📜

၃။ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ဧဝံ ¶ ¶ ¶ မေ သုတန္တိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တံ။ တတြာယမနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ဂိဇ္ဈကူဋေတိ ဂိဇ္ဈာ တဿ ကူဋေသု ဝသိံသု၊ ဂိဇ္ဈသဒိသံ ဝါ တဿ ကူဋံ အတ္ထီတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ တသ္မိံ ဂိဇ္ဈကူဋေ။ အဘိယာတုကာမောတိ အဘိဘဝနတ္ထာယ ယာတုကာမော။ ဝဇ္ဇီတိ ဝဇ္ဇိရာဇာနော။ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေတိ ဧဝံ မဟတိယာ ရာဇိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတေ၊ ဧတေန နေသံ သမဂ္ဂဘာဝံ ကထေသိ။ ဧဝံမဟာနုဘာဝေတိ ဧဝံ မဟန္တေန အာနုဘာဝေန သမန္နာဂတေ၊ ဧတေန နေသံ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒီသု ကတသိက္ခတံ ကထေသိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သိက္ခိတာ ဝတိမေ လိစ္ဆဝိကုမာရကာ၊ သုသိက္ခိတာ ဝတိမေ လိစ္ဆဝိကုမာရကာ၊ ယတြ ဟိ နာမ သုခုမေန တာဠစ္ဆိဂ္ဂလေန အသနံ အတိပါတယိဿန္တိ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အဝိရာဓိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅)။ ဥစ္ဆေစ္ဆာမီတိ ဥစ္ဆိန္ဒိဿာမိ။ ဝိနာသေဿာမီတိ နာသေဿာမိ၊ အဒဿနံ ပါပေဿာမိ။ အနယဗျသနန္တိ ဧတ္ထ န အယောတိ အနယော၊ အဝဍ္ဎိယာ ဧတံ နာမံ။ ဟိတဉ္စ သုခဉ္စ ဝိယဿတိ ဝိက္ခိပတီတိ ဗျသနံ၊ ဉာတိပါရိဇုညာဒီနံ ဧတံ နာမံ။ အာပါဒေဿာမီတိ ပါပယိဿာမိ။

ဣတိ ကိရ သော ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဣမံ ယုဒ္ဓကထမေဝ ကထေတိ၊ ဂမနသဇ္ဇာ ဟောထာတိ ဧဝံ ဗလကာယံ အာဏာပေတိ။ ကသ္မာ? ဂင်္ဂါယံ ကိရ ဧကံ ပဋ္ဋနဂါမံ နိဿာယ အဍ္ဎယောဇနံ အဇာတသတ္တုနော အာဏာ၊ အဍ္ဎယောဇနံ လိစ္ဆဝီနံ။ ဧတ္ထ ပန အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတြာပိ စ ပဗ္ဗတပါဒတော မဟဂ္ဃဘဏ္ဍံ ဩတရတိ။ တံ သုတွာ – ‘‘အဇ္ဇ ယာမိ၊ သွေ ယာမီ’’တိ အဇာတသတ္တုနော သံဝိဒဟန္တဿေဝ လိစ္ဆဝိရာဇာနော သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ပုရေတရံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ ဂဏှန္တိ။ အဇာတသတ္တု ပစ္ဆာ အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ¶ ကုဇ္ဈိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တေ ပုနသံဝစ္ဆရေပိ တထေဝ ကရောန္တိ။ အထ သော ဗလဝါဃာတဇာတော တဒါ ဧဝမကာသိ။

တတော စိန္တေသိ – ‘‘ဂဏေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ နာမ ဘာရိယံ၊ ဧကောပိ မောဃပ္ပဟာရော နာမ နတ္ထိ၊ ဧကေန ခေါ ပန ပဏ္ဍိတေန သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ကရောန္တော နိပ္ပရာဓော ဟောတိ၊ ပဏ္ဍိတော စ သတ္ထာရာ သဒိသော ¶ နတ္ထိ၊ သတ္ထာ စ အဝိဒူရေ ဓုရဝိဟာရေ ဝသတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ပေသေတွာ ပုစ္ဆာမိ ¶ ။ သစေ မေ ဂတေန ကောစိ အတ္ထော ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထာ တုဏှီ ဘဝိဿတိ၊ အနတ္ထေ ပန သတိ ကိံ ရညော တတ္ထ ဂမနေနာတိ ဝက္ခတီ’’တိ။ သော ဝဿကာရဗြာဟ္မဏံ ပေသေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရာဇာ…ပေ… အာပါဒေဿာမီ’’တိ။

ရာဇအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ ဘဂဝန္တံ ဗီဇယမာနောတိ ထေရော ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဘဂဝန္တံ ဗီဇတိ၊ ဘဂဝတော ပန သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ နတ္ထိ။ ဘဂဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝစနံ သုတွာ တေန သဒ္ဓိံ အမန္တေတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ မန္တေတုကာမော ကိန္တိ တေ၊ အာနန္ဒ၊ သုတန္တိအာဒိမာဟ။ အဘိဏှံ သန္နိပါတာတိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ သန္နိပတန္တာပိ အန္တရန္တရာ သန္နိပတန္တာပိ အဘိဏှံ သန္နိပါတာဝ။ သန္နိပါတဗဟုလာတိ ဟိယျောပိ သန္နိပတိမှာ၊ ပုရိမဒိဝသမ္ပိ သန္နိပတိမှာ၊ ပုန အဇ္ဇ ကိမတ္ထံ သန္နိပတိတာ ဟောမာတိ ဝေါသာနံ အနာပဇ္ဇန္တာ သန္နိပါတဗဟုလာ နာမ ဟောန္တိ။ ယာဝကီဝဉ္စာတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ ဝုဒ္ဓိယေဝ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဇ္ဇီနံ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီတိ – အဘိဏှံ အသန္နိပတန္တာ ဟိ ဒိသာဝိဒိသာသု အာဂတံ သာသနံ န သုဏန္တိ၊ တတော – ‘‘အသုကဂါမသီမာ ဝါ နိဂမသီမာ ဝါ အာကုလာ၊ အသုကဋ္ဌာနေ စောရာ ဝါ ပရိယုဋ္ဌိတာ’’တိ န ဇာနန္တိ၊ စောရာပိ ‘‘ပမတ္တာ ရာဇာနော’’တိ ဉတွာ ဂါမနိဂမာဒီနိ ပဟရန္တာ ဇနပဒံ နာသေန္တိ။ ဧဝံ ရာဇူနံ ပရိဟာနိ ဟောတိ။ အဘိဏှံ သန္နိပတန္တာ ပန တံ တံ ပဝတ္တိံ သုဏန္တိ၊ တတော ဗလံ ပေသေတွာ အမိတ္တမဒ္ဒနံ ကရောန္တိ၊ စောရာပိ – ‘‘အပ္ပမတ္တာ ရာဇာနော၊ န သက္ကာ အမှေဟိ ဝဂ္ဂဗန္ဓေဟိ ဝိစရိတု’’န္တိ ဘိဇ္ဇိတွာ ပလာယန္တိ။ ဧဝံ ရာဇူနံ ဝုဒ္ဓိ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဇ္ဇီနံ ပါဋိကင်္ခါ နော ပရိဟာနီ’’တိ။ တတ္ထ ပါဋိကင်္ခါတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ အဝဿံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

သမဂ္ဂါတိအာဒီသု သန္နိပါတဘေရိယာ နိဂ္ဂတာယ – ‘‘အဇ္ဇ မေ ကိစ္စံ အတ္ထိ၊ မင်္ဂလံ အတ္ထီ’’တိ ဝိက္ခေပံ ¶ ကရောန္တာ န သမဂ္ဂါ သန္နိပတန္တိ နာမ။ ဘေရိသဒ္ဒံ ပန သုတွာဝ ဘုဉ္ဇန္တာပိ အလင်္ကရိယမာနာပိ ဝတ္ထာနိ နိဝါသေန္တာပိ အဍ္ဎဘုတ္တာ ဝါ အဍ္ဎာလင်္ကတာ ဝါ ဝတ္ထံ နိဝါသယမာနာ ဝါ သန္နိပတန္တာ သမဂ္ဂါ သန္နိပတန္တိ နာမ။ သန္နိပတိတာ ပန စိန္တေတွာ မန္တေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကတွာ ဧကတောဝ အဝုဋ္ဌဟန္တာ ¶ န သမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။ ဧဝံ ဝုဋ္ဌိတေသု ဟိ ယေ ပဌမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အမှေဟိ ဗာဟိရကထာဝ သုတာ၊ ဣဒါနိ ဝိနိစ္ဆယကထာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧကတော ဝုဋ္ဌဟန္တာ ပန သမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။ အပိစ – ‘‘အသုကဋ္ဌာနေသု ဂါမသီမာ ¶ ဝါ နိဂမသီမာ ဝါ အာကုလာ၊ စောရာ ပရိယုဋ္ဌိတာ’’တိ သုတွာ – ‘‘ကော ဂန္တွာ ဣမံ အမိတ္တမဒ္ဒနံ ကရိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘အဟံ ပဌမံ၊ အဟံ ပဌမ’’န္တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တာပိ သမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။ ဧကဿ ပန ကမ္မန္တေ ဩသီဒမာနေ သေသာ ရာဇာနော ပုတ္တဘာတရော ပေသေတွာ တဿ ကမ္မန္တံ ဥပတ္ထမ္ဘယမာနာပိ၊ အာဂန္တုကရာဇာနံ – ‘‘အသုကဿ ဂေဟံ ဂစ္ဆတု၊ အသုကဿ ဂေဟံ ဂစ္ဆတူ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗေ ဧကတော သင်္ဂဏှန္တာပိ၊ ဧကဿ မင်္ဂလေ ဝါ ရောဂေ ဝါ အညသ္မိံ ဝါ ပန တာဒိသေ သုခဒုက္ခေ ဥပ္ပန္နေ သဗ္ဗေ တတ္ထ သဟာယဘာဝံ ဂစ္ဆန္တာပိ သမဂ္ဂါ ဝဇ္ဇိကရဏီယာနိ ကရောန္တိ နာမ။

အပညတ္တန္တိအာဒီသု ပုဗ္ဗေ အကတံ သုင်္ကံ ဝါ ဗလိံ ဝါ ဒဏ္ဍံ ဝါ အာဟရာပေန္တာ အပညတ္တံ ပညပေန္တိ နာမ။ ပေါရာဏပဝေဏိယာ အာဂတမေဝ ပန အနာဟရာပေန္တာ ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ နာမ။ စောရောတိ ဂဟေတွာ ဒဿိတေ အဝိစိနိတွာဝ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသေန္တာ ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မံ သမာဒါယ န ဝတ္တန္တိ နာမ။ တေသံ အပညတ္တံ ပညပေန္တာနံ အဘိနဝသုင်္ကာဒီဟိ ပီဠိတာ မနုဿာ – ‘‘အတိဥပဒ္ဒုတမှ၊ ကော ဣမေသံ ဝိဇိတေ ဝသိဿတီ’’တိ ပစ္စန္တံ ပဝိသိတွာ စောရာ ဝါ စောရသဟာယာ ဝါ ဟုတွာ ဇနပဒံ ပဟရန္တိ။ ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တာနံ ပဝေဏီအာဂတာနိ သုင်္ကာဒီနိ အဂဏှန္တာနံ ကောသော ပရိဟာယတိ။ တတော ဟတ္ထိအဿဗလကာယဩရောဓာဒယော ယထာနိဗဒ္ဓံ ဝဋ္ဋံ အလဘမာနာ ထာမေန ဗလေန ပရိဟာယန္တိ။ တေ နေဝ ယုဒ္ဓက္ခမာ ဟောန္တိ၊ န ပါရိစရိယက္ခမာ။ ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မံ သမာဒါယ အဝတ္တန္တာနံ ဝိဇိတေ မနုဿာ – ‘‘အမှာကံ ပုတ္တံ ပိတရံ ဘာတရံ အစောရံယေဝ စောရောတိ ¶ ကတွာ ဆိန္ဒိံသု ဘိန္ဒိံသူ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ပစ္စန္တံ ပဝိသိတွာ စောရာ ဝါ စောရသဟာယာ ဝါ ဟုတွာ ဇနပဒံ ပဟရန္တိ၊ ဧဝံ ရာဇူနံ ပရိဟာနိ ဟောတိ၊ ပညတ္တံ ပညပေန္တာနံ ပန ‘‘ပဝေဏီအာဂတမေဝ ရာဇာနော ကရောန္တီ’’တိ မနုဿာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကေ ကမ္မန္တေ သမ္ပာဒေန္တိ။ ပညတ္တံ အသမုစ္ဆိန္ဒန္တာနံ ပဝေဏီအာဂတာနိ သုင်္ကာဒီနိ ဂဏှန္တာနံ ¶ ကောသော ဝဍ္ဎတိ၊ တတော ဟတ္ထိအဿဗလကာယဩရောဓာဒယော ယထာနိဗဒ္ဓံ ဝဋ္ဋံ လဘမာနာ ထာမဗလသမ္ပန္နာ ယုဒ္ဓက္ခမာ စေဝ ပါရိစရိယက္ခမာ စ ဟောန္တိ။

ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဝဇ္ဇိရာဇာနော ‘‘အယံ စောရော’’တိ အာနေတွာ ဒဿိတေ ‘‘ဂဏှထ နံ စောရ’’န္တိ အဝတွာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာနံ ဒေန္တိ။ တေ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ သစေ အစောရော ဟောတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ သစေ စောရော၊ အတ္တနာ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဝေါဟာရိကာနံ ဒေန္တိ။ တေပိ အစောရော စေ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ စောရော စေ၊ သုတ္တဓရာနံ ဒေန္တိ။ တေပိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ အစောရော စေ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ စောရော စေ၊ အဋ္ဌကုလိကာနံ ဒေန္တိ။ တေပိ တထေဝ ကတွာ သေနာပတိဿ၊ သေနာပတိ ဥပရာဇဿ၊ ဥပရာဇာ ရညော၊ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ အစောရော စေ၊ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ သစေ ¶ ပန စောရော ဟောတိ၊ ပဝေဏီပေါတ္ထကံ ဝါစာပေတိ။ တတ္ထ – ‘‘ယေန ဣဒံ နာမ ကတံ၊ တဿ အယံ နာမ ဒဏ္ဍော’’တိ လိခိတံ။ ရာဇာ တဿ ကိရိယံ တေန သမာနေတွာ တဒနုစ္ဆဝိကံ ဒဏ္ဍံ ကရောတိ။ ဣတိ ဧတံ ပေါရာဏံ ဝဇ္ဇိဓမ္မံ သမာဒါယ ဝတ္တန္တာနံ မနုဿာ န ဥဇ္ဈာယန္တိ၊ ‘‘ရာဇာနော ပေါရာဏပဝေဏိယာ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧတေသံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အမှာကံယေဝ ဒေါသော’’တိ အပ္ပမတ္တာ ကမ္မန္တေ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ရာဇူနံ ဝုဒ္ဓိ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဇ္ဇီနံ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

သက္ကရောန္တီတိ ယံကိဉ္စိ တေသံ သက္ကာရံ ကရောန္တာ သုန္ဒရမေဝ ကရောန္တိ။ ဂရုံ ကရောန္တီတိ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာဝ ကရောန္တိ။ မာနေန္တီတိ မနေန ပိယာယန္တိ။ ပူဇေန္တီတိ နိပစ္စကာရံ ဒဿေန္တိ။ သောတဗ္ဗံ မညန္တီတိ ဒိဝသဿ ဒွေ တယော ဝါရေ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တေသံ ကထံ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညန္တိ။ တတ္ထ ယေ ဧဝံ မဟလ္လကာနံ ရာဇူနံ သက္ကာရာဒီနိ န ကရောန္တိ၊ ဩဝါဒတ္ထာယ စ နေသံ ဥပဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ တေဟိ ဝိဿဋ္ဌာ အနောဝဒိယမာနာ ကီဠာပသုတာ ရဇ္ဇတော ပရိဟာယန္တိ။ ယေ ပန တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ မဟလ္လကရာဇာနော – ‘‘ဣဒံ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ပေါရာဏံ ပဝေဏိံ အာစိက္ခန္တိ။ သင်္ဂါမံ ပတွာပိ – ‘‘ဧဝံ ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ နိက္ခမိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥပါယံ ဒဿေန္တိ။ တေ တေဟိ ဩဝဒိယမာနာ ယထာဩဝါဒံ ပဋိပဇ္ဇန္တာ သက္ကောန္တိ ရာဇပ္ပဝေဏိံ သန္ဓာရေတုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ၊ အာနန္ဒ၊ ဝဇ္ဇီနံ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

ကုလိတ္ထိယောတိ ¶ ကုလဃရဏိယော။ ကုလကုမာရိယောတိ အနိဝိဒ္ဓါ တာသံ ဓီတရော။ ဩက္ကဿ ပသယှာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဩက္ကဿာ’’တိ ဝါ ‘‘ပသယှာ’’တိ ဝါ ပသယှာကာရဿေဝေတံ နာမံ။ ‘‘ဥက္ကဿာ’’တိပိ ပဌန္တိ။ တတ္ထ ဩက္ကဿာတိ အဝကဿိတွာ အာကဍ္ဎိတွာ။ ပသယှာတိ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာတိ အယံ ဝစနတ္ထော။ ဧဝဉှိ ကရောန္တာနံ ဝိဇိတေ မနုဿာ – ‘‘အမှာကံ ဂေဟေ ပုတ္တမာတရောပိ၊ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီနိ မုခေန အပနေတွာ သံဝဍ္ဎိတဓီတရောပိ ဣမေ ရာဇာနော ဗလက္ကာရေန ဂဟေတွာ အတ္တနော ဃရေ ဝါသေန္တီ’’တိ ကုပိတာ ပစ္စန္တံ ပဝိသိတွာ စောရာ ဝါ စောရသဟာယာ ဝါ ဟုတွာ ဇနပဒံ ပဟရန္တိ။ ဧဝံ အကရောန္တာနံ ပန ဝိဇိတေ မနုဿာ အပ္ပောဿုက္ကာ သကာနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တာ ရာဇကောသံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ဝုဒ္ဓိဟာနိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝဇ္ဇီနံ ဝဇ္ဇိစေတိယာနီတိ ဝဇ္ဇိရာဇူနံ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ စိတ္တီကတဋ္ဌေန စေတိယာနီတိ လဒ္ဓနာမာနိ ယက္ခဋ္ဌာနာနိ။ အဗ္ဘန္တရာနီတိ အန္တောနဂရေ ဌိတာနိ။ ဗာဟိရာနီတိ ဗဟိနဂရေ ဌိတာနိ ¶ ။ ဒိန္နပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နံ။ ကတပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ကတံ။ နော ပရိဟာပေဿန္တီတိ အပရိဟာပေတွာ ယထာပဝတ္တမေဝ ကရိဿန္တိ ဓမ္မိကံ ဗလိံ ပရိဟာပေန္တာနဉှိ ဒေဝတာ အာရက္ခံ သုသံဝိဟိတံ န ကရောန္တိ၊ အနုပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ ဇနေတုံ အသက္ကောန္တာပိ ဥပ္ပန္နံ ကာသသီသရောဂါဒိံ ဝဍ္ဎေန္တိ၊ သင်္ဂါမေ ပတ္တေ သဟာယာ န ဟောန္တိ။ အပရိဟာပေန္တာနံ ပန အာရက္ခံ သုသံဝိဟိတံ ကရောန္တိ၊ အနုပ္ပန္နံ သုခံ ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကောန္တာပိ ဥပ္ပန္နံ ကာသသီသရောဂါဒိံ ဟနန္တိ၊ သင်္ဂါမသီသေ သဟာယာ ဟောန္တီတိ ဧဝမေတ္ထ ဝုဒ္ဓိဟာနိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓမ္မိကာ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တီတိ ဧတ္ထ ရက္ခာ ဧဝ ယထာ အနိစ္ဆိတံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အာဝရဏတော အာဝရဏံ။ ယထာ ဣစ္ဆိတံ န ဝိနဿတိ၊ ဧဝံ ဂေါပါယနတော ဂုတ္တိ။ တတ္ထ ဗလကာယေန ပရိဝါရေတွာ ရက္ခဏံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဓမ္မိကာ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ ¶ နာမ န ဟောတိ။ ယထာ ပန ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ ရုက္ခေ န ဆိန္ဒန္တိ၊ ဝါဇိကာ ဝဇ္ဈံ န ကရောန္တိ၊ ပေါက္ခရဏီသု မစ္ဆေ န ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ ကရဏံ ဓမ္မိကာ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ နာမ။ ကိန္တိ အနာဂတာ စာတိ ဣမိနာ ပန နေသံ ဧဝံ ပစ္စုပဋ္ဌိတစိတ္တသန္တာနောတိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆတိ။

တတ္ထ ¶ ယေ အနာဂတာနံ အရဟန္တာနံ အာဂမနံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ။ ပဗ္ဗဇိတေ စ သမ္ပတ္တေ ပစ္စုဂ္ဂမနံ န ကရောန္တိ၊ ဂန္တွာ န ပဿန္တိ၊ ပဋိသန္ထာရံ န ကရောန္တိ၊ ပဉှံ န ပုစ္ဆန္တိ၊ ဓမ္မံ န သုဏန္တိ၊ ဒါနံ န ဒေန္တိ၊ အနုမောဒနံ န သုဏန္တိ၊ နိဝါသနဋ္ဌာနံ န သံဝိဒဟန္တိ။ အထ နေသံ အဝဏ္ဏော အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘‘အသုကော နာမ ရာဇာ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နော၊ ပဗ္ဗဇိတေ သမ္ပတ္တေ ပစ္စုဂ္ဂမနံ န ကရောတိ…ပေ… နိဝါသနဋ္ဌာနံ န သံဝိဒဟတီ’’တိ။ တံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတာ တဿ နဂရဒွါရေန န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဂစ္ဆန္တာပိ နဂရံ န ပဝိသန္တိ။ ဧဝံ အနာဂတာနံ အရဟန္တာနံ အနာဂမနမေဝ ဟောတိ။ အာဂတာနမ္ပိ ဖာသုဝိဟာရေ အသတိ ယေပိ အဇာနိတွာ အာဂတာ၊ တေ – ‘‘ဝသိဿာမာတိ တာဝ စိန္တေတွာ အာဂတမှာ၊ ဣမေသံ ပန ရာဇူနံ ဣမိနာ နီဟာရေန ကော ဝသိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ အနာဂတေသု အနာဂစ္ဆန္တေသု၊ အာဂတေသု ဒုက္ခံ ဝိဟရန္တေသု သော ဒေသော ပဗ္ဗဇိတာနံ အနာဝါသော ဟောတိ။ တတော ဒေဝတာရက္ခာ န ဟောတိ၊ ဒေဝတာရက္ခာယ အသတိ အမနုဿာ ဩကာသံ လဘန္တိ။ အမနုဿာ ဥဿန္နာ အနုပ္ပန္နံ ဗျာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ သီလဝန္တာနံ ဒဿနပဉှာပုစ္ဆနာဒိဝတ္ထုကဿ ပုညဿ အနာဂမော ဟောတိ။ ဝိပရိယာယေန ပန ယထာဝုတ္တကဏှပက္ခဝိပရီတဿ သုက္ကပက္ခဿ သမ္ဘဝေါ ဟောတီတိ ဧဝမေတ္ထ ဝုဒ္ဓိဟာနိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၃၅။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေ ဝဇ္ဇီနံ ဣမဿ ဝဇ္ဇိသတ္တကဿ ဒေသိတဘာဝပ္ပကာသနတ္ထမာဟ ¶ ။ တတ္ထ သာရန္ဒဒေ စေတိယေတိ ဧဝံနာမကေ ဝိဟာရေ။ အနုပ္ပန္နေ ကိရ ဗုဒ္ဓေ တတ္ထ သာရန္ဒဒဿ ယက္ခဿ နိဝါသနဋ္ဌာနံ စေတိယံ အဟောသိ။ အထေတ္ထ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရာပေသုံ၊ သော သာရန္ဒဒေ စေတိယေ ကတတ္တာ သာရန္ဒဒစေတိယန္တွေဝ သင်္ချံ ဂတော။

အကရဏီယာတိ အကာတဗ္ဗာ၊ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယဒိဒန္တိ ¶ နိပါတမတ္တံ။ ယုဒ္ဓဿာတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အဘိမုခယုဒ္ဓေန ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ အညတြ ဥပလာပနာယာတိ ဌပေတွာ ဥပလာပနံ။ ဥပလာပနာ နာမ – ‘‘အလံ ဝိဝါဒေန၊ ဣဒါနိ သမဂ္ဂါ ဟောမာ’’တိ ဟတ္ထိအဿရထဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ ပေသေတွာ သင်္ဂဟကရဏံ။ ဧဝဉှိ သင်္ဂဟံ ကတွာ ကေဝလံ ဝိဿာသေန သက္ကာ ဂဏှိတုန္တိ အတ္ထော။ အညတြ မိထုဘေဒါယာတိ ဌပေတွာ မိထုဘေဒံ။ ဣမိနာ အညမညဘေဒံ ကတွာပိ သက္ကာ ဧတေ ဂဟေတုန္တိ ¶ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကထာယ နယံ လဘိတွာ အာဟ။

ကိံ ပန ဘဂဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဣမာယ ကထာယ နယလာဘံ န ဇာနာတီတိ? အာမ၊ ဇာနာတိ။ ဇာနန္တော ကသ္မာ ကထေသီတိ? အနုကမ္ပာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မယာ အကထိတေပိ ကတိပါဟေန ဂန္တွာ သဗ္ဗေ ဂဏှိဿတိ၊ ကထိတေ ပန သမဂ္ဂေ ဘိန္ဒန္တော တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ ဂဏှိဿတိ၊ ဧတ္တကမ္ပိ ဇီဝိတမေဝ ဝရံ၊ ဧတ္တကဉှိ ဇီဝန္တာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာနဘူတံ ပုညံ ကရိဿန္တီ’’တိ။

အဘိနန္ဒိတွာတိ စိတ္တေန အဘိနန္ဒိတွာ။ အနုမောဒိတွာတိ ‘‘ယာဝ သုဘာသိတဉ္စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေနာ’’တိ ဝါစာယ အနုမောဒိတွာ။ ပက္ကာမီတိ ရညော သန္တိကံ ဂတော။ တတော နံ ရာဇာ – ‘‘ကိံ အာစရိယ၊ ဘဂဝါ အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော – ‘‘ယထာ ဘော သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝစနံ န သက္ကာ ဝဇ္ဇီ ကေနစိ ဂဟေတုံ၊ အပိ စ ဥပလာပနာယ ဝါ မိထုဘေဒေန ဝါ သက္ကာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ ရာဇာ – ‘‘ဥပလာပနာယ အမှာကံ ဟတ္ထိအဿာဒယော နဿိဿန္တိ၊ ဘေဒေနေဝ တေ ဂဟေဿာမိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှေ ဝဇ္ဇိံ အာရဗ္ဘ ပရိသတိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေထ။ တတော အဟံ – ‘‘ကိံ တေ မဟာရာဇ တေဟိ၊ အတ္တနော သန္တကေဟိ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒီနိ ကတွာ ဇီဝန္တု ဧတေ ရာဇာနော’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိဿာမိ။ တတော တုမှေ – ‘‘ကိန္နု ခေါ ဘော ဧသ ဗြာဟ္မဏော ဝဇ္ဇိံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ ကထံ ပဋိဗာဟတီ’’တိ ဝဒေယျာထ၊ ဒိဝသဘာဂေ စာဟံ တေသံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေဿာမိ၊ တမ္ပိ ဂါဟာပေတွာ တုမှေပိ မမ ဒေါသံ အာရောပေတွာ ဗန္ဓနတာလနာဒီနိ အကတွာဝ ကေဝလံ ခုရမုဏ္ဍံ မံ ကတွာ နဂရာ နီဟရာပေထ။ အထာဟံ – ‘‘မယာ တေ နဂရေ ပါကာရော ပရိခါ စ ကာရိတာ၊ အဟံ ကိရ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနဉ္စ ဥတ္တာနဂမ္ဘီရဋ္ဌာနဉ္စ ဇာနာမိ၊ န စိရဿေဝ ဒါနိ ¶ ဥဇုံ ကရိဿာမီ’’တိ ¶ ဝက္ခာမိ။ တံ သုတွာ တုမှေ – ‘‘ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝဒေယျာထာတိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ အကာသိ။

လိစ္ဆဝီ တဿ နိက္ခမနံ သုတွာ – ‘‘သဌော ဗြာဟ္မဏော၊ မာ တဿ ဂင်္ဂံ ဥတ္တရိတုံ အဒတ္ထာ’’တိ အာဟံသု။ တတြ ဧကစ္စေဟိ – ‘‘အမှေ အာရဗ္ဘ ကထိတတ္တာ ကိရ သော ဧဝံ ကတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ဧတူ’’တိ ဘဏိံသု။ သော ဂန္တွာ လိစ္ဆဝီ ဒိသွာ ‘‘ကိံ အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ၊ လိစ္ဆဝိနော – ‘‘အပ္ပမတ္တကေန နာမ ဧဝံ ဂရုံ ဒဏ္ဍံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ¶ ဝတွာ – ‘‘ကိံ တေ တတြ ဌာနန္တရ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ဝိနိစ္ဆယာမစ္စောဟမသ္မီ’’တိ။ တဒေဝ တေ ဌာနန္တရံ ဟောတူတိ။ သော သုဋ္ဌုတရံ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောတိ၊ ရာဇကုမာရာ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။

သော ပတိဋ္ဌိတဂုဏော ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ ဂန္တွာ – ဒါရကာ ကသန္တီတိ ပုစ္ဆိ။ အာမ၊ ကသန္တိ။ ဒွေ ဂေါဏေ ယောဇေတွာတိ? အာမ၊ ဒွေ ဂေါဏေ ယောဇေတွာတိ။ ဧတ္တကံ ဝတွာ နိဝတ္တော။ တတော တံ အညော – ‘‘ကိံ အာစရိယော အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန ဝုတ္တံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘‘န မေ ဧသ ယထာဘူတံ ကထေတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိ။ ဗြာဟ္မဏော အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတွာ – ‘‘ကေန ဗျဉ္ဇနေန ဘုတ္တောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ နိဝတ္တော။ တမ္ပိ အညော ပုစ္ဆိတွာ အသဒ္ဒဟန္တော တထေဝ ဘိဇ္ဇိ။ ဗြာဟ္မဏော အပရမ္ပိ ဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတွာ – ‘‘အတိဒုဂ္ဂတောသိ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ ပုစ္ဆိတော အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ အပရမ္ပိ ဧကမန္တံ နေတွာ – ‘‘တွံ ကိရ ဘီရုကဇာတိကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ? အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ ဧဝံ အညေန အကထိတမေဝ အညဿ ကထေန္တော တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ တေ ရာဇာနော အညမညံ ဘိန္ဒိတွာ ယထာ ဒွေ ဧကမဂ္ဂေန န ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ ကတွာ သန္နိပါတဘေရိံ စရာပေသိ။ လိစ္ဆဝိနော – ‘‘ဣဿရာ သန္နိပတန္တု၊ သူရာ သန္နိပတန္တူ’’တိ ဝတွာ န သန္နိပတိံသု။

ဗြာဟ္မဏော – ‘‘အယံ ဒါနိ ကာလော၊ သီဃံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ရညော သာသနံ ပေသေသိ။ ရာဇာ သုတွာဝ ဗလဘေရိံ စရာပေတွာ နိက္ခမိ။ ဝေသာလိကာ သုတွာ – ‘‘ရညော ဂင်္ဂံ ဥတ္တရိတုံ န ဒဿာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တမ္ပိ သုတွာ – ‘‘ဂစ္ဆန္တု သူရရာဇာနော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ န ¶ သန္နိပတိံသု။ ‘‘နဂရပ္ပဝေသနံ န ဒဿာမ၊ ဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ ဌဿာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ ဧကောပိ န သန္နိပတိ။ ယထာဝိဝဋေဟေဝ ဒွါရေဟိ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗေ အနယဗျသနံ ပါပေတွာ ဂတော။

ဘိက္ခုအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ အထ ¶ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေတိအာဒိမှိ သန္နိပါတေတွာတိ ဒူရဝိဟာရေသု ဣဒ္ဓိမန္တေ ပေသေတွာ သန္တိကဝိဟာရေသု သယံ ဂန္တွာ – ‘‘သန္နိပတထ၊ အာယသ္မန္တော၊ ဘဂဝါ ဝေါ သန္နိပါတံ ဣစ္ဆတီ’’တိ သန္နိပါတေတွာ။ အပရိဟာနိယေတိ ¶ အပရိဟာနိကရေ၊ ဝုဒ္ဓိဟေတုဘူတေတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမီတိ စန္ဒသဟဿံ သူရိယသဟဿံ ဥဋ္ဌပေန္တော ဝိယ စတုကုဋ္ဋကေ ဂေဟေ အန္တော တေလဒီပသဟဿံ ဥဇ္ဇာလေန္တော ဝိယ ပါကဋေ ကတွာ ကထယိဿာမီတိ။

တတ္ထ အဘိဏှံ သန္နိပါတာတိ ဣဒံ ဝဇ္ဇိသတ္တကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ စ အဘိဏှံ အသန္နိပတိတာ ဒိသာသု အာဂတသာသနံ န သုဏန္တိ။ တတော – ‘‘အသုကဝိဟာရသီမာ အာကုလာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌိတာ၊ အသုကသ္မိံ ဌာနေ ဘိက္ခူ ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မာဒီနိ ကရောန္တိ၊ ဝိညတ္တိဗဟုလာ ပုပ္ဖဒါနာဒီဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တီ’’တိအာဒီနိ န ဇာနန္တိ၊ ပါပဘိက္ခူပိ ‘‘ပမတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ ဉတွာ ရာသိဘူတာ သာသနံ ဩသက္ကာပေန္တိ။ အဘိဏှံ သန္နိပတိတာ ပန တံ တံ ပဝတ္တိံ သုဏန္တိ၊ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပေသေတွာ သီမံ ဥဇုံ ကရောန္တိ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာဒယော ပဝတ္တာပေန္တိ၊ မိစ္ဆာဇီဝါနံ ဥဿန္နဋ္ဌာနေ အရိယဝံသကေ ပေသေတွာ အရိယဝံသံ ကထာပေန္တိ၊ ပါပဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရေဟိ နိဂ္ဂဟံ ကာရာပေန္တိ၊ ပါပဘိက္ခူပိ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ န သက္ကာ အမှေဟိ ဝဂ္ဂဗန္ဓေန ဝိစရိတု’’န္တိ ဘိဇ္ဇိတွာ ပလာယန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ဟာနိဝုဒ္ဓိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သမဂ္ဂါတိအာဒီသု စေတိယပဋိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဝါ ဗောဓိဂေဟဥပေါသထာဂါရစ္ဆာဒနတ္ထံ ဝါ ကတိကဝတ္တံ ဝါ ဌပေတုကာမတာယ ဩဝါဒံ ဝါ ဒါတုကာမတာယ – ‘‘သင်္ဃော သန္နိပတတူ’’တိ ဘေရိယာ ဝါ ဃဏ္ဋိယာ ဝါ အာကောဋိတာယ – ‘‘မယှံ စီဝရကမ္မံ အတ္ထိ၊ မယှံ ပတ္တော ပစိတဗ္ဗော၊ မယှံ နဝကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ ဝိက္ခေပံ ကရောန္တာ န သမဂ္ဂါ သန္နိပတန္တိ နာမ။ သဗ္ဗံ ပန တံ ကမ္မံ ဌပေတွာ – ‘‘အဟံ ပုရိမတရံ၊ အဟံ ပုရိမတရ’’န္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သန္နိပတန္တာ သမဂ္ဂါ သန္နိပတန္တိ နာမ။ သန္နိပတိတာ ပန စိန္တေတွာ မန္တေတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ¶ ကတွာ ဧကတော အဝုဋ္ဌဟန္တာ သမဂ္ဂါ န ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။ ဧဝံ ဝုဋ္ဌိတေသု ဟိ ယေ ပဌမံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အမှေဟိ ဗာဟိရကထာဝ သုတာ၊ ဣဒါနိ ဝိနိစ္ဆယကထာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဝုဋ္ဌဟန္တာ ပန သမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။ အပိစ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ ဝိဟာရသီမာ အာကုလာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌိတာ၊ အသုကဋ္ဌာနေ ဝေဇ္ဇကမ္မာဒိကာရကာ ပါပဘိက္ခူ ဥဿန္နာ’’တိ သုတွာ – ‘‘ကော ဂန္တွာ ¶ တေသံ နိဂ္ဂဟံ ကရိဿတီ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ – ‘‘အဟံ ပဌမံ၊ အဟံ ပဌမ’’န္တိ ဝတွာ ဂစ္ဆန္တာပိ သမဂ္ဂါ ဝုဋ္ဌဟန္တိ နာမ။

အာဂန္တုကံ ပန ဒိသွာ – ‘‘ဣမံ ပရိဝေဏံ ယာဟိ၊ ဧတံ ပရိဝေဏံ ယာဟိ၊ အယံ ကော’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗေ ဝတ္တံ ကရောန္တာပိ၊ ဇိဏ္ဏပတ္တစီဝရကံ ဒိသွာ တဿ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသမာနာပိ၊ ဂိလာနဿ ဂိလာနဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသမာနာပိ၊ ဂိလာနမေဝ အနာထံ – ‘‘အသုကပရိဝေဏံ ယာဟိ၊ အသုကပရိဝေဏံ ယာဟီ’’တိ အဝတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပရိဝေဏေ ပဋိဇဂ္ဂန္တာပိ၊ ဧကော ဩလိယမာနကော ဂန္ထော ဟောတိ၊ ပညဝန္တံ ဘိက္ခုံ သင်္ဂဏှိတွာ တေန တံ ဂန္ထံ ဥက္ခိပါပေန္တာပိ သမဂ္ဂါ သင်္ဃံ ကရဏီယာနိ ကရောန္တိ နာမ။

အပညတ္တန္တိအာဒီသု နဝံ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဝါ ဗန္ဓန္တာ အပညတ္တံ ပညပေန္တိ နာမ၊ ပုရာဏသန္ထတဝတ္ထုသ္မိံ သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခူ ဝိယ။ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သာသနံ ဒီပေန္တာ ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ နာမ၊ ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ။ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ ပန အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမန္တာ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ န ဝတ္တန္တိ နာမ၊ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဝိယ။ နဝံ ပန ကတိကဝတ္တံ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဝါ အဗန္ဓန္တာ၊ ဓမ္မဝိနယတော သာသနံ ဒီပေန္တာ၊ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ အသမူဟနန္တာ အပညတ္တံ န ပညပေန္တိ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ၊ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တန္တိ နာမ၊ အာယသ္မာ ဥပသေနော ဝိယ၊ အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝိယ စ။

‘‘သုဏာတု၊ မေ အာဝုသော သင်္ဃော၊ သန္တမှာကံ သိက္ခာပဒါနိ ဂိဟိဂတာနိ၊ ဂိဟိနောပိ ဇာနန္တိ၊ ‘ဣဒံ ဝေါ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ။ သစေ ဟိ မယံ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ ¶ သမူဟနိဿာမ၊ ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော – ‘ဓူမကာလိကံ သမဏေန ဂေါတမေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ ယာဝိမေသံ သတ္ထာ အဋ္ဌာသိ၊ တာဝိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိံသု။ ယတော ဣမေသံ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ န ဒါနိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခန္တီ’တိ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော အပညတ္တံ ¶ န ပညပေယျ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒေယျ၊ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တေယျာ’’တိ (စုဠဝ။ ၄၄၂) –

ဣမံ တန္တိံ ဌပယန္တော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဝိယ စ။ ဝုဒ္ဓိယေဝါတိ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဝုဍ္ဎိယေဝ၊ နော ပရိဟာနိ။

ထေရာတိ ¶ ထိရဘာဝပ္ပတ္တာ ထေရကာရကေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တီတိ ရတ္တညူ။ စိရံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဧတေသန္တိ စိရပဗ္ဗဇိတာ။ သင်္ဃဿ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ သင်္ဃပိတရော။ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ သင်္ဃံ ပရိနေန္တိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟုတွာ တီသု သိက္ခာသု ပဝတ္တေန္တီတိ သင်္ဃပရိဏာယကာ။

ယေ တေသံ သက္ကာရာဒီနိ န ကရောန္တိ၊ ဩဝါဒတ္ထာယ ဒွေ တယော ဝါရေ ဥပဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေပိ တေသံ ဩဝါဒံ န ဒေန္တိ၊ ပဝေဏီကထံ န ကထေန္တိ၊ သာရဘူတံ ဓမ္မပရိယာယံ န သိက္ခာပေန္တိ။ တေ တေဟိ ဝိဿဋ္ဌာ သီလာဒီဟိ ဓမ္မက္ခန္ဓေဟိ သတ္တဟိ စ အရိယဓနေဟီတိ ဧဝမာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ပရိဟာယန္တိ။ ယေ ပန တေသံ သက္ကာရာဒီနိ ကရောန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေပိ တေသံ ဩဝါဒံ ဒေန္တိ။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ အာလောကိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ဝိလောကိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ သမိဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပသာရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ သင်္ဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ပဝေဏီကထံ ကထေန္တိ၊ သာရဘူတံ ဓမ္မပရိယာယံ သိက္ခာပေန္တိ၊ တေရသဟိ ဓုတင်္ဂေဟိ ဒသဟိ ကထာဝတ္ထူဟိ အနုသာသန္တိ။ တေ တေသံ ဩဝါဒေ ဌတွာ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဝဍ္ဎမာနာ သာမညတ္ထံ အနုပါပုဏန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ဟာနိဝုဒ္ဓိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုနဗ္ဘဝဒါနံ ပုနဗ္ဘဝေါ၊ ပုနဗ္ဘဝေါ သီလမဿာတိ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ၊ ပုနဗ္ဘဝဒါယိကာတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာယ။ န ဝသံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဧတ္ထ ယေ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ ကာရဏာ ဥပဋ္ဌာကာနံ ပဒါနုပဒိကာ ဟုတွာ ဂါမတော ဂါမံ ဝိစရန္တိ၊ တေ တဿာ တဏှာယ ဝသံ ဂစ္ဆန္တိ နာမ၊ ဣတရေ န ဂစ္ဆန္တိ ¶ နာမ။ တတ္ထ ဟာနိဝုဒ္ဓိယော ပါကဋာယေဝ။

အာရညကေသူတိ ပဉ္စဓနုသတိကပစ္ဆိမေသု။ သာပေက္ခာတိ သတဏှာ သာလယာ။ ဂါမန္တသေနာသနေသု ဟိ ဈာနံ အပ္ပေတွာပိ တတော ဝုဋ္ဌိတမတ္တောဝ ဣတ္ထိပုရိသဒါရိကာဒိသဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ယေနဿ အဓိဂတဝိသေသောပိ ဟာယတိယေဝ။ အရညေ ပန နိဒ္ဒါယိတွာ ပဋိဗုဒ္ဓမတ္တော သီဟဗျဂ္ဃမောရာဒီနံ သဒ္ဒံ ¶ သုဏာတိ၊ ယေန အာရညကံ ပီတိံ လဘိတွာ တမေဝ သမ္မသန္တော အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဂါမန္တသေနာသနေ ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဘိက္ခုနော အရညေ နိဒ္ဒါယန္တမေဝ ပသံသတိ။ တသ္မာ တမေဝ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ – ‘‘အာရညကေသု သေနာသနေသု သာပေက္ခာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အာဟ။

ပစ္စတ္တညေဝ သတိံ ဥပဋ္ဌပေဿန္တီတိ အတ္တနာဝ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရေ သတိံ ဥပဋ္ဌပေဿန္တိ။ ပေသလာတိ ပိယသီလာ။ ဣဓာပိ သဗြဟ္မစာရီနံ အာဂမနံ အနိစ္ဆန္တာ နေဝါသိကာ အဿဒ္ဓါ ဟောန္တိ အပ္ပသန္နာ ¶ ။ သမ္ပတ္တဘိက္ခူနံ ပစ္စုဂ္ဂမနပတ္တစီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏအာသနပညာပနတာလဝဏ္ဋဂ္ဂဟဏာဒီနိ န ကရောန္တိ၊ အထ နေသံ အဝဏ္ဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘‘အသုကဝိဟာရဝါသိနော ဘိက္ခူ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌာနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ န ကရောန္တီ’’တိ။ တံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝိဟာရဒွါရေန ဂစ္ဆန္တာပိ ဝိဟာရံ န ပဝိသန္တိ။ ဧဝံ အနာဂတာနံ အနာဂမနမေဝ ဟောတိ။ အာဂတာနံ ပန ဖာသုဝိဟာရေ အသတိ ယေပိ အဇာနိတွာ အာဂတာ၊ တေ – ‘‘ဝသိဿာမာတိ တာဝ စိန္တေတွာ အာဂတာမှ၊ ဣမေသံ ပန နေဝါသိကာနံ ဣမိနာ နီဟာရေန ကော ဝသိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သော ဝိဟာရော အညေသံ ဘိက္ခူနံ အနာဝါသောဝ ဟောတိ။ တတော နေဝါသိကာ သီလဝန္တာနံ ဒဿနံ အလဘန္တာ ကင်္ခါဝိနောဒနံ ဝါ အာစာရသိက္ခာပကံ ဝါ မဓုရဓမ္မဿဝနံ ဝါ န လဘန္တိ၊ တေသံ နေဝ အဂ္ဂဟိတဓမ္မဂ္ဂဟဏံ၊ န ဂဟိတသဇ္ဈာယကရဏံ ဟောတိ။ ဣတိ နေသံ ဟာနိယေဝ ဟောတိ၊ န ဝုဒ္ဓိ။

ယေ ပန သဗြဟ္မစာရီနံ အာဂမနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ သဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပသန္နာ၊ အာဂတာနံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာဒီနိ ကတွာ သေနာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ၊ တေ ဂဟေတွာ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တိ၊ ကင်္ခံ ဝိနောဒေန္တိ၊ မဓုရဓမ္မဿဝနံ လဘန္တိ။ အထ နေသံ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ – ‘‘အသုကဝိဟာရဘိက္ခူ ဧဝံ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ဝတ္တသမ္ပန္နာ သင်္ဂါဟကာ’’တိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဒူရတောပိ ဧန္တိ၊ တေသံ နေဝါသိကာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ ¶ ၊ သမီပံ အာဂန္တွာ ဝုဍ္ဎတရံ အာဂန္တုကံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒန္တိ၊ နဝကတရဿ သန္တိကေ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသီဒန္တိ။ နိသီဒိတွာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိဿထ ဂမိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘ဂမိဿာမီ’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘သပ္ပာယံ သေနာသနံ၊ သုလဘာ ဘိက္ခာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဂန္တုံ န ဒေန္တိ။ ဝိနယဓရော စေ ဟောတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဝိနယံ သဇ္ဈာယန္တိ။ သုတ္တန္တာဒိဓရော စေ၊ တဿ သန္တိကေ တံ တံ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယန္တိ။ အာဂန္တုကာနံ ထေရာနံ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တိ။ အာဂန္တုကာ ‘‘ဧကံ ¶ ဒွေ ဒိဝသာနိ ဝသိဿာမာတိ အာဂတာမှ၊ ဣမေသံ ပန သုခသံဝါသတာယ ဒသဒွါဒသဝဿာနိ ဝသိဿာမာ’’တိ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ ဟာနိဝုဒ္ဓိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၃၇။ ဒုတိယသတ္တကေ ကမ္မံ အာရာမော ဧတေသန္တိ ကမ္မာရာမာတိ။ ကမ္မေ ရတာတိ ကမ္မရတာ။ ကမ္မာရာမတမနုယုတ္တာတိ ယုတ္တာ ပယုတ္တာ အနုယုတ္တာ။ တတ္ထ ကမ္မန္တိ ဣတိကာတဗ္ဗကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ သေယျထိဒံ – စီဝရဝိစာရဏံ၊ စီဝရကရဏံ၊ ဥပတ္ထမ္ဘနံ၊ သူစိဃရံ၊ ပတ္တတ္ထဝိကံ၊ အသံဗဒ္ဓကံ၊ ကာယဗန္ဓနံ၊ ဓမကရဏံ၊ အာဓာရကံ၊ ပါဒကထလိကံ၊ သမ္မဇ္ဇနီအာဒီနံ ကရဏန္တိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဧတာနိ ကရောန္တော သကလဒိဝသံ ဧတာနေဝ ကရောတိ။ တံ သန္ဓာယေသ ပဋိက္ခေပေါ။ ယော ပန ဧတေသံ ကရဏဝေလာယမေဝ ဧတာနိ ကရောတိ၊ ဥဒ္ဒေသဝေလာယံ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှာတိ၊ သဇ္ဈာယဝေလာယံ သဇ္ဈာယတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တဝေလာယံ ¶ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ ကရောတိ၊ မနသိကာရဝေလာယံ မနသိကာရံ ကရောတိ၊ န သော ကမ္မာရာမော နာမ။

န ဘဿာရာမာတိ ဧတ္ထ ယော ဣတ္ထိဝဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏာဒိဝသေန အာလာပသလ္လာပံ ကရောန္တောယေဝ ဒိဝသဉ္စ ရတ္တိဉ္စ ဝီတိနာမေတိ၊ ဧဝရူပေ ဘဿေ ပရိယန္တကာရီ န ဟောတိ၊ အယံ ဘဿာရာမော နာမ။ ယော ပန ရတ္တိန္ဒိဝံ ဓမ္မံ ကထေတိ၊ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ အယံ အပ္ပဘဿောဝ ဘဿေ ပရိယန္တကာရီယေဝ။ ကသ္မာ? ‘‘သန္နိပတိတာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ ကရဏီယံ – ဓမ္မီ ဝါ ကထာ၊ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၃) ဝုတ္တတ္တာ။

န နိဒ္ဒါရာမာတိ ဧတ္ထ ယော ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ နိပန္နောပိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော နိဒ္ဒါယတိယေဝ၊ အယံ နိဒ္ဒါရာမော နာမ။ ယဿ ပန ကရဇကာယဂေလညေန စိတ္တံ ဘဝင်္ဂေ ဩတရတိ ¶ ၊ နာယံ နိဒ္ဒါရာမော။ တေနေဝါဟ – ‘‘အဘိဇာနာမဟံ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇)။

န သင်္ဂဏိကာရာမာတိ ဧတ္ထ ယော ဧကဿ ဒုတိယော ဒွိန္နံ တတိယော တိဏ္ဏံ စတုတ္ထောတိ ဧဝံ သံသဋ္ဌောဝ ဝိဟရတိ၊ ဧကကော အဿာဒံ န လဘတိ၊ အယံ သင်္ဂဏိကာရာမော။ ယော ပန စတူသု ဣရိယာပထေသု ဧကကော အဿာဒံ လဘတိ၊ နာယံ သင်္ဂဏိကာရာမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

န ¶ ပါပိစ္ဆာတိ ဧတ္ထ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဣစ္ဆာယ သမန္နာဂတာ ဒုဿီလာ ပါပိစ္ဆာ နာမ။

န ပါပမိတ္တာဒီသု ပါပါ မိတ္တာ ဧတေသန္တိ ပါပမိတ္တာ။ စတူသု ဣရိယာပထေသု သဟ အယနတော ပါပါ သဟာယာ ဧတေသန္တိ ပါပသဟာယာ။ တန္နိန္နတပ္ပောဏတပ္ပဗ္ဘာရတာယ ပါပေသု သမ္ပဝင်္ကာတိ ပါပသမ္ပဝင်္ကာ။

ဩရမတ္တကေနာတိ အဝရမတ္တကေန အပ္ပမတ္တကေန။ အန္တရာတိ အရဟတ္တံ အပတွာဝ ဧတ္ထန္တရေ။ ဝေါသာနန္တိ ပရိနိဋ္ဌိတဘာဝံ – ‘‘အလမေတ္တာဝတာ’’တိ ဩသက္ကနံ ဌိတကိစ္စတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယာဝ သီလပါရိသုဒ္ဓိမတ္တေန ဝါ ဝိပဿနာမတ္တေန ဝါ ဈာနမတ္တေန ဝါ သောတာပန္နဘာဝမတ္တေန ဝါ သကဒါဂါမိဘာဝမတ္တေန ဝါ အနာဂါမိဘာဝမတ္တေန ဝါ ဝေါသာနံ န အာပဇ္ဇိဿန္တိ၊ တာဝ ဝုဒ္ဓိယေဝ ဘိက္ခူနံ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ။

၁၃၈။ တတိယသတ္တကေ ¶ သဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ။ တတ္ထ အာဂမနီယသဒ္ဓါ၊ အဓိဂမသဒ္ဓါ၊ ပသာဒသဒ္ဓါ၊ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါတိ စတုဗ္ဗိဓာ သဒ္ဓါ။ တတ္ထ အာဂမနီယသဒ္ဓါ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဟောတိ။ အဓိဂမသဒ္ဓါ အရိယပုဂ္ဂလာနံ။ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မော သင်္ဃောတိ ဝုတ္တေ ပန ပသာဒေါ ပသာဒသဒ္ဓါ။ ဩကပ္ပေတွာ ပကပ္ပေတွာ ပန သဒ္ဒဟနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ။ သာ ဒုဝိဓာပိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တာယ ဟိ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ ဝက္ကလိတ္ထေရသဒိသော ဟောတိ။ တဿ ဟိ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံ ဝါ၊ ဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တံ ဝါ ကတမေဝ ဟောတိ။ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တအာစရိယဝတ္တာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္တာနိ ပူရေတိ။ ဟိရိမနာတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ ဟိရိယာ ယုတ္တစိတ္တာ။ ဩတ္တပ္ပီတိ ပါပတော ဘာယနလက္ခဏေန ဩတ္တပ္ပေန သမန္နာဂတာ။

ဗဟုဿုတာတိ ဧတ္ထ ပန ပရိယတ္တိဗဟုဿုတော၊ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတောတိ ¶ ဒွေ ဗဟုဿုတာ။ ပရိယတ္တီတိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ ပဋိဝေဓောတိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ပရိယတ္တိ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ယေန ဗဟု သုတာ၊ သော ဗဟုဿုတော။ သော ပနေသ နိဿယမုစ္စနကော၊ ပရိသုပဋ္ဌာကော၊ ဘိက္ခုနောဝါဒကော၊ သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတောတိ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ တယော ဗဟုဿုတာ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဩဝါဒဝဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတာ ပန အာနန္ဒတ္ထေရသဒိသာ ဟောန္တိ။ တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

အာရဒ္ဓဝီရိယာတိ ¶ ယေသံ ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ ယေ ကာယသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရဗ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ကာယိကဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ ယေ စိတ္တသင်္ဂါဏိကံ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကကာ ဟောန္တိ၊ ဂမနေ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ ဌာနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဌာနေ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ နိသဇ္ဇံ၊ နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နကိလေသဿ သယနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နဋ္ဌာနေယေဝ ကိလေသေ နိဂ္ဂဏှန္တိ၊ တေသံ စေတသိကဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။

ဥပဋ္ဌိတဿတီတိ စိရကတာဒီနံ သရိတာ အနုဿရိတာ မဟာဂတိမ္ဗယအဘယတ္ထေရဒီဃဘာဏအဘယတ္ထေရတိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရာ ဝိယ။ မဟာဂတိမ္ဗယအဘယတ္ထေရော ကိရ ဇာတပဉ္စမဒိဝသေ မင်္ဂလပါယာသေ တုဏ္ဍံ ပသာရေန္တံ ဝါယသံ ဒိသွာ ဟုံ ဟုန္တိ သဒ္ဒမကာသိ။ အထ သော ထေရကာလေ – ‘‘ကဒါ ပဋ္ဌာယ၊ ဘန္တေ၊ သရထာ’’တိ ဘိက္ခူဟိ ပုစ္ဆိတော ‘‘ဇာတပဉ္စမဒိဝသေ ကတသဒ္ဒတော ပဋ္ဌာယ အာဝုသော’’တိ အာဟ။

ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရဿ ဇာတနဝမဒိဝသေ မာတာ စုမ္ဗိဿာမီတိ ဩနတာ တဿာ မောဠိ မုစ္စိတ္ထ ¶ ။ တတော တုမ္ဗမတ္တာနိ သုမနပုပ္ဖာနိ ဒါရကဿ ဥရေ ပတိတွာ ဒုက္ခံ ဇနယိံသု။ သော ထေရကာလေ – ‘‘ကဒါ ပဋ္ဌာယ၊ ဘန္တေ၊ သရထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော – ‘‘ဇာတနဝမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ အာဟ။

တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော – ‘‘အနုရာဓပုရေ တီဏိ ဒွါရာနိ ပိဒဟာပေတွာ မနုဿာနံ ဧကေန ဒွါရေန နိက္ခမနံ ကတွာ – ‘တွံ ကိန္နာမော၊ တွံ ကိန္နာမော’တိ ပုစ္ဆိတွာ သာယံ ပုန အပုစ္ဆိတွာဝ တေသံ နာမာနိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုံ – ‘‘သက္ကာ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ဧဝရူပေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ – ‘‘ဥပဋ္ဌိတဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပညဝန္တောတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယပရိဂ္ဂါဟိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ အပိ စ ဒွီဟိပိ ဧတေဟိ ပဒေဟိ ဝိပဿကာနံ ¶ ဘိက္ခူနံ ဝိပဿနာသမ္ဘာရဘူတာ သမ္မာသတိ စေဝ ဝိပဿနာပညာ စ ကထိတာ။

၁၃၉။ စတုတ္ထသတ္တကေ သတိယေဝ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဝိစယလက္ခဏော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဖရဏလက္ခဏော ¶ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဥပသမလက္ခဏော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဘာဝေဿန္တီတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ၊ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေန္တာ ဝဍ္ဎေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ကထေသိ။

၁၄၀။ ပဉ္စမသတ္တကေ အနိစ္စသညာတိ အနိစ္စာနုပဿနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နသညာ။ အနတ္တသညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမာ သတ္တ လောကိယဝိပဿနာပိ ဟောန္တိ။ ‘‘ဧတံ သန္တံ၊ ဧတံ ပဏီတံ၊ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၃၆) အာဂတဝသေနေတ္ထ ဒွေ လောကုတ္တရာပိ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၁။ ဆက္ကေ မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တေန ကတ္တဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ။ ဝစီကမ္မမနောကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမာနိ ပန ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိ ¶ ။ ဘိက္ခူနဉှိ မေတ္တစိတ္တေန အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ သင်္ဃနိမန္တနတ္ထာယ ဂမနံ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ၊ ပတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ၊ အာသနပညာပနံ၊ အနုဂမနန္တိ ဧဝမာဒိကံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ မေတ္တစိတ္တေန အာစာရပညတ္တိသိက္ခာပဒပညာပနံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနကထနံ၊ ဓမ္မဒေသနာ၊ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ ¶ ၊ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမ၊ ဒီပမာလပုပ္ဖပူဇံ ကရိဿာမ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမ၊ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒဿာမ၊ ဝဿဝါသိကံ ဒဿာမ၊ အဇ္ဇ သင်္ဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဿာမ၊ သင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ခါဒနီယာဒီနိ သံဝိဒဟထ၊ အာသနာနိ ပညာပေထ၊ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ သင်္ဃံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အာနေထ၊ ပညတ္တာသနေ ¶ နိသီဒါပေထ၊ ဆန္ဒဇာတာ ဥဿာဟဇာတာ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာတိအာဒိကထနကာလေ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ၊ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ စ ကတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ သုခီ ဟောန္တု အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာတိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘အယျာ သုခီ ဟောန္တု၊ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဇာ’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ။ တတ္ထ နဝကာနံ စီဝရကမ္မာဒီသု သဟာယဘာဝဂမနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ထေရာနံ ပန ပါဒဓောဝနဝန္ဒနဗီဇနဒါနာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ သာမီစိကမ္မံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဥဘယေဟိပိ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီနံ တေသု အဝမညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဝိယ ပဋိသာမနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။

ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရောတိ ဧဝံ ပဂ္ဂယှ ဝစနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဝိဟာရေ အသန္တံ ပန ပဋိပုစ္ဆန္တဿ ကုဟိံ အမှာကံ ဒေဝတ္ထေရော၊ ကုဟိံ အမှာကံ တိဿတ္ထေရော၊ ကဒါ နု ခေါ အာဂမိဿတီတိ ဧဝံ မမာယနဝစနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။

မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနိ ပန နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ¶ မနောကမ္မံ နာမ။ ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရော အရောဂေါ ဟောတု၊ အပ္ပာဗာဓောတိ သမန္နာဟရဏံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

လာဘာတိ စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဓမ္မိကာတိ ကုဟနာဒိဘေဒံ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဥပ္ပန္နာ။ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပတ္တေ ပရိယာပန္နံ ပတ္တဿ အန္တောဂတံ ဒွိတိကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တမ္ပိ ¶ ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ပဋိဝိဘတ္တာ နာမ – အာမိသပ္ပဋိဝိဘတ္တဉ္စ၊ ပုဂ္ဂလပ္ပဋိဝိဘတ္တဉ္စ။ တတ္ထ – ‘‘ဧတ္တကံ ဒဿာမိ၊ ဧတ္တကံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ အာမိသပ္ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ ‘‘အသုကဿ ဒဿာမိ၊ အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ ပန ပုဂ္ဂလပ္ပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ အကတွာ ယော အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ။

သီလဝန္တေဟိ ¶ သဗြဟ္မစာရီဟိ သာဓာရဏဘောဂီတိ ဧတ္ထ သာဓာရဏဘောဂိနော ဣဒံ လက္ခဏံ၊ ယံ ယံ ပဏီတံ လဗ္ဘတိ၊ တံ တံ နေဝ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာမုခေန ဂိဟီနံ ဒေတိ၊ န အတ္တနာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ – ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူ’’တိ ဂဟေတွာ ဃဏ္ဋိံ ပဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃသန္တကံ ဝိယ ပဿတိ။

ဣမံ ပန သာရဏီယဓမ္မံ ကော ပူရေတိ၊ ကော န ပူရေတီတိ? ဒုဿီလော တာဝ န ပူရေတိ။ န ဟိ တဿ သန္တကံ သီလဝန္တာ ဂဏှန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလော ပန ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော ပူရေတိ။ တတြိဒံ ဝတ္တံ – ယော ဟိ ဩဒိဿကံ ကတွာ မာတု ဝါ ပိတု ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ဒေတိ၊ သော ဒါတဗ္ဗံ ဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတိ၊ ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ဟိ မုတ္တပလိဗောဓဿေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဩဒိဿကံ ဒေန္တေန ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကအာဂန္တုကဂမိကာနဉ္စေဝ နဝပဗ္ဗဇိတဿ စ သင်္ဃာဋိပတ္တဂ္ဂဟဏံ အဇာနန္တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ဒတွာ အဝသေသံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ထောကံ အဒတွာ ယော ယတ္တကံ ဂဏှာတိ၊ တဿ တတ္တကံ ဒါတဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ အသတိ ပုန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ပဏီတံ၊ တံ ဒတွာ သေသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘သီလဝန္တေဟီ’’တိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

အယံ ပန သာရဏီယဓမ္မော သုသိက္ခိတာယ ပရိသာယ သုပူရော ဟောတိ၊ နော အသိက္ခိတာယ ပရိသာယ။ သုသိက္ခိတာယ ဟိ ပရိသာယ ယော အညတော လဘတိ၊ သော န ဂဏှာတိ။ အညတော အလဘန္တောပိ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှာတိ၊ နာတိရေကံ။ အယံ ပန သာရဏီယဓမ္မော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဒေန္တဿာပိ ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ၊ န တတော ဩရံ။ သစေ ဟိ ဒွါဒသမေ ¶ ဝဿေ သာရဏီယဓမ္မပူရကော ပိဏ္ဍပါတပူရံ ပတ္တံ အာသနသာလာယံ ဌပေတွာ နဟာယိတုံ ဂစ္ဆတိ သင်္ဃတ္ထေရော စ ကဿေသော ပတ္တောတိ၊ ‘‘သာရဏီယဓမ္မပူရကဿာ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ‘‘အာဟရထ န’’န္တိ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိစာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ စ ရိတ္တံ ပတ္တံ ဌပေတိ၊ အထ သော ဘိက္ခု ရိတ္တံ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘မယှံ အနဝသေသေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ၊ ပုန ဒွါဒသဝဿာနိ ပူရေတဗ္ဗော ဟောတိ။ တိတ္ထိယပရိဝါသသဒိသော ဟေသ၊ သကိံ ခဏ္ဍေ ဇာတေ ပုန ပူရေတဗ္ဗောဝ။ ယော ပန – ‘‘လာဘာ ဝတ ¶ မေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ၊ ယဿ မေ ပတ္တဂတံ အနာပုစ္ဆာဝ သဗြဟ္မစာရီ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ သောမနဿံ ဇနေတိ၊ တဿ ပုဏ္ဏော နာမ ဟောတိ။

ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မဿ ပန နေဝ ဣဿာ၊ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ သော မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ သုလဘပစ္စယော စ၊ ပတ္တဂတမဿ ဒိယျမာနမ္ပိ န ခီယတိ၊ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ၊ ဘယေ ဝါ ဆာတကေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – သေနဂိရိဝါသီ တိဿတ္ထေရော ကိရ မဟာဂိရိဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ပညာသ မဟာထေရာ နာဂဒီပံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ ဂိရိဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ နိက္ခမိံသု။ ထေရော ပန ပဝိသန္တော တေ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘လဒ္ဓံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ဝိစရိမှ အာဝုသောတိ။ သော တေသံ အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ။ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပညာသ ဇနာ ပတ္တတေမနမတ္တမ္ပိ န လဘိမှာတိ။ ဘန္တေ၊ နေဝါသိကာ နာမ ပဋိဗလာ ဟောန္တိ၊ အလဘန္တာပိ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂံ ဇာနန္တီတိ။ ထေရာ အာဂမေသုံ။ ထေရော ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဓုရဂေဟေယေဝ မဟာဥပါသိကာ ခီရဘတ္တံ သဇ္ဇေတွာ ထေရံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ။ အထ ထေရဿ ဒွါရံ သမ္ပတ္တဿေဝ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ၊ သော တံ အာဒါယ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဂဏှထ၊ ဘန္တေတိ၊ သင်္ဃတ္ထေရံ အာဟ။ ထေရော – ‘‘အမှေဟိ ဧတ္တကေဟိ ကိဉ္စိ န လဒ္ဓံ၊ အယံ သီဃမေဝ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ သေသာနံ မုခံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကနာကာရေနေဝ ဉတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတော၊ နိက္ကုက္ကုစ္စာ ဂဏှထာ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေသံ ယာဝဒတ္ထံ ဒတွာ အတ္တနာပိ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိ။

အထ နံ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ထေရာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကဒါ၊ အာဝုသော၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ? နတ္ထိ မေ၊ ဘန္တေ၊ လောကုတ္တရဓမ္မောတိ။ ဈာနလာဘီသိ၊ အာဝုသောတိ? ဧတမ္ပိ ¶ မေ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထီတိ။ နနု၊ အာဝုသော၊ ပါဋိဟာရိယန္တိ? သာရဏီယဓမ္မော မေ၊ ဘန္တေ၊ ပူရိတော၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သစေပိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဟောတိ၊ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ။ တေ သုတွာ ¶ – ‘‘သာဓု သာဓု သပ္ပုရိသ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုယှ’’န္တိ အာဟံသု။ ဣဒံ တာဝ – ‘‘ပတ္တဂတံ န ခီယတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

အယမေဝ ပန ထေရော စေတိယပဗ္ဗတေ ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယ ဒါနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ဝရဘဏ္ဍန္တိ ပုစ္ဆိ။ ဒွေ သာဋကာ၊ ဘန္တေတိ။ ဧတေ မယှံ ¶ ပါပုဏိဿန္တီတိ။ တံ သုတွာ အမစ္စော ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ဧကော ဒဟရော ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ ဒဟရဿ ဧဝံ စိတ္တံ၊ မဟာထေရာနံ ပန သုခုမသာဋကာ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝတွာ မဟာထေရာနံ ဒဿာမီတိ ဌပေတိ။ တဿ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဋိပါဋိယာ ဌိတေ ဒေန္တဿ မတ္ထကေ ဌပိတာပိ တေ သာဋကာ ဟတ္ထံ နာရောဟန္တိ။ အညေ အာရောဟန္တိ။ ဒဟရဿ ဒါနကာလေ ပန ဟတ္ထံ အာရုဠှာ။ သော တဿ ဟတ္ထေ ပါတေတွာ အမစ္စဿ မုခံ ဩလောကေတွာ ဒဟရံ နိသီဒါပေတွာ ဒါနံ ဒတွာ သင်္ဃံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒဟရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ဓမ္မံ ကဒါ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သော ပရိယာယေနာပိ အသန္တံ အဝဒန္တော – ‘‘နတ္ထိ မယှံ မဟာရာဇ လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ အာဟ။ နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ အဝစုတ္ထာတိ။ အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟံ၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ။ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုယှ’’န္တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဣဒံ – ‘‘ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ပန ဘာတရဂါမဝါသိနော နာဂတ္ထေရိယာ အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု။ ထေရီ ပစ္စူသသမယေ – ‘‘အတိဝိယ အပ္ပနိဂ္ဃောသော ဂါမော၊ ဥပဓာရေထ တာဝါ’’တိ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အာဟ။ တာ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အာဂမ္မ ထေရိယာ အာရောစေသုံ။ သာ သုတွာ ‘‘မာ တုမှေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထ၊ အတ္တနော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရေသုယေဝ ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ ပါရုပိတွာ အတ္တဒွါဒသမာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓမူလေ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာဒေဝတာ ဒွါဒသန္နမ္ပိ ဘိက္ခုနီနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ‘‘အယျေ၊ မာ အညတ္ထ ဂစ္ဆထ၊ နိစ္စံ ¶ ဣဓေဝ ဧထာ’’တိ အာဟ။ ထေရိယာ ပန ကနိဋ္ဌဘာတာ နာဂတ္ထေရော နာမ အတ္ထိ၊ သော – ‘‘မဟန္တံ ဘယံ၊ န သက္ကာ ဣဓ ယာပေတုံ၊ ပရတီရံ ဂမိဿာမီ’’တိ အတ္တဒွါဒသမောဝ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခန္တော ထေရိံ ဒိသွာ ဂမိဿာမီတိ ဘာတရဂါမံ အာဂတော။ ထေရီ – ‘‘ထေရာ အာဂတာ’’တိ သုတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ကိံ အယျာတိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သာ – ‘‘အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရေယေဝ ဝသိတွာ သွေ ဂမိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ ဝိဟာရံ အဂမံသု။

ထေရီ ¶ ပုနဒိဝသေ ရုက္ခမူလေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော – ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီ’’တိ ဝတွာ တုဏှီ အဋ္ဌာသိ။ ဓမ္မိကော တာတ ပိဏ္ဍပါတော ¶ ၊ ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ။ ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီ’’တိ။ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ခိပိ။ ပတ္တော အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော – ‘‘သတ္တတာလမတ္တေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုနိဘတ္တမေဝ ထေရီ’’တိ ဝတွာ – ‘‘ဘယံ နာမ သဗ္ဗကာလံ န ဟောတိ၊ ဘယေ ဝူပသန္တေ အရိယဝံသံ ကထယမာနော၊ ‘ဘော ပိဏ္ဍပါတိက၊ ဘိက္ခုနိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝီတိနာမယိတ္ထာ’တိ စိတ္တေန အနုဝဒိယမာနော သန္ထမ္ဘေတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ ထေရိယော’’တိ မဂ္ဂံ အာရုဟိ။

ရုက္ခဒေဝတာပိ – ‘‘သစေ ထေရော ထေရိယာ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ န နံ နိဝတ္တေဿာမိ။ သစေ န ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ စိန္တယမာနာ ဌတွာ ထေရဿ ဂမနံ ဒိသွာ ရုက္ခာ ဩရုယှ ပတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေထာတိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရံ ရုက္ခမူလံယေဝ အာနေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဒွါဒသ ဘိက္ခုနိယော ဒွါဒသ ဘိက္ခူ စ သတ္တဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဣဒံ – ‘‘ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။ တတြ ဟိ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ။

အခဏ္ဍာနီတိအာဒီသု ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ သီလံ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ။ ယဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ၊ တဿ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ ဘိန္နာနိ၊ တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဗိန္ဒုစိတြာ ဂါဝီ ¶ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ အဘိန္နာနိ၊ တဿ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ပနေတာနိ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော ဘုဇိဿာနိ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပသတ္ထာနိ၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ – ‘‘ဣဒံ နာမ တွံ အာပန္နပုဗ္ဗော’’တိ ကေနစိ ပရာမဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ စ အပရာမဋ္ဌာနိ၊ ဥပစာရသမာဓိံ ဝါ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ သံဝတ္တယန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။

သီလသာမညဂတာ ¶ ဝိဟရိဿန္တီတိ တေသု တေသု ဒိသာဘာဂေသု ဝိဟရန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမာနဘာဝူပဂတသီလာ ဝိဟရိဿန္တိ။ သောတာပန္နာဒီနဉှိ သီလံ သမုဒ္ဒန္တရေပိ ဒေဝလောကေပိ ဝသန္တာနံ အညေသံ သောတာပန္နာဒီနံ သီလေန သမာနမေဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တံ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ယာယံ ¶ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ နိယျာတီတိ နိယျာနိကာ။ တက္ကရဿာတိ ယော တထာကာရီ ဟောတိ။ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယာယာတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယတ္ထံ။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတာတိ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဥပဂတာ ဟုတွာ ဝိဟရိဿန္တိ။ ဝုဒ္ဓိယေဝါတိ ဧဝံ ဝိဟရန္တာနံ ဝုဒ္ဓိယေဝ ဘိက္ခူနံ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီတိ။

၁၄၂။ ဧတဒေဝ ဗဟုလန္တိ အာသန္နပရိနိဗ္ဗာနတ္တာ ဘိက္ခု ဩဝဒန္တော ပုနပ္ပုနံ ဧတံယေဝ ဓမ္မိံ ကထံ ကရောတိ။ ဣတိ သီလန္တိ ဧဝံ သီလံ၊ ဧတ္တကံ သီလံ။ ဧတ္ထ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ သီလံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓိ၊ ဝိပဿနာပညာ ပညာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီလပရိဘာဝိတောတိ အာဒီသု ယသ္မိံ သီလေ ဌတွာဝ မဂ္ဂသမာဓိံ ဖလသမာဓိံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ဧသော တေန သီလေန ပရိဘာဝိတော မဟပ္ဖလော ဟောတိ၊ မဟာနိသံသော။ ယမှိ သမာဓိမှိ ဌတွာ မဂ္ဂပညံ ဖလပညံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ သာ တေန သမာဓိနာ ပရိဘာဝိတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ၊ မဟာနိသံသာ။ ယာယ ပညာယ ဌတွာ မဂ္ဂစိတ္တံ ဖလစိတ္တံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တံ တာယ ပရိဘာဝိတံ သမ္မဒေဝ အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စတိ။

ယထာဘိရန္တန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ အနဘိရတိပရိတဿိတံ နာမ နတ္ထိ၊ ယထာရုစိ ယထာအဇ္ဈာသယန္တိ ပန ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာယာမာတိ ဧဟိ ယာမ။ ‘‘အယာမာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဂစ္ဆာမာတိ ¶ အတ္ထော။ အာနန္ဒာတိ ဘဂဝါ သန္တိကာဝစရတ္တာ ထေရံ အာလပတိ။ ထေရော ပန – ‘‘ဂဏှထာဝုသော ပတ္တစီဝရာနိ၊ ဘဂဝါ အသုကဋ္ဌာနံ ဂန္တုကာမော’’တိ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတိ။

၁၄၄။ အမ္ဗလဋ္ဌိကာဂမနံ ဥတ္တာနမေဝ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၁) သမ္ပသာဒနီယေ ဝိတ္ထာရိတံ။

ဒုဿီလအာဒီနဝဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ ပါဋလိဂမနေ ¶ အာဝသထာဂါရန္တိ အာဂန္တုကာနံ အာဝသထဂေဟံ။ ပါဋလိဂါမေ ကိရ နိစ္စကာလံ ဒွိန္နံ ရာဇူနံ သဟာယကာ အာဂန္တွာ ကုလာနိ ဂေဟတော နီဟရိတွာ မာသမ္ပိ အဍ္ဎမာသမ္ပိ ဝသန္တိ။ တေ မနုဿာ နိစ္စုပဒ္ဒုတာ – ‘‘ဧတေသံ အာဂတကာလေ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ နဂရမဇ္ဈေ မဟတိံ သာလံ ကရိတွာ တဿာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဘဏ္ဍပဋိသာမနဋ္ဌာနံ၊ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ နိဝါသဋ္ဌာနံ အကံသု။ တေ – ‘‘ဘဂဝါ အာဂတော’’တိ သုတွာဝ – ‘‘အမှေဟိ ဂန္တွာပိ ဘဂဝါ အာနေတဗ္ဗော သိယာ၊ သော သယမေဝ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော၊ အဇ္ဇ ဘဂဝန္တံ အာဝသထေ မင်္ဂလံ ဝဒါပေဿာမာ’’တိ ဧတဒတ္ထမေဝ ဥပသင်္ကမန္တာ။ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု။ ယေန အာဝသထာဂါရန္တိ တေ ကိရ ¶ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ အရညဇ္ဈာသယာ အရညာရာမာ အန္တောဂါမေ ဝသိတုံ ဣစ္ဆေယျုံ ဝါ နော ဝါ’’တိ ဘဂဝတော မနံ အဇာနန္တာ အာဝသထာဂါရံ အပ္ပဋိဇဂ္ဂိတွာဝ အာဂမံသု။ ဣဒါနိ ဘဂဝတော မနံ ဉတွာ ပုရေတရံ ဂန္တွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာတိ ယေနာဝသထာဂါရံ၊ တေနုပသင်္ကမိံသု။ သဗ္ဗသန္ထရိန္တိ ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္ထရိံ။

၁၄၉။ ဒုဿီလောတိ အသီလော နိဿီလော။ သီလဝိပန္နောတိ ဝိပန္နသီလော ဘိန္နသံဝရော။ ပမာဒါဓိကရဏန္တိ ပမာဒကာရဏာ။

ဣဒဉ္စ သုတ္တံ ဂဟဋ္ဌာနံ ဝသေန အာဂတံ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ပန လဗ္ဘတေဝ။ ဂဟဋ္ဌော ဟိ ယေန ယေန သိပ္ပဋ္ဌာနေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတိ – ယဒိ ကသိယာ၊ ယဒိ ဝဏိဇ္ဇာယ၊ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ပမတ္တော တံ တံ ယထာကာလံ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ အထဿ မူလမ္ပိ ဝိနဿတိ။ မာဃာတကာလေ ပါဏာတိပါတံ ပန အဒိန္နာဒါနာဒီနိ စ ကရောန္တော ဒဏ္ဍဝသေန မဟတိံ ဘောဂဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။ ပဗ္ဗဇိတော ဒုဿီလော စ ပမာဒကာရဏာ သီလတော ဗုဒ္ဓဝစနတော ဈာနတော သတ္တအရိယဓနတော စ ဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။

ဂဟဋ္ဌဿ – ‘‘အသုကော နာမ အသုကကုလေ ဇာတော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော ¶ ပရိစ္စတ္တဣဓလောကပရလောကော သလာကဘတ္တမတ္တမ္ပိ န ဒေတီ’’တိ စတုပရိသမဇ္ဈေ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ – ‘‘အသုကော နာမ နာသက္ခိ သီလံ ရက္ခိတုံ၊ န ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတုံ၊ ဝေဇ္ဇကမ္မာဒီဟိ ¶ ဇီဝတိ၊ ဆဟိ အဂါရဝေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဧဝံ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။

အဝိသာရဒေါတိ ဂဟဋ္ဌော တာဝ – ‘‘အဝဿံ ဗဟူနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနေ ကေစိ မမ ကမ္မံ ဇာနိဿန္တိ၊ အထ မံ နိဂ္ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ရာဇကုလဿ ဝါ ဒဿန္တီ’’တိ သဘယော ဥပသင်္ကမတိ၊ မင်္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓောမုခေါ အင်္ဂုလိကေန ဘူမိံ ကသန္တော နိသီဒတိ၊ ဝိသာရဒေါ ဟုတွာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ – ‘‘ဗဟူ ဘိက္ခူ သန္နိပတိတာ၊ အဝဿံ ကောစိ မမ ကမ္မံ ဇာနိဿတိ၊ အထ မေ ဥပေါသထမ္ပိ ပဝါရဏမ္ပိ ဌပေတွာ သာမညတော စာဝေတွာ နိက္ကဍ္ဎိဿန္တီ’’တိ သဘယော ဥပသင်္ကမတိ၊ ဝိသာရဒေါ ဟုတွာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ။ ဧကစ္စော ပန ဒုဿီလောပိ ဒပ္ပိတော ဝိယ ဝိစရတိ၊ သောပိ အဇ္ဈာသယေန မင်္ကု ဟောတိယေဝ။

သမ္မူဠှော ကာလင်္ကရောတီတိ တဿ ဟိ မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ဒုဿီလကမ္မေ သမာဒါယ ပဝတ္တိတဋ္ဌာနံ အာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ သော ဥမ္မီလေတွာ ဣဓလောကံ ပဿတိ၊ နိမီလေတွာ ပရလောကံ ပဿတိ ¶ ၊ တဿ စတ္တာရော အပါယာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ သတ္တိသတေန သီသေ ပဟရိယမာနော ဝိယ ဟောတိ။ သော – ‘‘ဝါရေထ၊ ဝါရေထာ’’တိ ဝိရဝန္တော မရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတီ’’တိ။ ပဉ္စမပဒံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၅၀။ အာနိသံသကထာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၅၁။ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ အညာယ ပါဠိမုတ္တကာယ ဓမ္မိကထာယ စေဝ အာဝသထာနုမောဒနာယ စ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ ယောဇနပ္ပမာဏံ မဟာမဓုံ ပီဠေတွာ မဓုပါနံ ပါယေန္တော ဝိယ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ သန္ဒဿေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥယျောဇေသိ။ အဘိက္ကန္တာတိ အတိက္ကန္တာ ခီဏာ ခယဝယံ ဥပေတာ။ သုညာဂါရန္တိ ပါဋိယေက္ကံ သုညာဂါရံ နာမ နတ္ထိ၊ တတ္ထေဝ ပန ဧကပဿေ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပိတွာ – ‘‘ဣဓ သတ္ထာ ဝိဿမိဿတီ’’တိ မဉ္စကံ ပညပေသုံ။ ဘဂဝါ – ‘‘စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုတ္တံ ဧတေသံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ တတ္ထ သီဟသေယျံ ¶ ကပ္ပေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သုညာဂါရံ ပါဝိသီ’’တိ။

ပါဋလိပုတ္တနဂရမာပနဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ သုနိဓဝဿကာရာတိ ¶ သုနိဓော စ ဝဿကာရော စ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ။ မဂဓမဟာမတ္တာတိ မဂဓရညော မဟာမတ္တာ မဟာအမစ္စာ၊ မဂဓရဋ္ဌေ ဝါ မဟာမတ္တာ မဟတိယာ ဣဿရိယမတ္တာယ သမန္နာဂတာတိ မဂဓမဟာမတ္တာ။ ပါဋလိဂါမေ နဂရန္တိ ပါဋလိဂါမံ နဂရံ ကတွာ မာပေန္တိ။ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇကုလာနံ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ။ သဟဿေဝါတိ ဧကေကဝဂ္ဂဝသေန သဟဿံ သဟဿံ ဟုတွာ။ ဝတ္ထူနီတိ ဃရဝတ္ထူနိ။ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုန္တိ ရညဉ္စ ရာဇမဟာမတ္တာနဉ္စ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ။ တေ ကိရ အတ္တနော သိပ္ပာနုဘာဝေန ဟေဋ္ဌာ ပထဝိယံ တိံသဟတ္ထမတ္တေ ဌာနေ – ‘‘ဣဓ နာဂဂ္ဂါဟော၊ ဣဓ ယက္ခဂ္ဂါဟော၊ ဣဓ ဘူတဂ္ဂါဟော၊ ပါသာဏော ဝါ ခါဏုကော ဝါ အတ္ထီ’’တိ ပဿန္တိ။ တေ တဒါ သိပ္ပံ ဇပ္ပိတွာ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ ဝိယ မာပေန္တိ။ အထဝါ နေသံ သရီရေ ဒေဝတာ အဓိမုစ္စိတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ စိတ္တံ နာမေန္တိ။ တာ စတူသု ကောဏေသု ခါဏုကေ ကောဋ္ဋေတွာ ဝတ္ထုမှိ ဂဟိတမတ္တေ ပဋိဝိဂစ္ဆန္တိ။ သဒ္ဓါနံ ကုလာနံ သဒ္ဓါ ဒေဝတာ တထာ ကရောန္တိ၊ အဿဒ္ဓါနံ ကုလာနံ အဿဒ္ဓါ ဒေဝတာဝ။ ကိံ ကာရဏာ? သဒ္ဓါနဉှိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ဣဓ မနုဿာ နိဝေသနံ မာပေတွာ ပဌမံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ မင်္ဂလံ ဝဍ္ဎာပေဿန္တိ။ အထ မယံ သီလဝန္တာနံ ဒဿနံ၊ ဓမ္မကထံ၊ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနံ ¶ ၊ အနုမောဒနဉ္စ သောတုံ လဘိဿာမ၊ မနုဿာ ဒါနံ ဒတွာ အမှာကံ ပတ္တိံ ဒဿန္တီ’’တိ။

တာဝတိံသေဟီတိ ယထာ ဟိ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဧကံ ပဏ္ဍိတမနုဿံ၊ ဧကသ္မိံ ဝါ ဝိဟာရေ ဧကံ ဗဟုဿုတဘိက္ခုံ ဥပါဒါယ – ‘‘အသုကကုလေ မနုဿာ ပဏ္ဍိတာ၊ အသုကဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ’’တိ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဝိဿကမ္မဉ္စ ဒေဝပုတ္တံ ဥပါဒါယ – ‘‘တာဝတိံသာ ပဏ္ဍိတာ’’တိ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော။ တေနာဟ – ‘‘တာဝတိံသေဟီ’’တိ။ တာဝတိံသေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာပိ ဝိယ မာပေန္တီတိ အတ္ထော။

ယာဝတာ အရိယံ အာယတနန္တိ ယတ္တကံ အရိယကမနုဿာနံ ဩသရဏဋ္ဌာနံ ¶ နာမ အတ္ထိ။ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထောတိ ယတ္တကံ ဝါဏိဇာနံ အာဘတဘဏ္ဍဿ ¶ ရာသိဝသေနေဝ ကယဝိက္ကယဋ္ဌာနံ နာမ၊ ဝါဏိဇာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ အတ္ထိ။ ဣဒံ အဂ္ဂနဂရန္တိ တေသံ အရိယာယတနဝဏိပ္ပထာနံ ဣဒံ အဂ္ဂနဂရံ ဇေဋ္ဌကံ ပါမောက္ခံ ဘဝိဿတီတိ။ ပုဋဘေဒနန္တိ ဘဏ္ဍပုဋဘေဒနဋ္ဌာနံ၊ ဘဏ္ဍဘဏ္ဍိကာနံ မောစနဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အလဒ္ဓဘဏ္ဍမ္ပိ ဟိ ဣဓေဝ လဘိဿန္တိ၊ အညတ္ထ ဝိက္ကယေန အဂစ္ဆန္တမ္ပိ စ ဣဓေဝ ဂမိဿတိ။ တသ္မာ ဣဓေဝ ပုဋံ ဘိန္ဒိဿန္တီတိ အတ္ထော။ စတူသု ဟိ ဒွါရေသု စတ္တာရိ သဘာယံ ဧကန္တိ ဧဝံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿာနိ ဥဋ္ဌဟိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

အဂ္ဂိတော ဝါတိအာဒီသု စကာရတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။ အဂ္ဂိနာ စ ဥဒကေန စ မိထုဘေဒေန စ နဿိဿတီတိ အတ္ထော။ ဧကကောဋ္ဌာသော အဂ္ဂိနာ နဿိဿတိ၊ နိဗ္ဗာပေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဧကံ ဂင်္ဂါ ဂဟေတွာ ဂမိဿတိ။ ဧကော – ‘‘ဣမိနာ အကထိတံ အမုဿ၊ အမုနာ အကထိတံ ဣမဿာ’’တိ ဝဒန္တာနံ ပိသုဏဝါစာနံ ဝသေန ဘိန္နာနံ မနုဿာနံ အညမညဘေဒေနေဝ နဿိဿတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဝတွာ ဘဂဝါ ပစ္စူသကာလေ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂန္တွာ ကတမုခဓောဝနော ဘိက္ခာစာရဝေလံ အာဂမယမာနော နိသီဒိ။

၁၅၃။ သုနိဓဝဿကာရာပိ – ‘‘အမှာကံ ရာဇာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပဋ္ဌာကော၊ သော အမှေ ပုစ္ဆိဿတိ၊ ‘သတ္ထာ ကိရ ပါဋလိဂါမံ အဂမာသိ၊ တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတ္ထ၊ န ဥပသင်္ကမိတ္ထာ’တိ။ ဥပသင်္ကမိမှာတိ စ ဝုတ္တေ – ‘နိမန္တယိတ္ထ၊ န နိမန္တယိတ္ထာ’တိ စ ပုစ္ဆိဿတိ။ န နိမန္တယိမှာတိ စ ဝုတ္တေ အမှာကံ ဒေါသံ အာရောပေတွာ နိဂ္ဂဏှိဿတိ။ ဣဒံ စာပိ မယံ အာဂတဋ္ဌာနေ နဂရံ မာပေမ၊ သမဏဿ ခေါ ပန ဂေါတမဿ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ကာဠကဏ္ဏိသတ္တာ ¶ ပဋိက္ကမန္တိ၊ တံ မယံ နဂရမင်္ဂလံ ဝဒါပေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နိမန္တယိံသု။ တသ္မာ – ‘‘အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ပုဗ္ဗဏှကာလေ။ နိဝါသေတွာတိ ဂါမပ္ပဝေသနနီဟာရေန နိဝါသနံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ¶ ဗန္ဓိတွာ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ ပတ္တဉ္စ စီဝရဉ္စ အာဒိယိတွာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာ။

သီလဝန္တေတ္ထာတိ သီလဝန္တေ ဧတ္ထ။ သညတေတိ ကာယဝါစာမနေဟိ သညတေ။

တာသံ ¶ ဒက္ခိဏမာဒိယေတိ သင်္ဃဿ ဒိန္နေ စတ္တာရော ပစ္စယေ တာသံ ဃရဒေဝတာနံ အာဒိသေယျ၊ ပတ္တိံ ဒဒေယျ။ ပူဇိတာ ပူဇယန္တီတိ – ‘‘ဣမေ မနုဿာ အမှာကံ ဉာတကာပိ န ဟောန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ နော ပတ္တိံ ဒေန္တီ’’တိ အာရက္ခံ သုသံဝိဟိတံ ကရောထာတိ သုဋ္ဌု အာရက္ခံ ကရောန္တိ။ မာနိတာ မာနယန္တီတိ ကာလာနုကာလံ ဗလိကမ္မကရဏေန မာနိတာ ‘‘ဧတေ မနုဿာ အမှာကံ ဉာတကာပိ န ဟောန္တိ၊ စတုမာသဆမာသန္တရေ နော ဗလိကမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ မာနေန္တိ၊ မာနေန္တိယော ဥပ္ပန္နံ ပရိဿယံ ဟရန္တိ။

တတော နန္တိ တတော နံ ပဏ္ဍိတဇာတိကံ မနုဿံ။ ဩရသန္တိ ဥရေ ဌပေတွာ သံဝဍ္ဎိတံ၊ ယထာ မာတာ ဩရသံ ပုတ္တံ အနုကမ္ပတိ၊ ဥပ္ပန္နပရိဿယဟရဏတ္ထမေဝ တဿ ဝါယမတိ၊ ဧဝံ အနုကမ္ပန္တီတိ အတ္ထော။ ဘဒြာနိ ပဿတီတိ သုန္ဒရာနိ ပဿတိ။

၁၅၄။ ဥဠုမ္ပန္တိ ပါရဂမနတ္ထာယ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ ကတံ။ ကုလ္လန္တိ ဝလ္လိအာဒီဟိ ဗန္ဓိတွာ ကတံ။

‘‘ယေ တရန္တိ အဏ္ဏဝ’’န္တိ ဂါထာယ အဏ္ဏဝန္တိ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ယောဇနမတ္တံ ဂမ္ဘီရဿ စ ပုထုလဿ စ ဥဒကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ယေ ဂမ္ဘီရဝိတ္ထတံ တဏှာသရံ တရန္တိ၊ တေ အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ သေတုံ ကတွာန။ ဝိသဇ္ဇ ပလ္လလာနိ အနာမသိတွာ ဥဒကဘရိတာနိ နိန္နဋ္ဌာနာနိ။ အယံ ပန ဣဒံ အပ္ပမတ္တကံ တရိတုကာမောပိ ကုလ္လဉှိ ဇနော ပဗန္ဓတိ။ ဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စ ဝိနာယေဝ ကုလ္လေန တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာတိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရိယသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ ကောဋိဂါမောတိ ¶ မဟာပနာဒဿ ပါသာဒကောဋိယံ ကတဂါမော။ အရိယသစ္စာနန္တိ အရိယဘာဝကရာနံ သစ္စာနံ။ အနနုဗောဓာတိ အဗုဇ္ဈနေန အဇာနနေန။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝံ ဂမနဝသေန ¶ သန္ဓာဝိတံ။ သံသရိတန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနာဂမနဝသေန သံသရိတံ။ မမဉ္စေဝ ¶ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စ တုမှေဟိ စ။ အထ ဝါ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ အဟောသီတိ ဧမမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာတိ ဘဝတော ဘဝံ နယနသမတ္ထာ တဏှာရဇ္ဇု သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာ အပ္ပဝတ္တိကတာ။

အနာဝတ္တိဓမ္မသမ္ဗောဓိပရာယဏဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ နာတိကာတိ ဧကံ တဠာကံ နိဿာယ ဒွိန္နံ စူဠပိတုမဟာပိတုပုတ္တာနံ ဒွေ ဂါမာ။ နာတိကေတိ ဧကသ္မိံ ဉာတိဂါမကေ။ ဂိဉ္ဇကာဝသထေတိ ဣဋ္ဌကာမယေ အာဝသထေ။

၁၅၇။ ဩရမ္ဘာဂိယာနန္တိ ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာနံ၊ ကာမဘဝေယေဝ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂါဟာပကာနန္တိ အတ္ထော။ ဩရန္တိ လဒ္ဓနာမေဟိ ဝါ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဟာတဗ္ဗာနီတိပိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ဗျာပါဒေါတိ ဣမာနိ ဒွေ သမာပတ္တိယာ ဝါ အဝိက္ခမ္ဘိတာနိ၊ မဂ္ဂေန ဝါ အသမုစ္ဆိန္နာနိ နိဗ္ဗတ္တဝသေန ဥဒ္ဓံ ဘာဂံ ရူပဘဝဉ္စ အရူပဘဝဉ္စ ဂန္တုံ န ဒေန္တိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနိ တီဏိ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမ္ပိ အာနေတွာ ပုန ဣဓေဝ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တီတိ သဗ္ဗာနိပိ ဩရမ္ဘာဂိယာနေဝ။ အနာဝတ္တိဓမ္မာတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အနာဂမနသဘာဝါ။

ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာတိ ဧတ္ထ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပတ္တိယာ စ၊ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ စာတိ ဒွေဓာပိ တနုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သကဒါဂါမိဿ ဟိ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဝိယ အဘိဏှံ ရာဂါဒယော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ စ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဝိယ ဗဟလဗဟလာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ မက္ခိကာပတ္တံ ဝိယ တနုကတနုကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒီဃဘာဏကတိပိဋကမဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ယသ္မာ သကဒါဂါမိဿ ပုတ္တဓီတရော ဟောန္တိ၊ ဩရောဓာ စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဗဟလာ ကိလေသာ။ ဣဒံ ပန ဘဝတနုကဝသေန ကထိတ’’န္တိ။ တံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘သောတာပန္နဿ သတ္တဘဝေ ဌပေတွာ အဋ္ဌမေ ဘဝေ ဘဝတနုကံ နတ္ထိ။ သကဒါဂါမိဿ ဒွေ ဘဝေ ဌပေတွာ ပဉ္စသု ဘဝေသု ဘဝတနုကံ နတ္ထိ။ အနာဂါမိဿ ရူပါရူပဘဝေ ဌပေတွာ ကာမဘဝေ ဘဝတနုကံ နတ္ထိ။ ခီဏာသဝဿ ကိသ္မိဉ္စိ ဘဝေ ဘဝတနုကံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။

ဣမံ ¶ လောကန္တိ ဣမံ ကာမာဝစရလောကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စေတ္ထ ¶ အဓိပ္ပာယော၊ သစေ ဟိ မနုဿေသု သကဒါဂါမိဖလံ ပတ္တော ဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ¶ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အသက္ကောန္တော ပန အဝဿံ မနုဿလောကံ အာဂန္တွာ သစ္ဆိကရောတိ။ ဒေဝေသု သကဒါဂါမိဖလံ ပတ္တောပိ သစေ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အသက္ကောန္တော ပန အဝဿံ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ သစ္ဆိကရောတီတိ။

အဝိနိပါတဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ဝိနိပတနံ ဝိနိပါတော၊ နာဿ ဝိနိပါတော ဓမ္မောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော။ စတူသု အပါယေသု အဝိနိပါတဓမ္မော စတူသု အပါယေသု အဝိနိပါတသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ နိယတောတိ ဓမ္မနိယာမေန နိယတော။ သမ္ဗောဓိပရာယဏောတိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတာ သမ္ဗောဓိ ပရံ အယနံ အဿ ဂတိ ပဋိသရဏံ အဝဿံ ပတ္တဗ္ဗာတိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။

ဓမ္မာဒါသဓမ္မပရိယာယဝဏ္ဏနာ

၁၅၈။ ဝိဟေသာတိ တေသံ တေသံ ဉာဏဂတိံ ဉာဏူပပတ္တိံ ဉာဏာဘိသမ္ပရာယံ ဩလောကေန္တဿ ကာယကိလမထောဝ ဧသ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတဿာတိ ဒီပေတိ၊ စိတ္တဝိဟေသာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ ဓမ္မာဒါသန္တိ ဓမ္မမယံ အာဒါသံ။ ယေနာတိ ယေန ဓမ္မာဒါသေန သမန္နာဂတော။ ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတောတိ ဣဒံ နိရယာဒီနံယေဝ ဝေဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ နိရယာဒယော ဟိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတတော အယတော အပေတတ္တာ အပါယာ။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ။ ယေ ဒုက္ကဋကာရိနော၊ တေ ဧတ္ထ ဝိဝသာ နိပတန္တီတိ ဝိနိပါတာ။

အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ယထာဘူတတော ဉာတတ္တာ အစလေန အစ္စုတေန ပသာဒေန။ ဥပရိ ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိအာဒီနံ ပန ဝိတ္ထာရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။

အရိယကန္တေဟီတိ အရိယာနံ ကန္တေဟိ ပိယေဟိ မနာပေဟိ။ ပဉ္စ သီလာနိ ဟိ အရိယသာဝကာနံ ကန္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝန္တရေပိ အဝိဇဟိတဗ္ဗတော။ တာနိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗောပိ ပနေတ္ထ သံဝရော လဗ္ဘတိယေဝ။

သောတာပန္နောဟမသ္မီတိ ဣဒံ ဒေသနာသီသမေဝ။ သကဒါဂါမိအာဒယောပိ ပန သကဒါဂါမီဟမသ္မီတိအာဒိနာ နယေန ဗျာကရောန္တိ ယေဝါတိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဟိ သိက္ခာပဒါဝိရောဓေန ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဗျာကရဏံ အနုညာတမေဝ ဟောတိ။

အမ္ဗပါလီဂဏိကာဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ ဝေသာလိယံ ¶ ¶ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလီ ဣဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဖီတာစာတိအာဒိနာ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ¶ ဝေသာလိယာ သမ္ပန္နဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အမ္ဗပါလိဝနေတိ အမ္ဗပါလိယာ ဂဏိကာယ ဥယျာနဘူတေ အမ္ဗဝနေ။ သတော ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝါ အမ္ဗပါလိဒဿနေ သတိပစ္စုပဋ္ဌာနတ္ထံ ဝိသေသတော ဣဓ သတိပဋ္ဌာနဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ သရတီတိ သတော။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ သတိယာ စ သမ္ပဇညေန စ သမန္နာဂတော ဟုတွာ ဝိဟရေယျာတိ အတ္ထော။ ကာယေ ကာယာနုပဿီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝက္ခာမ။

နီလာတိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကံ။ နီလဝဏ္ဏာတိအာဒိ တဿေဝ ဝိဘာဂဒဿနံ။ တတ္ထ န တေသံ ပကတိဝဏ္ဏော နီလော၊ နီလဝိလေပနဝိလိတ္တတ္တာ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ နီလဝတ္ထာတိ ပဋဒုကူလကောသေယျာဒီနိပိ တေသံ နီလာနေဝ ဟောန္တိ။ နီလာလင်္ကာရာတိ နီလမဏီဟိ နီလပုပ္ဖေဟိ အလင်္ကတာ၊ ရထာပိ တေသံ နီလမဏိခစိတာ နီလဝတ္ထပရိက္ခိတ္တာ နီလဒ္ဓဇာ နီလဝမ္မိကေဟိ နီလာဘရဏေဟိ နီလအဿေဟိ ယုတ္တာ၊ ပတောဒလဋ္ဌိယောပိ နီလာ ယေဝါတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဝဋ္ဋေသီတိ ပဟရိ။ ကိံ ဇေ အမ္ဗပါလီတိ ဇေတိ အာလပနဝစနံ၊ ဘောတိ အမ္ဗပါလိ၊ ကိံ ကာရဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ကိဉ္စာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ သာဟာရန္တိ သဇနပဒံ။ အင်္ဂုလိံ ဖောဋေသုန္တိ အင်္ဂုလိံ စာလေသုံ။ အမ္ဗကာယာတိ ဣတ္ထိကာယ။

ယေသန္တိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ယေဟိ အဒိဋ္ဌာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩလောကေထာတိ ပဿထ။ အဝလောကေထာတိ ပုနပ္ပုနံ ပဿထ။ ဥပသံဟရထာတိ ဥပနေထ။ ဣမံ လိစ္ဆဝိပရိသံ တုမှာကံ စိတ္တေန တာဝတိံသသဒိသံ ဥပသံဟရထ ဥပနေထ အလ္လီယာပေထ။ ယထေဝ တာဝတိံသာ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာ၊ ဧဝမိမေ လိစ္ဆဝိရာဇာနောပီတိ တာဝတိံသေဟိ သမကေ ကတွာ ပဿထာတိ အတ္ထော။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ အနေကသတေဟိ သုတ္တေဟိ စက္ခာဒီနံ ရူပါဒီသု နိမိတ္တဂ္ဂါဟံ ပဋိသေဓေတွာ ဣဓ မဟန္တေန ဥဿာဟေန နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ ဥယျောဇေတီတိ? ဟိတကာမတာယ။ တတြ ကိရ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဩသန္နဝီရိယာ၊ တေသံ ¶ သမ္ပတ္တိယာ ပလောဘေန္တော – ‘‘အပ္ပမာဒေန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧဝရူပါ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိ သုလဘာ’’တိ သမဏဓမ္မေ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အာဟ။ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထဉ္စာပိ ¶ ဧဝမာဟ။ နစိရဿေဝ ဟိ သဗ္ဗေပိမေ အဇာတသတ္တုဿ ဝသေန ဝိနာသံ ပါပုဏိဿန္တိ။ အထ နေသံ ရဇ္ဇသိရိသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဌိတဘိက္ခူ – ‘‘တထာရူပါယပိ နာမ ¶ သိရိသမ္ပတ္တိယာ ဝိနာသော ပညာယိဿတီ’’တိ အနိစ္စလက္ခဏံ ဘာဝေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီတိ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထံ အာဟ။

အဓိဝါသေတူတိ အမ္ဗပါလိယာ နိမန္တိတဘာဝံ ဉတွာပိ ကသ္မာ နိမန္တေန္တီတိ? အသဒ္ဒဟနတာယ စေဝ ဝတ္တသီသေန စ။ သာ ဟိ ဓုတ္တာ ဣတ္ထီ အနိမန္တေတွာပိ နိမန္တေမီတိ ဝဒေယျာတိ တေသံ စိတ္တံ အဟောသိ၊ ဓမ္မံ သုတွာ ဂမနကာလေ စ နိမန္တေတွာ ဂမနံ နာမ မနုဿာနံ ဝတ္တမေဝ။

ဝေဠုဝဂါမဝဿူပဂမနဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ ဝေဠုဝဂါမကောတိ ဝေသာလိယာ သမီပေ ဝေဠုဝဂါမော။ ယထာမိတ္တန္တိအာဒီသု မိတ္တာ မိတ္တာဝ။ သန္ဒိဋ္ဌာတိ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ဂမ္မ ဒိဋ္ဌမတ္တာ နာတိဒဠှမိတ္တာ။ သမ္ဘတ္တာတိ သုဋ္ဌု ဘတ္တာ သိနေဟဝန္တော ဒဠှမိတ္တာ။ ယေသံ ယေသံ ယတ္ထ ယတ္ထ ဧဝရူပါ ဘိက္ခူ အတ္ထိ၊ တေ တေ တတ္ထ တတ္ထ ဝဿံ ဥပေထာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? တေသံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယ။ တေသဉှိ ဝေဠုဝဂါမကေ သေနာသနံ နပ္ပဟောတိ၊ ဘိက္ခာပိ မန္ဒာ။ သမန္တာ ဝေသာလိယာ ပန ဗဟူနိ သေနာသနာနိ၊ ဘိက္ခာပိ သုလဘာ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အထ ကသ္မာ – ‘‘ယထာသုခံ ဂစ္ဆထာ’’တိ န ဝိဿဇ္ဇေသိ? တေသံ အနုကမ္ပာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ဒသမာသမတ္တံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ၊ သစေ ဣမေ ဒူရံ ဂစ္ဆိဿန္တိ၊ မမ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဒဋ္ဌုံ န သက္ခိဿန္တိ။ အထ နေသံ – ‘‘သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တော အမှာကံ သတိမတ္တမ္ပိ န အဒါသိ၊ သစေ ဇာနေယျာမ၊ ဧဝံ န ဒူရေ ဝသေယျာမာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝေယျ။ ဝေသာလိယာ သမန္တာ ပန ဝသန္တာ မာသဿ အဋ္ဌ ဝါရေ အာဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏိဿန္တိ၊ သုဂတောဝါဒံ လဘိဿန္တီ’’တိ န ဝိဿဇ္ဇေသိ။

၁၆၄။ ခရောတိ ဖရုသော။ အာဗာဓောတိ ဝိသဘာဂရောဂေါ။ ဗာဠှာတိ ဗလဝတိယော။ မာရဏန္တိကာတိ မရဏန္တံ မရဏသန္တိကံ ပါပနသမတ္ထာ။ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေသီတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အဓိဝါသေသိ။ အဝိဟညမာနောတိ ဝေဒနာနုဝတ္တနဝသေန အပရာပရံ ¶ ပရိဝတ္တနံ အကရောန္တော အပီဠိယမာနော အဒုက္ခိယမာနောဝ အဓိဝါသေသိ ¶ ။ အနာမန္တေတွာတိ အဇာနာပေတွာ။ အနပလောကေတွာတိ န အပလောကေတွာ ဩဝါဒါနုသာသနိံ အဒတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝီရိယေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝီရိယေန စေဝ ဖလသမာပတ္တိဝီရိယေန စ။ ပဋိပဏာမေတွာတိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ။ ဇီဝိတသင်္ခါရန္တိ ဧတ္ထ ဇီဝိတမ္ပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော။ ယေန ဇီဝိတံ သင်္ခရိယတိ ဆိဇ္ဇမာနံ ဃဋေတွာ ဌပိယတိ၊ သော ဖလသမာပတ္တိဓမ္မောပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ အဓိဋ္ဌာယာတိ ¶ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပဝတ္တေတွာ၊ ဇီဝိတဋ္ဌပနသမတ္ထံ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇေယျန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။

ကိံ ပန ဘဂဝါ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဖလသမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတီတိ? သမာပဇ္ဇတိ။ သာ ပန ခဏိကသမာပတ္တိ။ ခဏိကသမာပတ္တိ စ အန္တောသမာပတ္တိယံယေဝ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတမတ္တဿ ကဋ္ဌပါတေန ဝါ ကဌလပါတေန ဝါ ဆိန္နသေဝါလော ဝိယ ဥဒကံ ပုန သရီရံ ဝေဒနာ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ယာ ပန ရူပသတ္တကံ အရူပသတ္တကဉ္စ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ မဟာဝိပဿနာဝသေန သမာပန္နာ သမာပတ္တိ၊ သာ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ယထာ နာမ ပုရိသေန ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟေတွာ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ သုဋ္ဌု အပဗျူဠှော သေဝါလော စိရေန ဥဒကံ ဩတ္ထရတိ၊ ဧဝမေဝ တတော ဝုဋ္ဌိတဿ စိရေန ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ တံ ဒိဝသံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဘိနဝဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တော ဝိယ ရူပသတ္တကံ အရူပသတ္တကံ နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ သန္နေတွာ မဟာဝိပဿနာယ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ – ‘‘ဒသမာသေ မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။ သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝေဒနာ ဒသမာသေ န ဥပ္ပဇ္ဇိ ယေဝ။

ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန ဝုဋ္ဌိတော။ မဓုရကဇာတော ဝိယာတိ သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ သဉ္ဇာတထဒ္ဓဘာဝေါ သူလေ ဥတ္တာသိတပုရိသော ဝိယ။ န ပက္ခာယန္တီတိ နပ္ပကာသန္တိ၊ နာနာကာရတော န ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဓမ္မာပိ မံ န ပဋိဘန္တီတိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဓမ္မာ မယှံ ပါကဋာ န ဟောန္တီတိ ဒီပေတိ။ တန္တိဓမ္မာ ပန ထေရဿ သုပဂုဏာ။ န ဥဒါဟရတီတိ ပစ္ဆိမံ ဩဝါဒံ န ဒေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၁၆၅။ အနန္တရံ ¶ အဗာဟိရန္တိ ဓမ္မဝသေန ဝါ ပုဂ္ဂလဝသေန ဝါ ဥဘယံ အကတွာ။ ‘‘ဧတ္တကံ ဓမ္မံ ပရဿ န ဒေသေဿာမီ’’တိ ¶ ဟိ စိန္တေန္တော ဓမ္မံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ။ ‘‘ဧတ္တကံ ပရဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ဓမ္မံ ဗာဟိရံ ကရောတိ နာမ။ ‘‘ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပန ပုဂ္ဂလံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ။ ‘‘ဣမဿ န ဒေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေန္တော ပုဂ္ဂလံ ဗာဟိရံ ကရောတိ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ ဒေသိတောတိ အတ္ထော။ အာစရိယမုဋ္ဌီတိ ယထာ ဗာဟိရကာနံ အာစရိယမုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ ဒဟရကာလေ ကဿစိ အကထေတွာ ပစ္ဆိမကာလေ မရဏမဉ္စေ နိပန္နာ ပိယမနာပဿ အန္တေဝါသိကဿ ကထေန္တိ၊ ဧဝံ တထာဂတဿ – ‘‘ဣဒံ မဟလ္လကကာလေ ပစ္ဆိမဋ္ဌာနေ ကထေဿာမီ’’တိ မုဋ္ဌိံ ကတွာ ‘‘ပရိဟရိဿာမီ’’တိ ဌပိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

အဟံ ¶ ဘိက္ခုသင်္ဃန္တိ အဟမေဝ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီတိ ဝါ မမုဒ္ဒေသိကောတိ အဟံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဥဒ္ဒေသော အဿာတိ မမုဒ္ဒေသိကော။ မံယေဝ ဥဒ္ဒိသိတွာ မမ ပစ္စာသီသမာနော ဘိက္ခုသင်္ဃော ဟောတု၊ မမ အစ္စယေန ဝါ မာ အဟေသုံ၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဟောတူတိ ဣတိ ဝါ ယဿ အဿာတိ အတ္ထော။ န ဧဝံ ဟောတီတိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေယေဝ ဣဿာမစ္ဆရိယာနံ ဝိဟတတ္တာ ဧဝံ န ဟောတိ။ သ ကိန္တိ သော ကိံ။ အာသီတိကောတိ အသီတိသံဝစ္ဆရိကော။ ဣဒံ ပစ္ဆိမဝယအနုပ္ပတ္တဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝေဌမိဿကေနာတိ ဗာဟဗန္ဓစက္ကဗန္ဓာဒိနာ ပဋိသင်္ခရဏေန ဝေဌမိဿကေန။ မညေတိ ဇိဏ္ဏသကဋံ ဝိယ ဝေဌမိဿကေန မညေ ယာပေတိ။ အရဟတ္တဖလဝေဌနေန စတုဣရိယာပထကပ္ပနံ တထာဂတဿ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ယသ္မိံ၊ အာနန္ဒ၊ သမယေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ။ ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာနန္တိ လောကိယာနံ ဝေဒနာနံ။ တသ္မာတိဟာနန္ဒာတိ ယသ္မာ ဣမိနာ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဖာသု ဟောတိ၊ တသ္မာ တုမှေပိ တဒတ္ထာယ ဧဝံ ဝိဟရထာတိ ဒဿေတိ။ အတ္တဒီပါတိ မဟာသမုဒ္ဒဂတဒီပံ ဝိယ အတ္တာနံ ဒီပံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရထ။ အတ္တသရဏာတိ အတ္တဂတိကာဝ ဟောထ၊ မာ အညဂတိကာ။ ဓမ္မဒီပဓမ္မသရဏပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တမတဂ္ဂေတိ တမအဂ္ဂေ။ မဇ္ဈေ တကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဣမေ အဂ္ဂတမာတိ တမတဂ္ဂါ’’တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗံ တမယောဂံ ဆိန္ဒိတွာ အတိဝိယ အဂ္ဂေ ဥတ္တမဘာဝေ ဧတေ ¶ ၊ အာနန္ဒ ¶ ၊ မမ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ။ တေသံ အတိအဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တိ၊ ယေ ကေစိ သိက္ခာကာမာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ စတုသတိပဋ္ဌာနဂေါစရာဝ ဘိက္ခူ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ သင်္ဂဏှာတိ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမိတ္တောဘာသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ကဒါ ပါဝိသိ? ဥက္ကစေလတော နိက္ခမိတွာ ဝေသာလိံ ဂတကာလေ။ ဘဂဝါ ကိရ ဝုဋ္ဌဝဿော ဝေဠုဝဂါမကာ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂမိဿာမီတိ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပဋိနိဝတ္တန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ ဓမ္မသေနာပတိ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတော။ သော တတ္ထ အန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ ¶ ပါဝိသိ။ အထဿ ယထာပရိစ္ဆေဒေန တတော ဝုဋ္ဌိတဿ အယံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ ပဌမံ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ၊ အဂသာဝကာ နု ခေါ’’တိ? တတော – ‘‘အဂ္ဂသာဝကာ ပဌမ’’န္တိ ဉတွာ အတ္တနော အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကေသိ။ သော – ‘‘သတ္တာဟမေဝ မေ အာယုသင်္ခါရော ပဝတ္တတီ’’တိ ဉတွာ – ‘‘ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တတော – ‘‘ရာဟုလော တာဝတိံသေသု ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဆဒ္ဒန္တဒဟေ၊ အဟံ ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ပုန စိန္တေန္တော မာတရံ အာရဗ္ဘ သတိံ ဥပ္ပာဒေသိ – ‘‘မယှံ မာတာ သတ္တန္နံ အရဟန္တာနံ မာတာ ဟုတွာပိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃေသု အပ္ပသန္နာ၊ အတ္ထိ နု ခေါ တဿာ ဥပနိဿယော၊ နတ္ထိ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ – ‘‘ကဿ ဒေသနာယ အဘိသမယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေန္တော – ‘‘မမေဝ ဓမ္မဒေသနာယ ဘဝိဿတိ၊ န အညဿ။ သစေ ခေါ ပနာဟံ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျံ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဝသေသဇနာနမ္ပိ အဝဿယော ဟောတိ။ တထာ ဟိဿ သမစိတ္တသုတ္တဒေသနာဒိဝသေ (အ။ နိ။ ၁။၃၇) ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ¶ ။ တယော မဂ္ဂေ ပဋိဝိဒ္ဓဒေဝတာနံ ဂဏနာ နတ္ထိ။ အညေသု စ ဌာနေသု အနေကာ အဘိသမယာ ¶ ဒိဿန္တိ။ ထေရေဝ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာနေဝ အသီတိကုလသဟဿာနိ။ သော ဒါနိ သကမာတုမိစ္ဆာဒဿနမတ္တမ္ပိ ဟရိတုံ နာသက္ခီ’တိ။ တသ္မာ မာတရံ မိစ္ဆာဒဿနာ မောစေတွာ ဇာတောဝရကေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ဘဂဝန္တံ အနုဇာနာပေတွာ နိက္ခမိဿာမီ’’တိ စုန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေသိ။ ‘‘အာဝုသော၊ စုန္ဒ၊ အမှာကံ ပဉ္စသတာယ ဘိက္ခုပရိသာယ သညံ ဒေဟိ – ‘ဂဏှထာဝုသော ပတ္တစီဝရာနိ၊ ဓမ္မသေနာပတိ နာဠကဂါမံ ဂန္တုကာမော’တိ’’။ ထေရော တထာ အကာသိ။ ဘိက္ခူ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ထေရဿ သန္တိကံ အာဂမံသု။ ထေရော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနဒွါရေ ဌတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော – ‘‘ဣဒံ ဒါနိ ပစ္ဆိမဒဿနံ၊ ပုန အာဂမနံ နတ္ထီ’’တိ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝုတော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဆိန္နော ဒါနိ ဘဝိဿာမိ၊ လောကနာထ မဟာမုနိ၊

ဂမနာဂမနံ နတ္ထိ၊ ပစ္ဆိမာ ဝန္ဒနာ အယံ။

ဇီဝိတံ အပ္ပကံ မယှံ၊ ဣတော သတ္တာဟမစ္စယေ၊

နိက္ခိပေယျာမဟံ ဒေဟံ၊ ဘာရဝေါရောပနံ ယထာ။

အနုဇာနာတု မေ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ၊ အနုဇာနာတု သုဂတော၊

ပရိနိဗ္ဗာနကာလော မေ၊ ဩဿဋ္ဌော အာယုသင်္ခါရော’’တိ။

ဗုဒ္ဓါ ¶ ပန ယသ္မာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ မရဏသံဝဏ္ဏနံ သံဝဏ္ဏေန္တိ နာမ၊ ‘‘မာ ပရိနိဗ္ဗာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋဿ ဂုဏံ ကထေန္တီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒေါသံ အာရောပေဿန္တိ၊ တသ္မာ တဒုဘယမ္ပိ န ဝဒန္တိ။ တေန နံ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ကတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိဿသိ သာရိပုတ္တာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ မဂဓေသု နာဠကဂါမေ ဇာတောဝရကော၊ တတ္ထာဟံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဿ ဒါနိ တွံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ကာလံ မညသိ၊ ဣဒါနိ ပန တေ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတိကာနံ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ ဒုလ္လဘံ ဘဝိဿတီတိ ဒေသေဟိ တေသံ ဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။

ထေရော – ‘‘သတ္ထာ မယှံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဓမ္မဒေသနံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ ဉတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ တာလပ္ပမာဏံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပုန ဩရုယှ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ¶ သတ္တတာလပ္ပမာဏေ ¶ အန္တလိက္ခေ ဌိတော ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ဒဿေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သကလနဂရံ သန္နိပတိ။ ထေရော ဩရုယှ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဂမနကာလော မေ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မသေနာပတိံ ပဋိပါဒေဿာမီ’’တိ ဓမ္မာသနာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိအဘိမုခေါ ဂန္တွာ မဏိဖလကေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘဂဝါ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ အသင်္ချေယျဿ ဥပရိ အနောမဒဿိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ နိပတိတွာ တုမှာကံ ဒဿနံ ပတ္ထေသိံ။ သာ မေ ပတ္ထနာ သမိဒ္ဓါ၊ ဒိဋ္ဌာ တုမှေ၊ တံ ပဌမဒဿနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဒဿနံ။ ပုန တုမှာကံ ဒဿနံ နတ္ထီ’’တိ – ဝတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ယာဝ ဒဿနဝိသယော၊ တာဝ အဘိမုခေါဝ ပဋိက္ကမိတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ ဂမနာဂမနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အနုဂစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ ဇေဋ္ဌဘာတိက’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ယာဝ ဒွါရကောဋ္ဌကာ အဂမံသု။ ထေရော – ‘‘တိဋ္ဌထ၊ တုမှေ အာဝုသော၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ နိဝတ္တာပေတွာ အတ္တနော ပရိသာယေဝ သဒ္ဓိံ ပက္ကာမိ။ မနုဿာ – ‘‘ပုဗ္ဗေ အယျော ပစ္စာဂမနစာရိကံ စရတိ၊ ဣဒံ ဒါနိ ဂမနံ န ပုန ပစ္စာဂမနာယာ’’တိ ပရိဒေဝန္တာ အနုဗန္ဓိံသု။ တေပိ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဟောထ အာဝုသော၊ ဧဝံဘာဝိနော နာမ သင်္ခါရာ’’တိ နိဝတ္တာပေသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အန္တရာမဂ္ဂေ သတ္တာဟံ မနုဿာနံ အနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော သာယံ နာဠကဂါမံ ပတွာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထ ဥပရေဝတော နာမ ထေရဿ ဘာဂိနေယျော ဗဟိဂါမံ ဂစ္ဆန္တော ထေရံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော တံ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ ဂေဟေ တေ အယျိကာ’’တိ? အာမ၊ ဘန္တေတိ။ ဂစ္ဆ အမှာကံ ဣဓာဂတဘာဝံ အာရောစေဟိ။ ‘‘ကသ္မာ အာဂတော’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ဧကဒိဝသံ အန္တောဂါမေ ဘဝိဿတိ၊ ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂထ၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဝါသနဋ္ဌာနံ ဇာနာထာ’’တိ။ သော ဂန္တွာ ‘‘အယျိကေ၊ မယှံ မာတုလော ¶ အာဂတော’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိ ကုဟိန္တိ? ဂါမဒွါရေတိ။ ဧကကောဝ၊ အညောပိ ကောစိ အတ္ထီတိ ¶ ? အတ္ထိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူတိ။ ကိံ ကာရဏာ အာဂတောတိ? သော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ ဗြာဟ္မဏီ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ္တကာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတိ ¶ ၊ ဒဟရကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟလ္လကကာလေ ဂိဟီ ဟောတုကာမော’’တိ စိန္တေန္တီ ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကာရေတွာ ဒဏ္ဍဒီပိကာယော ဇာလေတွာ ထေရဿ ပါဟေသိ။

ထေရော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ အဘိရုဟိတွာ စ ဇာတောဝရကံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇေဝ – ‘‘တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေသိ။ တေသု ဂတမတ္တေသုယေဝ ထေရဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ မာရဏန္တိကာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ၊ ဧကံ ဘာဇနံ ပဝိသတိ၊ ဧကံ နိက္ခမတိ။ ဗြာဟ္မဏီ – ‘‘မမ ပုတ္တဿ ပဝတ္တိ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဂဗ္ဘဒွါရံ နိဿာယ အဋ္ဌာသိ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ ကုဟိံ ဝိဟရတီ’’တိ ဩလောကေန္တာ ‘‘နာဠကဂါမေ ဇာတောဝရကေ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော၊ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဂမ္မ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ထေရော – ကေ တုမှေတိ? မဟာရာဇာနော၊ ဘန္တေတိ။ ကသ္မာ အာဂတတ္ထာတိ? ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ဘဝိဿာမာတိ။ ဟောတု၊ အတ္ထိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော၊ ဂစ္ဆထ တုမှေတိ ဥယျောဇေသိ။ တေသံ ဂတာဝသာနေ တေနေဝ နယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော၊ တသ္မိံ ဂတေ သုယာမာဒယော မဟာဗြဟ္မာ စ အာဂမိံသု။ တေပိ တထေဝ ထေရော ဥယျောဇေသိ။

ဗြာဟ္မဏီ ဒေဝတာနံ အာဂမနဉ္စ ဂမနဉ္စ ဒိသွာ – ‘‘ကေ နု ခေါ ဧတေ မမ ပုတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ထေရဿ ဂဗ္ဘဒွါရံ ဂန္တွာ – ‘‘တာတ၊ စုန္ဒ၊ ကာ ပဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ – ‘‘မဟာဥပါသိကာ၊ ဘန္တေ အာဂတာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ကသ္မာ အဝေလာယ အာဂတတ္ထာတိ ပုစ္ဆိ။ သာ တုယှံ တာတ ဒဿနတ္ထာယာတိ ဝတွာ ‘‘တာတ ကေ ပဌမံ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော၊ ဥပါသိကေတိ။ တာတ၊ တွံ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ မဟန္တတရောတိ? အာရာမိကသဒိသာ ဧတေ ဥပါသိကေ၊ အမှာကံ သတ္ထု ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ခဂ္ဂဟတ္ထာ ဟုတွာ အာရက္ခံ အကံသူတိ။ တေသံ တာတ၊ ဂတာဝသာနေ ကော အာဂတောတိ? သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒောတိ။ ဒေဝရာဇတောပိ တွံ တာတ၊ မဟန္တတရောတိ? ဘဏ္ဍဂါဟကသာမဏေရသဒိသော ¶ ဧသ ဥပါသိကေ၊ အမှာကံ သတ္ထု တာဝတိံသတော ဩတရဏကာလေ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဩတိဏ္ဏောတိ။ တဿ တာတ ဂတာဝသာနေ ဇောတမာနော ဝိယ ကော အာဂတောတိ? ဥပါသိကေ တုယှံ ဘဂဝါ စ သတ္ထာ စ မဟာဗြဟ္မာ နာမ ဧသောတိ။ မယှံ ဘဂဝတော မဟာဗြဟ္မတောပိ တွံ တာတ မဟန္တတရောတိ? အာမ ဥပါသိကေ၊ ဧတေ နာမ ကိရ အမှာကံ သတ္ထု ¶ ဇာတဒိဝသေ စတ္တာရော မဟာဗြဟ္မာနော မဟာပုရိသံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဏှိံသူတိ။

အထ ¶ ဗြာဟ္မဏိယာ – ‘‘ပုတ္တဿ တာဝ မေ အယံ အာနုဘာဝေါ၊ ကီဒိသော ဝတ မယှံ ပုတ္တဿ ဘဂဝတော သတ္ထု အာနုဘာဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တယန္တိယာ သဟသာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလသရီရေ ဖရိ။ ထေရော – ‘‘ဥပ္ပန္နံ မေ မာတု ပီတိသောမနဿံ၊ အယံ ဒါနိ ကာလော ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိ စိန္တေတွာ – ‘‘ကိံ စိန္တေသိ မဟာဥပါသိကေ’’တိ အာဟ။ သာ – ‘‘ပုတ္တဿ တာဝ မေ အယံ ဂုဏော၊ သတ္ထု ပနဿ ကီဒိသော ဂုဏော ဘဝိဿတီတိ ဣဒံ၊ တာတ၊ စိန္တေမီ’’တိ အာဟ။ မဟာဥပါသိကေ၊ မယှံ သတ္ထု ဇာတက္ခဏေ၊ မဟာဘိနိက္ခမနေ၊ သမ္ဗောဓိယံ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ စ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ၊ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန သမော နာမ နတ္ထိ၊ ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မဒေသနံ ကထေသိ။

ဗြာဟ္မဏီ ပိယပုတ္တဿ ဓမ္မဒေသနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ပုတ္တံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ဥပတိဿ၊ ကသ္မာ ဧဝမကာသိ၊ ဧဝရူပံ နာမ အမတံ မယှံ ဧတ္တကံ ကာလံ န အဒါသီ’’တိ။ ထေရော – ‘‘ဒိန္နံ ဒါနိ မေ မာတု ရူပသာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပေါသာဝနိကမူလံ၊ ဧတ္တကေန ဝဋ္ဋိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ မဟာဥပါသိကေ’’တိ ဗြာဟ္မဏိံ ဥယျောဇေတွာ ‘‘စုန္ဒ ကာ ဝေလာ’’တိ အာဟ။ ဗလဝပစ္စူသကာလော၊ ဘန္တေတိ။ တေန ဟိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေဟီတိ။ သန္နိပတိတော၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃောတိ။ မံ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါပေဟိ စုန္ဒာတိ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါပေသိ။ ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော စတုစတ္တာလီသံ ဝေါ ဝဿာနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဝိစရန္တာနံ ယံ မေ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ န ရောစေထ၊ ခမထ တံ အာဝုသောတိ။ ဧတ္တကံ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဆာယာ ဝိယ တုမှေ အမုဉ္စိတွာ ဝိစရန္တာနံ အရုစ္စနကံ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ပန အမှာကံ ခမထာတိ။ အထ ¶ ထေရော အရုဏသိခါယ ပညာယမာနာယ မဟာပထဝိံ ဥန္နာဒယန္တော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဗဟူ ဒေဝမနုဿာ ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗာနေ သက္ကာရံ ကရိံသု။

အာယသ္မာ ¶ စုန္ဒော ထေရဿ ပတ္တစီဝရဉ္စ ဓာတုပရိဿာဝနဉ္စ ဂဟေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိ။ ဘဂဝါ ဓာတုပရိဿာဝနံ ဂဟေတွာ ပဉ္စဟိ ဂါထာသတေဟိ ထေရဿ ဂုဏံ ကထေတွာ ဓာတုစေတိယံ ကာရာပေတွာ ရာဇဂဟဂမနတ္ထာယ အာနန္ဒတ္ထေရဿ သညံ အဒါသိ။ ထေရော ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဂတကာလေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဘဂဝါ တဿ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ကာရာပေတွာ ရာဇဂဟတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဂင်္ဂါဘိမုခေါ ဂန္တွာ ဥက္ကစေလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဂင်္ဂါတီရေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတွာ တတ္ထ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာနံ ပရိနိဗ္ဗာနပ္ပဋိသံယုတ္တံ သုတ္တံ ဒေသေတွာ ဥက္ကစေလတော နိက္ခမိတွာ ဝေသာလိံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ဂတေ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ¶ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ အယမေတ္ထ အနုပုဗ္ဗီ ကထာ။

နိသီဒနန္တိ ဧတ္ထ စမ္မက္ခဏ္ဍံ အဓိပ္ပေတံ။ ဥဒေနစေတိယန္တိ ဥဒေနယက္ခဿ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရော ဝုစ္စတိ။ ဂေါတမကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘာဝိတာတိ ဝဍ္ဎိတာ။ ဗဟုလီကတာတိ ပုနပ္ပုနံ ကတာ။ ယာနီကတာတိ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာ။ ဝတ္ထုကတာတိ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အနုဋ္ဌိတာတိ အဓိဋ္ဌိတာ။ ပရိစိတာတိ သမန္တတော စိတာ သုဝဍ္ဎိတာ။ သုသမာရဒ္ဓါတိ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါ။

ဣတိ အနိယမေန ကထေတွာ ပုန နိယမေတွာ ဒဿေန္တော တထာဂတဿ ခေါတိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ယံ မနုဿာနံ အာယုပ္ပမာဏံ ဟောတိ၊ တံ ပရိပုဏ္ဏံ ကရောန္တော တိဋ္ဌေယျ။ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါတိ – ‘‘အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၊ အ။ နိ။ ၆။၇၄) ဝုတ္တဝဿသတတော အတိရေကံ ဝါ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အဋ္ဌာနေ ဂဇ္ဇိတံ နာမ နတ္ထိ။ ယထေဝ ဟိ ဝေဠုဝဂါမကေ ဥပ္ပန္နံ မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ ဒသ မာသေ ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ¶ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဒသ ဒသ မာသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယျ၊ ကသ္မာ ပန န ဌိတောတိ? ဥပါဒိန္နကသရီရံ နာမ ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိဘုယျတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ ခဏ္ဍိစ္စာဒိဘာဝံ အပတွာ ပဉ္စမေ အာယုကောဋ္ဌာသေ ဗဟုဇနဿ ပိယမနာပကာလေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓေသု စ မဟာသာဝကေသု ပရိနိဗ္ဗုတေသု ဧကကေနေဝ ခါဏုကေန ဝိယ ¶ ဌာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဒဟရသာမဏေရပရိဝါရိတေန ဝါ။ တတော – ‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ပရိသာ’တိ ဟီဠေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တသ္မာ န ဌိတော’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ သော န ရုစ္စတိ၊ ‘‘အာယုကပ္ပော’’တိ ဣဒမေဝ အဋ္ဌကထာယံ နိယမိတံ။

၁၆၇။ ယထာ တံ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ဧတ္ထ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ယထာ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော အညောပိ ကောစိ ပုထုဇ္ဇနော ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ ဧဝမေဝ နာသက္ခိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ကာရဏာ? မာရော ဟိ ယဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ၊ တဿ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတိ။ ထေရဿ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ၊ တေနဿ မာရော စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတိ။ သော ပန စိတ္တပရိယုဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ကိံ ကရောတီတိ? ဘေရဝံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ ဒဿေတိ၊ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ သာဝေတိ၊ တတော သတ္တာ တံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ သတိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋမုခါ ဟောန္တိ။ တေသံ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ ဟဒယံ မဒ္ဒတိ။ တတော ဝိသညာဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ထေရဿ ပနေသ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတုံ ကိံ သက္ခိဿတိ ¶ ? ဘေရဝါရမ္မဏံ ပန ဒဿေတိ။ တံ ဒိသွာ ထေရော နိမိတ္တောဘာသံ န ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဘဂဝါ ဇာနန္တောယေဝ – ‘‘ကိမတ္ထံ ယာဝတတိယံ အာမန္တေသီ’’တိ? ပရတော ‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ’’တိ ယာစိတေ ‘‘တုယှေဝေတံ ဒုက္ကဋံ၊ တုယှေဝေတံ အပရဒ္ဓ’’န္တိ ဒေါသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထံ။

မာရယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ မာရော ပါပိမာတိ ဧတ္ထ မာရောတိ သတ္တေ အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော မာရေတီတိ မာရော။ ပါပိမာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သော ဟိ ပါပဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ပါပိမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကဏှော၊ အန္တကော၊ နမုစိ၊ ပမတ္တဗန္ဓူတိပိ တဿေဝ နာမာနိ။ ဘာသိတာ ခေါ ပနေသာတိ အယဉှိ ဘဂဝတော သမ္ဗောဓိပတ္တိယာ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ အာဂန္တွာ – ‘‘ဘဂဝါ ယဒတ္ထံ တုမှေဟိ ပါရမိယော ပူရိတာ၊ သော ဝေါ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ ပဋိဝိဒ္ဓံ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ကိံ တေ လောကဝိစာရဏေနာ’’တိ ဝတွာ၊ ယထာ အဇ္ဇ ¶ ၊ ဧဝမေဝ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ’’တိ ယာစိ။ ဘဂဝါ စဿ – ‘‘န ¶ တာဝါဟ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဘာသိတာ ခေါ ပနေသာ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဝိယတ္တာတိ မဂ္ဂဝသေန ဝိယတ္တာ။ တထေဝ ဝိနီတာ တထာ ဝိသာရဒါ။ ဗဟုဿုတာတိ တေပိဋကဝသေန ဗဟု သုတမေတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ တမေဝ ဓမ္မံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မဓရာ။ အထဝါ ပရိယတ္တိဗဟုဿုတာ စေဝ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတာ စ။ ပရိယတ္တိပဋိဝေဓဓမ္မာနံယေဝ ဓာရဏတော ဓမ္မဓရာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပန္နာတိ အရိယဓမ္မဿ အနုဓမ္မဘူတံ ဝိပဿနာဓမ္မံ ပဋိပန္နာ။ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာတိ အနုစ္ဆဝိကပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ။ အနုဓမ္မစာရိနောတိ အနုဓမ္မစရဏသီလာ။ သကံ အာစရိယကန္တိ အတ္တနော အာစရိယဝါဒံ။ အာစိက္ခိဿန္တီတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဿ ဝေဝစနာနိ။ သဟဓမ္မေနာတိ သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေန။ သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ ယာဝ န နိယျာနိကံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တိ။

ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ ဣဒ္ဓန္တိ သမိဒ္ဓံ ဈာနဿာဒဝသေန။ ဖီတန္တိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လံ ဝိယ အဘိညာယ သမ္ပတ္တိဝသေန။ ဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝိတ္ထတံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ပတိဋ္ဌိတဝသေန။ ဗာဟုဇညန္တိ ဗဟုဇနေဟိ ဉာတံ ပဋိဝိဒ္ဓံ မဟာဇနာဘိသမယဝသေန။ ပုထုဘူတန္တိ သဗ္ဗာကာရဝသေန ပုထုလဘာဝပ္ပတ္တံ။ ကထံ? ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ ¶ သုပ္ပကာသိတန္တိ ယတ္တကာ ဝိညုဇာတိကာ ဒေဝါ စေဝ မနုဿာ စ အတ္ထိ သဗ္ဗေဟိ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။

အပ္ပောဿုက္ကောတိ နိရာလယော။ တွဉှိ ပါပိမ၊ အဋ္ဌမသတ္တာဟတော ပဋ္ဌာယ – ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာတု၊ သုဂတော’’တိ ဝိရဝန္တော အာဟိဏ္ဍိတ္ထ။ အဇ္ဇ ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ဝိဂတုဿာဟော ဟောဟိ၊ မာ မယှံ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ဝါယာမံ ကရောဟီတိ ဝဒတိ။

အာယုသင်္ခါရဩဿဇ္ဇနဝဏ္ဏနာ

၁၆၉။ သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇ္ဇိ၊ ပဇဟိ။ တတ္ထ န ဘဂဝါ ဟတ္ထေန လေဍ္ဍုံ ဝိယ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ၊ တေမာသမတ္တမေဝ ပန သမာပတ္တိံ ¶ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ပရံ န သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဩဿဇီ’’တိ။ ‘‘ဥဿဇ္ဇီ’’တိ ပိ ပါဌော။ မဟာဘူမိစာလောတိ ¶ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တဒါ ကိရ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဘိံသနကောတိ ဘယဇနကော။ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော စ ဖလိံသူတိ ဒေဝဘေရိယော ဖလိံသု၊ ဒေဝေါ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိ၊ အကာလဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု၊ ခဏိကဝဿံ ဝဿီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ကသ္မာ ဥဒါနေသိ? ကောစိ နာမ ဝဒေယျ – ‘‘ဘဂဝါ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အနုဗန္ဓိတွာ – ‘ပရိနိဗ္ဗာယထ၊ ဘန္တေ၊ ပရိနိဗ္ဗာယထ၊ ဘန္တေ’တိ ဥပဒ္ဒုတော ဘယေန အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ။ ‘‘တဿောကာသော မာ ဟောတု၊ ဘီတဿ ဥဒါနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဧတဿ ဒီပနတ္ထံ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သဗ္ဗေသံ သောဏသိင်္ဂါလာဒီနမ္ပိ ပစ္စက္ခဘာဝတော တုလိတံ ပရိစ္ဆိန္နန္တိ တုလံ။ ကိံ တံ? ကာမာဝစရကမ္မံ။ န တုလံ၊ န ဝါ တုလံ သဒိသမဿ အညံ လောကိယံ ကမ္မံ အတ္ထီတိ အတုလံ။ ကိံ တံ? မဟဂ္ဂတကမ္မံ။ အထဝါ ကာမာဝစရရူပါဝစရံ တုလံ၊ အရူပါဝစရံ အတုလံ။ အပ္ပဝိပါကံ ဝါ တုလံ၊ ဗဟုဝိပါကံ အတုလံ။ သမ္ဘဝန္တိ သမ္ဘဝဿ ဟေတုဘူတံ၊ ပိဏ္ဍကာရကံ ရာသိကာရကန္တိ အတ္ထော။ ဘဝသင်္ခါရန္တိ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါရဏကံ။ အဝဿဇီတိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ မုနီတိ ဗုဒ္ဓမုနိ။ အဇ္ဈတ္တရတောတိ နိယကဇ္ဈတ္တရတော။ သမာဟိတောတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိဝသေန သမာဟိတော။ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝါတိ ကဝစံ ဝိယ အဘိန္ဒိ။ အတ္တသမ္ဘဝန္တိ အတ္တနိ သဉ္ဇာတံ ကိလေသံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သဝိပါကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ၊ ဘဝါဘိသင်္ခါရဏဋ္ဌေန ဘဝသင်္ခါရန္တိ စ လဒ္ဓနာမံ တုလာတုလသင်္ခါတံ ¶ လောကိယကမ္မဉ္စ ဩဿဇိ။ သင်္ဂါမသီသေ မဟာယောဓော ကဝစံ ဝိယ အတ္တသမ္ဘဝံ ကိလေသဉ္စ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော ဟုတွာ အဘိန္ဒီ’’တိ။

အထ ဝါ တုလန္တိ တုလေန္တော တီရေန္တော။ အတုလဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စေဝ သမ္ဘဝဉ္စ။ ဘဝသင်္ခါရန္တိ ဘဝဂါမိကမ္မံ။ အဝဿဇိ မုနီတိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ၊ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၈) နယေန တုလယန္တော ဗုဒ္ဓမုနိ ဘဝေ အာဒီနဝံ၊ နိဗ္ဗာနေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ တံ ခန္ဓာနံ မူလဘူတံ ဘဝသင်္ခါရကမ္မံ – ‘‘ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၁) ဧဝံ ဝုတ္တေန ကမ္မက္ခယကရေန အရိယမဂ္ဂေန ¶ အဝဿဇိ။ ကထံ? အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝ အတ္တနိ ¶ သမ္ဘဝံ။ သော ဟိ ဝိပဿနာဝသေန အဇ္ဈတ္တရတော သမထဝသေန သမာဟိတောတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ သမထဝိပဿနာဗလေန ကဝစမိဝ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ၊ အတ္တနိ သမ္ဘဝတ္တာ ‘‘အတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သဗ္ဗကိလေသဇာလံ အဘိန္ဒိ။ ကိလေသာဘာဝေန စ ကတကမ္မံ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ အဝဿဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ ဧဝံ ကိလေသပ္ပဟာနေန ကမ္မံ ပဇဟိ၊ ပဟီနကိလေသဿ စ ဘယံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဘီတောဝ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ၊ အဘီတဘာဝဉာပနတ္ထဉ္စ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

မဟာဘူမိစာလဝဏ္ဏနာ

၁၇၁။ ယံ မဟာဝါတာတိ ယေန သမယေန ယသ္မိံ ဝါ သမယေ မဟာဝါတာ ဝါယန္တိ၊ မဟာဝါတာ ဝါယန္တာပိ ဥက္ခေပကဝါတာ နာမ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ ဝါယန္တာ သဋ္ဌိသဟဿာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿဗဟလံ ဥဒကသန္ဓာရကံ ဝါတံ ဥပစ္ဆိန္ဒန္တိ၊ တတော အာကာသေ ဥဒကံ ဘဿတိ၊ တသ္မိံ ဘဿန္တေ ပထဝီ ဘဿတိ။ ပုန ဝါတော အတ္တနော ဗလေန အန္တောဓမကရဏေ ဝိယ ဥဒကံ အာဗန္ဓိတွာ ဂဏှာတိ၊ တတော ဥဒကံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ပထဝီ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဥဒကံ ကမ္ပိတံ ပထဝိံ ကမ္ပေတိ။ ဧတဉ္စ ကမ္ပနံ ယာဝ အဇ္ဇကာလာပိ ဟောတိယေဝ၊ ဗဟလဘာဝေန ပန န ဩဂစ္ဆနုဂ္ဂစ္ဆနံ ပညာယတိ။

မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါတိ ဣဇ္ဈနဿ မဟန္တတာယ မဟိဒ္ဓိကော၊ အနုဘဝိတဗ္ဗဿ မဟန္တတာယ မဟာနုဘာဝေါ။ ပရိတ္တာတိ ဒုဗ္ဗလာ။ အပ္ပမာဏာတိ ဗလဝါ။ သော ဣမံ ပထဝိံ ကမ္ပေတီတိ သော ဣဒ္ဓိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ သံဝေဇေန္တော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဝိယ၊ ဝီမံသန္တော ဝါ မဟာနာဂတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျော သင်္ဃရက္ခိတသာမဏေရော ဝိယ ပထဝိံ ကမ္ပေတိ။ သော ကိရာယသ္မာ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တေသိ ¶ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ ဘိက္ခု၊ ယေန ပဗ္ဗဇိတဒိဝသေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ ဝေဇယန္တော ပါသာဒေါ ကမ္ပိတပုဗ္ဗော’’တိ? တတော – ‘‘နတ္ထိ ကောစီ’’တိ ဉတွာ – ‘‘အဟံ ကမ္ပေဿာမီ’’တိ အဘိညာဗလေန ဝေဇယန္တမတ္ထကေ ဌတွာ ပါဒေန ပဟရိတွာ ကမ္ပေတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ သက္ကဿ နာဋကိတ္ထိယော အာဟံသု – ‘‘ပုတ္တ သင်္ဃရက္ခိတ၊ တွံ ပူတိဂန္ဓေနေဝ သီသေန ဝေဇယန္တံ ကမ္ပေတုံ ဣစ္ဆသိ၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော တာတ ပါသာဒေါ၊ ကထံ ကမ္ပေတုံ ¶ သက္ခိဿသီ’’တိ?

သာမဏေရော ¶ – ‘‘ဣမာ ဒေဝတာ မယာ သဒ္ဓိံ ကေဠိံ ကရောန္တိ၊ အဟံ ခေါ ပန အာစရိယံ နာလတ္ထံ၊ ကဟံ နု ခေါ မေ အာစရိယော သာမုဒ္ဒိကမဟာနာဂတ္ထေရော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကလေဏံ မာပေတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နောတိ ဉတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တတော နံ ထေရော – ‘‘ကိံ၊ တာတ သင်္ဃရက္ခိတ၊ အသိက္ခိတွာဝ ယုဒ္ဓံ ပဝိဋ္ဌောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နာသက္ခိ၊ တာတ၊ ဝေဇယန္တံ ကမ္ပေတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အာစရိယံ၊ ဘန္တေ၊ နာလတ္ထန္တိ။ အထ နံ ထေရော – ‘‘တာတ တုမှာဒိသေ အကမ္ပေန္တေ ကော အညော ကမ္ပေဿတိ။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ တေ၊ တာတ၊ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဂေါမယခဏ္ဍံ ပိလဝန္တံ၊ တာတ၊ ကပလ္လကပူဝံ ပစန္တာ အန္တန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တိ၊ ဣမိနာ ဩပမ္မေန ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ သော – ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္တကေနာ’’တိ ဝတွာ ပါသာဒေန ပတိဋ္ဌိတောကာသံ ဥဒကံ ဟောတူတိ အဓိဋ္ဌာယ ဝေဇယန္တာဘိမုခေါ အဂမာသိ။

ဒေဝဓီတရော တံ ဒိသွာ – ‘‘ဧကဝါရံ လဇ္ဇိတွာ ဂတော၊ ပုနပိ သာမဏေရော ဧတိ၊ ပုနပိ ဧတီ’’တိ ဝဒိံသု။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ – ‘‘မာ မယှံ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထယိတ္ထ၊ ဣဒါနိ တေန အာစရိယော လဒ္ဓါ၊ ခဏေန ပါသာဒံ ကမ္ပေဿတီ’’တိ အာဟ။ သာမဏေရောပိ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ပါသာဒထူပိကံ ပဟရိ။ ပါသာဒေါ စတူဟိ ဒိသာဟိ ဩဏမတိ။ ဒေဝတာ – ‘‘ပတိဋ္ဌာတုံ ဒေဟိ၊ တာတ၊ ပါသာဒဿ ပတိဋ္ဌာတုံ ဒေဟိ၊ တာတ၊ ပါသာဒဿာ’’တိ ဝိရဝိံသု။ သာမဏေရော ပါသာဒံ ယထာဌာနေ ဌပေတွာ ပါသာဒမတ္ထကေ ဌတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဇ္ဇ ပတ္တာသဝက္ခယံ၊

အဇ္ဇ ကမ္ပေမိ ပါသာဒံ၊ အဟော ဗုဒ္ဓဿုဠာရတာ။

အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော…ပေ… အဟော ဓမ္မဿုဠာရတာ။

အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော…ပေ… အဟော သင်္ဃဿုဠာရတာတိ။

ဣတော ¶ ပရေသု ဆသု ပထဝီကမ္ပေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာပဒါနေ ဝုတ္တမေဝ။

ဣတိ ဣမေသု အဋ္ဌသု ပထဝီကမ္ပေသု ပဌမော ဓာတုကောပေန၊ ဒုတိယော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန၊ တတိယစတုတ္ထာ ပုညတေဇေန၊ ပဉ္စမော ဉာဏတေဇေန၊ ဆဋ္ဌော သာဓုကာရဒါနဝသေန၊ သတ္တမော ကာရုညဘာဝေန၊ အဋ္ဌမော အာရောဒနေန။ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တေ စ တတော နိက္ခမန္တေ စ မဟာသတ္တေ တဿ ပုညတေဇေန ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ အဘိသမ္ဗောဓိယံ ဉာဏတေဇေန အဘိဟတာ ¶ ဟုတွာ အကမ္ပိတ္ထ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ ¶ သာဓုကာရဘာဝသဏ္ဌိတာ သာဓုကာရံ ဒဒမာနာ အကမ္ပိတ္ထ။ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ ကာရုညသဘာဝသဏ္ဌိတာ စိတ္တသင်္ခေါဘံ အသဟမာနာ အကမ္ပိတ္ထ။ ပရိနိဗ္ဗာနေ အာရောဒနဝေဂတုန္နာ ဟုတွာ အကမ္ပိတ္ထ။ အယံ ပနတ္ထော ပထဝီဒေဝတာယ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ မဟာဘူတပထဝိယာ ပနေတံ နတ္ထိ အစေတနတ္တာတိ။

ဣမေ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ အဋ္ဌ ဟေတူတိ ဧတ္ထ ဣမေတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒဿနံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပနာယသ္မာ အာနန္ဒော – ‘‘အဒ္ဓါ အဇ္ဇ ဘဂဝတာ အာယုသင်္ခါရော ဩဿဋ္ဌော’’တိ သလ္လက္ခေသိ။ ဘဂဝါ ပန သလ္လက္ခိတဘာဝံ ဇာနန္တောပိ ဩကာသံ အဒတွာဝ အညာနိပိ အဋ္ဌကာနိ သမ္ပိဏ္ဍေန္တော – ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ’’တိအာဒိမာဟ။

အဋ္ဌပရိသဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ တတ္ထ အနေကသတံ ခတ္တိယပရိသန္တိ ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမဉာတိသမာဂလိစ္ဆဝီသမာဂမာဒိသဒိသံ၊ သာ ပန အညေသု စက္ကဝါဠေသုပိ လဗ္ဘတေယေဝ။ သလ္လပိတပုဗ္ဗန္တိ အာလာပသလ္လာပေါ ကတပုဗ္ဗော။ သာကစ္ဆာတိ ဓမ္မသာကစ္ဆာပိ သမာပဇ္ဇိတပုဗ္ဗာ။ ယာဒိသကော တေသံ ဝဏ္ဏောတိ တေ ဩဒါတာပိ ဟောန္တိ ကာဠာပိ မင်္ဂုရစ္ဆဝီပိ၊ သတ္ထာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ။ ဣဒံ ပန သဏ္ဌာနံ ပဋိစ္စ ကထိတံ။ သဏ္ဌာနမ္ပိ စ ကေဝလံ တေသံ ပညာယတိယေဝ၊ န ပန ဘဂဝါ မိလက္ခုသဒိသော ဟောတိ၊ နာပိ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလော၊ ဗုဒ္ဓဝေသေနေဝ နိသီဒတိ။ တေ ပန အတ္တနော သမာနသဏ္ဌာနမေဝ ပဿန္တိ။ ယာဒိသကော တေသံ သရောတိ တေ ဆိန္နဿရာပိ ဟောန္တိ ဂဂ္ဂရဿရာပိ ကာကဿရာပိ၊ သတ္ထာ ဗြဟ္မဿရောဝ။ ဣဒံ ပန ဘာသန္တရံ သန္ဓာယ ကထိတံ။ သစေပိ ဟိ သတ္ထာ ရာဇာသနေ နိသိန္နော ကထေတိ၊ ‘‘အဇ္ဇ ရာဇာ မဓုရေန သရေန ကထေတီ’’တိ တေသံ ဟောတိ။ ကထေတွာ ပက္ကန္တေ ပန ဘဂဝတိ ပုန ရာဇာနံ အာဂတံ ဒိသွာ – ‘‘ကော နု ခေါ အယ’’န္တိ ဝီမံသာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ကော နု ခေါ အယန္တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣဒါနေဝ မာဂဓဘာသာယ သီဟဠဘာသာယ မဓုရေနာကာရေန ကထေန္တော ကော နု ခေါ အယံ အန္တရဟိတော၊ ကိံ ဒေဝေါ၊ ဥဒါဟု မနုဿောတိ ဧဝံ ဝီမံသန္တာပိ ¶ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ ကိမတ္ထံ ပနေဝံ အဇာနန္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ? ဝါသနတ္ထာယ ¶ ။ ဧဝံ သုတောပိ ဟိ ဓမ္မော အနာဂတေ ပစ္စယော ဟောတိ ယေဝါတိ အနာဂတံ ပဋိစ္စ ဒေသေတိ။ အနေကသတံ ဗြာဟ္မဏပရိသန္တိအာဒီနမ္ပိ သောဏဒဏ္ဍကူဋဒဏ္ဍသမာဂမာဒိဝသေန ¶ စေဝ အညစက္ကဝါဠဝသေန စ သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣမာ ပန အဋ္ဌ ပရိသာ ဘဂဝါ ကိမတ္ထံ အာဟရိ? အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ။ ဣမာ ကိရ အာဟရိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဣမာပိ အဋ္ဌ ပရိသာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ တထာဂတဿ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထိ၊ မာရံ ပန ဧကကံ ဒိသွာ တထာဂတော ဘာယေယျာတိ ကော ဧဝံ သညံ ဥပ္ပာဒေတုမရဟတိ။ အဘီတော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော အစ္ဆမ္ဘီ၊ သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီ’’တိ။

အဋ္ဌအဘိဘာယတနဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ အဘိဘာယတနာနီတိ အဘိဘဝနကာရဏာနိ။ ကိံ အဘိဘဝန္တိ? ပစ္စနီကဓမ္မေပိ အာရမ္မဏာနိပိ။ တာနိ ဟိ ပဋိပက္ခဘာဝေန ပစ္စနီကဓမ္မေ အဘိဘဝန္တိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိယတာယ အာရမ္မဏာနိ။

အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီတိအာဒီသု ပန အဇ္ဈတ္တရူပေ ပရိကမ္မဝသေန အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ နာမ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တဉှိ နီလပရိကမ္မံ ကရောန္တော ကေသေ ဝါ ပိတ္တေ ဝါ အက္ခိတာရကာယ ဝါ ကရောတိ။ ပီတပရိကမ္မံ ကရောန္တော မေဒေ ဝါ ဆဝိယာ ဝါ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌေသု ဝါ အက္ခီနံ ပီတကဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ။ လောဟိတပရိကမ္မံ ကရောန္တော မံသေ ဝါ လောဟိတေ ဝါ ဇိဝှာယ ဝါ အက္ခီနံ ရတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ။ ဩဒါတပရိကမ္မံ ကရောန္တော အဋ္ဌိမှိ ဝါ ဒန္တေ ဝါ နခေ ဝါ အက္ခီနံ သေတဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ။ တံ ပန သုနီလံ သုပီတံ သုလောဟိတကံ သုဩဒါတကံ န ဟောတိ၊ အဝိသုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။

ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ယဿေဝံ ပရိကမ္မံ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ နိမိတ္တံ ပန ဗဟိဒ္ဓါ၊ သော ဧဝံ အဇ္ဈတ္တံ ပရိကမ္မဿ ဗဟိဒ္ဓါ စ အပ္ပနာယ ဝသေန – ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိတ္တာနီတိ အဝဍ္ဎိတာနိ။ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ သုဝဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တိ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ ဝါ။ ပရိတ္တဝသေနေဝ ဣဒံ အဘိဘာယတနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တာနိ အဘိဘုယျာတိ ယထာ နာမ သမ္ပန္နဂဟဏိကော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘတ္တံ လဘိတွာ – ‘‘ကိံ ¶ ဧတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဧကကဗဠမေဝ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော ¶ – ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ပရိတ္တကေ အာရမ္မဏေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ နာယံ မမ ဘာရော’’တိ တာနိ ရူပါနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ အတ္ထော။ ဇာနာမိ ¶ ပဿာမီတိ ဣမိနာ ပနဿ အာဘောဂေါ ကထိတော။ သော စ ခေါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ၊ န အန္တောသမာပတ္တိယံ။ ဧဝံသညီ ဟောတီတိ အာဘောဂသညာယပိ ဈာနသညာယပိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ အဘိဘဝနသညာ ဟိဿ အန္တောသမာပတ္တိယမ္ပိ အတ္ထိ၊ အာဘောဂသညာ ပန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿေဝ။

အပ္ပမာဏာနီတိ ဝဍ္ဎိတပ္ပမာဏာနိ၊ မဟန္တာနီတိ အတ္ထော။ အဘိဘုယျာတိ ဧတ္ထ ပန ယထာ မဟဂ္ဃသော ပုရိသော ဧကံ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကံ လဘိတွာ – ‘‘အညမ္ပိ ဟောတု၊ ကိံ ဧတံ မယှံ ကရိဿတီ’’တိ တံ န မဟန္တတော ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော ‘‘ကိံ ဧတ္ထ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ နယိဒံ အပ္ပမာဏံ၊ န မယှံ စိတ္တေကဂ္ဂတာကရဏေ ဘာရော အတ္ထီ’’တိ တာနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ အတ္ထော။

အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အလာဘိတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ အဇ္ဈတ္တရူပေ ပရိကမ္မသညာဝိရဟိတော။

ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ယဿ ပရိကမ္မမ္ပိ နိမိတ္တမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါဝ ဥပ္ပန္နံ၊ သော ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မဿ စေဝ အပ္ပနာယ စ ဝသေန – ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ စတုတ္ထာဘိဘာယတနေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမေသု ပန စတူသု ပရိတ္တံ ဝိတက္ကစရိတဝသေန အာဂတံ၊ အပ္ပမာဏံ မောဟစရိတဝသေန၊ သုဝဏ္ဏံ ဒေါသစရိတဝသေန၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ရာဂစရိတဝသေန။ ဧတေသဉှိ ဧတာနိ သပ္ပာယာနိ။ သာ စ နေသံ သပ္ပာယတာ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ စရိတနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာ။

ပဉ္စမအဘိဘာယတနာဒီသု နီလာနီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ နီလဝဏ္ဏာနီတိ ဝဏ္ဏဝသေန။ နီလနိဒဿနာနီတိ နိဒဿနဝသေန၊ အပညာယ မာနဝိဝရာနိ အသမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာနိ ဧကနီလာနေဝ ဟုတွာ ဒိဿန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နီလနိဘာသာနီတိ ဣဒံ ပန ဩဘာသဝသေန ဝုတ္တံ၊ နီလောဘာသာနိ နီလပ္ပဘာယုတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေန နေသံ ဝိသုဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။ ဝိသုဒ္ဓဝဏ္ဏဝသေနေဝ ¶ ဟိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဘိဘာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဥမာပုပ္ဖန္တိ ဧတဉှိ ပုပ္ဖံ သိနိဒ္ဓံ မုဒု၊ ဒိဿမာနမ္ပိ နီလမေဝ ဟောတိ။ ဂိရိကဏ္ဏိကပုပ္ဖာဒီနိ ပန ဒိဿမာနာနိ သေတဓာတုကာနေဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဂဟိတံ၊ န ¶ တာနိ။ ဗာရာဏသေယျကန္တိ ဗာရာဏသိသမ္ဘဝံ။ တတ္ထ ကိရ ကပ္ပာသောပိ ¶ မုဒု၊ သုတ္တကန္တိကာယောပိ တန္တဝါယာပိ ဆေကာ၊ ဥဒကမ္ပိ သုစိ သိနိဒ္ဓံ။ တသ္မာ တံ ဝတ္ထံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ဒွီသုပိ ပဿေသု မဋ္ဌံ မုဒု သိနိဒ္ဓံ ခါယတိ။

ပီတာနီတိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘နီလကသိဏံ ဥဂ္ဂဏှန္တော နီလသ္မိံ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ ပုပ္ဖသ္မိံ ဝါ ဝတ္ထသ္မိံ ဝါ ဝဏ္ဏဓာတုယာ ဝါ’’တိအာဒိကံ ပနေတ္ထ ကသိဏကရဏဉ္စ ပရိကမ္မဉ္စ အပ္ပနာဝိဓာနဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တမေဝ။ ဣမာနိပိ အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာနိ။ ဣမာနိ ကိရ ဝတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဧဝရူပါပိ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တဿ စ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ စ တထာဂတဿ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထိ၊ မာရံ ပန ဧကကံ ဒိသွာ တထာဂတော ဘာယေယျာတိ ကော ဧဝံ သညံ ဥပ္ပာဒေတုမရဟတိ။ အဘီတော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော အစ္ဆမ္ဘီ၊ သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီ’’တိ။

အဋ္ဌဝိမောက္ခဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ ဝိမောက္ခကထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။ ဣမေပိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာ။ ဣမေပိ ကိရ ဝတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အာနန္ဒ၊ ဧတာပိ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တဿ စ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ စ တထာဂတဿ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထိ…ပေ… ဩဿဇီ’’တိ။

၁၇၅။ ဣဒါနိပိ ဘဂဝါ အာနန္ဒဿ ဩကာသံ အဒတွာဝ ဧကမိဒါဟန္တိအာဒိနာ နယေန အပရမ္ပိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဌမမေဝ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ။

၁၇၇။ ဩဿဋ္ဌောတိ ဝိဿဇ္ဇိတော ပရိစ္ဆိန္နော၊ ဧဝံ ကိရ ဝတွာ – ‘‘တေနာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ အာဟ။

အာနန္ဒယာစနကထာ

၁၇၈။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဗောဓိန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏပဋိဝေဃံ။ သဒ္ဒဟသိ တွန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တဘာဝံ တထာဂတဿ သဒ္ဒဟသီတိ ဝဒတိ။ တသ္မာတိဟာနန္ဒာတိ ¶ ယသ္မာ ဣဒံ ဝစနံ သဒ္ဒဟသိ၊ တသ္မာ တုယှေဝေတံ ဒုက္ကဋန္တိ ဒဿေတိ။

၁၇၉။ ဧကမိဒါဟန္တိ ¶ ဣဒံ ဘဂဝါ – ‘‘န ကေဝလံ အဟံ ဣဓေဝ တံ အာမန္တေသိံ၊ အညဒါပိ အာမန္တေတွာ ဩဠာရိကံ နိမိတ္တံ အကာသိံ၊ တမ္ပိ ¶ တယာ န ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဝေဝါယံ အပရာဓော’’တိ ဧဝံ သောကဝိနောဒနတ္ထာယ နာနပ္ပကာရတော ထေရဿေဝ ဒေါသာရောပနတ္ထံ အာရဘိ။

၁၈၃။ ပိယေဟိ မနာပေဟီတိ မာတာပိတာဘာတာဘဂိနိအာဒိကေဟိ ဇာတိယာ နာနာဘာဝေါ၊ မရဏေန ဝိနာဘာဝေါ၊ ဘဝေန အညထာဘာဝေါ။ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ တန္တိ တသ္မာ၊ ယသ္မာ သဗ္ဗေဟေဝ ပိယေဟိ မနာပေဟိ နာနာဘာဝေါ၊ တသ္မာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ၊ သမ္ဗောဓိံ ပတွာပိ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာပိ၊ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာပိ၊ ဒေဝေါရောဟဏံ ကတွာပိ၊ ယံ တံ ဇာတံ ဘူတံ သင်္ခတံ ပလောကဓမ္မံ၊ တံ ဝတ တထာဂတဿာပိ သရီရံ မာ ပလုဇ္ဇီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ရောဒန္တေနာပိ ကန္ဒန္တေနာပိ န သက္ကာ တံ ကာရဏံ လဒ္ဓုန္တိ။ ပုန ပစ္စာဝမိဿတီတိ ယံ စတ္တံ ဝန္တံ၊ တံ ဝတ ပုန ပဋိခါဒိဿတီတိ အတ္ထော။

၁၈၄။ ယထယိဒံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ယထာ ဣဒံ သိက္ခာတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ အဒ္ဓနိယန္တိ အဒ္ဓါနက္ခမံ။ စိရဋ္ဌိတိကန္တိ စိရပ္ပဝတ္တိဝသေန စိရဋ္ဌိတိကံ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေနေဝ ကထိတံ။ ဧတေသံ ပန ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဝိနိစ္ဆယော သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

တတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာဂါပလောကိတဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ နာဂါပလောကိတန္တိ ယထာ ဟိ မဟာဇနဿ အဋ္ဌီနိ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဌိတာနိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ၊ အင်္ကုသကလဂ္ဂါနိ ဝိယ၊ န ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ¶ ပန သင်္ခလိကာနိ ဝိယ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ၊ တသ္မာ ပစ္ဆတော အပလောကနကာလေ န သက္ကာ ဟောတိ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတုံ။ ယထာ ပန ဟတ္ထိနာဂေါ ပစ္ဆာဘာဂံ အပလောကေတုကာမော သကလသရီရေနေဝ ပရိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ပရိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဘဂဝတော ပန နဂရဒွါရေ ဌတွာ – ‘‘ဝေသာလိံ အပလောကေဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ – ‘‘ဘဂဝါ အနေကာနိ ကပ္ပကောဋိသဟဿာနိ ပါရမိယော ပူရေန္တေဟိ တုမှေဟိ န ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ¶ အပလောကနကမ္မံ ကတ’’န္တိ အယံ ပထဝီ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ ပရိဝတ္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ¶ ဝေသာလိနဂရာဘိမုခံ အကာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

နနု စ န ကေဝလံ ဝေသာလိယာဝ၊ သာဝတ္ထိရာဇဂဟနာဠန္ဒပါဋလိဂါမကောဋိဂါမနာတိကဂါမကေသုပိ တတော တတော နိက္ခန္တကာလေ တံ တံ သဗ္ဗံ ပစ္ဆိမဒဿနမေဝ၊ တတ္ထ တတ္ထ ကသ္မာ နာဂါပလောကိတံ နာပလောကေသီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ နိဝတ္တေတွာ အပလောကေန္တဿေတံ န အစ္ဆရိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ နာပလောကေသိ။ အပိ စ ဝေသာလိရာဇာနော အာသန္နဝိနာသာ၊ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ ဥပရိ ဝိနဿိဿန္တိ။ တေ တံ နဂရဒွါရေ နာဂါပလောကိတံ နာမ စေတိယံ ကတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေဿန္တိ၊ တံ နေသံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီတိ တေသံ အနုကမ္ပာယ အပလောကေသိ။

ဒုက္ခဿန္တကရောတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရော။ စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။

စတုမဟာပဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ မဟာပဒေသေတိ မဟာဩကာသေ၊ မဟာအပဒေသေ ဝါ၊ ဗုဒ္ဓါဒယော မဟန္တေ မဟန္တေ အပဒိသိတွာ ဝုတ္တာနိ မဟာကာရဏာနီတိ အတ္ထော။

၁၈၈။ နေဝ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေဟိ သာဓုကာရံ ဒတွာ ပုဗ္ဗေဝ န သောတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ကတေ ဟိ ပစ္ဆာ ‘‘ဣဒံ န သမေတီ’’တိ ဝုစ္စမာနော – ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗေဝ အယံ ဓမ္မော၊ ဣဒါနိ န ဓမ္မော’’တိ ဝတွာ လဒ္ဓိံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။ နပ္ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗန္တိ – ‘‘ကိံ ဧသ ဗာလော ဝဒတီ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေဝ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဟိ ဝတ္တုံ ယုတ္တမ္ပိ န ဝက္ခတိ။ တေနာဟ – ‘‘အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ’’တိ။ ပဒဗျဉ္ဇနာနီတိ ပဒသင်္ခါတာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ။ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာတိ ဣမသ္မိံ ¶ ဌာနေ ပါဠိ ဝုတ္တာ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အနုသန္ဓိ ကထိတော၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပုဗ္ဗာပရံ ကထိတန္တိ သုဋ္ဌု ဂဟေတွာ။ သုတ္တေ ဩသာရေတဗ္ဗာနီတိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယေ သန္ဒဿေတဗ္ဗာနီတိ ဝိနယေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနိ။

ဧတ္ထ စ သုတ္တန္တိ ဝိနယော။ ယထာဟ – ‘‘ကတ္ထ ပဋိက္ခိတ္တံ? သာဝတ္ထိယံ သုတ္တဝိဘင်္ဂေ’’တိ (စုဠဝ။ ၄၅၇)။ ဝိနယောတိ ခန္ဓကော။ ယထာဟ – ‘‘ဝိနယာတိသာရေ’’တိ။ ဧဝံ ဝိနယပိဋကမ္ပိ န ¶ ပရိယာဒိယတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ ပန သုတ္တံ၊ ခန္ဓကပရိဝါရာ ဝိနယောတိ ဧဝံ ဝိနယပိဋကံ ပရိယာဒိယတိ။ အထဝါ သုတ္တန္တပိဋကံ သုတ္တံ၊ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယောတိ ဧဝံ ဒွေယေဝ ပိဋကာနိ ပရိယာဒိယန္တိ။ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ ¶ ဝါ သုတ္တံ၊ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယောတိ ဧဝမ္ပိ တီဏိ ပိဋကာနိ န တာဝ ပရိယာဒိယန္တိ။ အသုတ္တနာမကဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနံ နာမ အတ္ထိ။ သေယျထိဒံ – ဇာတကံ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ နိဒ္ဒေသော၊ သုတ္တနိပါတော၊ ဓမ္မပဒံ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဝိမာနဝတ္ထု၊ ပေတဝတ္ထု၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရီဂါထာ၊ အပဒါနန္တိ။

သုဒိန္နတ္ထေရော ပန – ‘‘အသုတ္တနာမကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ န အတ္ထီ’’တိ တံ သဗ္ဗံ ပဋိပက္ခိပိတွာ – ‘‘တီဏိ ပိဋကာနိ သုတ္တံ၊ ဝိနယော ပန ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ တတော တံ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ဣဒံ သုတ္တမာဟရိ –

‘‘ယေ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိရာဂါယ၊ သညောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝိသညောဂါယ၊ အာစယာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပစယာယ၊ မဟိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ နော အပ္ပိစ္ဆတာယ၊ အသန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ နော သန္တုဋ္ဌိယာ၊ သင်္ဂဏိကာယ သံဝတ္တန္တိ နော ပဝိဝေကာယ၊ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝီရိယာရမ္ဘာယ၊ ဒုဗ္ဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ နော သုဘရတာယ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ – ‘နေသော ဓမ္မော၊ နေသော ဝိနယော၊ နေတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။ ယေ စ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သရာဂါယ၊ ဝိသညောဂါယ သံဝတ္တန္တိ နော သညောဂါယ၊ အပစယာယ သံဝတ္တန္တိ နော အာစယာယ၊ အပ္ပိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ နော မဟိစ္ဆတာယ၊ သန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ နော အသန္တုဋ္ဌိယာ၊ ပဝိဝေကာယ သံဝတ္တန္တိ နော သင်္ဂဏိကာယ ¶ ၊ ဝီရိယာရမ္ဘာယ သံဝတ္တန္တိ နော ကောသဇ္ဇာယ၊ သုဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ နော ဒုဗ္ဘရတာယ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ – ‘ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော၊ ဧတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ’’ (အ။ နိ။ ၈။၅၃)။

တသ္မာ သုတ္တေတိ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ။ ဝိနယေတိ ဧတသ္မိံ ရာဂါဒိဝိနယကာရဏေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ န စေဝ သုတ္တေ ဩသရန္တီတိ သုတ္တပဋိပါဋိယာ ကတ္ထစိ အနာဂန္တွာ ဆလ္လိံ ဥဋ္ဌပေတွာ ဂုဠှဝေဿန္တရ-ဂုဠှဥမ္မဂ္ဂ-ဂုဠှဝိနယ-ဝေဒလ္လပိဋကာနံ အညတရတော အာဂတာနိ ပညာယန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အာဂတာနိ ဟိ ရာဂါဒိဝိနယေ စ န ပညာယမာနာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣတိ ဟေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဍ္ဍေယျာထာ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒံ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထံ မဟာပဒေသံ ဓာရေယျာထာတိ ဣဒံ ¶ စတုတ္ထံ ဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသံ ဓာရေယျာထ။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဣမံ ပကိဏ္ဏကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုတ္တေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ၊ ခန္ဓကေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ၊ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ၊ သုတ္တံ၊ သုတ္တာနုလောမံ၊ အာစရိယဝါဒေါ၊ အတ္တနောမတိ၊ တိဿော သင်္ဂီတိယောတိ။

တတ္ထ – ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော’’တိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေ ပတ္တေ ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ ပမာဏံ။ ယံ ဧတ္ထ သမေတိ တဒေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဣတရံ ဝိရဝန္တဿပိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

‘‘ဣဒံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိနိစ္ဆယေ ပတ္တေ – ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီတိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ အကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၀၅) နယေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ ပမာဏံ။ တေသံ ဝိနိစ္ဆယကထာ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ယံ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ တဒေဝ ကပ္ပိယံ၊ ဣတရံ အကပ္ပိယန္တိ ဧဝံ သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ။

ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော၊ ဌပနီယော ပဉှောတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ နာမ။ တတ္ထ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စ’’န္တိ ပုဋ္ဌေန – ‘‘အာမ အနိစ္စ’’န္တိ ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗံ ¶ ။ ဧသ နယော သောတာဒီသု။ အယံ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘အနိစ္စံ နာမ စက္ခု’’န္တိ ပုဋ္ဌေန – ‘‘န စက္ခုမေဝ၊ သောတမ္ပိ အနိစ္စံ ဃာနမ္ပိ အနိစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ဝိဘဇိတွာ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘ယထာ စက္ခု တထာ သောတံ၊ ယထာ သောတံ တထာ စက္ခု’’န္တိ ပုဋ္ဌေန ‘‘ကေနဋ္ဌေန ပုစ္ဆသီ’’တိ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒဿနဋ္ဌေန ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ဟီ’’တိ ဗျာကာတဗ္ဗံ၊ ‘‘အနိစ္စဋ္ဌေန ပုစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တေ အာမာတိ ဗျာကာတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော။ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိအာဒီနိ ပုဋ္ဌေန ပန ‘‘အဗျာကတမေတံ ဘဂဝတာ’’တိ ဌပေတဗ္ဗော၊ ဧသ ပဉှော န ဗျာကာတဗ္ဗော။ အယံ ဌပနီယော ပဉှော။ ဣတိ တေနာကာရေန ပဉှေ သမ္ပတ္တေ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ ပမာဏံ။ ဣမေသံ ဝသေန သော ပဉှော ဗျာကာတဗ္ဗော။

သုတ္တာဒီသု ပန သုတ္တံ နာမ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရူဠှာနိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ သုတ္တာနုလောမံ နာမ အနုလောမကပ္ပိယံ။ အာစရိယဝါဒေါ နာမ အဋ္ဌကထာ။ အတ္တနောမတိ နာမ နယဂ္ဂါဟေန ¶ အနုဗုဒ္ဓိယာ အတ္တနော ပဋိဘာနံ။ တတ္ထ သုတ္တံ အပ္ပဋိဗာဟိယံ၊ တံ ပဋိဗာဟန္တေန ဗုဒ္ဓါဝ ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ။ အနုလောမကပ္ပိယံ ¶ ပန သုတ္တေန သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဣတရံ။ အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တေန သမေန္တောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော၊ န ဣတရော။ အတ္တနောမတိ ပန သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ၊ သာပိ သုတ္တေန သမေန္တာယေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န ဣတရာ။ ပဉ္စသတိကာ၊ သတ္တသတိကာ၊ သဟဿိကာတိ ဣမာ ပန တိဿော သင်္ဂီတိယော။ သုတ္တမ္ပိ တာသု အာဂတမေဝ ပမာဏံ၊ ဣတရံ ဂါရယှသုတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဩတရန္တာနိပိ ဟိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ န စေဝ သုတ္တေ ဩတရန္တိ၊ န စ ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ကမ္မာရပုတ္တစုန္ဒဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ကမ္မာရပုတ္တဿာတိ သုဝဏ္ဏကာရပုတ္တဿ။ သော ကိရ အဍ္ဎော မဟာကုဋုမ္ဗိကော ဘဂဝတော ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပန္နော ဟုတွာ အတ္တနော အမ္ဗဝနေ ဝိဟာရံ ကာရာပေတွာ နိယျာတေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အမ္ဗဝနေ’’တိ။

သူကရမဒ္ဒဝန္တိ နာတိတရုဏဿ နာတိဇိဏ္ဏဿ ဧကဇေဋ္ဌကသူကရဿ ပဝတ္တမံသံ။ တံ ကိရ မုဒု စေဝ သိနိဒ္ဓဉ္စ ဟောတိ၊ တံ ပဋိယာဒါပေတွာ သာဓုကံ ပစာပေတွာတိ ¶ အတ္ထော။ ဧကေ ဘဏန္တိ – ‘‘သူကရမဒ္ဒဝန္တိ ပန မုဒုဩဒနဿ ပဉ္စဂေါရသယူသပါစနဝိဓာနဿ နာမေတံ၊ ယထာ ဂဝပါနံ နာမ ပါကနာမ’’န္တိ။ ကေစိ ဘဏန္တိ – ‘‘သူကရမဒ္ဒဝံ နာမ ရသာယနဝိဓိ၊ တံ ပန ရသာယနသတ္ထေ အာဂစ္ဆတိ၊ တံ စုန္ဒေန – ‘ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနံ န ဘဝေယျာ’တိ ရသာယနံ ပဋိယတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ပန ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဒေဝတာ ဩဇံ ပက္ခိပိံသု။

နာဟံ တန္တိ ဣမံ သီဟနာဒံ ကိမတ္ထံ နဒတိ? ပရူပဝါဒမောစနတ္ထံ။ အတ္တနာ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ နေဝ ဘိက္ခူနံ၊ န မနုဿာနံ ဒါတုံ အဒါသိ၊ အာဝါဋေ နိခဏာပေတွာ ဝိနာသေသီတိ ဟိ ဝတ္တုကာမာနံ ဣဒံ သုတွာ ဝစနောကာသော န ဘဝိဿတီတိ ပရေသံ ဥပဝါဒမောစနတ္ထံ သီဟနာဒံ နဒတီတိ။

၁၉၀။ ဘုတ္တဿ စ သူကရမဒ္ဒဝေနာတိ ဘုတ္တဿ ဥဒပါဒိ၊ န ပန ဘုတ္တပစ္စယာ။ ယဒိ ဟိ အဘုတ္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿထ၊ အတိခရော ဘဝိဿတိ။ သိနိဒ္ဓဘောဇနံ ဘုတ္တတ္တာ ပနဿ တနုဝေဒနာ အဟောသိ။ တေနေဝ ပဒသာ ဂန္တုံ အသက္ခိ။ ဝိရေစမာနောတိ အဘိဏှံ ပဝတ္တလောဟိတဝိရေစနောဝ သမာနော ¶ ။ အဝေါစာတိ အတ္တနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဧဝမာဟ။ ဣမာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတဂါထာယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပါနီယာဟရဏဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ အစ္ဆောဒကာတိ ¶ ပသန္နောဒကာ။ သာတောဒကာတိ မဓုရောဒကာ။ သီတောဒကာတိ တနုသီတလသလိလာ။ သေတကာတိ နိက္ကဒ္ဒမာ။ သုပ္ပတိတ္ထာတိ သုန္ဒရတိတ္ထာ။

ပုက္ကုသမလ္လပုတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ ပုက္ကုသောတိ တဿ နာမံ။ မလ္လပုတ္တောတိ မလ္လရာဇပုတ္တော။ မလ္လာ ကိရ ဝါရေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။ ယာဝ နေသံ ဝါရော န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ ဝဏိဇ္ဇံ ကရောန္တိ။ အယမ္ပိ ဝဏိဇ္ဇမေဝ ကရောန္တော ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယောဇာပေတွာ ဓုရဝါတေ ဝါယန္တေ ပုရတော ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆာ ဝါတေ ဝါယန္တေ သတ္ထဝါဟံ ပုရတော ပေသေတွာ သယံ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ။ တဒါ ပန ပစ္ဆာ ဝါတော ဝါယိ၊ တသ္မာ ဧသ ပုရတော သတ္ထဝါဟံ ပေသေတွာ သဗ္ဗရတနယာနေ ¶ နိသီဒိတွာ ကုသိနာရတော နိက္ခမိတွာ ‘‘ပါဝံ ဂမိဿာမီ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကုသိနာရာယ ပါဝံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။

အာဠာရောတိ တဿ နာမံ။ ဒီဃပိင်္ဂလော ကိရေသော၊ တေနဿ အာဠာရောတိ နာမံ အဟောသိ။ ကာလာမောတိ ဂေါတ္တံ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ နေဝ ဒက္ခတီတိ န အဒ္ဒသ။ ယတြသဒ္ဒယုတ္တတ္တာ ပနေတံ အနာဂတဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝရူပဉှိ ဤဒိသေသု ဌာနေသု သဒ္ဒလက္ခဏံ။

၁၉၃။ နိစ္ဆရန္တီသူတိ ဝိစရန္တီသု။ အသနိယာ ဖလန္တိယာတိ နဝဝိဓာယ အသနိယာ ဘိဇ္ဇမာနာယ ဝိယ မဟာရဝံ ရဝန္တိယာ။ နဝဝိဓာ ဟိ အသနိယော – အသညာ၊ ဝိစက္ကာ၊ သတေရာ၊ ဂဂ္ဂရာ၊ ကပိသီသာ၊ မစ္ဆဝိလောလိကာ၊ ကုက္ကုဋကာ၊ ဒဏ္ဍမဏိကာ၊ သုက္ခာသနီတိ။ တတ္ထ အသညာ အသညံ ကရောတိ။ ဝိစက္ကာ ဧကံ စက္ကံ ကရောတိ။ သတေရာ သတေရသဒိသာ ဟုတွာ ပတတိ။ ဂဂ္ဂရာ ဂဂ္ဂရာယမာနာ ပတတိ။ ကပိသီသာ ဘမုကံ ဥက္ခိပေန္တော မက္ကဋော ဝိယ ဟောတိ။ မစ္ဆဝိလောလိကာ ဝိလောလိတမစ္ဆော ဝိယ ဟောတိ။ ကုက္ကုဋကာ ကုက္ကုဋသဒိသာ ဟုတွာ ပတတိ။ ဒဏ္ဍမဏိကာ နင်္ဂလသဒိသာ ဟုတွာ ပတတိ။ သုက္ခာသနီ ပတိတဋ္ဌာနံ သမုဂ္ဃာဋေတိ။

ဒေဝေ ¶ ဝဿန္တေတိ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိတွာ အန္တရန္တရာ ဝဿန္တေ။ အာတုမာယန္တိ အာတုမံ နိဿာယ ဝိဟရာမိ။ ဘုသာဂါရေတိ ခလသာလာယံ။ ဧတ္ထေသောတိ ဧတသ္မိံ ကာရဏေ ဧသော မဟာဇနကာယော သန္နိပတိတော။ ကွ အဟောသီတိ ကုဟိံ အဟောသိ။ သော တံ ဘန္တေတိ သော တွံ ဘန္တေ။

၁၉၄။ သိင်္ဂီဝဏ္ဏန္တိ သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ။ ယုဂမဋ္ဌန္တိ ¶ မဋ္ဌယုဂံ၊ သဏှသာဋကယုဂဠန္တိ အတ္ထော။ ဓာရဏီယန္တိ အန္တရန္တရာ မယာ ဓာရေတဗ္ဗံ၊ ပရိဒဟိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံ ကိရ သော တထာရူပေ ဆဏဒိဝသေယေဝ ဓာရေတွာ သေသကာလေ နိက္ခိပတိ။ ဧဝံ ဥတ္တမံ မင်္ဂလဝတ္ထယုဂံ သန္ဓာယာဟ။ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာတိ မယိ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ။ အစ္ဆာဒေဟီတိ ဥပစာရဝစနမေတံ – ဧကံ မယှံ ဒေဟိ၊ ဧကံ အာနန္ဒဿာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ထေရော တံ ဂဏှီတိ? အာမ ဂဏှိ။ ကသ္မာ? မတ္ထကပ္ပတ္တကိစ္စတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ ဟေသ ဧဝရူပံ လာဘံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ ပဋိပန္နော။ တံ ပနဿ ဥပဋ္ဌာကကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တံ။ တသ္မာ အဂ္ဂဟေသိ။ ယေ စာပိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘အနာရာဓကော မညေ အာနန္ဒော ¶ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟန္တေန န ကိဉ္စိ ဘဂဝတော သန္တိကာ တေန လဒ္ဓပုဗ္ဗ’’န္တိ။ တေသံ ဝစနောကာသစ္ဆေဒနတ္ထမ္ပိ အဂ္ဂဟေသိ။ အပိ စ ဇာနာတိ ဘဂဝါ – ‘‘အာနန္ဒော ဂဟေတွာပိ အတ္တနာ န ဓာရေဿတိ၊ မယှံယေဝ ပူဇံ ကရိဿတိ။ မလ္လပုတ္တေန ပန အာနန္ဒံ ပူဇေန္တေန သင်္ဃောပိ ပူဇိတော ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမဿ မဟာပုညရာသိ ဘဝိဿတီ’’တိ ထေရဿ ဧကံ ဒါပေသိ။ ထေရောပိ တေနေဝ ကာရဏေန အဂ္ဂဟေသီတိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဝတ္ထာနုမောဒနကထာယ။

၁၉၅။ ဘဂဝတော ကာယံ ဥပနာမိတန္တိ နိဝါသနပါရုပနဝသေန အလ္လီယာပိတံ။ ဘဂဝါပိ တတော ဧကံ နိဝါသေသိ၊ ဧကံ ပါရုပိ။ ဟတစ္စိကံ ဝိယာတိ ယထာ ဟတစ္စိကော အင်္ဂါရော အန္တန္တေနေဝ ဇောတတိ၊ ဗဟိ ပနဿ ပဘာ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဗဟိ ပဋိစ္ဆန္နပ္ပဘံ ဟုတွာ ခါယတီတိ အတ္ထော။

ဣမေသု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဒွီသုပိ ကာလေသူတိ ကသ္မာ ဣမေသု ဒွီသု ကာလေသု ဧဝံ ဟောတိ? အာဟာရဝိသေသေန စေဝ ဗလဝသောမနဿေန စ။ ဧတေသု ဟိ ဒွီသု ကာလေသု သကလစက္ကဝါဠေ ဒေဝတာ အာဟာရေ ဩဇံ ပက္ခိပန္တိ၊ တံ ပဏီတဘောဇနံ ကုစ္ဆိံ ပဝိသိတွာ ပသန္နရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ အာဟာရသမုဋ္ဌာနရူပဿ ပသန္နတ္တာ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အတိဝိယ ဝိရောစန္တိ။ သမ္ဗောဓိဒိဝသေ စဿ – ‘‘အနေကကပ္ပကောဋိသတသဟဿသဉ္စိတော ဝတ မေ ကိလေသရာသိ အဇ္ဇ ပဟီနော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဗလဝသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ စိတ္တေ ပသန္နေ လောဟိတံ ပသီဒတိ၊ လောဟိတေ ပသန္နေ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အတိဝိယ ဝိရောစန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေပိ – ‘‘အဇ္ဇ၊ ဒါနာဟံ၊ အနေကေဟိ ¶ ဗုဒ္ဓသတသဟဿေဟိ ပဝိဋ္ဌံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ နာမ နဂရံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ ¶ ဗလဝသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ စိတ္တေ ပသန္နေ လောဟိတံ ပသီဒတိ၊ လောဟိတေ ပသန္နေ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အတိဝိယ ဝိရောစန္တိ။ ဣတိ အာဟာရဝိသေသေန စေဝ ဗလဝသောမနဿေန စ ဣမေသု ဒွီသု ကာလေသု ဧဝံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပဝတ္တနေတိ ပါစီနတော နိဝတ္တနသာလဝနေ။ အန္တရေန ယမကသာလာနန္တိ ယမကသာလရုက္ခာနံ မဇ္ဈေ။

သိင်္ဂီဝဏ္ဏန္တိ ဂါထာ သင်္ဂီတိကာလေ ဌပိတာ။

၁၉၆။ နှတွာ ¶ စ ပိဝိတွာ စာတိ ဧတ္ထ တဒါ ကိရ ဘဂဝတိ နဟာယန္တေ အန္တောနဒိယံ မစ္ဆကစ္ဆပါ စ ဥဘတောတီရေသု ဝနသဏ္ဍော စ သဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမေဝ ဟောတိ။ အမ္ဗဝနန္တိ တဿာယေဝ နဒိယာ တီရေ အမ္ဗဝနံ။ အာယသ္မန္တံ စုန္ဒကန္တိ တသ္မိံ ကိရ ခဏေ အာနန္ဒတ္ထေရော ဥဒကသာဋကံ ပီဠေန္တော ဩဟီယိ၊ စုန္ဒတ္ထေရော သမီပေ အဟောသိ။ တံ ဘဂဝါ အာမန္တေသိ။

ဂန္တွာန ဗုဒ္ဓါ နဒိကံ ကကုဓန္တိ ဣမာပိ ဂါထာ သင်္ဂီတိကာလေယေဝ ဌပိတာ။ တတ္ထ ပဝတ္တာ ဘဂဝါ ဣဓ ဓမ္မေတိ ဘဂဝါ ဣဓ သာသနေ ဓမ္မေ ပဝတ္တာ၊ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ ပဝတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ပမုခေ နိသီဒီတိ သတ္ထု ပုရတောဝ နိသီဒိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ထေရော အနုပ္ပတ္တော။ ဧဝံ အနုပ္ပတ္တံ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ။

၁၉၇။ အလာဘာတိ ယေ အညေသံ ဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ လာဘာ ဟောန္တိ၊ တေ အလာဘာ။ ဒုလ္လဒ္ဓန္တိ ပုညဝိသေသေန လဒ္ဓမ္ပိ မနုဿတ္တံ ဒုလ္လဒ္ဓံ။ ယဿ တေတိ ယဿ တဝ။ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဝါ အတိကိလိန္နံ ဝါ ကော ဇာနာတိ၊ ကီဒိသမ္ပိ ပစ္ဆိမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အဒ္ဓါ တေ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဒိန္နံ ဘဝိဿတီတိ။ လာဘာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ လာဘာ။ သုလဒ္ဓန္တိ တုယှံ မနုဿတ္တံ သုလဒ္ဓံ။ သမသမဖလာတိ သဗ္ဗာကာရေန သမာနဖလာ။

နနု စ ယံ သုဇာတာယ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သော သရာဂသဒေါသသမောဟကာလေ ပရိဘုတ္တော၊ အယံ ပန စုန္ဒေန ဒိန္နော ဝီတရာဂဝီတဒေါသဝီတမောဟကာလေ ပရိဘုတ္တော၊ ကသ္မာ ဧတေ သမဖလာတိ? ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယ စ သမာပတ္တိသမတာယ စ အနုဿရဏသမတာယ စ။ ဘဂဝါ ¶ ဟိ သုဇာတာယ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ စုန္ဒေန ဒိန္နံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ဧဝံ ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယပိ သမဖလာ။ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ စ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ ¶ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ၊ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေပိ သဗ္ဗာ တာ သမာပဇ္ဇီတိ ဧဝံ သမာပတ္တိသမတာယပိ သမဖလာ။ သုဇာတာ စ အပရဘာဂေ အဿောသိ – ‘‘န ကိရေသာ ရုက္ခဒေဝတာ၊ ဗောဓိသတ္တော ကိရေသ၊ တံ ကိရ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ¶ ၊ သတ္တသတ္တာဟံ ကိရဿ တေန ယာပနံ အဟောသီ’’တိ။ တဿာ ဣဒံ သုတွာ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ’’တိ အနုဿရန္တိယာ ဗလဝပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ စုန္ဒဿာပိ အပရဘာဂေ – ‘‘အဝသာနပိဏ္ဍပါတော ကိရ မယာ ဒိန္နော၊ ဓမ္မသီသံ ကိရ မေ ဂဟိတံ၊ မယှံ ကိရ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သတ္ထာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ သုတွာ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ’’တိ အနုဿရတော ဗလဝသောမနဿံ ဥဒပါဒီတိ ဧဝံ အနုဿရဏသမတာယပိ သမဖလာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယသသံဝတ္တနိကန္တိ ပရိဝါရသံဝတ္တနိကံ။ အာဓိပတေယျသံဝတ္တနိကန္တိ ဇေဋ္ဌကဘာဝသံဝတ္တနိကံ။

သံယမတောတိ သီလသံယမေန သံယမန္တဿ၊ သံဝရေ ဌိတဿာတိ အတ္ထော။ ဝေရံ န စီယတီတိ ပဉ္စဝိဓံ ဝေရံ န ဝဍ္ဎတိ။ ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ ကုသလော ပန ဉာဏသမ္ပန္နော အရိယမဂ္ဂေန အနဝသေသံ ပါပကံ လာမကံ အကုသလံ ဇဟာတိ။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတောတိ သော ဣမံ ပါပကံ ဇဟိတွာ ရာဂါဒီနံ ခယာ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတောတိ။ ဣတိ စုန္ဒဿ စ ဒက္ခိဏံ၊ အတ္တနော စ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပတ္တိံ သမ္ပဿမာနော ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ။

စတုတ္ထဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယမကသာလာဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ ဣဓ ဘိက္ခူနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ဝေဠုဝဂါမေ ဝေဒနာဝိက္ခမ္ဘနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ – ‘‘န စိရေန ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ သုတွာ တတော တတော အာဂတေသု ဘိက္ခူသု ဧကဘိက္ခုပိ ပက္ကန္တော နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဂဏနဝီတိဝတ္တော သင်္ဃော အဟောသိ။ ဥပဝတ္တနံ မလ္လာနံ သာလဝနန္တိ ယထေဝ ဟိ ကလမ္ဗနဒီတီရတော ရာဇမာတုဝိဟာရဒွါရေန ထူပါရာမံ ဂန္တဗ္ဗံ ¶ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဟိရညဝတိယာ ပါရိမတီရတော သာလဝနုယျာနံ၊ ယထာ အနုရာဓပုရဿ ထူပါရာမော၊ ဧဝံ တံ ကုသိနာရာယံ ဟောတိ။ ယထာ ထူပါရာမတော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပါစီနမုခေါ ¶ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တော၊ ဧဝံ ဥယျာနတော သာလဝနံ ပါစီနမုခံ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တံ။ တသ္မာ တံ – ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အန္တရေန ယမကသာလာနံ ¶ ဥတ္တရသီသကန္တိ တဿ ကိရ မဉ္စကဿ ဧကာ သာလပန္တိ သီသဘာဂေ ဟောတိ၊ ဧကာ ပါဒဘာဂေ။ တတြာပိ ဧကော တရုဏသာလော သီသဘာဂဿ အာသန္နော ဟောတိ၊ ဧကော ပါဒဘာဂဿ။ အပိ စ ယမကသာလာ နာမ မူလခန္ဓဝိဋပပတ္တေဟိ အညမညံ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတသာလာတိ ဝုတ္တံ။ မဉ္စကံ ပညပေဟီတိ တသ္မိံ ကိရ ဥယျာနေ ရာဇကုလဿ သယနမဉ္စော အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ပညပေဟီတိ အာဟ။ ထေရောပိ တံယေဝ ပညပေတွာ အဒါသိ။

ကိလန္တောသ္မိ၊ အာနန္ဒ၊ နိပဇ္ဇိဿာမီတိ တထာဂတဿ ဟိ –

‘‘ဂေါစရိ ကဠာပေါ ဂင်္ဂေယျော၊ ပိင်္ဂလော ပဗ္ဗတေယျကော၊

ဟေမဝတော စ တမ္ဗော စ၊ မန္ဒာကိနိ ဥပေါသထော၊

ဆဒ္ဒန္တောယေဝ ဒသမော၊ ဧတေ နာဂါနမုတ္တမာ’’တိ။ –

ဧတ္ထ ယံ ဒသန္နံ ဂေါစရိသင်္ခါတာနံ ပကတိဟတ္ထီနံ ဗလံ၊ တံ ဧကဿ ကဠာပဿာတိ။ ဧဝံ ဒသဂုဏဝဍ္ဎိတာယ ဂဏနာယ ပကတိဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဗလပ္ပမာဏံ ဗလံ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ စုန္ဒဿ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ စင်္ဂဝါရေ ပက္ခိတ္တဥဒကံ ဝိယ ပရိက္ခယံ ဂတံ။ ပါဝါနဂရတော တီဏိ ဂါဝုတာနိ ကုသိနာရာနဂရံ၊ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ပဉ္စဝီသတိယာ ဌာနေသု နိသီဒိတွာ မဟတာ ဥဿာဟေန အာဂစ္ဆန္တောပိ သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂမိတဝေလာယံ သဉ္ဈာသမယေ ဘဂဝါ သာလဝနံ ပဝိဋ္ဌော။ ဧဝံ ရောဂေါ သဗ္ဗံ အာရောဂျံ မဒ္ဒန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဝိယ သဗ္ဗလောကဿ သံဝေဂကရံ ဝါစံ ဘာသန္တော – ‘‘ကိလန္တောသ္မိ၊ အာနန္ဒ၊ နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝံ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဣဓာဂတော၊ ကိံ အညတ္ထ န သက္ကာ ပရိနိဗ္ဗာယိတုန္တိ? ပရိနိဗ္ဗာယိတုံ နာမ န ကတ္ထစိ န သက္ကာ၊ တီဟိ ပန ကာရဏေဟိ ဣဓာဂတော၊ ဣဒဉှိ ဘဂဝါ ဧဝံ ပဿတိ – ‘‘မယိ အညတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယန္တေ မဟာသုဒဿနသုတ္တဿ အတ္ထုပ္ပတ္တိ န ဘဝိဿတိ၊ ကုသိနာရာယံ ¶ ပန ပရိနိဗ္ဗာယန္တေ ယမဟံ ဒေဝလောကေ အနုဘဝိတဗ္ဗံ သမ္ပတ္တိံ မနုဿလောကေယေဝ အနုဘဝိံ၊ တံ ဒွီဟိ ဘာဏဝါရေဟိ မဏ္ဍေတွာ ဒေသေဿာမိ၊ တံ မေ သုတွာ ဗဟူ ဇနာ ကုသလံ ကာတဗ္ဗံ မညိဿန္တီ’’တိ။

အပရမ္ပိ ¶ ပဿတိ – ‘‘မံ အညတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယန္တံ သုဘဒ္ဒေါ န ပဿိဿတိ၊ သော စ ဗုဒ္ဓဝေနေယျော ¶ ၊ န သာဝကဝေနေယျော၊ န တံ သာဝကာ ဝိနေတုံ သက္ကောန္တိ။ ကုသိနာရာယံ ပရိနိဗ္ဗာယန္တံ ပန မံ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတိ၊ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနပရိယောသာနေ စ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ မယိ ဓရမာနေယေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ ပစ္ဆိမသာဝကော ဘဝိဿတီ’’တိ။

အပရမ္ပိ ပဿတိ – ‘‘မယိ အညတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယန္တေ ဓာတုဘာဇနီယေ မဟာကလဟော ဘဝိဿတိ၊ လောဟိတံ နဒီ ဝိယ သန္ဒိဿတိ။ ကုသိနာရာယံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဒေါဏဗြာဟ္မဏော တံ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတွာ ဓာတုယော ဝိဘဇိဿတီ’’တိ။ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဣဓာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သီဟသေယျန္တိ ဧတ္ထ ကာမဘောဂီသေယျာ၊ ပေတသေယျာ၊ သီဟသေယျာ၊ တထာဂတသေယျာတိ စတဿော သေယျာ။

တတ္ထ – ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဘောဂီ သတ္တာ ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ အယံ ကာမဘောဂီသေယျာ။ တေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏေန ပဿေန သယန္တာ နာမ နတ္ထိ။

‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေတာ ဥတ္တာနာ သေန္တီ’’တိ အယံ ပေတသေယျာ။ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ ဟိ ပေတာ အဋ္ဌိသင်္ဃာဋဇဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။

‘‘သီဟော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိဂရာဇာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သေယျံ ကပ္ပေတိ…ပေ… အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ သီဟသေယျာ။ တေဇုဿဒတ္တာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ၊ ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ။ ဒိဝသံ သယိတွာပိ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတြသန္တော ပဗုဇ္ဈတိ၊ သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါဒီနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတိ။ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ – ‘‘န ယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပ’’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ¶ – ‘‘တုယှံ ဇာတိယာ စ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘိတံ ¶ ဝိဇမ္ဘိတွာ ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။

‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ¶ ပန တထာဂတဿ သေယျာတိ ဝုစ္စတိ’’ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆)။ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ။ အယဉှိ တေဇုဿဒဣရိယာပထတ္တာ ဥတ္တမသေယျာ နာမ။

ပါဒေ ပါဒန္တိ ဒက္ခိဏပါဒေ ဝါမပါဒံ။ အစ္စာဓာယာတိ အတိအာဓာယ၊ ဤသကံ အတိက္ကမ္မ ဌပေတွာ။ ဂေါပ္ဖကေန ဟိ ဂေါပ္ဖကေ၊ ဇာဏုနာ ဝါ ဇာဏုမှိ သင်္ဃဋ္ဋိယမာနေ အဘိဏှံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ၊ သေယျာ အဖာသုကာ ဟောတိ။ ယထာ ပန န သင်္ဃဋ္ဋေတိ၊ ဧဝံ အတိက္ကမ္မ ဌပိတေ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ သေယျာ ဖာသု ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝံ နိပဇ္ဇိ။ အနုဋ္ဌာနသေယျံ ဥပဂတတ္တာ ပနေတ္ထ – ‘‘ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ကာယဝသေန စေတ္ထ အနုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ နိဒ္ဒါဝသေန ပန တံ ရတ္တိံ ဘဂဝတော ဘဝင်္ဂဿ ဩကာသောယေဝ နာဟောသိ။ ပဌမယာမသ္မိဉှိ မလ္လာနံ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသိ၊ မဇ္ဈိမယာမေ သုဘဒ္ဒဿ ပစ္ဆိမယာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩဝဒိ၊ ဗလဝပစ္စူသေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လာတိ သဗ္ဗေ သမန္တတော ပုပ္ဖိတာ မူလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂါ ဧကစ္ဆန္နာ အဟေသုံ၊ န ကေဝလဉ္စ ယမကသာလာယေဝ၊ သဗ္ဗေပိ ရုက္ခာ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာဝ အဟေသုံ။ န ကေဝလဉှိ တသ္မိံယေဝ ဥယျာနေ၊ သကလဉှိပိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ပုပ္ဖူပဂါ ပုပ္ဖံ ဂဏှိံသု၊ ဖလူပဂါ ဖလံ ဂဏှိံသု၊ သဗ္ဗရုက္ခာနံ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ၊ သာခါသု သာခါပဒုမာနိ၊ ဝလ္လီသု ဝလ္လိပဒုမာနိ၊ အာကာသေသု အာကာသပဒုမာနိ ပထဝီတလံ ဘိန္ဒိတွာ ဒဏ္ဍပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု။ သဗ္ဗော မဟာသမုဒ္ဒေါ ပဉ္စဝဏ္ဏပဒုမသဉ္ဆန္နော အဟောသိ။ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတော ဟိမဝါ ဃနဗဒ္ဓမောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ၊ နိရန္တရံ မာလာဒါမဂဝစ္ဆိကော ဝိယ၊ သုဋ္ဌု ပီဠေတွာ အာဗဒ္ဓပုပ္ဖဝဋံသကော ဝိယ၊ သုပူရိတံ ပုပ္ဖစင်္ကောဋကံ ဝိယ စ အတိရမဏီယော အဟောသိ။

တေ တထာဂတဿ သရီရံ ဩကိရန္တီတိ တေ ယမကသာလာ ဘုမ္မဒေဝတာဟိ သဉ္စလိတခန္ဓသာခဝိဋပါ တထာဂတဿ သရီရံ အဝကိရန္တိ၊ သရီရဿ ဥပရိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရန္တီတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈောကိရန္တီတိ အဇ္ဈောတ္ထရန္တာ ဝိယ ကိရန္တိ။ အဘိပ္ပကိရန္တီတိ အဘိဏှံ ပုနပ္ပုနံ ပကိရန္တိယေဝ။ ဒိဗ္ဗာနီတိ ¶ ဒေဝလောကေ နန္ဒပေါက္ခရဏီသမ္ဘဝါနိ၊ တာနိ ဟောန္တိ ¶ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာနိ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တပ္ပမာဏပတ္တာနိ၊ မဟာတုမ္ဗမတ္တံ ရေဏုံ ဂဏှန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ မန္ဒာရဝပုပ္ဖာနေဝ၊ အညာနိပိ ပန ဒိဗ္ဗာနိ ပါရိစ္ဆတ္တကကောဝိဠာရပုပ္ဖာဒီနိ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကာနိ ပူရေတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယမ္ပိ တိဒသပုရေပိ ဗြဟ္မလောကေပိ ဌိတာဟိ ဒေဝတာဟိ ပဝိဋ္ဌာနိ၊ အန္တလိက္ခာ ပတန္တိ။ တထာဂတဿ သရီရန္တိ အန္တရာ အဝိကိဏ္ဏာနေဝ အာဂန္တွာ ပတ္တကိဉ္ဇက္ခရေဏုစုဏ္ဏေဟိ တထာဂတဿ သရီရမေဝ ဩကိရန္တိ။

ဒိဗ္ဗာနိပိ ¶ စန္ဒနစုဏ္ဏာနီတိ ဒေဝတာနံ ဥပကပ္ပနစန္ဒနစုဏ္ဏာနိ။ န ကေဝလဉ္စ ဒေဝတာနံယေဝ၊ နာဂသုပဏ္ဏမနုဿာနမ္ပိ ဥပကပ္ပနစန္ဒနစုဏ္ဏာနိ။ န ကေဝလဉ္စ စန္ဒနစုဏ္ဏာနေဝ၊ ကာဠာနုသာရိကလောဟိတစန္ဒနာဒိသဗ္ဗဒိဗ္ဗဂန္ဓဇာလစုဏ္ဏာနိ၊ ဟရိတာလအဉ္ဇနသုဝဏ္ဏရဇတစုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗဒိဗ္ဗဂန္ဓဝါသဝိကတိယော သုဝဏ္ဏရဇတာဒိသမုဂ္ဂေ ပူရေတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိအာဒီသု ဌိတာဟိ ဒေဝတာဟိ ပဝိဋ္ဌာနိ အန္တရာ အဝိပ္ပကိရိတွာ တထာဂတဿေဝ သရီရံ ဩကိရန္တိ။

ဒိဗ္ဗာနိပိ တူရိယာနီတိ ဒေဝတာနံ ဥပကပ္ပနတူရိယာနိ။ န ကေဝလဉ္စ တာနိယေဝ၊ သဗ္ဗာနိပိ တန္တိဗဒ္ဓစမ္မပရိယောနဒ္ဓဃနသုသိရဘေဒါနိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝနာဂသုပဏ္ဏမနုဿာနံ တူရိယာနိ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ အန္တလိက္ခေ ဝဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဒိဗ္ဗာနိပိ သင်္ဂီတာနီတိ ဝရုဏဝါရဏဒေဝတာ ကိရ နာမေတာ ဒီဃာယုကာ ဒေဝတာ – ‘‘မဟာပုရိသော မနုဿပထေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ သုတွာ ‘‘ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ နံ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ မာလံ ဂန္ထေတုမာရဘိံသု။ တာ ဂန္ထမာနာဝ – ‘‘မဟာပုရိသော မာတုကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ သုတွာ ‘‘တုမှေ ကဿ ဂန္ထထာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘န တာဝ နိဋ္ဌာတိ၊ ကုစ္ဆိတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဂဏှိတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ပုနပိ ‘‘နိက္ခန္တော’’တိ သုတွာ ‘‘မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ဧကူနတိံသဝဿာနိ ဃရေ ဝသိတွာ ‘‘အဇ္ဇ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော’’တိပိ သုတွာ ‘‘အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ကတွာ ‘‘အဇ္ဇ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိပိ သုတွာ ‘‘ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သတ္တသတ္တာဟာနိ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီတိနာမေတွာ ¶ ဣသိပတနံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတ’’န္တိပိ သုတွာ ‘‘ယမကပါဋိဟာရိယဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဇ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရီ’’တိပိ ¶ သုတွာ ‘‘ဒေဝေါရောဟဏဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဇ ဒေဝေါရောဟဏံ ကရီ’’တိပိ သုတွာ ‘‘အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဇ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီ’’တိပိ သုတွာ ‘‘န တာဝ နိဋ္ဌာတိ၊ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ ယမကသာလာနမန္တရေ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ဥပဂတော ဗလဝပစ္စူသသမယေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ။ တုမှေ ကဿ ဂန္ထထာ’’တိ သုတွာ ပန – ‘‘ကိန္နာမေတံ၊ ‘အဇ္ဇေဝ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ အဇ္ဇေဝ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိ၊ အဇ္ဇေဝ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိ၊ အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ အဇ္ဇေဝ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယိ၊ အဇ္ဇေဝ ယမကပါဋိဟာရိယံ အကာသိ၊ အဇ္ဇေဝ ဒေဝလောကာ ဩတိဏ္ဏော၊ အဇ္ဇေဝ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ၊ အဇ္ဇေဝ ကိရ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’တိ။ နနု နာမ ဒုတိယဒိဝသေ ယာဂုပါနကာလမတ္တမ္ပိ ဌာတဗ္ဗံ အဿ။ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တဿ နာမ အနနုစ္ဆဝိကမေတ’’န္တိ အပရိနိဋ္ဌိတာဝ မာလာယော ဂဟေတွာ အာဂမ္မ အန္တော စက္ကဝါဠေ ¶ ဩကာသံ အလဘမာနာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ လမ္ဗိတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယာဝ အာဓာဝန္တိယော ဟတ္ထေန ဟတ္ထံ ဂီဝါယ ဂီဝံ ဂဟေတွာ တီဏိ ရတနာနိ အာရဗ္ဘ ဒွတ္တိံသ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဒသ ပါရမိယော အဍ္ဎဆဋ္ဌာနိ ဇာတကသတာနိ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ အာရဗ္ဘ ဂါယိတွာ တဿ တဿ အဝသာနေ ‘‘မဟာယသော၊ မဟာယသော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဒိဗ္ဗာနိပိ သင်္ဂီတာနိ အန္တလိက္ခေ ဝတ္တန္တိ တထာဂတဿ ပူဇာယာ’’တိ။

၁၉၉။ ဘဂဝါ ပန ယမကသာလာနံ အန္တရာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပန္နောယေဝ ပထဝီတလတော ယာဝ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယာ၊ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိတော စ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ဒိသွာ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ…ပေ… တထာဂတဿ ပူဇာယာ’’တိ။ ဧဝံ မဟာသက္ကာရံ ဒဿေတွာ တေနာပိ အတ္တနော အသက္ကတဘာဝမေဝ ဒဿန္တော န ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဧတ္တာဝတာတိအာဒိမာဟ။

ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အာနန္ဒ၊ မယာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ နိပန္နေန အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ အဘိနီဟာရံ ကရောန္တေန ¶ န မာလာဂန္ဓတူရိယသင်္ဂီတာနံ အတ္ထာယ အဘိနီဟာရော ကတော၊ န ဧတဒတ္ထာယ ပါရမိယော ပူရိတာ။ တသ္မာ န ခေါ အဟံ ဧတာယ ပူဇာယ ပူဇိတော နာမ ဟောမီ’’တိ။

ကသ္မာ ¶ ပန ဘဂဝါ အညတ္ထ ဧကံ ဥမာပုပ္ဖမတ္တမ္ပိ ဂဟေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ကတာယ ပူဇာယ ဗုဒ္ဓဉာဏေနာပိ အပရိစ္ဆိန္နံ ဝိပါကံ ဝဏ္ဏေတွာ ဣဓ ဧဝံ မဟန္တံ ပူဇံ ပဋိက္ခိပတီတိ? ပရိသာနုဂ္ဂဟေန စေဝ သာသနဿ စ စိရဋ္ဌိတိကာမတာယ။ သစေ ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ န ပဋိက္ခိပေယျ၊ အနာဂတေ သီလဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သီလံ န ပရိပူရေဿန္တိ၊ သမာဓိဿ အာဂတဋ္ဌာနေ သမာဓိံ န ပရိပူရေဿန္တိ၊ ဝိပဿနာယ အာဂတဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ န ဂါဟာပေဿန္တိ။ ဥပဋ္ဌာကေ သမာဒပေတွာ ပူဇံယေဝ ကာရေန္တာ ဝိဟရိဿန္တိ။ အာမိသပူဇာ စ နာမေသာ သာသနံ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဧကယာဂုပါနကာလမတ္တမ္ပိ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ မဟာဝိဟာရသဒိသဉှိ ဝိဟာရသဟဿံ မဟာစေတိယသဒိသဉ္စ စေတိယသဟဿမ္ပိ သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယေန ကမ္မံ ကတံ၊ တဿေဝ ဟောတိ။ သမ္မာပဋိပတ္တိ ပန တထာဂတဿ အနုစ္ဆဝိကာ ပူဇာ။ သာ ဟိ တေန ပတ္ထိတာ စေဝ၊ သက္ကောတိ သာသနဉ္စ သန္ဓာရေတုံ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေန္တော ယော ခေါ အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နောတိ နဝဝိဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ¶ ။ သာယေဝ ပန ပဋိပဒါ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ ‘‘သာမီစီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံ သာမီစိံ ပဋိပန္နောတိ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော။ တမေဝ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါသင်္ခါတံ အနုဓမ္မံ စရတိ ပူရေတီတိ အနုဓမ္မစာရီ။

ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါတိ စ သီလံ အာစာရပညတ္တိ ဓုတင်္ဂသမာဒါနံ ယာဝ ဂေါတြဘုတော သမ္မာပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တသ္မာ ယော ဘိက္ခု ဆသု အဂါရဝေသု ပတိဋ္ဌာယ ပညတ္တိံ အတိက္ကမတိ၊ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ န ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော။ ယော ပန သဗ္ဗံ အတ္တနော ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဇိနဝေလံ ဇိနမရိယာဒံ ဇိနကာဠသုတ္တံ အဏုမတ္တမ္ပိ န ဝီတိက္ကမတိ၊ အယံ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော နာမ။ ဘိက္ခုနိယာပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ဥပါသကော ပဉ္စ ဝေရာနိ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ အပ္ပေတိ၊ အယံ န ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော။ ယော ပန တီသု သရဏေသု၊ ပဉ္စသုပိ သီလေသု၊ ဒသသု သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ၊ မာသဿ အဋ္ဌ ဥပေါသထေ ကရောတိ၊ ဒါနံ ဒေတိ၊ ဂန္ဓပူဇံ မာလာပူဇံ ကရောတိ၊ မာတရံ ပိတရံ ¶ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဓမ္မိကေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အယံ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော နာမ။ ဥပါသိကာယပိ ဧသေဝ နယော။

ပရမာယ ¶ ပူဇာယာတိ ဥတ္တမာယ ပူဇာယ။ အယဉှိ နိရာမိသပူဇာ နာမ သက္ကောတိ မမ သာသနံ သန္ဓာရေတုံ။ ယာဝ ဟိ ဣမာ စတဿော ပရိသာ မံ ဣမာယ ပူဇေဿန္တိ၊ တာဝ မမ သာသနံ မဇ္ဈေ နဘဿ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဝိရောစိဿတီတိ ဒဿေတိ။

ဥပဝါဏတ္ထေရဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ အပသာရေသီတိ အပနေသိ။ အပေဟီတိ အပဂစ္ဆ။ ထေရော ဧကဝစနေနေဝ တာလဝဏ္ဋံ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဥပဋ္ဌာကောတိအာဒိ ပဌမဗောဓိယံ အနိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝံ သန္ဓာယာဟ။ အယံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ ဥပဝါဏောတိ ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တေ အာနန္ဒော ဥပဝါဏဿ သဒေါသဘာဝံ သလ္လက္ခေတိ၊ ‘ဟန္ဒဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ကထေဿာမီ’တိ ဘဂဝါ ယေဘုယျေန အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေဘုယျေနာတိ ဣဒံ အသညသတ္တာနဉ္စေဝ အရူပဒေဝတာနဉ္စ ဩဟီနဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အပ္ဖုဋောတိ အသမ္ဖုဋ္ဌော အဘရိတော ဝါ။ ဘဂဝတော ကိရ အာသန္နပဒေသေ ဝါလဂ္ဂမတ္တေ ဩကာသေ သုခုမတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဒသ ဒသ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ အဋ္ဌံသု။ တာသံ ပရတော ဝီသတိ ဝီသတိ။ တာသံ ပရတော တိံသတိ တိံသတိ။ တာသံ ပရတော စတ္တာလီသံ စတ္တာလီသံ။ တာသံ ပရတော ပညာသံ ပညာသံ။ တာသံ ပရတော သဋ္ဌိ သဋ္ဌိ ဒေဝတာ အဋ္ဌံသု။ တာ အညမညံ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ဝတ္ထေန ဝါ န ဗျာဗာဓေန္တိ။ ‘‘အပေဟိ မံ၊ မာ ဃဋ္ဋေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ နာမ နတ္ထိ။ ‘‘တာ ¶ ခေါ ပန ဒေဝတာယော ဒသပိ ဟုတွာ ဝီသတိပိ ဟုတွာ တိံသမ္ပိ ဟုတွာ စတ္တာလီသမ္ပိ ဟုတွာ ပညာသမ္ပိ ဟုတွာ အာရဂ္ဂကောဋိနိတုဒနမတ္တေပိ တိဋ္ဌန္တိ၊ န စ အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၇) ဝုတ္တသဒိသာဝ အဟေသုံ။ ဩဝါရေန္တောတိ အာဝါရေန္တော။ ထေရော ကိရ ပကတိယာပိ မဟာသရီရော ဟတ္ထိပေါတကသဒိသော။ သော ပံသုကူလစီဝရံ ပါရုပိတွာ အတိမဟာ ဝိယ အဟောသိ။

တထာဂတံ ဒဿနာယာတိ ဘဂဝတော မုခံ ဒဋ္ဌုံ အလဘမာနာ ဧဝံ ဥဇ္ဈာယိံသု။ ကိံ ပန တာ ထေရံ ဝိနိဝိဇ္ဈ ပဿိတုံ န သက္ကောန္တီတိ? အာမ၊ န သက္ကောန္တိ။ ဒေဝတာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနေ ဝိနိဝိဇ္ဈ ပဿိတုံ သက္ကောန္တိ၊ န ခီဏာသဝေ။ ထေရဿ စ မဟေသက္ခတာယ ¶ တေဇုဿဒတာယ ဥပဂန္တုမ္ပိ န သက္ကောန္တိ။ ကသ္မာ ¶ ပန ထေရောဝ တေဇုဿဒေါ၊ န အညေ အရဟန္တောတိ? ယသ္မာ ကဿပဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ အာရက္ခဒေဝတာ အဟောသိ။

ဝိပဿိမှိ ကိရ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကဂ္ဃနသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓသဒိသဿ ဓာတုသရီရဿ ဧကမေဝ စေတိယံ အကံသု၊ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကမေဝ စေတိယံ ဟောတိ။ တံ မနုဿာ ရတနာယာမာဟိ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထတာဟိ ဒွင်္ဂုလဗဟလာဟိ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာဟိ ဟရိတာလေန စ မနောသိလာယ စ မတ္တိကာကိစ္စံ တိလတေလေနေဝ ဥဒကကိစ္စံ သာဓေတွာ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဥဋ္ဌပေသုံ။ တတော ဘုမ္မာ ဒေဝတာ ယောဇနပ္ပမာဏံ၊ တတော အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာ၊ တတော ဥဏှဝလာဟကဒေဝတာ၊ တတော အဗ္ဘဝလာဟကဒေဝတာ၊ တတော စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝတာ၊ တတော တာဝတိံသာ ဒေဝတာ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဥဋ္ဌပေသုန္တိ ဧဝံ သတ္တယောဇနိကံ စေတိယံ အဟောသိ။ မနုဿေသု မာလာဂန္ဓဝတ္ထာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂတေသု အာရက္ခဒေဝတာ ဂဟေတွာ တေသံ ပဿန္တာနံယေဝ စေတိယံ ပူဇေသိ။

တဒါ အယံ ထေရော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော ဟုတွာ ဧကံ ပီတကံ ဝတ္ထံ အာဒါယ ဂတော။ ဒေဝတာ တဿ ဟတ္ထတော ဝတ္ထံ ဂဟေတွာ စေတိယံ ပူဇေသိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧဝရူပဿ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ အာရက္ခဒေဝတာ ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဒေဝလောကေ စ မနုဿလောကေ စ သံသရန္တဿေဝ ကဿပေါ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿာပိ ဧကမေဝ ဓာတုသရီရံ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတွာ ယောဇနိကံ စေတိယံ ကာရေသုံ။ သော တတ္ထ အာရက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ သာသနေ အန္တရဟိတေ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ တတော စုတော မဟာကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ဣတိ စေတိယေ အာရက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ အာဂတတ္တာ ထေရော တေဇုဿဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝတာ ¶ ၊ အာနန္ဒ၊ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ ဣတိ အာနန္ဒ၊ ဒေဝတာ ဥဇ္ဈာယန္တိ၊ န မယှံ ပုတ္တဿ အညော ကောစိ ဒေါသော အတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

၂၀၁။ ကထံဘူတာ ပန၊ ဘန္တေတိ ကသ္မာ အာဟ? ဘဂဝါ တုမှေ – ‘‘ဒေဝတာ ဥဇ္ဈာယန္တီ’’တိ ဝဒထ၊ ကထံ ဘူတာ ပန တာ တုမှေ မနသိ ကရောထ ¶ ၊ ကိံ တုမှာကံ ပရိနိဗ္ဗာနံ အဓိဝါသေန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘နာဟံ အဓိဝါသနကာရဏံ ဝဒါမီ’’တိ တာသံ အနဓိဝါသနဘာဝံ ဒဿေန္တော သန္တာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ အာကာသေ ပထဝီသညိနိယောတိ အာကာသေ ပထဝိံ မာပေတွာ တတ္ထ ပထဝီသညိနိယော။ ကန္ဒန္တီတိ ရောဒန္တိ။ ဆိန္နပါတံ ပပတန္တီတိ မဇ္ဈေ ဆိန္နာ ဝိယ ဟုတွာ ယတော ဝါ တတော ဝါ ပပတန္တိ။ အာဝဋ္ဋန္တီတိ အာဝဋ္ဋန္တိယော ပတိတဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ပတိတဋ္ဌာနတော ပရဘာဂံ ဝဋ္ဋမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ အပိစ ဒွေ ပါဒေ ပသာရေတွာ သကိံ ပုရတော သကိံ ပစ္ဆတော သကိံ ဝါမတော သကိံ ဒက္ခိဏတော သံပရိဝတ္တမာနာပိ – ‘‘အာဝဋ္ဋန္တိ ဝိဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သန္တာနန္ဒ၊ ဒေဝတာ ပထဝိယံ ပထဝီသညိနိယောတိ ပကတိပထဝီ ကိရ ဒေဝတာ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ တတ္ထ ဟတ္ထကော ဗြဟ္မာ ဝိယ ဒေဝတာ ဩသီဒန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဩဠာရိကံ ဟတ္ထက၊ အတ္တဘာဝံ အဘိနိမ္မိနာဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၂၈)။ တသ္မာ ယာ ဒေဝတာ ပထဝိယံ ပထဝိံ မာပေသုံ၊ တာ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ပထဝိယံ ပထဝီသညိနိယော’’တိ။

ဝီတရာဂါတိ ပဟီနဒေါမနဿာ သိလာထမ္ဘသဒိသာ အနာဂါမိခီဏာသဝဒေဝတာ။

စတုသံဝေဇနီယဌာနဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ ဝဿံဝုဋ္ဌာတိ ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ဒွီသု ကာလေသု ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏတ္ထံ၊ ဝုဋ္ဌဝဿာ စ ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေန နိဗ္ဗတ္တိတဝိသေသာရောစနတ္ထံ။ ယထာ စ ဗုဒ္ဓကာလေ၊ ဧဝံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေပိ အပါရဂင်္ဂါယ ဘိက္ခူ လောဟပါသာဒေ သန္နိပတိံသု၊ ပါရဂင်္ဂါယ ဘိက္ခူ တိဿမဟာဝိဟာရေ။ တေသု အပါရဂင်္ဂါယ ဘိက္ခူ သင်္ကာရဆဍ္ဍကသမ္မဇ္ဇနိယော ဂဟေတွာ အာဂန္တွာ မဟာဝိဟာရေ သန္နိပတိတွာ စေတိယေ သုဓာကမ္မံ ကတွာ – ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာ အာဂန္တွာ လောဟပါသာဒေ သန္နိပတထာ’’တိ ဝတ္တံ ကတွာ ဖာသုကဋ္ဌာနေသု ဝသိတွာ ဝုဋ္ဌဝဿာ အာဂန္တွာ လောဟပါသာဒေ ပဉ္စနိကာယမဏ္ဍလေ၊ ယေသံ ပါဠိ ပဂုဏာ၊ တေ ပါဠိံ သဇ္ဈာယန္တိ။ ယေသံ အဋ္ဌကထာ ပဂုဏာ၊ တေ အဋ္ဌကထံ သဇ္ဈာယန္တိ။ ¶ ယော ပါဠိံ ဝါ အဋ္ဌကထံ ဝါ ဝိရာဓေတိ ¶ ၊ တံ – ‘‘ကဿ သန္တိကေ တယာ ဂဟိတ’’န္တိ ဝိစာရေတွာ ဥဇုံ ကတွာ ဂါဟာပေန္တိ။ ပါရဂင်္ဂါဝါသိနောပိ တိဿမဟာဝိဟာရေ ဧဝမေဝ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ဒွီသု ကာလေသု သန္နိပတိတေသု ဘိက္ခူသု ယေ ပုရေ ဝဿူပနာယိကာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတာ ဝိသေသာရောစနတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝရူပေ သန္ဓာယ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘန္တေ ဝဿံဝုဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။

မနောဘာဝနီယေတိ မနသာ ဘာဝိတေ သမ္ဘာဝိတေ။ ယေ ဝါ မနော မနံ ဘာဝေန္တိ ဝဍ္ဎေန္တိ ရာဂရဇာဒီနိ ပဝါဟေန္တိ၊ ဧဝရူပေတိ အတ္ထော။ ထေရော ¶ ကိရ ဝတ္တသမ္ပန္နော မဟလ္လကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ထဒ္ဓါ ဟုတွာ န နိသီဒတိ၊ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဟတ္ထတော ဆတ္တဉ္စ ပတ္တစီဝရဉ္စ ဂဟေတွာ ပီဌံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဒေတိ၊ တတ္ထ နိသိန္နဿ ဝတ္တံ ကတွာ သေနာသနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဒေတိ။ နဝကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ တုဏှီဘူတော န နိသီဒတိ၊ သမီပေ ဌတွာ ဝတ္တံ ကရောတိ။ သော တာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ အပရိဟာနိံ ပတ္ထယမာနော ဧဝမာဟ။

အထ ဘဂဝါ – ‘‘အာနန္ဒော မနောဘာဝနီယာနံ ဒဿနံ န လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ၊ ဟန္ဒဿ၊ မနောဘာဝနီယာနံ ဒဿနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိဿာမိ၊ ယတ္ထ ဝသန္တော ဣတော စိတော စ အနာဟိဏ္ဍိတွာဝ လစ္ဆတိ မနောဘာဝနီယေ ဘိက္ခူ ဒဿနာယာတိ စိန္တေတွာ စတ္တာရိမာနီတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ သဒ္ဓဿာတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသန္နစိတ္တဿ ဝတ္တသမ္ပန္နဿ၊ ယဿ ပါတော ပဋ္ဌာယ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္တာနိ ကတာနေဝ ပညာယန္တိ။ ဒဿနီယာနီတိ ဒဿနာရဟာနိ ဒဿနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗာနိ။ သံဝေဇနီယာနီတိ သံဝေဂဇနကာနိ။ ဌာနာနီတိ ကာရဏာနိ၊ ပဒေသဌာနာနေဝ ဝါ။

ယေ ဟိ ကေစီတိ ဣဒံ စေတိယစာရိကာယ သတ္ထကဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စေတိယစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တာတိ ယေ စ တာဝ တတ္ထ တတ္ထ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇန္တာ၊ အာသနာနိ ဓောဝန္တာ ဗောဓိမှိ ဥဒကံ သိဉ္စန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ၊ တေသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ အသုကဝိဟာရေ ‘‘စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိတွာ ပသန္နစိတ္တာ အန္တရာ ကာလင်္ကရောန္တာပိ အနန္တရာယေန သဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တိ ယေဝါတိ ဒဿေတိ။

အာနန္ဒပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ အဒဿနံ ¶ ¶ ၊ အာနန္ဒာတိ ယဒေတံ မာတုဂါမဿ အဒဿနံ၊ အယမေတ္ထ ဥတ္တမာ ပဋိပတ္တီတိ ဒဿေတိ။ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ သေနာသနေ နိသိန္နော ဟိ ဘိက္ခု အာဂန္တွာ ဒွါရေ ဌိတမ္ပိ မာတုဂါမံ ယာဝ န ပဿတိ၊ တာဝဿ ဧကံသေနေဝ န လောဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န စိတ္တံ စလတိ။ ဒဿနေ ပန သတိယေဝ တဒုဘယမ္ပိ အဿ။ တေနာဟ – ‘‘အဒဿနံ အာနန္ဒာ’’တိ။ ဒဿနေ ဘဂဝါ သတိ ကထန္တိ ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ဥပဂတဋ္ဌာနာဒီသု ဒဿနေ သတိ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆတိ။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ – ‘‘သစေ မယာ သဒ္ဓိံ အာလပသိ၊ ဧတ္ထေဝ တေ သီသံ ပါတေဿာမီ’’တိ ဌိတပုရိသေန ဝါ၊ ‘‘သစေ မယာ သဒ္ဓိံ အာလပသိ၊ ဧတ္ထေဝ တေ မံသံ မုရုမုရာပေတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ ¶ ဌိတယက္ခိနိယာ ဝါ အာလပိတုံ ဝရံ။ ဧကဿေဝ ဟိ အတ္တဘာဝဿ တပ္ပစ္စယာ ဝိနာသော ဟောတိ၊ န အပါယေသု အပရိစ္ဆိန္နဒုက္ခာနုဘဝနံ။ မာတုဂါမေန ပန အာလာပသလ္လာပေ သတိ ဝိဿာသော ဟောတိ၊ ဝိဿာသေ သတိ ဩတာရော ဟောတိ၊ ဩတိဏ္ဏစိတ္တော သီလဗျသနံ ပတွာ အပါယပူရကော ဟောတိ၊ တသ္မာ အနာလာပေါတိ အာဟ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သလ္လပေ အသိဟတ္ထေန၊ ပိသာစေနာပိ သလ္လပေ၊

အာသီဝိသမ္ပိ အာသီဒေ၊ ယေန ဒဋ္ဌော န ဇီဝတိ၊

န တွေဝ ဧကော ဧကာယ၊ မာတုဂါမေန သလ္လပေ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၅။၅၅)၊

အာလပန္တေန ပနာတိ သစေ မာတုဂါမော ဒိဝသံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ သီလံ ဝါ ယာစတိ၊ ဓမ္မံ ဝါ သောတုကာမော ဟောတိ၊ ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆတိ၊ တထာရူပံ ဝါ ပနဿ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝရူပေ ကာလေ အနာလပန္တံ ‘‘မူဂေါ အယံ၊ ဗဓိရော အယံ၊ ဘုတွာဝ ဗဒ္ဓမုခေါ နိသီဒတီ’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မာ အဝဿံ အာလပိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧဝံ အာလပန္တေန ပန ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆတိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုမတ္တီသု မာတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဘဂိနိမတ္တီသု ဘဂိနိစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဓီတုမတ္တီသု ဓီတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၇) ဣမံ ဩဝါဒံ သန္ဓာယ သတိ၊ အာနန္ဒ၊ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာတိ အာဟ။

၂၀၄။ အဗျာဝဋာတိ အတန္တိဗဒ္ဓါ နိရုဿုက္ကာ ဟောထ။ သာရတ္ထေ ဃဋထာတိ ဥတ္တမတ္ထေ အရဟတ္တေ ဃဋေထ။ အနုယုဉ္ဇထာတိ တဒဓိဂမာယ အနုယောဂံ ¶ ကရောထ။ အပ္ပမတ္တာတိ တတ္ထ အဝိပ္ပမုဋ္ဌသတီ။ ဝီရိယာတာပယောဂေန အာတာပိနော။ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခတာယ ပဟိတတ္တာ ပေသိတစိတ္တာ ဝိဟရထ။

၂၀၅။ ကထံ ¶ ပန၊ ဘန္တေတိ တေဟိ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာဒီဟိ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အဒ္ဓါ မံ တေ ပဋိပုစ္ဆိဿန္တိ – ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ အာနန္ဒ တထာဂတဿ သရီရေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ၊ ‘‘တေသာဟံ ကထံ ပဋိဝစနံ ဒေမီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ အဟတေန ဝတ္ထေနာတိ နဝေန ကာသိကဝတ္ထေန။ ဝိဟတေန ကပ္ပာသေနာတိ သုပေါထိတေန ကပ္ပာသေန။ ကာသိကဝတ္ထဉှိ သုခုမတ္တာ တေလံ န ဂဏှာတိ၊ ကပ္ပာသော ပန ဂဏှာတိ။ တသ္မာ ‘‘ဝိဟတေန ကပ္ပာသေနာ’’တိ အာဟ။ အာယသာယာတိ သောဝဏ္ဏာယ။ သောဝဏ္ဏဉှိ ဣဓ ‘‘အယသ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။

ထူပါရဟပုဂ္ဂလဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီတိ ဧတ္ထ ကသ္မာ ဘဂဝါ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသိတွာ ကာလင်္ကတဿ ရညော ထူပါရဟတံ အနုဇာနာတိ၊ န သီလဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ ဘိက္ခုဿာတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူနဉှိ ¶ ထူပေ အနုညာယမာနေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ တာဝ ထူပါနံ ဩကာသော န ဘဝေယျ၊ တထာ အညေသု ဌာနေသု။ တသ္မာ ‘‘အနစ္ဆရိယာ တေ ဘဝိဿန္တီ’’တိ နာနုဇာနာတိ။ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဧကောဝ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တေနဿ ထူပေါ အစ္ဆရိယော ဟောတိ။ ပုထုဇ္ဇနသီလဝတော ပန ပရိနိဗ္ဗုတဘိက္ခုနော ဝိယ မဟန္တမ္ပိ သက္ကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

အာနန္ဒအစ္ဆရိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၂၀၇။ ဝိဟာရန္တိ ဣဓ မဏ္ဍလမာလော ဝိဟာရောတိ အဓိပ္ပေတော၊ တံ ပဝိသိတွာ။ ကပိသီသန္တိ ဒွါရဗာဟကောဋိယံ ဌိတံ အဂ္ဂဠရုက္ခံ။ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသီတိ သော ကိရာယသ္မာ စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာရာ မမ သံဝေဂဇနကံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကထိတံ၊ စေတိယစာရိကာယ သာတ္ထကဘာဝေါ ကထိတော၊ မာတုဂါမေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော၊ အတ္တနော သရီရေ ပဋိပတ္တိ အက္ခာတာ၊ စတ္တာရော ထူပါရဟာ ကထိတာ၊ ဓုဝံ အဇ္ဇ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ၊ တဿေဝံ စိန္တယတော ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဘဂဝတော သန္တိကေ ရောဒနံ နာမ အဖာသုကံ၊ ဧကမန္တံ ဂန္တွာ ¶ သောကံ တနုကံ ကရိဿာမီ’’တိ၊ သော တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရောဒမာနော အဋ္ဌာသီ’’တိ။

အဟဉ္စ ဝတမှီတိ အဟဉ္စ ဝတ အမှိ၊ အဟံ ဝတမှီတိပိ ပါဌော။ ယော မမ အနုကမ္ပကောတိ ယော မံ အနုကမ္ပတိ အနုသာသတိ၊ သွေ ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ကဿ မုခဓောဝနံ ဒဿာမိ၊ ကဿ ပါဒေ ဓောဝိဿာမိ၊ ကဿ သေနာသနံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ ကဿ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိစရိဿာမီတိ ဗဟုံ ဝိလပိ။ အာမန္တေသီတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အန္တရေ ထေရံ အဒိသွာ အာမန္တေသိ။

မေတ္တေန ¶ ကာယကမ္မေနာတိ မေတ္တစိတ္တဝသေန ပဝတ္တိတေန မုခဓောဝနဒါနာဒိကာယကမ္မေန။ ဟိတေနာတိ ဟိတဝုဒ္ဓိယာ ကတေန။ သုခေနာတိ သုခသောမနဿေနေဝ ကတေန၊ န ဒုက္ခိနာ ဒုမ္မနေန ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အဒွယေနာတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ အကတေန။ ယထာ ဟိ ဧကော သမ္မုခါဝ ကရောတိ န ပရမ္မုခါ၊ ဧကော ပရမ္မုခါဝ ကရောတိ န သမ္မုခါ ဧဝံ ဝိဘာဂံ အကတွာ ကတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပမာဏေနာတိ ပမာဏဝိရဟိတေန။ စက္ကဝါဠမ္ပိ ဟိ အတိသမ္ဗာဓံ၊ ဘဝဂ္ဂမ္ပိ အတိနီစံ၊ တယာ ကတံ ကာယကမ္မမေဝ ¶ ဗဟုန္တိ ဒဿေတိ။

မေတ္တေန ဝစီကမ္မေနာတိ မေတ္တစိတ္တဝသေန ပဝတ္တိတေန မုခဓောဝနကာလာရောစနာဒိနာ ဝစီကမ္မေန။ အပိ စ ဩဝါဒံ သုတွာ – ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမ္ပိ မေတ္တံ ဝစီကမ္မမေဝ။ မေတ္တေန မနောကမ္မေနာတိ ကာလဿေဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ – ‘‘သတ္ထာ အရောဂေါ ဟောတု၊ အဗျာပဇ္ဇော သုခီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တိတေန မနောကမ္မေန။ ကတပုညောသီတိ ကပ္ပသတသဟဿံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နောသီတိ ဒဿေတိ။ ကတပုညောသီတိ စ ဧတ္တာဝတာ ဝိဿတ္ထော မာ ပမာဒမာပဇ္ဇိ၊ အထ ခေါ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ။ ဧဝဉှိ အနုယုတ္တော ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ၊ ဓမ္မသင်္ဂီတိကာလေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿသိ။ န ဟိ မာဒိသဿ ကတပါရိစရိယာ နိပ္ဖလာ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

၂၀၈။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရေန္တော ဝိယ စက္ကဝါဠဂိရိံ ဩသာရေန္တော ဝိယ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ မဟာဇမ္ဗုံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဂုဏကထံ အာရဘန္တော အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။ တတ္ထ ‘‘ယေပိ ¶ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟီ’’တိ ကသ္မာ န ဝုတ္တံ? အညဿ ဗုဒ္ဓဿ နတ္ထိတာယ။ ဧတေနေဝ စေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ‘‘ယထာ စက္ကဝါဠန္တရေပိ အညော ဗုဒ္ဓါ နတ္ထီ’’တိ။ ပဏ္ဍိတောတိ ဗျတ္တော။ မေဓာဝီတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာဒီသု ကုသလော။

၂၀၉။ ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယာတိ ယေ ဘဂဝန္တံ ပဿိတုကာမာ ထေရံ ဥပသင်္ကမန္တိ၊ ယေ စ ‘‘အာယသ္မာ ကိရာနန္ဒော သမန္တပါသာဒိကော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ဗဟုဿုတော သင်္ဃသောဘနော’’တိ ထေရဿ ဂုဏေ သုတွာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ သန္ဓာယ ‘‘ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အတ္တမနာတိ သဝနေန နော ဒဿနံ သမေတီတိ သကမနာ တုဋ္ဌစိတ္တာ။ ဓမ္မန္တိ ‘‘ကစ္စိ၊ အာဝုသော၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ယောနိသော မနသိကာရေန ကမ္မံ ကရောထ၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ဝတ္တံ ပူရေထာ’’တိ ဧဝရူပံ ပဋိသန္ထာရဓမ္မံ။ တတ္ထ ဘိက္ခုနီသု – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘဂိနိယော၊ အဋ္ဌ ဂရုဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တထာ’’တိ ဣဒမ္ပိ နာနာကရဏံ ဟောတိ။ ဥပါသကေသု အာဂတေသု ‘‘ဥပါသက၊ န တေ ကစ္စိ သီသံ ဝါ အင်္ဂံ ဝါ ¶ ရုဇ္ဇတိ၊ အရောဂါ တေ ပုတ္တဘာတရော’’တိ န ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ ဧဝံ ပန ကရောတိ – ‘‘ကထံ ဥပါသကာ တီဏိ သရဏာနိ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခထ၊ မာသဿ အဋ္ဌ ¶ ဥပေါသထေ ကရောထ၊ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာနဝတ္တံ ပူရေထ၊ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေ ပဋိဇဂ္ဂထာ’’တိ။ ဥပါသိကာသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣဒါနိ အာနန္ဒတ္ထေရဿ စက္ကဝတ္တိနာ သဒ္ဓိံ ဥပမံ ကရောန္တော စတ္တာရောမေ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ခတ္တိယာတိ အဘိသိတ္တာ စ အနဘိသိတ္တာ စ ခတ္တိယဇာတိကာ။ တေ ကိရ – ‘‘ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ နာမ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော အာကာသေန ဝိစရန္တော ရဇ္ဇံ အနုသာသတိ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ’’တိ တဿ ဂုဏကထံ သုတွာ ‘‘သဝနေန ဒဿနမ္ပိ သမ’’န္တိ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ ဘာသတီတိ ကထေန္တော – ‘‘ကထံ၊ တာတာ၊ ရာဇဓမ္မံ ပူရေထ၊ ပဝေဏိံ ရက္ခထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ ဗြာဟ္မဏေသု ပန – ‘‘ကထံ အာစရိယာ မန္တေ ဝါစေထ၊ ကထံ အန္တေဝါသိကာ မန္တေ ဂဏှန္တိ၊ ဒက္ခိဏံ ဝါ ဝတ္ထာနိ ဝါ ကပိလံ ဝါ အလတ္ထာ’’တိ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ ဂဟပတီသု – ‘‘ကထံ တာတာ၊ န ဝေါ ရာဇကုလတော ဒဏ္ဍေန ဝါ ဗလိနာ ဝါ ပီဠာ အတ္ထိ၊ သမ္မာ ¶ ဒေဝေါ ဓာရံ အနုပဝေစ္ဆတိ၊ သဿာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ သမဏေသု – ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရာ သုလဘာ၊ သမဏဓမ္မေ န ပမဇ္ဇထာ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။

မဟာသုဒဿနသုတ္တဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ခုဒ္ဒကနဂရကေတိ နဂရပတိရူပကေ သမ္ဗာဓေ ခုဒ္ဒကနဂရကေ။ ဥဇ္ဇင်္ဂလနဂရကေတိ ဝိသမနဂရကေ။ သာခါနဂရကေတိ ယထာ ရုက္ခာနံ သာခါ နာမ ခုဒ္ဒကာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ အညေသံ မဟာနဂရာနံ သာခါသဒိသေ ခုဒ္ဒကနဂရကေ။ ခတ္တိယမဟာသာလာတိ ခတ္တိယမဟာသာရပ္ပတ္တာ မဟာခတ္တိယာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

တေသု ခတ္တိယမဟာသာလာ နာမ ယေသံ ကောဋိသတမ္ပိ ကောဋိသဟဿမ္ပိ ဓနံ နိခဏိတွာ ဌပိတံ၊ ဒိဝသပရိဗ္ဗယော ဧကံ ကဟာပဏသကဋံ နိဂစ္ဆတိ၊ သာယံ ဒွေ ပဝိသန္တိ။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နာမ ယေသံ အသီတိကောဋိဓနံ နိဟိတံ ဟောတိ၊ ဒိဝသပရိဗ္ဗယော ဧကော ကဟာပဏကုမ္ဘော နိဂစ္ဆတိ၊ သာယံ ဧကသကဋံ ပဝိသတိ။ ဂဟပတိမဟာသာလာ နာမ ယေသံ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ နိဟိတံ ဟောတိ၊ ဒိဝသပရိဗ္ဗယော ပဉ္စ ကဟာပဏမ္ဗဏာနိ နိဂစ္ဆန္တိ၊ သာယံ ကုမ္ဘော ပဝိသတိ။

မာ ¶ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ အဝစာတိ အာနန္ဒ၊ မာ ဧဝံ အဝစ၊ န ဣမံ ‘‘ခုဒ္ဒကနဂရ’’န္တိ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဟဉှိ ဣမဿေဝ နဂရဿ သမ္ပတ္တိံ ကထေတုံ – ‘‘အနေကဝါရံ တိဋ္ဌံ နိသီဒံ မဟန္တေန ဥဿာဟေန၊ မဟန္တေန ပရက္ကမေန ဣဓာဂတော’’တိ ဝတွာ ဘူတပုဗ္ဗန္တိအာဒိမာဟ။ သုဘိက္ခာတိ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇသမ္ပန္နာ။ ဟတ္ထိသဒ္ဒေနာတိ ဧကသ္မိံ ဟတ္ထိမှိ သဒ္ဒံ ကရောန္တေ စတုရာသီတိဟတ္ထိသဟဿာနိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ၊ ဣတိ ဟတ္ထိသဒ္ဒေန အဝိဝိတ္တာ၊ ဟောတိ၊ တထာ အဿသဒ္ဒေန။ ပုညဝန္တော ပနေတ္ထ သတ္တာ စတုသိန္ဓဝယုတ္တေဟိ ရထေဟိ အညမညံ အနုဗန္ဓမာနာ အန္တရဝီထီသု ဝိစရန္တိ၊ ဣတိ ရထသဒ္ဒေန အဝိဝိတ္တာ ဟောတိ။ နိစ္စံ ပယောဇိတာနေဝ ပနေတ္ထ ဘေရိအာဒီနိ တူရိယာနိ၊ ဣတိ ဘေရိသဒ္ဒါဒီဟိပိ အဝိဝိတ္တာ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မသဒ္ဒေါတိ ကံသတာဠသဒ္ဒေါ။ ပါဏိတာဠသဒ္ဒေါတိ ပါဏိနာ စတုရဿအမ္ဗဏတာဠသဒ္ဒေါ။ ကုဋဘေရိသဒ္ဒေါတိပိ ဝဒန္တိ။

အသ္နာထ ¶ ပိဝထ ခါဒထာတိ အသ္နာထ ပိဝထ ခါဒထ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဘုဉ္ဇထ ဘောတိ ဣမိနာ ဒသမေန သဒ္ဒေန အဝိဝိတ္တာ ဟောတိ အနုပစ္ဆိန္နသဒ္ဒါ။ ယထာ ပန အညေသု နဂရေသု ‘‘ကစဝရံ ဆဍ္ဍေထ၊ ကုဒါလံ ဂဏှထ၊ ပစ္ဆိံ ဂဏှထ၊ ပဝါသံ ဂမိဿာမ၊ တဏ္ဍုလပုဋံ ဂဏှထ၊ ဘတ္တပုဋံ ဂဏှထ၊ ဖလကာဝုဓာဒီနိ သဇ္ဇာနိ ကရောထာ’’တိ ဧဝရူပါ သဒ္ဒါ ဟောန္တိ၊ န ယိဓ ဧဝံ အဟောသီတိ ဒဿေတိ။

‘‘ဒသမေန သဒ္ဒေနာ’’တိ စ ဝတွာ ‘‘ကုသာဝတီ၊ အာနန္ဒ၊ ရာဇဓာနီ သတ္တဟိ ပါကာရေဟိ ပရိက္ခိတ္တာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗံ မဟာသုဒဿနသုတ္တံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဂစ္ဆ တွံ အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိက္ကမထာတိ အဘိမုခါ ကမထ၊ အာဂစ္ဆထာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော အာဂတဘာဝံ န ဇာနန္တီတိ? ဇာနန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဂတဂတဋ္ဌာနံ နာမ မဟန္တံ ကောလာဟလံ ဟောတိ၊ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန နိသိန္နတ္တာ န အာဂတာ။ ‘‘တေ အာဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဌာနနိသဇ္ဇောကာသံ သံဝိဒဟိတွာ ဒဿန္တီ’’တိ တေသံ သန္တိကေ အဝေလာယမ္ပိ ဘဂဝါ ပေသေသိ။

မလ္လာနံ ဝန္ဒနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ အမှာကဉ္စ နောတိ ဧတ္ထ နော ကာရော နိပါတမတ္တံ။ အဃာဝိနောတိ ဥပ္ပန္နဒုက္ခာ။ ဒုမ္မနာတိ အနတ္တမနာ။ စေတောဒုက္ခသမပ္ပိတာတိ ဒေါမနဿသမပ္ပိတာ။ ကုလပရိဝတ္တသော ကုလပရိဝတ္တသော ဌပေတွာတိ ဧကေကံ ¶ ကုလပရိဝတ္တံ ကုလသင်္ခေပံ ဝီထိသဘာဂေန စေဝ ရစ္ဆာသဘာဂေန စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌပေတွာ။

သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ သုဘဒ္ဒေါ ¶ နာမ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ ကင်္ခါဓမ္မောတိ ဝိမတိဓမ္မော။ ကသ္မာ ပနဿ အဇ္ဇ ဧဝံ အဟောသီတိ? တထာဝိဓဥပနိဿယတ္တာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ ဧကတောဝ သဿံ အကံသု။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌကဿ – ‘‘ဧကသ္မိံ သဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂသဿဒါနံ မယာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ။ သော ဝပ္ပကာလေ ဗီဇဂ္ဂံ နာမ ဒတွာ ဂဗ္ဘကာလေ ကနိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ¶ မန္တေသိ – ‘‘ဂဗ္ဘကာလေ ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ဒဿာမာ’’တိ ကနိဋ္ဌော – ‘‘တရုဏသဿံ နာသေတုကာမောသီ’’တိ အာဟ။ ဇေဋ္ဌော ကနိဋ္ဌဿ အနနုဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ ခေတ္တံ ဝိဘဇိတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသတော ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နီဟရိတွာ သပ္ပိနဝနီတေန သံယောဇေတွာ အဒါသိ၊ ပုထုကကာလေ ပုထုကံ ကာရေတွာ အဒါသိ၊ လာယနကာလေ လာယနဂ္ဂံ၊ ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ၊ ကလာပါဒီသု ကလာပဂ္ဂံ၊ ခလဂ္ဂံ၊ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ၊ ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ ဧဝံ ဧကသဿေ နဝဝါရေ အဂ္ဂဒါနံ အဒါသိ။ ကနိဋ္ဌော ပန ဥဒ္ဓရိတွာ အဒါသိ။

တေသု ဇေဋ္ဌကော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရော ဇာတော။ ဘဂဝါ – ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ ဩလောကေန္တော ‘‘အညာသိကောဏ္ဍညော ဧကသ္မိံ သဿေ နဝ အဂ္ဂဒါနာနိ အဒါသိ၊ ဣမံ အဂ္ဂဓမ္မံ တဿ ဒေသေဿာမီ’’တိ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ကနိဋ္ဌော ပန ဩဟီယိတွာ ပစ္ဆာ ဒါနဿ ဒိန္နတ္တာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဧဝံ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုကာမော အဟောသိ။

မာ တထာဂတံ ဝိဟေဌေသီတိ ထေရော ကိရ – ‘‘ဧတေ အညတိတ္ထိယာ နာမ အတ္တနော ဂဟဏမေဝ ဂဏှန္တိ၊ တဿ ဝိဿဇ္ဇာပနတ္ထာယ ဘဂဝတော ဗဟုံ ဘာသမာနဿ ကာယဝါစာဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ၊ ပကတိယာပိ စ ကိလန္တောယေဝ ဘဂဝါ’’တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော – ‘‘န မေ အယံ ဘိက္ခု ဩကာသံ ကရောတိ၊ အတ္ထိကေန ပန အနုဝတ္တိတွာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ထေရံ အနုဝတ္တန္တော ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ အာဟ။

၂၁၃။ အဿောသိ ¶ ခေါတိ သာဏိဒွါရေ ဌိတဿ ဘာသတော ပကတိသောတေနေဝ အဿောသိ၊ သုတွာ စ ပန သုဘဒ္ဒဿေဝ အတ္ထာယ မဟတာ ဥဿာဟေန အာဂတတ္တာ အလံ အာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အလန္တိ ပဋိက္ခေပတ္ထေ နိပါတော။ အညာပေက္ခောဝါတိ အညာတုကာမောဝ ဟုတွာ။ အဗ္ဘညိံသူတိ ယထာ တေသံ ပဋိညာ၊ တထေဝ ဇာနိံသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ နေသံ သာ ပဋိညာ နိယျာနိကာ၊ သဗ္ဗေ အဗ္ဘညံသု၊ နော စေ၊ န အဗ္ဘညံသု။ တသ္မာ ကိံ တေသံ ပဋိညာ နိယျာနိကာ၊ အနိယျာနိကာတိ ¶ အယမေဝ ¶ တဿ ပဉှဿ အတ္ထော။ အထ ဘဂဝါ တေသံ အနိယျာနိကဘာဝကထနေန အတ္ထာဘာဝတော စေဝ ဩကာသာဘာဝတော စ ‘‘အလ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဓမ္မမေဝ ဒေသေသိ။ ပဌမယာမသ္မိဉှိ မလ္လာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဇ္ဈိမယာမေ သုဘဒ္ဒဿ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩဝဒိတွာ ဗလဝပစ္စူသသမယေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိစ္စေဝ ဘဂဝါ အာဂတော။

၂၁၄။ သမဏောပိ တတ္ထ န ဥပလဗ္ဘတီတိ ပဌမော သောတာပန္နသမဏောပိ တတ္ထ နတ္ထိ၊ ဒုတိယော သကဒါဂါမိသမဏောပိ၊ တတိယော အနာဂါမိသမဏောပိ၊ စတုတ္ထော အရဟတ္တသမဏောပိ တတ္ထ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ’’တိ ပုရိမဒေသနာယ အနိယမတော ဝတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော သာသနံ နိယမေန္တော အာဟ။ သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘီတိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကေဟိ စတူဟိ၊ မဂ္ဂဋ္ဌေဟိ စတူဟိ၊ ဖလဋ္ဌေဟိ စတူဟီတိ ဒွါဒသဟိ သမဏေဟိ သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ တုစ္ဆာ ရိတ္တကာ။ ဣမေ စ သုဘဒ္ဒါတိ ဣမေ ဒွါဒသ ဘိက္ခူ။ သမ္မာ ဝိဟရေယျုန္တိ ဧတ္ထ သောတာပန္နော အတ္တနော အဓိဂတဋ္ဌာနံ အညဿ ကထေတွာ တံ သောတာပန္နံ ကရောန္တော သမ္မာ ဝိဟရတိ နာမ။ ဧသ နယော သကဒါဂါမိအာဒီသု။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော အညမ္ပိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ ကရောန္တော သမ္မာ ဝိဟရတိ နာမ။ ဧသ နယော သေသမဂ္ဂဋ္ဌေသု။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကော အတ္တနော ပဂုဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ အညမ္ပိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ ကရောန္တော သမ္မာ ဝိဟရတိ နာမ။ ဧသ နယော သေသမဂ္ဂတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကေသု။ ဣဒံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘သမ္မာ ဝိဟရေယျု’’န္တိ။ အသုညော လောကော အရဟန္တေဟိ အဿာတိ နဠဝနံ သရဝနံ ဝိယ နိရန္တရော ¶ အဿ။

ဧကူနတိံသော ဝယသာတိ ဝယေန ဧကူနတိံသဝဿော ဟုတွာ။ ယံ ပဗ္ဗဇိန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ကိံ ကုသလာနုဧသီတိ ‘‘ကိံ ကုသလ’’န္တိ အနုဧသန္တော ပရိယေသန္တော။ တတ္ထ – ‘‘ကိံ ကုသလ’’န္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ဂဝေသန္တောတိ အတ္ထော။ ယတော အဟန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဧတ္ထန္တရေ သမဓိကာနိ ပညာသ ဝဿာနိ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဉာယဿ ဓမ္မဿာတိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မဿ။ ပဒေသဝတ္တီတိ ပဒေသေ ဝိပဿနာမဂ္ဂေ ပဝတ္တန္တော။ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါတိ မမ သာသနတော ဗဟိဒ္ဓါ။ သမဏောပိ ¶ နတ္ထီတိ ပဒေသဝတ္တိဝိပဿကောပိ နတ္ထိ၊ ပဌမသမဏော သောတာပန္နောပိ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ယေ ဧတ္ထာတိ ယေ တုမှေ ဧတ္ထ သာသနေ သတ္ထာရာ သမ္မုခါ အန္တေဝါသိကာဘိသေကေန အဘိသိတ္တာ၊ တေသံ ဝေါ လာဘာ တေသံ ဝေါ သုလဒ္ဓန္တိ။ ဗာဟိရသမယေ ကိရ ယံ အန္တေဝါသိကံ အာစရိယော – ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗာဇေဟိ ¶ ၊ ဣမံ ဩဝဒ၊ ဣမံ အနုသာသာ’’တိ ဝဒတိ၊ သော တေန အတ္တနော ဌာနေ ဌပိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ – ‘‘ဣမံ ပဗ္ဗဇေဟိ၊ ဣမံ ဩဝဒ၊ ဣမံ အနုသာသာ’’တိ ဣမေ လာဘာ ဟောန္တိ။ ထေရမ္ပိ သုဘဒ္ဒေါ တမေဝ ဗာဟိရသမယံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။

အလတ္ထ ခေါတိ ကထံ အလတ္ထ? ထေရော ကိရ နံ ဧကမန္တံ နေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ပါနီယေန သီသံ တေမေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ သရဏာနိ ဒတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာနေသိ။ ဘဂဝါ ဥပသမ္ပာဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ။ သော တံ ဂဟေတွာ ဥယျာနဿ ဧကမန္တေ စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာယ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ အာဂမ္မ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ တံ သန္ဓာယ – ‘‘အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သော စ ဘဂဝတော ပစ္ဆိမော သက္ခိသာဝကော အဟောသီတိ သင်္ဂီတိကာရကာနံ ဝစနံ။ တတ္ထ ယော ဘဂဝတိ ဓရမာနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အပရဘာဂေ ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဥပသမ္ပဒမ္ပိ ဝါ ဓရမာနေယေဝ လဘိတွာ အပရဘာဂေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ ဝါ ဓရမာနေယေဝ ဂဟေတွာ အပရဘာဂေ အရဟတ္တမေဝ ပါပုဏာတိ၊ သဗ္ဗောပိ သော ပစ္ဆိမော သက္ခိသာဝကော။ အယံ ပန ဓရမာနေယေဝ ဘဂဝတိ ¶ ပဗ္ဗဇိတော စ ဥပသမ္ပန္နော စ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ဂဟေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ။

ပဉ္စမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တထာဂတပစ္ဆိမဝါစာဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ ဣဒါနိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဩဝါဒံ အာရဘိ၊ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ ဘဂဝါတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေသိတော ပညတ္တောတိ ဓမ္မောပိ ဒေသိတော စေဝ ¶ ပညတ္တော စ၊ ဝိနယောပိ ဒေသိတော စေဝ ပညတ္တော စ။ ပညတ္တော စ နာမ ဌပိတော ပဋ္ဌပိတောတိ အတ္ထော။ သော ဝေါ မမစ္စယေနာတိ သော ဓမ္မဝိနယော တုမှာကံ မမစ္စယေန သတ္ထာ။ မယာ ဟိ ဝေါ ဌိတေနေဝ – ‘‘ဣဒံ လဟုကံ၊ ဣဒံ ဂရုကံ၊ ဣဒံ သတေကိစ္ဆံ၊ ဣဒံ အတေကိစ္ဆံ၊ ဣဒံ လောကဝဇ္ဇံ၊ ဣဒံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ အယံ အာပတ္တိ ပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အယံ အာပတ္တိ ဂဏဿ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတိ၊ အယံ သင်္ဃဿ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌာတီ’’တိ ¶ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေန ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိံ သခန္ဓကပရိဝါရော ဥဘတောဝိဘင်္ဂေါ ဝိနယော နာမ ဒေသိတော၊ တံ သကလမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တုမှာကံ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ။

ဌိတေနေဝ စ မယာ – ‘‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ ပဉ္စ ဣန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ တေန တေနာကာရေန ဣမေ ဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဝိဘဇိတွာ သုတ္တန္တပိဋကံ ဒေသိတံ၊ တံ သကလမ္ပိ သုတ္တန္တပိဋကံ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တုမှာကံ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ။ ဌိတေနေဝ စ မယာ – ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ စတ္တာရိ သစ္စာနိ၊ ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ၊ နဝ ဟေတူ၊ စတ္တာရော အာဟာရာ၊ သတ္တ ဖဿာ၊ သတ္တ ဝေဒနာ၊ သတ္တ သညာ၊ သတ္တ သဉ္စေတနာ၊ သတ္တ စိတ္တာနိ။ တတြာပိ ‘ဧတ္တကာ ဓမ္မာ ကာမာဝစရာ၊ ဧတ္တကာ ရူပါဝစရာ၊ ဧတ္တကာ အရူပါဝစရာ၊ ဧတ္တကာ ပရိယာပန္နာ၊ ဧတ္တကာ အပရိယာပန္နာ၊ ဧတ္တကာ လောကိယာ၊ ဧတ္တကာ လောကုတ္တရာ’တိ’’ ဣမေ ဓမ္မေ ဝိဘဇိတွာ ဝိဘဇိတွာ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနအနန္တနယမဟာပဋ္ဌာနပဋိမဏ္ဍိတံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဒေသိတံ၊ တံ သကလမ္ပိ အဘိဓမ္မပိဋကံ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တုမှာကံ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ။

ဣတိ သဗ္ဗမ္ပေတံ အဘိသမ္ဗောဓိတော ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိ ဘာသိတံ လပိတံ – ‘‘တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ပဉ္စ နိကာယာ၊ နဝင်္ဂါနိ၊ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ ဧဝံ မဟာပဘေဒံ ဟောတိ။ ဣတိ ¶ ဣမာနိ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ တိဋ္ဌန္တိ၊ အဟံ ဧကောဝ ပရိနိဗ္ဗာယာမိ။ အဟဉ္စ ခေါ ပန ဒါနိ ဧကကောဝ ဩဝဒါမိ အနုသာသာမိ၊ မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမာနိ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနိ တုမှေ ဩဝဒိဿန္တိ အနုသာသိဿန္တီတိ ဧဝံ ဘဂဝါ ဗဟူနိ ကာရဏာနိ ဒဿေန္တော – ‘‘သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ ပုန အနာဂတေ စာရိတ္တံ ဒဿေန္တော ယထာ ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ¶ သမုဒါစရန္တီတိ ကထေန္တိ ဝေါဟရန္တိ။ နာမေန ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါတိ နဝကာတိ အဝတွာ ‘‘တိဿ၊ နာဂါ’’တိ ဧဝံ နာမေန ဝါ၊ ‘‘ကဿပ၊ ဂေါတမာ’’တိ ဧဝံ ဂေါတ္တေန ဝါ၊ ‘‘အာဝုသော တိဿ၊ အာဝုသော ကဿပါ’’တိ ဧဝံ အာဝုသောဝါဒေန ဝါ သမုဒါစရိတဗ္ဗော။ ဘန္တေတိ ဝါ အာယသ္မာတိ ဝါတိ ဘန္တေ တိဿ၊ အာယသ္မာ တိဿာတိ ဧဝံ သမုဒါစရိတဗ္ဗော။ သမူဟနတူတိ အာကင်္ခမာနော သမူဟနတု၊ ယဒိ ဣစ္ဆတိ သမူဟနေယျာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန သမူဟနထာတိ ဧကံသေနေဝ အဝတွာ ဝိကပ္ပဝစနေနေဝ ဌပေသီတိ? မဟာကဿပဿ ဗလံ ဒိဋ္ဌတ္တာ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ¶ – ‘‘သမူဟနထာတိ ဝုတ္တေပိ သင်္ဂီတိကာလေ ကဿပေါ န သမူဟနိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဝိကပ္ပေနေဝ ဌပေသိ။

တတ္ထ – ‘‘ဧကစ္စေ ထေရာ ဧဝမာဟံသု – စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိယံ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကကထာ အာဂတာဝ ဝိနိစ္ဆယော ပေတ္ထ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ဘန္တေ၊ နာဂသေန၊ ကတမံ ခုဒ္ဒကံ၊ ကတမံ အနုခုဒ္ဒက’’န္တိ မိလိန္ဒေန ရညာ ပုစ္ဆိတော။ ‘‘ဒုက္ကဋံ၊ မဟာရာဇ၊ ခုဒ္ဒကံ၊ ဒုဗ္ဘာသိတံ အနုခုဒ္ဒက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ နာဂသေနတ္ထေရော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဇာနာတိ။ မဟာကဿပေါ ပန တံ အဇာနန္တော –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော သန္တမှာကံ သိက္ခာပဒါနိ ဂိဟိဂတာနိ၊ ဂိဟိနောပိ ဇာနန္တိ – ‘‘ဣဒံ ဝေါ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’’တိ။ သစေ မယံ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမူဟနိဿာမ၊ ဘဝိဿန္တိ ဝတ္တာရော – ‘‘ဓူမကာလိကံ သမဏေန ဂေါတမေန သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ ယာဝ နေသံ သတ္ထာ အဋ္ဌာသိ၊ တာဝိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိံသု၊ ယတော ဣမေသံ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ န ဒါနိမေ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခန္တီ’’တိ။ ယဒိ သင်္ဃဿ ¶ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော အပညတ္တံ န ပညပေယျ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒေယျ၊ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တေယျ။ ဧသာ ဉတ္တီတိ –

ကမ္မဝါစံ သာဝေသီတိ။ န တံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နာဂသေနတ္ထေရော ဟိ – ‘‘ပရဝါဒိနော ဩကာသော မာ အဟောသီ’’တိ ဧဝမာဟ။ မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာပတ္တိံ န သမူဟနိဿာမီ’’တိ ကမ္မဝါစံ သာဝေသိ။

ဗြဟ္မဒဏ္ဍကထာပိ ¶ သင်္ဂီတိယံ အာဂတတ္တာသမန္တပါသာဒိကာယံ ဝိနိစ္ဆိတာ။

ကင်္ခါတိ ဒွေဠှကံ။ ဝိမတီတိ ဝိနိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထတာ၊ ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ န ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ၊ ဓမ္မော နု ခေါ၊ န ဓမ္မော နု ခေါ၊ သင်္ဃော နု ခေါ၊ န သင်္ဃော နု ခေါ၊ မဂ္ဂေါ နု ခေါ၊ န မဂ္ဂေါ နု ခေါ၊ ပဋိပဒါ နု ခေါ၊ န ပဋိပဒါ နု ခေါတိ ယဿ သံသယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တံ ဝေါ ဝဒါမိ ‘‘ပုစ္ဆထ ဘိက္ခဝေ’’တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ သတ္ထုဂါရဝေနာပိ န ပုစ္ဆေယျာထာတိ မယံ သတ္ထုသန္တိကေ ပဗ္ဗဇိမှ၊ စတ္တာရော ပစ္စယာပိ နော သတ္ထု သန္တကာဝ၊ တေ မယံ ဧတ္တကံ ကာလံ ကင်္ခံ အကတွာ ¶ န အရဟာမ အဇ္ဇ ပစ္ဆိမကာလေ ကင်္ခံ ကာတုန္တိ သစေ ဧဝံ သတ္ထရိ ဂါရဝေန န ပုစ္ဆထ။ သဟာယကောပိ ဘိက္ခဝေ သဟာယကဿ အာရောစေတူတိ တုမှာကံ ယော ယဿ ဘိက္ခုနော သန္ဒိဋ္ဌော သမ္ဘတ္တော၊ သော တဿ အာရောစေတု၊ အဟံ ဧတဿ ဘိက္ခုဿ ကထေဿာမိ၊ တဿ ကထံ သုတွာ သဗ္ဗေ နိက္ကင်္ခါ ဘဝိဿထာတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ ပသန္နောတိ ဧဝံ သဒ္ဒဟာမိ အဟန္တိ အတ္ထော။ ဉာဏမေဝါတိ နိက္ကင်္ခဘာဝပစ္စက္ခကရဏဉာဏံယေဝ၊ ဧတ္ထ တထာဂတဿ န သဒ္ဓါမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣမေသဉှိ၊ အာနန္ဒာတိ ဣမေသံ အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ။ ယော ပစ္ဆိမကောတိ ယော ဂုဏဝသေန ပစ္ဆိမကော။ အာနန္ဒတ္ထေရံယေဝ သန္ဓာယာဟ။

၂၁၈။ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာတိ သတိအဝိပ္ပဝါသေန သဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္ပာဒေယျာထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ သဗ္ဗံ ဧကသ္မိံ အပ္ပမာဒပဒေယေဝ ပက္ခိပိတွာ အဒါသိ။ အယံ တထာဂတဿ ပစ္ဆိမာ ဝါစာတိ ဣဒံ ပန သင်္ဂီတိကာရကာနံ ¶ ဝစနံ။

ပရိနိဗ္ဗုတကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၉။ ဣတော ပရံ ယံ ပရိနိဗ္ဗာနပရိကမ္မံ ကတွာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဌမံ ဈာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗုတော ဘန္တေတိ နိရောဓံ သမာပန္နဿ ဘဂဝတော အဿာသပဿာသာနံ အဘာဝံ ဒိသွာ ပုစ္ဆတိ။ န အာဝုသောတိ ထေရော ကထံ ဇာနာတိ? ထေရော ကိရ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ တံ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တော ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနာ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ဂန္တွာ ဣဒါနိ ဘဂဝါ ¶ နိရောဓံ သမာပန္နော၊ အန္တောနိရောဓေ စ ကာလင်္ကိရိယာ နာမ နတ္ထီတိ ဇာနာတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ…ပေ… တတိယဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇီတိ ဧတ္ထ ဘဂဝါ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ၊ တေရသသု ဌာနေသု ဒုတိယဇ္ဈာနံ၊ တထာ တတိယဇ္ဈာနံ၊ ပန္နရသသု ဌာနေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ကထံ? ဒသသု အသုဘေသု၊ ဒွတ္တိံသာကာရေ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု၊ မေတ္တာကရုဏာမုဒိတာသု၊ အာနာပါနေ၊ ပရိစ္ဆေဒါကာသေတိ ဣမေသု တာဝ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဌပေတွာ ပန ဒွတ္တိံသာကာရဉ္စ ဒသ အသုဘာနိ စ သေသေသု တေရသသု ဒုတိယဇ္ဈာနံ ¶ ၊ တေသုယေဝ စ တတိယဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ အဋ္ဌသု ပန ကသိဏေသု၊ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေ၊ အာနာပါနေ၊ ပရိစ္ဆေဒါကာသေ၊ စတူသု အရူပေသူတိ ဣမေသု ပန္နရသသု ဌာနေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ အယမ္ပိ စ သင်္ခေပကထာဝ။ နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသန္တော ပန ဘဂဝါ ဓမ္မဿာမီ သဗ္ဗာပိ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ သမာပတ္တိယော ပဝိသိတွာ ဝိဒေသံ ဂစ္ဆန္တော ဉာတိဇနံ အာလိင်္ဂေတွာ ဝိယ သဗ္ဗသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝိတွာ ပဝိဋ္ဌော။

စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမနန္တရာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ဧတ္ထ ဈာနသမနန္တရံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာသမနန္တရန္တိ ဒွေ သမနန္တရာနိ။ တတ္ထ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏဿ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဈာနသမနန္တရံ နာမ။ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပုန ဈာနင်္ဂါနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏဿ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခဏာသမနန္တရံ နာမ။ ဣမာနိပိ ဒွေ သမနန္တရာနေဝ။ ဘဂဝါ ပန ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနင်္ဂါနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန အဗျာကတေန ဒုက္ခသစ္စေန ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ယေ ¶ ဟိ ကေစိ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝါ အရိယသာဝကာ ဝါ အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ ဘဝင်္ဂစိတ္တေနေဝ အဗျာကတေန ဒုက္ခသစ္စေန ကာလင်္ကရောန္တီတိ။ မဟာဘူမိစာလာဒီနိ ဝုတ္တနယာနေဝါတိ။

၂၂၀။ ဘူတာတိ သတ္တာ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလဝိရဟိတော။ ဗလပ္ပတ္တောတိ ဒသဝိဓဉာဏဗလံ ပတ္တော။

၂၂၁။ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနောတိ ¶ ဥပ္ပာဒဝယသဘာဝါ။ တေသံ ဝူပသမောတိ တေသံ သင်္ခါရာနံ ဝူပသမော၊ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနမေဝ သုခန္တိ အတ္ထော။

၂၂၂။ နာဟု အဿာသပဿာသောတိ န ဇာတော အဿာသပဿာသော။ အနေဇောတိ တဏှာသင်္ခါတာယ ဧဇာယ အဘာဝေန အနေဇော။ သန္တိမာရဗ္ဘာတိ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ။ ယံ ကာလမကရီတိ ယော ကာလံ အကရိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အာဝုသော၊ ယော မမ သတ္ထာ ဗုဒ္ဓမုနိ သန္တိံ ဂမိဿာမီတိ၊ သန္တိံ အာရဗ္ဘ ကာလမကရိ၊ တဿ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော ဣဒါနိ အဿာသပဿာသော န ဇာတော၊ နတ္ထိ၊ နပ္ပဝတ္တတီ’’တိ။

အသလ္လီနေနာတိ အလီနေန အသင်္ကုဋိတေန သုဝိကသိတေနေဝ စိတ္တေန။ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယီတိ ဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ၊ န ဝေဒနာနုဝတ္တီ ဟုတွာ ဣတော စိတော စ သမ္ပရိဝတ္တိ။ ဝိမောက္ခောတိ ကေနစိ ဓမ္မေန အနာဝရဏဝိမောက္ခော သဗ္ဗသော အပညတ္တိဘာဝူပဂမော ပဇ္ဇောတနိဗ္ဗာနသဒိသော ဇာတော။

၂၂၃။ တဒါသီတိ ¶ ‘‘သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ မဟာဘူမိစာလော’’တိ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ဘူမိစာလမေဝ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ လောမဟံသနဉ္စ ဘိံသနကဉ္စ အာသိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေတိ သဗ္ဗဝရကာရဏူပေတေ။

၂၂၄။ အဝီတရာဂါတိ ပုထုဇ္ဇနာ စေဝ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော စ။ တေသဉှိ ဒေါမနဿံ အပ္ပဟီနံ။ တသ္မာ တေပိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တိ။ ဥဘောပိ ဟတ္ထေ သီသေ ဌပေတွာ ရောဒန္တီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၂၅။ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ ‘‘အယျာ အတ္တနာပိ အဓိဝါသေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ သေသဇနံ ကထံ သမဿာသေဿန္တီ’’တိ ဝဒန္တိယော ဥဇ္ဈာယန္တိ။ ကထံဘူတာ ပန ဘန္တေ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ ဒေဝတာ မနသိကရောတီတိ ဒေဝတာ၊ ဘန္တေ၊ ကထံဘူတာ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓါ သလ္လက္ခေတိ၊ ကိံ တာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ အဓိဝါသေန္တီတိ?

အထ တာသံ ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ထေရော သန္တာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ရတ္တာဝသေသန္တိ ¶ ဗလဝပစ္စူသေ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ ရတ္တိယာ အဝသေသံ ¶ စုလ္လကဒ္ဓါနံ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ အညာ ပါဋိယေက္ကာ ဓမ္မကထာ နာမ နတ္ထိ၊ ‘‘အာဝုသော သဒေဝကေ နာမ လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလဿ သတ္ထုနော အယံ မစ္စုရာဇာ န လဇ္ဇတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန လောကိယမဟာဇနဿ လဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧဝရူပါယ ပန မရဏပဋိသံယုတ္တာယ ကထာယ ဝီတိနာမေသုံ။ တေသဉှိ တံ ကထံ ကထေန္တာနံ မုဟုတ္တေနေဝ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆိ။

၂၂၆။ အထ ခေါတိ အရုဏုဂ္ဂံ ဒိသွာဝ ထေရော ထေရံ ဧတဒဝေါစ။ တေနေဝ ကရဏီယေနာတိ ကီဒိသေန နု ခေါ ပရိနိဗ္ဗာနဋ္ဌာနေ မာလာဂန္ဓာဒိသက္ကာရေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသေန ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကီဒိသေန ခါဒနီယဘောဇနီယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ၊ ဧဝံ ယံ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ သုတွာ ကတ္တဗ္ဗံ တေနေဝ ကရဏီယေန။

ဗုဒ္ဓသရီရပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၂၇။ သဗ္ဗဉ္စ တာဠာဝစရန္တိ သဗ္ဗံ တူရိယဘဏ္ဍံ။ သန္နိပါတေထာတိ ဘေရိံ စရာပေတွာ သမာဟရထ။ တေ တထေဝ အကံသု။ မဏ္ဍလမာဠေတိ ဒုဿမဏ္ဍလမာဠေ။ ပဋိယာဒေန္တာတိ သဇ္ဇေန္တာ။

ဒက္ခိဏေန ဒက္ခိဏန္တိ နဂရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေနေဝ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂံ။ ဗာဟိရေန ဗာဟိရန္တိ ¶ အန္တောနဂရံ အပ္ပဝေသေတွာ ဗာဟိရေနေဝ နဂရဿ ဗာဟိရပဿံ ဟရိတွာ။ ဒက္ခိဏတော နဂရဿာတိ အနုရာဓပုရဿ ဒက္ခိဏဒွါရသဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဇေတဝနသဒိသေ ဌာနေ ဈာပေဿာမာတိ အတ္ထော။

၂၂၈။ အဋ္ဌ မလ္လပါမောက္ခာတိ မဇ္ဈိမဝယာ ထာမသမ္ပန္နာ အဋ္ဌမလ္လရာဇာနော။ သီသံ နှာတာတိ သီသံ ဓောဝိတွာ နဟာတာ။ အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓန္တိ ထေရောဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုကောတိ ပါကဋော၊ တသ္မာ တေ သန္တေသုပိ အညေသု မဟာထေရေသု – ‘‘အယံ နော ပါကဋံ ကတွာ ကထေဿတီ’’တိ ထေရံ ပုစ္ဆိံသု။ ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝတာနံ အဓိပ္ပာယောတိ ဘန္တေ၊ အမှာကံ တာဝ အဓိပ္ပာယံ ဇာနာမ။ ဒေဝတာနံ ကထံ အဓိပ္ပာယောတိ ပုစ္ဆန္တိ။ ထေရော ပဌမံ တေသံ အဓိပ္ပာယံ ဒဿေန္တော တုမှာကံ ခေါတိအာဒိမာဟ။ မကုဋဗန္ဓနံ နာမ မလ္လာနံ စေတိယန္တိ မလ္လရာဇူနံ ပသာဓနမင်္ဂလသာလာယ ဧတံ နာမံ။ စိတ္တီကတဋ္ဌေန ပနေသာ ‘‘စေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၂၂၉။ ယာဝ ¶ ¶ သန္ဓိသမလသင်္ကဋီရာတိ ဧတ္ထ သန္ဓိ နာမ ဃရသန္ဓိ။ သမလံ နာမ ဂူထရာသိနိဒ္ဓမနပနာဠိ။ သင်္ကဋီရံ နာမ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ။ ဒိဗ္ဗေဟိ စ မာနုသကေဟိ စ နစ္စေဟီတိ ဥပရိ ဒေဝတာနံ နစ္စာနိ ဟောန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာ မနုဿာနံ။ ဧသ နယော ဂီတာဒီသု။ အပိစ ဒေဝတာနံ အန္တရေ မနုဿာ၊ မနုဿာနံ အန္တရေ ဒေဝတာတိ ဧဝမ္ပိ သက္ကရောန္တာ ပူဇေန္တာ အဂမံသု။ မဇ္ဈေန မဇ္ဈံ နဂရဿ ဟရိတွာတိ ဧဝံ ဟရိယမာနေ ဘဂဝတော သရီရေ ဗန္ဓုလမလ္လသေနာပတိဘရိယာ မလ္လိကာ နာမ – ‘‘ဘဂဝတော သရီရံ အာဟရန္တီ’’တိ သုတွာ အတ္တနော သာမိကဿ ကာလံ ကိရိယတော ပဋ္ဌာယ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဌပိတံ ဝိသာခါယ ပသာဓနသဒိသံ မဟာလတာပသာဓနံ နီဟရာပေတွာ – ‘‘ဣမိနာ သတ္ထာရံ ပူဇေဿာမီ’’တိ တံ မဇ္ဇာပေတွာ ဂန္ဓောဒကေန ဓောဝိတွာ ဒွါရေ ဌိတာ။

တံ ကိရ ပသာဓနံ တာသဉ္စ ဒွိန္နံ ဣတ္ထီနံ၊ ဒေဝဒါနိယစောရဿ ဂေဟေတိ တီသုယေဝ ဌာနေသု အဟောသိ။ သာ စ သတ္ထု သရီရေ ဒွါရံ သမ္ပတ္တေ – ‘‘ဩတာရေထ၊ တာတာ၊ သတ္ထုသရီရ’’န္တိ ဝတွာ တံ ပသာဓနံ သတ္ထုသရီရေ ပဋိမုဉ္စိ။ တံ သီသတော ပဋ္ဌာယ ပဋိမုက္ကံ ယာဝပါဒတလာဂတံ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဘဂဝတော သရီရံ သတ္တရတနမယေန မဟာပသာဓနေန ပသာဓိတံ အတိဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ တံ သာ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ ပတ္ထနံ အကာသိ – ‘‘ဘဂဝါ ယာဝ ဝဋ္ဋေ သံသရိဿာမိ၊ တာဝ မေ ပါဋိယေက္ကံ ပသာဓနကိစ္စံ မာ ဟောတု၊ နိစ္စံ ပဋိမုက္ကပသာဓနသဒိသမေဝ သရီရံ ဟောတူ’’တိ။

အထ ဘဂဝန္တံ သတ္တရတနမယေန မဟာပသာဓနေန ဥက္ခိပိတွာ ပုရတ္ထိမေန ဒွါရေန နီဟရိတွာ ပုရတ္ထိမေန နဂရဿ မကုဋဗန္ဓနံ မလ္လာနံ စေတိယံ၊ ဧတ္ထ ဘဂဝတော သရီရံ နိက္ခိပိံသု။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ ပါဝါယ ¶ ကုသိနာရန္တိ ပါဝါနဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ‘‘ကုသိနာရံ ဂမိဿာမီ’’တိ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ရုက္ခမူလေ နိသီဒီတိ ဧတ္ထ ကသ္မာ ဒိဝါဝိဟာရန္တိ န ဝုတ္တံ? ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ အနိသိန္နတ္တာ။ ထေရဿ ဟိ ပရိဝါရာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗေ သုခသံဝဒ္ဓိတာ မဟာပုညာ။ တေ မဇ္ဈနှိကသမယေ တတ္တပါသာဏသဒိသာယ ဘူမိယာ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တာ ကိလမိံသု။ ထေရော တေ ဒိသွာ – ‘‘ဘိက္ခူ ကိလမန္တိ၊ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနဉ္စ န ဒူရံ၊ ထောကံ ဝိဿမိတွာ ဒရထံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတွာ သာယနှသမယေ ကုသိနာရံ ဂန္တွာ ဒသဗလံ ပဿိဿာမီ’’တိ မဂ္ဂါ ¶ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ¶ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကေန ဟတ္ထပါဒေ သီတလေ ကတွာ နိသီဒိ။ ပရိဝါရဘိက္ခူပိဿ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ ယောနိသော မနသိကာရေ ကမ္မံ ကုရုမာနာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနာ နိသီဒိံသု။ ဣတိ ဒရထဝိနောဒနတ္ထာယ နိသိန္နတ္တာ ‘‘ဒိဝါဝိဟာရ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။

မန္ဒာရဝပုပ္ဖံ ဂဟေတွာတိ မဟာပါတိပ္ပမာဏံ ပုပ္ဖံ အာဂန္တုကဒဏ္ဍကေ ဌပေတွာ ဆတ္တံ ဝိယ ဂဟေတွာ။ အဒ္ဒသ ခေါတိ အာဂစ္ဆန္တံ ဒူရတော အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ စ ပန စိန္တေသိ –

‘‘ဧတံ အာဇီဝကဿ ဟတ္ထေ မန္ဒာရဝပုပ္ဖံ ပညာယတိ၊ ဧတဉ္စ န သဗ္ဗဒါ မနုဿပထေ ပညာယတိ၊ ယဒါ ပန ကောစိ ဣဒ္ဓိမာ ဣဒ္ဓိံ ဝိကုဗ္ဗတိ၊ တဒါ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တဿ စ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒီသု ဟောတိ။ န ခေါ ပန အဇ္ဇ ကေနစိ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ကတံ၊ န မေ သတ္ထာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော၊ န ကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တော၊ နာပိဿ အဇ္ဇ အဘိသမ္ဗောဓိ၊ န ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ၊ န ယမကပါဋိဟာရိယံ၊ န ဒေဝေါရောဟဏံ၊ န အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနံ။ မဟလ္လကော ပန မေ သတ္ထာ ဓုဝံ ပရိနိဗ္ဗုတော ဘဝိဿတီ’’တိ။

တတော – ‘‘ပုစ္ဆာမိ န’’န္တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ – ‘‘သစေ ခေါ ပန နိသိန္နကောဝ ပုစ္ဆာမိ၊ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော အပက္ကမ္မ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ မဏိစမ္မံ ဝိယ ဒသဗလဒတ္တိယံ မေဃဝဏ္ဏံ ပံသုကူလစီဝရံ ပါရုပိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ သတ္ထရိ ကတေန ဂါရဝေန အာဇီဝကဿ အဘိမုခေါ ဟုတွာ – ‘‘အာဝုသော၊ အမှာကံ သတ္ထာရံ ဇာနာသီ’’တိ အာဟ။ ကိံ ပန သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ ဇာနန္တော ပုစ္ဆိ အဇာနန္တောတိ? အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ ခီဏာသဝါနံ ဇာနနံ၊ အနာဝဇ္ဇိတတ္တာ ပနေသ အဇာနန္တော ပုစ္ဆီတိ ¶ ဧကေ။ ထေရော သမာပတ္တိဗဟုလော၊ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနလေဏမဏ္ဍပါဒီသု နိစ္စံ သမာပတ္တိဗလေနေဝ ယာပေတိ၊ ကုလသန္တကမ္ပိ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဒွါရေ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတောဝ ဘိက္ခံ ဂဏှာတိ။ ထေရော ကိရ ဣမိနာ ပစ္ဆိမေန အတ္တဘာဝေန မဟာဇနာနုဂ္ဂဟံ ကရိဿာမိ – ‘‘ယေ မယှံ ဘိက္ခံ ဝါ ဒေန္တိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ဝါ သက္ကာရံ ကရောန္တိ၊ တေသံ တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ¶ ကရောတိ။ တသ္မာ သမာပတ္တိဗဟုလတာယ န ဇာနာတိ။ ဣတိ အဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ¶ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

န ဟေတ္ထ အဇာနနကာရဏံ အတ္ထိ။ အဘိလက္ခိတံ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ အဟောသိ၊ ဒသသဟဿိလောကဓာတုကမ္ပနာဒီဟိ နိမိတ္တေဟိ။ ထေရဿ ပန ပရိသာယ ကေဟိစိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ကေဟိစိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တတ္ထ ယေဟိပိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တေပိ ပဿိတုကာမာဝ၊ ယေဟိပိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တေပိ ပဿိတုကာမာဝ။ တတ္ထ ယေဟိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ တေ အတိဒဿနကာမတာယ ဂန္တွာ ‘‘ကုဟိံ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ သုတွာ သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိဿန္တိ။ စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကဝတ္ထာ ဝါ ဒုန္နိဝတ္ထာ ဝါ ဒုပ္ပာရုတာ ဝါ ဥရာနိ ပဋိပိသန္တာ ပရောဒိဿန္တိ။ တတ္ထ မနုဿာ – ‘‘မဟာကဿပတ္ထေရေန သဒ္ဓိံ အာဂတာ ပံသုကူလိကာ သယမ္ပိ ဣတ္ထိယော ဝိယ ပရောဒန္တိ၊ တေ ကိံ အမှေ သမဿာသေဿန္တီ’’တိ မယှံ ဒေါသံ ဒဿန္တိ။ ဣဒံ ပန သုညံ မဟာအရညံ၊ ဣဓ ယထာ တထာ ရောဒန္တေသု ဒေါသော နတ္ထိ။ ပုရိမတရံ သုတွာ နာမ သောကောပိ တနုကော ဟောတီတိ ဘိက္ခူနံ သတုပ္ပာဒနတ္ထာယ ဇာနန္တောဝ ပုစ္ဆိ။

အဇ္ဇ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတော သမဏော ဂေါတမောတိ အဇ္ဇ သမဏော ဂေါတမော သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတော။ တတော မေ ဣဒန္တိ တတော သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနတော။

၂၃၂။ သုဘဒ္ဒေါ နာမ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတောတိ ‘‘သုဘဒ္ဒေါ’’တိ တဿ နာမံ။ ဝုဍ္ဎကာလေ ပန ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ‘‘ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ ပန သော ဧဝမာဟ? ဘဂဝတိ အာဃာတေန။ အယံ ကိရေသော ခန္ဓကေ အာဂတေ အာတုမာဝတ္ထုသ္မိံ နဟာပိတပုဗ္ဗကော ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတော ဘဂဝတိ ကုသိနာရတော နိက္ခမိတွာ အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ အာတုမံ အာဂစ္ဆန္တေ ဘဂဝါ အာဂစ္ဆတီတိ သုတွာ – ‘‘အာဂတကာလေ ယာဂုပါနံ ကရိဿာမီ’’တိ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတေ ဒွေ ပုတ္တေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဂဝါ ကိရ၊ တာတာ၊ အာတုမံ အာဂစ္ဆတိ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ တာတာ၊ ခုရဘဏ္ဍံ အာဒါယ နာဠိယာဝါပကေန အနုဃရကံ အနုဃရကံ အာဟိဏ္ဍထ လောဏမ္ပိ တေလမ္ပိ တဏ္ဍုလမ္ပိ ခါဒနီယမ္ပိ ¶ သံဟရထ ¶ ဘဂဝတော အာဂတဿ ယာဂုပါနံ ကရိဿာမာ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၀၃)။ တေ တထာ အကံသု။

မနုဿာ ¶ တေ ဒါရကေ မဉ္ဇုကေ ပဋိဘာနေယျကေ ဒိသွာ ကာရေတုကာမာပိ အကာရေတုကာမာပိ ကာရေန္တိယေဝ။ ကတကာလေ – ‘‘ကိံ ဂဏှိဿထ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ တေ ဝဒန္တိ – ‘‘န အမှာကံ အညေန ကေနစိ အတ္ထော၊ ပိတာ ပန နော ဘဂဝတော၊ အာဂတကာလေ ယာဂုဒါနံ ဒါတုကာမော’’တိ။ တံ သုတွာ မနုဿာ အပရိဂဏေတွာဝ ယံ တေ သက္ကောန္တိ အာဟရိတုံ၊ သဗ္ဗံ ဒေန္တိ။ ယမ္ပိ န သက္ကောန္တိ၊ မနုဿေဟိ ပေသေန္တိ။ အထ ဘဂဝတိ အာတုမံ အာဂန္တွာ ဘုသာဂါရံ ပဝိဋ္ဌေ သုဘဒ္ဒေါ သာယနှသမယံ ဂါမဒွါရံ ဂန္တွာ မနုဿေ အာမန္တေသိ – ‘‘ဥပါသကာ၊ နာဟံ တုမှာကံ သန္တိကာ အညံ ကိဉ္စိ ပစ္စာသီသာမိ၊ မယှံ ဒါရကေဟိ အာဘတာနိ တဏ္ဍုလာဒီနိယေဝ သင်္ဃဿ ပဟောန္တိ။ ယံ ဟတ္ထကမ္မံ၊ တံ မေ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဂဏှထာ’’တိ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဂါဟေတွာ ဝိဟာရေ ဥဒ္ဓနာနိ ကာရေတွာ ဧကံ ကာဠကံ ကာသာဝံ နိဝါသေတွာ တာဒိသမေဝ ပါရုပိတွာ – ‘‘ဣဒံ ကရောထ၊ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ သဗ္ဗရတ္တိံ ဝိစာရေန္တော သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘောဇ္ဇယာဂုဉ္စ မဓုဂေါဠကဉ္စ ပဋိယာဒါပေသိ။ ဘောဇ္ဇယာဂု နာမ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါတဗ္ဗယာဂု၊ တတ္ထ သပ္ပိမဓုဖာဏိတမစ္ဆမံသပုပ္ဖဖလရသာဒိ ယံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ နာမ သဗ္ဗံ ပက္ခိပတိ ကီဠိတုကာမာနံ သီသမက္ခနယောဂ္ဂါ ဟောတိ သုဂန္ဓဂန္ဓာ။

အထ ဘဂဝါ ကာလဿေဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ အာတုမနဂရာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ မနုဿာ တဿ အာရောစေသုံ – ‘‘ဘဂဝါ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ ပဝိသတိ၊ တယာ ကဿ ယာဂု ပဋိယာဒိတာ’’တိ။ သော ယထာနိဝတ္ထပါရုတေဟေဝ တေဟိ ကာဠကကာသာဝေဟိ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒဗ္ဗိဉ္စ ကဋစ္ဆုဉ္စ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလံ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ယာဂု’’န္တိ အာဟ။

တတော ‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ခန္ဓကေ အာဂတနယေန ဘဂဝါ ပုစ္ဆိတွာ စ သုတွာ စ တံ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတံ ဝိဂရဟိတွာ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အကပ္ပိယသမာဒါနသိက္ခာပဒဉ္စ၊ ခုရဘဏ္ဍပရိဟရဏသိက္ခာပဒဉ္စာတိ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ¶ ပညပေတွာ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အနေကကပ္ပကောဋိယော ဘောဇနံ ပရိယေသန္တေဟေဝ ¶ ဝီတိနာမိတာ၊ ဣဒံ ပန တုမှာကံ အကပ္ပိယံ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ၊ ဣမံ ပရိဘုတ္တာနံ အနေကာနိ အတ္တဘာဝသဟဿာနိ အပါယေသွေဝ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ၊ အပေထ မာ ဂဏှထာ’’တိ ဘိက္ခာစာရာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ဧကဘိက္ခုနာပိ န ကိဉ္စိ ဂဟိတံ။

သုဘဒ္ဒေါ အနတ္တမနော ဟုတွာ အယံ ‘‘သဗ္ဗံ ဇာနာမီ’’တိ အာဟိဏ္ဍတိ။ သစေ န ဂဟိတုကာမော၊ ပေသေတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ။ အယံ ပက္ကာဟာရော နာမ သဗ္ဗစိရံ တိဋ္ဌန္တော သတ္တာဟမတ္တံ တိဋ္ဌေယျ။ ဣဒဉှိ မမ ယာဝဇီဝံ ပရိယတ္တံ အဿ။ သဗ္ဗံ တေန နာသိတံ၊ အဟိတကာမော အယံ မယှန္တိ ¶ ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ဒသဗလေ ဓရန္တေ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ ဥစ္စာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မဟာပုရိသော၊ သစေ ကိဉ္စိ ဝက္ခာမိ၊ မံယေဝ သန္တဇ္ဇေဿတီ’’တိ။ သွာယံ အဇ္ဇ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော ဘဂဝါ’’တိ သုတွာ လဒ္ဓဿာသော ဝိယ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဧဝမာဟ။

ထေရော တံ သုတွာ ဟဒယေ ပဟာရဒါနံ ဝိယ မတ္ထကေ ပတိတသုက္ခာသနိ ဝိယ မညိ၊ ဓမ္မသံဝေဂေါ စဿ ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘သတ္တာဟမတ္တပရိနိဗ္ဗုတော ဘဂဝါ၊ အဇ္ဇာပိဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဓရတိယေဝ၊ ဒုက္ခေန ဘဂဝတာ အာရာဓိတသာသနေ နာမ ဧဝံ လဟု မဟန္တံ ပါပကသဋံ ကဏ္ဋကော ဥပ္ပန္နော၊ အလံ ခေါ ပနေသ ပါပေါ ဝဍ္ဎမာနော အညေပိ ဧဝရူပေ သဟာယေ လဘိတွာ သက္ကာ သာသနံ ဩသက္ကာပေတု’’န္တိ။ တတော ထေရော စိန္တေသိ –

‘‘သစေ ခေါ ပနာဟံ ဣမံ မဟလ္လကံ ဣဓေဝ ပိလောတိကံ နိဝါသာပေတွာ ဆာရိကာယ ဩကိရာပေတွာ နီဟရာပေဿာမိ၊ မနုဿာ ‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သရီရေ ဓရမာနေယေဝ သာဝကာ ဝိဝဒန္တီ’တိ အမှာကံ ဒေါသံ ဒဿေဿန္တိ အဓိဝါသေမိ တာဝ။

ဘဂဝတာ ဟိ ဒေသိတော ဓမ္မော အသင်္ဂဟိတပုပ္ဖရာသိသဒိသော။ တတ္ထ ယထာ ဝါတေန ပဟဋပုပ္ဖာနိ ယတော ဝါ တတော ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧဝရူပါနံ ပါပပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဝိနယေ ဧကံ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ နဿိဿန္တိ၊ သုတ္တေ ဧကော ဒွေ ပဉှာဝါရာ နဿိဿန္တိ၊ အဘိဓမ္မေ ဧကံ ဒွေ ဘူမန္တရာနိ နဿိဿန္တိ၊ ဧဝံ အနုက္ကမေန မူလေ နဋ္ဌေ ပိသာစသဒိသာ ဘဝိဿာမ၊ တသ္မာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကရိဿာမ။ ဧဝဉှိ သတိ ဒဠှံ ¶ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ အယံ ဓမ္မဝိနယော နိစ္စလော ဘဝိဿတိ။

ဧတဒတ္ထဉှိ ဘဂဝါ ¶ မယှံ တီဏိ ဂါဝုတာနိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကာသိ၊ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ၊ ကာယတော အပနေတွာ ကာယေ စီဝရပရိဝတ္တနံ အကာသိ၊ အာကာသေ ပါဏိံ စာလေတွာ စန္ဒူပမံ ပဋိပဒံ ကထေန္တော မံ ကာယသက္ခိံ ကတွာ ကထေသိ၊ တိက္ခတ္တုံ သကလသာသနဒါယဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ မာဒိသေ ဘိက္ခုမှိ တိဋ္ဌမာနေ အယံ ပါပေါ သာသနေ ဝုဍ္ဎိံ မာ အလတ္ထ။ ယာဝ အဓမ္မော န ဒိပ္ပတိ၊ ဓမ္မော န ပဋိဗာဟိယတိ။ အဝိနယော န ဒိပ္ပတိ ဝိနယော န ပဋိဗာဟိယတိ။ အဓမ္မဝါဒိနော န ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဝါဒိနော န ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ၊ အဝိနယဝါဒိနော န ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဝိနယဝါဒိနော န ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ။ တာဝ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမိ။ တတော ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ပဟောနကံ ဂဟေတွာ ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ ¶ ကထေဿန္တိ။ အထာယံ ပါပေါ သယမေဝ နိဂ္ဂဟံ ပါပုဏိဿတိ၊ ပုန သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ခိဿတိ၊ သာသနံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဘဝိဿတီ’’တိ။

သော ဧဝံ နာမ မယှံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ကဿစိ အနာရောစေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သမဿာသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ…ပေ… နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

၂၃၃။ စိတကန္တိ ဝီသရတနသတိကံ စန္ဒနစိတကံ။ အာဠိမ္ပေဿာမာတိ အဂ္ဂိံ ဂါဟာပေဿာမ။ န သက္ကောန္တိ အာဠိမ္ပေတုန္တိ အဋ္ဌပိ သောဠသပိ ဒွတ္တိံသပိ ဇနာ ဇာလနတ္ထာယ ယမကယမကဥက္ကာယော ဂဟေတွာ တာလဝဏ္ဋေဟိ ဗီဇန္တာ ဘသ္တာဟိ ဓမန္တာ တာနိ တာနိ ကာရဏာနိ ကရောန္တာပိ န သက္ကောန္တိယေဝ အဂ္ဂိံ ဂါဟာပေတုံ။ ဒေဝတာနံ အဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ တာ ကိရ ဒေဝတာ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကဒေဝတာဝ။ အသီတိမဟာသာဝကေသု ဟိ စိတ္တာနိ ပသာဒေတွာ တေသံ ဥပဋ္ဌာကာနိ အသီတိကုလသဟဿာနိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာနိ။ တတ္ထ ထေရေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာ ဒေဝတာ တသ္မိံ သမာဂမေ ထေရံ အဒိသွာ – ‘‘ကုဟိံ နု ခေါ အမှာကံ ကုလူပကတ္ထေရော’’တိ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဋိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ ကုလူပကတ္ထေရေန အဝန္ဒိတေ စိတကော မာ ပဇ္ဇလိတ္ထာ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိံသု။

မနုဿာ ¶ တံ သုတွာ – ‘‘မဟာကဿပေါ ကိရ နာမ ဘော ဘိက္ခု ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ‘ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိဿာမီ’တိ အာဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ကိရ အနာဂတေ စိတကော န ပဇ္ဇလိဿတိ။ ကီဒိသော ဘော သော ဘိက္ခု ကာဠော ဩဒါတော ဒီဃော ရဿော၊ ဧဝရူပေ နာမ ဘော ဘိက္ခုမှိ ဌိတေ ကိံ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ နာမာ’’တိ ကေစိ ¶ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ပဋိပထံ ဂစ္ဆိံသု။ ကေစိ ဝီထိယော ဝိစိတ္တာ ကတွာ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကယမာနာ အဋ္ဌံသု။

၂၃၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ယေန ကုသိနာရာ…ပေ… သိရသာ ဝန္ဒီတိ ထေရော ကိရ စိတကံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဝဇ္ဇန္တောဝ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီသံ၊ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပါဒါ’’တိ။ တတော ပါဒါနံ သမီပေ ဌတွာ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ – ‘‘အရာသဟဿပဋိမဏ္ဍိတစက္ကလက္ခဏပတိဋ္ဌိတာ ဒသဗလဿ ပါဒါ သဒ္ဓိံ ကပ္ပာသပဋလေဟိ ပဉ္စ ဒုဿယုဂသတာနိ သုဝဏ္ဏဒေါဏိံ စန္ဒနစိတကဉ္စ ဒွေဓာ ကတွာ မယှံ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌဟန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ သဟ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန တာနိ ပဉ္စ ဒုဿယုဂသတာနိ ဒွေဓာ ကတွာ ဝလာဟကန္တရာ ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ပါဒါ နိက္ခမိံသု။ ထေရော ဝိကသိတရတ္တပဒုမသဒိသေ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ သတ္ထုပါဒေ ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ ဒဠှံ ဂဟေတွာ အတ္တနော သိရဝရေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒီ’’တိ။

မဟာဇနော ¶ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာနာဒံ နဒိ၊ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ယထာရုစိ ဝန္ဒိ။ ဧဝံ ပန ထေရေန စ မဟာဇနေန စ တေဟိ စ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ဝန္ဒိတမတ္တေ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပကတိအဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ ထေရဿ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ အလတ္တကဝဏ္ဏာနိ ဘဂဝတော ပါဒတလာနိ စန္ဒနဒါရုအာဒီသု ကိဉ္စိ အစာလေတွာဝ ယထာဌာနေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ယထာဌာနေ ဌိတာနေဝ အဟေသုံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပါဒေသု နိက္ခမန္တေသု ဝါ ပဝိသန္တေသု ဝါ ကပ္ပာသအံသု ဝါ ဒသိကတန္တံ ဝါ တေလဗိန္ဒု ဝါ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဝါ ဌာနာ စလိတံ နာမ နာဟောသိ။ သဗ္ဗံ ယထာဌာနေ ဌိတမေဝ အဟောသိ။ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပန အတ္ထင်္ဂတေ စန္ဒေ ဝိယ သူရိယေ ဝိယ စ တထာဂတဿ ပါဒေသု အန္တရဟိတေသု မဟာဇနော မဟာကန္ဒိတံ ကန္ဒိ။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော အဓိကတရံ ကာရုညံ အဟောသိ။

သယမေဝ ¶ ဘဂဝတော စိတကော ပဇ္ဇလီတိ ဣဒံ ပန ကဿစိ ပဇ္ဇလာပေတုံ ဝါယမန္တဿ အဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာနုဘာဝေန ပနေသ သမန္တတော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ပဇ္ဇလိ။

၂၃၅။ သရီရာနေဝ အဝသိဿိံသူတိ ပုဗ္ဗေ ဧကဂ္ဃနေန ဌိတတ္တာ သရီရံ နာမ အဟောသိ။ ဣဒါနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတ္တာ သရီရာနီတိ ဝုတ္တံ သုမနမကုဠသဒိသာ ¶ စ ဓောတမုတ္တသဒိသာ စ သုဝဏ္ဏသဒိသာ စ ဓာတုယော အဝသိဿိံသူတိ အတ္ထော။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓါနဉှိ သရီရံ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓသဒိသံ ဧကမေဝ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန – ‘‘အဟံ န စိရံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယာမိ၊ မယှံ သာသနံ တာဝ သဗ္ဗတ္ထ န ဝိတ္ထာရိတံ၊ တသ္မာ ပရိနိဗ္ဗုတဿာပိ မေ သာသပမတ္တမ္ပိ ဓာတုံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ စေတိယံ ကတွာ ပရိစရန္တော မဟာဇနော သဂ္ဂပရာယဏော ဟောတူ’’တိ ဓာတူနံ ဝိကိရဏံ အဓိဋ္ဌာသိ။ ကတိ၊ ပနဿ ဓာတုယော ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ၊ ကတိ န ဝိပ္ပကိဏ္ဏာတိ။ စတဿော ဒါဌာ၊ ဒွေ အက္ခကာ၊ ဥဏှီသန္တိ ဣမာ သတ္တ ဓာတုယော န ဝိပ္ပကိရိံသု၊ သေသာ ဝိပ္ပကိရိံသူတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗခုဒ္ဒကာ ဓာတု သာသပဗီဇမတ္တာ အဟောသိ၊ မဟာဓာတု မဇ္ဈေ ဘိန္နတဏ္ဍုလမတ္တာ၊ အတိမဟတီ မဇ္ဈေ ဘိန္နမုဂ္ဂမတ္တာတိ။

ဥဒကဓာရာတိ အဂ္ဂဗာဟုမတ္တာပိ ဇင်္ဃမတ္တာပိ တာလက္ခန္ဓမတ္တာပိ ဥဒကဓာရာ အာကာသတော ပတိတွာ နိဗ္ဗာပေသိ။ ဥဒကသာလတောတိ ပရိဝါရေတွာ ဌိတသာလရုက္ခေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ၊ တေသမ္ပိ ဟိ ခန္ဓန္တရဝိဋပန္တရေဟိ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ နိဗ္ဗာပေသုံ။ ဘဂဝတော စိတကော မဟန္တော။ သမန္တာ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာပိ နင်္ဂလသီသမတ္တာ ဥဒကဝဋ္ဋိ ဖလိကဝဋံသကသဒိသာ ဥဂ္ဂန္တွာ စိတကမေဝ ဂဏှန္တိ။ ဂန္ဓောဒကေနာတိ သုဝဏ္ဏဃဋေ ရဇတဃဋေ စ ပူရေတွာ အာဘတနာနာဂန္ဓောဒကေန။ နိဗ္ဗာပေသုန္တိ သုဝဏ္ဏမယရဇတမယေဟိ အဋ္ဌဒဏ္ဍကေဟိ ဝိကိရိတွာ စန္ဒနစိတကံ နိဗ္ဗာပေသုံ။

ဧတ္ထ ¶ စ စိတကေ ဈာယမာနေ ပရိဝါရေတွာ ဌိတသာလရုက္ခာနံ သာခန္တရေဟိ ဝိဋပန္တရေဟိ ပတ္တန္တရေဟိ ဇာလာ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ ပတ္တံ ဝါ သာခါ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ ဒဍ္ဎာ နာမ နတ္ထိ၊ ကိပိလ္လိကာပိ မက္ကဋကာပိ ဇာလာနံ အန္တရေနေဝ ဝိစရန္တိ ¶ ။ အာကာသတော ပတိတဥဒကဓာရာသုပိ သာလရုက္ခေဟိ နိက္ခန္တဥဒကဓာရာသုပိ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခန္တဥဒကဓာရာသုပိ ဓမ္မကထာဝ ပမာဏံ။ ဧဝံ စိတကံ နိဗ္ဗာပေတွာ ပန မလ္လရာဇာနော သန္ထာဂါရေ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာ လာဇပဉ္စမာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ ဥပရိ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ သုဝဏ္ဏတာရကာဒီဟိ ခစိတွာ တတ္ထ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမရတနဒါမာနိ ဩလမ္ဗေတွာ ¶ သန္ထာဂါရတော ယာဝ မကုဋဗန္ဓနသင်္ခါတာ သီသပသာဓနမင်္ဂလသာလာ၊ တာဝ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ သာဏိကိလဉ္ဇပရိက္ခေပံ ကာရေတွာ ဥပရိ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓာပေတွာ သုဝဏ္ဏတာရကာဒီဟိ ခစိတွာ တတ္ထပိ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမရတနဒါမာနိ ဩလမ္ဗေတွာ မဏိဒဏ္ဍဝဏ္ဏေဟိ ဝေဏူဟိ စ ပဉ္စဝဏ္ဏဒ္ဓဇေ ဥဿာပေတွာ သမန္တာ ဝါတပဋာကာ ပရိက္ခိပိတွာ သုသမ္မဋ္ဌာသု ဝီထီသု ကဒလိယော စ ပုဏ္ဏဃဋေ စ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍကဒီပိကာ ဇာလေတွာ အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သဟ ဓာတူဟိ သုဝဏ္ဏဒေါဏိံ ဌပေတွာ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေန္တာ သာဓုကီဠိတံ ကီဠန္တာ အန္တောနဂရံ ပဝေသေတွာ သန္ထာဂါရေ သရဘမယပလ္လင်္ကေ ဌပေတွာ ဥပရိ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရေသုံ။ ဧဝံ ကတွာ – ‘‘အထ ခေါ ကောသိနာရကာ မလ္လာ ဘဂဝတော သရီရာနိ သတ္တာဟံ သန္ထာဂါရေ သတ္တိပဉ္ဇရံ ကရိတွာ’’တိ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ သတ္တိပဉ္ဇရံ ကရိတွာတိ သတ္တိဟတ္ထေဟိ ပုရိသေဟိ ပရိက္ခိပါပေတွာ။ ဓနုပါကာရန္တိ ပဌမံ တာဝ ဟတ္ထိကုမ္ဘေန ကုမ္ဘံ ပဟရန္တေ ပရိက္ခိပါပေသုံ၊ တတော အဿေ ဂီဝါယ ဂီဝံ ပဟရန္တေ၊ တတော ရထေ အာဏိကောဋိယာ အာဏိကောဋိံ ပဟရန္တေ၊ တတော ယောဓေ ဗာဟုနာ ဗာဟုံ ပဟရန္တေ။ တေသံ ပရိယန္တေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဟရမာနာနိ ဓနူနိ ပရိက္ခိပါပေသုံ။ ဣတိ သမန္တာ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနံ သတ္တာဟံ သန္နာဟဂဝစ္ဆိကံ ဝိယ ကတွာ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဓနုပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ’’တိ။

ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝမကံသူတိ? ဣတော ပုရိမေသု ဟိ ဒွီသု သတ္တာဟေသု တေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဌာနနိသဇ္ဇောကာသံ ကရောန္တာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ သံဝိဒဟန္တာ သာဓုကီဠိကာယ ဩကာသံ န လဘိံသု။ တတော နေသံ အဟောသိ – ‘‘ဣမံ သတ္တာဟံ သာဓုကီဠိတံ ကီဠိဿာမ၊ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ အမှာကံ ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ ကောစိဒေဝ အာဂန္တွာ ဓာတုယော ဂဏှေယျ၊ တသ္မာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ကီဠိဿာမာ’’တိ။ တေ တထာ ဧဝမကံသု။

သရီရဓာတုဝိဘဇနဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ အဿောသိ ¶ ¶ ခေါ ရာဇာတိ ကထံ အဿောသိ? ပဌမမေဝ ကိရဿ အမစ္စာ သုတွာ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ နာမ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ န သော သက္ကာ ပုန အာဟရိတုံ။ ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါယ ပန အမှာကံ ရညာ သဒိသော နတ္ထိ၊ သစေ ဧသ ဣမိနာဝ နိယာမေန သုဏိဿတိ၊ ဟဒယမဿ ဖလိဿတိ။ ရာဇာ ခေါ ပန အမှေဟိ အနုရက္ခိတဗ္ဗော’’တိ တေ တိဿော သုဝဏ္ဏဒေါဏိယော အာဟရိတွာ စတုမဓုရဿ ပူရေတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဒေဝ ¶ ၊ အမှေဟိ သုပိနကော ဒိဋ္ဌော၊ တဿ ပဋိဃာတတ္ထံ တုမှေဟိ ဒုကူလဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ယထာ နာသာပုဋမတ္တံ ပညာယတိ၊ ဧဝံ စတုမဓုရဒေါဏိယာ နိပဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ရာဇာ အတ္ထစရာနံ အမစ္စာနံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဧဝံ ဟောတု တာတာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာ အကာသိ။

အထေကော အမစ္စော အလင်္ကာရံ ဩမုဉ္စိတွာ ကေသေ ပကိရိယ ယာယ ဒိသာယ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တဒဘိမုခေါ ဟုတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ မရဏတော မုစ္စနကသတ္တော နာမ နတ္ထိ၊ အမှာကံ အာယုဝဍ္ဎနော စေတိယဋ္ဌာနံ ပုညက္ခေတ္တံ အဘိသေကသိဉ္စကော သော ဘဂဝါ သတ္ထာ ကုသိနာရာယ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ရာဇာ သုတွာဝ ဝိသညီဇာတော စတုမဓုရဒေါဏိယံ ဥသုမံ မုဉ္စိ။ အထ နံ ဥက္ခိပိတွာ ဒုတိယာယ ဒေါဏိယာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ သော ပုန သညံ လဘိတွာ – ‘‘တာတာ၊ ကိံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သတ္ထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ရာဇာ ပုနပိ ဝိသညီဇာတော စတုမဓုရဒေါဏိယာ ဥသုမံ မုဉ္စိ။ အထ နံ တတောပိ ဥက္ခိပိတွာ တတိယာယ ဒေါဏိယာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ သော ပုန သညံ လဘိတွာ ‘‘တာတာ၊ ကိံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သတ္ထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ရာဇာ ပုနပိ ဝိသညီဇာတော၊ အထ နံ ဥက္ခိပိတွာ နဟာပေတွာ မတ္ထကေ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာသိဉ္စိံသု။

ရာဇာ သညံ လဘိတွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓပရိဘာဝိတေ မဏိဝဏ္ဏေ ကေသေ ဝိကိရိတွာ သုဝဏ္ဏဖလကဝဏ္ဏာယ ပိဋ္ဌိယံ ပကိရိတွာ ပါဏိနာ ဥရံ ပဟရိတွာ ပဝါဠင်္ကုရဝဏ္ဏာဟိ သုဝဋ္ဋိတင်္ဂုလီဟိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗိသကဝဏ္ဏံ ဥရံ သိဗ္ဗန္တော ဝိယ ဂဟေတွာ ပရိဒေဝမာနော ဥမ္မတ္တကဝေသေန အန္တရဝီထိံ ဩတိဏ္ဏော၊ သော အလင်္ကတနာဋကပရိဝုတော နဂရတော နိက္ခမ္မ ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဂန္တွာ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော တံ ဩလောကေတွာ ¶ – ‘‘ဘဂဝါ သဗ္ဗညု၊ နနု ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသယိတ္ထ၊ သောကသလ္လံ မေ ဝိနောဒယိတ္ထ၊ တုမှေ မယှံ သောကသလ္လံ နီဟရိတ္ထ၊ အဟံ တုမှာကံ သရဏံ ဂတော၊ ဣဒါနိ ပန မေ ပဋိဝစနမ္ပိ န ဒေထ၊ ဘဂဝါ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ပရိဒေဝိတွာ ‘‘နနု ဘဂဝါ အဟံ အညဒါ ဧဝရူပေ ကာလေ ‘တုမှေ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရာ ¶ ဇမ္ဗုဒီပတလေ စာရိကံ စရထာ’တိ သုဏောမိ၊ ဣဒါနိ ပနာဟံ တုမှာကံ အနနုရူပံ အယုတ္တံ ပဝတ္တိံ သုဏောမီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ စ ဝတွာ သဋ္ဌိမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ ¶ ဘဂဝတော ဂုဏံ အနုဿရိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မမ ပရိဒေဝိတေနေဝ န သိဇ္ဈတိ၊ ဒသဗလဿ ဓာတုယော အာဟရာပေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အဿောသိ။ သုတွာ စ ဣမိဿာ ဝိသညိဘာဝါဒိပဝတ္တိယာ အဝသာနေ ဒူတံ ပါဟေသိ။ တံ သန္ဓာယ အထ ခေါ ရာဇာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဒူတံ ပါဟေသီတိ ဒူတဉ္စ ပဏ္ဏဉ္စ ပေသေသိ။ ပေသေတွာ စ ပန – ‘‘သစေ ဒဿန္တိ၊ သုန္ဒရံ။ နော စေ ဒဿန္တိ၊ အာဟရဏုပါယေန အာဟရိဿာမီ’’တိ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ သယမ္ပိ နိက္ခန္တောယေဝ။ ယထာ စ အဇာတသတ္တု၊ ဧဝံ လိစ္ဆဝီအာဒယောပိ ဒူတံ ပေသေတွာ သယမ္ပိ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ နိက္ခမိံသုယေဝ။ တတ္ထ ပါဝေယျကာ သဗ္ဗေဟိ အာသန္နတရာ ကုသိနာရတော တိဂါဝုတန္တရေ နဂရေ ဝသန္တိ၊ ဘဂဝါပိ ပါဝံ ပဝိသိတွာဝ ကုသိနာရံ ဂတော။ အထ ကသ္မာ ပဌမတရံ န အာဂတာတိ စေ? မဟာပရိဝါရာ ပနေတေ ရာဇာနော မဟာပရိဝါရံ ကရောန္တာဝ ပစ္ဆတော ဇာတာ။

တေ သင်္ဃေ ဂဏေ ဧတဒဝေါစုန္တိ သဗ္ဗေပိ တေ သတ္တနဂရဝါသိနော အာဂန္တွာ – ‘‘အမှာကံ ဓာတုယော ဝါ ဒေန္တု၊ ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ကုသိနာရာနဂရံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေ – ‘‘ဧတံ ဘဂဝါ အမှာကံ ဂါမက္ခေတ္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ အဝေါစုံ။ တေ ကိရ ဧဝမာဟံသု – ‘‘န မယံ သတ္ထု သာသနံ ပဟိဏိမှ၊ နာပိ ဂန္တွာ အာနယိမှ။ သတ္ထာ ပန သယမေဝ အာဂန္တွာ သာသနံ ပေသေတွာ အမှေ ပက္ကောသာပေသိ။ တုမှေပိ ခေါ ပန ယံ တုမှာကံ ဂါမက္ခေတ္တေ ရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တံ အမှာကံ ဒေထ။ သဒေဝကေ စ လောကေ ဗုဒ္ဓရတနသမံ ရတနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပံ ဥတ္တမရတနံ လဘိတွာ မယံ န ဒဿာမ။ န ခေါ ပန တုမှေဟိယေဝ မာတုထနတော ခီရံ ပီတံ၊ အမှေဟိပိ မာတုထနတော ခီရံ ပီတံ။ န တုမှေယေဝ ပုရိသာ၊ အမှေပိ ပုရိသာ ဟောတူ’’တိ အညမညံ အဟံကာရံ ကတွာ သာသနပဋိသာသနံ ပေသေန္တိ၊ အညမညံ မာနဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇန္တိ။ ယုဒ္ဓေ ပန သတိ ကောသိနာရကာနံယေဝ ဇယော အဘဝိဿ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဓာတုပါသနတ္ထံ ¶ အာဂတာ ဒေဝတာ နေသံ ပက္ခာ အဟေသုံ။ ပါဠိယံ ပန – ‘‘ဘဂဝါ အမှာကံ ဂါမက္ခေတ္တေ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ န မယံ ဒဿာမ ဘဂဝတော သရီရာနံ ဘာဂ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အာဂတံ။

၂၃၇။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏောတိ ဒေါဏဗြာဟ္မဏော ဣမံ တေသံ ဝိဝါဒံ သုတွာ – ‘‘ဧတေ ရာဇာနော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ဝိဝါဒံ ကရောန္တိ၊ န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ၊ အလံ ဣမိနာ ကလဟေန၊ ဝူပသမေဿာမိ န’’န္တိ သော ဂန္တွာ တေ သင်္ဃေ ဂဏေ ဧတဒဝေါစ။ ကိမဝေါစ? ဥန္နတပ္ပဒေသေ ¶ ¶ ဌတွာ ဒွိဘာဏဝါရပရိမာဏံ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ အဝေါစ။ တတ္ထ ပဌမဘာဏဝါရေ တာဝ ဧကပဒမ္ပိ တေ န ဇာနိံသု။ ဒုတိယဘာဏဝါရပရိယောသာနေ – ‘‘အာစရိယဿ ဝိယ ဘော သဒ္ဒေါ၊ အာစရိယဿ ဝိယ ဘော သဒ္ဒေါ’’တိ သဗ္ဗေ နိရဝါ အဟေသုံ။ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ကိရ ကုလဃရေ ဇာတာ ယေဘုယျေန တဿ န အန္တေဝါသိကော နာမ နတ္ထိ။ အထ သော တေ အတ္တနော ဝစနံ သုတွာ နိရဝေ တုဏှီဘူတေ ဝိဒိတွာ ပုန ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုဏန္တု ဘောန္တော’’တိ ဧတံ ဂါထာဒွယံ အဝေါစ။

တတ္ထ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါတိ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ။ အဟု ခန္တိဝါဒေါတိ ဗုဒ္ဓဘူမိံ အပ္ပတွာပိ ပါရမိယော ပူရေန္တော ခန္တိဝါဒိတာပသကာလေ ဓမ္မပါလကုမာရကာလေ ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိကာလေ ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ သင်္ခပါလနာဂရာဇကာလေ မဟာကပိကာလေ အညေသု စ ဗဟူသု ဇာတကေသု ပရေသု ကောပံ အကတွာ ခန္တိမေဝ အကာသိ။ ခန္တိမေဝ ဝဏ္ဏယိ။ ကိမင်္ဂံ ပန ဧတရဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု တာဒိလက္ခဏံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗထာပိ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ ခန္တိဝါဒေါ အဟောသိ၊ တဿ ဧဝံဝိဓဿ။ န ဟိ သာဓု ယံ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ၊ သရီရဘာဂေ သိယာ သမ္ပဟာရောတိ န ဟိ သာဓုယန္တိ န ဟိ သာဓု အယံ။ သရီရဘာဂေတိ သရီရဝိဘာဂနိမိတ္တံ၊ ဓာတုကောဋ္ဌာသဟေတူတိ အတ္ထော။ သိယာ သမ္ပဟာရောတိ အာဝုဓသမ္ပဟာရော သာဓု န သိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သဗ္ဗေဝ ဘောန္တော သဟိတာတိ သဗ္ဗေဝ ဘောန္တော သဟိတာ ဟောထ၊ မာ ဘိဇ္ဇထ။ သမဂ္ဂါတိ ကာယေန စ ဝါစာယ စ ဧကသန္နိပါတာ ဧကဝစနာ သမဂ္ဂါ ဟောထ။ သမ္မောဒမာနာတိ စိတ္တေနာပိ အညမညံ သမ္မောဒမာနာ ဟောထ။ ကရောမဋ္ဌဘာဂေတိ ဘဂဝတော သရီရာနိ အဋ္ဌ ဘာဂေ ကရောမ ¶ ။ စက္ခုမတောတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမတော ဗုဒ္ဓဿ။ န ကေဝလံ တုမှေယေဝ၊ ဗဟုဇနောပိ ပသန္နော၊ တေသု ဧကောပိ လဒ္ဓုံ အယုတ္တော နာမ နတ္ထီတိ ဗဟုံ ကာရဏံ ဝတွာ သညာပေသိ။

၂၃၈။ တေသံ သင်္ဃာနံ ဂဏာနံ ပဋိဿုတွာတိ တေသံ တေသံ တတော တတော သမာဂတသင်္ဃာနံ သမာဂတဂဏာနံ ပဋိဿုဏိတွာ။ ဘဂဝတော ¶ သရီရာနိ အဋ္ဌဓာ သမံ သုဝိဘတ္တံ ဝိဘဇိတွာတိ ဧတ္ထ အယမနုက္ကမော – ဒေါဏော ကိရ တေသံ ပဋိဿုဏိတွာ သုဝဏ္ဏဒေါဏိံ ဝိဝရာပေသိ။ ရာဇာနော အာဂန္တွာ ဒေါဏိယံယေဝ ဌိတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ဓာတုယော ဒိသွာ – ‘‘ဘဂဝါ သဗ္ဗညု ပုဗ္ဗေ မယံ တုမှာကံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိခစိတံ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနသမုဇ္ဇလိတသောဘံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ အဒ္ဒသာမ၊ ဣဒါနိ ပန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ ဓာတုယော အဝသိဋ္ဌာ ဇာတာ၊ န ယုတ္တမိဒံ ဘဂဝါ တုမှာက’’န္တိ ပရိဒေဝိံသု။

ဗြာဟ္မဏောပိ တသ္မိံ သမယေ တေသံ ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ ဒက္ခိဏဒါဌံ ဂဟေတွာ ဝေဌန္တရေ ဌပေသိ၊ အထ ¶ ပစ္ဆာ အဋ္ဌဓာ သမံ သုဝိဘတ္တံ ဝိဘဇိ၊ သဗ္ဗာပိ ဓာတုယော ပါကတိကနာဠိယာ သောဠသ နာဠိယော အဟေသုံ၊ ဧကေကနဂရဝါသိနော ဒွေ ဒွေ နာဠိယော လဘိံသု။ ဗြာဟ္မဏဿ ပန ဓာတုယော ဝိဘဇန္တဿေဝ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော – ‘‘ကေန နု ခေါ သဒေဝကဿ လောကဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထာယ စတုသစ္စကထာယ ပစ္စယဘူတာ ဘဂဝတော ဒက္ခိဏဒါဌာ ဂဟိတာ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘ဗြာဟ္မဏေန ဂဟိတာ’’တိ ဒိသွာ – ‘‘ဗြာဟ္မဏောပိ ဒါဌာယ အနုစ္ဆဝိကံ သက္ကာရံ ကာတုံ န သက္ခိဿတိ၊ ဂဏှာမိ န’’န္တိ ဝေဌန္တရတော ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကေ ဌပေတွာ ဒေဝလောကံ နေတွာ စူဠာမဏိစေတိယေ ပတိဋ္ဌပေသိ။

ဗြာဟ္မဏောပိ ဓာတုယော ဝိဘဇိတွာ ဒါဌံ အပဿန္တော စောရိကာယ ဂဟိတတ္တာ – ‘‘ကေန မေ ဒါဌာ ဂဟိတာ’’တိ ပုစ္ဆိတုမ္ပိ နာသက္ခိ။ ‘‘နနု တယာဝ ဓာတုယော ဘာဇိတာ၊ ကိံ တွံ ပဌမံယေဝ အတ္တနော ဓာတုယာ အတ္ထိဘာဝံ န အညာသီ’’တိ အတ္တနိ ဒေါသာရောပနံ သမ္ပဿန္တော – ‘‘မယှမ္ပိ ကောဋ္ဌာသံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ နာသက္ခိ။ တတော – ‘‘အယမ္ပိ သုဝဏ္ဏတုမ္ဗော ဓာတုဂတိကောဝ၊ ယေန တထာဂတဿ ဓာတုယော မိတာ၊ ဣမဿာဟံ ထူပံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမံ မေ ဘောန္တော တုမ္ဗံ ဒဒန္တူတိ အာဟ။

ပိပ္ပလိဝနိယာ ¶ မောရိယာပိ အဇာတသတ္တုအာဒယော ဝိယ ဒူတံ ပေသေတွာ ယုဒ္ဓသဇ္ဇာဝ နိက္ခမိံသု။

ဓာတုထူပပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ရာဇဂဟေ ဘဂဝတော သရီရာနံ ထူပဉ္စ မဟဉ္စ အကာသီတိ ကထံ အကာသိ? ကုသိနာရတော ယာဝ ရာဇဂဟံ ပဉ္စဝီသတိ ယောဇနာနိ၊ ဧတ္ထန္တရေ အဋ္ဌဥသဘဝိတ္ထတံ သမတလံ မဂ္ဂံ ¶ ကာရေတွာ ယာဒိသံ မလ္လရာဇာနော မကုဋဗန္ဓနဿ စ သန္ထာဂါရဿ စ အန္တရေ ပူဇံ ကာရေသုံ။ တာဒိသံ ပဉ္စဝီသတိယောဇနေပိ မဂ္ဂေ ပူဇံ ကာရေတွာ လောကဿ အနုက္ကဏ္ဌနတ္ထံ သဗ္ဗတ္ထ အန္တရာပဏေ ပသာရေတွာ သုဝဏ္ဏဒေါဏိယံ ပက္ခိတ္တဓာတုယော သတ္တိပဉ္ဇရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အတ္တနော ဝိဇိတေ ပဉ္စယောဇနသတပရိမဏ္ဍလေ မနုဿေ သန္နိပါတာပေသိ။ တေ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ကုသိနာရတော သာဓုကီဠိတံ ကီဠန္တာ နိက္ခမိတွာ ယတ္ထ ယတ္ထ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ပဿန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဓာတုယော သတ္တိအန္တရေ ဌပေတွာ ပူဇံ အကံသု။ တေသံ ပုပ္ဖာနံ ခီဏကာလေ ဂစ္ဆန္တိ၊ ရထဿ ဓုရဋ္ဌာနံ ပစ္ဆိမဋ္ဌာနေ သမ္ပတ္တေ သတ္တ ဒိဝသေ သာဓုကီဠိတံ ကီဠန္တိ။ ဧဝံ ဓာတုယော ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တာနံ သတ္တ ဝဿာနိ သတ္တ မာသာနိ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝီတိဝတ္တာနိ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ¶ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရိနိဗ္ဗုတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗလက္ကာရေန သာဓုကီဠိတာယ ဥပဒ္ဒုတမှ သဗ္ဗေ နော ကမ္မန္တာ နဋ္ဌာ’’တိ ဥဇ္ဈာယန္တာ မနံ ပဒေါသေတွာ ဆဠာသီတိသဟဿမတ္တာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တာ။ ခီဏာသဝါ အာဝဇ္ဇိတွာ ‘‘မဟာဇနော မနံ ပဒေါသေတွာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တီ’’တိ ဒိသွာ – ‘‘သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဓာတုအာဟရဏူပါယံ ကာရေဿာမာ’’တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ – ‘‘ဓာတုအာဟရဏူပါယံ ကရောဟိ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟံသု။ သက္ကော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ပုထုဇ္ဇနော နာမ အဇာတသတ္တုနာ သမော သဒ္ဓါ နတ္ထိ၊ န သော မမ ဝစနံ ကရိဿတိ၊ အပိစ ခေါ မာရဝိဘိံသကသဒိသံ ဝိဘိံသကံ ဒဿေဿာမိ၊ မဟာသဒ္ဒံ သာဝေဿာမိ၊ ယက္ခဂါဟကခိပိတကအရောစကေ ကရိဿာမိ၊ တုမှေ ‘အမနုဿာ မဟာရာဇ ကုပိတာ ဓာတုယော အာဟရာပေထာ’တိ ဝဒေယျာထ၊ ဧဝံ သော အာဟရာပေဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ သက္ကော တံ သဗ္ဗံ အကာသိ။

ထေရာပိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အမနုဿာ ကုပိတာ၊ ဓာတုယော အာဟရာပေဟီ’’တိ ဘဏိံသု။ ရာဇာ – ‘‘န တာဝ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ စိတ္တံ ¶ တုဿတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ အာဟရန္တူ’’တိ အာဟ။ သတ္တမဒိဝသေ ဓာတုယော အာဟရိံသု။ ဧဝံ အာဟတာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ရာဇဂဟေ ထူပဉ္စ မဟဉ္စ အကာသိ။ ဣတရေပိ အတ္တနော အတ္တနော ¶ ဗလာနုရူပေန အာဟရိတွာ သကသကဋ္ဌာနေသု ထူပဉ္စ မဟဉ္စ အကံသု။

၂၄၀။ ဧဝမေတံ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဧတံ ဓာတုဘာဇနဉ္စေဝ ဒသထူပကရဏဉ္စ ဇမ္ဗုဒီပေ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ပစ္ဆာ သင်္ဂီတိကာရကာ အာဟံသု။ ဧဝံ ပတိဋ္ဌိတေသု ပန ထူပေသု မဟာကဿပတ္ထေရော ဓာတူနံ အန္တရာယံ ဒိသွာ ရာဇာနံ အဇာတသတ္တုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧကံ ဓာတုနိဓာနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ နိဓာနကမ္မံ တာဝ မမ ဟောတု၊ သေသဓာတုယော ပန ကထံ အာဟရာမီတိ? န၊ မဟာရာဇ၊ ဓာတုအာဟရဏံ တုယှံ ဘာရော၊ အမှာကံ ဘာရောတိ။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဓာတုယော အာဟရထ၊ အဟံ ဓာတုနိဓာနံ ကရိဿာမီတိ။ ထေရော တေသံ တေသံ ရာဇကုလာနံ ပရိစရဏမတ္တမေဝ ဌပေတွာ သေသဓာတုယော အာဟရိ။ ရာမဂါမေ ပန ဓာတုယော နာဂါ ပရိဂ္ဂဏှိံသု၊ တာသံ အန္တရာယော နတ္ထိ။ ‘‘အနာဂတေ လင်္ကာဒီပေ မဟာဝိဟာရေ မဟာစေတိယမှိ နိဒဟိဿန္တီ’’တိ တာ န အာဟရိတွာ သေသေဟိ သတ္တဟိ နဂရေဟိ အာဟရိတွာ ရာဇဂဟဿ ပါစီနဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဌတွာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ယော ပါသာဏော အတ္ထိ၊ သော အန္တရဓာယတု၊ ပံသု သုဝိသုဒ္ဓါ ဟောတု၊ ဥဒကံ မာ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။

ရာဇာ တံ ဌာနံ ခဏာပေတွာ တတော ဥဒ္ဓတပံသုနာ ဣဋ္ဌကာ ကာရေတွာ အသီတိမဟာသာဝကာနံ စေတိယာနိ ¶ ကာရေတိ။ ‘‘ဣဓ ရာဇာ ကိံ ကာရေတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာနမ္ပိ ‘‘မဟာသာဝကာနံ စေတိယာနီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ န ကောစိ ဓာတုနိဓာနဘာဝံ ဇာနာတိ။ အသီတိဟတ္ထဂမ္ဘီရေ ပန တသ္မိံ ပဒေသေ ဇာတေ ဟေဋ္ဌာ လောဟသန္ထာရံ သန္ထရာပေတွာ တတ္ထ ထူပါရာမေ စေတိယဃရပ္ပမာဏံ တမ္ဗလောဟမယံ ဂေဟံ ကာရာပေတွာ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဟရိစန္ဒနာဒိမယေ ကရဏ္ဍေ စ ထူပေ စ ကာရာပေသိ။ အထ ဘဂဝတော ဓာတုယော ဟရိစန္ဒနကရဏ္ဍေ ပက္ခိပိတွာ တံ ဟရိစန္ဒနကရဏ္ဍကမ္ပိ အညသ္မိံ ဟရိစန္ဒနကရဏ္ဍကေ၊ တမ္ပိ အညသ္မိန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဟရိစန္ဒနကရဏ္ဍေ ဧကတော ကတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန တေ အဋ္ဌ ကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု ဟရိစန္ဒနထူပေသု၊ အဋ္ဌ ဟရိစန္ဒနထူပေ အဋ္ဌသု လောဟိတစန္ဒနကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ လောဟိတစန္ဒနကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု လောဟိတစန္ဒနထူပေသု၊ အဋ္ဌ လောဟိတစန္ဒနထူပေ အဋ္ဌသု ဒန္တကရဏ္ဍေသု ¶ ၊ အဋ္ဌ ဒန္တကရဏ္ဍေ ¶ အဋ္ဌသု ဒန္တထူပေသု၊ အဋ္ဌ ဒန္တထူပေ အဋ္ဌသု သဗ္ဗရတနကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ သဗ္ဗရတနကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု သဗ္ဗရတနထူပေသု၊ အဋ္ဌ သဗ္ဗရတနထူပေ အဋ္ဌသု သုဝဏ္ဏကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ သုဝဏ္ဏကရဏ္ဍေ၊ အဋ္ဌသု သုဝဏ္ဏထူပေသု၊ အဋ္ဌ သုဝဏ္ဏထူပေ အဋ္ဌသု ရဇတကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ ရဇတကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု ရဇတထူပေသု၊ အဋ္ဌ ရဇတထူပေ၊ အဋ္ဌသု မဏိကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ မဏိကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု မဏိထူပေသု၊ အဋ္ဌ မဏိထူပေ အဋ္ဌသု လောဟိတင်္ကကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ လောဟိတင်္ကကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု လောဟိတင်္ကထူပေသု၊ အဋ္ဌ လောဟိတင်္ကထူပေ အဋ္ဌသု မသာရဂလ္လကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ မသာရဂလ္လကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု မသာရဂလ္လထူပေသု၊ အဋ္ဌ မသာရဂလ္လထူပေ အဋ္ဌသု ဖလိကကရဏ္ဍေသု၊ အဋ္ဌ ဖလိကကရဏ္ဍေ အဋ္ဌသု ဖလိကမယထူပေသု ပက္ခိပိ။

သဗ္ဗေသံ ဥပရိမံ ဖလိကစေတိယံ ထူပါရာမစေတိယပ္ပမာဏံ အဟောသိ၊ တဿ ဥပရိ သဗ္ဗရတနမယံ ဂေဟံ ကာရေသိ၊ တဿ ဥပရိ သုဝဏ္ဏမယံ၊ တဿ ဥပရိ ရဇတမယံ၊ တဿ ဥပရိ တမ္ဗလောဟမယံ ဂေဟံ။ တတ္ထ သဗ္ဗရတနမယံ ဝါလိကံ ဩကိရိတွာ ဇလဇထလဇပုပ္ဖာနံ သဟဿာနိ ဝိပ္ပကိရိတွာ အဍ္ဎဆဋ္ဌာနိ ဇာတကသတာနိ အသီတိမဟာထေရေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာနံ မဟာမာယာဒေဝိံ သတ္တ သဟဇာတေတိ သဗ္ဗာနေတာနိ သုဝဏ္ဏမယာနေဝ ကာရေသိ။ ပဉ္စပဉ္စသတေ သုဝဏ္ဏရဇတမယေ ပုဏ္ဏဃဋေ ဌပါပေသိ၊ ပဉ္စ သုဝဏ္ဏဒ္ဓဇသတေ ဥဿာပေသိ။ ပဉ္စသတေ သုဝဏ္ဏဒီပေ၊ ပဉ္စသတေ ရဇတဒီပေ ကာရာပေတွာ သုဂန္ဓတေလဿ ပူရေတွာ တေသု ဒုကူလဝဋ္ဋိယော ဌပေသိ။

အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ – ‘‘မာလာ မာ မိလာယန္တု၊ ဂန္ဓာ မာ ဝိနဿန္တု၊ ဒီပါ မာ ဝိဇ္ဈာယန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ အက္ခရာနိ ဆိန္ဒာပေသိ –

‘‘အနာဂတေ ပိယဒါသော နာမ ကုမာရော ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အသောကော ဓမ္မရာဇာ ဘဝိဿတိ။ သော ဣမာ ဓာတုယော ဝိတ္ထာရိကာ ကရိဿတီ’’တိ။

ရာဇာ ¶ သဗ္ဗပသာဓနေဟိ ပူဇေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဒွါရံ ပိဒဟန္တော နိက္ခမိ၊ သော တမ္ဗလောဟဒွါရံ ပိဒဟိတွာ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယံ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကံ ဗန္ဓိတွာ ¶ တတ္ထေဝ မဟန္တံ မဏိက္ခန္ဓံ ဌပေတွာ – ‘‘အနာဂတေ ဒလိဒ္ဒရာဇာ ဣမံ မဏိံ ဂဟေတွာ ¶ ဓာတူနံ သက္ကာရံ ကရောတူ’’တိ အက္ခရံ ဆိန္ဒာပေသိ။

သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေတွာ – ‘‘တာတ၊ အဇာတသတ္တုနာ ဓာတုနိဓာနံ ကတံ၊ ဧတ္ထ အာရက္ခံ ပဋ္ဌပေဟီ’’တိ ပဟိဏိ။ သော အာဂန္တွာ ဝါဠသင်္ဃာဋယန္တံ ယောဇေသိ၊ ကဋ္ဌရူပကာနိ တသ္မိံ ဓာတုဂဗ္ဘေ ဖလိကဝဏ္ဏခဂ္ဂေ ဂါဟေတွာ ဝါတသဒိသေန ဝေဂေန အနုပရိယာယန္တံ ယန္တံ ယောဇေတွာ ဧကာယ ဧဝ အာဏိယာ ဗန္ဓိတွာ သမန္တတော ဂိဉ္ဇကာဝသထာကာရေန သိလာပရိက္ခေပံ ကတွာ ဥပရိ ဧကာယ ပိဒဟိတွာ ပံသုံ ပက္ခိပိတွာ ဘူမိံ သမံ ကတွာ တဿ ဥပရိ ပါသာဏထူပံ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဧဝံ နိဋ္ဌိတေ ဓာတုနိဓာနေ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ထေရောပိ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ရာဇာပိ ယထာကမ္မံ ဂတော၊ တေပိ မနုဿာ ကာလင်္ကတာ။

အပရဘာဂေ ပိယဒါသော နာမ ကုမာရော ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အသောကော နာမ ဓမ္မရာဇာ ဟုတွာ တာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ဇမ္ဗုဒီပေ ဝိတ္ထာရိကာ အကာသိ။ ကထံ? သော နိဂြောဓသာမဏေရံ နိဿာယ သာသနေ လဒ္ဓပ္ပသာဒေါ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရိတာနိ၊ ဓာတုယော ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ? မဟာရာဇ၊ – ‘‘ဓာတုနိဓာနံ နာမ အတ္ထီ’’တိ သုဏောမ၊ န ပန ပညာယတိ – ‘‘အသုကသ္မိံ ဌာနေ’’တိ။ ရာဇာ ရာဇဂဟေ စေတိယံ ဘိန္ဒာပေတွာ ဓာတုံ အပဿန္တော ပဋိပါကတိကံ ကာရေတွာ ဘိက္ခုဘိက္ခုနိယော ဥပါသကဥပါသိကာယောတိ စတဿော ပရိသာ ဂဟေတွာ ဝေသာလိံ ဂတော။ တတြာပိ အလဘိတွာ ကပိလဝတ္ထုံ။ တတြာပိ အလဘိတွာ ရာမဂါမံ ဂတော။ ရာမဂါမေ နာဂါ စေတိယံ ဘိန္ဒိတုံ န အဒံသု၊ စေတိယေ နိပတိတကုဒါလော ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဧဝံ တတြာပိ အလဘိတွာ အလ္လကပ္ပံ ဝေဌဒီပံ ပါဝံ ကုသိနာရန္တိ သဗ္ဗတ္ထ စေတိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာတုံ အလဘိတွာဝ ပဋိပါကတိကာနိ ကတွာ ပုန ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ စတဿော ပရိသာ သန္နိပါတာပေတွာ – ‘‘အတ္ထိ ကေနစိ သုတပုဗ္ဗံ ‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဓာတုနိဓာန’န္တိ’’ ပုစ္ဆိ။

တတြေကော ဝီသဝဿသတိကော ထေရော – ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ ဓာတုနိဓာန’’န္တိ န ဇာနာမိ၊ မယှံ ပန ပိတာ မဟာထေရော မံ သတ္တဝဿကာလေ ¶ မာလာစင်္ကောဋကံ ဂါဟာပေတွာ – ‘‘ဧဟိ သာမဏေရ၊ အသုကဂစ္ဆန္တရေ ပါသာဏထူပေါ ¶ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဂန္တွာ ပူဇေတွာ – ‘‘ဣမံ ဌာနံ ဥပဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ သာမဏေရာ’’တိ အာဟ။ အဟံ ဧတ္တကံ ဇာနာမိ မဟာရာဇာတိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ဧတဒေဝ ဌာန’’န္တိ ¶ ဝတွာ ဂစ္ဆေ ဟာရေတွာ ပါသာဏထူပဉ္စ ပံသုဉ္စ အပနေတွာ ဟေဋ္ဌာ သုဓာဘူမိံ အဒ္ဒသ။ တတော သုဓဉ္စ ဣဋ္ဌကာယော စ ဟာရေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပရိဝေဏံ ဩရုယှ သတ္တရတနဝါလုကံ အသိဟတ္ထာနိ စ ကဋ္ဌရူပကာနိ သမ္ပရိဝတ္တကာနိ အဒ္ဒသ။ သော ယက္ခဒါသကေ ပက္ကောသာပေတွာ ဗလိကမ္မံ ကာရေတွာပိ နေဝ အန္တံ န ကောဋိံ ပဿန္တော ဒေဝတာနံ နမဿမာနော – ‘‘အဟံ ဣမာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စတုရာသီတိယာ ဝိဟာရသဟဿေသု နိဒဟိတွာ သက္ကာရံ ကရောမိ၊ မာ မေ ဒေဝတာ အန္တရာယံ ကရောန္တူ’’တိ အာဟ။

သက္ကော ဒေဝရာဇာ စာရိကံ စရန္တော တံ ဒိသွာ ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတ၊ အသောကော ဓမ္မရာဇာ ‘ဓာတုယော နီဟရိဿာမီ’တိ ပရိဝေဏံ ဩတိဏ္ဏော၊ ဂန္တွာ ကဋ္ဌရူပကာနိ ဟာရေဟီ’’တိ။ သော ပဉ္စစူဠဂါမဒါရကဝေသေန ဂန္တွာ ရညော ပုရတော ဓနုဟတ္ထော ဌတွာ – ‘‘ဟရာမိ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဟရ၊ တာတာ’’တိ သရံ ဂဟေတွာ သန္ဓိမှိယေဝ ဝိဇ္ဈိ၊ သဗ္ဗံ ဝိပ္ပကိရိယိတ္ထ။ အထ ရာဇာ အာဝိဉ္ဆနေ ဗန္ဓံ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကံ ဂဏှိ၊ မဏိက္ခန္ဓံ ပဿိ။ ‘‘အနာဂတေ ဒလိဒ္ဒရာဇာ ဣမံ မဏိံ ဂဟေတွာ ဓာတူနံ သက္ကာရံ ကရောတူ’’တိ ပုန အက္ခရာနိ ဒိသွာ ကုဇ္ဈိတွာ – ‘‘မာဒိသံ နာမ ရာဇာနံ ဒလိဒ္ဒရာဇာတိ ဝတ္တုံ အယုတ္တ’’န္တိ ပုနပ္ပုနံ ဃဋေတွာ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ အန္တောဂေဟံ ပဝိဋ္ဌော။

အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အာရောပိတဒီပါ တထေဝ ပဇ္ဇလန္တိ။ နီလုပ္ပလပုပ္ဖာနိ တင်္ခဏံ အာဟရိတွာ အာရောပိတာနိ ဝိယ၊ ပုပ္ဖသန္ထာရော တင်္ခဏံ သန္ထတော ဝိယ၊ ဂန္ဓာ တံ မုဟုတ္တံ ပိသိတွာ ဌပိတာ ဝိယ ရာဇာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ ဂဟေတွာ – ‘‘အနာဂတေ ပိယဒါသော နာမ ကုမာရော ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အသောကော နာမ ဓမ္မရာဇာ ဘဝိဿတိ သော ဣမာ ဓာတုယော ဝိတ္ထာရိကာ ကရိဿတီ’’တိ ဝါစေတွာ – ‘‘ဒိဋ္ဌော ဘော၊ အဟံ အယျေန မဟာကဿပတ္ထေရေနာ’’တိ ဝတွာ ဝါမဟတ္ထံ အာဘုဇိတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန အပ္ဖောဋေသိ။ သော တသ္မိံ ဌာနေ ပရိစရဏဓာတုမတ္တမေဝ ဌပေတွာ သေသာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ¶ ဓာတုဂေဟံ ပုဗ္ဗေ ပိဟိတနယေနေဝ ပိဒဟိတွာ သဗ္ဗံ ယထာပကတိယာဝ ကတွာ ဥပရိ ပါသာဏစေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ စတုရာသီတိယာ ဝိဟာရသဟဿေသု ဓာတုယော ¶ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မဟာထေရေ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဒါယာဒေါမှိ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ။ ကိဿ ဒါယာဒေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဗာဟိရကော တွံ သာသနဿာတိ။ ဘန္တေ၊ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စတုရာသီတိ ဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရေတွာ အဟံ န ဒါယာဒေါ၊ အညော ကော ဒါယာဒေါတိ? ပစ္စယဒါယကော နာမ တွံ မဟာရာဇ၊ ယော ပန အတ္တနော ပုတ္တဉ္စ ဓီတရဉ္စ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ အယံ သာသနေ ဒါယာဒေါ နာမာတိ။ သော ပုတ္တဉ္စ ဓီတရဉ္စ ပဗ္ဗာဇေသိ။ အထ နံ ထေရာ အာဟံသု – ‘‘ဣဒါနိ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနေ ဒါယာဒေါသီ’’တိ။

ဧဝမေတံ ¶ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဧတံ အတီတေ ဓာတုနိဓာနမ္ပိ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ။ တတိယသင်္ဂီတိကာရာပိ ဣမံ ပဒံ ဌပယိံသု။

အဋ္ဌဒေါဏံ စက္ခုမတော သရီရန္တိအာဒိဂါထာယော ပန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ထေရေဟိ ဝုတ္တာတိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။