📜

၄။ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ သုန္ဒရဘာဝေန သာတိသယာနိ အင်္ဂါနိ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အင်္ဂါ၊ ရာဇကုမာရာတိ အာဟ ‘‘အင်္ဂါ နာမ အင်္ဂပါသာဒိကတာယာ’’တိအာဒိ။ ဣဓာပိ အဓိပ္ပေတာ၊ န အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ဧဝ။ အာဂန္တုံ န ဒဿန္တီတိ အာဂမနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပနဝသေန အာဂန္တုံ န ဒဿန္တိ၊ နာနုဇာနိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ နီလာသောကကဏိကာရကောဝိဠာရကုန္ဒရာဇရုက္ခေဟိ သမ္မိဿတာယ တံ စမ္ပကဝနံ ‘‘နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမပဋိမဏ္ဍိတ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န စမ္ပကရုက္ခာနံယေဝ နီလာဒိပဉ္စကုသုမတာယာတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဘဂဝါ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓေ စမ္ပကဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ ဣမိနာ န မာပနကာလေ ဧဝ တသ္မိံ နဂရေ စမ္ပကရုက္ခာ ဥဿန္နာ၊ အထ ခေါ အပရဘာဂေ ပီတိ ဒဿေတိ။ မာပနကာလေ ဟိ စမ္ပကာနံ ဥဿန္နတာယ သာ နဂရီ ‘‘စမ္ပာ’’တိ နာမံ လဘိ။ ဣဿရတ္တာတိ အဓိပတိဘာဝတော။ သေနာ ဧတဿ အတ္ထီတိ သေနိကော၊ သေနိကော ဧဝ သေနိယော၊ အတ္ထိတာ စေတ္ထ ဗဟုဘာဝဝိသိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မဟတိယာ သေနာယ သမန္နာဂတတ္တာ’’တိ။

၃၀၁-၂။ သံဟတာတိ သန္နိပတိတာ၊ ‘‘သင်္ဃိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သင်္ဃီ’’တိ ပုထုတ္ထေ ဧကဝစနံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘ဧတေသ’’န္တိ။ ရာဇရာဇညာဒီနံ ဘဏ္ဍဓရာ ပုရိသာ ခတာ၊ နေသံ တာယနတော ခတ္တာ။ သော ဟိ ယေဟိ ယတ္ထ ပေသိတော၊ တတ္ထ တေသံ ဒေါသံ ပရိဟရန္တော ယုတ္တပတ္တဝသေန ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ကထေတိ၊ တေနာဟ ‘‘ပုစ္ဆိတပဉှေ ဗျာကရဏသမတ္ထော’’တိ။ ကုလာပဒေသာဒိနာ မဟတီ မတ္တာ ဧတဿာတိ မဟာမတ္တော။

သောဏဒဏ္ဍဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၃။ ဝိသိဋ္ဌံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇမေဝ ဝေရဇ္ဇံ ယထာ ‘‘ဝေကတံ ဝေသယ’’န္တိ၊ နာနာဝိဓံ ဝေရဇ္ဇံ နာနာဝေရဇ္ဇံ၊ တတ္ထ ဇာတာတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥတ္တမဗြာဟ္မဏောတိ အဘိဇနသမ္ပတ္တိယာ ဝိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇာသမ္ပတ္တိယာ ဥဂ္ဂတတရော၊ ဥဠာရော ဝါ ဗြာဟ္မဏော။ အသန္နိပါတောတိ လာဘမစ္ဆရေန နိပ္ပီဠိတတာယ အသန္နိပါတော ဝိယ ဘဝိဿတိ။

‘‘အင်္ဂေတိ ဂမေတိ ဉာပေတီတိ အင်္ဂံ၊ ဟေတူတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေနာ’’တိ။ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတာ ဝိညာယေယျ။ သုဇာတ-သဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု (ထေရဂါ။ ၈၁၈) အာရောဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောတိ ဇာတိဝသေနေဝ သုဇာတတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနောရသပုတ္တဝသေနာပိ လောကေ မာတုပိတုသမညာ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပနဿ ဩရသပုတ္တဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ၊ ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပ္ပဒေသော။ ယထာဘုတ္တဿ အာဟာရဿ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှနတော အဆဍ္ဍနတော ဂဟဏီ၊ ကမ္မဇတေဇောဓာတု။

ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ၊ တေသံ ယုဂေါ ဒွန္ဒော ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ၊ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတောတိ။ သော အဋ္ဌကထာယံ ဝိသုံ န ဥဒ္ဓဋော။ ယုဂ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂါ’’တိ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွန္ဒံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ’’တိ။ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ အက္ခိတ္တောတိ အပ္ပတ္တခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သဒ္ဓထာလိပါကာဒီသု န အဝက္ခိတ္တော န ဆဍ္ဍိတော။ ဇာတိဝါဒေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဧတေန ဗြာဟ္မဏဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော၊ ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပက္ကုဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂမ္ပိ ဟိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တိ။

ဣဿရောတိ အာဓိပတေယျသံဝတ္တနိယကမ္မဗလေန ဤသနသီလော၊ သာ ပနဿ ဣဿရတာ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိပစ္စယာ ပါကဋာ ဇာတာတိ အဍ္ဎတာပရိယာယဘာဝေနေဝ ဝဒန္တော ‘‘အဍ္ဎောတိ ဣဿရော’’တိ အာဟ။ မဟန္တံ ဓနံ အဿ ဘူမိဂတဉ္စေဝ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စာတိ မဟဒ္ဓနော။ တဿာတိ တဿ တဿ ။ ဝဒန္တိ ‘‘အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ အနုပသင်္ကမနကာရဏံ ကိတ္တေမာ’’တိ။

အဓိကရူပေါတိ ဝိသိဋ္ဌရူပေါ ဥတ္တမသရီရော။ ဒဿနံ အရဟတီတိ ဒဿနီယော၊ တေနာဟ ‘‘ဒဿနယောဂ္ဂေါ’’တိ။ ပသာဒံ အာဝဟတီတိ ပါသာဒိကော၊ တေနာဟ ‘‘စိတ္တပ္ပသာဒဇနနတော’’တိ။ ဝဏ္ဏဿာတိ ဝဏ္ဏဓာတုယာ။ သရီရန္တိ သန္နိဝေသဝိသိဋ္ဌံ ကရစရဏဂီဝါသီသာဒိအဝယဝသမုဒါယံ၊ သော စ သဏ္ဌာနမုခေန ဂယှတီတိ ‘‘ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ…ပေ… သမ္ပတ္တိယာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဝဏ္ဏေသု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ ဥတ္တမောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သေဋ္ဌေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ၊ စက္ကဝတ္တိနော စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ ဟောန္တိ။ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီတိ ဥတ္တမသရီရာဘော၊ သုဝဏ္ဏာဘော ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘မဟာဗြဟ္မုနော သရီရသဒိသေနေဝ သရီရေန သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတံ။ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယာတိ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ၊ အဝယဝပါရိပူရိယာ စ ဒဿနာယ ဩကာသော န ခုဒ္ဒကော၊ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာနေဝါ’’တိအာဒိ။

ယမနိယမလက္ခဏံ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ တံ ပနဿ ရတ္တညုတာယ ဝုဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတံ အတ္ထီတိ ဝုဒ္ဓသီလီ။ တေန စ သဗ္ဗဒါ သမ္မာယောဂတော ဝုဒ္ဓသီလေန သမန္နာဂတော။ သဗ္ဗမေတံ ပဉ္စသီလမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ တတော ပရံ သီလဿ တတ္ထ အဘာဝတော၊ တေသဉ္စ အဇာနနတော။

ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ၊ သိက္ခာသမ္ပတ္တိယာ စ ကတ္ထစိပိ အနူနတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒါနိ ဗျဉ္ဇနာနိ အက္ခရာနိ ဧတိဿာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အထ ဝါ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ၊ နာမာဒိ။ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျံ။ တေသံ ပရိပုဏ္ဏတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အတ္ထဉာပနေ သာဓနတာယ ဝါစာဝ ကရဏန္တိ ဝါက္ကရဏံ၊ ဥဒါဟာရဃောသော။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ၊ တေန ဝါ ဘာသိတဗ္ဗအတ္ထဿ။ ပူရေ ပုဏ္ဏဘာဝေ။ ပူရေတိ စ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထေ အာဓာရေ ဘုမ္မံ၊ ဒုတိယသ္မိံ ဝိသယေ။ ‘‘သုခုမာလတ္တနေနာ’’တိ ဣမိနာ တဿာ ဝါစာယ မုဒုသဏှဘာဝမာဟ။ အပလိဗုဒ္ဓါယ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ။ သန္ဒိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဝိယ ဧကဒေသံ ကထနံ။ ဝိလမ္ဗိတံ သဏိကံ စိရာယိတွာ ကထနံ။ ‘‘သန္ဒိဒ္ဓဝိလမ္ဗိတာဒီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ သန္ဒိဒ္ဓံ သန္ဒေဟဇနကံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခလိတာနုကဍ္ဎိတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ပါကဋံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ တဿာ ဝါစာယ အတ္ထပါရိပူရိံ ဝဒန္တိ။

‘‘ဇိဏ္ဏော’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ သုဝိညေယျာနိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနိ စ။ ဒုတိယနယေ ပန ဇိဏ္ဏောတိ နာယံ ဇိဏ္ဏတာ ဝယောမတ္တေန၊ အထ ခေါ ကုလပရိဝဋ္ဋေန ပုရာဏတာတိ အာဟ ‘‘ဇိဏ္ဏောတိ ပေါရာဏော’’တိအာဒိ၊ တေန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုလဝသေန ဥဒိတောဒိတဘာဝမာဟ။ ဇာတိဝုဒ္ဓိယာ ‘‘ဝယောအနုပ္ပတ္တော’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိယာ တတော သာတိသယတ္တာ စ ‘‘ဝုဒ္ဓါတိ သီလာစာရာဒိဂုဏဝုဒ္ဓိယာ ယုတ္တော’’တိ အာဟ။ တထာ ဇာတိမဟလ္လကတာယ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘မဟလ္လကော’’တိ ပဒေန ဝိဘဝမဟတ္တတာ ယောဇိတာ။ မဂ္ဂပဋိပန္နောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ပဋိပတ္တိဝီထိံ ဥပဂတော တံ အဝေါက္ကမ္မ စရဏတော။ အန္တိမဝယန္တိ ပစ္ဆိမဝယံ။

ဗုဒ္ဓဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ တာဒိသေဟိ မဟာနုဘာဝေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟဝသေနပိ ဒဟနံ န မာဒိသာနံ အနုစ္ဆဝိကံ၊ ကုတော ပန ဥက္ကံသနန္တိ ဣဒံ ဗြာဟ္မဏဿ န ယုတ္တရူပန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘န ခေါ ပန မေတံ ယုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ သဒိသာတိ ဧကဒေသေန သဒိသာ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗထာ သဒိသာ ကေစိပိ ဂုဏာ အညေသု လဗ္ဘန္တိ။ ဣတရေတိ အတ္တနော ဂုဏေဟိ အသဒိသဂုဏေ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ။ ဂေါပဒကန္တိ ဂါဝိယာ ပဒေ ဌိတဥဒကံ။

သဋ္ဌိကုလသတသဟဿန္တိ သဋ္ဌိသဟဿာဓိကံ ကုလသတသဟဿံ ကုလပရိယာယေနာတိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ကုလာနုက္ကမေန အာဂတံ။ တေသုပီတိ တေသုပိ စတူသု နိဓီသု။ ဂဟိတဂဟိတန္တိ ဂဟိတံ ဂဟိတံ ဌာနံ ပူရတိယေဝ ဓနေန ပဋိပါကတိကမေဝ ဟောတိ။ အပရိမာဏောယေဝါတိ ‘‘ဧတ္တကော ဧသော’’တိ ကေနစိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အပရိစ္ဆိန္နော ဧဝ။

တတ္ထာတိ မဉ္စကေ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေသီတိ ယထာ ရာဟု အသုရိန္ဒော အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော ဥဗ္ဗေဓတော စ ဘဂဝတော ရူပကာယဿ ပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ ရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တော သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ။

ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန အရိယန္တိ အာဟ ‘‘အရိယံ ဥတ္တမံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ၊ န သုခဝိပါကဋ္ဌေန။ ကတ္ထစိ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနိ၊ ကတ္ထစိ အပရိမာဏာပိ ဒေဝမနုဿာ ယသ္မာ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု အသင်္ချေယျာ အပရိမေယျာ ဒေဝမနုဿာ မဂ္ဂဖလာမတံ ပိဝိံသု၊ ကောဋိသတသဟဿာဒိပရိမာဏေနပိ ဗဟူ ဧဝ၊ တသ္မာ အနုတ္တရာစာရသိက္ခာပနဝသေန ဘဂဝါ ဗဟူနံ အာစရိယော။ တေတိ ကာမရာဂတော အညေ ဘဂဝတော ပဟီနကိလေသေ။ ကေဠနာတိ ကေဠာယနာ ဓနာယနာ။

အပါပပုရေက္ခာရောတိ အပါပေ ပုရေ ကရောတိ၊ န ဝါ ပါပံ ပုရတော ကရောတီတိပိ အပါပပုရေက္ခာရောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပါပေ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပါပေတိ ပါပပဋိပက္ခေ၊ ပါပရဟိတေ စ။ ဗြဟ္မနိ သေဋ္ဌေ ဗုဒ္ဓေ ဘဂဝတိ ဘဝါ တဿ ဓမ္မဒေသနာဝသေန အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတ္တာ၊ ဗြဟ္မုနော ဝါ ဘဂဝတော ဟိတာ ဂရုကရဏာဒိနာ၊ ယထာနုသိဋ္ဌပဋိပတ္တိယာ စ၊ ဗြဟ္မံ ဝါ သေဋ္ဌံ အရိယမဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ ဗြဟ္မညာ၊ အရိယသာဝကသင်္ခါတာ ပဇာ၊ တေနာဟ ‘‘သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိ။ ပကတိဗြာဟ္မဏဇာတိဝသေနာပိ ‘‘ဗြဟ္မညာယ ပဇာယာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တိရောရဋ္ဌာ တိရောဇနပဒါတိ ဧတ္ထ ရဇ္ဇံ ရဋ္ဌံ၊ ရာဇန္တိ ရာဇာနော ဧတေနာတိ၊ တဒေကဒေသဘူတာ ပဒေသာ ပန ဇနပဒေါ၊ဇနာ ပဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ သုခဇီဝိကံ ပါပုဏန္တီတိ။ ပုစ္ဆာယ ဝါ ဒေါသံ သလ္လက္ခေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အသမတ္ထတန္တိ အတ္တနော အသမတ္ထတံ။ ဘဂဝါ ဝိဿဇ္ဇေတိ တေသံ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ၊ ဉာဏပရိပါကံ၊ စိတ္တာစာရဉ္စ ဉတွာတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘ဧဟိသွာဂတဝါဒီ’’တိ ဣမိနာ သုခသမ္ဘာသပုဗ္ဗကံ ပိယဝါဒိတံ ဒဿေတိ၊ ‘‘သခိလော’’တိ ဣမိနာ သဏှဝါစတံ၊ ‘‘သမ္မောဒကော’’တိ ဣမိနာ ပဋိသန္ဓာရကုသလတံ၊ ‘‘အဘာကုဋိကော’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝိပ္ပသန္နမုခတံ၊ ‘‘ဥတ္တာနမုခေါ’’တိ ဣမိနာ သုခါလာပတံ၊ ‘‘ပုဗ္ဗဘာသီ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟဿ ဩကာသကရဏတော ဟိတဇ္ဈာသယတံ ဘဂဝတော ဝိဘာဝေတိ။

ယတ္ထ ကိရာတိ ကိရ-သဒ္ဒေါ အရုစိသူစနတ္ထော၊ တေန ဘဂဝတာ အဓိဝုတ္ထပဒေသေ န ဒေဝတာနုဘာဝေန မနုဿာနံ အနုပဒ္ဒဝတာ၊ အထ ခေါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။

အနုသာသိတဗ္ဗောတိ ဝိနေယျဇနသမူဟော ဂယှတီတိ နိဗ္ဗတ္တိတံ အရိယသင်္ဃမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘သယံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ အနန္တရဿ ဝိဓိ ပဋိသေဓော ဝါတိ ကတွာ။ ‘‘တာဒိသောဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သယံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိကပ္ပော ဧဝ ပစ္စာမဋ္ဌောတိ။ ‘‘ပုရိမပဒဿေဝ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပန္တရဂ္ဂဟဏံ။ ဗဟူနံ တိတ္ထကရာနန္တိ ပူရဏာဒီနံ အနေကေသံ တိတ္ထကရာနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ ကာရဏေနာတိ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌတာဒိသမာရောပနလက္ခဏေန ကာရဏေန။ အာဂန္တုကာ နဝကာတိ အဘိနဝါ အာဂန္တုကာ အဗ္ဘာဂတာ။ ပရိယာပုဏာမီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဇာနာမိ သက္ကောမိ၊ တေနာဟ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော’’တိ အဘူတပရိကပ္ပနဝစနမေတံ တထာ ဘာသမာနဿ အဘာဝတော။

၃၀၅။ အလံ-သဒ္ဒေါ အရဟတ္တောပိ ဟောတိ ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတု’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၄) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝါ’’တိ။ ပုဋေန နေတွာ အသိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပုဋောသံ ဝုစ္စတိ ပါထေယျံ။ ပုဋံသေန ပုရိသေန။

သောဏဒဏ္ဍပရိဝိတက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၀၇။ ဥဘတောပက္ခိကာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမ္မာဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန ဥဘယပက္ခိကာ။ ကေရာဋိကာတိ သဌာ။

ဗြာဟ္မဏပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၃၀၉။ ဝိဃာတန္တိ စိတ္တဒုက္ခံ။

၃၁၁-၃။ သုဇန္တိ ဟောမဒဗ္ဗိံ ပဂ္ဂဏှန္တေသူတိ ဇုဟနတ္ထံ ဂဏှနကေသု၊ ဣရုဗ္ဗိဇ္ဇေသူတိ အတ္ထော။ ပဌမော ဝါတိ တတ္ထ သန္နိပတိတေသု ယဇနကိရိယာယံ သဗ္ဗပဓာနော ဝါ။ ဒုတိယော ဝါတိ တဒနန္တရော ဝါ။ ‘‘သုဇ’’န္တိ ကရဏေ ဧတံ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သုဇာယာ’’တိ။ အဂ္ဂိဟုတ္တပမုခတာယ ယညဿ ယညေ ဒိယျမာနံ သုဇာမုခေန ဒီယတီတိ အာဟ ‘‘သုဇာယ ဒိယျမာန’’န္တိ။ ပေါရာဏာတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ဝိသေသတောတိ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိသေသတော၊ န ဗြာဟ္မဏေဟိ ဣစ္ဆိတဝိဇ္ဇာစရဏမတ္တတော။ ဥတ္တမဗြာဟ္မဏဿာတိ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျတာယ ဥက္ကဋ္ဌဗြာဟ္မဏဿ။ ဗြာဟ္မဏသမယန္တိ ဗြာဟ္မဏသိဒ္ဓန္တံ။ မာ ဘိန္ဒိ မာ ဝိနာသေသိ။

၃၁၆။ သမသမောတိ သမောယေဝ ဟုတွာ သမော။ ဟီနောပမဝသေနပိ သမတာ ဝုစ္စတီတိ တံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ဌပေတွာ ဧကဒေသသမတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ကုလကောဋိပရိဒီပနန္တိ ကုလအာဒိပရိဒီပနံ အထာပိသိယာတိ အထာပိ တုမှာကံ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော သိယာ။ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ သာဓေတိ ဝဏ္ဏော။ မန္တဇာတီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သီလမေဝ သာဓေဿတိ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ။ ကသ္မာတိ စေ? အာဟ ‘‘တသ္မိဉှိဿာ’’တိအာဒိ။ သမ္မောဟမတ္တံ ဝဏ္ဏာဒယောတိ ဝဏ္ဏမန္တဇာတိယော ဟိ ဗြာဟ္မဏဘာဝဿ အင်္ဂန္တိ သမ္မောဟမတ္တမေတံ အသမဝေက္ခိတာဘိမာနဘာဝတော။

သီလပညာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၇။ ကထိတော ဗြာဟ္မဏေန ပဉှောတိ ‘‘သီလဝါ စ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဒွိန္နမေဝ အင်္ဂါနံ ဝသေန ယထာပုစ္ဆိတော ပဉှော ယာထာဝတော ဝိဿဇ္ဇိတော ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ယထာဝိဿဇ္ဇိတေ အတ္ထေ။ တဿာတိ သောဏဒဏ္ဍဿ။ သီလပရိသုဒ္ဓါတိ သီလသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗသော သုဒ္ဓါ အနုပက္ကိလိဋ္ဌာ။ ကုတော ဒုဿီလေ ပညာ အသမာဟိတတ္တာ တဿ။ ဇဠေ ဧဠမူဂေ ကုတော သီလန္တိ ဇဠေ ဧဠမူဂေ ဒုပ္ပညေ ကုတော သီလံ သီလဝိဘာဂဿ၊ သီလပရိသောဓနူပါယဿ စ အဇာနနတော။ ပကဋ္ဌံ ဥက္ကဋ္ဌံ ဉာဏံ ပညာဏန္တိ၊ ပါကတိကံ ဉာဏံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ပညာဏ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ တယိဒံ ပကာရေဟိ ဇာနနတော ပညာဝါတိ အာဟ ‘‘ပညာဏန္တိ ပညာ ယေဝါ’’တိ။

သီလေနဓောတာတိ သမာဓိပဒဋ္ဌာနေန သီလေန သကလသံကိလေသမလဝိသုဒ္ဓိယာ ဓောတာ ဝိသုဒ္ဓါ၊ တေနာဟ ‘‘ကထံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဓောဝတီတိ သုဇ္ဈတိ။ မဟာသဋ္ဌိဝဿတ္ထေရော ဝိယာတိ သဋ္ဌိဝဿမဟာထေရော ဝိယ။ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟမတ္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟော နာမ ယထာဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ သဘာဝရသတော ဥပဓာရေတွာ ‘‘အယံ ဝေဒနာ ဖဿံ ပဋိစ္စ၊ သော ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိ လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ ပဝတ္တိတဝိပဿနာ။ ဧဝံ ဝိပဿန္တေန ‘‘သုခေန သက္ကာ သာ ဝေဒနာ အဓိဝါသေတုံ ‘‘ဝေဒနာ ဧဝ ဝေဒိယတီ’’တိ။ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ယထာဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ အနနုဝတ္တိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ဝီထိံ ပဋိပန္နာယ ဝိပဿနာယ တံ ဝိနောဒေတွာ။ သံသုမာရပတိတေနာတိ ကုမ္ဘီလေန ဝိယ ဘူမိယံ ဥရေန နိပဇ္ဇနေန။ ပညာယ သီလံ ဓောဝိတွာတိ အခဏ္ဍာဒိဘာဝါပါဒနေန သီလံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု ပညာယ သုဝိသောဓိတံ ကတွာ။

၃၁၈။ ‘‘ကသ္မာ အာဟာ’’တိ ဥပရိဒေသနာယ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ လဇ္ဇာ နာမ ‘‘သီလဿ ဇာတိယာ စ ဂုဏဒေါသပကာသနေန သမဏေန ဂေါတမေန ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ ပရိသာယ ပညာတတာ။ ဧတ္တကပရမာတိ ဧတ္တကဥက္ကံသကောဋိကာ ပဉ္စ သီလာနိ၊ ဝေဒတ္တယဝိဘာဝနံ ပညဉ္စ လက္ခဏာဒိတော နိဒ္ဓါရေတွာ ဇာနနံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ တတ္ထ ဝစီပရမာ မယန္တိ ဒဿေတီတိ အာဟ ‘‘သီလပညာဏန္တိ ဝစနမေဝ ပရမံ အမှာက’’န္တိ။ ‘‘အယံ ပန ဝိသေသော’’တိ ဣဒံ နိယျာတနာပေက္ခံ သီလနိဒ္ဒေသေ၊ တေနာဟ ‘‘သီလမိစ္စေဝ နိယျာတိတ’’န္တိ။ သာမညဖလေ ပန ‘‘သာမညဖလ’’ မိစ္စေဝ နိယျာတိတံ၊ ပညာနိဒ္ဒေသေ ပန ဈာနပညံ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနာပညာဝသေနေဝ ပညာနိယျာတနံ ကတံ၊ တေနာဟ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနာဒီနီ’’တိ။

သောဏဒဏ္ဍဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၁-၂။ နတ္တာတိ ပုတ္တပုတ္တော။ အဂါရဝံ နာမ နတ္ထိ၊ န စာယံ ဘဂဝတိ အဂါရဝေန ‘‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ အထ ခေါ အတ္တလာဘပရိဟာနိဘယေန။ အယဉှိ ယထာ တထာ အတ္တနော မဟာဇနဿ သမ္ဘာဝနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ကောဟညေန ပရေ ဝိမှာပေတွာ လာဘုပ္ပာဒံ နိဇိဂိသန္တော ဝိစရတိ၊ တသ္မာ တထာ အဝေါစ၊ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ ကိရာ’’တိအာဒိ။

တင်္ခဏာနုရူပါယာတိ ယာဒိသီ တဒါ တဿ အဇ္ဈာသယပ္ပဝတ္တိ၊ တဒနုရူပါယာတိ အတ္ထော။ တဿ တဒါ တာဒိသဿ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတဿ ဉာဏဿ ပရိပါကဿ အဘာဝတော ကေဝလံ အဗ္ဘုဒယနိဿိတော ဧဝ အတ္ထော ဒဿိတောတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကမတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ’’တိ၊ ပစ္စက္ခတော ဝိဘာဝေတွာတိ အတ္ထော။ ကုသလေ ဓမ္မေတိ တေဘူမကေ ကုသလေ ဓမ္မေ၊ ‘‘စတုဘူမကေ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ တေနေဝါဟ ‘‘အာယတိံ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဝါသနာဘာဂိယာ ဝါ’’တိ။ တတ္ထာတိ ကုသလဓမ္မေ ယထာ သမာဒပိတေ။ နန္တိ ဗြာဟ္မဏံ သမုတ္တေဇေတွာတိ သမ္မဒေဝ ဥပရူပရိ နိသာနေတွာ ပုညကိရိယာယ တိက္ခဝိသဒဘာဝံ အာပါဒေတွာ။ တံ ပန အတ္ထတော တတ္ထ ဥဿာဟဇနနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဥဿာဟံ ကတွာ’’တိ ။ ဧဝံ ပုညကိရိယာယ သဥဿာဟတာ၊ ဧဝရူပံ ဂုဏသမင်္ဂိတာ စ နိယမတော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ အတ္ထသမ္ပာဒနီတိ ဧဝံ သဥဿာဟတာယ၊ အညေဟိ စ တသ္မိံ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ သမ္မဒေဝ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဘာဝံ အာပါဒေတွာ။

ယဒိ ဘဂဝါ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿိ၊ အထ ကသ္မာ သော ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ပနာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဘဂဝါ တဿ တထာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿီတိ အာဟ ‘‘ကေဝလမဿာ’’တိအာဒိ။ န ဟိ ဘဂဝတော နိရတ္ထကာ ဒေသနာ ဟောတီတိ။

သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။