတွာ ¶ မိဿကာဟာရံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု သေနာသနံ လဘတိ၊ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ၊ သော တေန နေဝ သောမနဿံ၊ န ¶ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထာရကေနပိ ယထာလဒ္ဓေနေဝ တုဿတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန အတ္တနော ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။

အပရော မဟာပုညော လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ဗဟူနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ။ သော တာနိ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ¶ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။ ယောပိ – ‘‘ဥတ္တမသေနာသနံ နာမ ပမာဒဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ၊ နိဒ္ဒါဘိဘူတဿ ပုန ပဋိဗုဇ္ဈတော ကာမဝိတက္ကာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ တာဒိသံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ သော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမ္ပိဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ၊ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော ယံ လဘတိ၊ တေနေဝ တုဿတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ ယော ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ။ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ အညဒေဝ ဝါ ပရိယေသိတွာ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။

အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ။ သော တံ စီဝရံ ဝိယ ထေရစိရပဗ္ဗဇိတဗဟုဿုတအပ္ပလာဘီဂိလာနာနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီဋကံ ¶ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ – ‘‘ဂဏှာဟိ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ၊ အထ မုတ္တဟရီဋကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတန္တိ စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီဋကေနေဝ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣမိနာ ပန ဒွါဒသဝိဓေန ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ ဝဋ္ဋန္တိ။ တီဏိ စီဝရာနိ၊ ပတ္တော၊ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိ၊ ဧကာ သူစိ၊ ကာယဗန္ဓနံ ပရိဿာဝနန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘တိစီဝရဉ္စ ¶ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

တေ သဗ္ဗေ ကာယပရိဟာရိကာပိ ဟောန္တိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာပိ။ ကထံ? တိစီဝရံ တာဝ နိဝါသေတွာ စ ပါရုပိတွာ စ ဝိစရဏကာလေ ကာယံ ပရိဟရတိ၊ ပေါသေတီတိ ကာယပရိဟာရိကံ ဟောတိ။ စီဝရကဏ္ဏေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ ¶ ပိဝနကာလေ ခါဒိတဗ္ဗဖလာဖလဂဟဏကာလေ စ ကုစ္ဆိံ ပရိဟရတိ၊ ပေါသေတီတိ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ ဟောတိ။

ပတ္တောပိ တေန ဥဒကံ ဥဒ္ဓရိတွာ နှာနကာလေ ကုဋိပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကော ဟောတိ။ အာဟာရံ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကော။

ဝါသိပိ တာယ ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနကာလေ မဉ္စပီဌာနံ အင်္ဂပါဒစီဝရကုဋိဒဏ္ဍကသဇ္ဇနကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ။ ဥစ္ဆုဆေဒနနာဠိကေရာဒိတစ္ဆနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။

သူစိပိ စီဝရသိဗ္ဗနကာလေ ကာယပရိဟာရိကာ ဟောတိ။ ပူဝံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဝိဇ္ဈိတွာ ခါဒနကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ။

ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရဏကာလေ ကာယပရိဟာရိကံ။ ဥစ္ဆုအာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဂဟဏကာလေ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကံ။

ပရိဿာဝနံ တေန ဥဒကံ ပရိဿာဝေတွာ နှာနကာလေ၊ သေနာသနပရိဘဏ္ဍကရဏကာလေ စ ကာယပရိဟာရိကံ။ ပါနီယံ ပရိဿာဝနကာလေ၊ တေနေဝ တိလတဏ္ဍုလပုထုကာဒီနိ ဂဟေတွာ ခါဒနကာလေ စ ကုစ္ဆိပရိဟာရိယံ။ အယံ တာဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ပရိက္ခာရမတ္တာ။ နဝပရိက္ခာရိကဿ ¶ ပန သေယျံ ပဝိသန္တဿ တတြဋ္ဌကံ ပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ကုဉ္စိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒသပရိက္ခာရိကဿ နိသီဒနံ ဝါ စမ္မခဏ္ဍံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကာဒသပရိက္ခာရိကဿ ပန ကတ္တရယဋ္ဌိ ဝါ တေလနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွါဒသပရိက္ခာရိကဿ ဆတ္တံ ဝါ ဥပါဟနံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသု စ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကောဝ သန္တုဋ္ဌော၊ ဣတရေ အသန္တုဋ္ဌာ မဟိစ္ဆာ မဟာဘာရာတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧတေပိ ဟိ အပ္ပိစ္ဆာဝ သန္တုဋ္ဌာဝ သုဘရာဝ သလ္လဟုကဝုတ္တိနောဝ။ ဘဂဝါ ပန န ယိမံ သုတ္တံ တေသံ ဝသေန ကထေသိ၊ အဋ္ဌပရိက္ခာရိကဿ ဝသေန ကထေသိ။ သော ဟိ ခုဒ္ဒကဝါသိဉ္စ သူစိဉ္စ ပရိဿာဝနေ ပက္ခိပိတွာ ပတ္တဿ အန္တော ဌပေတွာ ပတ္တံ အံသကူဋေ လဂ္ဂေတွာ တိစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ ယေနိစ္ဆကံ ¶ သုခံ ပက္ကမတိ။ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ နာမဿ န ဟောတိ။ ဣတိ ¶ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ – ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယပရိဟာရိကေနာတိ ကာယပရိဟရဏမတ္တကေန။ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေနာတိ ကုစ္ဆိပရိဟရဏမတ္တကေန။ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီတိ အဋ္ဌပရိက္ခာရမတ္တကံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာဝ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘မမ ဝိဟာရော ပရိဝေဏံ ဥပဋ္ဌာကော’’တိ အာသင်္ဂေါ ဝါ ဗန္ဓော ဝါ န ဟောတိ။ သော ဇိယာ မုတ္တော သရော ဝိယ၊ ယူထာ အပက္ကန္တော မဒဟတ္ထီ ဝိယ စ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ သေနာသနံ ဝနသဏ္ဍံ ရုက္ခမူလံ ဝနပဗ္ဘာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဧကောဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧကောဝ နိသီဒတိ။ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကောဝ အဒုတိယော။

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ၊

သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊

ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ၊

ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၂)၊

ဧဝံ ဝဏ္ဏိတံ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပတံ အာပဇ္ဇတိ။

ဣဒါနိ ¶ တမတ္ထံ ဥပမာယ သာဓေန္တော – ‘‘သေယျထာပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပက္ခီ သကုဏောတိ ပက္ခယုတ္တော သကုဏော။ ဍေတီတိ ဥပ္ပတတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – သကုဏာ နာမ ‘‘အသုကသ္မိံ ပဒေသေ ရုက္ခော ပရိပက္ကဖလော’’တိ ဉတွာ နာနာဒိသာဟိ အာဂန္တွာ နခပတ္တတုဏ္ဍာဒီဟိ တဿ ဖလာနိ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိဓုနန္တာ ခါဒန္တိ။ ‘ဣဒံ အဇ္ဇတနာယ၊ ဣဒံ သွာတနာယ ဘဝိဿတီ’တိ တေသံ န ဟောတိ။ ဖလေ ပန ခီဏေ နေဝ ရုက္ခဿ အာရက္ခံ ဌပေန္တိ၊ န တတ္ထ ပတ္တံ ဝါ နခံ ဝါ တုဏ္ဍံ ဝါ ဌပေန္တိ။ အထ ခေါ တသ္မိံ ရုက္ခေ အနပေက္ခော ဟုတွာ၊ ယော ယံ ဒိသာဘာဂံ ဣစ္ဆတိ၊ သော တေန သပတ္တဘာရောဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ဘိက္ခု နိဿင်္ဂေါ နိရပေက္ခော ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမာဒါယေဝ ပက္ကမတီ’’တိ။

နီဝရဏပ္ပဟာနကထာ

၂၁၆။ သော ¶ ဣမိနာ စာတိအာဒိနာ ကိံ ဒဿေတိ? အရညဝါသဿ ပစ္စယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ ယဿ ဟိ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ နတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော န ဣဇ္ဈတိ။ တိရစ္ဆာနဂတေဟိ ဝါ ဝနစရကေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ – ‘‘ကိံ ¶ ဧဝရူပဿ ပါပဘိက္ခုနော အရညဝါသေနာ’’တိ ဘေရဝသဒ္ဒံ သာဝေန္တိ၊ ဟတ္ထေဟိ သီသံ ပဟရိတွာ ပလာယနာကာရံ ကရောန္တိ။ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု အရညံ ပဝိသိတွာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပါပကမ္မံ အကာသီ’’တိ အယသော ပတ္ထရတိ။ ယဿ ပနေတေ စတ္တာရော ပစ္စယာ အတ္ထိ၊ တဿ အရညဝါသော ဣဇ္ဈတိ။ သော ဟိ အတ္တနော သီလံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ကိဉ္စိ ကာဠကံ ဝါ တိလကံ ဝါ အပဿန္တော ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ခယဝယတော သမ္မသန္တော အရိယဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ အရညေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဝဏ္ဏံ ဘဏန္တိ။ ဣတိဿ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တတေလဗိန္ဒု ဝိယ ယသော ဝိတ္ထာရိကော ဟောတိ။

တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ၊ အပ္ပသဒ္ဒံ၊ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ – ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ။ တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ – ‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ ¶ ၊ ပီဌမ္ပိ၊ ဘိသိပိ၊ ဗိမ္ဗောဟနမ္ပိ၊ ဝိဟာရောပိ၊ အဍ္ဎယောဂေါပိ၊ ပါသာဒေါပိ၊ ဟမ္မိယမ္ပိ၊ ဂုဟာပိ၊ အဋ္ဋောပိ၊ မာဠောပိ လေဏမ္ပိ၊ ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ၊ ရုက္ခမူလမ္ပိ၊ မဏ္ဍပေါပိ၊ သေနာသနံ၊ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇)။

အပိ စ – ‘‘ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ’’တိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ ‘‘မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟန’’န္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ ‘‘စိမိလိကာ စမ္မခဏ္ဍော တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရော’’တိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ‘‘ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီ’’တိ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ။ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန သင်္ဂဟိတမေဝ။

ဣဓ ပနဿ သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကသေနာသနံ ဒဿေန္တော အရညံ ရုက္ခမူလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရညန္တိ နိက္ခမိတွာ ¶ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရညန္တိ။ ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ။ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံ ကိဉ္စိ သန္ဒစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ၊ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပဒေသံ။ ယံ နဒီတုမ္ဗန္တိပိ၊ နဒီကုဉ္ဇန္တိပိ ¶ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလိကာ ဟောတိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟဏံ၊ မဏိခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလိကံ ဥဿာပေတွာ ¶ ပံသုကူလစီဝရံ ပညပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရေ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမဂ္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။ ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ။ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဘာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တဿ ပစ္ဆတော။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိက္ကန္တော။ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌိကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနှာရူနိ န ပဏမန္တိ။ အထဿ ယာ တေသံ ပဏမနပစ္စယာ ခဏေ ခဏေ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာသု အနုပ္ပဇ္ဇမာနာသု စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပရိပတတိ၊ ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဝေပုလ္လံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ။ မုခသမီပေ ¶ ဝါ ကတွာတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ – ‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သူပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ¶ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။ အထဝါ ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော။ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော။ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ပရိမုခံ သတိ’’န္တိ။ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပေါ – ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနသတိံ ကတွာ’’တိ။

၂၁၇။ အဘိဇ္ဈံ လောကေတိ ဧတ္ထ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကော၊ တသ္မာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ရာဂံ ပဟာယ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေနာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန၊ န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီတိ အဘိဇ္ဈာတော စိတ္တံ ပရိမောစေတိ။ ယထာ တံ သာ မုဉ္စတိ စေဝ၊ မုဉ္စိတွာ စ န ပုန ဂဏှတိ၊ ဧဝံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗျာပဇ္ဇတိ ဣမိနာ စိတ္တံ ပူတိကုမ္မာသာဒယော ဝိယ ပုရိမပကတိံ ဝိဇဟတီတိ ဗျာပါဒေါ။ ဝိကာရာပတ္တိယာ ပဒုဿတိ၊ ပရံ ဝါ ပဒူသေတိ ဝိနာသေတီတိ ပဒေါသော။ ဥဘယမေတံ ကောဓဿေဝါဓိဝစနံ ¶ ။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ။ မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလညံ၊ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ အာလောကသညီတိ ရတ္တိမ္ပိ ဒိဝါဒိဋ္ဌာလောကသဉ္ဇာနနသမတ္ထာယ ဝိဂတနီဝရဏာယ ပရိသုဒ္ဓါယ သညာယ သမန္နာဂတော။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော။ ဣဒံ ဥဘယံ အာလောကသညာယ ဥပကာရတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆောတိ ဝိစိကိစ္ဆံ တရိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော။ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ဧဝံ နပ္ပဝတ္တတီတိ အကထံကထီ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အနဝဇ္ဇေသု ဓမ္မေသု။ ‘‘ဣမေ နု ခေါ ကုသလာ ကထမိမေ ကုသလာ’’တိ ဧဝံ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ န ကင်္ခတီတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ ¶ သင်္ခေပေါ။ ဣမေသု ပန နီဝရဏေသု ဝစနတ္ထလက္ခဏာဒိဘေဒတော ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တံ။

၂၁၈။ ယာ ပနာယံ သေယျထာပိ မဟာရာဇာတိ ဥပမာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဣဏံ အာဒါယာတိ ဝဍ္ဎိယာ ဓနံ ဂဟေတွာ။ ဗျန္တိံ ကရေယျာတိ ဝိဂတန္တံ ကရေယျ ¶ ၊ ယထာ တေသံ ကာကဏိကမတ္တောပိ ပရိယန္တော နာမ နာဝသိဿတိ၊ ဧဝံ ကရေယျ၊ သဗ္ဗသော ပဋိနိယျာတေယျာတိ အတ္ထော။ တတော နိဒါနန္တိ အာဏဏျနိဒါနံ။ သော ဟိ ‘‘အဏဏောမှီ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ဗလဝပါမောဇ္ဇံ လဘတိ၊ သောမနဿံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လဘေထ ပါမောဇ္ဇံ၊ အဓိဂစ္ဆေယျ သောမနဿ’’န္တိ။

၂၁၉။ ဝိသဘာဂဝေဒနုပ္ပတ္တိယာ ကကစေနေဝ စတုဣရိယာပထံ ဆိန္ဒန္တော အာဗာဓတီတိ အာဗာဓော၊ သွာဿ အတ္ထီတိ အာဗာဓိကော။ တံ သမုဋ္ဌာနေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော။ အဓိမတ္တဂိလာနောတိ ဗာဠှဂိလာနော။ နစ္ဆာဒေယျာတိ အဓိမတ္တဗျာဓိပရေတတာယ န ရုစ္စေယျ။ ဗလမတ္တာတိ ဗလမေဝ၊ ဗလဉ္စဿ ကာယေ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ တတောနိဒါနန္တိ အာရောဂျနိဒါနံ။ တဿ ဟိ – ‘‘အရောဂေါမှီ’’တိ အာဝဇ္ဇယတော တဒုဘယံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လဘေထ ပါမောဇ္ဇံ၊ အဓိဂစ္ဆေယျ သောမနဿ’’န္တိ။

၂၂၀။ န စဿ ကိဉ္စိ ဘောဂါနံ ဝယောတိ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဘောဂါနံ ဝယော န ဘဝေယျ။ တတောနိဒါနန္တိ ဗန္ဓနာမောက္ခနိဒါနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။

၂၂၁-၂၂၂။ အနတ္တာဓီနောတိ န အတ္တနိ အဓီနော၊ အတ္တနော ရုစိယာ ကိဉ္စိ ကာတုံ န လဘတိ။ ပရာဓီနောတိ ပရေသု အဓီနော ပရဿေဝ ရုစိယာ ဝတ္တတိ။ န ယေန ကာမံ ဂမောတိ ယေန ဒိသာဘာဂေနဿ ဂန္တုကာမတာ ဟောတိ၊ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဂမနာယ၊ တေန ဂန္တုံ န လဘတိ။ ဒါသဗျာတိ ¶ ဒါသဘာဝါ။ ဘုဇိဿောတိ အတ္တနော သန္တကော။ တတောနိဒါနန္တိ ဘုဇိဿနိဒါနံ။ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ¶ ကန္တာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ၊ နိရုဒကံ ဒီဃမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တတောနိဒါနန္တိ ခေမန္တဘူမိနိဒါနံ။

၂၂၃။ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ အပ္ပဟီနေတိ ဧတ္ထ ဘဂဝါ အပ္ပဟီနကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ဣဏသဒိသံ၊ သေသာနိ ရောဂါဒိသဒိသာနိ ကတွာ ဒဿေတိ။ တတြာယံ သဒိသတာ။ ယော ဟိ ပရေသံ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဝိနာသေတိ၊ သော တေဟိ ဣဏံ ဒေဟီတိ ဝုစ္စမာနောပိ ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဗဇ္ဈမာနောပိ ဝဓီယမာနောပိ ¶ ကိဉ္စိ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကောတိ၊ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ။ တိတိက္ခာကာရဏံ ဟိဿ တံ ဣဏံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ယော ယမှိ ကာမစ္ဆန္ဒေန ရဇ္ဇတိ၊ တဏှာသဟဂတေန တံ ဝတ္ထုံ ဂဏှတိ၊ သော တေန ဖရုသံ ဝုစ္စမာနောပိ ဗဇ္ဈမာနောပိ ဝဓီယမာနောပိ သဗ္ဗံ တိတိက္ခတိ၊ တိတိက္ခာကာရဏံ ဟိဿ သော ကာမစ္ဆန္ဒော ဟောတိ၊ ဃရသာမိကေဟိ ဝဓီယမာနာနံ ဣတ္ထီနံ ဝိယာတိ၊ ဧဝံ ဣဏံ ဝိယ ကာမစ္ဆန္ဒော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ပန ပိတ္တရောဂါတုရော မဓုသက္ကရာဒီသုပိ ဒိန္နေသု ပိတ္တရောဂါတုရတာယ တေသံ ရသံ န ဝိန္ဒတိ၊ ‘‘တိတ္တကံ တိတ္တက’’န္တိ ဥဂ္ဂိရတိယေဝ။ ဧဝမေဝ ဗျာပန္နစိတ္တော ဟိတကာမေဟိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဩဝဒိယမာနော ဩဝါဒံ န ဂဏှတိ။ ‘‘အတိ ဝိယ မေ တုမှေ ဥပဒ္ဒဝေထာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ ပိတ္တရောဂါတုရတာယ သော ပုရိသော မဓုသက္ကရာဒီနံ ဝိယ ကောဓာတုရတာယ ဈာနသုခါဒိဘေဒံ သာသနရသံ န ဝိန္ဒတီတိ။ ဧဝံ ရောဂေါ ဝိယ ဗျာပါဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယထာ ပန နက္ခတ္တဒိဝသေ ဗန္ဓနာဂါရေ ဗဒ္ဓါ ပုရိသော နက္ခတ္တဿ နေဝ အာဒိံ န မဇ္ဈံ န ပရိယောသာနံ ပဿတိ။ သော ဒုတိယဒိဝသေ မုတ္တော အဟော ဟိယျော နက္ခတ္တံ မနာပံ၊ အဟော နစ္စံ၊ အဟော ဂီတန္တိအာဒီနိ သုတွာပိ ပဋိဝစနံ န ဒေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? နက္ခတ္တဿ အနနုဘူတတ္တာ။ ဧဝမေဝ ¶ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော ဘိက္ခု ဝိစိတ္တနယေပိ ဓမ္မဿဝနေ ပဝတ္တမာနေ နေဝ တဿ အာဒိံ န မဇ္ဈံ န ပရိယောသာနံ ဇာနာတိ။ သောပိ ဥဋ္ဌိတေ ဓမ္မဿဝနေ အဟော ဓမ္မဿဝနံ၊ အဟော ကာရဏံ၊ အဟော ဥပမာတိ ဓမ္မဿဝနဿ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနာနံ သုတွာပိ ပဋိဝစနံ န ဒေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ထိနမိဒ္ဓဝသေန ဓမ္မကထာယ အနနုဘူတတ္တာ။ ဧဝံ ဗန္ဓနာဂါရံ ဝိယ ထိနမိဒ္ဓံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယထာ ပန နက္ခတ္တံ ကီဠန္တောပိ ဒါသော – ‘‘ဣဒံ နာမ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ အတ္ထိ၊ သီဃံ တတ္ထ ဂစ္ဆာဟိ။ နော စေ ဂစ္ဆသိ၊ ဟတ္ထပါဒံ ဝါ တေ ဆိန္ဒာမိ ကဏ္ဏနာသံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တော သီဃံ ဂစ္ဆတိယေဝ ¶ ။ နက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝိတုံ န လဘတိ၊ ကသ္မာ? ပရာဓီနတာယ၊ ဧဝမေဝ ဝိနယေ အပကတညုနာ ဝိဝေကတ္ထာယ အရညံ ပဝိဋ္ဌေနာပိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ¶ အန္တမသော ကပ္ပိယမံသေပိ အကပ္ပိယမံသသညာယ ဥပ္ပန္နာယ ဝိဝေကံ ပဟာယ သီလဝိသောဓနတ္ထံ ဝိနယဓရဿ သန္တိကံ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဝိဝေကသုခံ အနုဘဝိတုံ န လဘတိ၊ ကသ္မာ? ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာဘိဘူတတာယာတိ။ ဧဝံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ယထာ ပန ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ပုရိသော စောရေဟိ မနုဿာနံ ဝိလုတ္တောကာသံ ပဟတောကာသဉ္စ ဒိသွာ ဒဏ္ဍကသဒ္ဒေနပိ သကုဏသဒ္ဒေနပိ ‘‘စောရာ အာဂတာ’’တိ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတောဝ ဟောတိ၊ ဂစ္ဆတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိဝတ္တတိပိ၊ ဂတဋ္ဌာနတော အဂတဋ္ဌာနမေဝ ဗဟုတရံ ဟောတိ။ သော ကိစ္ဆေန ကသိရေန ခေမန္တဘူမိံ ပါပုဏာတိ ဝါ န ဝါ ပါပုဏာတိ။ ဧဝမေဝ ယဿ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ သော – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ နော နု ခေါ ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိစိကိစ္ဆန္တော အဓိမုစ္စိတွာ သဒ္ဓါယ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ။ အသက္ကောန္တော မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ န ပါပုဏာတီတိ။ ယထာ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂေ – ‘‘စောရာ အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ အာသပ္ပနပရိသပ္ပနံ အပရိယောဂါဟနံ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ ¶ ဥပ္ပာဒေန္တော ခေမန္တပတ္တိယာ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာပိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုနပ္ပုနံ အာသပ္ပနပရိသပ္ပနံ အပရိယောဂါဟနံ ဆမ္ဘိတတ္တံ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒယမာနာ အရိယဘူမိပ္ပတ္တိယာ အန္တရာယံ ကရောတီတိ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ ဝိယ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၂၂၄။ ဣဒါနိ – ‘‘သေယျထာပိ၊ မဟာရာဇ၊ အာဏဏျ’’န္တိ ဧတ္ထ ဘဂဝါ ပဟီနကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ အာဏဏျသဒိသံ၊ သေသာနိ အာရောဂျာဒိသဒိသာနိ ကတွာ ဒဿေတိ။ တတြာယံ သဒိသတာ၊ ယထာ ဟိ ပုရိသော ဣဏံ အာဒါယ ကမ္မန္တေ ပယောဇေတွာ သမိဒ္ဓတံ ပတ္တော – ‘‘ဣဒံ ဣဏံ နာမ ပလိဗောဓမူလ’’န္တိ စိန္တေတွာ သဝဍ္ဎိကံ ဣဏံ နိယျာတေတွာ ပဏ္ဏံ ဖာလာပေယျ။ အထဿ တတော ပဋ္ဌာယ နေဝ ကောစိ ဒူတံ ပေသေတိ၊ န ပဏ္ဏံ။ သော ဣဏသာမိကေ ဒိသွာပိ သစေ ဣစ္ဆတိ၊ အာသနာ ဥဋ္ဌဟတိ၊ နော စေ န ဥဋ္ဌဟတိ၊ ကသ္မာ? တေဟိ သဒ္ဓိံ နိလ္လေပတာယ အလဂ္ဂတာယ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု – ‘‘အယံ ကာမစ္ဆန္ဒော နာမ ပလိဗောဓမူလ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ ပဇဟတိ။ တေ ပန ဆ ဓမ္မေ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ တဿေဝံ ပဟီနကာမစ္ဆန္ဒဿ ¶ ယထာ ဣဏမုတ္တဿ ပုရိသဿ ဣဏဿာမိကေ ဒိသွာ နေဝ ဘယံ န ဆမ္ဘိတတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ပရဝတ္ထုမှိ နေဝ သင်္ဂေါ န ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗာနိပိ ရူပါနိ ပဿတော ကိလေသော န သမုဒါစရတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာဏဏျမိဝ ကာမစ္ဆန္ဒပ္ပဟာနံ အာဟ။

ယထာ ¶ ပန သော ပိတ္တရောဂါတုရော ပုရိသော ဘေသဇ္ဇကိရိယာယ တံ ရောဂံ ဝူပသမေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ မဓုသက္ကရာဒီနံ ရသံ ဝိန္ဒတိ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ‘‘အယံ ဗျာပါဒေါ နာမ မဟာ အနတ္ထကရော’’တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဗျာပါဒနီဝရဏံ ပဇဟတိ။ သဗ္ဗနီဝရဏေသု ဆ ဓမ္မေ မဟာသတိပဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ န ကေဝလဉ္စ တေယေဝ၊ ယေပိ ထိနမိဒ္ဓါဒီနံ ပဟာနာယ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ တေပိ သဗ္ဗေ တတ္ထေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ သော ဧဝံ ပဟီနဗျာပါဒေါ ယထာ ပိတ္တရောဂဝိမုတ္တော ပုရိသော မဓုသက္ကရာဒီနံ ရသံ သမ္ပိယာယမာနော ပဋိသေဝတိ၊ ဧဝမေဝ အာစာရပဏ္ဏတ္တိအာဒီနိ ¶ သိက္ခာပဒါနိ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သမ္ပိယာယမာနော သိက္ခတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ အာရောဂျမိဝ ဗျာပါဒပ္ပဟာနံ အာဟ။

ယထာ သော နက္ခတ္တဒိဝသေ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ပုရိသော အပရသ္မိံ နက္ခတ္တဒိဝသေ – ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ပမာဒဒေါသေန ဗဒ္ဓါ၊ တေန နက္ခတ္တံ နာနုဘဝိံ။ ဣဒါနိ အပ္ပမတ္တော ဘဝိဿာမီ’’တိ ယထာဿ ပစ္စတ္ထိကာ ဩကာသံ န လဘန္တိ၊ ဧဝံ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ နက္ခတ္တံ အနုဘဝိတွာ – ‘အဟော နက္ခတ္တံ၊ အဟော နက္ခတ္တ’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု – ‘‘ဣဒံ ထိနမိဒ္ဓံ နာမ မဟာအနတ္ထကရ’’န္တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ပဇဟတိ၊ သော ဧဝံ ပဟီနထိနမိဒ္ဓါ ယထာ ဗန္ဓနာ မုတ္တော ပုရိသော သတ္တာဟမ္ပိ နက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝတိ၊ ဧဝမေဝ ဓမ္မနက္ခတ္တဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အနုဘဝန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဗန္ဓနာ မောက္ခမိဝ ထိနမိဒ္ဓပ္ပဟာနံ အာဟ။

ယထာ ပန ဒါသော ကိဉ္စိဒေဝ မိတ္တံ ဥပနိဿာယ သာမိကာနံ ဓနံ ဒတွာ အတ္တာနံ ဘုဇိဿံ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရောတိ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု – ‘‘ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ နာမ မဟာ အနတ္ထကရ’’န္တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဇဟတိ။ သော ဧဝံ ပဟီနဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စော ယထာ ဘုဇိဿော ပုရိသော ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရောတိ၊ န တံ ကောစိ ဗလက္ကာရေန တတော နိဝတ္တေတိ ¶ ၊ ဧဝမေဝ ယထာ သုခံ နေက္ခမ္မပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န တံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဗလက္ကာရေန တတော နိဝတ္တေတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဘုဇိဿံ ဝိယ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပ္ပဟာနံ အာဟ။

ယထာ ဗလဝါ ပုရိသော ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ သဇ္ဇာဝုဓော သပရိဝါရော ကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇေယျ၊ တံ စောရာ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ပလာယေယျုံ။ သော သောတ္ထိနာ တံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ခေမန္တံ ပတ္တော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အဿ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ‘‘အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ နာမ မဟာ အနတ္ထကာရိကာ’’တိ ဆ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဇဟတိ ¶ ။ သော ဧဝံ ပဟီနဝိစိကိစ္ဆော ယထာ ဗလဝါ ပုရိသော သဇ္ဇာဝုဓော သပရိဝါရော နိဗ္ဘယော စောရေ တိဏံ ဝိယ အဂဏေတွာ သောတ္ထိနာ နိက္ခမိတွာ ခေမန္တဘူမိံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ¶ ဒုစ္စရိတကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ ပရမံ ခေမန္တဘူမိံ အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ခေမန္တဘူမိံ ဝိယ ဝိစိကိစ္ဆာပဟာနံ အာဟ။

၂၂၅။ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတီတိ တုဋ္ဌာကာရော ဇာယတိ။ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတီတိ တုဋ္ဌဿ သကလသရီရံ ခေါဘယမာနာ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတီတိ ပီတိသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ နာမကာယော ပဿမ္ဘတိ၊ ဝိဂတဒရထော ဟောတိ။ သုခံ ဝေဒေတီတိ ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ သုခံ ဝေဒယတိ။ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ ဣမိနာ နေက္ခမ္မသုခေန သုခိတဿ ဥပစာရဝသေနပိ အပ္ပနာဝသေနပိ စိတ္တံ သမာဓိယတိ။

ပဌမဇ္ဈာနကထာ

၂၂၆။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိအာဒိ ပန ဥပစာရသမာဓိနာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဥပရိဝိသေသဒဿနတ္ထံ အပ္ပနာသမာဓိနာ သမာဟိတေ စိတ္တေ တဿ သမာဓိနော ပဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမမေဝ ကာယန္တိ ဣမံ ကရဇကာယံ။ အဘိသန္ဒေတီတိ တေမေတိ သ္နေဟေတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပဝတ္တပီတိသုခံ ကရောတိ။ ပရိသန္ဒေတီတိ သမန္တတော သန္ဒေတိ။ ပရိပူရေတီတိ ဝါယုနာ ဘသ္တံ ဝိယ ပူရေတိ။ ပရိပ္ဖရတီတိ သမန္တတော ဖုသတိ။ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿာတိ အဿ ဘိက္ခုနော သဗ္ဗကောဋ္ဌာသဝတော ကာယဿ ကိဉ္စိ ဥပါဒိန္နကသန္တတိပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ဆဝိမံသလောဟိတာနုဂတံ ¶ အဏုမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ပဌမဇ္ဈာနသုခေန အဖုဋံ နာမ န ဟောတိ။

၂၂၇။ ဒက္ခောတိ ဆေကော ပဋိဗလော နှာနီယစုဏ္ဏာနိ ကာတုဉ္စေဝ ပယောဇေတုဉ္စ သန္နေတုဉ္စ။ ကံသထာလေတိ ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတဘာဇနေ။ မတ္တိကဘာဇနံ ပန ထိရံ န ဟောတိ။ သန္နေန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ။ တသ္မာ တံ န ဒဿေတိ။ ပရိပ္ဖောသကံ ¶ ပရိပ္ဖောသကန္တိ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ။ သန္နေယျာတိ ဝါမဟတ္ထေန ကံသထာလံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ပမာဏယုတ္တံ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ သိဉ္စိတွာ ပရိမဒ္ဒန္တော ပိဏ္ဍံ ကရေယျ။ သ္နေဟာနုဂတာတိ ဥဒကသိနေဟေန အနုဂတာ။ သ္နေဟပရေတာတိ ဥဒကသိနေဟေန ပရိဂ္ဂဟိတာ။ သန္တရဗာဟိရာတိ သဒ္ဓိံ အန္တောပဒေသေန စေဝ ဗဟိပဒေသေန စ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဥဒကသိနေဟေန ဖုဋာတိ အတ္ထော။ န စ ပဂ္ဃရဏီတိ န စ ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ဥဒကံ ပဂ္ဃရတိ၊ သက္ကာ ဟောတိ ဟတ္ထေနပိ ဒွီဟိပိ တီဟိပိ အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတုံ ဩဝဋ္ဋိကာယပိ ကာတုန္တိ အတ္ထော။

ဒုတိယဇ္ဈာနကထာ

၂၂၈-၂၂၉။ ဒုတိယဇ္ဈာနသုခူပမာယံ ¶ ဥဗ္ဘိဒေါဒကောတိ ဥဗ္ဘိန္နဥဒကော၊ န ဟေဋ္ဌာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဂ္ဂစ္ဆနကဥဒကော။ အန္တောယေဝ ပန ဥဗ္ဘိဇ္ဇနကဥဒကောတိ အတ္ထော။ အာယမုခန္တိ အာဂမနမဂ္ဂေါ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ၊ အနွဒ္ဓမာသံ ဝါ အနုဒသာဟံ ဝါတိ အတ္ထော။ ဓာရန္တိ ဝုဋ္ဌိံ။ န အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျာတိ န စ ပဝေသေယျ၊ န ဝဿေယျာတိ အတ္ထော။ သီတာ ဝါရိဓာရာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာတိ သီတံ ဓာရံ ဥဂ္ဂန္တွာ ရဟဒံ ပူရယမာနံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ။ ဟေဋ္ဌာ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကဉှိ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ဘိဇ္ဇန္တံ ဥဒကံ ခေါဘေတိ၊ စတူဟိ ဒိသာဟိ ပဝိသနဥဒကံ ပုရာဏပဏ္ဏတိဏကဋ္ဌဒဏ္ဍကာဒီဟိ ဥဒကံ ခေါဘေတိ၊ ဝုဋ္ဌိဥဒကံ ဓာရာနိပါတပုဗ္ဗုဠကေဟိ ဥဒကံ ခေါဘေတိ။ သန္နိသိန္နမေဝ ပန ဟုတွာ ဣဒ္ဓိနိမ္မိတမိဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥဒကံ ဣမံ ပဒေသံ ဖရတိ၊ ဣမံ ပဒေသံ န ဖရတီတိ နတ္ထိ၊ တေန အဖုဋောကာသော နာမ န ဟောတီတိ။ တတ္ထ ရဟဒေါ ဝိယ ကရဇကာယော။ ဥဒကံ ဝိယ ဒုတိယဇ္ဈာနသုခံ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတိယဇ္ဈာနကထာ

၂၃၀-၂၃၁။ တတိယဇ္ဈာနသုခူပမာယံ ¶ ¶ ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သေတရတ္တနီလေသု ယံ ကိဉ္စိ ဥပ္ပလံ ဥပ္ပလမေဝ။ ဦနကသတပတ္တံ ပုဏ္ဍရီကံ၊ သတပတ္တံ ပဒုမံ။ ပတ္တနိယမံ ဝါ ဝိနာပိ သေတံ ပဒုမံ၊ ရတ္တံ ပုဏ္ဍရီကန္တိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနီတိ ဥဒကတော န ဥဂ္ဂတာနိ။ အန္တော နိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ဥဒကတလဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနိယေဝ ဟုတွာ ပေါသီနိ၊ ဝဍ္ဎီနီတိ အတ္ထော။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထဇ္ဈာနကထာ

၂၃၂-၂၃၃။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခူပမာယံ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေနာတိ ဧတ္ထ နိရုပက္ကိလေသဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓံ၊ ပဘဿရဋ္ဌေန ပရိယောဒါတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩဒါတေန ဝတ္ထေနာတိ ဣဒံ ဥတုဖရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကိလိဋ္ဌဝတ္ထေန ဟိ ဥတုဖရဏံ န ဟောတိ၊ တင်္ခဏဓောတပရိသုဒ္ဓေန ဥတုဖရဏံ ဗလဝံ ဟောတိ။ ဣမိဿာယ ဟိ ဥပမာယ ဝတ္ထံ ဝိယ ကရဇကာယော၊ ဥတုဖရဏံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခံ။ တသ္မာ ယထာ သုနှာတဿ ပုရိသဿ ပရိသုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နဿ သရီရတော ဥတု သဗ္ဗမေဝ ဝတ္ထံ ဖရတိ။ န ကောစိ ဝတ္ထဿ အဖုဋောကာသော ဟောတိ။ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခေန ဘိက္ခုနော ¶ ကရဇကာယဿ န ကောစိ ဩကာသော အဖုဋော ဟောတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမေသံ ပန စတုန္နံ ဈာနာနံ အနုပဒဝဏ္ဏနာ စ ဘာဝနာနယော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တောတိ ဣဓ န ဝိတ္ထာရိတော။

ဧတ္တာဝတာ စေသ ရူပဇ္ဈာနလာဘီယေဝ၊ န အရူပဇ္ဈာနလာဘီတိ န ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ စိဏ္ဏဝသီဘာဝံ ဝိနာ ဥပရိ အဘိညာဓိဂမော ဟောတိ။ ပါဠိယံ ပန ရူပဇ္ဈာနာနိယေဝ အာဂတာနိ။ အရူပဇ္ဈာနာနိ အာဟရိတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။

ဝိပဿနာဉာဏကထာ

၂၃၄။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ…ပေ… အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေတိ သော စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဘိက္ခူတိ ¶ ဒဿေတိ ¶ ။ သေသမေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတီတိ ဧတ္ထ ဉာဏဒဿနန္တိ မဂ္ဂဉာဏမ္ပိ၊ ဝုစ္စတိ ဖလဉာဏမ္ပိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ၊ ဝိပဿနာဉာဏမ္ပိ။ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မဟာနိ။ ၁။၂၅၇) ဧတ္ထ ဟိ မဂ္ဂဉာဏံ ဉာဏဒဿနန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အယမညော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလဉာဏံ။ ‘‘ဘဂဝတောပိ ခေါ ဉာဏဒဿနံ ဥဒပါဒိ သတ္တာဟကာလင်္ကတော အာဠာရော ကာလာမော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၀) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဣဓ ပန ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တန္တိ ဣဒံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဉာဏဒဿနန္တိ ဝုတ္တန္တိ။

အဘိနီဟရတီတိ ဝိပဿနာဉာဏဿ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ တန္နိန္နံ တပ္ပောဏံ တပ္ပဗ္ဘာရံ ကရောတိ။ ရူပီတိ အာဒီနမတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ ဩဒနကုမ္မာသူပစယောတိ ဩဒနေန စေဝ ကုမ္မာသေန စ ဥပစိတော ဝဍ္ဎိတော။ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မောတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စဓမ္မော။ ဒုဂ္ဂန္ဓဝိဃာတတ္ထာယ တနုဝိလေပနေန ဥစ္ဆာဒနဓမ္မော။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါဗာဓဝိနောဒနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကသမ္ဗာဟနေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဒဟရကာလေ ဝါ ဦရူသု သယာပေတွာ ဂဗ္ဘာဝါသေန ဒုဿဏ္ဌိတာနံ တေသံ တေသံ အင်္ဂါနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ အဉ္ဆနပီဠနာဒိဝသေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိဟရိတောပိ ဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ စေဝ ဝိကိရတိ စ၊ ဧဝံ သဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ¶ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကောတိအာဒီသု ဆဟိ ¶ ပဒေဟိ သမုဒယော ကထိတော။ အနိစ္စပဒေန သဒ္ဓိံ ပစ္ဆိမေဟိ ဒွီဟိ အတ္ထင်္ဂမော။ ဧတ္ထ သိတံ ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထ စာတုမဟာဘူတိကေ ကာယေ နိဿိတဉ္စ ပဋိဗဒ္ဓဉ္စ။

၂၃၅။ သုဘောတိ သုန္ဒရော။ ဇာတိမာတိ ပရိသုဒ္ဓါကရသမုဋ္ဌိတော။ သုပရိကမ္မကတောတိ သုဋ္ဌု ကတပရိကမ္မော အပနီတပါသာဏသက္ခရော။ အစ္ဆောတိ တနုစ္ဆဝိ။ ဝိပ္ပသန္နောတိ သုဋ္ဌု ပသန္နော။ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နောတိ ဓောဝနဝေဓနာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟိ သမ္ပန္နော။ နီလန္တိအာဒီဟိ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တာဒိသဉှိ အာဝုတံ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဏိ ဝိယ ဟိ ကရဇကာယော။ အာဝုတသုတ္တံ ¶ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဝိပဿနာလာဘီ ဘိက္ခု၊ ဟတ္ထေ ကရိတွာ ပစ္စဝေက္ခတော အယံ ခေါ မဏီတိ မဏိနော အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော စာတုမဟာဘူတိကကာယဿ အာဝိဘူတကာလော၊ တတြိဒံ သုတ္တံ အာဝုတန္တိ သုတ္တဿာဝိဘူတကာလော ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော တဒါရမ္မဏာနံ ဖဿပဉ္စမကာနံ ဝါ သဗ္ဗစိတ္တစေတသိကာနံ ဝါ ဝိပဿနာဉာဏဿေဝ ဝါ အာဝိဘူတကာလောတိ။

ဣဒဉ္စ ဝိပဿနာဉာဏံ မဂ္ဂဉာဏာနန္တရံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ အဘိညာဝါရေ အာရဒ္ဓေ ဧတဿ အန္တရာဝါရော နတ္ထိ တသ္မာ ဣဓေဝ ဒဿိတံ။ ယသ္မာ စ အနိစ္စာဒိဝသေန အကတသမ္မသနဿ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဘေရဝံ သဒ္ဒံ သုဏတော၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ ဘေရဝေ ခန္ဓေ အနုဿရတော၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဘေရဝမ္ပိ ရူပံ ပဿတော ဘယသန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အနိစ္စာဒိဝသေန ကတသမ္မသနဿ တသ္မာ အဘိညံ ပတ္တဿ ဘယဝိနောဒနဟေတုသမ္ပာဒနတ္ထမ္ပိ ဣဒံ ဣဓေဝ ဒဿိတံ။ အပိ စ ယသ္မာ ဝိပဿနာသုခံ နာမေတံ မဂ္ဂဖလသုခသမ္ပာဒကံ ပါဋိယေက္ကံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ သာမညဖလံ ¶ တသ္မာပိ အာဒိတောဝ ဣဒံ ဣဓ ဒဿိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မနောမယိဒ္ဓိဉာဏကထာ

၂၃၆-၂၃၇။ မနောမယန္တိ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတံ။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂိန္တိ သဗ္ဗေဟိ အင်္ဂေဟိ စ ပစ္စင်္ဂေဟိ စ သမန္နာဂတံ။ အဟီနိန္ဒြိယန္တိ သဏ္ဌာနဝသေန အဝိကလိန္ဒြိယံ။ ဣဒ္ဓိမတာ နိမ္မိတရူပဉှိ သစေ ဣဒ္ဓိမာ ဩဒါတော တမ္ပိ ဩဒါတံ။ သစေ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော တမ္ပိ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရေဟိ တေန သဒိသမေဝ ဟောတိ။ မုဉ္ဇမှာ ဤသိကန္တိအာဒိ ဥပမာတ္တယမ္ပိ ဟိ သဒိသဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ မုဉ္ဇသဒိသာ ဧဝ ဟိ တဿ အန္တော ဤသိကာ ဟောတိ။ ကောသိသဒိသောယေဝ အသိ၊ ဝဋ္ဋာယ ကောသိယာ ဝဋ္ဋံ အသိမေဝ ပက္ခိပန္တိ၊ ပတ္ထဋာယ ပတ္ထဋံ ¶ ။ ကရဏ္ဍာတိ ဣဒမ္ပိ အဟိကဉ္စုကဿ နာမံ၊ န ဝိလီဝကရဏ္ဍကဿ။ အဟိကဉ္စုကော ဟိ အဟိနာ သဒိသောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ပုရိသော အဟိံ ကရဏ္ဍာ ဥဒ္ဓရေယျာ’’တိ ဟတ္ထေန ဥဒ္ဓရမာနော ဝိယ ဒဿိတော၊ အထ ခေါ စိတ္တေနေဝဿ ဥဒ္ဓရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ အဟိ နာမ သဇာတိယံ ဌိတော၊ ကဋ္ဌန္တရံ ဝါ ရုက္ခန္တရံ ဝါ နိဿာယ၊ တစတော သရီရံ နိက္ကဍ္ဎနပ္ပယောဂသင်္ခါတေန ¶ ထာမေန၊ သရီရံ ခါဒယမာနံ ဝိယ ပုရာဏတစံ ဇိဂုစ္ဆန္တောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သယမေဝ ကဉ္စုကံ ပဇဟတိ၊ န သက္ကာ တတော အညေန ဥဒ္ဓရိတုံ၊ တသ္မာ စိတ္တေန ဥဒ္ဓရဏံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ မုဉ္ဇာဒိသဒိသံ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သရီရံ၊ ဤသိကာဒိသဒိသံ နိမ္မိတရူပန္တိ။ ဣဒမေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။ နိမ္မာနဝိဓာနံ ပနေတ္ထ ပရတော စ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိပဉ္စအဘိညာကထာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပမာမတ္တမေဝ ဟိ ဣဓ အဓိကံ။

ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒိကထာ

၂၃၈-၂၃၉။ တတ္ထ ဆေကကုမ္ဘကာရာဒယော ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏလာဘီ ¶ ဘိက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုပရိကမ္မကတမတ္တိကာဒယော ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဘာဇနဝိကတိအာဒိကရဏံ ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိကုဗ္ဗနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၄၀-၂၄၁။ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဥပမာယံ ယသ္မာ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ သာသင်္ကော ဟောတိ သပ္ပဋိဘယော။ တတ္ထ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတေန ‘အယံ ဘေရိသဒ္ဒေါ’၊ ‘အယံ မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေါ’တိ န သက္ကာ ဝဝတ္ထပေတုံ၊ တသ္မာ ကန္တာရဂ္ဂဟဏံ အကတွာ ခေမမဂ္ဂံ ဒဿေန္တော အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နောတိ အာဟ။ အပ္ပဋိဘယဉှိ ခေမမဂ္ဂံ သီသေ သာဋကံ ကတွာ သဏိကံ ပဋိပန္နော ဝုတ္တပ္ပကာရေ သဒ္ဒေ သုခံ ဝဝတ္ထပေတိ။ တဿ သဝနေန တေသံ တေသံ သဒ္ဒါနံ အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ယောဂိနော ဒူရသန္တိကဘေဒါနံ ဒိဗ္ဗာနဉ္စေဝ မာနုဿကာနဉ္စ သဒ္ဒါနံ အာဝိဘူတကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၄၂-၂၄၃။ စေတောပရိယဉာဏူပမာယံ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗန္နေန သမန္နာဂတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ ယုဝါပိ သမာနော န အာလသိယော န ကိလိဋ္ဌဝတ္ထသရီရော၊ အထ ခေါ မဏ္ဍနပကတိကော၊ ဒိဝသဿ ဒွေ တယော ဝါရေ နှာယိတွာ သုဒ္ဓဝတ္ထပရိဒဟနအလင်္ကာရကရဏသီလောတိ အတ္ထော။ သကဏိကန္တိ ကာဠတိလကဝင်္ဂမုခဒူသိပီဠကာဒီနံ အညတရေန သဒေါသံ။ တတ္ထ ယထာ တဿ မုခနိမိတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတော မုခေ ဒေါသော ပါကဋော ဟောတိ၊ ဧဝံ စေတောပရိယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော ပရေသံ သောဠသဝိဓံ စိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၄၄-၂၄၅။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏူပမာယံ ¶ ¶ တံ ဒိဝသံ ကတကိရိယာ ပါကဋာ ဟောတီတိ တံ ဒိဝသံ ဂတဂါမတ္တယမေဝ ဂဟိတံ။ တတ္ထ ဂါမတ္တယဂတပုရိသော ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏလာဘီ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တယော ဂါမာ ဝိယ တယော ဘဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တဿ ပုရိသဿ တီသု ဂါမေသု တံ ဒိဝသံ ကတကိရိယာယ အာဝိဘာဝေါ ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော တီသု ဘဝေသု ကတကိရိယာယ ပါကဋဘာဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၄၆-၂၄၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခူပမာယံ ¶ ဝီထိံ သဉ္စရန္တေတိ အပရာပရံ သဉ္စရန္တေ။ ဝီထိံ စရန္တေတိပိ ပါဌော။ အယမေဝတ္ထော။ တတ္ထ နဂရမဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကမှိ ပါသာဒေါ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ကရဇကာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ပါသာဒေ ဌိတော စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ အယမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ပတွာ ဌိတော ဘိက္ခု၊ ဂေဟံ ပဝိသန္တာ ဝိယ ပဋိသန္ဓိဝသေန မာတုကုစ္ဆိယံ ပဝိသန္တာ၊ ဂေဟာ နိက္ခမန္တာ ဝိယ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တာ၊ ရထိကာယ ဝီထိံ သဉ္စရန္တာ ဝိယ အပရာပရံ သဉ္စရဏကသတ္တာ၊ ပုရတော အဗ္ဘောကာသဋ္ဌာနေ မဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသိန္နာ ဝိယ တီသု ဘဝေသု တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ၊ ပါသာဒတလေ ဌိတပုရိသဿ တေသံ မနုဿာနံ အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော တီသု ဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ အာဝိဘူတကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒဉ္စ ဒေသနာသုခတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ အာရုပ္ပေ ပန ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ဂေါစရော နတ္ထီတိ။

အာသဝက္ခယဉာဏကထာ

၂၄၈။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေတိ ဣဓ ဝိပဿနာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ အာသဝါနံ ခယဉာဏနိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ။ ဧတ္ထ စ အာသဝါနံ ခယော နာမ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဘင်္ဂေါပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ခယေ ဉာဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ဟိ မဂ္ဂေါ အာသဝါနံ ခယောတိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၈) ဧတ္ထ ဖလံ။

‘‘ပရဝဇ္ဇာနုပဿိဿ၊ နိစ္စံ ဥဇ္ဈာနသညိနော၊

အာသဝါ တဿ ဝဍ္ဎန္တိ၊ အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၅၃)၊

ဧတ္ထ ¶ နိဗ္ဗာနံ။ ‘‘အာသဝါနံ ခယော ဝယော ဘေဒေါ အနိစ္စတာ အန္တရဓာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဘင်္ဂေါ။ ဣဓ ပန နိဗ္ဗာနံ အဓိပ္ပေတံ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

စိတ္တံ ¶ အဘိနီဟရတီတိ ဝိပဿနာ စိတ္တံ တန္နိန္နံ တပ္ပောဏံ တပ္ပဗ္ဘာရံ ကရောတိ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ ¶ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။ တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ၊ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ပုန ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတောတိ တဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဇာနန္တဿ ဧဝံ ပဿန္တဿ၊ သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေသိ။ ကာမာသဝါတိ ကာမာသဝတော။ ဝိမုစ္စတီတိ ဣမိနာ မဂ္ဂက္ခဏံ ဒဿေတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိန္တိ ဣမိနာ ဖလက္ခဏံ။ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီတိ ဣမိနာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ တဿ ဘူမိံ။ တေန ဟိ ဉာဏေန ခီဏာသဝေါ ပစ္စဝေက္ခန္တော ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီနိ ပဇာနာတိ။

ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ? ကထဉ္စ နံ ပဇာနာတီတိ? န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ၊ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ။ န အနာဂတာ၊ အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော။ န ပစ္စုပ္ပန္နာ၊ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယာ ပန မဂ္ဂဿ အဘာဝိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံဝ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော ပဇာနာတိ။

ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော၊ တသ္မာ သော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ပဇာနာတိ။ ကတံ ¶ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေန ¶ သောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတံ။ တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသာ ပဟီနာ၊ ဒုက္ခမူလံ သမုစ္ဆိန္နန္တိ အတ္ထော။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော။ တသ္မာ သော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ကတံ ကရဏီယန္တိ ပဇာနာတိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ ကိလေသက္ခယဘာဝါယ ဝါ ကတ္တဗ္ဗံ ¶ မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ မေ နတ္ထီတိ ပဇာနာတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝတော ဣမသ္မာ ဧဝံ ပကာရာ။ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ။ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယ၊ တေ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တိ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝဉ္စ ဂမိဿန္တီတိ ပဇာနာတိ။

၂၄၉။ ပဗ္ဗတသင်္ခေပေတိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ။ အနာဝိလောတိ နိက္ကဒ္ဒမော။ သိပ္ပိယော စ သမ္ဗုကာ စ သိပ္ပိသမ္ဗုကံ။ သက္ခရာ စ ကထလာနိ စ သက္ခရကထလံ။ မစ္ဆာနံ ဂုမ္ဗာ ဃဋာတိ မစ္ဆဂုမ္ဗံ။ တိဋ္ဌန္တမ္ပိ စရန္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ သက္ခရကထလံ တိဋ္ဌတိယေဝ၊ ဣတရာနိ စရန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပိ။ ယထာ ပန အန္တရန္တရာ ဌိတာသုပိ နိသိန္နာသုပိ ဝိဇ္ဇမာနာသုပိ ‘‘ဧတာ ဂါဝေါ စရန္တီ’’တိ စရန္တိယော ဥပါဒါယ ဣတရာပိ စရန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌန္တမေဝ သက္ခရကထလံ ဥပါဒါယ ဣတရမ္ပိ ဒွယံ တိဋ္ဌန္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရဉ္စ ဒွယံ ¶ စရန္တံ ဥပါဒါယ သက္ခရကထလမ္ပိ စရန္တန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုမတော ပုရိသဿ တီရေ ဌတွာ ပဿတော သိပ္ပိကသမ္ဗုကာဒီနံ ဝိဘူတကာလော ဝိယ အာသဝါနံ ခယာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော စတုန္နံ သစ္စာနံ ဝိဘူတကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ မနောမယဉာဏံ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ၊ စေတောပရိယဉာဏံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝသေန နိပ္ဖန္နံ အနာဂတံသဉာဏယထာကမ္မူပဂဉာဏဒွယံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဒသ ဉာဏာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ။ တေသံ အာရမ္မဏဝိဘာဂေါ ဇာနိတဗ္ဗော – တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတအတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဝသေန သတ္တဝိဓာရမ္မဏံ။ မနောမယဉာဏံ နိမ္မိတဗ္ဗရူပါယတနမတ္တမေဝ အာရမ္မဏံ ကရောတီတိ ¶ ပရိတ္တပစ္စုပ္ပန္နဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ။ အာသဝက္ခယဉာဏံ အပ္ပမာဏဗဟိဒ္ဓါနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏံ။ အဝသေသာနံ အာရမ္မဏဘေဒေါ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါတိ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန ဣတော သေဋ္ဌတရံ သာမညဖလံ နာမ နတ္ထီတိ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အဇာတသတ္တုဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာ

၂၅၀။ ရာဇာ တတ္ထ တတ္ထ သာဓုကာရံ ပဝတ္တေန္တော အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ သက္ကစ္စံ သုတွာ ‘‘စိရံ ဝတမှိ ဣမေ ပဉှေ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆန္တော၊ ထုသေ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိယ ကိဉ္စိ သာရံ နာလတ္ထံ၊ အဟော ဝတ ဘဂဝတော ဂုဏသမ္ပဒါ၊ ယော မေ ဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တော ဝိယ မဟန္တံ အာလောကံ ကတွာ ဣမေ ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သုစိရံ ဝတမှိ ဒသဗလဿ ဂုဏာနုဘာဝံ အဇာနန္တော ဝဉ္စိတော’’တိ ¶ စိန္တေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿရဏသမ္ဘူတာယ ပဉ္စဝိဓာယ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော အတ္တနော ပသာဒံ အာဝိကရောန္တော ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

တတ္ထ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေတိ အယံ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တာ ¶ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ဟိ ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ မေ ပုဂ္ဂလော ခမတိ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇)၊

အာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဘော၊ ဂေါတမာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓာပိ အဗ္ဘနုမောဒနေယေဝ။ ယသ္မာ စ အဗ္ဘနုမောဒနေ၊ တသ္မာ ‘သာဓု သာဓု ဘန္တေ’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘယေ ကောဓေ ပသံသာယံ၊ တုရိတေ ကောတူဟလစ္ဆရေ၊

ဟာသေ သောကေ ပသာဒေ စ၊ ကရေ အာမေဍိတံ ဗုဓောတိ။

ဣမိနာ ¶ စ လက္ခဏေန ဣဓ ပသာဒဝသေန၊ ပသံသာဝသေန စာယံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထဝါ အဘိက္ကန္တန္တိ အဘိကန္တံ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ အတိသုန္ဒရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ၊ ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော၊ အဘိက္ကန္တံ ဘန္တေ၊ ယဒိဒံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ၊ ‘အဘိက္ကန္တံ’ ယဒိဒံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒေါတိ။ ဘဂဝတောယေဝ ဝါ ဝစနံ ဒွေ ဒွေ အတ္ထေ သန္ဓာယ ထောမေတိ။ ဘဂဝတော ဝစနံ အဘိက္ကန္တံ ဒေါသနာသနတော၊ အဘိက္ကန္တံ ဂုဏာဓိဂမနတော။ တထာ သဒ္ဓါဇနနတော၊ ပညာဇနနတော၊ သာတ္ထတော၊ သဗျဉ္ဇနတော၊ ဥတ္တာနပဒတော၊ ဂမ္ဘီရတ္ထတော၊ ကဏ္ဏသုခတော၊ ဟဒယင်္ဂမတော၊ အနတ္တုက္ကံသနတော ¶ ၊ အပရဝမ္ဘနတော၊ ကရုဏာသီတလတော၊ ပညာဝဒါတတော၊ အာပါထရမဏီယတော၊ ဝိမဒ္ဒက္ခမတော၊ သုယျမာနသုခတော၊ ဝီမံသိယမာနဟိတတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတော ပရမ္ပိ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိ မုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃာဋေယျ။ မူဠှဿ ဝါတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဒေယျ၊ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ ¶ အဍ္ဎရတ္တဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂေ တမေ။ အယံ တာဝ အနုတ္တာနပဒတ္ထော။ အယံ ပန သာဓိပ္ပာယယောဇနာ။ ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တန။ ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယျ၊ ဧဝံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနာ ပဘုတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန၊ ယထာ မူဠှဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဿ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေန၊ ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ ဧဝံ မောဟန္ဓကာရနိမုဂ္ဂဿ မေ ဗုဒ္ဓါဒိရတနရူပါနိ အပဿတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတဓာရကေန မယှံ ဘဂဝတာ ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။

ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ဧသာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ ¶ ။ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ ဘဂဝါ မေ သရဏံ၊ ပရာယနံ၊ အဃဿ တာတာ၊ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာတိ။ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝန္တံ ဂစ္ဆာမိ ဘဇာမိ သေဝါမိ ပယိရုပါသာမိ၊ ဧဝံ ဝါ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ။ ယေသဉှိ ဓာတူနံ ဂတိအတ္ထော၊ ဗုဒ္ဓိပိ တေသံ အတ္ထော။ တသ္မာ ဂစ္ဆာမီတိ ဣမဿ ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဧတ္ထ ပန အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စတူသု အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ သော အတ္ထတော အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝိတ္ထာရော။ န ကေဝလဉ္စ အရိယမဂ္ဂေါ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ အပိ စ ခေါ အရိယဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ ¶ ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနေ –

‘‘ရာဂဝိရာဂမနေဇမသောကံ၊ ဓမ္မမသင်္ခတမပ္ပဋိကူလံ၊

မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တံ၊ ဓမ္မမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၇)၊

ဧတ္ထ ¶ ဟိ ရာဂဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ အနေဇမသောကန္တိ ဖလံ။ ဓမ္မမသင်္ခတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အပ္ပဋိကူလံ မဓုရမိမံ ပဂုဏံ သုဝိဘတ္တန္တိ ပိဋကတ္တယေန ဝိဘတ္တာ ဓမ္မက္ခန္ဓာတိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသံဃာတေန သံဟတောတိ သင်္ဃော၊ သော အတ္ထတော အဋ္ဌ အရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ဝုတ္တဉှေတံ တသ္မိညေဝ ဝိမာနေ –

‘‘ယတ္ထ စ ဒိန္နမဟပ္ဖလမာဟု၊ စတူသု သုစီသု ပုရီသယုဂေသု၊

အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေ၊ သင်္ဃမိမံ သရဏတ္ထမုပေဟီ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၈)၊

ဘိက္ခူနံ သင်္ဃော ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ဧတ္တာဝတာ ရာဇာ တီဏိ သရဏဂမနာနိ ပဋိဝေဒေသိ။

သရဏဂမနကထာ

ဣဒါနိ တေသု သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ၊ သရဏဂမနံ၊ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ၊ သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ၊ သရဏဂမနဖလံ၊ သင်္ကိလေသော၊ ဘေဒေါတိ၊ အယံ ဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ – သရဏတ္ထတော တာဝ ဟိံသတီတိ သရဏံ။ သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသံ ဟနတိ ဝိနာသေတီတိ အတ္ထော၊ ရတနတ္တယဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။

အထ ¶ ဝါ ဟိတေ ပဝတ္တနေန အဟိတာ စ နိဝတ္တနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတိ ဗုဒ္ဓါ။ ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တာရဏေန အဿာသဒါနေန စ ဓမ္မော၊ အပ္ပကာနမ္ပိ ကာရာနံ ဝိပုလဖလပဋိလာဘကရဏေန သင်္ဃော ¶ ။ တသ္မာ ဣမိနာပိ ပရိယာယေန ရတနတ္တယံ သရဏံ။ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ ဝိဟတကိလေသော တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ သရဏဂမနံ။ တံ သမင်္ဂီသတ္တော သရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေန စိတ္တုပ္ပာဒေန ဧတာနိ မေ တီဏိ ရတနာနိ သရဏံ၊ ဧတာနိ ပရာယဏန္တိ ဧဝံ ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ သရဏံ၊ သရဏဂမနံ၊ ယော စ သရဏံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣဒံ တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သရဏဂမနပ္ပဘေဒေ ပန ဒုဝိဓံ သရဏဂမနံ – လောကုတ္တရံ လောကိယဉ္စ။ တတ္ထ လောကုတ္တရံ ဒိဋ္ဌသစ္စာနံ မဂ္ဂက္ခဏေ သရဏဂမနုပက္ကိလေသသမုစ္ဆေဒေန အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာ ကိစ္စတော သကလေပိ ရတနတ္တယေ ဣဇ္ဈတိ။ လောကိယံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သရဏဂမနုပက္ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေန အာရမ္မဏတော ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏံ ဟုတွာ ဣဇ္ဈတိ။ တံ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓါဒီသု ဝတ္ထူသု သဒ္ဓါပဋိလာဘော သဒ္ဓါမူလိကာ ¶ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒသသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ တယိဒံ စတုဓာ ဝတ္တတိ – အတ္တသန္နိယျာတနေန၊ တပ္ပရာယဏတာယ၊ သိဿဘာဝူပဂမနေန၊ ပဏိပါတေနာတိ။

တတ္ထ အတ္တသန္နိယျာတနံ နာမ – ‘‘အဇ္ဇာဒိံ ကတွာ အဟံ အတ္တာနံ ဗုဒ္ဓဿ နိယျာတေမိ၊ ဓမ္မဿ၊ သင်္ဃဿာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အတ္တပရိစ္စဇနံ။ တပ္ပရာယဏတာ နာမ ‘‘အဇ္ဇာဒိံ ကတွာ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓပရာယဏော၊ ဓမ္မပရာယဏော၊ သင်္ဃပရာယဏော’တိ။ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ တပ္ပရာယဏဘာဝေါ။ သိဿဘာဝူပဂမနံ နာမ – ‘‘အဇ္ဇာဒိံ ကတွာ – ‘အဟံ ဗုဒ္ဓဿ အန္တေဝါသိကော၊ ဓမ္မဿ၊ သင်္ဃဿ အန္တေဝါသိကော’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ သိဿဘာဝူပဂမော။ ပဏိပါတော နာမ – ‘‘အဇ္ဇာဒိံ ကတွာ အဟံ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မံ ဗုဒ္ဓါဒီနံယေဝ တိဏ္ဏံ ဝတ္ထူနံ ကရောမီ’တိ မံ ဓာရေထာ’’တိ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပရမနိပစ္စာကာရော။ ဣမေသဉှိ စတုန္နံ အာကာရာနံ အညတရမ္ပိ ကရောန္တေန ဂဟိတံယေဝ ဟောတိ သရဏံ။

အပိ စ ဘဂဝတော အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ၊ ဓမ္မဿ၊ သင်္ဃဿ၊ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇာမိ၊ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ၊ ပရိစ္စတ္တောယေဝ ¶ မေ အတ္တာ၊ ပရိစ္စတ္တံယေဝ ဇီဝိတံ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဗုဒ္ဓါ မေ သရဏံ လေဏံ တာဏန္တိ ¶ ၊ ဧဝမ္ပိ အတ္တသန္နိယျာတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘သတ္ထာရဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ၊ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျံ၊ သုဂတဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ၊ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ ဝတာဟံ ပဿေယျံ၊ ဘဂဝန္တမေဝ ပဿေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄)။ ဧဝမ္ပိ မဟာကဿပဿ သရဏဂမနံ ဝိယ သိဿဘာဝူပဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ၊ ဂါမာ ဂါမံ ပုရာ ပုရံ၊

နမဿမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၉၄)၊

ဧဝမ္ပိ အာဠဝကာဒီနံ သရဏဂမနံ ဝိယ တပ္ပရာယဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝတော ပါဒါနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ၊ ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ၊ နာမဉ္စ သာဝေတိ – ‘‘ဗြဟ္မာယု အဟံ၊ ဘော ဂေါတမ ဗြာဟ္မဏော၊ ဗြဟ္မာယု အဟံ၊ ဘော ဂေါတမ ဗြာဟ္မဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၄) ဧဝမ္ပိ ပဏိပါတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သော ပနေသ ဉာတိဘယာစရိယဒက္ခိဏေယျဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတေန သရဏဂမနံ ဟောတိ၊ န ဣတရေဟိ။ သေဋ္ဌဝသေနေဝ ဟိ သရဏံ ဂဏှာတိ၊ သေဋ္ဌဝသေန ¶ စ ဘိဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ယော သာကိယော ဝါ ကောလိယော ဝါ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ အမှာကံ ဉာတကော’’တိ ဝန္ဒတိ၊ အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝါ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ရာဇပူဇိတော မဟာနုဘာဝေါ အဝန္ဒီယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာ’’တိ ဘယေန ဝန္ဒတိ၊ အဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ဝါ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဘဂဝတော သန္တိကေ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟိတံ သရမာနော ဗုဒ္ဓကာလေ ဝါ –

‘‘စတုဓာ ဝိဘဇေ ဘောဂေ၊ ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသံ၊

ဧကေန ဘောဂံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေ၊

စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယျ၊ အာပဒါသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅)၊

ဧဝရူပံ အနုသာသနိံ ဥဂ္ဂဟေတွာ – ‘‘အာစရိယော မေ’’တိ ဝန္ဒတိ၊ အဂ္ဂဟိတမေဝ ¶ ဟောတိ သရဏံ။ ယော ပန – ‘‘အယံ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော’’တိ ဝန္ဒတိ၊ တေနေဝ ဂဟိတံ ဟောတိ သရဏံ။

ဧဝံ ဂဟိတသရဏဿ စ ဥပါသကဿ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ အညတိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ ဉာတိံ – ‘‘ဉာတကော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတော သရဏဂမနံ န ¶ ဘိဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပဗ္ဗဇိတံ။ တထာ ရာဇာနံ ဘယဝသေန ဝန္ဒတော။ သော ဟိ ရဋ္ဌပူဇိတတ္တာ အဝန္ဒီယမာနော အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာတိ။ တထာ ယံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ သိက္ခာပကံ တိတ္ထိယမ္ပိ – ‘‘အာစရိယော မေ အယ’’န္တိ ဝန္ဒတောပိ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ လောကုတ္တရဿ သရဏဂမနဿ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဝိပါကဖလံ၊ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယော အာနိသံသဖလံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယော စ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင်္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။

ဒုက္ခံ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒံ၊ ဒုက္ခဿ စ အတိက္ကမံ၊

အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဒုက္ခူပသမဂါမိနံ။

ဧတံ ခေါ သရဏံ ခေမံ၊ ဧတံ သရဏမုတ္တမံ၊

ဧတံ သရဏမာဂမ္မ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၉၂)၊

အပိ ¶ စ နိစ္စာဒိတော အနုပဂမနာဒိဝသေန ပေတဿ အာနိသံသဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျ…ပေ… ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော…ပေ… ကဉ္စိ ဓမ္မံ အတ္တတော ဥပဂစ္ဆေယျ…ပေ… မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ…ပေ… ပိတရံ…ပေ… အရဟန္တံ…ပေ… ပဒုဋ္ဌစိတ္တော တထာဂတဿ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျ…ပေ…။ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျ…ပေ… အညံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသေယျ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၉၀)။ လောကိယဿ ပန သရဏဂမနဿ ဘဝသမ္ပဒါပိ ဘောဂသမ္ပဒါပိ ဖလမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

အပရမ္ပိ ¶ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အသီတိယာ ဒေဝတာသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနဟေတု ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ ¶ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ…ပေ… တေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှန္တိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ၊ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန၊ ဒိဗ္ဗေန သုခေန၊ ဒိဗ္ဗေန ယသေန၊ ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယျေန၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ သဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ ရသေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၄၁)။ ဧသ နယော ဓမ္မေ စ သင်္ဃေ စ။ အပိ စ ဝေလာမသုတ္တာဒီနံ ဝသေနာပိ သရဏဂမနဿ ဖလဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သရဏဂမနဿ ဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ စ လောကိယသရဏဂမနံ တီသု ဝတ္ထူသု အညာဏသံသယမိစ္ဆာဉာဏာဒီဟိ သံကိလိဿတိ၊ န မဟာဇုတိကံ ဟောတိ၊ န မဟာဝိပ္ဖာရံ။ လောကုတ္တရဿ နတ္ထိ သံကိလေသော။ လောကိယဿ စ သရဏဂမနဿ ဒုဝိဓော ဘေဒေါ – သာဝဇ္ဇော စ အနဝဇ္ဇော စ။ တတ္ထ သာဝဇ္ဇော အညသတ္ထာရာဒီသု အတ္တသန္နိယျာတနာဒီဟိ ဟောတိ၊ သော စ အနိဋ္ဌဖလော ဟောတိ။ အနဝဇ္ဇော ကာလကိရိယာယ ဟောတိ၊ သော အဝိပါကတ္တာ အဖလော။ လောကုတ္တရဿ ပန နေဝတ္ထိ ဘေဒေါ။ ဘဝန္တရေပိ ဟိ အရိယသာဝကော အညံ သတ္ထာရံ န ဥဒ္ဒိသတီတိ။ ဧဝံ သရဏဂမနဿ သံကိလေသော စ ဘေဒေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ဥပါသကံ မံ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဓာရေတူတိ မံ ဘဂဝါ ‘‘ဥပါသကော အယ’’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု၊ ဇာနာတူတိ အတ္ထော။ ဥပါသကဝိဓိကောသလ္လတ္ထံ ပနေတ္ထ – ကော ဥပါသကော? ကသ္မာ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတိ ¶ ? ကိမဿ သီလံ? ကော အာဇီဝေါ? ကာ ဝိပတ္တိ? ကာ သမ္ပတ္တီတိ? ဣဒံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ကော ဥပါသကောတိ ယော ကောစိ သရဏဂတော ဂဟဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ယတော ခေါ၊ မဟာနာမ၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ မဟာနာမ၊ ဥပါသကော ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၃၃)။

ကသ္မာ ဥပါသကောတိ ရတနတ္တယံ ဥပါသနတော။ သော ဟိ ဗုဒ္ဓံ ဥပါသတီတိ ဥပါသကော၊ တထာ ဓမ္မံ သံဃံ။

ကိမဿ ¶ သီလန္တိ ပဉ္စ ဝေရမဏိယော။ ယထာဟ – ‘‘ယတော ခေါ၊ မဟာနာမ၊ ဥပါသကော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါနာ… ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ… မုသာဝါဒါ… သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ မဟာနာမ၊ ဥပါသကော သီလဝါ ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၃၃)။

ကော ¶ အာဇီဝေါတိ ပဉ္စ မိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတကပ္ပနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ပဉ္စိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ။ ကတမာ ပဉ္စ? သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ၊ သတ္တဝဏိဇ္ဇာ၊ မံသဝဏိဇ္ဇာ၊ မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ၊ ဝိသဝဏိဇ္ဇာ။ ဣမာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၇)။

ကာ ဝိပတ္တီတိ ယာ တဿေဝ သီလဿ စ အာဇီဝဿ စ ဝိပတ္တိ၊ အယမဿ ဝိပတ္တိ။ အပိ စ ယာယ ဧသ စဏ္ဍာလော စေဝ ဟောတိ၊ မလဉ္စ ပတိကုဋ္ဌော စ၊ သာပိဿ ဝိပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ စ အတ္ထတော အဿဒ္ဓိယာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကစဏ္ဍာလော စ ဟောတိ၊ ဥပါသကမလဉ္စ၊ ဥပါသကပတိကုဋ္ဌော စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အဿဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဒုဿီလော ဟောတိ၊ ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ၊ မင်္ဂလံ ပစ္စေတိ၊ နော ကမ္မံ၊ ဣတော စ ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသတိ၊ တတ္ထ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၅)။

ကာ သမ္ပတ္တီတိ ယာ စဿ သီလသမ္ပဒါ စေဝ အာဇီဝသမ္ပဒါ စ၊ သာ သမ္ပတ္တိ၊ ယေ စဿ ရတနဘာဝါဒိကရာ သဒ္ဓါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ။ ယထာဟ – ‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ¶ ဥပါသကရတနဉ္စ ဟောတိ၊ ဥပါသကပဒုမဉ္စ၊ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကဉ္စ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သီလဝါ ဟောတိ၊ န ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပစ္စေတိ၊ နော မင်္ဂလံ၊ န ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ဂဝေသတိ၊ ဣဓ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၇၅)။

အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ ဧတ္ထာယံ အဂ္ဂသဒ္ဒေါ အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိဿတိ။ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ၊ သမ္မ ဒေါဝါရိက၊ အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၀) ဟိ အာဒိမှိ ဒိဿတိ။ ‘‘တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယျ ¶ ။ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု (ကထာ။ ၂၈၁) ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝါ မဓုရဂ္ဂံ ဝါ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝါ ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝါ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝါ ဘာဇေတု’’န္တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၁၇) ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၄) သေဋ္ဌေ။ ဣဓ ပနာယံ အာဒိမှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာတိ ဧဝမေတ္ထတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇ္ဇတန္တိ ¶ အဇ္ဇဘာဝံ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေတိ ဝါ ပါဌော၊ ဒကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဇ္ဇ အဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။

ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ။ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဥပေတံ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပါသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု ဇာနာတု။ အဟဉှိ သစေပိ မေ တိခိဏေန အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒေယျ၊ နေဝ ဗုဒ္ဓံ ‘‘န ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝါ၊ ဓမ္မံ ‘‘န ဓမ္မော’’တိ ဝါ၊ သင်္ဃံ ‘‘န သင်္ဃော’’တိ ဝါ ဝဒေယျန္တိ။

ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနေန သရဏံ ဂန္တွာ အတ္တနာ ကတံ အပရာဓံ ပကာသေန္တော အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အစ္စယောတိ အပရာဓော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ ဓမ္မိကံ ဓမ္မရာဇာနန္တိ ဧတ္ထ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မေနေဝ ရာဇာ ဇာတော၊ န ပိတုဃာတနာဒိနာ အဓမ္မေနာတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိန္တိ ဇီဝိတာ ဝိယောဇေသိံ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရတ္ထာယ။ ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ ခလိတဿ အကရဏတ္ထာယ။

၂၅၁။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသေ နိပါတော။ ယထာ ဓမ္မံ ပဋိကရောသီတိ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော တထေဝ ကရောသိ၊ ခမာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တဝ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဝုဍ္ဎိဟေသာ၊ မဟာရာဇ အရိယဿ ဝိနယေတိ ဧသာ၊ မဟာရာဇ၊ အရိယဿ ဝိနယေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ¶ သာသနေ ဝုဍ္ဎိ နာမ။ ကတမာ? ယာယံ အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိတွာ ¶ အာယတိံ သံဝရာပဇ္ဇနာ၊ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော – ‘‘ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ၊ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။

၂၅၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ။ ဟန္ဒ စ ဒါနိ မယံ ဘန္တေတိ ဧတ္ထ ဟန္ဒာတိ ဝစသာယတ္ထေ နိပါတော။ သော ဟိ ဂမနဝစသာယံ ကတွာ ဧဝမာဟ။ ဗဟုကိစ္စာတိ ဗလဝကိစ္စာ။ ဗဟုကရဏီယာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယဿဒါနိ တွန္တိ ယဿ ဣဒါနိ တွံ မဟာရာဇ ဂမနဿ ကာလံ မညသိ ဇာနာသိ၊ တဿ ကာလံ တွမေဝ ဇာနာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ¶ သိရသိ ပတိဋ္ဌပေတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယံ ဘဂဝတော အဘိမုခေါဝ ပဋိက္ကမိတွာ ဒဿနဝိဇဟနဋ္ဌာနဘူမိယံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

၂၅၃။ ခတာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာတိ ခတော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ။ ဥပဟတာယန္တိ ဥပဟတော အယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ ခတော ဥပဟတော ဘိန္နပတိဋ္ဌော ဇာတော၊ တထာနေန အတ္တနာဝ အတ္တာ ခတော၊ ယထာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာ န ဇာတာတိ။ ဝိရဇန္တိ ရာဂရဇာဒိဝိရဟိတံ။ ရာဂမလာဒီနံယေဝ ဝိဂတတ္တာ ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဓမ္မေသု ဝါ စက္ခုံ၊ ဓမ္မမယံ ဝါ စက္ခုံ၊ အညေသု ဌာနေသု တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ဣမိနာ ပိတာ ဃာတိတော နာဘဝိဿ၊ ဣဒါနိ ဣဓေဝါသနေ နိသိန္နော သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပတ္တော အဘဝိဿ၊ ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ပနဿ အန္တရာယော ဇာတော။ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ အယံ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ရတနတ္တယံ သရဏံ ဂတော၊ တသ္မာ မမ သာသနမဟန္တတာယ ယထာ နာမ ကောစိ ပုရိသဿ ဝဓံ ကတွာ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိမတ္တေန ဒဏ္ဍေန မုစ္စေယျ၊ ဧဝမေဝ လောဟကုမ္ဘိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ¶ တိံသဝဿသဟဿာနိ အဓော ပတန္တော ဟေဋ္ဌိမတလံ ပတွာ တိံသဝဿသဟဿာနိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆန္တော ပုနပိ ဥပရိမတလံ ပါပုဏိတွာ မုစ္စိဿတီတိ ဣဒမ္ပိ ကိရ ဘဂဝတာ ဝုတ္တမေဝ၊ ပါဠိယံ ပန န အာရူဠှံ။

ဣဒံ ပန သုတ္တံ သုတွာ ရညာ ကောစိ အာနိသံသော လဒ္ဓါတိ? မဟာအာနိသံသော လဒ္ဓါ။ အယဉှိ ပိတု မာရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ နေဝ ရတ္တိံ န ဒိဝါ နိဒ္ဒံ လဘတိ၊ သတ္ထာရံ ပန ဥပသင်္ကမိတွာ ဣမာယ မဓုရာယ ဩဇဝန္တိယာ ဓမ္မဒေသနာယ သုတကာလတော ပဋ္ဌာယ နိဒ္ဒံ လဘိ။ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ မဟာသက္ကာရံ အကာသိ။ ပေါထုဇ္ဇနိကာယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော နာမ ဣမိနာ ရညာ သဒိသော နာဟောသိ။ အနာဂတေ ပန ဝိဇိတာဝီ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ ¶ ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

သာမညဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။