📜

၆။ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ပဉ္စသိခေါတိ ပဉ္စစူဠော ပဉ္စကုဏ္ဍလိကော။ သော ကိရ မနုဿပထေ ပုညကမ္မကရဏကာလေ ဒဟရော ပဉ္စစူဠကဒါရကကာလေ ဝစ္ဆပါလကဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ အညေပိ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဗဟိဂါမေ စတုမဂ္ဂဋ္ဌာနေသု သာလံ ကရောန္တော ပေါက္ခရဏိံ ခဏန္တော သေတုံ ဗန္ဓန္တော ဝိသမံ မဂ္ဂံ သမံ ကရောန္တော ယာနာနံ အက္ခပဋိဃာတနရုက္ခေ ဟရန္တောတိ ဧဝရူပါနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ဝိစရိတွာ ဒဟရောဝ ကာလမကာသိ။ တဿ သော အတ္တဘာဝေါ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ အဟောသိ။ သော ကာလံ ကတွာ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကေ နဝုတိဝဿသတသဟဿပ္ပမာဏံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ တိဂါဝုတပ္ပမာဏော သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓသဒိသော အတ္တဘာဝေါ အဟောသိ။ သော သကဋသဟဿမတ္တံ အာဘရဏံ ပသာဓေတွာ နဝကုမ္ဘမတ္တေ ဂန္ဓေ ဝိလိမ္ပိတွာ ဒိဗ္ဗရတ္တဝတ္ထဓရော ရတ္တသုဝဏ္ဏကဏ္ဏိကံ ပိဠန္ဓိတွာ ပဉ္စဟိ ကုဏ္ဍလကေဟိ ပိဋ္ဌိယံ ဝတ္တမာနေဟိ ပဉ္စစူဠကဒါရကပရိဟာရေနေဝ ဝိစရတိ။ တေနေတံ ‘‘ပဉ္စသိခေါ’’ တွေဝ သဉ္ဇာနန္တိ။

အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ အဘိက္ကန္တာယ ခီဏာယ ရတ္တိယာ၊ ဧကကောဋ္ဌာသံ အတီတာယာတိ အတ္ထော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏောတိ အတိဣဋ္ဌကန္တမနာပဝဏ္ဏော။ ပကတိယာပိ ဟေသ ကန္တဝဏ္ဏော၊ အလင်္ကရိတွာ အာဂတတ္တာ ပန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ အနဝသေသံ သမန္တတော။ အနဝသေသတ္ထော ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ။ ကေဝလပရိပုဏ္ဏန္တိ ဧတ္ထ ဝိယ။ သမန္တတော အတ္ထော ကပ္ပသဒ္ဒေါ၊ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနန္တိအာဒီသု ဝိယ။ ဩဘာသေတွာတိ အာဘာယ ဖရိတွာ၊ စန္ဒိမာ ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။

ဒေဝသဘာဝဏ္ဏနာ

၂၉၄။ သုဓမ္မာယံ သဘာယန္တိ သုဓမ္မာယ နာမ ဣတ္ထိယာ ရတနမတ္တကဏ္ဏိကရုက္ခနိဿန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တသဘာယံ ။ တဿာ ကိရ ဖလိကမယာ ဘူမိ၊ မဏိမယာ အာဏိယော ၊ သုဝဏ္ဏမယာ ထမ္ဘာ၊ ရဇတမယာ ထမ္ဘဃဋိကာ စ သင်္ဃာတာ စ၊ ပဝါဠမယာနိ ဝါဠရူပါနိ၊ သတ္တရတနမယာ ဂေါပါနသိယော စ ပက္ခပါသကာ စ မုခဝဋ္ဋိ စ၊ ဣန္ဒနီလဣဋ္ဌကာဟိ ဆဒနံ၊ သောဝဏ္ဏမယံ ဆဒနပီဌံ၊ ရဇတမယာ ထူပိကာ၊ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ တီဏိ ယောဇနသတာနိ၊ ပရိက္ခေပတော နဝယောဇနသတာနိ၊ ဥဗ္ဗေဓတော ပဉ္စယောဇနသတာနိ၊ ဧဝရူပါယံ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ။

ဓတရဋ္ဌောတိအာဒီသု ဓတရဋ္ဌော ဂန္ဓဗ္ဗရာဇာ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝတာနံ ကောဋိသတသဟဿေန ပရိဝုတော ကောဋိသတသဟဿသုဝဏ္ဏမယာနိ ဖလကာနိ စ သုဝဏ္ဏသတ္တိယော စ ဂါဟာပေတွာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခေါ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝတာ ပုရတော ကတွာ နိသိန္နော။

ဝိရူဠှကော ကုမ္ဘဏ္ဍရာဇာ ကုမ္ဘဏ္ဍဒေဝတာနံ ကောဋိသတသဟဿေန ပရိဝုတော ကောဋိသတသဟဿရဇတမယာနိ ဖလကာနိ စ သုဝဏ္ဏသတ္တိယော စ ဂါဟာပေတွာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာဘိမုခေါ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝတာ ပုရတော ကတွာ နိသိန္နော။

ဝိရူပက္ခော နာဂရာဇာ နာဂါနံ ကောဋိသတသဟဿေန ပရိဝုတော ကောဋိသတသဟဿမဏိမယာနိ မဟာဖလကာနိ စ သုဝဏ္ဏသတ္တိယော စ ဂါဟာပေတွာ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပုရတ္ထိမာဘိမုခေါ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝတာ ပုရတော ကတွာ နိသိန္နော။

ဝေဿဝဏော ယက္ခရာဇာ ယက္ခာနံ ကောဋိသတသဟဿေန ပရိဝုတော ကောဋိသတသဟဿပဝါဠမယာနိ မဟာဖလကာနိ စ သုဝဏ္ဏသတ္တိယော စ ဂါဟာပေတွာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏာဘိမုခေါ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝတာ ပုရတော ကတွာ နိသိန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ပစ္ဆာ အမှာကံ အာသနံ ဟောတီတိ တေသံ ပစ္ဆတော အမှာကံ နိသီဒိတုံ ဩကာသော ပါပုဏာတိ။ တတော ပရံ ပဝိသိတုံ ဝါ ပဿိတုံ ဝါ န လဘာမ။ သန္နိပါတကာရဏံ ပနေတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓမေဝ။ တေသု ဝဿူပနာယိကသင်္ဂဟော ဝိတ္ထာရိတော။ ယထာ ပန ဝဿူပနာယိကာယ၊ ဧဝံ မဟာပဝါရဏာယပိ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ ကတ္ထ ဂန္တွာ ကဿ သန္တိကေ ပဝါရေဿာမာ’’တိ မန္တေန္တိ။ တတ္ထ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယေဘုယျေန ပိယင်္ဂုဒီပမဟာဝိဟာရသ္မိံယေဝ ပဝါရေတိ။ သေသာ ဒေဝတာ ပါရိစ္ဆတ္တကာဒီနိ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ စေဝ ဒိဗ္ဗစန္ဒနစုဏ္ဏာနိ စ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော မနာပဋ္ဌာနမေဝ ဂန္တွာ ပဝါရေန္တိ။ ဧဝံ ပဝါရဏသင်္ဂဟတ္ထာယ သန္နိပတန္တိ ။

ဒေဝလောကေ ပန အာသာဝတီ နာမ လတာ အတ္ထိ။ သာ ပုပ္ဖိဿတီတိ ဒေဝါ ဝဿသဟဿံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပါရိစ္ဆတ္တကေ ပုပ္ဖမာနေ ဧကဝဿံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ တဿ ပဏ္ဍုပလာသာဒိဘာဝတော ပဋ္ဌာယ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ပဏ္ဍုပလာသော ဟောတိ၊ အတ္တမနာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ပဏ္ဍုပလာသော ခေါ ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော၊ န စိရဿေဝ ပန္နပလာသော ဘဝိဿတီ’တိ။ ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ပန္နပလာသော ဟောတိ၊ ခါရကဇာတော ဟောတိ၊ ဇာလကဇာတော ဟောတိ၊ ကုဋုမလကဇာတော ဟောတိ၊ ကောရကဇာတော ဟောတိ။ အတ္တမနာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ကောရကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော န စိရဿေဝ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ဘဝိဿတီ’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၉)။

သဗ္ဗပါလိဖုလ္လဿ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ ကောဝိဠာရဿ သမန္တာ ပညာသ ယောဇနာနိ အာဘာယ ဖုဋံ ဟောတိ၊ အနုဝါတံ ယောဇနသတံ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ။ အယမာနုဘာဝေါ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ ကောဝိဠာရဿာ’’တိ။

ပုပ္ဖိတေ ပါရိစ္ဆတ္တကေ အာရောဟဏကိစ္စံ ဝါ အင်္ကုသကံ ဂဟေတွာ နမနကိစ္စံ ဝါ ပုပ္ဖာဟရဏတ္ထံ စင်္ကောဋကကိစ္စံ ဝါ နတ္ထိ၊ ကန္တနကဝါတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝဏ္ဋတော ကန္တတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆနကဝါတော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဝေသနကဝါတော သုဓမ္မံ ဒေဝသဘံ ပဝေသေတိ၊ သမ္မဇ္ဇနကဝါတော ပုရာဏပုပ္ဖာနိ နီဟရတိ၊ သန္ထရဏကဝါတော ပတ္တကဏ္ဏိကကေသရာနိ နစ္စန္တော သန္ထရတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ဓမ္မာသနံ ဟောတိ။ ယောဇနပ္ပမာဏော ရတနပလ္လင်္ကော ဥပရိ တိယောဇနေန သေတစ္ဆတ္တေန ဓာရယမာနေန၊ တဒနန္တရံ သက္ကဿ ဒေဝရညော အာသနံ အတ္ထရိယတိ။ တတော တေတ္တိံသာယ ဒေဝပုတ္တာနံ၊ တတော အညာသံ မဟေသက္ခဒေဝတာနံ။ အညတရဒေဝတာနံ ပန ပုပ္ဖကဏ္ဏိကာဝ အာသနံ ဟောတိ။

ဒေဝါ ဒေဝသဘံ ပဝိသိတွာ နိသီဒန္တိ။ တတော ပုပ္ဖေဟိ ရေဏုဝဋ္ဋိ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥပရိ ကဏ္ဏိကံ အာဟစ္စ နိပတမာနာ ဒေဝတာနံ တိဂါဝုတပ္ပမာဏံ အတ္တဘာဝံ လာခါရသပရိကမ္မသဇ္ဇိတံ ဝိယ ကရောတိ။ တေသံ သာ ကီဠာ စတူဟိ မာသေဟိ ပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပါရိစ္ဆတ္တကကီဠာနုဘဝနတ္ထာယ သန္နိပတန္တိ။

မာသဿ ပန အဋ္ဌဒိဝသေ ဒေဝလောကေ မဟာဓမ္မသဝနံ ဃုသတိ။ တတ္ထ သုဓမ္မာယံ ဒေဝသဘာယံ သနင်္ကုမာရော ဝါ မဟာဗြဟ္မာ၊ သက္ကော ဝါ ဒေဝါနမိန္ဒော၊ ဓမ္မကထိကဘိက္ခု ဝါ၊ အညတရော ဝါ ဓမ္မကထိကော ဒေဝပုတ္တော ဓမ္မကထံ ကထေတိ။ အဋ္ဌမိယံ ပက္ခဿ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ အမစ္စာ၊ စာတုဒ္ဒသိယံ ပုတ္တာ၊ ပန္နရသေ သယံ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဉ္စ ဇာတိဟိင်္ဂုလကဉ္စ ဂဏှိတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော အနုဝိစရန္တိ။ တေ – ‘‘အသုကာ နာမ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော။ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတော။ ပဉ္စသီလာနိ ရက္ခတိ။ မာသဿ အဋ္ဌ ဥပေါသထေ ကရောတိ။ မာတုဥပဋ္ဌာနံ ပူရေတိ။ ပိတုဥပဋ္ဌာနံ ပူရေတိ။ အသုကဋ္ဌာနေ ဥပ္ပလဟတ္ထကသတေန ပုပ္ဖကုမ္ဘေန ပူဇာ ကတာ။ ဒီပသဟဿံ အာရောပိတံ။ အကာလဓမ္မသဝနံ ကာရိတံ။ ဆတ္တဝေဒိကာ ပုဋဝေဒိကာ ကုစ္ဆိဝေဒိကာ သီဟာသနံ သီဟသောပါနံ ကာရိတံ။ တီဏိ သုစရိတာနိ ပူရေတိ။ ဒသကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တတီ’’တိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန လိခိတွာ အာဟရိတွာ ပဉ္စသိခဿ ဟတ္ထေ ဒေန္တိ။ ပဉ္စသိခေါ မာတလိဿ ဟတ္ထေ ဒေတိ။ မာတလိ သင်္ဂါဟကော သက္ကဿ ဒေဝရညော ဒေတိ။

ယဒါ ပုညကမ္မကာရကာ ဗဟူ န ဟောန္တိ၊ ပေါတ္ထကော ခုဒ္ဒကော ဟောတိ၊ တံ ဒိသွာဝ ဒေဝါ – ‘‘ပမတ္တော၊ ဝတ ဘော မဟာဇနော ဝိဟရတိ၊ စတ္တာရော အပါယာ ပရိပူရိဿန္တိ၊ ဆ ဒေဝလောကာ တုစ္ဆာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အနတ္တမနာ ဟောန္တိ။ သစေ ပန ပေါတ္ထကော မဟာ ဟောတိ၊ တံ ဒိသွာဝ ဒေဝါ – ‘‘အပ္ပမတ္တော၊ ဝတ ဘော၊ မဟာဇနော ဝိဟရတိ၊ စတ္တာရော အပါယာ သုညာ ဘဝိဿန္တိ ၊ ဆ ဒေဝလောကာ ပရိပူရိဿန္တိ၊ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပုညာနိ ကရိတွာ အာဂတေ မဟာပုညေ ပုရက္ခတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠိတုံ လဘိဿာမာ’’တိ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ တံ ပေါတ္ထကံ ဂဟေတွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝါစေတိ။ တဿ ပကတိနိယာမေန ကထေန္တဿ သဒ္ဒေါ ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ဂဏှာတိ။ ဥစ္စေန သရေန ကထေန္တဿ စ သကလံ ဒသယောဇနသဟဿံ ဒေဝနဂရံ ဆာဒေတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ သန္နိပတန္တိ။ ဣဓ ပန ပဝါရဏသင်္ဂဟတ္ထာယ သန္နိပတိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာဂတံ နမဿန္တာတိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတံ နမဿမာနာ ။ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတန္တိ သွာက္ခာတတာဒိဘေဒံ ဓမ္မဿ သုဓမ္မတံ ဥဇုပ္ပဋိပန္နတာဒိဘေဒံ သင်္ဃဿ စ သုပ္ပဋိပတ္တိန္တိ အတ္ထော။

အဋ္ဌယထာဘုစ္စဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ ယထာဘုစ္စေတိ ယထာဘူတေ ယထာသဘာဝေ။ ဝဏ္ဏေတိ ဂုဏေ။ ပယိရုဒါဟာသီတိ ကထေသိ။ ဗဟုဇနဟိတာယပဋိပန္နောတိ ကထံ ပဋိပန္နော? ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဗုဒ္ဓတ္ထာယ အဘိနီဟရမာနောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ။

ဒါနပါရမီ၊ သီလပါရမီ၊ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ ပညာပါရမီ၊ ဝီရိယပါရမီ၊ ခန္တိပါရမီ၊ သစ္စပါရမီ၊ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ မေတ္တာပါရမီ၊ ဥပေက္ခာပါရမီတိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။

ခန္တိဝါဒိတာပသကာလေ၊ စူဠဓမ္မပါလကုမာရကာလေ၊ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇကာလေ၊ ဘူရိဒတ္တစမ္ပေယျသင်္ခပါလနာဂရာဇကာလေ၊ မဟာကပိကာလေ စ တာဒိသာနိ ဒုက္ကရာနိ ကရောန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌတွာ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တသု ဌာနေသု ပထဝိံ ကမ္ပေတွာ ပါရမီကူဋံ ဂဏှန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။ တတော အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ တုသိတပုရေ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။

တတ္ထ ပဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဒိသွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ယာစိတော ပဉ္စ မဟာဝိလောကနာနိ ဝိလောကေတွာ ဒေဝါနံ သင်္ဂဟတ္ထာယ ပဋိညံ ဒတွာ တုသိတပုရာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။

ဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိယံ ဝသိတွာ လုမ္ဗိနီဝနေ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တောပိ၊ ဧကူနတိံသဝဿာနိ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိတွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ အနောမနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇန္တောပိ၊ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနေန အတ္တာနံ ကိလမေတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကံ အာရုယှ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောပိ၊ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ယာပေန္တောပိ၊ ဣသိပတနံ အာဂမ္မ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေန္တောပိ၊ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တောပိ၊ ဒေဝေါရောဟဏံ ဩရောဟန္တောပိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ တိဋ္ဌန္တောပိ၊ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇန္တောပိ၊ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တောပိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော။ ယာဝဿ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော ဓရန္တိ၊ တာဝ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသပဒါနိ ဧတဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ပုရိမဿ ပုရိမဿ အတ္ထော။

နေဝ အတီတံသေ သမနုပဿာမ၊ န ပနေတရဟီတိ အတီတေပိ ဗုဒ္ဓတော အညံ န သမနုပဿာမ၊ အနာဂတေပိ န သမနုပဿာမ၊ ဧတရဟိ ပန အညဿ သတ္ထုနော အဘာဝတောယေဝ အညတြ တေန ဘဂဝတာ န သမနုပဿာမာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဟိ – ‘‘အတီတာနာဂတာ ဗုဒ္ဓါ အမှာကံ သတ္ထာရာ သဒိသာယေဝ၊ ကိံ သက္ကော ကထေတီ’’တိ ဝိစာရေတွာ – ‘‘ဧတရဟိ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နော သတ္ထာ အမှာကံ သတ္ထာရံ မုဉ္စိတွာ အညော ကောစိ နတ္ထိ၊ တသ္မာ န ပဿာမာတိ ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ ပဒေသု အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာက္ခာတာဒီနိ စ ကုသလာဒီနိ စ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။

ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေနာတိ ဂင်္ဂါယမုနာနံ သမာဂမဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ဝဏ္ဏေနပိ ဂန္ဓေနပိ ရသေနပိ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသမေဝ ဟောတိ၊ န မဟာသမုဒ္ဒဥဒကေန သံသဋ္ဌကာလေ ဝိယ ဝိသဒိသံ။ ပရိသုဒ္ဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပဋိပဒါပိ ပရိသုဒ္ဓါဝ။ န ဟိ ဒဟရကာလေ ဝေဇ္ဇကမ္မာဒီနိ ကတွာ အဂေါစရေ စရိတွာ မဟလ္လကကာလေ နိဗ္ဗာနံ ဒဋ္ဌုံ သက္ကာ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပန ပဋိပဒါ ပရိသုဒ္ဓါဝ ဝဋ္ဋတိ အာကာသူပမာ။ ယထာ ဟိ အာကာသမ္ပိ အလဂ္ဂံ ပရိသုဒ္ဓံ စန္ဒိမသူရိယာနံ အာကာသေ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တာနံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တဿ ဘိက္ခုနော ပဋိပဒါပိ ကုလေ ဝါ ဂဏေ ဝါ အလဂ္ဂါ အဗဒ္ဓါ အာကာသူပမာ ဝဋ္ဋတိ။ သာ ပနေသာ တာဒိသာဝ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ ကထိတာ ဒေသိတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သံသန္ဒတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ။

ပဋိပန္နာနန္တိ ပဋိပဒါယ ဌိတာနံ။ ဝုသိတဝတန္တိ ဝုတ္ထဝါသာနံ ဧတေသံ။ လဒ္ဓသဟာယောတိ ဧတေသံ တတ္ထ တတ္ထ သဟ အယနတော သဟာယော။ ‘‘အဒုတိယော အသဟာယော အပ္ပဋိသမော’’တိ ဣဒံ ပန အသဒိသဋ္ဌေန ဝုတ္တံ။ အပနုဇ္ဇာတိ တေသံ မဇ္ဈေပိ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝိဟရန္တော စိတ္တေန အပနုဇ္ဇ၊ အပနုဇ္ဇေဝ ဧကာရာမတံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။

အဘိနိပ္ဖန္နောခေါ ပန တဿ ဘဂဝတော လာဘောတိ တဿ ဘဂဝတော မဟာလာဘော ဥပ္ပန္နော။ ကဒါ ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နော? အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ သတ္တသတ္တာဟံ အတိက္ကမိတွာ ဣသိပတနေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ အနုက္ကမေန ဒေဝမနုဿာနံ ဒမနံ ကရောန္တဿ တယော ဇဋိလေ ပဗ္ဗာဇေတွာ ရာဇဂဟံ ဂတဿ ဗိမ္ဗိသာရဒမနတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၇၀)။ သတသဟဿကပ္ပာဓိကေသု စတူသု အသင်္ချေယျေသု ဥဿန္နပုညနိဿန္ဒသမုပ္ပန္နော လာဘသက္ကာရော မဟောဃော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရမာနော အာဂစ္ဆတိ။

ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ ရာဇဂဟေ သာဝတ္ထိယံ သာကေတေ ကောသမ္ဗိယံ ဗာရာဏသိယံ ဘဂဝတော ပဋိပါဋိဘတ္တံ နာမ ဥပ္ပန္နံ၊ တတ္ထေကော – ‘‘အဟံ သတံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဝိဟာရဒွါရေ ဗန္ဓိ။ အညော – အဟံ ဒွေ သတာနိ။ အညော – အဟံ ပဉ္စ သတာနိ။ အညော – အဟံ သဟဿံ။ အညော – အဟံ ဒွေ သဟဿာနိ။ အညော – အဟံ ပဉ္စ။ ဒသ။ ဝီသတိ။ ပညာသံ၊ အညော – အဟံ သတသဟဿံ။ အညော – အဟံ ဒွေ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဝိဟာရဒွါရေ ဗန္ဓိ။ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တမ္ပိ ဩကာသံ လဘိတွာ – ‘‘ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ သကဋာနိ ပူရေတွာ မဟာဇနော အနုဗန္ဓိယေဝ။ ယထာဟ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဇာနပဒါ မနုဿာ ဗဟုံ လောဏမ္ပိ တေလမ္ပိ တဏ္ဍုလမ္ပိ ခါဒနီယမ္ပိ သကဋေသု အာရောပေတွာ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓာ ဟောန္တိ – ‘ယတ္ထ ပဋိပါဋိံ လဘိဿာမ၊ တတ္ထ ဘတ္တံ ကရိဿာမာ’တိ’’ (မဟာဝ။ ၂၈၂)။ ဧဝံ အညာနိပိ ခန္ဓကေ စ ဝိနယေ စ ဗဟူနိ ဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

အသဒိသဒါနေ ပနေသ လာဘော မတ္ထကံ ပတ္တော။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ ဘဂဝတိ ဇနပဒစာရိကံ စရိတွာ ဇေတဝနံ သမ္ပတ္တေ ရာဇာ နိမန္တေတွာ ဒါနံ အဒါသိ။ ဒုတိယဒိဝသေ နာဂရာ အဒံသု။ ပုန တေသံ ဒါနတော အတိရေကံ ရာဇာ၊ တဿ ဒါနတော အတိရေကံ နာဂရာတိ ဧဝံ ဗဟူသု ဒိဝသေသု ဂတေသု ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ နာဂရာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အတိရေကတရံ ကရောန္တိ၊ ပထဝိဿရော ပန ရာဇာ နာဂရေဟိ ဒါနေ ပရာဇိတောတိ ဂရဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အထဿ မလ္လိကာ ဥပါယံ အာစိက္ခိ။ သော ရာဇင်္ဂဏေ သာလကလျာဏိပဒရေဟိ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ တံ နီလုပ္ပလေဟိ ဆာဒေတွာ ပဉ္စ အာသနသတာနိ ပညာပေတွာ ပဉ္စ ဟတ္ထိသတာနိ အာသနာနံ ပစ္ဆာဘာဂေ ဌပေတွာ ဧကေကေန ဟတ္ထိနာ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရာပေသိ။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ အာသနာနံ အန္တရေ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဧကေကာ ခတ္တိယဓီတာ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓံ ပိသတိ။ နိဋ္ဌိတံ နိဋ္ဌိတံ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ဂန္ဓမ္ဗဏေ ပက္ခိပတိ၊ တံ အပရာ ခတ္တိယဓီတာ နီလုပ္ပလဟတ္ထကေန သမ္ပရိဝတ္တေတိ။ ဧဝံ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော တိဿော တိဿော ခတ္တိယဓီတရော ပရိဝါရာ၊ အပရာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဣတ္ထီ တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ ဗီဇတိ၊ အညာ ဓမကရဏံ ဂဟေတွာ ဥဒကံ ပရိဿာဝေတိ၊ အညာ ပတ္တတော ဥဒကံ ဟရတိ။ ဘဂဝတော စတ္တာရိ အနဂ္ဃာနိ အဟေသုံ။ ပါဒကထလိကာ အာဓာရကော အပဿေနဖလကံ ဆတ္တပါဒမဏီတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အနဂ္ဃာနိ အဟေသုံ။ သင်္ဃနဝကဿ ဒေယျဓမ္မော သတသဟဿံ အဂ္ဃတိ။ တသ္မိဉ္စ ဒါနေ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော သင်္ဃနဝကော အဟောသိ။ တဿ အာသနသမီပေ အာနီတော ဟတ္ထီ တံ ဥပဂန္တုံ နာသက္ခိ။ တတော ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ – ‘‘အညော ဟတ္ထီ နတ္ထီ’’တိ? ဒုဋ္ဌဟတ္ထီ ပန အတ္ထိ၊ အာနေတုံ န သက္ကာတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ – သင်္ဃနဝကော ကတရော မဟာရာဇာတိ? အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော ဘဂဝါတိ။ တေန ဟိ တံ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိံ အာနေတွာ ဌပေတု၊ မဟာရာဇာတိ။ ဟတ္ထိံ မဏ္ဍယိတွာ အာနယိံသု။ သော ထေရဿ တေဇေန နာသာဝါတသဉ္စရဏမတ္တမ္ပိ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ဧဝံ နိရန္တရံ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ ဒီယိတ္ထ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဇာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ – ‘‘ဘဂဝါ မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’’တိ အာဟ။

တဿဉ္စ ပရိသတိ ကာဠော စ ဇုဏှော စာတိ ဒွေ အမစ္စာ ဟောန္တိ။ ကာဠော စိန္တေသိ – ‘‘နဿတိ ရာဇကုလဿ သန္တကံ၊ ကိံ နာမေတေ ဧတ္တကာ ဇနာ ကရိဿန္တိ၊ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ နိဒ္ဒါယိဿန္တေဝ၊ ဣဒံ ပန ဧကော ရာဇပုရိသော လဘိတွာ ကိံ နာမ န ကရေယျ၊ အဟော နဿတိ ရညော သန္တက’’န္တိ။ ဇုဏှော စိန္တေသိ – ‘‘မဟန္တံ ဣဒံ ရာဇတ္တနံ နာမ၊ ကော အညော ဣဒံ ကာတုံ သက္ခိဿတိ? ကိံ ရာဇာ နာမ သော၊ ယော ရာဇတ္တနေ ဌိတောပိ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒါတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ ဘဂဝါ ပရိသာယ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေန္တော တေသံ ဒွိန္နံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ – ‘‘သစေ အဇ္ဇ ဇုဏှဿ အဇ္ဈာသယေန ဓမ္မကထံ ကထေမိ၊ ကာဠဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတိ ။ မယာ ခေါ ပန သတ္တာနုဒ္ဒယတာယ ပါရမိယော ပူရိတာ။ ဇုဏှော အညသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ မယိ ဓမ္မံ ကထယန္တေ မဂ္ဂဖလံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ၊ ဣဒါနိ ပန ကာဠံ ဩလောကေဿာမီ’’တိ ရညော စတုပ္ပဒိကမေဝ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘န ဝေ ကဒရိယာ ဒေဝလောကံ ဝဇန္တိ၊

ဗာလာ ဟဝေ နပ္ပသံသန္တိ ဒါနံ၊

ဓီရော စ ဒါနံ အနုမောဒမာနော၊

တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၇)၊

ရာဇာ အနတ္တမနော ဟုတွာ – ‘‘မယာ မဟာဒါနံ ဒိန္နံ၊ သတ္ထာ စ မေ မန္ဒမေဝ ဓမ္မံ ကထေသိ၊ နာသက္ခိံ မညေ ဒသဗလဿ စိတ္တံ ဂဟေတု’’န္တိ။ သော ဘုတ္တပါတရာသော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ မဟန္တံ ဒါနံ ဒိန္နံ၊ အနုမောဒနာ စ မေ န မဟတီ ကတာ၊ ကော နု ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဒေါသော’’တိ? နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ တဝ ဒေါသော၊ ပရိသာ ပန အပရိသုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဓမ္မံ န ဒေသေသိန္တိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ပရိသာ န သုဒ္ဓါတိ? သတ္ထာ ဒွိန္နံ အမစ္စာနံ ပရိဝိတက္ကံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ကာဠံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဧဝံ၊ တာတ၊ ကာဠာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘မယိ မမ သန္တကံ ဒဒမာနေ တဝ ကတရံ ဌာနံ ရုဇ္ဇတိ၊ န တံ သက္ကောမိ ပဿိတုံ၊ ပဗ္ဗာဇေထ နံ မမ ရဋ္ဌတော’’တိ အာဟ။ တတော ဇုဏှံ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ တာတ၊ စိန္တေသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တဝ စိတ္တာနုရူပမေဝ ဟောတူ’’တိ တသ္မိံယေဝ မဏ္ဍပေ ဧဝံ ပညတ္တေသုယေဝ အာသနေသု ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ နိသီဒါပေတွာ တာယေဝ ခတ္တိယဓီတရော ပရိဝါရာပေတွာ ရာဇဂေဟတော ဓနံ ဂဟေတွာ မယာ ဒိန္နသဒိသမေဝ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဒါနံ ဒေဟီတိ။ သော တထာ အဒါသိ။ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ – ‘‘ဓမ္မံ ဘဂဝါ ဒေသေထာ’’တိ အာဟ။

သတ္ထာ ဒွိန္နမ္ပိ ဒါနာနံ အနုမောဒနံ ဧကတော ကတွာ ဒွေ မဟာနဒိယော ဧကောဃပုဏ္ဏာ ကုရုမာနော ဝိယ မဟာဓမ္မဒေသနံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဇုဏှော သောတာပန္နော အဟောသိ။ ရာဇာ ပသီဒိတွာ ဒသဗလဿ ဗာဟိရဝတ္ထုံ နာမ အဒါသိ။ ဧဝံ အဘိနိပ္ဖန္နော ခေါ ပန တဿ ဘဂဝတော လာဘောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဘိနိပ္ဖန္နောသိလောကောတိ ဝဏ္ဏဂုဏကိတ္တနံ။ သောပိ ဘဂဝတော ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ အဘိနိပ္ဖန္နော။ တတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ဘဂဝတော ခတ္တိယာပိ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏာပိ ဂဟပတယောပိ နာဂါ သုပဏ္ဏာ ဂန္ဓဗ္ဗာ ဒေဝတာ ဗြဟ္မာနောပိ ကိတ္တိံ ဝတွာ – ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ။ အညတိတ္ထိယာပိ ဝရရောဇဿ သဟဿံ ဒတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ကထေဟီတိ ဥယျောဇေသုံ။ သော သဟဿံ ဂဟေတွာ ဒသဗလံ ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသန္တာ အပလောကယမာနော လိက္ခာမတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ အဒိသွာ – ‘‘ဝိပ္ပကိဏ္ဏဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဝိဘူသိတေ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တေ သုဖုလ္လိတပါရိစ္ဆတ္တကတာရာဂဏသမုဇ္ဇလိတအန္တလိက္ခဝိစိတ္တကုသုမသဿိရိကနန္ဒနဝနသဒိသေ အနဝဇ္ဇအတ္တဘာဝေ အဝဏ္ဏံ ဝဒန္တဿ မုခမ္ပိ ဝိပရိဝတ္တေယျ၊ မုဒ္ဓါပိ သတ္တဓာ ဖလေယျ၊ အဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ ဥပါယော နတ္ထိ၊ ဝဏ္ဏမေဝ ဝဒိဿာမီ’’တိ ပါဒတလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသန္တာ အတိရေကပဒသဟဿေန ဝဏ္ဏမေဝ ကထေသိ။ ယမကပါဋိဟာရိယေ ပနေသ ဝဏ္ဏော နာမ မတ္ထကံ ပတ္တော။ ဧဝံ အဘိနိပ္ဖန္နော သိလောကောတိ။

ယာဝ မညေ ခတ္တိယာတိ ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ သုဒ္ဒါ နာဂါ သုပဏ္ဏာ ယက္ခာ အသုရာ ဒေဝါ ဗြဟ္မာနောတိ သဗ္ဗေဝ တေ သမ္ပိယာယမာနရူပါ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ။ ဝိဂတမဒေါ ခေါ ပနာတိ ဧတ္တကာ မံ ဇနာ သမ္ပိယာယမာနရူပါ ဝိဟရန္တီတိ န မဒပမတ္တော ဟုတွာ ဒဝါဒိဝသေန အာဟာရံ အာဟာရေတိ၊ အညဒတ္ထု ဝိဂတမဒေါ ခေါ ပန သော ဘဂဝါ အာဟာရံ အာဟာရေတိ။

ယထာဝါဒီတိ ယံ ဝါစာယ ဝဒတိ၊ တဒနွယမေဝဿ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ ယဉ္စ ကာယေန ကရောတိ၊ တဒနွယမေဝဿ ဝစီကမ္မံ ဟောတိ။ ကာယော ဝါ ဝါစံ၊ ဝါစာ ဝါ ကာယံ နာတိက္ကမတိ၊ ဝါစာ ကာယေန၊ ကာယော စ ဝါစာယ သမေတိ။ ယထာ စ –

‘‘ဝါမေန သူကရော ဟောတိ၊ ဒက္ခိဏေန အဇာမိဂေါ၊

သရေန နေလကော ဟောတိ၊ ဝိသာဏေန ဇရဂ္ဂဝေါ’’တိ။ –

အယံ သူကရယက္ခော သူကရေ ဒိသွာ သူကရသဒိသံ ဝါမပဿံ ဒဿေတွာ တေ ဂဟေတွာ ခါဒတိ၊ အဇာမိဂေ ဒိသွာ တံသဒိသံ ဒက္ခိဏပဿံ ဒဿေတွာ တေ ဂဟေတွာ ခါဒတိ၊ နေလကဝစ္ဆကေ ဒိသွာ ဝစ္ဆကရဝံ ရဝန္တော တေ ဂဟေတွာ ခါဒတိ၊ ဂေါဏေ ဒိသွာ တေသံ ဝိသာဏသဒိသာနိ ဝိသာဏာနိ မာပေတွာ တေ ဒူရတောဝ – ‘‘ဂေါဏော ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဧဝံ ဥပဂတေ ဂဟေတွာ ခါဒတိ။ ယထာ စ ဓမ္မိကဝါယသဇာတကေ သကုဏေဟိ ပုဋ္ဌော ဝါယသော – ‘‘အဟံ ဝါတဘက္ခော၊ ဝါတဘက္ခတာယ မုခံ ဝိဝရိတွာ ပါဏကာနဉ္စ မရဏဘယေန ဧကေနေဝ ပါဒေန ဌိတော၊ တသ္မာ တုမှေပိ –

‘‘ဓမ္မံ စရထ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ဓမ္မံ စရထ ဉာတယော၊

ဓမ္မစာရီ သုခံ သေတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စာ’’တိ။

သကုဏေသု ဝိဿာသံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တတော –

‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ ပက္ခီ၊ ဒိဇော ပရမဓမ္မိကော၊

ဧကပါဒေန တိဋ္ဌန္တော၊ ဓမ္မော ဓမ္မောတိ ဘာသတီ’’တိ။

ဧဝံ ဝိဿာသမာဂတေ သကုဏေ ခါဒိတ္ထ။ တေန တေသံ ဝါစာ ကာယေန၊ ကာယော စ ဝါစာယ န သမေတိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝတော။ ဘဂဝတော ပန ဝါစာ ကာယေန၊ ကာယော စ ဝါစာယ သမေတိယေဝါတိ ဒဿေတိ။

တိဏ္ဏာ တရိတာ ဝိစိကိစ္ဆာ အဿာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ဧဝရူပါ ဝိဂတာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ယထာ ဟိ မဟာဇနော – ‘‘အယံ ရုက္ခော၊ ကိံ ရုက္ခော နာမ၊ အယံ ဂါမော၊ အယံ ဇနပဒေါ၊ ဣဒံ ရဋ္ဌံ၊ ကိံ ရဋ္ဌံ နာမ၊ ကသ္မာ နု ခေါ အယံ ရုက္ခော ဥဇုက္ခန္ဓော၊ အယံ ဝင်္ကက္ခန္ဓော၊ ကသ္မာ ကဏ္ဋကော ကောစိ ဥဇုကော ဟောတိ၊ ကောစိ ဝင်္ကော၊ ပုပ္ဖံ ကိဉ္စိ သုဂန္ဓံ၊ ကိဉ္စိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ ဖလံ ကိဉ္စိ မဓုရံ၊ ကိဉ္စိ အမဓုရ’’န္တိ သကင်္ခေါဝ ဟောတိ၊ န ဧဝံ သတ္ထာ။ သတ္ထာ ဟိ – ‘‘ဣမေသံ နာမ ဓာတူနံ ဥဿန္နုဿန္နတ္တာ ဣဒံ ဧဝံ ဟောတီ’’တိ ဝိဂတကထံကထောဝ ။ ယထာ စ ပဌမဇ္ဈာနာဒိလာဘီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီသု ကင်္ခါ ဟောတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဟိ သဗ္ဗညုတညာဏေ ယာထာဝသန္နိဋ္ဌာနာဘာဝတော ဝေါဟာရဝသေန ကင်္ခါ နာမ ဟောတိယေဝ၊ န ဧဝံ ဗုဒ္ဓဿ။ သော ဟိ ဘဂဝါ သဗ္ဗတ္ထ ဝိဂတကထံကထောတိ ဒဿေတိ။

ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပောတိ ယထာ ကေစိ သီလမတ္တေန၊ ကေစိ ဝိပဿနာမတ္တေန၊ ကေစိ ပဌမဇ္ဈာနေန…ပေ… ကေစိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ၊ ကေစိ သောတာပန္နဘာဝမတ္တေန…ပေ… ကေစိ အရဟတ္တေန၊ ကေစိ သာဝကပါရမီဉာဏေန၊ ကေစိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေန ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပာ ပရိပုဏ္ဏမနောရထာ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ မမ သတ္ထာ။ မမ ပန သတ္ထာ သဗ္ဗညုတညာဏေန ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပောတိ ဒဿေတိ။

အဇ္ဈာသယံ အာဒိဗြဟ္မစရိယန္တိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ အဓိကာသယေန ဥတ္တမနိဿယဘူတေန အာဒိဗြဟ္မစရိယေန ပေါရာဏဗြဟ္မစရိယဘူတေန စ အရိယမဂ္ဂေန တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထံကထော ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပောတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံ သစ္စာနိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ၊ တတ္ထ စ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ ဗလေသု စ ဝသီဘာဝ’’န္တိ ဟိ ဝစနတော ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပတာပိ ဘဂဝတော အရိယမဂ္ဂေနေဝ နိပ္ဖန္နာတိ။

၂၉၇။ ယထရိဝ ဘဂဝါတိ ယထာ ဘဂဝါ၊ ဧဝံ ဧကသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ စတူသု ဒိသာသု စာရိကံ စရမာနာ အဟော ဝတ စတ္တာရော ဇိနာ ဓမ္မံ ဒေသေယျုန္တိ ပစ္စာသိသမာနာ ဝဒန္တိ။ အထာပရေ တီသု မဏ္ဍလေသု ဧကတော ဝိစရဏဘာဝံ အာကင်္ခမာနာ တယော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အာဟံသု။ အပရေ – ‘‘ဒသ ပါရမိယော နာမ ပူရေတွာ စတုန္နံ တိဏ္ဏံ ဝါ ဥပ္ပတ္တိ ဒုလ္လဘာ၊ သစေ ပန ဧကော နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသန္တော ဓမ္မံ ဒေသေယျ၊ ဧကော စာရိကံ စရန္တော၊ ဧဝမ္ပိ ဇမ္ဗုဒီပေါ သောဘေယျ စေဝ၊ ဗဟုဉ္စ ဟိတသုခမဓိဂစ္ဆေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ အဟော ဝတ၊ မာရိသာတိ အာဟံသု။

၂၉၈။ အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယန္တိ ဧတ္ထ ဌာနံ အဝကာသောတိ ဥဘယမေတံ ကာရဏာဓိဝစနမေဝ။ ကာရဏဉှိ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဖလန္တိ ဌာနံ။ ဩကာသော ဝိယ စဿ တံ တေန ဝိနာ အညတ္ထ အဘာဝတောတိ အဝကာသော။ ယန္တိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယေန ကာရဏေန ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ ဗုဒ္ဓါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တံ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ။

ဧတ္ထ စ –

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ပရိဟရန္တိ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတေ ဝသော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) –

ဂါထာယ ဧကစက္ကဝါဠမေဝ ဧကာ လောကဓာတု။ ‘‘သဟဿီ လောကဓာတု အကမ္ပိတ္ထာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၂၆) အာဂတဋ္ဌာနေ စက္ကဝါဠသဟဿံ ဧကာ လောကဓာတု။ ‘‘အာကင်္ခမာနော၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတော တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုံ သရေန ဝိညာပေယျ၊ ဩဘာသေန စ ဖရေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) အာဂတဋ္ဌာနေ တိသဟဿိမဟာသဟဿီ ဧကာ လောကဓာတု။ ‘‘အယဉ္စ ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၁) အာဂတဋ္ဌာနေ ဒသစက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကာ လောကဓာတု။ တံ သန္ဓာယ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ အာဟ။ ဧတ္တကဉှိ ဇာတိခေတ္တံ နာမ။ တတြာပိ ဌပေတွာ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇမ္ဗုဒီပဿ မဇ္ဈိမဒေသံ န အညတြ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဇာတိခေတ္တတော ပန ပရံ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနမေဝ န ပညာယတိ။ ယေနတ္ထေနာတိ ယေန ပဝါရဏသင်္ဂဟတ္ထေန။

သနင်္ကုမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဝဏ္ဏေန စေဝ ယသသာ စာတိ အလင်္ကာရပရိဝါရေန စ ပုညသိရိယာ စာတိ အတ္ထော။

၃၀၁။ သာဓု မဟာဗြဟ္မေတိ ဧတ္ထ သမ္ပသာဒနေ သာဓုသဒ္ဒေါ။ သင်္ခါယ မောဒါမာတိ ဇာနိတွာ မောဒါမ။

ဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ ယာဝ ဒီဃရတ္တံ မဟာပညောဝ သော ဘဂဝါတိ ဧတ္တကန္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ အထ ခေါ ယာဝ ဒီဃရတ္တံ အတိစိရရတ္တံ မဟာပညောဝ သော ဘဂဝါ။ နောတိ ကထံ တုမှေ မညထာတိ။ အထ သယမေဝေတံ ပဉှံ ဗျာကာတုကာမော – ‘‘အနစ္ဆရိယမေတံ၊ မာရိသာ၊ ယံ ဣဒါနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ ဘိန္ဒိတွာ ပဋိဝိဒ္ဓအသာဓာရဏဉာဏော သော ဘဂဝါ မဟာပညော ဘဝေယျ၊ ကိမေတ္ထ အစ္ဆရိယံ၊ အပရိပက္ကာယ ပန ဗောဓိယာ ပဒေသဉာဏေ ဌိတဿ သရာဂါဒိကာလေပိ မဟာပညဘာဝမေဝ ဝေါ၊ မာရိသာ၊ ကထေဿာမီ’’တိ ဘဝပဋိစ္ဆန္နကာရဏံ အာဟရိတွာ ဒဿေန္တော ဘူတပုဗ္ဗံ ဘောတိအာဒိမာဟ။

ပုရောဟိတောတိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အနုသာသနပုရောဟိတော။ ဂေါဝိန္ဒောတိ ဂေါဝိန္ဒိယာဘိသေကေန အဘိသိတ္တော ၊ ပကတိယာ ပနဿ အညဒေဝ နာမံ၊ အဘိသိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ဂေါဝိန္ဒော’’တိ သင်္ချံ ဂတော။ ဇောတိပါလောတိ ဇောတနတော စ ပါလနတော စ ဇောတိပါလော။ တဿ ကိရ ဇာတဒိဝသေ သဗ္ဗာဝုဓာနိ ဥဇ္ဇောတိံသု။ ရာဇာပိ ပစ္စူသသမယေ အတ္တနော မင်္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိတံ ဒိသွာ ဘီတော အဋ္ဌာသိ။ ဂေါဝိန္ဒော ပါတောဝ ရာဇူပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သုခသေယျံ ပုစ္ဆိ ရာဇာ – ‘‘ကုတော မေ အာစရိယ၊ သုခသေယျာ’’တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ အာရောစေသိ။ မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ပုတ္တော ဇာတော၊ တဿာနုဘာဝေန သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသူတိ။ ရာဇာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ကုမာရော ပစ္စတ္ထိကော ဘဝေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ သုဋ္ဌုတရံ ဘာယိ။ ‘‘ကိံ ဝိတက္ကေသိ မဟာရာဇာ’’တိ စ ပုဋ္ဌော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ဂေါဝိန္ဒော ‘‘မာ ဘာယိ မဟာရာဇ၊ နေသော ကုမာရော တုမှာကံ ဒုဗ္ဘိဿတိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပန တေန သမော ပညာယ န ဘဝိဿတိ၊ မမ ပုတ္တဿ ဝစနေန မဟာဇနဿ ကင်္ခါ ဆိဇ္ဇိဿတိ၊ တုမှာကဉ္စ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အနုသာသိဿတီ’’တိ သမဿာသေတိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော – ‘‘ကုမာရဿ ခီရမူလံ ဟောတူ’’တိ သဟဿံ ဒတွာ ‘‘ကုမာရံ မဟလ္လကကာလေ မမ ဒဿေထာ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိမနုပ္ပတ္တော။ ဇောတိတတ္တာ ပနဿ ပါလနသမတ္ထတာယ စ ဇောတိပါလောတွေဝ နာမံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဇောတနတော စ ပါလနတော စ ဇောတိပါလော’’တိ။

သမ္မာ ဝေါဿဇ္ဇိတွာတိ သမ္မာ ဝေါဿဇ္ဇိတွာ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အလမတ္ထဒသတရောတိ သမတ္ထော ပဋိဗလော အတ္ထဒသော အလမတ္ထဒသော၊ တံ အလမတ္ထဒသံ တိရေတီတိ အလမတ္ထဒသတရော။ ဇောတိပါလဿေဝ မာဏဝဿ အနုသာသနိယာတိ သောပိ ဇောတိပါလံယေဝ ပုစ္ဆိတွာ အနုသာသတီတိ ဒဿေတိ။

၃၀၅။ ဘဝမတ္ထုဘဝန္တံ ဇောတိပါလန္တိ ဘောတော ဇောတိပါလဿ ဘဝေါ ဝုဒ္ဓိ ဝိသေသာဓိဂမော သဗ္ဗကလျာဏဉ္စေဝ မင်္ဂလဉ္စ ဟောတူတိ အတ္ထော။ သမ္မောဒနီယံ ကထန္တိ? ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ မာ စိန္တယိ၊ ဓုဝဓမ္မော ဧသ သဗ္ဗသတ္တာန’’န္တိအာဒိနာ နယေန မရဏပ္ပဋိသံယုတ္တံ သောကဝိနောဒနပဋိသန္ထာရကထံ ပရိယောသာပေတွာ။ မာ နော ဘဝံ ဇောတိပါလော အနုသာသနိယာပစ္စဗျာဟာသီတိ မာ ပဋိဗျာကာသိ၊ ‘‘အနုသာသာ’’တိ ဝုတ္တော – ‘‘နာဟံ အနုသာသာမီ’’တိ နော မာ အနုသာသနိယာ ပစ္စက္ခာသီတိ အတ္ထော။ အဘိသမ္ဘောသီတိ သံဝိဒဟိတွာ ပဋ္ဌပေသိ။ မနုဿာ ဧဝမာဟံသူတိ တံ ပိတရာ မဟာပညတရံ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အနုသာသန္တံ သဗ္ဗကမ္မေ အဘိသမ္ဘဝန္တံ ဒိသွာ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော၊ ဗြာဟ္မဏော၊ မဟာဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော၊ ဗြာဟ္မဏောတိ ဧဝမာဟံသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော၊ ဗြာဟ္မဏော အဟောသိ ဧတဿ ပိတာ၊ အယံ ပန မဟာဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော၊ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။

ရဇ္ဇသံဝိဘဇနဝဏ္ဏနာ

၃၀၆။ ယေနတေ ဆ ခတ္တိယာတိ ယေ တေ ‘‘သဟာယာ’’တိ ဝုတ္တာ ဆ ခတ္တိယာ၊ တေ ကိရ ရေဏုဿ ဧကပိတိကာ ကနိဋ္ဌဘာတရော၊ တသ္မာ မဟာဂေါဝိန္ဒော ‘‘အယံ အဘိသိတ္တော ဧတေသံ ရဇ္ဇသံဝိဘာဂံ ကရေယျ ဝါ န ဝါ၊ ယံနူနာဟံ တေ ပဋိကစ္စေဝ ရေဏုဿ သန္တိကံ ပေသေတွာ ပဋိညံ ဂဏှာပေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ယေန တေ ဆ ခတ္တိယာ တေနုပသင်္ကမိ။ ရာဇကတ္တာရောတိ ရာဇကာရကာ အမစ္စာ။

၃၀၇။ မဒနီယာ ကာမာတိ မဒကရာ ပမာဒကရာ ကာမာ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧသ အနုဿရိတုမ္ပိ န သက္ကုဏေယျ၊ တသ္မာ အာယန္တု ဘောန္တော အာဂစ္ဆန္တူတိ အတ္ထော။

၃၀၈။ သရာမဟံ ဘောတိ တဒါ ကိရ မနုဿာနံ သစ္စဝါဒိကာလော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကဒါ မယာ ဝုတ္တံ၊ ကေန ဒိဋ္ဌံ၊ ကေန သုတ’’န္တိ အဘူတံ အဝတွာ ‘‘သရာမဟံ ဘော’’တိ အာဟ။ သမ္မောဒနီယံ ကထန္တိ ကိံ မဟာရာဇ ဒေဝတ္တံ ဂတေ ရညေ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ ဓုဝဓမ္မော ဧသ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ ဧဝံဘာဝိနော သင်္ခါရာတိ ဧဝရူပံ ပဋိသန္ထာရကထံ။ သဗ္ဗာနိ သကဋမုခါနိ ပဋ္ဌပေသီတိ သဗ္ဗာနိ ဆ ရဇ္ဇာနိ သကဋမုခါနိ ပဋ္ဌပေသိ။ ဧကေကဿ ရညော ရဇ္ဇံ တိယောဇနသတံ ဟောတိ၊ ရေဏုဿ ရညော ရဇ္ဇောသရဏပဒေသော ဒသဂါဝုတံ၊ မဇ္ဈေ ပန ရေဏုဿ ရဇ္ဇံ ဝိတာနသဒိသံ အဟောသိ။ ကသ္မာ ဧဝံ ပဋ္ဌပေသီတိ? ကာလေန ကာလံ ရာဇာနံ ပဿိတုံ အာဂစ္ဆန္တာ အညဿ ရဇ္ဇံ အပီဠေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ရဇ္ဇပဒေသေနေဝ အာဂမိဿန္တိ စေဝ ဂမိဿန္တိ စ။ ပရရဇ္ဇံ ဩတိဏ္ဏဿ ဟိ – ‘‘ဘတ္တံ ဒေထ၊ ဂေါဏံ ဒေထာ’’တိ ဝဒတော မနုဿာ ဥဇ္ဈာယန္တိ – ‘‘ဣမေ ရာဇာနော အတ္တနော အတ္တနော ဝိဇိတေန န ဂစ္ဆန္တိ၊ အမှာကံ ပီဠံ ကရောန္တီ’’တိ။ အတ္တနော ဝိဇိတေန ဂစ္ဆန္တဿ ‘‘အမှာကံ သန္တိကာ ဣမိနာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဒ္ဓဗ္ဗမေဝါ’’တိ မနုဿာ ပီဠံ န မညန္တိ။ ဣမမတ္ထံ စိန္တယိတွာ မဟာဂေါဝိန္ဒော ‘‘သမ္မောဒမာနာ ရာဇာနော စိရံ ရဇ္ဇမနုသာသန္တူ’’တိ ဧဝံ ပဋ္ဌပေသိ။

‘‘ဒန္တပုရံ ကလိင်္ဂါနံ၊ အဿကာနဉ္စ ပေါတနံ၊

မာဟိဿတိ အဝန္တီနံ၊ သောဝီရာနဉ္စ ရောဒုကံ။

မိထိလာ စ ဝိဒေဟာနံ၊ စမ္ပာ အင်္ဂေသု မာပိတာ၊

ဗာရာဏသီ စ ကာသီနံ၊ ဧတေ ဂေါဝိန္ဒမာပိတာ’’တိ။ –

ဧတာနိ သတ္တ နဂရာနိ မဟာဂေါဝိန္ဒေနေဝ တေသံ ရာဇူနံ အတ္ထာယ မာပိတာနိ။

‘‘သတ္တဘူ ဗြဟ္မဒတ္တော စ၊ ဝေဿဘူ ဘရတော သဟ၊

ရေဏု ဒွေ စ ဓတရဋ္ဌာ၊ တဒါသုံ သတ္တ ဘာရဓာ’’တိ။ –

ဣမာနိ တေသံ သတ္တန္နမ္ပိ နာမာနိ။ တေသု ဟိ ဧကော သတ္တဘူ နာမ အဟောသိ၊ ဧကော ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ၊ ဧကော ဝေဿဘူ နာမ၊ ဧကော တေနေဝ သဟ ဘရတော နာမ၊ ဧကော ရေဏု နာမ၊ ဒွေ ပန ဓတရဋ္ဌာတိ ဣမေ သတ္တ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဘာရဓာ မဟာရာဇာနော အဟေသုန္တိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ကိတ္တိသဒ္ဒအဗ္ဘုဂ္ဂမနဝဏ္ဏနာ

၃၁၁။ ဥပသင်္ကမိံသူတိ ‘‘အမှာကံ အယံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိ န အညဿာနုဘာဝေန၊ မဟာဂေါဝိန္ဒဿာနုဘာဝေန နိပ္ဖန္နာ။ မဟာဂေါဝိန္ဒော အမှေ သတ္တ ရာဇာနော သမဂ္ဂေ ကတွာ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ ပုဗ္ဗူပကာရိဿ ပန န သုကရာ ပဋိကိရိယာ ကာတုံ။ အမှေ သတ္တပိ ဇနေ ဧသောယေဝ အနုသာသတု၊ ဧတံယေဝ သေနာပတိဉ္စ ပုရောဟိတဉ္စ ကရောမ၊ ဧဝံ နော ဝုဒ္ဓိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။ မဟာဂေါဝိန္ဒောပိ – ‘‘မယာ ဧတေ သမဂ္ဂါ ကတာ၊ သစေ ဧတေသံ အညော သေနာပတိ ပုရောဟိတော စ ဘဝိဿတိ၊ တတော အတ္တနော အတ္တနော သေနာပတိပုရောဟိတာနံ ဝစနံ ဂဟေတွာ အညမညံ ဘိန္ဒိဿန္တိ၊ အဓိဝါသေမိ နေသံ သေနာပတိဋ္ဌာနဉ္စ ပုရောဟိတဋ္ဌာနဉ္စာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဧဝံ ဘော’’တိ ပစ္စဿောသိ။

သတ္တ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေတိ ‘‘အဟံ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမ္မုခေါ ဘဝေယျံ ဝါ န ဝါ၊ ယတ္ထာဟံ သမ္မုခေါ န ဘဝိဿာမိ၊ တတ္ထေဝ တေ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿန္တီ’’တိ သတ္တ အနုပုရောဟိတေ ဌပေသိ။ တေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘သတ္တ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေ’’တိ။ ဒိဝသဿ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ သာယံ ပါတော ဝါ နဟာယန္တီတိ နဟာတကာ။ ဝတစရိယပရိယောသာနေ ဝါ နဟာတာ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ န ခါဒန္တိ န ပိဝန္တီတိ နဟာတကာ။

၃၁၂။ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆီတိ အဘိဥဂ္ဂစ္ဆိ။ တဒါ ကိရ မနုဿာနံ ‘‘န ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ အမန္တေတွာ သက္ကာ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အနုသာသိတု’’န္တိ နိသိန္နနိသိန္နဋ္ဌာနေ အယမေဝ ကထာ ပဝတ္တိတ္ထ။ န ခေါ ပနာဟန္တိ မဟာပုရိသော ကိရ – ‘‘အယံ မယှံ အဘူတော ဝဏ္ဏော ဥပ္ပန္နော၊ ဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိ ခေါ ပန န ဘာရိယာ၊ ဥပ္ပန္နဿ ဝဏ္ဏဿ ရက္ခနမေဝ ဘာရိယံ၊ အယဉ္စ မေ အစိန္တေတွာ အမန္တေတွာ ကရောန္တဿေဝ ဝဏ္ဏော ဥပ္ပန္နောဝ၊ စိန္တေတွာ မန္တေတွာ ကရောန္တဿ ပန ဝိတ္ထာရိကတရော ဘဝိဿတီ’’တိ ဗြဟ္မဒဿနေ ဥပါယံ ပရိယေသန္တော တံ ဒိသွာ သုတံ ခေါ ပန မေတန္တိအာဒိအတ္ထံ ပရိဝိတက္ကေသိ။

၃၁၃။ ယေနရေဏု ရာဇာ တေနုပသင်္ကမီတိ ဧဝံ မေ အန္တရာ ဒဋ္ဌုကာမော ဝါ သလ္လပိတုကာမော ဝါ န ဘဝိဿတိ၊ ယတော ဆိန္နပလိဗောဓော သုခံ ဝိဟရိဿာမီတိ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒနတ္ထံ ဥပသင်္ကမိ၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၃၁၆။ သာဒိသိယောတိ သမဝဏ္ဏာ သမဇာတိကာ။

၃၁၇။ နဝံ သန္ဓာဂါရံ ကာရေတွာတိ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနစင်္ကမနသမ္ပန္နံ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဝသနက္ခမံ ဗဟိ နဠပရိက္ခိတ္တံ ဝိစိတ္တံ အာဝသထံ ကာရေတွာ။ ကရုဏံ ဈာနံ ဈာယီတိ ကရုဏာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနံ ဈာယိ၊ ကရုဏာမုခေန ပနေတ္ထ အဝသေသာပိ တယော ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဂဟိတာဝ။ ဥက္ကဏ္ဌနာ ပရိတဿနာတိ ဈာနဘူမိယံ ဌိတဿ အနဘိရတိဥက္ကဏ္ဌနာ ဝါ ဘယပရိတဿနာ ဝါ နတ္ထိ၊ ဗြဟ္မုနော ပန အာဂမနပတ္ထနာ အာဂမနတဏှာ အဟူတိ အတ္ထော။

ဗြဟ္မုနာသာကစ္ဆာဝဏ္ဏနာ

၃၁၈။ ဘယန္တိ စိတ္တုတြာသဘယမေဝ။ အဇာနန္တာတိ အဇာနမာနာ။ ကထံ ဇာနေမု တံ မယန္တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၉) မယံ ကိန္တိ တံ ဇာနာမ၊ အယံ ကတ္ထဝါသိကော၊ ကိန္နာမော၊ ကိံ ဂေါတ္တောတိအာဒီနံ အာကာရာနံ ကေန အာကာရေန တံ ဓာရယာမာတိ အတ္ထော။

မံ ဝေ ကုမာရံ ဇာနန္တီတိ မံ ‘‘ကုမာရော’’တိ ‘‘ဒဟရော’’တိ ဇာနန္တိ။ ဗြဟ္မလောကေတိ သေဋ္ဌလောကေ။ သနန္တနန္တိ စိရတနံ ပေါရာဏကံ ။ အဟံ သော ပေါရာဏကုမာရော သနင်္ကုမာရော နာမ ဗြဟ္မာတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဂေါဝိန္ဒ ဇာနာဟီတိ ဂေါဝိန္ဒ ပဏ္ဍိတ၊ တွံ ဧဝံ ဇာနာဟိ၊ ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ။

‘‘အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ မဓုသာကဉ္စ ဗြဟ္မုနော၊

အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ၊ အဂ္ဃံ ကုရုတု နော ဘဝ’’န္တိ။ –

ဧတ္ထ အဂ္ဃန္တိ အတိထိနော ဥပနာမေတဗ္ဗံ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝ ဣဒမာသနံ ပညတ္တံ၊ ဧတ္ထ နိသီဒထ၊ ဣဒံ ဥဒကံ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဣတော ပါနီယံ ပိဝထ၊ ပါဒေ ဓောဝထ၊ ဣဒံ ပဇ္ဇံ ပါဒါနံ ဟိတတ္ထာယ အဘိသင်္ခတံ တေလံ၊ ဣတော ပါဒေ မက္ခေထ၊ ဣဒံ မဓုသာကန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဗြဟ္မစရိယံ န အညေသံ ဗြဟ္မစရိယသဒိသံ ဟောတိ၊ န သော ‘‘ဣဒံ သွေ၊ ဣဒံ တတိယဒိဝသေ ဘဝိဿတီ’’တိ သန္နိဓိံ နာမ ကရောတိ။ မဓုသာကံ ပန အလောဏံ အဓူပနံ အတက္ကံ ဥဒကေန သေဒိတသာကံ၊ တံ သန္ဓာယေသ – ‘‘ဣဒံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒန္တော ‘‘အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣမေ သဗ္ဗေပိ အဂ္ဃာ ဗြဟ္မုနော အတ္ထိ။ တေ အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ။ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တာနဉ္စ အဂ္ဃံ ကုရုတု နော ဘဝံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတု နော ဘဝံ ဣဒမဂ္ဃန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပနေသ – ‘‘ဣတော ဧကမ္ပိ ဗြဟ္မာ န ဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ န ဇာနာတီတိ။ နော န ဇာနာတိ၊ ဇာနန္တောပိ အတ္တနော သန္တိကေ အာဂတော အတိထိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဝတ္တသီသေန ပုစ္ဆတိ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ပဏ္ဍိတော မမ ပရိဘောဂကရဏာဘာဝံ ဉတွာ ပုစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု ကောဟညေ ဌတွာ ပုစ္ဆတီ’’တိ သမန္နာဟရန္တော ‘‘ဝတ္တသီသေ ဌိတော ပုစ္ဆတီ’’တိ ဉတွာ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ဒါနိ မေ ဝဋ္ဋတီတိ ပဋိဂ္ဂဏှာမ တေ အဂ္ဃံ၊ ယံ တွံ ဂေါဝိန္ဒ ဘာသသီတိ အာဟ။ ယံ တွံ ဂေါဝိန္ဒ ဘာသသိ – ‘‘ဣဒမာသနံ ပညတ္တံ၊ ဧတ္ထ နိသီဒထာ’’တိအာဒိ၊ တတြ တေ မယံ အာသနေ နိသိန္နာ နာမ ဟောမ၊ ပါနီယံ ပီတာ နာမ ဟောမ၊ ပါဒါပိ မေ ဓောတာ နာမ ဟောန္တု၊ တေလေနပိ မက္ခိတာ နာမ ဟောန္တု၊ ဥဒကသာကမ္ပိ ပရိဘုတ္တံ နာမ ဟောတု၊ တယာ ဒိန္နံ အဓိဝါသိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ တွံ ဘာသသိ၊ တံ တံ မယာ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမ တေ အဂ္ဃံ၊ ယံ တွံ ဂေါဝိန္ဒ ဘာသသီ’’တိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဃံ ပဋိဂ္ဂဏှိတွာ ပဉှဿ ဩကာသံ ကရောန္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မဟိတတ္ထာယာတိအာဒိမာဟ။

ကင်္ခီအကင်္ခိံ ပရဝေဒိယေသူတိ အဟံ သဝိစိကိစ္ဆော ဘဝန္တံ ပရေန သယံ အဘိသင်္ခတတ္တာ ပရဿ ပါကဋေသု ပရဝေဒိယေသု ပဉှေသု နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆံ။

ဟိတွာ မမတ္တန္တိ ဣဒံ မမ၊ ဣဒံ မမာတိ ဥပကရဏတဏှံ စဇိတွာ။ မနုဇေသူတိ သတ္တေသု၊ မနုဇေသု ယော ကောစိ မနုဇော မမတ္တံ ဟိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကောဒိဘူတောတိ ဧကီဘူတော၊ ဧကော တိဋ္ဌန္တော ဧကော နိသီဒန္တောတိ။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ ဧကော ဥဒေတိ ပဝတ္တတီတိ ဧကောဒိ၊ တာဒိသော ဘူတောတိ ဧကောဒိဘူတော ။ ကရုဏေဓိမုတ္တောတိ ကရုဏာဈာနေ အဓိမုတ္တော၊ တံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာတိ အတ္ထော။ နိရာမဂန္ဓောတိ ဝိဿဂန္ဓဝိရဟိတော။ ဧတ္ထ ဌိတောတိ ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော။ ဧတ္ထ စ သိက္ခမာနောတိ ဧတေသု ဓမ္မေသု သိက္ခမာနော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဥပရိ မဟာဂေါဝိန္ဒေန စ ဗြဟ္မုနာ စ ဝုတ္တောယေဝ။

၃၂၀။ တတ္ထ ဧတေ အဝိဒွါတိ ဧတေ အာမဂန္ဓေ အဟံ အဝိဒွါ၊ န ဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဗြူဟိ ဓီရာတိ တေ မေ တွံ ဣဓ ဓီရ ပဏ္ဍိတ၊ ဗြူဟိ၊ ဝဒ။ ကေနာဝဋာ ဝါတိ ပဇာ ကုရုတူတိ ကတမေန ကိလေသာဝရဏေန အာဝရိတာ ပဇာ ပူတိကာ ဝါယတိ။ အာပါယိကာတိ အပါယူပဂါ။ နိဝုတဗြဟ္မလောကာတိ နိဝုတော ပိဟိတော ဗြဟ္မလောကော အဿာတိ နိဝုတဗြဟ္မလောကော။ ကတမေန ကိလေသေန ပဇာယ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ မဂ္ဂေါ နိဝုတော ပိဟိတော ပဋိစ္ဆန္နောတိ ပုစ္ဆတိ။

ကောဓော မောသဝဇ္ဇံ နိကတိ စ ဒုဗ္ဘောတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော စ၊ ပရဝိသံဝါဒနလက္ခဏော မုသာဝါဒေါ စ၊ သဒိသံ ဒဿေတွာ ဝဉ္စနလက္ခဏာ နိကတိ စ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘနလက္ခဏော ဒုဗ္ဘော စ။ ကဒရိယတာ အတိမာနော ဥသူယာတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယလက္ခဏာ ကဒရိယတာ စ၊ အတိက္ကမိတွာ မညနလက္ခဏော အတိမာနော စ၊ ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ ဥသူယာ စ။ ဣစ္ဆာ ဝိဝိစ္ဆာ ပရဟေဌနာ စာတိ တဏှာလက္ခဏာ ဣစ္ဆာ စ၊ မစ္ဆရိယလက္ခဏာ ဝိဝိစ္ဆာ စ၊ ဝိဟိံသာလက္ခဏာ ပရဟေဌနာ စ။ လောဘော စ ဒေါသော စ မဒေါ စ မောဟောတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ လုဗ္ဘနလက္ခဏော လောဘော စ၊ ဒုဿနလက္ခဏော ဒေါသော စ၊ မဇ္ဇနလက္ခဏော မဒေါ စ၊ မုယှနလက္ခဏော မောဟော စ။ ဧတေသု ယုတ္တာ အနိရာမဂန္ဓာတိ ဧတေသု စုဒ္ဒသသု ကိလေသေသု ယုတ္တာ ပဇာ နိရာမဂန္ဓာ န ဟောတိ၊ အာမဂန္ဓာ သကုဏပဂန္ဓာ ပူတိဂန္ဓာယေဝါတိ ဝဒတိ။ အာပါယိကာ နိဝုတဗြဟ္မလောကာတိ ဧသာ ပန အာပါယိကာ စေဝ ဟောတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နဗြဟ္မလောကမဂ္ဂါ စာတိ။ ဣဒံ ပန သုတ္တံ ကထေန္တေန အာမဂန္ဓသုတ္တေန ဒီပေတွာ ကထေတဗ္ဗံ၊ အာမဂန္ဓသုတ္တမ္ပိ ဣမိနာ ဒီပေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

တေ န သုနိမ္မဒယာတိ တေ အာမဂန္ဓာ သုနိမ္မဒယာ သုခေန နိမ္မဒေတဗ္ဗာ ပဟာတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ၊ ဒုပ္ပဇဟာ ဒုဇ္ဇယာတိ အတ္ထော။ ယဿ ဒါနိ ဘဝံ ဂေါဝိန္ဒော ကာလံ မညတီတိ ‘‘ယဿာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဘဝံ ဂေါဝိန္ဒော ကာလံ မညတိ၊ အယမေဝ ဟောတု၊ ဧဝံ သတိ မယှမ္ပိ တဝ သန္တိကေ အာဂမနံ သွာဂမနံ ဘဝိဿတိ၊ ကထိတဓမ္မကထာ သုကထိတာ ဘဝိဿတိ၊ တွံ တာတ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂပုရိသော ဒဟရော ပဌမဝယေ ဌိတော၊ ဧဝံ မဟန္တံ နာမ သမ္ပတ္တိသိရိဝိလာသံ ပဟာယ တဝ ပဗ္ဗဇနံ နာမ ဂန္ဓဟတ္ထိနော အယဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဂမနံ ဝိယ အတိဥဠာရံ၊ ဗုဒ္ဓတန္တိ နာမေသာ’’တိ မဟာပုရိသဿ ဒဠှီကမ္မံ ကတွာ ဗြဟ္မာ သနင်္ကုမာရော ဗြဟ္မလောကမေဝ ဂတော။

ရေဏုရာဇအာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၁။ မဟာပုရိသောပိ ‘‘မမ ဣတောဝ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇနံ နာမ န ယုတ္တံ၊ အဟံ ရာဇကုလဿ အတ္ထံ အနုသာသာမိ၊ တသ္မာ ရညော အာရောစေဿာမိ။ သစေ သောပိ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ သုန္ဒရမေဝ။ နော စေ ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ နိယျာတေတွာ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘော မဟာဂေါဝိန္ဒော၊…ပေ… နာဟံ ပေါရောဟစ္စေ ရမေ’’တိ။

တတ္ထ တွံ ပဇာနဿု ရဇ္ဇေနာတိ တဝ ရဇ္ဇေန တွမေဝ ဇာနာဟိ။ နာဟံ ပေါရောဟိစ္စေ ရမေတိ အဟံ ပုရောဟိတဘာဝေ န ရမာမိ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသ္မိ၊ အညံ အနုသာသကံ ဇာနာဟိ၊ နာဟံ ပေါရောဟိစ္စေ ရမေတိ။

အထ ရာဇာ – ‘‘ဓုဝံ စတ္တာရော မာသေ ပဋိသလ္လီနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ဘောဂါ မန္ဒာ ဇာတာ’’တိ စိန္တေတွာ ဓနေန နိမန္တေန္တော – ‘‘သစေ တေ ဦနံ ကာမေဟိ။ အဟံ ပရိပူရယာမိ တေ’’တိ ဝတွာ ပုန – ‘‘ကိန္နု ခေါ ဧသ ဧကကော ဝိဟရန္တော ကေနစိ ဝိဟိံသိတော ဘဝေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ၊

‘‘ယော တံ ဟိံသတိ ဝါရေမိ၊ ဘူမိသေနာပတိ အဟံ၊

တုဝံ ပိတာ အဟံ ပုတ္တော၊ မာ နော ဂေါဝိန္ဒ ပါဇဟီ’’တိ။ –

အာဟ ။ တဿတ္ထော – ယော တံ ဟိံသတိ၊ တံ ဝါရေမိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ‘‘အသုကော’’တိ အာစိက္ခထ၊ အဟမေတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီတိ။ ဘူမိသေနာပတိ အဟန္တိ အထ ဝါ အဟံ ပထဝိယာ သာမီ၊ သွာဟံ ဣမံ ရဇ္ဇံ တုမှေယေဝ ပဋိစ္ဆာပေဿာမိ။ တုဝံ ပိတာ အဟံ ပုတ္တောတိ တွံ ပိတိဋ္ဌာနေ ဌဿသိ၊ အဟံ ပုတ္တဋ္ဌာနေ။ သော တွံ မမ မနံ ဟရိတွာ အတ္တနောယေဝ မနံ ဂေါဝိန္ဒ၊ ပါဇေဟိ၊ ယထာ ဣစ္ဆသိ တထာ ပဝတ္တဿု။ အဟံ ပန တဝ မနံယေဝ အနုဝတ္တန္တော တယာ ဒိန္နပိဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော တံ အသိစမ္မဟတ္ထော ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ရထံ ဝါ တေ ပါဇေဿာမိ။ ‘‘မာ နော ဂေါဝိန္ဒ၊ ပဇဟီ’’တိ ဝါ ပါဌော ။ တဿတ္ထော – တွံ ပိတိဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌ၊ အဟံ ပုတ္တဋ္ဌာနေ ဌဿာမိ။ မာ နော တွံ ဘော ဂေါဝိန္ဒ၊ ပဇဟိ၊ မာ ပရိစ္စဇီတိ။ အထ မဟာပုရိသော ယံ ရာဇာ စိန္တေသိ၊ တဿ အတ္တနိ အဘာဝံ ဒဿေန္တော –

‘‘န မတ္ထိ ဦနံ ကာမေဟိ၊ ဟိံသိတာ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အမနုဿဝစော သုတွာ၊ တသ္မာဟံ န ဂဟေ ရမေ’’တိ။ –

အာဟ။ တတ္ထ န မတ္ထီတိ န မေ အတ္ထိ။ ဂဟေတိ ဂေဟေ။ အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ –

‘‘အမနုဿော ကထံ ဝဏ္ဏော၊ ကိံ တေ အတ္ထံ အဘာသထ၊

ယဉ္စ သုတွာ ဇဟာသိ နော၊ ဂေဟေ အမှေ စ ကေဝလီ’’တိ။

တတ္ထ ဇဟာသိ နော၊ ဂေဟေ အမှေ စ ကေဝလီတိ ဗြာဟ္မဏဿ သမ္ပတ္တိဘရိတေ ဂေဟေ သင်္ဂဟဝသေန အတ္တနော ဂေဟေ ကရောန္တော ယံ သုတွာ အမှာကံ ဂေဟေ စ အမှေ စ ကေဝလီ သဗ္ဗေ အပရိသေသေ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ဇဟာသီတိ ဝဒတိ။

အထဿ အာစိက္ခန္တော မဟာပုရိသော ဥပဝုတ္ထဿ မေ ပုဗ္ဗေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပဝုတ္ထဿာတိ စတ္တာရော မာသေ ဧကီဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ဝုတ္ထဿ။ ယိဋ္ဌကာမဿ မေ သတောတိ ယဇိတုကာမဿ မေ သမာနဿ။ အဂ္ဂိ ပဇ္ဇလိတော အာသိ၊ ကုသပတ္တပရိတ္ထတောတိ ကုသပတ္တေဟိ ပရိတ္ထတော သပ္ပိဒဓိမဓုအာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိ ဇလယိတုမာရဒ္ဓါ အာသိ၊ ဧဝံ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ‘‘မဟာဇနဿ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ ဌိတဿ မမာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သနန္တနောတိ သနင်္ကုမာရော ဗြဟ္မာ။ တတော ရာဇာ သယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ သဒ္ဒဟာမီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကထံ ဝတ္တေထ အညထာတိ ကထံ တုမှေ အညထာ ဝတ္တိဿထ။ တေ တံ အနုဝတ္တိဿာမာတိ တေ မယမ္ပိ တုမှေယေဝ အနုဝတ္တိဿာမ၊ အနုပဗ္ဗဇိဿာမာတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဝဇိဿာမာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ အနုဂစ္ဆိဿာမာတိ အတ္ထော။ အကာစောတိ နိက္ကာစော အကက္ကသော။ ဂေါဝိန္ဒဿာနုသာသနေတိ တဝ ဂေါဝိန္ဒဿ သာသနေ။ ဘဝန္တံ ဂေါဝိန္ဒမေဝ သတ္ထာရံ ကရိတွာ စရိဿာမာတိ ဝဒတိ။

ဆ ခတ္တိယအာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၂။ ယေနတေ ဆ ခတ္တိယာ တေနုပသင်္ကမီတိ ရေဏုံ ရာဇာနံ ‘‘သာဓု မဟာရာဇ ရဇ္ဇံ နာမ မာတရံ ပိတရံ ဘာတိဘဂိနီအာဒယောပိ မာရေတွာ ဂဏှန္တေသု သတ္တေသု ဧဝံ မဟန္တံ ရဇ္ဇသိရိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုကာမေန ဥဠာရံ မဟာရာဇေန ကတ’’န္တိ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဒဠှတရမဿ ဥဿာဟံ ကတွာ ဥပသင်္ကမိ ။ ဧဝံ သမစိန္တေသုန္တိ ရညော စိန္တိတနယေနေဝ ကဒါစိ ဗြာဟ္မဏဿ ဘောဂါ ပရိဟီနာ ဘဝေယျုန္တိ မညမာနာ သမစိန္တေသုံ။ ဓနေန သိက္ခေယျာမာတိ ဥပလာပေယျာမ သင်္ဂဏှေယျာမ။ တာဝတကံ အာဟရီယတန္တိ တာဝတကံ အာဟရာပိယတု ဂဏှိယတု၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆထ၊ တတ္တကံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဝန္တာနံယေဝ ဝါဟသာတိ ဘဝန္တေ ပစ္စယံ ကတွာ၊ တုမှေဟိ ဒိန္နတ္တာယေဝ ပဟူတံ သာပတေယျံ ဇာတံ။

၃၂၃။ သစေ ဇဟထ ကာမာနီတိ သစေ ဝတ္ထုကာမေ စ ကိလေသကာမေ စ ပရိစ္စဇထ။ ယတ္ထ သတ္တော ပုထုဇ္ဇနောတိ ယေသု ကာမေသု ပုထုဇ္ဇနော သတ္တော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတော။ အာရမ္ဘဝှော ဒဠှာ ဟောထာတိ ဧဝံ သန္တေ ဝီရိယံ အာရဘထ၊ အသိထိလပရက္ကမတံ အဓိဋ္ဌာယ ဒဠှာ ဘဝထ။ ခန္တီဗလသမာဟိတာတိ ခန္တိဗလေန သမန္နာဂတာ ဘဝထာတိ ရာဇူနံ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

ဧသ မဂ္ဂေါ ဥဇုမဂ္ဂေါတိ ဧသ ကရုဏာဈာနမဂ္ဂေါ ဥဇုမဂ္ဂေါ နာမ။ ဧသ မဂ္ဂေါ အနုတ္တရောတိ ဧသေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ အသဒိသမဂ္ဂေါ ဥတ္တမမဂ္ဂေါ နာမ။ သဒ္ဓမ္မော သဗ္ဘိ ရက္ခိတောတိ ဧသော ဧဝ စ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ သဗ္ဘိရက္ခိတဓမ္မော နာမ။ ဣတိ ကရုဏာဈာနဿ ဝဏ္ဏဘဏနေနာပိ တေသံ အနိဝတ္တနတ္ထာယ ဒဠှီကမ္မမေဝ ကရောတိ။

ကော နု ခေါ ပန ဘော ဇာနာတိ ဇီဝိတာနန္တိ ဘော ဇီဝိတံ နာမ ဥဒကပုပ္ဖုဠူပမံ တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒူပမံ တင်္ခဏဝိဒ္ဓံသနဓမ္မံ၊ တဿ ကော ဂတိံ ဇာနာတိ၊ ကိသ္မိံ ခဏေ ဘိဇ္ဇိဿတိ? ဂမနီယော သမ္ပရာယောတိ ပရလောကော ပန အဝဿံ ဂန္တဗ္ဗောဝ၊ တတ္ထ ပဏ္ဍိတေန ကုလပုတ္တေန မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ။ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ မန္တေတဗ္ဗံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ၊ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စာတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ ဝါ ဘုမ္မံ။ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗန္တိ မန္တာယ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ၊ ဉာဏေန ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ? ဇီဝိတဿ ဒုဇ္ဇာနတာ၊ သမ္ပရာယဿ စ အဝဿံ ဂမနီယတာ၊ ဗုဇ္ဈိတွာ စ ပန သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာဒီနံ အာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ အပ္ပေသက္ခာ စ အပ္ပလာဘာ စာတိ ဘော ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ အပ္ပယသာ စေဝ၊ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတံ ဝိဟေဌေတွာ ဝိဟေဌေတွာ လာမကံ အနာထံ ကတွာဝ ကထေန္တိ။ အပ္ပလာဘာ စ၊ သကလဂါမံ စရိတွာပိ အဇ္ဈောဟရဏီယံ ဒုလ္လဘမေဝ။ ဣဒံ ပန ဗြဟ္မညံမဟေသက္ခဉ္စ မဟာယသတ္တာ၊ မဟာလာဘဉ္စ လာဘသက္ကာရသမ္ပန္နတ္တာ။ ဘဝဉှိ ဧတရဟိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂပုရောဟိတော သဗ္ဗတ္ထ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂဘတ္တံ အဂ္ဂဂန္ဓံ အဂ္ဂမာလံ လဘတီတိ။

ရာဇာဝ ရညန္တိ အဟဉှိ ဘော ဧတရဟိ ပကတိရညံ မဇ္ဈေ စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဝိယ။ ဗြဟ္မာဝ ဗြဟ္မာနန္တိ ပကတိဗြဟ္မာနံ မဇ္ဈေ မဟာဗြဟ္မသဒိသော။ ဒေဝတာဝ ဂဟပတိကာနန္တိ အဝသေသဂဟပတိကာနံ ပနမှိ သက္ကဒေဝရာဇသဒိသော။

ဘရိယာနံ အာမန္တနာဝဏ္ဏနာ

၃၂၅။ စတ္တာရီသာ ဘရိယာ သာဒိသိယောတိ သာဒိသိယောဝ စတ္တာရီသာ ဘရိယာ၊ အညာ ပနဿ တီသု ဝယေသု နာဋကိတ္ထိယော ဗဟုကာယေဝ။

မဟာဂေါဝိန္ဒပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၃၂၆။ စာရိကံ စရတီတိ ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ စာရိကံ စရတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ ဝိယ ဟောတိ။ မနုဿာ ‘‘မဟာဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတော ကိရ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ ပုရေတရမေဝ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ မဂ္ဂံ အလင်္ကရိတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဂဏှိတွာ ဧန္တိ၊ မဟာလာဘသက္ကာရော မဟောဃော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သတ္တပုရောဟိတဿာတိ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ ပုရောဟိတဿ။ ဣတိ ယထာ ဧတရဟိ ဧဝရူပေသု ဝါ ဌာနေသု ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဒုက္ခေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ တဒါ ‘‘နမတ္ထု မဟာဂေါဝိန္ဒဿ ဗြာဟ္မဏဿ၊ နမတ္ထု သတ္တပုရောဟိတဿာ’’တိ ဝဒန္တိ။

၃၂၇။ မေတ္တာသဟဂတေနာတိအာဒိနာ နယေန ပါဠိယံ ဗြဟ္မဝိဟာရာဝ အာဂတာ၊ မဟာပုရိသော ပန သဗ္ဗာပိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ သာဝကာနဉ္စ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေသီတိ ဗြဟ္မလောကေ ဗြဟ္မုနာ သဟဘာဝါယ မဂ္ဂံ ကထေသိ။

၃၂၈။ သဗ္ဗေနသဗ္ဗန္တိ ယေ အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသုံ။ ယေ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာသနံ အာဇာနိံသူတိ ယေ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ဧကသမာပတ္တိမ္ပိ န ဇာနိံသု၊ န သက္ခိံသု နိဗ္ဗတ္တေတုံ။ အမောဃာတိ သဝိပါကာ။ အဝဉ္ဈာတိ န ဝဉ္ဈာ။ သဗ္ဗနိဟီနံ ပသဝန္တိ ဂန္ဓဗ္ဗကာယံ ပသဝိ။ သဖလာတိ အဝသေသဒေဝလောကူပပတ္တီဟိ သာတ္ထာ။ သဥဒြယာတိ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ သဝုဍ္ဎိ။

၃၂၉။ သရာမဟန္တိ သရာမိ အဟံ ပဉ္စသိခ၊ ဣမိနာ ကိရ ပဒေန အယံ သုတ္တန္တော ဗုဒ္ဓဘာသိတော နာမ ဇာတော။ န နိဗ္ဗိဒါယာတိ န ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ န ဝိရာဂါယာတိ န ဝဋ္ဋေ ဝိရာဂတ္ထာယ။ န နိရောဓာယာတိ န ဝဋ္ဋဿ နိရောဓတ္ထာယ။ န ဥပသမာယာတိ န ဝဋ္ဋဿ ဥပသမနတ္ထာယ။ န အဘိညာယာတိ န ဝဋ္ဋံ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ န သမ္ဗောဓာယာတိ န ကိလေသနိဒ္ဒါဝိဂမေန ဝဋ္ဋတော ပဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ န နိဗ္ဗာနာယာတိ န အမတနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။

ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာတိ ဧကန္တမေဝ ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ ဧတ္ထ ပန နိဗ္ဗိဒါယာတိ ဝိပဿနာ။ ဝိရာဂါယာတိ မဂ္ဂေါ။ နိရောဓာယ ဥပသမာယာတိ နိဗ္ဗာနံ။ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယာတိ မဂ္ဂေါ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဧဝံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝိပဿနာ၊ တီသု မဂ္ဂေါ၊ တီသု နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထာနကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိယာယေန ပန သဗ္ဗာနိပေတာနိ မဂ္ဂဝေဝစနာနိပိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိပိ ဟောန္တိယေဝ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သစ္စဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။

၃၃၀။ ယေ န သဗ္ဗေနသဗ္ဗန္တိ ယေ စတ္တာရောပိ အရိယမဂ္ဂေ ပရိပူရေတုံ န ဇာနန္တိ၊ တီဏိ ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ သဗ္ဗေသံယေဝ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနန္တိ ဗြဟ္မစရိယစိဏ္ဏကုလပုတ္တာနံ။ အမောဃာ…ပေ… သဖလာ သဥဒြယာတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ဘဂဝန္တံအဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၈) ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒိတွာ ဝါစာယ ပသံသမာနော အနုမောဒိတွာ မဟန္တံ အဉ္ဇလိံ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ပသန္နလာခါရသေ နိမုဇ္ဇမာနော ဝိယ ဒသဗလဿ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိဇာလန္တရံ ပဝိသိတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝန္တော အဘိတ္ထဝန္တော သတ္ထု ပုရတော အန္တရဓာယိတွာ အတ္တနော ဒေဝလောကမေဝ အဂမာသီတိ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။