📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဒီဃနိကာယေ

မဟာဝဂ္ဂဋ္ဌကထာ

၁။ မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တကထာ

၁။ ဧဝံ ¶ ¶ ¶ မေ သုတံ…ပေ… ကရေရိကုဋိကာယန္တိ မဟာပဒါနသုတ္တံ။ တတြာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ကရေရိကုဋိကာယန္တိ ကရေရီတိ ဝရုဏရုက္ခဿ နာမံ၊ ကရေရိမဏ္ဍပေါ တဿာ ကုဋိကာယ ဒွါရေ ဌိတော၊ တသ္မာ ‘‘ကရေရိကုဋိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ကောသမ္ဗရုက္ခဿ ဒွါရေ ဌိတတ္တာ ‘‘ကောသမ္ဗကုဋိကာ’’တိ။ အန္တောဇေတဝနေ ကိရ ကရေရိကုဋိ ကောသမ္ဗကုဋိ ဂန္ဓကုဋိ သလဠာဂါရန္တိ စတ္တာရိ မဟာဂေဟာနိ၊ ဧကေကံ သတသဟဿပရိစ္စာဂေန နိပ္ဖန္နံ။ တေသု သလဠာဂါရံ ရညာ ပသေနဒိနာ ကာရိတံ၊ သေသာနိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ကာရိတာနိ။ ဣတိ ဘဂဝါ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ ထမ္ဘာနံ ဥပရိ ကာရိတာယ ဒေဝဝိမာနကပ္ပာယ ကရေရိကုဋိကာယံ ဝိဟရတိ ¶ ။ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဧကာသနိကခလုပစ္ဆာဘတ္တိကာနံ ပါတောဝ ဘုတ္တာနံ အန္တောမဇ္ဈနှိကေပိ ပစ္ဆာဘတ္တမေဝ။ ဣဓ ပန ပကတိဘတ္တဿ ပစ္ဆတော ‘‘ပစ္ဆာဘတ္တ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနန္တိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာနံ၊ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌပေတွာ ဥဋ္ဌိတာနန္တိ အတ္ထော။

ကရေရိမဏ္ဍလမာဠေတိ တဿေဝ ကရေရိမဏ္ဍပဿ အဝိဒူရေ ကတာယ နိသီဒနသာလာယ။ သော ကိရ ကရေရိမဏ္ဍပေါ ဂန္ဓကုဋိကာယ စ သာလာယ စ ¶ အန္တရေ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂန္ဓကုဋီပိ ကရေရိကုဋိကာပိ သာလာပိ – ‘‘ကရေရိမဏ္ဍလမာဠော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တာတိ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ၊ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိ ဧဝံ ဝိဘတ္တေန ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနသင်္ခါတေန ပုဗ္ဗေနိဝါသေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပဝတ္တိတာ။ ဓမ္မီတိ ဓမ္မသံယုတ္တာ။

ဥဒပါဒီတိ အဟော အစ္ဆရိယံ ဒသဗလဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ ¶ ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ နာမ ကေ အနုဿရန္တိ၊ ကေ နာနုဿရန္တီတိ။ တိတ္ထိယာ အနုဿရန္တိ၊ သာဝကာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓါ စ အနုဿရန္တိ။ ကတရတိတ္ထိယာ အနုဿရန္တိ? ယေ အဂ္ဂပ္ပတ္တကမ္မဝါဒိနော၊ တေပိ စတ္တာလီသံယေဝ ကပ္ပေ အနုဿရန္တိ၊ န တတော ပရံ။ သာဝကာ ကပ္ပသတသဟဿံ အနုဿရန္တိ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ အသင်္ချေယျဉ္စေဝ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဧတ္တကန္တိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ယာဝတကံ အာကင်္ခန္တိ၊ တာဝတကံ အနုဿရန္တိ။

တိတ္ထိယာ ခန္ဓပဋိပါဋိယာ အနုဿရန္တိ၊ ပဋိပါဋိံ မုဉ္စိတွာ န သက္ကောန္တိ။ ပဋိပါဋိယာ အနုဿရန္တာပိ အသညဘဝံ ပတွာ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ န ပဿန္တိ၊ ဇာလေ ပတိတာ ကုဏ္ဌာ ဝိယ၊ ကူပေ ပတိတာ ပင်္ဂုဠာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ တေ တတ္ထ ဌတွာ ‘‘ဧတ္တကမေဝ၊ ဣတော ပရံ နတ္ထီ’’တိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ။ ဣတိ တိတ္ထိယာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏံ အန္ဓာနံ ယဋ္ဌိကောဋိဂမနံ ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ အန္ဓာ ယဋ္ဌိကောဋိဂ္ဂါဟကေ သတိယေဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ အသတိ တတ္ထေဝ နိသီဒန္တိ၊ ဧဝမေဝ တိတ္ထိယာ ခန္ဓပဋိပါဋိယာဝ အနုဿရိတုံ သက္ကောန္တိ၊ ပဋိပါဋိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ န သက္ကောန္တိ။

သာဝကာပိ ခန္ဓပဋိပါဋိယာဝ အနုဿရန္တိ၊ အသညဘဝံ ပတွာ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ န ပဿန္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ တေ ဝဋ္ဋေ သံသရဏကသတ္တာနံ ခန္ဓာနံ အဘာဝကာလော နာမ နတ္ထိ။ အသညဘဝေ ပန ပဉ္စကပ္ပသတာနိ ပဝတ္တန္တီတိ တတ္တကံ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဗုဒ္ဓေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာ ပရတော အနုဿရန္တိ၊ သေယျထာပိ အာယသ္မာ သောဘိတော။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ပန ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ¶ စုတိပဋိသန္ဓိံ ဩလောကေတွာ အနုဿရန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ စုတိပဋိသန္ဓိကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ယံ ယံ ဌာနံ ပဿိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ တဒေဝ ပဿန္တိ။

တိတ္ထိယာ ¶ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရမာနာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကတသုတမေဝ အနုဿရန္တိ။ တထာ သာဝကာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ¶ စ။ ဗုဒ္ဓါ ပန အတ္တနာ ဝါ ပရေဟိ ဝါ ဒိဋ္ဌကတသုတံ သဗ္ဗမေဝ အနုဿရန္တိ။

တိတ္ထိယာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ ခဇ္ဇောပနကဩဘာသသဒိသံ၊ သာဝကာနံ ပဒီပေါဘာသသဒိသံ၊ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဩသဓိတာရကောဘာသသဒိသံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စန္ဒောဘာသသဒိသံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သရဒသူရိယမဏ္ဍလောဘာသသဒိသံ။ တဿ ဧတ္တကာနိ ဇာတိသတာနိ ဇာတိသဟဿာနိ ဇာတိသတသဟဿာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ ကပ္ပသတာနိ ကပ္ပသဟဿာနိ ကပ္ပသတသဟဿာနီတိ ဝါ နတ္ထိ၊ ယံ ကိဉ္စိ အနုဿရန္တဿ နေဝ ခလိတံ၊ န ပဋိဃာတံ ဟောတိ၊ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓမေဝ အာကင်္ခမနသိကာရစိတ္တုပ္ပာဒပဋိဗဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဗလပတ္တပုဋေ ဝေဂက္ခိတ္တနာရာစော ဝိယ၊ သိနေရုကူဋေ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရံ ဝိယ စ အသဇ္ဇမာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘အဟော မဟန္တံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ ကထာ ဥပ္ပန္နာ၊ ဇာတာ ပဝတ္တာတိ အတ္ထော။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ခေပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ ဣတိပိ ပုဗွေနိဝါသော’’တိ ဧတ္တကမေဝ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတိပီတိ ဧဝမ္ပိ။

၂-၃။ အဿောသိ ခေါ…ပေ… အထ ဘဂဝါ အနုပ္ပတ္တောတိ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။ အယမေဝ ဟိ ဝိသေသော – တတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏေန အဿောသိ၊ ဣဓ ဒိဗ္ဗသောတေန။ တတ္ထ စ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏကထာ ဝိပ္ပကတာ၊ ဣဓ ပုဗ္ဗေနိဝါသကထာ။ တသ္မာ ဘဂဝါ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မမ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အာရဗ္ဘ ဂုဏံ ထောမေန္တိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဿ ပန မေ နိပ္ဖတ္တိံ န ဇာနန္တိ၊ ဟန္ဒ နေသံ တဿ နိပ္ဖတ္တိံ ကထေတွာ ဒဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ ပကတိယာပိ ဗုဒ္ဓါနံ နိသီဒိတွာ ဓမ္မဒေသနတ္ထမေဝ ဌပိတေ တင်္ခဏေ ဘိက္ခူဟိ ပပ္ဖောဋေတွာ ဒိန္နေ ဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆာယ စ ‘‘ဣဓ ¶ ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိပဋိဝစနဿ စ ပရိယောသာနေ တေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မိံ ကထံ ကထေတုကာမော ဣစ္ဆေယျာထ နောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣစ္ဆေယျာထ နောတိ ဣစ္ဆေယျာထ နု။ အထ နံ ပဟဋ္ဌမာနသာ ဘိက္ခူ ယာစမာနာ ဧတဿ ဘဂဝါတိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ ဧတဿာတိ ဧတဿ ဓမ္မိကထာကရဏဿ။

၄။ အထ ¶ ဘဂဝါ တေသံ ယာစနံ ဂဟေတွာ ကထေတုကာမော ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဏာထာ’’တိ တေ ¶ သောတာဝဓာရဏသာဓုကမနသိကာရေသု နိယောဇေတွာ အညေသံ အသာဓာရဏံ ဆိန္နဝဋုမကာနုဿရဏံ ပကာသေတုကာမော ဣတော သော၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ ဝိပဿီတိ ယသ္မိံ ကပ္ပေ ဝိပဿီ။ အယဉှိ ‘ယ’န္တိ သဒ္ဒေါ ‘‘ယံ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သမ္မုခါ သုတံ သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ အာရောစေမိ တံ၊ ဘဂဝတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၃) ပစ္စတ္တဝစနေ ဒိဿတိ။ ‘‘ယံ တံ အပုစ္ဆိမှ အကိတ္တယီ နော၊ အညံ တံ ပုစ္ဆာမ တဒိင်္ဃ ဗြူဟီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၁) ဥပယောဂဝစနေ။ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၂၇၇) ကရဏဝစနေ။ ဣဓ ပန ဘုမ္မတ္ထေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယသ္မိံ ကပ္ပေ’’တိ။ ဥဒပါဒီတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိ။

ဘဒ္ဒကပ္ပေတိ ပဉ္စဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ သုန္ဒရကပ္ပေ သာရကပ္ပေတိ ဘဂဝါ ဣမံ ကပ္ပံ ထောမေန္တော ဧဝမာဟ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ကိရ အမှာကံ ဘဂဝတာ အဘိနီဟာရော ကတော၊ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧကကပ္ပေပိ ပဉ္စ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ အမှာကံ ဘဂဝတော အဘိနီဟာရဿ ပုရတော ပန တဏှင်္ကရော၊ မေဓင်္ကရော၊ သရဏင်္ကရော၊ ဒီပင်္ကရောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသံ ဩရဘာဂေ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ဗုဒ္ဓသုညမေဝ အဟောသိ။

အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေ ပန ကောဏ္ဍညော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဧကောဝ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နော။ တတောပိ အသင်္ချေယျံ ဗုဒ္ဓသုညမေဝ အဟောသိ။ အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေ မင်္ဂလော၊ သုမနော၊ ရေဝတော၊ သောဘိတောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နာ ¶ ။ တတောပိ အသင်္ချေယျံ ဗုဒ္ဓသုညမေဝ အဟောသိ။ အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေ ပန ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ အသင်္ချေယျဿ ဥပရိ အနောမဒဿီ၊ ပဒုမော၊ နာရဒေါတိ တယော ဗုဒ္ဓါ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နာ။ တတောပိ အသင်္ချေယျံ ဗုဒ္ဓသုညမေဝ အဟောသိ။ အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေ ပန ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာနံ ဥပရိ ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ ဧကောဝ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နော။ တဿ ဩရဘာဂေ ဣတော တိံသကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရိ သုမေဓော၊ သုဇာတောတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နာ။ တတော ဩရဘာဂေ ဣတော အဋ္ဌာရသန္နံ ကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရိ ပိယဒဿီ၊ အတ္ထဒဿီ၊ ဓမ္မဒဿီတိ တယော ဗုဒ္ဓါ ¶ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နာ။ အထ ဣတော စတုနဝုတိကပ္ပေ သိဒ္ဓတ္ထော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဧကောဝ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နော။ ဣတော ဒွေ နဝုတိကပ္ပေ တိဿော၊ ဖုဿောတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပန္နာ။ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ဝိပဿီ ဘဂဝါ ဥပ္ပန္နော။ ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခီ၊ ဝေဿဘူတိ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ။ ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ကကုသန္ဓော၊ ကောဏာဂမနော၊ ကဿပေါ၊ ဂေါတမော အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ မေတ္တေယျော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမယံ ကပ္ပော ပဉ္စဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ သုန္ဒရကပ္ပော သာရကပ္ပောတိ ဘဂဝါ ဣမံ ကပ္ပံ ထောမေန္တော ဧဝမာဟ။

ကိံ ¶ ပနေတံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ပါကဋံ ဟောတိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ဧတ္တကာ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဝါ’’တိ၊ ဥဒါဟု အညေသမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတီတိ? အညေသမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ။ ကေသံ? သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနံ။ ကပ္ပသဏ္ဌာနကာလသ္မိဉှိ ဧကမသင်္ချေယျံ ဧကင်္ဂဏံ ဟုတွာ ဌိတေ လောကသန္နိဝါသေ လောကဿ သဏ္ဌာနတ္ထာယ ဒေဝေါ ဝဿိတုံ အာရဘတိ။ အာဒိတောဝ အန္တရဋ္ဌကေ ဟိမပါတော ဝိယ ဟောတိ။ တတော တိလမတ္တာ ကဏမတ္တာ တဏ္ဍုလမတ္တာ မုဂ္ဂ-မာသ-ဗဒရ-အာမလက-ဧဠာလုက-ကုမ္ဘဏ္ဍ-အလာဗုမတ္တာ ဥဒကဓာရာ ဟုတွာ အနုက္ကမေန ဥသဘဒွေဥသဘအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတဒွေဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနဒွိယောဇန…ပေ… ယောဇနသတယောဇနသဟဿယောဇနသတသဟဿမတ္တာ ¶ ဟုတွာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠဗ္ဘန္တရေ ယာဝ အဝိနဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ ပူရေတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ အထ တံ ဥဒကံ အနုပုဗ္ဗေန ဘဿတိ၊ ဘဿန္တေ ဥဒကေ ပကတိဒေဝလောကဋ္ဌာနေသု ဒေဝလောကာ သဏ္ဌဟန္တိ၊ တေသံ သဏ္ဌဟနဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပုဗ္ဗေနိဝါသကထာယံ ဝုတ္တမေဝ။

မနုဿလောကသဏ္ဌဟနဋ္ဌာနံ ပန ပတ္တေ ဥဒကေ ဓမကရဏမုခေ ပိဟိတေ ဝိယ ဝါတဝသေန တံ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဥပ္ပလိနိပဏ္ဏံ ဝိယ ပထဝီ သဏ္ဌဟတိ။ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကော ဝိနဿမာနေ လောကေ ပစ္ဆာ ဝိနဿတိ၊ သဏ္ဌဟမာနေ ပဌမံ သဏ္ဌဟတိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဟုတွာ ဧကော ပဒုမိနိဂစ္ဆော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ သစေ တသ္မိံ ကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ပုပ္ဖံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နော စေ၊ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဉ္စ သစေ ဧကော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဧကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သစေ ဒွေ၊ တယော၊ စတ္တာရော၊ ပဉ္စ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ၊ ပဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တာနိ စ ခေါ ဧကသ္မိံယေဝ နာဠေ ကဏ္ဏိကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ။ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော ‘‘အာယာမ ¶ ၊ မယံ မာရိသာ၊ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ပဿိဿာမာ’’တိ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ အနိဗ္ဗတ္တနကပ္ပေ ပုပ္ဖံ န ဟောတိ။ တေ ပန အပုပ္ဖိတဂစ္ဆံ ဒိသွာ – ‘‘အန္ဓကာရော ဝတ ဘော လောကော ဘဝိဿတိ၊ မတာ မတာ သတ္တာ အပါယေ ပူရေဿန္တိ၊ ဆ ဒေဝလောကာ နဝ ဗြဟ္မလောကာ သုညာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အနတ္တမနာ ဟောန္တိ။ ပုပ္ဖိတကာလေ ပန ပုပ္ဖံ ဒိသွာ – ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေသု မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တေသု နိက္ခမန္တေသု သမ္ဗုဇ္ဈန္တေသု ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေန္တေသု ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တေသု ဒေဝေါရောဟနံ ကရောန္တေသု အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇ္ဇန္တေသု ပရိနိဗ္ဗာယန္တေသု ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနာဒီနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဒက္ခိဿာမာ’’တိ စ ‘‘စတ္တာရော အပါယာ ပရိဟာယိဿန္တိ၊ ဆ ဒေဝလောကာ နဝ ဗြဟ္မလောကာ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ စ အတ္တမနာ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တာ အတ္တနော အတ္တနော ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ပဉ္စ ပဒုမာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ တေသံ နိမိတ္တာနံ အာနုဘာဝေန စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ ပဉ္စမော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနောပိ ¶ တာနိ ပဒုမာနိ ဒိသွာ ဣမမတ္ထံ ဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အညေသမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတီ’’တိ။

အာယုပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၅-၇။ ဣတိ ¶ ဘဂဝါ – ‘‘ဣတော သော၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ နယေန ကပ္ပပရိစ္ဆေဒဝသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ဇာတိပရိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဒဿေတုံ ဝိပဿီ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာယုပရိစ္ဆေဒေ ပရိတ္တံ လဟုကန္တိ ဥဘယမေတံ အပ္ပကဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယဉှိ အပ္ပကံ၊ တံ ပရိတ္တဉ္စေဝ လဟုကဉ္စ ဟောတိ။

အပ္ပံ ဝါ ဘိယျောတိ ဝဿသတတော ဝါ ဥပရိ အပ္ပံ၊ အညံ ဝဿသတံ အပတွာ ဝီသံ ဝါ တိံသံ ဝါ စတ္တာလီသံ ဝါ ပဏ္ဏာသံ ဝါ သဋ္ဌိ ဝါ ဝဿာနိ ဇီဝတိ။ ဧဝံ ဒီဃာယုကော ပန အတိဒုလ္လဘော၊ အသုကော ကိရ ဧဝံ စိရံ ဇီဝတီတိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဟောတိ။ တတ္ထ ဝိသာခါ ဥပါသိကာ ဝီသဝဿသတံ ဇီဝတိ၊ တထာ ပေါက္ခရသာတိ ဗြာဟ္မဏော၊ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော၊ သေလော ဗြာဟ္မဏော၊ ဗာဝရိယဗြာဟ္မဏော၊ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ မဟာကဿပတ္ထေရောတိ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ပန ဝဿသတဉ္စေဝ ပဏ္ဏာသဉ္စ ဝဿာနိ၊ ဗာကုလတ္ထေရော ဝဿသတဉ္စေဝ သဋ္ဌိ စ ဝဿာနိ။ အယံ သဗ္ဗဒီဃာယုကော။ သောပိ ဒွေ ဝဿသတာနိ န ဇီဝတိ။

ဝိပဿီအာဒယော ¶ ပန သဗ္ဗေပိ ဗောဓိသတ္တာ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေန သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကစိတ္တေန မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိံသု။ တေန စိတ္တေန ဂဟိတာယ ပဋိသန္ဓိယာ အသင်္ချေယျံ အာယု၊ ဣတိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ အသင်္ချေယျာယုကာ။ တေ ကသ္မာ အသင်္ချေယျံ န အဋ္ဌံသု? ဥတုဘောဇနဝိပတ္တိယာ။ ဥတုဘောဇနဝသေန ဟိ အာယု ဟာယတိပိ ဝဍ္ဎတိပိ။

တတ္ထ ယဒါ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဥပရာဇာနော၊ သေနာပတိ၊ သေဋ္ဌိ၊ သကလနဂရံ၊ သကလရဋ္ဌံ အဓမ္မိကမေဝ ဟောတိ၊ အထ တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ၊ တာသံ ဒေဝတာနံ မိတ္တာ ဘူမဋ္ဌဒေဝတာ၊ တာသံ ဒေဝတာနံ မိတ္တာ အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာ၊ အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာနံ မိတ္တာ ဥဏှဝလာဟကာ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ အဗ္ဘဝလာဟကာ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ သီတဝလာဟကာ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ ဝဿဝလာဟကာ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ စာတုမဟာရာဇိကာ ¶ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ တာဝတိံသာ ဒေဝတာ၊ တာသံ မိတ္တာ ယာမာ ဒေဝတာတိ ဧဝမာဒိ။ ဧဝံ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သဗ္ဗာ ဒေဝဗြဟ္မပရိသာပိ အဓမ္မိကာဝ ဟောန္တိ။ တာသံ အဓမ္မိကတာယ ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊ ဝါတော ယထာမဂ္ဂေန န ဝါယတိ၊ အယထာမဂ္ဂေန ဝါယန္တော အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ခေါဘေတိ၊ ဝိမာနေသု ခေါဘိတေသု ဒေဝတာနံ ကီဠနတ္ထာယ စိတ္တာနိ န နမန္တိ၊ ဒေဝတာနံ ကီဠနတ္ထာယ စိတ္တေသု အနမန္တေသု ¶ သီတုဏှဘေဒေါ ဥတု ယထာကာလေန န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ အသမ္ပဇ္ဇန္တေ န သမ္မာ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ ကဒါစိ ဝဿတိ၊ ကဒါစိ န ဝဿတိ၊ ကတ္ထစိ ဝဿတိ၊ ကတ္ထစိ န ဝဿတိ၊ ဝဿန္တောပိ ဝပ္ပကာလေ အင်္ကုရကာလေ နာဠကာလေ ပုပ္ဖကာလေ ခီရဂ္ဂဟဏာဒိကာလေသု ယထာ ယထာ သဿာနံ ဥပကာရော န ဟောတိ၊ တထာ တထာ ဝဿတိ စ ဝိဂစ္ဆတိ စ၊ တေန သဿာနိ ဝိသမပါကာနိ ဟောန္တိ၊ ဝိဂတဂန္ဓဝဏ္ဏရသာဒိသမ္ပန္နာနိ။ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိတ္တတဏ္ဍုလေသုပိ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဘတ္တံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ အတိကိလိန္နံ၊ ဧကသ္မိံ သမပါကံ။ တံ ပရိဘုတ္တံ ကုစ္ဆိယမ္ပိ တီဟာကာရေဟိ ပစ္စတိ။ တေန သတ္တာ ဗဟွာဗာဓာ စေဝ ဟောန္တိ၊ အပ္ပာယုကာ စ။ ဧဝံ တာဝ ဥတုဘောဇနဝသေန အာယု ဟာယတိ။

ယဒါ ¶ ပန ရာဇာနော ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဥပရာဇာနောပိ ဓမ္မိကာ ဟောန္တီတိ ပုရိမနယေနေဝ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မိကာ ဟောန္တိ။ တေသံ ဓမ္မိကတ္တာ သမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊ ယထာမဂ္ဂေန ဝါတော ဝါယတိ၊ ယထာမဂ္ဂေန ဝါယန္တော အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ န ခေါဘေတိ၊ တေသံ အခေါဘာ ဒေဝတာနံ ကီဠနတ္ထာယ စိတ္တာနိ နမန္တိ။ ဧဝံ ကာလေန ဥတု သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒေဝေါ သမ္မာ ဝဿတိ၊ ဝပ္ပကာလတော ပဋ္ဌာယ သဿာနံ ဥပကာရံ ကရောန္တော ကာလေ ဝဿတိ၊ ကာလေ ဝိဂစ္ဆတိ၊ တေန သဿာနိ သမပါကာနိ သုဂန္ဓာနိ သုဝဏ္ဏာနိ သုရသာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ၊ တေဟိ သမ္ပာဒိတံ ဘောဇနံ ပရိဘုတ္တမ္ပိ သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ ¶ ၊ တေန သတ္တာ အရောဂါ ဒီဃာယုကာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ဥတုဘောဇနဝသေန အာယု ဝဍ္ဎတိ။

တတ္ထ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အသီတိဝဿသဟဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ သိခီ သတ္တတိဝဿသဟဿာယုကကာလေတိ ဣဒံ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟီနသဒိသံ ကတံ၊ န ပန ဧဝံ ပရိဟီနံ၊ ဝဍ္ဎိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ဣမသ္မိံ တာဝ ကပ္ပေ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ စတ္တာလီသဝဿသဟဿာယုကကာလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အာယုပ္ပမာဏံ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ စတ္တာရိ ဌတွာ ပဉ္စမေ ဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တံ အာယု ပရိဟာယမာနံ ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ချေယျံ ဟုတွာ တတော ပရိဟာယမာနံ တိံသဝဿသဟဿကာလေ ဌိတံ၊ တဒါ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မိမ္ပိ တထေဝ ပရိနိဗ္ဗုတေ တံ အာယု ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ချေယျံ ဟုတွာ ပရိဟာယိတွာ ဝီသတိဝဿသဟဿကာလေ ဌိတံ၊ တဒါ ကဿပေါ ဘဂဝါ နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မိမ္ပိ တထေဝ ပရိနိဗ္ဗုတေ တံ အာယု ဒသဝဿကာလံ ပတွာ ပုန ဝဍ္ဎမာနံ အသင်္ချေယျံ ဟုတွာ ပရိဟာယိတွာ ဝဿသတကာလံ ပတ္တံ၊ အထ အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဟာယိတွာ ပရိဟာယိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယံ ယံ အာယုပရိမာဏေသု ¶ မနုဿေသု ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ တေသမ္ပိ တံ တဒေဝ အာယုပရိမာဏံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာယုပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗောဓိပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၈။ ဗောဓိပရိစ္ဆေဒေ ¶ ပန ပါဋလိယာ မူလေတိ ပါဋလိရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ။ တဿာ ပန ပါဋလိယာ ခန္ဓော တံ ဒိဝသံ ပဏ္ဏာသရတနော ဟုတွာ အဗ္ဘုဂ္ဂတော၊ သာခါ ပဏ္ဏာသရတနာတိ ဥဗ္ဗေဓေန ရတနသတံ အဟောသိ။ တံ ဒိဝသဉ္စ သာ ပါဋလိ ကဏ္ဏိကာဗဒ္ဓေဟိ ဝိယ ပုပ္ဖေဟိ မူလတော ပဋ္ဌာယ ဧကသဉ္ဆန္နာ အဟောသိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဝါယတိ။ န ကေဝလဉ္စ တဒါ အယမေဝ ပုပ္ဖိတာ၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ သဗ္ဗပါဋလိယော ပုပ္ဖိတာ။ န ကေဝလဉ္စ ပါဋလိယော၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ သဗ္ဗရုက္ခာနံ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ၊ သာခါသု သာခါပဒုမာနိ၊ လတာသု လတာပဒုမာနိ၊ အာကာသေ အာကာသပဒုမာနိ ပုပ္ဖိတာနိ၊ ပထဝိတလံ ¶ ဘိန္ဒိတွာပိ မဟာပဒုမာနိ ဥဋ္ဌိတာနိ။ မဟာသမုဒ္ဒေါပိ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ နီလုပ္ပလရတ္တုပ္ပလေဟိ စ သဉ္ဆန္နော အဟောသိ။ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ ဓဇမာလာကုလံ တတ္ထ တတ္ထ နိဗဒ္ဓပုပ္ဖဒါမဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠဝိပ္ပကိဏ္ဏံ နာနာဝဏ္ဏကုသုမသမုဇ္ဇလံ နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဝနမိဿကဝနဖာရုသကဝနသဒိသံ အဟောသိ။ ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿိတဒ္ဓဇာ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ အဘိဟနန္တိ။ ပစ္ဆိမဒက္ခိဏဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဿိတဒ္ဓဇာ ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိံ အဘိဟနန္တိ။ ဧဝံ အညမညသိရီသမ္ပတ္တာနိ စက္ကဝါဠာနိ အဟေသုံ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ သကလံ ဗုဒ္ဓဂုဏဝိဘဝသိရိံ ပဋိဝိဇ္ဈမာနော စတ္တာရိ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။

‘‘သိခီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပုဏ္ဍရီကဿ မူလေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန ပဒဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ပန ပုဏ္ဍရီကောတိ သေတမ္ဗရုက္ခော။ တဿာပိ တဒေဝ ပရိမာဏံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ သောပိ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ပုပ္ဖေဟိ သုသဉ္ဆန္နော အဟောသိ။ န ကေဝလဉ္စ ပုပ္ဖေဟိ၊ ဖလေဟိပိ သဉ္ဆန္နော အဟောသိ။ တဿ ဧကတော တရုဏာနိ ဖလာနိ၊ ဧကတော မဇ္ဈိမာနိ ဖလာနိ၊ ဧကတော နာတိပက္ကာနိ ဖလာနိ၊ ဧကတော သုပက္ကာနိ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇာနိ ဝိယ သုရသာနိ ဩလမ္ဗန္တိ။ ယထာ သော၊ ဧဝံ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ¶ ပုပ္ဖူပဂရုက္ခာ ပုပ္ဖေဟိ၊ ဖလူပဂရုက္ခာ ဖလေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ အဟေသုံ။

သာလောတိ သာလရုက္ခော။ တဿာပိ တဒေဝ ပရိမာဏံ၊ တထေဝ ပုပ္ဖသိရီဝိဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိရီသရုက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခေ ပုပ္ဖာနိ ¶ နာဟေသုံ၊ ဖလဝိဘူတိ ပနေတ္ထ အမ္ဗေ ဝုတ္တနယာဝ၊ တထာ နိဂြောဓေ၊ တထာ အဿတ္ထေ။ ဣတိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဧကောဝ ပလ္လင်္ကော၊ ရုက္ခာ ပန အညေပိ ဟောန္တိ။ တေသု ယဿ ယဿ ရုက္ခဿ မူလေ စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတဗောဓိံ ဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ သော သော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ဗောဓိပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၉။ သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒေ ပန ခဏ္ဍတိဿန္တိ ခဏ္ဍော စ တိဿော စ။ တေသု ခဏ္ဍော ဧကပိတိကော ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ တိဿော ပုရောဟိတပုတ္တော ¶ ။ ခဏ္ဍော ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ တိဿော သမာဓိပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော။ အဂ္ဂန္တိ ဌပေတွာ ဝိပဿိံ ဘဂဝန္တံ အဝသေသေဟိ သဒ္ဓိံ အသဒိသဂုဏတာယ ဥတ္တမံ။ ဘဒ္ဒယုဂန္တိ အဂ္ဂတ္တာယေဝ ဘဒ္ဒယုဂံ။ အဘိဘူသမ္ဘဝန္တိ အဘိဘူ စ သမ္ဘဝေါ စ။ တေသု အဘိဘူ ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော။ သိခိနာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ အရုဏဝတိတော ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ ဗြဟ္မပရိသာယ ဝိဝိဓာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဒဿေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ အန္ဓကာရေန ဖရိတွာ – ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ သဉ္ဇာတသံဝေဂါနံ ဩဘာသံ ဖရိတွာ – ‘‘သဗ္ဗေ မေ ရူပဉ္စ ပဿန္တု၊ သဒ္ဒဉ္စ သုဏန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ – ‘‘အာရမ္ဘထာ’’တိ ဂါထာဒွယံ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅) ဘဏန္တော သဒ္ဒံ သာဝေသိ။ သမ္ဘဝေါ သမာဓိပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော အဟောသိ။

သောဏုတ္တရန္တိ သောဏော စ ဥတ္တရော စ။ တေသုပိ သောဏော ပညာပါရမိံ ပတ္တော၊ ဥတ္တရော သမာဓိပါရမိံ ပတ္တော အဟောသိ။ ဝိဓုရသဉ္ဇီဝန္တိ ဝိဓုရော စ သဉ္ဇီဝေါ စ။ တေသု ဝိဓုရော ပညာပါရမိံ ပတ္တော အဟောသိ၊ သဉ္ဇီဝေါ သမာဓိပါရမိံ ပတ္တော။ သမာပဇ္ဇနဗဟုလော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနကုဋိလေဏမဏ္ဍပါဒီသု သမာပတ္တိဗလေန ဈာယန္တော ဧကဒိဝသံ အရညေ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ၊ အထ နံ ဝနကမ္မိကာဒယော ‘‘မတော’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ဈာပေသုံ။ သော ယထာပရိစ္ဆေဒေန သမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ စီဝရာနိ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တဒုပါဒါယေဝ စ နံ ‘‘သဉ္ဇီဝေါ’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ ဘိယျောသုတ္တရန္တိ ဘိယျောသော စ ဥတ္တရော စ။ တေသု ဘိယျောသော ပညာယ ဥတ္တရော၊ ဥတ္တရော သမာဓိနာ အဂ္ဂေါ အဟောသိ။ တိဿဘာရဒွါဇန္တိ တိဿော စ ဘာရဒွါဇော စ ¶ ။ တေသု တိဿော ပညာပါရမိံ ပတ္တော၊ ဘာရဒွါဇော သမာဓိပါရမိံ ပတ္တော အဟောသိ ¶ ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနန္တိ သာရိပုတ္တော စ မောဂ္ဂလ္လာနော စ။ တေသု သာရိပုတ္တော ပညာဝိသယေ၊ မောဂ္ဂလ္လာနော သမာဓိဝိသယေ အဂ္ဂေါ အဟောသိ။ အယံ သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၀။ သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒေ ¶ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ပဌမသန္နိပါတော စတုရင်္ဂိကော အဟောသိ၊ သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေ ဣဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တပတ္တစီဝရာ၊ သဗ္ဗေ အနာမန္တိတာဝ အာဂတာ၊ ဣတိ တေ စ ခေါ ပန္နရသေ ဥပေါသထဒိဝသေ။ အထ သတ္ထာ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော ဥပေါသထံ ဩသာရေသိ။ ဒုတိယတတိယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ သေသဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗသန္နိပါတေသု။ ယသ္မာ ပန အမှာကံ ဘဂဝတော ပဌမဗောဓိယာဝ သန္နိပါတော အဟောသိ၊ ဣဒဉ္စ သုတ္တံ အပရဘာဂေ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ဧကော သာဝကာနံ သန္နိပါတော’’တိ အနိဋ္ဌပေတွာ ‘‘အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနီတိ ပုရာဏဇဋိလာနံ သဟဿံ၊ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပရိဝါရာနိ အဍ္ဎတေယျသတာနီတိ အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ။ တတ္ထ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထုံ ကထေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒီပေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပန တေသံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သတ္တမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ဓမ္မသေနာပတိ ပန္နရသမေ ဒိဝသေ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတမဇ္ဈေ သူကရခတလေဏပဗ္ဘာရေ ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ သဇ္ဇိတေ ဓမ္မယာဂေ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၁) ဒေသိယမာနေ ဒေသနံ အနုဗုဇ္ဈမာနံ ဉာဏံ ပေသေတွာ သာဝကပါရမိဉာဏံ ပတ္တော။ ဘဂဝါ ထေရဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဉတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေယေဝ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။ ထေရော – ‘‘ကုဟိံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဂတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ဝေဠုဝနေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ သယမ္ပိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေယေဝ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။ အထ ဘဂဝါ ပါတိမောက္ခံ ဩသာရေသိ။ တံ သန္နိပါတံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ – ‘‘အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိ အာဟ။ အယံ သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒေ ¶ ပန အာနန္ဒောတိ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ အနိဗဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌာကာ အဟေသုံ။ ဧကဒါ နာဂသမာလော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိ၊ ဧကဒါ နာဂိတော၊ ဧကဒါ ဥပဝါနော၊ ဧကဒါ သုနက္ခတ္တော၊ ဧကဒါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော၊ ဧကဒါ သာဂတော ¶ ၊ ဧကဒါ မေဃိယော။ တတ္ထ ¶ ဧကဒါ ဘဂဝါ နာဂသမာလတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နော ဒွေဓာပထံ ပတ္တော။ ထေရော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ – ‘‘ဘဂဝါ၊ အဟံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဘဂဝါ – ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု၊ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ သော – ‘‘ဟန္ဒ၊ ဘဂဝါ၊ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရံ ဂဏှထ၊ အဟံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ ဆမာယံ ဌပေတုံ အာရဒ္ဓါ။ အထ နံ ဘဂဝါ – ‘‘အာဟရ၊ ဘိက္ခူ’’တိ ဝတွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂတော။ တဿပိ ဘိက္ခုနော ဣတရေန မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတော စောရာ ပတ္တစီဝရဉ္စေဝ ဟရိံသု၊ သီသဉ္စ ဘိန္ဒိံသု။ သော – ‘‘ဘဂဝါ ဣဒါနိ မေ ပဋိသရဏံ၊ န အညော’’တိ စိန္တေတွာ လောဟိတေန ဂဠိတေန ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ‘‘ကိမိဒံ ဘိက္ခူ’’တိ စ ဝုတ္တေ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ – ‘‘မာ စိန္တယိ၊ ဘိက္ခု၊ ဧတံယေဝ တေ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ နိဝါရယိမှာ’’တိ ဝတွာ နံ သမဿာသေသိ။

ဧကဒါ ပန ဘဂဝါ မေဃိယတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ ပါစီနဝံသမိဂဒါယေ ဇန္တုဂါမံ အဂမာသိ။ တတြာပိ မေဃိယော ဇန္တုဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နဒီတီရေ ပါသာဒိကံ အမ္ဗဝနံ ဒိသွာ – ‘‘ဘဂဝါ၊ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရံ ဂဏှထ၊ အဟံ တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ သမဏဓမ္မံ ကရောမီ’’တိ ဝတွာ ဘဂဝတာ တိက္ခတ္တုံ နိဝါရိယမာနောပိ ဂန္တွာ အကုသလဝိတက္ကေဟိ ဥပဒ္ဒုတော အနွာသတ္တော (အ။ နိ။ ၉။၃၊ ဥဒါန ပရိစ္ဆေဒေါ ၃၁ ဒဋ္ဌဗ္ဗော)။ ပစ္စာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တမ္ပိ ဘဂဝါ – ‘‘ဣဒမေဝ တေ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ နိဝါရယိမှာ’’တိ ဝတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိမှိ မဟလ္လကော၊ ‘ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမာ’တိ ဝုတ္တေ အညေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ မယှံ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပန္တိ၊ မယှံ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဇာနာထာ’’တိ။ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မသံဝေဂေါ ဥဒပါဒိ။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘အဟံ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေယေဝ ပတ္ထယမာနော သတသဟဿကပ္ပာဓိကံ အသင်္ချေယျံ ပါရမိယော ပူရယိံ၊ နနု မာဒိသော မဟာပညော ဥပဋ္ဌာကော နာမ ဝဋ္ဋတိ၊ အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ဘဂဝါ – ‘‘အလံ သာရိပုတ္တ၊ ယဿံ ¶ ဒိသာယံ တွံ ဝိဟရသိ၊ အသုညာယေဝ မေ သာ ဒိသာ၊ တဝ ဩဝါဒေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒသဒိသော၊ န မေ တယာ ဥပဋ္ဌာကကိစ္စံ အတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ ဧတေနေဝုပါယေန မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာဒိံ ကတွာ အသီတိမဟာသာဝကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တေ သဗ္ဗေပိ ဘဂဝါ ပဋိက္ခိပိ။

အာနန္ဒတ္ထေရော ပန တုဏှီယေဝ နိသီဒိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘‘အာဝုသော၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ယာစတိ၊ တွမ္ပိ ယာစာဟီ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘ယာစိတွာ လဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ¶ နာမ အာဝုသော ကီဒိသံ ဟောတိ၊ ကိံ မံ သတ္ထာ န ပဿတိ၊ သစေ ရောစိဿတိ၊ အာနန္ဒော မံ ဥပဋ္ဌာတူတိ ဝက္ခတီ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော အညေန ဥဿာဟေတဗ္ဗော၊ သယမေဝ ဇာနိတွာ မံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ အာဟ။ တတော ဘိက္ခူ – ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဥဋ္ဌေဟိ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဒသဗလံ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ယာစာဟီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ စတ္တာရော ပဋိက္ခေပေ၊ စတဿော စ အာယာစနာတိ အဋ္ဌ ဝရေ ယာစိ။

စတ္တာရော ပဋိက္ခေပါ နာမ – ‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပဏီတံ စီဝရံ န ဒဿတိ၊ ပိဏ္ဍပါတံ န ဒဿတိ၊ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတုံ န ဒဿတိ၊ နိမန္တနံ ဂဟေတွာ န ဂမိဿတိ၊ ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝတွာ – ‘‘ကိံ ပနေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ အာဒီနဝံ ပဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘သစာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ လဘိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော – ‘အာနန္ဒော ဒသဗလေန လဒ္ဓံ ပဏီတံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသတိ၊ ဧကတော နိမန္တနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧတံ လာဘံ လဘန္တော တထာဂတံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ကော ဧဝံ ဥပဋ္ဌဟတော ဘာရော’တိ’’ ဣမေ စတ္တာရော ပဋိက္ခေပေ ယာစိ။

စတဿော အာယာစနာ နာမ – ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ မယာ ဂဟိတနိမန္တနံ ဂမိဿတိ၊ သစာဟံ တိရောရဋ္ဌာ တိရောဇနပဒါ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတံ ပရိသံ အာဂတက္ခဏေ ဧဝ ဘဂဝန္တံ ဒဿေတုံ လစ္ဆာမိ၊ ယဒါ မေ ကင်္ခါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတုံ လစ္ဆာမိ၊ ယံ ဘဂဝါ မယှံ ပရမ္မုခါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တံ အာဂန္တွာ မယှံ ကထေဿတိ၊ ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ¶ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝတွာ – ‘‘ကံ ပနေတ္ထ၊ အာနန္ဒ၊ အာနိသံသံ ပဿသီ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ – ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝတော ဩကာသံ အလဘန္တာ မံ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘သွေ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ အမှာကံ ဃရေ ဘိက္ခံ ဂဏှေယျာထာ’တိ၊ သစေ ဘန္တေ ဘဂဝါ တတ္ထ န ဂမိဿတိ၊ ဣစ္ဆိတက္ခဏေယေဝ ပရိသံ ဒဿေတုံ၊ ကင်္ခဉ္စ ဝိနောဒေတုံ ဩကာသံ န လစ္ဆာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော – ‘ကိံ အာနန္ဒော ဒသဗလံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဧတ္တကမ္ပိဿ အနုဂ္ဂဟံ ဘဂဝါ န ကရောတီ’တိ။ ဘဂဝတော စ ပရမ္မုခါ မံ ပုစ္ဆိဿန္တိ – ‘အယံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဂါထာ၊ ဣဒံ သုတ္တံ၊ ဣဒံ ဇာတကံ၊ ကတ္ထ ဒေသိတ’န္တိ။ သစာဟံ တံ န သမ္ပာဒယိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော – ‘ဧတ္တကမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ဇာနာသိ၊ ကသ္မာ တွံ ဆာယာ ဝိယ ဘဂဝန္တံ အဝိဇဟန္တော ဒီဃရတ္တံ ဝိစရသီ’တိ။ တေနာဟံ ပရမ္မုခါ ဒေသိတဿပိ ဓမ္မဿ ပုန ကထနံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ ဣမာ စတဿော အာယာစနာ ယာစိ။ ဘဂဝါပိဿ အဒါသိ။

ဧဝံ ဣမေ အဋ္ဌ ဝရေ ဂဟေတွာ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ တဿေဝ ဌာနန္တရဿတ္ထာယ ကပ္ပသတသဟဿံ ¶ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလံ ပါပုဏီတိ ဣမဿ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝံ သန္ဓာယ – ‘‘မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ အာနန္ဒော ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာကော အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော’’တိ အာဟ။ အယံ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

၁၂။ ပိတိပရိစ္ဆေဒေါ ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။

ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ ကသ္မာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ? ဘဂဝါ ကိရ ဧတ္တကံ ကထေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘န တာဝ မယာ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝံသော နိရန္တရံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတော၊ အဇ္ဇ မယိ ပန ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌေ ဣမေ ဘိက္ခူ ဘိယျောသော မတ္တာယ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အာရဗ္ဘ ဝဏ္ဏံ ကထယိဿန္တိ။ အထာဟံ အာဂန္တွာ နိရန္တရံ ဗုဒ္ဓဝံသံ ကထေတွာ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဘိက္ခူနံ ကထာဝါရဿ ဩကာသံ ဒတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

ယဉ္စေတံ ဘဂဝါ တန္တိံ ကထေသိ၊ တတ္ထ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဇာတိပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဂေါတ္တပရိစ္ဆေဒေါ၊ အာယုပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဗောဓိပရိစ္ဆေဒေါ၊ သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒေါ၊ သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒေါ၊ ပိတိပရိစ္ဆေဒေါတိ နဝိမေ ဝါရာ အာဂတာ၊ သမ္ဗဟုလဝါရော အနာဂတော၊ အာနေတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗော။

သမ္ဗဟုလဝါရကထာဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနဉှိ ¶ ¶ ဧကသ္မိံ ကုလဝံသာနုရူပေ ပုတ္တေ ဇာတေ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗန္တိ အယမေဝ ဝံသော၊ အယံ ပဝေဏီ။ ကသ္မာ? သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနဉှိ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဟောန္တိ၊ တတြ နေသံ ယဒိ နေဝ ဇာတနဂရံ၊ န ပိတာ၊ န မာတာ၊ န ဘရိယာ၊ န ပုတ္တော ပညာယေယျ၊ ‘‘ဣမဿ နေဝ ဇာတနဂရံ၊ န ပိတာ၊ န ဘရိယာ၊ န ပုတ္တော ပညာယတိ၊ ဒေဝေါ ဝါ သက္ကော ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ဧသ မညေ၊ ဒေဝါနဉ္စ ဤဒိသံ ပါဋိဟာရိယံ အနစ္ဆရိယ’’န္တိ မညမာနော ဇနော နေဝ သောတဗ္ဗံ၊ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညေယျ။ တတော အဘိသမယော န ဘဝေယျ၊ အဘိသမယေ အသတိ နိရတ္ထကောဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ အနိယျာနိကံ သာသနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ – ‘‘ဧကသ္မိံ ကုလဝံသာနုရူပေ ပုတ္တေ ဇာတေ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အယမေဝ ဝံသော အယံ ပဝေဏီ။ တသ္မာ ပုတ္တာဒီနံ ဝသေန သမ္ဗဟုလဝါရော အာနေတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။

သမ္ဗဟုလပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ ¶ –

သမဝတ္တက္ခန္ဓော အတုလော၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓါ စ ဥတ္တရော၊

သတ္ထဝါဟော ဝိဇိတသေနော၊ ရာဟုလော ဘဝတိ သတ္တမောတိ။

ဧတေ တာဝ သတ္တန္နမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ အနုက္ကမေနေဝ သတ္တ ပုတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတ္ထ ရာဟုလဘဒ္ဒေ တာဝ ဇာတေ ပဏ္ဏံ အာဟရိတွာ မဟာပုရိသဿ ဟတ္ထေ ဌပယိံသု။ အထဿ တာဝဒေဝ သကလသရီရံ ခေါဘေတွာ ပုတ္တသိနေဟော အဋ္ဌာသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဧကသ္မိံ တာဝ ဇာတေ ဧဝရူပေါ ပုတ္တသိနေဟော၊ ပရောသဟဿံ ကိရ မေ ပုတ္တာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေသု ဧကေကသ္မိံ ဇာတေ ဣဒံ သိနေဟဗန္ဓနံ ဧဝံ ဝဍ္ဎန္တံ ဒုဗ္ဘေဇ္ဇံ ဘဝိဿတိ၊ ရာဟု ဇာတော၊ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ တံ ဒိဝသမေဝ စ ရဇ္ဇံ ပဟာယ နိက္ခန္တော။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသံ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယန္တိ။ အယံ ပုတ္တပရိစ္ဆေဒေါ။

သုတနာ ¶ သဗ္ဗကာမာ စ၊ သုစိတ္တာ အထ ရောစိနီ၊

ရုစဂ္ဂတီ သုနန္ဒာ စ၊ ဗိမ္ဗာ ဘဝတိ သတ္တမာတိ။

ဧတာ တေသံ သတ္တန္နမ္ပိ ပုတ္တာနံ မာတရော အဟေသုံ။ ဗိမ္ဗာဒေဝီ ပန ရာဟုလကုမာရေ ဇာတေ ရာဟုလမာတာတိ ပညာယိတ္ထ။ အယံ ဘရိယပရိစ္ဆေဒေါ။

ဝိပဿီ ¶ ကကုသန္ဓောတိ ဣမေ ပန ဒွေ ဗောဓိသတ္တာ ပယုတ္တအာဇညရထမာရုယှ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိံသု။ သိခီ ကောဏာဂမနောတိ ဣမေ ဒွေ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတာ ဟုတွာ နိက္ခမိံသု။ ဝေဿဘူ သုဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒိတွာ နိက္ခမိ။ ကဿပေါ ဥပရိပါသာဒေ မဟာတလေ နိသိန္နောဝ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနာ ဥဋ္ဌာယ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ – ‘‘ပါသာဒေါ ဥဂ္ဂန္တွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဩတရတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ပါသာဒေါ အာကာသေန ဂန္တွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဩတရိ။ မဟာပုရိသောပိ တတော ဩတရိတွာ ဘူမိယံ ဌတွာ – ‘‘ပါသာဒေါ ယထာဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ စိန္တေသိ။ သော ယထာဌာနေ ပတိဋ္ဌာသိ။ မဟာပုရိသောပိ သတ္တ ဒိဝသာနိ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ¶ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ အမှာကံ ပန ဗောဓိသတ္တော ကဏ္ဋကံ အဿဝရမာရုယှ နိက္ခန္တောတိ။ အယံ ယာနပရိစ္ဆေဒေါ။

ဝိပဿိဿ ပန ဘဂဝတော ယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ ဝိဟာရော ပတိဋ္ဌာသိ၊ သိခိဿ တိဂါဝုတေ၊ ဝေဿဘုဿ အဍ္ဎယောဇနေ၊ ကကုသန္ဓဿ ဂါဝုတေ၊ ကောဏာဂမနဿ အဍ္ဎဂါဝုတေ၊ ကဿပဿ ဝီသတိဥသဘေ။ အမှာကံ ဘဂဝတော ပကတိမာနေန သောဠသကရီသေ၊ ရာဇမာနေန အဋ္ဌကရီသေ ပဒေသေ ဝိဟာရော ပတိဋ္ဌိတောတိ။ အယံ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒေါ။

ဝိပဿိဿ ပန ဘဂဝတော ဧကရတနာယာမာ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထာရာ အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓာ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာ ကာရေတွာ စူဠံသေန ဆာဒေတွာ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ကိဏိံသု။ သိခိဿ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌိဖာလေဟိ ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ ဝေဿဘုဿ သုဝဏ္ဏဟတ္ထိပါဒါနိ ကာရေတွာ တေသံ စူဠံသေန ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ ကကုသန္ဓဿ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာဟိ ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ ကောဏာဂမနဿ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပေဟိ ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ ကဿပဿ ¶ သုဝဏ္ဏကဋ္ဋီဟိယေဝ ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ အမှာကံ ဘဂဝတော သလက္ခဏာနံ ကဟာပဏာနံ စူဠံသေန ဆာဒေတွာ ကိဏိံသု။ အယံ ဝိဟာရဘူမိဂ္ဂဟဏဓနပရိစ္ဆေဒေါ။

တတ္ထ ¶ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော တထာ ဘူမိံ ကိဏိတွာ ဝိဟာရံ ကတွာ ဒိန္နုပဋ္ဌာကော ပုနဗ္ဗသုမိတ္တော နာမ အဟောသိ၊ သိခိဿ သိရိဝဍ္ဎနော နာမ၊ ဝေဿဘုဿ သောတ္ထိယော နာမ၊ ကကုသန္ဓဿ အစ္စုတော နာမ၊ ကောဏာဂမနဿ ဥဂ္ဂေါ နာမ၊ ကဿပဿ သုမနော နာမ၊ အမှာကံ ဘဂဝတော သုဒတ္တော နာမ။ သဗ္ဗေ စေတေ ဂဟပတိမဟာသာလာ သေဋ္ဌိနော အဟေသုန္တိ။ အယံ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

အပရာနိ စတ္တာရိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉှိ ဗောဓိပလ္လင်္ကော အဝိဇဟိတော၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောတိ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဒေဝေါရောဟနကာလေ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ပဌမပဒဂဏ္ဌိကာ အဝိဇဟိတာဝ ဟောတိ။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယာ စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဝိဟာရော ပန ခုဒ္ဒကောပိ မဟန္တောပိ ဟောတိ၊ ဝိဟာရောပိ န ဝိဇဟိတောယေဝ၊ နဂရံ ပန ဝိဇဟတိ။ ယဒါ နဂရံ ပါစီနတော ဟောတိ၊ တဒါ ဝိဟာရော ပစ္ဆိမတော၊ ယဒါ နဂရံ ဒက္ခိဏတော၊ တဒါ ဝိဟာရော ဥတ္တရတော။ ယဒါ နဂရံ ပစ္ဆိမတော၊ တဒါ ဝိဟာရော ပါစီနတော၊ ယဒါ နဂရံ ဥတ္တရတော၊ တဒါ ဝိဟာရော ဒက္ခိဏတော။ ဣဒါနိ ပန နဂရံ ဥတ္တရတော၊ ဝိဟာရော ဒက္ခိဏတော။

သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနဉ္စ ¶ အာယုဝေမတ္တံ၊ ပမာဏဝေမတ္တံ၊ ကုလဝေမတ္တံ၊ ပဓာနဝေမတ္တံ၊ ရသ္မိဝေမတ္တန္တိ ပဉ္စ ဝေမတ္တာနိ ဟောန္တိ။ အာယုဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာယုကာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ အပ္ပာယုကာ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရဿ ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ၊ အမှာကံ ဘဂဝတော ဝဿသတံ အာယုပ္ပမာဏံ။

ပမာဏဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာ ဟောန္တိ ကေစိ ရဿာ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရော အသီတိဟတ္ထော အဟောသိ၊ သုမနော နဝုတိဟတ္ထော၊ အမှာကံ ဘဂဝါ အဋ္ဌာရသဟတ္ထော။

ကုလဝေမတ္တံ ¶ နာမ ကေစိ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ကေစိ ဗြာဟ္မဏကုလေ။ ပဓာနဝေမတ္တံ နာမ ကေသဉ္စိ ပဓာနံ ဣတ္တရကာလမေဝ ဟောတိ၊ ယထာ ကဿပဿ ဘဂဝတော။ ကေသဉ္စိ အဒ္ဓနိယံ၊ ယထာ အမှာကံ ဘဂဝတော။

ရသ္မိဝေမတ္တံ နာမ မင်္ဂလဿ ဘဂဝတော သရီရရသ္မိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုပ္ပမာဏာ အဟောသိ။ အမှာကံ ဘဂဝတော သမန္တာ ဗျာမမတ္တာ ¶ ။ တတြ ရသ္မိဝေမတ္တံ အဇ္ဈာသယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ၊ ယော ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ တတ္တကံ သရီရပ္ပဘာ ဖရတိ။ မင်္ဂလဿ ပန နိစ္စမ္ပိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရတူတိ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသု ပန ကဿစိ ဝေမတ္တံ နာမ နတ္ထိ။

အပရံ အမှာကံယေဝ ဘဂဝတော သဟဇာတပရိစ္ဆေဒဉ္စ နက္ခတ္တပရိစ္ဆေဒဉ္စ ဒီပေသုံ။ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ကိရ သဒ္ဓိံ ရာဟုလမာတာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ဆန္နော၊ ကဏ္ဋကော၊ နိဓိကုမ္ဘော၊ မဟာဗောဓိ၊ ကာဠုဒါယီတိ ဣမာနိ သတ္တ သဟဇာတာနိ။ မဟာပုရိသော စ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေနေဝ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမိ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ၊ ယမကပါဋိဟာရိယံ အကာသိ။ ဝိသာခါနက္ခတ္တေန ဇာတော စ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ စ ပရိနိဗ္ဗုတော စ။ မာဃနက္ခတ္တေနဿ သာဝကသန္နိပါတော စ အဟောသိ၊ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဉ္စ၊ အဿယုဇနက္ခတ္တေန ဒေဝေါရောဟနန္တိ ဧတ္တကံ အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ အယံ သမ္ဗဟုလပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။

၁၃။ ဣဒါနိ အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနန္တိအာဒီသု တေ ဘိက္ခူ – ‘‘အာဝုသော၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ နာမ အယံ ဂတိ၊ ယဒိဒံ စုတိတော ပဋ္ဌာယ ပဋိသန္ဓိအာရောဟနံ။ ယံ ပန ဣဒံ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာမုခံ ဉာဏံ ပေသေတွာ စုတိ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ အတိဂရုကံ။ အာကာသေ ပဒံ ဒဿေန္တော ဝိယ ဘဂဝါ ကထေသီ’’တိ အတိဝိမှယဇာတာ ဟုတွာ – ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ အာဝုသော၊’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပုန အပရမ္ပိ ကာရဏံ ဒဿေန္တော – ‘‘ယတြ ဟိ နာမ တထာဂတော’’တိအာဒိမာဟံသု ¶ ။ တတ္ထ ယတြ ဟိ နာမာတိ အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပါတော၊ ယော နာမ တထာဂတောတိ အတ္ထော။ ဆိန္နပပဉ္စေတိ ဧတ္ထ ပပဉ္စာ နာမ တဏှာ မာနော ဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ တယော ကိလေသာ။ ဆိန္နဝဋုမေတိ ဧတ္ထ ဝဋုမန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတိ။ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ပရိယာဒိန္နသဗ္ဗကမ္မဝဋ္ဋေတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝတ္တေတိ သဗ္ဗံ ဝိပါကဝဋ္ဋသင်္ခါတံ ဒုက္ခံ ဝီတိဝတ္တေ ¶ ။ အနုဿရိဿတီတိ ဣဒံ ယတြာတိ နိပါတဝသေန အနာဂတဝစနံ၊ အတ္ထော ပနေတ္ထ အတီတဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဂဝါ ဟိ တေ ဗုဒ္ဓေ အနုဿရိ၊ န ဣဒါနိ အနုဿရိဿတိ။ ဧဝံသီလာတိ ¶ မဂ္ဂသီလေန ဖလသီလေန လောကိယလောကုတ္တရသီလေန ဧဝံသီလာ။ ဧဝံဓမ္မာတိ ဧတ္ထ သမာဓိပက္ခာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ၊ မဂ္ဂသမာဓိနာ ဖလသမာဓိနာ လောကိယလောကုတ္တရသမာဓိနာ၊ ဧဝံသမာဓယောတိ အတ္ထော။ ဧဝံပညာတိ မဂ္ဂပညာဒိဝသေနေဝ ဧဝံပညာ။ ဧဝံဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ပန ဟေဋ္ဌာ သမာဓိပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဂဟိတတ္တာ ဝိဟာရော ဂဟိတောဝ ပုန ကသ္မာ ဂဟိတမေဝ ဂဏှာတီတိ စေ၊ န ဣဒံ ဂဟိတမေဝ၊ ဣဒဉှိ နိရောဓသမာပတ္တိဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧဝံ နိရောဓသမာပတ္တိဝိဟာရီ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံဝိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ၊ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၊ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဝိမုတ္တိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သယံ ဝိက္ခမ္ဘိတေဟိ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကာ သတ္တာနုပဿနာ သယံ တဿ တဿ ပစ္စနီကင်္ဂဝသေန ပရိစ္စတ္တာဟိ နိစ္စသညာဒီဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ တဒင်္ဂဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ သယံ သမုစ္ဆိန္နေဟိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ မဂ္ဂါနုဘာဝေန ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိဿဋတ္တာ အပဂတတ္တာ ဒူရေ ဌိတတ္တာ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ ဣမာသံ ပဉ္စန္နံ ဝိမုတ္တီနံ ဝသေန – ‘‘ဧဝံ ဝိမုတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၄။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧကီဘာဝါ ဝုဋ္ဌိတော။

၁၆။ ‘‘ဣတော သော၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ကော အနုသန္ဓိ? ဣဒဉှိ သုတ္တံ – ‘‘တထာဂတဿေဝေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဓာတု သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ စ ‘‘ဒေဝတာပိ တထာဂတဿ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသု’’န္တိ စ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အာဗဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒေဝတာရောစနပဒံ သုတ္တန္တပရိယောသာနေ ဒေဝစာရိကကောလာဟလံ ဒဿေန္တော ဝိစာရေဿတိ ¶ ။ ဓမ္မဓာတုပဒါနုသန္ဓိဝသေန ပန အယံ ဒေသနာ ¶ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ခတ္တိယော ဇာတိယာတိအာဒီနိ ဧကာဒသပဒါနိ နိဒါနကဏ္ဍေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဗောဓိသတ္တဓမ္မတာဝဏ္ဏနာ

၁၇။ အထ ¶ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိပဿီ ဗောဓိသတ္တောတိအာဒီသု ပန ဝိပဿီတိ တဿ နာမံ၊ တဉ္စ ခေါ ဝိဝိဓေ အတ္ထေ ပဿနကုသလတာယ လဒ္ဓံ။ ဗောဓိသတ္တောတိ ပဏ္ဍိတသတ္တော ဗုဇ္ဈနကသတ္တော။ ဗောဓိသင်္ခါတေသု ဝါ စတူသု မဂ္ဂေသု သတ္တော အာသတ္တော လဂ္ဂမာနသောတိ ဗောဓိသတ္တော။ သတော သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သတောတိ သတိယေဝ။ သမ္ပဇာနောတိ ဉာဏံ။ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမီတိ အတ္ထော။ ဩက္ကမီတိ ဣမိနာ စဿ ဩက္ကန္တဘာဝေါ ပါဠိယံ ဒဿိတော၊ န ဩက္ကမနက္ကမော။ သော ပန ယသ္မာ အဋ္ဌကထံ အာရူဠှော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော –

သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ၊ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ၊ ဉာတတ္ထစရိယလောကတ္ထစရိယဗုဒ္ဓစရိယာနံ ကောဋိံ ပတွာ၊ ဝေဿန္တရသဒိသေ တတိယေ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ၊ သတ္တ မဟာဒါနာနိ ဒတွာ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပထဝိံ ကမ္ပေတွာ၊ ကာလင်္ကတွာ၊ ဒုတိယစိတ္တဝါရေ တုသိတဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဝိပဿီ ဗောဓိသတ္တောပိ တထေဝ ကတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဋ္ဌိသတသဟဿာဓိကာ သတ္တပညာသ ဝဿကောဋိယော တတ္ထ အဋ္ဌာသိ။ အညဒါ ပန ဒီဃာယုကဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ ဗောဓိသတ္တာ န ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? တတ္ထ ပါရမီနံ ဒုပ္ပူရဏီယတ္တာ။ တေ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယံ ကတွာ မနုဿပထေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ပါရမီနံ ပူရေန္တော ပန ယထာ ဣဒါနိ ဧကေန အတ္တဘာဝေန သဗ္ဗညုတံ ဥပနေတုံ သက္ကောန္တိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသော ပူရိတတ္တာ တဒါ ဝိပဿီ ဗောဓိသတ္တော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ အဋ္ဌာသိ။

ဒေဝတာနံ ပန – ‘‘မနုဿာနံ ဂဏနာဝသေန ဣဒါနိ သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ စုတိ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – မာလာ မိလာယန္တိ၊ ဝတ္ထာနိ ကိလိဿန္တိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ ကာယေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏိယံ ဩက္ကမတိ၊ ဒေဝေါ ဒေဝါသနေ န သဏ္ဌာတိ။ တတ္ထ ¶ မာလာတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပိဠန္ဓနမာလာ ¶ ၊ တာ ကိရ သဋ္ဌိသတသဟဿာဓိကာ သတ္တပဏ္ဏာသ ဝဿကောဋိယော အမိလာယိတွာ တဒါ မိလာယန္တိ။ ဝတ္ထေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္တကံ ပန ကာလံ ဒေဝါနံ နေဝ သီတံ န ဥဏှံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ကာလေ သရီရာ ဗိန္ဒုဗိန္ဒုဝသေန သေဒါ မုစ္စန္တိ။ ဧတ္တကဉ္စ ကာလံ တေသံ သရီရေ ခဏ္ဍိစ္စပါလိစ္စာဒိဝသေန ဝိဝဏ္ဏတာ န ပညာယတိ၊ ဒေဝဓီတာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ခါယန္တိ၊ ဒေဝပုတ္တာ ဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ခါယန္တိ၊ မရဏကာလေ ပန တေသံ ကိလန္တရူပေါ အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ။ ဧတ္တကဉ္စ တေသံ ကာလံ ဒေဝလောကေ ဥက္ကဏ္ဌိတာ နာမ နတ္ထိ၊ မရဏကာလေ ပန နိဿသန္တိ ဝိဇမ္ဘန္တိ၊ သကေ အာသနေ နာဘိရမန္တိ။

ဣမာနိ ¶ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ယထာ လောကေ မဟာပုညာနံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံယေဝ ဥက္ကာပါတဘူမိစာလစန္ဒဂ္ဂါဟာဒီနိ နိမိတ္တာနိ ပညာယန္တိ၊ န သဗ္ဗေသံ၊ ဧဝံ မဟေသက္ခဒေဝတာနံယေဝ ပညာယန္တိ၊ န သဗ္ဗေသံ။ ယထာ စ မနုဿေသု ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ နက္ခတ္တပါဌကာဒယောဝ ဇာနန္တိ၊ န သဗ္ဗေ၊ ဧဝံ တာနိပိ န သဗ္ဗဒေဝတာ ဇာနန္တိ၊ ပဏ္ဍိတာ ဧဝ ပန ဇာနန္တိ။ တတ္ထ ယေ မန္ဒေန ကုသလကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တာ ဒေဝပုတ္တာ၊ တေ တေသု ဥပ္ပန္နေသု – ‘‘ဣဒါနိ ကော ဇာနာတိ၊ ‘ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမာ’တိ’’ ဘာယန္တိ။ ယေ မဟာပုညာ၊ တေ ‘‘အမှေဟိ ဒိန္နံ ဒါနံ၊ ရက္ခိတံ သီလံ၊ ဘာဝိတံ ဘာဝနံ အာဂမ္မ ဥပရိ ဒေဝလောကေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိဿာမာ’’တိ န ဘာယန္တိ။ ဝိပဿီ ဗောဓိသတ္တောပိ တာနိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ န ဘာယတိ။ အထဿ တေသု နိမိတ္တေသု ပါတုဘူတေသု ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ – ‘‘မာရိသ၊ တုမှေဟိ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေဟိ န သက္ကသမ္ပတ္တိံ၊ န မာရသမ္ပတ္တိံ၊ န ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ၊ န စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ၊ လောကနိတ္ထရဏတ္ထာယ ပန ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထယမာနေဟိ ပူရိတာ။ သော ဝေါ၊ ဣဒါနိ ကာလော၊ မာရိသ၊ ဗုဒ္ဓတ္တာယ၊ သမယော၊ မာရိသ၊ ဗုဒ္ဓတ္တာယာ’’တိ ယာစန္တိ။

အထ မဟာသတ္တော တာသံ ဒေဝတာနံ ပဋိညံ အဒတွာဝ ကာလဒီပဒေသကုလဇနေတ္တိအာယုပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ နာမ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ‘‘ကာလော နု ခေါ၊ န ကာလော’’တိ ပဌမံ ကာလံ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ¶ ဝဿသတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတအာယုကာလော ကာလော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာနံ ဇာတိဇရာမရဏာနိ န ¶ ပညာယန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဓမ္မဒေသနာ နာမ တိလက္ခဏမုတ္တာ နတ္ထိ။ တေ တေသံ – ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ ကထေန္တာနံ – ‘‘ကိံ နာမေတံ ကထေန္တီ’’တိ နေဝ သောတုံ၊ န သဒ္ဒဟိတုံ မညန္တိ၊ တတော အဘိသမယော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ အနိယျာနိကံ သာသနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သော အကာလော။ ဝဿသတတော ဦနအာယုကာလောပိ ကာလော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တိ၊ ဥဿန္နကိလေသာနဉ္စ ဒိန္နော ဩဝါဒေါ ဩဝါဒဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ဝိယ ခိပ္ပံ ဝိဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ သောပိ အကာလောဝ။ ဝဿသတသဟဿတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ၊ ဝဿသတတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ အာယုကာလော ကာလော နာမ၊ တဒါ စ အသီတိဝဿသဟဿာယုကာ မနုဿာ။ အထ မဟာသတ္တော – ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗကာလော’’တိ ကာလံ ပဿိ။

တတော ဒီပံ ဝိလောကေန္တော သပရိဝါရေ စတ္တာရော ဒီပေ ဩလောကေတွာ – ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဒီပံ ပဿိ။

တတော ¶ – ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ မဟာ၊ ဒသယောဇနသဟဿပရိမာဏော၊ ကတရသ္မိံ နု ခေါ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဒေသံ ဝိလောကေန္တော မဇ္ဈိမဒေသံ ပဿိ။ မဇ္ဈိမဒေသော နာမ – ‘‘ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဂဇင်္ဂလံ နာမ နိဂမော’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၂၅၉) နယေန ဝိနယေ ဝုတ္တောဝ။ သော အာယာမတော တီဏိ ယောဇနသတာနိ၊ ဝိတ္ထာရတော အဍ္ဎတေယျာနိ၊ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတာနီတိ။ ဧတသ္မိဉှိ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဂ္ဂသာဝကာ အသီတိ မဟာသာဝကာ စက္ကဝတ္တိရာဇာနော အညေ စ မဟေသက္ခာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိမဟာသာလာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣဒဉ္စေတ္ထ ဗန္ဓုမတီ နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ မယာ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗန္တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။

တတော ကုလံ ဝိလောကေန္တော – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ လောကသမ္မတေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဣဒါနိ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ၊ ဗန္ဓုမာ နာမ မေ ရာဇာ ပိတာ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ။

တတော ¶ မာတရံ ဝိလောကေန္တော – ‘‘ဗုဒ္ဓမာတာ နာမ လောလာ သုရာဓုတ္တာ န ဟောတိ၊ ကပ္ပသတသဟဿံ ပူရိတပါရမီ၊ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ အခဏ္ဍပဉ္စသီလာ ဟောတိ၊ အယဉ္စ ဗန္ဓုမတီ နာမ ဒေဝီ ဤဒိသာ၊ အယံ မေ မာတာ ဘဝိဿတိ ¶ ၊ ‘‘ကိတ္တကံ ပနဿာ အာယူ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ‘‘ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ။

ဣတိ ဣမံ ပဉ္စမဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ ‘‘ကာလော၊ မေ မာရိသာ၊ ဗုဒ္ဓဘာဝါယာ’’တိ ဒေဝတာနံ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ပဋိညံ ဒတွာ – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တုမှေ’’တိ တာ ဒေဝတာ ဥယျောဇေတွာ တုသိတဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော တုသိတပုရေ နန္ဒနဝနံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗဒေဝလောကေသု ဟိ နန္ဒနဝနံ အတ္ထိယေဝ။ တတြ နံ ဒေဝတာ ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆာတိ ပုဗ္ဗေကတကုသလကမ္မောကာသံ သာရယမာနာ ဝိစရန္တိ။ သော ဧဝံ ဒေဝတာဟိ ကုသလံ သာရယမာနာဟိ ပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တောယေဝ စဝိ။

ဧဝံ စုတော စ ‘စဝါမီ’တိ ဇာနာတိ၊ စုတိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာပိ ဇာနာတိ၊ ပဋိသန္ဓိစိတ္တမေဝ န ဇာနာတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ မေ ဌာနေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟိတာ’’တိ ဧဝံ ပန ဇာနာတိ။ ကေစိ ပန ထေရာ – ‘‘အာဝဇ္ဇနပရိယာယော နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုတိယတတိယစိတ္တဝါရေ ဧဝ ဇာနိဿတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တိပိဋကမဟာသီဝတ္ထေရော ပန အာဟ – ‘‘မဟာသတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိ န အညေသံ ပဋိသန္ဓိသဒိသာ၊ ကောဋိပ္ပတ္တံ ပန တေသံ သတိသမ္ပဇညံ။ ယသ္မာ ပန တေနေဝ စိတ္တေန တံ စိတ္တံ ဉာတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ စုတိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ စုတိက္ခဏေပိ ‘စဝါမီ’တိ ဇာနာတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ ‘အသုကသ္မိံ မေ ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာ’တိ ဇာနာတိ၊ တသ္မိံ ¶ ကာလေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပတီ’’တိ။ ဧဝံ သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တော ပန ဧကူနဝီသတိယာ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေသု မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဿ သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကကုသလစိတ္တဿ သဒိသမဟာဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိ ဂဏှိ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန ဥပေက္ခာသဟဂတေနာတိ အာဟ။ ယထာ ¶ စ အမှာကံ ဘဂဝါ၊ ဧဝံ သောပိ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာယံ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေနေဝ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။

တဒါ ကိရ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတော ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နဟာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣဒံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – ‘‘စတ္တာရော ကိရ ¶ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ နဟာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓိတွာ၊ တတော အဝိဒူရေ ရဇတပဗ္ဗတော၊ တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ပါစီနတော သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော၊ တတ္ထ စရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသိ’’။

အထ ပဗုဒ္ဓါ ဒေဝီ တံ သုပိနံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ စတုသဋ္ဌိမတ္တေ ဗြာဟ္မဏပါမောက္ခေ ပက္ကောသာပေတွာ ဟရိတူပလိတ္တာယ လာဇာဒီဟိ ကတမင်္ဂလသက္ကာရာယ ဘူမိယာ မဟာရဟာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ တတ္ထ နိသိန္နာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဘိသင်္ခတဿ ဝရပါယာသဿ သုဝဏ္ဏရဇတပါတိယော ပူရေတွာ သုဝဏ္ဏရဇတပါတီဟေဝ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ အဒါသိ၊ အညေဟိ စ အဟတဝတ္ထကပိလဂါဝီဒါနာဒီဟိ နေသံ သန္တပ္ပေသိ။ အထ နေသံ သဗ္ဗကာမသန္တပ္ပိတာနံ တံ သုပိနံ အာရောစေတွာ – ‘‘ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ အာဟံသု – ‘‘မာ စိန္တယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝိယာ တေ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌိတော၊ သော စ ခေါ ပုရိသဂဗ္ဘော န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော၊ ပုတ္တော တေ ဘဝိဿတိ။ သော သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတိ၊ ရာဇာ ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ။ သစေ အဂါရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ’’တိ။ အယံ တာဝ – ‘‘မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမီ’’တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏနာက္ကမော။

အယမေတ္ထ ¶ ဓမ္မတာတိ အယံ ဧတ္ထ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနေ ဓမ္မတာ၊ အယံ သဘာဝေါ၊ အယံ နိယာမောတိ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိယာမော စ နာမေသ ကမ္မနိယာမော၊ ဥတုနိယာမော၊ ဗီဇနိယာမော၊ စိတ္တနိယာမော၊ ဓမ္မနိယာမောတိ ပဉ္စဝိဓော (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈)။

တတ္ထ ကုသလဿ ဣဋ္ဌဝိပါကဒါနံ၊ အကုသလဿ အနိဋ္ဌဝိပါကဒါနန္တိ အယံ ကမ္မနိယာမော။ တဿ ဒီပနတ္ထံ – ‘‘န အန္တလိက္ခေ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၁၂၇) ဂါထာယ ဝတ္ထူနိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ အပိစ ဧကာ ကိရ ဣတ္ထီ သာမိကေန သဒ္ဓိံ ဘဏ္ဍိတွာ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ မရိတုကာမာ ¶ ရဇ္ဇုပါသေ ဂီဝံ ပဝေသေသိ။ အညတရော ပုရိသော ဝါသိံ နိသေန္တော တံ ဣတ္ထိကမ္မံ ဒိသွာ ရဇ္ဇုံ ဆိန္ဒိတုကာမော – ‘‘မာ ဘာယိ၊ မာ ဘာယီ’’တိ တံ သမဿာသေန္တော ဥပဓာဝိ။ ရဇ္ဇု အာသီဝိသော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ဘီတော ပလာယိ။ ဣတရာ တတ္ထေဝ မရိ။ ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ ဝတ္ထူနိ ဒဿေတဗ္ဗာနိ။

တေသု တေသု ဇနပဒေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ရုက္ခာနံ ပုပ္ဖဖလဂဟဏာဒီနိ၊ ဝါတဿ ဝါယနံ အဝါယနံ၊ အာတပဿ တိက္ခတာ မန္ဒတာ၊ ဒေဝဿ ဝဿနံ အဝဿနံ၊ ပဒုမာနံ ဒိဝါ ဝိကသနံ ရတ္တိံ မိလာယနန္တိ ဧဝမာဒိ ဥတုနိယာမော။

ယံ ပနေတံ သာလိဗီဇတော သာလိဖလမေဝ၊ မဓုရတော မဓုရသံယေဝ၊ တိတ္တတော တိတ္တရသံယေဝ ဖလံ ဟောတိ၊ အယံ ဗီဇနိယာမော။

ပုရိမာ ပုရိမာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဥပနိဿယပစ္စယေန ပစ္စယောတိ ဧဝံ ယဒေတံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ အနန္တရာ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီနံ နိဗ္ဗတ္တနံ၊ အယံ စိတ္တနိယာမော။

ယာ ပနေသာ ဗောဓိသတ္တာနံ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒီသု ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနာဒီနံ ပဝတ္တိ၊ အယံ ဓမ္မနိယာမော နာမ။ တေသု ဣဓ ဓမ္မနိယာမော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ တမေဝတ္ထံ ဒဿေန္တော ဓမ္မတာ ဧသာ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။

၁၈။ တတ္ထ ကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ဧတ္ထ ကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ အယမေဝတ္ထော ¶ ။ ဩက္ကန္တေ ဟိ တသ္မိံ ဧဝံ ဟောတိ၊ န ဩက္ကမမာနေ။ အပ္ပမာဏောတိ ဝုဍ္ဎိပ္ပမာဏော၊ ဝိပုလောတိ အတ္ထော။ ဥဠာရောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဠာရာနိ ဥဠာရာနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တီတိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၉) ဟိ မဓုရံ ဥဠာရန္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီတိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈၈) သေဋ္ဌံ ဥဠာရန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိပုလံ ¶ အဓိပ္ပေတံ။ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ဒေဝါနံ အယမာနုဘာဝေါ နိဝတ္ထဝတ္ထဿ ပဘာ ဒွါဒသယောဇနာနိ ဖရတိ၊ တထာ သရီရဿ၊ တထာ အလင်္ကာရဿ၊ တထာ ဝိမာနဿ၊ တံ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။

လောကန္တရိကာတိ ¶ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ စက္ကဝါဠာနံ အန္တရာ ဧကေကော လောကန္တရိကော ဟောတိ၊ တိဏ္ဏံ သကဋစက္ကာနံ ဝါ တိဏ္ဏံ ပတ္တာနံ ဝါ အညမညံ အာဟစ္စ ဌပိတာနံ မဇ္ဈေ ဩကာသော ဝိယ။ သော ပန လောကန္တရိကနိရယော ပရိမာဏတော အဋ္ဌယောဇနသဟဿော ဟောတိ။ အဃာတိ နိစ္စဝိဝဋာ။ အသံဝုတာတိ ဟေဋ္ဌာပိ အပ္ပတိဋ္ဌာ။ အန္ဓကာရာတိ တမဘူတာ။ အန္ဓကာရတိမိသာတိ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိနိဝါရဏတော အန္ဓဘာဝကရဏတိမိသေန သမန္နာဂတာ။ တတ္ထ ကိရ စက္ခုဝိညာဏံ န ဇာယတိ။ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာတိ စန္ဒိမသူရိယာ ကိရ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု ပညာယန္တိ၊ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကာ။ ဧကေကာယ ဒိသာယ နဝ နဝ ယောဇနသတသဟဿာနိ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အာလောကံ ဒဿေန္တိ၊ ဧဝံမဟာနုဘာဝါ။ အာဘာယ နာနုဘောန္တီတိ အတ္တနော ပဘာယ နပ္ပဟောန္တိ။ တေ ကိရ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေန ဝိစရန္တိ၊ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဉ္စ အတိက္ကမ္မ လောကန္တရိကနိရယာ။ တသ္မာ တေ တတ္ထ အာဘာယ နပ္ပဟောန္တိ။

ယေပိ တတ္ထ သတ္တာတိ ယေပိ တသ္မိံ လောကန္တရိကမဟာနိရယေ သတ္တာ ဥပ္ပန္နာ။ ကိံ ပန ကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ ဘာရိယံ ဒါရုဏံ မာတာပိတူနံ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဥပရိ အပရာဓံ၊ အညဉ္စ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပါဏဝဓာဒိသာဟသိကကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အဘယစောရနာဂစောရာဒယော ဝိယ။ တေသံ အတ္တဘာဝေါ တိဂါဝုတိကော ဟောတိ၊ ဝဂ္ဂုလီနံ ဝိယ ဒီဃနခါ ဟောန္တိ။ တေ ရုက္ခေ ဝဂ္ဂုလိယော ဝိယ နခေဟိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေ လဂ္ဂန္တိ။ ယဒါ ¶ သံသပ္ပန္တာ အညမညဿ ဟတ္ထပါသံ ဂတာ ဟောန္တိ၊ အထ ‘‘ဘက္ခော နော လဒ္ဓါ’’တိ မညမာနာ တတ္ထ ဝါဝဋာ ဝိပရိဝတ္တိတွာ လောကသန္ဓာရကဥဒကေ ပတန္တိ၊ ဝါတေ ပဟရန္တေပိ မဓုကဖလာနိ ဝိယ ဆိဇ္ဇိတွာ ဥဒကေ ပတန္တိ၊ ပတိတမတ္တာဝ အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ ဝိလီယန္တိ။

အညေပိ ကိရ ဘော သန္တိ သတ္တာတိ ဘော ယထာ မယံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝါမ၊ ဧဝံ အညေ ကိရ သတ္တာပိ ဣမံ ဒုက္ခမနုဘဝနတ္ထာယ ဣဓူပပန္နာတိ တံ ဒိဝသံ ပဿန္တိ။ အယံ ပန ဩဘာသော ဧကယာဂုပါနမတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ၊ အစ္ဆရာသင်္ဃာဋမတ္တမေဝ ဝိဇ္ဇောဘာသော ဝိယ နိစ္ဆရိတွာ – ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဘဏန္တာနံယေဝ အန္တရဓာယတိ။ သင်္ကမ္ပတီတိ သမန္တတော ကမ္ပတိ။ ဣတရဒွယံ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပုန အပ္ပမာဏော စာတိအာဒိ နိဂမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၉။ စတ္တာရော ¶ ¶ နံ ဒေဝပုတ္တာ စာတုဒ္ဒိသံ ရက္ခာယ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ စတ္တာရောတိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ပန စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ စတ္တာလီသသဟဿာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ မဟာရာဇာနော ခဂ္ဂဟတ္ထာ ဗောဓိသတ္တဿ အာရက္ခတ္ထာယ ဥပဂန္တွာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌာ၊ ဣတရေ ဂဗ္ဘဒွါရတော ပဋ္ဌာယ အဝရုဒ္ဓကေ ပံသုပိသာစကာဒိယက္ခဂဏေ ပဋိက္ကမာပေတွာ ယာဝ စက္ကဝါဠာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။

ကိမတ္ထာယ ပနာယံ ရက္ခာ? နနု ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ကလလကာလတော ပဋ္ဌာယ သစေပိ ကောဋိသတသဟဿမာရာ ကောဋိသတသဟဿသိနေရုံ ဥက္ခိပိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝါ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ ဝါ အန္တရာယကရဏတ္ထံ အာဂစ္ဆေယျုံ၊ သဗ္ဗေ အန္တရာဝ အန္တရဓာယေယျုံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ ရုဟိရုပ္ပာဒဝတ္ထုသ္မိံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ပရုပက္ကမေန တထာဂတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။ အနုပက္ကမေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။ ဂစ္ဆထ၊ တုမှေ ဘိက္ခဝေ၊ ယထာဝိဟာရံ၊ အရက္ခိယာ၊ ဘိက္ခဝေ တထာဂတာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၁)။ ဧဝမေဝ၊ တေန ပရုပက္ကမေန န တေသံ ဇီဝိတန္တရာယော ¶ အတ္ထိ၊ သန္တိ ခေါ ပန အမနုဿာ ဝိရူပါ ဒုဒ္ဒသိကာ ဘေရဝရူပါ မိဂပက္ခိနော၊ ယေသံ ရူပံ ဝါ ဒိသွာ သဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ ဗောဓိသတ္တမာတု ဘယံ ဝါ သန္တာသော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တေသံ နိဝါရဏတ္ထာယ ရက္ခံ အဂ္ဂဟေသုံ။ အပိစ ဗောဓိသတ္တဿ ပုညတေဇေန သဉ္ဇာတဂါရဝါ အတ္တနော ဂါရဝစောဒိတာပိ တေ ဧဝမကံသု။

ကိံ ပန တေ အန္တောဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဌိတာ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဗောဓိသတ္တဿ မာတုယာ အတ္တာနံ ဒဿေန္တိ၊ န ဒဿေန္တီတိ? နဟာနမဏ္ဍနဘောဇနာဒိသရီရကိစ္စကာလေ န ဒဿေန္တိ၊ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဝရသယနေ နိပန္နကာလေ ပန ဒဿေန္တိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အမနုဿဒဿနံ နာမ မနုဿာနံ သပ္ပဋိဘယံ ဟောတိ၊ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာ ပန အတ္တနော စေဝ ပုတ္တဿ စ ပုညာနုဘာဝေန တေ ဒိသွာ န ဘာယတိ၊ ပကတိအန္တေပုရပါလကေသု ဝိယ အဿာ ဧတေသု စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

၂၀။ ပကတိယာ သီလဝတီတိ သဘာဝေနေဝ သီလသမ္ပန္နာ။ အနုပ္ပန္နေ ကိရ ဗုဒ္ဓေ မနုဿာ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာနံ သန္တိကေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ သီလံ ဂဏှန္တိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာပိ ကာလဒေဝိလဿ ဣသိနော သန္တိကေ ¶ သီလံ ဂဏှာတိ။ ဗောဓိသတ္တေ ပန ကုစ္ဆိဂတေ အညဿ ပါဒမူလေ နိသီဒိတုံ နာမ န သက္ကာ၊ သမာနာသနေ နိသီဒိတွာ ဂဟိတသီလမ္ပိ အာဝဇ္ဇနကရဏမတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ သယမေဝ သီလံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၁။ ပုရိသေသူတိ ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ပိတရံ အာဒိံ ကတွာ ကေသုစိ မနုဿေသု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗောဓိသတ္တမာတုရူပံ ပန ကုသလာ သိပ္ပိကာ ပေါတ္ထကမ္မာဒီသုပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ တံ ဒိသွာ ပုရိသဿ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ သစေ ပန တံ ရတ္တစိတ္တော ဥပသင်္ကမိတုကာမော ဟောတိ၊ ပါဒါ န ဝဟန္တိ၊ ဒိဗ္ဗသင်္ခလိကာ ဝိယ ဗဇ္ဈန္တိ။ တသ္မာ ‘‘အနတိက္ကမနီယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၂၂။ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနန္တိ ပုဗ္ဗေ ကာမဂုဏူပသဉှိတန္တိ ဣမိနာ ပုရိသာဓိပ္ပာယဝသေန ဝတ္ထုပဋိက္ခေပေါ ကတော၊ ဣဓ အာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘော ဒဿိတော။ တဒါ ကိရ ဒေဝိယာ ဧဝရူပေါ ပုတ္တော ကုစ္ဆိံ ဥပပန္နောတိ သုတွာ သမန္တတော ရာဇာနော ¶ မဟဂ္ဃအာဘရဏတူရိယာဒိဝသေန ပဉ္စဒွါရာရမ္မဏဝတ္ထုဘူတံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဗောဓိသတ္တမာတု စ ကတကမ္မဿ ဥဿန္နတ္တာ လာဘသက္ကာရဿ ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။

၂၃။ အကိလန္တကာယာတိ ယထာ အညာ ဣတ္ထိယော ဂဗ္ဘဘာရေန ကိလမန္တိ ဟတ္ထပါဒါ ဥဒ္ဓုမာတတာဒီနိ ပါပုဏန္တိ၊ ဧဝံ တဿာ ကောစိ ကိလမထော နာဟောသိ။ တိရောကုစ္ဆိဂတန္တိ အန္တောကုစ္ဆိဂတံ။ ပဿတီတိ ကလလာဒိကာလံ အတိက္ကမိတွာ သဉ္ဇာတအင်္ဂပစ္စင်္ဂအဟီနိန္ဒြိယဘာဝံ ဥပဂတံယေဝ ပဿတိ။ ကိမတ္ထံ ပဿတိ? သုခဝါသတ္ထံယေဝ။ ယထေဝ ဟိ မာတာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ နိပန္နာ ဝါ နိသိန္နာ ဝါ – ‘‘ဟတ္ထံ ဝါဿ ပါဒံ ဝါ ဩလမ္ဗန္တံ ဥက္ခိပိတွာ သဏ္ဌပေဿာမီ’’တိ သုခဝါသတ္ထံ ပုတ္တံ ဩလောကေတိ၊ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တမာတာပိ ယံ တံ မာတု ဥဋ္ဌာနဂမနပရိဝတ္တနနိသဇ္ဇာဒီသု ဥဏှသီတလောဏိကတိတ္တကကဋုကာဟာရအဇ္ဈောဟရဏကာလေသု စ ဂဗ္ဘဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ တံ ပုတ္တဿာ’’တိ သုခဝါသတ္ထံ ဩလောကယမာနာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နံ ဗောဓိသတ္တံ ပဿတိ။ ယထာ ဟိ အညေ အန္တောကုစ္ဆိဂတာ ပက္ကာသယံ အဝတ္ထရိတွာ အာမာသယံ ဥက္ခိပိတွာ ဥဒရပဋလံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ ပိဋ္ဌိကဏ္ဍကံ နိဿာယ ဥက္ကုဋိကံ ဒွီသု မုဋ္ဌီသု ဟနုကံ ဌပေတွာ ဒေဝေ ¶ ဝဿန္တေ ရုက္ခသုသိရေ မက္ကဋာ ဝိယ နိသီဒန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော၊ ဗောဓိသတ္တော ပန ပိဋ္ဌိကဏ္ဍကံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ ဓမ္မာသနေ ဓမ္မကထိကော ဝိယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒတိ။ ပုဗ္ဗေကတကမ္မံ ပနဿာ ဝတ္ထုံ သောဓေတိ၊ သုဒ္ဓေ ဝတ္ထုမှိ သုခုမစ္ဆဝိလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အထ နံ ကုစ္ဆိတစော ပဋိစ္ဆာဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဩလောကေန္တိယာ ဗဟိဌိတော ဝိယ ပညာယတိ။ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေန္တော ဘဂဝါ သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ပန အန္တောကုစ္ဆိဂတော မာတရံ န ပဿတိ။ န ဟိ အန္တောကုစ္ဆိယံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

၂၄။ ကာလင်္ကရောတီတိ ¶ န ဝိဇာတဘာဝပစ္စယာ၊ အာယုပရိက္ခယေနေဝ။ ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတဋ္ဌာနဉှိ စေတိယကုဋိသဒိသံ ဟောတိ၊ အညေသံ အပရိဘောဂါရဟံ၊ န စ သက္ကာ ဗောဓိသတ္တမာတရံ ¶ အပနေတွာ အညံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေတုန္တိ တတ္တကံယေဝ ဗောဓိသတ္တမာတု အာယုပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒါ ကာလင်္ကရောတိ။ ကတရသ္မိံ ပန ဝယေ ကာလံ ကရောတီတိ? မဇ္ဈိမဝယေ။ ပဌမဝယသ္မိဉှိ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ဗလဝါ ဟောတိ၊ တေန တဒါ သဉ္ဇာတဂဗ္ဘာ ဣတ္ထီ ဂဗ္ဘံ အနုရက္ခိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဂဗ္ဘော ဗဟွာဗာဓော ဟောတိ။ မဇ္ဈိမဝယဿ ပန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အတိက္ကမ္မ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဝတ္ထု ဝိသဒံ ဟောတိ၊ ဝိသဒေ ဝတ္ထုမှိ နိဗ္ဗတ္တဒါရကာ အရောဂါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာပိ ပဌမဝယေ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ မဇ္ဈိမဝယဿ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဝိဇာယိတွာ ကာလံ ကရောတီတိ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာ။

၂၅။ နဝ ဝါ ဒသ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ သဒ္ဒဿ ဝိကပ္ပနဝသေန သတ္တ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ ဧကာဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သတ္တမာသဇာတော ဇီဝတိ၊ သီတုဏှက္ခမော ပန န ဟောတိ။ အဋ္ဌမာသဇာတော န ဇီဝတိ၊ အဝသေသာ ဇီဝန္တိ။

၂၇။ ဒေဝါ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ ခီဏာသဝါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ။ ကထံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ? ‘‘သူတိဝေသံ ဂဏှိတွာ’’တိ ဧကေ။ တံ ပန ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘တဒါ ဗောဓိသတ္တမာတာ သုဝဏ္ဏခစိတံ ဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ မစ္ဆက္ခိသဒိသံ ဒုကူလပဋံ ယာဝ ပါဒန္တာ ပါရုပိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထဿာ သလ္လဟုကဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ၊ ဓမကရဏတော ဥဒကနိက္ခမနသဒိသံ။ အထ တေ ပကတိဗြဟ္မဝေသေနေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ¶ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ တေသံ ဟတ္ထတော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အဇိနပ္ပဝေဏိယာ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ တတော မနုဿာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန ပဋိဂ္ဂဟေသုံ’။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒေဝါ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ပစ္ဆာ မနုဿာ’’တိ။

၂၈။ စတ္တာရော နံ ဒေဝပုတ္တာတိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ အဇိနပ္ပဝေဏိယာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ။ မဟေသက္ခောတိ မဟာတေဇော မဟာယသော လက္ခဏသမ္ပန္နော။

၂၉။ ဝိသဒေါဝ နိက္ခမတီတိ ယထာ အညေ သတ္တာ ယောနိမဂ္ဂေ လဂ္ဂန္တာ ဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂါ နိက္ခမန္တိ၊ န ဧဝံ နိက္ခမတိ၊ အလဂ္ဂေါ ¶ ဟုတွာ နိက္ခမတီတိ အတ္ထော ဥဒေနာတိ ဥဒကေန။ ကေနစိ အသုစိနာတိ ယထာ အညေ သတ္တာ ကမ္မဇဝါတေဟိ ဥဒ္ဓံပါဒါ အဓောသိရာ ယောနိမဂ္ဂေ ပက္ခိတ္တာ သတပေါရိသံ နရကပပါတံ ပတန္တာ ဝိယ၊ တာဠစ္ဆိဒ္ဒေန နိက္ကဍ္ဎိယမာနာ ဟတ္ထီ ဝိယ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တာ နာနာအသုစိမက္ခိတာဝ နိက္ခမန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော။ ဗောဓိသတ္တဉှိ ကမ္မဇဝါတာ ¶ ဥဒ္ဓပါဒံ အဓောသိရံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။ သော ဓမ္မာသနတော ဩတရန္တော ဓမ္မကထိကော ဝိယ၊ နိဿေဏိတော ဩတရန္တော ပုရိသော ဝိယ စ ဒွေ ဟတ္ထေ စ ဒွေ ပါဒေ စ ပသာရေတွာ ဌိတကောဝ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ကေနစိ အသုစိနာ အမက္ခိတောဝ နိက္ခမတိ။

ဥဒကဿ ဓာရာတိ ဥဒကဝဋ္ဋိယော။ တာသု သီတာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတတိ ဥဏှာ ရဇတကဋာဟေ။ ဣဒဉ္စ ပထဝိတလေ ကေနစိ အသုစိနာ အသမ္မိဿံ တေသံ ပါနီယပရိဘောဇနီယဥဒကဉ္စေဝ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ကီဠာဥဒကဉ္စ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ အညဿ ပန သုဝဏ္ဏရဇတဃဋေဟိ အာဟရိယမာနဥဒကဿ စေဝ ဟံသဝတ္တကာဒိပေါက္ခရဏီဂတဿ စ ဥဒကဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။

၃၁။ သမ္ပတိဇာတောတိ မုဟုတ္တဇာတော။ ပါဠိယံ ပန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တော ဝိယ ဒဿိတော၊ န ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိက္ခန္တမတ္တဉှိ နံ ပဌမံ ဗြဟ္မာနော သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဏှိံသု၊ တေသံ ဟတ္ထတော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အဇိနပ္ပဝေဏိယာ၊ တေသံ ဟတ္ထတော မနုဿာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန။ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတော။ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေတိ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနမှိ။ ဧတ္ထ စ ဆတ္တဿ ပရိဝါရာနိ ခဂ္ဂါဒီနိ ¶ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိပိ အာဂတာနေဝ။ ပါဠိယံ ပန ရာဇဂမနေ ရာဇာ ဝိယ ဆတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။ တေသု ဆတ္တမေဝ ပညာယတိ၊ န ဆတ္တဂ္ဂါဟကော။ တထာ ခဂ္ဂတာလဝဏ္ဋမောရဟတ္ထကဝါဠဗီဇနီဥဏှီသမတ္တာယေဝ ပညာယန္တိ၊ န တေသံ ဂါဟကာ။ သဗ္ဗာနိ ကိရ တာနိ အဒိဿမာနရူပါ ဒေဝတာ ဂဏှိံသု။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘အနေကသာခဉ္စ ¶ သဟဿမဏ္ဍလံ၊

ဆတ္တံ မရူ ဓာရယုမန္တလိက္ခေ၊

သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝိပတန္တိ စာမရာ၊

န ဒိဿရေ စာမရဆတ္တဂါဟကာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၆၉၃)၊

သဗ္ဗာ စ ဒိသာတိ ဣဒံ သတ္တပဒဝီတိဟာရူပရိ ဌိတဿ ဝိယ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ ဝုတ္တံ၊ န ခေါ ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ မဟာသတ္တော ဟိ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ ပဌဝိယံ ပတိဋ္ဌိတော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဩလောကေသိ။ အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယမာနာ – ‘‘မဟာပုရိသ၊ ဣဓ တုမှေဟိ သဒိသောပိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ ဧဝံ စတဿော ဒိသာ၊ စတဿော အနုဒိသာ၊ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရီတိ ဒသ ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ အတ္တနာ သဒိသံ အဒိသွာ – ‘‘အယံ ဥတ္တရာ ဒိသာ’’တိ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန အဂမာသီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာသဘိန္တိ ဥတ္တမံ။ အဂ္ဂေါတိ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗပဌမော။ ဣတရာနိ ¶ ဒွေ ပဒါနိ ဧတဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ပဒဒွယေန ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပတ္တဗ္ဗံ အရဟတ္တံ ဗျာကာသိ။

ဧတ္ထ စ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယာ ပတိဋ္ဌာနံ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ မဟာဇနံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သတ္တပဒဂမနံ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ ဝိမုတ္တိဝရဆတ္တပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ပဉ္စရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနံ ပဋိလာဘော ပဉ္စဟိ ဝိမုတ္တီဟိ ဝိမုစ္စနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ အနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ အာသဘိဝါစာဘာသနံ အပ္ပဋိဝတ္တိယဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ‘‘အယမန္တိမာ ဇာတီ’’တိ သီဟနာဒေါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ ဣမေ ¶ ဝါရာ ပါဠိယံ အာဂတာ၊ သမ္ဗဟုလဝါရော ပန နာဂတော၊ အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။

မဟာပုရိသဿ ဟိ ဇာတဒိဝသေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိ။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုမှိ ဒေဝတာ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိံသု။ ပဌမံ ဒေဝါ ပဋိဂ္ဂဏှိံသု၊ ပစ္ဆာ မနုဿာ။ တန္တိဗဒ္ဓါ ဝီဏာ စမ္မဗဒ္ဓါ ဘေရိယော စ ကေနစိ အဝါဒိတာ သယမေဝ ဝဇ္ဇိံသု။ မနုဿာနံ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဆိဇ္ဇိံသု။ သဗ္ဗရောဂါ ဝူပသမိံသု၊ အမ္ဗိလေန ဓောတတမ္ဗမလံ ဝိယ ဝိဂစ္ဆိံသု။ ဇစ္စန္ဓာ ရူပါနိ ပဿိံသု။ ဇစ္စဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု။ ပီဌသပ္ပီ ဇဝသမ္ပန္နာ အဟေသုံ။ ဇာတိဇဠာနမ္ပိ ဧဠမူဂါနံ သတိ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဝိဒေသပက္ခန္ဒာ နာဝါ သုပဋ္ဋနံ ပါပုဏိံသု။ အာကာသဋ္ဌကဘူမဋ္ဌကရတနာနိ သကတေဇောဘာသိတာနိ အဟေသုံ။ ဝေရိနော မေတ္တစိတ္တံ ပဋိလဘိံသု။ အဝီစိမှိ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။ လောကန္တရေသု အာလောကော ဥဒပါဒိ။ နဒီသု ဇလံ နပ္ပဝတ္တတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေ မဓုရသံ ဥဒကံ အဟောသိ။ ဝါတော န ဝါယိ။ အာကာသပဗ္ဗတရုက္ခဂတာ သကုဏာ ဘဿိတွာ ပထဝိဂတာ အဟေသုံ။ စန္ဒော အတိဝိရောစိ။ သူရိယော န ဥဏှော၊ န သီတလော၊ နိမ္မလော ဥတုသမ္ပန္နော အဟောသိ။ ဒေဝတာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိမာနဒွါရေ ဌတွာ အပ္ဖောဋနသေဠနစေလုက္ခေပါဒီဟိ မဟာကီဠကံ ကီဠိံသု။ စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃော ဝဿိ။ မဟာဇနံ နေဝ ခုဒါ န ပိပါသာ ပီဠေသိ။ ဒွါရကဝါဋာနိ သယမေဝ ဝိဝရိံသု။ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂါ ရုက္ခာ ပုပ္ဖဖလာနိ ဂဏှိံသု။ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကဒ္ဓဇမာလာ အဟောသိ။

တတြာပိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပော သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒေဝတာနံ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပါတော ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနကာလေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မံ ပဋိဂ္ဂဏှနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပဌမံ ဒေဝတာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ စတုန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ ပဋိလာဘဿ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပစ္ဆာ မနုဿာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ¶ စတုန္နံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ ပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တန္တိဗဒ္ဓဝီဏာနံ သယံ ဝဇ္ဇနံ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ စမ္မဗဒ္ဓဘေရီနံ ဝဇ္ဇနံ မဟတိယာ ဓမ္မဘေရိယာ အနုဿာဝနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနံ ဆေဒေါ အသ္မိမာနသမုစ္ဆေဒဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မဟာဇနဿ ရောဂဝိဂမော စတုသစ္စပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဇစ္စန္ဓာနံ ရူပဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ¶ ။ ဗဓိရာနံ သဒ္ဒဿဝနံ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပီဌသပ္ပီနံ ဇဝသမ္ပဒါ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဇဠာနံ သတိပတိဋ္ဌာနံ စတုသတိပဋ္ဌာနပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝိဒေသပက္ခန္ဒနာဝါနံ သုပဋ္ဋနသမ္ပာပုဏနံ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဓိဂမဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ရတနာနံ သကတေဇောဘာသိတတ္တံ ယံ လောကဿ ဓမ္မောဘာသံ ဒဿေဿတိ၊ တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

ဝေရီနံ မေတ္တစိတ္တပဋိလာဘော စတုဗြဟ္မဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အဝီစိမှိ အဂ္ဂိနိဗ္ဗာယနံ ဧကာဒသအဂ္ဂိနိဗ္ဗာယနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ လောကန္တရိကာလောကော အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ဉာဏာလောကဒဿနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မဟာသမုဒ္ဒဿ မဓုရတာ နိဗ္ဗာနရသေန ဧကရသဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝါတဿ အဝါယနံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဘိန္ဒနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သကုဏာနံ ပထဝိဂမနံ မဟာဇနဿ ဩဝါဒံ သုတွာ ပါဏေဟိ သရဏဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ စန္ဒဿ အတိဝိရောစနံ ဗဟုဇနကန္တတာယ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သူရိယဿ ဥဏှသီတဝိဝဇ္ဇနဥတုသုခတာ ကာယိကစေတသိကသုခပ္ပတ္တိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒေဝတာနံ ဝိမာနဒွါရေသု ဌတွာ အပ္ဖောဋနာဒီဟိ ကီဠနံ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ပတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃဝဿနံ မဟတော ဓမ္မမေဃဝဿနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ခုဒါပီဠနဿ အဘာဝေါ ကာယဂတာသတိအမတပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပိပါသာပီဠနဿ အဘာဝေါ ဝိမုတ္တိသုခေန ¶ သုခိတဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒွါရကဝါဋာနံ သယမေဝ ဝိဝရဏံ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဒွါရဝိဝရဏဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ရုက္ခာနံ ပုပ္ဖဖလဂ္ဂဟဏံ ဝိမုတ္တိပုပ္ဖေဟိ ပုပ္ဖိတဿ စ သာမညဖလဘာရဘရိတဘာဝဿ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ ဧကဒ္ဓဇမာလိတာ အရိယဒ္ဓဇမာလမာလိတာယ ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ သမ္ဗဟုလဝါရော နာမ။

ဧတ္ထ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘ယဒါ မဟာပုရိသော ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ ပဒသာ ဂန္တွာ အာသဘိံ ဝါစံ အဘာသိ၊ တဒါ ကိံ ပထဝိယာ ဂတော၊ ဥဒါဟု အာကာသေန၊ ဒိဿမာနော ဂတော၊ ဥဒါဟု အဒိဿမာနော၊ အစေလကော ဂတော၊ ဥဒါဟု အလင်္ကတပဋိယတ္တော၊ ဒဟရော ဟုတွာ ဂတော ¶ ၊ ဥဒါဟု မဟလ္လကော၊ ပစ္ဆာပိ ကိံ တာဒိသောဝ အဟောသိ၊ ဥဒါဟု ပုန ဗာလဒါရကော’’တိ? အယံ ပန ပဉှော ဟေဋ္ဌာလောဟပါသာဒေ သမုဋ္ဌိတော တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရေန ဝိဿဇ္ဇိတောဝ။ ထေရော ကိရ ဧတ္ထ နိယတိပုဗ္ဗေကတကမ္မဣဿရနိမ္မာနဝါဒဝသေန ¶ တံ တံ ဗဟုံ ဝတွာ အဝသာနေ ဧဝံ ဗျာကရိ – ‘‘မဟာပုရိသော ပထဝိယာ ဂတော၊ မဟာဇနဿ ပန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ ဒိဿမာနော ဂတော၊ မဟာဇနဿ ပန အဒိဿမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အစေလကော ဂတော၊ မဟာဇနဿ ပန အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ ဒဟရောဝ ဂတော၊ မဟာဇနဿ ပန သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝိယ အဟောသိ။ ပစ္ဆာ ပန ဗာလဒါရကောဝ အဟောသိ၊ န တာဒိသော’’တိ။ ပရိသာ စဿ – ‘‘ဗုဒ္ဓေန ဝိယ ဟုတွာ ဘော ထေရေန ပဉှော ကထိတော’’တိ အတ္တမနာ အဟောသိ။ လောကန္တရိကဝါရော ဝုတ္တနယော ဧဝ။

ဣမာ စ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထိတာ သဗ္ဗဓမ္မတာ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၃၃။ အဒ္ဒသ ခေါတိ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အာနီတံ အဒ္ဒသ။ မဟာပုရိသဿာတိ ဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသာဒိဝသေန မဟန္တဿ ပုရိသဿ။ ဒွေ ဂတိယောတိ ဒွေ နိဋ္ဌာ၊ ဒွေ နိပ္ဖတ္တိယော။ အယဉှိ ဂတိသဒ္ဒေါ – ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဂတိယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃) ဧတ္ထ နိရယာဒိဘေဒါယ သတ္တေဟိ ဂန္တဗ္ဗဂတိယာ ¶ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣမေသံ ခေါ အဟံ ဘိက္ခူနံ သီလဝန္တာနံ ကလျာဏဓမ္မာနံ နေဝ ဇာနာမိ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၈) ဧတ္ထ အဇ္ဈာသယေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၃၉) ဧတ္ထ ပဋိဿရဏေ။ ‘‘အပိ စ တျာဟံ ဗြဟ္မေ ဂတိဉ္စ ပဇာနာမိ၊ ဇုတိဉ္စ ပဇာနာမိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဗကော ဗြဟ္မာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) ဧတ္ထ နိပ္ဖတ္တိယံ ဝတ္တတိ။ သွာယမိဓာပိ နိပ္ဖတ္တိယံ ဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနညာတိ အညာ ဂတိ နိပ္ဖတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ဓမ္မိကောတိ ဒသကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော အဂတိဂမနဝိရဟိတော။ ဓမ္မရာဇာတိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဓမ္မေန ဝါ လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ။ စာတုရန္တောတိ ¶ ပုရတ္ထိမသမုဒ္ဒါဒီနံ စတုန္နံ သမုဒ္ဒါနံ ဝသေန စတုရန္တာယ ပထဝိယာ ဣဿရော။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇိတသင်္ဂါမော။ ဇနပဒေါ အသ္မိံ ထာဝရိယံ ထိရဘာဝံ ပတ္တောတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ စဏ္ဍဿ ဟိ ရညော ဗလိဒဏ္ဍာဒီဟိ လောကံ ပီဠယတော မနုဿာ မဇ္ဈိမဇနပဒံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒတီရာဒီနိ နိဿာယ ပစ္စန္တေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ။ အတိမုဒုကဿ ရညော စောရေဟိ သာဟသိကဓနဝိလောပပီဠိတာ မနုဿာ ပစ္စန္တံ ပဟာယ ဇနပဒမဇ္ဈေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ၊ ဣတိ ဧဝရူပေ ရာဇိနိ ဇနပဒေါ ထိရဘာဝံ န ပါပုဏာတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ¶ ကုမာရေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနေ ဧတဿ ဇနပဒေါ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဌပေတွာ အယောပဋ္ဋေန ပရိက္ခိတ္တော ဝိယ ထိရော ဘဝိဿတီတိ ဒဿေန္တော – ‘‘ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော’’တိ အာဟံသု။

သတ္တရတနသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနံ။ အပိစ –

‘‘စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃဉ္စ၊ အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊

အနောမသတ္တပရိဘောဂံ၊ ရတနံ တေန ဝုစ္စတိ’’။

စက္ကရတနဿ စ နိဗ္ဗတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အညံ ဒေဝဋ္ဌာနံ နာမ န ဟောတိ၊ သဗ္ဗေ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ တဿေဝ ပူဇဉ္စ အဘိဝါဒနာဒီနိ စ ကရောန္တီတိ စိတ္တီကတဋ္ဌေန ရတနံ။ စက္ကရတနဿ စ ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ အဂ္ဃတီတိ ¶ အဂ္ဃော နတ္ထိ၊ ဣတိ မဟဂ္ဃဋ္ဌေနာပိ ရတနံ။ စက္ကရတနဉ္စ အညေဟိ လောကေ ဝိဇ္ဇမာနရတနေဟိ အသဒိသန္တိ အတုလဋ္ဌေနာပိ ရတနံ။ ယသ္မာ စ ပန ယသ္မိံ ကပ္ပေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မိံယေဝ စက္ကဝတ္တိနော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ ဒုလ္လဘဒဿနဋ္ဌေနာပိ ရတနံ။ တဒေတံ ဇာတိရူပကုလဣဿရိယာဒီဟိ အနောမဿ ဥဠာရသတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အညဿာတိ အနောမသတ္တပရိဘောဂဋ္ဌေနာပိ ရတနံ။ ယထာ စက္ကရတနံ၊ ဧဝံ သေသာနိပီတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ ပရိဝါရဘာဝေန စေဝ သဗ္ဗဘောဂူပကရဏဘာဝေန စ သမန္နာဂတောတိ သတ္တရတနသမန္နာဂတော။

ဣဒါနိ တေသံ သရူပတော ဒဿနတ္ထံ တဿိမာနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ကရတနန္တိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပါဓိပ္ပာယော – ဒွေသဟဿဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ သိရိဝိဘဝံ ဂဟေတွာ ဒါတုံ သမတ္ထံ စက္ကရတနံ ပါတုဘဝတိ။ တထာ ပုရေဘတ္တမေဝ သာဂရပရိယန္တံ ပထဝိံ အနုသံယာယနသမတ္ထံ ဝေဟာသင်္ဂမံ ဟတ္ထိရတနံ၊ တာဒိသမေဝ အဿရတနံ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္ဓကာရေ ¶ ယောဇနပ္ပမာဏံ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အာလောကဒဿနသမတ္ထံ မဏိရတနံ၊ ဆဗ္ဗိဓဒေါသဝိဝဇ္ဇိတံ မနာပစာရိ ဣတ္ထိရတနံ၊ ယောဇနပ္ပမာဏေ အန္တောပထဝိဂတံ နိဓိံ ဒဿနသမတ္ထံ ဂဟပတိရတနံ၊ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သကလရဇ္ဇမနုသာသနသမတ္ထံ ဇေဋ္ဌပုတ္တသင်္ခါတံ ပရိဏာယကရတနံ ပါတုဘဝတိ။

ပရောသဟဿန္တိ အတိရေကသဟဿံ။ သူရာတိ အဘီရုကာ။ ဝီရင်္ဂရူပါတိ ဝီရာနံ အင်္ဂံ ဝီရင်္ဂံ၊ ဝီရိယဿေတံ နာမံ၊ ဝီရင်္ဂံ ရူပမေတေသန္တိ ဝီရင်္ဂရူပါ၊ ဝီရိယဇာတိကာ ဝီရိယသဘာဝါ ဝီရိယမယာ အကိလာသုနော အဟေသုံ။ ဒိဝသမ္ပိ ယုဇ္ဈန္တာ န ကိလမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာဂရပရိယန္တန္တိ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ ကတွာ ဌိတသမုဒ္ဒပရိယန္တံ။ အဒဏ္ဍေနာတိ ယေ ကတာပရာဓေ သတ္တေ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ¶ ဂဏှန္တိ၊ တေ ဓနဒဏ္ဍေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။ ယေ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တိ၊ တေ သတ္ထဒဏ္ဍေန။ အယံ ပန ဒုဝိဓမ္ပိ ဒဏ္ဍံ ပဟာယ အဒဏ္ဍေန အဇ္ဈာဝသတိ။ အသတ္ထေနာတိ ¶ ယေ ဧကတောဓာရာဒိနာ သတ္ထေန ပရံ ဝိဟေသန္တိ၊ တေ သတ္ထေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ နာမ။ အယံ ပန သတ္ထေန ခုဒ္ဒမက္ခိကာယပိ ပိဝနမတ္တံ လောဟိတံ ကဿစိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဓမ္မေနေဝ – ‘‘ဧဟိ ခေါ မဟာရာဇာ’’တိ ဧဝံ ပဋိရာဇူဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတာဂမနော ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပထဝိံ အဘိဝိဇိနိတွာ အဇ္ဈာဝသတိ၊ အဘိဘဝိတွာ သာမီ ဟုတွာ ဝသတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဧကံ နိပ္ဖတ္တိံ ကထေတွာ ဒုတိယံ ကထေတုံ သစေ ခေါ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရာဂဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိကိလေသတဏှာသင်္ခါတံ ဆဒနံ အာဝရဏံ ဝိဝဋံ ဝိဒ္ဓံသိတံ ဝိဝဋကံ ဧတေနာတိ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ။ ‘‘ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒါ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝ အတ္ထော။

၃၅။ ဧဝံ ဒုတိယံ နိပ္ဖတ္တိံ ကထေတွာ တာသံ နိမိတ္တဘူတာနိ လက္ခဏာနိ ဒဿေတုံ အယဉှိ၊ ဒေဝ၊ ကုမာရောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါတိ ယထာ အညေသံ ဘူမိယံ ပါဒံ ဌပေန္တာနံ အဂ္ဂပါဒတလံ ဝါ ပဏှိ ဝါ ပဿံ ဝါ ပဌမံ ဖုသတိ၊ ဝေမဇ္ဈေ ဝါ ပန ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ ဥက္ခိပန္တာနံ အဂ္ဂတလာဒီသု ဧကကောဋ္ဌာသောဝ ပဌမံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ န ဧဝမဿ။ အဿ ပန သုဝဏ္ဏပါဒုကတလမိဝ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိံ ဖုသတိ၊ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟတိ။ တသ္မာ အယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ။

စက္ကာနီတိ ¶ ဒွီသု ပါဒတလေသု ဒွေ စက္ကာနိ၊ တေသံ အရာ စ နေမိ စ နာဘိ စ ပါဠိယံ ဝုတ္တာဝ။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနီတိ ဣမိနာ ပန အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေသံ ကိရ စက္ကာနံ ပါဒတလဿ မဇ္ဈေ နာဘိ ဒိဿတိ၊ နာဘိပရိစ္ဆိန္နာ ဝဋ္ဋလေခါ ဒိဿတိ၊ နာဘိမုခပရိက္ခေပပဋ္ဋော ဒိဿတိ၊ ပနာဠိမုခံ ဒိဿတိ၊ အရာ ဒိဿန္တိ၊ အရေသု ဝဋ္ဋိလေခါ ဒိဿန္တိ၊ နေမိမဏိကာ ဒိဿန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ။ သမ္ဗဟုလဝါရော ပန အနာဂတော၊ သော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သတ္တိ၊ သိရိဝစ္ဆော၊ နန္ဒိ၊ သောဝတ္တိကော၊ ဝဋံသကော၊ ဝဍ္ဎမာနကံ၊ မစ္ဆယုဂဠံ၊ ဘဒ္ဒပီဌံ၊ အင်္ကုသကော၊ ပါသာဒေါ၊ တောရဏံ၊ သေတစ္ဆတ္တံ၊ ခဂ္ဂေါ၊ တာလဝဏ္ဋံ၊ မောရဟတ္ထကော၊ ဝါဠဗီဇနီ၊ ဥဏှီသံ၊ မဏိ၊ ပတ္တော၊ သုမနဒါမံ၊ နီလုပ္ပလံ၊ ရတ္တုပ္ပလံ၊ သေတုပ္ပလံ၊ ပဒုမံ၊ ပုဏ္ဍရီကံ၊ ပုဏ္ဏဃဋော ¶ ၊ ပုဏ္ဏပါတိ၊ သမုဒ္ဒေါ၊ စက္ကဝါဠော၊ ဟိမဝါ၊ သိနေရု၊ စန္ဒိမသူရိယာ၊ နက္ခတ္တာနိ၊ စတ္တာရော မဟာဒီပါ၊ ဒွိပရိတ္တဒီပသဟဿာနိ၊ အန္တမသော စက္ကဝတ္တိရညော ပရိသံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗော စက္ကလက္ခဏဿေဝ ပရိဝါရော။

အာယတပဏှီတိ ¶ ဒီဃပဏှိ၊ ပရိပုဏ္ဏပဏှီတိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ အညေသံ အဂ္ဂပါဒေါ ဒီဃော ဟောတိ၊ ပဏှိမတ္ထကေ ဇင်္ဃာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ပဏှိံ တစ္ဆေတွာ ဌပိတာ ဝိယ ဟောတိ၊ န ဧဝံ မဟာပုရိသဿ။ မဟာပုရိသဿ ပန စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ အဂ္ဂပါဒေါ ဟောတိ၊ တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဇင်္ဃာ ပတိဋ္ဌာတိ၊ စတုတ္ထကောဋ္ဌာသေ အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကသဒိသာ ပဏှိ ဟောတိ။

ဒီဃင်္ဂုလီတိ ယထာ အညေသံ ကာစိ အင်္ဂုလိယော ဒီဃာ ဟောန္တိ၊ ကာစိ ရဿာ၊ န ဧဝံ မဟာပုရိသဿ။ မဟာပုရိသဿ ပန မက္ကဋဿေဝ ဒီဃာ ဟတ္ထပါဒင်္ဂုလိယော မူလေ ထူလာ၊ အနုပုဗ္ဗေန ဂန္တွာ အဂ္ဂေ တနုကာ၊ နိယျာသတေလေန မဒ္ဒိတွာ ဝဋ္ဋိတဟရိတာလဝဋ္ဋိသဒိသာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒီဃင်္ဂုလီ’’တိ။

မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒေါတိ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာရေတွာ ဌပိတံ သတဝါရဝိဟတကပ္ပာသပဋလံ ဝိယ မုဒု။ ယထာ စ ဣဒါနိ ဇာတမတ္တဿ၊ ဧဝံ ဝုဍ္ဎကာလေပိ မုဒုတလုနာယေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ မုဒုတလုနာ ဟတ္ထပါဒါ ဧတဿာတိ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒေါ။

ဇာလဟတ္ထပါဒေါတိ န စမ္မေန ပဋိဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရော။ ဧဒိသော ဟိ ဖဏဟတ္ထကော ပုရိသဒေါသေန ဥပဟတော ပဗ္ဗဇ္ဇံ န ပဋိလဘတိ။ မဟာပုရိသဿ ပန ¶ စတဿော ဟတ္ထင်္ဂုလိယော ပဉ္စပိ ပါဒင်္ဂုလိယော ဧကပ္ပမာဏာ ဟောန္တိ၊ တာသံ ဧကပ္ပမာဏတာယ ယဝလက္ခဏံ အညမညံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ တိဋ္ဌတိ။ အထဿ ဟတ္ထပါဒါ ကုသလေန ဝဍ္ဎကိနာ ယောဇိတဇာလဝါတပါနသဒိသာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဇာလဟတ္ထပါဒေါ’’တိ။

ဥဒ္ဓံ ပတိဋ္ဌိတဂေါပ္ဖကတ္တာ ဥဿင်္ခါ ပါဒါ အဿာတိ ဥဿင်္ခပါဒေါ။ အညေသဉှိ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဂေါပ္ဖကာ ဟောန္တိ၊ တေန တေသံ ပါဒါ အာဏိဗဒ္ဓါ ဝိယ ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ န ယထာသုခံ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ ဂစ္ဆန္တာနံ ပါဒတလာနိပိ န ဒိဿန္တိ။ မဟာပုရိသဿ ပန အာရုဟိတွာ ဥပရိ ဂေါပ္ဖကာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ တေနဿ နာဘိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော နာဝါယ ဌပိတသုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိစ္စလော ဟောတိ၊ အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ၊ သုခေန ပါဒါ ¶ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ ပုရတောပိ ပစ္ဆတောပိ ဥဘယပဿေသုပိ ဌတွာ ပဿန္တာနံ ပါဒတလာနိ ပညာယန္တိ၊ န ဟတ္ထီနံ ဝိယ ပစ္ဆတောယေဝ။

ဧဏိဇင်္ဃောတိ ဧဏိမိဂသဒိသဇင်္ဃော မံသုဿဒေန ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃော၊ န ဧကတော ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကမံသော ¶ ၊ သမန္တတော သမသဏ္ဌိတေန မံသေန ပရိက္ခိတ္တာဟိ သုဝဋ္ဋိတာဟိ သာလိဂဗ္ဘယဝဂဗ္ဘသဒိသာဟိ ဇင်္ဃာဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

အနောနမန္တောတိ အနမန္တော၊ ဧတေနဿ အခုဇ္ဇအဝါမနဘာဝေါ ဒီပိတော။ အဝသေသဇနာ ဟိ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဟောန္တိ ဝါမနာ ဝါ။ ခုဇ္ဇာနံ ဥပရိမကာယော အပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ၊ ဝါမနာနံ ဟေဋ္ဌိမကာယော။ တေ အပရိပုဏ္ဏကာယတ္တာ န သက္ကောန္တိ အနောနမန္တာ ဇဏ္ဏုကာနိ ပရိမဇ္ဇိတုံ။ မဟာပုရိသော ပန ပရိပုဏ္ဏဥဘယကာယတ္တာ သက္ကောတိ။

ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှောတိ ဥသဘဝါရဏာဒီနံ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဒုမကဏ္ဏိကသဒိသေဟိ ကောသေဟိ ဩဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝတ္ထဂုယှံ အဿာတိ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှော။ ဝတ္ထဂုယှန္တိ ဝတ္ထေန ဂုဟိတဗ္ဗံ အင်္ဂဇာတံ ဝုစ္စတိ။

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန မဇ္ဇိတွာ ဒီပိဒါဌာယ ဃံသိတွာ ဂေရုကပရိကမ္မံ ကတွာ ဌပိတဃနသုဝဏ္ဏရူပသဒိသောတိ အတ္ထော။ ဧတေနဿ ဃနသိနိဒ္ဓသဏှသရီရတံ ဒဿေတွာ ဆဝိဝဏ္ဏဒဿနတ္ထံ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစောတိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမဿ ဝါ ဝေဝစနမေတံ။

ရဇောဇလ္လန္တိ ¶ ရဇော ဝါ မလံ ဝါ။ န ဥပလိမ္ပတီတိ န လဂ္ဂတိ ပဒုမပလာသတော ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဓောဝနာဒီနိ ပန ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ စေဝ ဒါယကာနံ ပုညဖလတ္ထာယ စ ဗုဒ္ဓါ ကရောန္တိ၊ ဝတ္တသီသေနာပိ စ ကရောန္တိယေဝ။ သေနာသနံ ပဝိသန္တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တမေတံ။

ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမောတိ အာဝဋ္ဋပရိယောသာနေ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ ဟုတွာ မုခသောဘံ ဥလ္လောကယမာနာနိ ဝိယ ဌိတာနိ လောမာနိ အဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော။

ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော၊ ဥဇုမေဝ ဥဂ္ဂတဒီဃသရီရော ဘဝိဿတိ။ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ ခန္ဓေ ကဋိယံ ¶ ဇာဏူသူတိ တီသု ဌာနေသု နမန္တိ၊ တေ ကဋိယံ နမန္တာ ပစ္ဆတော နမန္တိ၊ ဣတရေသု ဒွီသု ဌာနေသု ပုရတော။ ဒီဃသရီရာ ပန ဧကေ ပဿဝင်္ကာ ဟောန္တိ၊ ဧကေ မုခံ ဥန္နမေတွာ နက္ခတ္တာနိ ဂဏယန္တာ ဝိယ စရန္တိ၊ ဧကေ အပ္ပမံသလောဟိတာ သူလသဒိသာ ဟောန္တိ၊ ဧကေ ပုရတော ပဗ္ဘာရာ ဟောန္တိ၊ ပဝေဓမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ ပန ဥဇုမေဝ ဥဂ္ဂန္တွာ ဒီဃပ္ပမာဏော ဒေဝနဂရေ ဥဿိတသုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ ဘဝိဿတီတိ ဒီပေန္တိ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ ယံ ယံ ဇာတမတ္တဿ ¶ သဗ္ဗသော အပရိပုဏ္ဏံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဟောတိ၊ တံ တံ အာယတိံ တထာဘာဝိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္တုဿဒေါတိ ဒွေ ဟတ္ထပိဋ္ဌိယော ဒွေ ပါဒပိဋ္ဌိယော ဒွေ အံသကူဋာနိ ခန္ဓောတိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု ပရိပုဏ္ဏော မံသုဿဒေါ အဿာတိ သတ္တုဿဒေါ။ အညေသံ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌာဒီသု သိရာဇာလံ ပညာယတိ၊ အံသကူဋက္ခန္ဓေသု အဋ္ဌိကောဋိယော။ တေ မနုဿာ ပေတာ ဝိယ ခါယန္တိ၊ န တထာ မဟာပုရိသော၊ မဟာပုရိသော ပန သတ္တသု ဌာနေသု ပရိပုဏ္ဏမံသုဿဒတ္တာ နိဂူဠှသိရာဇာလေဟိ ဟတ္ထပိဋ္ဌာဒီဟိ ဝဋ္ဋေတွာ သုဋ္ဌပိတသုဝဏ္ဏာဠိင်္ဂသဒိသေန ခန္ဓေန သိလာရူပကံ ဝိယ ခါယတိ၊ စိတ္တကမ္မရူပကံ ဝိယ စ ခါယတိ။

သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ သီဟဿ ဟိ ပုရတ္ထိမကာယောဝ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမကာယော အပရိပုဏ္ဏော။ မဟာပုရိသဿ ပန သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော ဝိယ သဗ္ဗော ကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ သောပိ သီဟဿေဝ တတ္ထ တတ္ထ ဝိနတုန္နတာဒိဝသေန ဒုဿဏ္ဌိတဝိသဏ္ဌိတော ¶ န ဟောတိ၊ ဒီဃယုတ္တဋ္ဌာနေ ပန ဒီဃော၊ ရဿထူလကိသပုထုလအနုဝဋ္ဋိတယုတ္တဋ္ဌာနေသု တထာဝိဓောဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘မနာပိယေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မဝိပါကေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ဒီဃေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ဒီဃာနိ သဏ္ဌန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ရဿေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ရဿာနိ သဏ္ဌန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ထူလေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ထူလာနိ သဏ္ဌန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ကိသေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ကိသာနိ သဏ္ဌန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ပုထုလေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ¶ ပုထုလာနိ သဏ္ဌန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ဝဋ္ဋေဟိ သောဘတိ၊ တာနိ အင်္ဂါနိ ဝဋ္ဋာနိ သဏ္ဌန္တီ’’တိ။

ဣတိ နာနာစိတ္တေန ပုညစိတ္တေန စိတ္တိတော ဒသဟိ ပါရမီဟိ သဇ္ဇိတော မဟာပုရိသဿ အတ္တဘာဝေါ၊ လောကေ သဗ္ဗသိပ္ပိနော ဝါ သဗ္ဗဣဒ္ဓိမန္တော ဝါ ပတိရူပကမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။

စိတန္တရံသောတိ အန္တရံသံ ဝုစ္စတိ ဒွိန္နံ ကောဋ္ဋာနံ အန္တရံ၊ တံ စိတံ ပရိပုဏ္ဏံ အန္တရံသံ အဿာတိ စိတန္တရံသော။ အညေသဉှိ တံ ဌာနံ နိန္နံ ဟောတိ၊ ဒွေ ပိဋ္ဌိကောဋ္ဋာ ပါဋိယေက္ကာ ပညာယန္တိ။ မဟာပုရိသဿ ပန ကဋိတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ယာဝ ခန္ဓာ ဥဂ္ဂမ္မ သမုဿိတသုဝဏ္ဏဖလကံ ဝိယ ပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတွာ ပတိဋ္ဌိတံ။

နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလောတိ ¶ နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော။ ယထာ ပညာသဟတ္ထတာယ ဝါ သတဟတ္ထတာယ ဝါ သမက္ခန္ဓသာခေါ နိဂြောဓော ဒီဃတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ဧကပ္ပမာဏောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကာယတောပိ ဗျာမတောပိ ဧကပ္ပမာဏော။ ယထာ အညေသံ ကာယော ဒီဃော ဝါ ဟောတိ ဗျာမော ဝါ၊ န ဧဝံ ဝိသမပ္ပမာဏောတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ယာဝတကွဿ ကာယောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာဝတကော အဿာတိ ယာဝတကွဿ။

သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓောတိ သမဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓော။ ယထာ ဧကေ ကောဉ္စာ ဝိယ စ ဗကာ ဝိယ စ ဝရာဟာ ဝိယ စ ဒီဃဂလာ ဝင်္ကဂလာ ပုထုလဂလာ စ ဟောန္တိ ¶ ၊ ကထနကာလေ သိရာဇာလံ ပညာယတိ၊ မန္ဒော သရော နိက္ခမတိ၊ န ဧဝံ မဟာပုရိသဿ။ မဟာပုရိသဿ ပန သုဝဋ္ဋိတသုဝဏ္ဏာဠိင်္ဂသဒိသော ခန္ဓော ဟောတိ၊ ကထနကာလေ သိရာဇာလံ န ပညာယတိ၊ မေဃဿ ဝိယ ဂဇ္ဇိတော သရော မဟာ ဟောတိ။

ရသဂ္ဂသဂ္ဂီတိ ဧတ္ထ ရသံ ဂသန္တိ ဟရန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ။ ရသဟရဏီနမေတံ အဓိဝစနံ၊ တာ အဂ္ဂါ အဿာတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ။ မဟာပုရိသဿ ကိရ သတ္တရသဟရဏီသဟဿာနိ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ ဟုတွာ ဂီဝါယမေဝ ပဋိမုက္ကာနိ။ တိလဖလမတ္တောပိ အာဟာရော ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပိတော သဗ္ဗကာယံ အနုဖရတိ။ တေနေဝ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တဿ ဧကတဏ္ဍုလာဒီဟိပိ ကဠာယယူသပသတမတ္တေနာပိ ကာယဿ ယာပနံ အဟောသိ။ အညေသံ ပန တထာ အဘာဝါ န သကလံ ကာယံ ဩဇာ ဖရတိ။ တေန တေ ဗဟွာဗာဓာ ဟောန္တိ။

သီဟဿေဝ ¶ ဟနု အဿာတိ သီဟဟနု။ တတ္ထ သီဟဿ ဟေဋ္ဌိမဟနုမေဝ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ၊ န ဥပရိမံ။ မဟာပုရိသဿ ပန သီဟဿ ဟေဋ္ဌိမံ ဝိယ ဒွေပိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဒွါဒသိယာ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာနိ ဟောန္တိ။ အထ နေမိတ္တကာ ဟနုကပရိယန္တံ ဩလောကေန္တာဝ ဣမေသု ဟနုကေသု ဟေဋ္ဌိမေ ဝီသတိ ဥပရိမေ ဝီသတီတိ စတ္တာလီသဒန္တာ သမာ အဝိရဠာ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တီတိ သလ္လက္ခေတွာ အယဉှိ ဒေဝ၊ ကုမာရော စတ္တာလီသဒန္တော ဟောတီတိအာဒိမာဟံသု။ တတြာယမတ္ထော၊ အညေသဉှိ ပရိပုဏ္ဏဒန္တာနမ္ပိ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ ဟောန္တိ။ ဣမဿ ပန စတ္တာလီသံ ဘဝိဿန္တိ။ အညေသဉ္စ ကေစိ ဒန္တာ ဥစ္စာ၊ ကေစိ နီစာတိ ဝိသမာ ဟောန္တိ၊ ဣမဿ ပန အယပဋ္ဋကေန ဆိန္နသင်္ခပဋလံ ဝိယ သမာ ဘဝိဿန္တိ။ အညေသံ ကုမ္ဘိလာနံ ဝိယ ဒန္တာ ဝိရဠာ ဟောန္တိ၊ မစ္ဆမံသာနိ ခါဒန္တာနံ ဒန္တန္တရံ ပူရေန္တိ။ ဣမဿ ပန ကနကဖလကာယံ သမုဿိတဝဇိရပန္တိ ဝိယ အဝိရဠာ တူလိကာယ ဒဿိတပရိစ္ဆေဒါ ဝိယ ဒန္တာ ဘဝိဿန္တိ။ အညေသဉ္စ ပူတိဒန္တာ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ တေန ကာစိ ဒါဌာ ကာဠာပိ ဝိဝဏ္ဏာပိ ဟောန္တိ။ အယံ ပန သုဋ္ဌု သုက္ကဒါဌော ဩသဓိတာရကမ္ပိ အတိက္ကမ္မ ဝိရောစမာနာယ ပဘာယ သမန္နာဂတဒါဌော ဘဝိဿတိ။

ပဟူတဇိဝှောတိ ¶ ပုထုလဇိဝှော။ အညေသံ ဇိဝှာ ထူလာပိ ဟောန္တိ ကိသာပိ ရဿာပိ ထဒ္ဓါပိ ဝိသမာပိ၊ မဟာပုရိသဿ ပန ဇိဝှာ မုဒု ဒီဃာ ပုထုလာ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နာ ဟောတိ။ သော ဟိ ဧတံ လက္ခဏံ ပရိယေသိတုံ အာဂတာနံ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ မုဒုကတ္တာ တံ ဇိဝှံ ကထိနသူစိံ ဝိယ ဝဋ္ဋေတွာ ဥဘော နာသိကသောတာနိ ပရာမသတိ၊ ဒီဃတ္တာ ဥဘော ကဏ္ဏသောတာနိ ပရာမသတိ ¶ ၊ ပုထုလတ္တာ ကေသန္တပရိယောသာနံ ကေဝလမ္ပိ နလာဋံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ဧဝမဿ မုဒုဒီဃပုထုလဘာဝံ ပကာသေန္တော တေသံ ကင်္ခံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ဇိဝှံ သန္ဓာယ ‘‘ပဟူတဇိဝှော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဗြဟ္မဿရောတိ အညေ ဆိန္နဿရာပိ ဘိန္နဿရာပိ ကာကဿရာပိ ဟောန္တိ၊ အယံ ပန မဟာဗြဟ္မုနော သရသဒိသေန သရေန သမန္နာဂတော ဘဝိဿတိ၊ မဟာဗြဟ္မုနော ဟိ ပိတ္တသေမှေဟိ အပလိဗုဒ္ဓတ္တာ သရော ဝိသဒေါ ဟောတိ။ မဟာပုရိသေနာပိ ကတကမ္မံ တဿ ဝတ္ထုံ သောဓေတိ။ ဝတ္ထုနော သုဒ္ဓတ္တာ နာဘိတော ¶ ပဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌဟန္တော သရော ဝိသဒေါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတောဝ သမုဋ္ဌာတိ။ ကရဝီကော ဝိယ ဘဏတီတိ ကရဝီကဘာဏီ၊ မတ္တကရဝီကရုတမဉ္ဇုဃောသောတိ အတ္ထော။

အဘိနီလနေတ္တောတိ န သကလနီလနေတ္တော၊ နီလယုတ္တဋ္ဌာနေ ပနဿ ဥမာပုပ္ဖသဒိသေန အတိဝိသုဒ္ဓေန နီလဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာနိ နေတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ပီတယုတ္တဋ္ဌာနေ ကဏိကာရပုပ္ဖသဒိသေန ပီတဝဏ္ဏေန၊ လောဟိတယုတ္တဋ္ဌာနေ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသဒိသေန လောဟိတဝဏ္ဏေန၊ သေတယုတ္တဋ္ဌာနေ ဩသဓိတာရကသဒိသေန သေတဝဏ္ဏေန၊ ကာဠယုတ္တဋ္ဌာနေ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကသဒိသေန ကာဠဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာနိ။ သုဝဏ္ဏဝိမာနေ ဥဂ္ဃာဋိတမဏိသီဟပဉ္ဇရသဒိသာနိ ခါယန္တိ။

ဂေါပခုမောတိ ဧတ္ထ ပခုမန္တိ သကလစက္ခုဘဏ္ဍံ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ကာဠဝစ္ဆကဿ ဗဟလဓာတုကံ ဟောတိ၊ ရတ္တဝစ္ဆကဿ ဝိပ္ပသန္နံ၊ တံမုဟုတ္တဇာတတရုဏရတ္တဝစ္ဆကသဒိသစက္ခုဘဏ္ဍောတိ အတ္ထော။ အညေသဉှိ စက္ခုဘဏ္ဍာ အပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ ဟတ္ထိမူသိကာဒီနံ အက္ခိသဒိသေဟိ ဝိနိဂ္ဂတေဟိပိ ဂမ္ဘီရေဟိပိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတာ ဟောန္တိ။ မဟာပုရိသဿ ပန ဓောဝိတွာ မဇ္ဇိတွာ ဌပိတမဏိဂုဠိကာ ဝိယ မုဒုသိနိဒ္ဓနီလသုခုမပခုမာစိတာနိ အက္ခီနိ။

ဥဏ္ဏာတိ ဥဏ္ဏလောမံ။ ဘမုကန္တရေတိ ဒွိန္နံ ဘမုကာနံ ဝေမဇ္ဈေ နာသိကမတ္ထကေယေဝ ဇာတာ၊ ဥဂ္ဂန္တွာ ပန နလာဋဝေမဇ္ဈေ ဇာတာ။ ဩဒါတာတိ ပရိသုဒ္ဓါ၊ ဩသဓိတာရကသမာနဝဏ္ဏာ။ မုဒူတိ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာရေတွာ ဌပိတသတဝါရဝိဟတကပ္ပာသပဋလသဒိသာ။ တူလသန္နိဘာတိ သိမ္ဗလိတူလလတာတူလသမာနာ၊ အယမဿ ဩဒါတတာယ ဥပမာ။ သာ ပနေသာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိယမာနာ ဥပဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ ဟောတိ၊ ဝိဿဋ္ဌာ ¶ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋဝသေန အာဝဋ္ဋိတွာ ဥဒ္ဓဂ္ဂါ ဟုတွာ ¶ သန္တိဋ္ဌတိ။ သုဝဏ္ဏဖလကမဇ္ဈေ ဌပိတရဇတပုဗ္ဗုဠကံ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဃဋတော နိက္ခမမာနာ ခီရဓာရာ ဝိယ၊ အရုဏပ္ပဘာရဉ္ဇိတေ ဂဂနပ္ပဒေသေ ဩသဓိတာရကာ ဝိယ စ အတိမနောဟရာယ သိရိယာ ဝိရောစတိ။

ဥဏှီသသီသောတိ ¶ ဣဒံ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတဉ္စ ပရိပုဏ္ဏသီသတံ စာတိ ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ မဟာပုရိသဿ ဟိ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ သကလနလာဋံ ဆာဒယမာနံ ပူရယမာနံ ဂန္တွာ ဝါမကဏ္ဏစူဠိကာယံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ တံ ရညော ဗန္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ မဟာပုရိသဿ ကိရ ဣမံ လက္ခဏံ ဒိသွာ ရာဇူနံ ဥဏှီသပဋ္ဋံ အကံသု။ အယံ တာဝ ဧကော အတ္ထော။ အညေ ပန ဇနာ အပရိပုဏ္ဏသီသာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ ကပိသီသာ၊ ကေစိ ဖလသီသာ၊ ကေစိ အဋ္ဌိသီသာ၊ ကေစိ ဟတ္ထိသီသာ၊ ကေစိ တုမ္ဗသီသာ၊ ကေစိ ပဗ္ဘာရသီသာ။ မဟာပုရိသဿ ပန အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတံ ဝိယ သုပရိပုဏ္ဏံ ဥဒကပုဗ္ဗုဠသဒိသံ သီသံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိမနယေ ဥဏှီသဝေဌိတသီသော ဝိယာတိ ဥဏှီသသီသော။ ဒုတိယနယေ ဥဏှီသံ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိမဏ္ဍလသီသောတိ ဥဏှီသသီသော။

ဝိပဿီသမညာဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သဗ္ဗကာမေဟီတိ ဣဒံ လက္ခဏာနိ ပရိဂ္ဂဏှာပေတွာ ပစ္ဆာ ကတံ ဝိယ ဝုတ္တံ၊ န ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဌမဉှိ တေ နေမိတ္တကေ သန္တပ္ပေတွာ ပစ္ဆာ လက္ခဏပရိဂ္ဂဏှနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယံ ဝုတ္တောယေဝ။ ပါယေန္တီတိ ထညံ ပါယေန္တိ။ တဿ ကိရ နိဒ္ဒေါသေန မဓုရေန ခီရေန သမန္နာဂတာ သဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပဋ္ဌာပေသိ၊ တထာ သေသာပိ တေသု တေသု ကမ္မေသု ကုသလာ သဋ္ဌိသဋ္ဌိယေဝ။ တာသံ ပေသနကာရကေ သဋ္ဌိ ပုရိသေ၊ တဿ တဿ ကတာကတဘာဝံ သလ္လက္ခဏေ သဋ္ဌိ အမစ္စေ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ဧဝံ စတ္တာရိ သဋ္ဌိယော ဣတ္ထီနံ၊ ဒွေ သဋ္ဌိယော ပုရိသာနန္တိ ဆ သဋ္ဌိယော ဥပဋ္ဌကာနံယေဝ အဟေသုံ။ သေတစ္ဆတ္တန္တိ ဒိဗ္ဗသေတစ္ဆတ္တံ။ ကုလဒတ္တိယံ ပန သိရိဂဗ္ဘေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ မာ နံ သီတံ ဝါတိအာဒီသု မာ အဘိဘဝီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာဿုဒန္တိ သော အဿုဒံ။ အင်္ကေနေဝ အင်္ကန္တိ အညဿ ဗာဟုနာဝ အညဿ ဗာဟုံ။ အညဿ စ အံသကူဋေနေဝ ¶ အညဿ အံသကူဋံ။ ပရိဟရိယတီတိ နီယတိ၊ သမ္ပာပိယတီတိ အတ္ထော။

၃၈။ မဉ္ဇုဿရောတိ အခရဿရော။ ဝဂ္ဂုဿရောတိ ဆေကနိပုဏဿရော။ မဓုရဿရောတိ သာတဿရော။ ပေမနိယဿရောတိ ပေမဇနကဿရော။ တတြိဒံ ¶ ကရဝီကာနံ မဓုရဿရတာယ – ကရဝီကသကုဏေ ကိရ မဓုရရသံ အမ္ဗပက္ကံ မုခတုဏ္ဍကေန ပဟရိတွာ ပဂ္ဃရိတရသံ ပိဝိတွာ ပက္ခေန ¶ တာလံ ဒတွာ ဝိကူဇမာနေ စတုပ္ပဒါ မတ္တာ ဝိယ လဠိတုံ အာရဘန္တိ။ ဂေါစရပသုတာပိ စတုပ္ပဒါ မုခဂတာနိ တိဏာနိ ဆဍ္ဍေတွာ တံ သဒ္ဒံ သုဏန္တိ။ ဝါဠမိဂါ ခုဒ္ဒကမိဂေ အနုဗန္ဓမာနာ ဥက္ခိတ္တံ ပါဒံ အနိက္ခိပိတွာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ အနုဗဒ္ဓမိဂါ စ မရဏဘယံ ဇဟိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ အာကာသေ ပက္ခန္ဒာ ပက္ခိနောပိ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တံ သဒ္ဒံ သုဏမာနာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ဥဒကေ မစ္ဆာပိ ကဏ္ဏပဋလံ ပပ္ဖောဋေတွာ တံ သဒ္ဒံ သုဏမာနာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ မဓုရဿရာ ကရဝီကာ။

အသန္ဓိမိတ္တာပိ ဓမ္မာသောကဿ ဒေဝီ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓဿရေန သဒိသော ကဿစိ သရော’’တိ သင်္ဃံ ပုစ္ဆိ။ အတ္ထိ ကရဝီကသကုဏဿာတိ။ ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ တေ သကုဏာတိ? ဟိမဝန္တေတိ။ သာ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ ကရဝီကသကုဏံ ပဿိတုကာမာမှီ’’တိ။ ရာဇာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပဉ္ဇရေ နိသီဒိတွာ ကရဝီကော အာဂစ္ဆတူ’’တိ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပဉ္ဇရော ဂန္တွာ ဧကဿ ကရဝီကဿ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ သော – ‘‘ရာဇာဏာယ အာဂတော ပဉ္ဇရော၊ န သက္ကာ န ဂန္တု’’န္တိ တတ္ထ နိသီဒိ။ ပဉ္ဇရော အာဂန္တွာ ရညော ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ န ကရဝီကသဒ္ဒံ ကာရာပေတုံ သက္ကောန္တိ။ အထ ရာဇာ – ‘‘ကထံ၊ ဘဏေ၊ ဣမေ သဒ္ဒံ န ကရောန္တီ’’တိ အာဟ။ ဉာတကေ အဒိသွာ ဒေဝါတိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဒါသေဟိ ပရိက္ခိပါပေသိ။ သော အတ္တနော ဆာယံ ဒိသွာ – ‘‘ဉာတကာ မေ အာဂတာ’’တိ မညမာနော ပက္ခေန တာလံ ဒတွာ မဓုရဿရေန မဏိဝံသံ ဓမမာနော ဝိယ ဝိရဝိ။ သကလနဂရေ မနုဿာ မတ္တာ ဝိယ လဠိံသု။ အသန္ဓိမိတ္တာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမဿ တာဝ တိရစ္ဆာနဂတဿ ဧဝံ မဓုရော သဒ္ဒေါ၊ ကီဒိသော နု ခေါ သဗ္ဗညုတညာဏသိရိပတ္တဿ ဘဂဝတော သဒ္ဒေါ အဟောသီ’’တိ ပီတိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာ သတ္တဟိ ဇင်္ဃသတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မဓုရော ကိရ ¶ ကရဝီကသဒ္ဒေါတိ။ တတော ပန သတဘာဂေန သဟဿဘာဂေန စ မဓုရတရော ဝိပဿိဿ ကုမာရဿ သဒ္ဒေါ အဟောသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၉။ ကမ္မဝိပါကဇန္တိ န ဘာဝနာမယံ၊ ကမ္မဝိပါကဝသေန ပန ဒေဝတာနံ စက္ခုသဒိသမေဝ မံသစက္ခု အဟောသိ ¶ ၊ ယေန နိမိတ္တံ ကတွာ တိလဝါဟေ ပက္ခိတ္တံ ဧကတိလမ္ပိ အယံ သောတိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါတုံ သက္ကောတိ။

၄၀။ ဝိပဿီတိ ဧတ္ထ အယံ ဝစနတ္ထော၊ အန္တရန္တရာ နိမီလဇနိတန္ဓကာရဝိရဟေန ဝိသုဒ္ဓံ ပဿတိ၊ ဝိဝဋေဟိ စ အက္ခီဟိ ပဿတီတိ ဝိပဿီ၊ ဒုတိယဝါရေ ဝိစေယျ ဝိစေယျ ပဿတီတိ ဝိပဿီ၊ ဝိစိနိတွာ ဝိစိနိတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။

အတ္ထေ ပနာယတီတိ အတ္ထေ ဇာနာတိ ပဿတိ၊ နယတိ ဝါ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ¶ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ အတ္ထေ အနုသာသန္တဿ ရညော အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မဟာပုရိသံ အာနေတွာ ဟတ္ထေ ဌပယိံသု။ တဿ တံ အင်္ကေကတွာ ဥပလာဠယမာနဿေဝ အမစ္စာ သာမိကံ အဿာမိကံ အကံသု။ ဗောဓိသတ္တော အနတ္တမနသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ရာဇာ – ‘‘ကိမေတံ၊ ဥပဓာရေထာ’’တိ အာဟ။ ဥပဓာရိယမာနာ အညံ အဒိသွာ – ‘‘အဍ္ဍဿ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆိတတ္တာ ဧဝံ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုန သာမိကံယေဝ သာမိကံ ကတွာ ‘‘ဉတွာ နု ခေါ ကုမာရော ဧဝံ ကရောတီ’’တိ ဝီမံသန္တာ ပုန သာမိကံ အဿာမိကံ အကံသု။ ပုနပိ ဗောဓိသတ္တော တထေဝ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ ရာဇာ – ‘‘ဇာနာတိ မဟာပုရိသော’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပမတ္တော အဟောသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိစေယျ ဝိစေယျ ကုမာရော အတ္ထေ ပနာယတီ’’တိ။

၄၂။ ဝဿိကန္တိအာဒီသု ယတ္ထ သုခံ ဟောတိ ဝဿကာလေ ဝသိတုံ၊ အယံ ဝဿိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော ဝဿာဝါသော ဝဿံ၊ ဝဿံ အရဟတီတိ ဝဿိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ဝဿိကော ပါသာဒေါ နာတိဥစ္စော ဟောတိ၊ နာတိနီစော၊ ဒွါရဝါတပါနာနိပိဿ နာတိဗဟူနိ နာတိတနူနိ၊ ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိပေတ္ထ မိဿကာနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဟေမန္တိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ နီစာ ဟောန္တိ၊ ဒွါရဝါတပါနာနိ တနုကာနိ သုခုမစ္ဆိဒ္ဒါနိ၊ ဥဏှပ္ပဝေသနတ္ထာယ ဘိတ္တိနိယူဟာနိ နီဟရိယန္တိ။ ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏနိဝါသနပါရုပနာနိ ပနေတ္ထ ဥဏှဝိရိယာနိ ¶ ကမ္ဗလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ သိနိဒ္ဓံ ကဋုကသန္နိဿိတံ နိရုဒကသန္နိဿိတဉ္စ။ ဂိမှိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ ဥစ္စာ ဟောန္တိ၊ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပနေတ္ထ ဗဟူနိ ဝိပုလဇာတာနိ ဟောန္တိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒီနိ ဒုကူလမယာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ မဓုရသသန္နိဿိတဘရိတာနိ။ ဝါတပါနသမီပေသု စေတ္ထ ¶ နဝ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ။ တေသု တေသု ပဒေသေသု ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ၊ ယေဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။

နိပ္ပုရိသေဟီတိ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ၊ သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ၊ ဒေါဝါရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ၊ နဟာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ။ ရာဇာ ကိရ – ‘‘တထာရူပံ ဣဿရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုရိသာသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ မေ ပုတ္တဿ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပေသီတိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇိဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၃။ ဒုတိယဘာဏဝါရေ ¶ ဂေါပါနသိဝင်္ကန္တိ ဂေါပါနသီ ဝိယ ဝင်္ကံ။ ဘောဂ္ဂန္တိ ခန္ဓေ၊ ကဋိယံ၊ ဇာဏူသူတိ တီသု ဌာနေသု ဘောဂ္ဂဝင်္ကံ။ ဒဏ္ဍပရာယနန္တိ ဒဏ္ဍဂတိကံ ဒဏ္ဍပဋိသရဏံ။ အာတုရန္တိ ဇရာတုရံ။ ဂတယောဗ္ဗနန္တိ အတိက္ကန္တယောဗ္ဗနံ ပစ္ဆိမဝယေ ဌိတံ။ ဒိသွာတိ အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏေန ဗလကာယေန ပရိဝုတော သုသံဝိဟိတာရက္ခောပိ ဂစ္ဆန္တော ယဒါ ရထော ပုရတော ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ ဗလကာယော၊ တာဒိသေ ဩကာသေ သုဒ္ဓါဝါသခီဏာသဝဗြဟ္မေဟိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ရထဿ ပုရတောဝ ဒဿိတံ၊ တံ ပုရိသံ ပဿိတွာ။ သုဒ္ဓါဝါသာ ကိရ – ‘‘မဟာပုရိသော ပင်္ကေ ဂဇော ဝိယ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု လဂ္ဂေါ၊ သတိမဿ ဥပ္ပာဒေဿာမာ’’တိ တံ ဒဿေသုံ။ ဧဝံ ဒဿိတဉ္စ တံ ဗောဓိသတ္တော စေဝ ပဿတိ သာရထိ စ။ ဗြဟ္မာနော ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ အပ္ပမာဒတ္ထံ သာရထိဿ စ ကထာသလ္လာပတ္ထံ တံ ဒဿေသုံ။ ကိံ ပနေသောတိ ‘‘ဧသော ဇိဏ္ဏောတိ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ နာဟံ၊ ဘော ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ အဒ္ဒသ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။

တေန ¶ ဟီတိ ယဒိ မယှမ္ပိ ဧဝရူပေဟိ ကေသေဟိ ဧဝရူပေန စ ကာယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန ဟိ သမ္မ သာရထိ။ အလံ ဒါနဇ္ဇ ဥယျာနဘူမိယာတိ – ‘‘အဇ္ဇ ဥယျာနဘူမိံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆာမ၊ အလံ တာယ ဥယျာနဘူမိယာတိ သံဝိဂ္ဂဟဒယော သံဝေဂါနုရူပမာဟ။ အန္တေပုရံ ဂတောတိ ဣတ္ထိဇနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သိရိဂဗ္ဘေ ဧကကောဝ နိသိန္နော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယာယ ဇာတိယာ သတိ ဇရာ ပညာယတိ၊ သာ ဇာတိ ဓိရတ္ထု ¶ ဓိက္ကတာ အတ္ထု၊ ဇိဂုစ္ဆာမေတံ ဇာတိန္တိ၊ ဇာတိယာ မူလံ ခဏန္တော နိသီဒိ၊ ပဌမေန သလ္လေန ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ ဝိယ။

၄၅။ သာရထိံ အာမန္တာပေတွာတိ ရာဇာ ကိရ နေမိတ္တကေဟိ ကထိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဩဟိတသောတော ဝိစရတိ၊ သော ‘‘ကုမာရော ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ နိဝတ္တော’’တိ သုတွာ သာရထိံ အာမန္တာပေသိ။ မာ ဟေဝ ခေါတိအာဒီသု ရဇ္ဇံ ကာရေတု၊ မာ ပဗ္ဗဇတု၊ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝစနံ မာ သစ္စံ ဟောတူတိ ဧဝံ စိန္တေသီတိ အတ္ထော။

ဗျာဓိပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၇။ အဒ္ဒသ ခေါတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဒ္ဓါဝါသေဟိ ဒဿိတံ အဒ္ဒသ။ အာဗာဓိကန္တိ ဣရိယာပထဘဉ္ဇနကေန ဝိသဘာဂဗာဓေန အာဗာဓိကံ။ ဒုက္ခိတန္တိ ရောဂဒုက္ခေန ဒုက္ခိတံ။ ဗာဠှဂိလာနန္တိ အဓိမတ္တဂိလာနံ။ ပလိပန္နန္တိ နိမုဂ္ဂံ။ ဇရာ ပညာယိဿတိ ဗျာဓိ ပညာယိဿတီတိ ¶ ဣဓာပိ ယာယ ဇာတိယာ သတိ ဣဒံ ဒွယံ ပညာယတိ၊ ဓိက္ကတာ သာ ဇာတိ၊ အဇာတံ ခေမန္တိ ဇာတိယာ မူလံ ခဏန္တော နိသီဒိ၊ ဒုတိယေန သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ ဝိယ။

ကာလင်္ကတပုရိသဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ဝိလာတန္တိ သိဝိကံ။ ပေတန္တိ ဣတော ပဋိဂတံ။ ကာလင်္ကတန္တိ ကတကာလံ၊ ယတ္တကံ တေန ကာလံ ဇီဝိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ကတွာ နိဋ္ဌပေတွာ မတန္တိ အတ္ထော။ ဣမမ္ပိဿ ပုရိမနယေနေဝ ဗြဟ္မာနော ဒဿေသုံ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ဣဓာပိ ယာယ ဇာတိယာ သတိ ဣဒံ တယံ ပညာယတိ၊ ဓိက္ကတာ သာ ဇာတိ၊ အဇာတံ ခေမန္တိ ဇာတိယာ မူလံ ခဏန္တော နိသီဒိ၊ တတိယေန သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ ဝိယ။

ပဗ္ဗဇိတဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဘဏ္ဍုန္တိ ¶ မုဏ္ဍံ။ ဣမမ္ပိဿ ပုရိမနယေနေဝ ဗြဟ္မာနော ဒဿေသုံ။ သာဓု ဓမ္မစရိယာတိအာဒီသု အယံ ဒေဝ ဓမ္မစရဏဘာဝေါ သာဓူတိ စိန္တေတွာ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဧဝံ ဧကမေကဿ ပဒဿ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ ဒသကုသလကမ္မပထဝေဝစနာနေဝ။ အဝသာနေ ပန အဝိဟိံသာတိ ကရုဏာယ ပုဗ္ဗဘာဂေါ။ အနုကမ္ပာတိ မေတ္တာယ ပုဗ္ဗဘာဂေါ။ တေနဟီတိ ဥယျောဇနတ္ထေ နိပါတော။ ပဗ္ဗဇိတံ ဟိဿ ဒိသွာ စိတ္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နိန္နံ ဇာတံ။ အထ တေန သဒ္ဓိံ ကထေတုကာမော ဟုတွာ သာရထိံ ဥယျောဇေန္တော တေန ဟီတိအာဒိမာဟ။

ဗောဓိသတ္တပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၄။ အထ ¶ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတဿ သာဓု ဓမ္မစရိယာ’’တိအာဒီနိ စ အညဉ္စ ဗဟုံ မဟာဇနကာယေန ရက္ခိယမာနဿ ပုတ္တဒါရသမ္ဗာဓေ ဃရေ ဝသတော အာဒီနဝပဋိသံယုတ္တဉ္စေဝ မိဂဘူတေန စေတသာ ယထာသုခံ ဝနေ ဝသတော ပဗ္ဗဇိတဿ ဝိဝေကာနိသံသပဋိသံယုတ္တဉ္စ ဓမ္မိံ ကထံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ – အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိပဿီ ကုမာရော သာရထိံ အာမန္တေသိ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတံ နာမ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဝံသောဝ တန္တိယေဝ ပဝေဏီယေဝ။ အညေပိ စ ဗောဓိသတ္တာ ယထာ အယံ ဝိပဿီ ကုမာရော၊ ဧဝံ စိရဿံ စိရဿံ ပဿန္တိ။ အမှာကံ ပန ဗောဓိသတ္တော စတ္တာရိပိ ဧကဒိဝသံယေဝ ဒိသွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ အနောမာနဒီတီရေ ¶ ပဗ္ဗဇိတော။ တေနေဝ ရာဇဂဟံ ပတွာ တတ္ထ ရညာ ဗိမ္ဗိသာရေန – ‘‘ကိမတ္ထံ၊ ပဏ္ဍိတ၊ ပဗ္ဗဇိတောသီတိ’’ ပုဋ္ဌော အာဟ –

‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ ဒုခိတဉ္စ ဗျာဓိတံ၊

မတဉ္စ ဒိသွာ ဂတမာယုသင်္ခယံ၊

ကာသာယဝတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ၊

တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ။

မဟာဇနကာယအနုပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၅။ သုတွာန တေသန္တိ တေသံ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ သုတွာ ဧတဒဟောသိ။ ဩရကောတိ ဦနကော လာမကော။ အနုပဗ္ဗဇိံသူတိ အနုပဗ္ဗဇိတာနိ ¶ ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ ပရတော ခဏ္ဍတိဿာနံ အနုပဗ္ဗဇ္ဇာယ – ‘‘ဗန္ဓုမတိယာ ရာဇဓာနိယာ နိက္ခမိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ န ဝုတ္တန္တိ? နိက္ခမိတွာ သုတတ္တာ။ ဧတေ ကိရ သဗ္ဗေပိ ဝိပဿိဿ ကုမာရဿ ဥပဋ္ဌာကပရိသာဝ၊ တေ ပါတောဝ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ကုမာရံ အဒိသွာ ပါတရာသတ္ထာယ ဂန္တွာ ဘုတ္တပါတရာသာ အာဂမ္မ ‘‘ကုဟိံ ကုမာရော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဥယျာနဘူမိံ ဂတော’’တိ သုတွာ ‘‘တတ္ထေဝ နံ ဒက္ခိဿာမာ’’တိ နိက္ခမန္တာ နိဝတ္တမာနံ သာရထိံ ဒိသွာ – ‘‘ကုမာရော ပဗ္ဗဇိတော’’တိ စဿ ဝစနံ သုတွာ သုတဋ္ဌာနေယေဝ သဗ္ဗာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ အန္တရာပဏတော ကာသာဝပီတာနိ ဝတ္ထာနိ အာဟရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဣတိ နဂရတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိနဂရေ သုတတ္တာ ဧတ္ထ – ‘‘ဗန္ဓုမတိယာ ရာဇဓာနိယာ နိက္ခမိတွာ’’တိ န ဝုတ္တံ။

စာရိကံ ¶ စရတီတိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ မဟာမဏ္ဍပံ ကတွာ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ အာဂမ္မ သွာတနာယ နိမန္တိတော ဇနဿ အာယာစိတဘိက္ခမေဝ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စတ္တာရော မာသေ စာရိကံ စရိ။

အာကိဏ္ဏောတိ ဣမိနာ ဂဏေန ပရိဝုတော။ အယံ ပန ဝိတက္ကော ဗောဓိသတ္တဿ ကဒါ ဥပ္ပန္နောတိ? သွေ ဝိသာခပုဏ္ဏမာ ဘဝိဿတီတိ စာတုဒ္ဒသီဒိဝသေ။ တဒါ ကိရ သော – ‘‘ယထေဝ မံ ဣမေ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိဘူတံ ပရိဝါရေတွာ စရန္တိ၊ ဣဒါနိပိ တထေဝ၊ ကိံ ဣမိနာ ဂဏေနာ’’တိ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ဂစ္ဆာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန ‘‘အဇ္ဇ အဝေလာ၊ သစေ ဣဒါနိ ဂမိဿာမိ၊ သဗ္ဗေဝ ဣမေ ဇာနိဿန္တိ၊ သွေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ဥရုဝေလဂါမသဒိသေ ဂါမေ ဂါမဝါသိနော သွာတနာယ နိမန္တယိံသု။ တေ စတုရာသီတိသဟဿာနမ္ပိ တေသံ ¶ ပဗ္ဗဇိတာနံ မဟာပုရိသဿ စ ပါယာသမေဝ ပဋိယာဒယိံသု။ အထ မဟာပုရိသော ပုနဒိဝသေ တသ္မိံယေဝ ဂါမေ တေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ တတ္ထ တေ ပဗ္ဗဇိတာ မဟာပုရိသဿ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ ပဝိဋ္ဌာ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော။

‘‘ဌိတေ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ၊ သန္နိသီဝေသု ပက္ခိသု၊

သဏတေဝ ဗြဟာရညံ၊ တံ ဘယံ ပဋိဘာတိ မ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅)၊

ဧဝရူပေ ¶ အဝိဝေကာရာမာနံ ဘယကာလေ သဗ္ဗသတ္တာနံ သဒရထကာလေယေဝ – ‘‘အယံ ကာလော’’တိ နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ဗောဓိမဏ္ဍာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ အညဒါပိ စ တသ္မိံ ဌာနေ ဝိစရန္တော ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဿတိ၊ နိသီဒိတုံ ပနဿ စိတ္တံ န နမိတပုဗ္ဗံ။ တံ ဒိဝသံ ပနဿ ဉာဏံ ပရိပါကဂတံ၊ တသ္မာ အလင်္ကတံ ဗောဓိမဏ္ဍံ ဒိသွာ အာရောဟနတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ။ သော ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေန ဥပဂမ္မ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ စုဒ္ဒသဟတ္ထံ ပလ္လင်္ကံ ပညပေတွာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ – ‘‘ယာဝ ဗုဒ္ဓါ န ဟောမိ၊ န တာဝ ဣတော ဝုဋ္ဌဟာမီ’’တိ ပဋိညံ ကတွာ နိသီဒိ။ ဣဒမဿ ဝူပကာသံ သန္ဓာယ – ‘‘ဧကောဝ ဂဏမှာ ဝူပကဋ္ဌော ဝိဟာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အညေနေဝ ¶ တာနီတိ တေ ကိရ သာယံ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ‘‘အတိဝိကာလော ဇာတော၊ ဥပဓာရေထာ’’တိ ဝတွာ ပဏ္ဏသာလံ ဝိဝရိတွာ တံ အပဿန္တာပိ ‘‘ကုဟိံ ဂတော’’တိ နာနုဗန္ဓိံသု၊ ‘‘ဂဏဝါသေ နိဗ္ဗိန္နော ဧကော ဝိဟရိတုကာမော မညေ မဟာပုရိသော၊ ဗုဒ္ဓဘူတံယေဝ နံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဝတွာ အန္တောဇမ္ဗုဒီပါဘိမုခါ စာရိကံ ပက္ကန္တာ။

ဗောဓိသတ္တအဘိဝေသဝဏ္ဏနာ

၅၇။ ဝါသူပဂတဿာတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂတဿ။ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ ဧကီဘာဝဝသေန နိလီနဿ။ ကိစ္ဆန္တိ ဒုက္ခံ။ စဝတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စာတိ ဣဒံ ဒွယံ ပန အပရာပရံ စုတိပဋိသန္ဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇရာမရဏဿာတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ပဗ္ဗဇန္တော ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတ္တေယေဝ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ တသ္မာဿ ဇရာမရဏမေဝ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေနေဝါဟ ¶ – ‘‘ဇရာမရဏဿာ’’တိ။ ဣတိ ဇရာမရဏံ မူလံ ကတွာ အဘိနိဝိဋ္ဌဿ ဘဝဂ္ဂတော ဩတရန္တဿ ဝိယ – အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိပဿိဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဧတဒဟောသိ။

ယောနိသောမနသိကာရာတိ ဥပါယမနသိကာရာ ပထမနသိကာရာ။ အနိစ္စာဒီနိ ဟိ အနိစ္စာဒိတောဝ မနသိကရောတော ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဟောတိ။ အယဉ္စ – ‘‘ကိသ္မိံ နု ခေါ သတိဇာတိအာဒီနိ ဟောန္တိ၊ ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ တေသံ အညတရော ¶ ။ တသ္မာဿ ဣတော ယောနိသောမနသိကာရာ ဣမိနာ ဥပါယမနသိကာရေန အဟု ပညာယ အဘိသမယော၊ ဗောဓိသတ္တဿ ပညာယ ယသ္မိံ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ တေန ဇရာမရဏကာရဏေန သဒ္ဓိံ သမာဂမော အဟောသိ။ ကိံ ပန တန္တိ? ဇာတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဇာတိယာ ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတီ’’တိ။ ယာ စာယံ ဇရာမရဏဿ ကာရဏပရိဂ္ဂါဟိကာ ပညာ၊ တာယ သဒ္ဓိံ ဗောဓိသတ္တဿ သမာဂမော အဟောသီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

နာမရူပေ ခေါ သတိ ဝိညာဏန္တိ ဧတ္ထ ပန သင်္ခါရေသု သတိ ဝိညာဏန္တိ စ၊ အဝိဇ္ဇာယ သတိ သင်္ခါရာတိ စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ၊ တဒုဘယမ္ပိ န ဂဟိတံ။ ကသ္မာ? အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ ဟိ အတီတော ဘဝေါ တေဟိ သဒ္ဓိံ အယံ ဝိပဿနာ န ဃဋိယတိ။ မဟာပုရိသော ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌောတိ။ နနု စ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေဟိ အဒိဋ္ဌေဟိ န သက္ကာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတုန္တိ။ သစ္စံ န သက္ကာ၊ ဣမိနာ ပန တေ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဝသေနေဝ ဒိဋ္ဌာတိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ¶ ဝိတ္ထာရတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာဝ။

၅၈။ ပစ္စုဒါဝတ္တတီတိ ပဋိနိဝတ္တတိ။ ကတမံ ပနေတ္ထ ဝိညာဏံ ပစ္စုဒါဝတ္တတီတိ? ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမ္ပိ ဝိပဿနာဉာဏမ္ပိ။ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ပစ္စယတော ပဋိနိဝတ္တတိ၊ ဝိပဿနာဉာဏံ အာရမ္မဏတော။ ဥဘယမ္ပိ နာမရူပံ နာတိက္ကမတိ၊ နာမရူပတော ပရံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဇာယေထ ဝါတိအာဒီသု ဝိညာဏေ နာမရူပဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ၊ နာမရူပေ စ ဝိညာဏဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ၊ ဒွီသုပိ အညမညပစ္စယေသု ဟောန္တေသု ဧတ္တကေန ဇာယေထ ဝါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေထ ဝါ၊ ဣတော ဟိ ပရံ ကိံ အညံ ဇာယေယျ ဝါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေယျ ဝါ။ နနု ဧတဒေဝ ဇာယတိ စ…ပေ… ဥပပဇ္ဇတိ စာတိ? ဧဝံ သဒ္ဓိံ အပရာပရစုတိပဋိသန္ဓီဟိ ပဉ္စ ပဒါနိ ဒဿေတွာ ပုန တံ ဧတ္တာဝတာတိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိယျာတေန္တော – ‘‘ယဒိဒံ နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ ဝတွာ တတော ပရံ အနုလောမပစ္စယာကာရဝသေန ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပမူလံ ¶ အာယတိမ္ပိ ဇာတိဇရာမရဏံ ဒဿေတုံ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီတိ သကလဿ ဇာတိဇရာမရဏသောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာဒိဘေဒဿ ဒုက္ခရာသိဿ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ ဣတိ မဟာပုရိသော သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိံ အဒ္ဒသ။

၅၉။ သမုဒယော ¶ သမုဒယောတိ ခေါတိ နိဗ္ဗတ္တိ နိဗ္ဗတ္တီတိ ခေါ။ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသူတိ န အနုဿုတေသု အဿုတပုဗ္ဗေသု။ စက္ခုံ ဥဒပါဒီတိအာဒီသု ဥဒယဒဿနပညာဝေသာ။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု၊ ဉာတကရဏဋ္ဌေန ဉာဏံ၊ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပန္နဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ၊ ဩဘာသဋ္ဌေန စ အာလောကောတိ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘စက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ဒဿနဋ္ဌေန။ ဉာဏံ ဥဒပါဒီတိ ဉာတဋ္ဌေန။ ပညာ ဥဒပါဒီတိ ပဇာနနဋ္ဌေန။ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒီတိ ပဋိဝေဓဋ္ဌေန။ အာလောကော ဥဒပါဒီတိ ဩဘာသဋ္ဌေန။ စက္ခုဓမ္မော ဒဿနဋ္ဌော အတ္ထော။ ဉာဏဓမ္မော ဉာတဋ္ဌော အတ္ထော။ ပညာဓမ္မော ပဇာနနဋ္ဌော အတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာဓမ္မော ပဋိဝေဓဋ္ဌော အတ္ထော။ အာလောကော ဓမ္မော ဩဘာသဋ္ဌော အတ္ထော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၃၉)။ ဧတ္တကေဟိ ပဒေဟိ ကိံ ¶ ကထိတန္တိ? ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ပစ္စယသဉ္ဇာနနမတ္တံ ကထိတံ။ အထဝါ ဝီထိပဋိပန္နာ တရုဏဝိပဿနာ ကထိတာတိ။

၆၁။ အဓိဂတော ခေါ မျာယန္တိ အဓိဂတော ခေါ မေ အယံ။ မဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာမဂ္ဂေါ။ ဗောဓာယာတိ စတုသစ္စဗုဇ္ဈနတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗာနဗုဇ္ဈနတ္ထာယ ဧဝ ဝါ။ အပိ စ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ အရိယမဂ္ဂဿေတံ နာမံ၊ တဒတ္ထာယာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂမူလကော ဟိ အရိယမဂ္ဂေါတိ။ ဣဒါနိ တံ မဂ္ဂံ နိယျာတေန္တော – ‘‘ယဒိဒံ နာမရူပနိရောဓာတိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ဝိညာဏနိရောဓောတိအာဒီဟိ ပစ္စတ္တပဒေဟိ နိဗ္ဗာနမေဝ ကထိတံ။ ဣတိ မဟာပုရိသော သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အနိဗ္ဗတ္တိနိရောဓံ အဒ္ဒသ။

၆၂။ နိရောဓော နိရောဓောတိ ခေါတိ အနိဗ္ဗတ္တိ အနိဗ္ဗတ္တိတိ ခေါ။ စက္ခုန္တိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗေဟေဝ ဧတေဟိ ပဒေဟိ – ‘‘ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတီ’’တိ နိရောဓသဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ ကထိတံ၊ အထဝါ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာတိ။

၆၃။ အပရေန သမယေနာတိ ဧဝံ ပစ္စယဉ္စ ပစ္စယနိရောဓဉ္စ ဝိဒိတွာ တတော အပရဘာဂေ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသူတိ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယဘူတေသု ခန္ဓေသု။ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီတိ တမေဝ ပဌမံ ဒိဋ္ဌံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ အနုပဿမာနော။ ဝိဟာသီတိ သိခါပတ္တံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနံ ဝဟန္တော ဝိဟရိ။ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? သဗ္ဗေယေဝ ဟိ ပူရိတပါရမိနော ဗောဓိသတ္တာ ပစ္ဆိမဘဝေ ပုတ္တဿ ဇာတဒိဝသေ ¶ ¶ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကမာရုယှ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ၊ ဒုတိယယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တိ၊ တတိယယာမေ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိတွာ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဘိနိဝိသိတွာ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန သမပညာသ လက္ခဏာနိ ဒိသွာ ယာဝ ဂေါတြဘုဉာဏာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရိယမဂ္ဂေန သကလေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။ အယမ္ပိ မဟာပုရိသော ပူရိတပါရမီ။ သော ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗံ အနုက္ကမံ ကတွာ ပစ္ဆိမယာမေ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဘိနိဝိသိတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥဒယဗ္ဗယဝိပဿနံ အာရဘိ။ တံ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ ဣတိ ရူပန္တိ ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ရူပံ နတ္ထီတိ ရုပ္ပနသဘာဝဉ္စေဝ ဘူတုပါဒါယဘေဒဉ္စ အာဒိံ ကတွာ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝသေန အနဝသေသရူပပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယောတိ ဣမိနာ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတဿ ရူပဿ သမုဒယဒဿနံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣတီတိ ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တဿ ဝိတ္ထာရော – ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ ကမ္မသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ အာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယောတိ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတီ’’တိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထင်္ဂမေပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော…ပေ… ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ နိရောဓံ ပဿတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) အယမဿ ဝိတ္ထာရော။

ဣတိ ဝေဒနာတိအာဒီသုပိ အယံ ဝေဒနာ၊ ဧတ္တကာ ဝေဒနာ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ဝေဒနာ နတ္ထိ။ အယံ သညာ၊ ဣမေ သင်္ခါရာ၊ ဣဒံ ဝိညာဏံ၊ ဧတ္တကံ ဝိညာဏံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ဝိညာဏံ နတ္ထီတိ ဝေဒယိတသဉ္ဇာနနအဘိသင်္ခရဏဝိဇာနနသဘာဝဉ္စေဝ သုခါဒိရူပသညာဒိ ဖဿာဒိ စက္ခုဝိညာဏာဒိ ဘေဒဉ္စ အာဒိံ ကတွာ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝသေန အနဝသေသဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏပရိဂ္ဂဟော ဝုတ္တော။ ဣတိ ဝေဒနာယ သမုဒယောတိအာဒီဟိ ပန ဧဝံ ပရိဂ္ဂဟိတာနံ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏာနံ သမုဒယဒဿနံ ဝုတ္တံ။ တတြာပိ ဣတီတိ ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေသမ္ပိ ဝိတ္ထာရော – ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ရူပေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တီသု ခန္ဓေသု ‘‘အာဟာရသမုဒယာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဖဿသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ’’တိ ¶ အတ္ထင်္ဂမပဒမ္ပိ တေသံယေဝ ဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဥဒယဗ္ဗယဝိနိစ္ဆယော သဗ္ဗာကာရပရိပူရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ တဿ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿိနော ဝိဟရတောတိ တဿ ဝိပဿိဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဣမေသု ရူပါဒီသု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သမပညာသလက္ခဏဝသေန ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿိနော ဝိဟရတော ယထာနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတေ ဝိပဿနာဉာဏေ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနေဟိ ¶ အာသဝသင်္ခါတေဟိ ကိလေသေဟိ အနုပါဒါယ အဂ္ဂဟေတွာဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ၊ တဒေတံ ¶ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမုစ္စတိ နာမ၊ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ နာမ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝါ ဝိမုတ္တဉ္စေဝ ဝိမုစ္စတိ စ၊ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တမေဝ။

ဧတ္တာဝတာ စ မဟာပုရိသော သဗ္ဗဗန္ဓနာ ဝိပ္ပမုတ္တော သူရိယရသ္မိသမ္ဖုဋ္ဌမိဝ ပဒုမံ သုဝိကသိတစိတ္တသန္တာနော စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနိ၊ စတ္တာရိ ဖလဉာဏာနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ၊ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဟတ္ထဂတေ ကတွာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နောဝ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃၊ ၁၅၄)၊

‘‘အယောဃနဟတဿေဝ၊ ဇလတော ဇာတဝေဒသော၊

အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿ၊ ယထာ န ဉာယတေ ဂတိ။

ဧဝံ သမ္မာဝိမုတ္တာနံ၊ ကာမဗန္ဓောဃတာရိနံ၊

ပညာပေတုံ ဂတိ နတ္ထိ၊ ပတ္တာနံ အစလံ သုခ’’န္တိ။ (ဥဒါ။ ၈၀)၊

ဧဝံ မနသိ ကရောန္တော သရဒေ သူရိယော ဝိယ၊ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ စ ဝိရောစိတ္ထာတိ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ တတိယဘာဏဝါရေ ¶ ¶ ယံနူနာဟံ ဓမ္မံ ဒေသေယျန္တိ ယဒိ ပနာဟံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ။ အယံ ပန ဝိတက္ကော ကဒါ ဥပ္ပန္နောတိ? ဗုဒ္ဓဘူတဿ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ။ သော ကိရ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သတ္တာဟံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ၊ သတ္တာဟံ ဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ၊ သတ္တာဟံ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမိ၊ သတ္တာဟံ ရတနဂဗ္ဘေ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော နိသီဒိ၊ သတ္တာဟံ အဇပါလနိဂြောဓေ နိသီဒိ၊ သတ္တာဟံ မုစလိန္ဒေ နိသီဒိ၊ သတ္တာဟံ ရာဇာယတနေ နိသီဒိ။ တတော ဥဋ္ဌာယ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ပုန အာဂန္တွာ အဇပါလနိဂြောဓေ နိသိန္နမတ္တဿေဝ ¶ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော အယဉ္စေဝ ဣတော အနန္တရော စ ဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နောတိ။

တတ္ထ အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဒုဒ္ဒသောတိ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ နိပုဏောတိ သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ အာလယန္တိ၊ တသ္မာ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတံ ပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ၊ ပမုဒိတော အာမောဒိတော ဟောတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ သာယံ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဧဝမိမေဟိပိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ၊ သံသာရဝဋ္ဋေ ပမုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓမ္ပိ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော – ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ဌာနံ သန္ဓာယ – ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ – ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနံ ¶ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမ္မန္တိ ¶ ဝူပသမ္မန္တိ တသ္မာ – ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ ¶ ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတော ဝါနတော နိက္ခန္တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ သော မမဿ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿ၊ သာ မမ ဝိဟေသာ အဿာတိ အတ္ထော။ ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။

၆၅။ အပိဿူတိ အနုဗြူဟနတ္ထေ နိပါတော။ သော – ‘‘န ကေဝလံ ဧတဒဟောသိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူ’’တိ ဒီပေတိ။ ဝိပဿိန္တိအာဒီသု ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ အတ္ထော။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသုံ၊ ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသု။

ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန၊ န ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ကုလဝံသပဒီပကံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနီယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟကာရော နိပါတမတ္တော၊ အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသေတုံ၊ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ အလံ ဒေသေတုံ၊ ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ ဝါ။

ပဋိသောတဂါမိန္တိ နိစ္စာဒီနံ ပဋိသောတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာသုဘန္တိ ဧဝံ ဂတံ စတုသစ္စဓမ္မံ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ ¶ ၊ တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ ဧဝံ ဂါဟာပေတုံ? တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ ¶ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။

အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ နိရုဿုက္ကဘာဝေန၊ အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ? နနု ဧသ – ‘‘မုတ္တော မောစေဿာမီ၊ တိဏ္ဏော တာရေဿာမိ’’၊

‘‘ကိံ ¶ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝက’’န္တိ။

ပတ္ထနံ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ။ သစ္စမေတံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ – ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏလာဗု ဝိယ တက္ကဘရိတစာဋိ ဝိယ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထာ ဝိယ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠှာ၊ တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

‘‘အယဉ္စ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော၊ ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒနံ ဝိယ ဒုရနုဗောဓော၊ နနု မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ၊ အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ။ တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿာပိ ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနာပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ¶ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ ¶ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘မမ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မံ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ၊ ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ၊ တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ၊ အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေသိ၊ သန္တော ဝတ ဘော ဓမ္မော၊ ပဏီတော ဝတ ဘော ဓမ္မော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣမမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၆။ အညတရဿာတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘အညတရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇေဋ္ဌကမဟာဗြဟ္မာ ဧသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နဿတိ ဝတ ဘော လောကောတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေသိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ¶ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ တေဟိ ဒသဟိ ဗြဟ္မသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပါတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ၊ ဧဝံ သဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတာ ပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ၊ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော၊ န ဒွေ၊ အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

၆၉။ အဇ္ဈေသနန္တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ‘‘သမန္တစက္ခူ’’တိ၊ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

အယံ ¶ ¶ ပနေတ္ထ ပါဠိ – ‘‘သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အဿဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။… အာရဒ္ဓဝီရိယော…ပေ… ကုသီတော… ဥပဋ္ဌိတဿတိ… မုဋ္ဌဿတိ… သမာဟိတော… အသမာဟိတော… ပညဝါ… ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ တထာ သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော…ပေ… ပညဝါ ပုဂ္ဂလော ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ။ လောကောတိ ခန္ဓလောကော၊ ဓာတုလောကော၊ အာယတနလောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိဘဝလောကော၊ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော။ ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ – သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ ဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ ဝဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇံ။ ဣတိ ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ဣမသ္မိဉ္စ ဝဇ္ဇေ တိဗ္ဗာ ဘယသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝဓကေ ¶ ။ ဣမေဟိ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတိ ပဿတိ အညာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဣဒံ တထာဂတဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။

ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အညာနိပိ ပဒုမာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောဥဒကပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဇဥပ္ပလာဒီနိ နာမ ¶ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ တာနိ ပါဠိံ နာရူဠှာနိ။ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။ ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ ဝိပဉ္စိတညူ၊ နေယျော၊ ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တတ္ထ ယဿ ¶ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သင်္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသောမနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဂဏှတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော (ပု။ ပ။ ၁၄၈၊ ၁၄၉၊ ၁၅၀၊ ၁၅၁)။

တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော – ‘‘အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ၊ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျော၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနိ ဝိယ ပဒပရမော’’တိ အဒ္ဒသ။ ပဿန္တော စ – ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ၊ ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ။ တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတော အဒ္ဒသ။ တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ၊ ပဒပရမာနံ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဟောတိ။

အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန တေ သဗ္ဗေသုပိ တီသု ဘဝေသု သဗ္ဗေ သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ၊ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ၊ ကိလေသာဝရဏေန ¶ သမန္နာဂတာ၊ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ…ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၄)။

တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ¶ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ – ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ၊ ဧတ္တကာ ဒေါသမောဟဝိတက္ကသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ဧဝံ ကတွာ – ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ ¶ ။ ဗြဟ္မာ တံ ဉတွာ သောမနဿဇာတော ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ – ‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာဗြဟ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၇၀။ တတ္ထ အဇ္ဈဘာသီတိ အဓိအဘာသိ၊ အဓိကိစ္စ အာရဗ္ဘ အဘာသီတိ အတ္ထော။

သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ၊ န ဟိ တတ္ထ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော၊ ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ၊ တထာ တွမ္ပိ သုမေဓ၊ သုန္ဒရပညသဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပညာမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အပေက္ခဿု၊ ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခ။

အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ။ အထဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ၊ န ကေဒါရပါဠိယော၊ န ကုဋိယော၊ န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ၊ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလမတ္တမေဝ ပညာယေယျ။ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒမာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တသရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ တဿ ဒူရေ ဌိတာပိ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊

ဥဋ္ဌေဟီတိ ¶ ¶ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနတ္ထံ စာရိကစရဏံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ ဝီရာတိအာဒီသု ဘဂဝါ ဝီရိယဝန္တတာယ ဝီရော၊ ဒေဝပုတ္တမစ္စုကိလေသမာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ¶ ဝိဇိတသင်္ဂါမော၊ ဇာတိကန္တရာဒိနိတ္ထရဏတ္ထာယ ဝေနေယျသတ္ထဝါဟနသမတ္ထတာယ သတ္ထဝါဟော၊ ကာမစ္ဆန္ဒဣဏဿ အဘာဝတော အဏဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၇၁။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ။ သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတောတိ ဒဿေတိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု ဝိဿဇ္ဇေန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော၊ အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ၊ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗေ ဇနာ သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေန္တု၊ ပူရေဿာမိ တေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

အဂ္ဂသာဝကယုဂဝဏ္ဏနာ

၇၃။ ဗောဓိရုက္ခမူလေတိ ဗောဓိရုက္ခဿ အဝိဒူရေ အဇပါလနိဂြောဓေ အန္တရဟိတောတိ အတ္ထော။ ခေမေ မိဂဒါယေတိ ဣသိပတနံ တေန သမယေန ခေမံ နာမ ဥယျာနံ ဟောတိ၊ မိဂါနံ ပန အဘယဝါသတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ခေမေ မိဂဒါယေ’’တိ။ ယထာ စ ဝိပဿီ ဘဂဝါ၊ ဧဝံ အညေပိ ဗုဒ္ဓါ ပဌမံ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ အာကာသေန ဂန္တွာ တတ္ထေဝ ဩတရန္တိ။ အမှာကံ ပန ဘဂဝါ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ – ‘‘ဥပကော ဣမံ အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နော၊ သော မံ ဒိသွာ သလ္လပိတွာ ဂမိဿတိ။ အထ ပုန နိဗ္ဗိန္ဒန္တော အာဂမ္မ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ပဒသာဝ အဂမာသိ။ ဒါယပါလံ အာမန္တေသီတိ ဒိသွာဝ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အယျော နော၊ ဘန္တေ၊ အာဂတော’’တိ ဝတွာ ဥပဂတံ အာမန္တေသိ။

၇၅-၆။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ ဒါနကထံ၊ ဒါနာနန္တရံ သီလံ၊ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂံ၊ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝံ အနုပဋိပါဋိကထံ ကထေသိ။ တတ္ထ ဒါနကထန္တိ ဣဒံ ဒါနံ နာမ သုခါနံ နိဒါနံ၊ သမ္ပတ္တီနံ မူလံ၊ ဘောဂါနံ ပတိဋ္ဌာ၊ ဝိသမဂတဿ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ၊ ဣဓလောကပရလောကေသု ဒါနသဒိသော အဝဿယော ¶ ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ။ ဣဒဉှိ အဝဿယဋ္ဌေန ရတနမယသီဟာသနသဒိသံ၊ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မဟာပထဝီသဒိသံ၊ အာရမ္မဏဋ္ဌေန ¶ အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသံ။ ဣဒဉှိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန နာဝါ၊ သမဿာသနဋ္ဌေန သင်္ဂါမသူရော၊ ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေန သုသင်္ခတနဂရံ၊ မစ္ဆေရမလာဒီဟိ အနုပလိတ္တဋ္ဌေန ပဒုမံ၊ တေသံ နိဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ၊ ဒုရာသဒဋ္ဌေန ¶ အာသီဝိသော၊ အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော၊ ဗလဝန္တဋ္ဌေန ဟတ္ထီ၊ အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန သေတဥသဘော၊ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝလာဟကအဿရာဇာ။ ဒါနဉှိ လောကေ သက္ကသမ္ပတ္တိံ မာရသမ္ပတ္တိံ ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ သာဝကပါရမိဉာဏံ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏံ ဒေတီတိ ဧဝမာဒိဒါနဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။

ယသ္မာ ပန ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတိ၊ တသ္မာ တဒနန္တရံ သီလကထံ ကထေသိ။ သီလကထန္တိ သီလံ နာမေတံ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ။ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနဉှိ သီလသဒိသော အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ၊ သီလသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထိ၊ သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထိ၊ သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထိ၊ သီလာလင်္ကာရေန ဟိ အလင်္ကတံ သီလကုသုမပိဠန္ဓနံ သီလဂန္ဓာနုလိတ္တံ သဒေဝကောပိ လောကော ဩလောကေန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတီတိ ဧဝမာဒိသီလဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။

ဣဒံ ပန သီလံ နိဿာယ အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတုံ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ သဂ္ဂကထန္တိ အယံ သဂ္ဂေါ နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ၊ နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ၊ နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ၊ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ၊ တာဝတိံသာ တိဿော စ ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဧဝမာဒိသဂ္ဂဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထယန္တာနဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အနေကပရိယာယေန ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဂ္ဂကထံ ကထေယျ’’န္တိအာဒိ။

ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတွာ ပုန ဟတ္ထိံ အလင်္ကရိတွာ တဿ သောဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ – ‘‘အယမ္ပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ၊ န ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ¶ ကာတဗ္ဗော’’တိ ဒဿနတ္ထံ – ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၅၊ ၂။၄၂) နယေန ကာမာနံ အာဒီနဝံ ¶ ဩကာရံ သံကိလေသံ ကထေသိ။ တတ္ထ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော။ ဩကာရောတိ အဝကာရော လာမကဘာဝေါ။ သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံသာရေ သံကိလိဿနံ။ ယထာဟ – ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ ဘော သတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁)။ ဧဝံ ကာမာဒီနဝေန တေဇ္ဇတွာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ ပကာသေသီတိ အတ္ထော။ သေသံ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယဉ္စေဝ ဥတ္တာနတ္ထဉ္စ။

၇၇။ အလတ္ထုန္တိ ကထံ အလတ္ထုံ? ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန။ ဘဂဝါ ကိရ တေသံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿူပနိဿယံ ဩလောကေန္တော အနေကာသု ဇာတီသု စီဝရဒါနာဒီနိ ဒိသွာ ဧထ ဘိက္ခဝေါတိအာဒိမာဟ ¶ ။ တေ တာဝဒေဝ ဘဏ္ဍူ ကာသာယဝသနာ အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခုပရိက္ခာရေဟိ သရီရပဋိမုက္ကေဟေဝ ဝဿသတိကတ္ထေရာ ဝိယ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနာဝ နိသီဒိံသု။

သန္ဒဿေသီတိအာဒီသု ဣဓလောကတ္ထံ သန္ဒဿေသိ၊ ပရလောကတ္ထံ သန္ဒဿေသိ။ ဣဓလောကတ္ထံ ဒဿေန္တော အနိစ္စန္တိ ဒဿေသိ၊ ဒုက္ခန္တိ ဒဿေသိ၊ အနတ္တာတိ ဒဿေသိ၊ ခန္ဓေ ဒဿေသိ၊ ဓာတုယော ဒဿေသိ၊ အာယတနာနိ ဒဿေသိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဒဿေသိ၊ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ဒဿေန္တော ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ဒဿေသိ၊ တထာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒီနံ၊ တထာ ဝယံ ဒဿေန္တောပိ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန ပညာသလက္ခဏာနိ ဒဿေသိ၊ ပရလောကတ္ထံ ဒဿေန္တော နိရယံ ဒဿေသိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိံ၊ ပေတ္တိဝိသယံ၊ အသုရကာယံ၊ တိဏ္ဏံ ကုသလာနံ ဝိပါကံ၊ ဆန္နံ ဒေဝလောကာနံ၊ နဝန္နံ ဗြဟ္မလောကာနံ သမ္ပတ္တိံ ဒဿေသိ။

သမာဒပေသီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလတေရသဓုတင်္ဂဒသကထာဝတ္ထုအာဒိကေ ကလျာဏဓမ္မေ ဂဏှာပေသိ။

သမုတ္တေဇေသီတိ သုဋ္ဌု ဥတ္တေဇေသိ၊ အဗ္ဘုဿာဟေသိ။ ဣဓလောကတ္ထဉ္စေဝ ပရလောကတ္ထဉ္စ တာသေတွာ တာသေတွာ အဓိဂတံ ဝိယ ကတွာ ကထေသိ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏပဉ္စဝီသတိမဟာဘယပ္ပဘေဒဉှိ ဣဓလောကတ္ထံ ဗုဒ္ဓေ ဘဂဝတိ တာသေတွာ တာသေတွာ ကထယန္တေ ပစ္ဆာဗာဟံ၊ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စာတုမဟာပထေ ပဟာရသတေန တာဠေတွာ ဒက္ခိဏဒွါရေန ¶ နိယျမာနော ဝိယ အာဃာတနဘဏ္ဍိကာယ ဌပိတသီသော ဝိယ သူလေ ဥတ္တာသိတော ဝိယ မတ္တဟတ္ထိနာ မဒ္ဒိယမာနော ဝိယ စ သံဝိဂ္ဂေါ ဟောတိ။ ပရလောကတ္ထဉ္စ ¶ ကထယန္တေ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ဝိယ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ဝိယ စ ဟောတိ။

သမ္ပဟံသေသီတိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေန စောဒေသိ၊ မဟာနိသံသံ ကတွာ ကထေသီတိ အတ္ထော။

သင်္ခါရာနံ အာဒီနဝန္တိ ဟေဋ္ဌာ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမတ္ထံ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ကထေသိ၊ ဣဓ ပန ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမတ္ထံ – ‘‘အနိစ္စာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခါရာ အဒ္ဓုဝါ အနဿာသိကာ၊ ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ အလံ ဝိမုစ္စိတု’’န္တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၇။၆၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၃၄) နယေန သင်္ခါရာနံ အာဒီနဝဉ္စ လာမကဘာဝဉ္စ တပ္ပစ္စယဉ္စ ကိလမထံ ပကာသေသိ။ ယထာ စ တတ္ထ နေက္ခမ္မေ၊ ဧဝမိဓ – ‘‘သန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနံ နာမ ပဏီတံ တာဏံ လေဏ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နိဗ္ဗာနေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။

မဟာဇနကာယပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၇၈။ မဟာဇနကာယောတိ ¶ တေသံယေဝ ဒွိန္နံ ကုမာရာနံ ဥပဋ္ဌာကဇနကာယောတိ။

၈၀။ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ၊ ဓမ္မဉ္စာတိ သင်္ဃဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ ဒွေဝါစိကမေဝ သရဏမဂမံသု။

၈၁။ အလတ္ထုန္တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ အလတ္ထုံ။ ဣတော အနန္တရေ ပဗ္ဗဇိတဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။

စာရိကာအနုဇာနနဝဏ္ဏနာ

၈၅။ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ ကဒါ ဥဒပါဒိ? သမ္ဗောဓိတော သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ သတ္တ မာသေ သတ္တ ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ ဥဒပါဒိ။ ဘဂဝါ ကိရ ပိတုသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဝိဟာသိ။ ရာဇာပိ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဇေဋ္ဌပုတ္တော နိက္ခမိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ ဒုတိယပုတ္တော မေ နိက္ခမိတွာ အဂ္ဂသာဝကော ဇာတော၊ ပုရောဟိတပုတ္တော ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော၊ ဣမေ စ အဝသေသာ ဘိက္ခူ ဂိဟိကာလေပိ မယှံ ပုတ္တမေဝ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရိံသု။ ဣမေ သဗ္ဗေ ဣဒါနိပိ ¶ မယှံယေဝ ဘာရော၊ အဟမေဝ စ နေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ အညေသံ ဩကာသံ န ဒဿာမီ’’တိ ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ရာဇဂေဟဒွါရာ ဥဘယတော ခဒိရပါကာရံ ကာရာပေတွာ ကိလဉ္ဇေဟိ ဆာဒါပေတွာ ဝတ္ထေဟိ ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ ဥပရိ စ ဆာဒါပေတွာ သုဝဏ္ဏတာရကဝိစိတ္တံ သမောလမ္ဗိတတာလက္ခန္ဓမတ္တံ ဝိဝိဓပုပ္ဖဒါမဝိတာနံ ကာရာပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိယံ စိတ္တတ္ထရဏေဟိ ¶ သန္ထရာပေတွာ အန္တော ဥဘောသု ပဿေသု မာလာဝစ္ဆကေ ပုဏ္ဏဃဋေ၊ သကလမဂ္ဂဝါသတ္ထာယ စ ဂန္ဓန္တရေ ပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖန္တရေ ဂန္ဓေ စ ဌပါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ။

ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော အန္တောသာဏိယာဝ ရာဇဂေဟံဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ အညော ကောစိ ဒဋ္ဌုမ္ပိ န လဘတိ၊ ကုတော ပန ဘိက္ခံ ဝါ ဒါတုံ၊ ပူဇံ ဝါ ကာတုံ၊ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ။ နာဂရာ စိန္တေသုံ – ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထု လောကေ ဥပ္ပန္နဿ သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တသံဝစ္ဆရာနိ၊ မယဉ္စ ဒဋ္ဌုမ္ပိ န လဘာမ၊ ပဂေဝ ဘိက္ခံ ဝါ ဒါတုံ၊ ပူဇံ ဝါ ကာတုံ၊ ဓမ္မံ ဝါ သောတုံ။ ရာဇာ – ‘မယှမေဝ ဗုဒ္ဓါ၊ မယှမေဝ ဓမ္မော၊ မယှမေဝ သင်္ဃော’တိ မမာယိတွာ သယမေဝ ဥပဋ္ဌဟိ။ သတ္ထာ စ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ ဥပ္ပန္နော။ န ဟိ ရညောယေဝ ¶ နိရယော ဥဏှော အဿ၊ အညေသံ နီလုပ္ပလဝနသဒိသော။ တသ္မာ ရာဇာနံ ဝဒါမ။ သစေ နော သတ္ထာရံ ဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဒေတိ၊ ရညာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာပိ သင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောမ။ န သက္ကာ ခေါ ပန သုဒ္ဓနာဂရေဟေဝ ဧဝံ ကာတုံ၊ ဧကံ ဇေဋ္ဌပုရိသမ္ပိ ဂဏှာမာ’’တိ။

တေ သေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿေတမတ္ထံ အာရောစေတွာ – ‘‘သာမိ၊ ကိံ အမှာကံ ပက္ခော ဟောသိ၊ ဥဒါဟု ရညော’’တိ အာဟံသု။ သော – ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပက္ခော ဟောမိ၊ အပိ စ ခေါ ပန ပဌမဒိဝသော မယှံ ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ တေ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ သော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘နာဂရာ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ကုပိတာ’’တိ အာဟ။ ကိမတ္ထံ တာတာတိ? သတ္ထာရံ ကိရ တုမှေယေဝ ဥပဋ္ဌဟထ၊ အမှေ န လဘာမာတိ။ သစေ ဣဒါနိပိ လဘန္တိ၊ န ကုပ္ပန္တိ၊ အလဘန္တာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုကာမာ ဒေဝါတိ။ ယုဇ္ဈာမိ၊ တာတ၊ နာဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒေမီတိ။ ဒေဝ တုမှာကံ ဒါသာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈာမာတိ ဝဒန္တိ၊ တုမှေ ကံ ဂဏှိတွာ ယုဇ္ဈိဿထာတိ? နနု တွံ သေနာပတီတိ? နာဂရေဟိ ဝိနာ န ¶ သမတ္ထော အဟံ ဒေဝါတိ။ တတော ရာဇာ – ‘‘ဗလဝန္တော နာဂရာ၊ သေနာပတိပိ တေသညေဝ ပက္ခော’’တိ ဉတွာ ‘‘အညာနိပိ သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တသံဝစ္ဆရာနိ မယှံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒဒန္တူ’’တိ အာဟ။ နာဂရာ ¶ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ ရာဇာ – ‘‘ဆ ဝဿာနိ၊ ပဉ္စ၊ စတ္တာရိ၊ တီဏိ၊ ဒွေ၊ ဧကဝဿ’’န္တိ ဟာပေသိ။ ဧဝံ ဟာပေန္တေပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အညေ သတ္တ ဒိဝသေ ယာစိ။ နာဂရာ – ‘‘အတိကက္ခဠံ ဒါနိ ရညာ သဒ္ဓိံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အနုဇာနိံသု။

ရာဇာ သတ္တမာသာဓိကာနံ သတ္တန္နံ သံဝစ္ဆရာနံ သဇ္ဇိတံ ဒါနမုခံ သတ္တန္နမေဝ ဒိဝသာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဆ ဒိဝသေ ကေသဉ္စိ အပဿန္တာနံယေဝ ဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဂရေ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘သက္ခိဿထ၊ တာတ၊ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ တေပိ – ‘‘နနု အမှေယေဝ နိဿာယ တံ ဒေဝဿ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝတွာ – ‘‘သက္ခိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပိဋ္ဌိဟတ္ထေန အဿူနိ ပုဉ္ဆမာနော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿံ အညဿ ဝါရံ အကတွာ ယာဝဇီဝံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီတိ စိန္တေသိံ။ နာဂရာ န ဒါနိ မေ အနုညာတာ၊ နာဂရာ ဟိ ‘မယံ ဒါနံ ဒါတုံ န လဘာမာ’တိ ကုပ္ပန္တိ။ ဘဂဝါ သွေ ပဋ္ဌာယ တေသံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။

အထ ဒုတိယဒိဝသေ သေနာပတိ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ – ‘‘အဇ္ဇ ယထာ အညော ကောစိ ဧကဘိက္ခမ္ပိ န ဒေတိ၊ ဧဝံ ရက္ခထာ’’တိ သမန္တာ ပုရိသေ ဌပေသိ။ တံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိဘရိယာ ရောဒမာနာ ဓီတရံ အာဟ – ‘‘သစေ၊ အမ္မ၊ တဝ ပိတာ ဇီဝေယျ၊ အဇ္ဇာဟံ ပဌမံ ဒသဗလံ ဘောဇေယျ’’န္တိ ¶ ။ သာ တံ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ မာ စိန္တယိ၊ အဟံ တထာ ကရိဿာမိ ယထာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပဌမံ အမှာကံ ဘိက္ခံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ။ တတော သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ နိရုဒကပါယာသဿ ပူရေတွာ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဒီဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ အညာယ ပါတိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ တံ သုမနမာလာဂုဠေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ မာလာဂုဠသဒိသံ ကတွာ ဘဂဝတော ဂါမံ ပဝိသနဝေလာယ သယမေဝ ဥက္ခိပိတွာ ဒါသိဂဏပရိဝုတာ နဂရာ နိက္ခမိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ သေနာပတိဥပဋ္ဌာကာ – ‘‘အမ္မ၊ မာ ဣတော အဂမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မဟာပုညာ နာမ မနာပကထာ ဟောန္တိ၊ န စ တေသံ ပုနပ္ပုနံ ဘဏန္တာနံ ကထာ ပဋိက္ခိပိတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ သာ – ‘‘စူဠပိတာ မဟာပိတာ မာတုလာ ကိဿ တုမှေ ဂန္တုံ န ဒေထာ’’တိ အာဟ။ သေနာပတိနာ ¶ – ‘‘အညဿ ကဿစိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒါတုံ မာ ဒေထာ’’တိ ဌပိတမှ အမ္မာတိ။ ကိံ ပန မေ ဟတ္ထေ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဿထာတိ? မာလာဂုဠံ ပဿာမာတိ ¶ ။ ကိံ တုမှာကံ သေနာပတိ မာလာဂုဠပူဇမ္ပိ ကာတုံ န ဒေတီတိ? ဒေတိ၊ အမ္မာတိ။ တေန ဟိ၊ အပေထ၊ အပေထာတိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မာလာဂုဠံ ဂဏှာပေထ ဘဂဝါတိ အာဟ။ ဘဂဝါ ဧကံ သေနာပတိဿုပဋ္ဌာကံ ဩလောကေတွာ မာလာဂုဠံ ဂဏှာပေသိ။ သာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘဂဝါ၊ ဘဝါဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိယံ မေ သတိ ပရိတဿနဇီဝိတံ နာမ မာ ဟောတု၊ အယံ သုမနမာလာ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ပိယာဝ ဟောမိ၊ နာမေန စ သုမနာ ယေဝါ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သတ္ထာရာ – ‘‘သုခိနီ ဟောဟီ’’တိ ဝုတ္တာ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

ဘဂဝါ သေနာပတိဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ သေနာပတိ ယာဂုံ ဂဟေတွာ ဥပဂဉ္ဆိ၊ သတ္ထာ ပတ္တံ ပိဒဟိ။ နိသိန္နော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောတိ။ အတ္ထိ နော ဧကော အန္တရာ ပိဏ္ဍပါတော လဒ္ဓါတိ။ သော မာလံ အပနေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ အဒ္ဒသ။ စူဠုပဋ္ဌာကော အာဟ – ‘‘သာမိ၊ မာလာတိ မံ ဝတွာ မာတုဂါမော ဝဉ္စေသီ’’တိ။ ပါယာသော ဘဂဝန္တံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ပဟောတိ။ သေနာပတိပိ အတ္တနော ဒေယျဓမ္မံ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ မင်္ဂလံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သေနာပတိ – ‘‘ကာ နာမ သာ ပိဏ္ဍပါတမဒါသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သေဋ္ဌိဓီတာ၊ သာမီတိ။ သပ္ပညာ သာ ဣတ္ထီ၊ ဧဝရူပါယ ဃရေ ဝသန္တိယာ ပုရိသဿ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိ နာမ န ဒုလ္လဘာတိ တံ အာနေတွာ ဇေဋ္ဌိကဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

ပုနဒိဝသေ နာဂရာ ဒါနမဒံသု၊ ပုနဒိဝသေ ရာဇာတိ ဧကန္တရိကာယ ဒါနံ ဒါတုံ အာရဘိံသု။ ရာဇာပိ စရပုရိသေ ဌပေတွာ နာဂရေဟိ ဒိန္နဒါနတော အတိရေကတရံ ဒေတိ၊ နာဂရာပိ တထေဝ ကတွာ ရညာ ဒိန္နဒါနတော အတိရေကတရံ။ ရာဇဂေဟေ နာဋကိတ္ထိယော ဒဟရသာမဏေရေ ဝဒန္တိ – ‘‘ဂဏှထ၊ တာတာ၊ န ဂဟပတိကာနံ ဂတ္တဝတ္ထာဒီသု ပုဉ္ဆိတွာ ဗာဠဒါရကာနံ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒိဓောဝနဟတ္ထေဟိ ကတံ ¶ ၊ သုစိံ ပဏီတံ ကတ’’န္တိ။ ပုနဒိဝသေ နာဂရာပိ ဒဒမာနာ ဝဒန္တိ – ‘‘ဂဏှထ၊ တာတာ၊ န နဂရဂါမနိဂမာဒီသု သင်္ကဍ္ဎိတတဏ္ဍုလခီရဒဓိသပ္ပိအာဒီဟိ၊ န အညေသံ ဇင်္ဃသီသပိဋ္ဌိအာဒီနိ ¶ ဘဉ္ဇိတွာ အာဟရာပိတေဟိ ကတံ၊ ဇာတိသပ္ပိခီရာဒီဟိယေဝ ကတ’’န္တိ။ ဧဝံ သတ္တသု သံဝစ္ဆရေသု သတ္တသု မာသေသု သတ္တသု ဒိဝသေသု စ အတိက္ကန္တေသု အထ ဘဂဝတော အယံ ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္ဗောဓိတော သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ သတ္တ မာသာနိ သတ္တ ဒိဝသာနိ အတိက္ကမိတွာ ဥဒပါဒီ’’တိ။

၈၇။ အညတရော ¶ မဟာဗြဟ္မာတိ ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိတဗြဟ္မာဝ။

၈၉။ စတုရာသီတိ အာဝါသသဟဿာနီတိ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟဿာနိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဒွါဒသသဟဿဘိက္ခုဂဏှနကာ မဟာဝိဟာရာ အဘယဂိရိစေတိယပဗ္ဗတစိတ္တလပဗ္ဗတမဟာဝိဟာရသဒိသာဝ အဟေသုံ။

၉၀။ ခန္တီ ပရမံ တပေါတိ အဓိဝါသနခန္တိ နာမ ပရမံ တပေါ။ တိတိက္ခာတိ ခန္တိယာ ဧဝ ဝေဝစနံ။ တိတိက္ခာ သင်္ခါတာ အဓိဝါသနခန္တိ ဥတ္တမံ တပေါတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရမန္တိ သဗ္ဗာကာရေန ပန နိဗ္ဗာနံ ပရမန္တိ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော ပရူပဃာတီတိ ယော အဓိဝါသနခန္တိဝိရဟိတတ္တာ ပရံ ဥပဃာတေတိ ဗာဓေတိ ဟိံသတိ၊ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတိ။ စတုတ္ထပါဒေါ ပန တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဧတဿ ဟိ န သမဏော ဟောတီတိ ဝေဝစနံ။ ပရူပဃာတီတိ ဧတဿ ပရံ ဝိဟေဌယန္တောတိ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ ပရူပဃာတီတိ သီလူပဃာတီ။ သီလဉှိ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယော စ သမဏော ပရံ ယံ ကဉ္စိ သတ္တံ ဝိဟေဌယန္တော ပရူပဃာတီ ဟောတိ၊ အတ္တနော သီလံ ဝိနာသကော၊ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထဝါ ယော အဓိဝါသနခန္တိယာ အဘာဝတော ပရူပဃာတီ ဟောတိ၊ ပရံ အန္တမသော ဍံသမကသမ္ပိ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ သော န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော။ ကိံ ကာရဏာ? မလဿ အပဗ္ဗာဇိတတ္တာ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇယမတ္တနော မလံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၈၈) ဣဒဉှိ ပဗ္ဗဇိတလက္ခဏံ။ ယောပိ န ဟေဝ ခေါ ဥပဃာတေတိ၊ န မာရေတိ၊ အပိ စ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ဝိဟေဌေတိ၊ သော ပရံ ဝိဟေဌယန္တော သမဏော န ဟောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဝိဟေသာယ အသမိတတ္တာ။ ‘‘သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ ¶ ၊ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၆၅) ဣဒဉှိ သမဏလက္ခဏံ။

ဒုတိယဂါထာယ သဗ္ဗပါပဿာတိ သဗ္ဗာကုသလဿ။ အကရဏန္တိ အနုပ္ပာဒနံ။ ကုသလဿာတိ စတုဘူမိကကုသလဿ။ ဥပသမ္ပဒါတိ ပဋိလာဘော။ သစိတ္တပရိယောဒပနန္တိ အတ္တနော စိတ္တဇောတနံ၊ တံ ပန ¶ အရဟတ္တေန ဟောတိ။ ဣတိ သီလသံဝရေန သဗ္ဗပါပံ ပဟာယ သမထဝိပဿနာဟိ ကုသလံ သမ္ပာဒေတွာ အရဟတ္တဖလေန စိတ္တံ ပရိယောဒါပေတဗ္ဗန္တိ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ အနုသိဋ္ဌီ တိ။

တတိယဂါထာယ ¶ အနူပဝါဒေါတိ ဝါစာယ ကဿစိ အနုပဝဒနံ။ အနူပဃာတောတိ ကာယေန ဥပဃာတဿ အကရဏံ။ ပါတိမောက္ခေတိ ယံ တံ ပအတိမောက္ခံ၊ အတိပမောက္ခံ၊ ဥတ္တမသီလံ၊ ပါတိ ဝါ အဂတိဝိသေသေဟိ မောက္ခေတိ ဒုဂ္ဂတိဘယေဟိ၊ ယော ဝါ နံ ပါတိ၊ တံ မောက္ခေတီတိ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော။ မတ္တညုတာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ပမာဏညုတာ။ ပန္တဉ္စ သယနာသနန္တိ သယနာသနဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒွီဟိယေဝ ပစ္စယေဟိ စတုပစ္စယသန္တောသော ဒီပိတော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနန္တိ ဧတံ ပရဿ အနုပဝဒနံ အနုပဃာတနံ ပါတိမောက္ခသံဝရော ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု မတ္တညုတာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသိဘာဝါယ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ အနုသိဋ္ဌီတိ။ ဣမာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဂါထာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒေဝတာရောစနဝဏ္ဏနာ

၉၁။ ဧတ္တာဝတာ စ ဣမိနာ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော အပဒါနာနုသာရေန ဝိတ္ထာရကထနေန – ‘‘တထာဂတဿေဝေသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဓာတု သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာယ ဓမ္မဓာတုယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ – ‘‘ဒေဝတာပိ တထာဂတဿ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသု’’န္တိ ဝုတ္တံ ဒေဝတာရောစနံ ပကာသေတုံ ဧကမိဒါဟန္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သုဘဂဝနေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ သာလရာဇမူလေတိ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကဿ မူလေ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိရာဇေတွာတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေန မူလသမုဂ္ဃာတဝသေန ဝိရာဇေတွာ။ ယထာ စ ဝိပဿိဿ၊ ဧဝံ သေသဗုဒ္ဓါနမ္ပိ သာသနေ ဝုတ္ထဗြဟ္မစရိယာ ဒေဝတာ အာရောစယိံသု၊ ပါဠိ ပန ဝိပဿိဿ ¶ စေဝ အမှာကဉ္စ ဘဂဝတော ဝသေန အာဂတာ။

တတ္ထ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ န ဟာယန္တိ၊ န ဝိဟာယန္တီတိ အဝိဟာ။ န ကဉ္စိ သတ္တံ တပန္တီတိ အတပ္ပာ။ သုန္ဒရဒဿနာ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာတိ သုဒဿာ။ သုဋ္ဌု ပဿန္တိ၊ သုန္ဒရမေတေသံ ဝါ ဒဿနန္တိ သုဒဿီ။ သဗ္ဗေဟေဝ စ သဂုဏေဟိ ဘဝသမ္ပတ္တိယာ စ ဇေဋ္ဌာ၊ နတ္ထေတ္ထ ကနိဋ္ဌာတိ အကနိဋ္ဌာ။

ဣဓ ¶ ¶ ဌတွာ ဘာဏဝါရာ သမောဓာနေတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိဉှိ သုတ္တေ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော အပဒါနဝသေန တယော ဘာဏဝါရာ ဝုတ္တာ။ ယထာ စ ဝိပဿိဿ၊ ဧဝံ သိခီအာဒီနမ္ပိ အပဒါနဝသေန ဝုတ္တာဝ။ ပါဠိ ပန သင်္ခိတ္တာ။ ဣတိ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝသေန အမှာကံ ဘဂဝတာ ဧကဝီသတိ ဘာဏဝါရာ ကထိတာ။ တထာ အဝိဟေဟိ။ တထာ အတပ္ပေဟိ။ တထာ သုဒဿေဟိ။ တထာ သုဒဿီဟိ။ တထာ အကနိဋ္ဌေဟီတိ သဗ္ဗမ္ပိ ဆဗ္ဗီသတိဘာဏဝါရသတံ ဟောတိ။ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အညံ သုတ္တံ ဆဗ္ဗီသတိဘာဏဝါရသတပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ၊ သုတ္တန္တရာဇာ နာမ အယံ သုတ္တန္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတော ပရံ အနုသန္ဓိဒွယမ္ပိ နိယျာတေန္တော ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။