📜

၉။ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပေါဋ္ဌပါဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၀၆။ သာဝတ္ထိယန္တိ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မန္တိ အာဟ ‘‘သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယာ’’တိ။ ဇေတဿ ကုမာရဿ ဝနေတိ ဇေတေန နာမ ရာဇကုမာရေန ရောပိတေ ဥပဝနေ။ နိဝါသဖာသုတာဒိနာ ပဗ္ဗဇိတာ အာရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရာမော၊ ဝိဟာရော။ ဖောဋော ပါဒေသု ဇာတောတိ ပေါဋ္ဌပါဒေါ။ ဝတ္ထစ္ဆာယာဆာဒနပဗ္ဗဇူပဂတတ္တာ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလောတိ မဟာဝိဘဝတာယ မဟာသာရတာပတ္တော ဗြာဟ္မဏော။ သမယန္တိ သာမညနိဒ္ဒေသော၊ တံ တံ သမယန္တိ အတ္ထော။ ပဝဒန္တီတိ ပကာရတော ဝဒန္တိ၊ အတ္တနာ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ယထာ တထာ သမယံ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပဘုတယော’’တိ ဣမိနာ တောဒေယျဇာဏုသောဏီသောဏဒဏ္ဍာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကာဒိကေ။ တိန္ဒုကာစီရမေတ္ထ အတ္ထီတိ တိန္ဒုကာစီရော၊ အာရာမော။ တထာ ဧကာ သာလာ ဧတ္ထာတိ ဧကသာလကော၊ တသ္မိံ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ။

အနေကာကာရာနဝသေသဉေယျတ္ထဝိဘာဝနတော၊ အပရာပရုပ္ပတ္တိတော စ ဘဂဝတော ဉာဏံ တတ္ထ ပတ္ထဋံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္ထရိတွာ’’တိ၊ ယတော တဿ ဉာဏဇာလတာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေနေယျာနံ တဒန္တောဂဓတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယေဝ။ ဝေနေယျသတ္တပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ သမန္နာဟာရေ ကတေ ပဌမံ နေသံ ဝေနေယျဘာဝေနေဝ ဥပဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အထ သရဏဂမနာဒိဝသေန ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ဝီမံသီယတီတိ အာဟ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီတိ ဥပပရိက္ခန္တော’’တိ ။ နိရောဓန္တိ သညာနိရောဓံ။ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနန္တိ တတော နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနံ သညုပ္ပတ္တိံ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာတိ ယထာ တေ နိရောဓံ၊ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဗျာကရိံသု၊ ဗျာကရိဿန္တိ စ၊ တထာ ဗျာကရဏဝသေန သံသန္ဒိတွာ။ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တောတိ ဟတ္ထိသာရိနော ပုတ္တော။ ‘‘ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတံ ပရိက္ခိပိတွာ’’တိ ဣဒံ ပရိကပ္ပဝစနံ ‘‘တာဒိသံ အတ္ထိ စေ၊ တံ ဝိယာ’’တိ။ မေဃဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တမေဃဝဏ္ဏံ၊ သဉ္ဈာပ္ပဘာနုရဉ္ဇိတမေဃသင်္ကာသန္တိ အတ္ထော။ ပစ္စဂ္ဃန္တိ အဘိနဝံ အာဒိတော တထာလဒ္ဓဝေါဟာရေန ၊ အနညပရိဘောဂတာယ ၊ တထာ ဝါ သတ္ထု အဓိဋ္ဌာနေန သော ပတ္တော သဗ္ဗကာလံ ‘‘ပစ္စဂ္ဃံ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ သိလာဒိဝုတ္တရတနလက္ခဏူပပတ္တိယာ ဝါ သော ပတ္တော ‘‘ပစ္စဂ္ဃ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၄၀၇။ အတ္တနော ရုစိဝသေန သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိဇ္ဈာသယဝသေန၊ န ပရေန ဥဿာဟိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အတိပ္ပဂဘာဝမေဝ ဒိသွာ’’တိ ဣဒံ ဘူတကထနံ န တာဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ သမ္ပတ္တာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဘဂဝါ ဟိ တဒါ ကာလဿေဝ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တော ‘‘ဝါသနာဘာဂိယာယ ဓမ္မဒေသနာယ ပေါဋ္ဌပါဒံ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ယန္နူနာဟန္တိ အညတ္ထ သံသယပရိဒီပနော၊ ဣဓ ပန သံသယပရိဒီပနော ဝိယ။ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိ။ သံသယော နာမ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေ ဧဝ သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ။ ပရိဝိတက္ကပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အဓိပ္ပေတကိစ္စဿ ပုဗ္ဗဘာဂပရိဝိတက္ကော ဧဝ။ ဗုဒ္ဓါနံ လဗ္ဘတီတိ ‘‘ကရိဿာမ၊ န ကရိဿာမာ’’တိအာဒိကော ဧသ စိတ္တစာရော ဗုဒ္ဓါနံ လဗ္ဘတိ သမ္ဘဝတိ ဝိစာရဏဝသေန ပဝတ္တနတော၊ န ပန သံသယဝသေန။ တေနာဟာတိ ယေန ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ လဗ္ဘတိ၊ တေနေဝါဟ ဘဂဝါ ‘‘ယန္နူနာဟ’’န္တိ။ ပရိကပ္ပနေ ဝါယံ နိပါတော။ ‘‘ဥပသင်္ကမေယျ’’န္တိ ကိရိယာပဒေန ဝုစ္စမာနော ဧဝ ဟိ အတ္ထော ‘‘ယန္နူနာ’’တိ နိပါတပဒေန ဇောတီယတိ။ အဟံ ယန္နူန ဥပသင်္ကမေယျန္တိ ယောဇနာ။ ယဒိ ပနာတိ ဣဒမ္ပိ တေန သမာနတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ယဒိ ပနာဟန္တိ အတ္ထော’’တိ။

၄၀၈။ ယထာ ဥန္နတပ္ပာယော သဒ္ဒေါ ဥန္နာဒေါ၊ ဧဝံ ဝိပုလဘာဝေန ဥပရူပရိ ပဝတ္တောပိ ဥန္နာဒေါတိ တဒုဘယံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဥန္နာဒိနိယာ’’တိ ဝတွာ ပုန ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ဥစ္စံ နဒမာနာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ အဿာတိ ပရိသာယ။ ဥဒ္ဓံဂမနဝသေနာတိ ဥန္နတဗဟုလတာယ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ပဝတ္တနဝသေန။ ဒိသာသု ပတ္ထဋဝသေနာတိ ဝိပုလဘာဝေန ဘူတပရမ္ပရာယ သဗ္ဗဒိသာသု ပတ္ထရဏဝသေန။ ဣဒါနိ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒတာယ ကာရဏံ၊ တဿ စ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမဿာဒေါ နာမ ကာမဂုဏဿာဒေါ။ ကာမဘဝါဒိဂတော အဿာဒေါ ဘဝဿာဒေါ။

၄၀၉။ သဏ္ဌပေသီတိ သံယမနဝသေန သမ္မဒေဝ ဌပေသိ၊ သဏ္ဌပနဉ္စေတ္ထ တိရစ္ဆာနကထာယ အညမညသ္မိံ အဂါရဝဿ ဇဟာပနဝသေန အာစာရဿ သိက္ခာပနံ၊ ယထာဝုတ္တဒေါသဿ နိဂူဟနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သိက္ခာပေသီ’’တိအာဒိ။ အပ္ပသဒ္ဒန္တိ နိဿဒ္ဒံ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါဘာဝန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နပ္ပမဇ္ဇန္တီတိ န အဂါရဝံ ကရောန္တိ။

၄၁၀။ နောအာဂတေ အာနန္ဒောတိ ဘဂဝတိ အာဂတေ နော အမှာကံ အာနန္ဒော ပီတိ ဟောတိ။ ပိယသမုဒါစာရာတိ ပိယာလာပါ။ ‘‘ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကာသီ’’တိ ဝတွာ န ကေဝလမယမေဝ၊ အထ ခေါ အညေပိ ပဗ္ဗဇိတာ ယေဘုယျေန ဘဂဝတော အပစိတိံ ကရောန္တေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝန္တဉှီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥစ္စာကုလီနတာယာ’’တိ၊ တေန သာသနေ အပ္ပသန္နာပိ ကုလဂါရဝေန ဘဂဝတိ အပစိတိံ ကရောန္တေ ဝါတိ ဒဿေတိ။ ဧတသ္မိံအန္တရေ ကာ နာမ ကထာတိ ဧတသ္မိံ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ကထာ ကာ နာမ။ ဝိပ္ပကတာ အာရဒ္ဓါ ဟုတွာ အပရိယောသိတာ။ ‘‘ကာ ကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ ဝဒန္တော အတ္ထတော တဿာ ပရိယောသာပနံ ပဋိဇာနာတိ နာမ။ ‘‘ကာ ကထာ’’တိ စ အဝိသေသစောဒနာတိ ယဿာ တဿာ သဗ္ဗဿာပိ ကထာယ ပရိယောသာပနံ ပဋိညာတဉ္စ ဟောတိ၊ တဉ္စ ပရေသံ အသဗ္ဗညူနံ အဝိသယန္တိ အာဟ ‘‘ပရိယန္တံ နေတွာ ဒေမီတိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသီ’’တိ။

အဘိသညာနိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၁။ သုကာရဏန္တိ သုန္ဒရံ အတ္ထာဝဟံ ဟိတာဝဟံ ကာရဏံ။ နာနာတိတ္ထေသု နာနာလဒ္ဓီသု နိယုတ္တာတိ နာနာတိတ္ထိကာ၊ တေ ဧဝ နာနာတိတ္ထိယာ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ။ ကုတူဟလမေတ္ထ အတ္ထီတိ ကောတူဟလာ၊ သာ ဧဝ သာလာတိ ကောတူဟလသာလာ၊ တေနာဟ ‘‘ကောတူဟလုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတော’’တိ။ သညာနိရောဓေတိ သညာသီသေနာယံ ဒေသနာ၊ တသ္မာ သညာသဟဂတာ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ သင်္ဂယှန္တိ၊ တတ္ထ ပန စိတ္တံ ပဓာနန္တိ အာဟ ‘‘စိတ္တနိရောဓေ’’တိ။ အစ္စန္တနိရောဓဿ ပန တေဟိ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ အဝိသယတ္တာ စ ‘‘ခဏိကနိရောဓေ’’တိ အာဟ။ ကာမံ သောပိ တေသံ အဝိသယောဝ၊ အတ္ထတော ပန နိရောဓကထာ ဝုစ္စမာနာ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတီတိ တထာ ဝုတ္တံ။ ကိတ္တိဃောသောတိ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ ဧဝံ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿေတိ၊ သာဝကေ စ ဧဒိသေ သံဝရသမာဒါနေ ပတိဋ္ဌာပေတီ’’တိ ထုတိဃောသော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပတ္ထရတိ။ ပဋိဘာဂကိရိယန္တိ ပဠာသဝသေန ပဋိဘာဂဘူတံ ပယောဂံ ကရောန္တော။ ဘဝန္တရသမယန္တိ တတြ တတြ ဝုဋ္ဌနသမယံ အဘူတပရိကပ္ပိတံ ကိဉ္စိ ဥပ္ပာဒိယံ ဝတ္ထုံ အတ္တနော သမယံ ကတွာ။ ကိဉ္စိဒေဝ သိက္ခာပဒန္တိ ‘‘ဧလမူဂေန ဘဝိတဗ္ဗံ ၊ ဧတ္တကံ၊ ဝေလံ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ ကိဉ္စိဒေဝ ကာရဏံ သိက္ခာကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ပညပေန္တိ။ နိရောဓကထန္တိ နိရောဓသမာပတ္တိကထံ။

တေသူတိ ကောတူဟလသာလာယံ သန္နိပတိတေသု တိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏေသု။ ဧကစ္စေတိ ဧကေ။ ပုရိမောတိ ‘‘အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ’’တိ ဧဝံဝါဒီ။ ယွာယံ ဣဓ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ သမာပတ္တိန္တိ အသညဘာဝါဝဟံ သမာပတ္တိံ။ နိရောဓေတိ သညာနိရောဓေ။ ဟေတုံ အပဿန္တောတိ ယေန ဟေတုနာ အသညဘဝေ သညာယ နိရောဓော သဗ္ဗသော အနုပ္ပာဒေါ၊ ယေန စ တတော စုတဿ ဣဓ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ တဿာ ဥပ္ပာဒေါ၊ တံ အဝိသယတာယ အပဿန္တော။

နန္တိ ပဌမဝါဒိံ။ နိသေဓေတွာတိ ‘‘န ခေါ နာမေတံ ဘော ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ။ အသညိကဘာဝန္တိ မုဉ္ဆာပတ္တိယာ ကိရိယမယသညာဝသေန ဝိဂတသညိဘာဝံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဝိသညီ ဟုတွာ’’တိ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကိလေသာနံ သန္တာပနေန အတ္တန္တပေါ။ ဃောရတပေါတိ ဒုက္ကရတာယ ဘီမတပေါ။ ပရိမာရိတိန္ဒြိယောတိ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝါပါဒနေန သဗ္ဗသော မိလာပိတစက္ခာဒိန္ဒြိယော။ ဘဂ္ဂေါတိ ဘဉ္ဇိတကုသလဇ္ဈာသယော။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘ဧဝံ သညာ ဟိ ဘော ပုရိသဿ အတ္တာ’’တိအာဒိအာကာရေန သညာနိရောဓမာဟ။ ဣမိနာ နယေန ဣတော ပရေသု ဒွီသု ဌာနေသု ယထာရဟံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အာထဗ္ဗဏပယောဂန္တိ အာထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတံ အာထဗ္ဗဏိကာနံ ဝိသညိဘာဝါပါဒနပယောဂံ။ အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေတွာတိ အာထဗ္ဗဏဝေဒေ အာဂတအဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကံ မန္တဇပ္ပနံ ပယောဇေတွာ သီသစ္ဆိန္နတာဒိဒဿနေန သညာနိရောဓမာဟ။ တဿာတိ ယဿ သီသစ္ဆိန္နတာဒိ ဒဿိတံ၊ တဿ။

ယက္ခဒါသီနန္တိ ဒေဝဒါသီနံ၊ ယာ ‘‘ဒေဝတာဘတိယောတိပိ’’ ဝုစ္စန္တိ။ မဒနိဒ္ဒန္တိ သုရာမဒနိမိတ္တကံ သုပနံ ဒေဝတူပဟာရန္တိ နစ္စနဂါယနာဒိနာ ဒေဝတာနံ ပူဇံ။ သုရာပါတိန္တိ ပါတိပုဏ္ဏံ သုရံ။ ဒိဝါတိ အတိဒိဝါ ဥဿူရေ။

ဧလမူဂကထာ ဝိယာတိ ဣမေသံ ပဏ္ဍိတမာနီနံ ကထာ အန္ဓဗာလကထာသဒိသီ။ စတ္တာရော နိရောဓေတိ အညမညဝိဓုရေ စတ္တာရော နိရောဓေ ဧတေ ပညပေန္တိ။ န စ အညမညဝိရုဒ္ဓနာနာသဘာဝေန တေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အထ ခေါ ဧကသဘာဝေန၊ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ စာ’’တိအာဒိ။ အညေနေဝါတိ ဣမေဟိ ဝုတ္တာကာရတော အညာကာရေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ‘‘အယံ နိရောဓော၊ အယံ နိရောဓော’’တိ အာမေဍိတဝစနံ သတ္ထာ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသေန အနေကာကာရဝေါကာရံ နိရောဓံ ဝိဘာဝေဿတီတိ ဒဿနတ္ထံ ကတံ အဟော နူနာတိ ဧတ္ထ အဟောတိ အစ္ဆရိယေ၊ နူနာတိ အနုဿရဏေ နိပါတော။ တသ္မာ အဟော နူန ဘဂဝါ အနညသာဓာရဏဒေသနတ္တာ နိရောဓမ္ပိ အဟော အစ္ဆရိယံ ကတွာ ကထေယျ မညေတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အဟော နူန သုဂတော’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အစ္ဆရိယဝိဘာဝနတော ဧဝ စေတ္ထ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝစနံ၊ အစ္ဆရိယတ္ထောပိ စေတ္ထ အဟော-သဒ္ဒေါ။ သော ယသ္မာ အနုဿရဏမုခေနေဝ တေန ဂဟိတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အဟော နူနာတိ အနုဿရဏတ္ထေ’’တိ။ ကာလပုဂ္ဂလာဒိဝိဘာဂေန ဗဟုဘေဒတ္တာ ဣမေသံ နိရောဓဓမ္မာနန္တိ ဗဟုဝစနံ၊ ကုသလ-သဒ္ဒယောဂေန သာမိဝစနံ ဘုမ္မတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စိဏ္ဏဝသိတာယာတိ နိရောဓသမာပတ္တိယံ ဝသီဘာဝဿ စိဏ္ဏတ္တာ။ သဘာဝံ ဇာနာတီတိ နိရောဓဿ သဘာဝံ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။

အဟေတုကသညုပ္ပာဒနိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ဃရမဇ္ဈေယေဝပက္ခလိတာတိ ဃရတော ဗဟိ ဂန္တုကာမာ ပုရိသာ မဂ္ဂံ အနောတရိတွာ ဃရာဇိရေန သမတလေ ဝိဝဋင်္ဂဏေ ဧဝ ပက္ခလနံ ပတ္တာ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒန္တိ အတ္ထော။ အသာဓာရဏော ဟေတု၊ သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဧဝမာဒိ ဝိဘာဂေန ဣဓ ပယောဇနံ နတ္ထိ သညာယ အကာရဏဘာဝပဋိက္ခေပတ္တာ စောဒနာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏဿေဝ နာမ’’န္တိ။

ပါဠိယံ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ‘‘သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပန နိရုဇ္ဈန္တိယေဝ၊ န တိဋ္ဌန္တီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဝစနံ၊ န နိရောဓဿ သဟေတုသပ္ပစ္စယဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဟိ သဟေတုကော ၊ န နိရောဓော။ ယဒိ ဟိ နိရောဓောပိ သဟေတုကော သိယာ၊ တဿ နိရောဓေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗံ အင်္ကုရာဒီနံ ဝိယ၊ န စ တဿ နိရောဓော အတ္ထိ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါဠိယာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉ္စ နယော ခဏနိရောဓဝသေန ဝုတ္တော။ ယော ပန ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သဗ္ဗသောဝ အနုပ္ပာဒနိရောဓော၊ သော ‘‘သဟေတုကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော တထာရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိနာ အဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၂) တတော ဧဝ စ ဣဓာပိ ဝုတ္တံ ‘‘သညာယ သဟေတုကံ ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ဒီပေတု’’န္တိ။

သိက္ခာ ဧကာတိ ဧတ္ထ သိက္ခာတိ ကရဏေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဧက-သဒ္ဒေါ အညပရိယာယော ‘‘ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ သတော ဝါ ပန သတ္တဿာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅ အာဒယော၊ မ။ နိ။ ၃။၂၁) ဝိယ၊ န သင်္ချာဝါစီတိ အာဟ ‘‘သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သိက္ခာယ ဧကစ္စာ သညာ ဇာယန္တီ’’တိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၄၁၃။ တတ္ထာတိ တဿံ ဥပရိဒေသနာယံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပဝသေန ပရိယာပန္နတ္တာ အာဂတာတိ သဘာဝတော ဥပကာရတော စ ပညာက္ခန္ဓေ ပရိယာပန္နတ္တာ သင်္ဂဟိတတ္တာ တတိယာ အဓိပညာသိက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပဝသေန အာဂတာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ စာဝုသော ဝိသာခ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂) ကာမဉ္စေတ္ထ ဝုတ္တနယေန တိဿောပိ သိက္ခာ အာဂတာ ဧဝ၊ တထာပိ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ဧဝ အဘိသညာနိရောဓော ဒဿိတော၊ ဣတရာ တဿ သမ္ဘာရဘာဝေန အာနီတာ။

ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါတိ ပဉ္စကာမကောဋ္ဌာသေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂေါ။ အသမုပ္ပန္နကာမစာရောတိ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နတာဝသေန အသမုပ္ပန္နော ယော ကောစိ ကာမစာရော ယာ ကာစိ လောဘုပ္ပတ္တိ။ ပုရိမော ဝိသယဝသေန နိယမိတတ္တာ ကာမဂုဏာရမ္မဏောဝ လောဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဣတရော ပန ဈာနနိကန္တိဘဝရာဂါဒိပ္ပဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ လောဘစာရော ကာမနဋ္ဌေန ကာမေသု ပဝတ္တနတော။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာတိ။ ဥဘယေသမ္ပိ ကာမသညာတိနာမတာ သဟစရဏဉာယေနာတိ ‘‘ကာမသညာ’’တိ ပဒုဒ္ဓါရံ ကတွာ တဒုဘယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။

‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ အသမုပ္ပန္နကာမစာရတော ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ ဝိသေသဒဿနံ။ ကာမံ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါပိ အသမုပ္ပန္နော ဧဝ မဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋီယတိ၊ တသ္မိံ ပန သမုဂ္ဃာဋိတေပိ န သဗ္ဗော ရာဂေါ သမုဂ္ဃာဋံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဂ္ဂဟဏေန န ဣတရဿ သဗ္ဗဿ ရာဂဿ ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဥဘယသာဓာရဏေန ပရိယာယေန ဥဘယံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ကာမသညာဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ တဒုဘယံ သရူပတော ဝိသေသတော စ ဒဿေတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဘာဝတော ‘‘အသမုပ္ပန္နကာမစာရောပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သဒိသတ္တာတိ ကာမသညာဒိဘာဝေန သမာနတ္တာ၊ ဧတေန ပါဠိယံ ‘‘ပုရိမာ’’တိ သဒိသကပ္ပနာဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အနာဂတာ ဟိ ဣဓ ‘‘နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တာ အနုပ္ပာဒဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နာဝ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

နီဝရဏဝိဝေကတော ဇာတတ္တာ ဝိဝေကဇေဟိ ပဌမဇ္ဈာနပီတိသုခေဟိ သဟ အက္ခာတဗ္ဗာ၊ တံကောဋ္ဌာသိကာ ဝါတိ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခသင်္ခါတာ။ နာနတ္တသညာပဋိဃသညာဟိ နိပုဏတာယ သုခုမဘူတတာယ သုခုမသညာ ဘူတာ သုခုမဘာဝေန၊ ပရမတ္ထဘာဝေန အဝိပရီတသဘာဝါ။ ဈာနံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဘာဝနာသိဒ္ဓါ သဏှသုခုမတာ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန သုခုမာ’’တိ။ ဘူတတာယာတိ ဝိဇ္ဇမာနတာယ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

သမာပဇ္ဇနာဓိဋ္ဌာနာနိ ဝိယ ဝုဋ္ဌာနံ ဈာနေ ပရိယာပန္နမ္ပိ ဟောတိ ယထာ တံ ဓမ္မာနံ ဘင်္ဂက္ခဏော ဓမ္မေသု၊ န အာဝဇ္ဇနပစ္စဝေက္ခဏာနီတိ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇန္တော အဓိဋ္ဌဟန္တော ဝုဋ္ဌဟန္တော စ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘အာဝဇ္ဇန္တော ပစ္စဝေက္ခန္တော’’တိ။ တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ တေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ၊ တသ္မာ ပဌမဇ္ဈာနေန ဟေတုဘူတေနာတိ အတ္ထော။ ဟေတုဘာဝေါ စေတ္ထ ဈာနဿ ယထာဝုတ္တသညာယ ဥပ္ပတ္တိယာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေါ ကာမသညာယ နိရောဓဿ ဥပနိဿယတာဝ၊ တဉ္စ ခေါ သုတ္တန္တပရိယာယေန။ တထာ စေဝ သံဝဏ္ဏိတံ ‘‘တထာရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိနာ အဘာဝတော’’တိ။ ဧတေနုပါယေနာတိ ယွာယံ ပဌမဇ္ဈာနတပ္ပဋိပက္ခသညာဝသေန ‘‘သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧတေန နယေန။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

၄၁၄။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ သမာပတ္တိဝသေန တံတံသညာနံ ဥပ္ပာဒနိရောဓေ ဝုစ္စမာနေ အင်္ဂဝသေန သော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အင်္ဂတော သမ္မသန’’န္တိ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ လက္ခဏဝစနံ။ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနဉှိ ကရောန္တော သမာပတ္တိံ ပတွာ အင်္ဂတော သမ္မသနံ ကရောတိ၊ န စ သညာ သမာပတ္တိယာ ကိဉ္စိ အင်္ဂံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘ဣဒဉ္စ သညာ သညာတိ ဧဝံ အင်္ဂတော သမ္မသနံ ဥဒ္ဓဋ’’န္တိ။ အင်္ဂတောတိ ဝါ အဝယဝတောတိ အတ္ထော၊ အနုပဒဓမ္မတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဒေဝါတိ အာကိဉ္စညာယတနမေဝ။

ယတော ခေါတိ ပစ္စတ္တေ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယော နာမာ’’တိ ယထာ ‘‘အာဒိမှီ’’တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ‘‘အာဒိတော’’တိ ဝုစ္စတိ ဣတရဝိဘတ္တိတောပိ တော-သဒ္ဒဿ လဗ္ဘနတော။ သကသ္မိံ အတ္တနာ အဓိဂတေ သညာ သကသညာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ သကသညီ၊ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော ပဌမဇ္ဈာနသညာယ သညဝါ’’တိ။ သကသညီတိ စေတ္ထ ဥပရိ ဝုစ္စမာနနိရောဓပါဒကတာယ သာတိသယာယ ဈာနသညာယ အတ္ထိဘာဝဇောတကော ဤ-ကာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေနေဝါဟ ‘‘အနုပုဗ္ဗေန သညဂ္ဂံ ဖုသတီ’’တိအာဒိ။ တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ သကသညိတာဂ္ဂဟဏေန တသ္မိံ တသ္မိံ ဈာနေ သဗ္ဗသော သုစိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လောကိယာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ၊ သာမိအတ္ထေ ဧဝ ဝါ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ တံ တေသု သေဋ္ဌံ၊ တဒဂ္ဂေန တေသမ္ပိ သေဋ္ဌန္တိ။ ‘‘လောကိယာန’’န္တိ ဝိသေသနံ လောကုတ္တရသမာပတ္တီဟိ တဿ အသေဋ္ဌဘာဝတော။ ‘‘ကိစ္စကာရကသမာပတ္တီန’’န္တိ ဝိသေသနံ အကိစ္စကာရကသမာပတ္တိတော တဿ အသေဋ္ဌဘာဝတော။ အကိစ္စကာရကတာ စဿာ ပဋုသညာကိစ္စာဘာဝဝစနတော ဝိညာယတိ။ ယထေဝ ဟိ တတ္ထ သညာ၊ ဧဝံ ဖဿာဒယော ပီတိ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ တတ္ထ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမဘာဝပ္ပတ္တိယာ ပကတိဝိပဿကာနံ သမ္မသိတုံ အသက္ကုဏေယျရူပေန ဌိတာ၊ တဒဂ္ဂေန ဟေဋ္ဌိမသမာပတ္တိဓမ္မာ ဝိယ ပဋုကိစ္စကရဏသမတ္ထာပိ န ဟောန္တီတိ။ သွာယမတ္ထော ပရမတ္ထမဉ္ဇုသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ အာရုပ္ပကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၂၈၆) သဝိသေသံ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ယထာ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိယော ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ သာဓေန္တိ၊ န ဧဝံ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ကဿစိပိ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ သာဓေတိ၊ တသ္မာ သာ အကိစ္စကာရိကာ၊ ဣတရာ ကိစ္စကာရိကာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ တဿာပိ ဝိပဿနာစိတ္တပရိဒမနာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စသာဓနတော။ တသ္မာ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော ယုတ္တော။

ပကပ္ပေတီတိ သံဝိဒဟတိ။ ဈာနံ သမာပဇ္ဇန္တော ဟိ ဈာနသုခံ အတ္တနိ သံဝိဒဟတိ နာမ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာယူဟတိ၊ သမ္ပိဏ္ဍေတီတိ အတ္ထော။ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ဟိ သမုဒယဋ္ဌော။ ယသ္မာ နိကန္တိဝသေန စေတနာကိစ္စဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိ၊ တသ္မာ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘နိကန္တိံ ကုရုမာနော အဘိသင်္ခရောတိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမာ ဣဒါနိ မေ လဗ္ဘမာနာ အာကိဉ္စညာယတနသညာ နိရုဇ္ဈေယျုံ တံသမတိက္ကမေနေဝ ဥပရိဈာနတ္ထာယ စေတနာဘိသင်္ခရဏသမ္ဘဝတော။ အညာတိ အာကိဉ္စညာယတနသညာဟိ အညာ။ တတော ထူလတရဘာဝတော ဩဠာရိကာ။ ကာ ပန တာတိ အာဟ ‘‘ဘဝင်္ဂသညာ’’တိ။ အာကိဉ္စညာယတနတော ဝုဋ္ဌာယ ဧဝ ဟိ ဥပရိဈာနတ္ထာယ စေတနာဘိသင်္ခရဏာနိ ဘဝေယျုံ၊ ဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဘဝင်္ဂဝသေန ဟောတိ။ ယာဝ စ ဥပရိ ဈာနသမာပဇ္ဇနံ၊ တာဝ အန္တရန္တရာ ဘဝင်္ဂပ္ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဘဝင်္ဂသညာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ။

စေတေန္တောဝါတိ နေဝသညာနာသညာယတနဇ္ဈာနံ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ သမာပဇ္ဇန္တော ဧဝ။ န စေတေတိ တထာ ဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနေသု ဝိယ ဝါ ပုဗ္ဗာဘောဂါဘာဝတော ပုဗ္ဗာဘောဂဝသေန ဟိ ဈာနံ ပကပ္ပေန္တော ဣဓ ‘‘စေတေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ‘‘အဟမေတံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေမိ ဥပသမ္ပာဒေမိ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဧဝံ အဘိသင်္ခရဏံ တတ္ထ သာလယဿေဝ ဟောတိ၊ န အနာလယဿ၊ တသ္မာ ဧကံ စိတ္တက္ခဏိကမ္ပိ ဈာနံ ပဝတ္တေန္တော တတ္ထ အပ္ပဟီနနိကန္တိကတာယ အဘိသင်္ခရောန္တော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနဿ တထာ ဟေဋ္ဌိမဇ္ဈာနေသု ဝိယ ဝါ တတ္ထ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘န အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ဝိဝရဏံ။ ‘‘သွာယမတ္ထော’’တိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ဥပမာယ ပဋိပါဒေတိ။

ပစ္ဆာဘာဂေတိ ပိတုဃရဿ ပစ္ဆာဘာဂေ။ တတော ပုတ္တဃရတော။ လဒ္ဓဃရမေဝါတိ ယတော အနေန ဘိက္ခာ လဒ္ဓါ၊ တမေဝ ဃရံ ပုတ္တဂေဟမေဝ။ အာသနသာလာ ဝိယ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ တတော ပိတုဃရပုတ္တဃရဋ္ဌာနိယာနံ နေဝသညာနာသညာယတနနိရောဓသမာပတ္တီနံ ဥပဂန္တဗ္ဗတော။ ပိတုဃရံ အမနသိကရိတွာတိ ပဝိသိတွာ သမတိက္ကန္တမ္ပိ ပိတုဃရံ န မနသိ ကတွာ။ ပုတ္တဃရဿေဝ အာစိက္ခနံ ဝိယ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမ္ပိ နေဝသညာနာသညာယတနံ န မနသိ ကတွာ ပရတော နိရောဓသမာပတ္တိအတ္ထာယ ဧဝ မနသိကာရော။ ဧဝံ အမနသိကာရသာမညေန၊ မနသိကာရသာမညေန စ ဥပမုပမေယျတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ အာစိက္ခနေနပိ မနသိကာရဿေဝ ဇောတိတတ္တာ။ န ဟိ မနသိကာရေန ဝိနာ အာစိက္ခနံ သမ္ဘဝတိ။

တာ ဈာနသညာတိ တာ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ ပဝတ္တာ နေဝသညာနာသညာယတနသညာ။ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ပဒေသေနေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ပန ဥပရိ အနုပ္ပာဒေါ။ ယထာ စ ဈာနသညာနံ၊ ဧဝံ ဣတရသညာနံ ပီတိ အာဟ ‘‘အညာ စ ဩဠာရိကာ ဘဝင်္ဂသညာ နုပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ၊ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဧဝံ ပဋိပန္နော ဘိက္ခူတိ သော ဧဝံ ယထာဝုတ္တေ သညာဂ္ဂေ ဌိတော အရဟတ္တေ၊ အနာဂါမိဖလေ ဝါ ပတိဋ္ဌိတော ဘိက္ခု ဒွီဟိ ဖလေဟိ သမန္နာဂမော၊ တိဏ္ဏံ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ၊ သောဠသဝိဓာ ဉာဏစရိယာ၊ နဝဝိဓာ သမာဓိစရိယာတိ ဣမေသံ ဝသေန နိရောဓပဋိပါဒနပဋိပတ္တိံ ပဋိပန္နော။ ဖုသတီတိ ဧတ္ထ ဖုသနံ နာမ ဝိန္ဒနံ ပဋိလဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီ’’တိ။ အတ္ထတော ပန ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလံ စိတ္တစေတသိကာနံ သဗ္ဗသော အပ္ပဝတ္တိ ဧဝ။

အဘီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ နိရတ္ထကံ၊ တသ္မာ ‘‘သညာ’’ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ နိရောဓပဒေန အနန္တရိကံ ကတွာ သမာပတ္တိပဒေ ဝတ္တဗ္ဗေ တေသံ ဒွိန္နံ အန္တရေ သမ္ပဇာနပဒံ ဌပိတန္တိ အာဟ ‘‘နိရောဓပဒေန အနန္တရိကံ ကတွာ ဝုတ္တ’’န္တိ၊ တေနာဟ ‘‘အနုပဋိ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ တတြာပီတိ တသ္မိမ္ပိ တထာ ပဒါနုပုဗ္ဗိဌပနေပိ အယံ ဝိသေသတ္ထောတိ ယောဇနာ။ သမ္ပဇာနန္တဿာတိ တံ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ သမ္မသနဝသေန ပဇာနန္တဿ။ အန္တေတိ ယထာဝုတ္တာယ နိရောဓပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနေ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ သမ္ပဇာနန္တဿာတိ သမ္ပဇာနကာရိနောတိ အတ္ထော၊ တေန နိရောဓသမာပဇ္ဇနကဿ ဘိက္ခုနော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပါဋိဟာရိကပညာယ သဒ္ဓိံ အတ္ထသာဓိကာ ပညာ ကိစ္စတော ဒဿိတာ ဟောတိ၊ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။

သဗ္ဗာကာရေနာတိ ‘‘သမာပတ္တိယာ သရူပဝိသေသော၊ သမာပဇ္ဇနကော၊ သမာပဇ္ဇနဿ ဌာနံ၊ ကာရဏံ၊ သမာပဇ္ဇနာကာရော’’တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ တတ္ထာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ။ (ဝိသုဒ္ဓီ။ ၂။၈၆၇) ကထိတတောဝါတိ ကထိတဋ္ဌာနတော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န ဣဓ တံ ဝဒါမ ပုနရုတ္တိဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ခေါ အဟန္တိ ဧတ္ထ အာကာရတ္ထော ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂဟိတာကာရဒဿနန္တိ ကတွာ။ ဧဝံ ပေါဋ္ဌပါဒါတိ ဧတ္ထ ပန သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘သုဥဂ္ဂဟိတံ တယာတိ အနုဇာနန္တော’’တိ။

၄၁၅။ သညာ အဂ္ဂါ ဧတ္ထာတိ သညာဂ္ဂံ၊ အာကိဉ္စညာယတနံ။ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသုပိ သညာဂ္ဂံ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတီတိ စိန္တေတွာ။ ‘‘ပုထူ’’တိ ပါဠိယံ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဗဟူနိပီ’’တိ။ ‘‘ယထာ’’တိ ဣမိနာ ပကာရဝိသေသော ကရဏပ္ပကာရော ဂဟိတော၊ န ပကာရသာမညန္တိ အာဟ ‘‘ယေန ယေန ကသိဏေနာ’’တိ၊ ပထဝီကသိဏေန ကရဏဘူတေနာ’’တိ စ။ ဈာနံ တာဝ ယုတ္တော ကရဏဘာဝေါ သညာနိရောဓဖုသနဿ သာဓကတမဘာဝတော၊ ကထံ ကသိဏာနန္တိ? တေသမ္ပိ သော ယုတ္တော ဧဝ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ဈာနာနံ နိရောဓဖုသနဿ သာဓကတံ အဘာဝေါ၊ တဒဂ္ဂေန ကသိဏာနမ္ပိ တဒဝိနာဘာဝတော။ အနေကကရဏာပိ ကိရိယာ ဟောတိယေဝ ယထာ ‘‘အဿေန ယာနေန ဒီပိကာယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဧကဝါရန္တိ သကိံ။ ပုရိမသညာနိရောဓန္တိ ကာမသညာဒိပုရိမသညာယ နိရောဓံ၊ န နိရောဓသမာပတ္တိသညိတံ သညာနိရောဓံ။ ဧကံ သညာဂ္ဂန္တိ ဧကံ သညာဘူတံ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌန္တိ အတ္ထော ဟေဋ္ဌိမသညာယ ဥက္ကဋ္ဌဘာဝတော။ သညာ စ သာ အဂ္ဂဉ္စာတိ သညာဂ္ဂံ၊ န သညာသု အဂ္ဂန္တိ။ ဒွေ ဝါရေတိ ဒွိက္ခတ္တုံ။ သေသကသိဏေသူတိ ကသိဏာနံယေဝ ဂဟဏံ နိရောဓကထာယ အဓိကတတ္တာ။ တတော ဧဝ စေတ္ထ ဈာနဂ္ဂဟဏေန ကသိဏဇ္ဈာနာနိ ဧဝ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေန ကရဏဘူတေနာ’’တိ အာရမ္မဏံ အနာမသိတွာ ဝဒတိ ယထာ ‘‘ယေန ယေန ကသိဏေနာ’’တိ ဧတ္ထ ဈာနံ အနာမသိတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ နိဂမနဝသေန ဝဒတိ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ သဗ္ဗံ ဧကဝါရံ သမာပန္နဈာနံ။ သင်္ဂဟေတွာတိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏေန တံသဘာဝါဝိသေသတော ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟေတွာ။ အပရာပရန္တိ ပုနပ္ပုနံ။

၄၁၆။ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ ပဌမနယေ ။ ဒုတိယနယေ ပန ယသ္မာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂေန ဃဋေန္တဿ မဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ။ ယသ္မာ ပန ပဌမနယော လောကိယတ္တာ ဩဠာရိကော၊ ဒုတိယနယော မိဿကော တသ္မာ တဒုဘယံ အသမ္ဘာဝေတွာ အစ္စန္တသုခုမံ သုဘံ ထိရံ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရမေဝ ဒဿေတုံ မဂ္ဂဖလဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ တတိယနယေ။ တယောပေတေ နယာ မဂ္ဂသောဓနဝသေန ဒဿိတာ။

‘‘အယံ ပနေတ္ထ သာရော’’တိ ဝိဘာဝေတုံ တိပိဋကမဟာသိဝတ္ထေရဝါဒေါ အာဘတော။ နိရောဓံ ပုစ္ဆိတွာ တသ္မိံ ကထိတေ တဒနန္တရံ သညာဉာဏုပ္ပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော အတ္ထတော နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ နာမ၊ နိရောဓတော စ ဝုဋ္ဌာနံ အရဟတ္တဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝါ သိယာ အနာဂါမိဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝါ၊ တတ္ထ သညာ ပဓာနာ၊ တဒနန္တရဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ တဒုဘယံ နိဒ္ဓါရေန္တော ထေရော ‘‘ကိံ ဣမေ ဘိက္ခူ ဘဏန္တီ’’တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ ‘‘ကိံ ဣမေ ဘိက္ခူ ဘဏန္တီ’’တိ တဒါ ဒီဃနိကာယတန္တိံ ပရိဝတ္တန္တေ ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ယထာဝုတ္တေန ပဋိပါဋိယာ တယော နယေ ကထေန္တေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ယဿ ယထာ မဂ္ဂဝီထိယံ မဂ္ဂဖလဉာဏေသု ဥပ္ပန္နေသု နိယမတော မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဖလသမာပတ္တိယံ ဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ အရဟတ္တဖလ’’န္တိ ဣဒံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ ဖလသမာဓိသညာပစ္စယာတိ ဖလသမာဓိသဟဂတသညာပစ္စယာ။ ကိရ-သဒ္ဒေါ အနုဿရဏတ္ထော။ ယထာဓိဂတဓမ္မာနုဿရဏပက္ခိယာ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ သမာဓိသီသေန စေတ္ထ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဖလံ ဂဟိတံ သဟစရဏဉာယေန၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စဝေက္ခဏာယ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ’’တိ။

သညာအတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၇။ ဒေသနာယ သဏှဘာဝေန သာရမ္ဘမက္ခိဿာဒိမလဝိသောဓနတော သုတမယဉာဏံ နှာပိတံ ဝိယ၊ သုခုမဘာဝေန တနုလေပနဝိလိတ္တံ ဝိယ၊ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတတာယ ကုဏ္ဍလာဒိအလင်္ကာရဝိဘူသိတံ ဝိယ စ ဟောတိ၊ တဒနုပသေဝတော ဉာဏဿ စ တထာဘာဝေါ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ တထာဘာဝါပတ္တိ၊ နိရောဓကထာယ နိဝေသနဉ္စဿ သိရိသယနပ္ပဝေသနသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘သဏှသုခုမ…ပေ… အာရောပိတောပီ’’တိ။ တတ္ထာတိ တဿံ နိရောဓကထာယံ။ သုခံ အဝိန္ဒန္တော မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ အလဘန္တော။ မလဝိဒူသိတတာယ ဂူထဋ္ဌာနသဒိသံ။ အတ္တနော လဒ္ဓိံ အတ္တဒိဋ္ဌိံ။ အနုမတိံ ဂဟေတွာတိ အနုညံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧဒိသော မေ အတ္တာ’’တိ အနုဇာနာပေတွာ၊ အတ္တနော လဒ္ဓိယံ ပတိဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ ကံ ပနာတိ ဩဠာရိကော၊ မနောမယော၊ အရူပီတိ တိဏ္ဏံ အတ္တဝါဒါနံ ဝသေန တိဝိဓေသု ကတမန္တိ အတ္ထော။ ပရိဟရန္တောတိ ဝိဒ္ဓံသနတော ပရိဟရန္တော၊ နိဂူဟန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မာ စတုသန္တတိရူပပ္ပဗန္ဓံ ဧကတ္တဝသေန ဂဟေတွာ ရူပီဘာဝတော ‘‘ဩဠာရိကော အတ္တာ’’တိ ပစ္စေတိ အတ္တဝါဒီ၊ အန္နပါနောပဓာနတဉ္စဿ ပရိကပ္ပေတွာ ‘‘သဿတော’’တိ မညတိ၊ ရူပီဘာဝတော ဧဝ စ သညာယ အညတ္တံ ဉာယာဂတမေဝ၊ ယံ ဝေဒဝါဒိနော ‘‘အန္နမယော၊ ပါနမယော’’တိ စ ဒွိဓာ ဝေါဟရန္တိ၊ တသ္မာ ပရိဗ္ဗာဇကော တံ သန္ဓာယာ ‘‘ဩဠာရိကံ ခေါ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ ယဒိ အတ္တာ ရူပီ၊ န သညီ၊ သညာယ အရူပဘာဝတ္တာ၊ ရူပဓမ္မာနဉ္စ အသဉ္ဇာနနသဘာဝတ္တာ၊ ရူပီ စ သမာနော ယဒိ တဝ မတေန နိစ္စော၊ သညာ အပရာပရံ ပဝတ္တနတော တတ္ထ တတ္ထ ဘိဇ္ဇတီတိ ဘေဒသဗ္ဘာဝတော အနိစ္စာ၊ ဧဝမ္ပိ ‘‘အညာ သညာ၊ အညော အတ္တာ’’တိ သညာယ အဘာဝတော အစေတနောတိ န ကမ္မဿ ကာရကော၊ ဖလဿ စ န ဥပဘုဉ္ဇကောတိ အာပန္နမေဝ၊ တေနာဟ ‘‘ဩဠာရိကော စ ဟိ တေ’’တိအာဒိ။ ပစ္စာဂစ္ဆတောတိ ပစ္စာဂစ္ဆန္တဿ ၊ ဇာနတောတိ အတ္ထော။ ‘‘အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဥပ္ပာဒပုဗ္ဗကော နိရောဓော၊ န စ ဥပ္ပန္နံ အနိရုဇ္ဈကံ နာမ အတ္ထီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘စတုန္နဉ္စ ခန္ဓာန’’န္တိအာဒိ။

၄၁၈-၄၂၀။ မနောမယန္တိ ဈာနမနသော ဝသေန မနောမယံ။ ယော ဟိ ဗာဟိရပစ္စယနိရပေက္ခော၊ သော မနသာဝ နိဗ္ဗတ္တောတိ မနောမယော။ ရူပလောကေ နိဗ္ဗတ္တသရီရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ယံ ဝေဒဝါဒိနော အာနန္ဒမယော၊ ဝိညာဏမယောတိ စ ဒွိဓာ ဝေါဟရန္တိ။ တတြာပီတိ ‘‘မနောမယော အတ္တာ’’တိ ဣမသ္မိမ္ပိ ပက္ခေ။ ဒေါသေ ဒိန္နေတိ ‘‘အညာဝ သညာ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဒေါသေ ဒိန္နေ။ ဣဓာပိ ပုရိမဝါဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒေါသဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယဒိ အတ္တာ မနောမယော၊ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂီ၊ အဟီနိန္ဒြိယော စ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ ‘‘ရူပံ အတ္တာ သိယာ၊ န စ သညီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘မနောမယော စ ဟိ တေ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပနာယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမံ ဩဠာရိကံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနိတွာ တံ လဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန မနောမယံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ တဉ္စ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အရူပိံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနာတီတိ? ကာမဉ္စေတ္ထ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ၊ တထာပိ ဣမေ တိတ္ထိယာ နာမ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တာ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏုကော ဝိယ စဉ္စလာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ နာမ ဥမ္မတ္တကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သညာယာတိ ပကတိသညာယ။ ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ဣစ္ဆတိ အပရာပရံ ပဝတ္တာယ သညာယ ဥဒယဝယဒဿနတော။ တထာပိ ‘‘သညာ သညာ’’တိ ပဝတ္တသမညံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ တဿ စ အဝိစ္ဆေဒံ ပရိကပ္ပေန္တော သဿတံ မညတိ၊ တေနာဟ ‘‘အတ္တာနံ ပန သဿတံ မညတီ’’တိ။

တထေဝါတိ ယထာ ‘‘ရူပီ အတ္တာ’’တိ၊ ‘‘မနောမယော အတ္တာ’’တိ စ ဝါဒဒွယေ သညာယ အတ္တတော အညတာ၊ တထာ စဿ အစေတနတာဒိဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဒုန္နိဝါရော ၊ တထေဝ ဣမသ္မိံ ဝါဒေ ဒေါသော။ တေနာဟ ‘‘တထေဝဿ ဒေါသံ ဒဿေန္တော’’တိ။ မိစ္ဆာဒဿနေနာတိ အတ္တဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဘိနိဝေသေန။ အဘိဘူတတ္တာတိ အနာဒိကာလဘာဝိတဘာဝေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ နိဝါရိတဉာဏစာရတ္တာ။ တံ နာနတ္တံ အဇာနန္တောတိ ယေန သန္တတိဃနေန၊ သမူဟဃနေန စ ဝဉ္စိတော ဗာလော ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဓမ္မသမူဟံ မိစ္ဆာဂါဟဝသေန ‘‘အတ္တာ’’တိ၊ ‘‘နိစ္စော’’တိ စ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ၊ တံ ဧကတ္တသညိတံ ဃနဂ္ဂဟဏံ ဝိနိဘုဇ္ဇ ယာထာဝတော ဇာနနံ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တိတ္ထိယာနံ သော နတ္ထီတိ အယမ္ပိ ပရိဗ္ဗာဇကော တာဒိသဿ ဉာဏဿ ပရိပါကဿ အဘာဝတော ဝုစ္စမာနမ္ပိ နာညာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝတာ ဝုစ္စမာနမ္ပိ တံ နာနတ္တံ အဇာနန္တော’’တိ။ သညာ နာမာယံ နာနာရမ္မဏာ နာနာက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေတိ စာတိ သညာယဥပ္ပာဒနိရောဓံ ပဿန္တောပိ သညာမယံ သညာဘူတံ အတ္တာနံ ပရိကပ္ပေတွာ ယထာဝုတ္တဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဘာဝတော နိစ္စမေဝ ကတွာ မညတိ ဒိဋ္ဌိမညနာယ။ တထာဘူတဿ စ တဿ သဏှသုခုမပရမဂမ္ဘီရဓမ္မတာ န ဉာယတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ’’တိအာဒိ။

ဒိဋ္ဌိအာဒီသု ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဒဿနံ အဘိနိဝိသနံ ဒိဋ္ဌိ။ တဿာ ဧဝ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတံ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ နိဇ္ဈာနဝသေန ခမနံ ခန္တိ။ တထာ ရောစနံ ရုစိ။ ‘‘အညထာ’’တိအာဒိ တေသံ ဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿနံ။ တတ္ထ အညထာတိ ယထာ အရိယဝိနယေ အန္တဒွယံ အနုပဂ္ဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါဝသေန ဒဿနံ ဟောတိ၊ တတော အညထာယေဝ။ အညဒေဝါတိ ယံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇတိ ခန္ဓာယတနာဒိ၊ တဿ စ အနိစ္စတာဒိ၊ တတော အညဒေဝ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တာနံ သဿတာဒိ တေ ခမတိ စေဝ ရုစ္စတိ စ။ အာယုဉ္ဇနံ အနုယုဉ္ဇနံ အာယောဂေါ၊ တေနာဟ ‘‘ယုတ္တပယုတ္တတာ’’တိ။ ပဋိပတ္တိယာတိ ပရမတ္တစိန္တနာဒိပရိဗ္ဗာဇကပဋိပတ္တိယာ ။ ဒုဇ္ဇာနမေတံ ဓမ္မတံ တွံ ‘‘အယံ ပရမတ္ထော၊ အယံ သမ္မုတီ’’တိ ဣမဿ ဝိဘာဂဿ ဒုဗ္ဗိဘာဂတ္တာ။ ‘‘ယဒိ ဧတံ ဒုဇ္ဇာနံ၊ တံ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဣမံ ပနတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ယထာ ပဋိပဇ္ဇိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညော ဝါ သညတောတိ သညာသဘာဝတော အညော သဘာဝေါ ဝါ အတ္တာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ အဿာတိ အတ္တနော။

လောကီယတိ ဒိဿတိ ဧတ္ထ ပုညပါပံ၊ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကော၊ အတ္တာ။ သော ဟိဿ ကာရကော၊ ဝေဒကော စာတိ ဣစ္ဆိတော။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ ဥဒါ။ ၅၅) နယပ္ပဝတ္တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ န ဟေသ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထနိဿိတော တဒသံဝတ္တနတော။ ယော ဟိ တဒါဝဟော၊ သော တံနိဿိတောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘေယျ ယထာ တံ ပုညဉာဏသမ္ဘာရော။ ဧတေနေဝ တဿ န ဓမ္မနိဿိတတာပိ သံဝဏ္ဏိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယဿာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယံ၊ တဒေဝ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ ယထာ ‘‘ဝိနယော ဧဝ ဝေနယိကော’’တိ၊ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂၁) တေနာဟ ‘‘သိက္ခတ္တယသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသဿ သံသာရဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂနိရောဓုပသမာသံဝတ္တနံ ဝဋ္ဋန္တောဂဓတ္တာ၊ တဿ ဝဋ္ဋသမ္ဗန္ဓနတော စ။ တထာ အဘိညာသမ္ဗောဓနိဗ္ဗာနာသံဝတ္တနဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဘိဇာနနာယာတိ ဉာတပရိညာဝသေန အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ တီရဏပဟာနပရိညာဝသေန သမ္ဗောဓနတ္ထာယာတိ ဝဒန္တိ။ အဘိဇာနနာယာတိ အဘိညာပညာဝသေန ဇာနနာယ၊ တံ ပန ဝဋ္ဋဿ ပစ္စက္ခကရဏမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပစ္စက္ခကိရိယာယာ’’တိ။ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ ပရိညာဘိသမယဝသေန ပဋိဝေဓာယ။

ကာမံ တဏှာပိ ဒုက္ခသဘာဝါ၊ တဿာ ပန သမုဒယဘာဝေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘တဏှံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဘာဝနတော ဥပ္ပာဒနတော။ ဒုက္ခံ ပဘာဝေန္တီပိ တဏှာ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယန္တရသဟိတာ ဧဝ ပဘာဝေတိ၊ န ကေဝလာတိ အာဟ ‘‘သပ္ပစ္စယာ’’တိ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တီတိ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ နပ္ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခသမုဒယာ ဧတသ္မိံ ဝါ အဓိဂတေတိ အပ္ပဝတ္တိ။ ဒုက္ခနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တဒတ္ထံ ပဋိပဒါ စာတိ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီပဋိပဒါ။ မဂ္ဂပါတုဘာဝေါတိ အဂ္ဂမဂ္ဂသမုပ္ပာဒေါ။ ဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ အသေက္ခဖလာဓိဂမော။ အာကာရန္တိ တံ ဂမနလိင်္ဂံ။

၄၂၁။ သမန္တတော နိဂ္ဂဏှနဝသေန တောဒနံ ဝိဇ္ဈနံ သန္နိတောဒကံ၊ ဝါစာယာတိ စ ပစ္စတ္တေ ကရဏဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဝစနပတောဒေနာ’’တိ။ သဇ္ဈဗ္ဘရိတန္တိ သမန္တတော ဘုသံ အရိတံ အကံသူတိ သတမတ္တေဟိ တုတ္တကေဟိ ဝိယ တိံသသတမတ္တာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝါစာပတောဒနေဟိ တုဒိံသု သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ ပရမတ္ထသဘာဝတော ဥပလဗ္ဘမာနံ၊ နပကတိအာဒိ ဝိယ အနုပလဗ္ဘမာနံ။ တစ္ဆန္တိ သစ္စံ။ တထန္တိ အဝိပရီတံ လောကုတ္တရဓမ္မေသူတိ ဝိသယေ ဘုမ္မံ တေ ဓမ္မေ ဝိသယံ ကတွာ။ ဌိတသဘာဝန္တိ အဝဋ္ဌိတသဘာဝံ၊ တဒုပ္ပာဒကန္တိ အတ္ထော။ လောကုတ္တရဓမ္မနိယာမတန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မသမ္ပာပနနိယာမေန နိယတံ၊ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှီ’’တိအာဒိ။ ဧဒိသာတိ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ။

စိတ္တဟတ္ထိသာရိပုတ္တပေါဋ္ဌပါဒဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၂၂။ သုခုမေသု အတ္ထန္တရေသူတိ ခန္ဓာယတနာဒီသု သုခုမဉာဏဂေါစရေသု ဓမ္မေသု။ ကုသလောတိ ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ကတပရိစယတာယ ဆေကော အဟောသိ။ ဂိဟိဘာဝေ အာနိသံသကထာယကထိတတ္တာ သီလဝန္တဿ ဘိက္ခုနော တထာ ကထနေန ဝိဗ္ဘမနေ နိယောဇိတတ္တာ ဣဒါနိ သယမ္ပိ သီလဝါ ဧဝ ဟုတွာ ဆ ဝါရေ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၃၇၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၆၉) ဝိဗ္ဘမိ။ ကမ္မသရိက္ခကေန ဟိ ဖလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ မဟာသာဝကဿ ကထိတေတိ မဟာသာဝကဿ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဿ အပသာဒနကထိတနိမိတ္တံ။ ပတိဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တောတိ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ လဒ္ဓုံ အသက္ကောန္တော။

၄၂၃။ ပညာစက္ခုနော နတ္ထိတာယာတိ သုဝုတ္တဒုရုတ္တသမဝိသမဒဿနသမတ္ထပညာစက္ခုနော အဘာဝေန ။ စက္ခုမာတိ ဧတ္ထ ယာဒိသေန စက္ခုနာ ပုရိသော ‘‘စက္ခုမာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သုဘာသိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကကောဋ္ဌာသာတိ ဧကန္တိကာ၊ နိဗ္ဗာနာဝဟဘာဝေန နိစ္ဆိတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌပိတာတိ ဝဝတ္ထာပိတာ။ န ဧကကောဋ္ဌာသာ န ဧကန္တိကာ၊ န နိဗ္ဗာနာဝဟဘာဝေန နိစ္ဆိတာ ဝဋ္ဋန္တောဂဓဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကံသိကဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၄၂၅။ ‘‘ကသ္မာ အာရဘီ’’တိ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အနိယျာနိကဘာဝဒဿနတ္ထ’’န္တိ ပယောဇနံ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ သတိ ဟိ ဖလသိဒ္ဓိယံ ဟေတုသိဒ္ဓါယေဝ ဟောတီတိ။ ပညာပိတနိဋ္ဌာယာတိ ပဝေဒိတဝိမုတ္တိမဂ္ဂဿ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတာယာတိ ‘‘နိဋ္ဌာ’’တိ ဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ။ နိဋ္ဌာမဂ္ဂေါ ဟိ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘နိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တော။ တဿ ဟိ အနိယျာနိကတာ၊ နိယျာနိကတာ စ ဝုစ္စတိ၊ န နိဋ္ဌာယ။ နိယျာနံ ဝါ နိဂ္ဂမနံ နိဿရဏံ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဝုပသမောတိ အတ္ထော။ နိယျာနမေဝ နိယျာနိကံ၊ န နိယျာနိကံ အနိယျာနိကံ၊ သော ဧဝ ဘာဝေါ အနိယျာနိကဘာဝေါ၊ တဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝစနမတ္တသာမညံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ၊ န ပန ပရမတ္ထတော တေသံ သမယေ နိဗ္ဗာနပညာပနဿ လဗ္ဘနတော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာ စ န နိယျာနိကာ’’တိအာဒိ။ လောကထူပိကာဒိဝသေနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘အညော ပုရိသော၊ အညာ ပကတီ’’တိ ပကတိပုရိသန္တရာဝဗောဓော မောက္ခော၊ ဗုဒ္ဓိအာဒိဂုဏဝိနိမုတ္တဿ အတ္တနော သကတ္တနိ အဝဋ္ဌာနံ မောက္ခော၊ ကာယပဝတ္တိဂတိဇာတိဗန္ဓာနံ အပ္ပမဇ္ဇနဝသေန အပ္ပဝတ္တော မောက္ခော၊ ယညေဟိ ဇုတေန ပရေန ပုရိသေန သလောကတာ မောက္ခော၊ သမီပတာ မောက္ခော၊ သဟယောဂေါ မောက္ခောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယထာပညတ္တာတိ ပညတ္တပ္ပကာရာ ဟုတွာ န နိယျာတိ၊ ယေနာကာရေန ‘‘နိဋ္ဌာ ပါပုဏီယတီ’’တိ တေဟိ ပဝေဒိတာ၊ တေနာကာရေန တဿာ အပ္ပတ္တဗ္ဗတော န နိယျာတိ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ‘‘နာယံ နိဋ္ဌာ ပဋိပဒါ ဝဋ္ဋဿ အနတိက္ကမနတော’’တိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ နိဝတ္တတီတိ ပဋိက္ခေပဿ ကာရဏဝစနံ၊ တသ္မာ တေဟိ ပညတ္တာ နိဋ္ဌာ ပဋိပဒါ န နိယျာတိ၊ အညဒတ္ထု တံသမင်္ဂိနံ ပုဂ္ဂလံ သံသာရေ ဧဝ ပရိဗ္ဘမာပေန္တီ နိဝတ္တတိ။

ပဓာနံ ဇာနနံ နာမ ပစ္စက္ခတော ဇာနနံ တဿ ပမာဏဇေဋ္ဌဘာဝတော၊ ဣတရဿ သံသယာနုဗဒ္ဓတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဇာနံ ပဿ’’န္တိ။ တေနေတ္ထ ဒဿနေန ဇာနနံ ဝိသေသေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တုမှာကံ ဧကန္တသုခေ လောကေ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဒဿနံ အတ္ထီတိ။ ဇာနန္တိ ဝါ တဿ လောကဿ အနုမာနဝိသယတံ ပုစ္ဆတိ၊ ပဿန္တိ ပစ္စက္ခတော ဂေါစရတံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အပိ တုမှာကံ လောကော ပစ္စက္ခတော ဉာတော၊ ဥဒါဟု အနုမာနတောတိ။

ယသ္မာ လောကေ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္ထော ဣန္ဒြိယဂေါစရဘာဝေန ပါကဋော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိ။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနီတိ ဒိဋ္ဌဝါ၊ ဒဿနဘူတေန၊ တဒနုဂတေန စ ဉာဏေန ဂဟိတပုဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သရီရသဏ္ဌာနာဒီနီ’’တိ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ‘‘အပ္ပာဋိဟီရက တ’’န္တိ အနုနာသိကလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပာဋိဟီရကံ တ’’န္တိ ‘‘အပ္ပာဋိဟီရံ ကတ’’န္တိ ဧဝမေတ္ထ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ပဋိပက္ခဟရဏတော ပဋိဟာရိယံ၊ တဒေဝ ပါဋိဟာရိယံ၊ ဥတ္တရဝိရဟိတံ ဝစနံ။ ပါဋိဟာရိယမေဝေတ္ထ ‘‘ပါဋိဟီရက’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တံ။ န ပါဋိဟီရကံ အပ္ပာဋိဟီရကံ ပရေဟိ ဝုစ္စမာနဥတ္တရေဟိ သဥတ္တရတ္တာ၊ တေနာဟ ‘‘ပဋိဟရဏဝိရဟိတ’’န္တိ။ သဥတ္တရဉှိ ဝစနံ တေန ဥတ္တရေန ပဋိဟာရီယတိ အတိဝိပရိဝတ္တီယတိ။ တတော ဧဝ နိယျာနဿ ပဋိဟရဏမဂ္ဂဿ အဘာဝတော ‘‘အနိယျာနိက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။

၄၂၆။ ဝိလာသော လီဠာ။ အာကပ္ပော ကေသဗန္ဓဝတ္ထဂ္ဂဟဏံ အာဒိအာကာရဝိသေသော၊ ဝေသသံဝိဓာနံ ဝါ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘာဝါဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဘာဝေါ’’တိ စ စာတုရိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တယောအတ္တပဋိလာဘဝဏ္ဏနာ

၄၂၈။ အာဟိတော အဟံ မာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ၊ အတ္တဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အတ္တပဋိလာဘောတိ အတ္တဘာဝပဋိလာဘော’’တိ။ ကာမဘဝံ ဒဿေတိ တဿ ဣတရဒွယတ္တဘာဝတော ဩဠာရိကတ္တာ။ ရူပဘဝံ ဒဿေတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဟုတွာ ရူပီဘာဝေန ဥပလဗ္ဘနတော။ သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ နာမ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ တဒဘာဝေ ကဿစိ သံကိလေသဿာပိ အသမ္ဘဝတော။ ဝေါဒါနိယာ ဓမ္မာ နာမ သမထဝိပဿနာ တာသံ ဝသေန သဗ္ဗသော စိတ္တဝေါဒါနဿ သိဇ္ဈနတော။

၄၂၉။ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ အသမုစ္ဆေဒေ ပန န ကဒါစိပိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ပါရိပူရီ၊ ဝေပုလ္လံ ဝါ သမ္ဘဝတိ၊ သမုစ္ဆေဒေ ပန သတိ ဧဝ သမ္ဘဝတီတိ မဂ္ဂပညာဖလပညာ-ဂ္ဂဟဏံ။ တာ ဟိ သကိံ ပရိပုဏ္ဏာ ပရိပုဏ္ဏာ ဧဝ အပရိဟာနဓမ္မတ္တာ။ တရုဏပီတီတိ ဥပ္ပန္နမတ္တာ အလဒ္ဓါသေဝနာ ဒုဗ္ဗလာ ပီတိ။ ဗလဝတုဋ္ဌီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိယာ လဒ္ဓါသေဝနာ ဥပရိဝိသေသာဓိဂမဿ ပစ္စယဘူတာ ထိရတရာ ပီတိ။ ‘‘ယံ အဝေါစုမှာ’’တိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယံ ဝေါဟာရံ ‘‘သံကိလေသိကဝေါဒါနိယဓမ္မာနံ ပဟာနာဘိဝုဒ္ဓိနိဋ္ဌံ ပညာယ ပါရိပူရိဝေပုလ္လဘူတံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အပရပ္ပစ္စယေန ဉာဏေန ပစ္စက္ခတော သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရိဿတီ’’တိ ကထယိမှ။ တတ္ထ တသ္မိံ ဝိဟာရေ တဿ မမ ဩဝါဒကရဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဝိဟရဏနိမိတ္တံ ပမောဒပ္ပဘာဝိတာ ပီတိ စ ဘဝိဿတိ၊ တဿာ စ ပစ္စယဘူတံ ပဿဒ္ဓိဒွယံ သမ္မဒေဝ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ စ ဥက္ကံသဂတံ ဉာဏဉ္စ တထာဘူတော စ သော ဝိဟာရော။ သန္တပဏီတတာယ အတပ္ပကော အနညသာဓာရဏော သုခဝိဟာရောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ။

ပဌမဇ္ဈာနေ ပဋိလဒ္ဓမတ္တေ ဟီနဘာဝတော ပီတိ ဒုဗ္ဗလာ ပါမောဇ္ဇပက္ခိကာ၊ သုဝိဘာဝိတေ ပန တသ္မိံ ပဂုဏေ သာ ပဏီတာ ဗလဝဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏကိစ္စာ ပီတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေ ပါမောဇ္ဇာဒယော ဆပိ ဓမ္မာ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။ ‘‘သုခေါ ဝိဟာရော’’တိ ဣမိနာ သမာဓိ ဂဟိတော။ သုခံ ဂဟိတန္တိ အပရေ၊ တေသံ မတေန သန္တသုခတာယ ဥပေက္ခာ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ‘‘သုခ’’န္တိ ဣစ္ဆိတာ၊ တေနာဟ ‘‘တထာ စတုတ္ထေ’’တိအာဒိ။ ပါမောဇ္ဇံ နိဝတ္တတီတိ ဒုဗ္ဗလပီတိသင်္ခါတံ ပါမောဇ္ဇံ ဆသု ဓမ္မေသု နိဝတ္တတိ ဟာယတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗဒါ ပီတိ ဗလဝတီ ဧဝ ဟောတိ၊ န ပဌမဇ္ဈာနေ ဝိယ ကဒါစိ ဒုဗ္ဗလာ။ သုဒ္ဓဝိပဿနာ ပါဒကဇ္ဈာနမေဝါတိ ဥပရိ မဂ္ဂံ အကထေတွာ ကေဝလံ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ ကထိတံ။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိပဿနာ ကထိတာတိ ဝိပဿနာယ ပါဒကဘာဝေန ဈာနာနိ ကထေတွာ တတော ပရံ ဝိပဿနာပုဗ္ဗကာ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ကထိတာတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ ကထိတာတိ ပဌမဇ္ဈာနိကာဒိကာ ဖလသမာပတ္တိယော အကထေတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဧဝ ဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ။ ပီတိဝေဝစနမေဝ ကတွာတိ ဒွိန္နံ ပီတီနံ ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ပါမောဇ္ဇံ ပီတိဝေဝစနမေဝ ကတွာ။ ပီတိသုခါနံ အပရိစ္စတ္တတ္တာ၊ ‘‘သုခေါ စ ဝိဟာရော’’တိ သာတိသယဿ သုခဝိဟာရဿ ဂဟိတတ္တာ စ ဒုတိယဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ နာမ ကထိတာ။ ကာမံ ပဌမဇ္ဈာနေပိ ပီတိသုခါနိ လဗ္ဘန္တိ၊ တာနိ ပန ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန န သန္တပဏီတာနိ၊ သန္တပဏီတာနိ စ ဣဓာဓိပ္ပေတာနိ။

၄၃၂-၄၃၇။ ဝိဘာဝနတ္ထောတိ ပကာသနတ္ထော သရူပတော နိရူပနတ္ထော၊ တေနာဟ ‘‘အယံ သော’’တိအာဒိ။ နန္တိ ဩဠာရိကံ အတ္တပဋိလာဘံ။ သပ္ပဋိဟရဏန္တိ ပရေန စောဒိတဝစနေန သပရိဟာရံ သဥတ္တရံ။ တုစ္ဆောတိ မုသာ အဘူတော။ သွေဝါတိ သော ဧဝ အတ္တပဋိလာဘော။ တသ္မိံ သမယေ ဟောတီတိ တသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နသမယေ ဝိဇ္ဇမာနော ဟောတိ။ အတ္တပဋိလာဘောတွေဝ နိယျာတေသိ၊ န နံ သရူပတော နီဟရိတွာ ဒဿေသိ။ ရူပါဒယော စေတ္ထ ဓမ္မာတိ ရူပဝေဒနာဒယော ဧဝ ဧတ္ထ လောကေ သဘာဝဓမ္မာ။ အတ္တပဋိလာဘောတိ ပန တေ ရူပါဒိကေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညတ္တိ၊ တေနာဟ ‘‘နာမမတ္တမေတ’’န္တိ။ နာမပဏ္ဏတ္တိဝသေနာတိ နာမဘူတပညတ္တိမတ္တတာဝသေန။

၄၃၈။ ဧဝဉ္စပန ဝတွာတိ ‘‘အတ္တပဋိလာဘောတိ ရူပါဒိကေ ဥပါဒါယ ပညတ္တိမတ္တ’’န္တိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ယသ္မိံ စိတ္တ သမယေ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ။ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိနယနတ္ထန္တိ ယထာ ပရေ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တေနာကာရေန ကာလဝိဘာဂတော ပဋိပဒါနိ ပုစ္ဆိတွာ တဿ အတ္ထဿ ဉာပနဝသေန ဝိနယနတ္ထံ။ တသ္မိံ သမယေ သစ္စော အဟောသီတိ တသ္မိံ အတီတသမယေ ဥပါဒါနဿ ဝိဇ္ဇမာနတာယ သစ္စဘူတော ဝိဇ္ဇမာနော ဝိယ ဝတ္တဗ္ဗော အဟောသိ၊ န ပန အနာဂတော ဣဒါနိ ပစ္စုပ္ပန္နော ဝါ အတ္တပဋိလာဘော တဒုပါဒါနဿ တဒါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ယေ တေ အတီတာ ဓမ္မာ အတီတသမယေ အတီတတ္တပဋိလာဘဿ ဥပါဒါနဘူတာ ရူပါဒယော။ တေ ဧတရဟိ နတ္ထိ နိရုဒ္ဓတ္တာ။ တတော ဧဝ အဟေသုန္တိ သင်္ချံ ဂတာ။ တသ္မာတိ တသ္မိံယေဝ သမယေ လဗ္ဘနတော။ သောပိ တဒုပါဒါနော မေ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံယေဝ အတီတသမယေ သစ္စော ဘူတော ဝိဇ္ဇမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနန္တိ အနာဂတာနဉ္စေဝ ပစ္စုပ္ပန္နာနဉ္စ ရူပဓမ္မာနံ ဥပါဒါနဘူတာနံ တဒါ တသ္မိံ အတီတသမယေ အဘာဝါ တဒုပါဒါနော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော စ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ အတီတသမယေ မောဃော တုစ္ဆော မုသာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ နာမမတ္တမေဝါတိ သမညာမတ္တမေဝ။ အတ္တပဋိလာဘံ ပဋိဇာနာတိ ပရမတ္ထတော အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ။

‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ယေ တေ အနာဂတာ ဓမ္မာ၊ တေ ဧတရဟိ နတ္ထိ၊ ‘‘ဘဝိဿန္တီ’’တိ ပန သင်္ချံ ဂမိဿန္တိ၊ တသ္မာ သောပိ မေ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံယေဝ သမယေ သစ္စော ဘဝိဿတိ။ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ပန ဓမ္မာနံ တဒါ အဘာဝါ တသ္မိံ သမယေ မောဃော အတီတော မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယေ ဣမေ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ၊ တေ ဧတရဟိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယောယံ မေ အတ္တပဋိလာဘော၊ သော ဣဒါနိ သစ္စော။ အတီတာနာဂတာနံ ပန ဓမ္မာနံ ဣဒါနိ အဘာဝါ တသ္မိံ သမယေ မောဃော အတီတော မောဃော အနာဂတောတိ ဧဝံ အတ္ထတော နာမမတ္တမေဝ အတ္တပဋိလာဘံ ပဋိဇာနာတီတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

၄၃၉-၄၄၃။ သံသန္ဒိတုန္တိ သမာနေတုံ။ ယသ္မိံ သမယေ ခီရံ ဟောတီတိ ယသ္မိံ ကာလေ ဘူတုပါဒါယသညိတံ ဥပါဒါနဝိသေသံ ဥပါဒါယ ခီရပညတ္တိ ဟောတိ။ န တသ္မိံ…ပေ… ဂစ္ဆတိ ခီရပညတ္တိဥပါဒါနဿ ဒဓိအာဒိပညတ္တိယာ အနုပါဒါနတော။ ပဋိနိယတဝတ္ထုကာ ဟိ ဧကာ လောကသမညာ၊ တေနာဟ ‘‘ယေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သင်္ခါယတိ ဧတာယာတိ သင်္ခါ၊ ပညတ္တိ။ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝစန္တိ ဝဒန္တိ ဧတာယာတိ နိရုတ္တိ။ နမန္တိ ဧတေနာတိ နာမံ။ ဝေါဟရန္တိ ဧတေနာတိ ဝေါဟာရော၊ ပညတ္တိယေဝ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိနာ ခီရေ ဝုတ္တနယံ ဒဓိအာဒီသု အတိဒိသတိ။

သမနုဇာနနမတ္တကာနီတိ ‘‘ဣဒံ ခီရံ၊ ဣဒံ ဒဓီ’’တိအာဒိနာ တာဒိသေ ဘူတုပါဒါယရူပဝိသေသေ လောကေ ပရမ္ပရာဘတံ ပညတ္တိံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သမနုဇာနနံ ဝိယ ပစ္စယဝိသေသဝိသိဋ္ဌံ ရူပါဒိခန္ဓသမူဟံ ဥပါဒါယ ‘‘ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ ‘‘မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ ‘‘အရူပေါ အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ တထာ တထာ သမနုဇာနနမတ္တကာနိ၊ န စ တဗ္ဗိနိမုတ္တော ဥပါဒါနတော အညော ကောစိ အတ္ထော အတ္ထီတိ အတ္ထော။ နိရုတ္တိမတ္တကာနီတိ သဒ္ဒနိရုတ္တိယာ ဂဟဏူပါယမတ္တကာနိ။ ‘‘သတ္တော ဖဿောတိ ဟိ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏုတ္တရကာလံ တဒနုဝိဒ္ဓပဏ္ဏတ္တိဂ္ဂဟဏမုခေနေဝ တဒတ္ထာဝဗောဓော။ ဝစနပထမတ္တကာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝေါဟာရမတ္တကာနီတိ တထာ တထာ ဝေါဟာရမတ္တကာနိ။ နာမပဏ္ဏတ္တိမတ္တကာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ တံတံနာမပညာပနမတ္တကာနိ။ သဗ္ဗမေတန္တိ ‘‘အတ္တပဋိလာဘော’’တိ ဝါ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ပေါသော’’တိ ဝါ သဗ္ဗမေတံ ဝေါဟာရမတ္တကံ ပရမတ္ထတော အနုပလဗ္ဘနတော၊ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ပရမတ္ထတော သတ္တော နာမ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ တံ ဗုဒ္ဓေဟိပိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဒွေ ကထာ’’တိအာဒိ။ သမ္မုတိယာ ဝေါဟာရဿ ကထနံ သမ္မုတိကထာ။ ပရမတ္ထဿ သဘာဝဓမ္မဿ ကထနံ ပရမတ္ထကထာ။ အနိစ္စာဒိကထာပိ ပရမတ္ထသန္နိဿိတကထာ ပရမတ္ထကထာတိ ကတွာ ပရမတ္ထကထာ။ ပရမတ္ထဓမ္မော ဟိ ‘‘အနိစ္စော၊ ဒုက္ခော၊ အနတ္တာ’’တိ စ ဝုစ္စတိ ၊ န သမ္မုတိဓမ္မော။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဒုဝိဓာ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာပဝတ္တီတိ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တတ္ထ ယော’’တိအာဒိနာ။ ယသ္မာ ပရမတ္ထကထာယ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော၊ အရိယသစ္စကထာ စ သိခါပ္ပတ္တာ ဒေသနာ၊ တသ္မာ ဝိနေယျပုဂ္ဂလဝသေန သမ္မုတိကထံ ကထေန္တောပိ ဘဂဝါ ပရမတ္ထကထံယေဝ ကထေတီတိ အာဟ ‘‘တဿ ဘဂဝါ အာဒိတောဝ…ပေ… ကထေတီ’’တိ၊ တေနာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ၊ တေနဿ ကတ္ထစိ သမ္မုတိကထာပုဗ္ဗိကာ ပရမတ္ထကထာ ဟောတိ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန၊ ကတ္ထစိ ပရမတ္ထကထာပုဗ္ဗိကာ သမ္မုတိကထာ။ ဣတိ ဝိနေယျဒမနကုသလဿ သတ္ထု ဝိနေယျဇ္ဈာသယဝသေန တထာ တထာ ဒေသနာပဝတ္တီတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဘဂဝါ ဓမ္မတံ အဝိဇဟန္တော ဧဝ သမ္မုတိံ အနုဝတ္တတိ၊ သမ္မုတိံ အပရိစ္စဇန္တောယေဝ ဓမ္မတံ ဝိဘာဝေတိ၊ န တတ္ထ အဘိနိဝေသာတိဓာဝနာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝိသေယျ၊ သမညံ နာတိဓာဝေယျာ’’တိ။

ပဌမံ သမ္မုတိံ ကတွာ ကထနံ ပန ဝေနေယျဝသေန ယေဘုယျေန ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏန္တိ တံ ကာရဏေန သဒ္ဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပကတိယာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု စ သမ္မုတိ နာမ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အဘူတာ၊ တံ ကထံ ဗုဒ္ဓါ ကထေန္တီတိ အာဟ ‘‘သမ္မုတိကထံ ကထေန္တာပီ’’တိအာဒိ။ သစ္စမေဝါတိ တထမေဝ။ သဘာဝမေဝါတိ သမ္မုတိဘာဝေန တံသဘာဝမေဝ၊ တေနာဟ ‘‘အမုသာဝါ’’တိ။ ပရမတ္ထဿ ပန သစ္စာဒိဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ဣမေသံ ပန သမ္မုတိပရမတ္ထာနံ ကော ဝိသေသော? ယသ္မိံ ဘိန္နေ၊ ဗုဒ္ဓိယာ ဝါ အဝယဝဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ န တံသညာ၊ သော ဃဋပဋာဒိပ္ပဘေဒေါ သမ္မုတိ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော ပရမတ္ထော။ န ဟိ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝေ အယံ နယော လဗ္ဘတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဝုတ္တနယေန သမ္မုတိပိ သစ္စသဘာဝါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသီ’’တိအာဒိ။

ဣဒါနိ နေသံ သစ္စသဘာဝံ ကာရဏေန ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စန္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ ဝိသံဝါဒနာဘာဝတော။ တတ္ထ ဟေတုမာဟ ‘‘လောကသမ္မုတိကာရဏ’’န္တိ။ လောကသိဒ္ဓါ ဟိ သမ္မုတိ သင်္ကေတဝစနဿ အဝိသံဝါဒနတာယ ကာရဏံ။ ပရမော ဥတ္တမော အတ္ထော ပရမတ္ထော၊ ဓမ္မာနံ ယထာဘူတသဘာဝေါ။ တဿ ဝစနံ သစ္စံ ယာထာဝတော အဝိသံဝါဒနဝသေန စ ပဝတ္တနတော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဓမ္မာနံ ဘူတလက္ခဏ’’န္တိ၊ သဘာဝဓမ္မာနံ ယော ဘူတော အဝိပရီတော သဘာဝေါ၊ တဿ လက္ခဏံ အင်္ဂနံ ဉာပနန္တိ ကတွာ။

ယဒိ တထာဂတော ပရမတ္ထသစ္စံ သမ္မဒေဝ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ဌိတောပိ လောကသမညံ ဂဟေတွာဝ ဝဒတိ၊ ကော ဧတ္ထ လောကိယမဟာဇနေဟိ ဝိသေသောတိ အာဟ။ ‘‘ယာဟိ တထာဂတော ဝေါဟရတိ အပရာမာသ’’န္တိအာဒိ။ လောကိယမဟာဇနော အပ္ပဟီနပရာမာသတ္တာ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ပရာမသန္တော ဝေါဟရတိ၊ တထာဂတော ပန သဗ္ဗသော ပဟီနပရာမာသတ္တာ အပရာမသန္တော ယသ္မာ လောကသမညာဟိ ဝိနာ လောကိယော အတ္ထော လောကေ ကေနစိ ဒုဝိညေယျော၊ တသ္မာ တာဟိ တံ ဝေါဟရတိ။ တထာ ဝေါဟရန္တော ဧဝ စ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသေန ဝေနေယျသတ္တေ ပရမတ္ထသစ္စေ ပတိဋ္ဌပေတိ။ ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာတိ ဟေဋ္ဌာ ပဝတ္တိတကထာယ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဝိဝေစေတွာ ဒေသနံ ‘‘အပရာမာသ’’န္တိ တဏှာမာနပရာမာသပ္ပဟာနကိတ္တနေန အရဟတ္တနိကူဋေန နိဋ္ဌာပေသိ။ ယံ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။