📜

၅။ ကူဋဒန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၃။ ပုရိမသုတ္တဒွယေတိ အမ္ဗဋ္ဌသောဏဒဏ္ဍသုတ္တဒွယေ။ ဝုတ္တနယမေဝါတိ ယံ တတ္ထ အာဂတသဒိသံ ဣဓာဂတံ တံ အတ္ထဝဏ္ဏနတော ဝုတ္တနယမေဝ၊ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ‘‘တရုဏော အမ္ဗရုက္ခော အမ္ဗလဋ္ဌိကာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂) ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အမ္ဗလဋ္ဌိကာ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တသဒိသာဝါ’’တိ။

ယညာဝါဋံ သမ္ပာဒေတွာ မဟာယညံ ဥဒ္ဒိဿ သဝိညာဏကာနိ၊ အဝိညာဏကာနိ စ ယညူပကရဏာနိ ဥပဋ္ဌပိတာနီတိ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘မဟာယညော ဥပက္ခဋော’’တိ၊ တံ ဥပက္ခရဏံ တေသံ တထာသဇ္ဇနန္တိ အာဟ ‘‘ဥပက္ခဋောတိ သဇ္ဇိတော’’တိ။ ဝစ္ဆတရသတာနီတိ ယုဝဘာဝပ္ပတ္တာနိ ဗလဝဝစ္ဆသတာနိ၊ တေ ပန ဝစ္ဆာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ န ဒမ္မာ ဗလိဗဒ္ဒါ စာတိ အာဟ ‘‘ဝစ္ဆသတာနီ’’တိ။ ဧတေတိ ဥသဘာဒယော ဥရဗ္ဘပရိယောသာနာ။ အနေကေသန္တိ အနေကဇာတိကာနံ။ သင်္ချာဝသေန အနေကတာ သတ္တသတဂ္ဂဟဏေနေဝ ပရိစ္ဆိန္နာ။ မိဂပက္ခီနန္တိ မဟိံသရုရုပသဒကုရုင်္ဂဂေါကဏ္ဏမိဂါနဉ္စေဝ မောရကပိဉ္ဇရတိတ္တိရကပေါတာဒိပက္ခီနဉ္စ။

၃၂၈။ ယညသင်္ခါတဿ ပုညဿ ယော သံကိလေသော၊ တဿ နိဝါရဏတော နိသေဓနတော ဝိဓာ ဝုစ္စန္တိ ဝိပ္ပဋိသာရဝိနောဒနာ။ တတော ဧဝ တာ တံ ပုညာဘိသန္ဒံ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပေန္တီတိ ‘‘ဌပနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တာသံ ပန ယညဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေန တီသု ကာလေသု ပဝတ္တိယာ ယညော တိဋ္ဌပနောတိ အာဟ ‘‘တိဋ္ဌပနန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ပရိက္ခရောန္တိ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ပရိက္ခာရာ၊ ပရိဝါရာတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သောဠသပရိက္ခာရန္တိ သောဠသပရိဝါရ’’န္တိ။

မဟာဝိဇိတရာဇယညကထာဝဏ္ဏနာ

၃၃၆။ ပုဗ္ဗစရိတန္တိ အတ္တနော ပုရိမဇာတိသမ္ဘူတံ ဗောဓိသမ္ဘာရဘူတံ ပုညစရိယံ။ တထာ ဟိဿ အနုဂါမိနောဝ နိဓိဿ ထာဝရော နိဓိ နိဒဿိတော။ အဍ္ဎတာ နာမ ဝိဘဝသမ္ပန္နတာ၊ သာ တံ တံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ယော ကောစိ အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန အဍ္ဎော ဟောတီ’’တိ ။ တထာ မဟဒ္ဓနတာပီတိ တံ ဥက္ကံသဂတံ ဒဿေတုံ ‘‘မဟတာ အပရိမာဏသင်္ချေန ဓနေန သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝိသေသတော ကာမာ ဘောဂေါ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စကာမဂုဏဝသေနာ’’တိ။ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေနာတိ ဘာဇနာလင်္ကာရာဒိဝိဘာဂံ အဟုတွာ ကေဝလံ ခဏ္ဍခဏ္ဍဝသေန။

မာသကာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ထာလကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘာဇနာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝတ္ထသေယျာဝသထာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သုဝဏ္ဏရဇတမဏိမုတ္တာဝေဠုရိယဝဇိရပဝါဠာနိ ‘‘သတ္တရတနာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သာလိဝီဟိအာဒိ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ပုရက္ခတံသဿဖလန္တိ ကတွာ။ တဗ္ဗိပရိယာယတော မုဂ္ဂမာသာဒိ အပရဏ္ဏံ။ ဒေဝသိကံ…ပေ… ဝသေနာတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဒါတဗ္ဗဝဍ္ဎေတဗ္ဗာဒိဝိဓိနာ ပရိဝတ္တနကဓနဓညဝသေန။

ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဌပနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ တေနာဟ ‘‘ဓညေန…ပေ… ဂါရော စာ’’တိ။ ဧဝံ သာရဂဗ္ဘံ ‘‘ကောသော’’တိ၊ ဓညဿ အာဌပနဋ္ဌာနဉ္စ ‘‘ကောဋ္ဌာဂါရ’’န္တိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတော အညထာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ အသိနော တိက္ခဘာဝပရိဟာရတော ပရိစ္ဆဒေါ ‘‘ကောသော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ရညော တိက္ခဘာဝပရိဟရဏတ္တာ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ ‘‘ကောသော’’တိ အာဟ ‘‘စတုဗ္ဗိဓော ကောသော ဟတ္ထီ အဿာ ရထာ ပတ္တီ’’တိ။ ‘‘ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရဂ္ဂဟဏေနေဝ သဗ္ဗဿာပိ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဋ္ဌာနဿ ဂဟိတတ္တာ တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ဧဝံ ဗဟု’’န္တိအာဒိ ရာဇာ တမတ္ထံ ဇာနန္တောဝ ဘဏ္ဍာဂါရိကေန ကထာပေတွာ ပရိသာယ နိဿဒ္ဒဘာဝါပါဒနတ္ထဉ္စ အာဟ ဧဝံ မေ ပကတိက္ခောဘော န ဘဝိဿတီတိ။

၃၃၇-၈။ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ ဇနပဒဿ အနုပဒ္ဒဝတ္ထဉ္စေဝ ယညဿ စ စိရာနုပဝတ္တနတ္ထဉ္စ၊ တေနာဟ ‘‘အယံ ရာဇာ’’တိအာဒိ။

သတ္တာနံ ဟိတဿ သုခဿ စ ဝိဒူသနတော အဟိတဿ ဒုက္ခဿ စ အာဝဟနတော စောရာ ဧဝ ကဏ္ဋကာ၊ တေဟိ စောရကဏ္ဋကေဟိ။ ယထာ ဂါမဝါသီနံ ဃာတာ ဂါမဃာတာ၊ ဧဝံ ပန္ထိကာနံ ဒုဟနာ ဝိဗာဓနာ ပန္ထဒုဟနာ။ အဓမ္မကာရီတိ ဓမ္မတော အပေတဿ အယုတ္တဿ ကရဏသီလော၊ အတ္တနော ဝိဇိတေ ဇနပဒါဒီနံ တတော အနတ္ထတော တာယနေန ခတ္တိယော ယော ခတ္တဓမ္မော၊ တဿ ဝါ အကရဏသီလောတိ အတ္ထော။ ဒဿဝေါ ဧဝ ခီလသဒိသတ္တာ ဒဿုခီလံ။ ယထာ ဟိ ခေတ္တေ ခီလံ ကသနာဒီနံ သုခပ္ပဝတ္တိံ ၊ မူလသန္တာနေန သဿဿ ဗုဒ္ဓိဉ္စ ဝိဗန္ဓတိ၊ ဧဝံ ဒဿဝေါ ရဇ္ဇေ ရာဇာဏာယ သုခပ္ပဝတ္တိံ၊ မူလဝိရုဠှိယာ ဇနပဒါနံ ပရိဗုဒ္ဓိဉ္စ ဝိဗန္ဓန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒဿဝေါ ဧဝ ခီလသဒိသတ္တာ ဒဿုခီလ’’န္တိ။ ဝဓ-သဒ္ဒေါ ဟိံသနတ္ထောပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘မာရဏေန ဝါ ကောဋ္ဋနေန ဝါ’’တိ။ အဒ္ဒုဗန္ဓနာဒိနာတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရဇ္ဇုဗန္ဓနသင်္ခလိကဗန္ဓနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဇာနိယာတိ ဓနဇာနိယာ၊ တေနာဟ ‘‘သတံ ဂဏှထာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စသိခမုဏ္ဍကရဏန္တိ ကာကပက္ခကရဏံ။ ဂေါမယသိဉ္စနန္တိ သီသေ ဆကဏောဒကာဝသေစနံ။ ကုဒဏ္ဍကဗန္ဓနန္တိ ဂဒ္ဒုလဗန္ဓနံ။ ဧဝမာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခုရမုဏ္ဍံ ကရိတွာ ဘသ္မပုဋပေါထနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဦဟနိဿာမီတိ ဥဒ္ဓရိဿာမိ၊ အပနေဿာမီတိ အတ္ထော။ ဥဿဟန္တီတိ ပုဗ္ဗေ တတ္ထ ကတပရိစယတာယ ဥဿာဟံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ အနုပ္ပဒေတူတိ အနု အနု ပဒေတု၊ တေနာဟ ‘‘ဒိန္နေ အပ္ပဟောန္တေ’’တိအာဒိ။ သက္ခိကရဏပဏ္ဏာရောပနာနိ ဝဍ္ဎိယာ သဟ ဝါ ဝိနာ ဝါ ပုန ဂဟေတုကာမဿ၊ ဣဓ ပန တံ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သက္ခိံ အကတွာ’’တိအာဒိ၊ တေနာဟ ‘‘မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေနာ’’တိ။ ပကာရတော ဘဏ္ဍာနိ အာဘရတိ သမ္ဘရတိ ပရိစယတိ ဧတေနာတိ ပါဘတံ၊ ဘဏ္ဍမူလံ။

ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ ဒေဝသိကဘတ္တံ။ ‘‘အနုမာသံ၊ အနုပေါသထ’’န္တိအာဒိနာ ဒါတဗ္ဗံ ဝေတနံ မာသိကာဒိပရိဗ္ဗယံ။ တဿ တဿ ကုလာနုရူပေန ကမ္မာနုရူပေန သူရဘာဝါနုရူပေနာတိ ပစ္စေကံ အနုရူပ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ သေနာပစ္စာဒိ ဌာနန္တရံ။ သကကမ္မပသုတတ္တာ ၊ အနုပဒ္ဒဝတ္တာ စ ဓနဓညာနံ ရာသိကော ရာသိကာရဘူတော။ ခေမေန ဌိတာတိ အနုပဒ္ဒဝေန ပဝတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘အဘယာ’’တိ၊ ကုတောစိပိ ဘယရဟိတာတိ အတ္ထော။

စတုပရိက္ခာရဝဏ္ဏနာ

၃၃၉။ တသ္မိံ တသ္မိံ ကိစ္စေ အနုယန္တိ အနုဝတ္တန္တီတိ အနုယန္တာ၊ အနုယန္တာ ဧဝ အာနုယန္တာ ယထာ ‘‘အနုဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ’’တိ။ အဿာတိ ရညော။ တေတိ အာနုယန္တခတ္တိယာဒယော။ အတ္တမနာ န ဘဝိဿန္တိ ‘‘အမှေ ဧတ္ထ ဗဟိ ကရောတီ’’တိ။ နိဗန္ဓဝိပုလာဂမော ဂါမော နိဂမော၊ ဝိဝဍ္ဎိတမဟာအာယော မဟာဂါမောတိ အတ္ထော။ ဇနပဒ-သဒ္ဒေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထော ဧဝ။ ဆန္နံ ပကတီနံ ဝသေန ရညော ဟိတသုခါဘိဗုဒ္ဓိ၊ တဒေကဒေသာ စ အာနုယန္တာဒယောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ တုမှာကံ အနုဇာနနံ မမ ဘဝေယျ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

အမာ သဟ ဘဝန္တိ ကိစ္စေသူတိ အမစ္စာ၊ ရဇ္ဇကိစ္စဝေါသာသနကာ။ တေ ပန ရညော ပိယာ၊ သဟပဝတ္တနကာ စ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပိယသဟာယကာ’’တိ။ ရညော ပရိသတိ ဘဝါတိ ပါရိသဇ္ဇာ၊ တေ ပန ကေတိ အာဟ ‘‘သေသာ အာဏတ္တိကရာ’’တိ၊ ယထာဝုတ္တအာနုယန္တခတ္တိယာဒီ ဟိ အဝသေသာ ရညော အာဏာကရာတိ အတ္ထော။ သတိပိ ဒေယျဓမ္မေ အာနုဘာဝသမ္ပတ္တိယာ၊ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ စ အဘာဝေ တာဒိသံ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ ဝုဍ္ဎကာလေ စ တာဒိသာနမ္ပိ ရာဇူနံ တဒုဘယံ ဟာယတေဝါတိ အာဟ ‘‘မဟလ္လကကာလေ…ပေ… န သက္ကာ’’တိ။ အနုမတိယာတိ အနုဇာနနေန၊ ပက္ခာတိ သပက္ခာ ယညဿ အင်္ဂဘူတာ။ ပရိက္ခရောန္တီတိ ပရိက္ခာရာ၊ သမ္ဘာရာ။ ဣမေ တဿ ယညဿ အင်္ဂဘူတာ ပရိဝါရာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပရိဝါရာ ဘဝန္တီ’’တိ။

အဋ္ဌပရိက္ခာရဝဏ္ဏနာ

၃၄၀။ ယသသာတိ အာနုဘာဝေန၊ တေနာဟ ‘‘အာဏာဌပနသမတ္ထတာယာ’’တိ။ သဒ္ဒဟတီတိ ‘‘ဒါတာ ဒါနဿ ဖလံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ ပတ္တိယာယတိ။ ဒါနေ သူရောတိ ဒါနသူရော ဒေယျဓမ္မေ ဤသကမ္ပိ သင်္ဂံ အကတွာ မုတ္တစာဂေါ။ သွာယမတ္ထော ကမ္မဿကတညာဏဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေနာဟ ‘‘န သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝါ’’တိအာဒိ။ ယဿ ဟိ ကမ္မဿကတာ ပစ္စက္ခတော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ သော ဧဝံ ဝုတ္တော။ ယံ ဒါနံ ဒေတီတိ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ပရဿ ဒေတိ။ တဿ ပတိ ဟုတွာတိ တဗ္ဗိသယံ လောဘံ သုဋ္ဌု အဘိဘဝန္တော တဿ အဓိပတိ ဟုတွာ ဒေတိ အနဓိဘဝနီယတ္တာ။ ‘‘န ဒါသော၊ န သဟာယော’’တိ ဝတွာ တဒုဘယံ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒါသော ဟုတွာ ဒေတိ တဏှာယ ဒါနဿ ဒါသဗျတံ ဥပဂတတ္တာ။ သဟာယော ဟုတွာ ဒေတိ တဿ ပိယဘာဝါနိဿဇ္ဇနတော။ သာမီ ဟုတွာ ဒေတိ တတ္ထ တဏှာဒါသဗျတော အတ္တာနံ မောစေတွာ အဘိဘုယျ ပဝတ္တနတော။ သာမိပရိဘောဂသဒိသာ ဟေတဿာယံ ပဝတ္တတီတိ။

သမိတပါပါသမဏာ၊ ဗာဟိတပါပါ ဗြာဟ္မဏာ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တသမဏာ ဇာတိမတ္တဗြာဟ္မဏာ ပန ကပဏာဒိဂ္ဂဟဏေနေဝေတ္ထ ဂဟိတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒုက္ကရဇီဝိကံ ဥပဂတာ ကသိရဝုတ္တိကာ၊ တေနာဟ ‘‘ဒလိဒ္ဒမနုဿာ’’တိ။ အဒ္ဓိကာတိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂဂါမိနော။ ဝဏိဗ္ဗကာတိ ဒါယကာနံ ဂုဏကိတ္တနဝသေန၊ ကမ္မဖလကိတ္တနမုခေန စ ယာစနကာ သေယျထာပိ နဂ္ဂစရိယာဒယော၊ တေနာဟ ‘‘ဣဋ္ဌံ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ပသတမတ္တ’’န္တိ ဝီဟိတဏ္ဍုလာဒိဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘သရာဝမတ္တ’’န္တိ ယာဂုဘတ္တာဒိဝသေန။ ဩပါနံ ဝုစ္စတိ ဩဂါဟေတွာ ပါတဗ္ဗတော နဒိတဠာကာဒီနံ သဗ္ဗသာဓာရဏတိတ္ထံ ဩပါနံ ဝိယ ဘူတောတိ ဩပါနဘူတော၊ တေနာဟ ‘‘ဥဒပါနဘူတော’’တိအာဒိ။ သုတမေဝ သုတဇာတန္တိ ဇာတ-သဒ္ဒဿ အနတ္ထန္တရဝါစကတမာဟ ယထာ ‘‘ကောသဇာတ’’န္တိ။

အတီတာဒိအတ္ထစိန္တနသမတ္ထတာ နာမဿ ရညော အနုမာနဝသေန၊ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗာ ၊ န ဗုဒ္ဓါနံ ဝိယ တတ္ထ ပစ္စက္ခဒဿိတာယာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဍ္ဎတာဒယော တာဝ ယညဿ ပရိက္ခာရာ ဟောန္တု တေဟိ ဝိနာ တဿ အသိဇ္ဈနတော၊ သုဇာတတာ သုရူပတာ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေဟိ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ ကေစိ ‘‘ယထာ အဍ္ဎတာဒယော ယညဿ ဧကံသတော အင်္ဂါနိ၊ န ဧဝမဘိဇာတတာ၊ အဘိရူပတာ စာတိ ဒဿေတုံ ကိရသဒ္ဒဂ္ဂဟဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ ‘‘အယံ ဒုဇ္ဇာတော’’တိအာဒိ ဝစနဿ အနေကန္တိကတံ မညမာနာ၊ တယိဒံ အသာရံ၊ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ဟေသ ယညာရမ္ဘော တတ္ထ သိယာ ကေသဉ္စိ တထာပရိဝိတက္ကောတိ တဿာပိ အဝကာသာဘာဝါဒဿနတ္ထံ တထာ ဝုတ္တတ္တာ။ ကိရ-သဒ္ဒေါ ပန တဒါ ဗြာဟ္မဏေန စိန္တိတာကာရသူစနတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝမာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အယံ ဝိရူပေါ ဒလိဒ္ဒေါ အပ္ပေသက္ခော အဿဒ္ဓါ အပ္ပဿုတော အနတ္ထညူ န မေဓာဝီ’’တိ ဧတေသံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

စတုပရိက္ခာရာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၄၁။ ‘‘သုဇံ ပဂ္ဂဏှန္တာန’’န္တိ ပုရောဟိတဿ သယမေဝ ကဋစ္ဆုဂ္ဂဟဏဇောတနေန ဧဝံ သဟတ္ထာ၊ သက္ကစ္စဉ္စ ဒါနေ ယုတ္တတာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ ။ ဧဝံ ဒုဇ္ဇာတဿာတိ ဧတ္ထာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၄၂။ တိဏ္ဏံ ဌာနာနန္တိ ဒါနဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဘူတာသု တီသု ဘူမီသု၊ အဝတ္ထာသူတိ အတ္ထော။ စလန္တီတိ ကမ္ပန္တိ ပုရိမာကာရေန န တိဋ္ဌန္တိ။ ကရဏတ္ထေတိ တတိယာဝိဘတ္တိအတ္ထေ။ ကတ္တရိ ဟေတံ သာမိဝစနံ ကရဏီယသဒ္ဒါပေက္ခာယ။ ‘‘ပစ္စာနုတာပေါ န ကတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ တဿ အကရဏူပါယံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗစေတနာ ပန အစလာ ပတိဋ္ဌပေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အစလာတိ ဒဠှာ ကေနစိ အသံဟီရာ။ ပတိဋ္ဌပေတဗ္ဗာတိ သုပတိဋ္ဌိတာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကရဏေန ဟိ ယထာ တံ ဒါနံ သမ္ပတိ ယထာဓိပ္ပာယံ နိပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အာယတိမ္ပိ ဝိပုလဖလတာယာတိ အာဟ ‘‘ဧဝဉှိ ဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတီတိ ဒဿေတီ’’တိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရေန အနုပက္ကိလိဋ္ဌဘာဝတော။ မုဉ္စစေတနာတိ ပရိစ္စာဂစေတနာ။ တဿာ နိစ္စလဘာဝေါ နာမ မုတ္တစာဂတာ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဥဠာရဘာဝေါ၊ သမနုဿရဏစေတနာယ ပန နိစ္စလဘာဝေါ ‘‘အဟော မယာ ဒါနံ ဒိန္နံ သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ တဿ သက္ကစ္စံ ပစ္စဝေက္ခဏာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ အကရောန္တဿာတိ မုဉ္စစေတနံ၊ တတ္ထ ပစ္စာသမနုဿရဏစေတနဉ္စ ဝုတ္တနယေန နိစ္စလံ အကရောန္တဿ ဝိပ္ပဋိသာရံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ခေတ္တဝိသေသေ ပရိစ္စာဂဿ ကတတ္တာ လဒ္ဓေသုပိ ဥဠာရေသုဘောဂေသု စိတ္တံ နာပိ နမတိ။ ယထာ ကထန္တိ အာဟ ‘‘မဟာရောရုဝံ ဥပပန္နဿ သေဋ္ဌိဂဟပတိနော ဝိယာ’’တိ။

သော ကိရ တဂရသိခိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ အတ္တနော ဂေဟဒွါရေ ပိဏ္ဍာယ ဌိတံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ သမဏဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေဟီ’’တိ ဘရိယံ အာဏာပေတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနတ္ထံ ပက္ကာမိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာ သပ္ပညဇာတိကာ၊ သာ စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဧတ္တကေန ကာလေန ‘ဣမဿ ဒေထာ’တိ ဝစနမတ္တံ ပိဿ န သုတပုဗ္ဗံ၊ အယဉ္စ မညေ အဟောသိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယထာ တထာ အဒတွာ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမီ’’တိ ဥပဂန္တွာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ အန္တောနိဝေသနေ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ပရိသုဒ္ဓေဟိ သာလိတဏ္ဍုလေဟိ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ တဒနုရူပံ ခါဒနီယံ၊ ဗျဉ္ဇနံ၊ သူပေယျဉ္စ အဘိသင်္ခရိတွာ ဗဟိ ဂန္ဓေဟိ အလင်္ကရိတွာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ ဝန္ဒိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘အညေသမ္ပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ အပရိဘုဉ္ဇိတွာဝ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သောပိ ခေါ သေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ အဟံ ‘‘တုမှာကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကန္တော၊ အပိ ဝေါ လဒ္ဓါ ပိဏ္ဍပါတောတိ။ အာမ သေဋ္ဌိ လဒ္ဓါတိ။ ‘‘ပဿာမာ’’တိ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေသိ။ အထဿ ပိဏ္ဍပါတဂန္ဓော ဥဋ္ဌဟိတွာ နာသပုဋံ ပူရေသိ။ သော ‘‘မဟာ ဝတ မေ ဓနဗျယော ဇာတော’’တိ စိတ္တံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ။ ဝိပ္ပဋိသာရဿ ပန ဥပ္ပန္နာကာရော ‘‘ဝရမေတ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၁) ပါဠိယံ အာဂတောယေဝ။ ဘာတု ပနာယံ ဧကံ ပုတ္တကံ သာပတေယျကာရဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ၊ တေန မဟာရောရုဝံ ဥပပန္နော။ ပိဏ္ဍပါတဒါနေန ပနေသ သတ္တက္ခတ္တုံ သုဂ္ဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နော၊ သတ္တက္ခတ္တုမေဝ စ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ န စာဿ ဥဠာရေသု ဘောဂေသု စိတ္တံ နမိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နာပိ ဥဠာရေသု ဘောဂေသု စိတ္တံ နမတီ’’တိ။

၃၄၃။ အာကရောတိ အတ္တနော အနုရူပတာယ သမရိယာဒံ သပရိစ္ဆေဒံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ အာကာရော၊ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဒသဟိ အာကာရေဟီတိ ဒသဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝါတိ ဗလဝတရော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ပဋိဂ္ဂါဟကတောဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရော ပန ဒေယျဓမ္မတော၊ ပရိဝါရဇနတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျေဝ။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ယုတ္တန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ။ တေသံယေဝ ပါဏာတိပါတီနံ။ ယဇနံ နာမေတ္ထ ဒါနံ အဓိပ္ပေတံ၊ န အဂ္ဂိဇုဟနန္တိ အာဟ ‘‘ယဇတံ ဘဝန္တိ ဒေတု ဘဝ’’န္တိ။ ဝိဿဇ္ဇတူတိ မုတ္တစာဂဝသေန ဝိဿဇ္ဇတု။ အဗ္ဘန္တရန္တိ အဇ္ဈတ္တံ၊ သကသန္တာနေတိ အတ္ထော။

၃၄၄။ ဟေဋ္ဌာ သောဠသ ပရိက္ခာရာ ဝုတ္တာ ယညဿ တေ ဝတ္ထုံ ကတွာ၊ ဣဓ ပန သန္ဒဿနာဒိဝသေန အနုမောဒနာယ အာရဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သောဠသဟိ အာကာရေဟီ’’တိ။ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဒေသနာနုဘာဝေန ပစ္စက္ခတော ဝိယ ဖလံ ဒဿေတွာ၊ အနေကဝါရံ ပန ကထနတော စ အာမေဍိတဝစနံ။ တမတ္ထန္တိ ယထာဝုတ္တံ ဒါနဖလဝသေန ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓံ။ သမာဒပေတွာတိ သုတမတ္တမေဝ အကတွာ ယထာ ရာဇာ တမတ္ထံ သမ္မဒေဝ အာဒိယတိ စိတ္တေ ကရောန္တော သုဂ္ဂဟိတံ ကတွာ ဂဏှာတိ၊ တထာ သက္ကစ္စံ အာဒါပေတွာ။ အာမေဍိတကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

‘‘ဝိပ္ပဋိသာရဝိနောဒနေနာ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ လောဘဒေါသမောဟဣဿာမစ္ဆရိယမာနာဒယောပိ ဟိ ဒါနစိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ၊ တေသံ ဝိနောဒနေနပိ တံ သမုတ္တေဇိတံ နာမ ဟောတိ တိက္ခဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တိတော။ အာသန္နတရဘာဝတော ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရဿ တဗ္ဗိနောဒနမေဝ ဂဟိတံ၊ ပဝတ္တိတေပိ ဟိ ဒါနေ တဿ သမ္ဘဝတော။ ယာထာဝတော ဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဂုဏေဟိ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌဘာဝါပါဒနံ သမ္ပဟံသနန္တိ အာဟ ‘‘သုန္ဒရံ တေ…ပေ… ထုတိံ ကတွာ ကထေသီ’’တိ။ ဓမ္မတောတိ သစ္စတော။ သစ္စဉှိ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ ဓမ္မံ၊ ဥပသမစရိယာဘာဝတော သမံ၊ ယုတ္တဘာဝေန ကာရဏန္တိ စ ဝုစ္စတီတိ။

၃၄၅။ တသ္မိံ ယညေ ရုက္ခတိဏစ္ဆေဒေါပိ နာမ နာဟောသိ၊ ကုတော ပါဏဝဓောတိ ပါဏဝဓာဘာဝဿေဝ ဒဠှီကရဏတ္ထံ သဗ္ဗသော ဝိပရီတဂါဟာဝိဒူသိတဉ္စဿ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘နေဝ ဂါဝေါ ဟညိံသူ’’တိ အာဒိံ ဝတွာပိ ‘‘န ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇိံသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘ကိံ ပန ဂါဝေါ’’တိအာဒိ။ ဗရိဟိသတ္ထာယာတိ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ ဝနမာလာသင်္ခေပေနာတိ ဝနပုပ္ဖေဟိ ဂန္ထိတမာလာနိယာမေန။ ဘူမိယံ ဝါ ပတ္ထရန္တီတိ ဝေဒိဘူမိံ ပရိက္ခိပန္တာ တတ္ထ ပန္ထရန္တိ။ အန္တောဂေဟဒါသာဒယောတိ အန္တောဇာတဓနက္ကီတကရမရာနီတသယံဒါသာ။ ပုဗ္ဗမေဝါတိ ဘတိကရဏတော ပဂေဝ။ ဂဟေတွာ ကရောန္တီတိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဂဟေတွာ ကရောန္တိ။ တဇ္ဇိတာတိ ဂဇ္ဇိတာ။ ပိယသမုဒါစာရေနေဝါတိ ဣဋ္ဌဝစနေနေဝ။ ဖာဏိတေန စေဝါတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ပဏီတပဏီတာနံ နာနပ္ပကာရာနံ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီနဉ္စေဝ ဝတ္ထမာလာဂန္ဓဝိလေပနယာနသေယျာဒီနဉ္စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေနာဟ ‘‘ပဏီတေဟိ သပ္ပိတေလာဒိသမ္မိဿေဟေဝါ’’တိအာဒိ။

၃၄၆။ သံ နာမ ဓနံ၊ တဿ ပတီတိ သပတိ၊ ဓနဝါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဟိတာဝဟတ္တာ တဿ ဟိတန္တိ သာပတေယျံ၊ တဒေဝ ဓနံ။ တေနာဟ ‘‘ပဟူတံ သာပတေယျံ အာဒါယာတိ ဗဟုံ ဓနံ ဂဟေတွာ’’တိ။ ဂါမဘာဂေနာတိ သင်္ကိတ္တနဝသေန ဂါမေ ဝါ ဂဟေတဗ္ဗဘာဂေန။

၃၄၇။ ‘‘ယာဂုံ ပိဝိတွာ’’တိ ယာဂုသီသေန ပါတရာသဘောဇနမာဟ။ ပုရတ္ထိမေန ယညဝါဋဿာတိ ရညော ဒါနသာလာယ နာတိဒူရေ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေတိ အတ္ထော၊ ယတော တတ္ထ ပါတရာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ အကိလန္တရူပါယေဝ သာယနှေ သာလံ ပါပုဏန္တိ ‘‘ဒက္ခိဏေန ယညဝါဋဿာ’’တိ အာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၃၄၈။ ပရိဟာရေနာတိ ဘဂဝန္တံ ဂရုံ ကတွာ အဂါရဝပရိဟာရေန။

နိစ္စဒါနအနုကုလယညဝဏ္ဏနာ

၃၄၉။ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယာတိ ဒါနေ ဥဋ္ဌာနဝီရိယံ သက္ကစ္စံ ကတွာ။ အပ္ပသမ္ဘာရတရောတိ အတိဝိယ ပရိတ္တသမ္ဘာရော။ သမာရဘီယတိ ယညော ဧတေဟီတိ သမာရမ္ဘာ၊ သမ္ဘာရသမ္ဘရဏဝသေန ပဝတ္တသတ္တပီဠာ။ အပ္ပဋ္ဌတရောတိ ပန အတိဝိယ အပ္ပကိစ္စောတိ အတ္ထော။ ဝိပါကသညိတံ အတိသယေန မဟန္တံ သဒိသဖလံ ဧတဿာတိ မဟပ္ဖလတရော။ ဥဒယသညိတံ အတိသယေန မဟန္တံ နိဿန္ဒာဒိဖလံ ဧတဿာတိ မဟာနိသံသတရော။ ဓုဝဒါနာနီတိ ဓုဝါနိ ထိရာနိ အစ္ဆိန္နာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗဒါနာနိ။ အနုကုလယညာနီတိ အနုကုလံ ကုလာနုက္ကမံ ဥပါဒါယ ဒါတဗ္ဗဒါနာနိ၊ တေနာဟ ‘‘အမှာက’’န္တိအာဒိ။ နိဗဒ္ဓဒါနာနီတိ နိဗန္ဓေတွာ နိယမေတွာ ပဝေဏီဝသေန ပဝတ္တိတဒါနာနိ။

ဟတ္ထိဒန္တေန ပဝတ္တိတာ ဒန္တမယသလာကာ၊ ယတ္ထ ဒါယကာနံ နာမံ အင်္ကန္တိ။ ရညောတိ သေတဝါဟနရညော။

အာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘သေနော ဝိယ မံသပေသိံ ကသ္မာ ဩက္ခန္ဒိတွာ ဂဏှာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ပုဗ္ဗစေတနာမုဉ္စစေတနာအပရစေတနာသမ္ပတ္တိယာ ဒါယကဿ ဝသေန တီဏိ အင်္ဂါနိ၊ ဝီတရာဂတာဝီတဒေါသတာဝီတမောဟတာပဋိပတ္တိယာ ဒက္ခိဏေယျဿ ဝသေန တီဏီတိ ဧဝံ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတာယ ဒက္ခိဏာယ။ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇနကစေတနာဝသေန မဟာနဒီ ဝိယ၊ မဟောဃော ဝိယ စ ဣတော စိတော စ အဘိသန္ဒိတွာ ဩက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တိယာ ပုညမေဝ ပုညာဘိသန္ဒော။

၃၅၀။ ကိစ္စပရိယောသာနံ နတ္ထိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒါယကဿ ဗျာပါရာပဇ္ဇနတော၊ တေနာဟ ‘‘ဧကေနာ’’တိအာဒိ။ ကိစ္စပရိယောသာနံ အတ္ထိ ယထာရဒ္ဓဿ အာဝါသဿ ကတိပယေနာပိ ကာလေန ပရိသမာပေတဗ္ဗတော၊ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဏသာလ’’န္တိအာဒိ။ သုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ သုတ္တန္တပါဠိနယေန။ (မ။ နိ။ ၁။၁၂၊ ၁၃၊ အ။ နိ။ ၂။၅၈) နဝ အာနိသံသာတိ သီတပဋိဃာတာဒယော ပဋိသလ္လာနာရာမပရိယောသာနာ နဝ ဥဒယာ။ အပ္ပမတ္တတာယ စေတေ ဝုတ္တာ။

ယသ္မာ အာဝါသံ ဒေန္တေန နာမ သဗ္ဗမ္ပိ ပစ္စယဇာတံ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ ဒွေ တယော ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ အာဂတဿပိ ဆာယူဒကသမ္ပန္နံ အာရာမံ ပဝိသိတွာ နှာယိတွာ ပတိဿယေ မုဟုတ္တံ နိပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ ကာယေ ဗလံ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ ။ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ကာယေ ဝဏ္ဏဓာတု ဝါတာတပေဟိ ကိလမတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ မုဟုတ္တံ နိပန္နဿ ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ၊ သဘာဂသန္တတိ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဝဏ္ဏဓာတု အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဟောတိ။ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ပါဒေ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈတိ၊ ခါဏု ပဟရတိ၊ သရီသပါဒိပရိဿယာ စေဝ စောရဘယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိပန္နဿ သဗ္ဗေ တေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ၊ သဇ္ဈာယန္တဿ ဓမ္မပီတိသုခံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တဿ ဥပသမသုခဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပါဘာဝတော။ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ကာယေ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ အက္ခီနိ ဖန္ဒန္တိ၊ သေနာသနံ ပဝိသနက္ခဏေ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပညာယန္တိ၊ မုဟုတ္တံ နိသိန္နဿ ပန အက္ခီနံ ပသာဒေါ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒွါရဝါတပါနမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာယန္တိ။ ဧတသ္မိဉ္စ အာဝါသေ ဝသန္တံ ဒိသွာ မနုဿာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာဝါသံ ဒေန္တေန နာမ သဗ္ဗမ္ပိ ပစ္စယဇာတံ ဒိန္နမေဝ ဟောတီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧတေ ယထာဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ အာနိသံသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပမတ္တတာယ စေတေ ဝုတ္တာ’’တိ။

သီတန္တိ အဇ္ဈတ္တံ ဓာတုက္ခောဘဝသေန ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဥတုဝိပရိဏာမဝသေန ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇနကသီတံ။ ဥဏှန္တိ အဂ္ဂိသန္တာပံ၊ တဿ ဝနဍာဟာဒီသု (ဝနဒါဟာဒီသု ဝါ သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၉၅) သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဟန္တီတိ ပဋိဗာဟတိ၊ ယထာ တဒုဘယဝသေန ကာယစိတ္တာနံ ဗာဓနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကရောတိ။ သီတုဏှဗ္ဘာဟတေ ဟိ သရီရေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘိက္ခု ယောနိသော ပဒဟိတုံ န သက္ကောတိ။ ဝါဠမိဂါနီတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိစဏ္ဍမိဂေ။ ဂုတ္တသေနာသနဉှိ အာရညကမ္ပိ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသိန္နဿ တေ ပရိဿယာ န ဟောန္တီတိ။ သရီသပေတိ ယေ ကေစိ သရန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဒီဃဇာတိကေ သပ္ပာဒိကေ။ မကသေတိ နိဒဿနမတ္တမေတံ၊ ဍံသာဒီနမ္ပိ ဧတေသွေဝ (ဧတနေဝ သာရတ္ထ။ ဋီ။ စူဠဝဂ္ဂ ၃။၂၉၅) သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိသိရေတိ သိသိရကာလဝသေန၊ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာဒိဝသေန စ ဥပ္ပန္နေ သိသိရသမ္ဖဿေ။ ဝုဋ္ဌိယောတိ ယဒါ တဒါ ဥပ္ပန္နာ ဝဿဝုဋ္ဌိယော ပဋိဟနတီတိ ယောဇနာ။

ဝါတာတပေါ ဃောရောတိ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ဥမ္မူလဘဉ္ဇနာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ဃောရော သရဇအရဇာဒိဘေဒေါ ဝါတော စေဝ ဂိမှပရိဠာဟသမယေသု ဥပ္ပတ္တိယာ ဃောရော သူရိယာတပေါ စ။ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဗာဟီယတိ။ လေဏတ္ထန္တိ နာနာရမ္မဏတော စိတ္တံ နိဝတ္တေတွာ ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ။ သုခတ္ထန္တိ ဝုတ္တပရိဿယာဘာဝေန ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ။ ဈာယိတုန္တိ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဥပနိဇ္ဈာယိတုံ။ ဝိပဿိတုန္တိ အနိစ္စာဒိတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတုံ။

ဝိဟာရေတိ ပတိဿယေ။ ကာရယေတိ ကာရာပေယျ။ ရမ္မေတိ မနောရမေ နိဝါသသုခေ။ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေတိ ကာရေတွာ ပန ဧတ္ထ ဝိဟာရေသု ဗဟုဿုတေ သီလဝန္တေ ကလျာဏဓမ္မေ နိဝါသေယျ၊ တေ နိဝါသေန္တော ပန တေသံ ဗဟုဿုတာနံ ယထာ ပစ္စယေဟိ ကိလမထော န ဟောတိ၊ ဧဝံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေသု ကမ္မကမ္မဖလာနံ၊ ရတနတ္တယဂုဏာနဉ္စ သဒ္ဒဟနေန ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

ဣဒါနိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ အညမညူပကာရိတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေ တဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ တေတိ ဗဟုဿုတာ။ တဿာတိ ဥပါသကဿ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခပနူဒနံ သဒ္ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယာတိ သော ဥပါသကော ယံ သဒ္ဓမ္မံ ဣမသ္မိံ သာသနေ သမ္မာပဋိပဇ္ဇနေန ဇာနိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနာသဝေါ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ ဧကာဒသဂ္ဂိဝူပသမေန သီတိ ဘဝတိ။

သီတပဋိဃာတာဒယော ဝိပဿနာဝသာနာ တေရသ၊ အန္နာဒိလာဘော၊ ဓမ္မဿဝနံ၊ ဓမ္မာဝဗောဓော၊ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝံ သတ္တရသ။

၃၅၁။ အတ္တနော သန္တကာတိ အတ္တနိယာ။ ဒုပ္ပရိစ္စဇနံ လောဘံ နိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တဿ။ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ သန္တိကေတိ ယောဇနာ။ တတ္ထာတိ ယထာဂဟိတေ သရဏေ။ နတ္ထိ ပုနပ္ပုနံ ကတ္တဗ္ဗတာ ဝိညူဇာတိကဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဇီဝိတပရိစ္စာဂမယံ ပုည’’န္တိ ‘‘သစေ တွံ န ယထာဂဟိတံ သရဏံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ ဧဝါဟံ တံ မာရေမီ’’တိ ယဒိပိ ကောစိ တိဏှေန သတ္ထေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ၊ တထာပိ ‘‘နေဝါဟံ ဗုဒ္ဓံ န ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဓမ္မံ န ဓမ္မောတိ၊ သင်္ဃံ န သင်္ဃောတိ ဝဒါမီ’’တိ ဒဠှတရံ ကတွာ ဂဟိတသရဏဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။

၃၅၂။ သရဏံ ဥပဂတေန ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သက္ကစ္စံ ဝတ္ထုတ္တယပူဇာ ကာတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ စ သံကိလေသော ပရိဟနိတဗ္ဗော၊ သိက္ခာပဒါနိ ပန သမာဒါနမတ္တံ၊ သမ္ပတ္တဝတ္ထုတော ဝိရမဏမတ္တဉ္စာတိ သရဏဂမနတော သီလဿ အပ္ပဋ္ဌတရတာ၊ အပ္ပသမာရမ္ဘတရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတဒါနာဒိနာ ဒဏ္ဍနိဓာနတော၊ သကလလောကိယလောကုတ္တရဂုဏာဓိဋ္ဌာနတော စဿ မဟပ္ဖလမဟာနိသံသတရတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဝက္ခမာနနယေန စ ဝေရဟေတုတာယ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ပါဏာတိပါတာဒိပါပဓမ္မော၊ တံ မဏတိ ‘‘မယိ ဣဓ ဌိတာယ ကထံ အာဂစ္ဆသီ’’တိ တဇ္ဇေန္တီ ဝိယ နီဟရတီတိ ဝေရမဏီ၊ တတော ဝါ ပါပဓမ္မတော ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ‘‘ဝိရမဏီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ နိရုတ္တိနယေန ဣကာရဿ ဧကာရံ ကတွာ ‘‘ဝေရမဏီ’’တိ ဝုတ္တာ။ အသမာဒိန္နသီလဿ သမ္ပတ္တတော ယထာဥပဋ္ဌိတဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုတော ဝိရတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ။ သမာဒါနဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဝိရတိ သမာဒါနဝိရတိ။ သေတု ဝုစ္စတိ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တပ္ပရိယာပန္နာ ဟုတွာ ပါပဓမ္မာနံ သမုစ္ဆေဒဝသေန ဃာတနဝိရတိ သေတုဃာတဝိရတိ။ ဣဒါနိ တိဿော ဝိရတိယော သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိဟရတီတိ အဝီတိက္ကမဝသေန ပရိဝဇ္ဇေတိ။ န ဟနာမီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ‘‘အဒိန္နံ နာဒိယာမီ’’တိ ဧဝံ အာဒီနံ သင်္ဂဟော၊ ဝါ-သဒ္ဒေန ဝါ၊ တေနာဟ ‘‘သိက္ခာပဒါနိ ဂဏှန္တဿာ’’တိ။

မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဒိမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ။ ဣဒါနိ တာသံ ဝိရတီနံ အာရမ္မဏတော ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမာ ဒွေတိ သမ္ပတ္တသမာဒါနဝိရတိယော။ ပစ္ဆိမာတိ သေတုဃာတဝိရတိ။ သဗ္ဗာနိပိ ဘိန္နာနိ ဟောန္တိ ဧကဇ္ဈံ သမာဒိန္နတ္တာ။ တဒေဝ ဘိဇ္ဇတိ ဝိသုံ ဝိသုံ သမာဒိန္နတ္တာ ။ ဂဟဋ္ဌဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။ ဘေဒေါ နာမ နတ္ထိ ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနေန အကုပ္ပသဘာဝတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘ဘဝန္တရေပီ’’တိ။ ယောနိသိဒ္ဓန္တိ မနုဿတိရစ္ဆာနာနံ ဥဒ္ဓံ တိရိယမေဝ ဒီဃတာ ဝိယ ဇာတိသိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတုသီလံ ဝိယ ဓမ္မတာယ သဘာဝေနေဝ သိဒ္ဓံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓံ၊ မဂ္ဂဓမ္မတာယ ဝါ အရိယမဂ္ဂါနုဘာဝေန သိဒ္ဓံ ဓမ္မတာသိဒ္ဓံ။ ဒိဋ္ဌိဥဇုကရဏံနာမ ဘာရိယံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မာ သရဏဂမနံ သိက္ခာပဒသမာဒါနတော မဟဋ္ဌတရမေဝ၊ န အပ္ပဋ္ဌတရန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယထာ တထာ ဝါ ဂဏှန္တဿာပီတိ အာဒရဂါရဝံ အကတွာ သမာဒိယန္တဿာပိ။ သာဓုကံ ဂဏှန္တဿာပီတိ သက္ကစ္စံ သီလာနိ သမာဒိယန္တဿာပိ၊ န ဒိဂုဏံ၊ တိဂုဏံ ဝါ ဥဿာဟော ကရဏီယော။

အဘယဒါနတာယ သီလဿ ဒါနဘာဝေါ၊ အနဝသေသံ ဝါ သတ္တနိကာယံ ဒယတိ တေန ရက္ခတီတိ ဒါနံ၊ သီလံ။ ‘‘အဂ္ဂါနီ’’တိ ဉာတတ္တာ အဂ္ဂညာနိ။ စိရရတ္တတာယ ဉာတတ္တာ ရတ္တညာနိ။ ‘‘အရိယာနံ သာဓူနံ ဝံသာနီ’’တိ ဉာတတ္တာ ဝံသညာနိ။‘‘ပေါရာဏာနီ’’တိအာဒီသု ပုရိမာနံ ဧတာနိ ပေါရာဏာနိ။ သဗ္ဗသော ကေနစိပိ ပကာရေန သာဓူဟိ န ကိဏ္ဏာနိ န ခိတ္တာနိ န ဆဍ္ဍိတာနီတိ အသင်္ကိဏ္ဏာနိ။ အယဉ္စ နယော နေသံ ယထာ အတီတေ၊ ဧဝံ ဧတရဟိ၊ အနာဂတေ စာတိ အာဟ ‘‘အသင်္ကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ န သင်္ကိယန္တိ န သင်္ကိယိဿန္တီ’’တိ။ တတော ဧဝ အပ္ပပိကုဋ္ဌာနိ န ပဋိက္ခိတ္တာနိ။ န ဟိ ကဒါစိပိ ဝိညူ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဟိံသာဒိပါပဓမ္မံ အနုဇာနန္တိ။ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒေတီတိ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဟိတဒဏ္ဍတ္တာ သကလဿပိ သတ္တနိကာယဿ ဘယာဘာဝံ ဒေတိ။ န ဟိ အရိယသာဝကတော ကဿစိ ဘယံ ဟောတိ။ အဝေရန္တိ ဝေရာဘာဝံ။ အဗျာပဇ္ဈန္တိ နိဒ္ဒုက္ခတံ။

နနု စ ပဉ္စသီလံ သဗ္ဗကာလိကံ၊ န စ ဧကန္တတော ဝိမုတ္တာယတနံ၊ သရဏဂမနံ ပန ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဟေတုကံ၊ ဧကန္တဝိမုတ္တာယတနဉ္စ၊ တတ္ထ ကထံ သရဏာဂမနတော ပဉ္စသီလဿ မဟပ္ဖလတာတိ အာဟ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိ။ ဇေဋ္ဌကန္တိ ဥတ္တမံ။ ‘‘သရဏဂမနေယေဝ ပတိဋ္ဌာယာ’’တိ ဣမိနာ တဿ သီလဿ သရဏဂမနေန အဘိသင်္ခတတမာဟ။

၃၅၃။ ဤဒိသမေဝါတိ ဧဝံ သံကိလေသံ ပဋိပက္ခမေဝ ဟုတွာ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ ဂုဏေဟီတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဂုဏာ နာမ သရဏဂမနံ၊ သီလသမ္ပဒါ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာတိ ဧဝံ အာဒယော။ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော န ကိလမတီတိ ယောဇနာ။ တာနီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ။ ‘‘ပဌမဇ္ဈာန’’န္တိ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသော အယန္တိ အာဟ ‘‘ဧကံ ကပ္ပ’’န္တိ၊ ဧကံ မဟာကပ္ပန္တိ အတ္ထော။ ဟီနံ ပန ပဌမဇ္ဈာနံ၊ မဇ္ဈိမဉ္စ အသင်္ချေယျကပ္ပဿ တတိယံ ဘာဂံ၊ ဥပဍ္ဎကပ္ပဉ္စ အာယုံ ဒေတိ။ ‘‘ဒုတိယံ အဋ္ဌကပ္ပေ’’တိ အာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ မဟာကပ္ပဝသေနေဝ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ဝါ ပဏီတာနိယေဝေတ္ထ ဈာနာနိ အဓိပ္ပေတာနိ မဟပ္ဖလတရဘာဝဒဿနပရတ္တာ ဒေသနာယ၊ တသ္မာ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ ဧကံ ကပ္ပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဒေဝါတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အာရုပ္ပတာတိ အာဟ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီ’’တိအာဒိ။

သမ္မဒေဝ နိစ္စသညာဒိပဋိပက္ခဝိဓမနဝသေန ပဝတ္တမာနာ ပုဗ္ဗဘာဂိယေ ဧဝ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ သမ္မာနေန္တီ ဝိပဿနာ ဝိပဿကဿ အနပ္ပကံ ပီတိသောမနဿံ သမာဝဟတီတိ အာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… အဘာဝါ’’တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

ယသ္မာ အယံ ဒေသနာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣမာနိ ဉာဏာနိ နိဗ္ဗတ္တေန္တဿ ဝသေန ပဝတ္တိတာ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏေ ပတိဋ္ဌာယ နိဗ္ဗတ္တေန္တော’’တိ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပတိဋ္ဌာဘူတံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သမာနရူပနိမ္မာနံ နာမ မနောမယိဒ္ဓိယာ အညေဟိ အသာဓာရဏကိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တနော…ပေ… မဟပ္ဖလာ’’တိ။ ဝိကုဗ္ဗနဒဿနသမတ္ထတာယာတိ ဟတ္ထိအဿာဒိဝိဝိဓရူပကရဏံ ဝိကုဗ္ဗနံ၊ တဿ ဒဿနသမတ္ထဘာဝေန။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိမဇာတီသု ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတော ခန္ဓပ္ပဒေသော။ သမာပေန္တောတိ ပရိယောသာပေန္တော။

ကူဋဒန္တဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၅၄-၈။ သဗ္ဗေတေ ပါဏယောတိ ‘‘သတ္တ စ ဥသဘသတာနီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ သဗ္ဗေ ပါဏိနော။ အာကုလဘာဝေါတိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မဿ သုတတ္တာ ပါဏီသု အနုဒ္ဒယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဌိတဿ ‘‘ကထဉှိ နာမ မယာ တာဝ ဗဟူ ပါဏိနော မာရဏတ္ထာယ ဗန္ဓာပိတာ’’တိ စိတ္တေ ပရိဗျာကုလဘာဝေါ ဥဒပါဒိ။ သုတွာတိ ‘‘ဗန္ဓနတော မောစိတာ’’တိ သုတွာ။ ကာမစ္ဆန္ဒဝိဂမေန ကလ္လစိတ္တတာ အရောဂစိတ္တတာ၊ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန မုဒုစိတ္တတာ အကထိနစိတ္တတာ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပ္ပဟာနေန ဝိက္ခေပဝိဂမနတော ဝိနီဝရဏစိတ္တတာ တေဟိ န ပိဟိတစိတ္တတာ၊ ထိနမိဒ္ဓဝိဂမေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တတာ သံပဂ္ဂဏှနဝသေန အလီနစိတ္တတာ၊ ဝိစိကိစ္ဆာဝိဂမေန သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အဓိမုတ္တတာယ ပသန္နစိတ္တတာ စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကလ္လစိတ္တန္တိအာဒိ အနုပုဗ္ဗိကထာနုဘာဝေန ဝိက္ခမ္ဘိတနီဝရဏတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ကူဋဒန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။