📜

၂။ မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၉၅။ ဧဝံမေ သုတံ…ပေ… ကုရူသူတိ မဟာနိဒါနသုတ္တံ။ တတြာယံ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ။ ကုရူသု ဝိဟရတီတိ ကုရူ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘ကုရူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ကုရူသု ဇနပဒေ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပနာဟု – မန္ဓာတုကာလေ တီသု ဒီပေသု မနုဿာ ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓမဟာသာဝကစက္ကဝတ္တိပ္ပဘုတီနံ ဥတ္တမမနုဿာနံ ဥပ္ပတ္တိဘူမိ ဥတ္တမဒီပေါ အတိရမဏီယော’’တိ သုတွာ ရညာ မန္ဓာတုစက္ကဝတ္တိနာ စက္ကရတနံ ပုရက္ခတွာ စတ္တာရော ဒီပေ အနုသံယာယန္တေန သဒ္ဓိံ အာဂမံသု။ တတော ရာဇာ ပရိဏာယကရတနံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မနုဿလောကတော ရမဏီယတရံ ဌာန’’န္တိ။ ကသ္မာ ဒေဝ ဧဝံ ဘဏသိ? ကိံ န ပဿသိ စန္ဒိမသူရိယာနံ အာနုဘာဝံ၊ နနု ဧတေသံ ဌာနံ ဣတော ရမဏီယတရန္တိ? ရာဇာ စက္ကရတနံ ပုရက္ခတွာ တတ္ထ အဂမာသိ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော – ‘‘မန္ဓာတုမဟာရာဇာ အာဂတော’’တိ သုတွာဝ ‘‘မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ ရာဇာ၊ န သက္ကာ ယုဒ္ဓေန ပဋိဗာဟိတု’’န္တိ သကံ ရဇ္ဇံ နိယျာတေသုံ။ သော တံ ဂဟေတွာ ပုန ပုစ္ဆိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣတော ရမဏီယတရံ ဌာန’’န္တိ?

အထဿ တာဝတိံသဘဝနံ ကထယိံသု။ ‘‘တာဝတိံသဘဝနံ၊ ဒေဝ၊ ဣတော ရမဏီယတရံ။ တတ္ထ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဣမေ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ပရိစာရကာ ဒေါဝါရိကဘူမိယံ တိဋ္ဌန္တိ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ၊ တဿိမာနိ ဥပဘောဂဋ္ဌာနာနိ – ယောဇနသဟဿုဗ္ဗေဓော ဝေဇယန္တော ပါသာဒေါ၊ ပဉ္စယောဇနသတုဗ္ဗေဓာ သုဓမ္မာ ဒေဝသဘာ၊ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဝေဇယန္တရထော တထာ ဧရာဝဏော ဟတ္ထီ ၊ ဒိဗ္ဗရုက္ခသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ နန္ဒနဝနံ၊ စိတ္တလတာဝနံ၊ ဖာရုသကဝနံ၊ မိဿကဝနံ၊ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓော ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ သဋ္ဌိယောဇနာယာမာ ပညာသယောဇနဝိတ္ထတာ ပဉ္စဒသယောဇနုဗ္ဗေဓာ ဇယကုသုမပုပ္ဖဝဏ္ဏာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာ၊ ယဿာ မုဒုတာယ သက္ကဿ နိသီဒတော ဥပဍ္ဎကာယော အနုပဝိသတီ’’တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ တတ္ထ ဂန္တုကာမော စက္ကရတနံ အဗ္ဘုက္ကိရိ။ တံ အာကာသေ ပတိဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ။ အထ ဒွိန္နံ ဒေဝလောကာနံ ဝေမဇ္ဈတော စက္ကရတနံ ဩတရိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ ပရိဏာယကရတနပမုခါယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ။ ရာဇာ ဧကကောဝ တာဝတိံသဘဝနံ အဂမာသိ။ သက္ကော – ‘‘မန္ဓာတာ အာဂတော’’တိ သုတွာဝ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ – ‘‘သွာဂတံ၊ တေ မဟာရာဇ၊ သကံ တေ မဟာရာဇ၊ အနုသာသ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ သဒ္ဓိံ နာဋကေဟိ ရဇ္ဇံ ဒွေ ဘာဂေ ကတွာ ဧကံ ဘာဂမဒါသိ။ ရညော တာဝတိံသဘဝနေ ပတိဋ္ဌိတမတ္တဿေဝ မနုဿဘာဝေါ ဝိဂစ္ဆိ၊ ဒေဝဘာဝေါ ပါတုရဟောသိ။ တဿ ကိရ သက္ကေန သဒ္ဓိံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ နိသိန္နဿ အက္ခိနိမိသမတ္တေန နာနတ္တံ ပညာယတိ။ တံ အသလ္လက္ခေန္တာ ဒေဝါ သက္ကဿ စ တဿ စ နာနတ္တေ မုယှန္တိ။ သော တတ္ထ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ယာဝ ဆတ္တိံသ သက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ စုတာ၊ တာဝ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အတိတ္တောဝ ကာမေဟိ တတော စဝိတွာ အတ္တနော ဥယျာနေ ပတိဋ္ဌိတော ဝါတာတပေန ဖုဋ္ဌဂတ္တော ကာလမကာသိ။

စက္ကရတနေ ပန ပုန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတေ ပရိဏာယကရတနံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ မန္ဓာတု ဥပါဟနံ လိခါပေတွာ ဣဒံ မန္ဓာတု ရဇ္ဇန္တိ ရဇ္ဇမနုသာသိ။ တေပိ တီဟိ ဒီပေဟိ အာဂတမနုဿာ ပုန ဂန္တုံ အသက္ကောန္တာ ပရိဏာယကရတနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘ဒေဝ၊ မယံ ရညော အာနုဘာဝေန အာဂတာ၊ ဣဒါနိ ဂန္တုံ န သက္ကောမ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ နော ဒေဟီ’’တိ ယာစိံသု။ သော တေသံ ဧကမေကံ ဇနပဒမဒါသိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဝိဒေဟတော အာဂတမနုဿေဟိ အာဝသိတပဒေသော တာယေဝ ပုရိမသညာယ – ‘‘ဝိဒေဟရဋ္ဌ’’န္တိ နာမံ လဘိ၊ အပရဂေါယာနတော အာဂတမနုဿေဟိ အာဝသိတပဒေသော ‘‘အပရန္တဇနပဒေါ’’တိ နာမံ လဘိ၊ ဥတ္တရကုရုတော အာဂတမနုဿေဟိ အာဝသိတပဒေသော ‘‘ကုရုရဋ္ဌ’’န္တိ နာမံ လဘိ၊ ဗဟုကေ ပန ဂါမနိဂမာဒယော ဥပါဒါယ ဗဟုဝစနေန ဝေါဟရိယတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကုရူသု ဝိဟရတီ’’တိ။

ကမ္မာသဓမ္မံ နာမ ကုရူနံ နိဂမောတိ ကမ္မာသဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ ဓ-ကာရဿ ဒ-ကာရေန အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကမ္မာသော ဧတ္ထ ဒမိတောတိ ကမ္မာသဒမ္မော။ကမ္မာသောတိ ကမ္မာသပါဒေါ ပေါရိသာဒေါ ဝုစ္စတိ။ တဿ ကိရ ပါဒေ ခါဏုကေန ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနေ ဝဏော ရုဟန္တော စိတ္တဒါရုသဒိသော ဟုတွာ ရုဟိ။ တသ္မာ ကမ္မာသပါဒေါတိ ပညာယိတ္ထ။ သော စ တသ္မိံ ဩကာသေ ဒမိတော ပေါရိသာဒဘာဝတော ပဋိသေဓိတော ။ ကေန? မဟာသတ္တေန။ ကတရသ္မိံ ဇာတကေတိ? မဟာသုတသောမဇာတကေတိ ဧကေ။ ဣမေ ပန ထေရာ ဇယဒ္ဒိသဇာတကေတိ ဝဒန္တိ။ တဒါ ဟိ မဟာသတ္တေန ကမ္မာသပါဒေါ ဒမိတော။ ယထာဟ –

‘‘ပုတ္တော ယဒါ ဟောမိ ဇယဒ္ဒိသဿ၊

ပဉ္စာလရဋ္ဌဓိပတိဿ အတြဇော။

စဇိတွာန ပါဏံ ပိတရံ ပမောစယိံ၊

ကမ္မာသပါဒမ္ပိ စဟံ ပသာဒယိ’’န္တိ။

ကေစိ ပန ဓ-ကာရေနေဝ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကုရူရဋ္ဌဝါသီနံ ကိရ ကုရုဝတ္တဓမ္မော၊ တသ္မိံ ကမ္မာသော ဇာတော၊ တသ္မာ တံ ဌာနံ ကမ္မာသော ဧတ္ထ ဓမ္မော ဇာတောတိ ကမ္မာသဓမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ နိဝိဋ္ဌနိဂမဿာပိ ဧတဒေဝ နာမံ။ ဘုမ္မဝစနေန ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ။ အဝသနောကာသတော။ ဘဂဝတော ကိရ တသ္မိံ နိဂမေ ဝသနောကာသော ကောစိ ဝိဟာရော နာမ နာဟောသိ။ နိဂမတော ပန အပက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ဥဒကသမ္ပန္နေ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ မဟာဝနသဏ္ဍော အဟောသိ တတ္ထ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ တံ နိဂမံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ တသ္မာ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘‘ကုရူသု ဝိဟရတိ ကမ္မာသဓမ္မံ နာမ ကုရူနံ နိဂမော၊ တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ’’တိ။

အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ ဂါရဝဝစနမေတံ။ အာနန္ဒောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော – ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ နိသီဒီတိ ဥပါဝိသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ။ အယဉ္စ တေသံ အညတရော၊ တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ကထံ နိသိန္နော ခေါ ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ၊ အစ္စာသန္နံ၊ ဥပရိဝါတံ၊ ဥန္နတပ္ပဒေသံ၊ အတိသမ္မုခံ၊ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင်္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ တိက္ခတ္တုံ ဘဂဝန္တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သက္ကစ္စံ ဝန္ဒိတွာ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ အန္တော ပဝိသိတွာ ပသန္နလာခါရသံ ဝိဂါဟန္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋံ ပါရုပန္တော ဝိယ ရတ္တုပ္ပလမာလာဝိတာနမဇ္ဈံ ပဝိသန္တော ဝိယ စ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော အာယသ္မာ အာနန္ဒော နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။

ကာယ ပန ဝေလာယ၊ ကေန ကာရဏေန အယမာယသ္မာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တောတိ? သာယနှဝေလာယံ ပစ္စယာကာရပဉှပုစ္ဆနကာရဏေန။ တံ ဒိဝသံ ကိရာယမာယသ္မာ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဃရဒွါရေ ဃရဒွါရေ သဟဿဘဏ္ဍိကံ နိက္ခိပန္တော ဝိယ ကမ္မာသဓမ္မဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သတ္ထု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ ပဋိသမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဥဒကေန ဟတ္ထပါဒေ သီတလေ ကတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။ အထ ပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ ဩတာရေသိ။ သော – ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ အန္တံ၊ အန္တတော ပဋ္ဌာယ အာဒိံ၊ ဥဘယန္တတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈံ၊ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော အန္တေ ပါပေန္တော တိက္ခတ္တုံ ဒွါဒသပဒံ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိ။ တဿေဝံ သမ္မသန္တဿ ပစ္စယာကာရော ဝိဘူတော ဟုတွာ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။

တတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပစ္စယာကာရော သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ – ‘ဂမ္ဘီရော စေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာ’တိ ကထိတော၊ မယှံ ခေါ ပန ပဒေသဉာဏေ ဌိတဿ သာဝကဿ သတော ဥတ္တာနော ဝိဘူတော ပါကဋော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ မယှံယေဝ နု ခေါ ဧသ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဥဒါဟု အညေသမ္ပီ’’တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဟန္ဒာဟံ ဣမံ ပဉှံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမိ၊ အဒ္ဓါ မေ ဘဂဝါ ဣမံ အတ္ထုပ္ပတ္တိံ ကတွာ သာလိန္ဒံ သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ ဧကံ သုတ္တန္တကထံ ကထေတွာ ဒဿေဿတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဝိနယပညတ္တိံ၊ ဘုမ္မန္တရံ၊ ပစ္စယာကာရံ၊ သမယန္တရန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ပတွာ ဂဇ္ဇိတံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ ဉာဏံ အနုပဝိသတိ၊ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ မဟန္တဘာဝေါ ပညာယတိ၊ ဒေသနာ ဂမ္ဘီရာ ဟောတိ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတာ သုညတပဋိသံယုတ္တာ’’တိ။

သော ကိဉ္စာပိ ပကတိယာဝ ဧကဒိဝသေ သတဝါရမ္ပိ သဟဿဝါရမ္ပိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တော န အဟေတုအကာရဏေန ဥပသင်္ကမတိ၊ တံ ဒိဝသံ ပန ဣမံ ပဉှံ ဂဟေတွာ – ‘‘ဣမံ ဗုဒ္ဓဂန္ဓဟတ္ထိံ အာပဇ္ဇ ဉာဏကောဉ္စနာဒံ သောဿာမိ၊ ဗုဒ္ဓသီဟံ အာပဇ္ဇ ဉာဏသီဟနာဒံ သောဿာမိ၊ ဗုဒ္ဓသိန္ဓဝံ အာပဇ္ဇ ဉာဏပဒဝိက္ကမံ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနာ ဥဋ္ဌာယ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ အာဒါယ သာယနှသမယေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သာယနှဝေလာယံ ပစ္စယာကာရပဉှပုစ္ဆနကာရဏေန ဥပသင်္ကမန္တော’’တိ။

ယာဝ ဂမ္ဘီရောတိ ဧတ္ထ ယာဝသဒ္ဒေါ ပမာဏာတိက္ကမေ၊ အတိက္ကမ္မ ပမာဏံ ဂမ္ဘီရော၊ အတိဂမ္ဘီရောတိ အတ္ထော။ ဂမ္ဘီရာဝဘာသောတိ ဂမ္ဘီရောဝ ဟုတွာ အဝဘာသတိ၊ ဒိဿတီတိ အတ္ထော။ ဧကဉှိ ဥတ္တာနမေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသံ ဟောတိ ပူတိပဏ္ဏာဒိဝသေန ကာဠဝဏ္ဏပုရာဏဥဒကံ ဝိယ။ တဉှိ ဇာဏုပ္ပမာဏမ္ပိ သတပေါရိသံ ဝိယ ဒိဿတိ။ ဧကံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနာဝဘာသံ ဟောတိ မဏိဂင်္ဂါယ ဝိပ္ပသန္နဥဒကံ ဝိယ။ တဉှိ သတပေါရိသမ္ပိ ဇာဏုပ္ပမာဏံ ဝိယ ခါယတိ။ ဧကံ ဥတ္တာနံ ဥတ္တာနာဝဘာသံ ဟောတိ စာဋိအာဒီသု ဥဒကံ ဝိယ။ ဧကံ ဂမ္ဘီရံ ဂမ္ဘီရာဝဘာသံ ဟောတိ သိနေရုပါဒကမဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဝိယ။ ဧဝံ ဥဒကမေဝ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ပနေတံ နတ္ထိ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရော စေဝ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာတိ ဧကမေဝ နာမံ လဘတိ။ ဧဝရူပေါ သမာနောပိ အထ စ ပန မေ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ၊ ယဒိဒံ အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ ဘန္တေတိ။ ဧဝံ အတ္တနော ဝိမှယံ ပကာသေန္တော ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ တုဏှီဘူတော နိသီဒိ။

ဘဂဝါ တဿ ဝစနံ သုတွာ – ‘‘အာနန္ဒော ဘဝဂ္ဂဂ္ဂဟဏာယ ဟတ္ထံ ပသာရေန္တော ဝိယ၊ သိနေရုံ ဆိန္ဒိတွာ မိဉ္ဇံ နီဟရိတုံ ဝါယမမာနော ဝိယ၊ ဝိနာ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ တရိတုကာမော ဝိယ၊ ပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပထဝေါဇံ ဂဟေတုံ ဝါယမမာနော ဝိယ ဗုဒ္ဓဝိသယပဉှံ အတ္တနော ဥတ္တာနံ ဝဒတိ။ ဟန္ဒဿ ဂမ္ဘီရဘာဝံ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မာ ဟေဝန္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ မာ ဟေဝန္တိ ဟ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ ဧဝံ မာ ဘဏီတိ အတ္ထော။ မာ ဟေဝန္တိ စ ဣဒံ ဝစနံ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဥဿာဒေန္တောပိ ဘဏတိ အပသာဒေန္တောပိ။

ဥဿာဒနာဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ ဥဿာဒေန္တော – အာနန္ဒ၊ တွံ မဟာပညော ဝိသဒဉာဏော၊ တေန တေ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ။ အညေသံ ပနေသ ဥတ္တာနကောတိ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗော၊ ဂမ္ဘီရောယေဝ စ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ။ တတ္ထ စတဿော ဥပမာ ဝဒန္တိ။ ဆမာသေ သုဘောဇနရသပုဋ္ဌဿ ကိရ ကတယောဂဿ မဟာမလ္လဿ သမဇ္ဇသမယေ ကတမလ္လပါသာဏပရိစယဿ ယုဒ္ဓဘူမိံ ဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာ မလ္လပါသာဏံ ဒဿေသုံ၊ သော – ကိံ ဧတန္တိ အာဟ။ မလ္လပါသာဏောတိ။ အာဟရထ နန္တိ။ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောမာတိ ဝုတ္တေ သယံ ဂန္တွာ ကုဟိံ ဣမဿ ဘာရိယဋ္ဌာနန္တိ ဝတွာ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဒွေ ပါသာဏေ ဥက္ခိပိတွာ ကီဠာဂုဠေ ဝိယ ခိပိတွာ အဂမာသိ။ တတ္ထ မလ္လဿ မလ္လပါသာဏော လဟုကောပိ န အညေသံ လဟုကောတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဆမာသေ သုဘောဇနရသပုဋ္ဌော မလ္လော ဝိယ ဟိ ကပ္ပသတသဟဿံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ ယထာ မလ္လဿ မဟာဗလတာယ မလ္လပါသာဏော လဟုကော၊ ဧဝံ ထေရဿ မဟာပညတာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနော၊ သော အညေသံ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

မဟာသမုဒ္ဒေ စ တိမိနာမ မစ္ဆော ဒွိယောဇနသတိကော တိမိင်္ဂလော တိယောဇနသတိကော၊ တိမိပိင်္ဂလော စတုယောဇနသတိကော တိမိရပိင်္ဂလော ပဉ္စယောဇနသတိကော၊ အာနန္ဒော တိမိနန္ဒော အဇ္ဈာရောဟော မဟာတိမီတိ ဣမေ စတ္တာရော ယောဇနသဟဿိကာ။ တတ္ထ တိမိရပိင်္ဂလေနေဝ ဒီပေန္တိ။ တဿ ကိရ ဒက္ခိဏကဏ္ဏံ စာလေန္တဿ ပဉ္စယောဇနသတေ ပဒေသေ ဥဒကံ စလတိ။ တထာ ဝါမကဏ္ဏံ။ တထာ နင်္ဂုဋ္ဌံ၊ တထာ သီသံ။ ဒွေ ပန ကဏ္ဏေ စာလေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌေန ဥဒကံ ပဟရိတွာ သီသံ အပရာပရံ ကတွာ ကီဠိတုံ အာရဒ္ဓဿ သတ္တဋ္ဌယောဇနသတေ ပဒေသေ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓနေ အာရောပိတံ ဝိယ ဥဒကံ ပက္ကုထတိ၊ တိယောဇနသတမတ္တေ ပဒေသေ ဥဒကံ ပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတုံ န သက္ကောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော ဂမ္ဘီရောတိ ဝဒန္တိ ကုတဿ ဂမ္ဘီရတာ၊ မယံ ပိဋ္ဌိပဋိစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယုပပန္နဿ တိမိရပိင်္ဂလဿ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥတ္တာနောတိ၊ အညေသံ ခုဒ္ဒကမစ္ဆာနံ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနောတိ၊ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

သုပဏ္ဏရာဇာ စ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော၊ တဿ ဒက္ခိဏပက္ခော ပညာသယောဇနိကော ဟောတိ တထာ ဝါမပက္ခော၊ ပိဉ္ဆဝဋ္ဋိ သဋ္ဌိယောဇနိကာ၊ ဂီဝါ တိံသယောဇနိကာ၊ မုခံ နဝယောဇနံ၊ ပါဒါ ဒွါဒသယောဇနိကာ။ တသ္မိံ သုပဏ္ဏဝါတံ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓေ သတ္တဋ္ဌယောဇနသတံ ဌာနံ နပ္ပဟောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ အာကာသော အနန္တော အနန္တောတိ ဝဒန္တိ၊ ကုတဿ အနန္တတာ၊ မယံ ပက္ခဝါတပ္ပသာရဏောကာသမ္ပိ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယုပပန္နဿ သုပဏ္ဏရညော အာကာသော ပရိတ္တောတိ၊ အညေသံ ခုဒ္ဒကပက္ခီနံ ပရိတ္တောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနောတိ၊ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။

ရာဟု အသုရိန္ဒော ပန ပါဒန္တတော ယာဝ ကေသန္တာ ယောဇနာနံ စတ္တာရိ သဟဿာနိ အဋ္ဌ စ သတာနိ ဟောတိ။ တဿ ဒွိန္နံ ဗာဟာနံ အန္တရံ ဒွါဒသယောဇနသတိကံ။ ဗဟလတ္တေန ဆယောဇနသတိကံ ။ ဟတ္ထပါဒတလာနိ တိယောဇနသတိကာနိ၊ တထာ မုခံ။ ဧကေကံ အင်္ဂုလိပဗ္ဗံ ပညာသယောဇနံ၊ တထာ ဘမုကန္တရံ။ နလာဋံ တိယောဇနသတိကံ။ သီသံ နဝယောဇနသတိကံ။ တဿ မဟာသမုဒ္ဒံ ဩတိဏ္ဏဿ ဂမ္ဘီရံ ဥဒကံ ဇာဏုပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အယံ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော ဂမ္ဘီရောတိ ဝဒန္တိ၊ ကုတဿ ဂမ္ဘီရတာ၊ မယံ ဇာဏုပ္ပဋိစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န လဘာမာ’’တိ။ တတ္ထ ကာယုပပန္နဿ ရာဟုနော မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥတ္တာနောတိ၊ အညေသံ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုပပန္နဿ ထေရဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနောတိ၊ အညေသမ္ပိ ဥတ္တာနောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧတမတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ – ‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ အဝစ၊ မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ အဝစာ’’တိ အာဟ။

ထေရဿ ဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနောတိ ဥပဋ္ဌာတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ၊ တိတ္ထဝါသေန၊ သောတာပန္နတာယ၊ ဗဟုဿုတဘာဝေနာတိ။

ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိကထာ

ဣတော ကိရ သတသဟဿိမေ ကပ္ပေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဿ ဟံသဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ အာနန္ဒော နာမ ရာဇာ ပိတာ ၊ သုမေဓာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရကုမာရော နာမ အဟောသိ။ သော ပုတ္တဿ ဇာတဒိဝသေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဓာနမနုယုဉ္ဇန္တော အနုက္ကမေန သဗ္ဗညုတံ ပတွာ – ‘‘အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ သတ္တာဟံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ဝီတိနာမေတွာ ပထဝိယံ ဌပေဿာမီတိ ပါဒံ အဘိနီဟရိ။ အထ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ မဟန္တံ ပဒုမံ ဥဋ္ဌာသိ။ တဿ ဓုရပတ္တာနိ နဝုတိဟတ္ထာနိ၊ ကေသရံ တိံသဟတ္ထံ၊ ကဏ္ဏိကာ ဒွါဒသဟတ္ထာ၊ နဝဃဋပ္ပမာဏော ရေဏု အဟောသိ။

သတ္ထာ ပန ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓော အဟောသိ။ တဿ ဥဘိန္နံ ဗာဟာနမန္တရံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ၊ နလာဋံ ပဉ္စဟတ္ထံ၊ ဟတ္ထပါဒါ ဧကာဒသဟတ္ထာ။ တဿ ဧကာဒသဟတ္ထေန ပါဒေန ဒွါဒသဟတ္ထာယ ကဏ္ဏိကာယ အက္ကန္တမတ္တာယ နဝဃဋပ္ပမာဏော ရေဏု ဥဋ္ဌာယ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထံ ပဒေသံ ဥဂ္ဂန္တွာ ဩကိဏ္ဏမနောသိလာစုဏ္ဏံ ဝိယ ပစ္စောကိဏ္ဏော။ တဒုပါဒါယ ဘဂဝါ ပဒုမုတ္တရောတွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တဿ ဒေဝိလော စ သုဇာတော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ အဟေသုံ။ အမိတာ စ အသမာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ။ သုမနော နာမ ဥပဋ္ဌာကော။ ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ ပိတုသင်္ဂဟံ ကုရုမာနော ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော ဟံသဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ ဝသတိ။

ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ သုမနကုမာရော နာမ။ တဿ ရာဇာ ဟံသဝတိတော ဝီသတိယောဇနသတေ ဌာနေ ဘောဂဂါမံ အဒါသိ။ သော ကဒါစိ အာဂန္တွာ ပိတရဉ္စ သတ္ထာရဉ္စ ပဿတိ။ အထေကဒိဝသံ ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သုမနော ရညော ပေသေသိ – ‘‘ပစ္စန္တော ကုပိတော’’တိ။ ရာဇာ ‘‘မယာ တွံ တတ္ထ ကသ္မာ ဌပိတော’’တိ ပဋိပေသေသိ။ သော နိက္ခမ္မ စောရေ ဝူပသမေတွာ – ‘‘ဥပသန္တော၊ ဒေဝ၊ ဇနပဒေါ’’တိ ရညော ပေသေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော – ‘‘သီဃံ မမ ပုတ္တော အာဂစ္ဆတူ’’တိ အာဟ။ တဿ သဟဿမတ္တာ အမစ္စာ ဟောန္တိ။ သော တေဟိ သဒ္ဓိံ အန္တရာမဂ္ဂေ မန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပိတာ တုဋ္ဌော၊ သစေ မေ ဝရံ ဒေတိ၊ ကိံ ဂဏှာမီ’’တိ။ အထ နံ ဧကစ္စေ ‘‘ဟတ္ထိံ ဂဏှထ၊ အဿံ ဂဏှထ၊ ရထံ ဂဏှထ၊ ဇနပဒံ ဂဏှထ၊ သတ္တရတနာနိ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ အပရေ – ‘‘တုမှေ ပထဝိဿရဿ ပုတ္တာ၊ တုမှာကံ ဓနံ န ဒုလ္လဘံ၊ လဒ္ဓမ္ပိ စေတံ သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ၊ ပုညမေဝ ဧကံ အာဒါယ ဂမနီယံ၊ တသ္မာ တေ ဒေဝေ ဝရံ ဒဒမာနေ တေမာသံ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဝရံ ဂဏှထာ’’တိ။ သော – ‘‘တုမှေ မယှံ ကလျာဏမိတ္တာ၊ န မမေတံ စိတ္တံ အတ္ထိ၊ တုမှေဟိ ပန ဥပ္ပာဒိတံ၊ ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ပိတရာပိ အာလိင်္ဂေတွာ တဿ မတ္ထကေ စုမ္ဗိတွာ – ‘‘ဝရံ တေ ပုတ္တ၊ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု မဟာရာဇ၊ ဣစ္ဆာမဟံ မဟာရာဇ ဘဂဝန္တံ တေမာသံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဇီဝိတံ အဝဉ္ဈံ ကာတုံ၊ ဣမမေဝ ဝရံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘န သက္ကာ တာတ၊ အညံ ဝရေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ၊ ခတ္တိယာနံ နာမ ဒွေ ကထာ နတ္ထိ၊ ဧတမေဝ ဒေဟိ၊ န မေ အညေနတ္ထော’’တိ။ တာတ ဗုဒ္ဓါနံ နာမ စိတ္တံ ဒုဇ္ဇာနံ၊ သစေ ဘဂဝါ န ဣစ္ဆိဿတိ၊ မယာ ဒိန္နေပိ ကိံ ဘဝိဿတီတိ? သော – ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ အဟံ ဘဂဝတော စိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂတော။

တေန စ သမယေန ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌပေတွာ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တေ တံ အာဟံသု – ‘‘ရာဇပုတ္တ၊ ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ? ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ၊ ဒဿေထ မေ ဘဂဝန္တန္တိ။ န မယံ၊ ရာဇပုတ္တ၊ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ လဘာမာတိ။ ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ လဘတီတိ? သုမနတ္ထေရော နာမ ရာဇပုတ္တာတိ။ ‘‘သော ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော’’တိ။ ထေရဿ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တံ ပဿိတုံ၊ ဒဿေထ မေ’’တိ အာဟ။ ထေရော – ‘‘ဧဟိ ရာဇပုတ္တာ’’တိ တံ ဂဟေတွာ တံ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ဌပေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ အဘိရုဟိ။ အထ နံ ဘဂဝါ – ‘‘သုမန၊ ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ရာဇပုတ္တော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂတောတိ။ တေန ဟိ ဘိက္ခု အာသနံ ပညာပေဟီတိ။ ထေရော အာသနံ ပညာပေသိ၊ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ရာဇပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ အကာသိ။ ကဒါ အာဂတောသိ ရာဇပုတ္တာတိ? ဘန္တေ၊ တုမှေသု ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေသု။ ဘိက္ခူ ပန – ‘‘န မယံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ လဘာမာ’’တိ မံ ထေရဿ သန္တိကံ ပါဟေသုံ။ ထေရော ပန ဧကဝစနေနေဝ ဒဿေသိ။ ထေရော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သာသနေ ဝလ္လဘော မညေတိ။ အာမ ရာဇကုမာရ၊ ဝလ္လဘော ဧသ ဘိက္ခု မယှံ သာသနေတိ။ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ကိံ ကတွာ ဝလ္လဘော ဟောတီတိ? ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ ကုမာရာတိ။ ဘဂဝါ၊ အဟံ ထေရော ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝလ္လဘော ဟောတုကာမော၊ တေမာသံ မေ ဝဿာဝါသံ အဓိဝါသေထာတိ။ ဘဂဝါ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ တတ္ထ ဂတေန အတ္ထော’’တိ ဩလောကေတွာ အတ္ထီတိ ဒိသွာ ‘‘သုညာဂါရေ၊ ခေါ ရာဇကုမာရ တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘အညာတံ ဘဂဝါ၊ အညာတံ သုဂတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပုရိမတရံ ဂန္တွာ ဝိဟာရံ ကာရေမိ၊ မယာ ပေသိတေ ဘိက္ခုသတသဟဿေန သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပိတုသန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒိန္နာ မေ၊ ဒေဝ၊ ဘဂဝတာ ပဋိညာ၊ မယာ ပဟိတေ ဘဂဝန္တံ ပေသေယျာထာ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဝီသယောဇနသတံ အဒ္ဓါနံ ဂန္တွာ အတ္တနော နဂရေ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သောဘနံ နာမ ကုဋုမ္ဗိကဿ ဥယျာနံ ဒိသွာ သတသဟဿေန ကိဏိတွာ သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဟာရံ ကာရေသိ။ တတ္ထ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိံ သေသဘိက္ခူနဉ္စ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနတ္ထာယ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပေ ကာရာပေတွာ ပါကာရပရိက္ခေပေ ကတွာ ဒွါရကောဋ္ဌကဉ္စ နိဋ္ဌပေတွာ ပိတုသန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ မယှံ ကိစ္စံ၊ သတ္ထာရံ ပဟိဏထာ’’တိ။

ရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဘောဇေတွာ – ‘‘ဘဂဝါ၊ သုမနဿ ကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ၊ တုမှာကံ ဂမနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရေသု ဝသမာနော အဂမာသိ။ ကုမာရော ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ယောဇနံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ မာလာဒီဟိ ပူဇယမာနော ဝိဟာရံ ပဝေသေတွာ –

‘‘သတသဟဿေန မေ ကီတံ၊ သတသဟဿေန မာပိတံ၊

သောဘနံ နာမ ဥယျာနံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှ မဟာမုနီ’’တိ။

ဝိဟာရံ နိယျာတေသိ။ သော ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ဒါနံ ဒတွာ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေ စ အမစ္စေ စ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘အယံ သတ္ထာ အမှာကံ သန္တိကံ ဒူရတော အာဂတော၊ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ ဓမ္မဂရုနော န အာမိသဂရုကာ။ တသ္မာ အဟံ တေမာသံ ဒွေ သာဋကေ နိဝါသေတွာ ဒသ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ဣဓေဝ ဝသိဿာမိ၊ တုမှေ ခီဏာသဝသတသဟဿဿ ဣမိနာဝ နီဟာရေန တေမာသံ ဒါနံ ဒဒေယျာထာ’’တိ။

သော သုမနတ္ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနသဘာဂေယေဝ ဌာနေ ဝသန္တော ယံ ထေရော ဘဂဝတော ဝတ္တံ ကရောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒိသွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကန္တဝလ္လဘော ဧသ ထေရော၊ ဧတဿေဝ မေ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပကဋ္ဌာယ ပဝါရဏာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဘိက္ခုသတသဟဿဿ ပါဒမူလေ တိစီဝရံ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ယဒေတံ မယာ မဂ္ဂေ ယောဇနန္တရိကံ ယောဇနန္တရိကံ ဝိဟာရံ ကာရာပနတော ပဋ္ဌာယ ပုညံ ကတံ၊ တံ နေဝ သက္ကသမ္ပတ္တိံ၊ န မာရသမ္ပတ္တိံ၊ န ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထယန္တေန၊ ဗုဒ္ဓဿ ပန ဥပဋ္ဌာကဘာဝံ ပတ္ထယန္တေန ကတံ။ တသ္မာ အဟမ္ပိ၊ ဘဂဝါ၊ အနာဂတေ သုမနတ္ထေရော ဝိယ ဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန နိပတိတွာ ဝန္ဒိ။

ဘဂဝါ – ‘‘မဟန္တံ ကုလပုတ္တဿ စိတ္တံ၊ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ နော’’တိ ဩလောကေန္တော – ‘‘အနာဂတေ ဣတော သတသဟဿိမေ ကပ္ပေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿေဝ ဥပဋ္ဌာကော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ –

‘‘ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ၊ သဗ္ဗမေဝ သမိဇ္ဈတု၊

သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ’’တိ။

အာဟ။ ကုမာရော တံ သုတွာ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အဒွေဇ္ဈကထာ ဟောန္တီ’’တိ ဒုတိယဒိဝသေယေဝ တဿ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ သော တသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝဿသတသဟဿံ ဒါနံ ဒတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေပိ ပိဏ္ဍာယ စရတော ထေရဿ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဥတ္တရိသာဋကံ ဒတွာ ပူဇမကာသိ။ ပုန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ အဋ္ဌန္နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပဏ္ဏသာလာယော ကာရေတွာ မဏိအာဓာရကေ ဥပဋ္ဌပေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဒသဝဿသဟဿာနိ ဥပဋ္ဌာနံ အကာသိ။ ဧတာနိ ပါကဋဋ္ဌာနာနိ။

ကပ္ပသတသဟဿံ ပန ဒါနံ ဒဒမာနောဝ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော အမိတောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကတာဘိနိက္ခမနော သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဌမဂမနေန ကပိလဝတ္ထုံ အာဂန္တွာ တတော နိက္ခမန္တေ ဘဂဝတိ ဘဂဝတော ပရိဝါရတ္ထံ ရာဇကုမာရေသု ပဗ္ဗဇိတေသု ဘဒ္ဒိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏဿ မန္တာဏိပုတ္တဿ သန္တိကေ ဓမ္မကထံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၃)။ ဧဝမေသ အာယသ္မာ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပန္နော တဿိမာယ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။

တိတ္ထဝါသာဒိဝဏ္ဏနာ

တိတ္ထဝါသောတိ ပုနပ္ပုနံ ဂရူနံ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟဏသဝနပရိပုစ္ဆနဓာရဏာနိ ဝုစ္စန္တိ။ သော ထေရဿ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တေနာပိဿာယံ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။

သောတာပန္နာနဉ္စ နာမ ပစ္စယာကာရော ဥတ္တာနကောဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အယဉ္စ အာယသ္မာ သောတာပန္နော။ ဗဟုဿုတာနဉ္စ စတုဟတ္ထေ ဩဝရကေ ပဒီပေ ဇလမာနေ မဉ္စပီဌံ ဝိယ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ပါကဋော ဟောတိ၊ အယဉ္စ အာယသ္မာ ဗဟုဿုတာနံ အဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ ဗာဟုသစ္စာနုဘာဝေနပိဿ ဂမ္ဘီရောပိ ပစ္စယာကာရော ဥတ္တာနကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဂမ္ဘီရတာ

တတ္ထ အတ္ထဂမ္ဘီရတာယ၊ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာယ၊ ဒေသနာဂမ္ဘီရတာယ၊ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာယာတိ စတူဟိ အာကာရေဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဂမ္ဘီရော နာမ။

တတ္ထ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော ဂမ္ဘီရောတိ အယံ အတ္ထဂမ္ဘီရတာ။

အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော ဂမ္ဘီရောတိ အယံ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ။

ကတ္ထစိ သုတ္တေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ အနုလောမတော ဒေသိယတိ၊ ကတ္ထစိ ပဋိလောမတော၊ ကတ္ထစိ အနုလောမပဋိလောမတော၊ ကတ္ထစိ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ အနုလောမတော ဝါ ပဋိလောမတော ဝါ အနုလောမပဋိလောမတော ဝါ၊ ကတ္ထစိ တိသန္ဓိ စတုသင်္ခေပေါ၊ ကတ္ထစိ ဒွိသန္ဓိ တိသင်္ခေပေါ၊ ကတ္ထစိ ဧကသန္ဓိ ဒွိသင်္ခေပေါတိ အယံ ဒေသနာဂမ္ဘီရတာ။

အဝိဇ္ဇာယ ပန အညာဏအဒဿနသစ္စာပဋိဝေဓဋ္ဌော ဂမ္ဘီရော၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏာယူဟနသရာဂဝိရာဂဋ္ဌော၊ ဝိညာဏဿ သုညတအဗျာပါရအသင်္ကန္တိပဋိသန္ဓိပါတုဘာဝဋ္ဌော၊ နာမရူပဿ ဧကုပ္ပာဒဝိနိဗ္ဘောဂါဝိနိဗ္ဘောဂနမနရုပ္ပနဋ္ဌော၊ သဠာယတနဿ အဓိပတိလောကဒွါရက္ခေတ္တဝိသယိဘာဝဋ္ဌော ၊ ဖဿဿ ဖုသနသင်္ဃဋ္ဋနသင်္ဂတိသန္နိပါတဋ္ဌော၊ ဝေဒနာယ အာရမ္မဏရသာနုဘဝနသုခဒုက္ခမဇ္ဈတ္တဘာဝနိဇ္ဇီဝဝေဒယိတဋ္ဌော၊ တဏှာယ အဘိနန္ဒိတအဇ္ဈောသာနသရိတာလတာတဏှာနဒီတဏှာသမုဒ္ဒဒုပ္ပူရဏဋ္ဌော၊ ဥပါဒါနဿ အာဒါနဂ္ဂဟဏာဘိနိဝေသပရာမာသဒုရတိက္ကမဋ္ဌော၊ ဘဝဿ အာယူဟနာဘိသင်္ခရဏယောနိဂတိဌိတိနိဝါသေသု ခိပနဋ္ဌော၊ ဇာတိယာ ဇာတိသဉ္ဇာတိဩက္ကန္တိနိဗ္ဗတ္တိပါတုဘာဝဋ္ဌော၊ ဇရာမရဏဿ ခယဝယဘေဒဝိပရိဏာမဋ္ဌော ဂမ္ဘီရောတိ။ ဧဝံ ယော အဝိဇ္ဇာဒီနံ သဘာဝေါ၊ ယေန ပဋိဝေဓေန အဝိဇ္ဇာဒယော သရသလက္ခဏတော ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ သော ဂမ္ဘီရောတိ အယံ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ သဗ္ဗာပိ ထေရဿ ဥတ္တာနကာ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ တေန ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဥဿာဒေန္တော – ‘‘မာ ဟေဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အယဉ္စေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အာနန္ဒ၊ တွံ မဟာပညော ဝိသဒဉာဏော၊ တေန တေ ဂမ္ဘီရောပိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဥတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ၊ တသ္မာ – ‘‘မယှမေဝ နု ခေါ ဧသ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဥဒါဟု အညေသမ္ပီ’’တိ မာ ဧဝံ အဝစာတိ။

အပသာဒနာဝဏ္ဏနာ

ယံ ပန ဝုတ္တံ – ‘‘အပသာဒေန္တော’’တိ၊ တတ္ထ အယံ အဓိပ္ပာယော – အာနန္ဒ၊ ‘‘အထ စ ပန မေ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတီ’’တိ မာ ဟေဝံ အဝစ။ ယဒိ ဟိ တေ ဧသ ဥတ္တာနကုတ္တာနကော ဝိယ ခါယတိ၊ ကသ္မာ တွံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သောတာပန္နော နာဟောသိ၊ မယာ ဒိန္နနယေဝ ဌတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပဋိဝိဇ္ဈသိ။ အာနန္ဒ၊ ဣဒံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဂမ္ဘီရံ၊ ပစ္စယာကာရော ပန တဝ ဥတ္တာနကော ဇာတော၊ အထ ကသ္မာ ဩဠာရိကံ ကာမရာဂသံယောဇနံ ပဋိဃသံယောဇနံ၊ ဩဠာရိကံ ကာမရာဂါနုသယံ ပဋိဃာနုသယန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ကိလေသေ သမုဂ္ဃာဋေတွာ သကဒါဂါမိဖလံ န သစ္ဆိကရောသိ? တေယေဝ အဏုသဟဂတေ စတ္တာရော ကိလေသေ သမုဂ္ဃာဋေတွာ အနာဂါမိဖလံ န သစ္ဆိကရောသိ? ရူပရာဂါဒီနိ ပဉ္စ သံယောဇနာနိ၊ ဘဝရာဂါနုသယံ၊ မာနာနုသယံ၊ အဝိဇ္ဇာနုသယန္တိ ဣမေ အဋ္ဌ ကိလေသေ သမုဂ္ဃာဋေတွာ အရဟတ္တံ န သစ္ဆိကရောသိ?

ကသ္မာ စ သတသဟဿကပ္ပာဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ပူရိတပါရမိနော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဝိယ သာဝကပါရမိဉာဏံ နပ္ပဋိဝိဇ္ဈသိ? သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိနော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝိယ စ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နပ္ပဋိဝိဇ္ဈသိ? ယဒိ ဝါ တေ သဗ္ဗထာဝ ဧသ ဥတ္တာနကော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အထ ကသ္မာ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ စတ္တာရိ အဋ္ဌ သောဠသ ဝါ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိနော ဗုဒ္ဓါ ဝိယ သဗ္ဗညုတညာဏံ န သစ္ဆိကရောသိ? ကိံ အနတ္ထိကောသိ ဧတေဟိ ဝိသေသာဓိဂမေဟိ၊ ပဿ ယာဝဉ္စ တေ အပရဒ္ဓံ၊ တွံ နာမ သာဝကော ပဒေသဉာဏေ ဌိတော အတိဂမ္ဘီရံ ပစ္စယာကာရံ – ‘‘ဥတ္တာနကော မေ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝဒသိ၊ တဿ တေ ဣဒံ ဝစနံ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ ပစ္စနီကံ ဟောတိ၊ န တာဒိသေန နာမ ဘိက္ခုနာ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာယ ပစ္စနီကံ ကထေတဗ္ဗန္တိ ယုတ္တမေတံ။

နနု မယှံ၊ အာနန္ဒ၊ ဣဒံ ပစ္စယာကာရံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တဿေဝ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အတိက္ကန္တာနိ? ပစ္စယာကာရံ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ စ ပန မေ အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အပူရိတပါရမီ နာမ နတ္ထိ။ ပစ္စယာကာရံ ပဋိဝိဇ္ဈဿာမီတိ ပန မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿ အယံ မဟာပထဝီ ဒွင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ န ကမ္ပိ တထာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သမ္ပာဒေန္တဿ။ ပစ္ဆိမယာမေ ပန မေ ဗလဝပစ္စူသသမယေ – ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ နဝဟိ အာကာရေဟိ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ ဒိဋ္ဌမတ္တေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတု အယဒဏ္ဍကေန အာကောဋိတကံသတာလံ ဝိယ ဝိရဝသတံ ဝိရဝသဟဿံ မုဉ္စမာနာ ဝါတာဟတေ ပဒုမိနိပဏ္ဏေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ကမ္ပိတ္ထ။ ဧဝံ ဂမ္ဘီရော စာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ။ ဧတဿ အာနန္ဒ၊ ဓမ္မဿ အနနုဗောဓာ…ပေ… နာတိဝတ္တတီတိ။

ဧတဿ ဓမ္မဿာတိ ဧတဿ ပစ္စယဓမ္မဿ။ အနနုဗောဓာတိ ဉာတပရိညာဝသေန အနနုဗုဇ္ဈနာ။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ တီရဏပ္ပဟာနပရိညာဝသေန အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနာ။ တန္တာကုလကဇာတာတိ တန္တံ ဝိယ အာကုလကဇာတာ။ ယထာ နာမ ဒုန္နိက္ခိတ္တံ မူသိကစ္ဆိန္နံ ပေသကာရာနံ တန္တံ တဟိံ တဟိံ အာကုလံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အဂ္ဂံ ဣဒံ မူလန္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သတ္တာ ဣမသ္မိံ ပစ္စယာကာရေ ခလိတာ အာကုလာ ဗျာကုလာ ဟောန္တိ၊ န သက္ကောန္တိ တံပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ။ တတ္ထ တန္တံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌတွာ သက္ကာပိ ဘဝေယျ ဥဇုံ ကာတုံ၊ ဌပေတွာ ပန ဒွေ ဗောဓိသတ္တေ အညေ သတ္တာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ ပန အာကုလံ တန္တံ ကဉ္ဇိယံ ဒတွာ ကောစ္ဆေန ပဟတံ တတ္ထ တတ္ထ ဂုဠကဇာတံ ဟောတိ ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓံ၊ ဧဝမိမေ သတ္တာ ပစ္စယေသု ပက္ခလိတွာ ပစ္စယေ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဝသေန အာကုလကဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဂဏ္ဌိဗဒ္ဓါ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဒိဋ္ဌိဂတနိဿိတာ၊ သဗ္ဗေ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တာယေဝ။

ကုလာဂဏ္ဌိကဇာတာတိ ကုလာဂဏ္ဌိကံ ဝုစ္စတိ ပေသကာရကဉ္ဇိယသုတ္တံ။ ကုလာ နာမ သကုဏိကာ၊ တဿာ ကုလာဝကောတိပိ ဧကေ။ ယထာ ဟိ တဒုဘယမ္ပိ အာကုလံ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရန္တိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာတိ မုဉ္ဇတိဏံ ဝိယ ပဗ္ဗဇတိဏံ ဝိယ စ ဘူတာ။ ယထာ တာနိ တိဏာနိ ကောဋ္ဋေတွာ ကတရဇ္ဇု ဇိဏ္ဏကာလေ ကတ္ထစိ ပတိတံ ဂဟေတွာ တေသံ တိဏာနံ ဣဒံ အဂ္ဂံ၊ ဣဒံ မူလန္တိ အဂ္ဂေန ဝါ အဂ္ဂံ မူလေန ဝါ မူလံ သမာနေတုံ ဒုက္ကရန္တိ။ တမ္ပိ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌတွာ သက္ကာ ဘဝေယျ ဥဇုံ ကာတုံ၊ ဌပေတွာ ပန ဒွေ ဗောဓိသတ္တေ အညေ သတ္တာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ပစ္စယာကာရံ ဥဇုံ ကာတုံ သမတ္ထာ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝမယံ ပဇာ ပစ္စယာကာရေ ဥဇုံ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ ဒိဋ္ဌိဂတဝသေန ဂဏ္ဌိကဇာတာ ဟုတွာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။

တတ္ထ အပါယောတိ နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယအသုရကာယာ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတဿ အယဿ အဘာဝတော – ‘‘အပါယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တထာ ဒုက္ခဿ ဂတိဘာဝတော ဒုဂ္ဂတိ။ သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတော။ ဣတရော ပန –

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ သံသာရောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

တံ သဗ္ဗမ္ပိ နာတိဝတ္တတိ နာတိက္ကမတိ။ အထ ခေါ စုတိတော ပဋိသန္ဓိံ၊ ပဋိသန္ဓိတော စုတိန္တိ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ စုတိပဋိသန္ဓိယော ဂဏှန္တာ တီသု ဘဝေသု စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု မဟာသမုဒ္ဒေ ဝါတုက္ခိတ္တနာဝါ ဝိယ ယန္တေသု ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ စ ပရိဗ္ဘမတိယေဝ ။ ဣတိ သဗ္ဗံ ပေတံ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အပသာဒေန္တော အာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဝဏ္ဏနာ

၉၆။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဣဒံ သုတ္တံ – ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ စ ‘‘တန္တာကုလကဇာတာ’’တိ စ ဒွီဟိယေဝ ပဒေဟိ အာဗဒ္ဓံ၊ တသ္မာ – ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဣမိနာ တာဝ အနုသန္ဓိနာ ပစ္စယာကာရဿ ဂမ္ဘီရဘာဝဒဿနတ္ထံ ဒေသနံ အာရဘန္တော အတ္ထိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိအာဒိမာဟ။ တတြာယမတ္ထော – ဣမဿ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော ဣဒပ္ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဣဒပ္ပစ္စယာ အတ္ထိ ဇရာမရဏံ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော၊ ယမှာ ပစ္စယာ ဇရာမရဏံ ဘဝေယျာတိ ဧဝံ ပုဋ္ဌေန သတာ၊ အာနန္ဒ၊ ပဏ္ဍိတေန ပုဂ္ဂလေန ယထာ – ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဌပနီယတ္တာ ပဉှဿ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ‘‘အဗျာကတမေတံ တထာဂတေနာ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အပ္ပဋိပဇ္ဇိတွာ၊ ယထာ – ‘‘စက္ခု သဿတံ အသဿတ’’န္တိ ဝုတ္တေ အသဿတန္တိ ဧကံသေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဧကံသေနေဝ အတ္ထီတိဿ ဝစနီယံ။ ပုန ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏံ၊ ကော နာမ သော ပစ္စယော၊ ယတော ဇရာမရဏံ ဟောတီတိ ဝုတ္တေ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣစ္စဿ ဝစနီယံ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသု။

နာမရူပပစ္စယာ ဖဿောတိ ဣဒံ ပန ယသ္မာ သဠာယတနပစ္စယာတိ ဝုတ္တေ စက္ခုသမ္ဖဿာဒီနံ ဆန္နံ ဝိပါကသမ္ဖဿာနံယေဝ ဂဟဏံ ဟောတိ၊ ဣဓ စ ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ဂဟိတမ္ပိ အဂဟိတမ္ပိ ပစ္စယုပ္ပန္နဝိသေသံ ဖဿဿ စ သဠာယတနတော အတိရိတ္တံ အညမ္ပိ ဝိသေသပစ္စယံ ဒဿေတုကာမော၊ တသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ပန ဝါရေန ဘဂဝတာ ကိံ ကထိတန္တိ? ပစ္စယာနံ နိဒါနံ ကထိတံ။ ဣဒဉှိ သုတ္တံ ပစ္စယေ နိဇ္ဇဋေ နိဂ္ဂုမ္ဗေ ကတွာ ကထိတတ္တာ မဟာနိဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။

၉၈။ ဣဒါနိ တေသံ တေသံ ပစ္စယာနံ တထံ အဝိတထံ အနညထံ ပစ္စယဘာဝံ ဒဿေတုံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိယာယေနာတိ ကာရဏေန။ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗန္တိ နိပါတဒွယမေတံ။ တဿတ္ထော – ‘‘သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗာ သဗ္ဗေန သဘာဝေန သဗ္ဗာ ဇာတိ နာမ ယဒိ န ဘဝေယျာ’’တိ။ ဘဝါဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကဿစီတိ အနိယမဝစနမေတံ၊ ဒေဝါဒီသု ယဿ ကဿစိ။ ကိမှိစီတိ ဣဒမ္ပိ အနိယမဝစနမေဝ၊ ကာမဘဝါဒီသု နဝသု ဘဝေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ။ သေယျထိဒန္တိ အနိယမိတနိက္ခိတ္တအတ္ထဝိဘဇနတ္ထေ နိပါတော၊ တဿတ္ထော – ‘‘ယံ ဝုတ္တံ ‘ကဿစိ ကိမှိစီ’တိ၊ တဿ တေ အတ္ထံ ဝိဘဇိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ဝိဘဇန္တော – ‘‘ဒေဝါနံ ဝါ ဒေဝတ္တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒေဝါနံ ဝါ ဒေဝတ္တာယာတိ ယာ အယံ ဒေဝါနံ ဒေဝဘာဝါယ ခန္ဓဇာတိ၊ ယာယ ခန္ဓဇာတိယာ ဒေဝါ ‘‘ဒေဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သစေ ဟိ ဇာတိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နာဘဝိဿာတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ဒေဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝါ။ ဂန္ဓဗ္ဗာတိ မူလခန္ဓာဒီသု အဓိဝတ္ထဒေဝတာဝ။ ယက္ခာတိ အမနုဿာ။ ဘူတာတိ ယေ ကေစိ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ။ ပက္ခိနောတိ ယေ ကေစိ အဋ္ဌိပက္ခာ ဝါ စမ္မပက္ခာ ဝါ လောမပက္ခာ ဝါ။ သရီသပါတိ ယေ ကေစိ ဘူမိယံ သရန္တာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသံ တေသန္တိ တေသံ တေသံ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာဒီနံ။ တဒတ္ထာယာတိ ဒေဝဂန္ဓဗ္ဗာဒိဘာဝါယ။ ဇာတိနိရောဓာတိ ဇာတိဝိဂမာ၊ ဇာတိအဘာဝါတိ အတ္ထော။

ဟေတူတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိပိ ကာရဏဝေဝစနာနိ ဧဝ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ အတ္တနော ဖလတ္ထာယ ဟိနောတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဟေတူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ တံ ဖလံ နိဒေတိ – ‘‘ဟန္ဒ၊ နံ ဂဏှထာ’’တိ အပ္ပေတိ ဝိယ တသ္မာ နိဒါနံ။ ယသ္မာ ဖလံ တတော သမုဒေတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ ပဋိစ္စ ဧတိ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သမုဒယောတိ စ ပစ္စယောတိ စ ဝုစ္စတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အပိ စ ယဒိဒံ ဇာတီတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတော။ တဿ သဗ္ဗပဒေသု လိင်္ဂါနုရူပတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန – ‘‘ယာ ဧသာ ဇာတီ’’တိ အယမဿ အတ္ထော။ ဇရာမရဏဿ ဟိ ဇာတိ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတိ။

၉၉။ ဘဝပဒေ – ‘‘ကိမှိစီ’’တိ ဣမိနာ ဩကာသပရိဂ္ဂဟော ကတော။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိပရိယန္တံ ကတွာ ဥပရိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ကာမဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ နယော ဥပပတ္တိဘဝေ။ ဣဓ ပန ကမ္မဘဝေ ယုဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ဇာတိယာ ဥပနိဿယကောဋိယာဝ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဥပါဒါနပဒါဒီသုပိ – ‘‘ကိမှိစီ’’တိ ဣမိနာ ဩကာသပရိဂ္ဂဟောဝ ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀၀။ ဥပါဒါနပစ္စယာဘဝေါတိ ဧတ္ထ ကာမုပါဒါနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မဘဝါနံ တိဏ္ဏဉ္စ ဥပပတ္တိဘဝါနံ ပစ္စယော၊ တထာ သေသာနိပီတိ ဥပါဒါနပစ္စယာ စတုဝီသတိဘဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိပ္ပရိယာယေနေတ္ထ ဒွါဒသ ကမ္မဘဝါ လဗ္ဘန္တိ။ တေသံ ဥပါဒါနာနိ သဟဇာတကောဋိယာပိ ဥပနိဿယကောဋိယာပိ ပစ္စယော။

၁၀၁။ ရူပတဏှာတိ ရူပါရမ္မဏေ တဏှာ။ ဧသ နယော သဒ္ဒတဏှာဒီသု။ သာ ပနေသာ တဏှာ ဥပါဒါနဿ သဟဇာတကောဋိယာပိ ဥပနိဿယကောဋိယာပိ ပစ္စယော ဟောတိ။

၁၀၂။ ဧသ ပစ္စယော တဏှာယ၊ ယဒိဒံဝေဒနာတိ ဧတ္ထ ဝိပါကဝေဒနာ တဏှာယ ဥပနိဿယကောဋိယာ ပစ္စယော ဟောတိ၊ အညာ အညထာပီတိ။

၁၀၃။ ဧတ္တာဝတာ ပန ဘဂဝါ ဝဋ္ဋမူလဘူတံ ပုရိမတဏှံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒေသနံ၊ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိတွာ ကေသေသု ဝါ ဂဟေတွာ ဝိရဝန္တံ ဝိရဝန္တံ မဂ္ဂတော ဩက္ကမေန္တော ဝိယ နဝဟိ ပဒေဟိ သမုဒါစာရတဏှံ ဒဿေန္တော – ‘‘ဣတိ ခေါ ပနေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဝေဒနံ ပဋိစ္စ တဏှာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဏှာတိ ဒွေ တဏှာ ဧသနတဏှာ စ၊ ဧသိတတဏှာ စ။ ယာယ တဏှာယ အဇပထသင်္ကုပထာဒီနိ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘောဂေ ဧသတိ ဂဝေသတိ၊ အယံ ဧသနတဏှာ နာမ။ ယာ တေသု ဧသိတေသု ဂဝေသိတေသု ပဋိလဒ္ဓေသု တဏှာ၊ အယံ ဧသိတတဏှာ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ သမုဒါစာရတဏှာယ ဧဝ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ ဒုဝိဓာပေသာ ဝေဒနံ ပဋိစ္စ တဏှာ နာမ။ ပရိယေသနာ နာမ ရူပါဒိအာရမ္မဏပရိယေသနာ၊ သာ ဟိ တဏှာယ သတိ ဟောတိ။ လာဘောတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပဋိလာဘော၊ သော ဟိ ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတိ။ ဝိနိစ္ဆယော ပန ဉာဏတဏှာဒိဋ္ဌိဝိတက္ကဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ – ‘‘သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ၊ သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၃) အယံ ဉာဏဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဝိနိစ္ဆယောတိ ဒွေ ဝိနိစ္ဆယာ – တဏှာဝိနိစ္ဆယော စ ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော စာ’’တိ (မဟာနိ။ ၁၀၂)။ ဧဝံ အာဂတာနိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ တဏှာဝိနိစ္ဆယော။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော။ ‘‘ဆန္ဒော ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဝိတက္ကနိဒါနော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅၈) ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဣဓ ဝိနိစ္ဆယောတိ ဝုတ္တော ဝိတက္ကောယေဝ အာဂတော။ လာဘံ လဘိတွာ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ သုန္ဒရာသုန္ဒရဉ္စ ဝိတက္ကေနေဝ ဝိနိစ္ဆိနာတိ – ‘‘ဧတ္တကံ မေ ရူပါရမ္မဏတ္ထာယ ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တကံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏတ္ထာယ၊ ဧတ္တကံ မယှံ ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တကံ ပရဿ၊ ဧတ္တကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမိ၊ ဧတ္တကံ နိဒဟိဿာမီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။

ဆန္ဒရာဂေါတိ ဧဝံ အကုသလဝိတက္ကေန ဝိတက္ကိတဝတ္ထုသ္မိံ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ စ ဗလဝရာဂေါ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒဉှိ ဣဓ တဏှာ။ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂဿာဓိဝစနံ။ အဇ္ဈောသာနန္တိ အဟံ မမန္တိ ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနံ။ ပရိဂ္ဂဟောတိ တဏှာဒိဋ္ဌဝသေန ပရိဂ္ဂဟဏကရဏံ။ မစ္ဆရိယန္တိ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝဿ အသဟနတာ။ တေနေဝဿ ပေါရာဏာ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညေသံ အစ္ဆရိယံ ဟောတူတိ ပဝတ္တတ္တာ မစ္ဆရိယန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ အာရက္ခောတိ ဒွါရပိဒဟနမဉ္ဇူသဂေါပနာဒိဝသေန သုဋ္ဌု ရက္ခဏံ။ အဓိကရောတီတိ အဓိကရဏံ၊ ကာရဏဿေတံ နာမံ။ အာရက္ခာဓိကရဏန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ အာရက္ခဟေတူတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍာဒါနာဒီသု ပရနိသေဓနတ္ထံ ဒဏ္ဍဿ အာဒါနံ ဒဏ္ဍာဒါနံ။ ဧကတော ဓာရာဒိနော သတ္ထဿ အာဒါနံ သတ္ထာဒါနံ။ ကလဟောတိ ကာယကလဟောပိ ဝါစာကလဟောပိ။ ပုရိမော ပုရိမော ဝိရောဓော ဝိဂ္ဂဟော။ ပစ္ဆိမော ပစ္ဆိမော ဝိဝါဒေါ။ တုဝံတုဝန္တိ အဂါရဝဝစနံ တုဝံတုဝံ။

၁၁၂။ ဣဒါနိ ပဋိလောမနယေနာပိ တံသမုဒါစာရတဏှံ ဒဿေတုံ ပုန – ‘‘အာရက္ခာဓိကရဏ’’န္တိ အာရဘန္တော ဒေသနံ နိဝတ္တေသိ။ တတ္ထ ကာမတဏှာတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဥပ္ပန္နာ ရူပါဒိတဏှာ။ ဘဝတဏှာတိ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ။ ဝိဘဝတဏှာတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ။ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာတိ ဝဋ္ဋမူလတဏှာ စ သမုဒါစာရတဏှာ စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ။ ဒွယေနာတိ တဏှာလက္ခဏဝသေန ဧကဘာဝံ ဂတာပိ ဝဋ္ဋမူလသမုဒါစာရဝသေန ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဝေဒနာယ ဧကသမောသရဏာ ဘဝန္တိ၊ ဝေဒနာပစ္စယေန ဧကပစ္စယာတိ အတ္ထော။ တိဝိဓဉှိ သမောသရဏံ ဩသရဏသမောသရဏံ၊ သဟဇာတသမောသရဏံ၊ ပစ္စယသမောသရဏဉ္စ။ တတ္ထ – ‘‘အထ ခေါ သဗ္ဗာနိ တာနိ ကာမသမောသရဏာနိ ဘဝန္တီ’’တိ ဣဒံ ဩသရဏသမောသရဏံ နာမ။ ‘‘ဆန္ဒမူလကာ၊ အာဝုသော၊ ဧတေ ဓမ္မာ ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာသမောသရဏာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၃) ဣဒံ သဟဇာတသမောသရဏံ နာမ။ ‘‘ဒွယေန ဝေဒနာယ ဧကသမောသရဏာ’’တိ ဣဒံ ပန ပစ္စယသမောသရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၃။ စက္ခုသမ္ဖဿောတိ အာဒယော သဗ္ဗေ ဝိပါကဖဿာယေဝ။ တေသု ဌပေတွာ စတ္တာရော လောကုတ္တရဝိပါကဖဿေ အဝသေသာ ဒွတ္တိံသ ဖဿာ ဟောန္တိ။ ယဒိဒံ ဖဿောတိ ဧတ္ထ ပန ဖဿော ဗဟုဓာ ဝေဒနာယ ပစ္စယော ဟောတိ။

၁၁၄။ ယေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ အာကာရေဟီတိအာဒီသု အာကာရာ ဝုစ္စန္တိ ဝေဒနာဒီနံ အညမညံ အသဒိသသဘာဝါ။ တေယေဝ သာဓုကံ ဒဿိယမာနာ တံ တံ လီနမတ္ထံ ဂမေန္တီတိ လိင်္ဂါနိ။ တဿ တဿ သဉ္ဇာနနဟေတုတော နိမိတ္တာနိ။ တထာ တထာ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဒေသာ။ တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘အာနန္ဒ၊ ယေဟိ အာကာရေဟိ…ပေ… ယေဟိ ဥဒ္ဒေသေဟိ နာမကာယဿ နာမသမူဟဿ ပညတ္တိ ဟောတိ၊ ယာ ဧသာ စ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတာကာရေ ဝေဒယိတလိင်္ဂေ ဝေဒယိတနိမိတ္တေ ဝေဒနာတိ ဥဒ္ဒေသေ သတိ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနာကာရေ သဉ္ဇာနနလိင်္ဂေ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တေ သညာတိ ဥဒ္ဒေသေ သတိ၊ သင်္ခါရာနံ စေတနာကာရေ စေတနာလိင်္ဂေ စေတနာနိမိတ္တေ စေတနာတိ ဥဒ္ဒေသေ သတိ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနာကာရေ ဝိဇာနနလိင်္ဂေ ဝိဇာနနနိမိတ္တေ ဝိညာဏန္တိ ဥဒ္ဒေသေ သတိ – ‘အယံ နာမကာယော’တိ နာမကာယဿ ပညတ္တိ ဟောတိ။ တေသု နာမကာယပ္ပညတ္တိဟေတူသု ဝေဒနာဒီသု အာကာရာဒီသု အသတိ အပိ နု ခေါ ရူပကာယေ အဓိဝစနသမ္ဖဿော ပညာယေထ? ယွာယံ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဝတ္ထုံ ကတွာ မနောဒွါရေ အဓိဝစနသမ္ဖဿဝေဝစနော မနောသမ္ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အပိ နု ခေါ သော ရူပကာယေ ပညာယေထ၊ ပဉ္စ ပသာဒေ ဝတ္ထုံ ကတွာ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ အထ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အမ္ဗရုက္ခေ အသတိ ဇမ္ဗုရုက္ခတော အမ္ဗပက္ကဿ ဥပ္ပတ္တိံ ဝိယ ရူပကာယတော တဿ ဥပ္ပတ္တိံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော နော ဟေတံ ဘန္တေတိ အာဟ။

ဒုတိယပဉှေ ရုပ္ပနာကာရရုပ္ပနလိင်္ဂရုပ္ပနနိမိတ္တဝသေန ရူပန္တိ ဥဒ္ဒေသဝသေန စ အာကာရာဒီနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဃသမ္ဖဿောတိ သပ္ပဋိဃံ ရူပက္ခန္ဓံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသမ္ဖဿော။ ဣဓာပိ ထေရော ဇမ္ဗုရုက္ခေ အသတိ အမ္ဗရုက္ခတော ဇမ္ဗုပက္ကဿ ဥပ္ပတ္တိံ ဝိယ နာမကာယတော တဿ ဥပ္ပတ္တိံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။

တတိယပဉှော ဥဘယဝသေနေဝ ဝုတ္တော။ တတြ ထေရော အာကာသေ အမ္ဗဇမ္ဗုပက္ကာနံ ဥပ္ပတ္တိံ ဝိယ နာမရူပါဘာဝေ ဒွိန္နမ္ပိ ဖဿာနံ ဥပ္ပတ္တိံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။

ဧဝံ ဒွိန္နံ ဖဿာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပစ္စယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒွိန္နမ္ပိ တေသံ အဝိသေသတော နာမရူပပစ္စယတံ ဒဿေတုံ – ‘‘ယေဟိ အာနန္ဒ အာကာရေဟီ’’တိ စတုတ္ထံ ပဉှံ အာရဘိ။ ယဒိဒံ နာမရူပန္တိ ယံ ဣဒံ နာမရူပံ၊ ယံ ဣဒံ ဆသုပိ ဒွါရေသု နာမရူပံ၊ ဧသေဝ ဟေတု ဧသေဝ ပစ္စယောတိ အတ္ထော။ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဟိ စက္ခာဒီနိ စေဝ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ စ ရူပံ၊ သမ္ပယုတ္တကာ ခန္ဓာ နာမန္တိ ဧဝံ ပဉ္စဝိဓောပိ သော ဖဿော နာမရူပပစ္စယာဝ ဖဿော။ မနောဒွါရေပိ ဟဒယဝတ္ထုဉ္စေဝ ယဉ္စ ရူပံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဣဒံ ရူပံ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စေဝ ယဉ္စ အရူပံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အရူပံ နာမ။ ဧဝံ မနောသမ္ဖဿောပိ နာမရူပပစ္စယာ ဖဿောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမရူပံ ပနဿ ဗဟုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။

၁၁၅။ န ဩက္ကမိဿထာတိ ပဝိသိတွာ ပဝတ္တမာနံ ဝိယ ပဋိသန္ဓိဝသေန န ဝတ္တိဿထ။ သမုစ္စိဿထာတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေ အသတိ အပိ နု ခေါ သုဒ္ဓံ အဝသေသံ နာမရူပံ အန္တောမာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ကလလာဒိဘာဝေန သမုစ္စိတံ မိဿကဘူတံ ဟုတွာ ဝတ္တိဿထ။ ဩက္ကမိတွာ ဝေါက္ကမိဿထာတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဩက္ကမိတွာ စုတိဝသေန ဝေါက္ကမိဿထ၊ နိရုဇ္ဈိဿထာတိ အတ္ထော။ သော ပနဿ နိရောဓော န တဿေဝ စိတ္တဿ နိရောဓေန၊ န တတော ဒုတိယတတိယာနံ နိရောဓေန ဟောတိ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန ဟိ သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတာနိ သမတိံသ ကမ္မဇရူပါနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တေသု ပန ဌိတေသုယေဝ သောဠသ ဘဝင်္ဂစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဒါရကဿ ဝါ မာတုယာ ဝါ ပနဿ အန္တရာယော နတ္ထိ။ အယဉှိ အနောကာသော နာမ။ သစေ ပန ပဋိသန္ဓိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌိတရူပါနိ သတ္တရသမဿ ဘဝင်္ဂဿ ပစ္စယံ ဒါတုံ သက္ကောန္တိ၊ ပဝတ္တိ ပဝတ္တတိ၊ ပဝေဏီ ဃဋိယတိ။ သစေ ပန န သက္ကောန္တိ၊ ပဝတ္တိ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ပဝေဏီ န ဃဋိယတိ၊ ဝေါက္ကမတိ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဩက္ကမိတွာ ဝေါက္ကမိဿထာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထဘာဝါယ၊ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏပဉ္စက္ခန္ဓဘာဝါယာတိ အတ္ထော။ ဒဟရဿေဝ သတောတိ မန္ဒဿ ဗာလဿေဝ သန္တဿ။ ဝေါစ္ဆိဇ္ဇိဿထာတိ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿထ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လန္တိ ဝိညာဏေ ဥပစ္ဆိန္နေ သုဒ္ဓံ နာမရူပမေဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဌမဝယဝသေန ဝုဍ္ဎိံ၊ မဇ္ဈိမဝယဝသေန ဝိရူဠှိံ၊ ပစ္ဆိမဝယဝသေန ဝေပုလ္လံ အပိ နု ခေါ အာပဇ္ဇိဿထာတိ။ ဒသဝဿဝီသတိဝဿဝဿသတဝဿသဟဿသမ္ပာပနေန ဝါ အပိ နု ခေါ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿထာတိ အတ္ထော။

တသ္မာတိဟာနန္ဒာတိ ယသ္မာ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေပိ ကုစ္ဆိဝါသေပိ ကုစ္ဆိတော နိက္ခမနေပိ၊ ပဝတ္တိယံ ဒသဝဿာဒိကာလေပိ ဝိညာဏမေဝဿ ပစ္စယော၊ တသ္မာ ဧသေဝ ဟေတု ဧသ ပစ္စယော နာမရူပဿ၊ ယဒိဒံ ဝိညာဏံ။ ယထာ ဟိ ရာဇာ အတ္တနော ပရိသံ နိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘တွံ ဥပရာဇာ၊ တွံ သေနာပတီတိ ကေန ကတော နနု မယာ ကတော၊ သစေ ဟိ မယိ အကရောန္တေ တွံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဥပရာဇာ ဝါ သေနာပတိ ဝါ ဘဝေယျာသိ၊ ဇာနေယျာမ ဝေါ ဗလ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပစ္စယော ဟောတိ။ အတ္ထတော ဧဝံ နာမရူပံ ဝဒတိ ဝိယ ‘‘တွံ နာမံ၊ တွံ ရူပံ၊ တွံ နာမရူပံ နာမာတိ ကေန ကတံ၊ နနု မယာ ကတံ၊ သစေ ဟိ မယိ ပုရေစာရိကေ ဟုတွာ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂဏှန္တေ တွံ နာမံ ဝါ ရူပံ ဝါ နာမရူပံ ဝါ ဘဝေယျာသိ၊ ဇာနေယျာမ ဝေါ ဗလ’’န္တိ။ တံ ပနေတံ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ဗဟုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။

၁၁၆။ ဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါတိ ဒုက္ခရာသိသမ္ဘဝေါ။ ယဒိဒံ နာမရူပန္တိ ယံ ဣဒံ နာမရူပံ၊ ဧသေဝ ဟေတု ဧသ ပစ္စယော။ ယထာ ဟိ ရာဇပုရိသာ ရာဇာနံ နိဂ္ဂဏှန္တော ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘တွံ ရာဇာတိ ကေန ကတော၊ နနု မယာ ကတော၊ သစေ ဟိ မယိ ဥပရာဇဋ္ဌာနေ၊ မယိ သေနာပတိဋ္ဌာနေ အတိဋ္ဌန္တေ တွံ ဧကကောဝ ရာဇာ ဘဝေယျာသိ၊ ပဿေယျာမ တေ ရာဇဘာဝ’’န္တိ၊ ဧဝမေဝ နာမရူပမ္ပိ အတ္ထတော ဧဝံ ဝိညာဏံ ဝဒတိ ဝိယ ‘‘တွံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏန္တိ ကေန ကတံ၊ နနု အမှေဟိ ကတံ၊ သစေ ဟိ တွံ တယော ခန္ဓေ ဟဒယဝတ္ထုဉ္စ အနိဿာယ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ နာမ ဘဝေယျာသိ၊ ပဿေယျာမ တေ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဘာဝ’’န္တိ။ တဉ္စ ပနေတံ နာမရူပံ ဝိညာဏဿ ဗဟုဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။

ဧတ္တာဝတာ ခေါတိ ဝိညာဏေ နာမရူပဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ၊ နာမရူပေ ဝိညာဏဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေ၊ ဒွီသု အညမညပစ္စယဝသေန ပဝတ္တေသု ဧတ္တကေန ဇာယေထ ဝါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေထ ဝါ၊ ဇာတိအာဒယော ပညာယေယျုံ အပရာပရံ ဝါ စုတိပဋိသန္ဓိယောတိ။

အဓိဝစနပထောတိ ‘‘သိရိဝဍ္ဎကော ဓနဝဍ္ဎကော’’တိအာဒိကဿ အတ္ထံ အဒိသွာ ဝစနမတ္တမေဝ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တဿ ဝေါဟာရဿ ပထော။ နိရုတ္တိပထောတိ သရတီတိ သတော၊ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနောတိအာဒိကဿ ကာရဏာပဒေသဝသေန ပဝတ္တဿ ဝေါဟာရဿ ပထော။ ပညတ္တိပထောတိ – ‘‘ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ နိပုဏော ကတပရပ္ပဝါဒေါ’’တိအာဒိကဿ နာနပ္ပကာရတော ဉာပနဝသေန ပဝတ္တဿ ဝေါဟာရဿ ပထော။ ဣတိ တီဟိ ပဒေဟိ အဓိဝစနာဒီနံ ဝတ္ထုဘူတာ ခန္ဓာဝ ကထိတာ။ ပညာဝစရန္တိ ပညာယ အဝစရိတဗ္ဗံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ သံသာရဝဋ္ဋံ ဝတ္တတိ။ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣတ္ထံဘာဝေါ၊ ခန္ဓပဉ္စကဿေတံ နာမံ။ ပညာပနာယာတိ နာမပညတ္တတ္ထာယ။ ‘‘ဝေဒနာ သညာ’’တိအာဒိနာ နာမပညတ္တတ္ထာယ၊ ခန္ဓပဉ္စကမ္ပိ ဧတ္တာဝတာ ပညာယတီတိ အတ္ထော။ ယဒိဒံ နာမရူပံ သဟ ဝိညာဏေနာတိ ယံ ဣဒံ နာမရူပံ သဟ ဝိညာဏေန အညမညပစ္စယတာယ ပဝတ္တတိ၊ ဧတ္တာဝတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉှေတ္ထ နိယျာတိတဝစနံ။

အတ္တပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ ဣတိ ဘဂဝါ – ‘‘ဂမ္ဘီရော စာယံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ၊ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စာ’’တိ ပဒဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘တန္တာကုလကဇာတာ’’တိ ပဒဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိတ္တာဝတာ စာ’’တိအာဒိကံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ရူပိံ ဝါ ဟိ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိတ္တံ အတ္တာနန္တိအာဒီသု ယော အဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ သော ရူပိံ ပရိတ္တံ ပညပေတိ။ ယော ပန နာနာကသိဏလာဘီ ဟောတိ၊ သော တံ ကဒါစိ နီလော၊ ကဒါစိ ပီတကောတိ ပညပေတိ။ ယော ဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ သော ရူပိံ အနန္တံ ပညပေတိ။ ယော ဝါ ပန အဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ နိမိတ္တဖုဋ္ဌောကာသံ ဝါ တတ္ထ ပဝတ္တေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဝါ တေသု ဝိညာဏမတ္တမေဝ ဝါ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ သော အရူပိံ ပရိတ္တံ ပညပေတိ။ ယော ဝဍ္ဎိတံ နိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ နိမိတ္တဖုဋ္ဌောကာသံ ဝါ တတ္ထ ပဝတ္တေ စတ္တာရော ခန္ဓေ ဝါ တေသု ဝိညာဏမတ္တမေဝ ဝါ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ သော အရူပိံ အနန္တံ ပညပေတိ။

၁၁၈။ တတြာနန္ဒာတိ ဧတ္ထ တတြာတိ တေသု စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတိကေသု။ ဧတရဟိ ဝါတိ ဣဒါနေဝ၊ န ဣတော ပရံ။ ဥစ္ဆေဒဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထဘာဝိံ ဝါတိ တတ္ထ ဝါ ပရလောကေ ဘာဝိံ။ သဿတဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ အတထံ ဝါ ပန သန္တန္တိ အတထသဘာဝံ သမာနံ။ တထတ္တာယာတိ တထဘာဝါယ။ ဥပကပ္ပေဿာမီတိ သမ္ပာဒေဿာမိ။ ဣမိနာ ဝိဝါဒံ ဒဿေတိ။ ဥစ္ဆေဒဝါဒီ ဟိ ‘‘သဿတဝါဒိနော အတ္တာနံ အတထံ အနုစ္ဆေဒသဘာဝမ္ပိ သမာနံ တထတ္ထာယ ဥစ္ဆေဒသဘာဝါယ ဥပကပ္ပေဿာမိ၊ သဿတဝါဒဉ္စ ဇာနာပေတွာ ဥစ္ဆေဒဝါဒမေဝ နံ ဂါဟေဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ သဿတဝါဒီပိ ‘‘ဥစ္ဆေဒဝါဒိနော အတ္တာနံ အတထံ အသဿတသဘာဝမ္ပိ သမာနံ တထတ္ထာယ သဿတဘာဝါယ ဥပကပ္ပေဿာမိ၊ ဥစ္ဆေဒဝါဒဉ္စ ဇာနာပေတွာ သဿတဝါဒမေဝ နံ ဂါဟေဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။

ဧဝံသန္တံ ခေါတိ ဧဝံ သမာနံ ရူပိံ ပရိတ္တံ အတ္တာနံ ပညပေန္တန္တိ အတ္ထော။ ရူပိန္တိ ရူပကသိဏလာဘိံ။ ပရိတ္တတ္တာနုဒိဋ္ဌိ အနုသေတီတိ ပရိတ္တော အတ္တာတိ အယံ ဒိဋ္ဌိ အနုသေတိ၊ သာ ပန န ဝလ္လိ ဝိယ စ လတာ ဝိယ စ အနုသေတိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣစ္စာလံ ဝစနာယာတိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ အနုသေတီတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အရူပိန္တိ ဧတ္ထ ပန အရူပကသိဏလာဘိံ၊ အရူပက္ခန္ဓဂေါစရံ ဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ လာဘိနော စတ္တာရော၊ တေသံ အန္တေဝါသိကာ စတ္တာရော၊ တက္ကိကာ စတ္တာရော၊ တေသံ အန္တေဝါသိကာ စတ္တာရောတိ အတ္တတော သောဠသ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။

နအတ္တပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ဧဝံ ယေ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ၊ တေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ န ပညပေန္တိ၊ တေ ဒဿေတုံ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ စ အာနန္ဒာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကေ ပန န ပညပေန္တိ? သဗ္ဗေ တာဝ အရိယပုဂ္ဂလာ န ပညပေန္တိ။ ယေ စ ဗဟုဿုတာ တိပိဋကဓရာ ဒွိပိဋကဓရာ ဧကပိဋကဓရာ၊ အန္တမသော ဧကနိကာယမ္ပိ သာဓုကံ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဥဂ္ဂဟိတဓမ္မကထိကောပိ အာရဒ္ဓဝိပဿကောပိ ပုဂ္ဂလော၊ တေ န ပညပေန္တိယေဝ။ ဧတေသဉှိ ပဋိဘာဂကသိဏေ ပဋိဘာဂကသိဏမိစ္စေဝ ဉာဏံ ဟောတိ။ အရူပက္ခန္ဓေသု စ အရူပက္ခန္ဓာ ဣစ္စေဝ။

အတ္တသမနုပဿနာဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဧဝံ ယေ န ပညပေန္တိ၊ တေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေ တေ ပညပေန္တိ၊ တေ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိဝသေန သမနုပဿိတွာ ပညပေန္တိ၊ သာ စ နေသံ သမနုပဿနာ ဝီသတိဝတ္ထုကာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဟီနတ္တာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ဝီသတိဝတ္ထုကံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဒဿေတုံ ပုန ကိတ္တာဝတာ စ အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဝေဒနံ ဝါ ဟီတိ ဣမိနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ကထိတာ။ အပ္ပဋိသံဝေဒနော မေ အတ္တာတိ ဣမိနာ ရူပက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ။ အတ္တာ မေ ဝေဒိယတိ၊ ဝေဒနာဓမ္မော ဟိ မေ အတ္တာတိ ဣမိနာ သညာသင်္ခါရဝိညာဏက္ခန္ဓဝတ္ထုကာ ။ ဣဒဉှိ ခန္ဓတ္တယံ ဝေဒနာသမ္ပယုတ္တတ္တာ ဝေဒိယတိ။ ဧတဿ စ ဝေဒနာဓမ္မော အဝိပ္ပယုတ္တသဘာဝေါ။

၁၂၂။ ဣဒါနိ တတ္ထ ဒေါသံ ဒဿေန္တော – ‘‘တတြာနန္ဒာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တတြာတိ တေသု တီသု ဒိဋ္ဌိဂတိကေသု။ ယသ္မိံ၊ အာနန္ဒ၊ သမယေတိအာဒိ ယော ယော ယံ ယံ ဝေဒနံ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ၊ တဿ တဿ အတ္တနော ကဒါစိ ဘာဝံ၊ ကဒါစိ အဘာဝန္တိ ဧဝမာဒိဒေါသဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၂၃။ အနိစ္စာဒီသု ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စာ။ တေဟိ တေဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ ကတာတိ သင်္ခတာ။ တံ တံ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ သမ္မာ ကာရဏေနေဝ ဥပ္ပန္နာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ ခယောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဘင်္ဂဿ ဝေဝစနံ။ ယဉှိ ဘိဇ္ဇတိ၊ တံ ခိယတိပိ ဝယတိပိ ဝိရဇ္ဈတိပိ နိရုဇ္ဈတိပိ၊ တသ္မာ ခယဓမ္မာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဗျဂါ မေတိ ဝိအဂါတိ ဗျဂါ၊ ဝိဂတော နိရုဒ္ဓါ မေ အတ္တာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ဧကဿေဝ တီသုပိ ကာလေသု – ‘‘ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဟောတီတိ၊ ကိံ ပန န ဘဝိဿတိ? ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ ထုသရာသိမှိ နိက္ခိတ္တခါဏုကဿေဝ နိစ္စလတာ နာမ နတ္ထိ၊ ဝနမက္ကဋော ဝိယ အညံ ဂဏှာတိ၊ အညံ မုဉ္စတိ။ အနိစ္စသုခဒုက္ခဝေါကိဏ္ဏန္တိ ဝိသေသေန တံ တံ ဝေဒနံ အတ္တာတိ သမနုပဿန္တော အနိစ္စဉ္စေဝ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ အဝိသေသေန ဝေဒနံ အတ္တာတိ သမနုပဿန္တော ဝေါကိဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မံ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ။ ဝေဒနာ ဟိ တိဝိဓာ စေဝ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မာ စ၊ တဉ္စေသ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ။ ဣစ္စဿ အနိစ္စော စေဝ အတ္တာ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧကက္ခဏေ စ ဗဟူနံ ဝေဒနာနံ ဥပ္ပာဒေါ။ တံ ခေါ ပနေသ အနိစ္စံ အတ္တာနံ အနုဇာနာတိ၊ န ဧကက္ခဏေ ဗဟူနံ ဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ – ‘‘တသ္မာတိဟာနန္ဒ၊ ဧတေနပေတံ နက္ခမတိ ‘ဝေဒနာ မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿိတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၂၄။ ယတ္ထ ပနာဝုသောတိ ယတ္ထ သုဒ္ဓရူပက္ခန္ဓေ သဗ္ဗသော ဝေဒယိတံ နတ္ထိ။ အပိ နု ခေါ တတ္ထာတိ အပိ နု ခေါ တသ္မိံ ဝေဒနာဝိရဟိတေ တာလဝဏ္ဋေ ဝါ ဝါတပါနေ ဝါ အသ္မီတိ ဧဝံ အဟံကာရော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိဟာနန္ဒာတိ ယသ္မာ သုဒ္ဓရူပက္ခန္ဓော ဥဋ္ဌာယ အဟမသ္မီတိ န ဝဒတိ၊ တသ္မာ ဧတေနပိ ဧတံ နက္ခမတီတိ အတ္ထော။ အပိ နု ခေါ တတ္ထ အယမဟမသ္မီတိ သိယာတိ အပိ နု ခေါ တေသု ဝေဒနာဓမ္မေသု တီသု ခန္ဓေသု ဧကဓမ္မောပိ အယံ နာမ အဟမသ္မီတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ။ အထ ဝါ ဝေဒနာနိရောဓာ သဟေဝ ဝေဒနာယ နိရုဒ္ဓေသု တေသု တီသု ခန္ဓေသု အပိ နု ခေါ အယမဟမသ္မီတိ ဝါ အဟမသ္မီတိ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ အတ္ထော။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော သသဝိသာဏဿ တိခိဏဘာဝံ ဝိယ တံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော နော ဟေတံ ဘန္တေတိ အာဟ။

ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? ဝဋ္ဋကထာ ကထိတာ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝဋ္ဋကထံ ကထေန္တော ကတ္ထစိ အဝိဇ္ဇာသီသေန ကထေသိ၊ ကတ္ထစိ တဏှာသီသေန၊ ကတ္ထစိ ဒိဋ္ဌိသီသေန။ တတ္ထ ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ နပ္ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ၊ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသိ၊ အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ။ ဧဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ။ အထ စ ပန ပညာယတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ အဝိဇ္ဇာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁) ဧဝံ အဝိဇ္ဇာသီသေန ကထိတာ။ ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ နပ္ပညာယတိ ဘဝတဏှာယ၊ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ ဘဝတဏှာ နာဟောသိ၊ အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ။ ဧဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ။ အထ စ ပန ပညာယတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဘဝတဏှာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၂) ဧဝံ တဏှာသီသေန ကထိတာ။ ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ နပ္ပညာယတိ ဘဝဒိဋ္ဌိယာ၊ ‘ဣတော ပုဗ္ဗေ ဘဝဒိဋ္ဌိ နာဟောသိ၊ အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’တိ၊ ဧဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝုစ္စတိ။ အထ စ ပန ပညာယတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဘဝဒိဋ္ဌီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသီသေန ကထိတာ။ ဣဓာပိ ဒိဋ္ဌိသီသေနေဝ ကထိတာ။

ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ သုခါဒိဝေဒနံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရပရာမာသဝသေန သဗ္ဗဘဝယောနိဂတိ – ဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု တတော တတော စဝိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တော မဟာသမုဒ္ဒေ ဝါတုက္ခိတ္တနာဝါ ဝိယ သတတံ သမိတံ ပရိဗ္ဘမတိ၊ ဝဋ္ဋတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံယေဝ န သက္ကောတိ။

၁၂၆။ ဣတိ ဘဂဝါ ပစ္စယာကာရမူဠှဿ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ဝဋ္ဋံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ကထေန္တော ယတော ခေါ ပန၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။

တဉ္စ ပန ဝိဝဋ္ဋကထံ ဘဂဝါ ဒေသနာသု ကုသလတ္တာ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနံ နဝကမ္မာဒိဝသေန ဝိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလံ အနာမသိတွာ ကာရကဿ သတိပဋ္ဌာနဝိဟာရိနော ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အာရဘန္တော နေဝ ဝေဒနံ အတ္တာနံ သမနုပဿတီတိအာဒိမာဟ။ ဧဝရူပေါ ဟိ ဘိက္ခု – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ ဝါ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ အနိစ္စတော ဝဝတ္ထပေတိ၊ ဧကံ သမ္မသနံ။ ဒုက္ခတော ဝဝတ္ထပေတိ၊ ဧကံ သမ္မသနံ။ အနတ္တတော ဝဝတ္ထပေတိ၊ ဧကံ သမ္မသန’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တဿ သမ္မသနဉာဏဿ ဝသေန သဗ္ဗဓမ္မေသု ပဝတ္တတ္တာ နေဝ ဝေဒနံ အတ္တာတိ သမနုပဿတိ၊ န အညံ၊ သော ဧဝံ အသမနုပဿန္တော န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတီတိ ခန္ဓလောကာဒိဘေဒေ လောကေ ရူပါဒီသု ဓမ္မေသု ကိဉ္စိ ဧကဓမ္မမ္ပိ အတ္တာတိ ဝါ အတ္တနိယန္တိ ဝါ န ဥပါဒိယတိ။

အနုပါဒိယံန ပရိတဿတီတိ အနုပါဒိယန္တော တဏှာဒိဋ္ဌိမာနပရိတဿနာယာပိ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿန္တိ အပရိတဿမာနော။ ပစ္စတ္တံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အတ္တနာဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဧဝံ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ပနဿ ပစ္စဝေက္ခဏာပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣတိ သာ ဒိဋ္ဌီတိ ယာ တထာဝိမုတ္တဿ အရဟတော ဒိဋ္ဌိ၊ သာ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ။ ‘‘ဣတိဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိပိ ပါဌော။ ယော တထာဝိမုတ္တော အရဟာ၊ ဧဝမဿ ဒိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ တဒကလ္လန္တိ တံ န ယုတ္တံ။ ကသ္မာ? ဧဝဉှိ သတိ – ‘‘အရဟာ န ကိဉ္စိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ ဉတွာ ဝိမုတ္တဉ္စ အရဟန္တံ ‘‘န ကိဉ္စိ ဇာနာတီ’’တိ ဝတ္တုံ န ယုတ္တံ။ တေနေဝ စတုန္နမ္ပိ နယာနံ အဝသာနေ – ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ယာဝတာ အာနန္ဒ အဓိဝစနန္တိ ယတ္တကော အဓိဝစနသင်္ခါတော ဝေါဟာရော အတ္ထိ။ ယာဝတာ အဓိဝစနပထောတိ ယတ္တကော အဓိဝစနဿ ပထော၊ ခန္ဓာ အာယတနာနိ ဓာတုယော ဝါ အတ္ထိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပညာဝစရန္တိ ပညာယ အဝစရိတဗ္ဗံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ တဒဘိညာတိ တံ အဘိဇာနိတွာ။ ဧတ္တကေန ဘဂဝတာ ကိံ ဒဿိတံ? တန္တာကုလပဒဿေဝ အနုသန္ဓိ ဒဿိတော။

သတ္တဝိညာဏဋ္ဌိတိဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။ ဣဒါနိ ယော – ‘‘န ပညပေတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ယသ္မာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ယော စ – ‘‘န သမနုပဿတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ယသ္မာ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ တေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ နိဂမနဉ္စ နာမဉ္စ ဒဿေတုံ သတ္တ ခေါ ဣမာနန္ဒ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သတ္တာတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တာ၊ အာရမ္မဏဝသေန သင်္ဂီတိသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁) ဝုတ္တာ စတဿော အာဂမိဿန္တိ။ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ၊ ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဒွေ စ အာယတနာနီတိ ဒွေ နိဝါသဋ္ဌာနာနိ။ နိဝါသဋ္ဌာနဉှိ ဣဓာယတနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ – ‘‘အသညသတ္တာယတနံ နေဝသညာနာသညာယတနမေဝ ဒုတိယ’’န္တိ။ ကသ္မာ ပနေတံ သဗ္ဗံ ဂဟိတန္တိ? ဝဋ္ဋပရိယာဒါနတ္ထံ။ ဝဋ္ဋဉှိ န သုဒ္ဓဝိညာဏဋ္ဌိတိဝသေန သုဒ္ဓါယတနဝသေန ဝါ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဝယောနိဂတိသတ္တာဝါသဝသေန ပန ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမေတံ ဂဟိတံ။

ဣဒါနိ အနုက္ကမေန တမတ္ထံ ဝိဘဇန္တော ကတမာ သတ္တာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေယျထာပီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော၊ ယထာ မနုဿာတိ အတ္ထော။ အပရိမာဏေသု ဟိ စက္ကဝါဠေသု အပရိမာဏာနံ မနုဿာနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဒွေပိ ဧကသဒိသာ နတ္ထိ။ ယေပိ ဟိ ကတ္ထစိ ယမကဘာတရော ဝဏ္ဏေန ဝါ သဏ္ဌာနေန ဝါ ဧကသဒိသာ ဟောန္တိ၊ တေသမ္ပိ အာလောကိတဝိလောကိတကထိတဟသိတဂမနဌာနာဒီဟိ ဝိသေသော ဟောတိယေဝ။ တသ္မာ နာနတ္တကာယာတိ ဝုတ္တာ။ ပဋိသန္ဓိသညာ ပန နေသံ တိဟေတုကာပိ ဒွိဟေတုကာပိ အဟေတုကာပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ နာနတ္တသညိနောတိ ဝုတ္တာ။ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါတိ ဆ ကာမာဝစရဒေဝါ။ တေသု ဟိ ကေသဉ္စိ ကာယော နီလော ဟောတိ၊ ကေသဉ္စိ ပီတကာဒိဝဏ္ဏော။ သညာ ပန နေသံ ဒွိဟေတုကာပိ တိဟေတုကာပိ ဟောန္တိ၊ အဟေတုကာ နတ္ထိ။ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာတိ စတုအပါယဝိနိမုတ္တာ ဥတ္တရမာတာ ယက္ခိနီ၊ ပိယင်္ကရမာတာ၊ ဖုဿမိတ္တာ၊ ဓမ္မဂုတ္တာတိ ဧဝမာဒိကာ အညေ စ ဝေမာနိကာ ပေတာ။ ဧတေသဉှိ ပီတဩဒါတကာဠမင်္ဂုရစ္ဆဝိသာမဝဏ္ဏာဒိဝသေန စေဝ ကိသထူလရဿဒီဃဝသေန စ ကာယော နာနာ ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ဝိယ ဒွိဟေတုကတိဟေတုကအဟေတုကဝသေန သညာပိ။ တေ ပန ဒေဝါ ဝိယ န မဟေသက္ခာ၊ ကပဏမနုဿာ ဝိယ အပ္ပေသက္ခာ၊ ဒုလ္လဘဃာသစ္ဆာဒနာ ဒုက္ခပီဠိတာ ဝိဟရန္တိ။ ဧကစ္စေ ကာဠပက္ခေ ဒုက္ခိတာ ဇုဏှပက္ခေ သုခိတာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သုခသမုဿယတော ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတိကာတိ ဝုတ္တာ။ ယေ ပနေတ္ထ တိဟေတုကာ တေသံ ဓမ္မာဘိသမယောပိ ဟောတိ၊ ပိယင်္ကရမာတာ ဟိ ယက္ခိနီ ပစ္စူသသမယေ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယတော သုတွာ –

‘‘မာ သဒ္ဒမကရိ ပိယင်္ကရ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မပဒါနိ ဘာသတိ၊

အပိ ဓမ္မပဒံ ဝိဇာနိယ၊ ပဋိပဇ္ဇေမ ဟိတာယ နော သိယာ၊

ပါဏေသု စ သံယမာမသေ၊ သမ္ပဇာနမုသာ န ဘဏာမသေ၊

သိက္ခေမ သုသီလျမတ္တနော၊ အပိ မုစ္စေမ ပိသာစယောနိယာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၂။၄၀)၊

ဧဝံ ပုတ္တကံ သညာပေတွာ တံ ဒိဝသံ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာ။ ဥတ္တရမာတာ ပန ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာဝ သောတာပန္နာ ဇာတာ။

ဗြဟ္မကာယိကာတိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတမဟာဗြဟ္မာနော။ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ တေ သဗ္ဗေပိ ပဌမေန ဈာနေန အဘိနိဗ္ဗတ္တာ။ တေသု ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ ပန ပရိတ္တေန အဘိနိဗ္ဗတ္တာ၊ တေသံ ကပ္ပဿ တတိယော ဘာဂေါ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဗြဟ္မပုရောဟိတာ မဇ္ဈိမေန၊ တေသံ ဥပဍ္ဎကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ၊ ကာယော စ တေသံ ဝိပ္ဖာရိကတရော ဟောတိ။ မဟာဗြဟ္မာနော ပဏီတေန၊ တေသံ ကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ၊ ကာယော ပန တေသံ အတိဝိပ္ဖာရိကော ဟောတိ။ ဣတိ တေ ကာယဿ နာနတ္တာ၊ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန သညာယ ဧကတ္တာ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ စ တေ၊ ဧဝံ စတူသု အပါယေသု သတ္တာ။ နိရယေသု ဟိ ကေသဉ္စိ ဂါဝုတံ၊ ကေသဉ္စိ အဍ္ဎယောဇနံ၊ ကေသဉ္စိ ယောဇနံ အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ ဒေဝဒတ္တဿ ပန ယောဇနသတိကော ဇာတော။ တိရစ္ဆာနေသုပိ ကေစိ ခုဒ္ဒကာ၊ ကေစိ မဟန္တာ။ ပေတ္တိဝိသယေပိ ကေစိ သဋ္ဌိဟတ္ထာ၊ ကေစိ သတ္တတိဟတ္ထာ၊ ကေစိ အသီတိဟတ္ထာ ဟောန္တိ၊ ကေစိ သုဝဏ္ဏာ၊ ကေစိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ တထာ ကာလကဉ္ဇိကာ အသုရာ။ အပိ စေတ္ထ ဒီဃပိဋ္ဌိကပေတာ နာမ သဋ္ဌိယောဇနိကာပိ ဟောန္တိ။ သညာ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ အကုသလဝိပါကအဟေတုကာဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ အာပါယိကာပိ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညိနောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။

အာဘဿရာတိ ဒဏ္ဍဥက္ကာယ အစ္စိ ဝိယ ဧတေသံ သရီရတော အာဘာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပတန္တီ ဝိယ သရတိ ဝိဿရတီတိ အာဘဿရာ။ တေသု ပဉ္စကနယေန ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနဒွယံ ပရိတ္တံ ဘာဝေတွာ ဥပပန္နာ ပရိတ္တာဘာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဒွေ ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ။ မဇ္ဈိမံ ဘာဝေတွာ ဥပပန္နာ အပ္ပမာဏာဘာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေသံ စတ္တာရော ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ။ ပဏီတံ ဘာဝေတွာ ဥပပန္နာ အာဘဿရာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေသံ အဋ္ဌ ကပ္ပာ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဣဓ ပန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဝသေန သဗ္ဗေပိ တေ ဂဟိတာ။ သဗ္ဗေသဉှိ တေသံ ကာယော ဧကဝိပ္ဖာရောဝ ဟောတိ၊ သညာ ပန အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ ဝါ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ဝါတိ နာနာ။

သုဘကိဏှာတိ သုဘေန ဩကိဏ္ဏာ ဝိကိဏ္ဏာ၊ သုဘေန သရီရပ္ပဘာဝဏ္ဏေန ဧကဂ္ဃနာတိ အတ္ထော။ ဧတေသဉှိ အာဘဿရာနံ ဝိယ န ဆိဇ္ဇိတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ပဘာ ဂစ္ဆတိ။ ပဉ္စကနယေ ပန ပရိတ္တမဇ္ဈိမပဏီတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဝသေန သောဠသဒွတ္တိံသစတုသဋ္ဌိကပ္ပာယုကာ ပရိတ္တသုဘအပ္ပမာဏသုဘသုဘကိဏှာ နာမ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဣတိ သဗ္ဗေပိ တေ ဧကတ္တကာယာ စေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနသညာယ ဧကတ္တသညိနော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝေဟပ္ဖလာပိ စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိမေဝ ဘဇန္တိ။ အသညသတ္တာ ဝိညာဏာဘာဝါ ဧတ္ထ သင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ သတ္တာဝါသေသု ဂစ္ဆန္တိ။

သုဒ္ဓါဝါသာ ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌိတာ န သဗ္ဗကာလိကာ၊ ကပ္ပသတသဟဿမ္ပိ အသင်္ချေယျမ္ပိ ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သောဠသကပ္ပသဟဿဗ္ဘန္တရေ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တဿ ဘဂဝတော ခန္ဓဝါရဋ္ဌာနသဒိသာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ နေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ န သတ္တာဝါသံ ဘဇန္တိ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန – ‘‘န ခေါ ပန သော သာရိပုတ္တ သတ္တာဝါသော သုလဘရူပေါ ယော မယာ အနိဝုတ္ထပုဗ္ဗော ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ အညတြ သုဒ္ဓါဝါသေဟိ ဒေဝေဟီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၀) ဣမိနာ သုတ္တေန သုဒ္ဓါဝါသာပိ စတုတ္ထဝိညာဏဋ္ဌိတိံ စတုတ္ထသတ္တာဝါသံယေဝ ဘဇန္တီတိ ဝဒတိ၊ တံ အပ္ပဋိဗာဟိယတ္တာ သုတ္တဿ အနုညာတံ။

သဗ္ဗသော ရူပသညာနန္တိအာဒီနံ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပန ယထေဝ သညာယ၊ ဧဝံ ဝိညာဏဿပိ သုခုမတ္တာ နေဝ ဝိညာဏံ နာဝိညာဏံ။ တသ္မာ ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု အဝတွာ အာယတနေသု ဝုတ္တံ။

၁၂၈။ တတြာတိ တာသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု။ တဉ္စ ပဇာနာတီတိ တဉ္စ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ ပဇာနာတိ။ တဿာ စ သမုဒယန္တိ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၄၉) နယေန တဿာ သမုဒယဉ္စ ပဇာနာတိ။ တဿာ စ အတ္ထင်္ဂမန္တိ – ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိအာဒိနာ နယေန တဿာ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ပဇာနာတိ။ အဿာဒန္တိ ယံ ရူပံ ပဋိစ္စ…ပေ… ယံ ဝိညာဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဝိညာဏဿ အဿာဒေါတိ၊ ဧဝံ တဿာ အဿာဒဉ္စ ပဇာနာတိ။ အာဒီနဝန္တိ ယံ ရူပံ…ပေ… ယံ ဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အယံ ဝိညာဏဿ အာဒီနဝေါတိ၊ ဧဝံ တဿာ အာဒီနဝဉ္စ ပဇာနာတိ။ နိဿရဏန္တိ ယော ရူပသ္မိံ…ပေ… ယော ဝိညာဏေ ဆန္ဒရာဂဝိနယော၊ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ဝိညာဏဿ နိဿရဏန္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၆) ဧဝံ တဿာ နိဿရဏဉ္စ ပဇာနာတိ။ ကလ္လံ နု တေနာတိ ယုတ္တံ နု တေန ဘိက္ခုနာ တံ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အဘိနန္ဒိတုန္တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပန ရူပံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ဝသေန၊ ယတ္ထ ဝိညာဏံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဧကဿ ခန္ဓဿ ဝသေန သမုဒယော ယောဇေတဗ္ဗော။ အာဟာရသမုဒယာ အာဟာရနိရောဓာတိ ဣဒဉ္စေတ္ထ ပဒံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူတိ ယဒါ ခေါ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု။ အနုပါဒါ ဝိမုတ္တောတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ အဂ္ဂဟေတွာ ဝိမုတ္တော။ ပညာဝိမုတ္တောတိ ပညာယ ဝိမုတ္တော။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ အသစ္ဆိကတွာ ပညာဗလေနေဝ နာမကာယဿ စ ရူပကာယဿ စ အပ္ပဝတ္တိံ ကတွာ ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ သော သုက္ခဝိပဿကော စ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု အညတရသ္မိံ ဌတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော စာတိ ပဉ္စဝိဓော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၅)။

အဋ္ဌဝိမောက္ခဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ ဧဝံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂမနဉ္စ နာမဉ္စ ဒဿေတွာ ဣတရဿ ဒဿေတုံ အဋ္ဌ ခေါ ဣမေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိမောက္ခောတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိမောက္ခော? အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန။ ကော ပနာယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌော နာမ? ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌု မုစ္စနဋ္ဌော၊ အာရမ္မဏေ စ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု မုစ္စနဋ္ဌော၊ ပိတုအင်္ကေ ဝိဿဋ္ဌင်္ဂပစ္စင်္ဂဿ ဒါရကဿ သယနံ ဝိယ အနိဂ္ဂဟိတဘာဝေန နိရာသင်္ကတာယ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ ပနတ္ထော ပစ္ဆိမေ ဝိမောက္ခေ နတ္ထိ၊ ပုရိမေသု သဗ္ဗေသု အတ္ထိ။

ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တံ ကေသာဒီသု နီလကသိဏာဒီသု နီလကသိဏာဒိဝသေန ဥပ္ပာဒိတံ ရူပဇ္ဈာနံ ရူပံ၊ တဒဿတ္ထီတိ ရူပီ။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါပိ နီလကသိဏာဒီနိ ရူပါနိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿတိ။ ဣမိနာ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဝတ္ထုကေသု ကသိဏေသု ဥပ္ပာဒိတဇ္ဈာနဿ ပုဂ္ဂလဿ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အဇ္ဈတ္တံ န ရူပသညီ၊ အတ္တနော ကေသာဒီသု အနုပ္ပာဒိတရူပါဝစရဇ္ဈာနောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ ဥပ္ပာဒိတဇ္ဈာနဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။

သုဘန္တွေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဣမိနာ သုဝိသုဒ္ဓေသု နီလာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏေသု ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အန္တောအပ္ပနာယံ သုဘန္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ယော ပန ဝိသုဒ္ဓံ သုဘံ ကသိဏမာရမ္မဏံ ကရိတွာ ဝိဟရတိ၊ သော ယသ္မာ သုဘန္တိ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပန – ‘‘ကထံ သုဘန္တွေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝိမောက္ခော? ဣဓ ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ…ပေ… မေတ္တာယ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ…ပေ… ဥပေက္ခာယ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သုဘံ တွေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၂) ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗသော ရူပသညာနန္တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ အဋ္ဌမော ဝိမောက္ခောတိ အယံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ သဗ္ဗသော ဝိသုဒ္ဓတ္တာ ဝိမုတ္တတ္တာ အဋ္ဌမော ဥတ္တမော ဝိမောက္ခော နာမ။

၁၃၀။ အနုလောမန္တိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ။ ပဋိလောမန္တိ ပရိယောသာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာဒိတော။ အနုလောမပဋိလောမန္တိ ဣဒံ အတိပဂုဏတ္တာ သမာပတ္တီနံ အဋ္ဌတွာဝ ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ယတ္ထိစ္ဆကန္တိ ဩကာသပရိဒီပနံ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ ဩကာသေ ဣစ္ဆတိ။ ယဒိစ္ဆကန္တိ သမာပတ္တိဒီပနံ၊ ယံ ယံ သမာပတ္တိံ ဣစ္ဆတိ။ ယာဝတိစ္ဆကန္တိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒဒီပနံ ၊ ယာဝတကံ အဒ္ဓါနံ ဣစ္ဆတိ။ သမာပဇ္ဇတီတိ တံ တံ သမာပတ္တိံ ပဝိသတိ။ ဝုဋ္ဌာတီတိ တတော ဥဋ္ဌာယ တိဋ္ဌတိ။

ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော၊ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော၊ မဂ္ဂေန နာမကာယတော ဝိမုတ္တောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အစ္စီ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ၊ (ဥပသိဝါတိ ဘဂဝါ)

အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊

ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော၊

အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၈၀)၊

သော ပနေသ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော အာကာသာနဉ္စာယတနာဒီသု အညတရတော ဥဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တော စ အနာဂါမီ ဟုတွာ နိရောဓာ ဥဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တော စာတိ ပဉ္စဝိဓော။ ကေစိ ပန – ‘‘ယသ္မာ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ ဒုဝင်္ဂိကံ ဥပေက္ခာသဟဂတံ၊ အရူပါဝစရဇ္ဈာနမ္ပိ တာဒိသမေဝ။ တသ္မာ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောပိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ။

အယံ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တပဉှော ဟေဋ္ဌာ လောဟပါသာဒေ သမုဋ္ဌဟိတွာ တိပိဋကစူဠသုမနတ္ထေရဿ ဝဏ္ဏနံ နိဿာယ စိရေန ဝိနိစ္ဆယံ ပတ္တော ။ ဂိရိဝိဟာရေ ကိရ ထေရဿ အန္တေဝါသိကော ဧကဿ ပိဏ္ဍပါတိကဿ မုခတော တံ ပဉှံ သုတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဟေဋ္ဌာလောဟပါသာဒေ အမှာကံ အာစရိယဿ ဓမ္မံ ဝဏ္ဏယတော န ကေနစိ သုတပုဗ္ဗ’’န္တိ။ ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ထေရော အဝစာတိ? ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ကိဉ္စာပိ ဒုဝင်္ဂိကံ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ကိလေသာနံ ပန အာသန္နပက္ခေ ဝိရူဟနဋ္ဌာနေ သမုဒါစရတိ။ ဣမေ ဟိ ကိလေသာ နာမ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ နီလာဒီသု အညတရံ အာရမ္မဏံ ဥပနိဿာယ သမုဒါစရန္တိ၊ ရူပါဝစရဇ္ဈာနဉ္စ တံ အာရမ္မဏံ န သမတိက္ကမတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗသော ရူပံ နိဝတ္တေတွာ အရူပဇ္ဈာနဝသေန ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တောဝ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ၊ ဣဒံ အာဝုသော ထေရော အဝစ။ ဣဒဉ္စ ပန ဝတွာ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟရိ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၄)။

ဣမာယ စ အာနန္ဒ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိယာတိ အာနန္ဒ ဣတော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိတော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။