📜

၈။ မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

အစေလကဿပဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၈၁။ ယသ္မိံ ရဋ္ဌေ တံ နဂရံ၊ တဿ ရဋ္ဌဿပိ ယသ္မိံ နဂရေ တဒါ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ တဿ နဂရဿပိ ဧတဒေဝ နာမံ၊ တသ္မာ ဥရုညာယန္တိ ဥရုညာဇနပဒေ ဥရုညာသင်္ခါတေ နဂရေတိ အတ္ထော။ ရမဏီယောတိ မနောဟရဘူမိဘာဂတာယ ဆာယူဒကသမ္ပတ္တိယာ၊ ဇနဝိဝိတ္တတာယ စ မနောရမော။ နာမန္တိ ဂေါတ္တနာမံ။ တပနံ သန္တပနံ ကာယဿ ခေဒနံ တပေါ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ တပဿီ၊ တံ တပဿိံ။ ယသ္မာ တထာဘူတော တပံ နိဿိတော၊ တပေါ ဝါ တံ နိဿိတော၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘တပနိဿိတက’’န္တိ။ လူခံ ဝါ ဖရုသံ သာဓုသမ္မတာစာရဝိရဟတော နပသာဒနီယံ အာဇီဝတိ ဝတ္တတီတိ လူခါဇီဝီ၊ တံ လူခါဇီဝိံ။ မုတ္တာစာရာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရတော ပါဠိယံ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၉၇) အာဂတာ ဟတ္ထာပလေခနာဒယော သင်္ဂဟိတာ။ ဥပ္ပဏ္ဍေတီတိ ဥဟသနဝသေန ပရိဘာသတိ။ ဥပဝဒတီတိ အဝညာပုဗ္ဗကံ အပဝဒတိ၊ တေနာဟ ‘‘ဟီဠေတိ ဝမ္ဘေတီ’’တိ။ ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မံတိ ဧတ္ထ ဓမ္မော နာမ ဟေတု ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၂၀) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ကာရဏဿ အနုကာရဏ’’န္တိ။ ကာရဏန္တိ စေတ္ထ တထာပဝတ္တဿ သဒ္ဒဿ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော တဿ ပဝတ္တိဟေတုဘာဝတော။ အတ္ထပ္ပယုတ္တော ဟိ သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ။ အနုကာရဏန္တိ စ သော ဧဝ ပရေဟိ တထာ ဝုစ္စမာနော။ ပရေဟီတိ ‘‘ယေ တေ’’တိ ဝုတ္တသတ္တေဟိ ပရေဟိ။ ဝုတ္တကာရဏေနာတိ ယထာ တေဟိ ဝုတ္တံ၊ တထာ စေ တုမှေဟိ န ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ တေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝါ တတော ပရံ တဿ အနုဝါဒေါ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဌာနံ ကာရဏံ နာဂစ္ဆေယျ၊ ကိမေဝံ နာဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ သင်္ခေပတော ဒဿေတိ။

၃၈၂။ ဣဒါနိ ယံ ဝိဘဇ္ဇဝါဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ‘‘န မေ တေ ဝုတ္တဝါဒိနော’’တိ သင်္ခေပတော ဝတွာ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓာဟံ ကဿပါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓေကစ္စော’’တိအာဒိမာဟ ။ ဘဂဝါ ဟိ နိရတ္ထကံ အနုပသမသံဝတ္တနိကံ ကာယကိလမထံ ‘‘အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဒုက္ခော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဂရဟတိ။ သာတ္ထကံ ပန ဥပသမသံဝတ္တနိကံ ‘‘အာရညိကော ဟောတိ၊ ပံသုကူလိကော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏေတိ။ အပ္ပပုညတာယာတိ အပုညတာယ။ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပူရေတွာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘာဝတော ကမ္မဖလံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄၊ ၉၅၊ ၂၂၅၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၅၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ ဓ။ သ။ ၁၂၂၁၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ တထာ တထာ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပူရေတွာ။ အနေသနဝသေနာတိ ကောဟညေ ဌတွာ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ မိစ္ဆာဇီဝဝသေန။ ဣမေ ဒွေတိ ‘‘အပ္ပပုညော ပုညဝါ’’တိ စ ဝုတ္တေ ဒုစ္စရိတကာရိနော ဒွေ ပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ။

‘‘ဣမေဒွေ သန္ဓာယာ’’တိ ဧတ္ထ ပန ဒုတိယနယေ ‘‘အပ္ပပုညော၊ ပုညဝါ’’တိ စ ဝုတ္တေ သုစရိတကာရိနောတိ အာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကမ္မကိရိယဝါဒိနော ဟိ ဣမေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ။ ဣတိ ပဌမဒုတိယနယေသု ဝုတ္တနယေနေဝ တတိယစတုတ္ထနယေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဗာဟိရကာစာရယုတ္တော တိတ္ထိယာစာရယုတ္တော၊ န ဝိမုတ္တာစာရော။ အတ္တာနံ သုခေတွာတိ အဓမ္မိကေန သုခေန အတ္တာနံ သုခေတွာ၊ တေနာဟ ‘‘ဒုစ္စရိတာနိ ပူရေတွာ’’တိ။ ‘‘န ဒါနိ မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိအာဒိနာ တိဿန္နံ မညနာနံ ဝသေန ဒုစ္စရိတပူရဏမာဟ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန။ ပရိဗ္ဗာဇိကာယာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတာယ တာပသဒါရိကာယ။ ဒဟရာယာတိ တရုဏာယ။ မုဒုကာယာတိ သုခုမာလာယ။ လောမသာယာတိ တနုတမ္ဗလောမတာယ အပ္ပလောမာယ။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ ပါတဗျတန္တိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ပါတဗျတန္တိ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇနကတံ။ အာပဇ္ဇန္တောတိ ဥပဂစ္ဆန္တော။ ပရိဘောဂတ္ထော ဟိ အယံ ပါ-သဒ္ဒေါ၊ ကတ္တုသာဓနော စ တဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ၊ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္ထော။ ကိလေသကာမောပိ ဟိ အဿာဒိယမာနော ဝတ္ထုကာမန္တောဂဓောယေဝ။

ဣဒန္တိ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထပ္ပဘေဒံ ဝိဘဇ္ဇနံ။ တိတ္ထိယဝသေန အာဂတံ အဋ္ဌကထာယံ တထာ ဝိဘတ္တတ္တာ။ သာသနေပီတိ ဣမသ္မိံ သာသနေပိ။

အရဟတ္တံဝါ အတ္တနိ အသန္တံ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝိပ္ပဋိဇာနိတွာ။ သာမန္တဇပ္ပနံ၊ ပစ္စယပဋိသေဝနံ၊ ဣရိယာပထနိဿိတန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဝါ ကုဟနဝတ္ထူနိ။ တာဒိသောဝါတိ ဓုတင်္ဂ- (မိ။ ပ။ ၄။၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂) သမာဒါနဝသေန လူခါဇီဝီ ဧဝ။ ဒုလ္လဘသုခေါ ဘဝိဿာမိ ဒုဂ္ဂတီသု ဥပပတ္တိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၈၃။ အသုကဋ္ဌာနတောတိ အသုကဘဝတော။ အာဂတာတိ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဣဓာဂတာ။ ဣဒါနိ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနန္တိ အာယတိံ နိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌာနံ။ ပုန ဥပပတ္တိန္တိ အာယတိံ အနန္တရဘဝတော တတိယံ ဥပပတ္တိံ၊ ပုန ဥပပတ္တီတိ ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကေန ကာရဏေနာတိ ယထာဘူတံ အဇာနန္တော ဟိ ဣစ္ဆာဒေါသဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဂရဟေယျ၊ အဟံ ပန ယထာဘူတံ ဇာနန္တော သဗ္ဗံ တံ ကေန ကာရဏေန ဂရဟိဿာမိ၊ တံ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော၊ တေနာဟ ‘‘ဂရဟိတဗ္ဗမေဝါ’’တိအာဒိ။ တမတ္ထန္တိ ဂရဟိတဗ္ဗဿေဝ ဂရဟဏံ၊ ပသံသိတဗ္ဗဿ စ ပသံသနံ။

န ကောစိ ‘‘န သာဓူ’’တိ ဝဒတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ၊ သမ္ပရာယိကဿ စ အတ္ထဿ သာဓနဝသေနေဝ ပဝတ္တိယာ ဘဒ္ဒကတ္တာ။ ပဉ္စဝိဓံ ဝေရန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဝိဓံ ဝေရံ။ တဉှိ ပဉ္စဝိဓဿ သီလဿ ပဋိသတ္တုဘာဝတော၊ သတ္တာနံ ဝေရဟေတုတာယ စ ‘‘ဝေရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တတော ဧဝ တံ န ကောစိ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝဒတိ၊ တထာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထာနံ အသာဓနတော၊ သတ္တာနံ သာဓုဘာဝဿ စ ဒူသနတော။ န နိရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ရူပဂ္ဂဟဏေ န နိဝါရေတဗ္ဗံ။ ဒဿနီယဒဿနတ္ထော ဟိ စက္ခုပဋိလာဘောတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ယဒဂ္ဂေန တေသံ ပဉ္စဒွါရေ အသံဝရော သာဓု ၊ တဒဂ္ဂေန တတ္ထ သံဝရော န သာဓူတိ အာဟ ‘‘ပုန ယံ တေ ဧကစ္စန္တိ ပဉ္စဒွါရေ သံဝရ’’န္တိ။

အထ ဝါ ယံ တေ ဧကစ္စံ ဝဒန္တိ ‘‘သာဓူ’’တိ တေ ‘‘ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တာ တိတ္ထိယာ ယံ အတ္တကိလမထာနုယောဂါဒိံ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ မယံ တံ န ‘‘သာဓူ’’တိ ဝဒါမ။ ယံ တေ ဧကစ္စံ ဝဒန္တိ ‘‘န သာဓူ’’တိ ယံ ပန တေ အနဝဇ္ဇပစ္စယပရိဘောဂံ၊ သုနိဝတ္ထသုပါရုပနာဒိသမ္မာပဋိပတ္တိဉ္စ ‘‘န သာဓူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ မယံ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝဒါမာတိ ဧဝံ ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ယံ ပရဝါဒမူလကံ စတုက္ကံ ဒဿိတံ၊ တဒေဝ ပုန သကဝါဒမူလကံ ကတွာ ဒဿိတန္တိ ပကာသေန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ ကေနစိ သမာနံ၊ တေနပိ တံ သမာနမေဝ၊ တထာ အသမာနံ ပီတိ။ သမာနာသမာနတန္တိ သမာနာသမာနတာမတ္တံ။ အနဝသေသတော ဟိ ပဟာတဗ္ဗာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ သကဝါဒေ ဒိဿတိ၊ န ပရဝါဒေ။ တထာ ပရိပုဏ္ဏမေဝ စ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပာဒနံ သကဝါဒေ၊ န ပရဝါဒေ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တျာဟ’’န္တိအာဒိ။

သမနုယုဉ္ဇာပနကထာဝဏ္ဏနာ

၃၈၅။ လဒ္ဓိံပုစ္ဆန္တောတိ ‘‘ကိံ သမဏော ဂေါတမော သံကိလေသဓမ္မေ အနဝသေသံ ပဟာယ ဝတ္တတိ၊ ဥဒါဟု ပရေ ဂဏာစရိယာ။ ဧတ္ထ တာဝ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ဝဒါ’’တိ လဒ္ဓိံ ပုစ္ဆန္တော။ ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တောတိ ‘‘သမဏော ဂေါတမော သံကိလေသဓမ္မေ အနဝသေသံ ပဟာယ ဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ကာရဏေန ဧဝမတ္ထံ ဂါဟယာ’’တိ ကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော။ ဥဘယံ ပုစ္ဆန္တောတိ ‘‘ဣဒံ နာမေတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ ကာရဏံ ဝတွာ ပဋိညာတေ အတ္ထေ သာဓိယမာနေ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ ကာရဏံ သမတ္ထေတုံ သဒိသာသဒိသဘေဒံ ဥပမောဒါဟရဏဒွယံ ပုစ္ဆန္တော၊ ဥဘယံ ပုစ္ဆန္တော ကာရဏဿ စ တိလက္ခဏသမ္ပတ္တိယာ ယထာပဋိညာတေ အတ္ထေ သာဓိတေ သမ္မဒေဝ အနုပစ္ဆာ ဘာသန္တော နိဂမေန္တော သမနုဘာသတိ နာမ။ ဥပသံဟရိတွာတိ ဥပနေတွာ။ ‘‘ကိံ တေ’’တိအာဒိ ဥပသံဟရဏာကာရဒဿနံ။ ဒုတိယပဒေတိ ‘‘သင်္ဃေန ဝါ သင်္ဃ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ။

တမတ္ထန္တိ တံ ပဟာတဗ္ဗဓမ္မာနံ အနဝသေသံ ပဟာယ ဝတ္တနသင်္ခါတဉ္စ သမာဒါတဗ္ဗဓမ္မာနံ အနဝသေသံ သမာဒါယ ဝတ္တနသင်္ခါတဉ္စ အတ္ထံ။ ယောဇေတွာတိ အကုသလာဒိပဒေဟိ ယောဇေတွာ။ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလာ စေဝ တတောယေဝ အကုသလာတိ စ သင်္ခံ ဂတာတိ သင်္ခါတာ တတ္ထ ပုရိမပဒေန ဧကန္တာကုသလေ ဝဒတိ၊ ဒုတိယပဒေန တံသဟဂတေ၊ တံပက္ခိယေ စ၊ တေနာဟ ‘‘ကောဋ္ဌာသံ ဝါ ကတွာ ဌပိတာ’’တိ၊ အကုသလပက္ခိယဘာဝေန ဝဝတ္ထာပိတာတိ အတ္ထော။ အဝဇ္ဇဋ္ဌော ဒေါသဋ္ဌော ဂါရယှပရိယာယတ္တာတိ အာဟ ‘‘သာဝဇ္ဇာတိ သဒေါသာ’’တိ။ အရိယာ နာမ နိဒ္ဒေါသာ၊ ဣမေ ပန ကတ္ထစိပိ နိဒ္ဒေါသာ န ဟောန္တီတိ နိဒ္ဒေါသဋ္ဌေန အရိယာ ဘဝိတုံ နာလံ အသမတ္ထာ။

၃၈၆-၃၉၂။ ယန္တိ ကာရဏေ ဧတံ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယေန ဝိညူ’’တိ။ ယံ ဝါ ပနာတိ ‘‘ယံ ပန ကိဉ္စီ’’တိ အသမ္ဘာဝနဝစနမေတန္တိ အာဟ ‘‘ယံ ဝါ တံ ဝါ အပ္ပမတ္တက’’န္တိ။ ဂဏာစရိယာ ပူရဏာဒယော။ သတ္ထုပ္ပဘဝတ္တာ သင်္ဃဿ သင်္ဃသမ္ပတ္တိယာပိ သတ္ထုသမ္ပတ္တိ ဝိဘာဝီယတီတိ အာဟ ‘‘သင်္ဃပသံသာယပိ သတ္ထုယေဝ ပသံသာသိဒ္ဓိတော’’တိ။ သာ ပန ပသံသာ ပသာဒဟေတုကာတိ ပသာဒမုခေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပသီဒမာနာပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ယထာ အနွယတော ပသံသာ သမုစ္စီယတိ၊ ဧဝံ သတ္ထုဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ သာဝကေသု၊ သာဝကဝိပ္ပဋိပတ္တိယာ စ သတ္ထရိ အပ္ပသာဒေါ သမုစ္စီယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သရီရသမ္ပတ္တိန္တိ ရူပသမ္ပတ္တိံ၊ ရူပကာယပါရိပူရိန္တိ အတ္ထော။ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော ရူပပ္ပမာဏာ ၊ ဃောသဓမ္မပ္ပမာဏာ စ။ ပုန ဘဝန္တိ ဝတ္တာရောတိ ဓမ္မပ္ပမာဏဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယာ သင်္ဃဿ ပသံသာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။

တတ္ထ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံယေဝ စ ပါသံသတာ၊ အညေသဉ္စ တဒဘာဝေါ ဇောတိတော၊ တံ ဝိရတိပ္ပဟာနသံဝရုဒ္ဒေသဝသေန နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အယမဓိပ္ပာယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သေတုဃာတဝိရတိ နာမ အရိယမဂ္ဂဝိရတိ။ ဝိပဿနာမတ္တဝသေနာတိ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝါ ဝိဝိဓံ ဒဿနမတ္တဝသေန၊ န ပန နာမရူပဝဝတ္ထာနပစ္စယပရိဂ္ဂဏှနပုဗ္ဗကံ လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရာနံ သမ္မသနဝသေန။ ဣတရာနီတိ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏပ္ပဟာနာနိ။ ‘‘သေသ’’န္တိ ပဉ္စသီလတော အညော သဗ္ဗော သီလသံဝရော၊ ‘‘ခမော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၊ ၃။၁၅၉၊ အ။ နိ။ ၄။၁၁၄) ဝုတ္တော သုပရိသုဒ္ဓါ ခန္တိသံဝရော၊ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓိယျရေ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၄၁၊ စူဠနိ။ ၆၀) ဧဝံ ဝုတ္တော ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒကော မဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတော ဉာဏသံဝရော၊ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပိဒဟနဝသေန ပဝတ္တော ပရိသုဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ‘‘အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၂၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၊ ဝိဘ။ ၂၀၅) ဝုတ္တော သမ္မပ္ပဓာနသင်္ခါတော ဝီရိယသံဝရောတိ ဣမံ သံဝရပဉ္စကံ သန္ဓာယာဟ။ ပဉ္စ ခေါ ပနိမေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာတိအာဒိ သာသနေ သီလဿ ဗဟုဘာဝံ ဒဿေတွာ တဒေကဒေသေ ဧဝ ပရေသံ အဝဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ယထာဝုတ္တသီလသံဝရဿေဝ ပုန ဂဟဏံ။

အရိယအဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၉၃။ သီဟနာဒန္တိ သေဋ္ဌနာဒံ၊ အဘီတနာဒံ ကေနစိ အပ္ပဋိဝတ္တိယနာဒန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အယံ ယထာဝုတ္တော မမ ဝါဒေါ အဝိပရီတော၊ တဿ အဝိပရီတဘာဝေါ ဣမံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ အပရပ္ပစ္စယတော ဇာနိတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အဝိပရီတဘာဝါဝဗောဓနတ္ထံ။ ‘‘အတ္ထိ ကဿပါ’’တိအာဒီသု ယံ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော သမဏော ဂေါတမော ဝဒန္တော ယုတ္တပတ္တကာလေ၊ တထဘာဝတော ဘူတံ၊ ဧကံသတော ဟိတာဝိဟဘာဝေန အတ္ထံ၊ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ ဓမ္မံ၊ ဝိနယယောဂတော ပရေသံ ဝိနယနတော စ ဝိနယံ ဝဒတီတိ သာမံယေဝ အတ္တပစ္စက္ခတောဝ ဇာနိဿတိ၊ သော မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတော သကလဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏဘူတော အတ္ထိ ကဿပ မဂ္ဂေါ၊ တဿ စ အဓိဂမူပါယဘူတာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါတိ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။ တေန ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဣမေ ဓမ္မေ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော ဝါဒေါ ကေနစိ အသံကမ္ပိယော ယထာဘူတသီဟနာဒေါတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၁၃၄) ဝိယ မဂ္ဂဉ္စ ပဋိပဒဉ္စ ဧကတော ကတွာ ဒဿေန္တော။ ‘‘အယမေဝါ’’တိ ဝစနံ မဂ္ဂဿ ပုထုဘာဝပဋိက္ခေပနတ္ထံ၊ သဗ္ဗအရိယသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ သာသနေ ပါကဋဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘ဧကာယနော အယံ ဘိက္ခဝေ မဂ္ဂေါ’’တိ၊ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၆၇၊ ၃၈၄၊ ၄၀၉)‘‘ဧသေဝ မဂ္ဂေါ နတ္ထညော ဒဿနဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၄)၊

‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊

မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊

တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၄၊ ၄၀၉၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ၁၀၇၊ ၁၂၁၊ နေတ္တိ။ ၁၇၀)၊

သဗ္ဗေသု သုတ္တပဒေသေသု အဘိဓမ္မပဒေသေသု စ ဧကောဝါယံ မဂ္ဂေါ ပါကဋော ပညာတော အာဂတော စာတိ။

တပေါပက္ကမကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၄။ တပေါယေဝ ဥပက္ကမိတဗ္ဗတော အာရဘိတဗ္ဗတော တပေါပက္ကမောတိ အာဟ ‘‘တပါရမ္ဘာ’’တိ။ အာရမ္ဘနဉ္စေတ္ထ ကရဏမေဝါတိ အာဟ ‘‘တပေါကမ္မာနီတိအတ္ထော’’တိ။ သမဏကမ္မသင်္ခါတာတိ သမဏေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မသညိတာ။ နိစ္စောလောတိ နိဿဋ္ဌစေလော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိတ္တစေလော။ နဂ္ဂိယဝတသမာဒါနေန နဂ္ဂေါ။ ‘‘ဌိတကောဝ ဥစ္စာရံ ကရောတီ’’တိအာဒိ နိဒဿနမတ္တံ၊ ဝမိတွာ မုခဝိက္ခာလနာဒိအာစာရဿပိ တေန ဝိဿဋ္ဌတ္တာ။ ဇိဝှာယ ဟတ္ထံ အပလိခတိ အပလိဟတိ ဥဒကေန အဓောဝနတော။ ဒုတိယဝိကပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဧဟိ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ဥပဂမနသင်္ခါတော ဝိဓိ ဧဟိဘဒ္ဒန္တော၊ တံ စရတီတိ ဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန န ဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော။ န ကရောတိ သမဏေန နာမ ပရဿ ဝစနကရေန န ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန။ ပုရေတရန္တိ တံ ဌာနံ အတ္တနော ဥပဂမနတော ပုရေတရံ။ တံ ကိရ သော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ ယာဒိစ္ဆကီ ဧဝ ဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ အဓိပ္ပာယေန န ဂဏှာတိ။ ဥဒ္ဒိဿကတံ ‘‘မမ နိမိတ္တဘာဝေန ဗဟူ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ သင်္ဃာတံ အာပါဒိတာ’’တိ န ဂဏှာတိ။ နိမန္တနံ န သာဒိယတိ ‘‘ဧဝံ တေသံ ဝစနံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကုမ္ဘီအာဒီသုပိ သော သတ္တသညီတိ အာဟ ‘‘ကုမ္ဘီကဠောပိယော’’တိအာဒိ။

ကဗဠန္တရာယောတိ ကဗဠဿ အန္တရာယော ဟောတီတိ။ ဂါမသဘာဂါဒိဝသေန သင်္ဂမ္မ ကိတ္တေန္တိ ဧတိဿာတိ သင်္ကိတ္တိ၊ တထာ သံဟဋတဏ္ဍုလာဒိသဉ္စယော။ မနုဿာတိ ဝေယျာဝစ္စကရမနုဿာ။

သုရာပါနမေဝါတိ မဇ္ဇလက္ခဏပ္ပတ္တာယ သုရာယ ပါနမေဝ သုရာဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ မေရယမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ။ ဧကာဂါရမေဝ ဥဉ္ဆတီတိ ဧကာဂါရိကော။ ဧကာလောပေနေဝ ဝတ္တတီတိ ဧကာလောပိကော။ ဒီယတိ ဧတာယာတိ ဒတ္တိ၊ ဒွတ္တိအာလောပမတ္တဂါဟိ ခုဒ္ဒကံ ဘိက္ခာဒါနဘာဇနံ၊ တေနာဟ ‘‘ခုဒ္ဒကပါတီ’’တိ။ အဘုဉ္ဇနဝသေန ဧကော အဟော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဧကာဟိကော၊ အာဟာရော။ တံ ဧကာဟိကံ၊ သော ပန အတ္ထတော ဧကဒိဝသလင်္ဃကောတိ အာဟ ‘‘ဧကဒိဝသန္တရိက’’န္တိ။ ‘‘ဒွီဟိက’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကာဟံ အဘုဉ္ဇိတွာ ဧကာဟံ ဘုဉ္ဇနံ ဧကာဟဝါရော၊ တံ ဧကာဟိကမေဝ အတ္ထတော။ ဒွီဟံ အဘုဉ္ဇိတွာ ဒွီဟံ ဘုဉ္ဇနံ ဒွီဟဝါရော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥက္ကဋ္ဌော ပန ပရိယာယဘတ္တဘောဇနိကော ဒွီဟံ အဘုဉ္ဇိတွာ ဧကာဟမေဝ ဘုဉ္ဇတိ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

၃၉၅။ ကုဏ္ဍကန္တိ တနုတရံ တဏ္ဍုလသကလံ။

၃၉၆။ သဏေဟိ သဏဝါကေဟိ နိဗ္ဗတ္တဝတ္ထာနိ သာဏာနိ။ မိဿသာဏာနိ မသာဏာနိ၊ န ဘင်္ဂါနိ။ ဧရကတိဏာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ကမကစိကဒလီဝါကာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဧရကာဒီဟိ ကတာနိ ဟိ ဆဝါနိ လာမကာနိ ဒုဿာနီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘန္တိ။

မိစ္ဆာဝါယာမဝသေနေဝ ဥက္ကုဋိကဝတာနုယောဂေါတိ အာဟ ‘‘ဥက္ကုဋိကဝီရိယံ အနုယုတ္တော’’တိ။ ထဏ္ဍိလန္တိ ဝါ သမာ ပကတိဘူမိ ဝုစ္စတိ ‘‘ပတ္ထဏ္ဍိလေ ပါတုရဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၄။၁၀) ဝိယ၊ တသ္မာ ထဏ္ဍိလသေယျန္တိ အနန္တရဟိတာယ ပကတိဘူမိယံ သေယျန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လဒ္ဓံ အာသနန္တိ နိသီဒိတုံ ယထာလဒ္ဓံ အာသနံ။ အကောပေတွာတိ အညတ္ထ အနုပဂန္တွာ၊ တေနာဟ ‘‘တတ္ထေဝ နိသီဒနသီလော’’တိ။ သော ဟိ တံ အဆဍ္ဍေန္တော အပရိစ္စဇန္တော အကောပေန္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိကဋန္တိ ဂူထံ ဝုစ္စတိ အာသယဝသေန ဝိရူပံ ဇာတန္တိ ကတွာ။

ဧတ္ထ စ ‘‘အစေလကော ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ဝတပဒါနိ ယာဝ ‘‘န ထုသောဒကံ ပိဝတီ’’တိ ဧတာနိ ဧကဝါရာနိ။ ‘‘ဧကာဂါရိကော ဝါ’’တိအာဒီနိ နာနာဝါရာနိ၊ နာနာကာလိကာနိ ဝါ။ တထာ ‘‘သာကဘက္ခော ဝါ’’တိအာဒီနိ၊ ‘‘သာဏာနိပိ ဓာရေတီ’’တိအာဒီနိ စ။ တထာ ဟေတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ၊ ပိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏဉ္စ ကတံ။ ပိ-သဒ္ဒေါပိ ဝိကပ္ပတ္ထော ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပုရိမေသု ပန န ကတံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘အစေလကော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာဏာနိပိ ဓာရေတီ’’တိအာဒိ ဝစနဿ၊ ‘‘ရဇောဇလ္လဓရော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဥဒကောရောဟနာနုယောဂံ အနုယုတ္တော’’တိ ဝစနဿ စ အဝိရောဓော သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ အထ ဝါ ကိမေတ္ထ အဝိရောဓစိန္တာယ။ ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိသဒိသော ဟိ တိတ္ထိယဝါဒေါ။ အထ ဝါ ‘‘အစေလကော ဟောတီ’’တိ အာရဘိတွာ တပ္ပသင်္ဂေန သဗ္ဗမ္ပိ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဒဿေန္တေန ‘‘သာဏာနိပိ ဓာရေတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တပေါပက္ကမနိရတ္ထကထာဝဏ္ဏနာ

၃၉၇။ သီလသမ္ပဒါဒီဟိ ဝိနာတိ သီလသမ္ပဒါ၊ သမာဓိသမ္ပဒါ၊ ပညာသမ္ပဒါတိ ဣမာဟိ လောကုတ္တရာဟိ သမ္ပဒါဟိ ဝိနာ န ကဒါစိ သာမညံ ဝါ ဗြဟ္မညံ ဝါ သမ္ဘဝတိ၊ ယသ္မာ စ တဒေဝံ၊ တသ္မာ တေသံ တပေါပက္ကမာနံ နိရတ္ထကတံ ဒဿေန္တောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒေါသဝေရဝိရဟိတ’’န္တိ ဣဒံ ဒေါသဿ မေတ္တာယ ဥဇုပဋိပက္ခတာယ ဝုတ္တံ။ ဒေါသ-ဂ္ဂဟဏေန ဝါ သဗ္ဗေပိ ဈာနပဋိပက္ခာ သံကိလေသဓမ္မာ ဂဟိတာ၊ ဝေရ-ဂ္ဂဟဏေန ပစ္စတ္ထိကဘူတာ သတ္တာ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ဒေါသရဟိတံ၊ တဒဂ္ဂေန ဝေရရဟိတန္တိ။

၃၉၈။ ပါကဋဘာဝေန ကာယတိ ဂမေတီတိ ပကတိ၊ လောကသိဒ္ဓဝါဒေါ၊ တေနာဟ ‘‘ပကတိ ခေါ ဧသာတိ ပကတိကထာ ဧသာ’’တိ။ မတ္တာယာတိ မတ္တာ-သဒ္ဒေါ ‘‘မတ္တာ သုခပရိစ္စာဂါ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၉၀) ဝိယ အပ္ပတ္ထံ အန္တောနီတံ ကတွာ ပမာဏဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဣမိနာ ပမာဏေန ဧဝံ ပရိတ္တကေနာ’’တိ။ တေန ပန ပမာဏေန ပဟာတဗ္ဗော ပကရဏပ္ပတ္တော ပဋိပတ္တိက္ကမောတိ အာဟ ‘‘ပဋိပတ္တိက္ကမေနာ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

၃၉၉။ အညထာ ဝဒထာတိ ယဒိ အစေလကဘာဝါဒိနာ သာမညံ ဝါ ဗြဟ္မညံ ဝါ အဘဝိဿ၊ သုဝိဇာနောဝ သမဏော သုဝိဇာနော ဗြာဟ္မဏော။ ယသ္မာ ပန တုမှေ ဣတော အညထာဝ သာမညံ ဗြဟ္မညဉ္စ ဝဒထ၊ တသ္မာ ဒုဇ္ဇာနောဝ သမဏော ဒုဇ္ဇာနော ဗြာဟ္မဏော၊ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ သန္ဓာယာဟာ’’တိ။ တံ ပကတိဝါဒံ ပဋိက္ခိပိတွာတိ ပုဗ္ဗေ ယံ ပါကတိကံ သာမညံ ဗြဟ္မညဉ္စ ဟဒယေ ဌပေတွာ တေန ‘‘ဒုက္ကရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တမေဝ သန္ဓာယ ဘဂဝတာပိ ‘‘ပကတိ ခေါ ဧသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန တံ ပကတိဝါဒံ ပါကတိကသမဏဗြာဟ္မဏဝိသယံ ကထံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဋိသံဟရိတွာ သဘာဝတောဝ ပရမတ္ထတောဝ သမဏဿ ဗြာဟ္မဏဿ စ ဒုဇ္ဇာနဘာဝံ အာဝိကရောန္တော ပကာသေန္တော။ တတြာပီတိ သမဏဗြာဟ္မဏဝါဒေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ။

သီလသမာဓိပညာသမ္ပဒါဝဏ္ဏနာ

၄၀၀-၁။ ပဏ္ဍိတောတိ ဟေတုသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓေန ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော၊ ကထံ ဥဂ္ဂဟေသိ ပရိပက္ကဉာဏတ္တာ ဃဋေ ပဒီပေန ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ သမုဇ္ဇလန္တေန ပညာဝေယျတ္တိယေန တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ဒေသိတမတ္ထံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တမ္ပိ ဒေသနံ ဥပဓာရေသိ။ တဿ စာတိ ယော အစေလကော ဟောတိ ယာဝ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ တဿ စ။ တာ သမ္ပတ္တိယော ပုစ္ဆာမိ၊ ယာဟိ သမဏော စ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သီလသမ္ပဒါယာတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ‘‘စိတ္တသမ္ပဒါယ ပညာသမ္ပဒါယာ’’တိ ပဒဒွယံ သင်္ဂဏှာတိ အသေက္ခသီလာဒိခန္ဓတ္တယသင်္ဂဟိတဉှိ အရဟတ္တံ၊ တေနာဟ ‘‘အရဟတ္တဖလမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣဒန္တိ ဣဒံ ဝစနံ။

သီဟနာဒကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၂။ အနညသာဓာရဏတာယ ၊ အနညသာဓာရဏတ္ထဝိသယတာယ စ အနုတ္တရံ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ နဒန္တော။ အတိဝိယ အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓတာယ ပရမဝိသုဒ္ဓံ။ ပရမန္တိ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တမ’’န္တိ။ သီလမေဝ လောကိယသီလတ္တာ။ ယထာ အနညသာဓာရဏံ ဘဂဝတော လောကုတ္တရသီလံ သဝါသနံ ပဋိပက္ခဝိဒ္ဓံသနတော၊ ဧဝံ လောကိယသီလမ္ပိ တဿ အနုစ္ဆဝိကဘာဝေန သမ္ဘူတတ္တာ၊ သမေန သမန္တိ သမသမန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘မမ သီလသမေန သီလေန မယာ သမ’’န္တိ။ ‘‘ယဒိဒံ အဓိသီလ’’န္တိ လောကိယံ၊ လောကုတ္တရဉ္စာတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဗုဒ္ဓသီလံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သီလေပီ’’တိ။ ဣတိ ဣမန္တိ ဧဝံ ဣမံ သီလဝိသယံ။ ပဌမံ ပဝတ္တတ္တာ ပဌမံ။

တပတီတိ သန္တပ္ပတိ၊ ဝိဓမတီတိ အတ္ထော။ ဇိဂုစ္ဆတီတိ ဟီဠေတိ လာမကတော ဌပေတိ။ နိဒ္ဒေါသတ္တာ အရိယာ အာရကာ ကိလေသေဟီတိ။ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ ဝီရိယသင်္ခါတာ တပေါဇိဂုစ္ဆာတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပရမာ နာမ သဗ္ဗုက္ကဋ္ဌဘာဝတော။ ယထာ ယုဝိနော ဘာဝေါ ယောဗ္ဗနံ၊ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆိနော ဘာဝေါ ဇေဂုစ္ဆံ။ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနပဋိပ္ပဿမ္ဘနာနိ သမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယော။ နိဿရဏဝိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အထ ဝါ သမ္မာဝါစာဒီနံ အဓိသီလဂ္ဂဟဏေန၊ သမ္မာဝါယာမဿ အဓိဇေဂုစ္ဆဂ္ဂဟဏေန၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဓိပညာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန သမ္မာသင်္ကပ္ပသတိသမာဓယော မဂ္ဂဖလပရိယာပန္နာ သမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နိဿရဏဝိမုတ္တိ ပန နိဗ္ဗာနမေဝ။

၄၀၃။ ယံ ကိဉ္စိ ဇနဝိဝိတ္တံ ဌာနံ ဣဓ ‘‘သုညာဂါရ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ နဒန္တေန ဝိနာ နာဒေါ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဧကတောဝ နိသီဒိတွာ’’တိ။ အဋ္ဌသု ပရိသာသူတိ ခတ္တိယပရိသာ၊ ဗြာဟ္မဏပရိသာ၊ ဂဟပတိပရိသာ၊ သမဏပရိသာ၊ စာတုမဟာရာဇိကပရိသာ၊ တာဝတိံသပရိသာ၊ မာရပရိသာ၊ ဗြဟ္မပရိသာတိ ဣမာသု အဋ္ဌသု ပရိသာသု။

ဝေသာရဇ္ဇာနီတိ ဝိသာရဒဘာဝါ ဉာဏပ္ပဟာနသမ္ပဒါနိမိတ္တံ ကုတောစိ အသန္တဿနဘာဝါ နိဗ္ဘယဘာဝါတိ အတ္ထော။ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌံ ဌာနံ၊ ဥတ္တမံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။

အပိစ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ၊ အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထာ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော အတ္တနော ဥသဘဗလေန စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသာပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန အကမ္ပိယော အစလေန ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနောဝ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။

သီဟနာဒံ နဒတီတိ ယထာ မိဂရာဇာ ပရိဿယာနံ သဟနတော၊ ဝနမဟိံသမတ္တဝါရဏာဒီနံ ဟနနတော စ ‘‘သီဟော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော၊ ပရပ္ပဝါဒါနံ ဟနနတော စ ‘‘သီဟော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၇၈၊ အ။ နိ။ ၈။၂) နယေန နာနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။

ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာတိ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတမတ္ထံ အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပံ အဘိရစိတွာ တင်္ခဏံယေဝါတိ ပုစ္ဆိတက္ခဏေယေဝ ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနေန ဝိဿဇ္ဇေတိ။ စိတ္တံ ပရိတောသေတိယေဝ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဝိဿဇ္ဇနတော။ သောတဗ္ဗဉ္စဿ မညန္တိ အဋ္ဌက္ခဏဝဇ္ဇိတေန နဝမေန ခဏေန လဗ္ဘမာနတ္တာ။ ‘‘ယံ နော သတ္ထာ ဘာသတိ၊ တံ နော သောဿာမာ’’တိ အာဒရဂါရဝဇာတာ မဟန္တေန ဥဿာဟေန သောတဗ္ဗံ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ မညန္တိ။ သုပ္ပသန္နာ ပသာဒါဘိဗုဒ္ဓိယာ ဝိဂတုပက္ကိလေသတာယ ကလ္လစိတ္တာ မုဒုစိတ္တာ ဟောန္တိ။ ပသန္နကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗသက္ကာရံ၊ ဓမ္မာမိသပူဇန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ အာမိသပူဇံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဏီတာနီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဓမ္မပူဇာ ပန ‘‘တထတ္တာယာ’’တိ ဣမိနာ ဒဿိတာ။ တထာဘာဝါယာတိ ယထတ္တာယ ယဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော၊ တထာဘာဝါယ၊ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိပူရဏတ္ထာယာ’’တိ။ သာ စ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ ယာယ အနုပုဗ္ဗိယာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ သတိ အဇ္ဈတ္တိကင်္ဂသမဝါယေ ဧကံသိကာ တဿာ ပါရိပူရီတိ တံ အနုပုဗ္ဗိံ ဒဿေတုံ ‘‘ကေစိ သရဏေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣမသ္မိံပနောကာသေ ဌတွာတိ ‘‘ပဋိပန္နာ စ အာရာဓေန္တီ’’တိ ဧတသ္မိံ သီဟနာဒကိစ္စပါရိပူရိဒီပနေ ပါဠိပဒေသေ ဌတွာ။ သမောဓာနေတဗ္ဗာတိ သင်္ကလိတဗ္ဗာ။ ဧကော သီဟနာဒေါ အသာဓာရဏော အညေဟိ အပ္ပဋိဝတ္တိယော သေဋ္ဌနာဒေါ အဘီတနာဒေါတိ ကတွာ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပုရိမာနံ ဒသန္နန္တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ‘‘ဝိမုတ္တိယာ မယှံ သဒိသော နတ္ထီ’’တိ ဧတေသံ ပုရိမာနံ ဒသန္နံ သီဟနာဒါနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတ္ထ သာမိဝစနံ၊ တေနာဟ ‘‘ဧကေကဿာ’’တိ။ ‘‘ပရိသာသု စ နဒတီ’’တိ အာဒယော ပရိဝါရာ ‘‘ဧကစ္စံ တပဿိံ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တံ ပဿာမီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တော ဘဂဝါ ပရိသာယံ နဒတိ ဝိသာရဒေါ နဒတိ ယာဝ ‘‘ပဋိပန္နာ အာရာဓေန္တီ’’တိ အတ္ထယောဇနာယ သမ္ဘဝတော ။ တထာ သေသေသုပိ နဝသု။

‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တာနံ တေသံ သင်္ကလေတွာ ဒဿနံ။ တေ ဒသာတိ တေ ‘‘ပရိသာသု စ နဒတီ’’တိ အာဒယော သီဟနာဒါ။ ပုရိမာနံ ဒသန္နန္တိ ယထာဝုတ္တာနံ ပုရိမာနံ ဒသန္နံ။ ပရိဝါရဝသေနာတိ ပစ္စေကံ ပရိဝါရဝသေန ယောဇိယမာနာ သတံ သီဟနာဒါ။ ပုရိမာ စ ဒသာတိ တထာ အယောဇိယမာနာ ပုရိမာ စ ဒသာတိ ဧဝံ ဒသာဓိကံ သီဟနာဒသတံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝါဒီနံ ဝါဒန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တဝါဒါနံ တိတ္ထိယာနံ ဝါဒံ။ ပဋိသေဓေတွာတိ တထာဘာဝါဘာဝဒဿနေန ပဋိက္ခိပိတွာ။ ယံ ဘဂဝါ ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တေ ‘‘ဣဓ နိဂြောဓ တပဿီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃) ဥပက္ကိလေသဝိဘာဂံ၊ ပါရိသုဒ္ဓိဝိဘာဂဉ္စ ဒဿေန္တော သပရိသဿ နိဂြောဓဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ပုရတော သီဟနာဒံ နဒိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒါနိ ပရိသတိ နဒိတပုဗ္ဗံ သီဟနာဒံ ဒဿေန္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တိတ္ထိယပရိဝါသကထာဝဏ္ဏနာ

၄၀၄။ ဣဒန္တိ ‘‘ရာဇဂဟေ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တံ မံ…ပေ… ပဉှံ ပုစ္ဆီ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ကာမံ ယဒါ နိဂြောဓော ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ ဘဂဝါ စဿ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ န တဒါ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရတိ၊ ရာဇဂဟသမီပေ ပန ဝိဟရတီတိ ကတွာ ‘‘ရာဇဂဟေ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တံ မ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋေ ဝိဟရဏဉ္စဿ တဒါ အဝိစ္ဆိန္နန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘ယံ တံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။ ယောဂေတိ နယေ၊ ဒုက္ခနိဿရဏူပါယေတိ အတ္ထော။

၄၀၅။ ယံ ပရိဝါသံ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတော ပရိဝသတီတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတေန ပရိဝသိတဗ္ဗံ၊ န ဂိဟိဘူတေန၊ တသ္မာ အပရိဝသိတွာယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာ-ဂ္ဂဟဏံ ဝစနသိလိဋ္ဌတာဝသေနေဝ ‘‘ဒိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျ’’န္တိ (ပါစိ။ ၅၀) ဧတ္ထ ဒိရတ္တဂ္ဂဟဏံ ဝိယ။ ဂါမပ္ပဝေသနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေသိယာဝိဓဝါထုလ္လကုမာရိပဏ္ဍကဘိက္ခုနိဂေါစရတာ၊ သဗြဟ္မစာရီနံ ဥစ္စာဝစေသု ကိံကရဏီယေသု ဒက္ခာနလသာဒိတာ၊ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီသု တိဗ္ဗဆန္ဒတာ၊ ယဿ တိတ္ထာယတနတော ဣဓာဂတော၊ တဿ အဝဏ္ဏေ၊ ရတနတ္တယဿ စ ဝဏ္ဏေ အနတ္တမနတာ၊ တဒုဘယံ ယထာက္ကမံ ဝဏ္ဏေ စ အဝဏ္ဏေ စ အတ္တမနတာတိ ဣမေသံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေနာဟ ‘‘အဋ္ဌ ဝတ္တာနိ ပူရေန္တေနာ’’တိ။ ဃံသိတွာ ကောဋ္ဋေတွာတိ အဇ္ဈာသယဿ ဝီမံသနဝသေန သုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဃံသိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ။

ဂဏမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာတိ ဥပသမ္ပဒါကမ္မဿ ဂဏပ္ပဟောနကာနံ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေ သင်္ဃတ္ထေရော ဝိယ တဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ နိသီဒိတွာ။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝိဝိတ္တော။ တာဒိသဿ သီလဝိသောဓနေ အပ္ပမာဒေါ အဝုတ္တသိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနေ သတိံ အဝိဇဟန္တော’’တိ။ ပေသိတစိတ္တောတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိ ပေသိတစိတ္တော တံနိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော။ ဇာတိကုလပုတ္တာပိ အာစာရသမ္ပန္နာ ဧဝ အရဟတ္တာဓိဂမာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခာ ဟောန္တီတိ တေပိ တေဟိ ဧကသင်္ဂဟေ ကရောန္တော အာဟ ‘‘ကုလပုတ္တာတိ အာစာရကုလပုတ္တာ’’တိ၊ တေနာဟ ‘‘သမ္မဒေဝါတိ ဟေတုနာဝ ကာရဏေနေဝါ’’တိ။ ‘‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟိ သံဝေဂပုဗ္ဗိကံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သန္ဓာယ ဣဓ ‘‘သမ္မဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟေတုနာတိ ဉာယေန။ ပါပုဏိတွာတိ ပတွာ အဓိဂန္တွာ။ သမ္ပာဒေတွာတိ အသေက္ခာ သီလသမာဓိပညာ နိပ္ဖာဒေတွာ၊ ပရိပူရေတွာ ဝါတိ အတ္ထော။

နိဋ္ဌာပေတုန္တိ နိဂမနဝသေန ပရိယောသာပေတုံ။ ‘‘ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ…ပေ… ဝိဟာသီ’’တိ ဣမိနာ ဧဝ ဟိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနာ ပရိယောသာပိတာ။ တံ ပန နိဂမေန္တော ‘‘အညတရော ခေါ ပနာ…ပေ… အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။