📜

၂။ သာမညဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ရာဇာမစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ရာဇဂဟေတိ ဧတ္ထ ဒုဂ္ဂဇနပဒဋ္ဌာနဝိသေသသမ္ပဒါဒိယောဂတော ပဓာနဘာဝေန ရာဇူဟိ ဂဟိတန္တိ ရာဇဂဟန္တိ အာဟ ‘‘မန္ဓာတု…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ။ တတ္ထ မဟာဂေါဝိန္ဒေန မဟာသတ္တေန ပရိဂ္ဂဟိတံ ရေဏုအာဒီဟိ ရာဇူဟိ ပရိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ မဟာဂေါဝိန္ဒဂ္ဂဟဏံ။ မဟာဂေါဝိန္ဒောတိ မဟာနုဘာဝေါ ဧကော ပုရာတနော ရာဇာတိ ကေစိ။ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာတိ ရာဇဓာနီဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ။ ပကာရေတိ နဂရမာပနေန ရညာ ကာရိတသဗ္ဗဂေဟတ္တာ ရာဇဂဟံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋာဒီဟိ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ပဗ္ဗတရာဇေဟိ ပရိက္ခိတ္တဂေဟသဒိသန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ သမ္ပန္နဘဝနတာယ ရာဇမာနံ ဂေဟန္တိ ပိ ရာဇဂဟံ၊ သံဝိဟိတာရက္ခတာယ အနတ္ထာဝဟဘာဝေန ဥပဂတာနံ ပဋိရာဇူနံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ ရာဇူဟိ ဒိသွာ သမ္မာ ပတိဋ္ဌာပိတတ္တာ တေသံ ဂဟံ ဂေဟဘူတန္တိပိ ရာဇဂဟံ၊ အာရာမရာမဏေယျကာဒီဟိ ရာဇတေ၊ နိဝါသသုခတာဒိနာ သတ္တေဟိ မမတ္တဝသေန ဂယှတိ၊ ပရိဂ္ဂယှတီတိ ဝါ ရာဇဂဟန္တိ ဧဒိသေ ပကာရေ သော ပဒေသော ဌာနဝိသေသဘာဝေန ဥဠာရသတ္တပရိဘောဂေါတိ အာဟ ‘‘တံ ပနေတ’’န္တိအာဒိ။ တေသန္တိ ယက္ခာနံ။ ဝသနဝနန္တိ အာပါနဘူမိဘူတံ ဥပဝနံ။

အဝိသေသေနာတိ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ’’ (မ။ နိ။ ၁။၆၉၊ ၃။၇၅၊ ဝိဘ။ ၅၀၈)၊ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၃၊ ပါရာ။ ၁၁) ‘‘မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ’’၊ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ ၃။၃၀၈၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇၊ ၄၅၉၊ ၅၀၉၊ ၂။၃၀၉၊ ၃၁၅၊ ၄၅၁၊ ၄၇၁၊ ၃။၂၃၀၊ ဝိဘ။ ၆၄၂) ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၅၉) ဝိယ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနသိဒ္ဓေန ဝိသေသပရာမသနေန ဝိနာ။ ဣရိယာယ ကာယိကကိရိယာယ ပဝတ္တနူပါယဘာဝတော ပထောတိ ဣရိယာပထော။ ဌာနာဒီနဉှိ ဂတိနိဝတ္တိ အာဒိအဝတ္ထာဟိ ဝိနာ န ကဉ္စိ ကာယိကကိရိယံ ပဝတ္တေတုံ သက္ကာ။ ဝိဟရတိ ပဝတ္တတိ ဧတေန၊ ဝိဟရဏဉ္စာတိ ဝိဟာရော၊ ဒိဗ္ဗဘာဝါဝဟော ဝိဟာရော ဒိဗ္ဗဝိဟာရော၊ မဟဂ္ဂတဇ္ဈာနာနိ။ နေတ္တိယံ ပန ‘‘စတဿော အာရုပ္ပသမာပတ္တိယော အာနေဉ္ဇာ ဝိဟာရာ’’တိ ဝုတ္တံ ။ တံ တာသံ မေတ္တာဈာနာဒီနံ ဗြဟ္မဝိဟာရတာ ဝိယ ဘာဝနာဝိသေသဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန ဒိဗ္ဗဘာဝါဝဟသာမညတော တာပိ ‘‘ဒိဗ္ဗဝိဟာရာ’’ တွေဝ ဝုတ္တာ။ ဟိတူပသံဟာရာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ဗြဟ္မဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ ဝိဟာရာတိ ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ မေတ္တာဈာနာဒိကာ။ အနညသာဓာရဏတ္တာ အရိယာနံ ဝိဟာရာတိ အရိယဝိဟာရာ၊ စတဿောပိ ဖလသမာပတ္တိယော။ သမင်္ဂီပရိဒီပနန္တိ သမင်္ဂိဘာဝပရိဒီပနံ။ ဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ ဣတရဝိဟာရသမာယောဂပရိဒီပနဿ ဝိသေသဝစနဿ အဘာဝတော၊ ဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနဿ စ အတ္ထသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝိ-သဒ္ဒေါ ဝိစ္ဆေဒတ္ထဇောတနော၊ ဟရတီတိ နေတိ၊ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကဿ ကေန ဝိစ္ဆိန္ဒနံ၊ ကထံ ကဿ ပဝတ္တနန္တိ အန္တောလီနံ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သော ဟီ’’တိအာဒိ။

ဂေါစရဂါမဒဿနတ္ထံ ‘‘ရာဇဂဟေ’’တိ ဝတွာ ဗုဒ္ဓါနံ အနုရူပနိဝါသနဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ‘‘အမ္ဗဝနေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒမဿာ’’တိအာဒိ။ ဧတန္တိ ဧတံ ‘‘ရာဇဂဟေ’’တိ ဘုမ္မဝစနံ သမီပတ္ထေ ‘‘ဂင်္ဂါယ ဂါဝေါ စရန္တိ၊ ကူပေ ဂဂ္ဂကုလ’’န္တိ စ ယထာ။ ကုမာရေန ဘတောတိ ကုမာရဘတော၊ သော ဧဝ ကောမာရဘစ္စော ယထာ ဘိသဂ္ဂမေဝ ဘေသဇ္ဇံ။ ဒေါသာဘိသန္နန္တိ ဝါတပိတ္တာဒိဝသေန ဥဿန္နဒေါသံ။ ဝိရေစေတွာတိ ဒေါသပကောပတော ဝိဝေစေတွာ။

အဍ္ဎတေဠသဟီတိ အဍ္ဎေန တေရသဟိ အဍ္ဎတေရသဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ တာနိ ပန ပညာသာယ ဦနာနိ တေရသဘိက္ခုသတာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘အဍ္ဎသတေနာ’’တိအာဒိ။

ရာဇတီတိ ဒိဗ္ဗတိ၊ သောဘတီတိ အတ္ထော။ ရဉ္ဇေတီတိ ရမေတိ။ ရညောတိ ပိတု ဗိမ္ဗိသာရရညော။ သာသနဋ္ဌေန ဟိံသနဋ္ဌေန သတ္တု။

ဘာရိယေတိ ဂရုကေ အညေသံ အသက္ကုဏေယျေ ဝါ။ သုဝဏ္ဏသတ္ထကေနာတိ သုဝဏ္ဏမယေန သတ္ထကေန။ အယောမယဉှိ ရညော သရီရံ ဥပနေတုံ အယုတ္တန္တိ ဝဒတိ။ သုဝဏ္ဏသတ္ထကေနာတိ ဝါ သုဝဏ္ဏပရိက္ခတေန သတ္ထကေန ဗာဟုံ ဖာလာပေတွာတိ သိရာဝေဓဝသေန ဗာဟုံ ဖလာပေတွာ ဥဒကေန သမ္ဘိန္ဒိတွာ ပါယေသိ ကေဝလဿ လောဟိတဿ ဂဗ္ဘိနိတ္ထိယာ ဒုဇ္ဇီရဘာဝတော။ ဓုရာတိ ဓုရဘူတာ၊ ဂဏဿ ၊ ဓောရယှာတိ အတ္ထော။ ဓုရံ နီဟရာမီတိ ဂဏဓုရံ ဂဏဗန္ဓိယံ နိဗ္ဗတ္တေမိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ’’တိအာဒိ ခန္ဓကပါဠိ ဧဝ။

ပေါတ္ထနိယန္တိ ဆုရိကံ၊ ယံ ‘‘နခရ’’န္တိပိ [ပေါထနိကန္တိ ဆုရိကံ၊ ယံ ခရန္တိပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၃။၃၃၉) ပေါထနိကန္တိ ဆုရိကံ၊ ခရန္တိပိ (ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၂။စူဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ၃၃၉)] ဝုစ္စတိ။ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝဿပိ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှိကဝေလာယန္တိ အတ္ထော။

တဿာ သရီရံ လေဟိတွာ ယာပေတိ အတ္တူပက္ကမေန မရဏံ န ယုတ္တန္တိ။ န ဟိ အရိယသာဝကာ အတ္တာနံ ဝိနိပါတေန္တီတိ။ မဂ္ဂဖလသုခေနာတိ မဂ္ဂဖလသုခါဝဟေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဖလသုခူပသဉှိတေန စင်္ကမေန ယာပေတိ။စေတိယင်္ဂဏေတိ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇနဋ္ဌာနဘူတေ စေတိယင်္ဂဏေ ။ နိသဇ္ဇနတ္ထာယာတိ ဘိက္ခုသင်္ဃနိသီဒနတ္ထာယ။ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကေ…ပေ… ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ တတ္ထ ဗဟုလံ နိဗ္ဗတ္တပုဗ္ဗတာယ စိရပရိစိတနိကန္တိဝသေန။

ခေါဘေတွာတိ ပုတ္တသိနေဟဿ ဗလဝဘာဝတော၊ သဟဇာတပီတိဝေဂဿ စ သဝိပ္ဖာရတာယ တံသမုဋ္ဌာနရူပဓမ္မေဟိ ဖရဏဝသေန သကလသရီရံ အာလောဠေတွာ။ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသီ’’တိ။ ပိတုဂုဏန္တိ ပိတု အတ္တနိ သိနေဟဂုဏံ။ မုဉ္စာပေတွာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ တေန ‘‘အဘိမာရကပုရိသပေသနာဒိပ္ပကာရေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧဝ ပကာရေ ပစ္စာမသတိ။ ဝိတ္ထာရကထာနယောတိ အဇာတသတ္တုပသာဒနာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗာယ ကထာယ နယမတ္တံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝိတ္ထာရနယာ ကထာ န ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘အာဂတတ္တာ ပန သဗ္ဗံ န ဝုတ္တ’’န္တိ။

ကောသလရညောတိ မဟာကောသလရညော။ ပဏ္ဍိတာဓိဝစနန္တိ ပဏ္ဍိတဝေဝစနံ။ ဝိဒန္တီတိ ဇာနန္တိ။ ဝေဒေန ဉာဏေန ကရဏဘူတေန ဤဟတိ ပဝတ္တတီတိ ဝေဒေဟိ။

ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဒိဝသေ။ အနသနေန ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ တေန ဧကစ္စမနောဒုစ္စရိတဒုဿီလျာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တထာ ဟိ ဂေါပါလကူပေါသထော အဘိဇ္ဈာသဟဂတစိတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တော၊ နိဂဏ္ဌုပေါသထော မောသဝဇ္ဇာဒိဝသေန။ ယထာဟ ‘‘သော တေန အဘိဇ္ဈာသဟဂတေန စေတသာ ဒိဝသံ အတိနာမေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၇၁)၊ ‘‘ဣတိ ယသ္မိံ သမယေ သစ္စေ သမာဒပေတဗ္ဗာ၊ မုသာဝါဒေ တသ္မိံ သမယေ သမာဒပေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၇၁) စ အာဒိ။ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထသဒ္ဒေ။ အတ္ထုဒ္ဓါရောတိ ဝတ္တဗ္ဗအတ္ထာနံ ဥဒ္ဓါရဏံ။

နနု စ အတ္ထမတ္တံ ပတိ သဒ္ဒါ အဘိနိဝိသန္တီတိ န ဧကေန သဒ္ဒေန အနေကေ အတ္ထာ အဘိဓီယန္တီတိ? သစ္စမေတံ သဒ္ဒဝိသေသေ အပေက္ခိတေ၊ တေသံ ပန အတ္ထာနံ ဥပေါသထသဒ္ဒဝစနီယတာ သာမညံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စမာနော အယံ ဝိစာရော ဥပေါသထသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရောတိ ဝုတ္တော။ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒီသု အာဂတေ အတ္ထုဒ္ဓါရေပိ ဧသေဝ နယော။ ကာမဉ္စ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာဒိဝိသယောပိ ဥပေါသထသဒ္ဒေါ သာမညရူပေါ ဧဝ ဝိသေသသဒ္ဒဿ အဝါစကဘာဝတော၊ တာဒိသံ ပန သာမညံ အနာဒိယိတွာ အယမတ္ထော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီလသုဒ္ဓိဝသေန ဥပေတေဟိ သမဂ္ဂေဟိ ဝသီယတိ အနုဋ္ဌီယတီတိ ဥပေါသထော၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော။ သမာဒါနဝသေန အဓိဋ္ဌာနဝသေန ဝါ ဥပေစ္စ အရိယဝါသာဒိအတ္ထံ ဝသိတဗ္ဗတော ဥပေါသထော၊ သီလံ။ အနသနာဒိဝသေန ဥပေစ္စ ဝသိတဗ္ဗတော အနုဝသိတဗ္ဗတော ဥပေါသထော။ ဥပဝါသောတိ သမာဒါနံ။ ဥပေါသထကုလဘူတတာယ နဝမဟတ္ထိနိကာယပရိယာပန္နေ ဟတ္ထိနာဂေ ကိဉ္စိ ကိရိယံ အနပေက္ခိတွာ ရူဠှိဝသေန သမညာမတ္တံ ဥပေါသထောတိ အာဟ ‘‘ဥပေါသထော နာဂရာဇာတိအာဒီသု ပညတ္တီ’’တိ။ ဒိဝသေ ပန ဥပေါသထသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ ဧဝ။ သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖဂ္ဂူတိ ဧတ္ထ ပန သုဒ္ဓဿာတိ သဗ္ဗသော ကိလေသမလာဘာဝေန သုဒ္ဓဿ။ ဝေတိ နိပါတမတ္တံ။ ဝေတိ ဝါ ဗျတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဒါ ဖဂ္ဂူတိ နိစ္စကာလမ္ပိ ဖဂ္ဂုဏနက္ခတ္တမေဝ။ ယဿ ဟိ ဖဂ္ဂုဏမာသေ ဥတ္တရဖဂ္ဂုဏဒိဝသေ တိတ္ထနှာနံ ကရောန္တဿ သံဝစ္ဆရိကပါပပဝါဟနံ ဟောတီတိ လဒ္ဓိ၊ တံ တတော ဝိဝေစေတုံ ဣဒံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓဿုပေါသထော သဒါတိ ယထာဝုတ္တသုဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓဿ ဥပေါသထင်္ဂါနိ ဝတသမာဒါနာနိ စ အသမာဒိယတောပိ နိစ္စံ ဥပေါသထော၊ ဥပေါသထဝါသော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဒသန္နံ တိထီနံ ပူရဏဝသေန ပန္နရသော။

ဗဟုသော ၊ အတိသယတော ဝါ ကုမုဒါနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ကုမုဒဝတီ၊ တိဿံ ကုမုဒဝတိယာ။ စတုန္နံ မာသာနံ ပါရိပူရိဘူတာတိ စာတုမာသီ။ သာ ဧဝ ပါဠိယံ စာတုမာသိနီတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဣဓ ပန စာတုမာသိနီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ တဒါ ကတ္တိကမာသဿ ပုဏ္ဏတာယ မာသပုဏ္ဏတာ။ ဝဿာနဿ ဥတုနော ပုဏ္ဏတာယ ဥတုပုဏ္ဏတာ။ ကတ္တိကမာသလက္ခိတဿ သံဝစ္ဆရဿ ပုဏ္ဏတာယ သံဝစ္ဆရပုဏ္ဏတာ။ ‘‘မာ’’ ဣတိ စန္ဒော ဝုစ္စတိ တဿ ဂတိယာ ဒိဝသဿ မိနိတဗ္ဗတော။ ဧတ္ထ ပုဏ္ဏောတိ ဧတိဿာ ရတ္တိယာ သဗ္ဗကလာပါရိပူရိယာ ပုဏ္ဏော။ တဒါ ဟိ စန္ဒော သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏော ဟုတွာ ဒိဿတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ’’တိ ပဒါနိ ဒိဝသဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ‘‘ကောမုဒိယာ’’တိအာဒီနိ ရတ္တိဝသေန။

ရာဇာမစ္စပရိဝုတောတိ ရာဇကုလသမုဒါဂတေဟိ အမစ္စေဟိ ပရိဝုတော။ အထ ဝါ အနုယုတ္တကရာဇူဟိ စေဝ အမစ္စေဟိ စ ပရိဝုတော။ စတုရုပက္ကိလေသာတိ အဗ္ဘာ မဟိကာ ဓူမရဇော ရာဟူတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ။ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ အဋ္ဌကထာယံ။

ပီတိဝစနန္တိ ပီတိသမုဋ္ဌာနံ ဝစနံ။ ယဉှိ ဝစနံ ပဋိဂ္ဂါဟကနိရပေက္ခံ ကေဝလံ ဥဠာရာယ ပီတိယာ ဝသေန သရသတော သဟသာဝ မုခတော နိစ္ဆရတိ၊ တံ ဣဓ ‘‘ဥဒါန’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ပီတိဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတီ’’တိအာဒိ။

ဒေါသေဟိ ဣတာ ဂတာ အပဂတာတိ ဒေါသိနာ တ-ကာရဿ န-ကာရံ ကတွာ ယထာ ‘‘ကိလေသေ ဇိတော ဝိဇိတာဝီတိ ဇိနော’’တိ။ အနီယ-သဒ္ဒေါ ကတ္တုအတ္ထေ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘မနံ ရမယတီ’’တိ ‘‘ရမဏီယာ’’တိ ယထာ ‘‘နိယျာနိကာ ဓမ္မာ’’တိ။ ဇုဏှဝသေန ရတ္တိယာ သုရူပတာတိ အာဟ ‘‘ဝုတ္တဒေါသဝိမုတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဗ္ဘာဒယော ဝုတ္တဒေါသာ၊ တဗ္ဗိဂမေနေဝ စဿာ ဒဿနီယတာ၊ တေန၊ ဥတုသမ္ပတ္တိယာ စ ပါသာဒိကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လက္ခဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တာတိ ဧတိဿာ ရတ္တိယာ ယုတ္တော ဒိဝသော မာသော ဥတု သံဝစ္ဆရောတိ ဧဝံ ဒိဝသမာသဥတုသံဝစ္ဆရာနံ သလ္လက္ခဏံ ဘဝိတုံ ယုတ္တာ လက္ခညာ၊ လက္ခဏီယာတိ အတ္ထော။

‘‘ယံ နော ပယိရုပါသတော စိတ္တံ ပသီဒေယျာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ’’တိ ဧတ္ထ ပရမတ္ထသမဏော စ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏော စ အဓိပ္ပေတော၊ န ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တသမဏော၊ န ဇာတိမတ္တဗြာဟ္မဏော စာတိ အာဟ ‘‘သမိတပါပတာယ သမဏံ။ ဗာဟိတပါပတာယ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။ ဗဟုဝစနေ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဝစနံ၊ ဧကဝစနေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုဝစနံ ဝစနဗျတယော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဧကဝစနဝသေနေဝ ဗျတယော ဒဿိတော။ အတ္တနိ၊ ဂရုဋ္ဌာနိယေ စ ဧကသ္မိမ္ပိ ဗဟုဝစနပ္ပယောဂေါ နိရူဠှောတိ။ သဗ္ဗေနပီတိ ‘‘ရမဏီယာ ဝတာ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗေန ဝစနေန။ ဩဘာသနိမိတ္တကမ္မန္တိ ဩဘာသဘူတနိမိတ္တကမ္မံ ပရိဗျတ္တံ နိမိတ္တကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဒေဝဒတ္တော စာတိ။ စ-သဒ္ဒေါ အတ္တူပနယနေ၊ တေန ယထာ ရာဇာ အဇာတသတ္တု အတ္တနော ပိတု အရိယသာဝကဿ သတ္ထုဥပဋ္ဌာကဿ ဃာတနေန မဟာပရာဓော ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော မဟာအနတ္ထကရဿ ဒေဝဒတ္တဿ အဝဿယဘာဝေန ပီတိ ဣမမတ္ထံ ဥပနေတိ။ တဿ ပိဋ္ဌိဆာယာယာတိ တဿ ဇီဝကဿ ပိဋ္ဌိအပဿယေန၊ တံ ပမုခံ ကတွာ တံ အပဿာယာတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခေပပစ္ဆေဒနတ္ထန္တိ ဘာဝိနိယာ အတ္တနော ကထာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိက္ခေပနဿ ပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ၊ အနုပ္ပတ္တိအတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘တဿံ ဟီ’’တိအာဒိ။

၁၅၁။ ‘‘သော ကိရာ’’တိအာဒိ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယ အာဂတနယော။ ဧသေဝ နယော ပရတော မက္ခလိပဒနိဗ္ဗစနေပိ ။ ဥပသင်္ကမန္တီတိ ဥပဂတာ။ တဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသီတိ တဒေဝ နဂ္ဂရူပံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ကတွာ ဂဏှိ။

ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတောသင်္ဃောတိ ပဗ္ဗဇိတသမူဟတာမတ္တေန သင်္ဃော၊ န နိယျာနိကဒိဋ္ဌိသုဝိသုဒ္ဓသီလသာမညဝသေန သံဟတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿ အတ္ထီတိ အဿ သတ္ထုပဋိညဿ ပရိဝါရဘူတော အတ္ထိ။ သွေဝါတိ ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတောဝ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဗ္ဗဇိတသမူဟဝသေန သင်္ဃီ၊ ဂဟဋ္ဌသမူဟဝသေန ဂဏီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ဂဏေ ဧဝ လောကေ သင်္ဃ-သဒ္ဒဿ နိရူဠှတ္တာ။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေနာတိ အစေလက ဝတစရိယာဒိအာစာရသိက္ခာပနဝသေန။ ပါကဋောတိ သင်္ဃီအာဒိဘာဝေန ပကာသိတော။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော’’တိ ဝတွာ တတ္ထ လဗ္ဘမာနံ အပ္ပိစ္ဆတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တသ္မိံ သာသနိကေ ဝိယ သန္တဂုဏနိဂူဟဏလက္ခဏာ အပ္ပိစ္ဆတာ လဗ္ဘတီတိ။ ယသောတိ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ။ ‘‘တရန္တိ ဧတေန သံသာရောဃ’’န္တိ ဧဝံ သမ္မတတ္တာ တိတ္ထံ ဝုစ္စတိ လဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘တိတ္ထကရောတိ လဒ္ဓိကရော’’တိ။ သာဓုသမ္မတောတိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္မတော၊ န သာဓူဟိ သမ္မတောတိ အာဟ ‘‘အယံ သာဓူ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဣမာနိ မေ ဝတသမာဒါနာနိ ဧတ္တကံ ကာလံ သုစိဏာနီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတတော ပဋ္ဌာယ အတိက္ကန္တာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနာတီတိ ရတ္တညူ။ တာ ပနဿ ရတ္တိယော စိရကာလဘူတာတိ ကတွာ စိရံ ပဗ္ဗဇိတဿ အဿာတိ စိရပဗ္ဗဇိတော။ တတ္ထ စိရပဗ္ဗဇိတတာဂဟဏေန ဗုဒ္ဓိသီလတံ ဒဿေတိ၊ ရတ္တညုတာဂဟဏေန တတ္ထ သမ္ပဇာနတံ။ အဒ္ဓါနန္တိ ဒီဃကာလံ။ ကိတ္တကော ပန သောတိ အာဟ ‘‘ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ’’တိ၊ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ရာဇူနံ ရဇ္ဇံ အနုသာသနပဋိပါဋိယောတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒ္ဓဂတော’’တိ ဝတွာ ကတံ ဝယောဂဟဏံ ဩသာနဝယာပေက္ခန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။ ဥဘယန္တိ ‘‘အဒ္ဓဂတော၊ ဝယောအနုပ္ပတ္တော’’တိ ပဒဒွယံ။

ပုဗ္ဗေ ပိတရာ သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒေသနာယ သုတပုဗ္ဗတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဈာနာဘိညာဒိ…ပေ… သောတုကာမော’’တိ။ ဒဿနေနာတိ န ဒဿနမတ္တံ၊ ဒိသွာ ပန တေန သဒ္ဓိံ အာလာပသလ္လာပံ ကတွာ တတော အကိရိယဝါဒံ သုတွာ တေသံ အနတ္တမနော အဟောသိ။ ဂုဏကထာယာတိ အဘူတဂုဏကထာယ။ တေနာဟ ‘‘သုဋ္ဌုတရံ အနတ္တမနော ဟုတွာ’’တိ။ ယဒိ အနတ္တမနော၊ ကသ္မာ တုဏှီ အဟောသီတိ အာဟ ‘‘အနတ္တမနော သမာနောပီ’’တိအာဒိ။

၁၅၂။ ဂေါသာလာယာတိ ဧဝံ နာမကေ ဂါမေ။ ဝဿာနကာလေ ဂုန္နံ တိဋ္ဌနသာလာတိ ဧကေ။

၁၅၃။ ပဋိကိဋ္ဌတရန္တိ နိဟီနတရံ။ တန္တာဝုတာနီတိ တန္တေ ပသာရေတွာ ဝီတာနိ။ ‘‘သီတေ သီတော’’တိအာဒိနာ ဆဟာကာရေဟိ တဿ နိဟီနဿ နိဟီနတရတံ ဒဿေတိ။

၁၅၄။ ဝစ္စံ ကတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာပိ ကေနစိ အသုစိနာ မက္ခိတော ပီတိ ဣမမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဝါလိကထူပံ ကတွာတိ ဝတ္တဝသေန ဝါလိကာယ ထူပံ ကတွာ။

၁၅၆။ ပလိဗုဒ္ဓနကိလေသောတိ သံသာရေ ပလိဗုဒ္ဓနကိစ္စော ရာဂါဒိကိလေသော ခေတ္တဝတ္ထုပုတ္တဒါရာဒိဝိသယော။

ကောမာရဘစ္စဇီဝကကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၇။ န ယထာဓိပ္ပာယံ ဝတ္တတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အနတ္ထော ဝတ မေ’’တိ။ ဇီဝကဿ တုဏှီဘာဝေါ မမ အဓိပ္ပာယဿ မဒ္ဒနသဒိသော၊ တသ္မာ တံ ပုစ္ဆိတွာ ကထာပနေန မမ အဓိပ္ပာယော ပူရေတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ ရညော အဇ္ဈာသယောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဟတ္ထိမှိ နု ခေါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိံ တုဏှီတိ ကိံ ကာရဏာ တုဏှီ၊ ကိံ တံ ကာရဏံ၊ ယေန တုဝံ တုဏှီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ကေန ကာရဏေန တုဏှီ’’တိ။

ကာမံ သဗ္ဗာပိ တထာဂတဿ ပဋိပတ္တိ အနညသာဓာရဏာ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတရူပါ စ၊ တထာပိ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိ- အဘိဇာတိအဘိနိက္ခမနအဘိသမ္ဗောဓိဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တန- ယမကပါဋိဟာရိယဒေဝေါရောဟဏာနိ သဒေဝကေ လောကေ အတိဝိယ သုပါကဋာနိ၊ န သက္ကာ ကေနစိ ပဋိဗာဟိတုန္တိ တာနိယေဝေတ္ထ ဥဒ္ဓဋာနိ။ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေတိ ဣတ္ထံ ဧဝံ ပကာရော ဘူတော ဇာတောတိ ဧဝံ ကထနတ္ထေ။ ဥပယောဂဝစနန္တိ။ ‘‘အဗ္ဘုဂ္ဂတော’’တိ ဧတ္ထ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထဇောတကော၊ တေန ယောဂတော ‘‘တံ ခေါ ပန ဘဂဝန္တ’’န္တိ ဣဒံ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေနာဟ ‘‘တဿ ခေါ ပန ဘဂဝတောတိ အတ္ထော’’တိ။ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတောတိ ကလျာဏေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တော၊ တံ နိဿိတော တဗ္ဗိသယတာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ သေဋ္ဌောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကိတ္တေတဗ္ဗတော ကိတ္တိ၊ သာ ဧဝ သဒ္ဒနီယတော သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိယေဝါ’’တိ။ အဘိတ္ထဝနဝသေန ပဝတ္တော သဒ္ဒေါ ထုတိဃောသော။ အနညသာဓာရဏဂုဏေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တတ္တာ သဒေဝကံ လောကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဥဂ္ဂတော။

သော ဘဂဝါတိ ယော သော သမတိံ သပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ လောကနာထော ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ သဒေဝကေ လောကေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ သဗ္ဗတ္ထ ပတ္ထဋကိတ္တိသဒ္ဒေါ၊ သော ဘဂဝါ။ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ စ ဣဒံ သတ္ထု နာမကိတ္တနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘ဘဂဝါတိ နေတံ နာမံ မာတရာ ကတ’’န္တိအာဒိ (မဟာနိ။ ၈၄)။ ပရတော ပန ဘဂဝါတိ ဂုဏကိတ္တနံ။

ယထာ ကမ္မဋ္ဌာနိကေန ‘‘အရဟ’’န္တိအာဒီသု နဝဋ္ဌာနေသု ပစ္စေကံ ဣတိ-သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနုဿရီယန္တိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဂုဏသင်္ကိတ္တကေနာပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဣတိပေတံ အဘူတံ၊ ဣတိပေတံ အတစ္ဆ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၅) ဝိယ ဣဓ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာသန္နပစ္စက္ခကရဏတ္ထော၊ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တေန စ တေသံ ဂုဏာနံ ဗဟုဘာဝေါ ဒီပိတော။ တာနိ စ သင်္ကိတ္တေန္တေန ဝိညုနာ စိတ္တဿ သမ္မုခီဘူတာနေဝ ကတွာ သင်္ကိတ္တေတဗ္ဗာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝဉှိ နိရူပေတွာ ကိတ္တေန္တေ ယဿ သင်္ကိတ္တေတိ၊ တဿ ဘဂဝတိ အတိဝိယ အဘိပ္ပသာဒေါ ဟောတိ။ အာရကတ္တာတိ သုဝိဒူရတ္တာ။ အရီနန္တိ ကိလေသာရီနံ။ အရာနန္တိ သံသာရစက္ကဿ အရာနံ။ ဟတတ္တာတိ ဝိဟတတ္တာ။ ပစ္စယာဒီနန္တိ စီဝရာဒိပစ္စယာနဉ္စေဝ ပူဇာဝိသေသာနဉ္စ။ တတောတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော။ ယထာ စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော၊ ဧဝံ တံသံဝဏ္ဏနတောပိ နေသံ ဝိတ္ထာရော ဂဟေတဗ္ဗော။

ယသ္မာ ဇီဝကော ဗဟုသော သတ္ထုသန္တိကေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ သုတွာ ဌိတော၊ ဒိဋ္ဌသစ္စတာယ စ သတ္ထုသာသနေ ဝိဂတကထံကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဇီဝကော ပနာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စဝဏ္ဏာယာတိ ခုဒ္ဒိကာဒိဝသေန ပဉ္စပ္ပကာရာယ။ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ ကတာဓိကာရဘာဝတော။ ကမ္မန္တရာယဝသေန ဟိဿ ရညော ဂုဏသရီရံ ခတုပဟတံ အဟောသိ။

၁၅၈။ ‘‘ဥတ္တမ’’န္တိ ဝတွာ န ကေဝလံ သေဋ္ဌဘာဝေါ ဧဝေတ္ထ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ အပ္ပသဒ္ဒတာပိ ကာရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အဿယာနရထယာနာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထိယာနေသု နိဗ္ဗိသေဝနမေဝ ဂဏှန္တော ဟတ္ထိနိယောဝ ကပ္ပာပေသိ။ ရညော အာသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ အာသန္နစာရီဘာဝေန တတ္ထ ဣတ္ထိယောဝ နိသဇ္ဇာပိတာ။ ရညော ပရေသံ ဒုရုပသင်္ကမနဘာဝဒဿနတ္ထံ တာ ပုရိသဝေသံ ဂါဟာပေတွာ အာဝုဓဟတ္ထာ ကာရိတာ။ ပဋိဝေဒေသီတိ ဉာပေသိ။ တဒေဝါတိ ဂမနံ၊ အဂမနမေဝ ဝါ။

၁၅၉။ မဟဉ္စာတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘မဟတာစာ’’တိ။ မဟစ္စာတိ မဟတိယာ ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ မဟန္တေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ရာဇာနုဘာဝေနာ’’တိ ‘‘ဒွိန္နံ မဟာရဋ္ဌာနံ ဣဿရိယသိရီ’’တိ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌာနံ အာဓိပစ္စမာဟ။ အာသတ္တခဂ္ဂါနီတိ အံသေ ဩလမ္ဗနဝသေန သန္နဒ္ဓအသီနိ။ ကုလဘောဂဣဿရိယာဒိဝသေန မဟတီ မတ္တာ ဧတေသန္တိ မဟာမတ္တာ၊ မဟာနုဘာဝါ ရာဇပုရိသာ။ ဝိဇ္ဇာဓရတရုဏာ ဝိယာတိ ဝိဇ္ဇာဓရကုမာရာ ဝိယ။ ရဋ္ဌိယပုတ္တာတိ ဘောဇပုတ္တာ။ ဟတ္ထိဃဋာတိ ဟတ္ထိသမူဟာ။ အညမညသင်္ဃဋ္ဋနာတိ အဝိစ္ဆေဒဝသေန ဂမနေန အညမညသမ္ဗန္ဓာ။

စိတ္တုတြာသော သယံ ဘာယနဋ္ဌေန ဘယံ ယထာ တထာ ဘာယတီတိ ကတွာ။ ဉာဏံ ဘာယိတဗ္ဗေ ဧဝ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘယတော ဥပဋ္ဌိတေ ‘‘ဘာယိတဗ္ဗမိဒ’’န္တိ ဘယတော တီရဏတော ဘယံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ ပန ဘာယတိ နဘာယတီတိ? န ဘာယတိ။ တဉှိ အတီတာ သင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ အနာဂတာ နိရုဇ္ဈိဿန္တီတိ တီရဏမတ္တမေဝ ဟောတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၅၁)။ အာရမ္မဏံ ဘာယတိ ဧတသ္မာတိ ဘယံ။ ဩတပ္ပံ ပါပတော ဘာယတိ ဧတေနာတိ ဘယံ။ ဘယာနကန္တိ ဘာယနာကာရော။ ဘယန္တိ ဉာဏဘယံ။ သံဝေဂန္တိ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ သန္တာသန္တိ သဗ္ဗသော ဥဗ္ဗိဇ္ဇနံ။ ဘာယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘယံ ဘီမဘာဝေန ဘေရဝန္တိ ဘယဘေရဝံ၊ ဘီတဗ္ဗဝတ္ထု။ တေနာဟ ‘‘အာဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဘီရုံပသံသန္တီတိ ပါပတော ဘာယနတော ဥတ္တသနတော ဘီရုံ ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ န ဟိ တတ္ထ သူရန္တိ တသ္မိံ ပါပကရဏေ သူရံ ပဂဗ္ဘဓံသိနံ န ဟိ ပသံသန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဘယာ ဟိ သန္တော န ကရောန္တိ ပါပ’’န္တိ။ တတ္ထ ဘယာတိ ပါပုတြာသတော၊ ဩတ္တပ္ပဟေတူတိ အတ္ထော။ သရီရစလနန္တိ ဘယဝသေနသရီရသံကမ္ပော။ ဧကေတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။ ‘‘ရာဇဂဟေ’’တိအာဒိ တေသံ အဓိပ္ပာယဝိဝရဏံ။ ကာမံ ဝယတုလျော ‘‘ဝယဿော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ရူဠှိရေသော၊ ယော ကောစိ ပန သဟာယော ဝယဿော၊ တသ္မာ ဝယဿာဘိလာပေါတိ သဟာယာဘိလာပေါ။ န ဝိပ္ပလမ္ဘေသီတိ န ဝိသံဝါဒေသိ။ ဝိနဿေယျာတိ စိတ္တဝိဃာတေန ဝိဟညေယျ။

သာမညဖလပုစ္ဆာဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ဘဂဝတော တေဇောတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါ။ ရညော သရီရံ ဖရိ ယထာ တံ သောဏဒဏ္ဍဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တဿ အန္တောဝနသဏ္ဍဂတဿ။ ဧကေတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။

၁၆၁။ ယေန၊ တေနာတိ စ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယတ္ထ ဘဂဝါ၊ တတ္ထ ဂတော’’တိ။ တဒါ တသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ တုဏှီဘာဝဿ အနဝသေသတော ဗျာပိဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယတော ယတော…ပေ… မေဝါတိ အတ္ထော’’တိ။ ဟတ္ထဿ ကုကတတ္တာ အသံယမော အသမ္ပဇညကိရိယာ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထော၊ တေန တဒညော အသံယမဘာဝေါ ဝိဘာဝိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပန စက္ခုအသံယမော သဗ္ဗပဌမော၊ ဒုန္နိဝါရော စာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာယိကဝါစသိကေန ဥပသမေန လဒ္ဓေန ဣတရောပိ အနုမာနတော လဒ္ဓါ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မာနသိကေန စာ’’တိ။ ဥပသမန္တိ သံယမံ၊ အာစာရသမ္ပတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ပဉ္စပရိဝဋ္ဋေတိ ပဉ္စပုရိသပရိဝဋ္ဋေ။ ပဉ္စဟာကာရေဟီတိ ‘‘ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေ တာဒီ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈၊ ၁၉၂) ဧဝံ အာဒိနာ အာဂတေဟိ၊ ပဉ္စဝိဓအရိယိဒ္ဓိသိဒ္ဓေဟိ စ ပဉ္စဟိ ပကာရေဟိ။ တာဒိလက္ခဏေတိ တာဒိဘာဝေ။

၁၆၂။ န မေ ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော အတ္ထီတိ သတ္ထု သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရတာဒဿနံ။ ယဒါကင်္ခသီတိ န ဝဒန္တိ၊ ကထံ ပန ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘သုတွာ ဝေဒိဿာမာ’’တိ ပဒေသဉာဏေ ဌိတတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ပန သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ယက္ခနရိန္ဒဒေဝသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာန’’န္တိ ဣဒံ ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော ယဒါကင်္ခသီ’’တိအာဒီနိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇၊ ၂၄၆၊ သု။ နိ။ အာဠဝကသုတ္တေ) သုတ္တပဒါနိ ပုစ္ဆန္တာနံ ယေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန အာဂတာနိ၊ တံ ဒဿနတ္ထံ။ ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော ယဒါကင်္ခသီ’’တိ ဣဒံ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဩကာသကရဏံ၊ သေသာနိ နရိန္ဒာဒီနံ။ မနသိစ္ဆသီတိ မနသာ ဣစ္ဆသိ။ ပုစ္ဆဝှော၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထာတိ ဗာဝရိဿ သံသယံ မနသာ ပုစ္ဆဝှော။ တုမှာကံ ပန သဗ္ဗေသံ ယံ ကိဉ္စိ သဗ္ဗသံသယံ မနသာ၊ အညထာ စ၊ ယထာ ဣစ္ဆထ၊ တထာ ပုစ္ဆဝှောတိ အဓိပ္ပာယော။

သာဓုရူပါတိ သာဓုသဘာဝါ။ ဓမ္မောတိ ပဝေဏီဓမ္မော။ ဝုဒ္ဓန္တိ သီလာဒီဟိ ဗုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ၊ ဂရုန္တိ အတ္ထော။ ဧသ ဘာရောတိ ဧသ သံသယူပစ္ဆေဒနသင်္ခါတော ဘာရော၊ အာဂတော ဘာရော အဝဿံ အာဝဟိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဉတွာ သယန္တိ ပရူပဒေသေန ဝိနာ သယမေဝ ဉတွာ။

သုစိရတေနာတိ ဧဝံ နာမကေန ဗြာဟ္မဏေန။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသေန။ ယထာပိ ကုသလော တထာတိ ယထာ သဗ္ဗဓမ္မကုသလော သဗ္ဗဝိဒူ ဇာနာတိ ကထေတိ၊ တထာ အဟမက္ခိဿံ။ ရာဇာ စ ခေါ တံ ယဒိ ကာဟတိ ဝါ န ဝါတိ ယော တံ ဣဓ ပုစ္ဆိတုံ ပေသေသိ၊ သော ရာဇာနံ တယာ ပုစ္ဆိတံ ကရောတု ဝါ မာ ဝါ၊ အဟံ ပန တေ အက္ခိဿံ အက္ခိဿာမိ၊ အာစိက္ခိဿာမီတိ အတ္ထော။

၁၆၃။ သိပ္ပနဋ္ဌေန သိက္ခိတဗ္ဗတာယ စ သိပ္ပမေဝ သိပ္ပာယတနံ ဇီဝိကာယ ကာရဏဘာဝတော ။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ တေ ကတမေတိ အတ္ထော။ ပုထု သိပ္ပာယတနာနီတိ ဟိ သာဓာရဏတော သိပ္ပာနိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဥပရိ တံတံသိပ္ပူပဇီဝိနော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနကထာယ ပပဉ္စံ ပရိဟရိတုံ။ အညထာ ယထာဓိပ္ပေတာနိ တာဝ သိပ္ပာယတနာနိ ဒဿေတွာ ပုန တံတံသိပ္ပူပဇီဝီသု ဒဿိယမာနေသု ပပဉ္စော သိယာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဟတ္ထာရောဟာ’’တိအာဒိ။

ဟတ္ထိံ အာရောဟန္တိ၊ အာရောဟာပယန္တိ စာတိ ဟတ္ထာရောဟာ။ ယေဟိ ပယောဂေဟိ ပုရိသော ဟတ္ထိနော အာရောဟနယောဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ ဟတ္ထိဿ တံ ပယောဂံ ဝိဓာယတံ သဗ္ဗေသံ ပေတေသံ ဂဟဏံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟတ္ထာစရိယာ နာမ ယေ ဟတ္ထိနော ဟတ္ထာရောဟကာနဉ္စ သိက္ခပကာ။ ဟတ္ထိဝေဇ္ဇာ နာမ ဟတ္ထိဘိသက္ကာ။ ဟတ္ထိမေဏ္ဍာ နာမ ဟတ္ထီနံ ပါဒရက္ခကာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဟတ္ထီနံ ယဝသဒါယကာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ အဿာရောဟာ ရထိကာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ရထေ နိယုတ္တာ ရထိကာ။ ရထရက္ခာ နာမ ရထဿ အာဏိရက္ခကာ။ ဓနုံ ဂဏှန္တိ၊ ဂဏှာပေန္တိ စာတိ ဓနုဂ္ဂဟာ၊ ဣဿာသာ ဓနုသိပ္ပဿ သိက္ခာပကာ စ။ တေနာဟ ‘‘ဓနုအာစရိယာ ဣဿာသာ’’တိ။ စေလေန စေလပဋာကာယ ယုဒ္ဓေ အကန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ စေလကာတိ အာဟ ‘‘ယေ ယုဒ္ဓေ ဇယဓဇံ ဂဟေတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ယထာ တထာ ဌိတေ သေနိကေ ဗျူဟကရဏဝသေန တတော စလယန္တိ ဥစ္စာလေန္တီတိ စလကာ။ သကုဏဂ္ဃိအာဒယော ဝိယ မံသပိဏ္ဍံ ပရသေနာသမူဟံ သာဟသိကမဟာယောဓတာယ ဆေတွာ ဆေတွာ ဒယန္တိ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ပိဏ္ဍဒါယကာ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပိဏ္ဍေ ဒယန္တိ ဇနသမ္မဒ္ဒေ ဥပ္ပတန္တာ ဝိယ ဂစ္ဆန္တီတိ ပိဏ္ဍဒါယကာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတာတိ ထာမဇဝပရက္ကမာဒိဝသေန အတိဝိယ ဥဂ္ဂတာ ဥဂ္ဂါတိ အတ္ထော။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ အတ္တနော ဝီရသူရဘာဝေန အသဇ္ဇမာနာ ပရသေနံ အနုပဝိသန္တီတိ အတ္ထော။ ထာမဇဝဗလပရက္ကမာဒိသမ္ပတ္တိယာ မဟာနာဂါ ဝိယ မဟာနာဂါ။ ဧကန္တသူရာတိ ဧကာကိသူရာ အတ္တနော သူရဘာဝေနေဝ ဧကာကိနော ဟုတွာ ယုဇ္ဈနကာ။ သဇာလိကာတိ သဝမ္မိကာ။ သရပရိတ္တာဏစမ္မန္တိ စမ္မပရိသိဗ္ဗိတံ ခေဋကံ၊ စမ္မမယံ ဝါ ဖလကံ။ ဃရဒါသယောဓာတိ အန္တောဇာတယောဓာ။

အာဠာရံ ဝုစ္စတိ မဟာနသံ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာတိ အာဠာရိကာ၊ ဘတ္တကာရာ။ ပူဝိကာတိ ပူဝသမ္ပာဒကာ၊ ယေ ပူဝမေဝ နာနပ္ပကာရတော သမ္ပာဒေတွာ ဝိက္ကိဏန္တာ ဇီဝန္တိ။ ကေသနခလိခနာဒိဝသေန မနုဿာနံ အလင်္ကာရဝိဓိံ ကပ္ပေန္တိ သံဝိဒဟန္တီတိ ကပ္ပကာ။ နှာပကာတိ စုဏ္ဏဝိလေပနာဒီဟိ မလဟရဏဝဏ္ဏသမ္ပာဒနဝိဓိနာ နှာပေန္တီတိ နှာပကာ။ နဝန္တာဒိဝိဓိနာ ပဝတ္တော ဂဏနဂန္ထော အန္တရာ ဆိဒ္ဒါဘာဝေန အစ္ဆိဒ္ဒကောတိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဂဏနံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တာ အစ္ဆိဒ္ဒကပါဌကာ။ ဟတ္ထေန အဓိပ္ပာယဝိညာပနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါ ဟတ္ထ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ တဒေကဒေသေသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘န ဘုဉ္ဇမာနော သဗ္ဗံ ဟတ္ထံ မုခေ ပက္ခိပိဿာမီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တသ္မာ အင်္ဂုလိသင်္ကောစနာဒိနာ ဂဏနာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနာ။ စိတ္တကာရာဒီနီတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘမကာရကောဋ္ဋကလေခက ဝိလီဝကာရာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သန္ဒိဋ္ဌိကမေဝါတိ အသမ္ပရာယိကတာယ သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ သယံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ အတ္တပစ္စက္ခံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကန္တိ အတ္ထော။ သုခိတန္တိ သုခပ္ပတ္တံ။ ဥပရီတိ ဒေဝလောကေ။ သော ဟိ မနုဿလောကတော ဥပရိမော။ ကမ္မဿ ကတတ္တာ နိဗ္ဗတ္တနတော တဿ ဖလံ တဿ အဂ္ဂိသိခါ ဝိယ ဟောတိ၊ တဉ္စ ဥဒ္ဓံ ဒေဝလောကေတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဂ္ဂံ အဿာ အတ္ထီတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ’’တိ။ သဂ္ဂံ အရဟတီတိ အတ္တနော ဖလဘူတံ သဂ္ဂံ အရဟတိ၊ တတ္ထ သာ နိဗ္ဗတ္တနာရဟောတိ အတ္ထော။ သုခဝိပါကာတိ ဣဋ္ဌဝိပါကဝိပစ္စနီကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေတိ အတိဝိယ ဥတ္တမေ ဥဠာရေ။ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ၊ ပရိစ္စာဂမယံ ပုညန္တိ အာဟ ‘‘ဒက္ခိဏံ ဒါန’’န္တိ။

မဂ္ဂေါသာမညံ သမိတပါပသမဏဘာဝေါတိ ကတွာ။ ယသ္မာ အယံ ရာဇာ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါသကဿကာဒီနံ လောကတော အဘိဝါဒနာဒိလာဘော သန္ဒိဋ္ဌိကံ သာမညဖလန္တိ စိန္တေတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဤဒိသမတ္ထံ ဇာနန္တော’’တိ ဝီမံသန္တော ပူရဏာဒိကေ ပုစ္ဆိတွာ တေသံ ကထာယ အနာရာဓိတစိတ္တော ဘဂဝန္တမ္ပိ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပရိ အာဂတံ ပန ဒါသကဿကောပမံ သန္ဓာယ ပုစ္ဆတီ’’တိ။

ကဏှပက္ခန္တိ ယထာပုစ္ဆိတေ အတ္ထေ လဗ္ဘမာနံ ဒိဋ္ဌိဂတူပသဉှိတံ သံကိလေသပက္ခံ။ သုက္ကပက္ခန္တိ တဗ္ဗိဓုရံ ဥပရိသုတ္တာဂတံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သမဏကောလာဟလန္တိ သမဏကောတူဟလံ တံတံသမဏဝါဒါနံ အညမညဝိရောဓံ။ သမဏဘဏ္ဍနန္တိ တေနေဝ ဝိရောဓေန ‘‘ဧဝံဝါဒီနံ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အယံ ဒေါသော၊ ဧဝံဝါဒီနံ အယံ ဒေါသော’’တိ ဧဝံ တံတံဝါဒဿ ပရိဘာသနံ။ ရညော ဘာရံ ကရောန္တော အတ္တနော ဒေသနာကောသလ္လေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၆၄။ ပဏ္ဍိတပတိရူပကာနန္တိ အာမံ ဝိယ ပက္ကာနံ ပဏ္ဍိတာဘာသာနံ။

ပူရဏကဿပဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၅။ ဧကံဣဒါဟန္တိ ဧကာဟံ။ ဣဓ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ နိပါတမတ္တံ၊ ဧကာဟံ သမယံ တိစ္စေဝ အတ္ထော။ သရိတဗ္ဗယုတ္တန္တိ အနုဿရဏာနုစ္ဆဝိကံ။

၁၆၆။ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿာတိ သဟတ္ထေနေဝ ကရောန္တဿ။ နိဿဂ္ဂိယထာဝရာဒယောပိ ဣဓ သဟတ္ထကရဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဟတ္ထာဒီနီတိ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာဒီနိ။ ပစနံ ဒဟနံ ဝိဗာဓနန္တိ အာဟ ‘‘ဒဏ္ဍေန ဥပ္ပီဠေန္တဿာ’’တိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ ‘‘တဇ္ဇေန္တဿ ဝါ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန တဇ္ဇနံ ပရိဘာသနံ ဒဏ္ဍေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဒဏ္ဍေန ဥပ္ပီဠေန္တဿ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သောကံ သယံကရောန္တဿာတိ ပရဿ သောကကာရဏံ သယံ ကရောန္တဿ၊ သောကံ ဝါ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ပရေဟီတိ အတ္တနော ဝစနကရေဟိ။ သယမ္ပိ ဖန္ဒတောတိ ပရဿ ဝိဗာဓနပယောဂေန သယမ္ပိ ဖန္ဒတော။ ‘‘အတိပါတာပယတော’’တိ ပဒံ သုဒ္ဓကတ္တုအတ္ထေ ဟေတုကတ္တုအတ္ထေ စ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ဟနန္တဿာပိ ဟနာပေန္တဿာပီ’’တိ။ ကာရဏဝသေနာတိ ကာရာပနဝသေန။

ဃရဿ ဘိတ္တိ အန္တော ဗဟိ စ သန္ဓိတာ ဟုတွာ ဌိတာ ဃရသန္ဓိ။ ကိဉ္စိပိ အသေသေတွာ နိရဝသေသော လောပေါ နိလ္လောပေါ။ ဧကာဂါရေ နိယုတ္တော ဝိလောပေါ ဧကာဂါရိကော။ ပရိတော သဗ္ဗသော ပန္ထေ ဟနနံ ပရိပန္ထော။ ပါပံ န ကရီယတိ ပုဗ္ဗေ အသညတော ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ပါပံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သတ္တာ ပါပေ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ ပန ပါပံ ကရောမာတိ ဧဝံ သညိနော ဟောန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿ ဟောတိ – ဣမေသဉှိ သတ္တာနံ ဟိံသာဒိကိရိယာ န အတ္တာနံ ဖုသတိ တဿ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရတ္တာ သရီရံ ပန အစေတနံ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမံ၊ တသ္မိံ ဝိကောပိတေပိ န ကိဉ္စိ ပါပန္တိ။ ခုရနေမိနာတိ နိသိတခုရမယနေမိနာ။

ဂင်္ဂါယ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ အပ္ပတိရူပဒေသော၊ ဥတ္တရာ ဒိသာ ပတိရူပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယေန‘‘ဒက္ခိဏဉ္စ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ’’တိအာဒိ။ မဟာယာဂန္တိ မဟာဝိဇိတယညသဒိသံ မဟာယာဂံ။ ဥပေါသထကမ္မေန ဝါတိ ဥပေါသထကမ္မေန စ။ ဒမ-သဒ္ဒေါ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရဿ ဥပေါသထသီလဿ စ ဝါစကော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဥပေါသထကမ္မေနာတိ ဣဒံ ဣန္ဒြိယဒမနဿ ဝိသေသနံ၊ တသ္မာ ‘ဥပေါသထကမ္မဘူတေန ဣန္ဒြိယဒမနေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ ။ သီလသံယမေနာတိ ကာယိကဝါစသိကသံဝရေန ။ သစ္စဝဇ္ဇေနာတိ သစ္စဝါစာယ၊ တဿာ ဝိသုံ ဝစနံ လောကေ ဂရုတရပုညသမ္မတဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ပါပဓမ္မေသု မုသာဝါဒေါ ဂရု၊ ဧဝံ ပုညဓမ္မေသု သစ္စဝါစာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿာ’’တိအာဒိ။ ပဝတ္တီတိ ယော ‘‘ကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သန္တာနေ ဖလုပ္ပတ္တိပစ္စယဘာဝေန ဥပ္ပတ္တိ။ သဗ္ဗထာတိ ‘‘ကရောတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ရညာ ပုဋ္ဌံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ သာမညဖလံ ဗျာကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒံ အဝဓာရဏံ ဝိပါကပဋိက္ခေပနိဝတ္တနတ္ထံ။ ယော ဟိ ကမ္မံ ပဋိက္ခိပတိ၊ တေန အတ္ထတော ဝိပါကောပိ ပဋိက္ခိတ္တော ဧဝ နာမ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကမ္မံ ပဋိဗာဟန္တေနာပီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၇၀-၁၇၂)။

ပဋိရာဇူဟိ အနဘိဘဝနီယဘာဝေန ဝိသေသတော ဇိတန္တိ ဝိဇိတံ၊ အာဏာပဝတ္တိဒေသော။ ‘‘မာ မယှံ ဝိဇိတေ ဝသထာ’’တိ အပသာဒနာ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝိဟေဌနာ ပဗ္ဗာဇနာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အပသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဝိဟေဌေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဏှနံ တေန ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဥပဓာရဏံ သလ္လက္ခဏံ၊ နိကုဇ္ဇနံ တဿ အဒ္ဓနိယဘာဝါပါဒနဝသေန စိတ္တေန သန္ဓာရဏံ။ တဒုဘယံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘အနုဂ္ဂဏှန္တော အနိကုဇ္ဇန္တော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘သာရဝသေန အဂ္ဂဏှန္တော’’တိအာဒိ။

မက္ခလိဂေါသာလဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ ဥဘယေနာတိ ဟေတုပစ္စယပဋိသေဓနဝစနေန။ သံကိလေသပစ္စယန္တိ သံကိလိဿနဿ မလီနဘာဝဿ ကာရဏံ။ ဝိသုဒ္ဓိပစ္စယန္တိ သင်္ကိကိလေသတော ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝေါဒါနဿ ကာရဏံ။ အတ္တကာရောတိ တေန တေန သတ္တေန အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကမ္မံ အတ္တနာ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗပယောဂေါ။ ပရကာရန္တိ ပရဿ ဝါဟသာ ဣဇ္ဈနကပယောဇနံ။ တေနာဟ ‘‘ယေနာ’’တိအာဒိ။ မဟာသတ္တန္တိ အန္တိမဘဝိကံ မဟာဗောဓိသတ္တံ၊ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တဿပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မနုဿသောဘဂျတန္တိ မနုဿေသု သုဘဂဘာဝံ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ ကမ္မဝါဒဿ ကိရိယဝါဒဿ ပဋိက္ခိပနေန ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါက’’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၂) နယပ္ပဝတ္တေ ဇိနစက္ကေ ပဟာရံ ဒေတိ နာမ။ နတ္ထိ ပုရိသကာရေတိ ယထာဝုတ္တအတ္တကာရပရကာရာဘာဝတော ဧဝ သတ္တာနံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရော နာမ ကောစိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယေနာ’’တိအာဒိ။ နတ္ထိ ဗလန္တိ သတ္တာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိအာဝဟံ ဗလံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ယမှီ’’တိအာဒိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ သံကိလေသိကမ္ပိ စာယံ ဗလံ ပဋိက္ခိပတေဝ။ ယဒိ ဝီရိယာဒီနိ ပုရိသကာရဝေဝစနာနိ၊ ကသ္မာ ဝိသုံ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒံ နော ဝီရိယေနာ’’တိအာဒိ။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန တဿာ တဿာ ကိရိယာယ ဥဿန္နဋ္ဌေန ဗလံ။ သူရဝီရဘာဝါဝဟဋ္ဌေန ဝီရိယံ။ တဒေဝ ဒဠှဘာဝတော၊ ပေါရိသဓုရံ ဝဟန္တေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတော စ ပုရိသထာမော။ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနပ္ပဝတ္တိယာ ပုရိသပရက္ကမောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္တယောဂတော ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တာ။ ပါဏနတော အဿသနပဿသနဝသေန ပဝတ္တိယာ ပါဏာ။ တေ ပန သော ဧကိန္ဒြိယာဒိဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ဧကိန္ဒြိယော’’တိအာဒိ။ အဏ္ဍကောသာဒီသု ဘဝနတော ‘‘ဘူတာ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘အဏ္ဍကောသ…ပေ… ဝဒတီ’’တိ ။ ဇီဝနတော ပါဏံ ဓာရေန္တာ ဝိယ ဝဍ္ဎနတော ဇီဝါ။ တေနာဟ ‘‘သာလိယဝါ’’တိအာဒိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ သံကိလေသဝိသုဒ္ဓီသု ဝသောတိ အဝသာ။ နတ္ထိ နေသံ ဗလံ ဝီရိယံ စာတိ အဗလာ အဝီရိယာ။ နိယတာတိ အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏိနော ဝိယ နိယတပ္ပဝတ္တိတာယ ဂတိဇာတိဗန္ဓာပဝဂ္ဂဝသေန နိယာမော။ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနန္တိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ တာသု တာသု ဂတီသု ဥပဂမနံ သမဝါယေန သမာဂမော။ သဘာဝေါယေဝါတိ ယထာ ကဏ္ဋကဿ တိခိဏတာ၊ ကပိတ္ထဖလာနံ ပရိမဏ္ဍလတာ၊ မိဂပက္ခီနံ ဝိစိတ္တာကာရတာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဿာပိ လောကဿ ဟေတုပစ္စယေန ဝိနာ တထာ တထာ ပရိဏာမော အယံ သဘာဝေါ ဧဝ အကိတ္တိမောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ ဆဠာဘိဇာတိယော ပရတော ဝိတ္ထာရီယန္တိ။ ‘‘သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’’တိ ဝဒန္တော အဒုက္ခမသုခဘူမိံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဇာနာတီတိ ဥလ္လိင်္ဂန္တော ‘‘အညာ အဒုက္ခမသုခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေတီ’’တိ အာဟ။

ပမုခယောနီနန္တိ မနုဿတိရစ္ဆာနာဒီသု ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒိသီဟဗျဂ္ဃာဒိဝသေန ပဓာနယောနီနံ။ သဋ္ဌိသတာနီတိ ဆသဟဿာနိ။ ‘‘ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဒဿနံ ‘‘ပဉ္စကမ္မသတာနိ စာ’’တိ။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကေဝလံ တက္ကမတ္တကေန နိရတ္ထကံ ဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတီ’’တိ ဣမမေဝတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တက္ကမတ္တကေနာ’’တိ ဣမိနာ ယသ္မာ တက္ကိကာ နိရင်္ကုသတာယ ပရိကပ္ပနဿ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော ပရိကပ္ပိတံ သာရတော မညမာနာ တထေဝ အဘိနိဝိဿ တက္ကဒိဋ္ဌိဂါဟံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ န တေသံ ဒိဋ္ဌိဝတ္ထုသ္မိံ ဝိညူဟိ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။ တေ ဟိ ‘‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယာ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ‘ပဉ္စ ကမ္မာနီ’တိ ပညာပေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ဩဠာရိကဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ။ မနောကမ္မံ အနောဠာရိကတ္တာ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ယောဇနာ။ ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါတိ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိ ပဋိပဒါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သဘာဝနိရုတ္တိံ အဇာနန္တော ‘‘ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါ’’တိ ဝဒတိ။ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေတိ ဧကသ္မိံ မဟာကပ္ပေ၊ တတ္ထာပိ စ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီသညိတေ ဧကသ္မိံ အသင်္ချေယျေကပ္ပေ။

ဥရဗ္ဘေ ဟနန္တီတိ ဩရဗ္ဘိကာ။ ဧဝံ သူကရိကာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လုဒ္ဒါတိ အညေပိ ယေ ကေစိ မာဂဝိကနေသာဒါ။ တေ ပါပကမ္မပသုတတာယ ‘‘ကဏှာဘိဇာတီတိ ဝဒတိ။ ဘိက္ခူ’’တိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘိက္ခူ။ တေ ကိရ ‘‘သဆန္ဒရာဂါ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တီ’’တိ ဝဒတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ ‘‘တေ ပဏီတပဏီတေ ပစ္စယေ ပဋိသေဝန္တီ’’တိ တဿ မိစ္ဆာဂါဟော၊ တသ္မာ ဉာယလဒ္ဓေပိ ပစ္စယေ ဘုဉ္ဇမာနာ အာဇီဝကသမယဿ ဝိလောမဂါဟိတာယ ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ နာမာတိ ဝဒတီတိ အပရေ။ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ယေ သဝိသေသံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဏ္ဋကေ ဝတ္တန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ‘‘ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဌတွာ ဘုဉ္ဇနနဟာနပဋိက္ခေပါဒိဝတသမာယောဂေန ပဏ္ဍရတရာ။ ‘‘အစေလကသာဝကာ’’တိ အာဇီဝကသာဝကေ ဝဒတိ။ တေ ကိရ အာဇီဝကလဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တတာယ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒာဒယော ဟိ တထာရူပံ အာဇီဝကပဋိပတ္တိံ ဥက္ကံသံ ပါပေတွာ ဌိတာ။ တသ္မာ နိဂဏ္ဌေဟိ အာဇီဝကသာဝကေဟိ စ ပဏ္ဍရတရာ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ အယံ တဿ လဒ္ဓိ။

ပုရိသဘူမိယောတိ ပဓာနပုဂ္ဂလေန နိဒ္ဒေသော။ ဣတ္ထီနမ္ပိ တာ ဘူမိယော ဣစ္ဆန္တေဝ။ ‘‘ဘိက္ခု စ ပန္နကော’’တိအာဒိ တေသံ ပါဠိယေဝ။ တတ္ထ ပန္နကောတိ ဘိက္ခာယ ဝိစရဏကော၊ တေသံ ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပန္နကော။ ဇိနောတိ ဇိဏ္ဏော ဇရာဝသေန ဟီနဓာတုကော၊ အတ္တနော ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပက္ခံ ဇိနိတွာ ဌိတော။ သော ကိရ တထာဘူတော ဓမ္မမ္ပိ ကဿစိ န ကထေသိ။ တေနာဟ ‘‘န ကိဉ္စိ အာဟာ’’တိ။ ဩဋ္ဌဝဒနာဒိဝိပ္ပကာရေ ကတေပိ ခမနဝသေန န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိပိ ဝဒန္တိ။ အလာဘိန္တိ ‘‘သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၉၄) နယေန ဝုတ္တအလာဘဟေတုသမာယောဂေန အလာဘိံ၊ တတောယေဝ ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလပရေတတာယ သယနပရာယနံ ‘‘သမဏံ ပန္နဘူမီ’’တိ ဝဒတိ။

အာဇီဝဝုတ္တိသတာနီတိ သတ္တာနံ အာဇီဝဘူတာနိ ဇီဝိကာဝုတ္တိသတာနိ။ ပသုဂ္ဂဟဏေန ဧဠကဇာတိ ဂဟိတာ၊ မိဂဂ္ဂဟဏေန ရုရုဂဝယာဒိသဗ္ဗမိဂဇာတိ။ ဗဟူ ဒေဝါတိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဗြဟ္မကာယိကာဒိဝသေန၊ တေသံ အန္တရဘေဒဝသေန ဗဟူ ဒေဝါ။ တတ္ထ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဧကစ္စဘေဒေါ မဟာသမယသုတ္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၁) ဒီပေတဗ္ဗော။ မနုဿာပိ အနန္တာတိ ဒီပဒေသကုလဝံသာဇီဝါဒိဝိဘာဂဝသေန မနုဿာပိ အနန္တဘေဒါ။ ပိသာစာ ဧဝ ပေသာစာ။ တေ အပရပေတာဒယော မဟန္တမဟန္တာ။ ဆဒ္ဒန္တဒဟမန္ဒာကိနိယော ကုဝါဠိယမုစလိန္ဒနာမေန ဝဒတိ။

ပဝုဋာတိ ပဗ္ဗဂဏ္ဌိကာ။ ပဏ္ဍိတောပိ…ပေ… ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ၊ ကသ္မာ? သတ္တာနံ သံသရဏကာလဿ နိယတဘာဝတော။ အပရိပက္ကံ သံသရဏနိမိတ္တံ သီလာဒိနာ ပရိပါစေတိ နာမ သီဃံယေဝ ဝိသုဒ္ဓိပ္ပတ္တိယာ။ ပရိပက္ကံ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ပတွာ ပတွာ ကာလေန ပရိပက္ကဘာဝါနာပါဒနေန ဗျန္တိံ ကရောတိ နာမ။

သုတ္တဂုဠေတိ သုတ္တဝဋ္ဋိယံ။ ‘‘နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီ’’တိ ဥပမာယ သတ္တာနံ သံသာရော အနုက္ကမေန ခီယတေဝ၊ န တဿ ဝဍ္ဎတီတိ ဒဿေတိ ပရိစ္ဆိန္နရူပတ္တာ။

အဇိတကေသကမ္ဗလဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၁။ ဒိန္နန္တိ ဒေယျဓမ္မသီသေန ဒါနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ ဝဒတီ’’တိ၊ ဒိန္နံ ပန အန္နာဒိဝတ္ထုံ ကထံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧသေဝ နယော ယိဋ္ဌံ ဟုတန္တိ ဧတ္ထာပိ။ မဟာယာဂေါတိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနံ။ ပါဟုနကသက္ကာရောတိ ပါဟုနဘာဝေန ကာတဗ္ဗသက္ကာရော။ ဖလန္တိ အာနိသံသဖလံ၊ နိဿန္ဒဖလဉ္စ။ ဝိပါကောတိ သဒိသဖလံ။ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထီတိ ပရလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော အယံ လောကော န ဟောတိ။ ဣဓလောကေ ဌိတဿာပိ ပရလောကော နတ္ထီတိ ဣဓလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော ပရလောကော န ဟောတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘သဗ္ဗေတတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဣမေ သတ္တာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဘဝေ၊ ယောနိအာဒီသု စ ဌိတာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ နိရုဒယဝိနာသဝသေန ဝိနဿန္တိ။ ဖလာဘာဝဝသေနာတိ မာတာပိတူသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလဿ အဘာဝဝသေန ‘‘နတ္ထိ မာတာ၊ နတ္ထိ ပိတာ’’တိ ဝဒတိ၊ န မာတာပိတူနံ၊ နာပိ တေသု ဣဒါနိ ကယိရမာနသက္ကာရာသက္ကာရာနံ အဘာဝဝသေန တေသံ လောကပစ္စက္ခတ္တာ။ ပုဗ္ဗုဠကဿ ဝိယ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပာဒေါ နာမ ကေဝလော၊ န စဝိတွာ အာဂမနပုဗ္ဗကောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘စဝိတွာ ဥပပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒတီ’’တိ။ သမဏေန နာမ ယာထာဝတော ဇာနန္တေန ကဿစိ ကိဉ္စိ အကထေတွာ သညတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညထာ အာဟောပုရိသိကာ နာမ သိယာ။ ကိဉှိ ပရော ပရဿ ကရိဿတိ? တထာ စ အတ္တနော သမ္ပာဒနဿ ကဿစိ အဝဿယော ဧဝ န သိယာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတောတိ အာဟ ‘‘ယေ ဣမဉ္စ…ပေ… ပဝေဒေန္တီ’’တိ။

စတူသု မဟာဘူတေသု နိယုတ္တောတိ စာတုမဟာဘူတိကော။ ယထာ ပန မတ္တိကာယ နိဗ္ဗတ္တံ ဘာဇနံ မတ္တိကာမယံ၊ ဧဝံ အယံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တောတိ အာဟ ‘‘စတုမဟာဘူတမယော’’တိ။ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတူတိ သတ္တသန္တာနဂတာ ပထဝီဓာတု။ ဗာဟိရပထဝီဓာတုန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ မဟာပထဝိံ။ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဗာဟိရပထဝိကာယတော တဒေကဒေသဘူတာ ပထဝီ အာဂန္တွာ အဇ္ဈတ္တိကဘာဝပ္ပတ္တိယာ သတ္တဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဣဒါနိ ဃဋာဒိဂတပထဝီ ဝိယ တမေဝ ဗာဟိရပထဝိကာယံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ သဗ္ဗသော တေန နိဗ္ဗိသေသတံ ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ ပဇ္ဇုန္နေန မဟာသမုဒ္ဒတော ဂဟိတအာပေါ ဝိယ ဝဿောဒကဘာဝေန ပုနပိ မဟာသမုဒ္ဒမေဝ၊ သူရိယရသ္မိတော ဂဟိတံ ဣန္ဒဂ္ဂိသင်္ခါတတေဇော ဝိယ ပုန သူရိယရသ္မိံ၊ မဟာဝါယုခန္ဓတော နိဂ္ဂတမဟာဝါတော ဝိယ တမေဝ ဝါယုခန္ဓံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ အဓိပ္ပာယော။ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ တေသံ ဝိသယာဘာဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဝိသယိဂဟဏေန ဟိ ဝိသယာပိ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ ဂုဏာဂုဏပဒါနီတိ ဂုဏဒေါသကောဋ္ဌာသာ။ သရီရမေဝ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ သရီရေန တံတံကိရိယာယ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ဒဗ္ဗန္တိ မုယှန္တီတိ ဒတ္တူ၊ မူဠှပုဂ္ဂလာ။ တေဟိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ။ ‘‘ပရလောကော အတ္ထီ’’တိ မတိ ယေသံ၊ တေ အတ္ထိကာ၊ တေသံ ဝါဒေါတိ အတ္ထိကဝါဒေါ၊ တံ အတ္ထိကဝါဒံ။

ကမ္မံပဋိဗာဟတိ အကိရိယဝါဒိဘာဝတော။ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အာယတိံ ဥပပတ္တိယာ ပဋိက္ခိပနတော။ ဥဘယံ ပဋိဗာဟတိ သဗ္ဗသော ဟေတုပဋိဗာဟနေနေဝ ဖလဿပိ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဥဘယန္တိ ဟိ ကမ္မံ ဝိပါကဉ္စာတိ ဥဘယံ။ သော ဟိ ‘‘အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ၊ ဝိသုဇ္ဈန္တိ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈၊ မ။ နိ။ ၂။၁၀၀၊ ၂၂၇၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၂) ဝဒန္တော ကမ္မဿ ဝိယ ဝိပါကဿာပိ သံကိလေသဝိသုဒ္ဓီနံ ပစ္စယတ္တာဘာဝဝစနတော တဒုဘယံ ပဋိဗာဟတိ နာမ။ ဝိပါကော ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ အသတိ ကမ္မေ ဝိပါကာဘာဝတော။ ကမ္မံ ပဋိဗာဟိတံ ဟောတိ အသတိ ဝိပါကေ ကမ္မဿ နိရတ္ထကဘာဝါပတ္တိတော။ အတ္ထတောတိ သရူပေန။ ဥဘယပ္ပဋိဗာဟကာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ တံတံဒိဋ္ဌိဒီပကဘာဝေန ပါဠိယံ အာဂတာပိ ပစ္စေကံ တိဝိဓဒိဋ္ဌိကာ ဧဝ ဥဘယပဋိဗာဟကတ္တာ။ ဥဘယပ္ပဋိဗာဟကာတိ ဟိ ဟေတုဝစနံ။ ‘‘အဟေတုကဝါဒါ စေဝါ’’တိအာဒိ ပဋိညာဝစနံ။ ယော ဟိ ဝိပါကပဋိဗာဟနေန နတ္ထိကဒိဋ္ဌိကော ဥစ္ဆေဒဝါဒီ၊ သော အတ္ထတော ကမ္မပဋိဗာဟနေန အကိရိယဒိဋ္ဌိကော၊ ဥဘယပဋိဗာဟနေန အဟေတုကဒိဋ္ဌိကော စ ဟောတိ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

သဇ္ဈာယန္တီတိ တံ ဒိဋ္ဌိဒီပကံ ဂန္ထံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဌန္တိ။ ဝီမံသန္တီတိ တဿ အတ္ထံ ဝိစာရေန္တိ။ ‘‘တေသ’’န္တိအာဒိ ဝီမံသနာကာရဒဿနံ။ တသ္မိံ အာရမ္မဏေတိ ယထာပရိကပ္ပိတကမ္မဖလာဘာဝါဒိကေ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ လဒ္ဓိယာ အာရမ္မဏေ။ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတီတိ ‘‘ကရောတော န ကရီယတိ ပါပ’’န္တိအာဒိဝသေန အနုဿဝူပလဒ္ဓေ အတ္ထေ တဒါကာရပရိဝိတက္ကနေဟိ သဝိဂ္ဂဟေ ဝိယ သရူပတော စိတ္တဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ စိရကာလပရိစယေန ဧဝမေတန္တိ နိဇ္ဈာနက္ခမဘာဝူပဂမနေန နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ တထာဂဟိတေ ပုနပ္ပုနံ တထေဝ အာသေဝန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ မိစ္ဆာဝိတက္ကေန သမာဒိယမာနာ မိစ္ဆာဝါယာမူပတ္ထမ္ဘိတာ အတံသဘာဝံ ‘‘တံသဘာဝ’’န္တိ ဂဏှန္တီ မိစ္ဆာသတီတိ လဒ္ဓနာမာ တံလဒ္ဓိသဟဂတာ တဏှာ သန္တိဋ္ဌတိ။ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတီတိ ယထာသကံ ဝိတက္ကာဒိပစ္စယလာဘေန တသ္မိံ အာရမ္မဏေ အဝဋ္ဌိတတာယ အနေကဂ္ဂတံ ပဟာယ ဧကဂ္ဂံ အပ္ပိတံ ဝိယ ဟောတိ။ စိတ္တသီသေန မိစ္ဆာသမာဓိ ဧဝ ဝုတ္တော။ သောပိ ဟိ ပစ္စယဝိသေသေဟိ လဒ္ဓဘာဝနာဗလော ဤဒိသေ ဌာနေ သမာဓာနပတိရူပကိစ္စကရောယေဝ၊ ဝါဠဝိဇ္ဈနာဒီသု ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဇဝနာနိ ဇဝန္တီတိ အနေကက္ခတ္တုံ တေနာကာရေန ပုဗ္ဗဘာဂိယေသု ဇဝနဝါရေသု ပဝတ္တေသု သဗ္ဗပစ္ဆိမေ ဇဝနဝါရေ သတ္တ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ။ ပဌမေ ဇဝနေ သတေကိစ္ဆာ ဟောန္တိ။ တထာ ဒုတိယာဒီသူတိ ဓမ္မသဘာဝဒဿနမတ္တမေတံ၊ န ပန တသ္မိံ ခဏေ တေသံ တိကိစ္ဆာ ကေနစိ သက္ကာ ကာတုံ။

တတ္ထာတိ တေသု တီသု မိစ္ဆာဒဿနေသု။ ကောစိ ဧကံ ဒဿနံ ဩက္ကမတီတိ ယဿ ဧကသ္မိံယေဝ အဘိနိဝေသော အာသေဝနာ စ ပဝတ္တာ၊ သော ဧကမေဝ ဒဿနံ ဩက္ကမတိ။ ယဿ ပန ဒွီသု တီသုပိ ဝါ အဘိနိဝေသော အာသေဝနာ စ ပဝတ္တာ၊ သော ဒွေ တီဏိပိ ဩက္ကမတိ၊ ဧတေန ယာ ပုဗ္ဗေ ဥဘယပဋိဗာဟကတာမုခေန ဒီပိတာ အတ္ထသိဒ္ဓါ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိကတာ၊ သာ ပုဗ္ဗဘာဂိယာ။ ယာ ပန မိစ္ဆတ္တနိယာမောက္ကန္တိဘူတာ၊ သာ ယထာသကံ ပစ္စယသမုဒါဂမသိဒ္ဓိတော ဘိန္နာရမ္မဏာနံ ဝိယ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ဧကဇ္ဈံ အနုပ္ပတ္တိယာ အသင်္ကိဏ္ဏာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ဩက္ကန္တေပီ’’တိအာဒိနာ တိဿန္နမ္ပိ ဒိဋ္ဌီနံ သမာနဗလတံ သမာနဖလတဉ္စ ဒဿေတိ။ တသ္မာ တိဿောပိ စေတာ ဧကဿ ဥပ္ပန္နာ အဗ္ဗောကိဏ္ဏာ ဧဝ၊ ဧကာယ ဝိပါကေ ဒိန္နေ ဣတရာ အနုဗလပ္ပဒါယိကာယော ဟောန္တိ။ ‘‘ဝဋ္ဋခါဏု နာမေသာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ နေယျတ္ထံ၊ န နီတတ္ထံ။ တထာ ဟိ ပပဉ္စသူဒနိယံ ‘‘ကိံ ပနေသ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိယတော ဟောတိ၊ ဥဒါဟု အညသ္မိံ ပီတိ? ဧကသ္မိံယေဝ နိယတော၊ အာသေဝနဝသေန ပန ဘဝန္တရေပိ တံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ရောစေတိ ယေဝါ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၂၉) ဝုတ္တံ။ အကုသလဉှိ နာမေတံ အဗလံ ဒုဗ္ဗလံ၊ န ကုသလံ ဝိယ သဗလံ မဟာဗလံ။ တသ္မာ ‘‘ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိယတော’’တိ ဝုတ္တံ။ အညထာ သမ္မတ္တနိယာမော ဝိယ မိစ္ဆတ္တနိယာမောပိ အစ္စန္တိကော သိယာ၊ န စ အစ္စန္တိကော။ ယဒိ ဧဝံ ဝဋ္ဋခါဏုဇောတနာ ကထန္တိ အာဟ ‘‘အာသေဝနဝသေန ပနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မာ ယထာ ‘‘သကိံ နိမုဂ္ဂေါပိ နိမုဂ္ဂေါ ဧဝ ဗာလော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋခါဏုဇောတနာ။ ယာဒိသေ ဟိ ပစ္စယေ ပဋိစ္စ အယံ တံ တံ ဒဿနံ ဩက္ကန္တော ပုန ကဒါစိ တပ္ပဋိပက္ခေ ပစ္စယေ ပဋိစ္စ တတော သီသုက္ခိပနမဿ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘ယေဘုယျေန ဟိ ဧဝရူပဿ ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ သံသာရခါဏုဘာဝဿပိ ပစ္စယော အပဏ္ဏကဇာတော၊ တသ္မာ။ ဘူတိကာမောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထာနံ ဝသေန အတ္တနော ဂုဏေဟိ ဝဍ္ဎိကာမော။

ပကုဓကစ္စာယနဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ အကတာတိ သမေန ဝိသမေန ဝါ ကေနစိ ဟေတုနာ န ကတာ န ဝိဟိတာ။ ကတဝိဓော ကရဏဝိဓိ နတ္ထိ ဧတေသန္တိ အကတဝိဓာနာ။ ပဒဒွယေနာပိ လောကေ ကေနစိ ဟေတုပစ္စယေန နေသံ အနိဗ္ဗတ္တနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာတိ ကဿစိ ဣဒ္ဓိမတော စေတောဝသိပ္ပတ္တဿ ဒေဝဿ ၊ ဣဿရာဒိနော ဝါ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မာပိတာ ကဿစိ အနိမ္မာပိတာ။ ဝုတ္တတ္ထမေဝါတိ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀) ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဝဉ္ဈာတိ ဝဉ္ဈပသုဝဉ္ဈတာလာဒယော ဝိယ အဖလာ၊ ကဿစိ အဇနကာတိ အတ္ထော၊ ဧတေန ပထဝိကာယာဒီနံ ရူပါဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ရူပသဒ္ဒါဒယော ဟိ ပထဝိကာယာဒီဟိ အပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကာတိ တဿ လဒ္ဓိ။ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ ဌိတာတိ ကူဋဋ္ဌာ၊ ယထာ ပဗ္ဗတကူဋံ ကေနစိ အနိဗ္ဗတ္တိတံ၊ ကဿစိ စ အနိဗ္ဗတ္တကံ၊ ဧဝမေတေ ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယမိဒံ ‘‘ဗီဇတော အင်္ကုရာဒိ ဇာယတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ တတော နိက္ခမတိ၊ န အဝိဇ္ဇမာနံ၊ အညထာ အညတောပိ အညဿ ဥပလဒ္ဓိ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌိတတ္တာတိ နိဗ္ဗိကာရာဘာဝေန ဌိတတ္တာ။ န စလန္တီတိ ဝိကာရံ နာပဇ္ဇန္တိ။ ဝိကာရာဘာဝတော ဟိ တေသံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတတာ။ အနိဉ္ဇနဉ္စ အတ္တနော ပကတိယာ အဝဋ္ဌာနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဝိပရိဏမန္တီ’’တိ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မတ္တာ ဧဝ ဟိ တေ အညမညံ န ဗျာဗာဓေန္တိ။ သတိ ဟိ ဝိကာရံ အာပါဒေတဗ္ဗတာယ ဗျာဗာဓကတာပိ သိယာ၊ တထာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာယ အနုဂ္ဂါဟကတာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ နာလန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပထဝီ ဧဝ ကာယေကဒေသတ္တာ ပထဝိကာယော။ ဇီဝသတ္တမာနံ ကာယာနံ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရဘာဝတော န ဟန္တဗ္ဗတာ၊ န ဃာတေတဗ္ဗတာ စာတိ နေဝ ကောစိ ဟန္တာ ဝါ ဃာတေတာ ဝါ၊ တေနေဝါဟ ‘‘သတ္တန္နံ တွေဝ ကာယာန’’န္တိအာဒိ။ ယဒိ ကောစိ ဟန္တာ နတ္ထိ၊ ကထံ သတ္ထပ္ပဟာရောတိ အာဟ ‘‘ယထာ မုဂ္ဂရာသိ အာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဟနနဃာတနာဒိ ပန ပရမတ္ထတော နတ္ထေဝ ကာယာနံ အဝိကောပနီယဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၇။ စတ္တာရော ယာမာ ဘာဂါ စတုယာမာ၊ စတုယာမာ ဧဝ စာတုယာမာ၊ ဘာဂတ္ထော ဟိ ဣဓ ယာမ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ရတ္တိယာ ပဌမော ယာမော’’တိ ။ သော ပနေတ္ထ ဘာဂေါ သံဝရလက္ခဏောတိ အာဟ ‘‘စာတုယာမသံဝုတောတိ စတုကောဋ္ဌာသေန သံဝရေန သံဝုတော’’တိ။ ပဋိက္ခိတ္တသဗ္ဗသီတောဒကောတိ ပဋိက္ခိတ္တသဗ္ဗသီတောဒကပရိဘောဂေါ။ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ယုတ္တောတိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန သံဝရလက္ခဏေန သမန္နာဂတော။ ဓုတပါပေါတိ သဗ္ဗေန နိဇ္ဇရလက္ခဏေန ပါပဝါရဏေန ဝိဓုတပါပေါ။ ဖုဋ္ဌောတိ အဋ္ဌန္နမ္ပိ ကမ္မာနံ ခေပနေန မောက္ခပ္ပတ္တိယာ ကမ္မက္ခယလက္ခဏေန သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဖုဋ္ဌော တံ ပတွာ ဌိတော။ ကောဋိပ္ပတ္တစိတ္တောတိ မောက္ခာဓိဂမေနေဝ ဥတ္တမမရိယာဒပ္ပတ္တစိတ္တော။ ယတတ္တောတိ ကာယာဒီသု ဣန္ဒြိယေသု သံယမေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော သံယတစိတ္တော။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တောတိ နိဿေသတော သုဋ္ဌု ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော။ သာသနာနုလောမံ နာမ ပါပဝါရဏေန ယုတ္တတာ။ တေနာဟ ‘‘ဓုတပါပေါ’’တိအာဒိ။ အသုဒ္ဓလဒ္ဓိတာယာတိ ‘‘အတ္ထိ ဇီဝေါ၊ သော စ သိယာ နိစ္စော၊ သိယာ အနိစ္စော’’တိ ဧဝမာဒိအသုဒ္ဓလဒ္ဓိတာယ ။ သဗ္ဗာတိ ကမ္မပကတိဝိဘာဂါဒိဝိသယာ သဗ္ဗာ နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယော။ ဒိဋ္ဌိယေ ဝါတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဇာတာ။

သဉ္စယဗေလဋ္ဌပုတ္တဝါဒဝဏ္ဏနာ

၁၇၉-၁၈၁။ အမရာဝိက္ခေပေဝုတ္တနယော ဧဝါတိ ဗြဟ္မဇာလေ အမရာဝိက္ခေပဝါဒသံဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၁-၆၃) ဝုတ္တနယော ဧဝ ဝိက္ခေပဗျာကရဏဘာဝတော၊ တထေဝ စေတ္ထ ဝိက္ခေပဝါဒဿ အာဂတတ္တာ။

ပဌမသန္ဒိဋ္ဌိကသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ ယထာ တေ ရုစ္စေယျာတိ ဣဒါနိ မယာ ပုစ္ဆိယမာနော အတ္ထော ယထာ တဝ စိတ္တေ ရောစေယျ။ ဃရဒါသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဇာတော အန္တောဇာတော။ ဓနေန ကီတော ဓနက္ကီတော။ ဗန္ဓဂ္ဂါဟဂဟိတော ကရမရာနီတော။ သာမန္တိ သယမေဝ။ ဒါသဗျန္တိ ဒါသဘာဝံ။ ကောစိ ဒါသောပိ သမာနော အလသော ကမ္မံ အကရောန္တော ‘‘ကမ္မကာရော’’တိ န ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘အနလသော ကမ္မကရဏသီလောယေဝါ’’တိ။ ပဌမမေဝါတိ အာသန္နတရဋ္ဌာနူပသင်္ကမနတော ပဂေဝ ပုရေတရမေဝ။ ပစ္ဆာတိ သာမိကဿ နိပဇ္ဇာယ ပစ္ဆာ။ သယနတော အဝုဋ္ဌိတေတိ ရတ္တိယာ ဝိဘာယနဝေလာယ သေယျတော အဝုဋ္ဌိတေ။ ပစ္စူသကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ အတီတာယ ရတ္တိယာ ပစ္စူသကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ယာဝ သာမိနော ရတ္တိံ နိဒ္ဒေါက္ကမနန္တိ အပရာယ ပဒေါသဝေလာယံ ယာဝ နိဒ္ဒေါက္ကမနံ။ ကိံ ကာရန္တိ ကိံ ကရဏီယံ၊ ကိံကာရဘာဝတော ပုစ္ဆိတွာ ကာတဗ္ဗဝေယျာဝစ္စန္တိ အတ္ထော။

ဒေဝေါ ဝိယာတိ အာဓိပစ္စပရိဝါရာဒိသမ္ပတ္တိသမန္နာဂတော ပဓာနဒေဝေါ ဝိယ။ သော ဝတဿာဟန္တိ သော ဝတ အဿံ အဟံ။ သော ရာဇာ ဝိယ အဟမ္ပိ ဘဝေယျံ၊ ကထံ ပုညာနိ ကရေယျံ၊ ယဒိ ပုညာနိ ဥဠာရာနိ ကရေယျန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘သော ဝတဿ’ဿ’’န္တိ ပါဌေ သော ရာဇာ အဿ အဟံ အဿံ ဝတ၊ ယဒိ ပုညာနိ ကရေယျန္တိ ယောဇနာ။ တေနာဟ ‘‘အယမေဝတ္ထော’’တိ။ အဿန္တိ ဥတ္တမပုရိသပ္ပယောဂေ အဟံ-သဒ္ဒေါ အပ္ပယုတ္တောပိ ပယုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ ယာဝဇီဝံ န သက္ခိဿာမိ ဒါတုန္တိ ယာဝဇီဝံ ဒါနတ္ထာယ ဥဿာဟံ ကရောန္တောပိ ယံ ရာဇာ ဧကံ ဒိဝသံ ဒေတိ ၊ တတော သတဘာဂမ္ပိ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမိ။ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ဥဿာဟံ ကတွာတိ ယောဇနာ။

ကာယေနသံဝုတောတိ ကာယေန သံဝရိတဗ္ဗံ ကာယဒွါရေန ပဝတ္တနကံ ပါပဓမ္မံ သံဝရိတွာ ဝိဟရေယျာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကာယေန ပိဟိတော ဟုတွာ’’တိအာဒိ။ ဃာသစ္ဆာဒနေန ပရမတာယာတိ ဃာသစ္ဆာဒနပရိယေသနေ သလ္လေခဝသေန ပရမတာယ၊ ဥက္ကဋ္ဌဘာဝေ သဏ္ဌိတော ဃာသစ္ဆာဒနမေဝ ဝါ ပရမံ ပရာ ကောဋိ ဧတဿ၊ န တတော ပရံ ကိဉ္စိ အာမိသဇာတံ ပရိယေသတိ ပစ္စာသိသတိ စာတိ ဃာသစ္ဆာဒနပရမော၊ တဗ္ဘာဝေါ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာ၊ တဿာ ဃာသစ္ဆာဒနပရမတာယ။ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကတော ပဝိဝိတ္တေ ဌိတကာယာနံ။ နေက္ခမ္မာဘိရတာနန္တိ ဈာနာဘိရတာနံ။ တာယ ဧဝ ဈာနာဘိရတိယာ ပရမံ ဥတ္တမံ ဝေါဒါနံ ဝိသုဒ္ဓိံ ပတ္တတာယ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ကိလေသူပဓိအဘိသင်္ခါရူပဓီနံ အစ္စန္တဝိဂမေန နိရုပဓီနံ။ ဝိသင်္ခါရဂတာနန္တိ အဓိဂတနိဗ္ဗာနာနံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမော ဝိဝေကော ဣတရေဟိ ဒွီဟိ ဝိဝေကေဟိ သဟာပိ ပတ္တဗ္ဗော ဝိနာပိ၊ တထာ ဒုတိယော။ တတိယော ပန ဣတရေဟိ ဒွီဟိ သဟေဝ ပတ္တဗ္ဗော၊ န ဝိနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂဏေ ဇနသမာဂမေ သန္နိပတနံ ဂဏသင်္ဂဏိကာ၊ တံ ပဟာယ ဧကော ဝိဟရတိ စရတိ ပုဂ္ဂလဝသေန အသဟာယတ္တာ။ စိတ္တေ ကိလေသာနံ သန္နိပတနံ စိတ္တကိလေသသင်္ဂဏိကာ၊ တံ ပဟာယ ဧကော ဝိဟရတိ ကိလေသဝသေန အသဟာယတ္တာ။ မဂ္ဂဿ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ၊ ဂေါတြဘုအာဒီနဉ္စ အာရမ္မဏမတ္တတ္တာ န တေသံ ဝသေန သာတိသယာ နိဗ္ဗုတိသုခသမ္ဖုသနာ၊ ဖလသမာပတ္တိနိရောဓသမာပတ္တိဝသေန သာတိသယာတိ အာဟ ‘‘ဖလသမာပတ္တိံ ဝါ နိရောဓသမာပတ္တိံ ဝါ ပဝိသိတွာ’’တိ။ ဖလပရိယောသာနော ဟိ နိရောဓောတိ။

၁၈၄။ အဘိဟရိတွာတိ အဘိမုခီဘာဝေန နေတွာ။ ‘‘အဟံ စီဝရာဒီဟိ ပယောဇနံ သာဓေဿာမီ’’တိ ဝစနသေသော။ သပ္ပာယန္တိ သဗ္ဗဂေလညပဟရဏဝသေန ဥပကာရာဝဟံ။ ဘာဝိနာ အနတ္ထတော ပရိပါလနဝသေန ဂေါပနာ ရက္ခာဂုတ္တိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဿ နိသေဓဝသေန အာဝရဏဂုတ္တိ။

ဒုတိယသန္ဒိဋ္ဌိကသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ ကသတီတိ ကသိံ ကရောတိ။ ဂဟပတိကောတိ ဧတ္ထ က-သဒ္ဒေါ အပ္ပတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧကဂေဟမတ္တေ ဇေဋ္ဌကော’’တိ၊ တေန အနေကကုလဇေဋ္ဌကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ကရံ ကရောတီတိ ကရံ သမ္ပာဒေတိ။ ဝဍ္ဎေတီတိ ဥပရူပရိ သမ္ပာဒနေန ဝဍ္ဎေတိ။ ဧဝံ အပ္ပမ္ပိ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုံ ဒုက္ကရန္တိ အယမတ္ထော လဋုကိကောပမသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၂။၁၅၁၊ ၁၅၂) ဒီပေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဥဒါယိ၊ ပုရိသော ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိယော၊ တဿဿ ဧကံ အဂါရကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ ကာကာတိဒါယိံ နပရမရူပ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော။ ယဒိ အပ္ပမ္ပိ ဘောဂံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုံ ဒုက္ကရံ၊ ကသ္မာ ဒါသဝါရေ ဘောဂဂ္ဂဟဏံ န ကတန္တိ အာဟ ‘‘ဒါသဝါရေ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယထာ စ ဒါသဿ ဘောဂါပိ အဘောဂါ ပရာယတ္တဘာဝတော၊ ဧဝံ ဉာတယော ပီတိ ဒါသဝါရေ ဉာတိပရိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏမ္ပိ န ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပဏီတတရသာမညဖလဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ဧဝရူပါဟီတိ ယထာဝုတ္တဒါသကဿကူပမာသဒိသာဟိ ဥပမာဟိ သာမညဖလံ ဒီပေတုံ ပဟောတိ ဘဂဝါ သကလမ္ပိ ရတ္တိန္ဒိဝံ တတော ဘိယျောပိ အနန္တပဋိဘာနတာယ ဝိစိတ္တနယဒေသနဘာဝတော။ တထာပီတိ သတိပိ ဒေသနာယ ဥတ္တရုတ္တရာဓိကနာနာနယဝိစိတ္တဘာဝေ။

ဧကတ္ထမေတံ ပဒံ သာဓုသဒ္ဒဿေဝ က-ကာရေန ဝဍ္ဎိတွာ ဝုတ္တတ္တာ၊ တေနေဝ သာဓုက-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝဒန္တေန အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန သာဓု-သဒ္ဒေါ ဥဒါဟဋော။ အာယာစနေတိ အဘိမုခယာစနေ၊ အဘိပတ္ထနာယန္တိ အတ္ထော ။ သမ္ပဋိစ္ဆနေတိ ပဋိဂ္ဂဏှနေ ။ သမ္ပဟံသနေတိ သံဝိဇ္ဇမာနဂုဏဝသေန ဟံသနေ တောသနေ၊ ဥဒဂ္ဂတာကရဏေတိ အတ္ထော။ ဓမ္မရုစီတိ ပုညကာမော။ ပညာဏဝါတိ ပညဝါ။ အဒ္ဒုဗ္ဘောတိ အဒူသကော၊ အနုပဃာတကောတိ အတ္ထော။ ဣဓာပီတိ ဣမသ္မိံ သာမညဖလေပိ။ အယံ သာဓု-သဒ္ဒေါ။ ဒဠှီကမ္မေတိ သက္ကစ္စ ကိရိယာယံ။ အာဏတ္တိယန္တိ အာဏာပနေ။ ‘‘သုဏောဟိ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ သာဓုက-သဒ္ဒေန သဝနမနသိကာရာနံ သက္ကစ္စကိရိယာ ဝိယ တဒါဏာပနမ္ပိ ဇောတိတံ ဟောတိ၊ အာယာစနတ္ထတာ ဝိယ စဿ အာဏာပနတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုန္ဒရေပီတိ သုန္ဒရတ္ထေပိ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တေန သာဓုက-သဒ္ဒဿ အတ္ထတ္တယေန ပကာသိတံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒဠှီကမ္မတ္ထေန ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

မနသိ ကရောဟီတိ ဧတ္ထ မနသိကာရော န အာရမ္မဏပဋိပါဒနလက္ခဏော၊ အထ ခေါ ဝီထိပဋိပါဒနဇဝနပဋိပါဒနမနသိကာရပုဗ္ဗကံ စိတ္တေ ဌပနလက္ခဏောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အာဝဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ သောတိန္ဒြိယဝိက္ခေပဝါရဏံ သဝနေ နိယောဇနဝသေန ကိရိယန္တရပဋိသေဓနဘာဝတော၊ သောတံ ဩဒဟာတိ အတ္ထော။ မနိန္ဒြိယဝိက္ခေပဝါရဏံ အညစိန္တာပဋိသေဓနတော။ ဗျဉ္ဇနဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟဝါရဏံ ‘‘သာဓုက’’န္တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ ပစ္ဆိမဿ အတ္ထဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟဝါရဏေပိ ဧသေဝ နယော။ ဓာရဏူပပရိက္ခာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တုလနတီရဏာဒိကေ၊ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဓေ စ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗျဉ္ဇနောတိ ဧတ္ထ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇယတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ သဘာဝနိရုတ္တိ။ သဟ ဗျဉ္ဇနေနာတိ သဗျဉ္ဇနော၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ သာတ္ထောတိ အရဏီယတော ဥပဂန္တဗ္ဗတော အနုဓာတဗ္ဗတော အတ္ထော၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိကော ။ တေန သဟ အတ္ထေနာတိ သာတ္ထော၊ အတ္ထသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဂမ္ဘီရောတိအာဒီသု ဓမ္မော နာမ တန္တိ။ ဒေသနာ နာမ တဿာ မနသာ ဝဝတ္ထာပိတာယ တန္တိယာ ဒေသနာ။ အတ္ထော နာမ တန္တိယာ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓော နာမ တန္တိယာ၊ တန္တိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ ယသ္မာ စေတေ ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထပ္ပဋိဝေဓာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ၊ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ အယံ ဓမ္မော…ပေ… သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ပဋိဝေဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဓမ္မတ္ထာနံ၊ ဒေသနာဉာဏဿ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒေသနာယ ဒုက္ခောဂါဟတာ၊ ပဋိဝေဓဿ ပန ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ၊ ဉာဏုပ္ပတ္တိယာ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဒုက္ခောဂါဟတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒေသနံ နာမ ဥဒ္ဒိသနံ၊ တဿ နိဒ္ဒိသနံ ဘာသနန္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရတော ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ပရိဗျတ္တံ ကထနဉှိ ဘာသနံ၊ တေနာဟ ‘‘ဒေသေဿာမီတိ…ပေ… ဝိတ္ထာရဒီပန’’န္တိ။

ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တပဒေန သမတ္ထေတုံ ‘‘တေနာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာဠိကာယိဝ နိဂ္ဃောသောတိ သာဠိကာယ အာလာပေါ ဝိယ မဓုရော ကဏ္ဏသုခေါ ပေမနီယော။ ပဋိဘာနန္တိ သဒ္ဒေါ။ ဥဒီရယီတိ ဥစ္စာရီယတိ၊ ဝုစ္စတိ ဝါ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥဿာဟဇာတောတိ ဧဝံ ‘‘သုဏောဟိ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ ဘာသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ကိရ ဘဂဝါ သင်္ခေပေနေဝ ဒေသေဿတိ၊ ဝိတ္ထာရေနပိ ဘာသိဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတုဿာဟော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဟုတွာ။

၁၉၀။ ‘‘ဣဓာ’’တိ ဣမိနာ ဝုစ္စမာနံ အဓိကရဏံ တထာဂတဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒေသာပဒေသေ နိပါတော’’တိ။ ‘‘သွာယ’’န္တိ သာမညတော ဣဓသဒ္ဒမတ္တံ ဂဏှာတိ၊ န ယထာဝိသေသိတဗ္ဗံ ဣဓ-သဒ္ဒံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တမေဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၉၀)။ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ လောက-သဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏဘာဝေန ဝုတ္တတ္တာ ။ သေသပဒဒွယေ ပန ပဒန္တရသန္နိဓာနမတ္တေန တံ တံ ဥပါဒါယ ဝုတ္တတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဣဓ တထာဂတော လောကေတိ ဟိ ဇာတိခေတ္တံ၊ တတ္ထာပိ အယံ စက္ကဝါဠော ‘‘လောကော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သမဏောတိ သောတာပန္နော။ ဒုတိယော သမဏောတိ သကဒါဂါမီ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကတမော စ ဘိက္ခဝေ သမဏော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ‘‘ကတမော စ ဘိက္ခဝေ ဒုတိယော သမဏော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ဩကာသန္တိ ကဉ္စိ ပဒေသံ။ ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿာတိ ဣမိဿာ ဧဝ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ တိဋ္ဌမာနဿ။

ပဒပူရဏမတ္တမေဝ ဩကာသာပဒိသနဿာပိ အသမ္ဘဝတော အတ္ထန္တရဿ အဗောဓနတော။ အရဟန္တိ အာဒယော သဒ္ဒါ ဝိတ္ထာရိတာတိ ယောဇနာ။ အတ္ထတော ဝိတ္ထာရဏံ သဒ္ဒမုခေနေဝ ဟောတီတိ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။ ယသ္မာ။ ‘‘အပရေဟိပိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော’’တိအာဒိနာ ဥဒါနဋ္ဌကထာဒီသု၊ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈) အရဟန္တိ အာဒယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဋီကာယံ အပရေဟိ ပကာရေဟိ ဝိတ္ထာရိတာ ၊ တသ္မာတေသု ဝုတ္တာနယေနပိ သော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၁၂၉၊ ၁၃၀) အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာဂတဿ သတ္တနိကာယန္တောဂဓတာယ ‘‘ဣဓ ပန သတ္တလောကော အဓိပ္ပေတော’’တိ ဝတွာ တတ္ထာယံ ယသ္မိံ သတ္တနိကာယေ ယသ္မိဉ္စ ဩကာသေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တထာဂတော န ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဂမိဿတိ။ သာရပ္ပတ္တာတိ ကုလဘောဂိဿရိယာဒိဝသေန သာရဘူတာ။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာတိ ဗြဟ္မာယုပေါက္ခရသာတိအာဒိဗြာဟ္မဏာ စေဝ အနာထပိဏ္ဍိကာဒိဂဟပတိကာ စ။

‘‘သုဇာတာယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု စတူသု ဝိကပ္ပေသု ပဌမော ဝိကပ္ပော ဗုဒ္ဓဘာဝါယ အာသန္နတရပဋိပတ္တိဒဿနဝသေန ဝုတ္တော။ အာသန္နတရာယ ဟိ ပဋိပတ္တိယာ ဌိတော ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ’’ ဝုစ္စတိ ဥပ္ပာဒဿ ဧကန္တိကတ္တာ၊ ပဂေဝ ပဋိပတ္တိယာ မတ္ထကေ ဌိတော။ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓဘာဝါဝဟပဗ္ဗဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ အာသန္နပဋိပတ္တိဒဿနဝသေန၊ တတိယော ဗုဒ္ဓကရဓမ္မ ပါရိပူရိတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ ပဋိပတ္တိဒဿနဝသေန။ န ဟိ မဟာသတ္တာနံ ဥပ္ပတိဘဝူပပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ နာမ အတ္ထိ။ စတုတ္ထော ဗုဒ္ဓကရဓမ္မသမာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ။ ဗောဓိယာ နိယတဘာဝပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ ဟိ ဝိညူဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တုံ သက္ကာ ဥပ္ပာဒဿ ဧကန္တိကတ္တာ။ ယထာ ပန သန္ဒန္တိ နဒိယောတိ သန္ဒနကိရိယာယ အဝိစ္ဆေဒမုပါဒါယ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂေါ၊ ဧဝံ ဥပ္ပာဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇနကိရိယာယ အဝိစ္ဆေဒမုပါဒါယ စတူသု ဝိကပ္ပေသု ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗပဌမံ ဥပ္ပန္နဘာဝန္တိ စတူသု ဝိကပ္ပေသု သဗ္ဗပဌမံ ဝုတ္တံ တထာဂတဿ ဥပ္ပန္နတာသင်္ခါတံ အတ္ထိဘာဝံ။ တေနာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နော ဟောတီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော’’တိ။

သော ဘဂဝါတိ ယော ‘‘တထာဂတော အရဟ’’န္တိအာဒိနာ ကိတ္တိတဂုဏော၊ သော ဘဂဝါ။ ‘‘ဣမံ လောက’’န္တိ နယိဒံ မဟာဇနဿ သမ္မုခမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အနဝသေသံ ပရိယာဒါယာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဒေဝက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဒဿေတီ’’တိ။ ပဇာတတ္တာတိ ယထာသကံ ကမ္မကိလေသေဟိ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ ပဉ္စကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ပါရိသေသဉာယေန ဣတရေသံ ပဒန္တရေဟိ သင်္ဂဟိတတ္တာ။ သဒေဝကန္တိ စ အဝယဝေန ဝိဂ္ဂဟော သမုဒါယော သမာသတ္ထော။ ဆဋ္ဌကာမာဝစရဒေဝဂ္ဂဟဏံ ပစ္စာသတ္တိဉာယေန။ တတ္ထ ဟိ သော ဇာတော၊ တံနိဝါသီ စ။ ဗြဟ္မကာယိကာဒိဗြဟ္မဂ္ဂဟဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပစ္စတ္ထိက…ပေ… သမဏဗြာဟ္မဏဂ္ဂဟဏန္တိ နိဒဿနမတ္တမေတံ အပစ္စတ္ထိကာနံ၊ အသမိတာဗာဟိတပါပါနဉ္စ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သဿမဏဗြာဟ္မဏီဝစနေန ဂဟိတတ္တာ။ ကာမံ ‘‘သဒေဝက’’န္တိအာဒိ ဝိသေသနာနံ ဝသေန သတ္တဝိသယော လောကသဒ္ဒေါတိ ဝိညာယတိ တုလျယောဂဝိသယတ္တာ တေသံ၊ ‘‘သလောမကော သပက္ခကော’’တိအာဒီသု ပန အတုလျယောဂေပိ အယံ သမာသော လဗ္ဘတီတိ ဗျဘိစာရဒဿနတော ပဇာဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ပဇာဝစနေန သတ္တလောကဂ္ဂဟဏ’’န္တိ။

အရူပိနော သတ္တာ အတ္တနော အာနေဉ္ဇဝိဟာရေန ဝိဟရန္တာ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါတိ ဣမံ နိဗ္ဗစနံ လဘန္တီတိ အာဟ ‘‘သဒေဝကဂ္ဂဟဏေန အရူပါဝစရလောကော ဂဟိတော’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနူပဂါနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၁၇)။ သမာရကဂ္ဂဟဏေန ဆကာမာဝစရဒေဝလောကော ဂဟိတော တဿ သဝိသေသံ မာရဿ ဝသေ ဝတ္တနတော။ ရူပီ ဗြဟ္မလောကော ဂဟိတော အရူပီဗြဟ္မလောကဿ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ။ စတုပရိသဝသေနာတိ ခတ္တိယာဒိစတုပရိသဝသေန၊ ဣတရာ ပန စတဿော ပရိသာ သမာရကာဒိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ ဧဝါတိ။ အဝသေသသဗ္ဗသတ္တလောကော နာဂဂရုဠာဒိဘေဒေါ။

ဧတ္တာဝတာ စ ဘာဂသော လောကံ ဂဟေတွာ ယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေန တေန ဝိသေသေန အဘာဂသော လောကံ ဂဟေတွာ ယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ စေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတောတိ ဥက္ကံသဂတိဝိဇာနနေန။ ပဉ္စသု ဟိ ဂတီသု ဒေဝဂတိပရိယာပန္နာဝ သေဋ္ဌာ၊ တတ္ထာပိ အရူပိနော ဒူရသမုဿာရိတကိလေသဒုက္ခတာယ၊ သန္တပဏီတအာနေဉ္ဇဝိဟာရသမင်္ဂိတာယ၊ အတိဒီဃာယုကတာယာတိ ဧဝမာဒီဟိ ဝိသေသေဟိ အတိဝိယ ဥက္ကဋ္ဌာ။ ‘‘ဗြဟ္မာ မဟာနုဘာဝေါ’’တိအာဒိ ဒသသဟဿိယံ မဟာဗြဟ္မုနော ဝသေန ဝဒတိ။ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတော’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အနုတ္တရန္တိ သေဋ္ဌံ နဝ လောကုတ္တရံ။ ဘာဝါနုက္ကမောတိ ဘာဝဝသေန ပရေသံ အဇ္ဈာသယဝသေန ‘‘သဒေဝက’’န္တိအာဒီနံ ပဒါနံ အနုက္ကမော။

တီဟာကာရေဟီတိ ဒေဝမာရဗြဟ္မသဟိတတာသင်္ခါတေဟိ တီဟိ ပကာရေဟိ။ တီသု ပဒေသူတိ ‘‘သဒေဝက’’န္တိအာဒီသု တီသု ပဒေသု။ တေန တေနာကာရေနာတိ သဒေဝကတ္တာဒိနာ တေန တေန ပကာရေန။ တေဓာတုကမေဝ ပရိယာဒိန္နန္တိ ပေါရာဏာ ပနာဟူတိ ယောဇနာ။

အဘိညာတိ ယ-ကာရလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသော၊ အဘိဇာနိတွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိညာယ အဓိကေန ဉာဏေန ဉတွာ’’တိ။ အနုမာနာဒိပဋိက္ခေပေါတိ အနုမာနဥပမာနအတ္ထာပတ္တိအာဒိပဋိက္ခေပေါ ဧကပ္ပမာဏတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရတာယ ဟိ သဗ္ဗပစ္စက္ခာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော။

အနုတ္တရံဝိဝေကသုခန္တိ ဖလသမာပတ္တိသုခံ၊ တေန ဌိတိမိဿာပိ [ဝီထိမိဿာပိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ) ဓိတိမိဿာပိ (က)] ကဒါစိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ ဟောတီတိ ဟိတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ။ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ယသ္မိံ ခဏေ ပရိသာ သာဓုကာရံ ဝါ ဒေတိ၊ ယထာသုတံ ဝါ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တံ ခဏံ ပုဗ္ဗဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ယထာပရိစ္ဆေဒဉ္စ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ဝသေန အပ္ပံ ဝါ ဝိပဉ္စိတညုဿ၊ နေယျဿ ဝါ ဝသေန ဗဟုံ ဝါ ဒေသေန္တော။ ဓမ္မဿ ကလျာဏတာ နိယျာနိကတာယ၊ နိယျာနိကတာ စ သဗ္ဗသော အနဝဇ္ဇဘာဝေနေဝါတိ အာဟ ‘‘အနဝဇ္ဇမေဝ ကတွာ’’တိ။ ဒေသကာယတ္တေန အာဏာဒိဝိဓိနာ အဘိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ ဒေသနာတိ သာ ပရိယတ္တိဓမ္မဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာယ တာဝ စတုပ္ပဒိကာယပိ ဂါထာယာ’’တိအာဒိ။ နိဒါနနိဂမနာနိပိ သတ္ထုနော ဒေသနာယ အနုဝိဓာနတော တဒန္တောဂဓာနိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နိဒါနမာဒိ၊ ဣဒံ ဧဝေါစာတိ ပရိယောသာန’’န္တိ။

သာသိတဗ္ဗပုဂ္ဂလဂတေန ယထာပရာဓာဒိသာသိတဗ္ဗဘာဝေန အနုသာသနံ တဒင်္ဂဝိနယာဒိဝသေန ဝိနယနံ သာသနန္တိ တံ ပဋိပတ္တိဓမ္မဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘သီလသမာဓိဝိပဿနာ’’တိအာဒိ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သီလဿ၊ သမထဝိပဿနာနဉ္စ သီလဒိဋ္ဌီနံ အာဒိဘာဝေါ တံ မူလကတ္တာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာနံ။ အရိယမဂ္ဂဿ အန္တဒွယဝိဂမေန မဇ္ဈိမပဋိပဒါဘာဝေါ ဝိယ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အာရဗ္ဘနိပ္ဖတ္တီနံ ဝေမဇ္ဈတ္တာပိ မဇ္ဈဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ…ပေ… မဇ္ဈံ နာမာ’’တိ။ ဖလံ ပရိယောသာနံ နာမ သဥပါဒိသေသတာဝသေန၊ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ နာမ အနုပါဒိသေသတာဝသေန။ ဣဒါနိ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ သာသနဿ ပရိယောသာနတံ အာဂမေန ဒဿေတုံ ‘‘ဧတဒတ္ထမိဒ’’န္တိအာဒိ အာဟ။ ဣဓ ဒေသနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ အဓိပ္ပေတံ ‘‘သဗျဉ္ဇန’’န္တိအာဒိ ဝစနတော။ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ကတာဝဓိသဒ္ဒပ္ပဗန္ဓော ဂါထာဝသေန၊ သုတ္တဝသေန စ ဝဝတ္ထိတော ပရိယတ္တိဓမ္မော၊ ယော ဣဓ ‘‘ဒေသနာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တဿ ပန အတ္ထော ဝိသေသတော သီလာဒိ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။ တတ္ထ သီလံ ဒဿေတွာတိ သီလဂ္ဂဟဏေန သသမ္ဘာရံ သီလံ ဂဟိတံ၊ တထာ မဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန သသမ္ဘာရော မဂ္ဂေါတိ တဒုဘယဝသေန အနဝသေသတော ပရိယတ္တိ အတ္ထံ ပရိယာဒိယတိ။ တေနာတိ သီလာဒိဒဿနေန။ အတ္ထဝသေန ဟိ ဣဓ ဒေသနာယ အာဒိကလျာဏာဒိဘာဝေါ အဓိပ္ပေတော။ ကထိကသဏ္ဌိတီတိ ကထိကဿ သဏ္ဌာနံ ကထနဝသေန သမဝဋ္ဌာနံ။

န သော သာတ္ထံ ဒေသေတိ နိယျာနတ္ထဝိရဟတော တဿာ ဒေသနာယ။ ဧကဗျဉ္ဇနာဒိယုတ္တာ ဝါတိ သိထိလာဒိဘေဒေသု ဗျဉ္ဇနေသု ဧကပ္ပကာရေမေဝ၊ ဒွိပကာရေမေဝ ဝါ ဗျဉ္ဇနေန ယုတ္တာ ဝါ ဒမိဠဘာသာ ဝိယ ။ ဝိဝဋကရဏတာယ ဩဋ္ဌေ အဖုသာပေတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗတော သဗ္ဗနိရောဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ ကိရာတဘာသာ ဝိယ။ သဗ္ဗဿေဝ [သဗ္ဗတ္ထေဝ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ ၁)] ဝိဿဇ္ဇနီယယုတ္တတာယ သဗ္ဗဝိဿဋ္ဌဗျဉ္ဇနာ ဝါ သဝရဘာသာ [ယဝနဘာသာ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ)] ဝိယ။ သဗ္ဗဿေဝ [သဗ္ဗတ္ထေဝ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယံ)] သာနုသာရတာယ သဗ္ဗနိဂ္ဂဟိတဗျဉ္ဇနာ ဝါ ပါရသိကာဒိမိလက္ခုဘာသာ ဝိယ။ သဗ္ဗာပေသာ ဗျဉ္ဇနေကဒေသဝသေန ပဝတ္တိယာ အပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနာတိ ကတွာ ‘‘အဗျဉ္ဇနာ’’တိ ဝုတ္တာ။

ဌာနကရဏာနိ သိထိလာနိ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ အက္ခရံ ပဉ္စသု ဝဂ္ဂေသု ပဌမတတိယန္တိ ဧဝမာဒိ သိထိလံ။ တာနိ အသိထိလာနိ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ အက္ခရံ ဝဂ္ဂေသု ဒုတိယစတုတ္ထန္တိ ဧဝမာဒိ ဓနိတံ။ ဒွိမတ္တကာလံ ဒီဃံ။ ဧကမတ္တကာလံ ရဿံ တဒေဝ လဟုကံ။ လဟုကမေဝ သံယောဂပရံ၊ ဒီဃဉ္စ ဂရုကံ။ ဌာနကရဏာနိ နိဂ္ဂဟေတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ နိဂ္ဂဟိတံ။ ပရေန သမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ သမ္ဗန္ဓံ။ တထာ နသမ္ဗန္ဓံ ဝဝတ္ထိတံ။ ဌာနကရဏာနိ နိဿဋ္ဌာနိ ကတွာ ဥစ္စာရေတဗ္ဗံ ဝိမုတ္တံ။ ဒသဓာတိ ဧဝံ သိထိလာဒိဝသေန ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ အက္ခရုပ္ပာဒကစိတ္တဿ သဗ္ဗာကာရေန ပဘေဒေါ။ သဗ္ဗာနိ ဟိ အက္ခရာနိ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ယထာဓိပ္ပေတတ္ထံ ဗျဉ္ဇနတော ဗျဉ္ဇနာနိ စာတိ။

အမက္ခေတွာတိ အမိလေစ္ဆေတွာ၊ အဝိနာသေတွာ၊ အဟာပေတွာတိ ဝါ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ယမတ္ထံ ဉာပေတုံ ဧကံ ဂါထံ၊ ဧကံ ဝါကျံ ဝါ ဒေသေတိ၊ တမတ္ထံ တာယ ဒေသနာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာယ ဧဝ ဒေသေတီတိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနမေဝ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ။ ဣဓ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသဝါစကော၊ န အဝေါမိဿကာဒိဝါစကောတိ အာဟ ‘‘သကလာဓိဝစန’’န္တိ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ သဗ္ဗသော ပုဏ္ဏံ၊ တံ ပန ကေနစိ ဦနံ၊ အဓိကံ ဝါ န ဟောတီတိ ‘‘အနူနာဓိကဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒတ္ထံ ဒေသိတော၊ တဿ သာဓကတ္တာ အနူနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ တဗ္ဗိဓုရဿ ပန အသာဓကတ္တာ အနဓိကတာ။ သကလန္တိ သဗ္ဗဘာဂဝန္တံ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏမေဝ၊ တေနာဟ ‘‘ဧကဒေသနာပိ အပရိပုဏ္ဏာ နတ္ထီ’’တိ။ အပရိသုဒ္ဓါ ဒေသနာ ဟောတိ တဏှာယ သံကိလိဋ္ဌတ္တာ။ လောကာမိသံ စီဝရာဒယော ပစ္စယာ တတ္ထ အဂဓိတစိတ္တတာယ လောကာမိသနိရပေက္ခော။ ဟိတဖရဏေနာတိ ဟိတူပသံဟာရေန။ မေတ္တာဘာဝနာယ ကရဏဘူတာယ မုဒုဟဒယော။ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေနာတိ သကလသံကိလေသတော၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော စ ဥဒ္ဓရဏာကာရာဝဋ္ဌိတေန စိတ္တေန၊ ကာရုဏာဓိပ္ပာယေနာတိ အတ္ထော။

‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒဿာမေဝ၊ ဧဝဉ္စ ဒဿာမီ’’တိ သမာဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝတံ။ ပဏ္ဍိတပညတ္တတာယ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မံ ဗြဟ္မာနံ ဝါ စရိယန္တိ ဗြဟ္မစရိယံ ဒါနံ။ မစ္ဆရိယလောဘာဒိနိဂ္ဂဏှနေန သုစိဏ္ဏဿ။ ဣဒ္ဓီတိ ဒေဝိဒ္ဓိ။ ဇုတီတိ ပဘာ၊ အာနုဘာဝေါ ဝါ။ ဗလဝီရိယူပပတ္တီတိ ဧဝံ မဟတာ ဗလေန စ ဝီရိယေန စ သမန္နာဂမော။ ပုညန္တိ ပုညဖလံ။ ဝေယျာဝစ္စံ ဗြဟ္မစရိယံ သေဋ္ဌာ စရိယာတိ ကတွာ။ ဧသ နယော သေသေပိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သကလံ သာသနံ ဣဓ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ တသ္မာ။ ‘‘ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဣမိနာ သမာနာဓိကရဏာနိ သဗ္ဗပဒါနိ ယောဇေတွာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ…ပေ… ပကာသေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ အာဟ။

၁၉၁။ ဝုတ္တပ္ပကာရသမ္ပဒန္တိ ယထာဝုတ္တံ အာဒိကလျာဏတာဒိဂုဏသမ္ပဒံ၊ ဒူရသမုဿာရိတမာနဿေဝ သာသနေ သမ္မာပဋိပတ္တိ သမ္ဘဝတိ၊ န မာနဇာတိကဿာတိ အာဟ ‘‘နိဟတမာနတ္တာ’’တိ။ ဥဿန္နတ္တာတိ ဗဟုလဘာဝတော။ ဘောဂါရောဂျာဒိဝတ္ထုကာ မဒါ သုပ္ပဟေယျာ ဟောန္တိ နိမိတ္တဿ အနဝတ္ထာနတော၊ န တထာ ကုလဝိဇ္ဇာမဒါ၊ တသ္မာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏကုလာနံ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ဇာတိဝိဇ္ဇာ နိဿာယ မာနဇပ္ပနံ ဒုပ္ပဇဟန္တိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျေန ဟိ…ပေ… မာနံ ကရောန္တီ’’တိ။ ဝိဇာတိတာယာတိ နိဟီနဇာတိတာယ။ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တီတိ သုဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ သီလံ ရက္ခိတုံ န သက္ကောန္တိ။ သီလဝသေန ဟိ သာသနေ ပတိဋ္ဌာ၊ ပတိဋ္ဌာတုန္တိ ဝါ သစ္စပဋိဝေဓေန လောကုတ္တရာယ ပတိဋ္ဌာယ ပတိဋ္ဌာတုံ။ သာ ဟိ နိပ္ပရိယာယတော သာသနေ ပတိဋ္ဌာ နာမ၊ ယေဘုယျေန စ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ သုဇာတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န ဒုဇ္ဇာတာ။

ပရိသုဒ္ဓန္တိ ရာဂါဒီနံ အစ္စန္တမေဝ ပဟာနဒီပနတော နိရုပက္ကိလေသတာယ သဗ္ဗသော ပရိသုဒ္ဓံ။ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတီတိ ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါဝသေန သဒ္ဒဟတိ။ ဝိညူဇာတိကာနဉှိ ဓမ္မသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏပုဗ္ဗိကာ သဒ္ဓါ သိဒ္ဓိ ဓမ္မပ္ပမာဏဓမ္မပ္ပသန္နဘာဝတော။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ၊ ယော ဧဝံ သွာက္ခာတဓမ္မော’’တိ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ ဇာယမ္ပတိကာတိ ဃရဏီပတိကာ။ ကာမံ ‘‘ဇာယမ္ပတိကာ’’တိ ဝုတ္တေ ဃရသာမိကဃရသာမိနီဝသေန ဒွိန္နံယေဝ ဂဟဏံ ဝိညာယတိ။ ယဿ ပန ပုရိသဿ အနေကာ ပဇာပတိယော၊ တတ္ထ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧကာယာပိ သံဝါသော သမ္ဗာဓောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရာဂါဒိနာ သကိဉ္စနဋ္ဌေန၊ ခေတ္တဝတ္ထု အာဒိနာ သပလိဗောဓဋ္ဌေန ရာဂရဇာဒီနံ အာဂမနပထတာပိ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနတာ ဧဝါတိ ဒွေပိ ဝဏ္ဏနာ ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ အလဂ္ဂနဋ္ဌေနာတိ အဿဇ္ဇနဋ္ဌေန အပ္ပဋိဗဒ္ဓဘာဝေန။ ဧဝံ အကုသလကုသလပ္ပဝတ္တီနံ ဌာနဘာဝေန ဃရာဝါသပဗ္ဗဇ္ဇာနံ သမ္ဗာဓဗ္ဘောကာသတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကုသလပ္ပဝတ္တိယာ ဧဝ အဋ္ဌာနဋ္ဌာနဘာဝေန တေသံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သင်္ခေပကထာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဒုဒ္ဓါရံ အကတွာ သမာသတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဧကမ္ပိ ဒိဝသန္တိ ဧကဒိဝသမတ္တမ္ပိ။ အခဏ္ဍံ ကတွာတိ ဒုက္ကဋမတ္တဿပိ အနာပဇ္ဇနေန အခဏ္ဍိတံ ကတွာ။ ကိလေသမလေန အမလီနန္တိ တဏှာသံကိလေသာဒိနာ အသံကိလိဋ္ဌံ ကတွာ။ ပရိယောဒါတဋ္ဌေန နိမ္မလဘာဝေန သင်္ခံ ဝိယ လိခိတံ ဓောတန္တိ သင်္ခလိခိတန္တိ အာဟ ‘‘ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂ’’န္တိ။ ‘‘အဇ္ဈာဝသတာ’’တိ ပဒပ္ပယောဂေန ‘‘အဂါရ’’န္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ’’တိ။ ကသာယေန ရတ္တာနိ ဝတ္ထာနိ ကာသာယာနီတိ အာဟ ‘‘ကသာယရသပီတတာယာ’’တိ။ ပရိဒဟိတွာတိ နိဝါသေတွာ စေဝ ပါရုပိတွာ စ။ အဂါရဝါသော အဂါရံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တဿ ဝဍ္ဎိအာဝဟံ အဂါရဿ ဟိတံ။

၁၉၂။ ဘောဂက္ခန္ဓောတိ ဘောဂသမုဒါယော။ အာဗန္ဓနဋ္ဌေနာတိ ‘‘ပုတ္တော နတ္တာ’’တိအာဒိနာ ပေမဝသေန သပရိစ္ဆေဒံ ဗန္ဓနဋ္ဌေန။ ‘‘အမှာကမေတေ’’တိ ဉာယန္တီတိ ဉာတီ။ ပိတာမဟပိတုပုတ္တာဒိဝသေန ပရိဝတ္တနဋ္ဌေန ပရိဝဋ္ဋော။

၁၉၃။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ပိဟိတကာယဝစီဒွါရော၊ တထာဘူတော စ ယသ္မာ တေန သံဝရေန ဥပေတော နာမ ဟောတိ ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရေန သမန္နာဂတော’’တိ။ ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ တဿေဝ ပါတိမောက္ခသံဝရသမန္နာဂမဿ ပစ္စယဒဿနံ။ အပ္ပမတ္တကေသူတိ အသဉ္စိစ္စ အာပန္နအနုခုဒ္ဒကေသု စေဝ သဟသာ ဥပ္ပန္နအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု စ။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿနသီလော။ သမ္မာ အာဒိယိတွာတိ သက္ကစ္စံ ယာဝဇီဝံ အဝီတိက္ကမဝသေန အာဒိယိတွာ။ တံ တံ သိက္ခာပဒန္တိ တံ တံ သိက္ခာကောဋ္ဌာသံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ ပါဌေ။ သင်္ခေပေါတိ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ။ ဝိတ္ထာရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ သော တတ္ထ၊ တံသံဝဏ္ဏနာယ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၁၄) စ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာစာရဂေါစရဂ္ဂဟဏေနေဝါတိ ‘‘အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိ ဝစနေနေဝ။ တေနာဟ ‘‘ကုသလေ ကာယကမ္မဝစီကမ္မေ ဂဟိတေပီ’’တိ။ အဓိကဝစနံ အညမတ္ထံ ဗောဓေတီတိ ကတွာ တဿ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလဿ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဒဿနတ္ထံ…ပေ… ကုသလေနာတိ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗသော အနေသနပ္ပဟာနေန အနဝဇ္ဇေနာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ‘‘ကတမေ စ ထပတိ ကုသလာ သီလာ ကုသလံ ကာယကမ္မံ ကုသလံ ဝစီကမ္မ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၅) သီလဿ ကုသလကာယဝစီဘာဝံ ဒဿေတွာ ‘‘အာဇီဝပရိသုဒ္ဓမ္ပိ ခေါ အဟံ ထပတိ သီလသ္မိံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၅) ဧဝံ ပဝတ္တာယ မုဏ္ဍိကသုတ္တဒေသနာယ ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော ကုသလေန၊ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ’’တိ အယံ ဒေသနာ ဧကသင်္ဂဟာ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ သမေတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘မုဏ္ဍိကသုတ္တဝသေန ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ သီလသ္မိံ ဝဒါမီတိ ‘‘သီလ’’န္တိ ဝဒါမိ၊ ‘‘သီလသ္မိံ အန္တောဂဓံ ပရိယာပန္န’’န္တိ ဝဒါမီတိ ဝါ အတ္ထော။ ပရိယာဒါနတ္ထန္တိ ပရိဂ္ဂဟတ္ထံ။

တိဝိဓေန သီလေနာတိ စူဠသီလံ မဇ္ဈိမသီလံ မဟာသီလန္တိ ဧဝံ တိဝိဓေန သီလေန။ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု၊ န ကာယပဉ္စမေသု။ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပပ္ပကာရဝသေန တိဝိဓေန သန္တောသေန။

စူဠမဇ္ဈိမမဟာသီလဝဏ္ဏနာ

၁၉၄-၂၁၁။ ‘‘သီလသ္မိ’’န္တိ ဣဒံ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘ဧကံ သီလံ ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ အယမေဝ အတ္ထောတိ ပစ္စတ္တဝစနတ္ထော ဧဝ။ ဗြဟ္မဇာလေတိ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇)။

၂၁၂။ အတ္တာနုဝါဒပရာနုဝါဒဒဏ္ဍဘယာဒီနိ အသံဝရမူလကာနိ။ သီလဿာသံဝရတောတိ သီလဿ အသံဝရဏတော၊ သီလသံဝရာဘာဝတောတိ အတ္ထော။ ဘဝေယျာတိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ယထာဝိဓာနဝိဟိတေနာတိ ယထာဝိဓာနသမ္ပာဒိတေန။ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိနိမိတ္တံ ဥပ္ပန္နစေတသိကသုခသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ ဖုဋ္ဌသရီရဿ ဥဠာရံ ကာယိကံ သုခံ ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရ…ပေ… ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ။

ဣန္ဒြိယသံဝရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၃။ ဝိသေသော ကမ္မတ္ထာပေက္ခတာယ သာမညဿ န တေဟိ ပရိစတ္တောတိ အာဟ ‘‘စက္ခု-သဒ္ဒေါ ကတ္ထစိ ဗုဒ္ဓစက္ခုမှိ ဝတ္တတီ’’တိ။ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ ဟိ အဘိဓေယျေ ဝိသေသတ္ထံ ဝိသေသန္တရနိဝတ္တနဝသေန ဝိသေသသဒ္ဒေါ ဝိဘာဝေတိ၊ န အဝိဇ္ဇမာနံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ စက္ခုဒဿနန္တိ ဗုဒ္ဓစက္ခု၊ အာသယာနုသယဉာဏံ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ။ သမန္တတော သဗ္ဗသော ဒဿနဋ္ဌေန သမန္တစက္ခု၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ အရိယမဂ္ဂတ္တယပညာတိ ဟေဋ္ဌိမေ အရိယမဂ္ဂတ္တယေ ပညာ။ ဣဓာတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပါဌေ။ အယံ စက္ခု-သဒ္ဒေါ ပသာဒ…ပေ… ဝတ္တတိ နိဿယဝေါဟာရေ နိဿိတဿ ဝတ္တဗ္ဗတော ယထာ။ ‘‘မဉ္စာ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တီ’’တိ။ အသမ္မိဿန္တိ ကိလေသဒုက္ခေန အဝေါမိဿံ။ တေနာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ ။ သတိ ဟိ သုဝိသုဒ္ဓေ ဣန္ဒြိယသံဝရေ၊ ပဓာနဘူတပါပဓမ္မဝိဂမေန အဓိစိတ္တာနုယောဂေါ ဟတ္ထဂတော ဧဝံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဓိစိတ္တသုခံ ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ။

သတိသမ္ပဇညကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၄။ သမန္တတော၊ ပကဋ္ဌံ ဝါ သဝိသေသံ ဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ သမ္ပဇာနဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ၊ တထာပဝတ္တဉာဏံ။ တဿ ဝိဘဇနံ သမ္ပဇညဘာဇနီယံ၊ တသ္မိံ သမ္ပဇညဘာဇနီယမှိ။ အဘိက္ကမနံ အဘိက္ကန္တန္တိ အာဟ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဝုစ္စတိ ဂမန’’န္တိ။ တထာ ပဋိက္ကမနံ ပဋိက္ကန္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိက္ကန္တံ နိဝတ္တန’’န္တိ။ နိဝတ္တနန္တိ စ နိဝတ္တိမတ္တံ။ နိဝတ္တိတွာ ပန ဂမနံ ဂမနမေဝ။ အဘိဟရန္တောတိ ဂမနဝသေန ကာယံ ဥပနေန္တော။ ဌာနနိသဇ္ဇာသယနေသု ယော ဂမနဝိဓုရော ကာယဿ ပုရတော အဘိဟာရော၊ သော အဘိက္ကမော၊ ပစ္ဆတော အပဟရဏံ ပဋိက္ကမောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဌာနေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ အာသနဿာတိ ပီဌကာဒိအာသနဿ။ ပုရိမအင်္ဂါဘိမုခေါတိ အဋနိကာဒိပုရိမာဝယဝါဘိမုခေါ။ သံသရန္တောတိ သံသပ္ပန္တော။ ပစ္စာသံသရန္တောတိ ပဋိအာသပ္ပန္တော။ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ နိပန္နဿေဝ အဘိမုခသံသပ္ပနပဋိအာသပ္ပနာနိ နိဒဿေတိ။

သမ္မာ ပဇာနနံ သမ္ပဇာနံ၊ တေန အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ ကရဏသီလော သမ္ပဇာနကာရီတိ အာဟ ‘‘သမ္ပဇညေန သဗ္ဗကိစ္စကာရီ’’တိ။ သမ္ပဇာနသဒ္ဒဿ သမ္ပဇညပရိယာယတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဧဝ။ သမ္ပဇညံ ကရောတေဝါတိ အဘိက္ကန္တာဒီသု အသမ္မောဟံ ဥပ္ပာဒေတိ ဧဝ။ သမ္ပဇညဿ ဝါ ကာရော ဧတဿ အတ္ထီတိ သမ္ပဇာနကာရီ။ ဓမ္မတော ဝဍ္ဎိသင်္ခါတေန သဟ အတ္ထေန ဝတ္တတီတိ သာတ္ထကံ၊ အဘိက္ကန္တာဒိ။ သာတ္ထကဿ သမ္ပဇာနနံ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ။ သပ္ပာယဿ အတ္တနော ဟိတဿ သမ္ပဇာနနံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ။ အဘိက္ကမာဒီသု ဘိက္ခာစာရဂေါစရေ၊ အညတ္ထာပိ စ ပဝတ္တေသု အဝိဇဟိတေ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတေ ဂေါစရေ သမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ။ အဘိက္ကမာဒီသု အသမ္မုယှနမေဝ သမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ တူလေတွာ တီရေတွာ ပဋိသင်္ခါယာတိ၊ အတ္ထော။ သင်္ဃဒဿနေနေဝ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိအတ္ထံ ဂမနံ သင်္ဂဟိတံ။ အသုဘဒဿနာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကသိဏပရိကမ္မာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ။ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ဒိသွာပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတီတိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော ဧသော။ သမထဝိပဿနုပ္ပာဒနမ္ပိ ဟိ ဘိက္ခုနော ဝဍ္ဎိယေဝ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။

တသ္မိံ ပနာတိ သာတ္ထကသမ္ပဇညဝသေန ပရိဂ္ဂဟိတအတ္ထေ။ ‘‘အတ္ထောတိ ဓမ္မတော ဝဍ္ဎီ’’တိ ယံ သာတ္ထကန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ သပ္ပာယံ ဧဝါတိ သိယာ ကဿစိ အာသင်္ကာတိ တန္နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘စေတိယဒဿနံ တာဝါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ စိတ္တကမ္မရူပကာနိ ဝိယာတိ စိတ္တကမ္မကတာ ပဋိမာယော ဝိယ၊ ယန္တပယောဂေန ဝါ ဝိစိတ္တကမ္မာ ပဋိမာယော ဝိယ။ အသမပေက္ခနံ ဂေဟဿိတ အညာဏုပေက္ခာဝသေန အာရမ္မဏဿ အယောနိသော ဂဟဏံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၈)။ ဟတ္ထိအာဒိသမ္မဒ္ဒေန ဇီဝိတန္တရာယော။ ဝိသဘာဂရူပဒဿနာဒိနာ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယော။

ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတောပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ အနုဝတ္တနကထာ အာစိဏ္ဏာ၊ အနနုဝတ္တနကထာ ပန တဿာ ဒုတိယာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ ကထာ နာမ န ကထိတပုဗ္ဗာ’’တိ။ ဧဝန္တိ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝုတ္တာကာရံ ပစ္စာမသတိ၊ န ‘‘ပုရိသဿ မာတုဂါမာသုဘ’’န္တိအာဒိကံ ဝုစ္စမာနံ။

ယောဂကမ္မဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဘာဝနာယ အာရမ္မဏံ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ဂေါစရ’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ယထာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လဿ သမ္ပာဒနဝသေန ဥဂ္ဂဟေတွာ ။

ဟရတီတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပဝတ္တေတိ၊ ယာဝ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကမာ အနုယုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော။ န ပစ္စာဟရတီတိ အာဟာရူပယောဂတော ယာဝ ဒိဝါဌာနုပသင်္ကမနာ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ပဋိနေတိ။ သရီရပရိကမ္မန္တိ မုခဓောဝနာဒိသရီရပဋိဇဂ္ဂနံ။ ဒွေ တယော ပလ္လင်္ကေတိ ဒွေ တယော နိသဇ္ဇာဝါရေ ဒွေ တီဏိ ဥဏှာသနာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဥသုမံ ဂါဟာပေန္တော’’တိ။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနမုခေနေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တော ဧဝ၊ တေန ‘‘ပတ္တောပိ အစေတနော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၁၄) ဝက္ခမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ယထာပရိဟရိယမာနံ ဝါ အဝိဇဟိတွာတိ ဒဿေတိ။ တထေဝါတိ တိက္ခတ္တုမေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော သာရီရိကစေတိယံ ဂရုတရန္တိ ကတွာ ‘‘စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ’’တိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘စေတိယံ ဗာဓယမာနာ ဗောဓိသာခါ ဟရိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာနုဿရဏဝသေနေဝ ဗောဓိယံ ပဏိပါတကရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ဝိယ နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ’’တိ။ ဂါမသမီပေတိ ဂါမဿ ဥပစာရဋ္ဌာနေ။ ဇနသင်္ဂဟတ္ထန္တိ ‘‘မယိ အကထေန္တေ ဧတေသံ ကော ကထေဿတီ’’တိ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဇနသင်္ဂဟတ္ထံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ‘‘ဓမ္မကထာ နာမ ကထေတဗ္ဗာ ဧဝါ’’တိ အဋ္ဌကထာစရိယာ ဝဒန္တိ၊ ယသ္မာ စ ဓမ္မကထာ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါတိ အတ္တနာ ပရိဟရိယမာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တော တဒနုဂုဏံယေဝ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ။ အနုမောဒနံ ဝတွာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝါ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

သမ္ပတ္တပရိစ္ဆေဒေနေဝါတိ ‘‘ပရိစိတော အပရိစိတော’’တိအာဒိ ဝိဘာဂံ အကတွာ သမ္ပတ္တကောဋိယာ ဧဝ၊ သမာဂမမတ္တေနေဝါတိ အတ္ထော။ ဘယေတိ ပရစက္ကာဒိဘယေ။

‘‘ကမ္မဇတေဇော’’တိ ဂဟဏိံ သန္ဓာယာဟ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝီထိံ နာရောဟတိ ခုဒါပရိဿမေန ကိလန္တကာယတ္တာ သမာဓာနာဘာဝတော။ အဝသေသဋ္ဌာနေတိ ယာဂုယာ အဂ္ဂဟိတဋ္ဌာနေ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ကမ္မဋ္ဌာနုပဋ္ဌာနဿ အဝိစ္ဆေဒဒဿနမေတံ၊ ယထာ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ပဝတ္တာယ သရပဋိပါတိယာ အနဝိစ္ဆေဒေါ၊ ဧဝမေတဿပီတိ။

နိက္ခိတ္တဓုရော ဘာဝနာနုယောဂေ။ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ အပူရဏေန သဗ္ဗဝတ္တာနိ ဘိန္ဒိတွာ။ ‘‘ကာမေသု အဝီတရာဂေါ ဟောတိ၊ ကာယေ အဝီတရာဂေါ၊ ရူပေ အဝီတရာဂေါ၊ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၈၆) ဧဝံ ဝုတ္တပဉ္စဝိဓစေတောခိလဝိနိဗန္ဓစိတ္တော။ စရိတွာတိ ပဝတ္တိတွာ။

ဂတပစ္စာဂတိကဝတ္တဝသေနာတိ ဘာဝနာသဟိတံယေဝ ဘိက္ခာယ ဂတပစ္စာဂတံ ဂမနပစ္စာဂမနံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဂတပစ္စာဂတိကံ၊ တဒေဝ ဝတ္တံ၊ တဿ ဝသေန။ အတ္တကာမာတိ အတ္တနော ဟိတသုခံ ဣစ္ဆန္တာ၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဝန္တောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မော ဟိ ဟိတံ တန္နိမိတ္တကဉ္စ သုခန္တိ။ အထ ဝါ ဝိညူနံ နိဗ္ဗိသေသတ္တာ၊ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နတ္တာ စ အတ္တာ နာမ ဓမ္မော၊ တံ ကာမေန္တိ ဣစ္ဆန္တီတိ အတ္တကာမာ။

ဥသဘံ နာမ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော။ တာယ သညာယာတိ တာယ ပါသာဏသညာယ၊ ဧတ္တကံ ဌာနံ အာဂတာတိ ဇာနန္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သောယေဝ နယောတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကော ယော ဌာနေ ဝုတ္တော၊ သော ဧဝ နိသဇ္ဇာယပိ နယော။ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တာနံ ဆိန္နဘတ္တဘာဝဘယေနပိ ယောနိသောမနသိကာရံ ပရိဗြူဟေတိ။ မဒ္ဒန္တာတိ ဓညကရဏဋ္ဌာနေ သာလိသီသာနိ မဒ္ဒန္တာ။

မဟာပဓာနံ ပူဇေဿာမီတိ အမှာကံ အတ္ထာယ လောကနာထေန ဆဝဿာနိ ကတံ ဒုက္ကရစရိယမေဝါဟံ ယထာသတ္တိ ပူဇေဿာမီတိ။ ပဋိပတ္တိပူဇာ ဟိ သတ္ထုပူဇာ၊ န အာမိသပူဇာတိ။ ‘‘ဌာနစင်္ကမမေဝါ’’တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဣရိယာပထဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဘောဇနာဒိကာလေသု အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗနိသဇ္ဇာယ ပဋိက္ခေပဝသေန။

ဝီထိံ ဩတရိတွာ ဣတော စိတော စ အနောလောကေတွာ ပဌမမေဝ ဝီထိယော သလ္လက္ခေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ဝီထိယော သလ္လက္ခေတွာ’’တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုစ္စတိ ‘‘ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာ’’တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဂမိဿတိ။ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈၊ မဟာနိ။ ၂၀၆) ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ကတွာ။ ‘‘နေဝ ဒဝါယာ’’တိအာဒိ ပဋိက္ခေပဒဿနံ။

ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ယဒိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဣတော ပရေသုပိ။ တတ္ထ ပစ္စေကဗောဓိယာ ဥပနိဿယသမ္ပဒါ ကပ္ပာနံ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ၊ သတသဟဿဉ္စ တဇ္ဇာပုညဉာဏသမ္ဘရဏံ။ သာဝကဗောဓိယာ အဂ္ဂသာဝကာနံ အသင်္ချေယျံ၊ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ၊ မဟာသာဝကာနံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၂၈၈) သတသဟဿမေဝ တဇ္ဇာပုညဉာဏသမ္ဘရဏံ။ ဣတရေသံ အတီတာသု ဇာတီသု ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿယဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ကုသလံ။ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယောတိ ဗာဟိယဝိသယေ သဉ္ဇာတသံဝဍ္ဎတာယ ဗာဟိယော၊ ဒါရုစီရပရိဟရဏေန ဒါရုစီရိယောတိ စ သမညာတော။ သော ဟိ အာယသ္မာ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဗာဟိယ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ သုတေ၊ မုတေ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဧဝဉှိ တေ ဗာဟိယ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ယတော ခေါ တေ ဗာဟိယ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ သုတေ၊ မုတေ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တေန။ ယတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တေန၊ တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တတ္ထ။ ယတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တတ္ထ၊ တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၀) ဧတ္တကာယ ဒေသနာယ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ ဧဝံ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒီနံ မဟာပညတာဒိဒီပနာနိ သုတ္တပဒါနိ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တန္တိ အသမ္မုယှနံ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနမာကာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အတ္တာ အဘိက္ကမတီ’’တိ ဣမိနာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ ဒိဋ္ဌိဂါဟဝသေန အဘိက္ကမေ သမ္မုယှနံ ဒဿေတိ၊ ‘‘အဟံ အဘိက္ကမာမီ’’တိ ပန ဣမိနာ မာနဂါဟဝသေန။ တဒုဘယံ ပန တဏှာယ ဝိနာ န ဟောတီတိ တဏှဂါဟဝသေနပိ သမ္မုယှနံ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘တထာ အသမ္မုယှန္တော’’တိ ဝတွာ တံ အသမ္မုယှနံ ယေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေန ဟောတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိက္ကမာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဝါယောဓာတုယာ အနုဂတာ တေဇောဓာတု ဥဒ္ဓရဏဿ ပစ္စယော။ ဥဒ္ဓရဏဂတိကာ ဟိ တေဇောဓာတူတိ။ ဥဒ္ဓရဏေ ဝါယောဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဣမာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကေကပါဒုဒ္ဓရဏေ…ပေ… ဗလဝတိယောတိ အာဟ။ ယသ္မာ ပန တေဇောဓာတုယာ အနုဂတာ ဝါယောဓာတု အတိဟရဏဝီတိဟရဏာနံ ပစ္စယော။ တိရိယဂတိကာယ ဟိ ဝါယောဓာတုယာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသု သာတိသယော ဗျာပါရောတိ။ တေဇောဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဣမာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ အတိဟရဏဝီတိဟရဏေသူ’’တိ အာဟ။ သတိပိ အနုဂမကအနုဂန္တဗ္ဗတာဝိသေသေ တေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဘာဝမတ္တံ သန္ဓာယ တထာ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊။ တတ္ထ အက္ကန္တဋ္ဌာနတော ပါဒဿ ဥက္ခိပနံ ဥဒ္ဓရဏံ။ ဌိတဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ပုရတော ဟရဏံ အတိဟရဏံ၊ ခါဏုအာဒိပရိဟရဏတ္ထံ၊ ပတိဋ္ဌိတပါဒဃဋ္ဋနပရိဟရဏတ္ထံ ဝါ ပဿေန ဟရဏံ ဝီတိဟရဏံ။ ယာဝ ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ၊ တာဝ အာဟရဏံ အတိဟရဏံ၊ တတော ပရံ ဟရဏံ ဝီတိဟရဏန္တိ အယံ ဝါ ဧတေသံ ဝိသေသော။

ယသ္မာ ပထဝီဓာတုယာ အနုဂတာ အာပေါဓာတု ဝေါဿဇ္ဇနဿ ပစ္စယော။ ဂရုတရသဘာဝါ ဟိ အာပေါဓာတူတိ။ ဝေါဿဇ္ဇနေ ပထဝီဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ တာသံ ဒွိန္နမေတ္ထ သာမတ္ထိယတော အဓိမတ္တတာ၊ ဣတရာသဉ္စ ဩမတ္တတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝေါဿဇ္ဇနေ…ပေ… ဗလဝတိယော’’တိ။ ယသ္မာ ပန အာပေါဓာတုယာ အနုဂတာ ပထဝီဓာတု သန္နိက္ခေပနဿ ပစ္စယော၊ ပတိဋ္ဌာဘာဝေ ဝိယ ပတိဋ္ဌာပနေပိ တဿာ သာတိသယကိစ္စတ္တာ အာပေါဓာတုယာ တဿာ အနုဂတဘာဝေါ၊ တထာ ဃဋ္ဋနကိရိယာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝသေန သန္နိရုဇ္ဈနဿ သိဇ္ဈနတော တတ္ထာပိ ပထဝီဓာတုယာ အာပေါဓာတုအနုဂတဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တထာ သန္နိက္ခေပနသန္နိရုဇ္ဈနေသူ’’တိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ အဘိက္ကမနေ၊ တေသု ဝါ ဝုတ္တေသု ဥဒ္ဒရဏာဒီသု ကောဋ္ဌာသေသု။ ဥဒ္ဓရဏေတိ ဥဒ္ဓရဏက္ခဏေ။ ရူပါရူပဓမ္မာတိ ဥဒ္ဓရဏာကာရေန ပဝတ္တာ ရူပဓမ္မာ၊ တံသမုဋ္ဌာပကာ အရူပဓမ္မာ စ။ အတိဟရဏံန ပါပုဏန္တိ ခဏမတ္တာဝဋ္ဌာနတော။ တတ္ထ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နာ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ။ န ဟိ ဓမ္မာနံ ဒေသန္တရသင်္ကမနံ အတ္ထိ။ ‘‘ပဗ္ဗံ ပဗ္ဗ’’တိအာဒိ ဥဒ္ဓရဏာဒိကောဋ္ဌာသေ သန္ဓာယ သဘာဂသန္တတိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတိဣတ္တရော ဟိ ရူပဓမ္မာနမ္ပိ ပဝတ္တိက္ခဏော၊ ဂမနဿာဒီနံ၊ ဒေဝပုတ္တာနံ ဟေဋ္ဌုပရိယေန ပဋိမုခံ ဓာဝန္တာနံ သိရသိ ပါဒေ စ ဗန္ဓခုရဓာရာ သမာဂမတောပိ သီဃတရော။ ယထာ တိလာနံ ဘဇ္ဇိယမာနာနံ ပဋပဋာယနေန ဘေဒေါ လက္ခီယတိ၊ ဧဝံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒေနာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဋပဋာယန္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပန္နာ ဟိ ဧကန္တတော ဘိဇ္ဇန္တီတိ။ ‘‘သဒ္ဓိံ ရူပေနာ’’တိ ဣဒံ တဿ တဿ စိတ္တဿ နိရောဓေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈနကရူပဓမ္မာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယံ တတော သတ္တရသမစိတ္တဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ။ အညထာ ယဒိ ရူပါရူပဓမ္မာ သမာနက္ခဏာ သိယုံ၊ ‘‘ရူပံ ဂရုပရိဏာမံ ဒန္ဓနိရောဓ’’န္တိအာဒိဝစနေဟိ ဝိရောဓော သိယာ၊ တထာ ‘‘နာဟံ ဘိက္ခဝေ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တံ၊ ယထယိဒံ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၈) ဧဝံ အာဒိပါဠိယာ။ စိတ္တစေတသိကာ ဟိ သာရမ္မဏသဘာဝါ ယထာဗလံ အတ္တနော အာရမ္မဏပစ္စယဘူတမတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ တေသံ တံသဘာဝနိပ္ဖတ္တိအနန္တရံ နိရောဓော။ ရူပဓမ္မာ ပန အနာရမ္မဏာ ပကာသေတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ တေသံ ပကာသေတဗ္ဗဘာဝနိပ္ဖတ္တိ သောဠသဟိ စိတ္တေဟိ ဟောတီတိ တင်္ခဏာယုကတာ တေသံ ဣစ္ဆိတာ၊ လဟုဝိညာဏဝိသယသင်္ဂတိမတ္တပ္ပစ္စယတာယ တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ၊ ဝိသယသင်္ဂတိမတ္တတာယ စ ဝိညာဏဿ လဟုပရိဝတ္တိတာ၊ ဒန္ဓမဟာဘူတပ္ပစ္စယတာယ ရူပဓမ္မာနံ ဒန္ဓပရိဝတ္တိတာ။ နာနာဓာတုယာ ယထာဘူတဉာဏံ ခေါ ပန တထာဂတဿေဝ၊ တေန စ ပုရေဇာတပစ္စယော ရူပဓမ္မောဝ ဝုတ္တော၊ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယော စ တထေဝါတိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ သမာနက္ခဏတာ န ယုဇ္ဇတေဝ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အညံဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ၊ အညံ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈတီတိ ယံ ပုရိမုပ္ပန္နံ စိတ္တံ၊ တံ အညံ၊ တံ ပန နိရုဇ္ဈန္တံ အပရဿ အနန္တရာဒိပစ္စယဘာဝေနေဝ နိရုဇ္ဈတီတိ တထာလဒ္ဓပစ္စယံ အညံ ဥပ္ပဇ္ဇတေ စိတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ တေသံ အန္တရော လဗ္ဘေယျာတိ? နောတိ အာဟ ‘‘အဝီစိ မနုပ္ပဗန္ဓော’’တိ၊ ယထာ ဝီစိ အန္တရော န လဗ္ဘတိ၊ ‘‘တဒေဝေတ’’န္တိ အဝိသေသဝိဒူ မညန္တိ၊ ဧဝံ အနု အနု ပဗန္ဓော စိတ္တသန္တာနော ရူပသန္တာနော စ နဒီသောတောဝ နဒိယံ ဥဒကပ္ပဝါဟော ဝိယ ဝတ္တတိ။

အဘိမုခံ လောကိတံ အာလောကိတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရတော ပေက္ခန’’န္တိ။ ယသ္မာ ယံဒိသာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ၊ တိဋ္ဌတိ၊ နိသီဒတိ ဝါ တဒဘိမုခံ ပေက္ခနံ အာလောကိတံ၊ တသ္မာ တဒနုဂတဝိဒိသာလောကနံ ဝိလောကိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိလောကိတံ နာမ အနုဒိသာပေက္ခန’’န္တိ။ သမ္မဇ္ဇနပရိဘဏ္ဍာဒိကရဏေ ဩလောကိတဿ၊ ဥလ္လောကဟရဏာဒီသု ဥလ္လောကိတဿ၊ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တပရိဿယဿ ပရိဝဇ္ဇနာဒီသု အပလောကိတဿ သိယာ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ ဝါ မုခေန သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂဟိတာနေဝါ’’တိ။

ကာယသက္ခိန္တိ ကာယေန သစ္ဆိကတဝန္တံ၊ ပစ္စက္ခကာရိနန္တိ အတ္ထော။ သော ဟိ အာယသ္မာ ဝိပဿနာကာလေ ‘‘ယမေဝါဟံ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတံ နိဿာယ သာသနေ အနဘိရတိအာဒိဝိပ္ပကာရံ ပတ္တော၊ တမေဝ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော၊ တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒြိယသံဝရေ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တော၊ တေနေဝ နံ သတ္ထာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ၊ ယဒိဒံ နန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

သာတ္ထကတာ စ သပ္ပာယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ အာလောကိတဝိလောကိတဿာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ တသ္မာတိ ကမ္မဋ္ဌာနာဝိဇဟနဿေဝ ဂေါစရသမ္ပဇညဘာဝတောတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဟေတုဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ အတ္တနောကမ္မဋ္ဌာနဝသေနေဝ အာလောကနဝိလောကနံ ကာတဗ္ဗံ၊ ခန္ဓာဒိကမ္မဋ္ဌာနာ အညော ဥပါယော န ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ အာလောကိတာဒိသမညာပိ ယသ္မာ ဓမ္မမတ္တဿေဝ ပဝတ္တိဝိသေသော၊ တသ္မာ တဿ ယာထာဝတော ပဇာနနံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အဗ္ဘန္တရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တကိရိယဝါယောဓာတုဝိပ္ဖာရဝသေနာတိ ကိရိယမယစိတ္တသမုဋ္ဌာနာယ ဝါယောဓာတုယာ စလနာကာရပ္ပဝတ္တိဝသေန။ အဓော သီဒတီတိ အဓော ဂစ္ဆတိ။ ဥဒ္ဓံ လင်္ဃေတီတိ လင်္ဃံ ဝိယ ဥပရိ ဂစ္ဆတိ။

အင်္ဂကိစ္စံ သာဓယမာနန္တိ ပဓာနဘူတအင်္ဂကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေန္တံ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ပဌမဇဝနေပိ…ပေ… န ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ပဉ္စဒွါရဝီထိယံ ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနာဒီနံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ အာဝဇ္ဇန ဝေါဋ္ဌဗ္ဗပနာနံ အယောနိသော အာဝဇ္ဇနဝေါဋ္ဌဗ္ဗနဝသေန ဣဋ္ဌေ ဣတ္ထိရူပါဒိမှိ လောဘမတ္တံ၊ အနိဋ္ဌေ စ ပဋိဃမတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ ပန ‘‘ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ရဇ္ဇနာဒိ ဟောတိ။ တဿ ပဉ္စဒွါရဇဝနံ မူလံ၊ ယထာဝုတ္တံ ဝါ သဗ္ဗံ ဘဝင်္ဂါဒိ။ ဧဝံ မနောဒွါရဇဝနဿ မူလဝသေန မူလပရိညာ ဝုတ္တာ။ အာဂန္တုကတာဝကာလိကတာ ပန ပဉ္စဒွါရဇဝနဿေဝ အပုဗ္ဗဘာဝဝသေန၊ ဣတ္တရဘာဝဝသေန စ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ဘိဇ္ဇိတွာ ပတိတေသူ’’တိ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥပရိမဿ စ အပရာပရံ ဘင်္ဂပ္ပတ္တိမာဟ။

တန္တိ ဇဝနံ၊ တဿ အယုတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ အာဂန္တုကော အဗ္ဘာဂတော။

ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နော တာဝတကော ကာလော ဧတေသန္တိ တာဝကာလိကာနိ။

ဧတံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညံ။ သမဝါယေတိ သာမဂ္ဂိယံ ။ တတ္ထာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓဝသေန အာလောကနဝိလောကနေ ပညာယမာနေ တဗ္ဗိနိမုတ္တော ကော ဧကော အာလောကေတိ၊ ကော ဝိလောကေတိ။

‘‘ဥပနိဿယပစ္စယော’’တိ ဣဒံ သုတ္တန္တနယေန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ။ သဟဇာတပစ္စယောတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ အညမညသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတာဒိပစ္စယာနမ္ပိ လဗ္ဘနတော။

ကာလေ သမဉ္ဆိတုံ ယုတ္တကာလေ သမဉ္ဆန္တဿ။ တထာ ပသာရေန္တဿာတိ ဧတ္ထာပိ။ မဏိသပ္ပော နာမ ဧကာ သပ္ပဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ လဠနန္တိ ကမ္ပနံ၊ လီဠာကရဏံ ဝါ။

ဥဏှပကတိကော ပရိဠာဟဗဟုလကာယော။ သီလဝိဒူသနေန အဟိတာဝဟတ္တာ မိစ္ဆာဇီဝဝသေန ဥပ္ပန္နံ အသပ္ပာယံ။ ‘‘စီဝရမ္ပိ အစေတန’’န္တိအာဒိနာ စီဝရဿ ဝိယ ကာယောပိ အစေတနောတိ ကာယဿ အတ္တသုညတာဝိဘာဝနေန ‘‘အဗ္ဘန္တရေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပရိဒီပေန္တော ဣတရီတရသန္တောသဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟတောတိ အာဟတစတုပဉ္စဂဏ္ဌိကော၊ စတုပဉ္စဂဏ္ဌိကာဟိ ဝါ အာဟတော တထာ။

အဋ္ဌဝိဓောပိအတ္ထောတိ အဋ္ဌဝိဓောပိ ပယောဇနဝိသေသော မဟာသိဝတ္ထေရဝါဒဝသေန ‘‘ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၄၂၂၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ အ။ နိ။ ၂။၃၄၁၊ ၈။၉၊ ဓ။ သ။ ၁၃၅၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၈၊ မဟာနိ။ ၂၀၆) နယေန ဝုတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘နေဝ ဒဝါယာတိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၄၂၂၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ အ။ နိ။ ၈။၉၊ ဓ။ သ။ ၁၃၅၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၈၊ မဟာနိ။ ၂၀၆) နယေနာ’’တိ ပန ပဋိက္ခေပင်္ဂဒဿနမုခေန ဒေသနာယ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပထဝိသန္ဓာရကဇလဿ တံသန္ဓာရကဝါယုနာ ဝိယ ပရိဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝါယောဓာတုယာဝ အာသယေ အဝဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘ဝါယောဓာတုဝသေနေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အတိဟရတီတိ ယာဝ မုခါ အဘိဟရတိ။ ဝီတိဟရတီတိ တတော ကုစ္ဆိယံ ဝီမိဿံ ကရောန္တော ဟရတိ။ အတိဟရတီတိ ဝါ မုခဒွါရံ အတိက္ကာမေန္တော ဟရတိ။ ဝီတိဟရတီတိ ကုစ္ဆိဂတံ ပဿတော ဟရတိ၊ ပရိဝတ္တေတီတိ အပရာပရံ စာရေတိ။ ဧတ္ထ စ အာဟာရဿ ဓာရဏပရိဝတ္တနသဉ္စုဏ္ဏနဝိသောသနာနိ ပထဝီဓာတုသဟိတာ ဧဝ ဝါယောဓာတု ကရောတိ၊ န ကေဝလာတိ တာနိ ပထဝီဓာတုယာပိ ကိစ္စဘာဝေန ဝုတ္တာနိ။ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတီတိ ယထာ ဝါယောဓာတု အာဒီဟိ အညေဟိ ဝိသောသနံ န ဟောတိ၊ တထာ အလ္လတ္တဉ္စ အနုပါလေတိ။ တေဇောဓာတူတိ ဂဟဏီသင်္ခါတာ တေဇောဓာတု။ သာ ဟိ အန္တောပဝိဋ္ဌံ အာဟာရံ ပရိပါစေတိ။ အဉ္ဇသော ဟောတီတိ အာဟာရဿ ပဝေသနာဒီနံ မဂ္ဂေါ ဟောတိ။ အာဘုဇတီတိ ပရိယေသနဝသေန၊ အဇ္ဈောဟရဏဇိဏ္ဏာဇိဏ္ဏတာဒိပဋိသံဝေဒနဝသေန စ အာဝဇ္ဇေတိ၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ တံတံဝိဇာနနဿ ပစ္စယဘူတောယေဝ ဟိ ပယောဂေါ ‘‘သမ္မာပယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ယေန ဟိ ပယောဂေန ပရိယေသနာဒိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ သော တဗ္ဗိသယဝိဇာနနမ္ပိ နိပ္ဖာဒေတိ နာမ တဒဝိနာဘာဝတော။ အထ ဝါ သမ္မာပယောဂံ သမ္မာပဋိပတ္တိ မနွာယ အာဂမ္မ အာဘုဇတိ သမန္နာဟရတိ။ အာဘောဂပုဗ္ဗကော ဟိ သဗ္ဗောပိ ဝိညာဏဗျာပါရောတိ တထာ ဝုတ္တံ။

ဂမနတောတိ ဘိက္ခာစာရဝသေန ဂေါစရဂါမံ ဥဒ္ဒိဿ ဂမနတော။ ပရိယေသနတောတိ ဂေါစရဂါမေ ဘိက္ခတ္ထံ အာဟိဏ္ဍနတော။ ပရိဘောဂတောတိ အာဟာရဿ ပရိဘုဉ္ဇနတော။ အာသယတောတိ ပိတ္တာဒိအာသယတော။ အာသယတိ ဧတ္ထ ဧကဇ္ဈံ ပဝတ္တမာနောပိ ကမ္မဖလဝဝတ္ထိတော ဟုတွာ မရိယာဒဝသေန အညမညံ အသင်္ကရတော သယတိ တိဋ္ဌတိ ပဝတ္တတီတိ အာသယော၊ အာမာသယဿ ဥပရိ တိဋ္ဌနကော ပိတ္တာဒိကော။ မရိယာဒတ္ထော ဟိ အယမာကာရော။ နိဓာနန္တိ ယထာဘုတ္တော အာဟာရော နိစိတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ နိဓာနံ၊ အာမာသယော။ တတော နိဓာနတော။ အပရိပက္ကတောတိ ဂဟဏီသင်္ခါတေန ကမ္မဇတေဇေန အဝိပက္ကတော။ ပရိပက္ကတောတိ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရသ ဝိပက္ကဘာဝတော။ ဖလတောတိ နိပ္ဖတ္တိတော။ နိဿန္ဒတောတိ ဣတော စိတော စ နိဿန္ဒနတော။ သမ္မက္ခနတောတိ သဗ္ဗသော မက္ခနတော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၂၉၄) ဂဟေတဗ္ဗော။

သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တီတိ ဝေဂသံဓာရဏေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟတော သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ။ အညေ စ ရောဂါ ကဏ္ဏသူလဘဂန္ဒရာဒယော။ အဋ္ဌာနေတိ မနုဿာမနုဿပရိဂ္ဂဟိတေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ခေတ္တဒေဝါယတနာဒိကေ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ အမနုဿာ၊ မနုဿာပိ ဝါ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။ နိဿဋ္ဌတ္တာ နေဝ အတ္တနော၊ ကဿစိ အနိဿဇ္ဇိတတ္တာ၊ ဇိဂုစ္ဆနီယတ္တာ စ န ပရဿ။ ဥဒကတုမ္ဗတောတိ ဝေဠုနာဠိအာဒိဥဒကဘာဇနတော။ တန္တိ ဆဍ္ဍိတဥဒကံ။

အဒ္ဓါနဣရိယာပထာ စိရတရပ္ပဝတ္တိကာ ဒီဃကာလိကာ ဣရိယာပထာ။ မဇ္ဈိမာ ဘိက္ခာစရဏာဒိဝသေန ပဝတ္တာ။ စုဏ္ဏိယဣရိယာပထာ ဝိဟာရေ၊ အညတ္ထာပိ ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တနာဒိဝသေန ပဝတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဂတေတိ ဂမနေ’’တိ ပုဗ္ဗေ အဘိက္ကမပဋိက္ကမဂ္ဂဟဏေန ဂမနေနပိ ပုရတော ပစ္ဆတော စ ကာယဿ အဘိဟရဏံ ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ဂမနမေဝ ဂဟိတန္တိ ကေစိ။

ယသ္မာ မဟာသိဝတ္ထေရဝါဒေ အနန္တရေ အနန္တရေ ဣရိယာပထေ ပဝတ္တရူပါရူပဓမ္မာနံ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရောဓဒဿနဝသေန သမ္ပဇာနကာရိတာ ဂဟိတာတိ တံ သမ္ပဇညဝိပဿနာစာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တယိဒံ မဟာသိဝတ္ထေရေန ဝုတ္တံ အသမ္မောဟဓုရံ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တေ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန သာမညဖလေ သဗ္ဗမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္ပဇညံ လဗ္ဘတိ ယာဝဒေဝ သာမညဖလဝိသေသဒဿနပရတ္တာ ဣမိဿာ ဒေသနာယ။ ‘‘သတိသမ္ပယုတ္တဿေဝါ’’တိ ဣဒံ ယထာ သမ္ပဇညဿ ကိစ္စတော ပဓာနတာ ဂဟိတာ၊ ဧဝံ သတိယာ ပီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န သတိယာ သဗ္ဘာဝမတ္တဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ကဒါစိ သတိရဟိတာ ဉာဏပ္ပဝတ္တိ အတ္ထိ။ ‘‘ဧတဿ ဟိ ပဒဿ အယံ ဝိတ္ထာရော’’တိ ဣမိနာ သတိယာ ဉာဏေန သမဓုရတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဧတာနိပဒါနီတိ ‘‘အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ။ ဝိဘတ္တာနေဝါတိ ဝိသုံ ကတွာ ဝိဘတ္တာနိယေဝ၊ ဣမိနာပိ သမ္ပဇညဿ ဝိယ သတိယာပေတ္ထ ပဓာနတမေဝ ဝိဘာဝေတိ။

မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဘဏန္တိ – ဧကော ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော အညံ စိန္တေန္တော အညံ ဝိတက္ကေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ တထာ ဧကော တိဋ္ဌန္တော…ပေ… နိသီဒန္တော…ပေ… သယန္တော အညံ စိန္တေန္တော အညံ ဝိတက္ကေန္တော သယတိ၊ ဧကော ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ သယတိ၊ ဧတ္တကေန ပန န ပါကဋံ ဟောတီတိ စင်္ကမနေန ဒီပေန္တိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု စင်္ကမံ ဩတရိတွာ စ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌိတော ပရိဂ္ဂဏှာတိ ‘‘ပါစီနစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆိမစင်္ကမနကောဋိယံ ပဝတ္တာပိ ပါစီနစင်္ကမနကောဋိံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ စင်္ကမနမဇ္ဈေ ပဝတ္တာ ဥဘော ကောဋိယော အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ စင်္ကမနေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဌာနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ ဌာနေ ပဝတ္တာ နိသဇ္ဇံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ၊ နိသဇ္ဇာယ ပဝတ္တာ သယနံ အပ္ပတွာ ဧတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တောယေဝ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဥဋ္ဌဟန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ဥဋ္ဌဟတိ၊ အယံ ဘိက္ခု ဂတာဒီသု သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတီတိ ။ ဧဝမ္ပိ န သောတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဘူတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခု ယာဝ သက္ကောတိ၊ တာဝ စင်္ကမိတွာ ဌတွာ နိသီဒိတွာ သယမာနော ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သယတိ ‘‘ကာယော အစေတနော၊ မဉ္စော အစေတနော၊ ကာယော န ဇာနာတိ ‘အဟံ မဉ္စေ သယိတော’တိ၊ မဉ္စော န ဇာနာတိ ‘မယိ ကာယော သယိတော’တိ၊ အစေတနော ကာယော အစေတနေ မဉ္စေ သယိတော’’တိ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝ စိတ္တံ ဘဝင်္ဂေ ဩတာရေတိ။ ပဗုဇ္ဈန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာဝ ပဗုဇ္ဈတိ၊ အယံ သောတ္တေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ ကာယာဒီကိရိယာနိဗ္ဗတ္တနေန တမ္မယတ္တာ၊ အာဝဇ္ဇနကိရိယာ သမုဋ္ဌိတတ္တာ စ ဇဝနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ဆဒွါရပ္ပဝတ္တံ ကိရိယမယပဝတ္တံ နာမ။ တသ္မိံ သတိ ဇာဂရိတံ နာမ ဟောတီတိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ အပိ စ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ဇဂ္ဂန္တောပိ ဇာဂရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ ဟောတိ။ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တောပိ ဗတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထံ ပဟာယ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတသပ္ပာယကထံ ကထေန္တောပိ ဘာသိတေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိယံ မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တောပိ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နောပိ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ နာမ။ ဒုတိယဉှိ ဈာနံ ဝစီသင်္ခါရဝိရဟတော ဝိသေသတော တုဏှီဘာဝေါ နာမာတိ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန၊ သတ္တသုပိ ဌာနေသု စတုဓာတိ အတ္ထော။

သန္တောသကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၅။ ယဿ သန္တောသဿ အတ္တနိ အတ္ထိတာယ ဘိက္ခု ‘‘သန္တုဋ္ဌော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသေန သမန္နာဂတော’’တိ အာဟ။ စီဝရာဒိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပစ္စယေ သန္တုဿနေန သမင်္ဂီဘူတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဣတရံ ဝုစ္စတိ ဟီနံ ပဏီတတော အညတ္တာ၊ တထာ ပဏီတံ ဣတရံ ဟီနတော အညတ္တာ။ အပေက္ခာသိဒ္ဓါ ဟိ ဣတရတာတိ။ ဣတိ ယေန ဓမ္မေန ဟီနေန ဝါ ပဏီတေန ဝါ စီဝရာဒိပစ္စယေန သန္တုဿတိ၊ သော တထာ ပဝတ္တော အလောဘော ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသော၊ တေန သမန္နာဂတော။ ယထာလာဘံ အတ္တနော လာဘာနုရူပံ သန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ လဗ္ဘတီတိ ဝါ လာဘော၊ ယော ယော လာဘော ယထာလာဘံ၊ တေန သန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော။ဗလန္တိ ကာယဗလံ။ သာရုပ္ပန္တိ ပကတိဒုဗ္ဗလာဒီနံ အနုစ္ဆဝိကတာ။

ယထာလဒ္ဓတော အညဿ အပတ္ထနာ နာမ သိယာ အပ္ပိစ္ဆတာယပိ ပဝတ္တိအာကာရောတိ တတော ဝိနိဝတ္တိတမေဝ သန္တောသဿ သရူပံ ဒဿေန္တော ‘‘လဘန္တောပိ န ဂဏှာတီ’’တိ အာဟ။ တံ ပရိဝတ္တေတွာတိ ပကတိဒုဗ္ဗလာဒီနံ ဂရုစီဝရံ န ဖာသုဘာဝါဝဟံ၊ သရီရခေဒါဝဟဉ္စ ဟောတီတိ ပယောဇနဝသေန၊ န အတြိစ္ဆတာဒိဝသေန တံ ပရိဝတ္တေတွာ။ လဟုကစီဝရပရိဘောဂေါ န သန္တောသဝိရောဓီတိ အာဟ ‘‘လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတီ’’တိ။ မဟဂ္ဃံ စီဝရံ ဗဟူနိ ဝါ စီဝရာနိ လဘိတွာပိ တာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တဒညဿ ဂဟဏံ ယထာသာရုပ္ပနယေ ဌိတတ္တာ န သန္တောသဝိရောဓီတိ အာဟ ‘‘တေသံ…ပေ… ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတီ’’တိ။ ဧဝံ သေသပစ္စယေပိ ယထာဗလယထာသာရုပ္ပနိဒ္ဒေသေသု အပိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

မုတ္တဟရီတကန္တိ ဂေါမုတ္တပရိဘာဝိတံ၊ ပူတိဘာဝေန ဝါ ဆဍ္ဍိတံ ဟရီတကံ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတန္တိ ‘‘ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၇၃၊ ၁၂၈) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထံ။ အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌီသု ဘိက္ခူ နိယောဇေန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ ပရမေန ဥက္ကံသဂတေန သန္တောသေန သမန္နာဂတတ္တာ။

ကာယံ ပရိဟရန္တိ ပေါသေန္တီတိ ကာယပရိဟာရိကာ။ တထာ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုစ္ဆိပရိဟာရိကတာ စ အဇ္ဈောဟရဏေန သရီရဿ ဌိတိယာ ဥပကာရကတာဝသေန ဣစ္ဆိတာတိ ဗဟိဒ္ဓါဝ ကာယဿ ဥပကာရကတာဝသေန ကာယပရိဟာရိကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ပရိက္ခာရမတ္တာတိ ပရိက္ခာရဂ္ဂဟဏံ။ တတြဋ္ဌကပစ္စတ္ထရဏန္တိ အတ္တနာ အနဓိဋ္ဌဟိတွာ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌနကပစ္စတ္ထရဏံ ။ ပစ္စတ္ထရဏာဒီနဉ္စေတ္ထ နဝမာဒိဘာဝေါ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န တေသံ တထာ ပတိနိယတဘာဝတော။ ကသ္မာ? တထာ နဓာရဏတော။ ဒုပ္ပောသဘာဝေန မဟာဂဇာ ဝိယာတိ မဟာဂဇာ။ ယဒိ ဣတရေပိ အပ္ပိစ္ဆတာဒိသဘာဝါ၊ ကိံ တေသမ္ပိ ဝသေန အယံ ဒေသနာ ဣစ္ဆိတာတိ? နောတိ အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ပနာ’’တိအာဒိ။ ကာယပရိဟာရော ပယောဇနံ ဧတေနာတိ ကာယပရိဟာရိကံ။ တေနာဟ ‘‘ကာယံ ပရိဟရဏမတ္တကေနာ’’တိ။

စတူသု ဒိသာသု သုခဝိဟာရတာယ သုခဝိဟာရဋ္ဌာနဘူတာ စတဿော ဒိသာ ဧတဿာတိ စတုဒ္ဒိသော စတုဒ္ဒိသော ဧဝ စာတုဒ္ဒိသော။ တာသု ဧဝ ကတ္ထစိ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဘယေန န ပဋိဟနတိ၊ သယံ ဝါ တေန န ပဋိဟညတီတိ အပ္ပဋိဃော။ သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေနာတိ ဥစ္စာဝစေန ပစ္စယေန သကေန၊ သန္တေန၊ သမမေဝ စ တုဿနကော။ ပရိစ္စ သယန္တိ၊ ကာယစိတ္တာနိ ပရိသယန္တိ အဘိဘဝန္တီတိ ပရိဿယာ၊ သီဟဗျဂ္ဃာဒယော၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော စ၊ တေ ပရိဿယေ အဓိဝါသနခန္တိယာ ဝိနယာဒီဟိ စ သဟိတာ ခန္တာ၊ အဘိဘဝိတာ စ။ ထဒ္ဓဘာဝကရဘယာဘာဝေန အဆမ္ဘီ။ ဧကော စရေတိ ဧကာကီ ဟုတွာ စရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ တာယ ဧဝ ဧကဝိဟာရိတာယ ခဂ္ဂမိဂသိင်္ဂသမော။

အသဉ္ဇာတဝါတာဘိဃာတေဟိ သိယာ သကုဏော အပက္ခကောတိ ‘‘ပက္ခီ သကုဏော’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တော။

နီဝရဏပ္ပဟာနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘အသုကဿ ဘိက္ခုနော အရညေ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ဝိယ၊ ဝနစရကာနံ ဝိယ စ နိဝါသမတ္တမေဝ၊ န ပန အရညဝါသာနုစ္ဆဝိကာ ကာစိ သမ္မာပဋိပတ္တီ’’တိ အပဝါဒဝသေန ဝတ္တဗ္ဗတံ၊ အာရညကေဟိ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတေဟိ၊ ဝနစရဝိသဘာဂဇနေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဝိပ္ပဋိပတ္တိဝသေန ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ကာဠကသဒိသတ္တာ ကာဠကံ၊ ထုလ္လဝဇ္ဇံ။ တိလကသဒိသတ္တာ တိလကံ၊ အဏုမတ္တဝဇ္ဇံ။

ဝိဝိတ္တန္တိ ဇနဝိဝိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သုည’’န္တိ။ တံ ပန ဇနသဒ္ဒဃောသာဘာဝေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ သဒ္ဒကဏ္ဋကတ္တာ ဈာနဿာတိ အာဟ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ဧတဒေဝါတိ နိဿဒ္ဒတံယေဝ။ ဝိဟာရော ပါကာရပရိစ္ဆိန္နော သကလော အာဝါသော။ အဍ္ဎယောဂေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ၊ ‘‘ဂရုဠသဏ္ဌာနပါသာဒေါ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ပါသာဒေါတိ စတုရဿပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ ။ အဋ္ဋော ပဋိရာဇူနံ ပဋိဗာဟနယောဂ္ဂေါ စတုပဉ္စဘူမကော ပတိဿယဝိသေသော။ မာဠော ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော အနေကကောဏဝန္တော ပတိဿယဝိသေသော။ အပရော နယော ဝိဟာရော နာမ ဒီဃမုခပါသာဒေါ။ အဍ္ဎယောဂေါ ဧကပဿစ္ဆဒနကသေနာသနံ။ တဿ ကိရ ဧကပဿေ ဘိတ္တိ ဥစ္စတရာ ဟောတိ၊ ဣတရပဿေ နီစာ၊ တေန တံ ဧကပဿဆဒနကံ ဟောတိ။ ပါသာဒေါ နာမ အာယတစတုရဿပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယံ မုဏ္ဍစ္ဆဒနကံ စန္ဒိကင်္ဂဏယုတ္တံ။ ဂုဟာ နာမ ကေဝလာ ပဗ္ဗတဂုဟာ။ လေဏံ ဒွါရဗဒ္ဓံ ပဗ္ဘာရံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ မဏ္ဍပေါတိ သာခါမဏ္ဍပေါ။

ဝိဟာရသေနာသနန္တိ ပတိဿယဘူတံ သေနာသနံ။ မဉ္စပီဌသေနာသနန္တိ မဉ္စပီဌဉ္စေဝ မဉ္စပီဌသမ္ဗန္ဓသေနာသနဉ္စ။ စိမိလိကာဒိ သန္ထရိတဗ္ဗတော သန္ထတသေနာသနံ။ အဘိသင်္ခရဏာဘာဝတော သယနဿ နိသဇ္ဇာယ စ ကေဝလံ ဩကာသဘူတံ သေနာသနံ။ ‘‘ဝိဝိတ္တံ သေနာသန’’န္တိ ဣမိနာ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန သင်္ဂဟိတမေဝ သာမညဇောတနာဘာဝတော။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘အရည’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဣမ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတ’’န္တိ ဣဒံ ဝိနယေ တထာ အာဂတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အဘိဓမ္မေပိ ပန ‘‘အရညန္တိ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ၊ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) အာဂတမေဝ။ တတ္ထ ဟိ ယံ န ဂါမပဒေသန္တောဂဓံ၊ တံ ‘‘အရည’’န္တိ နိပ္ပရိယာယဝသေန တထာ ဝုတ္တံ။ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁) ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ၊တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ရုက္ခမူလန္တိ ရုက္ခသမီပံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယာဝတာ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ သမန္တာ ဆာယာ ဖရတိ၊ နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ နိပတန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလ’’န္တိ။ သေလ-သဒ္ဒေါ အဝိသေသတော ပဗ္ဗတပရိယာယောတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗတန္တိ သေလ’’န္တိ၊ န သိလာမယမေဝ၊ ပံသုမယာဒိကော တိဝိဓောပိ ပဗ္ဗတော ဧဝါတိ။ ဝိဝရန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ မိထော အာသန္နတရေ ဌိတာနံ ဩဝရကာဒိသဒိသံ ဝိဝရံ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ပဗ္ဗတေ။ ဥမင်္ဂသဒိသန္တိ သုဒုင်္ဂါသဒိသံ။ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနန္တိ ပကတိသဉ္စာရဝသေန မနုဿေဟိ န သဉ္စရိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဝနသဏ္ဌာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစနံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ ဘီသနကာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ သလောမဟံသာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ ပရိယန္တာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ န မနုဿူပစာရာနမေတံ၊ ဝနပတ္ထန္တိ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၃၁) ဣမံ ပါဠိသေသံ သင်္ဂဏှာတိ။ အစ္ဆန္နန္တိ ကေနစိ ဆဒနေန အန္တမသော ရုက္ခသာခါယပိ န ဆာဒိတံ။ နိက္ကဍ္ဎိတွာတိ နီဟရိတွာ။ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေတိ ပဗ္ဘာရသဒိသေ လေဏသဒိသေ စ။

ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနံ ပိဏ္ဍပါတော ဥတ္တရပဒလောပေနာတိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိက္ကန္တော’’တိ ။ ပလ္လင်္ကန္တိ ဧတ္ထ ပရိသဒ္ဒေါ ‘‘သမန္တတော’’တိ ဧတဿ အတ္ထေ၊ တသ္မာ ဝါမောရုဉ္စ ဒက္ခိဏောရုဉ္စ သမံ ဌပေတွာ ဥဘော ပါဒေ အညမညံ သမ္ဗန္ဓိတွာ နိသဇ္ဇာ ပလ္လင်္ကန္တိ အာဟ ‘‘သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသန’’န္တိ။ ဦရူနံ ဗန္ဓနဝသေန နိသဇ္ဇာ ပလ္လင်္ကံ။ အာဘုဇိတွာတိ စ ယထာ ပလ္လင်္ကဝသေန နိသဇ္ဇာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဘော ပါဒေ အာဘုဂ္ဂေ ဘဉ္ဇိတေ ကတွာ၊ တံ ပန ဥဘိန္နံ ပါဒါနံ တထာ သမ္ဗန္ဓတာကရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဗန္ဓိတွာ’’တိ။

ဟေဋ္ဌိမကာယဿ စ အနုဇုကံ ဌပနံ နိသဇ္ဇာဝစနေနေဝ ဗောဓိတန္တိ ‘‘ဥဇုံ ကာယ’’န္တိ ဧတ္ထ ကာယ-သဒ္ဒေါ ဥပရိမကာယဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုံ ဌပေတွာ’’တိ။ တံ ပန ဥဇုကဌပနံ သရူပတော၊ ပယောဇနတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာရသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ပဏမန္တီတိ န ဩနမန္တိ။ န ပရိပတတီတိ န ဝိဂစ္ဆတိ ဝီထိံ န လင်္ဃေတိ။ တတော ဧဝ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသပ္ပတ္တိယာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုဍ္ဎိံ ဖာတိံ ဝေပုလ္လံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပရိမုခန္တိ ဧတ္ထ ပရိသဒ္ဒေါ အဘိ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခ’’န္တိ၊ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏတော နိဝါရေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံယေဝ ပုရက္ခတွာတိ အတ္ထော။ သမီပတ္ထော ဝါ ပရိသဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘မုခသမီပေ ဝါ ကတွာ’’တိ အာဟ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ‘‘ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတီ’’တိအာဒိနာ ဘာဝနာနုရူပံ သေနာသနံ ဒဿိတံ၊ ဧဝံ ‘‘နိသီဒတီ’’တိ ဣမိနာ အလီနာနုဒ္ဓစ္စပက္ခိယော သန္တော ဣရိယာပထော ဒဿိတော။ ‘‘ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ’’တိ ဣမိနာ နိသဇ္ဇာယ ဒဠှဘာဝေါ၊ ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ ဣမိနာ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟူပါယော။ ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော ‘‘ပရိဏာယိကာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော ‘‘သုညတဝိမောက္ခမုခ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ပဋိပက္ခတော နိဂ္ဂမနဋ္ဌော ဟိ နိယျာနဋ္ဌော၊ တသ္မာ ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနန္တိ သဗ္ဗထာ ဂဟိတာသမ္မောသံ ပရိစတ္တသမ္မောသံ သတိံ ကတွာ၊ ပရမံ သတိနေပက္ကံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။

၂၁၇။ အဘိဇ္ဈာယတိ ဂိဇ္ဈတိ အဘိကင်္ခတိ ဧတာယာတိ အဘိဇ္ဈာ၊ လောဘော။ လုဇ္ဇနဋ္ဌေနာတိ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန၊ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနံ အနုပ္ပာဒနံ အပ္ပဝတ္တနံ၊ န ပဋိပက္ခာနံ သုပ္ပဟီနတာ။ ‘‘ပဟီနတ္တာ’’တိ စ ပဟီနသဒိသတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဈာနဿ အနဓိဂတတ္တာ။ တထာပိ နယိဒံ စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယ သဘာဝတော ဝိဂတာဘိဇ္ဈံ၊ အထ ခေါ ဘာဝနာဝသေန၊ တေနာဟ ‘‘န စက္ခုဝိညာဏသဒိသေနာ’’တိ။ ဧသေဝ နယောတိ ယထာ ဣမဿ စိတ္တဿ ဘာဝနာယ ပရိဘာဝိတတ္တာ ဝိဂတာဘိဇ္ဈတာ၊ ဧဝံ အဗျာပန္နံ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓံ အနုဒ္ဓတံ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆဉ္စာတိ အတ္ထော။ ပုရိမပကတိန္တိ ပရိသုဒ္ဓပဏ္ဍရသဘာဝံ။ ‘‘ယာ စိတ္တဿ အကလျတာတိ’’အာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၂၊ ဝိဘ။ ၅၄၆) ထိနဿ၊ ‘‘ယာ ကာယဿ အကလျတာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၆၃၊ ဝိဘ။ ၅၄၆) စ မိဒ္ဓဿ အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ထိနံ စိတ္တဂေလညံ၊ မိဒ္ဓံ စေတသိကဂေလည’’န္တိ။ သတိပိ အညမညံ အဝိပ္ပယောဂေ စိတ္တကာယလဟုတာဒီနံ ဝိယ စိတ္တစေတသိကာနံ ယထာကမ္မံ တံ တံ ဝိသေသဿ ယာ တေသံ အကလျတာဒီနံ ဝိသေသပ္ပစ္စယတာ၊ အယမေတေသံ သဘာဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာလောကသညီတိ ဧတ္ထ အတိသယတ္ထဝိသိဋ္ဌအတ္ထိ အတ္ထာဝဗောဓကော အယမီကာရောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ရတ္တိမ္ပိ…ပေ… သမန္နာဂတော’’တိ။ ဣဒံ ဥဘယန္တိ သတိသမ္ပဇညမာဟ။ အတိက္ကမိတွာ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဇဟိတွာ။ ‘‘ကထမိဒ’’န္တိ ပဝတ္တိယာ ကထင်္ကထာ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ ကထင်္ကထီ၊ န ကထင်္ကထီတိ အကထံကထီ၊ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆော။ လက္ခဏာဒိဘေဒတောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပစ္စယပဟာနပဟာယကာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေပိ ဟိ ဘေဒတော ဝတ္တဗ္ဗာတိ။

၂၁၈။ တေသန္တိ ဣဏဝသေန ဂဟိတဓနာနံ။ ပရိယန္တောတိ ဒါတဗ္ဗသေသော။ သော ဗလဝပါမောဇ္ဇံ လဘတိ ‘‘ဣဏပလိဗောဓတော မုတ္တောမှီ’’တိ။ သောမနဿံ အဓိဂစ္ဆတိ ‘‘ဇီဝိကာနိမိတ္တံ အတ္ထီ’’တိ။

၂၁၉။ ဝိသဘာဂဝေဒနုပ္ပတ္တိယာတိ ဒုက္ခဝေဒနုပ္ပတ္တိယာ။ ဒုက္ခဝေဒနာ ဟိ သုခဝေဒနာယ ကုသလဝိပါကသန္တာနဿ ဝိရောဓိတာယ ဝိသဘာဂါ။ စတုဣရိယာပထံ ဆိန္ဒန္တောတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဣရိယာပထပ္ပဝတ္တိံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော။ ဗျာဓိကော ဟိ ယထာ ဌာနဂမနေသု အသမတ္ထော၊ ဧဝံ နိသဇ္ဇာဒီသုပိ အသမတ္ထော ဟောတိ။ အာဗာဓေတီတိ ပီဠေတိ။ ဝါတာဒီနံ ဝိကာရော ဝိသမာဝတ္ထာ ဗျာဓီတိ အာဟ ‘‘တံသမုဋ္ဌာနေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတော’’တိ။ ဒုက္ခဝေဒနာယ ပန ဗျာဓိဘာဝေ မူလဗျာဓိနာ အာဗာဓိကော အာဒိတော ဗာဓတီတိ ကတွာ။ အနုဗန္ဓဗျာဓိနာ ဒုက္ခိတော အပရာပရံ သဉ္ဇာတဒုက္ခောတိ ကတွာ။ ဂိလာနောတိ ဓာတုသင်္ခယေန ပရိက္ခီဏသရီရော။ အပ္ပမတ္တကံ ဝါ ဗလံ ဗလမတ္တာ။ တဒုဘယန္တိ ပါမောဇ္ဇံ၊ သောမနဿဉ္စ။ တတ္ထ လဘေထ ပါမောဇ္ဇံ ‘‘ရောဂတော မုတ္တောမှီ’’တိ။ အဓိဂစ္ဆေယျ သောမနဿံ ‘‘အတ္ထိ မေ ကာယေ ဗလ’’န္တိ။

၂၂၀။ သေသန္တိ ‘‘တဿ ဟိ ‘ဗန္ဓနာ မုတ္တောမှီ’တိ အာဝဇ္ဇယတော တဒုဘယံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ပဌမဒုတိယပဒေသု ဝုတ္တနယေနေဝ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ အဝသိဋ္ဌပဒေသု တတိယာဒီသု ကောဋ္ဌာသေသု။

၂၂၁-၂၂၂။ န အတ္တနိ အဓီနောတိ န အတ္တာယတ္တော။ ပရာဓီနောတိ ပရာယတ္တော။ အပရာဓီနတာယ ဘုဇော ဝိယ အတ္တနော ကိစ္စေ ဧသိတဗ္ဗောတိ ဘုဇိဿော။ သဝသောတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော သန္တကော’’တိ။ အနုဒကတာယ ကံ ပါနီယံ တာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရောတိ အာဟ ‘‘နိရုဒကံ ဒီဃမဂ္ဂ’’န္တိ။

၂၂၃။ တတြာတိ တသ္မိံ ဒဿနေ။ အယန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ သဒိသတာ။ ယေန ဣဏာဒီနံ ဥပမာဘာဝေါ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနဉ္စ ဥပမေယျဘာဝေါ ဟောတိ၊ သော နေသံ ဥပမောပမေယျသမ္ဗန္ဓော သဒိသတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ယမှိ ကာမစ္ဆန္ဒေန ရဇ္ဇတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ယမှိ ကာမရာဂဿ ဝတ္ထုဘူတေ ပုဂ္ဂလေ ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ရတ္တော ဟောတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဂဏှာတီတိ တံ တဏှာဝတ္ထုံ ‘‘မမေတ’’န္တိ ဂဏှာတိ။

ဥပဒ္ဒဝေထာတိ ဥပဒ္ဒဝံ ကရောထ။

နက္ခတ္တဿာတိ မဟဿ။ မုတ္တောတိ ဗန္ဓနတော မုတ္တော။

ဝိနယေ အပကတညုနာတိ ဝိနယက္ကမေ အကုသလေန။ သော ဟိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ယာထာဝတော န ဇာနာတိ။ တေနာဟ ‘‘ကိသ္မိဉ္စိဒေဝါ’’တိအာဒိ။

ဂစ္ဆတိပီတိ ထောကံ ထောကံ ဂစ္ဆတိပိ။ ဂစ္ဆန္တော ပန တာယ ဧဝ ဥဿင်္ကိတပရိသင်္ကိတတာယ တတ္ထ တတ္ထ တိဋ္ဌတိပိ။ ဤဒိသေ ကန္တာရေ ဂတော ‘‘ကော ဇာနာတိ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဝတ္တတိပိ၊ တသ္မာ ဂတဋ္ဌာနတော အဂတဋ္ဌာနမေဝ ဗဟုတရံ ဟောတိ။ သဒ္ဓါယ ဂဏှိတုံ သဒ္ဓေယျံ ဝတ္ထုံ ‘‘ဣဒမေဝ’’န္တိ သဒ္ဒဟိတုံ န သက္ကောတိ။ အတ္ထိ နတ္ထီတိ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ နတ္ထိ နု ခေါ’’တိ။ အရညံ ပဝိဋ္ဌဿ အာဒိမှိ ဧဝ သပ္ပနံ အာသပ္ပနံ။ ပရိ ပရိတော၊ ဥပရူပရိ ဝါ သပ္ပနံ ပရိသပ္ပနံ။ ဥဘယေနပိ တတ္ထေဝ ပရိဗ္ဘမနံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘အပရိယောဂါဟန’’န္တိ။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ အရညသညာယ ဥပ္ပန္နံ ဆမ္ဘိတဘာဝံ၊ ဥတြာသန္တိ အတ္ထော။

၂၂၄။ တတြာယံ သဒိသတာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သဒိသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ဣဏာဒိသဒိသာ၊ တဒဂ္ဂေန တေသံ ပဟာနံ အာဏဏျာဒိသဒိသံ အဘာဝေါတိ ကတွာ။ ဆ ဓမ္မေတိ အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော၊ အသုဘဘာဝနာနုယောဂေါ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ ဣမေ ဆ ဓမ္မေ။ ဘာဝေတွာတိ ဗြူဟေတွာ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂-၃၇၄) ဝဏ္ဏယိဿာမ တတ္ထဿ အနုပ္ပန္နာနုပ္ပာဒနဥပ္ပန္နပဟာနာဒိဝိဘာဝနဝသေန သဝိသေသံ ပါဠိယာ အာဂတတ္တာ။ ဧသ နယော ဗျာပါဒါဒိပ္ပဟာနကဘာဝေပိ။ ပရဝတ္ထုမှီတိ အာရမ္မဏဘူတေ ပရသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။

အနတ္ထကရောတိ အတ္တနော ပရဿ စ အနတ္ထာဝဟော။ ဆ ဓမ္မေတိ မေတ္တာနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော၊ မေတ္တာဘာဝနာနုယောဂေါ ၊ ကမ္မဿကတာ၊ ပဋိသင်္ခါနဗဟုလတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ ဣမေ ဆ ဓမ္မေ။ တတ္ထေဝါတိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေယေဝ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၂-၃၇၄)။ စာရိတ္တသီလံ ဥဒ္ဒိဿ ပညတ္တသိက္ခာပဒံ အာစာရပဏ္ဏတ္တိ။

ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတတ္တာ အလဒ္ဓနက္ခတ္တာနုဘဝေါ ပုရိသော ‘‘နက္ခတ္တဒိဝသေ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသိတော ပုရိသော’’တိ ဝုတ္တော၊ နက္ခတ္တဒိဝသေ ဧဝ ဝါ တဒနနုဘဝနတ္ထံ တထာ ကတော။ မဟာအနတ္ထကရန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထဟာပနမုခေန မဟတော အနတ္ထဿ ကာရကံ။ ဆ ဓမ္မေတိ အတိဘောဇနေ နနိမိတ္တဂ္ဂါဟော၊ ဣရိယာပထသမ္ပရိဝတ္တနတာ၊ အာလောကသညာမနသိကာရော၊ အဗ္ဘောကာသဝါသော၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ ဣမေ ဆ ဓမ္မေ။

ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စေ မဟာအနတ္ထကရန္တိ ပရာယတ္တတာပါဒနတော ဝုတ္တနယေန မဟတော အနတ္ထဿ ကာရကန္တိ။ အတ္ထော ဆ ဓမ္မေတိ ဗဟုဿုတတာ၊ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝိနယေ ပကတညုတာ၊ ဝုဍ္ဎသေဝိတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ ဣမေ ဆ ဓမ္မေ။

ဗလဝါတိ ပစ္စတ္ထိကဝိဓမနသမတ္ထေန ဗလေန ဗလဝါ။ သဇ္ဇာဝုဓောတိ သန္နဒ္ဓဓနုအာဒိအာဝုဓော။ သူရဝီရသေဝကဇနဝသေန သပရိဝါရော။ တန္တိ ယထာဝုတ္တံ ပုရိသံ။ ဗလဝန္တတာယ၊ သဇ္ဇာဝုဓတာယ၊ သပရိဝါရတာယ စ စောရာ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ပလာယေယျုံ။ အနတ္ထကာရိကာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓကရဏတော ဝုတ္တနယေန အနတ္ထကာရိကာ။ ဆ ဓမ္မေတိ ဗဟုဿုတတာ၊ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝိနယေ ပကတညုတာ၊ အဓိမောက္ခဗဟုလတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ ဣမေ ဆ ဓမ္မေ။ ယထာ ဗာဟုသစ္စာဒီနိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ ဝိစိကိစ္ဆာယ ပီတိ ဣဓာပိ ဗဟုဿုတတာဒယော ဂဟိတာ။ ကလျာဏမိတ္တတာ သပ္ပာယကထာ ဝိယ ပဉ္စန္နံ၊ တသ္မာ တဿ တဿ အနုစ္ဆဝိကသေဝနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အပ္ပဋိပတ္တိနိမိတ္တတာမုခေန ဝိစိကိစ္ဆာ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိမေဝ ပရိဗြူဟေတီတိ တဿာ ပဟာနံ ဒုစ္စရိတဝိဓူနနူပါယောတိ အာဟ ‘‘ဒုစ္စရိတကန္တာရံ နိတ္ထရိတွာ’’တိအာဒိ။

၂၂၅။ ပါမောဇ္ဇံ နာမ တရုဏပီတိ၊ သာ ကထဉ္စိပိ တုဋ္ဌာဝတ္ထာတိ အာဟ ‘‘ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတီတိ တုဋ္ဌာကာရော ဇာယတီ’’တိ။ တုဋ္ဌဿာတိ ဩက္ကန္တိကဘာဝပ္ပတ္တာယ ပီတိယာ ဝသေန တုဋ္ဌဿ။ အတ္တနော သဝိပ္ဖာရိကတာယ၊ အတ္တသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပုပ္ပတ္တိယာ စ သကလသရီရံ ခေါဘယမာနာ ဖရဏလက္ခဏာ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိသဟိတံ ပီတိ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ကိံ ပန တံ ? မနော။ ပီတိ မနော ဧတဿာတိ ပီတိမနော၊ တဿ ပီတိမနဿ။ တယိဒံ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ပီတိသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿာ’’တိ အာဟ။ ကာယောတိ ဣဓ အရူပကလာပေါ အဓိပ္ပေတော၊ န ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယမေဝါတိ အာဟ ‘‘နာမကာယော ပဿမ္ဘတီ’’တိ၊ ပဿဒ္ဓိဒွယဿ ပီတိဝသေနေတ္ထ ပဿမ္ဘနံ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိဂတဒရထောတိ ပဟီနဥဒ္ဓစ္စာဒိကိလေသဒရထော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာယ ဝသေန စေတသိကသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောယေဝ တံသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋ္ဌသရီရတာယ ကာယိကမ္ပိ သုခံ ဝေဒေတီတိ အာဟ ‘‘ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ သုခံ ဝေဒယတီ’’တိ။ ဣမိနာတိ ‘‘သုခံ ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေန။ သံကိလေသပက္ခတော နိက္ခန္တတ္တာ၊ ပဌမဇ္ဈာနပက္ခိကတ္တာ စ နေက္ခမ္မသုခေန။ သုခိတဿာတိ သုခိနော။

ပဌမဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂၆။ ‘‘စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ ဧတေန ဥပစာရဝသေနပိ အပ္ပနာဝသေနပိ စိတ္တဿ သမာဓာနံ ကထိတံ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိအာဒိကာ ဒေသနာ ကိမတ္ထိယာတိ အာဟ ‘‘သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ဥပရိဝိသေသဒဿနတ္ထန္တိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဥပရိဝတ္တဗ္ဗဝိသေသဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ဥပစာရသမာဓိသမဓိဂမေန ဝိနာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝိသေသော သမဓိဂန္တုံ သက္ကာ။ ပါမောဇ္ဇုပ္ပာဒါဒီဟိ ကာရဏပရမ္ပရာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိသမဓိဂမေပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာဝ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ဝိယ ဒုတိယမဂ္ဂါဒိသမဓိဂမေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဿ သမာဓိနောတိ ‘‘သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ ဧဝံ သာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တော ယော အပ္ပနာလက္ခဏော၊ တဿ သမာဓိနော။ ပဘေဒဒဿနတ္ထန္တိ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိဝိဘာဂဿ စေဝ အဘိညာဒိဝိဘာဂဿ စ ပဘေဒဒဿနတ္ထံ။ ကရော ဝုစ္စတိ ပုပ္ဖသမ္ဘဝံ ဂဗ္ဘာသယေ ကရီယတီတိ ကတွာ၊ ကရတော ဇာတော ကာယော ကရဇကာယော၊ တဒုပသနိဿယော စတုသန္တတိရူပသမုဒါယော။ ကာမံ နာမကာယောပိ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန တထာလဒ္ဓုပကာရော၊ ‘‘အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိဝစနတော ပန ရူပကာယော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဣမံ ကရဇကာယ’’န္တိ။ အဘိသန္ဒေတီတိ အဘိသန္ဒနံ ကရောတိ။ တံ ပန ဈာနမယေန ပီတိသုခေန ကရဇကာယဿ တိန္တဘာဝါပါဒနံ၊ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ လူခဘာဝါပနယနန္တိ အာဟ ‘‘တေမေတီ’’တိအာဒိ၊ တယိဒံ အဘိသန္ဒနံ အတ္ထတော ယထာဝုတ္တပီတိသုခသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ပရိပ္ဖရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ပရိသန္ဒေတီ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗံ ဧတဿ အတ္ထီတိ သဗ္ဗဝါ၊ တဿ သဗ္ဗာဝတော။ အဝယဝါဝယဝိသမ္ဗန္ဓေ အဝယဝိနိ သာမိဝစနန္တိ အဝယဝီဝိသယော သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗကောဋ္ဌာသဝတော’’တိ။ အဖုဋံနာမ န ဟောတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ကမ္မဇရူပံ၊ တတ္ထ တတ္ထ စိတ္တဇရူပဿ အဘိဗျာပနတော။ တေနာဟ ‘‘ဥပါဒိန္နကသန္တတီ’’တိအာဒိ။

၂၂၇။ ဆေကောတိ ကုသလော။ တံ ပနဿ ကောသလ္လံ နှာနိယစုဏ္ဏာနံ သန္နနေ ပိဏ္ဍီကရဏေ စ သမတ္ထတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဗလော’’တိအာဒိ။ ကံသ-သဒ္ဒေါ ‘‘မဟတိယာ ကံသပါတိယာ’’တိအာဒီသု သုဝဏ္ဏေ အာဂတော။

‘‘ကံသော ဥပဟတော ယထာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၃၄) ကိတ္တိမလောဟေ၊ ကတ္ထစိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တေ ‘‘ဥပကံသော နာမ ရာဇာပိ မဟာကံသဿ အတြဇော’’တိအာဒိ၊ [ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၀ ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာယံ (အတ္ထတော သမာနံ)] ဣဓ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ လောဟေတိ အာဟ ‘‘ယေန ကေနစိ လောဟေန ကတဘာဇနေ’’တိ။ သ္နေဟာနုဂတာတိ ဥဒကသိနေဟေန အနုပဝိသနဝသေန ဂတာ ဥပဂတာ။ သ္နေဟပရေတာတိ ဥဒကသိနေဟေန ပရိတော ဂတာ သမန္တတော ဖုဋ္ဌာ၊ တတော ဧဝ သန္တရဗာဟိရာ ဖုဋ္ဌာ သိနေဟေန၊ ဧတေန သဗ္ဗသော ဥဒကေန တေမိတဘာဝမာဟ။ ‘‘န စ ပဂ္ဃရဏီ’’တိ ဧတေန တိန္တဿပိ တဿ ဃနထဒ္ဓဘာဝံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘န စ ဗိန္ဒုံ ဗိန္ဒု’’န္တိအာဒိ။

ဒုတိယဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂၉။ တာဟိ တာဟိ ဥဒကသိရာဟိ ဥဗ္ဘိဇ္ဇတီတိ ဥဗ္ဘိဒံ၊ ဥဗ္ဘိဒံ ဥဒကံ ဧတဿာတိ ဥဗ္ဘိဒေါဒကော။ ဥဗ္ဘိန္နဥဒကောတိ နဒီတီရေ ခတကူပကော ဝိယ ဥဗ္ဘိဇ္ဇနကဥဒကော။ ဥဂ္ဂစ္ဆနကဥဒကောတိ ဓာရာဝသေန ဥဋ္ဌဟနဥဒကော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဥဗ္ဘိဒေါဒကောဝ ရဟဒေါ ဂဟိတော၊ န ဣတရောတိ အာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ဥဂ္ဂစ္ဆနဥဒကဉှီ’’တိအာဒိ။ ဓာရာနိပါတပုဗ္ဗုဠကေဟီတိ ဓာရာနိပါတေဟိ ဥဒကပုဗ္ဗုဠကေဟိ စ၊ ‘‘ဖေဏပဋလေဟိ စာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သန္နိသိန္နမေဝါတိ အပရိက္ခောဘတာယ နိစ္စလမေဝ၊ သုပ္ပသန္နမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သေသန္တိ ‘‘အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိကံ။

တတိယဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ ဥပ္ပလာနီတိ ဥပ္ပလဂစ္ဆာနိ။ သေတရတ္တနီလေသူတိ ဥပ္ပလေသု၊ သေတုပ္ပလရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလေသူတိ အတ္ထော။ ယံ ကိဉ္စိ ဥပ္ပလံ ဥပ္ပလမေဝ သာမညဂဟဏတော ။ သတပတ္တန္တိ ဧတ္ထ သတ-သဒ္ဒေါ ဗဟုပရိယာယော ‘‘သတဂ္ဃီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ တေန အနေကသတပတ္တဿပိ သင်္ဂဟော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ လောကေ ပန ‘‘ရတ္တံ ပဒုမံ၊ သေတံ ပုဏ္ဍရီက’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ယာဝ အဂ္ဂါ၊ ယာဝ စ မူလာ ဥဒကေန အဘိသန္ဒနာဒိသမ္ဘဝဒဿနတ္ထံ ဥဒကာနုဂ္ဂတဂ္ဂဟဏံ။ ဣဓ ဥပ္ပလာဒီနိ ဝိယ ကရဇကာယော၊ ဥဒကံ ဝိယ တတိယဇ္ဈာနသုခံ။

စတုတ္ထဇ္ဈာနကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၃။ ယသ္မာ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ’’တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တမာဟ၊ တဉ္စ ရာဂါဒိဥပက္ကိလေသာပဂမနတော နိရုပက္ကိလေသံ နိမ္မလံ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ ယသ္မာ ပန ပါရိသုဒ္ဓိယာ ဧဝ ပစ္စယဝိသေသေန ပဝတ္တိဝိသေသော ပရိယောဒါတတာ သုဝဏ္ဏဿ နိဃံသနေန ပဘဿရတာ ဝိယ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ပဘဿရဋ္ဌေန ပရိယောဒါတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဣဒန္တိ ဩဒါတဝစနံ။ ဥတုဖရဏတ္ထန္တိ ဥဏှဥတုနော ဖရဏဒဿနတ္ထံ။ ဥတုဖရဏံ န ဟောတိ သဝိသေသန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ ‘‘တင်္ခဏ…ပေ… ဗလဝံ ဟောတီ’’တိ။ ဝတ္ထံ ဝိယ ကရဇကာယောတိ ယောဂိနော ကရဇကာယော ဝတ္ထံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဥတုဖရဏသဒိသေန စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခေန ဖရိတဗ္ဗတ္တာ။ ပုရိသဿ သရီရံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဥတုဖရဏဋ္ဌာနိယဿ သုခဿ နိဿယဘာဝတော၊ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ’’တိ စေတော ဂဟဏေန ဈာနသုခံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တေနာဟ ‘‘ဥတုဖရဏံ ဝိယ စတုတ္ထဇ္ဈာနသုခ’’န္တိ။ နနု စ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သုခမေဝ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ သာတလက္ခဏသန္တသဘာဝတ္တာ ပနေတ္ထ ဥပေက္ခာ ‘‘သုခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁၀၅၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇)

န အရူပဇ္ဈာနလာဘီတိ န ဝေဒိတဗ္ဗော အဝိနာဘာဝတော၊ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟီတိ ကသိဏာနုလောမတော၊ ကသိဏပဋိလောမတော၊ ကသိဏာနုလောမပဋိလောမတော၊ ဈာနာနုလောမတော၊ ဈာနပဋိလောမတော၊ ဈာနာနုလောမပဋိလောမတော၊ ဈာနုက္ကန္တိကတော၊ ကသိဏုက္ကန္တိကတော၊ ဈာနကသိဏုက္ကန္တိကတော၊ အင်္ဂသင်္ကန္တိတော၊ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိတော၊ အင်္ဂါရမ္မဏသင်္ကန္တိတော၊ အင်္ဂဝဝတ္ထာနတော ၊ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတောတိ ဣမေဟိ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ။ သတိပိ ဈာနေသု အာဝဇ္ဇနာဒိဝသီဘာဝေ အယံ ဝသီဘာဝေါ အဘိညာနိဗ္ဗတ္တနေ ဧကန္တေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ သွာယံ နယော အရူပသမာပတ္တီဟိ ဝိနာ န ဣဇ္ဈတီတိ တာယပေတ္ထ အဝိနာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပါဠိယံ န အာရုပ္ပဇ္ဈာနာနိ အာဂတာနီတိ? ဝိသေသတော စ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကတ္တာ သဗ္ဗာဘိညာနံ တဒန္တောဂဓာ ကတွာ တာယ ဒေသိတာ၊ န အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ ဣဓ အနုပယောဂတော၊ တေနာဟ ‘‘အရူပဇ္ဈာနာနိ အာဟရိတွာ ကထေတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ဝိပဿနာဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၄။ သေသန္တိ ‘‘ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ’’တိအာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဉေယျံ ဇာနာတီတိ ဉာဏံ၊ တံ ပန ဉေယျံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဿတီတိ ဒဿနံ၊ ဉာဏမေဝ ဒဿနန္တိ ဉာဏဒဿနံ။ တယိဒံ ဉာဏဒဿနပဒံ သာသနေ အညတ္ထ ဉာဏဝိသေသေ နိရူဠှံ၊ တံ သဗ္ဗံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဉာဏဒဿနန္တိ မဂ္ဂဉာဏမ္ပိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ ဝိပဿနာဉာဏံ တေဘူမကသင်္ခါရေ အနိစ္စာဒိတော ဇာနာတိ၊ ဘင်္ဂါနုပဿနတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စက္ခတော စ တေ ပဿတိ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဣဓ ပန…ပေ… ဉာဏဒဿနန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အဘိနီဟရတီတိ ဝုတ္တနယေန အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ တသ္မိံ စိတ္တေ ဝိပဿနာက္ကမေန ဇာတေ ဝိပဿနာဘိမုခံ ပေသေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ကရောတီ’’တိ။ တဒဘိမုခဘာဝေါ ဧဝ ဟိဿ တန္နိန္နတာဒိကရတာ။ ဝုတ္တောယေဝ ဗြဟ္မဇာလေ။ ဩဒနကုမ္မာသေဟိ ဥပစီယတီတိ ဩဒနကုမ္မာသူပစယော။ အနိစ္စဓမ္မောတိ ပဘင်္ဂုတာယ အဒ္ဓုဝသဘာဝေါ။ ဒုဂ္ဂန္ဓဝိဃာတတ္ထာယာတိ သရီရေ ဒုဂ္ဂန္ဓဿ ဝိဂမာယ။ ဥစ္ဆာဒနဓမ္မောတိ ဥစ္ဆာဒေတဗ္ဗတာသဘာဝေါ။ ဥစ္ဆာဒနေန ဟိ သရီရေ သေဒဂူထပိတ္တသေမှာဒိဓာတုက္ခောဘဂရုဘာဝဒုဂ္ဂန္ဓာနံ အပဂမော ဟောတိ။ မဟာသမ္ဗာဟနံ မလ္လာဒီနံ ဗာဟုဝဍ္ဎနာဒိအတ္ထံ ဟောတီတိ ‘‘ခုဒ္ဒကသမ္ဗာဟနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိမဒ္ဒနဓမ္မောတိ ပရိမဒ္ဒိတဗ္ဗတာသဘာဝေါ။ ဘိဇ္ဇတိ စေဝ ဝိကိရတိ စာတိ အနိစ္စတာဝသေန ဘိဇ္ဇတိ စ ဘိန္နဉ္စ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ အသာဓေန္တံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဉ္စ ဟောတိ။ ရူပီတိ အတ္တနော ပစ္စယဘူတေန ဥတုအာဟာရလက္ခဏေန ရူပဝါတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ဣစ္ဆိတောတိ အာဟ ‘‘ဆဟိ ပဒေဟိ သမုဒယော ကထိတော’’တိ။ သံသဂ္ဂေ ဟိ အယမီကာရော။ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနမ္ပိ တထာရူပရူပုပ္ပာဒနေနေဝ ဟောတီတိ ဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနပဒေဟိပိ သမုဒယော ကထိတောတိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ နဝဟိ ယထာရဟံ ကာယေ သမုဒယဝယဓမ္မာနုပဿိတာ ဒဿိတာ။ နိဿိတဉ္စ ဆဋ္ဌဝတ္ထုနိဿိတတ္တာ ဝိပဿနာဉာဏဿ။ ပဋိဗဒ္ဓဉ္စ တေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတော၊ ကာယသညိတာနံ ရူပဓမ္မာနံ အာရမ္မဏကရဏတော စ။

၂၃၅။ သုဋ္ဌု ဘာတိ ဩဘာသတီတိ သုဘော၊ ပဘာသမ္ပတ္တိယာပိ မဏိနော ဘဒ္ဒတာတိ အာဟ ‘‘သုဘောတိ သုန္ဒရော’’တိ။ ကုရုဝိန္ဒဇာတိ အာဒိဇာတိဝိသေသောပိ မဏိနော အာကရပရိသုဒ္ဓိမူလကော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါကရသမုဋ္ဌိတော’’တိ ဒေါသနီဟရဏဝသေန ပရိကမ္မနိပ္ဖတ္တီတိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ကတပရိကမ္မော အပနီတပါသာဏသက္ခရော’’တိ။ ဆဝိယာ သဏှဘာဝေနဿ အစ္ဆတာ၊ န သင်္ဃာတဿာတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆောတိ တနုစ္ဆဝီ’’တိ၊ တေနာဟ ‘‘ဝိပ္ပသန္နော’’တိ။ ဓောဝနဝေဓနာဒီဟီတိ စတူသု ပါသာဏေသု ဓောဝနေန စေဝ ကာဠကာဒိအပဟရဏတ္ထာယ သုတ္တေန အာဝုနနတ္ထာယ စ ဝိဇ္ဈနေန။ တာပသဏှကရဏာဒီနံ သင်္ဂဟော အာဒိ-သဒ္ဒေန။ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိန္တိ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ။ မဏိ ဝိယ ကရဇကာယော ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗတော။ အာဝုတသုတ္တံ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ အနုပဝိသိတွာ ဌိတတ္တာ။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဝိပဿနာလာဘီ ဘိက္ခု သမ္မဒေဝ ဒဿနတော။ တဒါရမ္မဏာနန္တိ ရူပဓမ္မာရမ္မဏာနံ။ ဖဿပဉ္စမကစိတ္တစေတသိကဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတဓမ္မာပိ ဝိပဿနာစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တေသံ ဝိပဿနာဉာဏဂတိကတ္တာ ‘‘အာဝုတသုတ္တံ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏ’’န္တိ ဝစနံ အဝိရောဓိတံ ဟောတိ။ ကိံ ပနေတေ ဉာဏဿ အာဝိ ဘဝန္တိ၊ ဥဒါဟု ပုဂ္ဂလဿာတိ? ဉာဏဿ။ တဿ ပန အာဝိဘာဝတ္တာ ပုဂ္ဂလဿ အာဝိဘူတာ နာမ ဟောန္တိ။ ဉာဏဿာတိ စ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏဿ။

မဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ၊ တသ္မာ လောကိယာဘိညာနံ ပရတော ဆဋ္ဌာဘိညာယ ပုရတော ဝတ္တဗ္ဗံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပါယံ ဉာဏာနုပုဗ္ဗီ၊ ဧဝံ သန္တေပိ။ ဧတဿ အန္တရာဝါရော နတ္ထီတိ ပဉ္စသု လောကိယာဘိညာသု ကထိတာသု အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၆၅) ဝိယ ဆဋ္ဌာဘိညာ ကထေတဗ္ဗာတိ ဧတဿ အနဘိညာလက္ခဏဿ ဝိပဿနာဉာဏဿ တာသံ အန္တရာဝါရော န ဟောတိ။ တသ္မာ တတ္ထ အဝသရာဘာဝတော ဣဓေဝ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနာနန္တရမေဝ ဒဿိတံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ယသ္မာ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန န ကေဝလံ တဒေဝ၊ အထ ခေါ ဣဒမ္ပိ ကာရဏံ ဝိပဿနာဉာဏဿ ဣဓေဝ ဒဿနေတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဘေရဝမ္ပိ ရူပံ ပဿတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏေန ဘေရဝံ ရူပံ နိမ္မိနိတွာ စက္ခုနာ ပဿတော’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝမ္ပိ အဘိညာလာဘိနော အပရိညာတဝတ္ထုကဿ ဘယံ သန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥစ္စာဝါလိကဝါသိ မဟာနာဂတ္ထေရဿ ဝိယ။ ပါဋိယေက္ကံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ သာမညဖလံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိအာဒိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

မနောမယိဒ္ဓိဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၆-၇။ မနေန နိဗ္ဗတ္တိတန္တိ အဘိညာမနေန နိဗ္ဗတ္တိတံ။ ဟတ္ထပါဒါဒိ အင်္ဂေဟိ စ ကပ္ပရဇဏ္ဏုအာဒိ ပစ္စင်္ဂေဟိ စ။ သဏ္ဌာနဝသေနာတိ ကမလဒလာဒိသဒိသသဏ္ဌာနမတ္တဝသေန၊ န ရူပါဘိဃာတာရဟဘူတပ္ပသာဒိဣန္ဒြိယဝသေန။ သဗ္ဗာကာရေဟီတိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနအဝယဝဝိသေသာဒိသဗ္ဗာကာရေဟိ။ တေန ဣဒ္ဓိမတာ။ သဒိသဘာဝဒဿနတ္ထမေဝါတိ သဏ္ဌာနတောပိ ဝဏ္ဏတောပိ အဝယဝဝိသေသတောပိ သဒိသဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ။ သဇာတိယံ ဌိတော၊ န နာဂိဒ္ဓိယာ အညဇာတိရူပေါ။

ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒိကကထာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ သုပရိကမ္မကတမတ္တိကာဒယောဝိယ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဝိကုဗ္ဗနကိရိယာယ နိဿယဘာဝတော။

၂၄၁။ သုခန္တိ အကိစ္ဆေန၊ အကသိရေနာတိ အတ္ထော။

၂၄၃။ မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကဒါရကောပိ ‘‘ဒဟရော’’တိ ဝုစ္စတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘ယုဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယုဝါပိ ကောစိ အနိစ္ဆနကော အမဏ္ဍနဇာတိကော ဟောတီတိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘မဏ္ဍနကဇာတိကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ယုဝါပီတိ’’အာဒိ။ ကာဠတိလပ္ပမာဏာ ဗိန္ဒဝေါ ကာဠတိလကာနိ ကာဠာ ဝါ ကမ္မာသာ၊ တိလပ္ပမာဏာ ဗိန္ဒဝေါ တိလကာနိ။ ဝင်္ဂံ နာမ ဝိယင်္ဂံ။ ယောဗ္ဗနပီဠကာဒယော မုခဒူသိပီဠကာ။ မုခဂတော ဒေါသော မုခဒေါသော၊ လက္ခဏဝစနဉ္စေတံ မုခေ အဒေါသဿာပိ ပါကဋဘာဝဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ယထာ ဝါ မုခေ ဒေါသော၊ ဧဝံ မုခေ အဒေါသောပိ မုခဒေါသော သရလောပေန။ မုခဒေါသော စ မုခဒေါသော စ မုခဒေါသောတိ ဧကသေသနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ‘‘ပရေသံ သောဠသဝိဓံ စိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတီ’’တိ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

၂၄၅။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏူပမာယန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဿ ဒဿိတဥပမာယံ။ တံ ဒိဝသံ ကတကိရိယာ နာမ ပါကတိကသတ္တဿပိ ယေဘုယျေန ပါကဋာ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ တံဒိဝသ-ဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ တံဒိဝသဂတဂါမတ္တယ-ဂ္ဂဟဏေနေဝ မဟာဘိနီဟာရေဟိ အညေသမ္ပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏလာဘီနံ တီသု ဘဝေသု ကတကိရိယာ ယေဘုယျေန ပါကဋာ ဟောတီတိ ဒီပိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၂၄၇။ အပရာပရံ သဉ္စရန္တေတိ တံတံကိစ္စဝသေန ဣတော စိတော စ သဉ္စရန္တေ။ ယထာဝုတ္တပါသာဒေါဝိယ ဘိက္ခုနော ကရဇကာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဿ ဒဋ္ဌဗ္ဗဒဿနသိဒ္ဓိတော။ စက္ခုမတော ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုသမဓိဂမော။ ယထာဟ ‘‘မံသစက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါ၊ မဂ္ဂေါ ဒိဗ္ဗဿ စက္ခုနော’’တိ (ဣတိဝု။ ၆၁)။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ အယမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ပတွာ ဌိတော ဘိက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗဿ ဒဿနတော။ ဂေဟံ ပဝိသန္တာ ဝိယ ဧတံ အတ္တဘာဝဂေဟံ ဩက္ကမန္တာ၊ ဥပပဇ္ဇန္တာတိ အတ္ထော။ ဂေဟာ နိက္ခမန္တာ ဝိယ ဧတသ္မာ အတ္တဘာဝဂေဟတော ပက္ကန္တာ၊ စဝန္တာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပရာပရံ သဉ္စရဏကသတ္တာတိ ပန ပုနပ္ပုနံ သံသာရေ ပရိဗ္ဘမန္တာ သတ္တာ။ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ’’တိ ပန ဣမိနာ တသ္မိံ ဘဝေ ဇာတသံဝဒ္ဓေ သတ္တေ ဝဒတိ။ နနု စာယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏကထာ၊ ဧတ္ထ ကသ္မာ ‘‘တီသု ဘဝေသူ’’တိ စတုဝေါကာရဘဝဿာပိ သင်္ဂဟော ကတောတိ အာဟ ‘‘ဣဒဉ္စာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣဒန္တိ ‘‘တီသု ဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တသတ္တာန’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ဒေသနာသုခတ္ထမေဝါတိ ကေဝလံ ဒေသနာသုခတ္ထံ၊ န စတုဝေါကာရဘဝေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနော အာဝိဘာဝသဗ္ဘာဝတော။ န ဟိ ‘‘ဌပေတွာ အရူပဘဝ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒွီသု ဘဝေသူ’’တိ ဝါ ဝုစ္စမာနေ ဒေသနာ သုခါဝဗောဓာ စ ဟောတီတိ။

အာသဝက္ခယဉာဏကထာဝဏ္ဏနာ

၂၄၈။ ဝိပဿနာပါဒကန္တိ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ။ ဝိပဿနာ စ တိဝိဓာ ဝိပဿကပုဂ္ဂလဘေဒေန။ မဟာဗောဓိသတ္တာနဉှိ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနဉ္စ ဝိပဿနာ စိန္တာမယဉာဏသံဝဒ္ဓိတာ သယမ္ဘုဉာဏဘူတာ၊ ဣတရေသံ သုတမယဉာဏသံဝဒ္ဓိတာ ပရောပဒေသသမ္ဘူတာ နာမ။ သာ ‘‘ဌပေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ အဝသေသရူပါရူပဇ္ဈာနာနံ အညတရတော ဝုဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိနာ အနေကဓာ၊ အရူပမုခဝသေန စတုဓာတုဝဝတ္ထာနေ ဝုတ္တာနံ တေသံ တေသံ ဓာတုပရိဂ္ဂဟမုခါနဉ္စ အညတရမုခဝသေန အနေကဓာ စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ နာနာနယတော ဝိဘာဝိတာ။ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿမုခေန ပဘေဒဂမနတော နာနာနယံ သဗ္ဗညုတဉာဏသန္နိဿယဿ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေန္တံ ပရိဏတံ ဂစ္ဆန္တံ ပရမဂမ္ဘီရံ သဏှသုခုမတရံ အနညသာဓာရဏံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဟောတိ၊ ယံ အဋ္ဌကထာသု ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ စ ပဝတ္တိဝိဘာဂေန စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿပ္ပဘေဒဿ ပါဒကဘာဝေန သမာပဇ္ဇိယမာနာ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ ဒေဝသိကံ သတ္ထု ဝဠဉ္ဇနကသမာပတ္တိယော ဝုစ္စန္တိ၊ သွာယံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိပဿနာစာရော ပရမတ္ထမဉ္ဇုသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၂၁၆) ဥဒ္ဒေသတော ဒဿိတော။ အတ္ထိကေဟိ တတော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန သာဝကာနံ ဝိပဿနာ အဓိပ္ပေတာ။

အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ အာသဝါနံ ခေပနတော သမုစ္ဆိန္ဒနတော အာသဝက္ခယော၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တတ္ထ ဉာဏံ အာသဝါနံ ခယဉာဏံ၊ တဒတ္ထံ တေနာဟ ‘‘အာသဝါနံ ခယဉာဏနိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယာ’’တိ။ အာသဝါ ဧတ္ထ ခီယန္တီတိ အာသဝါနံ ခယော နိဗ္ဗာနံ။ ခေပေတိ ပါပဓမ္မေတိ ခယော၊ မဂ္ဂေါ။ သော ပန ပါပက္ခယော အာသဝက္ခယေန ဝိနာ နတ္ထီတိ ‘‘ခယေ ဉာဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ခယဂ္ဂဟဏေန အာသဝက္ခယော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ခယေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ။ သမိတပါပေါ သမဏောတိ ကတွာ အာသဝါနံ ခီဏတ္တာ သမဏော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဖလ’’န္တိ။ အာသဝဝဍ္ဎိယာ သင်္ခါရေ ဝဍ္ဎေန္တော ဝိသင်္ခါရတော သုဝိဒူရဝိဒူရောတိ ‘‘အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ ဧတ္ထ အာသဝက္ခယပဒံ ဝိသင်္ခါရာဓိဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အာသဝက္ခယာတိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဘင်္ဂေါတိ အာသဝါနံ ခဏနိရောဓော ‘‘အာသဝါနံ ခယော’’တိ ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ တဒါ ဘိက္ခုနော ပစ္စက္ခတော ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခ’’န္တိ တဿ ပရိစ္ဆိဇ္ဇဂ္ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ ‘‘န ဣတော ဘိယျော’’တိ တဿ အနဝသေသေတွာ ဂဟိတဘာဝဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိအာဒိ။ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေနာတိ သဘာဝသင်္ခါတဿ လက္ခဏဿ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇ္ဈနေန၊ အသမ္မောဟပဋိဝေဓောတိ စ။ ယထာ တသ္မိံ ဉာဏေ ပဝတ္တေ ပစ္ဆာ ဒုက္ခသစ္စဿ သရူပါဒိပရိစ္ဆေဒေ သမ္မောဟော န ဟောတိ၊ တထာ ပဝတ္တိ၊ တေနာဟ ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒုက္ခံ သမုဒေတိ ဧတသ္မာတိ ဒုက္ခသမုဒယော၊ တဏှာတိ အာဟ ‘‘တဿ စာ’’တိအာဒိ။ ယံ ဌာနံ ပတွာတိ ယံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဋ္ဌေန ကာရဏဘူတံ အာဂမ္မ၊ ‘‘ပတွာ’’တိ စ တဒုဘယဝတော ပုဂ္ဂလဿ ပတ္တိ တဒုဘယဿ ပတ္တိ ဝိယာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ပတွာတိ ဝါ ပါပုဏနဟေတု။ အပ္ပဝတ္တီတိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ တေ ဝါ နပ္ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ အပ္ပဝတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တဿာတိ ဒုက္ခနိရောဓဿ။ သမ္ပာပကန္တိ သစ္ဆိကရဏဝသေန သမ္မဒေဝ ပါပကံ။

ကိလေသဝသေနာတိ အာသဝသင်္ခါတကိလေသဝသေန။ ယသ္မာ အာသဝါနံ ဒုက္ခသစ္စပရိယာယော တပ္ပရိယာပန္နတ္တာ၊ သေသသစ္စာနဉ္စ တံသမုဒယာဒိပရိယာယော အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိယာယတော’’တိ။ ဒဿေန္တော သစ္စာနီတိ ယောဇနာ။ အာသဝါနံယေဝ စေတ္ထ ဂဟဏံ ‘‘အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာ’’တိ အာရဒ္ဓတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၈၊ မ။ နိ။ ၁။၄၃၃၊ မ။ နိ။ ၃။၁၉) အာသဝဝိမုတ္တိသီသေနေဝ သဗ္ဗကိလေသဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇနာတီ’’တိအာဒိနာ မိဿကမဂ္ဂေါ ဣဓ ကထိတောတိ ‘‘သဟ ဝိပဿနာယ ကောဋိပ္ပတ္တံ မဂ္ဂံ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဇာနတော ပဿတော’’တိ ဣမိနာ ပရိညာသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဝိမုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ ပဟာနာဘိသမယော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ မဂ္ဂက္ခဏံ ဒဿေတီ’’တိ။ ‘‘ဇာနတော ပဿတော’’တိ ဝါ ဟေတုနိဒ္ဒေသောယံ။ ဇာနနဟေတု ဒဿနဟေတု ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီတိ ယောဇနာ။ ဓမ္မာနဉှိ သမာနကာလိကာနမ္ပိ ပစ္စယပ္ပစ္စယုပ္ပန္နတာ သဟဇာတကောဋိယာ လဗ္ဘတီတိ။ ဘဝါသဝဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဘဝရာဂဿ ဝိယ ဘဝဒိဋ္ဌိယာပိ သမဝရောဓောတိ ဒိဋ္ဌာသဝဿာပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ ပဒေဟိ။ တဿာတိ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏဿ။ ဘူမိန္တိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။

ယေနာဓိပ္ပာယေန ‘‘ကတမာ ပနဿာ’’တိအာဒိနာ စောဒနာ ကတာ၊ တံ ဝိဝရန္တော ‘‘န တာဝဿာ’’တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ မဂ္ဂဘာဝနာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ’’တိ။ န အနာဂတာ အဿ ဇာတိ ခီဏာတိ ယောဇနာ။ န အနာဂတာတိ စ အနာဂတဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ လေသေန စောဒေတိ၊ တေနာဟ ‘‘အနာဂတေ ဝါယာမာဘာဝတော’’တိ။ အနာဂတဝိသေသော ပနေတ္ထ အဓိပ္ပေတော၊ တဿ စ ခေပနေ ဝါယာမောပိ လဗ္ဘတေဝ၊ တေနာဟ ‘‘ယာ ပန မဂ္ဂဿာ’’တိအာဒိ။ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသူတိ ဘဝတ္တယဂ္ဂဟဏံ ဝုတ္တနယေန အနဝသေသတော ဇာတိယာ ခီဏဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဇာတိံ။ သောတိ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု။

ဗြဟ္မစရိယဝါသော နာမ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ နိဗ္ဗတ္တနံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိဝုတ္ထ’’န္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စတူသု သစ္စေသု ပရိညာဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တမာနာယ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စေ ပရိညာဘိသမယာနုဂုဏာ ပဝတ္တိ၊ ဣတရသစ္စေသု စ နေသံ ပဟာနာဘိသမယာဒိပဝတ္တိ ပါကဋာ ဧဝ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေနာ’’တိ။ ဒုက္ခနိရောဓမဂ္ဂေသု ပရိညာသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာ ယာဝဒေဝ သမုဒယပ္ပဟာနတ္ထာယာတိ အာဟ ‘‘တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ။ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣမေ ပကာရာ ဣတ္ထံ၊ တဗ္ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ၊ တဒတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ပန ပကာရာ အရိယမဂ္ဂဗျာပါရဘူတာ ပရိညာဒယော ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယာ’’တိ။ တေ ဟိ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတော မဂ္ဂါနုဘာဝေန ပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ပရိညာဒီသု စ ပဟာနမေဝ ပဓာနံ တဒတ္ထတ္တာ ဣတရေသန္တိ အာဟ ‘‘ကိလေသက္ခယဘာဝါယ ဝါ’’တိ။ ပဟီနကိလေသပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ဣတ္ထတ္တာယာတိ နိဿက္ကေ သမ္ပဒါနဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဣတ္ထဘာဝတော’’တိ။ အပရန္တိ အနာဂတံ။ ဣမေ ပန စရိမကတ္တဘာဝသင်္ခါတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧတေန တေသံ အပ္ပတိဋ္ဌတံ ဒဿေတိ။ အပရိညာမူလိကာ ဟိ ပတိဋ္ဌာ။ ယထာဟ ‘‘ကဗဠီကာရေ စေ ဘိက္ခဝေ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ အတ္ထိ နန္ဒီ အတ္ထိ တဏှာ၊ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှ’’န္တိအာဒိ။ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆၊ မဟာနိ။ ၇) တေနေဝါဟ ‘‘ဆိန္နမူလကာ ရုက္ခာ ဝိယာ’’တိအာဒိ။

၂၄၉။ ပဗ္ဗတမတ္ထကေတိ ပဗ္ဗတသိခရေ။ တဉှိ ယေဘုယျေန သင်္ခိတ္တံ သင်္ကုစိတံ ဟောတီတိ ပါဠိယံ ‘‘ပဗ္ဗတသင်္ခေပေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတပရိယာပန္နော ဝါ ပဒေသော ပဗ္ဗတသင်္ခေပေါ။ အနာဝိလောတိ အကာလုသိယော၊ သာ စဿ အနာဝိလတာ ကဒ္ဒမာဘာဝေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိက္ကဒ္ဒမော’’တိ။ သိပ္ပိယောတိ သုတ္တိယော။ သမ္ဗုကာတိ သင်္ခလိကာ။ ဌိတာသုပိ နိသိန္နာသုပိ ဂါဝီသု။ ဝိဇ္ဇမာနာသူတိ လဗ္ဘမာနာသု၊ ဣတရာ ဌိတာပိ နိသိန္နာပိ ‘‘စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ သဟစရဏနယေန။ တိဋ္ဌန္တမေဝ၊ န ပန ကဒါစိပိ စရန္တံ။ ဒွယန္တိ သိပ္ပိသမ္ဗုကံ၊ မစ္ဆဂုမ္ဗန္တိ ဣဒံ ဥဘယံ။ တိဋ္ဌန္တန္တိ ဝုတ္တံ စရန္တံ ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣတရဉ္စ ဒွယ’’န္တိ စ ယထာဝုတ္တမေဝ သိပ္ပိသမ္ဗုကာဒိဒွယံ ဝဒတိ။ တဉှိ စရတီတိ။ ကိံ ဝါ ဣမာယ သဟစရိယာယ၊ ယထာလာဘဂ္ဂဟဏံ ပနေတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သက္ခရကထလဿ ဟိ ဝသေန တိဋ္ဌန္တန္တိ။ သိပ္ပိသမ္ဗုကဿ မစ္ဆဂုမ္ဗဿ စ ဝသေန တိဋ္ဌန္တမ္ပိ စရန္တံ ပီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

တေသံ ဒသန္နံ ဉာဏာနံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏဝိဘာဂေ၊ တေသု ဝါ ဉာဏေသု။ ဘူမိဘေဒတော၊ ကာလဘေဒတော၊ သန္တာနဘေဒတော စာတိ သတ္တဝိဓာရမ္မဏံ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘ရူပါယတနမတ္တမေဝါ’’တိ ဣဒံ တဿ ဉာဏဿ အဘိနိမ္မိယမာနေ မနောမယေ ကာယေ ရူပါယတနမေဝါရဗ္ဘ ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ၊ န တတ္ထ ဂန္ဓာယတံ အာဒီနံ အဘာဝတော။ န ဟိ ရူပကလာပေါ ဂန္ဓာယတံ အာဒိရဟိတော အတ္ထိ။ ပရိနိပ္ဖန္နမေဝ နိမ္မိတရူပံ၊ တေနာဟ ‘‘ပရိတ္တပစ္စုပ္ပန္နဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏ’’န္တိ။ အာသဝက္ခယဉာဏံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏမေဝ သမာနံ ပရိတ္တတ္တိကဝသေန အပ္ပမာဏာရမ္မဏံ၊ အဇ္ဈတ္တတ္တိကဝသေန ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏံ၊ အတီတတ္တိကဝသေန နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အပ္ပမာဏဗဟိဒ္ဓါနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏ’’န္တိ။ ကူဋော ဝိယ ကူဋာဂါရဿ ဘဂဝတော ဒေသနာယ အရဟတ္တံ ဥတ္တမင်္ဂဘူတန္တိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တနိကူဋေနာ’’တိ။ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသီတိ တိတ္ထကရမတဟရဝိဘာဝိနိံ နာနာဝိဓကုဟနလပနာဒိမိစ္ဆာဇီဝဝိဒ္ဓံသိနိံ တိဝိဓသီလာလင်္ကတံ ပရမသလ္လေခပဋိပတ္တိဒီပနိံ ဈာနာဘိညာဒိဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝိဘူသိတံ စုဒ္ဒသဝိဓမဟာသာမညဖလပဋိမဏ္ဍိတံ အနညသာဓာရဏံ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အဇာတသတ္တုဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၅၀။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနန္တိ အာဒိဉ္စ မဇ္ဈဉ္စ ပရိယောသာနဉ္စ။ သက္ကစ္စံ သဂါရဝံ။ အာရဒ္ဓံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ။

အဘိက္ကန္တာ ဝိဂတာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခယေ ဒိဿတီ’’တိ။ တထာ ဟိ ‘‘နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော’’တိ ဥပရိ ဝုတ္တံ။ အဘိက္ကန္တတရောတိ အတိဝိယ ကန္တတရော မနောရမော၊ တာဒိသော စ သုန္ဒရော ဘဒ္ဒကော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရေ ဒိဿတီ’’တိ။ ကောတိ ဒေဝနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီသု ကော ကတမော။ မေတိ မမ။ ပါဒါနီတိ ပါဒေ။ ဣဒ္ဓိယာတိ ဣမာယ ဧဝရူပါယ ဒေဝိဒ္ဓိယာ။ ယသသာတိ ဣမိနာ ဧဒိသေန ပရိဝါရေန၊ ပရိဇနေန စ။ ဇလန္တိ ဝိဇ္ဇောတမာနော။ အဘိက္ကန္တေနာတိ အတိဝိယ ကန္တေန ကမနီယေန အဘိရူပေန။ ဝဏ္ဏေနာတိ ဆဝိဝဏ္ဏေန သရီရဝဏ္ဏနိဘာယ ။ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာတိ ဒသပိ ဒိသာ ပဘာသေန္တော စန္ဒော ဝိယ၊ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကာလောကံ ကရောန္တောတိ ဂါထာယ အတ္ထော။ အဘိရူပေတိ ဥဠာရရူပေ သမ္ပန္နရူပေ။

‘‘စောရော စောရော၊ သပ္ပော သပ္ပော’’တိအာဒီသု ဘယေ အာမေဍိတံ၊ ‘‘ဝိဇ္ဈ ဝိဇ္ဈ၊ ပဟရ ပဟရာ’’တိအာဒီသု ကောဓေ၊ ‘‘သာဓု သာဓူတိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၂၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၇၊ ၃။၃၅၊ ၅။၁၀၀၅) ပသံသာယံ၊ ‘‘ဂစ္ဆ ဂစ္ဆ၊ လုနာဟိ လုနာဟီ’’တိအာဒီသု တုရိတေ၊ ‘‘အာဂစ္ဆ အာဂစ္ဆာ’’တိအာဒီသု ကောတူဟလေ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ စိန္တေန္တော’’တိအာဒီသု (ဗု။ ဝံ။ ၄၄) အစ္ဆရေ၊ ‘‘အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော အဘိက္ကမထာယသ္မန္တော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၀၊ အ။ နိ။ ၉။၁၁) ဟာသေ၊ ‘‘ကဟံ ဧကပုတ္တက ကဟံ ဧကပုတ္တကာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၆၃) သောကေ၊ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅၊ စူဠဝ။ ၃၃၂) ပသာဒေ။ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဂရဟာအသမ္မာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ‘‘ပါပေါ ပါပေါ’’တိအာဒီသု ဂရဟာယံ၊ ‘‘အဘိရူပက အဘိရူပကာ’’တိအာဒီသု အသမ္မာနေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နယိဒံ အာမေဍိတဝသေန ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ အတ္ထဒွယဝသေနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိ ဝစနံ အပေက္ခိတွာ နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ တံ ပန ဘဂဝတော ဝစနံ ဓမ္မဿ ဒေသနာတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တံ။ အတ္ထမတ္တဒဿနံ ဝါ ဧတံ၊ တသ္မာ အတ္ထဝသေနေတ္ထ လိင်္ဂဝိဘတ္တိပရိဏာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒေါသနာသနတောတိ ရာဂါဒိကိလေသဝိဓမနတော။ ဂုဏာဓိဂမနတောတိ သီလာဒိဂုဏာနံ သမ္ပာဒနတော။ ယေ ဂုဏေ ဒေသနာ အဓိဂမေတိ၊ တေသု ပဓာနဘူတာ ဒဿေတဗ္ဗာတိ တေ ပဓာနဘူတေ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘သဒ္ဓါဇနနတော ပညာဇနနတော’’တိ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓါပမုခါ ဟိ လောကိယာ ဂုဏာ ပညာပမုခါ လောကုတ္တရာ။ သီလာဒိအတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထတော။ သဘာဝနိရုတ္တိသမ္ပတ္တိယာ သဗျဉ္ဇနတော။ သုဝိညေယျသဒ္ဒပယောဂတာယ ဥတ္တာနပဒတော။ သဏှသုခုမဘာဝေန ဒုဗ္ဗိညေယျတ္ထတာယ ဂမ္ဘီရတ္ထတော။ သိနိဒ္ဓမုဒုမဓုရသဒ္ဒပယောဂတာယ ကဏ္ဏသုခတော။ ဝိပုလဝိသုဒ္ဓပေမနီယတ္ထတာယ ဟဒယင်္ဂမတော။ မာနာတိမာနဝိဓမနေန အနတ္တုက္ကံသနတော။ ထမ္ဘသာရမ္ဘနိမ္မဒ္ဒနေန အပရဝမ္ဘနတော။ ဟိတာဓိပ္ပာယပ္ပဝတ္တိယာ၊ ပရေသံ ရာဂပရိဠာဟာဒိဝူပဂမနေန စ ကရုဏာသီတလတော။ ကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနေန ပညာဝဒါတတော။ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုတာယ အာပါထရမဏီယတော။ ပုဗ္ဗာပရာဝိရုဒ္ဓသုဝိသုဒ္ဓတာယ ဝိမဒ္ဒက္ခမတော။ အာပါထရမဏီယတာယ ဧဝ သုယျမာနသုခတော။ ဝိမဒ္ဒက္ခမတာယ၊ ဟိတဇ္ဈာသယပ္ပဝတ္တိတာယ စ ဝီမံသိယမာနဟိတတော။ ဧဝမာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သံသာရစက္ကနိဝတ္တနတော သဒ္ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော၊ မိစ္ဆာဝါဒဝိဒ္ဓံသနတော သမ္မာဝါဒပတိဋ္ဌာပနတော၊ အကုသလမူလသမုဒ္ဓရဏတော ကုသလမူလသံရောပနတော၊ အပါယဒွါရပိဓာနတော သဂ္ဂမဂ္ဂဒွါရဝိဝရဏတော၊ ပရိယုဋ္ဌာနဝူပသမနတော အနုသယသမုဂ္ဃာဋနတောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အဓောမုခဋ္ဌပိတန္တိ ကေနစိ အဓောမုခံ ဌပိတံ။ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတန္တိ သဘာဝေနေဝ ဟေဋ္ဌာမုခံ ဇာတံ။ ဥဂ္ဃာဋေယျာတိ ဝိဝဋံ ကရေယျ။ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ပုရတ္ထာဘိမုခေါ၊ ဥတ္တရာဘိမုခေါ ဝါ ဂစ္ဆာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ နိဿန္ဒေဟံ ကတွာ။ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ၊ ဧဝံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဒဿေယျ။ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီတိ ကာဠပက္ခေ စာတုဒ္ဒသီ။ နိက္ကုဇ္ဇိတံ အာဓေယျဿ အနာဓာရဘူတံ ဘာဇနံ အာဓာရဘာဝါပါဒနဝသေန ဥက္ကုဇ္ဇေယျ။ အညာဏဿ အဘိမုခတ္တာ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတတာယ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အဓောမုခဋ္ဌပိတတာယ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတန္တိ ဧဝံ ပဒဒွယံ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န ယထာသင်္ချံ။ ကာမံ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပဋိစ္ဆာဒကာ နီဝရဏဘာဝတော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပန သဝိသေသံ ပဋိစ္ဆာဒိကာ သတ္တေ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဝသေနာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာဟံ ဘိက္ခဝေ ဝဇ္ဇံ ဝဒါမီ’’တိ။ သဗ္ဗော အပါယဂါမိမဂ္ဂေါ ကုမ္မဂ္ဂေါ ကုစ္ဆိတော မဂ္ဂေါတိ ကတွာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခတာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တဓမ္မာ မိစ္ဆာမဂ္ဂါ။ တေနေဝ ဟိ တဒုဘယပဋိပက္ခတံ သန္ဓာယ ‘‘သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိအာဒိသန္နိဿယော ပဒီပေါ န တထာ ဥဇ္ဇလော၊ ယထာ တေလသန္နိဿယောတိ တေလပဇ္ဇောတ-ဂ္ဂဟဏံ။ ဧတေဟိ ပရိယာယေဟီတိ ဧတေဟိ နိက္ကုဇ္ဇိတုက္ကုဇ္ဇနပဋိစ္ဆန္နဝိဝရဏာဒိဥပမောပမိတဗ္ဗပ္ပကာရေဟိ၊ ဧတေဟိ ဝါ ယထာဝုတ္တေဟိ နာနာဝိဓကုဟနလပနာဒိမိစ္ဆာဇီဝဝိဝိဓမနာဒိဝိဘာဝနပရိယာယေဟိ။ တေနာဟ ‘‘အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော’’တိ။

ပသန္နကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗံ သက္ကာရံ။ သရဏန္တိ ပဋိသရဏံ၊ တေနာဟ ‘‘ပရာယဏ’’န္တိ။ ပရာယဏဘာဝေါ စ အနတ္ထနိသေဓနေန၊ အတ္ထသမ္ပဋိပါဒနေန စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဃဿ တာတာ၊ ဟိတဿ စ ဝိဓာတာ’’တိ။ အဃဿာတိ ဒုက္ခတောတိ ဝဒန္တိ၊ ပါပတောတိ ပန အတ္ထော ယုတ္တော၊ နိဿက္ကေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ဧတ္ထ စ နာယံ ဂမု-သဒ္ဒေါ နီ-သဒ္ဒါဒယော ဝိယ ဒွိကမ္မကော၊ တသ္မာ ယထာ ‘‘အဇံ ဂါမံ နေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ ‘‘သရဏန္တိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတိ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တဿ စာယမတ္ထော။ ဂမနဉ္စ တဒဓိပ္ပာယေန ဘဇနံ ဇာနနံ ဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဘဇာမီ’’တိအာဒီသု ပုရိမဿ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ အတ္ထဝစနံ၊ ဘဇနံ ဝါ သရဏာဓိပ္ပာယေန ဥပသင်္ကမနံ၊ သေဝနံ သန္တိကာဝစရတာ၊ ပယိရုပါသနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏေန ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ အနညသရဏတံယေဝ ဒီပေတိ။ ‘‘ဂစ္ဆာမီ’’တိ ပဒဿ ဗုဇ္ဈာမီတိ အယမတ္ထော ကထံ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ယေသဉှီ’’တိအာဒိ။

‘‘အဓိဂတမဂ္ဂေ သစ္ဆိကတနိရောဓေ’’တိ ပဒဒွယေနာပိ ဖလဋ္ဌာ ဧဝ ဒဿိတာ၊ န မဂ္ဂဋ္ဌာတိ တေ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု စ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောပိ ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုစ္စတီတိ? ကိဉ္စာပိ ဝုစ္စတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန မဂ္ဂဋ္ဌာ ဧဝ တထာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ န ဣတရော နိယာမောက္ကမနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ဧဝ ဝုတ္တာ ‘‘အပါယေသု အပတမာနေ ဓာရေတီ’’တိ။ သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနေန ဟိ အပါယဝိနိမုတ္တသမ္ဘဝေါ ။ အက္ခာယတီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ တေန ‘‘ယာဝတာ ဘိက္ခဝေ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂံ အက္ခာယတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) သုတ္တပဒံ သင်္ဂဏှာတိ၊ ‘‘ဝိတ္ထာရော’’တိ ဝါ ဣမိနာ။ ဧတ္ထ စ အရိယမဂ္ဂေါ နိယျာနိကတာယ၊ နိဗ္ဗာနံ တဿ တဒတ္ထသိဒ္ဓိဟေတုတာယာတိ ဥဘယမေဝ နိပ္ပရိယာယေန ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝုတ္တော။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာရမ္မဏပစ္စယဘူတံ လဘိတွာ အရိယမဂ္ဂဿ တဒတ္ထသိဒ္ဓိ။ တထာပိ ယသ္မာ အရိယဖလာနံ ‘‘တာယ သဒ္ဓါယ အဝူပသန္တာယာ’’တိအာဒိ ဝစနတော မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာနံ ကိလေသာနံ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနကိစ္စတာယ၊ နိယျာနာနုဂုဏတာယ၊ နိယျာနပရိယောသာနတာယ စ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ပန ‘‘နိယျာနဓမ္မဿ သမဓိဂမနဟေတုတာယာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဝုတ္တနယေန ဓမ္မဘာဝေါ လဗ္ဘတိ ဧဝ။ သွာယမတ္ထော ပါဌာရူဠှော ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိမာဟ။

‘‘ကာမရာဂေါ ဘဝရာဂေါ’’တိ ဧဝမာဒိ ဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ ရာဂေါ ဝိရဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ရာဂဝိရာဂေါတိ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ၊ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏဿ သောကဿ စ တဒုပ္ပတ္တိယံ သဗ္ဗသော ပရိက္ခီဏတ္တာ အနေဇံ အသောကန္တိ ဖလံ ကထိတံ။ အပ္ပဋိကူလန္တိ အဝိရောဓဒီပနတော ကေနစိ အဝိရုဒ္ဓံ၊ ဣဋ္ဌံ ပဏီတန္တိ ဝါ အတ္ထော။ ပဂုဏရူပေန ပဝတ္တိတတ္တာ၊ ပကဋ္ဌဂုဏဝိဘာဝနတော ဝါ ပဂုဏံ။ ယထာဟ ‘‘ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊ ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၃၊ မ။ နိ။ ၂။၃၃၉၊ မဟာဝ။ ၉) သဗ္ဗဓမ္မက္ခန္ဓာ ကထိတာတိ ယောဇနာ။

ဒိဋ္ဌိသီလသင်္ဃာတေနာတိ ‘‘ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ မ။ နိ။ ၄။၉၂၊ ၃။၅၄) ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဒိဋ္ဌိယာ၊ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ ၊ တထာရူပေဟိ သီလေဟိ သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၃၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၁၊ ပရိ။ ၂၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တာနံ သီလာနဉ္စ သံဟတဘာဝေန၊ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေနာတိ အတ္ထော။ သံဟတောတိ ဃဋိတော၊ သမေတောတိ အတ္ထော။ အရိယပုဂ္ဂလာ ဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒူရေ ဌိတာပိ အတ္တနော ဂုဏသာမဂ္ဂိယာ သံဟတာ ဧဝ ။ အဋ္ဌ စ ပုဂ္ဂလဓမ္မဒသာ တေတိ တေ ပုရိသယုဂဝသေန စတ္တာရောပိ ပုဂ္ဂလဝသေန အဋ္ဌေဝ အရိယဓမ္မဿ ပစ္စက္ခဒဿာဝိတာယ ဓမ္မဒသာ။ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ‘‘သရဏ’’န္တိ ဂမနေန၊ တိက္ခတ္တုံ ဂမနေန စ တီဏိ သရဏဂမနာနိ။ ပဋိဝေဒေသီတိ အတ္တနော ဟဒယဂတံ ဝါစာယ ပဝေဒေသိ။

သရဏဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

သရဏဂမနဿ ဝိသယပ္ပဘေဒဖလသံကိလေသဘေဒါနံ ဝိယ ကတ္တု စ ဝိဘာဝနာ တတ္ထ ကောသလ္လာယ ဟောတီတိ ‘‘သရဏဂမနေသု ကောသလ္လတ္ထံ သရဏံ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ တေန ဝိနာ သရဏဂမနဿေဝ အသမ္ဘဝတော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဝေါဒါနံ န ဂဟိတံ၊ နနု ဝေါဒါနဝိဘာဝနာပိ တတ္ထ ကောသလ္လာဝဟာတိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန သံကိလေသဂ္ဂဟဏေနေဝ အတ္ထတော ဒီပိတံ ဟောတီတိ န ဂဟိတံ။ ယာနိ ဟိ နေသံ သံကိလေသကာရဏာနိ အညာဏာဒီနိ၊ တေသံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပာဒနေန၊ ဥပ္ပန္နာနဉ္စ ပဟာနေန ဝေါဒါနံ ဟောတီတိ။ ဟိံသတ္ထဿ သရ-သဒ္ဒဿ ဝသေနေတံ ပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ‘‘ဟိံသတီတိ သရဏ’’န္တိ ဝတွာ တံ ပန ဟိံသနံ ကေသံ ကထံ ကဿ ဝါတိ စောဒနံ သောဓေန္တော ‘‘သရဏဂတာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘယန္တိ ဝဋ္ဋဘယံ။ သန္တာသန္တိ စိတ္တုတြာသံ တေနေဝ စေတသိကဒုက္ခဿ ဂဟိတတ္တာ။ ဒုက္ခန္တိ ကာယိကဒုက္ခံ။ ဒုဂ္ဂတိပရိကိလေသန္တိ ဒုဂ္ဂတိပရိယာပန္နံ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တယိဒံ သဗ္ဗံ ပရတော ဖလကထာယံ အာဝိဘဝိဿတိ။ ဧတန္တိ ‘‘သရဏ’’န္တိ ပဒံ။

ဧဝံ အဝိသေသတော သရဏ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိသေသတော ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဟိတေ ပဝတ္တနေနာတိ ‘‘သမ္ပန္နသီလာ ဘိက္ခဝေ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၆၄၊ ၆၉) အတ္ထေ နိယောဇနေန။ အဟိတာ စ နိဝတ္တနေနာတိ။ ‘‘ပါဏာတိပါတဿ ခေါ ပါပကော ဝိပါကော၊ ပါပကံ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိအာဒိနာ အာဒီနဝဒဿနာဒိမုခေန အနတ္ထတော နိဝတ္တနေန။ ဘယံ ဟိံသတီတိ ဟိတာဟိတေသု အပ္ပဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုကံ ဗျသနံ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန ဝိနာသေတိ။ ဘဝကန္တာရာ ဥတ္တာရဏေန မဂ္ဂသင်္ခါတော ဓမ္မော၊ ဣတရော အဿာသဒါနေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတီတိ ယောဇနာ။ ကာရာနန္တိ ဒါနဝသေန ပူဇာဝသေန စ ဥပနီတာနံ သက္ကာရာနံ။ ဝိပုလဖလပဋိလာဘကရဏေန သတ္တာနံ ဘယံ ဟိံသတီတိ ယောဇနာ၊ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမိနာပိ ပရိယာယေနာတိ ဣမိနာပိ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တေန ကာရဏေန။

‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တတ္ထ ရတနတ္တယေ ပသာဒေါ တပ္ပသာဒေါ၊ တဒေဝ ရတနတ္တယံ ဂရု ဧတဿာတိ တဂ္ဂရု တဗ္ဘာဝေါ တဂ္ဂရုတာ၊ တပ္ပသာဒေါ စ တဂ္ဂရုတာ စ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာ၊ တာဟိ တပ္ပသာဒတဂ္ဂရုတာဟိ။ ဝိဓူတဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသမ္မောဟအဿဒ္ဓိယာဒိတာယ ဝိဟတကိလေသော။ တဒေဝ ရတနတ္တယံ ပရာယဏံ ပရာဂတိ တာဏံ လေဏန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တိယာ တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ သရဏဂမနံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ။ တံသမင်္ဂီတိ တေန ယထာဝုတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေန သမန္နာဂတော။ ဧဝံ ဥပေတီတိ ဘဇတိ သေဝတိ ပယိရုပါသတိ၊ ဧဝံ ဝါ ဇာနာတိ ဗုဇ္ဈတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပသာဒ-ဂ္ဂဟဏေန လောကိယသရဏဂမနမာဟ။ တဉှိ ပသာဒပ္ပဓာနံ။ ဂရုတာဂဟဏေန လောကုတ္တရံ။ အရိယာ ဟိ ရတနတ္တယံ ဂုဏာဘိညတာယ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကတွာ ပဿန္တိ။ တသ္မာ တပ္ပသာဒေန ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိဂတကိလေသော၊ တဂ္ဂရုတာယ သမုစ္ဆေဒဝသေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ အဂါရဝကရဏဟေတူနံ သမုစ္ဆိန္ဒနတော။ တပ္ပရာယဏတာ ပနေတ္ထ တဂ္ဂတိကတာတိ တာယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝက္ခမာနံ သရဏဂမနံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဝိသေသေန ဝါ ပသာဒဂရုတာ ဇောတိတာတိ ပသာဒဂ္ဂဟဏေန အဝေစ္စပ္ပသာဒဿ ဣတရဿ စ ဂဟဏံ၊ တထာ ဂရုတာဂဟဏေနာတိ ဥဘယေနာပိ ဥဘယံ သရဏဂမနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

မဂ္ဂက္ခဏေ ဣဇ္ဈတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာ’’တိ ဧတေန အတ္ထတော စတုသစ္စာဓိဂမော ဧဝ လောကုတ္တရသရဏဂမနန္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဟိ နိဗ္ဗာနဓမ္မော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန၊ မဂ္ဂဓမ္မော ဘာဝနာဘိသမယဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈိယမာနောယေဝ သရဏဂမနတ္ထံ သာဓေတိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန သာဝကဂေါစရဘူတာ ပရိညာဘိသမယဝသေန၊ တထာ အရိယသင်္ဃဂုဏာ၊ တေနာဟ ‘‘ကိစ္စတော သကလေပိ ရတနတ္တယေ ဣဇ္ဈတီ’’တိ။ ဣဇ္ဈန္တဉ္စ သဟေဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န လောကိယံ ဝိယ ပတိပါဋိယာ အသမ္မောဟပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘န သရဏဂမနံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ မဂ္ဂဿ အဓိဂတတ္တာ ပန အဓိဂတမေဝ ဟောတိ ဧကစ္စာနံ တေဝိဇ္ဇာဒီနံ လောကိယဝိဇ္ဇာဒယော ဝိယာ’’တိ၊ တေသံ လောကိယမေဝ သရဏဂမနံ သိယာ၊ န လောကုတ္တရံ၊ တဉ္စ အယုတ္တံ ဒုဝိဓဿာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။

တန္တိ လောကိယံ သရဏဂမနံ။ သဒ္ဓါပဋိလာဘော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ။ သဒ္ဓါမူလိကာတိ ယထာဝုတ္တသဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမာ သမ္မာဒိဋ္ဌိတိ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတံ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိဉ္စ လောကိယာဝဗောဓဝသေနေဝ သမ္မာ ဉာယေန ဒဿနတော။ ‘‘သဒ္ဓါမူလိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဧတေန သဒ္ဓူပနိဿယာ ယထာဝုတ္တလက္ခဏာ ပညာ လောကိယသရဏဂမနန္တိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ဥဇု ကရီယတီတိ ကတွာ ဒိဋ္ဌိ ဝါ ဥဇု ကရီယတိ ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ၊ တထာ ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘တပ္ပရာယဏတာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမသမ္မာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ပန စိတ္တုပ္ပာဒဿ တပ္ပဓာနတာယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘သဒ္ဓါပဋိလာဘော’’တိ ဣမိနာ မာတာဒီဟိ ဥဿာဟိတဒါရကာဒီနံ ဝိယ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တံ သရဏဂမနံ ဒဿေတိ၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဣမိနာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ သရဏဂမနံ။ တယိဒံ လောကိယံ သရဏဂမနံ။ အတ္တာ သန္နိယျာတီယတိ အပ္ပီယတိ ပရိစ္စဇီယတိ ဧတေနာတိ အတ္တသန္နိယျာတနံ၊ ယထာဝုတ္တံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မံ။ တံ ရတနတ္တယံ ပရာယဏံ ပဋိသရဏံ ဧတဿာတိ တပ္ပရာယဏော၊ ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဝါ။ တဿ ဘာဝေါ တပ္ပရာယဏတာ၊ ယထာဝုတ္တံ ဒိဋ္ဌိဇုကမ္မမေဝ။ ‘‘သရဏ’’န္တိ အဓိပ္ပာယေန သိဿဘာဝံ အန္တေဝါသိကဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ သိဿဘာဝူပဂမနံ။ သရဏဂမနာဓိပ္ပာယေနေဝ ပဏိပတတိ ဧတေနာတိ ပဏိပါတော။ သဗ္ဗတ္ထ ယထာဝုတ္တဒိဋ္ဌိဇုကမ္မဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္တပရိစ္စဇနန္တိ သံသာရဒုက္ခနိတ္ထရဏတ္ထံ အတ္တနော အတ္တဘာဝဿ ပရိစ္စဇနံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ယေဝါတိ အဝဓာရဏံ အတ္တသန္နိယျာတနာဒီသုပိ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တဒညနိဝတ္တနံ ကတံ ဟောတိ။

ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနာဒီနိ ဧကေန ပကာရေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အပရေဟိပိ ပကာရေဟိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ၊ တေန ပရိယာယန္တရေဟိပိ အတ္တသန္နိယျာတနာဒိ ကတမေဝ ဟောတိ အတ္ထဿ အဘိန္နတ္တာတိ ဒဿေတိ။ အာဠဝကာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သာတာဂိရဟေမဝတာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နနု စေတေ အာဠဝကာဒယော မဂ္ဂေနေဝ အာဂတသရဏဂမနာ၊ ကထံ တေသံ တပ္ပရာယဏတာသရဏဂမနံ ဝုတ္တန္တိ? မဂ္ဂေနာဂတသရဏဂမနေဟိပိ။ ‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ…ပေ… သုဓမ္မတံ’’ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၄) ‘‘တေ မယံ ဝိစရိဿာမ ၊ ဂါမာ ဂါမံ နဂါ နဂံ…ပေ… သုဓမ္မတ’’န္တိ၊ (သု။ နိ။ ၁၈၂) တေဟိ တပ္ပရာယဏတာကာရဿ ပဝေဒိတတ္တာ တထာ ဝုတ္တံ။

သော ပနေသ ဉာတိ…ပေ… ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ဉာတိဝသေန၊ ဘယဝသေန၊ အာစရိယဝသေန၊ ဒက္ခိဏေယျဝသေနာတိ ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဉာတိဝသေနာတိ ဉာတိဘာဝဝသေန။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတေနာတိ ဒက္ခိဏေယျတာဟေတုကေန ပဏိပါတေန။ ဣတရေဟီတိ ဉာတိဘာဝါဒိဝသပ္ပဝတ္တေဟိ တီဟိ ပဏိပါတေဟိ။ ‘‘ဣတရေဟီ’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝန္ဒတီတိ ပဏိပါတဿ လက္ခဏဝစနံ။ ဧဝရူပန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သမ္ပရာယိကဉှိ နိယျာနိကံ ဝါ အနုသာသနိံ ပစ္စာသိသန္တော ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတမေဝ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

သရဏဂမနပ္ပဘေဒေါတိ သရဏဂမနဝိဘာဂေါ။

အရိယမဂ္ဂေါ ဧဝ လောကုတ္တရံ သရဏဂမနန္တိ ‘‘စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ ဝိပါကဖလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယောတိ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓော။ ဧတန္တိ ‘‘စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ အရိယသစ္စဿ ဒဿနံ။

နိစ္စာဒိတော အနုပဂမနာဒိဝသေနာတိ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ အဂ္ဂဟဏာဒိဝသေန။ အဋ္ဌာနန္တိ ဟေတုပဋိက္ခေပေါ။ အနဝကာသောတိ ပစ္စယပဋိက္ခေပေါ။ ဥဘယေနာပိ ကာရဏမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော သောတာပန္နော။ ကဉ္စိ သင်္ခါရန္တိ စတုဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ဧကသင်္ခါရမ္ပိ။ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘နိစ္စော’’တိ ဂဏှေယျ။ ‘‘သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၇၆) ဧဝံ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန သုခတော ဂါဟံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟဝူပသမနတ္ထံ မတ္တဟတ္ထိပရိတ္တာသိတော ဝိယ စောက္ခဗြာဟ္မဏော ဥက္ကာရဘူမိံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ။ အတ္တဝါရေ ကသိဏာဒိပညတ္တိသင်္ဂဟတ္ထံ ‘‘သင်္ခါရ’’န္တိ အဝတွာ ‘‘ကဉ္စိ ဓမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမေသုပိ ဝါရေသု စတုဘူမကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေဘူမကဝသေနေဝ ဝါ။ ယံ ယဉှိ ပုထုဇ္ဇနော ဂါဟဝသေန ဂဏှာတိ၊ တတော တတော အရိယသာဝကော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။

‘‘မာတရ’’န္တိအာဒီသု ဇနိကာ မာတာ၊ ဇနကော ပိတာ၊ မနုဿဘူတော ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော။ ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ? ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာနံ၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပန မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ အရိယသာဝကဿ စ ဖလဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဝဓကစိတ္တေန ပဒုဋ္ဌစိတ္တော။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျာတိ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျ။ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ သမာနသံဝါသကံ သမာနသီမာယံ ဌိတံ သင်္ဃံ။ ‘‘ကမ္မေန၊ ဥဒ္ဒေသေန၊ ဝေါဟရန္တော၊ အနုဿာဝနေန၊ သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဘိန္ဒေယျ။ အညံ သတ္ထာရန္တိ အညံ တိတ္ထကရံ ‘‘အယံ မေ သတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ဂဏှေယျ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိန္တိ တေ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ တံနိမိတ္တံ အပါယံ န ဂမိဿန္တိ၊ ဒေဝကာယံ ပန ပရိပူရေဿန္တီတိ အတ္ထော။

ဒသဟိ ဌာနေဟီတိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ။ အဓိဂဏှန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ။ ဝေလာမသုတ္တာဒိဝသေနာပီတိ ဧတ္ထ ကရီသဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏာနံ စတုရာသီတိသဟဿသင်္ချာနံ သုဝဏ္ဏပါတိရူပိယပါတိကံသပါတီနံ ယထာက္ကမံ ရူပိယသုဝဏ္ဏဟိရညပူရာနံ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာနံ စတုရာသီတိယာ ဟတ္ထိသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ အဿသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ရထသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ဓေနုသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ကညာသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ပလ္လင်္ကသဟဿာနံ၊ စတုရာသီတိယာ ဝတ္ထကောဋိသဟဿာနံ၊ အပရိမာဏဿ စ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိဘေဒဿ အာဟာရဿ ပရိစ္စဇနဝသေန သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တသံဝစ္ဆရာနိ နိရန္တရံ ပဝတ္တဝေလာမမဟာဒါနတော ဧကဿ သောတာပန္နဿ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ၊ တတော သတံ သောတာပန္နာနံ ဒိန္နဒါနတော ဧကဿ သကဒါဂါမိနော၊ တတော ဧကဿ အနာဂါမိနော၊ တတော ဧကဿ အရဟတော၊ တတော ဧကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ၊ တတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ တတော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ၊ တတော စာတုဒ္ဒိသသင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရကရဏံ၊ တတော သရဏဂမနံ မဟပ္ဖလတရန္တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တဿ ဝေလာမသုတ္တဿ (အ။ နိ။ ၉။၂၀) ဝသေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံ ဂဟပတိ ဝေလာမော ဗြာဟ္မဏော ဒါနံ အဒါသိ မဟာဒါနံ၊ ယော စေကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ဘောဇေယျ၊ ဣဒံ တတော မဟပ္ဖလတရ’’န္တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၉။၂၀)။ ဝေလာမသုတ္တာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီနံ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အညာဏံ ဝတ္ထုတ္တယဿ ဂုဏာနံ အဇာနနံ၊ တတ္ထ သမ္မောဟော။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န နု ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝိစိကိစ္ဆာ သံသယော။ မိစ္ဆာဉာဏံ တဿ ဂုဏာနံ အဂုဏဘာဝပရိကပ္ပနေန ဝိပရီတဂ္ဂါဟော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အနာဒရာဂါရဝါဒီနံ သင်္ဂဟော။ န မဟာဇုတိကန္တိ န ဥဇ္ဇလံ၊ အပရိသုဒ္ဓံ အပရိယောဒါတန္တိ အတ္ထော။ န မဟာဝိပ္ဖာရန္တိ အနုဠာရံ။ သာဝဇ္ဇောတိ တဏှာဒိဋ္ဌာဒိဝသေန သဒေါသော၊ လောကိယသရဏဂမနံ သိက္ခာသမာဒါနံ ဝိယ အဂ္ဂဟိတကာလပရိစ္ဆေဒံ ဇီဝိတပရိယန္တမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ ခန္ဓဘေဒေန ဘေဒေါတိ အာဟ ‘‘အနဝဇ္ဇော ကာလကိရိယာယာ’’တိ။ သောတိ အနဝဇ္ဇော သရဏဂမနဘေဒေါ။ သတိပိ အနဝဇ္ဇတ္တေ ဣဋ္ဌဖလောပိ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဖလော’’တိ။ ကသ္မာ? အဝိပါကတ္တာ။ န ဟိ တံ အကုသလန္တိ။

ကော ဥပါသကောတိ သရူပပုစ္ဆာ၊ ကိံလက္ခဏော ဥပါသကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာတိ ဟေတုပုစ္ဆာ၊ တေန ကေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ဥပါသက-သဒ္ဒေါ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ နိရူဠှောတိ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ကသ္မာ ဥပါသကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ သဒ္ဒဿ အဘိဓေယျေ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ တဒတ္ထဿ တဗ္ဘာဝကာရဏံ။ ကိမဿ သီလန္တိ ကီဒိသံ အဿ ဥပါသကဿ သီလံ၊ ကိတ္တကေန သီလေနာယံ သီလသမ္ပန္နော နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကော အာဇီဝေါတိ ကော အဿ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ သော ပန မိစ္ဆာဇီဝဿ ပရိဝဇ္ဇနေန ဟောတီတိ သောပိ ဝိဘဇီယတိ။ ကာ ဝိပတ္တီတိ ကာ အဿ သီလဿ၊ အာဇီဝဿ ဝါ ဝိပတ္တိ။ အနန္တရဿ ဟိ ဝိဓိ ဝါ ပဋိသေဓော ဝါ။ သမ္ပတ္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ယော ကောစီတိ ခတ္တိယာဒီသု ယော ကောစိ၊ တေန သရဏဂမနံ ဧဝံ ကာရဏံ၊ န ဇာတိ အာဒိဝိသေသောတိ ဒဿေတိ။

ဥပါသနတောတိ တေနေဝ သရဏဂမနေန၊ တတ္ထ စ သက္ကစ္စကိရိယာယ အာဒရ ဂါရဝဗဟုမာနာဒိယောဂေန ပယိရုပါသနတော။

ဝေရမဏိယောတိ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ပါဏာတိပါတာဒိဒုဿီလျံ၊ တဿ မဏနတော ဟနနတော ဝိနာသနတော ဝေရမဏိယော၊ ပဉ္စ ဝိရတိယော ဝိရတိပဓာနတ္တာ တဿ သီလဿ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ။

မိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာတိ န သမ္မာဝဏိဇ္ဇာ အယုတ္တဝဏိဇ္ဇာ အသာရုပ္ပဝဏိဇ္ဇာ။ ပဟာယာတိ အကရဏေနေဝ ပဇဟိတွာ။ ဓမ္မေနာတိ ဓမ္မတော အနပေတေန၊ တေန အညမ္ပိ အဓမ္မိကံ ဇီဝိကံ ပဋိက္ခိပတိ။ သမေနာတိ အဝိသမေန၊ တေန ကာယဝိသံ အာဒိဒုစ္စရိတံ ဝဇ္ဇေတွာ ကာယသမာဒိနာ သုစရိတေန ဇီဝိကံ ဒဿေတိ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာတိ အာဝုဓဘဏ္ဍံ ကတွာ ဝါ ကာရေတွာ ဝါ ယထာကတံ ဝါ ပဋိလဘိတွာ တဿ ဝိက္ကယော။ သတ္တဝဏိဇ္ဇာတိ မနုဿဝိက္ကယော။ မံသဝဏိဇ္ဇာတိ သူနကာရာဒယော ဝိယ မိဂသူကရာဒိကေ ပေါသေတွာ မံသံ သမ္ပာဒေတွာ ဝိက္ကယော။ မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာတိ ယံ ကိဉ္စိ မဇ္ဇံ ယောဇေတွာ တဿ ဝိက္ကယော။ ဝိသဝဏိဇ္ဇာတိ ဝိသံ ယောဇေတွာ ဝါ ဝိသံ ဂဟေတွာ ဝါ တဿ ဝိက္ကယော။ တတ္ထ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ ပရောပရောဓနိမိတ္တတာယ အကရဏီယာ ဝုတ္တာ သတ္တဝဏိဇ္ဇာ အဘုဇိဿဘာဝကရဏတော၊ မံသဝဏိဇ္ဇာ ဝဓဟေတုတော၊ မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ ပမာဒဋ္ဌာနတော။

တဿေဝါတိ ပဉ္စဝေရမဏိလက္ခဏဿ သီလဿ စေဝ ပဉ္စမိစ္ဆာဝဏိဇ္ဇာလက္ခဏဿ အာဇီဝဿ စ။ ဝိပတ္တီတိ ဘေဒေါ၊ ပကောပေါ စ။ ယာယာတိ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ။ စဏ္ဍာလောတိ ဥပါသကစဏ္ဍာလော။ မလန္တိ ဥပါသကမလံ။ ပဋိကိဋ္ဌောတိ ဥပါသကနိဟီနော။ ဗုဒ္ဓါဒီသု ကမ္မကမ္မဖလေသု စ သဒ္ဓါဝိပရိယာယော အဿဒ္ဓိယံ မိစ္ဆာဓိမောက္ခော၊ ယထာဝုတ္တေန အဿဒ္ဓိယေန သမန္နာဂတော အဿဒ္ဓါ။ ယထာဝုတ္တသီလဝိပတ္တိအာဇီဝဝိပတ္တိဝသေန ဒုဿီလော။ ‘‘ဣမိနာ ဒိဋ္ဌာဒိနာ ဣဒံ နာမ မင်္ဂလံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတကောတူဟလသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလေန သမန္နာဂတော ကောတူဟလမင်္ဂလိကော။ မင်္ဂလံ ပစ္စေတီတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒိဘေဒံ မင်္ဂလမေဝ ပတ္တိယာယတိ။ နော ကမ္မန္တိ ကမ္မဿကတံ နော ပတ္တိယာယတိ။ ဣတော စ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဣတော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ ဗာဟိရကသမယေ။ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသတီတိ ဒုပ္ပဋိပန္နံ ဒက္ခိဏာရဟသညီ ဂဝေသတိ။ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတီတိ ဒါနမာနံ အာဒိကံ ကုသလကိရိယံ ပဌမတရံ ကရောတိ။ ဧတ္ထ စ ဒက္ခိဏေယျပရိယေသနပုဗ္ဗကာရေ ဧကံ ကတွာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိပတ္တိယံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝိသေသော – စတုန္နမ္ပိ ပရိသာနံ ရတိဇနနဋ္ဌေန ဥပါသကောဝ ရတနံ ဥပါသကရတနံ။ ဂုဏသောဘာကိတ္တိသဒ္ဒသုဂန္ဓတာယ ဥပါသကောဝ ပဒုမံ ဥပါသကပဒုမံ။ တထာ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကံ။

အာဒိမှီတိအာဒိအတ္ထေ။ ကောဋိယန္တိ ပရိယန္တကောဋိယံ။ ဝိဟာရဂ္ဂေနာတိ ဩဝရကကောဋ္ဌာသေန၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တာနမိဒံ နာမ ပနသဖလံ ပါပုဏာတီ’’တိအာဒိနာ တံ တံဝသနဋ္ဌာနကောဋ္ဌာသေနာတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတဂ္ဂန္တိ ဝါ အဇ္ဇဒဂ္ဂန္တိ ဝါ အဇ္ဇ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။

‘‘ပါဏေဟိ ဥပေတ’’န္တိ ဣမိနာ တဿ သရဏဂမနဿ အာပါဏကောဋိကတံ ဒဿေန္တော ‘‘ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပုန ဇီဝိတေနာပိ တံ ဝတ္ထုတ္တယံ ပဋိပူဇေန္တော ‘‘သရဏဂမနံ ရက္ခာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နံ တဿ ရညော အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘အဟဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ပါဏေဟိ ဥပေတန္တိ ဟိ ယာဝ မေ ပါဏာ ဓရန္တိ၊ တာဝ သရဏံ ဥပေတံ၊ ဥပေန္တော စ န ဝါစာမတ္တေန၊ န ဧကဝါရံ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန၊ အထ ခေါ ပါဏာနံ ပရိစ္စဇနဝသေန ယာဝဇီဝံ ဥပေတန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အစ္စယနံ သာဓုမရိယာဒံ မဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမနံ အစ္စယောတိ အာဟ ‘‘အပရာဓော’’တိ။ အစ္စေတိ အတိက္ကမတိ ဧတေနာတိ ဝါ အစ္စယော၊ ဝီတိက္ကမဿ ပဝတ္တနကော အကုသလဓမ္မော။ သော ဧဝ အပရဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ အပရာဓော။ သော ဟိ အပရဇ္ဈန္တံ ပုရိသံ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တတိ၊ တေနာဟ ‘‘အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော’’တိ။ စရတီတိ အာစရတိ ကရောတိ။ ဓမ္မေနေဝါတိ ဓမ္မတော အနပေတေန ပယောဂေန။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ အဓိဝါသနဝသေန သမ္ပဋိစ္ဆတူတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခမတူ’’တိ။

၂၅၁။ သဒေဝကေန လောကေန ‘‘သရဏ’’န္တိ အရဏီယတော အရိယော၊ တထာဂတောတိ အာဟ ‘‘အရိယဿ ဝိနယေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ’’တိ။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တောတိ ကာမံ ‘‘ဝုဒ္ဓိ ဟေသာ’’တိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဝသေန ဝါကျံ အာရဒ္ဓံ၊ တထာပိ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိ အာဟာတိ ယောဇနာ။

၂၅၃။ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိပ္ပဇ္ဇနကာနံ အတ္တနော ကုသလမူလာနံ ခဏနေန ခတော၊ တေသံယေဝ ဥပဟနနေန ဥပဟတော။ ဥဘယေနာပိ တဿ ကမ္မာပရာဓမေဝ ဝဒတိ။ ပတိဋ္ဌာတိ သမ္မတ္တနိယာမောက္ကမနံ ဧတာယာတိ ပတိဋ္ဌာ၊ တဿ ဥပနိဿယသမ္ပဒါ။ သာ ကိရိယာပရာဓေန ဘိန္နာ ဝိနာသိတာ ဧတေနာတိ ဘိန္နပတိဋ္ဌော၊ တေနာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မေသု စက္ခုန္တိ စတုသစ္စဓမ္မေသု တေသံ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု။ အညေသု ဌာနေသူတိ အညေသု သုတ္တပဒေသု။ မုစ္စိဿတီတိ သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ ပစ္စိတွာ လောဟကုမ္ဘီ နရကတော မုစ္စိဿတိ။

ယဒိ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ နရကေ ပစ္စတိ၊ ဣမံ ပန သုတ္တံ သုတွာ ရညော ကော အာနိသံသော လဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘မဟာနိသံသော’’တိအာဒိ။ သော ပန အာနိသံသော နိဒ္ဒါလာဘသီသေန ဝုတ္တော တဒါ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခာပဂမော၊ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ မဟာသက္ကာရကိရိယာ၊ သာတိသယော ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါပဋိလာဘောတိ ဧဝံပကာရော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော၊ သမ္ပရာယိကော ပန အပရာပရေသုပိ ဘဝေသု အပရိမာဏော ယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထာဟ – ယဒိ ရညော ကမ္မန္တရာယာဘာဝေ တသ္မိံယေဝ အာသနေ ဓမ္မစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ကထံ အနာဂတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ။ အထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ၊ ကထံ တဒါ ဓမ္မစက္ခုံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ နနု ဣမေ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိဥပနိဿယာ ဘိန္နနိဿယာတိ? နာယံ ဝိရောဓော ဣတော ပရတော ဧဝဿ ပစ္စေကဗောဓိသမ္ဘာရာနံ သမ္ဘရဏီယတော။ သာဝကဗောဓိယာ ဗုဇ္ဈနကသတ္တာပိ ဟိ အသတိ တဿာ သမဝါယေ ကာလန္တရေ ပစ္စေကဗောဓိယာ ဗုဇ္ဈိဿန္တိ ကတာဘိနီဟာရသမ္ဘဝတော။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ပစ္စေကဗောဓိယာ ယေဝါယံ ကတာဘိနီဟာရော။ ကတာဘိနီဟာရာပိ ဟိ တတ္ထ နိယတိံ အပ္ပတ္တာ တဿ ဉာဏဿ ပရိပါကံ အနုပဂတတ္တာ သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝေ သာဝကဗောဓိံ ပါပုဏိဿန္တီတိ ဘဂဝါ ‘သစာယံ ဘိက္ခဝေ ရာဇာ’တိအာဒိမာဟ။ မဟာဗောဓိသတ္တာနမေဝ စ အာနန္တရိယပရိမုတ္တိ၊ န ဣတရဗောဓိသတ္တာနံ။ တထာ ဟိ ပစ္စေကဗောဓိယံ နိယတော သမာနော ဒေဝဒတ္တော စိရကာလသမ္ဘူတေန လောကနာထေ အာဃာတေန ဂရုတရာနိ အာနန္တရိယာနိ ပသဝိ၊ တသ္မာ ကမ္မန္တရာယေနာယံ ဣဒါနိ အသမဝေတဒဿနာဘိသမယော ရာဇာ ပစ္စေကဗောဓိနိယာမေန အနာဂတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သာမညဖလသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။