📜

၁၀။ ပါယာသိသုတ္တံ

၄၀၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ယေန သေတဗျာ နာမ ကောသလာနံ နဂရံ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ သေတဗျာယံ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန သေတဗျံ သိံသပါဝနေ [သီသပါဝနေ (သျာ။)]။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပါယာသိ ရာဇညော သေတဗျံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ။

ပါယာသိရာဇညဝတ္ထု

၄၀၇။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပါယာသိဿ ရာဇညဿ ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ – ‘‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ [သုကဋက္ကဋာနံ (သီ။ ပီ။)] ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။ အဿောသုံ ခေါ သေတဗျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု ဘော ကုမာရကဿပေါ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သေတဗျံ အနုပ္ပတ္တော သေတဗျာယံ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန သေတဗျံ သိံသပါဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ကုမာရကဿပံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဗဟုဿုတော စိတ္တကထီ ကလျာဏပဋိဘာနော ဝုဒ္ဓါ [ဗုဒ္ဓါ (သျာ။ က။)] စေဝ အရဟာ စ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။ အထ ခေါ သေတဗျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ သေတဗျာယ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတာ ဥတ္တရေနမုခါ ဂစ္ဆန္တိ ယေန သိံသပါဝနံ [ယေန သိံသပါဝနံ၊ တေနုပသင်္ကမန္တိ (သီ။ ပီ။)]။

၄၀၈။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပါယာသိ ရာဇညော ဥပရိပါသာဒေ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော သေတဗျကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ သေတဗျာယ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတေ ဥတ္တရေနမုခေ ဂစ္ဆန္တေ ယေန သိံသပါဝနံ [ယေန သိံသပါဝနံ၊ တေနုပသင်္ကမန္တေ (သီ။ ပီ။)]၊ ဒိသွာ ခတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘော ခတ္တေ၊ သေတဗျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ သေတဗျာယ နိက္ခမိတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတာ ဥတ္တရေနမုခါ ဂစ္ဆန္တိ ယေန သိံသပါဝန’’န္တိ [ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ၊ နတ္ထိ ပါဌန္တရံ]?

‘‘အတ္ထိ ခေါ၊ ဘော၊ သမဏော ကုမာရကဿပေါ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သေတဗျံ အနုပ္ပတ္တော သေတဗျာယံ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန သေတဗျံ သိံသပါဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ကုမာရကဿပံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဗဟုဿုတော စိတ္တကထီ ကလျာဏပဋိဘာနော ဝုဒ္ဓါ စေဝ အရဟာ စာ’တိ [အရဟာ စ (သျာ။ က။)]။ တမေတေ [တမေနံ တေ (သီ။ က။)၊ တမေနံ (ပီ။)] ဘဝန္တံ ကုမာရကဿပံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘော ခတ္တေ၊ ယေန သေတဗျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သေတဗျကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ပါယာသိ၊ ဘော၊ ရာဇညော ဧဝမာဟ – အာဂမေန္တု ကိရ ဘဝန္တော၊ ပါယာသိပိ ရာဇညော သမဏံ ကုမာရကဿပံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’တိ။ ပုရာ သမဏော ကုမာရကဿပေါ သေတဗျကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဗာလေ အဗျတ္တေ သညာပေတိ – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ။ နတ္ထိ ဟိ၊ ဘော ခတ္တေ၊ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဘော’’တိ ခေါ သော ခတ္တာ ပါယာသိဿ ရာဇညဿ ပဋိဿုတွာ ယေန သေတဗျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သေတဗျကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပါယာသိ၊ ဘော၊ ရာဇညော ဧဝမာဟ၊ အာဂမေန္တု ကိရ ဘဝန္တော၊ ပါယာသိပိ ရာဇညော သမဏံ ကုမာရကဿပံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’တိ။

၄၀၉။ အထ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော သေတဗျကေဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ ပရိဝုတော ယေန သိံသပါဝနံ ယေနာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ကုမာရကဿပေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သေတဗျကာပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ အပ္ပေကစ္စေ အာယသ္မန္တံ ကုမာရကဿပံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ အာယသ္မတာ ကုမာရကဿပေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ ယေနာယသ္မာ ကုမာရကဿပေါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။

နတ္ထိကဝါဒေါ

၄၁၀။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော အာယသ္မန္တံ ကုမာရကဿပံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟဉှိ၊ ဘော ကဿပ၊ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ရာဇည၊ ဧဝံဝါဒိံ ဧဝံဒိဋ္ဌိံ အဒ္ဒသံ ဝါ အဿောသိံ ဝါ။ ကထဉှိ နာမ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ?

စန္ဒိမသူရိယဥပမာ

၄၁၁။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ၊ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဇည၊ ဣမေ စန္ဒိမသူရိယာ ဣမသ္မိံ ဝါ လောကေ ပရသ္မိံ ဝါ၊ ဒေဝါ ဝါ တေ မနုဿာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဣမေ၊ ဘော ကဿပ၊ စန္ဒိမသူရိယာ ပရသ္မိံ လောကေ၊ န ဣမသ္မိံ၊ ဒေဝါ တေ န မနုဿာ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။

၄၁၂။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော၊ ယေန တေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ဝိယ၊ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလူ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ။ တေ အပရေန သမယေန အာဗာဓိကာ ဟောန္တိ ဒုက္ခိတာ ဗာဠှဂိလာနာ။ ယဒါဟံ ဇာနာမိ – ‘န ဒါနိမေ ဣမမှာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌဟိဿန္တီ’တိ တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သန္တိ ခေါ၊ ဘော၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယေ တေ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလူ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ၊ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’တိ။ ဘဝန္တော ခေါ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလူ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ။ သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ ဘဝန္တော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿန္တိ။ သစေ၊ ဘော၊ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျာထ၊ ယေန မေ အာဂန္တွာ အာရောစေယျာထ – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ ။ ဘဝန္တော ခေါ ပန မေ သဒ္ဓါယိကာ ပစ္စယိကာ၊ ယံ ဘဝန္တေဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ ယထာ သာမံ ဒိဋ္ဌံ ဧဝမေတံ ဘဝိဿတီ’တိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ နေဝ အာဂန္တွာ အာရောစေန္တိ၊ န ပန ဒူတံ ပဟိဏန္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

စောရဥပမာ

၄၁၃။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဇည၊ ဣဓ တေ ပုရိသာ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ဒဿေယျုံ – ‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ခုရမုဏ္ဍံ ကရိတွာ [ကာရေတွာ (သျာ။ က။)] ခရဿရေန ပဏဝေန ရထိကာယ ရထိကံ [ရထိယာယ ရထိယံ (ဗဟူသူ)] သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ပရိနေတွာ ဒက္ခိဏေန ဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏတော နဂရဿ အာဃာတနေ သီသံ ဆိန္ဒထာ’တိ။ တေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တံ ပုရိသံ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ခုရမုဏ္ဍံ ကရိတွာ ခရဿရေန ပဏဝေန ရထိကာယ ရထိကံ သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ပရိနေတွာ ဒက္ခိဏေန ဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏတော နဂရဿ အာဃာတနေ နိသီဒါပေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော စောရော စောရဃာတေသု – ‘အာဂမေန္တု တာဝ ဘဝန္တော စောရဃာတာ၊ အမုကသ္မိံ မေ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ၊ ယာဝါဟံ တေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အာဂစ္ဆာမီ’တိ ၊ ဥဒါဟု ဝိပ္ပလပန္တဿေဝ စောရဃာတာ သီသံ ဆိန္ဒေယျု’’န္တိ? ‘‘န ဟိ သော၊ ဘော ကဿပ၊ စောရော လဘေယျ စောရဃာတေသု – ‘အာဂမေန္တု တာဝ ဘဝန္တော စောရဃာတာ အမုကသ္မိံ မေ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ၊ ယာဝါဟံ တေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အာဂစ္ဆာမီ’တိ။ အထ ခေါ နံ ဝိပ္ပလပန္တဿေဝ စောရဃာတာ သီသံ ဆိန္ဒေယျု’’န္တိ။ ‘‘သော ဟိ နာမ၊ ရာဇည၊ စောရော မနုဿော မနုဿဘူတေသု စောရဃာတေသု န လဘိဿတိ – ‘အာဂမေန္တု တာဝ ဘဝန္တော စောရဃာတာ၊ အမုကသ္မိံ မေ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ၊ ယာဝါဟံ တေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ အာဂစ္ဆာမီ’တိ။ ကိံ ပန တေ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလူ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ၊ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ လဘိဿန္တိ နိရယပါလေသု – ‘အာဂမေန္တု တာဝ ဘဝန္တော နိရယပါလာ၊ ယာဝ မယံ ပါယာသိဿ ရာဇညဿ ဂန္တွာ အာရောစေမ – ‘‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၁၄။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော ယေန တေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ဝိယ၊ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလူ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ။ တေ အပရေန သမယေန အာဗာဓိကာ ဟောန္တိ ဒုက္ခိတာ ဗာဠှဂိလာနာ။ ယဒါဟံ ဇာနာမိ – ‘န ဒါနိမေ ဣမမှာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌဟိဿန္တီ’တိ တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သန္တိ ခေါ၊ ဘော၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယေ တေ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလူ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ။ ဘဝန္တော ခေါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလူ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ။ သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ ဘဝန္တော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿန္တိ။ သစေ၊ ဘော၊ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျာထ၊ ယေန မေ အာဂန္တွာ အာရောစေယျာထ – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ။ ဘဝန္တော ခေါ ပန မေ သဒ္ဓါယိကာ ပစ္စယိကာ၊ ယံ ဘဝန္တေဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ ယထာ သာမံ ဒိဋ္ဌံ ဧဝမေတံ ဘဝိဿတီ’တိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ နေဝ အာဂန္တွာ အာရောစေန္တိ၊ န ပန ဒူတံ ပဟိဏန္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

ဂူထကူပပုရိသဥပမာ

၄၁၅။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ [ဥပမာယပိဓေကစ္စေ (သီ။ သျာ။)၊ ဥပမာယပိဣဓေကစ္စေ (ပီ။)] ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ၊ ရာဇည၊ ပုရိသော ဂူထကူပေ သသီသကံ [သသီသကော (သျာ။)] နိမုဂ္ဂေါ အဿ။ အထ တွံ ပုရိသေ အာဏာပေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တံ ပုရိသံ တမှာ ဂူထကူပါ ဥဒ္ဓရထာ’တိ။ တေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တံ ပုရိသံ တမှာ ဂူထကူပါ ဥဒ္ဓရေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တဿ ပုရိသဿ ကာယာ ဝေဠုပေသိကာဟိ ဂူထံ သုနိမ္မဇ္ဇိတံ နိမ္မဇ္ဇထာ’တိ။ တေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တဿ ပုရိသဿ ကာယာ ဝေဠုပေသိကာဟိ ဂူထံ သုနိမ္မဇ္ဇိတံ နိမ္မဇ္ဇေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တဿ ပုရိသဿ ကာယံ ပဏ္ဍုမတ္တိကာယ တိက္ခတ္တုံ သုဗ္ဗဋ္ဋိတံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေထာ’တိ [သုပ္ပဋ္ဋိတံ ဥပ္ပဋ္ဋေထာတိ (က။)]။ တေ တဿ ပုရိသဿ ကာယံ ပဏ္ဍုမတ္တိကာယ တိက္ခတ္တုံ သုဗ္ဗဋ္ဋိတံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တံ ပုရိသံ တေလေန အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ သုခုမေန စုဏ္ဏေန တိက္ခတ္တုံ သုပ္ပဓောတံ ကရောထာ’တိ။ တေ တံ ပုရိသံ တေလေန အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ သုခုမေန စုဏ္ဏေန တိက္ခတ္တုံ သုပ္ပဓောတံ ကရေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တဿ ပုရိသဿ ကေသမဿုံ ကပ္ပေထာ’တိ။ တေ တဿ ပုရိသဿ ကေသမဿုံ ကပ္ပေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တဿ ပုရိသဿ မဟဂ္ဃဉ္စ မာလံ မဟဂ္ဃဉ္စ ဝိလေပနံ မဟဂ္ဃာနိ စ ဝတ္ထာနိ ဥပဟရထာ’တိ။ တေ တဿ ပုရိသဿ မဟဂ္ဃဉ္စ မာလံ မဟဂ္ဃဉ္စ ဝိလေပနံ မဟဂ္ဃာနိ စ ဝတ္ထာနိ ဥပဟရေယျုံ။ တေ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ တံ ပုရိသံ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဉ္စကာမဂုဏာနိ ဥပဋ္ဌာပေထာ’တိ။ တေ တံ ပုရိသံ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဉ္စကာမဂုဏာနိ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဇည၊ အပိ နု တဿ ပုရိသဿ သုနှာတဿ သုဝိလိတ္တဿ သုကပ္ပိတကေသမဿုဿ အာမုက္ကမာလာဘရဏဿ ဩဒါတဝတ္ထဝသနဿ ဥပရိပါသာဒဝရဂတဿ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတဿ သမင်္ဂီဘူတဿ ပရိစာရယမာနဿ ပုနဒေဝ တသ္မိံ ဂူထကူပေ နိမုဇ္ဇိတုကာမတာ [နိမုဇ္ဇိတုကာမျတာ (သျာ။ က။)] အဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ၊ ဘော ကဿပ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသုစိ၊ ဘော ကဿပ၊ ဂူထကူပေါ အသုစိ စေဝ အသုစိသင်္ခါတော စ ဒုဂ္ဂန္ဓော စ ဒုဂ္ဂန္ဓသင်္ခါတော စ ဇေဂုစ္ဆော စ ဇေဂုစ္ဆသင်္ခါတော စ ပဋိကူလော စ ပဋိကူလသင်္ခါတော စာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ရာဇည၊ မနုဿာ ဒေဝါနံ အသုစီ စေဝ အသုစိသင်္ခါတာ စ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓာ စ ဒုဂ္ဂန္ဓသင်္ခါတာ စ၊ ဇေဂုစ္ဆာ စ ဇေဂုစ္ဆသင်္ခါတာ စ၊ ပဋိကူလာ စ ပဋိကူလသင်္ခါတာ စ။ ယောဇနသတံ ခေါ၊ ရာဇည၊ မနုဿဂန္ဓော ဒေဝေ ဥဗ္ဗာဓတိ။ ကိံ ပန တေ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလူ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ၊ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ တေ အာဂန္တွာ အာရောစေဿန္တိ – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၁၆။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော …ပေ… ‘‘အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ``ယထာ ကထံ ဝိယ၊ ရာဇညာတိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ၊ တေ အပရေန သမယေန အာဗာဓိကာ ဟောန္တိ ဒုက္ခိတာ ဗာဠှဂိလာနာ။ ယဒါဟံ ဇာနာမိ – ‘န ဒါနိမေ ဣမမှာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌဟိဿန္တီ’တိ တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သန္တိ ခေါ၊ ဘော၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယေ တေ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ၊ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတန္တိ။ ဘဝန္တော ခေါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ။ သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ ဘဝန္တော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿန္တိ၊ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ။ သစေ၊ ဘော၊ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျာထ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ၊ ယေန မေ အာဂန္တွာ အာရောစေယျာထ – `ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကောတိ။ ဘဝန္တော ခေါ ပန မေ သဒ္ဓါယိကာ ပစ္စယိကာ၊ ယံ ဘဝန္တေဟိ ဒိဋ္ဌံ၊ ယထာ သာမံ ဒိဋ္ဌံ ဧဝမေတံ ဘဝိဿတီတိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ နေဝ အာဂန္တွာ အာရောစေန္တိ၊ န ပန ဒူတံ ပဟိဏန္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

တာဝတိံသဒေဝဥပမာ

၄၁၇။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ၊ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ ယံ ခေါ ပန၊ ရာဇည၊ မာနုဿကံ ဝဿသတံ၊ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ [ရတ္တိဒိဝေါ (က။)]၊ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော၊ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော၊ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗံ ဝဿသဟဿံ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ယေ တေ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ၊ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ။ သစေ ပန တေသံ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ယာဝ မယံ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ရတ္တိန္ဒိဝါ ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရေမ၊ အထ မယံ ပါယာသိဿ ရာဇညဿ ဂန္တွာ အာရောစေယျာမ – ‘‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။ အပိ နု တေ အာဂန္တွာ အာရောစေယျုံ – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ၊ ဘော ကဿပ။ အပိ ဟိ မယံ၊ ဘော ကဿပ၊ စိရံ ကာလင်္ကတာပိ ဘဝေယျာမ။ ကော ပနေတံ ဘောတော ကဿပဿ အာရောစေတိ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ ‘ဧဝံဒီဃာယုကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ။ န မယံ ဘောတော ကဿပဿ သဒ္ဒဟာမ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ ‘ဧဝံဒီဃာယုကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ’’တိ။

ဇစ္စန္ဓဥပမာ

၄၁၈။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ရာဇည၊ ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော န ပဿေယျ ကဏှ – သုက္ကာနိ ရူပါနိ ၊ န ပဿေယျ နီလကာနိ ရူပါနိ၊ န ပဿေယျ ပီတကာနိ [မဉ္ဇေဋ္ဌကာနိ (သျာ။)] ရူပါနိ၊ န ပဿေယျ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ၊ န ပဿေယျ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ၊ န ပဿေယျ သမဝိသမံ၊ န ပဿေယျ တာရကာနိ ရူပါနိ၊ န ပဿေယျ စန္ဒိမသူရိယေ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘နတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ နီလကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ နီလကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ ပီတကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ ပီတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ လောဟိတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ သမဝိသမံ၊ နတ္ထိ သမဝိသမဿ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ တာရကာနိ ရူပါနိ၊ နတ္ထိ တာရကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ နတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာ၊ နတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဒဿာဝီ။ အဟမေတံ န ဇာနာမိ၊ အဟမေတံ န ပဿာမိ၊ တသ္မာ တံ နတ္ထီ’တိ။ သမ္မာ နု ခေါ သော၊ ရာဇည၊ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ၊ ဘော ကဿပ။ အတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ၊ အတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ အတ္ထိ နီလကာနိ ရူပါနိ၊ အတ္ထိ နီလကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ…ပေ… အတ္ထိ သမဝိသမံ၊ အတ္ထိ သမဝိသမဿ ဒဿာဝီ။ အတ္ထိ တာရကာနိ ရူပါနိ၊ အတ္ထိ တာရကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ။ အတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာ၊ အတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဒဿာဝီ။ ‘အဟမေတံ န ဇာနာမိ၊ အဟမေတံ န ပဿာမိ၊ တသ္မာ တံ နတ္ထီ’တိ။ န ဟိ သော၊ ဘော ကဿပ၊ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ ဇစ္စန္ဓူပမော မညေ ပဋိဘာသိ ယံ မံ တွံ ဧဝံ ဝဒေသိ’’။

‘‘ကော ပနေတံ ဘောတော ကဿပဿ အာရောစေတိ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’’တိ ဝါ၊ ‘ဧဝံဒီဃာယုကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ? န မယံ ဘောတော ကဿပဿ သဒ္ဒဟာမ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ ‘ဧဝံဒီဃာယုကာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’တိ ဝါ’’တိ။ ‘‘န ခေါ၊ ရာဇည၊ ဧဝံ ပရော လောကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ယထာ တွံ မညသိ ဣမိနာ မံသစက္ခုနာ။ ယေ ခေါ တေ ရာဇည သမဏဗြာဟ္မဏာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ ၊ တေ တတ္ထ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရန္တာ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တိ။ တေ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန ဣမံ စေဝ လောကံ ပဿန္တိ ပရဉ္စ သတ္တေ စ ဩပပါတိကေ။ ဧဝဉ္စ ခေါ၊ ရာဇည၊ ပရော လောကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ နတွေဝ ယထာ တွံ မညသိ ဣမိနာ မံသစက္ခုနာ။ ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၁၉။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော…ပေ… အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ယထာ ကထံ ဝိယ၊ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ပဿာမိ သမဏဗြာဟ္မဏေ သီလဝန္တေ ကလျာဏဓမ္မေ ဇီဝိတုကာမေ အမရိတုကာမေ သုခကာမေ ဒုက္ခပဋိကူလေ။ တဿ မယှံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဧဝံ ဟောတိ – သစေ ခေါ ဣမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ ဧဝံ ဇာနေယျုံ – ‘ဣတော နော မတာနံ သေယျော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဣဒါနိမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ ဝိသံ ဝါ ခါဒေယျုံ၊ သတ္ထံ ဝါ အာဟရေယျုံ၊ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ ဝါ ကာလင်္ကရေယျုံ၊ ပပါတေ ဝါ ပပတေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဣမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ န ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘ဣတော နော မတာနံ သေယျော ဘဝိဿတီ’တိ၊ တသ္မာ ဣမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ ဇီဝိတုကာမာ အမရိတုကာမာ သုခကာမာ ဒုက္ခပဋိကူလာ အတ္တာနံ န မာရေန္တိ [( ) နတ္ထိ (သျာ။ ပီ။)]။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

ဂဗ္ဘိနီဥပမာ

၄၂၀။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဒွေ ပဇာပတိယော အဟေသုံ။ ဧကိဿာ ပုတ္တော အဟောသိ ဒသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝါ ဒွါဒသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝါ၊ ဧကာ ဂဗ္ဘိနီ ဥပဝိဇညာ။ အထ ခေါ သော ဗြာဟ္မဏော ကာလမကာသိ။ အထ ခေါ သော မာဏဝကော မာတုသပတ္တိံ [မာတုသပတိံ (သျာ။)] ဧတဒဝေါစ – ‘ယမိဒံ၊ ဘောတိ၊ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ ရဇတံ ဝါ ဇာတရူပံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တံ မယှံ ၊ နတ္ထိ တုယှေတ္ထ ကိဉ္စိ။ ပိတု မေ [ပိတု မေ သန္တကော (သျာ။)] ဘောတိ၊ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေဟီ’တိ [နီယျာတေဟီတိ (သီ။ ပီ။)]။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သာ ဗြာဟ္မဏီ တံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ တာတ၊ ယာဝ ဝိဇာယာမိ။ သစေ ကုမာရကော ဘဝိဿတိ၊ တဿပိ ဧကဒေသော ဘဝိဿတိ၊ သစေ ကုမာရိကာ ဘဝိဿတိ၊ သာပိ တေ ဩပဘောဂ္ဂါ [ဥပဘောဂ္ဂါ (သျာ။)] ဘဝိဿတီ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သော မာဏဝကော မာတုသပတ္တိံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယမိဒံ၊ ဘောတိ၊ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ ရဇတံ ဝါ ဇာတရူပံ ဝါ၊ သဗ္ဗံ တံ မယှံ၊ နတ္ထိ တုယှေတ္ထ ကိဉ္စိ။ ပိတု မေ၊ ဘောတိ၊ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေဟီ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သာ ဗြာဟ္မဏီ တံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာဂမေဟိ တာဝ၊ တာတ၊ ယာဝ ဝိဇာယာမိ။ သစေ ကုမာရကော ဘဝိဿတိ၊ တဿပိ ဧကဒေသော ဘဝိဿတိ၊ သစေ ကုမာရိကာ ဘဝိဿတိ သာပိ တေ ဩပဘောဂ္ဂါ [ဥပဘောဂ္ဂါ (သျာ။)] ဘဝိဿတီ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သော မာဏဝကော မာတုသပတ္တိံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယမိဒံ၊ ဘောတိ၊ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ ရဇတံ ဝါ ဇာတရူပံ ဝါ ၊ သဗ္ဗံ တံ မယှံ၊ နတ္ထိ တုယှေတ္ထ ကိဉ္စိ။ ပိတု မေ၊ ဘောတိ၊ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေဟီ’တိ။

‘‘အထ ခေါ သာ ဗြာဟ္မဏီ သတ္ထံ ဂဟေတွာ ဩဝရကံ ပဝိသိတွာ ဥဒရံ ဩပါဒေသိ [ဥပ္ပာတေသိ (သျာ။)] – ‘ယာဝ ဝိဇာယာမိ ယဒိ ဝါ ကုမာရကော ယဒိ ဝါ ကုမာရိကာ’တိ။ သာ အတ္တာနံ စေဝ ဇီဝိတဉ္စ ဂဗ္ဘဉ္စ သာပတေယျဉ္စ ဝိနာသေသိ။ ယထာ တံ ဗာလာ အဗျတ္တာ အနယဗျသနံ အာပန္နာ အယောနိသော ဒါယဇ္ဇံ ဂဝေသန္တီ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ ဗာလော အဗျတ္တော အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိဿသိ အယောနိသော ပရလောကံ ဂဝေသန္တော ၊ သေယျထာပိ သာ ဗြာဟ္မဏီ ဗာလာ အဗျတ္တာ အနယဗျသနံ အာပန္နာ အယောနိသော ဒါယဇ္ဇံ ဂဝေသန္တီ။ န ခေါ၊ ရာဇည၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ အပက္ကံ ပရိပါစေန္တိ၊ အပိ စ ပရိပါကံ အာဂမေန္တိ။ ပဏ္ဍိတာနံ အတ္ထော ဟိ၊ ရာဇည၊ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလဝန္တာနံ ကလျာဏဓမ္မာနံ ဇီဝိတေန။ ယထာ ယထာ ခေါ၊ ရာဇည၊ သမဏဗြာဟ္မဏာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌန္တိ၊ တထာ တထာ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝန္တိ၊ ဗဟုဇနဟိတာယ စ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၂၁။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော…ပေ… အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ယထာ ကထံ ဝိယ၊ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ ပုရိသာ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ဒဿေန္တိ – ‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ ဇီဝန္တံယေဝ ကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပိတွာ မုခံ ပိဒဟိတွာ အလ္လေန စမ္မေန ဩနန္ဓိတွာ အလ္လာယ မတ္တိကာယ ဗဟလာဝလေပနံ [ဗဟလဝိလေပနံ (သျာ။ က။)] ကရိတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိံ ဒေထာ’တိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တံ ပုရိသံ ဇီဝန္တံယေဝ ကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပိတွာ မုခံ ပိဒဟိတွာ အလ္လေန စမ္မေန ဩနန္ဓိတွာ အလ္လာယ မတ္တိကာယ ဗဟလာဝလေပနံ ကရိတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိံ ဒေန္တိ။ ယဒါ မယံ ဇာနာမ ‘ကာလင်္ကတော သော ပုရိသော’တိ၊ အထ နံ ကုမ္ဘိံ ဩရောပေတွာ ဥဗ္ဘိန္ဒိတွာ မုခံ ဝိဝရိတွာ သဏိကံ နိလ္လောကေမ [ဝိလောကေမ (သျာ။)] – ‘အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿေယျာမာ’တိ။ နေဝဿ မယံ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿာမ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

သုပိနကဥပမာ

၄၂၂။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ၊ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ အဘိဇာနာသိ နော တွံ၊ ရာဇည၊ ဒိဝါ သေယျံ ဥပဂတော သုပိနကံ ပဿိတာ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏီရာမဏေယျက’’န္တိ? ‘‘အဘိဇာနာမဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော သုပိနကံ ပဿိတာ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏီရာမဏေယျက’’န္တိ။ ‘‘ရက္ခန္တိ တံ တမှိ သမယေ ခုဇ္ဇာပိ ဝါမနကာပိ ဝေလာသိကာပိ [စေလာဝိကာပိ (သျာ။)၊ ကေဠာယိကာပိ (သီ။)] ကောမာရိကာပီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘော ကဿပ၊ ရက္ခန္တိ မံ တမှိ သမယေ ခုဇ္ဇာပိ ဝါမနကာပိ ဝေလာသိကာပိ [စေလာဝိကာပိ (သျာ။)၊ ကေဠာယိကာပိ (သီ။)] ကောမာရိကာပီ’’တိ။ ‘‘အပိ နု တာ တုယှံ ဇီဝံ ပဿန္တိ ပဝိသန္တံ ဝါ နိက္ခမန္တံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ၊ ဘော ကဿပ’’။ ‘‘တာ ဟိ နာမ၊ ရာဇည၊ တုယှံ ဇီဝန္တဿ ဇီဝန္တိယော ဇီဝံ န ပဿိဿန္တိ ပဝိသန္တံ ဝါ နိက္ခမန္တံ ဝါ။ ကိံ ပန တွံ ကာလင်္ကတဿ ဇီဝံ ပဿိဿသိ ပဝိသန္တံ ဝါ နိက္ခမန္တံ ဝါ။ ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၂၃။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော…ပေ… ‘‘အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ယထာ ကထံ ဝိယ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ ပုရိသာ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ဒဿေန္တိ – ‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ ဇီဝန္တံယေဝ တုလာယ တုလေတွာ ဇိယာယ အနဿာသကံ မာရေတွာ ပုနဒေဝ တုလာယ တုလေထာ’တိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တံ ပုရိသံ ဇီဝန္တံယေဝ တုလာယ တုလေတွာ ဇိယာယ အနဿာသကံ မာရေတွာ ပုနဒေဝ တုလာယ တုလေန္တိ။ ယဒါ သော ဇီဝတိ၊ တဒါ လဟုတရော စ ဟောတိ မုဒုတရော စ ကမ္မညတရော စ။ ယဒါ ပန သော ကာလင်္ကတော ဟောတိ တဒါ ဂရုတရော စ ဟောတိ ပတ္ထိန္နတရော စ အကမ္မညတရော စ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

သန္တတ္တအယောဂုဠဥပမာ

၄၂၄။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ၊ ရာဇည၊ ပုရိသော ဒိဝသံ သန္တတ္တံ အယောဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ တုလာယ တုလေယျ။ တမေနံ အပရေန သမယေန သီတံ နိဗ္ဗုတံ တုလာယ တုလေယျ။ ကဒါ နု ခေါ သော အယောဂုဠော လဟုတရော ဝါ ဟောတိ မုဒုတရော ဝါ ကမ္မညတရော ဝါ၊ ယဒါ ဝါ အာဒိတ္တော သမ္ပဇ္ဇလိတော သဇောတိဘူတော၊ ယဒါ ဝါ သီတော နိဗ္ဗုတော’’တိ? ‘‘ယဒါ သော၊ ဘော ကဿပ၊ အယောဂုဠော တေဇောသဟဂတော စ ဟောတိ ဝါယောသဟဂတော စ အာဒိတ္တော သမ္ပဇ္ဇလိတော သဇောတိဘူတော၊ တဒါ လဟုတရော စ ဟောတိ မုဒုတရော စ ကမ္မညတရော စ။ ယဒါ ပန သော အယောဂုဠော နေဝ တေဇောသဟဂတော ဟောတိ န ဝါယောသဟဂတော သီတော နိဗ္ဗုတော၊ တဒါ ဂရုတရော စ ဟောတိ ပတ္ထိန္နတရော စ အကမ္မညတရော စာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယဒါယံ ကာယော အာယုသဟဂတော စ ဟောတိ ဥသ္မာသဟဂတော စ ဝိညာဏသဟဂတော စ၊ တဒါ လဟုတရော စ ဟောတိ မုဒုတရော စ ကမ္မညတရော စ။ ယဒါ ပနာယံ ကာယော နေဝ အာယုသဟဂတော ဟောတိ န ဥသ္မာသဟဂတော န ဝိညာဏသဟဂတော တဒါ ဂရုတရော စ ဟောတိ ပတ္ထိန္နတရော စ အကမ္မညတရော စ။ ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

၄၂၅။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော…ပေ… အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ယထာ ကထံ ဝိယ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ ပုရိသာ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ဒဿေန္တိ – ‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ အနုပဟစ္စ ဆဝိဉ္စ စမ္မဉ္စ မံသဉ္စ နှာရုဉ္စ အဋ္ဌိဉ္စ အဋ္ဌိမိဉ္ဇဉ္စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေထ၊ အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿေယျာမာ’တိ။ တေ မေ ‘သာဓူ’တိ ပဋိဿုတွာ တံ ပုရိသံ အနုပဟစ္စ ဆဝိဉ္စ…ပေ… ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ။ ယဒါ သော အာမတော ဟောတိ၊ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ ဥတ္တာနံ နိပါတေထ၊ အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿေယျာမာ’တိ။ တေ တံ ပုရိသံ ဥတ္တာနံ နိပါတေန္တိ။ နေဝဿ မယံ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿာမ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမံ ပုရိသံ အဝကုဇ္ဇံ နိပါတေထ… ပဿေန နိပါတေထ… ဒုတိယေန ပဿေန နိပါတေထ… ဥဒ္ဓံ ဌပေထ… ဩမုဒ္ဓကံ ဌပေထ… ပါဏိနာ အာကောဋေထ… လေဍ္ဍုနာ အာကောဋေထ… ဒဏ္ဍေန အာကောဋေထ… သတ္ထေန အာကောဋေထ… ဩဓုနာထ သန္ဓုနာထ နိဒ္ဓုနာထ၊ အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿေယျာမာ’တိ။ တေ တံ ပုရိသံ ဩဓုနန္တိ သန္ဓုနန္တိ နိဒ္ဓုနန္တိ။ နေဝဿ မယံ ဇီဝံ နိက္ခမန္တံ ပဿာမ။ တဿ တဒေဝ စက္ခု ဟောတိ တေ ရူပါ၊ တဉ္စာယတနံ နပ္ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဒေဝ သောတံ ဟောတိ တေ သဒ္ဒါ၊ တဉ္စာယတနံ နပ္ပဋိသံဝေဒေတိ။ တဒေဝ ဃာနံ ဟောတိ တေ ဂန္ဓာ၊ တဉ္စာယတနံ နပ္ပဋိသံဝေဒေတိ ။ သာဝ ဇိဝှာ ဟောတိ တေ ရသာ၊ တဉ္စာယတနံ နပ္ပဋိသံဝေဒေတိ။ သွေဝ ကာယော ဟောတိ တေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တဉ္စာယတနံ နပ္ပဋိသံဝေဒေတိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

သင်္ခဓမဥပမာ

၄၂၆။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ အညတရော သင်္ခဓမော သင်္ခံ အာဒါယ ပစ္စန္တိမံ ဇနပဒံ အဂမာသိ။ သော ယေန အညတရော ဂါမော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မဇ္ဈေ ဂါမဿ ဌိတော တိက္ခတ္တုံ သင်္ခံ ဥပလာပေတွာ သင်္ခံ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ ခေါ၊ ရာဇည၊ တေသံ ပစ္စန္တဇနပဒါနံ [ပစ္စန္တဇာနံ (သီ။)] မနုဿာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အမ္ဘော ကဿ နု ခေါ [ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိဿ ဒုခေါ (ပီ။)] ဧသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော’တိ။ သန္နိပတိတွာ တံ သင်္ခဓမံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အမ္ဘော၊ ကဿ နု ခေါ ဧသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော’တိ။ ‘ဧသော ခေါ၊ ဘော၊ သင်္ခေါ နာမ ယဿေသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော’တိ။ တေ တံ သင်္ခံ ဥတ္တာနံ နိပါတေသုံ – ‘ဝဒေဟိ၊ ဘော သင်္ခ၊ ဝဒေဟိ၊ ဘော သင်္ခါ’တိ။ နေဝ သော သင်္ခေါ သဒ္ဒမကာသိ။ တေ တံ သင်္ခံ အဝကုဇ္ဇံ နိပါတေသုံ၊ ပဿေန နိပါတေသုံ၊ ဒုတိယေန ပဿေန နိပါတေသုံ၊ ဥဒ္ဓံ ဌပေသုံ၊ ဩမုဒ္ဓကံ ဌပေသုံ၊ ပါဏိနာ အာကောဋေသုံ၊ လေဍ္ဍုနာ အာကောဋေသုံ၊ ဒဏ္ဍေန အာကောဋေသုံ၊ သတ္ထေန အာကောဋေသုံ၊ ဩဓုနိံသု သန္ဓုနိံသု နိဒ္ဓုနိံသု – ‘ဝဒေဟိ၊ ဘော သင်္ခ၊ ဝဒေဟိ၊ ဘော သင်္ခါ’တိ။ နေဝ သော သင်္ခေါ သဒ္ဒမကာသိ။

‘‘အထ ခေါ၊ ရာဇည၊ တဿ သင်္ခဓမဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ယာဝ ဗာလာ ဣမေ ပစ္စန္တဇနပဒါမနုဿာ၊ ကထဉှိ နာမ အယောနိသော သင်္ခသဒ္ဒံ ဂဝေသိဿန္တီ’တိ။ တေသံ ပေက္ခမာနာနံ သင်္ခံ ဂဟေတွာ တိက္ခတ္တုံ သင်္ခံ ဥပလာပေတွာ သင်္ခံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ၊ ရာဇည၊ တေသံ ပစ္စန္တဇနပဒါနံ မနုဿာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ယဒါ ကိရ၊ ဘော၊ အယံ သင်္ခေါ နာမ ပုရိသသဟဂတော စ ဟောတိ ဝါယာမသဟဂတော [ဝါယောသဟဂတော (သျာ။)] စ ဝါယုသဟဂတော စ၊ တဒါယံ သင်္ခေါ သဒ္ဒံ ကရောတိ၊ ယဒါ ပနာယံ သင်္ခေါ နေဝ ပုရိသသဟဂတော ဟောတိ န ဝါယာမသဟဂတော န ဝါယုသဟဂတော၊ နာယံ သင်္ခေါ သဒ္ဒံ ကရောတီ’တိ ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယဒါယံ ကာယော အာယုသဟဂတော စ ဟောတိ ဥသ္မာသဟဂတော စ ဝိညာဏသဟဂတော စ၊ တဒါ အဘိက္ကမတိပိ ပဋိက္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ၊ စက္ခုနာပိ ရူပံ ပဿတိ၊ သောတေနပိ သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ဃာနေနပိ ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ ဇိဝှာယပိ ရသံ သာယတိ၊ ကာယေနပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ၊ မနသာပိ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ။ ယဒါ ပနာယံ ကာယော နေဝ အာယုသဟဂတော ဟောတိ၊ န ဥသ္မာသဟဂတော၊ န ဝိညာဏသဟဂတော၊ တဒါ နေဝ အဘိက္ကမတိ န ပဋိက္ကမတိ န တိဋ္ဌတိ န နိသီဒတိ န သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ စက္ခုနာပိ ရူပံ န ပဿတိ၊ သောတေနပိ သဒ္ဒံ န သုဏာတိ၊ ဃာနေနပိ ဂန္ဓံ န ဃာယတိ၊ ဇိဝှာယပိ ရသံ န သာယတိ၊ ကာယေနပိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ န ဖုသတိ၊ မနသာပိ ဓမ္မံ န ဝိဇာနာတိ။ ဣမိနာပိ ခေါ တေ၊ ရာဇည၊ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတု – ‘ဣတိပိ အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ [ဝိပါကောတိ၊ ပဌမဘာဏဝါရံ (သျာ။)]။

၄၂၇။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ရာဇည၊ ပရိယာယော…ပေ… အတ္ထိ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော…ပေ… ယထာ ကထံ ဝိယ ရာဇညာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘော ကဿပ၊ ပုရိသာ စောရံ အာဂုစာရိံ ဂဟေတွာ ဒဿေန္တိ – ‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ စောရော အာဂုစာရီ၊ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမဿ ပုရိသဿ ဆဝိံ ဆိန္ဒထ ၊ အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ ပဿေယျာမာ’တိ။ တေ တဿ ပုရိသဿ ဆဝိံ ဆိန္ဒန္တိ။ နေဝဿ မယံ ဇီဝံ ပဿာမ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေန ဟိ၊ ဘော၊ ဣမဿ ပုရိသဿ စမ္မံ ဆိန္ဒထ၊ မံသံ ဆိန္ဒထ၊ နှာရုံ ဆိန္ဒထ၊ အဋ္ဌိံ ဆိန္ဒထ၊ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဆိန္ဒထ၊ အပ္ပေဝ နာမဿ ဇီဝံ ပဿေယျာမာ’တိ။ တေ တဿ ပုရိသဿ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဆိန္ဒန္တိ၊ နေဝဿ မယံ ဇီဝံ ပဿေယျာမ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘော ကဿပ၊ ပရိယာယော၊ ယေန မေ ပရိယာယေန ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ။

အဂ္ဂိကဇဋိလဥပမာ

၄၂၈။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ အညတရော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော အရညာယတနေ ပဏ္ဏကုဋိယာ သမ္မတိ [ဝသတိ (သီ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ၊ ရာဇည၊ အညတရော ဇနပဒေ သတ္ထော [သတ္ထော ဇနပဒပဒေသာ (သီ။)၊ ဇနပဒေါ သတ္ထဝါသော (သျာ။)၊ ဇနပဒပဒေသော (ပီ။)] ဝုဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ သော သတ္ထော [သတ္ထဝါသော (သျာ။)] တဿ အဂ္ဂိကဿ ဇဋိလဿ အဿမဿ သာမန္တာ ဧကရတ္တိံ ဝသိတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ၊ ရာဇည၊ တဿ အဂ္ဂိကဿ ဇဋိလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ယေန သော သတ္ထဝါသော တေနုပသင်္ကမေယျံ၊ အပ္ပေဝ နာမေတ္ထ ကိဉ္စိ ဥပကရဏံ အဓိဂစ္ဆေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ သော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ယေန သော သတ္ထဝါသော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အဒ္ဒသ တသ္မိံ သတ္ထဝါသေ ဒဟရံ ကုမာရံ မန္ဒံ ဥတ္တာနသေယျကံ ဆဍ္ဍိတံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ မေ တံ ပတိရူပံ ယံ မေ ပေက္ခမာနဿ မနုဿဘူတော ကာလင်္ကရေယျ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ဒါရကံ အဿမံ နေတွာ အာပါဒေယျံ ပေါသေယျံ ဝဍ္ဎေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ သော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော တံ ဒါရကံ အဿမံ နေတွာ အာပါဒေသိ ပေါသေသိ ဝဍ္ဎေသိ။ ယဒါ သော ဒါရကော ဒသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝါ ဟောတိ [အဟောသိ (?)] ဒွါဒသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝါ၊ အထ ခေါ တဿ အဂ္ဂိကဿ ဇဋိလဿ ဇနပဒေ ကဉ္စိဒေဝ ကရဏီယံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထ ခေါ သော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော တံ ဒါရကံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ တာတ၊ ဇနပဒံ [နဂရံ (က။)] ဂန္တုံ၊ အဂ္ဂိံ၊ တာတ၊ ပရိစရေယျာသိ။ မာ စ တေ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။ သစေ စ တေ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယေယျ၊ အယံ ဝါသီ ဣမာနိ ကဋ္ဌာနိ ဣဒံ အရဏိသဟိတံ၊ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျာသီ’တိ။ အထ ခေါ သော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော တံ ဒါရကံ ဧဝံ အနုသာသိတွာ ဇနပဒံ အဂမာသိ။ တဿ ခိဍ္ဍာပသုတဿ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။

‘‘အထ ခေါ တဿ ဒါရကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ပိတာ ခေါ မံ ဧဝံ အဝစ – ‘‘အဂ္ဂိံ၊ တာတ၊ ပရိစရေယျာသိ။ မာ စ တေ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။ သစေ စ တေ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယေယျ၊ အယံ ဝါသီ ဣမာနိ ကဋ္ဌာနိ ဣဒံ အရဏိသဟိတံ၊ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျာသီ’’တိ။ ယံနူနာဟံ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ သော ဒါရကော အရဏိသဟိတံ ဝါသိယာ တစ္ဆိ – ‘အပ္ပေဝ နာမ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆေယျ’န္တိ။ နေဝ သော အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆိ။ အရဏိသဟိတံ ဒွိဓာ ဖာလေသိ၊ တိဓာ ဖာလေသိ၊ စတုဓာ ဖာလေသိ၊ ပဉ္စဓာ ဖာလေသိ၊ ဒသဓာ ဖာလေသိ၊ သတဓာ [ဝီသတိဓာ (သျာ။)] ဖာလေသိ၊ သကလိကံ သကလိကံ အကာသိ၊ သကလိကံ သကလိကံ ကရိတွာ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေသိ၊ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ မဟာဝါတေ ဩပုနိ [ဩဖုနိ (သျာ။ က။)] – ‘အပ္ပေဝ နာမ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆေယျ’န္တိ။ နေဝ သော အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆိ။

‘‘အထ ခေါ သော အဂ္ဂိကော ဇဋိလော ဇနပဒေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ယေန သကော အဿမော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဒါရကံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကစ္စိ တေ၊ တာတ၊ အဂ္ဂိ န နိဗ္ဗုတော’တိ? ‘ဣဓ မေ၊ တာတ၊ ခိဍ္ဍာပသုတဿ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။ တဿ မေ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပိတာ ခေါ မံ ဧဝံ အဝစ အဂ္ဂိံ၊ တာတ၊ ပရိစရေယျာသိ။ မာ စ တေ၊ တာတ၊ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ။ သစေ စ တေ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယေယျ၊ အယံ ဝါသီ ဣမာနိ ကဋ္ဌာနိ ဣဒံ အရဏိသဟိတံ၊ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျာသီတိ။ ယံနူနာဟံ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဂ္ဂိံ ပရိစရေယျ’’န္တိ။ အထ ခွာဟံ၊ တာတ၊ အရဏိသဟိတံ ဝါသိယာ တစ္ဆိံ – ‘‘အပ္ပေဝ နာမ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆေယျ’’န္တိ။ နေဝါဟံ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆိံ။ အရဏိသဟိတံ ဒွိဓာ ဖာလေသိံ၊ တိဓာ ဖာလေသိံ၊ စတုဓာ ဖာလေသိံ၊ ပဉ္စဓာ ဖာလေသိံ၊ ဒသဓာ ဖာလေသိံ ၊ သတဓာ ဖာလေသိံ၊ သကလိကံ သကလိကံ အကာသိံ၊ သကလိကံ သကလိကံ ကရိတွာ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေသိံ၊ ဥဒုက္ခလေ ကောဋ္ဋေတွာ မဟာဝါတေ ဩပုနိံ – ‘‘အပ္ပေဝ နာမ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆေယျ’’န္တိ။ နေဝါဟံ အဂ္ဂိံ အဓိဂစ္ဆိ’’’န္တိ။ အထ ခေါ တဿ အဂ္ဂိကဿ ဇဋိလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ယာဝ ဗာလော အယံ ဒါရကော အဗျတ္တော၊ ကထဉှိ နာမ အယောနိသော အဂ္ဂိံ ဂဝေသိဿတီ’တိ။ တဿ ပေက္ခမာနဿ အရဏိသဟိတံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ဒါရကံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဝံ ခေါ၊ တာတ၊ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗော။ န တွေဝ ယထာ တွံ ဗာလော အဗျတ္တော အယောနိသော အဂ္ဂိံ ဂဝေသီ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ ဗာလော အဗျတ္တော အယောနိသော ပရလောကံ ဂဝေသိဿသိ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

၄၂၉။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ နေဝါဟံ သက္ကောမိ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတုံ။ ရာဇာပိ မံ ပသေနဒိ ကောသလော ဇာနာတိ တိရောရာဇာနောပိ – ‘ပါယာသိ ရာဇညော ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ – ‘‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’တိ။ သစာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘ယာဝ ဗာလော ပါယာသိ ရာဇညော အဗျတ္တော ဒုဂ္ဂဟိတဂါဟီ’တိ။ ကောပေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ မက္ခေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ ပလာသေနပိ နံ ဟရိဿာမီ’’တိ။

ဒွေ သတ္ထဝါဟဥပမာ

၄၃၀။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ မဟာသကဋသတ္ထော သကဋသဟဿံ ပုရတ္ထိမာ ဇနပဒါ ပစ္ဆိမံ ဇနပဒံ အဂမာသိ။ သော ယေန ယေန ဂစ္ဆိ၊ ခိပ္ပံယေဝ ပရိယာဒိယတိ တိဏကဋ္ဌောဒကံ ဟရိတကပဏ္ဏံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သတ္ထေ ဒွေ သတ္ထဝါဟာ အဟေသုံ ဧကော ပဉ္စန္နံ သကဋသတာနံ၊ ဧကော ပဉ္စန္နံ သကဋသတာနံ။ အထ ခေါ တေသံ သတ္ထဝါဟာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ မဟာသကဋသတ္ထော သကဋသဟဿံ၊ တေ မယံ ယေန ယေန ဂစ္ဆာမ၊ ခိပ္ပမေဝ ပရိယာဒိယတိ တိဏကဋ္ဌောဒကံ ဟရိတကပဏ္ဏံ။ ယံနူန မယံ ဣမံ သတ္ထံ ဒွိဓာ ဝိဘဇေယျာမ – ဧကတော ပဉ္စ သကဋသတာနိ ဧကတော ပဉ္စ သကဋသတာနီ’တိ။ တေ တံ သတ္ထံ ဒွိဓာ ဝိဘဇိံသု [ဝိဘဇေသုံ (က။)] ဧကတော ပဉ္စ သကဋသတာနိ၊ ဧကတော ပဉ္စ သကဋသတာနိ။ ဧကော သတ္ထဝါဟော ဗဟုံ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ အာရောပေတွာ သတ္ထံ ပယာပေသိ [ပါယာပေသိ (သီ။ ပီ။)]။ ဒွီဟတီဟပယာတော ခေါ ပန သော သတ္ထော အဒ္ဒသ ပုရိသံ ကာဠံ လောဟိတက္ခံ [လောဟိတက္ခိံ (သျာ။)] သန္နဒ္ဓကလာပံ [အာသန္နဒ္ဓကလာပံ (သျာ။)] ကုမုဒမာလိံ အလ္လဝတ္ထံ အလ္လကေသံ ကဒ္ဒမမက္ခိတေဟိ စက္ကေဟိ ဘဒြေန ရထေန ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တံ’၊ ဒိသွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ကုတော၊ ဘော၊ အာဂစ္ဆသီ’တိ? ‘အမုကမှာ ဇနပဒါ’တိ။ ‘ကုဟိံ ဂမိဿသီ’တိ? ‘အမုကံ နာမ ဇနပဒ’န္တိ။ ‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော’တိ? ‘ဧဝံ၊ ဘော၊ ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော၊ အာသိတ္တောဒကာနိ ဝဋုမာနိ၊ ဗဟု တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ။ ဆဍ္ဍေထ၊ ဘော၊ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆထ၊ မာ ယောဂ္ဂါနိ ကိလမိတ္ထာ’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော သတ္ထဝါဟော သတ္ထိကေ အာမန္တေသိ – ‘အယံ၊ ဘော၊ ပုရိသော ဧဝမာဟ – ‘‘ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော၊ အာသိတ္တောဒကာနိ ဝဋုမာနိ၊ ဗဟု တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ။ ဆဍ္ဍေထ၊ ဘော၊ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆထ၊ မာ ယောဂ္ဂါနိ ကိလမိတ္ထာ’’တိ။ ဆဍ္ဍေထ၊ ဘော၊ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သတ္ထံ ပယာပေထာ’တိ။ ‘ဧဝံ၊ ဘော’တိ ခေါ တေ သတ္ထိကာ တဿ သတ္ထဝါဟဿ ပဋိဿုတွာ ဆဍ္ဍေတွာ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သတ္ထံ ပယာပေသုံ။ တေ ပဌမေပိ သတ္ထဝါသေ န အဒ္ဒသံသု တိဏံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ။ ဒုတိယေပိ သတ္ထဝါသေ… တတိယေပိ သတ္ထဝါသေ… စတုတ္ထေပိ သတ္ထဝါသေ… ပဉ္စမေပိ သတ္ထဝါသေ… ဆဋ္ဌေပိ သတ္ထဝါသေ… သတ္တမေပိ သတ္ထဝါသေ န အဒ္ဒသံသု တိဏံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ။ သဗ္ဗေဝ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိံသု။ ယေ စ တသ္မိံ သတ္ထေ အဟေသုံ မနုဿာ ဝါ ပသူ ဝါ၊ သဗ္ဗေ သော ယက္ခော အမနုဿော ဘက္ခေသိ။ အဋ္ဌိကာနေဝ သေသာနိ။

‘‘ယဒါ အညာသိ ဒုတိယော သတ္ထဝါဟော – ‘ဗဟုနိက္ခန္တော ခေါ၊ ဘော၊ ဒါနိ သော သတ္ထော’တိ ဗဟုံ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ အာရောပေတွာ သတ္ထံ ပယာပေသိ။ ဒွီဟတီဟပယာတော ခေါ ပန သော သတ္ထော အဒ္ဒသ ပုရိသံ ကာဠံ လောဟိတက္ခံ သန္နဒ္ဓကလာပံ ကုမုဒမာလိံ အလ္လဝတ္ထံ အလ္လကေသံ ကဒ္ဒမမက္ခိတေဟိ စက္ကေဟိ ဘဒြေန ရထေန ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ကုတော၊ ဘော၊ အာဂစ္ဆသီ’တိ? ‘အမုကမှာ ဇနပဒါ’တိ။ ‘ကုဟိံ ဂမိဿသီ’တိ? ‘အမုကံ နာမ ဇနပဒ’န္တိ။ ‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော’တိ? ‘ဧဝံ၊ ဘော၊ ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော။ အာသိတ္တောဒကာနိ ဝဋုမာနိ၊ ဗဟု တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ။ ဆဍ္ဍေထ ၊ ဘော၊ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆထ၊ မာ ယောဂ္ဂါနိ ကိလမိတ္ထာ’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော သတ္ထဝါဟော သတ္ထိကေ အာမန္တေသိ – ‘အယံ၊ ဘော၊ ‘‘ပုရိသော ဧဝမာဟ – ပုရတော ကန္တာရေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော၊ အာသိတ္တောဒကာနိ ဝဋုမာနိ၊ ဗဟု တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ ဥဒကဉ္စ။ ဆဍ္ဍေထ၊ ဘော၊ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ လဟုဘာရေဟိ သကဋေဟိ သီဃံ သီဃံ ဂစ္ဆထ၊ မာ ယောဂ္ဂါနိ ကိလမိတ္ထာ’’တိ။ အယံ ဘော ပုရိသော နေဝ အမှာကံ မိတ္တော၊ န ဉာတိသာလောဟိတော၊ ကထံ မယံ ဣမဿ သဒ္ဓါယ ဂမိဿာမ။ န ဝေါ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ပုရာဏာနိ တိဏာနိ ကဋ္ဌာနိ ဥဒကာနိ၊ ယထာဘတေန ဘဏ္ဍေန သတ္ထံ ပယာပေထ။ န နော ပုရာဏံ ဆဍ္ဍေဿာမာ’တိ။ ‘ဧဝံ၊ ဘော’တိ ခေါ တေ သတ္ထိကာ တဿ သတ္ထဝါဟဿ ပဋိဿုတွာ ယထာဘတေန ဘဏ္ဍေန သတ္ထံ ပယာပေသုံ။ တေ ပဌမေပိ သတ္ထဝါသေ န အဒ္ဒသံသု တိဏံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ။ ဒုတိယေပိ သတ္ထဝါသေ… တတိယေပိ သတ္ထဝါသေ… စတုတ္ထေပိ သတ္ထဝါသေ… ပဉ္စမေပိ သတ္ထဝါသေ… ဆဋ္ဌေပိ သတ္ထဝါသေ… သတ္တမေပိ သတ္ထဝါသေ န အဒ္ဒသံသု တိဏံ ဝါ ကဋ္ဌံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ။ တဉ္စ သတ္ထံ အဒ္ဒသံသု အနယဗျသနံ အာပန္နံ။ ယေ စ တသ္မိံ သတ္ထေပိ အဟေသုံ မနုဿာ ဝါ ပသူ ဝါ၊ တေသဉ္စ အဋ္ဌိကာနေဝ အဒ္ဒသံသု တေန ယက္ခေန အမနုဿေန ဘက္ခိတာနံ။

‘‘အထ ခေါ သော သတ္ထဝါဟော သတ္ထိကေ အာမန္တေသိ – ‘အယံ ခေါ၊ ဘော၊ သတ္ထော အနယဗျသနံ အာပန္နော၊ ယထာ တံ တေန ဗာလေန သတ္ထဝါဟေန ပရိဏာယကေန။ တေန ဟိ၊ ဘော၊ ယာနမှာကံ သတ္ထေ အပ္ပသာရာနိ ပဏိယာနိ၊ တာနိ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ယာနိ ဣမသ္မိံ သတ္ထေ မဟာသာရာနိ ပဏိယာနိ၊ တာနိ အာဒိယထာ’တိ။ ‘ဧဝံ၊ ဘော’တိ ခေါ တေ သတ္ထိကာ တဿ သတ္ထဝါဟဿ ပဋိဿုတွာ ယာနိ သကသ္မိံ သတ္ထေ အပ္ပသာရာနိ ပဏိယာနိ၊ တာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ယာနိ တသ္မိံ သတ္ထေ မဟာသာရာနိ ပဏိယာနိ၊ တာနိ အာဒိယိတွာ သောတ္ထိနာ တံ ကန္တာရံ နိတ္ထရိံသု၊ ယထာ တံ ပဏ္ဍိတေန သတ္ထဝါဟေန ပရိဏာယကေန။ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ ဗာလော အဗျတ္တော အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိဿသိ အယောနိသော ပရလောကံ ဂဝေသန္တော သေယျထာပိ သော ပုရိမော သတ္ထဝါဟော။ ယေပိ တဝ [တေ (က။)] သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ [သဒ္ဒဟာတဗ္ဗံ (ပီ။ က။)] မညိဿန္တိ၊ တေပိ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇိဿန္တိ၊ သေယျထာပိ တေ သတ္ထိကာ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည ၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

၄၃၁။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ နေဝါဟံ သက္ကောမိ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတုံ။ ရာဇာပိ မံ ပသေနဒိ ကောသလော ဇာနာတိ တိရောရာဇာနောပိ – ‘ပါယာသိ ရာဇညော ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ – ‘‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော…ပေ… ဝိပါကော’’’တိ။ သစာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘ယာဝ ဗာလော ပါယာသိ ရာဇညော၊ အဗျတ္တော ဒုဂ္ဂဟိတဂါဟီ’တိ။ ကောပေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ မက္ခေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ ပလာသေနပိ နံ ဟရိဿာမီ’’တိ။

ဂူထဘာရိကဥပမာ

၄၃၂။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ အညတရော သူကရပေါသကော ပုရိသော သကမှာ ဂါမာ အညံ ဂါမံ အဂမာသိ။ တတ္ထ အဒ္ဒသ ပဟူတံ သုက္ခဂူထံ ဆဍ္ဍိတံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ ပဟုတော သုက္ခဂူထော ဆဍ္ဍိတော၊ မမ စ သူကရဘတ္တံ [သူကရာနံ ဘက္ခော (သျာ။)]၊ ယံနူနာဟံ ဣတော သုက္ခဂူထံ ဟရေယျ’န္တိ။ သော ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပတ္ထရိတွာ ပဟူတံ သုက္ခဂူထံ အာကိရိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ သီသေ ဥဗ္ဗာဟေတွာ [ဥစ္စာရောပေတွာ (က။ သီ။ က။)] အဂမာသိ။ တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ မဟာအကာလမေဃော ပါဝဿိ။ သော ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ ယာဝ အဂ္ဂနခါ ဂူထေန မက္ခိတော ဂူထဘာရံ အာဒါယ အဂမာသိ။ တမေနံ မနုဿာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကစ္စိ နော တွံ၊ ဘဏေ၊ ဥမ္မတ္တော၊ ကစ္စိ ဝိစေတော၊ ကထဉှိ နာမ ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ ယာဝ အဂ္ဂနခါ ဂူထေန မက္ခိတော ဂူထဘာရံ ဟရိဿသီ’တိ။ ‘တုမှေ ခွေတ္ထ၊ ဘဏေ၊ ဥမ္မတ္တာ၊ တုမှေ ဝိစေတာ၊ တထာ ဟိ ပန မေ သူကရဘတ္တ’န္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ ဂူထဘာရိကူပမော [ဂူထဟာရိကူပမော (သီ။ ပီ။)] မညေ ပဋိဘာသိ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

၄၃၃။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ နေဝါဟံ သက္ကောမိ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတုံ။ ရာဇာပိ မံ ပသေနဒိ ကောသလော ဇာနာတိ တိရောရာဇာနောပိ – ‘ပါယာသိ ရာဇညော ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ – ‘‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော…ပေ… ဝိပါကော’’တိ။ သစာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘ယာဝ ဗာလော ပါယာသိ ရာဇညော အဗျတ္တော ဒုဂ္ဂဟိတဂါဟီ’တိ။ ကောပေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ မက္ခေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ ပလာသေနပိ နံ ဟရိဿာမီ’’တိ။

အက္ခဓုတ္တကဥပမာ

၄၃၄။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ၊ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ ဒွေ အက္ခဓုတ္တာ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗိံသု။ ဧကော အက္ခဓုတ္တော အာဂတာဂတံ ကလိံ ဂိလတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဒုတိယော အက္ခဓုတ္တော တံ အက္ခဓုတ္တံ အာဂတာဂတံ ကလိံ ဂိလန္တံ၊ ဒိသွာ တံ အက္ခဓုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘တွံ ခေါ၊ သမ္မ၊ ဧကန္တိကေန ဇိနာသိ၊ ဒေဟိ မေ၊ သမ္မ၊ အက္ခေ ပဇောဟိဿာမီ’တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ သော အက္ခဓုတ္တော တဿ အက္ခဓုတ္တဿ အက္ခေ ပါဒါသိ။ အထ ခေါ သော အက္ခဓုတ္တော အက္ခေ ဝိသေန ပရိဘာဝေတွာ တံ အက္ခဓုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဟိ ခေါ၊ သမ္မ၊ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗိဿာမာ’တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ သော အက္ခဓုတ္တော တဿ အက္ခဓုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ တေ အက္ခဓုတ္တာ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗိံသု။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သော အက္ခဓုတ္တော အာဂတာဂတံ ကလိံ ဂိလတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဒုတိယော အက္ခဓုတ္တော တံ အက္ခဓုတ္တံ ဒုတိယမ္ပိ အာဂတာဂတံ ကလိံ ဂိလန္တံ၊ ဒိသွာ တံ အက္ခဓုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘လိတ္တံ ပရမေန တေဇသာ၊ ဂိလမက္ခံ ပုရိသော န ဗုဇ္ဈတိ၊

ဂိလ ရေ ဂိလ ပါပဓုတ္တက [ဂိလိ ရေ ပါပဓုတ္တက (က။)]၊ ပစ္ဆာ တေ ကဋုကံ ဘဝိဿတီတိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ အက္ခဓုတ္တကူပမော မညေ ပဋိဘာသိ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

၄၃၅။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ကဿပေါ ဧဝမာဟ၊ အထ ခေါ နေဝါဟံ သက္ကောမိ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတုံ။ ရာဇာပိ မံ ပသေနဒိ ကောသလော ဇာနာတိ တိရောရာဇာနောပိ – ‘ပါယာသိ ရာဇညော ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌီ – ‘‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော…ပေ… ဝိပါကော’’တိ။ သစာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ ဣဒံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိနိဿဇ္ဇိဿာမိ၊ ဘဝိဿန္တိ မေ ဝတ္တာရော – ‘ယာဝ ဗာလော ပါယာသိ ရာဇညော အဗျတ္တော ဒုဂ္ဂဟိတဂါဟီ’တိ။ ကောပေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ မက္ခေနပိ နံ ဟရိဿာမိ၊ ပလာသေနပိ နံ ဟရိဿာမီ’’တိ။

သာဏဘာရိကဥပမာ

၄၃၆။ ‘‘တေန ဟိ၊ ရာဇည၊ ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ၊ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ရာဇည၊ အညတရော ဇနပဒေါ ဝုဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ သဟာယကော သဟာယကံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ၊ သမ္မ၊ ယေန သော ဇနပဒေါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ၊ အပ္ပေဝ နာမေတ္ထ ကိဉ္စိ ဓနံ အဓိဂစ္ဆေယျာမာ’တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ သဟာယကော သဟာယကဿ ပစ္စဿောသိ။ တေ ယေန သော ဇနပဒေါ၊ ယေန အညတရံ ဂါမပဋ္ဋံ [ဂါမပဇ္ဇံ (သျာ။)၊ ဂါမပတ္တံ (သီ။)] တေနုပသင်္ကမိံသု ၊ တတ္ထ အဒ္ဒသံသု ပဟူတံ သာဏံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ သဟာယကော သဟာယကံ အာမန္တေသိ – ‘ဣဒံ ခေါ၊ သမ္မ၊ ပဟူတံ သာဏံ ဆဍ္ဍိတံ၊ တေန ဟိ၊ သမ္မ၊ တွဉ္စ သာဏဘာရံ ဗန္ဓ၊ အဟဉ္စ သာဏဘာရံ ဗန္ဓိဿာမိ၊ ဥဘော သာဏဘာရံ အာဒါယ ဂမိဿာမာ’တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ သဟာယကော သဟာယကဿ ပဋိဿုတွာ သာဏဘာရံ ဗန္ဓိတွာ တေ ဥဘော သာဏဘာရံ အာဒါယ ယေန အညတရံ ဂါမပဋ္ဋံ တေနုပသင်္ကမိံသု။ တတ္ထ အဒ္ဒသံသု ပဟူတံ သာဏသုတ္တံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ သဟာယကော သဟာယကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဿ ခေါ၊ သမ္မ၊ အတ္ထာယ ဣစ္ဆေယျာမ သာဏံ၊ ဣဒံ ပဟူတံ သာဏသုတ္တံ ဆဍ္ဍိတံ။ တေန ဟိ၊ သမ္မ၊ တွဉ္စ သာဏဘာရံ ဆဍ္ဍေဟိ၊ အဟဉ္စ သာဏဘာရံ ဆဍ္ဍေဿာမိ၊ ဥဘော သာဏသုတ္တဘာရံ အာဒါယ ဂမိဿာမာ’တိ။ ‘အယံ ခေါ မေ၊ သမ္မ၊ သာဏဘာရော ဒူရာဘတော စ သုသန္နဒ္ဓါ စ၊ အလံ မေ တွံ ပဇာနာဟီ’တိ။ အထ ခေါ သော သဟာယကော သာဏဘာရံ ဆဍ္ဍေတွာ သာဏသုတ္တဘာရံ အာဒိယိ။

‘‘တေ ယေန အညတရံ ဂါမပဋ္ဋံ တေနုပသင်္ကမိံသု။ တတ္ထ အဒ္ဒသံသု ပဟူတာ သာဏိယော ဆဍ္ဍိတာ၊ ဒိသွာ သဟာယကော သဟာယကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဿ ခေါ ၊ သမ္မ၊ အတ္ထာယ ဣစ္ဆေယျာမ သာဏံ ဝါ သာဏသုတ္တံ ဝါ၊ ဣမာ ပဟူတာ သာဏိယော ဆဍ္ဍိတာ။ တေန ဟိ၊ သမ္မ၊ တွဉ္စ သာဏဘာရံ ဆဍ္ဍေဟိ၊ အဟဉ္စ သာဏသုတ္တဘာရံ ဆဍ္ဍေဿာမိ၊ ဥဘော သာဏိဘာရံ အာဒါယ ဂမိဿာမာ’တိ ။ ‘အယံ ခေါ မေ၊ သမ္မ၊ သာဏဘာရော ဒူရာဘတော စ သုသန္နဒ္ဓါ စ၊ အလံ မေ၊ တွံ ပဇာနာဟီ’တိ။ အထ ခေါ သော သဟာယကော သာဏသုတ္တဘာရံ ဆဍ္ဍေတွာ သာဏိဘာရံ အာဒိယိ။

‘‘တေ ယေန အညတရံ ဂါမပဋ္ဋံ တေနုပသင်္ကမိံသု။ တတ္ထ အဒ္ဒသံသု ပဟူတံ ခေါမံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ…ပေ… ပဟူတံ ခေါမသုတ္တံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ ခေါမဒုဿံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ ကပ္ပာသံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ ကပ္ပာသိကသုတ္တံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ ကပ္ပာသိကဒုဿံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ အယံ [အယသံ (သျာ။)] ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ လောဟံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ တိပုံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ သီသံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ သဇ္ဈံ [သဇ္ဈုံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ… ပဟူတံ သုဝဏ္ဏံ ဆဍ္ဍိတံ၊ ဒိသွာ သဟာယကော သဟာယကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဿ ခေါ၊ သမ္မ၊ အတ္ထာယ ဣစ္ဆေယျာမ သာဏံ ဝါ သာဏသုတ္တံ ဝါ သာဏိယော ဝါ ခေါမံ ဝါ ခေါမသုတ္တံ ဝါ ခေါမဒုဿံ ဝါ ကပ္ပာသံ ဝါ ကပ္ပာသိကသုတ္တံ ဝါ ကပ္ပာသိကဒုဿံ ဝါ အယံ ဝါ လောဟံ ဝါ တိပုံ ဝါ သီသံ ဝါ သဇ္ဈံ ဝါ၊ ဣဒံ ပဟူတံ သုဝဏ္ဏံ ဆဍ္ဍိတံ။ တေန ဟိ၊ သမ္မ၊ တွဉ္စ သာဏဘာရံ ဆဍ္ဍေဟိ၊ အဟဉ္စ သဇ္ဈဘာရံ [သဇ္ဈုဘာရံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဆဍ္ဍေဿာမိ၊ ဥဘော သုဝဏ္ဏဘာရံ အာဒါယ ဂမိဿာမာ’တိ။ ‘အယံ ခေါ မေ၊ သမ္မ၊ သာဏဘာရော ဒူရာဘတော စ သုသန္နဒ္ဓါ စ၊ အလံ မေ တွံ ပဇာနာဟီ’တိ။ အထ ခေါ သော သဟာယကော သဇ္ဈဘာရံ ဆဍ္ဍေတွာ သုဝဏ္ဏဘာရံ အာဒိယိ။

‘‘တေ ယေန သကော ဂါမော တေနုပသင်္ကမိံသု။ တတ္ထ ယော သော သဟာယကော သာဏဘာရံ အာဒါယ အဂမာသိ၊ တဿ နေဝ မာတာပိတရော အဘိနန္ဒိံသု၊ န ပုတ္တဒါရာ အဘိနန္ဒိံသု၊ န မိတ္တာမစ္စာ အဘိနန္ဒိံသု၊ န စ တတောနိဒါနံ သုခံ သောမနဿံ အဓိဂစ္ဆိ။ ယော ပန သော သဟာယကော သုဝဏ္ဏဘာရံ အာဒါယ အဂမာသိ၊ တဿ မာတာပိတရောပိ အဘိနန္ဒိံသု၊ ပုတ္တဒါရာပိ အဘိနန္ဒိံသု၊ မိတ္တာမစ္စာပိ အဘိနန္ဒိံသု၊ တတောနိဒါနဉ္စ သုခံ သောမနဿံ အဓိဂစ္ဆိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ၊ ရာဇည၊ သာဏဘာရိကူပမော မညေ ပဋိဘာသိ။ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ၊ ရာဇည၊ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

သရဏဂမနံ

၄၃၇။ ‘‘ပုရိမေနေဝ အဟံ ဩပမ္မေန ဘောတော ကဿပဿ အတ္တမနော အဘိရဒ္ဓါ။ အပိ စာဟံ ဣမာနိ ဝိစိတြာနိ ပဉှာပဋိဘာနာနိ သောတုကာမော ဧဝါဟံ ဘဝန္တံ ကဿပံ ပစ္စနီကံ ကာတဗ္ဗံ အမညိဿံ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ကဿပ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ကဿပ။ သေယျထာပိ၊ ဘော ကဿပ၊ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ၊ မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ကဿပေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကဿပေါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ။

‘‘ဣစ္ဆာမိ စာဟံ၊ ဘော ကဿပ၊ မဟာယညံ ယဇိတုံ၊ အနုသာသတု မံ ဘဝံ ကဿပေါ၊ ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

ယညကထာ

၄၃၈။ ‘‘ယထာရူပေ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယညေ ဂါဝေါ ဝါ ဟညန္တိ အဇေဠကာ ဝါ ဟညန္တိ၊ ကုက္ကုဋသူကရာ ဝါ ဟညန္တိ၊ ဝိဝိဓာ ဝါ ပါဏာ သံဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တာ မိစ္ဆာအာဇီဝါ မိစ္ဆာဝါယာမာ မိစ္ဆာသတီ မိစ္ဆာသမာဓီ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယညော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ န မဟာနိသံသော န မဟာဇုတိကော န မဟာဝိပ္ဖာရော။ သေယျထာပိ၊ ရာဇည၊ ကဿကော ဗီဇနင်္ဂလံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ဒုက္ခေတ္တေ ဒုဗ္ဘူမေ အဝိဟတခါဏုကဏ္ဋကေ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌာပေယျ ခဏ္ဍာနိ ပူတီနိ ဝါတာတပဟတာနိ အသာရဒါနိ အသုခသယိတာနိ။ ဒေဝေါ စ န ကာလေန ကာလံ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ။ အပိ နု တာနိ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ [ဝိရုဠှိံ (မောဂ္ဂလာနေ)] ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယျုံ၊ ကဿကော ဝါ ဝိပုလံ ဖလံ အဓိဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ [န ဧဝံ (သျာ။ က။)] ဘော ကဿပ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယထာရူပေ ယညေ ဂါဝေါ ဝါ ဟညန္တိ၊ အဇေဠကာ ဝါ ဟညန္တိ၊ ကုက္ကုဋသူကရာ ဝါ ဟညန္တိ၊ ဝိဝိဓာ ဝါ ပါဏာ သံဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တာ မိစ္ဆာအာဇီဝါ မိစ္ဆာဝါယာမာ မိစ္ဆာသတီ မိစ္ဆာသမာဓီ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ ၊ ရာဇည၊ ယညော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ န မဟာနိသံသော န မဟာဇုတိကော န မဟာဝိပ္ဖာရော။

‘‘ယထာရူပေ စ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယညေ နေဝ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ န အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ န ဝိဝိဓာ ဝါ ပါဏာ သံဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌီ သမ္မာသင်္ကပ္ပာ သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တာ သမ္မာအာဇီဝါ သမ္မာဝါယာမာ သမ္မာသတီ သမ္မာသမာဓီ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယညော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော။ သေယျထာပိ၊ ရာဇည၊ ကဿကော ဗီဇနင်္ဂလံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ သုခေတ္တေ သုဘူမေ သုဝိဟတခါဏုကဏ္ဋကေ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌပေယျ အခဏ္ဍာနိ အပူတီနိ အဝါတာတပဟတာနိ သာရဒါနိ သုခသယိတာနိ။ ဒေဝေါ စ ကာလေန ကာလံ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ။ အပိ နု တာနိ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇေယျုံ၊ ကဿကော ဝါ ဝိပုလံ ဖလံ အဓိဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘော ကဿပ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယထာရူပေ ယညေ နေဝ ဂါဝေါ ဟညန္တိ၊ န အဇေဠကာ ဟညန္တိ၊ န ကုက္ကုဋသူကရာ ဟညန္တိ၊ န ဝိဝိဓာ ဝါ ပါဏာ သံဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌီ သမ္မာသင်္ကပ္ပာ သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တာ သမ္မာအာဇီဝါ သမ္မာဝါယာမာ သမ္မာသတီ သမ္မာသမာဓီ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ၊ ရာဇည၊ ယညော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော’’တိ။

ဥတ္တရမာဏဝဝတ္ထု

၄၃၉။ အထ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော ဒါနံ ပဋ္ဌပေသိ သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ ။ တသ္မိံ ခေါ ပန ဒါနေ ဧဝရူပံ ဘောဇနံ ဒီယတိ ကဏာဇကံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ၊ ဓောရကာနိ [ထောရကာနိ (သီ။ ပီ။)၊ စောရကာနိ (သျာ။)] စ ဝတ္ထာနိ ဂုဠဝါလကာနိ [ဂုဠဂါဠကာနိ (က။)]။ တသ္မိံ ခေါ ပန ဒါနေ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ ဝါဝဋော [ဗျာဝဋော (သီ။ ပီ။)] အဟောသိ။ သော ဒါနံ ဒတွာ ဧဝံ အနုဒ္ဒိသတိ – ‘‘ဣမိနာဟံ ဒါနေန ပါယာသိံ ရာဇညမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သမာဂစ္ဆိံ၊ မာ ပရသ္မိ’’န္တိ။ အဿောသိ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော – ‘‘ဥတ္တရော ကိရ မာဏဝေါ ဒါနံ ဒတွာ ဧဝံ အနုဒ္ဒိသတိ – ‘ဣမိနာဟံ ဒါနေန ပါယာသိံ ရာဇညမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သမာဂစ္ဆိံ၊ မာ ပရသ္မိ’’’န္တိ။ အထ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော ဥတ္တရံ မာဏဝံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ တာတ ဥတ္တရ၊ ဒါနံ ဒတွာ ဧဝံ အနုဒ္ဒိသသိ – ‘ဣမိနာဟံ ဒါနေန ပါယာသိံ ရာဇညမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သမာဂစ္ဆိံ၊ မာ ပရသ္မိ’’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘော’’။ ‘‘ကိဿ ပန တွံ၊ တာတ ဥတ္တရ၊ ဒါနံ ဒတွာ ဧဝံ အနုဒ္ဒိသသိ – ‘ဣမိနာဟံ ဒါနေန ပါယာသိံ ရာဇညမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သမာဂစ္ဆိံ၊ မာ ပရသ္မိ’န္တိ? နနု မယံ၊ တာတ ဥတ္တရ၊ ပုညတ္ထိကာ ဒါနဿေဝ ဖလံ ပါဋိကင်္ခိနော’’တိ? ‘‘ဘောတော ခေါ ဒါနေ ဧဝရူပံ ဘောဇနံ ဒီယတိ ကဏာဇကံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ၊ ယံ ဘဝံ ပါဒါပိ [ပါဒါသိ (က။)] န ဣစ္ဆေယျ သမ္ဖုသိတုံ [ဆုပိတုံ (ပီ။ က။)]၊ ကုတော ဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဓောရကာနိ စ ဝတ္ထာနိ ဂုဠဝါလကာနိ၊ ယာနိ ဘဝံ ပါဒါပိ [အစိတ္တိကတံ (က။)] န ဣစ္ဆေယျ သမ္ဖုသိတုံ၊ ကုတော ပရိဒဟိတုံ။ ဘဝံ ခေါ ပနမှာကံ ပိယော မနာပေါ၊ ကထံ မယံ မနာပံ အမနာပေန သံယောဇေမာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ တွံ၊ တာတ ဥတ္တရ၊ ယာဒိသာဟံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ တာဒိသံ ဘောဇနံ ပဋ္ဌပေဟိ။ ယာဒိသာနိ စာဟံ ဝတ္ထာနိ ပရိဒဟာမိ၊ တာဒိသာနိ စ ဝတ္ထာနိ ပဋ္ဌပေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘော’’တိ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ ပါယာသိဿ ရာဇညဿ ပဋိဿုတွာ ယာဒိသံ ဘောဇနံ ပါယာသိ ရာဇညော ဘုဉ္ဇတိ၊ တာဒိသံ ဘောဇနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ယာဒိသာနိ စ ဝတ္ထာနိ ပါယာသိ ရာဇညော ပရိဒဟတိ၊ တာဒိသာနိ စ ဝတ္ထာနိ ပဋ္ဌပေသိ။

၄၄၀။ အထ ခေါ ပါယာသိ ရာဇညော အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ အသဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ အစိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိ သုညံ သေရီသကံ ဝိမာနံ။ ယော ပန တဿ ဒါနေ ဝါဝဋော အဟောသိ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ။ သော သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ။

ပါယာသိဒေဝပုတ္တော

၄၄၁။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဂဝမ္ပတိ အဘိက္ခဏံ သုညံ သေရီသကံ ဝိမာနံ ဒိဝါဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။ အထ ခေါ ပါယာသိ ဒေဝပုတ္တော ယေနာယသ္မာ ဂဝမ္ပတိ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဂဝမ္ပတိံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ ပါယာသိံ ဒေဝပုတ္တံ အာယသ္မာ ဂဝမ္ပတိ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကောသိ တွံ၊ အာဝုသော’’တိ? ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပါယာသိ ရာဇညော’’တိ။ ‘‘နနု တွံ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟောသိ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’’’တိ? ‘‘သစ္စာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟောသိံ – ‘ဣတိပိ နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော’တိ။ အပိ စာဟံ အယျေန ကုမာရကဿပေန ဧတသ္မာ ပါပကာ ဒိဋ္ဌိဂတာ ဝိဝေစိတော’’တိ။ ‘‘ယော ပန တေ၊ အာဝုသော၊ ဒါနေ ဝါဝဋော အဟောသိ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ၊ သော ကုဟိံ ဥပပန္နော’’တိ? ‘‘ယော မေ၊ ဘန္တေ၊ ဒါနေ ဝါဝဋော အဟောသိ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ၊ သော သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ။ အဟံ ပန၊ ဘန္တေ၊ အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ အသဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ အစိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပန္နော သုညံ သေရီသကံ ဝိမာနံ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ ဂဝမ္ပတိ၊ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ဧဝမာရောစေဟိ – ‘သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေထ၊ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒေထ၊ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒေထ၊ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒေထ။ ပါယာသိ ရာဇညော အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ အသဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ အစိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပန္နော သုညံ သေရီသကံ ဝိမာနံ။ ယော ပန တဿ ဒါနေ ဝါဝဋော အဟောသိ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ၊ သော သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတ’’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဂဝမ္ပတိ မနုဿလောကံ အာဂန္တွာ ဧဝမာရောစေသိ – ‘‘သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေထ၊ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒေထ၊ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒေထ၊ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒေထ။ ပါယာသိ ရာဇညော အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ အသဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ အစိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပန္နော သုညံ သေရီသကံ ဝိမာနံ။ ယော ပန တဿ ဒါနေ ဝါဝဋော အဟောသိ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ၊ သော သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒတွာ သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒတွာ စိတ္တီကတံ ဒါနံ ဒတွာ အနပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နော ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတ’’န္တိ။

ပါယာသိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။

မဟာဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

မဟာပဒါန နိဒါနံ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ သုဒဿနံ၊

ဇနဝသဘ ဂေါဝိန္ဒံ၊ သမယံ သက္ကပဉှကံ၊

မဟာသတိပဋ္ဌာနဉ္စ၊ ပါယာသိ ဒသမံ ဘဝေ [သတိပဋ္ဌာနပါယာသိ၊ မဟာဝဂ္ဂဿ သင်္ဂဟော (သီ။ ပီ။) သတိပဋ္ဌာနပါယာသိ၊ မဟာဝဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတီတိ (သျာ။)]။

မဟာဝဂ္ဂပါဠိ နိဋ္ဌိတာ။