📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဒီဃနိကာယေ

မဟာဝဂ္ဂဋီကာ

၁။ မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ယထာဇာတာနံ ¶ ¶ ¶ ကရေရိရုက္ခာနံ ဃနပတ္တသာခါဝိဋပေဟိ မဏ္ဍပသင်္ခေပေဟိ သဉ္ဆန္နော ပဒေသော ‘‘ကရေရိမဏ္ဍပေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဒွါရေတိ ဒွါရသမီပေ။ ဒွါရေ ဌိတရုက္ခဝသေန အညတ္ထာပိ သမညာ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပန ဘဂဝါ မဟာဂန္ဓကုဋိယံ အဝသိတွာ တဒါ ကရေရိကုဋိကာယံ ဝိဟာသီတိ? သာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝသနဂန္ဓကုဋိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘အန္တောဇေတဝနေ’’တိအာဒိမာဟ။ သလဠာဂါရန္တိ ဒေဝဒါရုရုက္ခေဟိ ကတဂေဟံ။ ပကတိဘတ္တဿ ပစ္ဆတောတိ ဘိက္ခူနံ ပါကတိကဘတ္တကာလတော ပစ္ဆာ၊ ဌိတမဇ္ဈနှိကတော ဥပရီတိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာနန္တိ ပိဏ္ဍပါတဘောဇနတော အပေတာနံ။ တေနာဟ ‘‘ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိအာဒိ။

မဏ္ဍလသဏ္ဌာနာ ¶ မာဠသင်္ခေပေန ကတာ နိသီဒနသာလာ ‘‘မဏ္ဍလမာဠ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘နိသီဒနသာလာယာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တာတိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ အတီတဝိသယော၊ နိဝါသ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော၊ ခန္ဓဝိနိမုတ္တော စ နိဝသိတဓမ္မော နတ္ထိ၊ ခန္ဓာ စ သန္တာနဝသေနေဝ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနသင်္ခါတေန ပုဗ္ဗေနိဝါသေနာ’’တိ။ ယောဇေတွာတိ ¶ ဝိသယဘာဝေန ယောဇေတွာ။ ပဝတ္တိတာတိ ကထိတာ။ ဓမ္မူပသံဟိတတ္တာ ဓမ္မတော အနပေတာတိ ဓမ္မီ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မသံယုတ္တာ’’တိ။

ဥဒပါဒီတိ ¶ ပဒုဒ္ဓါရော၊ တဿ ဥပ္ပန္နာ ဇာတာတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တံ ပနဿာ ဥပ္ပန္နာကာရံ ပါဠိယံ သင်္ခေပတောဝ ဒဿိတံ၊ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကေ အနုဿရန္တိ၊ ကေ နာနုဿရန္တီတိ ပဒဒွယေ ပဌမံယေဝ သပ္ပပဉ္စနံ၊ န ဣတရန္တိ တဒေဝ ပုဂ္ဂလဘေဒတော၊ ကာလဝိဘာဂတော၊ အနုဿရဏာကာရတော၊ ဩပမ္မတော နိဒ္ဒိသန္တေန ‘‘တိတ္ထိယာ အနုဿရန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂပ္ပတ္တကမ္မဝါဒိနောတိ သိခါပ္ပတ္တကမ္မဝါဒိနော ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၃၄) ဧဝံ ကမ္မဿကတာဉာဏေ ဌိတာ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာ။ စတ္တာလီသံယေဝ ကပ္ပေ အနုဿရန္တီတိ ဗြဟ္မဇာလာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၃) ဘဂဝတာ တထာ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဝုတ္တတ္တာ။ တတော ပရံ န အနုဿရန္တီတိ တထာဝစနဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတောပဋ္ဌကဿ တေသံ ဉာဏဿ ပရိဒုဗ္ဗလဘာဝတော။

သာဝကာတိ မဟာသာဝကာ တေသဉှိ ကပ္ပသတသဟဿံ ပုဗ္ဗာဘိနီဟာရော။ ပကတိသာဝကာ ပန တတော ဦနကမေဝ အနုဿရန္တိ။ ယသ္မာ ‘‘ကပ္ပာနံ လက္ခာဓိကံ ဧကံ၊ ဒွေ စ အသင်္ချေယျာနီ’’တိ ကာလဝသေန ဧဝံ ပရိမာဏော ယထာက္ကမံ အဂ္ဂသာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပုညဉာဏာဘိနီဟာရော၊ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာသမ္ဘရဏဉ္စ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ…ပေ… ကပ္ပသတသဟဿဉ္စာ’’တိ။ ယဒိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏကာလပရိစ္ဆိန္နော တေသံ တေသံ အရိယာနံ အဘိညာဉာဏဝိဘဝေါ၊ ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိဿ သပရိစ္ဆေဒတာ အာပန္နာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဧတ္တကန္တိ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ယာဝတကံ အာကင်္ခန္တိ၊ တာဝတကံ အနုဿရန္တီ’’တိ ‘‘ယာဝတကံ နေယျံ၊ တာဝတကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃၊ ၅) ဝစနတော။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဝိယ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အဘိညာဉာဏာနမ္ပိ သဝိသယေ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယံ ¶ ယံ ဉာတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေ တံ တံ ဇာနန္တိ ဧဝ။ အထ ဝါ သတိပိ ကာလပရိစ္ဆေဒေ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟာဒိနာ သာတိသယတ္တာ မဟာဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ပညာပါရမိတာယ ပဝတ္တိအာနုဘာဝဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ကုတော တန္နိမိတ္တကာနံ အဘိညာဉာဏာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။

ခန္ဓပဋိပါဋိယာတိ ¶ ¶ ယထာပစ္စယံ အနုပုဗ္ဗပဝတ္တမာနာနံ ခန္ဓာနံ အနုပုဗ္ဗိယာ။ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိန္တိ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ။ တေသဉှိ အနုဘဝနာဒိအာကာရဂ္ဂဟဏမဿ သာတိသယံ၊ တံ သညာဘဝေ တတ္ထ တတ္ထ အနုဿရဏဝသေန ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ ဧကဝေါကာရဘဝေ အလဘန္တာ ‘‘န ပဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဇာလေ ပတိတာ ဝိယ သကုဏာ၊ မစ္ဆာ ဝိယ စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကုဏ္ဌာ ဝိယာတိ ဒန္ဓာ ဝိယ။ ပင်္ဂုဠာ ဝိယာတိ ပီဌသပ္ပိနော ဝိယ။ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တီတိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တိ။ ယဋ္ဌိကောဋိဟေတုကံ ဂမနံ ယဋ္ဌိကောဋိဂမနံ ခန္ဓပဋိပါဋိယာ အမုဉ္စနတော။

ဧဝံ သန္တေပီတိ ကာမံ ဗုဒ္ဓသာဝကာပိ အသညဘဝေ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိံ န ပဿန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တေ ဗုဒ္ဓသာဝကာ အသညဘဝံ လင်္ဃိတွာ ပရတော အနုဿရန္တိ။ ‘‘ဝဋ္ဋေ’’တိအာဒိ တထာ တေသံ အနုဿရဏာကာရဒဿနံ။ ဗုဒ္ဓေဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာတိ ‘‘ယတ္ထ ပဉ္စကပ္ပသတာနိ ရူပပ္ပဝတ္တိယေဝ၊ န အရူပပ္ပဝတ္တိ၊ သော အသညဘဝေါ’’တိ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဒေသိတာယံ ဓမ္မနေတ္တိယံ ဌတွာ။ ဧဝဉှိ အန္တရာ စုတိပဋိသန္ဓိယော အပဿန္တာ ပရတော အနုဿရန္တိ သေယျထာပိ အာယသ္မာ သောဘိတောတိ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂။၁၆၄ သောဘိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ)။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ အနုပဋိပါဋိယာ အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ¶ အနုဿရန္တော ယာဝ အသညဘဝေ အတ္တနော အစိတ္တကပဋိသန္ဓိ တာဝ အဒ္ဒသ၊ တတော ပရံ ပဉ္စကပ္ပသတပရိမာဏေ ကာလေ စုတိပဋိသန္ဓိယော အဒိသွာ အဝသာနေ စုတိံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နာမေတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇယမာနော နယဝသေန ‘‘အသညဘဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ တံ ကာရဏံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ‘‘စုတိပဋိသန္ဓိံ ဩလောကေတွာ’’တိ ဣဒံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန တေသံ ဉာဏဿ သင်္ကမနဒဿနံ၊ တေန သဗ္ဗသော ဘဝေ အနာမသိတွာ ဂန္တုံ န သက္ကောန္တီတိ ဒဿေတိ။

တံ တဒေဝ ပဿန္တီတိ ယထာ နာမ သရဒသမယေ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယ စတုရတနိကေ ဂေဟေ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ရူပဂတံ သုပါကဋမေဝ ဟောတီတိ လောကသိဒ္ဓမေတံ၊ သိယာ ပန တဿ သုခုမတရတိရောဟိတာဒိဘေဒဿ ရူပဂတဿ အဂေါစရတာ။ န တွေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ ဉေယျဿ အဂေါစရတာ၊ အထ ခေါ တံ ဉာဏာလောကေန ဩဘာသိတံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုပါကဋံ သုဝိဘူတမေဝ ဟောတိ ¶ တထာ ဉေယျာဝရဏဿ သုပ္ပဟီနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ပန အတ္တနာ ဝါ ပရေဟိ ဝါ ဒိဋ္ဌကတသုတံ၊ သူရိယမဏ္ဍလောဘာသသဒိသ’’န္တိ စ အာဒိ။

တထာ သာဝကာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စာတိ။ ဧတ္ထ တထာ-သဒ္ဒေန ‘‘အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကတသုတမေဝ အနုဿရန္တီ’’တိ ¶ ဣဒံ ဥပသံဟရတိ၊ တေန သပ္ပဒေသမေဝ နေသံ အနုဿရဏံ၊ န နိပ္ပဒေသန္တိ နိဒဿေတိ။

ခဇ္ဇောပနကဩဘာသသဒိသံ ဉာဏဿ အတိဝိယ အပ္ပာနုဘာဝတာယ။ သာဝကာနန္တိ ဧတ္ထ ပကတိသာဝကာနံ ပါကတိကပဒီပေါဘာသသဒိသံ။ မဟာသာဝကာနံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသေတ္ထရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) မဟာပဒီပေါဘာသသဒိသံ။ တေနာဟ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၀၂) ‘‘ဥက္ကာပဘာသဒိသ’’န္တိ။ ဩသဓိတာရကောဘာသသဒိသန္တိ ¶ ဥဿန္နာ ပဘာ ဧတာယ ဓီယတိ၊ ဩသဓီနံ ဝါ အနုဗလပ္ပဒါယကတ္တာ ‘‘ဩသဓီ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမာယ တာရကာယ ပဘာသဒိသံ။ သရဒသူရိယမဏ္ဍလောဘာသသဒိသံ သဗ္ဗသော အန္ဓကာရဝိဓမနတော။ အပဋုဘာဝဟေတုကော ဝိသယဂ္ဂဟဏေ စဉ္စလဘာဝေါ ခလိတံ၊ ကုဏ္ဌိဘာဝဟေတုကော ဝိသယဿ အနဘိသမယော ပဋိဃာတော။အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓမေဝါတိ အာဝဇ္ဇနမတ္တာဓီနံ၊ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေ ဧဝ ယထိစ္ဆိတဿ ပဋိဝိဇ္ဈနကန္တိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

အသင်္ဂအပ္ပဋိဟတံ ပဝတ္တမာနံ ဘဂဝတော ဉာဏံ လဟုတရေပိ ဝိသယေ၊ ဂရုတရေ စ ဧကသဒိသမေဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒုဗ္ဗလပတ္တပုဋေ’’တိအာဒိနာ ဥပမာဒွယံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မကာယတ္တာ ဘဂဝတော ဂုဏံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တာ ‘‘ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ တံ ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။ တိတ္ထိယာနံ၊ သာဝကာနဉ္စ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿရဏဿ ဟီနုဒါဟရဏဒဿနဝသေနေတ္ထ ကထိတံ။ ဧဝဉှိ ဘဂဝတော မဟန္တဘာဝေါ ဝိသေသတော ပကာသိတော ဟောတီတိ။ သင်္ခေပတောတိ သမာသတော။ ယတ္တကောပိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဿ ပဝတ္တိဘေဒေါ အတ္တနော ဉာဏဿ ဝိသယဘူတော၊ တံ သဗ္ဗံ တဒါ ယထာကထိတံ တေ ဘိက္ခူ သင်္ခိပိတွာ ‘‘ဣတိပီ’’တိ အာဟံသု။ တဿ စ အနေကာကာရတာယ အာမေဍိတဝစနံ၊ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ ‘‘ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ သပ္ပဋိဘယော ဗာလော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄၊ အ။ နိ။ ၃။၁) ဝိယ အာကာရတ္ထော ဣတိ-သဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝမ္ပီ’’တိ တဒတ္ထမာဟ။

၂-၃။ ဝုတ္တမေဝါတိ ¶ ဧတ္ထ စ ဣဓ ပါဌေ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တေန ပါဌေန သာဓာရဏံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပေတံ၊ န အသာဓာရဏံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာယ အဓိကတတ္တာတိ တံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘အယမေဝ ဟိ ဝိသေသော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အဿောသီ’’တိ ဣဒံ သဝနကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ဝုတ္တံ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏမုခေန တဒတ္ထာဝဗောဓဿ သိဒ္ဓတ္တာ။ တတ္ထ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဣမံ သံခိယဓမ္မံ ဝိဒိတွာ’’ ဣစ္စေဝ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂) ဝုတ္တံ။ ဣမေ ဘိက္ခူ မမ ဂုဏေ ထောမေန္တိ၊ ကထံ? မမ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အာရဗ္ဘာတိ ယောဇနာ။ နိပ္ဖတ္တိန္တိ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိံ၊ တေန ကာတဗ္ဗကိစ္စသိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ နောတိ ပုစ္ဆာဝါစီ ¶ နု-ဣတိ ဣမိနာ သမာနတ္ထော နိပါတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣစ္ဆေယျာထ နူ’’တိ။ နန္တိ ဘဂဝန္တံ။ ‘‘ယံ ဘဂဝါ’’တိ ဧတ္ထ ယံ-သဒ္ဒေန ကိရိယာပရာမသနဘူတေန ‘‘ဓမ္မိံ ကထံ ကထေယျာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မိကထာကရဏံ ပရာမဋ္ဌံ ‘‘ဧတဿာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧတဿ ဓမ္မိကထာကရဏဿာ’’တိ၊ အာဒရဝသေန ပန တံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝုတ္တံ။

၄။ သုဏာထာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ ဧတေန ‘‘မနသိ ကရောထာ’’တိ ပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ သောတာဝဓာနံ သောတဿ ဩဒဟနံ၊ သုဿူသာတိ အတ္ထော။ ဆိန္နံ ဥပစ္ဆိန္နံ ဝဋုမံ သံသာရဝဋ္ဋံ ဧတေသန္တိ ဆိန္နဝဋုမကာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အညေ စ ခီဏာသဝါ၊ ဣဓ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ သဗ္ဗသော အနုဿရဏံ ဣတရေသံ အဝိသယော။ တေနာဟ ‘‘အညေသံ အသာဓာရဏ’’န္တိ။ ပစ္စတ္တဝစနေ ဒိဿတိ ယံ-သဒ္ဒေါ ကမ္မတ္ထဒီပနတော။ ဥပယောဂဝစနေ ဒိဿတိ ယံ-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆနကိရိယာယ ကမ္မတ္ထဒီပနတော။ တန္တိ စ ဥပယောဂဝစနမေဝ ပုစ္ဆတိ-သဒ္ဒဿ ဒွိကမ္မကဘာဝတော။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေနာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ကရဏဝစနေ ဒိဿတီ’’တိ။ ဘုမ္မေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ယထာ ယံ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ပစ္စတ္တဥပယောဂေသု ဧဝ၊ အထ ခေါ ကရဏေပိ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ဣဓ ဘုမ္မေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုန္တိ ဇာတိက္ခေတ္တဘူတံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠံ။ ဥန္နာဒေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိ ¶ အနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဿ။

ကာလဿ ဘဒ္ဒတာ နာမ တတ္ထ သတ္တာနံ ဂုဏဝိဘူတိယာ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပရမာ စ ဂုဏဝိဘူတီတိ တဗ္ဗဟုလတာ ယဿ ကပ္ပဿ ဘဒ္ဒတာတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ သုန္ဒရကပ္ပေ’’တိ၊ တထာ သာရဘူတဂုဏဝသေန ‘‘သာရကပ္ပေ’’တိ ¶ ။ ‘‘ဣမံ ကပ္ပံ ထောမေန္တော ဧဝမာဟာ’’တိ ဝတွာ ဣမဿ ကပ္ပဿ တထာ ထောမေတဗ္ဗတာ အနညသာဓာရဏာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယတော ပဋ္ဌာယာတိ ယတော ပဘုတိ အဘိနီဟာရော ကတောတိ မနုဿတ္တာဒိအဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော အဘိနီဟာရော ပဝတ္တိတော။ သံသာရဿ အနာဒိဘာဝတော ဣမဿ ဘဂဝတော အဘိနီဟာရတော ပုရေတရံ ဥပ္ပန္နာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အနန္တာ အပရိမေယျာတိ တေဟိ ဥပ္ပန္နကပ္ပေ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ဧတသ္မိံ အန္တရေ’’တိ အာဟ။ ကာမံ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အယံ ဘဂဝါ အဘိနီဟာရမကာသိ၊ တဿ ပန ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိ ဣမဿ အဘိနီဟာရတော ပုရိမတရာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အမှာကံ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တိံသူ’’တိ။

အသင်္ချေယျကပ္ပပရိယောသာနေတိ မဟာကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျပရိယောသာနေ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ‘‘ဣတော တိံသကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရီ’’တိ ဧတေန ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော၊ သုမေဓဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ဧကူနသတ္တတိကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဣတော အဋ္ဌာရသန္နံ ကပ္ပသဟဿာနံ ဥပရီ’’တိ ဣမိနာ သုဇာတဿ ဘဂဝတော၊ အတ္ထဒဿိဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ¶ ဧကေနူနာနိ ဒွါဒသကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မဒဿိဿ ဘဂဝတော၊ သိဒ္ဓတ္ထဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ ဆာဓိကနဝသတုတ္တရာနိ သတ္တရသကပ္ပသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဧကတိံသေ ကပ္ပေ’’တိ ဣမိနာ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော၊ သိခိဿ စ ဘဂဝတော အန္တရေ သဋ္ဌိ ကပ္ပာနိ ဗုဒ္ဓသုညာနိ အဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဩရံ သုမေဓာဒီဟိ ဥပ္ပန္နကပ္ပေဟိ သဒ္ဓိံ သမောဓာနိယမာနာ သတသဟဿာ ကပ္ပာ ဟောန္တိ၊ ယတ္ထ မဟာသာဝကာဒယော (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ဝိဝဋ္ဋူ ပနိဿယာနိ ¶ ကုသလာနိ သမ္ဘရိံသု။ ဗုဒ္ဓသုညေပိ လောကေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တေသံ ပုရိသဝိသေသာနံ ပုညာဘိသန္ဒာဘိဗုဒ္ဓိယာ ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ‘‘ဧဝမယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဝဒတိ။

‘‘ကိံ ပနေတ’’န္တိအာဒိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဝိဘာဝနတ္ထာယ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဧတန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပဇ္ဇနံ။ ကပ္ပသဏ္ဌာနကာလသ္မိန္တိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပဿ သဏ္ဌဟနကာလေ။ ဧကမသင်္ချေယျန္တိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယိံ သန္ဓာယာဟ။ ဧကင်္ဂဏံ ဟုတွာ ဌိတေတိ ပဗ္ဗတရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ၊ မေဃာဒီနဉ္စ အဘာဝေန ဝိဝဋံအင်္ဂဏံ ဟုတွာ ဌိတေ။ လောကသန္နိဝါသေတိ ¶ ဘာဇနလောကေန သန္နိဝိသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ။ ဝီသတိ ယဋ္ဌိယော ဥသဘံ။ ‘‘ဥသဘမတ္တာ၊ ဒွေ ဥသဘမတ္တာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စေကံ မတ္တာ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ယောဇနသဟဿမတ္တာ ဟုတွာတိ ပတမာနာဝ ဥဒကဓာရာ ယောဇနသဟဿမတ္တံ အာကာသဋ္ဌာနံ ဖရိတွာ ပဝတ္တိယာ ယောဇနသဟဿမတ္တာ ဟုတွာ။ ယာဝ အဝိနဋ္ဌဗြဟ္မလောကာတိ ယာဝ အာဘဿရဗြဟ္မလောကာ၊ ယာဝ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကာ၊ ယာဝ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကာတိ အတ္ထော။

ဝါတဝသေနာတိ သဋ္ဌိသဟဿာဓိကနဝယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓဿ သန္ဓာရကဝါတမဏ္ဍလဿ ဝသေန။ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကောတိ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကပ္ပဒေသမာဟ။ တဿ ပစ္ဆာ ဝိနာသော၊ ပဌမံ သဏ္ဌဟနဉ္စ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပဒေသေ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဟုတွာတိ ဗုဒ္ဓပ္ပာဒဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဟုတွာ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တသန္နိဿယော ဟိ ဂစ္ဆော နိဿိတဝေါဟာရေန တထာ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘တဿာ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏိကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာတိ အာဗဒ္ဓကဏ္ဏိကာ ဝိယ ဟုတွာ။ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော အတ္တမနာ…ပေ… ဂစ္ဆန္တီတိ ယောဇနာ။ ဝေဟပ္ဖလေပိ သုဘကိဏှေ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘နဝ ဗြဟ္မလောကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တေ ¶ စတုတ္ထိံယေဝ ဝိညာဏဋ္ဌိတိံ ဘဇန္တိ။ နိက္ခမန္တေသူတိ မဟာဘိနိက္ခမနံ အဘိနိက္ခမန္တေသု။ အဘိဇာတိ ပနေတ္ထ ဇာတိဘာဝသာမညေန ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယာဝ သင်္ဂဟိတာ။ နိမီယတိ အနုမီယတိ ဖလံ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ၊ ကာရဏံ။ ဉာပကမ္ပိ ဟိ ကာရဏံ ဒိသွာ တဿ အဗျဘိစာရီဘာဝေန ဖလံ သိဒ္ဓမေဝ ကတွာ ဂဏှိ၊ ယထာ တံ အသိတော ဣသိ အဘိဇာတိယံ မဟာပုရိသဿ လက္ခဏာနိ ဒိသွာ တေသံ အဗျဘိစာရီဘာဝေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ သိဒ္ဓေ ဧဝ ကတွာ ဂဏှိ၊ ဧဝံ ¶ ပန ဂယှမာနံ တန္နိမိတ္တကံ ဖလံ တဒါနုဘာဝေန သိဒ္ဓံ ဝိယ ဝေါဟရီယတိ တဗ္ဘာဝေ ဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘တေသံ နိမိတ္တာနံ အာနုဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။ တထာ စာဟ ဘဂဝါ ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော…ပေ… ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ၊ ဗုဒ္ဓါ သမာနော ကိံ လဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၀၂၊ ၂၀၄) စ ဧဝမာဒိ။ ဣမမတ္ထန္တိ ပဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ယာထာဝတော ဇာနိံသု။

ဇာတိပရိစ္ဆေဒါဒိဝဏ္ဏနာ

၅-၇။ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒဝသေနာတိ ¶ ‘‘ဣတော သော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ’’တိအာဒိနာ ယတ္ထ ယတ္ထ ကပ္ပေ တေ တေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ တဿ ကပ္ပဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနဝသေန ပရိဇာနနဝသေန။ ‘‘ဣဒံ တ’’န္တိ ဟိ နိယမေတွာ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနနံ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ ပရိစ္ဆေဒေါ။ ပရိတ္တန္တိ ဣတ္တရံ။ လဟုကန္တိ သလ္လဟုကံ၊ အာယုနော အဓိပ္ပေတတ္တာ ရဿန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘယမေတံ အပ္ပကဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။

‘‘အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ အဝိသေသဇောတနံ ‘‘ဝီသံ ဝါ တိံသံ ဝါ’’တိအာဒိနာ အနိယမိတဝသေနေဝ ယထာလာဘတော ¶ ဝဝတ္ထပေတွာ အယဉ္စ နယော အပစုရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ ဒီဃာယုကော ပန အတိဒုလ္လဘော’’တိ အာဟ။ ဣဒံ တံ ဝိသေသဝဝတ္ထာပနံ ပုဂ္ဂလေသု ပက္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဝိသာခါ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အမှာကံ ဘဂဝါ တတ္တကမ္ပိ ကာလံ န ဇီဝိ၊ နနု မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ အတိဝိယဥဠာရတမေန ပုညာဘိသင်္ခါရေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တီတိ? သစ္စမေတန္တိ။ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿီအာဒယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိဇာတိယာ မေတ္တာဌာနတာယ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတာ။ တဒနုဂုဏဉှိ တေသံ ဝိသေသတော ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ။ တဿ ဝိသေသတော ဗဟုလံ ခေမဝိတက္ကူပနိဿယတာယ သောမနဿသဟဂတတာ၊ အနညသာဓာရဏပရောပဒေသရဟိတဉာဏဝိသေသူပနိဿယတာယ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာ၊ အသင်္ခါရိကတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အသင်္ချေယျံ အာယု အာဓာရဝိသေသတော၊ နိဿယဝိသေသတော၊ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော၊ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသတော စ အပရိမေယျာနုဘာဝတာယ ကာရဏဿ။ တတ္ထ စိရတရံ ကာလံ သန္တာနဿ ပါရမိတာပရိဘာဝိတတာ အာဓာရဝိသေသတာ။ အလောဘဇ္ဈာသယာဒိအာသယသမ္ပဒါ နိဿယဝိသေသတာ။ လာဘမစ္ဆရိယာဒိပါပဓမ္မဝိက္ခမ္ဘနံ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေါ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ အာယူဟနာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယဉ္စ ¶ နယော သဗ္ဗေသံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တကကမ္မာယူဟနေ သာဓာရဏောတိ တဿ ဖလေနာပိ ဧကသဒိသေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ¶ အာဟ ‘‘ဣတိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ အသင်္ချေယျာယုကာ’’တိ၊ အသင်္ချေယျကာလာဝတ္ထာနာယုကာတိ အတ္ထော။ အသင်္ချေယျာယုကသံဝတ္တနသမတ္ထံ ပရိစိတံ ကမ္မံ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ပန တဒါ မနုဿာနံ ¶ ပရမာယုပ္ပမာဏာနုရူပမေဝ ကာလံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ တတော ပရံ ဌတွာ သာဓေတဗ္ဗပယောဇနာဘာဝတော၊ ဓမ္မတာဝေသာတိ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တတော ပရံ ပန အဋ္ဌာနဿ ‘‘ဥတုဘောဇနဝိပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅) ကာရဏံ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တံ လောကသာဓာရဏံ လောကေ ဇာတသံဝုဒ္ဓါနံ တထာဂတာနံ န ဟောတီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ တထာ ဟိ နေသံ ရောဂကိလမထာဒယော ဟောန္တိယေဝ။ ဥတုဘောဇနဝသေနာတိ အသမ္ပန္နဿ၊ သမ္ပန္နဿ စ ဥတုနော၊ ဘောဇနဿ စ ဝသေန ယထာက္ကမံ အာယု ဟာယတိပိ ဝဍ္ဎတိပိ။ အာယူတိ စ ပရမာယု အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလာဒိဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၀) ဝုတ္တမေဝ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မေ နိယုတ္တာ ဓမ္မိကာ၊ န ဓမ္မိကာ အဓမ္မိကာ၊ ဟိံသာဒိအဓမ္မပသုတာ။ အဓမ္မိကမေဝ ဟောတိ ဣဿရဇနာနံ အနုဝတ္တနေန၊ ပရေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေန စ။ ဥဏှဝလာဟကာ ဒေဝတာတိ ဥဏှဥတုနော ပစ္စယဘူတမေဃမာလာသမုဋ္ဌာပကာ ဒေဝပုတ္တာ။ တေသံ ကိရ တထာ စိတ္တုပ္ပာဒသမကာလမေဝ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဏှံ ဖရမာနာ ဝလာဟကမာလာ နာတိဗဟလာ ဣတော စိတော နဘံ ဆာဒေန္တီ ဝိတနောတိ။ ဧသ နယော သီတဝလာဟကဝဿဝလာဟကာသု။ အဗ္ဘဝလာဟကာ ပန ဒေဝတာ သီတုဏှဝဿေဟိ ဝိနာ ကေဝလံ အဗ္ဘပဋလဿေဝ သမုဋ္ဌာပကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘မိတ္တာ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ကာမံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သတ္တဝိဓာပိ ဒေဝတာ စာတုမဟာရာဇိကာဝ တာ ပန တေန တေန ဝိသေသေန ဝတွာ ဣဒါနိ တဒညေ ပဌမဘူမိကေ ကာမာဝစရဒေဝေ သာမညတော ဂဏှန္တော ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ’’တိ အာဟ။ တာသံ အဓမ္မိကတာယာတိ ရာဇူနံ အဓမ္မိကဘာဝမူလကေန ဥပရာဇာဒိအဓမ္မိကဘာဝပရမ္ပရာဘတေန တာသံ ဒေဝတာနံ အဓမ္မိကဘာဝေန။ ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ¶ ဗဟွာဗာဓတာဒိ အနိဋ္ဌဖလူပနိဿယဘူတဿ ယထာဝုတ္တအဓမ္မိကတာသညိတဿ သာဓာရဏဿ ပါပကမ္မဿ ဗလေန ဝိသမံ ဝါယန္တေန ဝါယုနာ ပီဠိယမာနာ စန္ဒိမသူရိယာ သိနေရုံ ပရိက္ခိပန္တာ ဝိသမံ ပရိဝတ္တန္တိ ယထာမဂ္ဂေန နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ¶ ။ အဿိဒံ ယထာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဝိသမပရိဝတ္တနံ ဝိသမဝါတသင်္ခေါဘဟေတုကံ၊ ဧဝံ ဥတုဝဿာဒိဝိသမပ္ပဝတ္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝါတော ယထာမဂ္ဂေန န ဝါယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာနန္တိ သီတဝလာဟကဒေဝတာဒိဒေဝတာနံ။ တေနာဟ ‘‘သီတုဏှဘေဒေါ ဥတူ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံ အသမ္ပဇ္ဇန္တေတိ တသ္မိံ ယထာဝုတ္တေ ဝဿဗီဇဘူတေ ဥတုမှိ ယထာကာလံ သမ္ပတ္တိံ အနုပဂစ္ဆန္တေ။

‘‘န ¶ သမ္မာ ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ကဒါစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကဒါစိ ဝဿတီတိ ကဒါစိ အဝဿနကာလေ ဝဿတိ။ ကဒါစိ န ဝဿတီတိ ကဒါစိ ဝဿိတဗ္ဗကာလေ န ဝဿတိ။ ကတ္ထစိ ဝဿတိ၊ ကတ္ထစိ န ဝဿတီတိ ပဒေသမာဟ။ ‘‘ဝဿန္တောပီ’’တိအာဒိ ‘‘ကဒါစိ ဝဿတိ၊ ကဒါစိ န ဝဿတီ’’တိ ပဒဒွယဿေဝ အတ္ထဝိဝရဏံ။ ဝိဂတဂန္ဓဝဏ္ဏရသာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိရောဇတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ ဘတ္တပစနဘာဇနဿ ဧကပဿေ။ ဥတ္တဏ္ဍုလန္တိ ပါကတော ဥက္ကန္တတဏ္ဍုလံ။ တီဟာကာရေဟီတိ သဗ္ဗသော အပရိဏတံ၊ ဧကဒေသေန ပရိဏတံ၊ ဒုပရိဏတဉ္စာတိ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ။ ပစ္စတိ ပက္ကာသယံ ဥပဂစ္ဆတိ။ အပ္ပာယုကာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ စာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဥတုဘောဇနဝသေန အာယု ဟာယတိ ဟေတုမှိ အပရိက္ခီဏေပိ ပစ္စယဿ ပရိဒုဗ္ဗလတ္တာ။

‘‘ယဒါ ပနာ’’တိအာဒိ သုက္ကပက္ခဿ အတ္ထော ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝဍ္ဎိတွာ ¶ ဝဍ္ဎိတွာ ပရိဟီနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? န ဟိ ဧကသ္မိံ အန္တရကပ္ပေ အနေကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧကော ဧဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတ္တာရိ ဌတွာတိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ယံယံအာယုပရိမာဏေသူတိ ယတ္တကယတ္တကပရမာယုပ္ပမာဏေသု။ တေသမ္ပီတိ ဗုဒ္ဓါနံ။ တံ တဒေဝ အာယုပရိမာဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။

ဇာတိပရိစ္ဆေဒါဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ

ဗောဓိပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၈။ မူလေတိ ¶ မူလာဝယဝဿ သမီပေ။ တံ ပန တဿာ ဟေဋ္ဌာပဒေသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပါဋလိရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ’’တိ။ တံဒိဝသန္တိ အတ္တနာ ဇာတဒိဝသေ၊ တံဒိဝသန္တိ ဝါ တံ ဘဂဝတော အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ။ သော ကိရ ဗောဓိရုက္ခော သာလကလျာဏီ ဝိယ ပထဝိယာ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ပုရေတရံ ဝဍ္ဎေန္တော အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ ပထဝိံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌိတော ရတနသတံ ဥစ္စော၊ တာဝဒေဝ စ ဝိတ္ထတော ဟုတွာ နဘံ ပူရေန္တော အဋ္ဌာသိ။ အယမ္ပိ ကိရေတဿ ရုက္ခဘာဝေန ဝိယ အညေဟိ ဝေမတ္တတာ။ ဃနသံဟတနာဠဝဏ္ဋတာယ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓေဟိ ဝိယ ပုပ္ဖေဟိ။ ဧကသဉ္ဆန္နာတိ ပုပ္ဖာနံ နိရန္တရတာယ ¶ ဧကဇ္ဈံ သဉ္ဆန္နာ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိဗဒ္ဓ…ပေ… သမုဇ္ဇလန္တိ တဟံ တဟံ ဩလမ္ဗိတကုသုမဒါမေဟိ စေဝ တဟံ တဟံ ခိတ္တမာလာပိဏ္ဍီဟိ စ ဣတော စိတော ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝိဝိဓဝဏ္ဋမုတ္တပုပ္ဖေဟိ စ သမ္မဒေဝ ဥဇ္ဇလံ။ အညမညံ သိရီသမ္ပတ္တာနီတိ အညမညဿ သိရိယာ သောဘာယ သမ္ပန္နာနိ။ ဗုဒ္ဓဂုဏဝိဘဝသိရိန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အဘိဂန္တဗ္ဗဂုဏဝိဘူတိသောဘံ။ ပဋိဝိဇ္ဈမာနောတိ အဓိဂစ္ဆန္တော။

သေတမ္ဗရုက္ခောတိ သေတဝဏ္ဏဖလော အမ္ဗရုက္ခော။ တဒေဝါတိ ¶ ပါဋလိယာ ဝုတ္တပ္ပမာဏမေဝ။ ဧကတောတိ ဧကပဿေ။ သုရသာနီတိ သုမဓုရရသာနိ။

ဧကောဝ ပလ္လင်္ကောတိ ဧကောဝ ပလ္လင်္ကပ္ပဒေသော။ သော သော ရုက္ခော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ ဗုဇ္ဈန္တိ ဧတ္ထာတိ ကတွာ။

သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၉။ သာဝကပရိစ္ဆေဒေတိ သာဝကယုဂပရိစ္ဆေဒေ။ ‘‘ခဏ္ဍတိဿ’’န္တိ ဒွေပိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဧကတ္တဝသေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ခဏ္ဍော စ တိဿော စာ’’တိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သဟောဒရော၊ ဝေမာတိကောပိ ဝါ ဇေဋ္ဌဘာတာ န ဟောတီတိ ‘‘ဧကပိတိကော ကနိဋ္ဌဘာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဝသေသေဟိ ပုတ္တေဟိ။ ‘‘ပညာပါရမိယာ မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဂုဏဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘သိခိနာ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥတ္တရောတိ ဥတ္တမော။ ပုန ဥတ္တရောတိ ထေရံ နာမေန ဝဒတိ။ ပါရန္တိ ပရကောဋိမတ္ထကံ။ ပညာဝိသယေတိ ပညာဓိကာရေ။ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဝသေန ဟိ ပဝတ္တိံ ဝဒတိ။

သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဥပေါသထန္တိ ¶ အာဏာပါတိမောက္ခံ။ ဒုတိယတတိယေသူတိ ဒုတိယေ၊ တတိယေ စ သာဝကသန္နိပါတေ။ ဧသေဝ နယောတိ စတုရင်္ဂိကတံ အတိဒိသတိ။ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္ထုံ ကထေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒီပေတဗ္ဗာ၊ သာ ပန ယသ္မာ မနောရထပူရဏိယံ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၁) ဝိတ္ထာရတော အာဂတာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

၁၁။ နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝန္တိ ¶ အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ နိယတဥပဋ္ဌာကဘာဝံ။ အနိယတုဥပဋ္ဌာကာ ပန ဘဂဝတော ပဌမဗောဓိယံ ဗဟူ အဟေသုံ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ အာနန္ဒတ္ထေရော ယေန ကာရဏေန သတ္ထု နိဗဒ္ဓုပဋ္ဌာကဘာဝံ ဥပဂတော၊ ယထာ စ ဥပဂတော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ဧကဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဟံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ အနယဗျသနာပါဒကေန ကမ္မုနာ စောဒိယမာနော ¶ ။ အထ နံ ဘဂဝါ တမတ္ထံ အနာရောစေတွာဝ ခေမံ မဂ္ဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ကသ္မာ ပနဿ ဘဂဝါ တမတ္ထံ နာရောစေသီတိ? အာရောစိတေပိ အသဒ္ဒဟန္တော နာဒိယိဿတိ။ တဉှိ တဿ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိတိ။ တေတိ တေ ဂမနံ၊ ‘‘တ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။

အနွာသတ္တောတိ အနုဗဒ္ဓါ၊ ဥပဒ္ဒုတော ဝါ။ ဓမ္မဂါရဝနိဿိတော သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ ‘‘အမှေသု နာမ တိဋ္ဌန္တေသု ဘဂဝတောပိ ဤဒိသံ ဇာတ’’န္တိ။ ‘‘အဟံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော ဓမ္မသေနာပတိ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒန္တော နာမ ဟောတီတိ ‘‘အဟံ ဘန္တေ တုမှေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုညာယေဝ မေ သာ ဒိသာတိ အသုညာယေဝ မမ သာ ဒိသာ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တဝ ဩဝါဒေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဩဝါဒသဒိသော’’တိ။

ဝသိတုံ န ဒဿတီတိ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝါသံ န လဘိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရမ္မုခါ ဒေသိတဿာပိ ဓမ္မဿာတိ သုတ္တန္တဒေသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဘိဓမ္မဒေသနာ ပနဿ ပရမ္မုခါဝ ပဝတ္တာ ပဂေဝ ယာစနာယ။ တဿာ ဝါစနာမဂ္ဂေါပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပဘဝေါ။ ကသ္မာ? သော နိဒ္ဒေသပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိယ ¶ ထေရဿ ဘိက္ခုတော ဂဟိတဓမ္မက္ခန္ဓပက္ခိယော။ အပရေ ပန ‘‘ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ပဋိပါဋိယာ တိကဒုကေသု ဒေဝသိကံ ကတောကာသော ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ ဘဂဝါပိဿ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ နယဒါနဝသေန ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ အဘိဓမ္မောပိ သတ္ထာရာ ပရမ္မုခါ ဒေသိတောပိ ထေရေန သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတောဝ အဟောသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗံ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဂ္ဂုပဋ္ဌာကောတိ ဥပဋ္ဌာနေ သက္ကစ္စကာရိတာယ အဂ္ဂဘူတော ဥပဋ္ဌာကော။ ထေရော ဟိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနံ လဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝန္တံ ဒုဝိဓေန ဥဒကေန၊ တိဝိဓေန ဒန္တကဋ္ဌေန၊ ပါဒပရိကမ္မေန၊ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနေနာတိ ဧဝမာဒီဟိ ကိစ္စေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော ‘‘ဣမာယ နာမ ဝေလာယ သတ္ထု ဣဒံ နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ နာမ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ¶ တံ တံ နိပ္ဖာဒေန္တော မဟတိံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဂဟေတွာ ဧကရတ္တိံ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏံ နဝ ဝါရေ အနုပရိယာယတိ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ ¶ ‘‘သစေ မေ ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမေယျ၊ ဘဂဝတိ ပက္ကောသန္တေ ပဋိဝစနံ ဒါတုံ နာဟံ သက္ကုဏေယျ’’န္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ ဟတ္ထေန န မုဉ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော’’တိ။

၁၂။ ပိတုမာတုဇာတနဂရပရိစ္ဆေဒေါ ပိတုမုခေန အာဂတတ္တာ ‘‘ပိတိပရိစ္ဆေဒေါ’’တိ ဝုတ္တော။

ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ ဧတ္တကံ ကထေတွာတိ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒါဒိနဝဝါရပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိပဿီအာဒီနံ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တံ ဧတ္တာဝတာ ဒေသနံ ဒေသေတွာ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ ဝိပဿီအာဒီနံ သတ္တန္နံယေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ၊ န ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယံ (ဗု။ ဝံ။ ၆၄ ဂါထာဒယော) ဝိယ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ၊ တတော ဝါ ပန ဘိယျောတိ? အနဓိကာရတော၊ ပယောဇနာဘာဝတော စ။ ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယဉှိ (ဗု။ ဝံ။ ၇၅) –

‘‘ကီဒိသော တေ မဟာဝီရ၊ အဘိနီဟာရော နရုတ္တမ၊

ကမှိ ကာလေ တယာ ဝီရ၊ ပတ္ထိတာ ဗောဓိမုတ္တမာ’’တိ။ အာဒိနာ –

ပဝတ္တံ တံ ပုစ္ဆံ အဓိကာရံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ အတ္တနာ မဟာဘိနီဟာရော ကတော၊ တံ ဒီပင်္ကရံ ဘဂဝန္တံ အာဒိံ ကတွာ ယေသံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကာ ဗောဓိယာ လဒ္ဓဗျာကရဏော ဟုတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပါရမိယော ပူရေသိ၊ တေသံ ပဋိပတ္တိသင်္ခါတော ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ အတ္တနော စ ပဋိပတ္တိ ကထိတာ၊ ဣဓ ပန တာဒိသော အဓိကာရော နတ္ထိ ¶ ၊ ယေန ဒီပင်္ကရတော ပဋ္ဌာယ၊ တတော ဝါ ပန ပုရတော ဗုဒ္ဓေ အာရဗ္ဘ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေယျ။ တသ္မာ န ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓဝံသဒေသနာယံ ဝိယ ပုဗ္ဗေနိဝါသော ဝိတ္ထာရိတော။ ယသ္မာ စ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေသနာ နာမ ဒေသနာယ ဘာဇနဘူတာနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဉာဏဗလာနုရူပါ၊ န အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပါ၊ တသ္မာ တတ္ထ အဂ္ဂသာဝကာနံ၊ မဟာသာဝကာနံ၊ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) တာဒိသာနဉ္စ ¶ ဒေဝဗြဟ္မာနံ ဝသေန ဒေသနာ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဣဓ ပန ပကတိသာဝကာနံ၊ တာဒိသာနဉ္စ ဒေဝတာနံ ဝသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေန္တော သတ္တန္နမေဝ ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ။ တထာ ဟိ နေ ဘဂဝါ ပလောဘနဝသေန သမုတ္တေဇေတုံ သပ္ပပဉ္စတာယ ကထာယ ဒေသနံ မတ္ထကံ အပါပေတွာဝ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ တထာ စ ဣမိဿာ ဧဝ ဒေသနာယ အနုသာရတော အာဋာနာဋိယပရိတ္တ- (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅) ဒေသနာဒယော ပဝတ္တာ။

အပိစေတ္ထ ¶ ဘဂဝါ အတ္တနော သုဒ္ဓါဝါသစာရိကာဝိဘာဝိနိယာ ဥပရိဒေသနာယ သင်္ဂဟတ္ထံ ဝိပဿီအာဒီနံ ဧဝ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ကထေသိ။ တေသံယေဝ ဟိ သာဝကာ တဒါ စေဝ ဧတရဟိ စ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယံ ဌိတာ၊ န အညေသံ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ။ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထတိဿဖုဿာနံ ကိရ ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာ သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပပန္နာ ဥပပတ္တိသမနန္တရမေဝ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဥပကာဒယော ဝိယ အရဟတ္တံ အဓိဂန္တွာ နစိရဿေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု၊ န တတ္ထ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ အဋ္ဌံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။ တထာ ယေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိဝေဓသာသနံ ဧကံသတော နိစ္ဆယေ န အဇ္ဇာပိ ဓရတိ၊ န အန္တရဟိတံ၊ တေ ဧဝ ကိတ္တေန္တော ဝိပဿီအာဒီနံယေဝ ဘဂဝန္တာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကထေသိ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန။ အပုဗ္ဗာစရိမနိယမော ပန အပရာပရံ သံသရဏကသတ္တဝါသဝသေန ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဣစ္ဆိတောတိ န တေနေတံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိရန္တရံ မတ္ထကံ ပါပေတွာတိ အဘိဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ယာဝ တာ ဗုဒ္ဓကိစ္စသိဒ္ဓိ၊ တာဝ မတ္ထကံ သိခံ ပါပေတွာ။ န တာဝ ကထိတောတိ ယောဇနာ။

တန္တိန္တိ ဓမ္မတန္တိံ၊ ပရိယတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ပုတ္တပုတ္တမာတုယာနဝိဟာရဓနဝိဟာရဒါယကာဒီနံ သမ္ဗဟုလာနံ အတ္ထာနံ ဝိဘာဝနဝသေန ပဝတ္တဝါရော သမ္ဗဟုလဝါရော။

သမ္ဗဟုလဝါရဝဏ္ဏနာ

ကာမဉ္စာယံ ¶ ပါဠိယံ အနာဂတော၊ အဋ္ဌကထာသု အာဂတတ္တာ ပန အာနေတွာ ¶ ဒီပေတဗ္ဗောတိ တံ ဒီပေန္တော ‘‘သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကုလဝံသော ကုလာနုက္ကမော။ ပဝေဏီတိ ပရမ္ပရာ။ ‘‘ကသ္မာ’’တိ ပုတ္တုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ၊ တေန တေသံ ဇာတနဂရာဒိ ပညာယမာနံ ဧကံသတော မနုဿဘာဝသဉ္ဇာနနတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အညထာ ယထာဓိပ္ပေတဗုဒ္ဓကိစ္စသိဒ္ဓိ ဧဝ န သိယာတိ ဒဿေတိ၊ ယတော မဟာသတ္တာနံ စရိမဘဝေ မနုဿလောကေ ဧဝ ပါတုဘာဝေါ၊ န အညတ္ထ။

သမ္ဗဟုလပရိစ္ဆေဒဝဏ္ဏနာ

စန္ဒာဒီနံ သောဘာဝိသေသံ ရဟေတိ စဇာပေတီတိ ရာဟု၊ ရာဟုဂ္ဂဟော၊ ဣဓ ပန ရာဟု ဝိယာတိ ရာဟု။ ဗန္ဓနန္တိ စ အနတ္ထုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တထာ မဟာသတ္တေန ဝုတ္တဝစနမေဝ ဂဟေတွာ ကုမာရဿ ‘‘ရာဟုလော’’တိ နာမံ အကံသု။ အထာတိ နိပါတမတ္တံ။ ရောစိနီတိ ရောစနသီလာ၊ ဥဇ္ဇလရူပါတိ ¶ အတ္ထော။ ရုစဂ္ဂတီတိ ရုစံ ပဘာတံ အာဂတိဘူတာ၊ ဂ-ကာရာဂမံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိရတနဘာဝတော မနုဿလောကေ သဗ္ဗာသံ ဣတ္ထီနံ ဗိမ္ဗပဋိစ္ဆန္နဘူတာတိ ဗိမ္ဗာ။

ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယာတိ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဥဋ္ဌာယ။

အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဓာတိ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဗဟလဘာဝါ။ စူဠံသေန ဆာဒေတွာတိ တိရိယဘာဂေန ဌပနဝသေန သဗ္ဗံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဆာဒေတွာ။ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌိဖာလေဟီတိ ဖာလပ္ပမာဏာဟိ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌီဟိ။ သုဝဏ္ဏဟတ္ထိပါဒါနီတိ ပကတိဟတ္ထိပါဒပရိမာဏာနိ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍာနိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ စူဠံသေနေဝ။ သုဝဏ္ဏကဋ္ဋီဟီတိ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍေဟိ။ သလက္ခဏာနန္တိ လက္ခဏသမ္ပန္နာနံ သဟဿာရာနံ။

ဗောဓိပလ္လင်္ကောတိ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကာလေ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ။ အဝိဇဟိတောတိ ¶ ဗုဒ္ဓါနံ တထာနိသဇ္ဇာယ အနညတ္ထဘာဝီဘာဝတော အပရိစ္စတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောတီ’’တိ။ ပဌမပဒဂဏ္ဌိကာတိ ပစ္ဆိမေ သောပါနဖလကေ ဌတွာ ဌပိယမာနဿ ဒက္ခိဏပါဒဿ ပတိဋ္ဌဟနဋ္ဌာနံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဒဠှံ ထိရံ ကေနစိ အဘေဇ္ဇံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပဒဂဏ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မိံ ¶ ဘူမိဘာဂေ ဣဒါနိ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရော၊ တတ္ထ ယသ္မိံ ဌာနေ ပုရိမာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ မဉ္စာ ပညတ္တာ၊ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတော မဉ္စော ပညတ္တောတိ ကတွာ ‘‘စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဉ္စာနံ ပန မဟန္တခုဒ္ဒကဘာဝေန မဉ္စပညာပနပဒေသဿ မဟန္တာမဟန္တတာ အပ္ပမာဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန သော ပဒေသော သဗ္ဗဒါ ဧကပ္ပမာဏောယေဝ ဟောတီတိ ‘‘စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိဟာရောပိ န ဝိဇဟိတော ယေဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိမံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ န ပရိစ္စဇတီတိ ဟိ အတ္ထော။

ဝိသိဋ္ဌာ မတ္တာ ဝိမတ္တာ၊ ဝိမတ္တာဝ ဝေမတ္တံ၊ ဝိသဒိသတာတိ အတ္ထော။ ပမာဏံ အာရောဟော။ ပဓာနံ ဒုက္ကရကိရိယာ။ ရသ္မီတိ သရီရပ္ပဘာ။

‘‘သတ္တာနံ ပါကတိကဟတ္ထေန ဆဟတ္ထော မဇ္ဈိမပုရိသော၊ တတော တိဂုဏံ ဘဂဝတော သရီရပ္ပမာဏန္တိ ဘဂဝါ အဋ္ဌာရသဟတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘မနုဿာနံ ပါကတိကဟတ္ထေန စတုဟတ္ထော မဇ္ဈိမပုရိသော၊ တတော တိဂုဏံ ဘဂဝတော သရီရပ္ပမာဏန္တိ ဘဂဝါ ဒွါဒသဟတ္ထော ဥပါဒိန္နကရူပဓမ္မဝသေန၊ သမန္တတော ပန ဗျာမမတ္တံ ဗျာမပ္ပဘာ ဖရတီတိ ဥပရိ ဆဟတ္ထံ အဗ္ဘုဂ္ဂတော၊ ဗဟလတရပ္ပဘာ ရူပေန သဒ္ဓိံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထော ဟောတီ’’တိ။

အဒ္ဓနိယန္တိ ¶ ဒီဃကာလံ။

အဇ္ဈာသယပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏကာလေ တထာပဝတ္တဇ္ဈာသယာဓီနံ၊ တထာပဝတ္တပတ္ထနာနုရူပံ ဝိပုလံ၊ ဝိပုလတရဉ္စ ¶ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သွာယမတ္ထော စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သရီရပ္ပမာဏံ၊ ပဓာနံ၊ သရီရပ္ပဘာ စ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိသဒိသာတိ ဣဓ ပါဠိယံ အနာဂတာ၊ တသ္မာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေမတ္တတာသာမညေန အာယုကုလာနိပိ ဣဓ အာဟရိတွာ ဒီပိတာနိ။ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသူတိ အဓိဂတသဗ္ဗညုဂုဏေသု။ နနု စ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု၊ ဝေနေယျပုဂ္ဂလပရိမာဏေ စ ဝေမတ္တံ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ တဒုဘယံ ပန ဗုဒ္ဓဂုဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ န ဥဒ္ဓဋံ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု ဝေမတ္တံ နတ္ထိ၊ တဒဂ္ဂေန နေသံ သမ္ဗောဓိသမ္ဘာရေသုပိ ဝေမတ္တံ နတ္ထီတိ။ ကသ္မာ? ဟေတုအနုရူပတာယ ဖလဿ ¶ ၊ ဧကန္တေနေဝ ဝေနေယျပုဂ္ဂလပရိမာဏေ ဝေမတ္တဘာဝေါ ဝိဘာဝိတော။ မဟာဗောဓိသတ္တာနဉှိ ဟေတုအဝတ္ထာယံ သမ္ဘတူပနိဿယိန္ဒြိယပရိပါကာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ စရိမဘဝေ အရဟတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိပေါသိတာနိ ကမလဝနာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿေန ဝိယ တထာဂတဂုဏာနုဘာဝသမ္ဖဿေန ဝိဗောဓံ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ ဒီပေသုံ အဋ္ဌကထာစရိယာ။

နိဓိကုမ္ဘောတိ စတ္တာရော မဟာနိဓယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဇာတော စာတိ။ စ-သဒ္ဒေန ကတမဟာဘိနီဟာရော စာတိ အယမ္ပိ အတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ ဗုဒ္ဓဝံသေ –

‘‘တာရာဂဏာ ဝိရောစန္တိ၊ နက္ခတ္တာ ဂဂနမဏ္ဍလေ၊

ဝိသာခါ စန္ဒိမာယုတ္တာ၊ ဓုဝံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၆၅)၊

‘‘ဧတေနေဝ စ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဝိသာခါနက္ခတ္တေနေဝ မဟာဘိနီဟာရော ဟောတီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။

၁၃။ အယံ ¶ ဂတီတိ အယံ ပဝတ္တိ ပဝတ္တနာကာရော၊ အညေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာ ဣမိနာ အာကာရေန အနုဿရန္တီတိ အတ္ထော၊ ယသ္မာ စုတိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဋိသန္ဓိ၊ တာဝ အနုဿရဏံ အာရောဟနံ အတီတအတီတတရအတီတတမာဒိဇာတိသင်္ခါတေ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ ဉာဏဿ အဘိမုခဘာဝေန ပဝတ္တီတိ ကတွာ။ တသ္မာ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စုတိ၊ တာဝ အနုဿရဏံ ဩရောဟနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသေ ပဋိမုခဘာဝေန ဉာဏဿ ပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆာမုခံ ဉာဏံ ပေသေတွာ’’တိ။ စုတိဂန္တဗ္ဗန္တိ ယံ ပနိဒံ စုတိယာ ဉာဏဂတိယာ ဂန္တဗ္ဗံ၊ တံ ဂမနံ ဗုဇ္ဈနန္တိ အတ္ထော။ ဂရုကန္တိ ဘာရိယံ ဒုက္ကရံ။ တေနာဟ ‘‘အာကာသေ ပဒံ ဒဿေန္တော ဝိယာ’’တိ။ အပရမ္ပိ ကာရဏန္တိ ¶ ဆိန္နဝဋုမာနုဿရဏံ ပစ္ဆာမုခံ ဉာဏံ ပေသနတော အပရံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတကာရဏံ။ ယတြာတိ ပစ္စတ္တတ္ထေ၊ နာမာတိ အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပါတော၊ ဟိ-သဒ္ဒေါ အနတ္ထကော။ တေနာဟ ‘‘ယော နာမ တထာဂတော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ယတြာ’’တိ နိပါတဝသေန ဝိသုံ ယတြ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ပပဉ္စေန္တိ သတ္တသန္တာနံ သံသာရေ ဝိတ္ထာရေန္တီတိ ပပဉ္စံ။ ကမ္မဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတီတိ ကိလေသဝဋ္ဋဿ ပပဉ္စဂ္ဂဟဏေန၊ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ ဒုက္ခဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေတိ သဗ္ဗသော ခေပိတဝဋ္ဋေ။ ‘‘မဂ္ဂသီလေန ဖလသီလေနာ’’တိ ဝတွာ တယိဒံ မဂ္ဂဖလသီလံ လောကိယသီလပုဗ္ဗကံ၊ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ¶ လောကိယသီလမ္ပိ လောကုတ္တရသီလံ ဝိယ အနညသာဓာရဏံ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘လောကိယလောကုတ္တရသီလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သမာဓိပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမာဓိပက္ခာတိ သမာဓိ စ သမာဓိပက္ခာ စ သမာဓိပက္ခာ၊ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂသမာဓိနာ’’တိအာဒိ၊ ‘‘ဝိဟာရော ဂဟိတော ဝါ’’တိ စ။ သမာဓိပက္ခာ နာမ ဝီရိယသတိအာဒယော။

သယန္တိ အတ္တနာ။ နီဝရဏာဒီဟီတိ နီဝရဏေဟိ စေဝ တဒေကဋ္ဌေဟိ စ ပါပဓမ္မေဟိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဒီဟိ စ။ ‘‘ဝိမုတ္တတ္တာ ¶ ဝိမုတ္တီတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဝိမုတ္တိ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတံ အာဟ အဋ္ဌသမာပတ္တိအာဒိဝိသယတ္တာ တဿ။ ဝိမုတ္တတ္တာတိ စ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိမုတ္တတ္တာ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿ တဿာတိ အနိစ္စာနုပဿနာဒိကဿ။ ပစ္စနီကင်္ဂဝသေနာတိ ပဟာတဗ္ဗပဋိပက္ခအင်္ဂဝသေန။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ၊ သော ဧဝ အန္တော ပရိယောသာနဘာဝတော၊ တသ္မိံ သာဓေတဗ္ဗေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တတ္တာတိ အတ္ထော။ ကိလေသေဟိ နိဿဋတာ၊ အပဂမော စ နိဗ္ဗာနဿ တေဟိ ဝိဝိတ္တတ္တာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒူရေ ဌိတတ္တာ’’တိ။

၁၆။ ဓမ္မဓာတူတိ ဓမ္မာနံ သဘာဝေါ၊ အတ္ထတော စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါတိ သုဋ္ဌု ပဋိဝိဒ္ဓါ သဝါသနာနံ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဇဟနတော။ ဧဝဉှိ သဗ္ဗညုတာ၊ ဒသဗလဉာဏာဒယော စာတိ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဘဂဝတာ အဓိဂတာ အဟေသုံ။ အရဟတ္တံ ဓမ္မဓာတူတိ ကေစိ။ သဗ္ဗညုတဉာဏန္တိ အပရေ။ ဒွီဟိ ပဒေဟီတိ ဒွီဟိ ဝါကျေဟိ။ အာဗဒ္ဓန္တိ ပဋိဗဒ္ဓံ တံမူလကတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ။ ဒေဝစာရိကကောလာဟလန္တိ အတ္တနော ဒေဝလောကေ စာရိကာယံ သုဒ္ဓါဝါသဒေဝါနံ ကုတူဟလပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော သုတ္တန္တပရိယောသာနေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၁) ဝိစာရေဿတိ၊ အတ္ထတော ဝိဘာဝေဿတီတိ ယောဇနာ။ အယံ ဒေသနာတိ ‘‘ဣတော သော ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄) ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တိတဒေသနမာဟ။ နိဒါနကဏ္ဍေတိအာဒိတော ဒေသိတံ ဥဒ္ဒေသဒေသနမာဟ။ သာ ဟိ ဣမိဿာ ဒေသနာယ နိဒါနဋ္ဌာနိယတ္တာ တထာ ဝုတ္တာ။

ဗောဓိသတ္တဓမ္မတာဝဏ္ဏနာ

၁၇။ ‘‘ဝိပဿီတိ ¶ တဿ နာမ’’န္တိ ဝတွာ တဿ အနွတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိဝိဓေ အတ္ထေတိ တိရောဟိတဝိဒူရဒေသဂတာဒိကေ နီလာဒိဝသေန ¶ နာနာဝိဓေ၊ တဒညေ စ ဣန္ဒြိယဂေါစရဘူတေ တေ စ ယထူပဂတေ၊ ဝေါဟာရဝိနိစ္ဆယေ စာတိ နာနာဝိဓေ အတ္ထေ။ ပဿနကုသလတာယာတိ ဒဿနေ နိပုဏဘာဝေန။ ယာထာဝတော ¶ ဉေယျံ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ သော ဧဝ သတ္တယောဂတော ဗောဓိသတ္တောတိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတသတ္တော ဗုဇ္ဈနကသတ္တော’’တိ။ သုစိန္တိတစိန္တိတာဒိနာ ပန ပဏ္ဍိတဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ယဒါ စ ပနာနေန မဟာဘိနီဟာရော ကတော၊ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာဗောဓိယံ ဧကန္တနိန္နတ္တာ ဗောဓိမှိ သတ္တော ဗောဓိသတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဗောဓိသင်္ခါတေသူ’’တိအာဒိ။ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ သဗ္ဗညုတဉာဏံ၊ သဗ္ဗညုတဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ မဂ္ဂဉာဏံ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ ဣမိနာ စတုတ္ထာယ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယာ ဩက္ကမီတိ ဒဿေတိ။ စတဿော ဟိ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော ဣဓေကစ္စော ဂဗ္ဘော မာတုကုစ္ဆိယံ ဩက္ကမနေ၊ ဌာနေ၊ နိက္ခမနေတိ တီသု ဌာနေသု အသမ္ပဇာနော ဟောတိ၊ ဧကစ္စော ပဌမေ ဌာနေ သမ္ပဇာနော၊ န ဣတရေသု၊ ဧကစ္စော ပဌမေ၊ ဒုတိယေ စ ဌာနေ သမ္ပဇာနော၊ န တတိယေ၊ ဧကစ္စော တီသုပိ ဌာနေသု သမ္ပဇာနော ဟောတိ။ တတ္ထ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ လောကိယမဟာဇနဿ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယာ အသီတိမဟာသာဝကာနံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁ ဝင်္ဂီသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ဝသေန၊ တတိယာ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝသေန။ တေ ကိရ ကမ္မဇဝါတေဟိ ဥဒ္ဓံပါဒါ အဓောသိရာ အနေကသတပေါရိသေ ပပါတေ ဝိယ ယောနိမုခေ ခိတ္တာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဟတ္ထီ ဝိယ သမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန နိက္ခမန္တာ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ၊ တေန နေသံ ‘‘မယံ နိက္ခမာမာ’’တိ သမ္ပဇညံ န ဟောတိ။ စတုတ္ထာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန။ တေ ဟိ မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တာပိ ပဇာနန္တိ၊ တတ္ထ ဝသန္တာပိ ပဇာနန္တိ၊ နိက္ခမနကာလေပိ ပဇာနန္တိ။ န ဟိ တေ ကမ္မဇဝါတာ ဥဒ္ဓံပါဒေ အဓောသိရေ ကတွာ ခိပိတုံ သက္ကောန္တိ၊ ဒွေ ဟတ္ထေ ပသာရိတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တီတိ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဉ္စမဟာဝိလောကနဉာဏေဟိ စေဝ ‘‘ဣဒါနိ စဝါမီ’’တိ စုတိပရိစ္ဆိန္ဒနဉာဏေန စ အပရဘာဂေ ‘‘ဣဓ မယာ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာ’’တိ ပဋိသန္ဓိပရိစ္ဆိန္ဒနဉာဏေန စ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနိတွာ။

ပဉ္စန္နံ ¶ မဟာပရိစ္စာဂါနံ၊ ဉာတတ္ထစရိယာဒီနဉ္စ သတိပိ ပါရမိယာ ပရိယာပန္နဘာဝေ သမ္ဘာရဝိသေသဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တတ္ထ အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ၊ နယနပရိစ္စာဂေါ၊ အတ္တပရိစ္စာဂေါ၊ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂေါ၊ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂေါတိ ဣမေ ¶ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါ။ တတ္ထာပိ ကာမံ အင်္ဂပရိစ္စာဂါဒယောပိ ဒါနပါရမီယေဝ၊ တထာပိ ပရိစ္စာဂဝိသေသဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေဝ သုဒုက္ကရဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ ¶ မဟာပရိစ္စာဂါနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တတော ဧဝ စ အင်္ဂပရိစ္စာဂတောပိ ဝိသုံ နယနပရိစ္စာဂဂ္ဂဟဏံ၊ ပရိစ္စာဂဘာဝသာမညေပိ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂဂ္ဂဟဏဉ္စ ကတံ။ ဉာတီနံ အတ္ထစရိယာ ဉာတတ္ထစရိယာ၊ သာ စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန။ တထာ သတ္တလောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထာနံ ဝသေန ဟိတစရိယာ လောကတ္ထစရိယာ။ ကမ္မဿကတာဉာဏဝသေန၊ အနဝဇ္ဇကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဌာနဝသေန၊ ခန္ဓာယတနာဒိဝသေန၊ လက္ခဏတ္တယာဒိတီရဏဝသေန စ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနေန ဉာဏစာရော ဗုဒ္ဓစရိယာ၊ သာ ပနတ္ထတော ပညာပါရမီယေဝ၊ ဉာဏသမ္ဘာရဝိသေသတာဒဿနတ္ထံ ပန ဝိသုံ ဂဟဏံ။ ဗုဒ္ဓစရိယာနန္တိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသေန ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယာဓမ္မက္ခာနာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတ္ထ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တသင်္ခါတာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ အဘိညာသမာပတ္တိနိပ္ဖာဒနံ ပုဗ္ဗယောဂေါ။ ဒါနာဒီသုယေဝ သာတိသယပဋိပတ္တိ ပုဗ္ဗစရိယာ။ ‘‘ယာဝ စရိယာပိဋကေ သင်္ဂဟိတာ အဘိနီဟာရော ပုဗ္ဗယောဂေါ၊ ကာယာဒိဝိဝေကဝသေန ဧကစရိယာ ပုဗ္ဗစရိယာ’’တိ ကေစိ။ ဒါနာဒီနဉ္စေဝ အပ္ပိစ္ဆတာဒီနဉ္စ သံသာရနိဗ္ဗာနေသု အာဒီနဝါနိသံသာနဉ္စ ဝိဘာဝနဝသေန၊ သတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယေ ပတိဋ္ဌာပနပရိပါစနဝသေန ¶ စ ပဝတ္တကထာ ဓမ္မက္ခာနံ။ ကောဋိံ ပတွာတိ ပရံ ပရိယန္တံ ပရမုက္ကံသံ ပါပုဏိတွာ။ သတ္တမဟာဒါနာနီတိ အဋ္ဌဝဿိကကာလေ ‘‘ဟဒယမံသာဒီနိပိ ယာစကာနံ ဒဒေယျ’’န္တိ အဇ္ဈာသယံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒိန္နဒါနံ၊ မင်္ဂလဟတ္ထိဒါနံ၊ ဂမနကာလေ ဒိန္နံ သတ္တသတ္တကမဟာဒါနံ၊ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေန ဒိန္နံ အဿဒါနံ၊ ရထဒါနံ၊ ပုတ္တဒါနံ၊ ဘရိယာဒါနန္တိ ဣမာနိ သတ္တ မဟာဒါနာနိ (စရိယာ။ ၇၉) ဒတွာ။

‘‘ဣဒါနေဝ မေ မရဏံ ဟောတူ’’တိ အဓိမုစ္စိတွာ ကာလကရဏံ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ၊ တံ ဗောဓိသတ္တာနံယေဝ၊ န အညေသံ။ ဗောဓိသတ္တာ ကိရ ဒီဃာယုကဒေဝလောကေ ဌိတာ ‘‘ဣဓ ဌိတဿ မေ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ န သမ္ဘဝတီ’’တိ ကတွာ တတ္ထ ဝါသတော နိဗ္ဗိန္ဒမာနသာ ဟောန္တိ၊ တဒါ ဝိမာနံ ပဝိသိတွာ အက္ခီနိ နိမီလေတွာ ‘‘ဣတော ဥဒ္ဓံ မေ ဇီဝိတံ နပ္ပဝတ္တတူ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ နိသီဒန္တိ၊ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသမနန္တရမေဝ မရဏံ ဟောတိ။ ပါရမီဓမ္မာနဉှိ ¶ ဥက္ကံသပ္ပဝတ္တိယာ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အဘိညာသမာပတ္တီဟိ သန္တာနဿ ဝိသေသိတတ္တာ အတ္တသိနေဟဿ တနုဘာဝေန၊ သတ္တေသု စ မဟာကရုဏာယ ဥဠာရဘာဝေန အဓိဋ္ဌာနဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိယာ ဗောဓိသတ္တာနံ အဓိပ္ပာယာ သမိဇ္ဈန္တိ။ စိတ္တေ၊ ဝိယ ကမ္မေသု စ နေသံ ဝသီဘာဝေါ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ဥပပန္နာနံ ပါရမိယော သမ္မဒေဝ ပရိဗြူဟန္တိ။ ဝုတ္တနယေန ကာလံ ကတွာ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိ အမှာကံ မဟာသတ္တော ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ နာနာဇာတီသု အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အပ္ပကမေဝ ကာလံ တတ္ထ ဌတွာ တတော စဝိတွာ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ပါရမီသမ္ဘရဏပသုတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တာနံယေဝ၊ န ¶ အညေသ’’န္တိ။ ‘‘ဧကေနအတ္တဘာဝေန အန္တရေန ပါရမီနံ သဗ္ဗသော ပူရိတတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ပယောဇနာဘာဝတော တတ္ထ ဌတွာ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ ¶ နာမ နာဟောသီတိ ဒဿေတိ။ အပိ စ တတ္ထ ယာဝတာယုကဋ္ဌာနံ စရိမဘဝေ အနေကမဟာနိဓိသမုဋ္ဌာနပုဗ္ဗိကာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာယ မဟာသမ္ပတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တိ ဝိယ၊ ဗုဒ္ဓဘူတဿ အသဒိသဒါနာဒိဝသေန အနညသာဓာရဏလာဘုပ္ပတ္တိ ဝိယ စ ‘‘ဣတော ပရံ မဟာပုရိသဿ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိအနုဘဝနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဥဿာဟဇာတဿ ပုညသမ္ဘာရဿ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ ဓမ္မတာ။

မနုဿဂဏနာဝသေန၊ န ဒေဝဂဏနာဝသေန။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ စုတိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ။ အမိလာယိတွာတိ ဧတ္ထ အမိလာတဂ္ဂဟဏေနေဝ တာသံ မာလာနံ ဝဏ္ဏသမ္ပဒါယပိ ဂန္ဓသမ္ပဒါယပိ သောဘာသမ္ပဒါယပိ အဝိနာသော ဒဿိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗာဟိရဗ္ဘန္တရာနံ ရဇောဇလ္လာနံ လေပဿပိ အဘာဝတော ဒေဝါနံ သရီရဂတာနိ ဝတ္ထာနိ သဗ္ဗကာလံ ပရိသုဒ္ဓပ္ပဘဿရာနေဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ နေဝ သီတံ န ဥဏှန္တိ ယဿ သီတဿ ပဋိကာရဝသေန အဓိကံ သေဝိယမာနံ ဥဏှံ၊ သယမေဝ ဝါ ခရတရံ ဟုတွာ အဘိဘဝန္တံ သရီရေ သေဒံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ တာဒိသံ နေဝ သီတံ၊ န ဥဏှံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ကာလေတိ ယထာဝုတ္တမရဏာသန္နကာလေ။ ဗိန္ဒုဗိန္ဒုဝသေနာတိ ဆိန္နသုတ္တာယ အာမုတ္တမုတ္တာဝလိယာ နိပတန္တာ မုတ္တဂုဠိကာ ဝိယ ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ဟုတွာ။ သေဒါတိ သေဒဓာရာ မုစ္စန္တိ။ ဒန္တာနံ ခဏ္ဍိတဘာဝေါ ခဏ္ဍိစ္စံ။ ကေသာနံ ပလိတဘာဝေါ ပါလိစ္စံ။အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝလိတ္တစတံ သင်္ဂဏှာတိ။ ကိလန္တရူပေါ အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ န ပန ခဏ္ဍိစ္စပါလိစ္စာဒီတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဥက္ကဏ္ဌိတာတိ အနဘိရတိ။ သာ နတ္ထိ ¶ ဥပရူပရိ ဥဠာရဥဠာရာနမေဝ ဘောဂါနံ ဝိသေသတော ဒုဝိဇာနနာနံ ဥပတိဋ္ဌဟနတော။ နိဿသန္တီတိ ဥဏှံ နိဿသန္တိ။ ဝိဇမ္ဘန္တီတိ အနဘိရတိဝသေန ဝိဇမ္ဘနံ ကရောန္တိ။

ပဏ္ဍိတာ ဧဝါတိ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာ ဧဝ ဒေဝတာ။ ယထာ ဒေဝတာ သမ္ပတိဇာတာ ‘‘ကီဒိသေန ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဣမိနာ နာမ ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ အတီတဘဝေ အတ္တနာ ကတံ၊ အညဒါပိ ဝါ ဧကစ္စံ ပုညကမ္မံ ဇာနန္တိယေဝ မဟာပုညာတိ အာဟ ‘‘ယေ မဟာပုညာ’’တိအာဒိ။

န ပညာယန္တိ စိရတရကာလတ္တာ ပရမာယုနော။ အနိယျာနိကန္တိ န နိယျာနာဝဟံ သတ္တာနံ အဘာဇနဘာဝတော။ သတ္တာ န ပရမာယုနော ဟောန္တိ နာမ ပါပုဿန္နတာယာတိ အာဟ ‘‘တဒါ ဟိ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထာဟ – ကသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မနုဿလောကေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဒေဝဗြဟ္မလောကေသူတိ? ဒေဝလောကေ တာဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ အနောကာသဘာဝတော၊ တထာ အနစ္ဆရိယဘာဝတော ¶ ။ အစ္ဆရိယဓမ္မာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ တေသံ သာ အစ္ဆရိယဓမ္မတာ ဒေဝတ္တဘာဝေ ဌိတာနံ န ပါကဋာ ဟောတိ ယထာ မနုဿဘူတာနံ၊ ဒေဝဘူတေ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဒိဿမာနံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒေဝါနုဘာဝတော လောကော ဒဟတိ၊ န ဗုဒ္ဓါနုဘာဝတော၊ တထာ သတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ၊ ဣဿရဂုတ္တဂ္ဂါဟံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဒေဝတ္တဘာဝဿ စ စိရကာလာဓိဋ္ဌာနတော ဧကစ္စသဿတဝါဒတော န ပရိမုစ္စတိ။ ဗြဟ္မလောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သတ္တာနံ တာဒိသဂ္ဂါဟဝိနိမောစနတ္ထဉှိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော မနုဿသုဂတိယံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န ဒေဝသုဂတိယံ။ မနုဿသုဂတိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဩပပါတိကာ န ဟောန္တိ၊ သတိ စ ဩပပါတိကူပပတ္တိယံ ဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော၊ ဓမ္မဝေနေယျာနံ ဓမ္မတန္တိယာ ဌပနဿ ¶ ဝိယ ဓာတုဝေနေယျာနံ ဓာတူနံ ဌပနဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ။ န ဟိ ဩပပါတိကာနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ။ မနုဿလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ မနုဿဘာဝဿ ပါကဋဘာဝကရဏာယ ပန ဒါရပရိဂ္ဂဟမ္ပိ ကရောန္တာ ယာဝ ပုတ္တမုခဒဿနာ အဂါရမဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တိ၊ ပရိပါကဂတသီလနေက္ခမ္မပညာဒိပါရမိကာပိ န အဘိနိက္ခမန္တီတိ။ ကိံ ဝါ ဧတာယ ¶ ကာရဏစိန္တာယ ‘‘သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ၊ ယဒိဒံ မနုဿဘူတာနံယေဝ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနာ၊ န ဒေဝဘူတာန’’န္တိ။ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာ။ တထာ ဟိ တဒတ္ထော မဟာဘိနီဟာရောပိ မနုဿဘူတာနံယေဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န ဒေဝဘူတာနံ။

ကသ္မာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န သေသဒီပေသု? ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘ယသ္မာ ပထဝိယာ နာဘိဘူတာ၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝသဟိတာ အစလဋ္ဌာနဘူတာ ဗောဓိမဏ္ဍဘူမိ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ၊ တသ္မာ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ၊ တထာ ‘‘ဣတရေသမ္ပိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနံ တတ္ထေဝ လဗ္ဘနတော’’တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အမှာကံ ခန္တိ – ယသ္မာ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဝကဗောဓိသတ္တာနံ သာဝကဗောဓိယာ အဘိနီဟာရော၊ သာဝကပါရမိယာ သမ္ဘရဏံ၊ ပရိပါစနဉ္စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတေ ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဣဇ္ဈတိ၊ န အညတ္ထ။ ဝေနေယျာနံ ဝိနယနတ္ထော စ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါတိ အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကာဒိ ဝေနေယျဝိသေသာပေက္ခာယ ဧတသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ ဧဝ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ န သေသဒီပေသု။ အယဉ္စ နယော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ။ တေသံ ဥတ္တမပုရိသာနံ တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနံ ဝိယ အညမညူပနိဿယတော အပရာပရံ ¶ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ဧတေနေဝ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ စက္ကဝါဠာနံ ဒသသဟဿဿေဝ ခေတ္တဘာဝေါ ဒီပိတော ဣတော အညဿ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဿ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အနုပလဗ္ဘနတော။ တေနာဟ ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဒီပံ ပဿီ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန ဒေသနိယာမေပိ ကာရဏံ နီဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ ¶ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ ဗြာဟ္မဏာနမ္ပိ ပူဇနီယဘာဝတော။ ‘‘ရာဇာ ပိတာ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ ပိတုဝသေန ကုလဿ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော။

‘‘ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ၊ တေန အတ္တနော အန္တရာယာဘာဝံ အညာသိ၊ တဿာ စ တုသိတဘဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိပစ္စနုဘဝနံ။

တာ ဒေဝတာတိ ဒသသဟဿိစက္ကဝါဠဒေဝတာ။ ကထံ ပန တာ ဒေဝတာ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ ပူရိတပါရမိဘာဝံ၊ ကထံ စဿ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနန္တီတိ? မဟေသက္ခာနံ ¶ ဒေဝတာနံ ဝသေန၊ ယေဘုယျေန စ တာ ဒေဝတာ အဘိသမယဘာဂိနော။ တထာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒါနသံဝိဘာဂေ အနေကဝါရံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ။

‘‘စဝါမီ’’တိ ဇာနာတိ စုတိအာသန္နဇဝနေဟိ ဉာဏသဟိတေဟိ စုတိယာ ဥပဋ္ဌိတဘာဝဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ စုတိစိတ္တံ န ဇာနာတိ စုတိစိတ္တက္ခဏဿ ဣတ္တရဘာဝတော။ တထာ ဟိ တံ စုတူပပါတဉာဏဿပိ အဝိသယောဝ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ အာဝဇ္ဇနပရိယာယောတိ အာဝဇ္ဇနက္ကမော။ ယသ္မာ ဧကဝါရံ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆိနိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ တံ ဧဝါရမ္မဏံ ဒုတိယံ၊ တတိယဉ္စ အာဝဇ္ဇိတွာ နိစ္ဆယတိ။ အာဝဇ္ဇနသီသေန စေတ္ထ ဇဝနဝါရော ဂဟိတော။ တေနာဟ ‘‘ဒုတိယတတိယစိတ္တဝါရေ ဧဝ ဇာနိဿတီ’’တိ။ စုတိယာ ပုရေတရံ ကတိပယစိတ္တဝါရတော ပဋ္ဌာယ ‘‘မရဏံ မေ အာသန္န’’န္တိ ¶ ဇာနနတော ‘‘စုတိက္ခဏေပိ စဝါမီတိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန အပုဗ္ဗဘာဝတော ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ နိကန္တိယာ ဥပ္ပတ္တိတော ပရတော ‘‘အသုကသ္မိံ မေ ဌာနေ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာ’’တိ ဇာနာတိ။ တသ္မိံ ကာလေတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလေ။ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပတီတိ ဧတ္ထ ကမ္ပနကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဗြဟ္မဇာလဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၄၉) ဝုတ္တမေဝ။ အတ္ထတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော မဟာပရိနိဗ္ဗာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၁) အာဂမိဿတိ။ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရတာယ ဗဟုလံ သောမနဿိကာဝ ဟောန္တီတိ တေသံ ပဌမမဟာဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၄။၂၀၀) ဝုတ္တံ။ မဟာသိဝတ္ထေရောပန ယဒိပိ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာဝ၊ ဝိဝေကဇ္ဈာသယာ ပန ဝိသင်္ခါရနိန္နာ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အဇ္ဈုပေက္ခနဗဟုလာတိ ပဉ္စမမဟာဝိပါကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမာဟ။

ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ ပုဏ္ဏမာယ ပုရေ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ၊ သုက္ကပက္ခေ ¶ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ နဝမိတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အာသဠှိပုဏ္ဏမာယံ။ ဣဒံ သုပိနန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ ဒေဝိယော အာဂန္တွာ မနုဿမလဟရဏတ္ထံ နှာပေတွာ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၄။၂၀၀) ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နေသံ ဒေဝိယောတိ မဟာရာဇူနံ ဒေဝိယော။ စရိတွာတိ ဂေါစရံ စရိတွာ။

ဟရိတူပလိတ္တာယာတိ ဟရိတေန ဂေါမယေန ကတပရိဘဏ္ဍာယ။ ‘‘သော စ ခေါ ပုရိသဂဗ္ဘော၊ န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော၊ ပုတ္တော တေ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ¶ တေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော သုပိနသတ္ထနယေန ကထေသုံ။ ‘‘သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿတီ’’တိအာဒိ ပန ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟေန တမတ္ထံ ယာထာဝတော ပဝေဒေသုံ။

ဓမ္မတာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဇာတိဓမ္မာနံ ဘိက္ခဝေ သတ္တာန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၃၁၊ ၃။၃၇၃၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃၃) ဝိယ ပကတိပရိယာယော၊ ဓမ္မော ဧဝ ဓမ္မတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာတိ အာဟ ‘‘အယံ သဘာဝေါ’’တိ၊ အယံ ပကတီတိ အတ္ထော။ သွာယံ သဘာဝေါ အတ္ထတော တထာ နိယတဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အယံ နိယာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ နိယာမော ပန ဗဟုဝိဓောတိ တေ သဗ္ဗေ အတ္ထုဒ္ဓါရနယေန ဥဒ္ဓရိတွာ ဣဓာဓိပ္ပေတနိယာမမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘နိယာမော စ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကမ္မာနံ နိယာမော ကမ္မနိယာမော။ ဧသ နယော ဥတုနိယာမာဒီသု တီသု။ ဣတရော ပန ဓမ္မော ဧဝ နိယာမော ဓမ္မနိယာမော၊ ဓမ္မတာ။

ကုသလဿ ကမ္မဿ။ နိသေန္တော တိခိဏံ ကရောန္တော။

အရူပါဒိဘူမိဘာဂဝိသေသဝသေန ဥတုဝိသေသဒဿနတော ဥတုဝိသေသေန သိဇ္ဈမာနာနံ ရုက္ခာဒီနံ ပုပ္ဖဖလာဒိဂ္ဂဟဏံ ‘‘တေသု တေသု ဇနပဒေသူ’’တိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝသန္တာဒိကာလေ။

မဓုရတော ဗီဇတော တိတ္တတော ဗီဇတောတိ ယောဇနာ။

၁၈။ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနေ ဝိယ ဝေါဟရိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဩက္ကမတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ အယမေဝတ္ထော’’တိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေနဿ သမ္ပဇာနနာ ဟောတိ။ န ဩက္ကမမာနေ ပဋိသန္ဓိက္ခဏဿ ဒုဝိညေယျတာယ။ ယထာ စ ဝုတ္တံ ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတီ’’တိ။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပတ္ထရဏေန ¶ ဝါ အပ္ပမာဏော။ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလနဘာဝေန ဥဠာရော ¶ ။ ဒေဝါနုဘာဝန္တိ ဒေဝါနံ ပဘာနုဘာဝံ။ ဒေဝါနဉှိ ပဘံ သော ဩဘာသော ¶ အဘိဘဝတိ၊ န တေသံ အာဓိပစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘နိဝတ္ထဝတ္ထဿာ’’တိအာဒိ။

လောကာနံ လောကဓာတူနံ အန္တရော ဝိဝရော လောကန္တရော၊ သော ဧဝ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ‘‘လောကန္တရိကာ’’တိ ဝုတ္တော။ ရုက္ခဂစ္ဆာဒိနာ ကေနစိ န ဟညန္တီတိ အဃာ၊ အသမ္ဗာဓာ။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စဝိဝဋာ’’တိ။ အသံဝုတာတိ ဟေဋ္ဌာ၊ ဥပရိ စ ကေနစိ န ပိဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဟေဋ္ဌာပိ အပ္ပတိဋ္ဌာ’’တိ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကဿ ပိဓာယိကာ ပထဝီ နတ္ထီတိ အသံဝုတာ လောကန္တရိကာ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ စက္ကဝါဠေသု ဝိယ ဒေဝဝိမာနာနံ အဘာဝတော အသံဝုတာ အပ္ပတိဋ္ဌာတိ ဒဿေတိ။ အန္ဓကာရော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အန္ဓကာရာ။ စက္ခုဝိညာဏံ န ဇာယတိ အာလောကဿ အဘာဝတော၊ န စက္ခုနော။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ဩဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟဝါသီနံ အတ္ထင်္ဂမနဝသေန ဥပဍ္ဎံ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာယတိ၊ အပရဂေါယာနဝါသီနံ ဥဂ္ဂမနဝသေန၊ ဧဝံ သေသဒီပေသု ပီတိ အာဟ ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု ပညာယန္တီ’’တိ။ ဣတော အညထာ ပန ဒွီသု ဧဝ ဒီပေသု ဧကပ္ပဟာရေန ပညာယန္တီတိ။ ဧကေကာယ ဒိသာယ နဝ နဝ ယောဇနသတသဟဿာနိ အန္ဓကာရဝိဓမနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဘာယ နပ္ပဟောန္တီတိ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတုံ အနဘိသမ္ဘုနန္တိ။ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဝိစရဏတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေန ဝိစရန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝါဝဋာတိ ¶ ခါဒနတ္ထံ ဂဏှိတုံ ဥပက္ကမန္တာ။ ဝိပရိဝတ္တိတွာတိ ဝိဝတ္တိတွာ။ ဆိဇ္ဇိတွာတိ မုစ္ဆာပတ္တိယာ ဌိတဋ္ဌာနတော မုစ္စိတွာ၊ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဆေဒနေန ဝါ ဆိဇ္ဇိတွာ။ အစ္စန္တခါရေတိ အာတပသန္တာပါဘာဝေန အတိသီတဘာဝမေဝ သန္ဓာယ အစ္စန္တခါရတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ န ဟိ တံ ကပ္ပသဏ္ဌဟနဥဒကံ သမ္ပတ္တိကရမဟာမေဃဝုဋ္ဌံ ပထဝိသန္ဓာရကံ ကပ္ပဝိနာသကံ ဥဒကံ ဝိယ ခါရံ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တထာ ဟိ သတိ ပထဝီပိ ဝိလီယေယျ၊ တေသံ ဝါ ပါပကမ္မဗလေန ပေတာနံ ဥဒကဿ ပုဗ္ဗခေဠဘာဝါပတ္တိ ဝိယ တဿ ဥဒကဿ တဒါ ခါရဘာဝါပတ္တိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္စန္တခါရေ ဥဒကေ’’တိ။

ဧကယာဂုပါနမတ္တမ္ပီတိ ပတ္တာဒိဘာဇနဂတံ ယာဂုံ ဂဠောစိအာဒိဥဒ္ဓရဏိယာ ဂဟေတွာ ပိဝနမတ္တမ္ပိ ကာလံ။ သမန္တတောတိ သဗ္ဗဘာဂတော ဆပ္ပကာရမ္ပိ။

၁၉။ စတုန္နံ ¶ မဟာရာဇာနံ ဝသေနာတိ ဝေဿဝဏာဒိစတုမဟာရာဇဘာဝသာမညေန။

ယထာဝိဟာရန္တိ ¶ ယထာသကံ ဝိဟာရံ။

၂၀။ ပကတိယာတိ အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘သဘာဝေနေဝါ’’တိ။ ပရဿ သန္တိကေ ဂဟဏေန ဝိနာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သယမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သီလသမ္ပန္နာ။ ဗောဓိသတ္တမာတာပီတိ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တမာတာပိ။ ကာလဒေဝိလဿာတိ ယထာ ကာလဒေဝိလဿ သန္တိကေ အညဒါ ဂဏှာတိ၊ ဗောဓိသတ္တေ ပန…ပေ… သယမေဝ သီလံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တထာ ဝိပဿီဗောဓိသတ္တမာတာပီတိ အဓိပ္ပာယော။

၂၁။ ‘‘မနုဿေသူ’’တိ ဣဒံ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘မနုဿိတ္ထိယာ နာမ မနုဿပုရိသေသု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုယာ ပန ဒေဝေသုပိ တာဒိသံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ယထာ ဗောဓိသတ္တဿ အာနုဘာဝေန ဗောဓိသတ္တမာတု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ တဿ အာနုဘာဝေနေဝ သာ ကေနစိ ပုရိသေန အနဘိဘဝနီယာတိ အာဟ ‘‘ပါဒါ န ဝဟန္တိ ဒိဗ္ဗသင်္ခလိကာ ဝိယ ဗဇ္ဈန္တီ’’တိ။

၂၂။ ပုဗ္ဗေ ¶ ‘‘ကာမဂုဏူပသံဟိတံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပုန ‘‘ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရေတီ’’တိ စ ဝုတ္တံ။ ကထမိဒံ အညမညံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထုပဋိက္ခေပေါတိ အဗြဟ္မစရိယဝတ္ထုပဋိသေဓော။ တေနာဟ ‘‘ပုရိသာဓိပ္ပာယဝသေနာ’’တိ။ အာရမ္မဏပဋိလာဘောတိ ရူပါဒိပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏဿေဝ ပဋိလာဘော။

၂၃။ ကိလမထောတိ ခေဒေါ၊ ကာယဿ ဂရုဘာဝကထိနဘာဝါဒယောပိ တဿာ တဒါ န ဟောန္တိ ဧဝ။ ‘‘တိရောကုစ္ဆိဂတံ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကဒါ ပဋ္ဌာယ ပဿတီတိ အာဟ ‘‘ကလလာဒိကာလံ အတိက္ကမိတွာ’’တိအာဒိ။ ဒဿနေ ပယောဇနံ သယမေဝ ဝဒတိ။ တဿ အဘာဝတော ကလလာဒိကာလေ န ပဿတိ။ ပုတ္တေန ဒဟရေန မန္ဒေန ဥတ္တာနသေယျကေန သဒ္ဓိံ။ ‘‘ယံ တံ မာတူ’’တိအာဒိ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ စက္ကဝတ္တိဂဗ္ဘတောပိ ဟိ သဝိသေသံ ဗောဓိသတ္တဂဗ္ဘော ပရိဟာရံ လဘတိ ပုညသမ္ဘာရဿ သာတိသယတ္တာ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ အတိဝိယ သပ္ပာယာဟာရာစာရာ စ ဟုတွာ သက္ကစ္စံ ပရိဟရတိ။ သုခဝါသတ္ထန္တိ ဗောဓိသတ္တဿ သုခဝါသတ္ထံ။ ပုရတ္ထာဘိမုခေါတိ မာတု ¶ ပုရိမဘာဂါဘိမုခေါ။ ဣဒါနိ တိရောကုစ္ဆိဂတဿ ဒိဿမာနတာယ အဗ္ဘန္တရံ၊ ဗာဟိရဉ္စ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ ဒေဝိယာ။ ဝတ္ထုန္တိ ကုစ္ဆိံ။ ဖလိကအဗ္ဘပဋလာဒိနော ဝိယ ဗောဓိသတ္တမာတုကုစ္ဆိတစဿ ပတနုဘာဝေန အာလောကဿ ဝိဗန္ဓာဘာဝတော ယထာ ဗောဓိသတ္တမာတာ ကုစ္ဆိဂတံ ဗောဓိသတ္တံ ပဿတိ၊ ကိံ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တောပိ မာတရံ၊ အညဉ္စ ပုရတော ဌိတံ ရူပဂတံ ပဿတိ၊ နောတိ အာဟ ‘‘ဗောဓိသတ္တော ပနာ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ¶ ပန သတိ စက္ခုမှိ၊ အာလောကေ စ န ပဿတီတိ အာဟ ‘‘န ဟိ အန္တောကုစ္ဆိယံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဿာသပဿာသာ ဝိယ ဟိ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဇ္ဇဿ သမန္နာဟာရဿ အဘာဝတော။

၂၄။ ယထာ ¶ အညာ ဣတ္ထိယော ဝိဇာတပ္ပစ္စယာ တာဒိသေန ရောဂေန အဘိဘူတာပိ ဟုတွာ မရန္တိ၊ ဗောဓိသတ္တမာတု ပန ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ တဿ ဝိဇာယနနိမိတ္တံ၊ န ကောစိ ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကေဝလံ အာယုပရိက္ခယေနေဝ ကာလံ ကရောတိ၊ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ‘‘ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတဋ္ဌာနဉှီ’’တိအာဒိ တဿ ကာရဏဝစနံ။ အညေသံ အပရိဘောဂန္တိ အညေဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ပရိဘောဂယောဂျန္တိ အတ္ထော။ တထာ သတိ ဗောဓိသတ္တပိတု အညာယ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထာပိ ဗောဓိသတ္တမာတရိ ဓရန္တိယာ အယုဇ္ဇမာနကန္တိ အာဟ ‘‘န စ သက္ကာ’’တိအာဒိ။ အပနေတွာတိ အဂ္ဂမဟေသိဌာနတော နီဟရိတွာ။ အတ္တနိ ဆန္ဒရာဂဝသေနေဝ ဗဟိဒ္ဓါ အာရမ္မဏပရိယေသနာတိ ဝိသယိနိသာရာဂေါ သတ္တာနံ ဝိသယေသု သာရာဂဿ ဗလဝကာရဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ဗလဝါ ဟောတီ’’တိ။ အနုရက္ခိတုံ န သက္ကောတီတိ သမ္မာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ နာနုယုဉ္ဇတိ။ တေန ဂဗ္ဘော ဗဟွာဗာဓော ဟောတိ။ ဝတ္ထု ဝိသဒံ ဟောတီတိ ဂဗ္ဘာသယော ဝိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ မာတု မဇ္ဈိမဝယဿ တတိယကောဋ္ဌာသေ ဗောဓိသတ္တဂဗ္ဘောက္ကမနမ္ပိ တဿာ အာယုပရိမာဏဝိလောကနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ ဝယောဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရဿ ပရိဝဇ္ဇနတော။ ဣတ္ထိသဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရော ပန ဗောဓိသတ္တဿ အာနုဘာဝေနေဝ ဝူပသမတိ။

၂၅။ သတ္တမာသဇာတောတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ မာသေ ဇာတော။ သော သီတုဏှက္ခမော န ဟောတိ အတိဝိယ သုခုမာလတာယ။ အဋ္ဌမာသဇာတော ¶ ကာမံ သတ္တမာသဇာတတော ဗုဒ္ဓိဝယဝါ၊ ဧကစ္စေ ပန စမ္မပဒေသာ ဝုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တာ ဃဋ္ဋနံ န သဟန္တိ၊ တေန သော န ဇီဝတိ။ ‘‘သတ္တမာသဇာတဿ ပန န တာဝ တေ ဇာတာ’’တိ ဝဒန္တိ။

၂၇။ ဒေဝါ ¶ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ ‘‘လောကနာထံ မဟာပုရိသံ သယမေဝ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ သဉ္ဇာတဂါရဝဗဟုမာနာ အတ္တနော ပီတိံ ပဝေဒေန္တာ ခီဏာသဝါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာနော အာဒိတော ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ။ သူတိဝေသန္တိ သူတိဇဂ္ဂနဓာတိဝေသံ။ ဧကေတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ မစ္ဆက္ခိသဒိသံ ဆဝိဝသေန။ အဋ္ဌာသိ န နိသီဒိ၊ န နိပဇ္ဇိ ဝါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတာဝ ဗောဓိသတ္တံ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိဇာယတီ’’တိ။ နိဒ္ဒုက္ခတာယ ဌိတာ ဧဝ ဟုတွာ ဝိဇာယတိ။ ဒုက္ခဿ ဟိ ဗလဝဘာဝတော တံ ဒုက္ခံ အသဟမာနာ အညာ ဣတ္ထိယော နိသိန္နာ ဝါ နိပန္နာ ဝါ ဝိဇာယန္တိ။

၂၈။ အဇိနပ္ပဝေဏိယာတိ ¶ အဇိနစမ္မေဟိ သိဗ္ဗိတွာ ကတပဝေဏိယာ။ မဟာတေဇောတိ မဟာနုဘာဝေါ။ မဟာယသောတိ မဟာပရိဝါရော၊ ဝိပုလကိတ္တိဃောသော စ။

၂၉။ ဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂါတိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခမနေန ဝိဘာဝိတတ္တာ ဘဂ္ဂါ၊ ဝိဘဂ္ဂါ ဝိယ စ ဟုတွာ၊ တေန နေသံ အဝိသဒဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ အလဂ္ဂေါ ဟုတွာတိ ဂဗ္ဘာသယေ၊ ယောနိပဒေသေ စ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂေါ အသတ္တော ဟုတွာ၊ ယတော ‘‘ဓမကရဏတော ဥဒကနိက္ခမနသဒိသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေနာတိ ဂဗ္ဘာသယဂတေန ဥဒကေန။ အမက္ခိတောဝ နိက္ခမတိ သမ္မက္ခိတဿ တာဒိသဿ ဥဒကသေမှာဒိကဿေဝ တတ္ထ အဘာဝတော။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပုညာနုဘာဝတော ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ တံ ဌာနံ ပုဗ္ဗေပိ ဝိသုဒ္ဓံ ဝိသေသတော ပရမသုဂန္ဓဂန္ဓကုဋိ ဝိယ စန္ဒနဂန္ဓံ ဝါယန္တံ တိဋ္ဌတိ။

ဥဒကဝဋ္ဋိယောတိ ဥဒကက္ခန္ဓာ။

၃၁။ မုဟုတ္တဇာတောတိ မုဟုတ္တေန ဇာတော ဟုတွာ မုဟုတ္တမတ္တောဝ။ အနုဓာရိယမာနေတိ ¶ အနုကူလဝသေန နီယမာနေ။ အာဂတာနေဝါတိ တံ ဌာနံ ဥပဂတာနိ ဧဝ။ အနေကသာခန္တိ ရတနမယာနေကသတပတိဋ္ဌာနဟီရကံ။ သဟဿမဏ္ဍလန္တိ တေသံ ဥပရိဋ္ဌိတံ အနေကသဟဿမဏ္ဍလဟီရကံ။ မရူတိ ဒေဝါ။ န ခေါ ပနဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပဒဝီတိဟာရတော ပဂေဝ ဒိသာဝိလောကနဿ ¶ ကတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘မဟာသတ္တော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧကင်္ဂဏာနီတိ ဝိဝဋဘာဝေန ဝိဟာရင်္ဂဏပရိဝေဏင်္ဂဏာနိ ဝိယ ဧကင်္ဂဏသဒိသာနိ အဟေသုံ။ သဒိသောပိ နတ္ထီတိ တုမှာကံ ဣဒံ ဝိလောကနံ ဝိသိဋ္ဌေ ပဿိတုံ ‘‘ဣဓ တုမှေဟိ သဒိသောပိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ အဂ္ဂေါတိ ပဓာနော၊ ကေန ပနဿ ပဓာနတာတိ အာဟ ‘‘ဂုဏေဟီ’’တိ။ ပဌမ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ပဓာနပရိယာယော။ ဗောဓိသတ္တဿ ပန ပဓာနတာ အနညသာဓာရဏာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗပဌမော’’တိ၊ သဗ္ဗပဓာနောတိ အတ္ထော။ ဧတဿေဝါတိ အဂ္ဂသဒ္ဒဿေဝ။ ဧတ္ထ စ မဟေသက္ခာ တာဝ ဒေဝါ တထာ စ ဝဒန္တိ၊ ဣတရေ ပန ကထန္တိ? မဟာသတ္တဿ အာနုဘာဝဒဿနာဒိနာ။ မဟေသက္ခာနဉှိ ဒေဝါနံ မဟာသတ္တဿ အာနုဘာဝေါ ဝိယ တေန သဒိသာနမ္ပိ အာနုဘာဝေါ ပစ္စက္ခော အဟောသီတိ၊ ဣတရေ ပန တေသံ ဝစနံ သုတွာ သဒ္ဒဟန္တာ အနုမိနန္တာ တထာ အာဟံသု။ ပရိပါကဂတပုဗ္ဗဟေတုသံသိဒ္ဓါယ ဓမ္မတာယ စောဒိယမာနော ဣမသ္မိံ…ပေ… ဗျာကာသိ။

ဇာတမတ္တဿေဝ ဗောဓိသတ္တဿ ဌာနာဒီနိ ယေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတာနီတိ တေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဣဒ္ဓိပါဒဝသေန လောကုတ္တရဓမ္မေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသမိဇ္ဈနတော။ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝေါ ¶ လောကဿ ¶ ဥတ္တရဏဝသေန ဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တေန ဟိ ဘဂဝါ သဒေဝကဿ လောကဿ အဘိဘူတော၊ ကေနစိ အနဘိဘူတော အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာဇနံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ တထာ သတ္တပဒဂမနံ သတ္တပဒဗောဇ္ဈင်္ဂသမ္ပန္နအရိယမဂ္ဂဂမနဿ။ သုဝိသုဒ္ဓသေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ သုဝိသုဒ္ဓဝိမုတ္တိဆတ္တဓာရဏဿ။ ပဉ္စရာဇကကုဓဘဏ္ဍသမာယောဂေါ ပဉ္စဝိဓဝိမုတ္တိဂုဏသမာယောဂဿ။ အနာဝဋဒိသာနုဝိလောကနံ အနာဝဋဉာဏတာယ။ ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ အဆမ္ဘိတဝါစာဘာသနံ ကေနစိ အဝိဗန္ဓနီယတာယ အပ္ပဝတ္တိယဿ သဒ္ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဿ။ ‘‘အယမန္တိမာ ဇာတီ’’တိ အာယတိံ ဇာတိယာ အဘာဝကိတ္တနာ အနုပါဒိ…ပေ… ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ တဿ တဿ အနာဂတေ လဒ္ဓဗ္ဗဝိသေသဿ တံ တံ နိမိတ္တံ အဗျဘိစာရီတိ ကတွာ။ န အာဂတောတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ အညတ္ထ စ ဝက္ခမာနာယ အနုပုဗ္ဗိယာ န အာဂတော။ အာဟရိတွာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ၊ အဋ္ဌကထာသု စ အာဂတနယေန အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။

‘‘ဒသသဟဿိလောကဓာတု ¶ ကမ္ပီ’’တိ ဣဒံ သတိပိ ဣဓ ပါဠိယံ အာဂတတ္တေ ဝက္ခမာနာနံ အစ္ဆရိယာနံ မူလဘူတံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တန္တိဗဒ္ဓါ ဝီဏာ စမ္မဗဒ္ဓါ ဘေရိယောတိ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဿ နိဒဿနမတ္တံ၊ စ-သဒ္ဒေန ဝါ ဣတရေသမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနိ တင်္ခဏေ ဧဝ ဆဇ္ဇိတွာ ပုန ပါကတိကာနေဝ ဟောန္တိ၊ တထာ ဇစ္စန္ဓာဒီနံ စက္ခုသောတာဒီနိ တထာရူပကမ္မပစ္စယာ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တာဝဒေဝ ဝိဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆိဇ္ဇိံသူတိ စ ပါဒေသု ဗန္ဓဋ္ဌာနေသု ဆိဇ္ဇိံသု။ ဝိဂစ္ဆိံသူတိ ဝူပသမိံသု။ အာကာသဋ္ဌကရတနာနိ နာမ တံတံဝိမာနဂတမဏိရတနာဒီနိ။ သကတေဇောဘာသိတာနီတိ ¶ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလာယ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတာနိ အဟေသုံ။ နပ္ပဝတ္တီတိ န သန္နိပါတော။ န ဝါယီတိ ခရော ဝါတော န ဝါယိ။ မုဒုသုခေါ ပန သတ္တာနံ သုခါဝဟော ဝါယိ။ ပထဝိဂတာ အဟေသုံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌာတုံ အဝိသဟန္တာ။ ဥတုသမ္ပန္နောတိ အနုဏှာသီတတာသင်္ခါတေန ဥတုနာ သမ္ပန္နော။ အပ္ဖောဋနံ ဝုစ္စတိ ဘုဇဟတ္ထသင်္ဃဋ္ဋနသဒ္ဒေါ၊ အတ္ထတော ပန ဝါမဟတ္ထံ ဥရေ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပုထုပါဏိနာ ဟတ္ထတာဠနေန သဒ္ဒကရဏံ။ မုခေန ဥဿေဠနံ သဒ္ဒဿ မုဉ္စနံ သေဠနံ။ ဧကဒ္ဓဇမာလာ အဟောသိ နိရန္တရံ ဓဇမာလာသမောဓာနဂတာယ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာနိ ဧဝ၊ အထ ခေါ အညာနိပိ ‘‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖသုဂန္ဓပုပ္ဖဝဿဒေဝေါပဝဿိ သူရိယေ ဒိဿမာနေ ဧဝ တာရကာ ဩဘာသိံသု၊ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ ဥဒကံ ပထဝိတော ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ၊ ဗိလာသယာ စ တိရစ္ဆာနာ အာသယတော နိက္ခမိံသု၊ ရာဂဒေါသမောဟာပိ တနု ဘဝိံသု၊ ပထဝိယံ ရဇော ဝူပသမိ၊ အနိဋ္ဌဂန္ဓော ဝိဂစ္ဆိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ဝါယိ၊ ရူပိနော ဒေဝါ သရူပေနေဝ မနုဿာနံ အာပါထံ အဂမံသု၊ သတ္တာနံ စုတူပပါတာ နာဟေသု’’န္တိ ဧဝမာဒီနိ ¶ ယာနိ မဟာဘိနီဟာရသမယေ ဥပ္ပန္နာနိ ဒွတ္တိံသပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ၊ တာနိ အနဝသေသတော တဒါ အဟေသုန္တိ။

တတြာပီတိ တေသုပိ ပထဝိကမ္ပာဒီသု ဧဝံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ကေဝလံ သမ္ပတိဇာတဿ ဌာနာဒီသု ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ သဗ္ဗဿ ဉေယျဿ၊ တိတ္ထကရမတဿ စ စာလနတော။ ကေနစိ အနုဿာဟိတာနံယေဝ ဣမသ္မိံယေဝ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပါတော ကေနစိ အနုဿာဟိတာနံယေဝ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ¶ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မပဋိဂ္ဂဏှနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ပဌမံ ဒေဝတာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘဿ၊ ပစ္ဆာ မနုဿာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ တတ္ထေဝ ဌာနဿ နိစ္စလသဘာဝတော ¶ အာနေဉ္ဇဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝီဏာနံ သယံ ဝဇ္ဇနံ ပရူပဒေသေန ဝိနာ သယမေဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဘေရီနံ ဝဇ္ဇနံ စက္ကဝါဠပရိယန္တာယ ပရိသာယ ပဝေဒနသမတ္ထဿ ဓမ္မဘေရိယာ အနုသာဝနဿ အမတဒုန္ဒုဘိဃောသနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနံ ဆေဒေါ မာနဝိနိဗန္ဓဘေဒနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မဟာဇနဿ ရောဂဝိဂမော တဿေဝ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခရောဂဝိဂမဘူတဿ သစ္စပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ‘‘မဟာဇနဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘မဟာဇနဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုပဋိလာဘဿ၊ မဟာဇနဿ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပဋိလာဘဿာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ တတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဝသေန သာတိသယဉာဏဇဝသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘ပီဌသပ္ပီနံ ဇဝသမ္ပဒါ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ သုပဋ္ဋနသမ္ပာပုဏနံ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဓိဂမဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အတ္ထာဒိအနုရူပံ အတ္ထာဒီသု သမ္ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ ရတနာနံ သကတေဇောဘာသိတတ္တံ ယံ လောကဿ ဓမ္မောဘာသံ ဒဿေဿတိ၊ တေန တဿ သကတေဇောဘာသိတတ္တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

စတုဗြဟ္မဝိဟာရပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ တဿ သဗ္ဗသော ဝေရဝူပသမနတော။ ဧကာဒသအဂ္ဂိနိဗ္ဗာပနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဒုန္နိဗ္ဗာပနနိဗ္ဗာနဘာဝတော။ ဉာဏာလောကာဒဿနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ အနာလောကေ အာလောကဒဿနဘာဝတော။ နိဗ္ဗာနရသေနာတိ ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာယနရသေန။ ဧကရသဘာဝဿာတိ သာသနဿ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရသဘာဝဿ၊ တဉ္စ ခေါ အမဓုရဿ ¶ လောကဿ သဗ္ဗသော မဓုရဘာဝါပါဒနေန။ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဘိန္ဒနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ သဗ္ဗသော ဒိဋ္ဌိဂတဝါတာပနယနဝသေန။ အာကာသာဒိအပ္ပတိဋ္ဌဝိသမစဉ္စလဋ္ဌာနံ ပဟာယ သကုဏာနံ ပထဝိဂမနံ တာဒိသံ မိစ္ဆာဂါဟံ ပဟာယ သတ္တာနံ ပါဏေဟိ ရတနတ္တယသရဏဂမနဿ ပုဗ္ဗနိတ္တံ။ ဗဟုဇနကန္တတာယာတိ စန္ဒဿ ဝိယ ဗဟုဇနဿ ကန္တတာယ။ သူရိယဿ ဥဏှသီတဝိဝဇ္ဇိတဥတုသုခတာ ပရိဠာဟဝိဝဇ္ဇိတကာယိကစေတသိကသုခပ္ပတ္တိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ဒေဝတာနံ အပ္ဖောဋနာဒီဟိ ကီဠနံ ပမောဒုပ္ပတ္တိ ဘဝန္တဂမနေန၊ ဓမ္မသဘာဝဗောဓနေန စ ဥဒါနဝသေန ပမောဒဝိဘာဝနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဓမ္မဝေဂဝဿနဿာတိ ဒေသနာဉာဏဝေဂေန ဓမ္မာမတဿ ဝဿနဿ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ကာယဂတာသတိဝသေန လဒ္ဓံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂဖလသုခါနုဘဝေါ ကာယဂတာသတိအမတပဋိလာဘော၊ တဿ ပန ကာယဿာပိ အတပ္ပကသုခါဝဟတ္တာ ခုဒါပိပါသာပီဠနာဘာဝေါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဝုတ္တော ¶ ။ အဋ္ဌကထာယံပန ခုဒံ၊ ပိပါသဉ္စ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနံ ဘေဒေါ ဝိသေသသာမညဝိဘာဂေန၊ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေန စ ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘သယမေဝါ’’တိ ပဒံ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဒွါရဝိဝရဏဿာ’’တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဘရိတဘာဝဿာတိ ပရိပုဏ္ဏဘာဝဿ။ ‘‘အရိယဒ္ဓဇမာလာမာလိတာယာတိ ကာသာယဒ္ဓဇမာလာဝန္တတာယာ’’တိ ကေစိ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ ပန အရိယမဂ္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂဒ္ဓဇမာလာဟိ မာလိဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ အနုဒ္ဓဋံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထာတိ ‘‘သမ္ပတိဇာတော’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ဣမသ္မိံ ဝါရေ။ ဝိဿဇ္ဇိတောဝ၊ တသ္မာ အမှေဟိ ဣဓ အပုဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒါ ¶ ပထဝိယံ ဂစ္ဆန္တောပိ မဟာသတ္တော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ အယမေတ္ထ နိယတိ ဓမ္မနိယာမော ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မတာ တိ ဣဒံ နိယတိဝါဒဝသေန ကထနံ။ ပုဗ္ဗေ ပုရိမဇာတီသု တာဒိသဿ ပုညသမ္ဘာရကမ္မဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဝါဒဝသေန ကထနံ။ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပရိ ဤသနသီလတာယ ယထာသကံ ကမ္မမေဝ ဣဿရော နာမ၊ တဿ နိမ္မာနံ အတ္တနော ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တနံ မဟာပုရိသောပိ သဒေဝကံ လောကံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထေန ဥဠာရေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တိတော၊ တေန ဣဿရေန နိမ္မိတော နာမ၊ တဿ စာယံ နိမ္မာနဝိသေသော၊ ယဒိဒံ မဟာနုဘာဝတာ၊ ယာယ မဟာဇနဿ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဣဒံ ဣဿရနိမ္မာနဝသေန ကထနံ။ ဧဝံ တံ တံ ဗဟုလံ ဝတွာ ကိံ ဣမာယ ပရိယာယကထာယာတိ အဝသာနေ ဥဇုကမေဝ ဗျာကရိ။ သမ္ပတိဇာတော ပထဝိယံ ကထံ ပဒသာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ အာကာသေန မညေ ဂစ္ဆတီတိ ပရိကပ္ပနဝသေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ သီဃတရံ ပန သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတတ္တာ ဒိဿမာနရူပေါပိ မဟာဇနဿ အဒိဿမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အစေလကဘာဝေါ၊ ခုဒ္ဒကသရီရတာ စ တာဒိသဿ ဣရိယာပထဿ န အနုစ္ဆဝိကာတိ ကမ္မာနုဘာဝသဉ္ဇနိတပါဋိဟာရိယဝသေန အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဝိယ၊ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝိယ စ မဟာဇနဿ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသတ္တဿ ပုညာနုဘာဝေန တဒါ တထာ ဥပဋ္ဌာနမတ္တမေဝေတန္တိ။ ပစ္ဆာ ဗာလဒါရကောဝ အဟောသိ၊ န တာဒိသောတိ။ ဗုဒ္ဓဘာဝါနုစ္ဆဝိကဿ ဗောဓိသတ္တာနုဘာဝဿ ယာထာဝတော ပဝေဒိတတ္တာ ပရိသာ စဿ ဗျာကရဏေန ဗုဒ္ဓေန ဝိယ…ပေ… အတ္တမနာ အဟောသိ။

သဗ္ဗဓမ္မတာတိ ¶ ¶ သဗ္ဗာ သောဠသဝိဓာပိ ယထာဝုတ္တာ ဓမ္မတာ ¶ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ပုညဉာဏသမ္ဘာရဒဿနေန နေသံ ဧကသဒိသတ္တာ။

ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ

၃၃။ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေတိ ဒဟရဿ နိပဇ္ဇနယောဂျတာဝသေန ပဋိသံဟဋဒုကူလသုခုမေ။ ‘‘ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဧဝမာဒိ ဇာတိ။ ‘‘ကောဏ္ဍညော ဂေါတမော’’တိ ဧဝမာဒိ ဂေါတ္တံ။ ‘‘ပေါဏိကာ စိက္ခလ္လိကာ သာကိယာ ကောဠိယာ’’တိ ဧဝမာဒိ ကုလပဒေသော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ရူပိဿရိယပရိဝါရာဒိသဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော သင်္ဂဏှာတိ။ မဟန္တဿာတိ ဝိပုလဿ၊ ဥဠာရဿာတိ အတ္ထော။ နိပ္ဖတ္တိယောတိ သိဒ္ဓိယော။ ဂန္တဗ္ဗဂတိယာတိ ဂတိ-သဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတမာဟ။ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဟိ သုစရိတဒုစ္စရိတေဟိ ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂတိယော၊ ဥပပတ္တိဘဝဝိသေသော။ ဂစ္ဆတိ ယထာရုစိ ပဝတ္တတီတိ ဂတိ၊ အဇ္ဈာသယော။ ပဋိသရဏေတိ ပရာယဏေ အဝဿယေ။ သဗ္ဗသင်္ခတဝိသံယုတ္တဿ ဟိ အရဟတော နိဗ္ဗာနမေဝ တံပဋိသရဏံ။ တျာဟန္တိ တေ အဟံ။

ဒသဝိဓေ ကုသလဓမ္မေ၊ အဂရဟိတေ စ ရာဇဓမ္မေ (ဇာ။ ၂ မဟာမံသဇာတကေ ဝိတ္ထာရော) နိယုတ္တောတိ ဓမ္မိကော။ တေန စ ဓမ္မေန သကလံ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ယသ္မာ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မေန ဉာယေန ရဇ္ဇံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ န အဓမ္မေန၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မေန လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ’’တိ။ စတူသု ဒိသာသု သမုဒ္ဒပရိယောသာနတာယ စတုရန္တာ နာမ တတ္ထ တတ္ထ ဒီပေ မဟာပထဝီတိ အာဟ ‘‘ပုရတ္ထိမ…ပေ… ဣဿရော’’တိ။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇေတဗ္ဗဿ ဝိဇိတဝါ၊ ကာမကောဓာဒိကဿ အဗ္ဘန္တရဿ၊ ပဋိရာဇဘူတဿ ဗာဟိရဿ စ အရိဂဏဿ ဝိဇယိ၊ ဝိဇေတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ကာမံ စက္ကဝတ္တိနော ကေနစိ ယုဒ္ဓံ နာမ နတ္ထိ၊ ယုဒ္ဓေန ပန သာဓေတဗ္ဗဿ ဝိဇယဿ သိဒ္ဓိယာ ‘‘ဝိဇိတသင်္ဂါမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇနပဒေါဝ စတုဗ္ဗိဓအစ္ဆရိယဓမ္မာဒိသမန္နာဂတေ အသ္မိံ ရာဇိနိ ထာဝရိယံ ကေနစိ အသံဟာရိယံ ဒဠှံ ဘတ္တဘာဝံ ပတ္တော၊ ဇနပဒေ ¶ ဝါ အတ္တနော ဓမ္မိကာယ ပဋိပတ္တိယာ ထာဝရိယံ ထိရဘာဝံ ပတ္တောတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ မနုဿာနံ ဥရေ သတ္ထံ ဌပေတွာ ဣစ္ဆိတဓနဟရဏာဒိနာ ပရသာဟသကာရိတာယ သာဟသိကာ။

ရတိဇနနဋ္ဌေနာတိ အတပ္ပကပီတိသောမနဿုပ္ပာဒနေန။ သဒ္ဒတ္ထတော ပန ရမေတီတိ ရတနံ။ ‘‘အဟော မနောဟရ’’န္တိ စိတ္တေ ကတ္တဗ္ဗတာယ စိတ္တီကတံ ¶ ။ ‘‘သွာယံ စိတ္တီကာရော တဿ ပူဇနီယတာယာ’’တိ စိတ္တီကတန္တိ ပူဇနီယန္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ မဟန္တံ ဝိပုလံ အပရိမိတံ မူလံ အဂ္ဃတီတိ မဟဂ္ဃံ။ နတ္ထိ ဧတဿ တုလာ ဥပမာတိ အတုလံ၊ အသဒိသံ။ ကဒါစိ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဒုက္ခေန လဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ¶ ဒုလ္လဘဒဿနံ။ အနောမေဟိ ဥဠာရဂုဏေဟေဝ သတ္တေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အနောမသတ္တပရိဘောဂံ။ ဣဒါနိ နေသံ စိတ္တီကတာဒိအတ္ထာနံ သဝိသေသံ စက္ကရတနေ လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတွာ ဣတရေသုပိ တေ အတိဒိသိတုံ ‘‘စက္ကရတနဿ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အညံ ဒေဝဋ္ဌာနံ နာမ န ဟောတိ ရညော အနညသာဓာရဏိဿရိယာဒိသမ္ပတ္တိပဋိလာဘဟေတုတော၊ သတ္တာနဉ္စ ယထိစ္ဆိတတ္ထပဋိလာဘဟေတုတော။ အဂ္ဃော နတ္ထိ အတိဝိယ ဥဠာရသမုဇ္ဇလသတ္တရတနမယတ္တာ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတမဟာနုဘာဝတာယ စ။ ယဒဂ္ဂေန မဟဂ္ဃံ၊ တဒဂ္ဂေန အတုလံ။ သတ္တာနံ ပါပဇိဂုစ္ဆနေန ဝိဂတကာဠကော ပုညပသုတတာယ မဏ္ဍဘူတော ယာဒိသော ကာလော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါရဟော၊ တာဒိသေ ဧဝ စက္ကဝတ္တီနမ္ပိ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ စ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဥပမာဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ၊ ဥပမောပမေယျာနဉ္စ န အစ္စန္တမေဝ သဒိသတာ။ တသ္မာ ယထာ ဗုဒ္ဓါ ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ န တထာ စက္ကဝတ္တိနော၊ ဧဝံ သန္တေပိ စက္ကဝတ္တိဝတ္တပရိပူရဏဿာပိ ဒုက္ကရဘာဝတောပိ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒါယေဝါတိ ¶ ၊ ဣမိနာ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒတာသာမညေန တေသံ ဒုလ္လဘဒဿနတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာမံ စက္ကရတနာနုဘာဝေန သိဇ္ဈမာနော ဂုဏော စက္ကဝတ္တိပရိဝါရသာဓာရဏော၊ တထာပိ ‘‘စက္ကဝတ္တီ ဧဝ နံ သာမိဘာဝေန ဝိသဝိတာယ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ တဒတ္ထံ ဥပ္ပဇ္ဇနတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တဒေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယထာဝုတ္တာနံ ပဉ္စန္နံ၊ ဆန္နမ္ပိ ဝါ အတ္ထာနံ ဣတရရတနေသုပိ လဗ္ဘနတော ‘‘ဧဝံ သေသာနိပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထိအဿ-ပရိဏာယကရတနေဟိ အဇိတဝိဇယတော၊ စက္ကရတနေန စ ပရိဝါရဘာဝေန၊ သေသေဟိ ပရိဘောဂူပကရဏဘာဝေန သမန္နာဂတော။ ဟတ္ထိအဿမဏိဣတ္ထိရတနေဟိ ပရိဘောဂူပကရဏဘာဝေန သေသေဟိ ပရိဝါရဘာဝေနာတိ ယောဇနာ။

စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ သိရိဝိဘဝန္တိ တတ္ထ လဒ္ဓံ သိရိသမ္ပတ္တိဉ္စေဝ ဘောဂသမ္ပတ္တိဉ္စ။ တာဒိသမေဝါတိ ‘‘ပုရေဘတ္တမေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာနုဘာဝမေဝ။ ယောဇနပ္ပမာဏံ ပဒေသံ ဗျာပနေန ယောဇနပ္ပမာဏံ အန္ဓကာရံ။ အတိဒီဃတာဒိဆဗ္ဗိဓဒေါသပရိဝဇ္ဇိတံ။

သူရာတိ သတ္တိဝန္တော၊ နိဗ္ဘယာတိ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘီရုကာ’’တိ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ယေန ကာရဏေန ‘‘ဝီရာ’’တိ ဝုစ္စေယျုံ၊ တံ ဝီရင်္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘ဝီရိယဿေတံ ¶ နာမ’’န္တိ။ ယာဝ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတာ စက္ကဿ ဝတ္တနတော ‘‘စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ ကတွာ ဌိတသမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဒဏ္ဍေနာ’’တိ ဣမိနာဝ ဓနဒဏ္ဍဿ၊ သရီရဒဏ္ဍဿ စ အကရဏံ ဝုတ္တံ။ ‘‘အသတ္ထေနာ’’တိ ဣမိနာ ပန သေနာယ ယုဇ္ဈနဿာတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ကတာပရာဓေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ သာဂရပရိယန္တံ။

‘‘ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ၊ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ’’တိ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန ¶ လောဘော ဧဝ ဒွိဓာ ဝုတ္တော ¶ ။ တထာ ဟိဿ ဒွိဓာပိ ဆဒနဋ္ဌော ဧကန္တိကော။ ယထာဟ ‘‘အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ၊ (နေတ္တိ။ ၁၁၊ ၂၇) ‘‘တဏှာဆဒနဆာဒိတာ’’တိ (ဥဒါ။ ၆၄) စ။ ဣမိနာ နယေန ဒေါသာဒီနမ္ပိ ဆဒနဋ္ဌော ဝတ္တဗ္ဗော။ ကိလေသဂ္ဂဟဏေန ဝိစိကိစ္ဆာဒယော သေသကိလေသာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ တေ သဗ္ဗေ ပါပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတ္တသန္တာနံ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌန္တိ ကုသလပ္ပဝတ္တိံ နိဝါရေန္တိ၊ တသ္မာ တေ ‘‘ဆဒနာ၊ ဆဒါ’’တိ စ ဝုတ္တာ။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒါတိ စ ဩ-ကာရဿ အာ-ကာရံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော။

၃၅။ တာသန္တိ ဒွိန္နမ္ပိ နိပ္ဖတ္တီနံ။ နိမိတ္တဘူတာနီတိ ဉာပကကာရဏဘူတာနိ။ တထာ ဟိ လက္ခီယတိ မဟာပုရိသဘာဝေါ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနိ။ ဌာနဂမနာဒီသု ဘူမိယံ သုဋ္ဌု သမံ ပတိဋ္ဌိတာ ပါဒါ ဧတဿာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ။ တံ ပနဿ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဂ္ဂတလန္တိ အဂ္ဂပါဒတလံ။ ပဏှီတိ ပဏှိတလံ။ ပဿန္တိ ပါဒတလဿ ဒွီသု ပဿေသု ဧကေကံ၊ ဥဘယမေဝ ဝါ ပရိယန္တံ ပဿံ။ ‘‘အဿ ပနာ’’တိအာဒိ အနွယတော အတ္ထဝိဘာဝနံ။ သုဝဏ္ဏပါဒုကတလမိဝ ဥဇုကံ နိက္ခိပိယမာနံ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကက္ခဏေယေဝ။ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိံ ဖုသတိ နိက္ခိပနေ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟတီတိ ယောဇနာ။ တသ္မာ အယံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါတိ နိဂမနံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုပုဗ္ဗနိန္နာဒိအစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ¶ နိဿန္ဒဖလံ၊ တံ ပရတော လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၂၀၁) အာဝိဘဝိဿတီတိ။

နာဘိ ဒိဿတီတိ လက္ခဏစက္ကဿ နာဘိ ပရိမဏ္ဍလသဏ္ဌာနာ သုပရိဗျတ္တာ ဟုတွာ ဒိဿတိ၊ လဗ္ဘတီတိ အဓိပ္ပာယော။ နာဘိပရိစ္ဆိန္နာတိ တဿံ နာဘိယံ ပရိစ္ဆိန္နာ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဌိတာ။ နာဘိမုခပရိက္ခေပပဋ္ဋောတိ ပကတိစက္ကဿ ¶ အက္ခဗ္ဘာဟတပရိဟရဏတ္ထံ နာဘိမုခေ ဌပေတဗ္ဗံ ပရိက္ခေပပဋ္ဋော၊ တပ္ပဋိစ္ဆန္နော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ နေမိမဏိကာတိ နေမိယံ အာဝလိဘာဝေန ဌိတမဏိကာလေခါ။ သမ္ဗဟုလဝါရောတိ ဗဟုဝိဓလေခင်္ဂဝိဘာဝနဝါရော။ သတ္တီတိ အာဝုဓသတ္တိ။ သိရိဝစ္ဆောတိ သိရိအင်္ဂါ။ နန္ဒီတိ ဒက္ခိဏာဝတ္တံ။ သောဝတ္တိကောတိ သောဝတ္တိအင်္ဂေါ။ ဝဋံသကောတိ အာဝေဠံ။ ဝဍ္ဎမာနကန္တိ ပုရိမဟာဒီသု ဒီပင်္ကံ။ မောရဟတ္ထကောတိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ၊ မောရပိဉ္ဆပဋိသိဗ္ဗိတော ဝါ ဗီဇနီဝိသေသော။ ဝါဠဗီဇနီတိ စာမရိဝါလံ။ သိဒ္ဓတ္ထာဒိ ပုဏ္ဏဃဋပုဏ္ဏပါတိယော။ ‘‘စက္ကဝါဠော’’တိ ဝတွာ တဿ ပဓာနာဝယဝေ ဒဿေတုံ ‘‘ဟိမဝါ သိနေရု…ပေ… သဟဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စက္ကဝတ္တိရညော ပရိသံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဣဒံ ဟတ္ထိရတနာဒီနမ္ပိ တတ္ထ လဗ္ဘမာနဘာဝဒဿနံ။ သဗ္ဗောတိသတ္တိအာဒိကော ယထာဝုတ္တော အင်္ဂဝိသေသော စက္ကလက္ခဏဿေဝ ပရိဝါရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အာယတပဏှီ’’တိ ¶ ဣဒံ အညေသံ ပဏှိတော ဒီဃတံ သန္ဓာယ ¶ ဝုတ္တံ၊ န ပန အတိဒီဃတန္တိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏပဏှီ’’တိ။ ယထာ ပန ပဏှိလက္ခဏံ ပရိပုဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရဂ္ဂေနာတိ မဏ္ဍလာယ သိခါယ။ ဝဋ္ဋေတွာတိ ယထာ သုဝဋ္ဋံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋေတွာ။ ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကသဒိသာတိ ရတ္တကမ္ဗလမယဂေဏ္ဍုကသဒိသာ။

‘‘မက္ကဋဿေဝါ’’တိ ဒီဃဘာဝံ၊ သမတဉ္စ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နိယျာသတေလေနာတိ ဆတ္တိရိတနိယျာသာဒိနိယျာသသမ္မိဿေန တေလေန၊ ယံ ‘‘သုရဘိနိယျာသ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ နိယျာသတေလဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဟရိတာလဝဋ္ဋိယာ ဃနသိနိဒ္ဓဘာဝဒဿနတ္ထံ။

ယထာ သတက္ခတ္တုံ ဝိဟတံ ကပ္ပာသပဋလံ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာရိတံ အတိဝိယ မုဒု ဟောတိ၊ ဧဝံ မဟာပုရိသဿ ဟတ္ထပါဒါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သပ္ပိမဏ္ဍေ’’တိအာဒိမာဟ။ တလုနာတိ သုခုမာလာ။

စမ္မေနာတိ အင်္ဂုလန္တရဝေဌိတစမ္မေန။ ပဋိဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရောတိ ဧကတော သမ္ဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရော န ဟောတိ။ ဧကပ္ပမာဏာတိ ဒီဃတော သမာနပ္ပမာဏာ။ ယဝလက္ခဏန္တိ အဗ္ဘန္တရတော အင်္ဂုလိပဗ္ဗေ ဌိတံ ယဝလက္ခဏံ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာတိ တံတံပဗ္ဗာနံ သမာနဒေသတာယ အင်္ဂုလီနံ ပသာရိတကာလေပိ အညမညံ ဝိဇ္ဈိတာနိ ဝိယ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။

သင်္ခါ ¶ ဝုစ္စန္တိ ဂေါပ္ဖကာ၊ ဥဒ္ဓံ သင်္ခါ ဧတေသန္တိ ဥဿင်္ခါ၊ ပါဒါ။ ပိဋ္ဌိပါဒေတိ ပိဋ္ဌိပါဒသမီပေ။ တေနာတိ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဌိတဂေါပ္ဖကဘာဝေန ဗဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ တယိဒံ ‘‘တေနာ’’တိ ပဒံ ဥပရိပဒဒွယေပိ ယောဇေတဗ္ဗံ ¶ ‘‘တေန ဗဒ္ဓဘာဝေန န ယထာသုခံ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တေန ယထာသုခံ နပရိဝဋ္ဋနေန ဂစ္ဆန္တာနံ ပါဒတလာနိပိ န ဒိဿန္တီ’’တိ။ ဥပရီတိ ပိဋ္ဌိပါဒတော ဒွိတိအင်္ဂုလိမတ္တံ ဥဒ္ဓံ၊ ‘‘စတုရင်္ဂုလမတ္တ’’န္တိ စ ဝဒန္တိ။ နိဂူဠှာနိ စ ဟောန္တိ၊ န အညေသံ ဝိယ ပညာယမာနာနိ။ တေနာတိ ဂေါပ္ဖကာနံ ဥပရိ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေန။ အဿာတိ မဟာပုရိသဿ။ သတိပိ ဒေသန္တရပ္ပဝတ္တိယံ နိစ္စလောတိ ဒဿနတ္ထံ နာဘိဂ္ဂဟဏံ။ ‘‘အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ၊ တသ္မာ နာဘိတော…ပေ… နိစ္စလော ဟောတိ။ ‘‘သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဣဒံ ပန ပုရိမဿ၊ ပစ္ဆိမဿ စ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ၊ ယသ္မာ သုခေန ပါဒါ ပရိဝဋ္ဋန္တိ၊ တသ္မာ ပုရတောပိ…ပေ… ပစ္ဆတောယေဝါတိ။

ယသ္မာ ဧဏိမိဂဿ သမန္တတော ဧကသဒိသမံသာ အနုက္ကမေန ဥဒ္ဓံ ထူလာ ဇင်္ဃာ ဟောန္တိ၊ တထာ ¶ မဟာပုရိသဿာပိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဏိမိဂသဒိသဇင်္ဃော’’တိ။ ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃောတိ သမန္တတော မံသူပစယေန ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃော။ တေနာဟ ‘‘န ဧကတော’’တိအာဒိ။

ဧတေနာတိ ‘‘အနောနမန္တော’’တိအာဒိဝစနေန၊ ဇာဏုဖာသုဘာဝဒီပနေနာတိ အတ္ထော။ အဝသေသဇနာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ရဟိတဇနာ။ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဟောန္တိ ဟေဋ္ဌိမကာယတော ဥပရိမကာယဿ ရဿတာယ၊ ဝါမနာ ဝါ ဥပရိမကာယတော ဟေဋ္ဌိမကာယဿ ရဿတာယ၊ ဧတေန ဌပေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ၊ စက္ကဝတ္တိနဉ္စ ဣတရေ သတ္တာ ခုဇ္ဇပက္ခိကာ၊ ဝါမနပက္ခိကာ စာတိ ဒဿေတိ။

ကာမံ သဗ္ဗာပိ ပဒုမကဏ္ဏိကာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ၊ ကဉ္စနပဒုမကဏ္ဏိကာ ပန ပဘဿရဘာဝေန တတော သာတိသယာတိ ¶ အာဟ ‘‘သုဝဏ္ဏပဒုမကဏ္ဏိကသဒိသေဟီ’’တိ။ ဩဟိတန္တိ သမောဟိတံ အန္တောဂဓံ။ တထာဘူတံ ပန တံ တေန ဆန္နံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိဟိင်္ဂုလကေနာ’’တိအာဒိ၊ သွာယမတ္ထော အာဝုတ္တိဉာယေန စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရပရိယာယော ဣဓ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဌမဝိကပ္ပံ ဝတွာ ¶ တထာရူပါယ ပန ရုဠှိယာ အဘာဝံ မနသိ ကတွာ ဝဏ္ဏဓာတုပရိယာယမေဝ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဒုတိယဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ တသ္မာ ပဒဒွယေနာပိ သုနိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏသဒိသဆဝိဝဏ္ဏောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရဇောတိ သုခုမရဇော။ ဇလ္လန္တိ မလီနဘာဝါဝဟော ရေဏုသဉ္စယော။ တေနာဟ ‘‘မလံ ဝါ’’တိ။ ယဒိ ဝိဝတ္တတိ၊ ကထံ နှာနာဒီနီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထဓောဝနာဒီနီ’’တိအာဒိ။

အာဝဋ္ဋပရိယောသာနေတိ ပဒက္ခိဏာဝဋ္ဋနဝသေန ပဝတ္တဿ အာဝဋ္ဋဿ အန္တေ။

ဗြဟ္မုနော သရီရံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ အနောနမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဥဂ္ဂတန္တိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော’’တိ။ သာ ပနာယံ ဥဇုဂတ္တတာ အဝယဝေသု ဗုဒ္ဓိပ္ပတ္တေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ န ဒဟရကာလေတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဂ္ဂတဒီဃသရီရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣတရေသူတိ ‘‘ခန္ဓဇာဏူသူ’’တိ ဣမေသု ဒွီသု ဌာနေသု နမန္တာ ပုရတော နမန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ပဿဝင်္ကာတိ ဒက္ခိဏပဿေန ဝါ ဝါမပဿေန ဝါ ဝင်္ကာ။ သူလသဒိသာတိ ပေါတ္ထကရူပကရဏေ ဌပိတသူလပါဒသဒိသာ။

ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒိဝသေန သတ္တ သရီရာဝယဝါ ဥဿဒါ ဥပစိတမံသာ ဧတဿာတိ သတ္တုဿဒေါ။ အဋ္ဌိကောဋိယော ¶ ပညာယန္တီတိ ယောဇနာ။ နိဂူဠှသိရာဇာလေဟီတိ လက္ခဏဝစနမေတန္တိ တေန နိဂူဠှအဋ္ဌိကောဋီဟီတိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌာဒီဟီတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အံသကူဋခန္ဓကူဋာနံ သင်္ဂဟေ သိဒ္ဓေ တံ ဧကဒေသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဝဋ္ဋေတွာ…ပေ… ခန္ဓေနာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သိလာရူပကံ ဝိယာ’’တိအာဒိနာ ဝါ နိဂူဠှအံသကူဋတာပိ ဝိဘာဝိတာ ယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ၊ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝတာယ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ သကလော ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ တေနာဟ ‘‘သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော ဝိယ သဗ္ဗော ကာယော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ။ သီဟဿေဝါတိ သီဟဿ ဝိယ။ ဒုဿဏ္ဌိတဝိသဏ္ဌိတော န ဟောတီတိ ဒုဋ္ဌု သဏ္ဌိတော၊ ဝိရူပသဏ္ဌိတော စ န ဟောတိ၊ တေသံ တေသံ အဝယဝါနံ အယုတ္တဘာဝေန၊ ဝိရူပဘာဝေန စ သဏ္ဌိတိ ဥပဂတော န ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဏ္ဌန္တီတိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ဒီဃေဟီတိ အင်္ဂုလိနာသာဒီဟိ။ ရဿေဟီတိ ဂီဝါဒီဟိ။ ထူလေဟီတိ ဦရုဗာဟုအာဒီဟိ ¶ ။ ကိသေဟီတိ ကေသလောမမဇ္ဈာဒီဟိ။ ပုထုလေဟီတိ အက္ခိဟတ္ထတလာဒီဟိ။ ဝဋ္ဋေဟီတိ ဇင်္ဃဟတ္ထာဒီဟိ။

သတပုညလက္ခဏတာယ နာနာစိတ္တေန ပုညစိတ္တေန စိတ္တိတော သဉ္ဇာတစိတ္တဘာဝေါ ‘‘ဤဒိသော ဧဝ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မကာယဿ အဓိဋ္ဌာနံ ဘဝိတုံ ယုတ္တော’’တိ ဒသပါရမီဟိ သဇ္ဇိတော အဘိသင်္ခတော၊ ‘‘ဒါနစိတ္တေန ပုညစိတ္တေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ ဒါနဝသေန၊ သီလာဒိဝသေန စ ပဝတ္တပုညစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။

ဒွိန္နံ ကောဋ္ဋာနံ အန္တရန္တိ ဒွိန္နံ ပိဋ္ဌိဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈံ ပိဋ္ဌိမဇ္ဈဿ ဥပရိဘာဂေါ။ စိတံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနိန္နဘာဝေန စိတံ၊ ဒွီဟိ ကောဋ္ဋေဟိ သမတလတာယ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဥဂ္ဂမ္မာတိ ဥဂ္ဂန္တွာ၊ အနိန္နံ သမတလံ ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘သုဝဏ္ဏဖလကံ ဝိယာ’’တိ။

နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလောတိ ပရိမဏ္ဍလနိဂြောဓော ဝိယ ¶ ပရိမဏ္ဍလော၊ ‘‘နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလပရိမဏ္ဍလော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဿ ပရိမဏ္ဍလ-သဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ ‘‘နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော’’တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သမက္ခန္ဓသာခေါ နိဂြောဓော’’တိအာဒိ။ န ဟိ သဗ္ဗော နိဂြောဓော ပရိမဏ္ဍလောတိ၊ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒသန္နိဓာနေန ဝါ ပရိမဏ္ဍလောဝ နိဂြောဓော ဂယှတီတိ ဧကဿ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒဿ လောပေန ဝိနာပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော’’တိ။ ယာဝတကော အဿာတိ ယာဝတကွဿ ဩ-ကာရဿ ဝ-ကာရာဒေသံ ကတွာ။

သမဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓောတိ သမံ သုဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓော။ ကောဉ္စာ ဝိယ ဒီဃဂလာ၊ ဗကာ ဝိယ ဝင်္ကဂလာ ¶ ၊ ဝရာဟာ ဝိယ ပုထုလဂလာတိ ယောဇနာ။ သုဝဏ္ဏာဠိင်္ဂသဒိသောတိ သုဝဏ္ဏမယခုဒ္ဒကမုဒိင်္ဂသဒိသော။

ရသဂ္ဂသဂ္ဂီတိ မဓုရာဒိဘေဒံ ရသံ ဂသန္တိ အန္တော ပဝေသန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ ရသဂ္ဂသာနံ အဂ္ဂါ ရသဂ္ဂသဂ္ဂါ၊ တာ ဧတဿ သန္တီတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ။ တေနာတိ ဩဇာယ အဖရဏေန ဟီနဓာတုကတ္တာ တေ ဗဟွာဗာဓာ ဟောန္တိ။

ဟနူတိ သန္နိဿယဒန္တာဓာရဿ သမညာ၊ တံ ဘဂဝတော သီဟဿ ဟနု ဝိယ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ သီဟဟနု။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ရူပကာယဿ၊ ဓမ္မကာယဿ စ ဥပမာ နာမ ဟီနူပမာဝ၊ နတ္ထိ သမာနူပမာ၊ ကုတော အဓိကူပမာ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ ဟီနူပမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ မဟာပုရိသဿ ဟေဋ္ဌိမာနုရူပဝသေနေဝ ဥပရိမမ္ပိ သဏ္ဌိတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ¶ ‘‘ဒွေပိ ပရိပုဏ္ဏာနီ’’တိ၊ တဉ္စ ခေါ န သဗ္ဗသော ပရိမဏ္ဍလတာယ၊ အထ ခေါ တိဘာဂါဝသေသမဏ္ဍလတာယာတိ အာဟ ‘‘ဒွါဒသိယာ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာနီ’’တိ။ သလ္လက္ခေတွာတိ အတ္တနော လက္ခဏသတ္ထာနုသာရေန ¶ ဥပဓာရေတွာ။ ဒန္တာနံ ဥစ္စနီစတာ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရပဿဝသေနပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န အဂ္ဂဝသေနေဝ။ တေနာဟ ‘‘အယပဋ္ဋကေန ဆိန္နသင်္ခပဋလံ ဝိယာ’’တိ။ အယပဋ္ဋကန္တိ ကကစံ အဓိပ္ပေတံ။ သမာ ဘဝိဿန္တိ၊ န ဝိသမာ၊ သမသဏ္ဌာနာတိ အတ္ထော။

သာတိသယံ မုဒုဒီဃပုထုလတာဒိပ္ပကာရဂုဏာ ဟုတွာ ဘူတာ ဇာတာတိ ပဘူတာ၊ ဘ-ကာရဿ ဟ-ကာရံ ကတွာ ပဟူတာ ဇိဝှာ ဧတဿာတိ ပဟူတဇိဝှော။

ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တသရတာယ ဆိန္နဿရာပိ။ အနေကာကာရတာယ ဘိန္နဿရာပိ။ ကာကဿ ဝိယ အမနုညသရတာယ ကာကဿရာပိ။ အပလိဗုဒ္ဓတ္တာတိ အနုပဒ္ဒုတဝတ္ထုကတ္တာ၊ ဝတ္ထူတိ စ အက္ခရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ အင်္ဂါနိ ပရတော အာဂမိဿန္တိ။ မဉ္ဇုဃောသောတိ မဓုရဿရော။

အဘိနီလနေတ္တောတိ အဓိကနီလနေတ္တော၊ အဓိကတာ စ သာတိသယံ နီလဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န နေတ္တနီလဘာဝဿေဝ အဓိကဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘န သကလနီလနေတ္တော’’တိအာဒိ။ ပီတလောဟိတဝဏ္ဏာ သေတမဏ္ဍလဂတရာဇိဝသေန။ နီလသေတကာဠဝဏ္ဏာ ပန တံတံမဏ္ဍလဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

‘‘စက္ခုဘဏ္ဍန္တိ အက္ခိဒလ’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘အက္ခိဒလဝဋုမ’’န္တိ အညေ။ အက္ခိဒလေဟိ ပန ¶ သဒ္ဓိံ အက္ခိဗိမ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ဝိနိဂ္ဂတဂမ္ဘီရဇောတနာပိ ယုတ္တာ ဟောတိ။ ‘‘အဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဣမိနာ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဧကဒေသေန သမုဒါယုပလက္ခဏဉာယေနာတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ ပခုမ-သဒ္ဒေါ လောကေ အက္ခိဒလလောမေသု နိရုဠှော၊ တေနေဝါဟ ‘‘မုဒုသိနိဒ္ဓနီလသုခုမပခုမာစိတာနိ အက္ခီနီ’’တိ။

ကိဉ္စာပိ ဥဏ္ဏာ-သဒ္ဒေါ လောကေ အဝိသေသတော လောမပရိယာယော၊ ဣဓ ပန လောမဝိသေသဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဥဏ္ဏာ လောမ’’န္တိ။ နလာဋဝေမဇ္ဈေ ¶ ဇာတာတိ နလာဋမဇ္ဈဂတာ ဇာတာ။ ဩဒါတတာယ ဥပမာ၊ န မုဒုတာယ ¶ ။ ဥဏ္ဏာ ဟိ တတောပိ သာတိသယံ မုဒုတရာ။ တေနာဟ‘‘သပ္ပိ မဏ္ဍေ’’တိအာဒိ။ ရဇတပုဗ္ဗုဠကန္တိ ရဇတမယတာရကမာဟ။

ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန္တိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ၊ စက္ကဝတ္တိနော စ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာယ၊ ပရိပုဏ္ဏသီသဗိမ္ဗတာယ စ ‘‘ဥဏှီသသီသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ‘‘ဥဏှီသသီသော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တံ အတ္ထဒွယံ မဟာပုရိသေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတန္တိ ‘‘မဟာပုရိသဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဏှတမတာယ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ၊ ပဘဿရတာယ၊ ပရိပုဏ္ဏတာယ စ ရညော ဗန္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ကပိသီသာတိ ဒွိဓာဘူတသီသာ။ ဖလသီသာတိ ဖလိတသီသာ။ အဋ္ဌိသီသာတိ မံသဿ အဘာဝတော အတိဝိယ အဋ္ဌိတာယ၊ ပတနုဘာဝတော ဝါ တစောနဒ္ဓအဋ္ဌိမတ္တသီသာ။ တုမ္ဗသီသာတိ လာဗုသဒိသသီသာ။ ပဗ္ဘာရသီသာတိ ပိဋ္ဌိဘာဂေန ဩလမ္ဗမာနသီသာ။ ပုရိမနယေနာတိ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာပက္ခေန။ ဥဏှီသဝေဌိတသီသော ဝိယာတိ ဥဏှီသပဋ္ဋေန ဝေဌိတသီသပဒေသော ဝိယ။ ဥဏှီသံ ဝိယာတိ ဆေကေန သိပ္ပိနာ ဝိရစိတဥဏှီသမဏ္ဍလံ ဝိယ။

ဝိပဿီသမညာဝဏ္ဏနာ

၃၇။ တဿ ဝိတ္ထာရောတိ တဿ လက္ခဏပရိဂ္ဂဏှနေ နေမိတ္တကာနံ သန္တပ္ပနဿ ဝိတ္ထာရော ဝိတ္ထာရကထာ။ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယံ နိမိတ္တဘူတ သုပိနပဋိဂ္ဂါဟကသန္တပ္ပနေ ဝုတ္တောယေဝ။ နိဒ္ဒေါသေနာတိ ခါရိကလောဏိကာဒိဒေါသရဟိတေန။ ဓာတိယောတိ ထညပါယိကာ ဓာတိယော။ တာ ဟိ ဓာပေန္တိ ထညံ ပါယေန္တီတိ ဓာတိယော။‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘သဋ္ဌိ’’န္တိ ပဒံ ဥပသံဟရတိ ¶ ၊ သေသာပီတိ နှာပိကာ၊ ဓာရိကာ၊ ပရိဟာရိကာတိ ဣမာ တိဝိဓာ။ တာပိ ဒဟန္တိ ဝိဒဟန္တိ နှာနံ ဒဟန္တိ ဓာရေန္တီတိ ‘‘ဓာတိယော’’ တွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဓာရဏံ ဥရသာ၊ ဦရုနာ၊ ဟတ္ထေဟိ ဝါ သုစိရံ ဝေလံ သန္ဓာရဏံ။ ပရိဟရဏံ ¶ အညဿ အင်္ကတော အတ္တနော အင်္ကံ၊ အညဿ ဗာဟုတော အတ္တနော ဗာဟုံ ဥပသံဟရန္တေဟိ ဟရဏံ သမ္ပာပနံ။

၃၈။ မဉ္ဇုဿရောတိ သဏှဿရော။ ယော ဟိ သဏှော၊ သော ခရော န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အခရဿရော’’တိ။ ဝဂ္ဂုဿရောတိ မနောရမ္မဿရော၊ မနောရမ္မတာ စဿ စာတုရိယနေ ပုညယောဂတောတိ အာဟ ‘‘ဆေကနိပုဏဿရော’’တိ။ မဓုရဿရောတိ သောတသုခဿရော၊ သောတသုခတာ စဿ အတိဝိယ ဣဋ္ဌဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သာတဿရော’’တိ။ ပေမနီယဿရောတိ ¶ ပိယာယိတဗ္ဗဿရော၊ ပိယာယိတဗ္ဗတာ စဿ သုဏန္တာနံ အတ္တနိ ဘတ္တိသမုပ္ပာဒနေနာတိ အာဟ ‘‘ပေမဇနကဿရော’’တိ။ ကရဝီကဿရောတိ။ ကရဝီကသဒ္ဒေါ ယေသံ သတ္တာနံ သောတပထံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တေ အတ္တနော သရသမ္ပတ္တိယာ ပကတိံ ဇဟာပေတွာ အဝသေ ကရောန္တော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ မဓုရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကရဝီကသကုဏေ’’တိအာဒိ တဿ သဘာဝကထနံ။ လဠိတန္တိ ပီတိဝေဂသမုဋ္ဌိတံ လီဠံ။ ဆဍ္ဍေတွာတိ ‘‘သင်္ခရဏမ္ပိ မဓုရသဒ္ဒသဝနန္တရာယကရ’’န္တိ တိဏာနိ အပနေတွာ။ အနိက္ခိပိတွာတိ ဘူမိယံ အနိက္ခိပိတွာ အာကာသဂတမေဝ ကတွာ။ အနုဗဒ္ဓမိဂါ ဝါဠမိဂေဟိ။ တတော မရဏဘယံ ဟိတွာ။ ပက္ခေ ပသာရေတွာတိ ပက္ခေ ယထာပသာရိတေ ကတွာ အပတန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။

သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ ယောဇနပ္ပမာဏေ အာကာသေ အတ္တနော အာဏာယ ပဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘သော ရာဇာဏာယာ’’တိအာဒိ။ လဠိံသူတိ လဠိတံ ကာတုံ အာရဘိံသု။ တံ ပီတိန္တိ ¶ တံ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏံ ပီတိံ တေနေဝ နီဟာရေန ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ထေရာနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဓမ္မဿဝနသပ္ပာယာ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ပရိပက္ကဉာဏတာယ သတ္တဟိ…ပေ… ပတိဋ္ဌာသိ။ သတ္တသတမတ္တေန ဩရောဓဇနေန သဒ္ဓိံ ပဒသာဝ ထေရာနံ သန္တိကံ ဥပဂတတ္တာ ‘‘သတ္တဟိ ဇင်္ဃသတေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတောတိ ကရဝီကသဒ္ဒတော။ သတဘာဂေန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗော အနေကကပ္ပကောဋိသတသမ္ဘူတပုညသမ္ဘာရသမုဒါဂတဝတ္ထုသမ္ပတ္တိဘာဝတော။

၃၉။ ကမ္မဝိပါကဇန္တိ သာတိသယသုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဒူရေပိ အာရမ္မဏံ သမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ကမ္မဝိပါကေန သဟဇာတံ၊ ကမ္မဿ ဝါ ဝိပါကဘာဝေန ဇာတံ ပသာဒစက္ခု။ ဒုဝိဓဉှိ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ကမ္မမယံ၊ ဘာဝနာမယန္တိ။ တတြိဒံ ကမ္မမယန္တိ အာဟ ‘‘န ဘာဝနာမယ’’န္တိ။ ဘာဝနာမယံ ပန ဗောဓိမူလေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ အယံ ‘‘သော’’တိ သလ္လက္ခဏံ ကာမံ မနောဝိညာဏေန ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေန ပန တဿ တထာ ဝိဘာဝိတတ္တာ မနောဝိညာဏဿ တတ္ထ တထာပဝတ္တီတိ အာဟ ‘‘ယေန နိမိတ္တံ…ပေ… သက္ကောတီ’’တိ။

၄၀။ ဝစနတ္ထောတိ ¶ ¶ သဒ္ဒတ္ထော။ နိမီလနန္တိ နိမီလနဒဿနံ နဝိသုဒ္ဓံ၊ တထာ စ အက္ခီနိ အဝိဝဋာနိ နိမီလဒဿနဿ န ဝိသုဒ္ဓိဘာဝတော။ တဗ္ဗိပရိယာယတော ပန ဒဿနံ ဝိသုဒ္ဓံ၊ ဝိဝဋဉ္စာတိ အာဟ ‘‘အန္တရန္တရာ’’တိအာဒိ။

၄၁။ နီ-ဣတိ – ဇာနနတ္ထံ ဓာတုံ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ပနယတိ ဇာနာတီ’’တိ။ ယတော ဝုတ္တံ ‘‘အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၄၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀)၊ ‘‘ဝိဒူဘိ ¶ နေယျံ နရဝရဿာ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရ) စ။ နီ-ဣတိ ပန ပဝတ္တနတ္ထံ ဓာတုံ ဂဟေတွာ ‘‘နယတိ ပဝတ္တေတီ’’တိ။ အပ္ပမတ္တော အဟောသိ တေသု တေသု ကိစ္စကရဏီယေသု။

၄၂။ ဝဿာဝါသော ဝဿံ ဥတ္တရပဒလောပေန၊ တသ္မာ ဝဿံ၊ ဝဿေ ဝါ၊ သန္နိဝါသဖာသုတာယ အရဟတီတိ ဝဿိကော၊ ပါသာဒေါ။ မာသာ ပန ဝဿေ ဥတုမှိ ဘဝါတိ ဝဿိကာ။ ဣတရေသူတိ ဟေမန္တိကံ ဂိမှိကန္တိ ဣမေသု။ ဧသေဝ နယောတိ ဥတ္တရပဒလောပေန နိဒ္ဒေသံ အတိဒိသတိ။

နာတိဥစ္စော ဟောတိ နာတိနီစောတိ ဂိမှိကော ဝိယ ဥစ္စော၊ ဟေမန္တိကော ဝိယ နီစော န ဟောတိ၊ အထ ခေါ တဒုဘယဝေမဇ္ဈလက္ခဏတာယ နာတိဥစ္စော ဟောတိ၊ နာတိနီစော။ အဿာတိ ပါသာဒဿ။ နာတိဗဟူနီတိ ဂိမှိကဿ ဝိယ န အတိဗဟူနိ။ နာတိတနူနီတိ ဟေမန္တိကဿ ဝိယ န ခုဒ္ဒကာနိ၊ တနုတရဇာလာနိ စ။ မိဿကာနေဝါတိ ဟေမန္တိကေ ဝိယ န ဥဏှနိယာနေဝ၊ ဂိမှိကေ ဝိယ စ န သီတနိယာနေဝ၊ အထ ခေါ ဥဘယမိဿကာနေဝ။ တနုကာနီတိ န ပုထုလာနိ။ ဥဏှပ္ပဝေသနတ္ထာယာတိ သူရိယသန္တာပါနုပ္ပဝေသာယ။ ဘိတ္တိနိယူဟာနီတိ ဒက္ခိဏပဿေ ဘိတ္တီသု နိယူဟာနိ။ သိနိဒ္ဓန္တိ သိနေဟဝန္တံ၊ သိနိဒ္ဓဂ္ဂဟဏေနေဝ စဿ ဂရုကတာပိ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ကဋုကသန္နိဿိတန္တိ တိကဋုကာဒိကဋုကဒြဗ္ဗူပသဉှိတံ။ ဥဒကယန္တာနီတိ ဥဒကဓာရာဝိဿန္ဒယန္တာနိ။ ယထာ ဇလယန္တာနိ၊ ဧဝံ ဟိမယန္တာနိပိ တတ္ထ ကရောန္တိ ဧဝ။ တသ္မာ ဟေမန္တေ ဝိယ ဟိမာနိ ပတန္တာနိယေဝ ဟောန္တီတိ စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပီတိ ¶ သဗ္ဗာနိ ပဋိကိရိယာနှာနဘောဇနကီဠာသဉ္စရဏာဒိဋ္ဌာနာနိပိ၊ န နိဝါသဋ္ဌာနာနိယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဒေါဝါရိကာပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ရာဇာ ကိရာ’’တိအာဒိ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇိဏ္ဏပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၄။ ဂေါပါနသိဝင်္ကန္တိ ¶ ¶ ဝင်္ကဂေါပါနသီ ဝိယ။ ဝင်္ကာနဉှိ ဝင်္ကဘာဝဿ နိဒဿနတ္ထံ အဝင်္ကဂေါပါနသီပိ ဂယှတိ။ အာဘောဂ္ဂဝင်္ကန္တိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဘုဂ္ဂတာယ ကုဋိလသရီရတာယ ဝင်္ကံ။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓေ’’တိအာဒိ။ ဒဏ္ဍပရံ ဒဏ္ဍဂ္ဂဟဏပရံ အယနံ ဂမနံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍပရာယနံ၊ ဒဏ္ဍော ဝါ ပရံ အာယနံ ဂမနကာရဏံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍပရာယနံ။ ဌာနာဒီသု ဒဏ္ဍော ဂတိ အဝဿယော ဧတဿ တေန ဝိနာ အပ္ပဝတ္တနတောတိ ဒဏ္ဍဂတိကံ၊ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဝါ ဂတိ၊ ဒဏ္ဍော ဂတိ ဂမနကာရဏံ ဧတဿာတိ ဒဏ္ဍဂတိကံ။ ဒဏ္ဍပဋိသရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဇရာတုရန္တိ ဇရာယ ကိလန္တံ အဿဝသံ။ ယဒါ ရထော ပုရတော ဟောတီတိ ဒွေဓာပထေ သမ္ပတ္တေ ပုရတော ဂစ္ဆန္တေ ဗလကာယေ တတ္ထ ဧကံ သဏ္ဌာနံ အာရုဠှော မဇ္ဈေ ဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တေန အာရုဠှော ရထော ဣတရံ သဏ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ယဒါ ပုရတော ဟောတိ။ ပစ္ဆာ ဗလကာယောတိ တဒါ ပစ္ဆာ ဟောတိ သဗ္ဗော ဗလကာယော။ တာဒိသေ ဩကာသေတိ တာဒိသေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ မဂ္ဂပ္ပဒေသေ။ တံ ပုရိသန္တိ တံ ဇိဏ္ဏပုရိသံ။ သုဒ္ဓါဝါသာတိ သိဒ္ဓတ္ထာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တဗြဟ္မာနော။ တေ ဟိ တဒါ တတ္ထ တိဋ္ဌန္တိ။ ‘‘ကိံ ¶ ပနေသော ဇိဏ္ဏော နာမာ’’တိ ဧသော တယာ ဝုစ္စမာနော ကိံ အတ္ထတော၊ တံ မေ နိဒ္ဓါရေတွာ ကထေဟီတိ ဒဿေတိ။ အနိဒ္ဓါရိတသရူပတ္တာ ဟိ တဿ အတ္တနော ဗောဓိသတ္တော လိင်္ဂသဗ္ဗနာမေန တံ ဝဒန္တော ‘‘ကိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ယထာ ကိံ တေ ဇာတ’’န္တိ ဒွယမေဝ ဟိ လောကေ ယေဘုယျတော ဇာယတိ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ၊ တထာပိ တံ လိင်္ဂသဗ္ဗနာမေန ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိ တဿ အနိဒ္ဓါရိတသရူပတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။

‘‘တေန ဟီ’’တိအာဒိ ‘‘အယဉ္စ ဇိဏ္ဏဘာဝေါ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ မယှမ္ပိ ဥပရိ အာပတ္တိတော ဧဝါ’’တိ မဟာသတ္တဿ သံဝိဇ္ဇနာကာရဝိဘာဝနံ။ ရထံ သာရေတီတိ သာရထိ။ ကီဠာဝိဟာရတ္ထံ ဥယျုတ္တာ ယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဧတန္တိ ဥယျာနံ။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ နာမာတိ ဂရဟဏေ နိပါတော ‘‘ကထဉှိနာမာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၉၊ ၄၂၊ ၈၇၊ ၈၈၊ ၉၀၊ ၁၆၆၊ ၁၇၀၊ ပါစိ။ ၁၊ ၁၃၊ ၃၆) ဝိယ။ ဇာတိယာ အာဒီနဝဒဿနတ္ထံ တံမူလဿ ဥမ္မူလနံ ဝိယ ဟောတီတိ၊ တဿ စ အဝဿိတဘာဝတော ‘‘ဇာတိယာ မူလံ ¶ ခဏန္တော နိသီဒီ’’တိ အာဟ။ သိဒ္ဓေ ဟိ ကာရဏေ ဖလံ သိဒ္ဓမေဝ ဟောတီတိ။ ပီဠံ ဇနေတွာ အန္တောတုဒနဝသေန သဗ္ဗပဌမံ ဟဒယံ အနုပဝိဿ ဌိတတ္တာ ပဌမေန သလ္လေန ဟဒယေဝိဒ္ဓါ ဝိယ နိသီဒီတိ ယောဇနာ။

ဗျာဓိပုရိသဝဏ္ဏနာ

၄၇။ ပုဗ္ဗေ ¶ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသာ ကိရာ’’တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနေဝ နယေန။ အာဗာဓိကန္တိ အာဗာဓဝန္တံ။ ဒုက္ခိတန္တိ သဉ္ဇာတဒုက္ခံ။ အဇာတန္တိ အဇာတဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗာနံ ဝါ။

ကာလကတပုရိသဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ဘန္တနေတ္တကုပ္ပလာဒိ ဝိဝိဓံ ကတွာ လာတဗ္ဗတော ဝိလာတော၊ ဝယှံ၊ သိဝိကာ စာတိ အာဟ ‘‘ဝိလာတန္တိ သိဝိက’’န္တိ။ သိဝိကာယ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတ္တာ မဟာသတ္တော စိတကပဉ္ဇရံ ‘‘သိဝိက’’န္တိ အာဟ။ ဣတော ပဋိဂတန္တိ ဣတော ဘဝတော အပဂတံ ¶ ။ ကတကာလန္တိ ပရိယောသာပိတဇီဝနကာလံ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္တက’’န္တိအာဒိ။

ပဗ္ဗဇိတဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မစရဏော၊ တဿ ဘာဝေါ ဓမ္မစရဏဘာဝေါတိ ဓမ္မစရိယမေဝ ဝဒတိ။ ဧဝံ ဧကေကဿ ပဒဿာတိ ယထာ ‘‘သာဓုဓမ္မစရိယာတိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ယောဇနာ၊ ဧဝံ ‘‘သာဓုသမစရိယာတိ ပဗ္ဗဇိတော’’တိအာဒိနာ ဧကေကဿ ပဒဿ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာနီတိ ‘‘သာဓုဓမ္မစရိယာ’’တိအာဒီသု အာဂတာနိ သဗ္ဗာနိ ဓမ္မသမကုသလပုညပဒါနိ။ ဒသကုသလကမ္မပထဝေဝစနာနီတိ ဒါနာဒီနိ ဒသကုသလဓမ္မပရိယာယပဒါနိ။

ဗောဓိသတ္တပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၄။ ပဗ္ဗဇိတဿ ဓမ္မိံ ကထံ သုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညဉ္စ သင်္ဂီတိအနာရုဠှံ တေန တဒါ ဝုတ္တံ ဓမ္မိံ ကထန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဝံသောဝါ’’တိ ပဒတ္တယေန ဓမ္မတာ ဧသာတိ ဒဿေတိ။ စိရဿံ စိရဿံ ပဿန္တိ ဒီဃာယုကဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူနံ ဝဿာနံ…ပေ… အစ္စယေနာ’’တိ။ တေနေဝါတိ န စိရဿံ ဒိဋ္ဌဘာဝေနေဝ။ အစိရကာလန္တရိကမေဝ ပုဗ္ဗကာလကိရိယံ ဒဿေန္တော ‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ…ပေ… ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ၊ တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ အာဟ ¶ ယထာ ‘‘နှတွာ ဝတ္ထံ ပရိဒဟိတွာ ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပိတွာ မာလံ ပိဠန္ဓိတွာ ဘုတ္တော’’တိ။

မဟာဇနကာယအနုပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ‘‘ကသ္မာ ¶ ပနေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ တေသံ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ မဟာသတ္တေ သံဘတ္တတံ၊ သံဝေဂဗဟုလတဉ္စ ဒဿေတိ၊ ယတော သုတဋ္ဌာနေယေဝ ဌတွာ ဉာတိမိတ္တာဒီသု ကိဉ္စိ အနာမန္တေတွာ မတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ အယောမယဗန္ဓနံ ဃနဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂစ္ဆိံသု။

စတ္တာရော မာသေ စာရိကံ စရိ န တာဝ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ။

ယဒါ ပန ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတံ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗေဝ ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာ မမ ဂမနံ ¶ ဇာနိဿန္တိ၊ ဇာနန္တာ စ မံ အနုဗန္ဓိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္နိသီဝေသူတိ သန္နိသိန္နေသု။ သဏတေဝါတိ သဏတိ ဝိယ သဒ္ဒံ ကရောတိ ဝိယ။

အဝိဝေကာရာမာနန္တိ အနဘိရတိဝိဝေကာနံ။ အယံ ကာလောတိ အယံ တေသံ ပဗ္ဗဇိတာနံ မမ ဂမနဿ အဇာနနကာလော။ နိက္ခမိတွာတိ ပဏ္ဏသာလာယ နိဂ္ဂန္တွာ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ ပန ပဂေဝ နိက္ခန္တော။ ပါရမိတာနုဘာဝေန ဥဋ္ဌိတံ ဥပရိ ဒေဝတာဟိ ဒိဗ္ဗပစ္စတ္ထရဏေဟိ သုပညတ္တမ္ပိ မဟာသတ္တဿ ပုညာနုဘာဝေန သိဒ္ဓတ္တာ တေန ပညတ္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပလ္လင်္ကံ ပညပေတွာ’’တိ။ ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတူ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ ၂၃၇၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ ၈။၁၃၊ မဟာနိ။ ၁၇၊ ၁၉၆) နယပ္ပဝတ္တံ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ ဝူပကာသန္တိ ဝိဝေကဝါသံ။

အညေနေဝါတိ ယတ္ထ မဟာပုရိသော တဒါ ဝိဟရတိ၊ တတော အညေနေဝ ဒိသာဘာဂေန။ ကာမံ ဗောဓိမဏ္ဍော ဇမ္ဗုဒီပဿ မဇ္ဈေ နာဘိဋ္ဌာနိယော၊ တဒါ ပန ဗြဟာရညေ ဝိဝိတ္တေ ယောဂီနံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တဒညော ပန ဇမ္ဗုဒီပပ္ပဒေသော ယေဘုယျေန ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော ဣဒ္ဓါ ဖီတော အဟောသိ။ တေန တေ တံ တံ ဇနပဒဒေသံ ဥဒ္ဒိဿ ဂတာ ‘‘အန္တော ဇမ္ဗုဒီပါဘိမုခါ စာရိကံ ပက္ကန္တာ’’တိ ဝုတ္တာ အန္တော ဇမ္ဗုဒီပါဘိမုခါ၊ န ဟိမဝန္တာဒိပဗ္ဗတာဘိမုခါတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တအဘိနိဝေသဝဏ္ဏနာ

၅၇။ ကာမံ ¶ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သတ္တသတ္တာဟာနိ တတ္ထေဝ ဝသိ၊ သဗ္ဗပဌမံ ပန ဝိသာခပုဏ္ဏမံ ¶ သန္ဓာယ ‘‘ဧကရတ္တိဝါသံ ဥပဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရဟောဂတဿာတိ ရဟော ဇနဝိဝိတ္တံ ဌာနံ ဥပဂတဿ၊ တေန ဂဏသင်္ဂဏိကာဘာဝေန မဟာသတ္တဿ ကာယဝိဝေကမာဟ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ ¶ နာနာရမ္မဏစာရတော စိတ္တဿ နိဝတ္တိယာ ပတိ သမ္မဒေဝ နိလီနဿ တတ္ထ အဝိသဋစိတ္တဿ၊ တေန စိတ္တသင်္ဂဏိကာဘာဝေနဿ ပုဗ္ဗဘာဂိယံ စိတ္တဝိဝေကမာဟ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိမူလကံ ဒုက္ခံ။ ကာမံ စုတူပပါတာပိ ဇာတိမရဏာနိ ဧဝ၊ မရဏဇာတိယောဝ ‘‘ဇာယတိ မီယတီ’’တိ ပန ဝတွာ ‘‘စဝတိ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနံ န ဧကဘဝပရိယာပန္နာနံ နေသံ ဂဟဏံ၊ အထ ခေါ နာနာဘဝပရိယာပန္နာနံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒံ ဒွယံ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန လောကဿ ကိစ္ဆာပတ္တိပရိဝိတက္ကနေ ‘‘ဇရာမရဏဿာ’’တိ ဇရာမရဏဝသေန နိယမနံ ကတန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ ဇရာမရဏမေဝ ဥပဋ္ဌာတိ အာဒိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိနိဝိဋ္ဌဿာတိ အာရဒ္ဓဿ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ဝိပဿနာရမ္ဘေ တဿ ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ အဘိနိဝေသော အဂ္ဂတော ယာဝ မူလံ ဩတရဏံ ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဘဝဂ္ဂတော ဩတရန္တဿ ဝိယာ’’တိ။

ဥပါယမနသိကာရာတိ ဥပါယေန မနသိကရဏတော မနသိကာရဿ ပဝတ္တနတော။ ဣဒါနိ တံ ဥပါယမနသိကာရပရိယာယံ ယောနိသောမနသိကာရံ သရူပတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အနိစ္စာဒီနိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဟောတီတိ ယာထာဝတော မနသိကာရဘာဝတော။ အနိစ္စာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခာနတ္တအသုဘာဒီနံ ဂဟဏံ။ အယန္တိ ‘‘ဧတဒဟောသီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော မနသိကာရော။ တေသံ အညတရောတိ တေသု အနိစ္စာဒိမနသိကာရေသု အညတရော ဧကော။ ကော ပန သောတိ? အနိစ္စမနသိကာရောဝ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဝသေန ပဝတ္တတ္တာ’’တိ။ ယဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ စဝတိ စ၊ တံ အနိစ္စံ ဥဒယဝယပရိစ္ဆိန္နတ္တာ အဒ္ဓုဝန္တိ ကတွာ။ တဿ ပန တဗ္ဘာဝဒဿနံ ယာထာဝမနသိကာရတာယ ယောနိသောမနသိကာရော ¶ ။ ဣတော ယောနိသောမနသိကာရာတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ တဿ ဣမိနာ ‘‘ဥပါယမနသိကာရေနာ’’တိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနေန အတ္ထမာဟ။ သမာဂမော အဟောသီတိ ¶ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန သင်္ဂမော အဟောသိ။ ကိံ ပန တန္တိ ကိံ ပန တံ ဇရာမရဏကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတီ’’တိ။ ‘‘ဇာတိယာ ခေါ’’တိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ကိံ ပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဇရာမရဏကာရဏံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ ‘‘ယသ္မိံ သတိ ယံ ဟောတိ၊ အသတိ စ န ဟောတိ၊ တံ တဿ ကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ အဗျဘိစာရိကာရဏပရိဂ္ဂဏှနေ ‘‘ဇာတိယာ ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ယာ ဇရာမရဏဿ ကာရဏပရိဂ္ဂါဟိကာ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယာ သမာဂမော အဟောသီတိ။ သဗ္ဗပဒါနီတိ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇာတိ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အာဂတာနိ ဇာတိအာဒီနိ ဝိညာဏပရိယောသာနာနိ နဝ ပဒါနိ။

ဒွါဒသပဒိကေ ¶ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဣဓ ယာနိ ဒွေ ပဒါနိ အဂ္ဂဟိတာနိ၊ တေသံ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမော တေသံ ဂဟေတဗ္ဗာကာရံ တာဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပစ္စက္ခဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝံ ပဌမံ ဂဟေတွာ တဒနန္တရံ အနာဂတံ ‘‘ဒုတိယ’’န္တိ ဂဟဏေ အတီတော တတိယော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာ ဟိ အတီတော ဘဝေါ’’တိ။ နနု စေတ္ထ အနာဂတဿာပိ ဘဝဿ ဂဟဏံ န သမ္ဘဝတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝေသဿ ဇောတိတတ္တာတိ? သစ္စမေတံ၊ ကာရဏေ ပန ဂဟိတေ ဖလံ ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပိ စေတ္ထ အနာဂတောပိ အဒ္ဓါ အတ္ထတော သင်္ဂဟိတော ဧဝ၊ ယတော ပရတော ‘‘နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတန’’န္တိအာဒိနာ အနာဂတဒ္ဓသင်္ဂဟိကာ ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ တေဟီတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရေဟိ အာရမ္မဏဘူတေဟိ။ န ဃဋိယတိ န သမ္ဗဇ္ဈတိ။ မဟာပုရိသော ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌောတိ အဃဋနေ ကာရဏမာဟ။ အဒိဋ္ဌေဟီတိ အနဝဗုဒ္ဓေဟိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ သတိ အနုဗောဓေ ပဋိဝေဓေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ¶ သက္ကာ ဗုဒ္ဓေန ဘဝိတု’’န္တိ။ ဣမိနာတိ မဟာသတ္တေန။ တေတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ။ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဝသေနေဝါတိ ဘဝဥပါဒါနတဏှာဒဿနဝသေနေဝ။ ဒိဋ္ဌာ တံသဘာဝတံသဟဂတေဟိ တေဟိ သမာနယောဂက္ခမတ္တာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၇၀) ကထိတာဝ၊ တသ္မာ န ဣဓ ကထေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၈။ ပစ္စယတောတိ ဟေတုတော၊ သင်္ခါရတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဟိ ဟေတုပရမ္ပရာဝသေန ဖလပရမ္ပရာယ ဝုစ္စမာနာယ ¶ ‘‘ကိမှိ နု ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ ဝိစာရဏာယ ‘‘သင်္ခါရေ ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ ဝိညာဏဿ ဝိသေသကာရဏဘူတေ သင်္ခါရေ အဂ္ဂဟိတေ တတော ဝိညာဏံ ပဋိနိဝတ္တတိ နာမ၊ န သဗ္ဗပစ္စယတော။ တေနေဝါဟ ‘‘နာမရူပေ ခေါ သတိ ဝိညာဏံ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၈)၊ နာမမ္ပိ စေတ္ထ သဟဇာတာဒိဝသေနေဝ ပစ္စယဘူတံ အဓိပ္ပေတံ၊ န ကမ္မူပနိဿယဝသေန ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန အဘိနိဝိသဿ ဇောတိတတ္တာ။ အာရမ္မဏတောတိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရသင်္ခါတအာရမ္မဏတော၊ အတီတဘဝသင်္ခါတအာရမ္မဏတော ဝါ။ အတီတဒ္ဓပရိယာပန္နာ ဟိ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာ။ ယတော ပဋိနိဝတ္တမာနံ ဝိညာဏံ အတီတဘဝတောပိ ပဋိနိဝတ္တတိ နာမ။ ဥဘယမ္ပီတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏမ္ပိ ဝိပဿနာဝိညာဏမ္ပိ။ နာမရူပံ နာတိက္ကမတီတိ ပစ္စယဘူတံ၊ အာရမ္မဏဘူတဉ္စ နာမရူပံ နာတိက္ကမတိ တေန ဝိနာ အဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘နာမရူပတော ပရံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဝိညာဏေ နာမရူပဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ ဝိညာဏေ နာမဿ၊ ရူပဿ၊ နာမရူပဿ စ ပစ္စယေ ဟောန္တေ။ နာမရူပေ စ ဝိညာဏဿ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ တထာ နာမေ၊ ရူပေ၊ နာမရူပေ စ ဝိညာဏဿ ¶ ပစ္စယေ ဟောန္တေတိ စတုဝေါကာရဧကဝေါကာရပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေန ယထာရဟံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒွီသုပိ အညမညပစ္စယေသု ဟောန္တေသူတိ ပန ပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေနေဝ။ ဧတ္တကေနာတိ ဧဝံ ဝိညာဏ နာမရူပါနံ ¶ အညမညံ ဥပတ္ထမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တိယာ။ ဇာယေထ ဝါ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေထ ဝါတိ ‘‘သတ္တော ဇာယတိ…ပေ… ဥပပဇ္ဇတိ ဝါ’’တိ သမညာ ဟောတိ ဝိညာဏနာမရူပဝိနိမုတ္တဿ သတ္တပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတဿ ဓမ္မဿ အဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဣတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧတဒေဝါတိ ဝိညာဏံ၊ နာမရူပန္တိ ဧတံ ဒွယမေဝ။

ပဉ္စ ပဒါနီတိ ‘‘ဇာယေထ ဝါ’’တိအာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ။ နနု တတ္ထ ပဌမတတိယေဟိ စတုတ္ထပဉ္စမာနိ အတ္ထတော အဘိန္နာနီတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓိံ အပရာပရံ စုတိပဋိသန္ဓီဟီ’’တိ။ ပုန တံ ဧတ္တာဝတာတိ ဝုတ္တမတ္ထန္တိ ယော ‘‘ဧတ္တာဝတာ’’တိ ပဒေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော၊ တမေဝ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ‘‘ယဒိဒ’’န္တိအာဒိနာ နိယျာတေန္တော နိဒဿေန္တော ပုန ဝတွာ။ အနုလောမပစ္စယာကာရဝသေနာတိ ပစ္စယဓမ္မဒဿနပုဗ္ဗကံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဒဿနဝသေန။ ပစ္စယဓမ္မာနဉှိ အတ္တနော ပစ္စယုပ္ပန္နဿ ¶ ပစ္စယဘာဝေါ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ပစ္စယာကာရော၊ သော စ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော။ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ အနုလောမနတော အနုလောမပစ္စယာကာရော။ ဇာတိအာဒိကံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ စိတ္တေန သမိဟိတေန ကတံ သမူဟဝသေန ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဇာတိ…ပေ… ဒုက္ခရာသိဿာ’’တိ။

၅၉။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အနေကဝါရံ သမုဒယဒဿနဝသေန ဝိညာဏဿ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘သမုဒယော သမုဒယော’’တိ အာမေဍိတဝစနံ အဝေါစ။ အထ ဝါ ‘‘ဧဝံ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ န ကေဝလံ နိဗ္ဗတ္တိနိဒဿနပဒံ၊ အထ ခေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒ-သဒ္ဒေါ ဝိယ သမုပ္ပာဒမုခေန ဣဓ သမုဒယ-သဒ္ဒေါ နိဗ္ဗတ္တိမုခေန ပစ္စယတ္တံ ဝဒတိ။ ဝိညာဏာဒယော ဘဝန္တာ ဣဓ ပစ္စယဓမ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ သာမညရူပေန ဗျာပနိစ္ဆာဝသေန ဂဏှန္တော ‘‘သမုဒယော သမုဒယော’’တိ အာဟ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယံ ဝက္ခတိ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ¶ ဣဒံ ဟောတီတိ ပစ္စယသဉ္ဇာနနမတ္တံ ကထိတ’’န္တိ၊ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၅၉) တံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ဥဒယဒဿနပညာ ဝေသာ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ? နာယံ ဒေါသော ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနမုခေန နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဒဿနဿ သမ္ဘဝတော။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခူတိ သမုဒယဿ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဘာဝေန စက္ခု ဝိယာတိ စက္ခု။ ဉာတကရဏဋ္ဌေနာတိ ယထာ သမုဒယော သမ္မဒေဝ ဉာတော ဟောတိ အဝဗုဒ္ဓါ၊ ဧဝံ ကရဏဋ္ဌေန။ ပဇာနနဋ္ဌေနာတိ ‘‘ဝိညာဏာဒိတံတံပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဧတဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ပကာရတော ဇာနနဋ္ဌေန။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဥပ္ပန္နဋ္ဌေနာတိ အနိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပုဗ္ဗေ ဥဒယဒဿနပညာယ ပဋိပက္ခဓမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ သမုဒယော’’တိ ပစ္စယတော၊ ခဏတော စ၊ သရူပတော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ¶ ဥပ္ပန္နဘာဝေန၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈနဋ္ဌေန ပဋိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဘာသဋ္ဌေနာတိ သမုဒယသဘာဝပဋိစ္ဆာဒနကဿ မောဟန္ဓကာရဿ စ ကိလေသန္ဓကာရဿ စ ဝိဓမနဝသေန အဝဘာသကဘာဝေန။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပဋိပါဋိယာ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ ပါဠိယံ ပဒုဒ္ဓါရော။ ကထံ ဥဒပါဒီတိ စေတိ အာဟ ‘‘ဒဿနဋ္ဌေနာ’’တိ။ ‘‘သမုဒယဿ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဘာဝေနာတိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခုဓမ္မောတိ စက္ခူတိ ပါဠိဓမ္မော။ ဒဿနဋ္ဌော အတ္ထောတိ ဒဿနသဘာဝေါ တေန ¶ ပကာသေတဗ္ဗော အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္တကေဟိ ပဒေဟီတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။ ‘‘ကိံ ကထိတ’’န္တိ ပိဏ္ဍတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ ပစ္စယသဉ္ဇာနနမတ္တန္တိ ဝိညာဏာဒီနံ ပစ္စယဓမ္မာနံ နာမရူပါဒိပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယသဘာဝသဉ္ဇာနနမတ္တံ ကထိတံ အဝိသေသတော ပစ္စယသဘာဝသလ္လက္ခဏဿ ဇောတိတတ္တာ။ သင်္ခါရာနံ သမ္မဒေဝ ¶ ဥဒယဒဿနဿ ဇောတိတတ္တာ ‘‘ဝီထိပဋိပန္နာ တရုဏဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

၆၁။ အတ္တနာ အဓိဂတတ္တာ အာသန္နပစ္စက္ခတာယ ‘‘အယ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ အရိယမဂ္ဂါဒီနံ မဂ္ဂနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာ ဟေသာ။ တေနာဟ ‘‘ဗောဓာယာ’’တိ။ ဗောဓပဒဿ ဘာဝသာဓနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘စတုသစ္စဗုဇ္ဈနတ္ထာယာ’’တိ။ ပရိညာပဟာနဘာဝနာဘိသမယာ ယာဝဒေဝ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယတ္ထာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမတ္ထတ္တာ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗာနဗုဇ္ဈနတ္ထာယ ဧဝ ဝါ’’တိ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၁၅၊ ၂၁၇၊ ဓ။ ပ။ ၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဗုဇ္ဈတီတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တေန ဗောဓ-သဒ္ဒဿ ကတ္တုသာဓနတ္တမာဟ။ ပစ္စတ္တပဒေဟီတိ ပဌမာဝိဘတ္တိဒီပကေဟိ ပဒေဟိ။ နိဗ္ဗာနမေဝ ကထိတံ ဝိညာဏာဒိ နိရုဇ္ဈတိ ဧတ္ထာတိ ကတွာ။ အနိဗ္ဗတ္တိနိရောဓန္တိ သဗ္ဗသော ပစ္စယနိရောဓေန အနုပ္ပာဒနိရောဓံ အစ္စန္တနိရောဓံ။

၆၂။ သဗ္ဗေဟေဝ ဧတေဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘စက္ခူ’’တိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ ပဒေဟိ။ နိရောဓသဉ္ဇာနနမတ္တမေဝါတိ ‘‘နိရောဓော နိရောဓောတိ ခေါ’’တိအာဒိနာ နိရောဓဿ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ ကထိတံ ပုဗ္ဗာရမ္ဘဘာဝတော၊ န တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ပစ္စက္ခတော ဒဿနံ အရိယမဂ္ဂဿ အနဓိဂတတ္တာ။ သင်္ခါရာနံ သမ္မဒေဝ နိရောဓဒဿနံ နာမ သိခါပ္ပတ္တာယ ဝိပဿနာယ ဝသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဗလဝဝိပဿနာ ကထိတာ’’တိ စ ဝုတ္တံ။

၆၃။ ဝိဒိတွာတိ ¶ ပုဗ္ဗဘာဂိယေန ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ တတော အပရဘာဂေတိ ဝုတ္တနယေန ပစ္စယနိရောဓဇာနနတော ပစ္ဆာဘာဂေ။ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယဘူတေသူတိ စတုဗ္ဗိဓဿပိ ဥပါဒါနဿ အာရမ္မဏပစ္စယာဒိနာ ပစ္စယဘူတေသု၊ ဥပါဒါနိယေသူတိ အတ္ထော ¶ ။ ဝဟန္တောတိ ပဝတ္တေန္တော။ ဣဒန္တိ ‘‘အပရေန သမယေနာ’’တိအာဒိ ဝစနံ။ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ယာယ ပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗေပိ မဟာဗောဓိသတ္တာ စရိမဘဝေ ဗောဓာယ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ဝိပဿနာယ မဟာဗောဓိသတ္တေန တထေဝ ပဋိပန္န’’န္တိ ကထေတုကမျတာဝသေန ပုစ္ဆာဝစနံ။ တေနာဟ ¶ ‘‘သဗ္ဗေယေဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပုတ္တဿ ဇာတဒိဝသေ မဟာဘိနိက္ခမနံ၊ ပဓာနာနုယောဂေါ စ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣတရံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာဝသေန။ တတ္ထာပိ စိရကာလပရိဘာဝနာယ လဒ္ဓါသေဝနာယ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသတ္တာ ‘‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၊ ၁၀) သံသာရဒုက္ခတော မောစေတုံ ဣစ္ဆိတဿ သတ္တလောကဿ ကိစ္ဆာပတ္တိဒဿနမုခေန ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ပစ္စယာကာရသမ္မသနမ္ပိ ဓမ္မတာဝ။ တထာ အတ္တာဓီနတာယ၊ ကေနစိ အနုပခတတ္တာ၊ အသေစနကသုခဝိဟာရတာယ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကတာယ စ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂေါ။ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဘိနိဝိသိတွာတိ ဝိညာဏနာမရူပါဒိပရိယာယေန ဂဟိတေသု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဝိပဿနာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ ပဋိပတ္တိံ အာရဘိတွာ။ အနုက္ကမန္တိ အနု အနု ဂါမိတဗ္ဗတော ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ‘‘အနုက္ကမ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ အနုပုဗ္ဗပဋိပတ္တိံ။ ကတွာတိ ပဋိပဇ္ဇိတွာ။

ဣတိ ရူပန္တိ ဧတ္ထ ဒုတိယော ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော၊ တေန ပဌမော ဣတိ-သဒ္ဒေါ သရူပဿ၊ ပရိမာဏဿ စ ဗောဓကော အနေကတ္ထတ္တာ နိပါတာနံ၊အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန ဝါယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တောဂဓာဝဓာရဏဉ္စ ဝါကျံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ရူပံ နတ္ထီ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ တတ္ထ ‘‘ရုပ္ပနသဘာဝ’’န္တိ ဣမိနာ သာမညတော ရူပဿ သဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ‘‘ဘူတုပါဒါယဘေဒ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသတော၊ တဒုဘယေနပိ ‘‘ဣဒံ ရူပ’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ တတ္ထ လက္ခဏံ နာမ တဿ တဿ ရူပဝိသေသဿ အနညသာဓာရဏော သဘာဝေါ။ ရသော တဿေဝ အတ္တနော ဖလံ ပတိ ပစ္စယဘာဝေါ။ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ တဿ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ယာထာဝတော ဉာဏဿ ဂေါစရဘာဝေါ။ ပဒဋ္ဌာနံ အာသန္နကာရဏံ၊ တေနဿ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဒဿိတာ။ ‘‘အနဝသေသရူပပရိဂ္ဂဟော’’တိ ဣမိနာ ပန ‘‘ဧတ္တကံ ရူပံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ’’ ရူပံ နတ္ထီတိ ပဒဒွယဿာပိ အတ္ထော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ရူပဿ သဗ္ဗသော ပရိယာဒါနဝသေန နိယာမနတော။ ‘‘ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော’’တိ ဧတ္ထ ပန ဣတိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ သပ္ပဋိဘယော ဗာလော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄၊ အ။ နိ။ ၃။၁) ဝိယ ပကာရတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဣတီတိ ဧဝ’’န္တိ။

အဝိဇ္ဇာသမုဒယာတိ ¶ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒါ၊ အတ္ထိဘာဝါတိ အတ္ထော။ နိရောဓနိရောဓီ ဟိ ဥပ္ပာဒေါ အတ္ထိဘာဝဝါစကောပိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓါယ ¶ အဝိဇ္ဇာယ သတိ ဣမသ္မိံ ဘဝေ ရူပသမုဒယော၊ ရူပဿ ဥပ္ပာဒေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘တဏှာသမုဒယာ’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဟာရသမုဒယာတိ ဧတ္ထ ပန ပဝတ္တိပစ္စယေသု ကဗဠီကာရာဟာရဿ ဗလဝတာယ သော ဧဝ ဂဟိတော။ တသ္မိံ ပန ဂဟိတေ ပဝတ္တိပစ္စယတာသာမညေန ဥတုစိတ္တာနိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တီတိ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပဿ ပစ္စယတော ဥဒယဒဿနံ ဝိဘာဝိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏ’’န္တိအာဒိနာ ကာလဝသေန ဥဒယဒဿနမာဟ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏန္တိ ရူပဿ ဥပ္ပာဒသင်္ခါတံ သင်္ခတလက္ခဏံ။ ပဿန္တောပီတိ န ကေဝလံ ပစ္စယသမုဒယမေဝ၊ အထ ခေါ ခဏတော ဥဒယံ ပဿန္တောပိ။ အဒ္ဓါဝသေန ဟိ ပဌမံ ဥဒယံ ပဿိတွာ ဌိတော ပုန သန္တတိဝသေန ဒိသွာ အနုက္ကမေန ခဏဝသေန ပဿတိ။ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓောတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ¶ အဝိဇ္ဇာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓတော အနာဂတဿ ရူပဿ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ ပစ္စယာဘာဝေ အဘာဝတော။ တဏှာနိရောဓာ ကမ္မနိရောဓောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဟာရနိရောဓာတိ ပဝတ္တိပစ္စယဿ ကဗဠီကာရာဟာရဿ အဘာဝေန။ ရူပနိရောဓောတိ တံသမုဋ္ဌာနရူပဿ အဘာဝေါ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဝိပရိဏာမလက္ခဏ’’န္တိ ဘင်္ဂကာလဝသေန ဟေတံ ဝယဒဿနံ၊ တသ္မာ တံ အဒ္ဓါဝသေန ပဌမံ ပဿိတွာ ပုန သန္တတိဝသေန ဒိသွာ အနုက္ကမေန ခဏဝသေန ပဿတိ။ အယဉ္စ နယော ပါကတိကဝိပဿကဝသေန ဝုတ္တော၊ ဗောဓိသတ္တာနံ ပနေတံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော ဥဒယဒဿနေပိ။

‘‘ဣတိ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသုပိ ဟေဋ္ဌာ ရူပေ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဝေဒနာ၊ ဧတ္တကာ ဝေဒနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝေဒယိတ…ပေ… သဘာဝန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဝေဒယိတသဘာဝံ…ပေ… ဝိဇာနနသဘာဝ’’န္တိ ပစ္စေကံ သဘာဝ- သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝေဒယိတသဘာဝန္တိ အနုဘဝနသဘာဝံ။ သဉ္ဇာနနသဘာဝန္တိ ‘‘နီလံ ပီတ’’န္တိအာဒိနာ အာရမ္မဏဿ သလ္လက္ခဏသဘာဝံ။ အဘိသင်္ခရဏသဘာဝန္တိ အာယူဟနသဘာဝံ။ ဝိဇာနနသဘာဝန္တိ အာရမ္မဏဿ ဥပလဒ္ဓိသဘာဝံ။ သုခါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿုပေက္ခာဝေဒနာနံ သင်္ဂဟော ရူပသညာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဒ္ဒသညာဒီနံ၊ ဖဿာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန စေတနာ ဝိတက္ကာဒီနံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဗ္ဗေသံ လောကိယဝိညာဏာနံ သင်္ဂဟော။ ယထာ စ ဝိညာဏေ၊ ဧသ နယော ဝေဒနာဒီသုပိ။ တေသန္တိ ¶ ‘‘သမုဒယော’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာနံ။ တီသု ခန္ဓေသူတိ ဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓေသု။ ‘‘ဖုဋ္ဌော ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဝစနတော ¶ ‘‘ဖဿသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘နာမရူပပစ္စယာပိ ဝိညာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၂၄၆၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၉၇) ဝစနတော ဝိညာဏက္ခန္ဓေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေသံ ယေဝါတိ ¶ တီသု ခန္ဓေသု ‘‘ဖဿဿ ဝိညာဏက္ခန္ဓေ နာမရူပဿာ’’တိ ဖဿနာမရူပါနံယေဝ ဝသေန အတ္ထင်္ဂမပဒမ္ပိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အဝိဇ္ဇာဒယော ပန ရူပေ ဝုတ္တသဒိသာ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

သမပညာသလက္ခဏဝသေနာတိ ပစ္စယတော ဝီသတိ ခဏတော ပဉ္စာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ ဥဒယလက္ခဏာနံ၊ ပစ္စယတော ဝီသတိ ခဏတော ပဉ္စာတိ ပဉ္စဝီသတိယာ ဧဝ ဝယလက္ခဏာနံ စာတိ သမပညာသာယ ဥဒယဝယလက္ခဏာနံ ဝသေန။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယော လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနီတိ ဝုစ္စန္တိ အဝိဇ္ဇာဒိသမုဒယောတိ၊ တထာ တေသံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော လက္ခီယတိ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနီတိ ဝုစ္စန္တိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အစ္စန္တနိရောဓော။ နိဗ္ဗတ္တိဝိပရိဏာမလက္ခဏာနိ ပန သင်္ခတလက္ခဏမေဝါတိ။ ဧဝံ ဧတာနိ သမပညာသလက္ခဏာနိ သရူပတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတေတိ ယထာဝုတ္တဥဒယဗ္ဗယဉာဏေ တိက္ခေ သူရေ ပသန္နေ ဟုတွာ ဝဟန္တေ တတော ပရံ ဝတ္တဗ္ဗာနံ ဘင်္ဂဉာဏာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိပဋိပါဋိယာ ဗုဒ္ဓိပ္ပတ္တေ ပရမုက္ကံသဂတေ ဝိပဿနာဉာဏေ။ ပဂေဝ ဟိ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ပဝတ္တေန သဗ္ဗညုတညာဏာနုစ္ဆဝိကေန မဟာဝဇိရဉာဏသင်္ခါတေန သမ္မသနဉာဏေန သမ္ဘတာနုဘာဝံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိဉာဏံ အပရိမိတကာလေ သမ္ဘတာယ ပညာပါရမိယာ အာနုဘာဝေန ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တံ အနုက္ကမေန ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝံ ဥပဂန္တွာ ယဒါ အရိယမဂ္ဂေန ဃဋေတိ၊ တဒါ အရိယမဂ္ဂစိတ္တံ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ဝိမုစ္စတိ ¶ ၊ ဝိမုစ္စန္တဉ္စ တထာ ဝိမုစ္စတိ၊ ယထာ သဗ္ဗဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနံ ဟောတိ။ ယံ ကိလေသာနံ ‘‘သဝါသနပ္ပဟာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တယိဒံ ပဟာနံ အတ္ထတော အနုပ္ပတ္တိနိရောဓောတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပာဒနိရောဓေနာ’’တိ။ အာသဝသင်္ခါတေဟိ ကိလေသေဟီတိ ဘဝတော အာဘဝဂ္ဂံ၊ ဓမ္မတော အာဂေါတြဘုံ သဝနတော ပဝတ္တနတော အာသဝသညိတေဟိ ရာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌိ၊ မောဟောတိ ဣမေဟိ ကိလေသေဟိ။ လက္ခဏဝစနဉ္စေတံ၊ ပါဠိယံ ယဒိဒံ ‘‘အာသဝေဟီ’’တိ၊ တဒေကဋ္ဌတာယ ပန သဗ္ဗေဟိပိ ¶ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ပါပဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အဂ္ဂဟေတွာတိ တေသံ ကိလေသာနံ လေသမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ။

မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိမုစ္စတိ နာမ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေဟိ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တံ နာမ။ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝါ ဝိမုတ္တဉ္စေဝဝိမုစ္စတိ စာတိ ဥပရိမဂ္ဂက္ခဏေ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈေဟိ ဝိမုတ္တဉ္စေဝ ယထာသကံ ပဟာတဗ္ဗေဟိ ဝိမုစ္စတိ စ။ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တမေဝါတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဖလက္ခဏေ ဝိမုတ္တမေဝ၊ န ဝိမုစ္စတိ နာမ။

သဗ္ဗဗန္ဓနာတိ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသင်္ဂဟိတာ သဗ္ဗသ္မာပိ ဘဝသညောဇနာ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသေသတော ပကာရေဟိ မုတ္တော။ သုဝိကသိတစိတ္တသန္တာနောတိ သာတိသယံ ဉာဏရသ္မိသမ္ဖဿေန သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ ¶ သမ္ဖုလ္လစိတ္တသန္တာနော။ ‘‘စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနီ’’တိအာဒိ ယေဟိ ဉာဏေဟိ သုဝိကသိတစိတ္တသန္တာနော၊ တေသံ ဧကဒေသေန ဒဿနံ။ နိပ္ပဒေသတော ဒဿနံ ပန ပရတော အာဂမိဿတိ၊ တသ္မာ တတ္ထေဝ တာနိ ဝိဘဇိဿာမ။ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေတိ အတီတံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏာဒိကေ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ ယဒါ ဟိ လောကနာထော အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တဒါ သဗ္ဗေ ဂုဏေ ဟတ္ထဂတေ ကရောတိ နာမ။ တတော ပရံ ‘‘ဟတ္ထဂတေ ကတွာ ဌိတော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော’’တိ ဝတွာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပတာပရိဒီပနံ ဥဒါနံ ဒဿေတုံ ‘‘အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဒိတော ဒွိန္နံ ဂါထာနမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဗြဟ္မဇာလနိဒါနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တော ဧဝ။ ပရတော ¶ ပန အယောဃနဟတဿာတိ အယော ဟညတိ ဧတေနာတိ အယောဃနံ၊ ကမ္မာရာနံ အယောကူဋံ၊ အယောမုဋ္ဌိ စ၊ တေန အယောဃနေန ဟတဿ ပဟတဿ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ နိပါတမတ္တံ။ ဇလတော ဇာတဝေဒသောတိ ဇလယမာနဿ အဂ္ဂိဿ၊ အနာဒရေ ဝါ ဧတံ သာမိဝစနံ။ အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿာတိ အနုက္ကမေန ဥပသန္တဿ ဝိက္ခမ္ဘန္တဿ နိရုဒ္ဓဿ။ ယထာ န ဉာယတေ ဂတီတိ ယထာ တဿ ဂတိ န ဉာယတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အယောမုဋ္ဌိကူဋာဒိနာ ပဟတတ္တာ အယောဃနေန ဟတဿ ပဟတဿ အယောဂတဿ၊ ကံသဘာဇနာဒိဂတဿ ဝါ ဇလမာနဿ အဂ္ဂိဿ အနုက္ကမေန ဥပသန္တဿ ဒသသု ဒိသာသု န ကတ္ထစိ ဂတိ ပညာယတိ ပစ္စယနိရောဓေန အပ္ပဋိသန္ဓိကနိရုဒ္ဓတ္တာတိ။ ဧဝံ သမ္မာဝိမုတ္တာနန္တိ သမ္မာ ဟေတုနာ ဉာယေန တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ¶ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ အရိယမဂ္ဂေန စတူဟိပိ ဥပါဒါနေဟိ၊ အာသဝေဟိ စ မုတ္တတ္တာ သမ္မာ ဝိမုတ္တာနံ၊ တတော ဧဝ ကာမဗန္ဓနသင်္ခါတံ ကာမောဃဘဝေါဃာဒိဘေဒံ အဝသိဋ္ဌဩဃဉ္စ တရိတွာ ဌိတတ္တာ ကာမဗန္ဓောဃတာရီနံ သုဋ္ဌု ပဋိပဿမ္ဘိတသဗ္ဗကိလေသဝိပ္ဖန္ဒိတတ္တာ ကိလေသာဘိသင်္ခါရဝါတေဟိ အကမ္ပနီယတာယ အစလံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ သင်္ခါရူပသမံ သုခံ ပတ္တာနံ အဓိဂတာနံ ခီဏာသဝါနံ ဂတိ ဒေဝမနုဿာဒိဘေဒါသု ဂတီသု ‘‘အယံ နာမာ’’တိ ပညာပေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော ပညာပေတုံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယထာဝုတ္တဇာတဝေဒေါ ဝိယ အပညတ္တိကဘာဝမေဝ တေ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ မနသိ ကရောန္တောတိ ‘‘ဧဝံ အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃) အတ္တနော ကတကိစ္စတ္တံ မနသိ ကရောန္တော ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နောဝ ဝိရောစိတ္ထာတိ ယောဇနာ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဗြဟ္မယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၆၄။ ယန္နူနာတိ ¶ ¶ ပရိဝိတက္ကနတ္ထေ နိပါတော၊ အဟန္တိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတီတိ အာဟ ‘‘ယဒိ ပနာဟ’’န္တိ။ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ ယထာ အမှာကံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနာဒိဝသေန သတ္တသု သတ္တာဟေသု ပဋိပဇ္ဇိ၊ တတော ပရဉ္စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ပဋိပဇ္ဇိံသု၊ တေ စ သတ္တာဟာဒယော တထေဝ ဝဝတ္ထပီယန္တီတိ အယံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မတာ။ တသ္မာ ဝိပဿီ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ တထာ ပဋိပဇ္ဇီတိ ဒဿေတုံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ ဣဒံ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ၊ သတ္တာဟတော ဩရိမေ စ ပဝတ္တာယ ပဋိပတ္တိယာ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ ဝိယ အဋ္ဌမဿ နာမ သတ္တာဟဿ ဝဝတ္ထိတဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ အနန္တရောတိ ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော’’တိအာဒိကော ဝိတက္ကော (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၁၊ ၂။၃၃၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၇၊ ၈)။

ပဋိဝိဒ္ဓါတိ သယမ္ဘုဉာဏေန ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိမုခံ ပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန ပဝတ္တော၊ ယထာဘူတံ အဝဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော တဗ္ဗိနိမုတ္တဿ ¶ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဓမ္မဿ အဘာဝတော။ ဂမ္ဘီရောတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ မကသတုဏ္ဍသူစိယာ အညတြ သမုပစိတပရိပက္ကဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အညေသံ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌော။ တေနာဟ ‘‘ဥတ္တာနဘာဝပဋိက္ခေပဝစနမေတ’’န္တိ။ အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌော ဩဂါဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ သရူပတော ဝိသေသတော စ ပဿိတုံ န သက္ကာတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော’’တိ။ ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ကိစ္ဆေန ကေနစိ ကဒါစိဒေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ ပန ဒဋ္ဌုမေဝ န သက္ကာ၊ တဿ ဩဂါဟေတွာ အနု အနု ဗုဇ္ဈနေ ကထာ ဧဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော’’တိ။ ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော အဝဗောဓဿ ဒုက္ကရဘာဝတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ‘‘တံ ကိံ မညထ ဘိက္ခဝေ ဒုက္ကရတရံ ဝါ ဒုရဘိသမ္ဘဝတရံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) သုတ္တပဒံ ¶ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သန္တာရမ္မဏတာယ ဝါ သန္တော။ နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတာယ နိဗ္ဗုတော။ ပဓာနဘာဝံ နီတောတိ ဝါ ပဏီတော။ အတိတ္တိကရဋ္ဌေန အတပ္ပကော သာဒုရသဘောဇနံ ဝိယ။ ဧတ္ထ စ နိရောဓသစ္စံ သန္တံ အာရမ္မဏန္တိ သန္တာရမ္မဏံ၊ မဂ္ဂသစ္စံ သန္တံ၊ သန္တာရမ္မဏဉ္စာတိ သန္တာရမ္မဏံ အနုပသန္တသဘာဝါနံ ကိလေသာနံ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ အဘာဝတော သန္တော နိဗ္ဗုတသဗ္ဗပရိဠာဟတ္တာ နိဗ္ဗုတော၊ သန္တပဏီတဘာဝေနေဝ တဒတ္ထာယ အသေစနကတာယ အတပ္ပကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဥတ္တမဉာဏဿ ဝိသယတ္တာ န တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော၊ တတော ဧဝ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ၊ သဏှသုခုမသဘာဝတ္တာ စ နိပုဏော။ ဗာလာနံ အဝိသယတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလီယန္တိ အဘိရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ¶ သေဝီယန္တီတိ အာလယာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ အာလယန္တိ အဘိရမဏဝသေန သေဝန္တီတိ အာလယာ၊ တဏှာဝိစရိတာနိ။ အာလယရတာတိ အာလယနိရတာ။ သုဋ္ဌု မုဒိတာ အတိဝိယ မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌနတော။ ရမတီတိ ရတိံ ဝိန္ဒတိ ကီဠတိ လဠတိ။ ဣမေ သတ္တာ ယထာ ကာမဂုဏေ၊ ဧဝံ ရာဂမ္ပိ အဿာဒေန္တိ အဘိနန္ဒန္တိ ယေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဝိဓမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ဌာနံ သန္ဓာယာတိ ဌာန-သဒ္ဒံ သန္ဓာယ။ အတ္ထတော ပန ‘‘ဌာန’’န္တိ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဧဝ အဓိပ္ပေတော။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဌာနံ၊ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ဣမေသံ သင်္ခါရာဒီနံ ပစ္စယာတိ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ အဝိဇ္ဇာဒယောဝ။ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ ယထာ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာ ¶ ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာနံ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ပစ္စယဘာဝေါ ¶ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ တေန ပရမတ္ထပစ္စယလက္ခဏော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ပဒဒွယေနာပိ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဧဝ ဝိဘာဝိတော။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာဒီနမေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၇၀) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထာဒိပဒါဘိဓေယျံ သဗ္ဗံ၊ အတ္ထတော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဣဒါနိ တဿ နိဗ္ဗာနဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ အာဂမ္မာတိ ပဋိစ္စ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏပစ္စယဟေတု။ သမ္မန္တီတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကူပသမဝသေန သမ္မန္တိ။ တထာ သန္တာ စ သဝိသေသံ ဥပသန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝူပသမ္မန္တီ’’တိ၊ ဧတေန သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ သမ္မန္တိ ဧတ္ထာတိ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော၊ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိသံယုတ္တေ ဟိ နိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗသင်္ခါရဝူပသမပရိယာယော ဉာယာဂတော ယေဝါတိ။ သေသေပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓိ၊ ခန္ဓာဒယော။ ပဋိနိဿဋ္ဌာတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗာ တဏှာတိ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗာပိ တဏှာ။ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါတိ ကာမရာဂရူပရာဂါဒိဘေဒါ သဗ္ဗေပိ ကိလေသဘူတာ ရာဂါ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကိလေသာ ဣဓ ကိလေသရာဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န လောဘဝိသေသာ ဧဝ စိတ္တဿ ဝိပရီတဘာဝါပါဒနတော။ ယထာဟ ‘‘ရတ္တမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ၊ ဒုဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတံ၊ မူဠှမ္ပိ စိတ္တံ ဝိပရိဏတ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၇၁) ဝိရဇ္ဇန္တီတိ ¶ အတ္တနော သဘာဝံ ဝိဇဟန္တိ။ သဗ္ဗံ ဒုက္ခန္တိ ဇရာမရဏာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ။ ဘဝေန ဘဝန္တိ တေန တေန ဘဝေန ဘဝန္တရံ။ ဘဝနိကန္တိဘာဝေန သံသိဗ္ဗတိ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ သတဏှဿေဝ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဘာဝတော။ တတော ဝါနတော နိက္ခန္တံ တတ္ထ တဿ သဗ္ဗသော အဘာဝတော။ စိရနိသဇ္ဇာစိရဘာသနေဟိ ပိဋ္ဌိအာဂိလာယနတာလုဂလသောသာဒိဝသေန ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ ¶ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ ခေါ ဒေသနာယ အတ္ထံ အဇာနန္တာနံ၊ အပ္ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဝသေန၊ ဇာနန္တာနံ၊ ပန ပဋိပဇ္ဇန္တာနဉ္စ ဒေသနာယ ကာယပရိဿမောပိ သတ္ထု အပရိဿမောဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသီ’’တိ (ဥဒါ။ ၁၀)။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿာ’’တိ။ ဥဘယန္တိ စိတ္တကိလမထော၊ စိတ္တဝိဟေသာ ¶ စာတိ ဥဘယံ ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ၊ ဗောဓိမူလေယေဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။

၆၅။ အနုဗြူဟနံ သမ္ပိဏ္ဍနံ။ သောတိ ‘‘အပိဿူ’’တိ နိပါတော။ ဝိပဿိန္တိ ပဋိ-သဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဝိပဿိဿာ’’တိ။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ အစ္ဆရိယာ ဝါ အနစ္ဆရိယာ။ ဝုဒ္ဓိအတ္ထောပိ ဟိ အကာရော ဟောတိ ယထာ‘‘အသေက္ခာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာယ ၁၁)။ ကပ္ပာနံ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ သဒေဝကဿ လောကဿ ဓမ္မသံဝိဘာဂကရဏတ္ထမေဝ ပါရမိယော ¶ ပူရေတွာ ဣဒါနိ သမဓိဂတဓမ္မရာဇဿ တတ္ထ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိဒီပနတာ၊ ဂါထာတ္ထဿ အစ္ဆရိယတာ၊ တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထဒွါရေန ဟိ ဂါထာနံ အနစ္ဆရိယတာ။ ဂေါစရာ အဟေသုန္တိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဥပဋ္ဌာနဉ္စ ဝိတက္ကေတဗ္ဗတာဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသူ’’တိ။

ယဒိ သုခါပဋိပဒါဝ ကထံ ကိစ္ဆတာတိ အာဟ ‘‘ပါရမီပူရဏကာလေ’’တိအာဒိ။ ဧဝမာဒီနိ ဒုပ္ပရိစ္စဇာနိ ဒေန္တဿ။ ဟ-ဣတိ ဝါ ဗျတ္တန္တိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော၊ ‘‘ဧကံသတ္ထေ’’တိ ကေစိ။ ဟ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသေန ဝါ အလံ နိပ္ပယောဇနံ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ ဒေသေတုန္တိ ယောဇနာ။ ဟလန္တိ ‘‘အလ’’န္တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ ပဒံ ‘‘ဟလန္တိ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၇၂) ဝိယ။ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟီတိ ဖုဋ္ဌဝိသေန ဝိယ သပ္ပေန ရာဂေန၊ ဒေါသေန စ သမ္ဖုဋ္ဌေဟိ အဘိဘူတေဟိ။ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟီတိ ရာဂဒေါသေဟိ အနုဗန္ဓေဟိ။

နိစ္စာဒီနန္တိ နိစ္စဂ္ဂါဟာဒီနံ။ ဧဝံ ဂတန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ အနိစ္စာဒိအာကာရေန ပဝတ္တံ။ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မ’’န္တိ ဣဒံ အနိစ္စာဒီသု၊ သစ္စေသု စ ယထာလာဘဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂတန္တိ ဝါ ဧဝံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ အဘိနိဝိသိတွာ မယာ၊ အညေဟိ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဂတံ၊ ဉာတံ ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ကာမရာဂေန၊ ဘဝရာဂေန စ ရတ္တာ နီဝရဏေဟိ နိဝုတစိတ္တတာယ၊ ဒိဋ္ဌိရာဂေန ရတ္တာ ဝိပရီတာဘိနိဝေသေန န ဒက္ခန္တိ ယာထာဝတော ဣမံ ဓမ္မံ နပ္ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တိ။ ဧဝံ ဂါဟာပေတုန္တိ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သဘာဝေန ယာထာဝတော ဓမ္မေ ¶ ဇာနာပေတုံ။ ရာဂဒေါသပရေတတာပိ နေသံ သမ္မူဠှဘာဝေနေဝါတိ အာဟ ‘‘တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’’တိ။

ဓမ္မဒေသနာယ ¶ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိနာ သယမေဝ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တတ္ထ ယထာယံ ဣဒါနိ ဓမ္မဒေသနာယ ¶ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဓမ္မတာဝသေန၊ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ အာဒိတော ‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေနာ’’တိအာဒိနာ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၉၉) မဟာဘိနီဟာရေ အတ္တနော စိတ္တဿ သမုဿာဟနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဓမ္မတာ ဝါတိ အာဟ ‘‘ကိံ မေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အညာတဝေသေနာတိ သဒေဝကံ လောကံ ဥန္နာဒေန္တော ဗုဒ္ဓါ အဟုတွာ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ သာဝကဘာဝူပဂမနဝသေန အညာတရူပေန။ တိဝိဓံ ကာရဏံ အပ္ပောဿုက္ကတာပတ္တိယာ ပဋိပက္ခဿ ဗလဝဘာဝေါ၊ ဓမ္မဿ ပရမဂမ္ဘီရတာ၊ တတ္ထ စ ဘဂဝတော သာတိသယံ ဂါရဝန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တဿ ဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဋိပက္ခာ နာမ ရာဂါဒယော ကိလေသာ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အန္တရာယကရတ္တာ။ တေသံ ဗလဝဘာဝတော စိရပရိဘာဝနာယ သတ္တသန္တာနတော ဒုဗ္ဗိသောဓိယတာယ တေ သတ္တေ မတ္တဟတ္ထိနော ဝိယ ဒုဗ္ဗလံ ပုရိသံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ အနယဗျသနံ အာပါဒေန္တာ အနေကသတယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ သုနိစိတံ ဃနသန္နိဝေသံ ကဏ္ဋကဒုဂ္ဂမ္ပိ အဓိသေန္တိ။ ဒူရပ္ပဘေဒ ဒုစ္ဆေဇ္ဇတာဟိ ဒုဗ္ဗိသောဓိယတံ ပန ဒဿေတုံ ‘‘အထဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စ အန္တော အာမဋ္ဌတာယ ကဉ္ဇိကပုဏ္ဏလာဗု စိရပရိဝါသိကတာယ တက္ကဘရိတစာဋိ သ္နေဟတိန္တဒုဗ္ဗလဘာဝေန ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ၊ တေလမိဿိတတာယ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထာ ဒုဗ္ဗိသောဓနီယာ ဝုတ္တာ။ ဟီနူပမာ ¶ စေတာ ရူပပ္ပဗန္ဓဘာဝတော၊ အစိရကာလိကတ္တာ စ မလီနတာယ၊ ကိလေသသံကိလေသော ဧဝ ပန ဒုဗ္ဗိသောဓနီယတရော အနာဒိကာလိကတ္တာ၊ အနုသယိတတ္တာ စ။ တေနာဟ ‘‘အတိသံကိလိဋ္ဌာ’’တိ။ ယထာ စ ဒုဗ္ဗိသောဓနီယတာယ ဧဝံ ဂမ္ဘီရဒုဒ္ဒသဒုရနုဗောဓာနမ္ပိ ဝုတ္တဥပမာ ဟီနူပမာဝ။

ဂမ္ဘီရောပိ ဓမ္မော ပဋိပက္ခဝိဓမနေန သုပါကဋော ဘဝေယျ၊ ပဋိပက္ခဝိဓမနံ ပန သမ္မာပဋိပတ္တိပဋိဗဒ္ဓံ၊ သာ သဒ္ဓမ္မသဝနာဓီနာ၊ တံ သတ္ထရိ၊ ဓမ္မေ စ ပသာဒါယတ္တံ။ သော ဝိသေသတော လောကေ သမ္ဘာဝနီယဿ ဂရုကာတဗ္ဗဿ အဘိပတ္ထနာဟေတုကောတိ ပနာဠိကာယ သတ္တာနံ ဓမ္မသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဗြဟ္မယာစနာဒိနိမိတ္တန္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။

၆၆။ ‘‘အညတရော’’တိ အပ္ပညာတော ဝိယ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပါကဋော ပညာတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဇေဋ္ဌကမဟာဗြဟ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟာဗြဟ္မဘဝနေ ဇေဋ္ဌကမဟာဗြဟ္မာ။ သော ဟိ သက္ကော ဝိယ ¶ ကာမဒေဝလောကေ၊ ဗြဟ္မလောကေ စ ပါကဋော ပညာတော။ ဥပက္ကိလေသဘူတံ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ဧတဿာတိ အပ္ပရဇံ၊ အပ္ပရဇံ အက္ခိ ပညာစက္ခု ယေသံ တေ တံသဘာဝါတိ ကတွာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပညာမယေ’’တိအာဒိမာဟ။ အပ္ပံ ရာဂါဒိရဇံ ယေသံ တေ တံသဘာဝါ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဿဝနတာတိ ‘‘သယံ ¶ အဘိညာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈၊ ၄၀၅၊ မ။ နိ။ ၁။၁၅၄၊ ၄၄၄) ဝိယ ကရဏေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘အဿဝနတာယာ’’တိ။ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနာတိ ဒါနာဒိဒသဝိဓဝိမုတ္တိပရိပါစနီယပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ကတာဓိကာရာ’’တိအာဒိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ ပန ‘‘ဒွါဒသပုညကိရိယဝသေနာ’’တိ ¶ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၂) ဝုတ္တံ၊ တံ ဒါနာဒီသု သရဏဂမနပရဟိတပရိဏာမနဒွယ ပက္ခိပနဝသေန ဝုတ္တံ။

၆၉။ ဂရုဋ္ဌာနိယေသု ဂါရဝဝသေန ဂရုကရပတ္ထနာ အဇ္ဈေသနာ၊ သာပိ အတ္ထတော ပတ္ထနာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာစန’’န္တိ။ ပဒေသဝိသယဉာဏဒဿနံ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ အာဝေဏိကဘာဝတော ဣဒံ ဉာဏဒွယံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဣမေသဉှိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမ’’န္တိ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနန္တိ ဟေဋ္ဌိမာနံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ နာမံ၊ စတုသစ္စဓမ္မဒဿနန္တိ ကတွာ ဒဿနမတ္တဘာဝတော။ ယတော တာနိ ဉာဏာနိ ဝိဇ္ဇူပမာဘာဝေန ဝုတ္တာနိ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ ပန ဉာဏကိစ္စဿ သိခါပ္ပတ္တိယာ ဒဿနမတ္တံ န ဟောတီတိ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ န ဝုစ္စတီတိ။ ယတော တံ ဝဇိရူပမာဘာဝေန ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ယသ္မာ မန္ဒကိလေသာ ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ဗဟလကိလေသာ ‘‘မဟာရဇက္ခာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိပက္ခဝိဓမနသမတ္ထတာယ တိက္ခာနိ သူရာနိ ဝိသဒါနိ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန မုဒူနိ။ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာတိ သဒ္ဒဟနာဒိပ္ပကာရေ ဝဒတိ။ သုန္ဒရာတိ ကလျာဏာ။ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘ယေသံ အာသယာဒယော ကောဋ္ဌာသာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၁၄) ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ အညဒတ္ထု သံသန္ဒတိ ¶ သမေတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယတော သဒ္ဓါသမ္ပဒါဒိဝသေန အဇ္ဈာသယဿ သုန္ဒရတာတိ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော အသုန္ဒရတာတိ။ ကာရဏံ နာမ ပစ္စယာကာရော၊ သစ္စာနိ ဝါ။ ပရလောကန္တိ သမ္ပရာယံ။ တံ ဒုက္ခာဝဟံ ဝဇ္ဇံ ဝိယ ဘယတော ပဿိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တီ’’တိ။ သမ္ပတ္တိဘဝတော ဝါ အညတ္တာ ဝိပတ္တိဘဝေါ ‘‘ပရလောကော’’တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရ…ပေ… ပဿန္တီ’’တိ။

အယံ ¶ ပနေတ္ထ ပါဠီတိ ဧတ္ထ ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ’’ဒိပဒါနံ အတ္ထဝိဘာဝနေ အယံ တဿ တထာဘာဝသာဓကပါဠိ။ သဒ္ဓါဒီနဉှိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကဓမ္မာနံ ဗလဝဘာဝေါ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ပါပဓမ္မာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေနေဝ ဟောတိ၊ တေသဉ္စ ဗလဝဘာဝေါ သဒ္ဓါဒီနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝေနာတိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကဓမ္မာနံ သဝိသေသံ အတ္ထိတာနတ္ထိတာဝသေန ‘‘အပ္ပရဇက္ခာ မဟာရဇက္ခာ’’တိ အာဒယော ပါဠိယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ။ ဣတိ သဒ္ဓါဒီနံ ဝသေန ပဉ္စ အပ္ပရဇက္ခာ၊ အသဒ္ဓိယာဒီနံ ဝသေန ပဉ္စ မဟာရဇက္ခာ။ ဧဝံ တိက္ခိန္ဒြိယမုဒိန္ဒြိယာဒယောတိ ဝိဘာဝိတာ ပညာသ ပုဂ္ဂလာ။ သဒ္ဓါဒီနံ ပန အန္တရဘေဒေန အနေကဘေဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာဒယော ဧဝ ¶ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝဘူတော လောကော သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ သုဂတိသင်္ခါတော ဥပပတ္တိဘဝေါ၊ သမ္ပတ္တိ သမ္ဘဝတိ ဧတေနာတိ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော သုဂတိသံဝတ္တနိယော ကမ္မဘဝေါ။ ဒုဂ္ဂတိသင်္ခါတဥပပတ္တိဘဝဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယကမ္မဘဝါ ဝိပတ္တိဘဝလောကဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကာ။

ပုန ဧကကဒုကာဒိဝသေန လောကံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကော လောကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဟာရာဒယော ဟိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၃၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၇၊ ၂၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၂၊ ၁၁၂၊ ၂၀၈) ယာယံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဝုတ္တာ၊ တာယ သဗ္ဗော သင်္ခါရလောကော ဧကော ဧကဝိဓော ပကာရန္တရဿာဘာဝတော။ ‘‘ဒွေ လောကာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ ¶ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နာမဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ နိဗ္ဗာနဿ အဂ္ဂဟဏံ တဿ အလောကသဘာဝတ္တာ။ နနု စ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ မဂ္ဂဖလာနမ္ပိ လောကတာ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ ပရိညေယျာနံ ဒုက္ခသစ္စဓမ္မာနံ ‘‘ဣဓ လောကော’’တိ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အထ ဝါ န လုဇ္ဇတိ န ပလုဇ္ဇတီတိ ယော ဂဟိတော၊ တထာ န ဟောတိ၊ သော လောကောတိ တံဂဟဏရဟိတာနံ လောကုတ္တရာနံ နတ္ထိ လောကတာ။ ဥပါဒါနာနံ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ အနုရောဓာဒိဝတ္ထုဘူတာ လာဘာဒယော အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ ဒသာယတနာနီတိ ဒသ ရူပါယတနာနိ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဿ စ သဗ္ဗံ တေဘူမကကမ္မံ ဂရဟိတဗ္ဗံ၊ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗဉ္စ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇ’’န္တိ။ ယေသံ ¶ ပုဂ္ဂလာနံ သဒ္ဓါဒယော မန္ဒာ၊ တေ ဣဓ ‘‘အဿဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ။ န ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဒ္ဓါဒီနံ အဘာဝတောတိ အပ္ပရဇက္ခဒုကာဒီသု ပဉ္စသု ဒုကေသု ဧကေကသ္မိံ ဒသ ဒသ ကတွာ ‘‘ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရောပရိယတ္တံ ဇာနာတီတိ ကတွာ တထာ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ အပ္ပရဇက္ခာဒိဝသေန အာဝဇ္ဇန္တဿ ဘဂဝတော တေ သတ္တာ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာဝ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ န ဧကေကာ။

ဥပ္ပလာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ဥပ္ပလိနီ၊ ဂစ္ဆောပိ ဇလာသယောပိ၊ ဣဓ ပန ဇလာသယော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပလဝနေ’’တိ။ ယာနိ ဥဒကဿ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ဟုတွာ ပုသန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီ။ဒီပိတာနီတိ အဋ္ဌကထာယံ ပကာသိတာနိ၊ ဣဓေဝ ဝါ ‘‘အညာနိပီ’’တိအာဒိနာ ဒီပိတာနိ။ ဥဂ္ဃဋိတညူတိ ဥဂ္ဃဋနံ နာမ ဉာဏုဂ္ဃဋနံ၊ ဉာဏေ ဥဂ္ဃဋိတမတ္တေ ဧဝ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဝိပဉ္စိတံ ¶ ဝိတ္ထာရမေဝမတ္ထံ ဇာနာတီတိ ဝိပဉ္စိတညူ။ ဥဒ္ဒေသာဒီဟိ နေတဗ္ဗောတိ နေယျော။ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယာတိ ဥဒါဟာရေ ဓမ္မဿ ဥဒ္ဒေသေ ဥဒါဟဋမတ္တေ ဧဝ။ ဓမ္မာဘိသမယောတိ စတုသစ္စဓမ္မဿ ဉာဏေန သဒ္ဓိံ အဘိသမယော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိနာ ¶ နယေန သင်္ခိတ္တေန မာတိကာယ ဒီပိယမာနာယ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိတုံ သမတ္ထော ‘‘ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ သင်္ခိတ္တေန မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော ‘‘ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒ္ဒေသတောတိ ဥဒ္ဒေသဟေတု၊ ဥဒ္ဒိသန္တဿ၊ ဥဒ္ဒိသာပေန္တဿ ဝါတိ အတ္ထော။ ပရိပုစ္ဆတောတိ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆန္တဿ။ အနုပုဗ္ဗေနဓမ္မာဘိသမယော ဟောတီတိ အနုက္ကမေန အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဟောတိ။ န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတီတိ တေန အတ္တဘာဝေန မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ အန္တမသော ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမောတိ အယံ ပုဂ္ဂလော ဗျဉ္ဇနပဒမေဝ ပရမံ အဿာတိ ‘‘ပဒပရမော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ယေတိ ယေ ဒုဝိဓေ ပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဝိဘင်္ဂေ ကမ္မာဝရဏေနာတိ ပဉ္စဝိဓေန အာနန္တရိယကမ္မေန။ ဝိပါကာဝရဏေနာတိ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယာ။ ယသ္မာ ဒုဟေတုကာနမ္ပိ အရိယမဂ္ဂပဋိဝေဓော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဒုဟေတုကပဋိသန္ဓိပိ ¶ ‘‘ဝိပါကာဝရဏမေဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကိလေသာဝရဏေနာတိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ။ အဿဒ္ဓါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု သဒ္ဓါ ရဟိတာ။ အစ္ဆန္ဒိကာတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒရဟိတာ၊ ဥတ္တရကုရုကာ မနုဿာ အစ္ဆန္ဒိကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။ ဒုပ္ပညာတိ ဘဝင်္ဂပညာယ ပရိဟီနာ၊ ဘဝင်္ဂပညာယ ပန ပရိပုဏ္ဏာယပိ ယဿ ဘဝင်္ဂံ လောကုတ္တရဿ ပစ္စယော န ဟောတိ၊ သောပိ ဒုပ္ပညော ဧဝ နာမ။ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသုသမ္မတ္တန္တိ ¶ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ အရိယမဂ္ဂံ ဩက္ကမိတုံ အဓိဂန္တုံ အဘဗ္ဗာ။ ‘‘န ကမ္မာဝရဏေနာ’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

‘‘ရာဂစရိတာ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဒီပနိယံ [ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယန္တိ ဘဝိတဗ္ဗံ –

‘‘သာ ဧသာ ပရမတ္ထာနံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ၊

နိဓာနတော ပရမတ္ထ-မဉ္ဇူသာ နာမ နာမတော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂမဟာဋီကာယ နိဂမနေ သယမေဝ ဝုတ္တတ္တာ)] ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊

၇၀။ အာရဗ္ဘာတိ အတ္တနော အဓိပ္ပေတဿ အတ္ထဿ ဘဂဝတော ဇာနာပနံ ဥဒ္ဒိဿာတိ အတ္ထော။ သေလော ပဗ္ဗတော ဥစ္စော ဟောတိ ထိရော စ၊ န ပံသုပဗ္ဗတော၊ မိဿကပဗ္ဗတော ဝါတိ အာဟ ‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနီ’’တိ။ ဓမ္မမယံ ပါသာဒန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မမာဟ။ သော ဟိ ပဗ္ဗတသဒိသော စ ဟောတိ သဗ္ဗဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒသဒိသော စ၊ ပညာပရိယာယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ¶ ။ သာ ဟိ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပါသာဒေါတိ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆) နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ တထာ စာဟ –

‘‘ပညာပါသာဒမာရုယှ၊ အသောကော သောကိနိံ ပဇံ၊

ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ၊ ဓီရော ဗာလေ အဝေက္ခတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈)၊

‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒီသု ယထာ ပဗ္ဗတေ ဌတွာ ရတ္တန္ဓကာရေ ဟေဋ္ဌာ ဩလောကေန္တဿ ပုရိသဿ ခေတ္တေ ကေဒါရပါဠိကုဋိယော၊ တတ္ထ သယိတမနုဿာ စ န ပညာယန္တိ အနုဇ္ဇလဘာဝတော။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာ ပညာယတိ ဥဇ္ဇလဘာဝတော ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒမာရုယှ သတ္တလောကံ ဩလောကယတော ဘဂဝတော ဉာဏဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ အကတကလျာဏာ သတ္တာ ဉာဏဂ္ဂိနာ အနုဇ္ဇလဘာဝတော၊ အနုဠာရဘာဝတော စ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ¶ ဝိယ ဟောန္တိ။ ကတကလျာဏာ ပန ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ ဒူရေ ဌိတာပိ ဘဂဝတော ဉာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိပက္ကဉာဏဂ္ဂိတာယ ¶ သမုဇ္ဇလဘာဝတော၊ ဥဠာရသန္တာနတာယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥဋ္ဌေဟီတိ တွံ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောဿုက္ကတာသင်္ခါတသင်္ကောစာပတ္တိတော ကိလာသုဘာဝတော ဥဋ္ဌဟ။ ဝီရိယဝန္တတာယာတိ သာတိသယ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝန္တတာယ။ ဝီရဿ ဟိ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ ဝီရိယံ။ ကိလေသမာရဿ ဝိယ မစ္စုမာရဿပိ အာယတိံ အသမ္ဘဝတော ‘‘မစ္စုကိလေသမာရာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဘိသင်္ခါရမာရဝိဇယဿ အဂ္ဂဟဏံ ကိလေသမာရဝိဇယေနေဝ တဗ္ဗိဇယဿ ဇောတိတဘာဝတော။ ဝါဟနသမတ္ထတာယာတိ သံသာရမဟာကန္တာရတော နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ခေမပ္ပဒေသံ သမ္ပာပနသမတ္ထတာယ။

၇၁။ ‘‘အပါရုတံ တေသံ အမတဿ ဒွါရ’’န္တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ဝိဝရိတွာ ဌပိတော မဟာကရုဏူပနိဿယေန သယမ္ဘုဉာဏေန အဓိဂတတ္တာ။ သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တူတိ သဒ္ဓံ ပဝေဒေန္တု၊ အတ္တနော သဒ္ဒဟနာကာရံ ဥပဋ္ဌာပေန္တူတိ အတ္ထော။ သုခေန အကိစ္ဆေန ပဝတ္တနီယတာယ သုပ္ပဝတ္တိတံ။ န ဘာသိံ န ဘာသိဿာမီတိ စိန္တေသိ။

အဂ္ဂသာဝကယုဂဝဏ္ဏနာ

၇၃။ သလ္လပိတွာတိ ‘‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခေါ တေ အာဝုသော ဣန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၆၀) အာလာပသလ္လာပံ ကတွာ။ တဉှိဿ အပရဘာဂေ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပသင်္ကမနဿ ပစ္စယော အဟောသိ။

၇၅-၆။ အနုပုဗ္ဗိံ ¶ ကထန္တိ အနုပုဗ္ဗိယာ အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ ကထံ။ ကာ ပန သာတိ? ဒါနာဒိကထာ။ တတ္ထ ဒါနကထာ တာဝ ပစုရဇနေသု ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ၊ သုကရတ္တာ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌာနဿ ဥပါယဘာဝတော စ အာဒိတော ကထိတာ။ ပရိစ္စာဂသီလော ဟိ ပုဂ္ဂလော ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထူသု ¶ နိဿင်္ဂဘာဝတော သုခေနေဝ သီလာနိ သမာဒိယတိ၊ တတ္ထ စ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ သီလေန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကဝိသုဒ္ဓိတော ပရာနုဂ္ဂဟံ ဝတွာ ပရပီဠာနိဝတ္တိဝစနတော၊ ကိရိယဓမ္မံ ဝတွာ အကိရိယဓမ္မဝစနတော၊ ဘောဂသမ္ပတ္တိဟေတုံ ¶ ဝတွာ ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတုဝစနတော စ ဒါနကထာနန္တရံ သီလကထာ ကထိတာ၊ တဉ္စေ ဒါနသီလံ ဝဋ္ဋနိဿိတံ၊ အယံ ဘဝသမ္ပတ္တိ တဿ ဖလန္တိ ဒဿနတ္ထံ၊ ဣမေဟိ စ ဒါနသီလမယေဟိ ပဏီတပဏီတတရာဒိဘေဒဘိန္နေဟိ ပုညကိရိယဝတ္ထူဟိ ဧတာ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ပဏီတပဏီတတရာဒိဘေဒဘိန္နာ အပရိမေယျာ ဒိဗ္ဗဘောဂဘဝသမ္ပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သဂ္ဂကထံ။ ဝတွာ အယံ သဂ္ဂေါ ရာဂါဒီဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌော၊ သဗ္ဗဒါ အနုပက္ကိလိဋ္ဌော အရိယမဂ္ဂေါတိ ဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ မဂ္ဂဉ္စ ကထေန္တေန တဒဓိဂမုပါယဒဿနတ္ထံ သဂ္ဂပရိယာပန္နာပိ၊ ပဂေဝ ဣတရေ သဗ္ဗေပိ ကာမာ နာမ ဗဟွာဒီနဝါ၊ အနိစ္စာ အဓုဝါ၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ၊ ဟီနာ၊ ဂမ္မာ၊ ပေါထုဇ္ဇနိကာ၊ အနရိယာ၊ အနတ္ထသဉှိတာတိ တေသံ ဩကာရော လာမကဘာဝေါ၊ သဗ္ဗေပိ ဘဝါ ကိလေသာနံ ဝတ္ထုဘူတာတိ တတ္ထ သံကိလေသော၊ သဗ္ဗသော ကိလေသဝိပ္ပမုတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသော စ ကထေတဗ္ဗောတိ အယမတ္ထော မဂ္ဂန္တီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေန အာဒိအတ္ထဇောတကေန ဗောဓိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သုခါနံ နိဒါနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ၊ သမ္ပရာယိကာနံ၊ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာနဉ္စာတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ သုခါနံ ကာရဏံ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ လောကေ ဘောဂသုခံ နာမ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒါနနိဒါနန္တိ ပါကဋော ယမတ္ထော။ ယံ ပန တံ ¶ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တံ သုခံ၊ တဿာပိ ဒါနံ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ သမ္ပတ္တီနံ မူလန္တိ ယာ ဣမာ လောကေ ပဒေသရဇ္ဇံ သိရိဿရိယံ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလစက္ကဝတ္တိသမ္ပဒါတိ ဧဝံပဘေဒါ မာနုသိကာ သမ္ပတ္တိယော၊ ယာ စ စာတုမဟာရာဇိကစာတုမဟာရာဇာဒိဘေဒါ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယော၊ ယာ ဝါ ပနညာပိ သမ္ပတ္တိယော၊ တာသံ သဗ္ဗာသံ ဣဒံ ဒါနံ နာမ မူလံ ကာရဏံ။ ဘောဂါနန္တိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဘောဂေါ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ မနာပိယရူပါဒီနံ၊ တန္နိဿယာနဉ္စ ဥပဘောဂသုခါနံ။ အဝဿယဋ္ဌေန ပတိဋ္ဌာ။ ဝိသမဂတဿာတိ ဗျသနပ္ပတ္တဿ။ တာဏန္တိ ရက္ခာ တတော ပရိပါလနတော။ လေဏန္တိ ဗျသနေဟိ ပရိပါစိယမာနဿ ဩလီယနပဒေသော။ ဂတီတိ ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ပရာယဏန္တိ ပဋိသရဏံ။ အဝဿယောတိ ဝိနိပတိတုံ အဒေန္တော နိဿယော။ အာရမ္မဏန္တိ ဩလုဗ္ဘာရမ္မဏံ။

ရတနမယသီဟာသနသဒိသန္တိ သဗ္ဗရတနမယသတ္တင်္ဂမဟာသီဟာသနသဒိသံ မဟဂ္ဃံ ဟုတွာ သဗ္ဗသော ဝိနိပတိတုံ ¶ အပ္ပဒါနတော။ မဟာပထဝိသဒိသံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ¶ ပတိဋ္ဌာယ လဘာပနတော။ အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသန္တိ ယထာ ဒုဗ္ဗလဿ ပုရိသဿ အာလမ္ဗနရဇ္ဇု ဥတ္တိဋ္ဌတော၊ တိဋ္ဌတော စ ဥပတ္ထမ္ဘော၊ ဧဝံ ဒါနံ သတ္တာနံ သမ္ပတ္တိဘဝေ ဥပ္ပတ္တိယာ၊ ဌိတိယာ စ ပစ္စယဘာဝတော။ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေနာတိ ဒုဂ္ဂတိဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန။ သမဿာသနဋ္ဌေနာတိ ¶ လောဘမစ္ဆရိယာဒိပဋိသတ္တုပဒ္ဒဝတော သမ္မဒေဝ အဿာသနဋ္ဌေန။ ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေနာတိ ဒါလိဒ္ဒိယဘယတော ပရိပါလနဋ္ဌေန။ မစ္ဆေရမလာဒီဟီတိ မစ္ဆေရလောဘဒေါသဣဿာဝိစိကိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အာဒိစိတ္တမလေဟိ။ အနုပလိတ္တဋ္ဌေနာတိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ။ တေသန္တိ မစ္ဆေရမလာဒိကစဝရာနံ။ ဧတေဟိ ဧဝ ဒုရာသဒဋ္ဌေန။ အသန္တာသနဋ္ဌေနာတိ အနဘိဘဝနီယတာယ သန္တာသာဘာဝေန။ ယော ဟိ ဒါယကော ဒါနပတိ၊ သော သမ္ပတိပိ ကုတောစိ န ဘာယတိ၊ ပဂေဝ အာယတိံ။ ဓမ္မသီသေန ပုဂ္ဂလော ဝုတ္တော။ ဗလဝန္တဋ္ဌေနာတိ မဟာဗလဝတာယ။ ဒါယကော ဟိ ဒါနပတိ သမ္ပတိ ပက္ခဗလေန ဗလဝါ ဟောတိ၊ အာယတိံ ပန ကာယဗလာဒီဟိပိ။ အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေနာတိ ‘‘ဝဍ္ဎိကာရဏ’’န္တိ အဘိသမ္မတဘာဝေန။ ဝိပတ္တိဘဝတော သမ္ပတ္တိဘဝူပနယနံ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနံ၊ ဘဝသင်္ဂါမတော ယောဂက္ခေမသမ္ပာပနဉ္စ ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌော။

ဣဒါနိ ဒါနံ ဝဋ္ဋဂတာ ဥက္ကံသပ္ပတ္တာ သမ္ပတ္တိယော ဝိယ ဝိဝဋ္ဋဂတာပိ တာ သမ္ပာဒေတီတိ ဗောဓိစရိယဘာဝေနပိ ဒါနဂုဏေ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယော အတ္တဟိတာယ ဧဝ၊ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိ ပန အတ္တဟိတာယ၊ ပရဟိတာယ စာတိ ဒဿေတုံ သာ တာသံ ပရတော ဝုတ္တာ၊ ဧတာ လောကိယာ၊ ဣမာ ပန လောကုတ္တရာတိ ဒဿေတုံ တတော ပရံ ‘‘သာဝကပါရမီဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌတရုက္ကဋ္ဌတမာတိ ဒဿေတုံ ကမေန ဉာဏတ္တယံ ဝုတ္တံ။ တေသံ ပန ဒါနဿ ပစ္စယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ဧတေနေဝဿ ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယာပိ ပစ္စယဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒါနဉ္စ နာမ ဒက္ခိဏေယျေသု ဟိတဇ္ဈာသယေန ဝါ ပူဇနဇ္ဈာသယေန ဝါ အတ္တနော သန္တကဿ ပရေသံ ပရိစ္စဇနံ၊ တသ္မာ ဒါယကော သတ္တေသု ဧကန္တဟိတဇ္ဈာသယော ပုရိသပုဂ္ဂလော၊ သော ‘‘ပရေသံ ဟိံသတိ၊ ပရေသံ ဝါ သန္တကံ ဟရတီ’’တိ အဋ္ဌာနမေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတီ’’တိ။ သီလသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထီတိ အကိတ္တိမံ ဟုတွာ သဗ္ဗကာလံ သောဘာဝိသေသာဝဟတ္တာ။ သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထီတိ ဧတ္ထာပိ ¶ ဧသေဝ နယော။ သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထီတိ ဧတ္ထ ‘‘စန္ဒနံ ¶ တဂရံ ဝါပီ’’တိအာဒိကာ (ဓ။ ပ။ ၅၅) ဂါထာ၊ ‘‘ဂန္ဓော ဣသီနံ စိရဒိက္ခိတာနံ၊ ကာယာ စုတော ဂစ္ဆတိ မာလုတေနာ’’တိအာဒိကာ (ဇာ။ ၂။၁၇။၅၅) စ ဝတ္တဗ္ဗာ ¶ ။ သီလဉှိ သတ္တာနံ အာဘရဏဉ္စေဝ အလင်္ကာရော စ ဂန္ဓဝိလေပနဉ္စ ပရဿ ဒဿနီယဘာဝါဝဟဉ္စ။ တေနာဟ ‘‘သီလာလင်္ကာရေန ဟီ’’တိအာဒိ။

‘‘အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီ’’တိ ဣဒံ မဇ္ဈိမေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ အာရဒ္ဓံ သီလံ သန္ဓာယာဟ။ တေနာဟ သက္ကော ဒေဝရာဇာ –

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၉)၊

ဣဋ္ဌောတိ သုခေါ၊ ကန္တောတိ ကမနီယော၊ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော၊ တံ ပနဿ ဣဋ္ဌာဒိဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိစ္စန္တိ သဗ္ဗကာလံ ကီဠာတိ ကာမူပသံဟိတာ သုခဝိဟာရာ။ သမ္ပတ္တိယောတိ ဘောဂသမ္ပတ္တိယော။ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒိဗ္ဗဘဝံ ဒေဝလောကပရိယာပန္နံ။ သုခန္တိ ကာယိကံ၊ စေတသိကဉ္စ သုခံ။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိန္တိ ဒိဗ္ဗဘဝံ အာယုသမ္ပတ္တိံ၊ ဝဏ္ဏယသဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ၊ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိဉ္စ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ယာမာဒီဟိ အနုဘဝိတဗ္ဗံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဝဒတိ။

အပ္ပဿာဒါတိ နိရဿာဒါ ပဏ္ဍိတေဟိ ယထာဘူတံ ပဿန္တေဟိ တတ္ထ အဿာဒေတဗ္ဗတာဘာဝတော။ ဗဟုဒုက္ခာတိ မဟာဒုက္ခာ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဝိပုလဒုက္ခာနုဗန္ဓတ္တာ။ ဗဟုပါယာသာတိ အနေကဝိဓပရိဿယာ။ ဧတ္ထာတိ ကာမေသု။ ဘိယျောတိ ဗဟုံ။ ဒေါသောတိ အနိစ္စတာဒိနာ၊ အပ္ပဿာဒတာဒိနာ စ ဒူသိတဘာဝေါ၊ ယတော တေ ဝိညူနံ စိတ္တံ နာရာဓေန္တိ။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ပရမကပဏတာ၊ တထာ ¶ စ ကာမာ ယထာဘူတံ ပစ္စဝေက္ခန္တာနံ ပစ္စုပတိဋ္ဌန္တိ။ လာမကဘာဝေါတိ နိဟီနဘာဝေါ အသေဋ္ဌေဟိ သေဝိတဗ္ဗတ္တာ၊ သေဋ္ဌေဟိ န သေဝိတဗ္ဗတ္တာ စ။ သံကိလိဿနန္တိ ဝိဗာဓေတဗ္ဗတာ ဥပတာပေတဗ္ဗတာ။ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသန္တိ ဧတ္ထ ယတ္တကာ ကာမေသု အာဒီနဝါ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော တတ္တကာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသာ။ အပိ စ ‘‘နေက္ခမ္မံ နာမေတံ အသမ္ဗာဓံ အသံကိလိဋ္ဌံ၊ နိက္ခန္တံ ကာမေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမသညာယ၊ နိက္ခန္တံ ကာမဝိတက္ကေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ကာမပရိဠာဟေဟိ၊ နိက္ခန္တံ ဗျာပါဒတော’’တိအာဒိနာ ¶ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၃။၂၆ မဟာဝဂ္ဂေ) နယေန နေက္ခမ္မေ အာနိသံသေ ပကာသေသိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ဈာနာဒီသု စ ဂုဏေ ဝိဘာဝေသိ ဝဏ္ဏေသိ။

ဝုတ္တနယန္တိ ဧတ္ထ ယံ အဝုတ္တနယံ ‘‘ကလ္လစိတ္တေ’’တိအာဒိ၊ တတ္ထ ကလ္လစိတ္တေတိ ကမ္မနိယစိတ္တေ၊ ဟေဋ္ဌာ ¶ ပဝတ္တိတဒေသနာယ အဿဒ္ဓိယာဒီနံ စိတ္တဒေါသာနံ ဝိဂတတ္တာ ဥပရိဒေသနာယ ဘာဇနဘာဝူပဂမနေန ကမ္မက္ခမစိတ္တေတိ အတ္ထော။ အဿဒ္ဓိယာဒယော ဟိ ယသ္မာ စိတ္တဿ ရောဂဘူတာ တဒါ တေ ဝိဂတာ၊ တသ္မာ အရောဂစိတ္တေတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသဝိဂမနေန မုဒုစိတ္တေ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဝိဂမေန ဝိနီဝရဏစိတ္တေ။ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဥဠာရပီတိပါမောဇ္ဇယောဂေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တေ။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နစိတ္တေ။ ယဒါ စ ဘဂဝါ အညာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ကလ္လစိတ္တေတိ ကာမစ္ဆန္ဒဝိဂမေန အရောဂစိတ္တေ။ မုဒုစိတ္တေတိ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန အကထိနစိတ္တေ။ ဝိနီဝရဏစိတ္တေတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဝိဂမေန ဝိက္ခေပဿ ဝိဂတတ္တာ တေန အပိဟိတစိတ္တေ။ ဥဒဂ္ဂစိတ္တေတိ ထိနမိဒ္ဓဝိဂမေန ¶ သမ္ပဂ္ဂဟိတဝသေန အလီနစိတ္တေ။ ပသန္နစိတ္တေတိ ဝိစိကိစ္ဆာဝိဂမေန သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဓိမုတ္တစိတ္တေ၊ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘သေယျထာပီ’’တိအာဒိနာ ဥပမာဝသေန နေသံ သံကိလေသပ္ပဟာနံ၊ အရိယမဂ္ဂုပ္ပာဒဉ္စ ဒဿေတိ။ အပဂတကာဠကန္တိ ဝိဂတကာဠကံ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌု ဧဝ။ ရဇနန္တိ နီလပီတာဒိရင်္ဂဇာတံ။ ပဋိဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ ပဘဿရံ ဘဝေယျ။ တသ္မိံယေဝ အာသနေတိ တိဿမေဝ နိသဇ္ဇာယံ၊ ဧတေန နေသံ လဟုဝိပဿကတာ၊ တိက္ခပညတာ၊ သုခပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညတာ စ ဒဿိတာ ဟောတိ။ ဝိရဇန္တိ အပါယဂမနီယရာဂရဇာဒီနံ ဝိဂမေန ဝိရဇံ။ အနဝသေသဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာမလာပဂမနေန ဝီတမလံ။ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသရဇာဘာဝေန ဝါ ဝိရဇံ။ ပဉ္စဝိဓဒုဿီလျမလာပဂမနေန ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၃) ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ ဝုတ္တာ၊ စူဠရာဟုလောဝါဒေ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆) အာသဝက္ခယော၊ ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ တဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနန္တိ။ နနု စ မဂ္ဂဉာဏံ အသင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏံ၊ န သင်္ခတဓမ္မာရမ္မဏန္တိ? သစ္စမေတံ။ ယသ္မာ တံ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန သဗ္ဗသင်္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တထာ ဝုတ္တံ။

‘‘သုဒ္ဓံ ဝတ္ထ’’န္တိ နိဒဿိတဥပမာယံ ဣဒံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝတ္ထံ ဝိယ စိတ္တံ၊ ဝတ္ထဿ အာဂန္တုကမလေဟိ ကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ဝိယ စိတ္တဿ ရာဂါဒိမလေဟိ သံကိလိဋ္ဌဘာဝေါ ¶ ၊ ဓောဝနသိလာ ဝိယ အနုပုဗ္ဗိကထာ၊ ဥဒကံ ဝိယ သဒ္ဓါ၊ ဥဒကေ တေမေတွာ ဦသဂေါမယဆာရိကာဘရေဟိ ကာဠကပဒေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝတ္ထဿ ဓောဝနပယောဂေါ ¶ ဝိယ သဒ္ဓါသိနေဟေန တေမေတွာ တေမေတွာ သတိသမာဓိပညာဟိ ဒေါသေ သိထိလီ ကတွာ သုတာဒိဝိဓိနာ စိတ္တဿ သောဓနေ ဝီရိယာရမ္ဘော၊ တေန ပယောဂေန ဝတ္ထေ နာနာကာဠကာပဂမော ဝိယ ဝီရိယာရမ္ဘေန ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနံ၊ ရင်္ဂဇာတံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တေန သုဒ္ဓဿ ဝတ္ထဿ ပဘဿရဘာဝေါ ဝိယ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသဿ စိတ္တဿ မဂ္ဂေန ပရိယောဒပနန္တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မာ’’တိ ¶ ဝတွာ ဒဿနံ နာမ ဉာဏဒဿနတော အညမ္ပိ အတ္ထီတိ တံ နိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပတ္တဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတ္တိ စ ဉာဏသမ္ပတ္တိတော အညမ္ပိ ဝိဇ္ဇတီတိ တတော ဝိသေသဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိဒိတဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပန ဝိဒိတဓမ္မတာ ဓမ္မေသု ဧကဒေသေနာပိ ဟောတီတိ နိပ္ပဒေသတော ဝိဒိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိယောဂါဠှဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တေန နေသံ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓိံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ မဂ္ဂဉာဏဉှိ ဧကာဘိသမယဝသေန ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တံ နိပ္ပဒေသတောဝ စတုသစ္စဓမ္မံ သမန္တတော ဩဂါဟန္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

၇၇။ စီဝရဒါနာဒီနီတိ စီဝရာဒိပရိက္ခာရဒါနံ သန္ဓာယာဟ။ ယော ဟိ စီဝရာဒိကေ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရေ၊ ပတ္တစီဝရမေဝ ဝါ သောတာပန္နာဒိအရိယဿ၊ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဝါ သီလသမ္ပန္နဿ ဒတွာ ‘‘ဣဒံ ပရိက္ခာရဒါနံ အနာဂတေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တဿ စ သတိ အဓိကာရသမ္ပတ္တိယံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ သံဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဿသတိကတ္ထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာတိ အဓိပ္ပာယော။

သန္ဒဿေသီတိ သုဋ္ဌု ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဒဿေသိ။ ဣဓလောကတ္ထန္တိ ဣဓလောကဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတမတ္ထံ။ ပရလောကတ္ထန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဒဿေသီတိ သာမညလက္ခဏတော၊ သလက္ခဏတော စ ဒဿေသိ။ တေနာဟ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စန္တိ ဒဿေသိ။ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနတော ဒုက္ခန္တိ ဒဿေသိ။ အဝသဝတ္တနတော အနတ္တာတိ ဒဿေသိ။ ဣမေ ရုပ္ပနာဒိလက္ခဏာ ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓေ ဒဿေသိ။ ဣမေ စက္ခာဒိသဘာဝါ ¶ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောတိ ဒဿေသိ။ ဣမာနိ စက္ခာဒိသဘာဝါနေဝ ဒွါရာရမ္မဏဘူတာနိ ဒွါဒသ အာယတနာနီတိ ဒဿေသိ။ ဣမေ ¶ အဝိဇ္ဇာဒယော ဇရာမရဏပရိယောသာနာ ဒွါဒသ ပစ္စယဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဒဿေသိ။ ရူပက္ခန္ဓဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပစ္စယတော စတ္တာရိ၊ ခဏတော ဧကန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ လက္ခဏာနိ ဒဿေသိ။ တထာတိ ဣမိနာ ‘‘ပဉ္စ လက္ခဏာနီ’’တိ ပဒံ အာကဍ္ဎတိ။ ဒဿေန္တောတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ နိဒဿနတ္ထော၊ ဧဝန္တိ အတ္ထော။ နိရယန္တိ အဋ္ဌမဟာနိရယသောဠသဥဿဒနိရယပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗသော နိရယံ ဒဿေသိ။ တိရစ္ဆာနယောနိန္တိ အပဒဒွိပဒစတုပ္ပဒဗဟုပ္ပဒါဒိဘေဒံ မိဂပသုပက္ခိသရီသပါဒိဝိဘာဂံ နာနာဝိဓံ တိရစ္ဆာနလောကံ။ ပေတ္တိဝိသယန္တိ ခုပ္ပိပါသိကဝန္တာသိကပရဒတ္တူပဇီဝိနိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိဘေဒဘိန္နံ နာနာဝိဓံ ပေတသတ္တလောကံ။ အသုရကာယန္တိ ကာလကဉ္စိကာသုရနိကာယံ။ ဧဝံ တာဝ ဒုဂ္ဂတိဘူတံ ပရလောကတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ သုဂတိဘူတံ ဝတ္တုံ ‘‘တိဏ္ဏံ ကုသလာနံ ဝိပါက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဟပ္ဖလေ သုဘကိဏ္ဏေယေဝ သင်္ဂဟေတွာ အသညီသု၊ အရူပီသု စ သမ္ပတ္တိယာ ဒဿေတဗ္ဗာယ အဘာဝတော ဒုဝိညေယျတာယ ‘‘နဝန္နံ ဗြဟ္မလောကာန’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ။

ဂဏှာပေသီတိ ¶ တေ ဓမ္မေ သမာဒိန္နေ ကာရာပေသိ။

သမုတ္တေဇနံ နာမ သမာဒိန္နဓမ္မာနံ ယထာ အနုပကာရကာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ပဟီယန္တိ စ၊ ဥပကာရကာ ဓမ္မာ ပရိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဝိသုဇ္ဈန္တိ စ၊ တထာ နေသံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘အဗ္ဘုဿာဟေသီ’’တိ။ ယထာ ပန တံ ဥဿာဟုပ္ပာဒနံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဓလောကတ္ထဉ္စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာသေတွာ တာသေတွာတိ ပရိဗျတ္တဘာဝါပါဒနေန တေဇေတွာ တေဇေတွာ။ အဓိဂတံ ဝိယ ကတွာတိ ယေသံ ကထေတိ၊ တေဟိ တမတ္ထံ ပစ္စက္ခတော အနုဘုယျမာနံ ဝိယ ကတွာ။ ဝေနေယျာနဉှိ ဗုဒ္ဓေဟိ ပကာသိယမာနော ¶ အတ္ထော ပစ္စက္ခတောပိ ပါကဋတရော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ထောမီယတိ –

‘‘အာဒိတ္တောပိ အယံ လောကော၊ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂိဘိ၊

န တထာ ယာတိ သံဝေဂံ၊ သမ္မောဟပလိဂုဏ္ဌိတော။

သုတွာဒီနဝသညုတ္တံ၊ ယထာ ဝါစံ မဟေသိနော၊

ပစ္စက္ခတောပိ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဝစနံ သုဋ္ဌု ပါကဋ’’န္တိ။

တေနာဟ ‘‘ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏပဉ္စဝီသတိမဟာဘယပ္ပဘေဒဉှီ’’တိအာဒိ။ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာနိ ‘‘ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၈) ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တေ အာဂတနယေန ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ပဉ္စဝီသတိမဟာဘယာနိ ‘‘ဇာတိဘယံ ဇရာဘယံ ဗျာဓိဘယံ မရဏဘယ’’န္တိအာဒိနာ (စူဠနိ။ ၁၂၃) တတ္ထ တတ္ထ သုတ္တေ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အာဃာတနဘဏ္ဍိကာ အဓိကုဋ္ဋနကဠိင်္ဂရံ၊ ယံ ‘‘အစ္စာဓာန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ပဋိလဒ္ဓဂုဏေန စောဒေသီတိ ‘‘တံတံဂုဏာဓိဂမေန အယမ္ပိ တုမှေဟိ ပဋိလဒ္ဓါ၊ အာနိသံသော အယမ္ပီ’’တိ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ အတ္ထီ’’တိ စောဒေန္တော ဝိယ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘မဟာနိသံသံ ကတွာ ကထေသီ’’တိ။

တပ္ပစ္စယဉ္စ ကိလမထန္တိ သင်္ခါရပဝတ္တိဟေတုကံ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တသန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနကပရိဿမံ သံဝိဃာတံ ဝိဟေသံ။ ဣဓာတိ ဟေဋ္ဌာ ပဌမမဂ္ဂါဓိဂမတ္ထာယ ကထာယ။ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမဘာဝတော သန္တံ။ အတိတ္တိကရပရမသုခတာယ ပဏီတံ။ သကလသံသာရဗျသနတော တာယနတ္ထေန ¶ တာဏံ။ တတော နိဗ္ဗိန္ဒဟဒယာနံ နိလီယနဋ္ဌာနတာယ လေဏံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂတိပဋိသရဏံ ပရမဿာသောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော။

မဟာဇနကာယပဗ္ဗဇ္ဇာဝဏ္ဏနာ

၈၀။ သင်္ဃပ္ပဟောနကာနံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝါ ‘‘သင်္ဃဿ အပရိပုဏ္ဏတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧဝ ဟိ တဒါ အဟေသုံ။

စာရိကာအနုဇာနနဝဏ္ဏနာ

၈၆။ ‘‘ကဒါ ¶ ဥဒပါဒီ’’တိ ပုစ္ဆံ ‘‘သမ္ဗောဓိတော’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပိတု သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဝိဟာသိ သမ္ဗောဓိတော ‘‘သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ သတ္တ မာသေ သတ္တ ဒိဝသေ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော၊ တဉ္စ ခေါ ဝေနေယျာနံ တဒါ အဘာဝတော။ ကိလဉ္ဇေဟိ ဗဟိ ဆာဒါပေတွာ၊ ဝတ္ထေဟိ အန္တော ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ၊ ဥပရိ စ ဝတ္ထေဟိ ဆာဒါပေတွာ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ သုဝဏ္ဏ…ပေ… ဝိတာနံ ကာရာပေတွာ။ မာလာဝစ္ဆကေတိ ပုပ္ဖမာလာဟိ ဝစ္ဆာကာရေန ဝေဌိတေ။ ဂန္ဓန္တရေတိ စာဋိဘရိတဂန္ဓဿ အန္တရေ။ ပုပ္ဖာနီတိ စာဋိအာဒိဘရိတာနိ ဇလဇပုပ္ဖာနိ စေဝ စင်္ကောတကာဒိဘရိတာနိ ထလဇပုပ္ဖာနိ စ။

ကာမဉ္စာယံ ¶ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပိတာ၊ တထာပိ ဗုဒ္ဓါ နာမ လောကဂရုနော၊ န တေ ကေနစိ ဝသေ ဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ အထ ခေါ တေ ဧဝ ပရေ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေန္တိ၊ တသ္မာ ရာဇာ ‘‘နာဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒေမီ’’တိ အာဟ။

ဒါနမုခန္တိ ဒါနကရဏူပါယံ၊ ဒါနဝတ္တန္တိ အတ္ထော။ န ဒါနိ မေ အနုညာတာတိ ဣဒါနိ မေ ဒါနံ န အနုညာတာ၊ နော န အနုဇာနန္တီတိ အတ္ထော။

ပရိတဿနဇီဝိတန္တိ ဒုက္ခဇီဝိကာ ဒါလိဒ္ဒိယန္တိ အတ္ထော။

သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ပဟောသီတိ ဘဂဝတော အဋ္ဌသဋ္ဌိ စ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ ဘာဂတော ဒါတုံ ပဟောသိ၊ န သဗ္ဗေသံ ပရိယတ္တဘာဝေန။ တေနာဟ ‘‘သေနာပတိပိ အတ္တနော ဒေယျဓမ္မံ အဒါသီ’’တိ။ ဇေဋ္ဌိကဋ္ဌာနေတိ ဇေဋ္ဌိကဒေဝိဋ္ဌာနေ။

တထေဝ ¶ ကတွာတိ စရပုရိသေ ဌပေတွာ။ သုစိန္တိ သုဒ္ဓံ။ ပဏီတန္တိ ဥဠာရံ၊ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ ‘‘ဧကမန္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂) ဝိယ။ ဘဉ္ဇိတွာတိ မဒ္ဒိတွာ၊ ပီဠေတွာတိ ¶ အတ္ထော။ ဇာတိသပ္ပိခီရာဒီဟိယေဝါတိ အန္တောဇာတသပ္ပိခီရာဒီဟိယေဝ၊ အမှာကမေဝ ဂါဝိအာဒိတော ဂဟိတသပ္ပိအာဒီဟိယေဝါတိ အတ္ထော။

၉၀။ ပရာပဝါဒံ၊ ပရာပကာရံ၊ သီတုဏှာဒိဘေဒဉ္စ ဂုဏာပရာဓံ ခမတိ သဟတိ အဓိဝါသေတီတိ ခန္တိ။ သာ ပန ယသ္မာ သီလာဒီနံ ပဋိပက္ခဓမ္မေ သဝိသေသံ တပတိ သန္တပတိ ဝိဓမတီတိ ပရမံ ဥတ္တမံ တပေါ။ တေနာဟ ‘‘အဓိဝါသနခန္တိ နာမ ပရမံ တပေါ’’တိ။ ‘‘အဓိဝါသနခန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိတော ဝိသေသေတိ။ တိတိက္ခနံ ခမနံ တိတိက္ခာ။အက္ခရစိန္တကာ ဟိ ခမာယံ တိတိက္ခာ-သဒ္ဒံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ခန္တိယာ ဧဝ ဝေဝစန’’န္တိအာဒိ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ သန္တပဏီတနိပုဏသိဝခေမာဒိနာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန။ သော ပဗ္ဗဇိတော နာမ န ဟောတိ ပဗ္ဗာဇိတဗ္ဗဓမ္မဿ အပဗ္ဗာဇနတော။ တဿေဝ တတိယပဒဿ ဝေဝစနံ အနတ္ထန္တရတ္တာ။

‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ တံ ဧဝတ္ထံ ဝိဝရတိ။ ဥတ္တမတ္ထေန ပရမန္တိ ဝုစ္စတိ ပရ-သဒ္ဒဿ သေဋ္ဌဝါစကတ္တာ၊ ‘‘ပုဂ္ဂလပရောပရညူ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၈၊ နေတ္တိ။ ၁၁၈) ဝိယ။ ပရန္တိ အညံ။ ဣဒါနိ ပရ-သဒ္ဒံ အညပရိယာယမေဝ ဂဟေတွာ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မလဿာတိ ပါပမလဿ။ အပဗ္ဗာဇိတတ္တာတိ အနီဟဋတ္တာ အနိရာကတတ္တာ ¶ ။ သမိတတ္တာတိ နိရောဓိတတ္တာ တေသံ ပါပဓမ္မာနံ။ ‘‘သမိတတ္တာ ဟိ ပါပါနံ သမဏောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

အပိစ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသန္တော ပါတိမောက္ခကထာယ စ သီလပဓာနတ္တာ သီလဿ စ ဝိသေသတော ဒေါသော ပဋိပက္ခောတိ ¶ တဿ နိဂ္ဂဏှနဝိဓိံ ဒဿေတုံ အာဒိတော ‘‘ခန္တီ ပရမံ တပေါ’’တိ အာဟ၊ တေန အနိဋ္ဌဿ ပဋိဟနနူပါယော ဝုတ္တော၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန ပန ဣဋ္ဌဿ၊ တဒုဘယေနပိ ဥပ္ပန္နံ ရတိံ အဘိဘုယျ ဝိဟရတီတိ အယမတ္ထော ဒဿိတောတိ။ တဏှာဝါနဿ ဝူပသမနတော နိဗ္ဗာနံ ပရမံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ။ တတ္ထ ခန္တိဂ္ဂဟဏေန ပယောဂဝိပတ္တိယာ အဘာဝေါ ဒဿိတော၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန အာသယဝိပတ္တိယာ အဘာဝေါ။ တထာ ခန္တိဂ္ဂဟဏေန ပရာပရာဓသဟတာ၊ တိတိက္ခာဂဟဏေန ပရေသု အနပရဇ္ဈနာ ဒဿိတာ။ ဧဝံ ကာရဏမုခေန အနွယတော ပါတိမောက္ခံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဗျတိရေကတော တံ ဒဿေတုံ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တေန ယထာ သတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနံ၊ ပါဏိလေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ဝိဗာဓနဉ္စ ‘‘ပရူပဃာတော၊ ပရဝိဟေဌန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တေသံ မူလသာပတေယျာဝဟရဏံ၊ ဒါရပရာမသနံ၊ ဝိသံဝါဒနံ၊ အညမညဘေဒနံ၊ ဖရုသဝစနေန မမ္မဃဋ္ဋနံ၊ နိရတ္ထကဝိပ္ပလာပေါ ¶ ၊ ပရသန္တကဂိဇ္ဈနံ၊ ဥစ္ဆေဒဝိန္ဒနံ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသနဉ္စဥပဃာတော၊ ဝိဟေဌနဉ္စ ဟောတီတိ ယဿ ကဿစိ အကုသလဿ ကမ္မပထဿ၊ ကမ္မဿ စ ကရဏေန ပဗ္ဗဇိတော၊ သမဏော စ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

သဗ္ဗာကုသလဿာတိ သဗ္ဗဿာပိ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒသင်္ဂဟိတဿ သာဝဇ္ဇဓမ္မဿ။ ကရဏံ နာမ တဿ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒနန္တိ တပ္ပဋိက္ခေပတော အကရဏံ ‘‘အနုပ္ပာဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကုသလဿာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ အရိယမဂ္ဂဓမ္မေ၊ တေသဉ္စ သမ္ဘာရဘူတေ တေဘူမကကုသလဓမ္မေ သမ္ဗောဓေတီတိ အာဟ ‘‘စတုဘူမကကုသလဿာ’’တိ။ ဥပသမ္ပဒါတိ ဥပသမ္ပာဒနံ၊ တံ ပန တဿ သမဓိဂမောတိ အာဟ ‘‘ပဋိလာဘော’’တိ။ စိတ္တဇောတနန္တိ စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝကရဏံ သဗ္ဗသော ပရိသောဓနံ။ ယသ္မာ ¶ အဂ္ဂမဂ္ဂသမင်္ဂိနော စိတ္တံ သဗ္ဗသော ပရိယောဒပီယတိ နာမ၊ အဂ္ဂဖလက္ခဏေ ပန ပရိယောဒပိတံ ဟောတိ ပုန ပရိယောဒပေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော၊ ဣတိ ပရိနိဋ္ဌိတပရိယောဒပနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တံ ပန အရဟတ္တေန ဟောတီ’’တိ။ သဗ္ဗပါပံ ပဟာယ တဒင်္ဂါဒိဝသေနေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သီလသံဝရေနာ’’တိ ဟိ ဣမိနာ တေဘူမကဿာပိ သင်္ဂဟေ ဣတရပ္ပဟာနာနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဟောတီတိ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ သဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ ¶ ။ သမထဝိပဿနာဟီတိ လောကိယလောကုတ္တရာဟိ သမထဝိပဿနာဟိ။ သမ္ပာဒေတွာတိ နိပ္ဖာဒေတွာ။ သမ္ပာဒနဉ္စေတ္ထ ဟေတုဘူတာဟိ ဖလဘူတဿ သဟဇာတာဟိပိ၊ ပဂေဝ ပုရိမသိဒ္ဓါဟီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကဿစီတိ ဟီနာဒီသု ကဿစိ သတ္တဿ ကဿစိ ဥပဝါဒဿ၊ တေန ဒဝကမျတာယပိ ဥပဝဒနံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဥပဃာတဿ အကရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကဿစီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ကာယေနာတိ စ နိဒဿနမတ္တမေတံ မနသာပိ ပရေသံ အနတ္ထစိန္တနာဒိဝသေန ဥပဃာတကရဏဿ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗတ္တာ။ ကာယေနာတိ ဝါ ဧတ္ထ အရူပကာယဿာပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န စောပနကာယကရဇကာယာနမေဝ။ ပ အတိမောက္ခန္တိ ပကာရတော အတိဝိယ သီလေသု မုချဘူတံ။ ‘‘အတိပမောက္ခ’’န္တိ တမေဝ ပဒံ ဥပသဂ္ဂဗျတ္တယေန ဝဒတိ။ ဧဝံ ဘေဒတော ပဒဝဏ္ဏနံ ကတွာ တတွတော ဝဒတိ ‘‘ဥတ္တမသီလ’’န္တိ။ ‘‘ပါတိ ဝါ’’တိအာဒိနာ ပါလနတော ရက္ခဏတော အတိဝိယ မောက္ခနတော အတိဝိယ မောစနတော ပါတိမောက္ခန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘ပါပါ အတိ မောက္ခေတီတိ အတိမောက္ခော’’တိ နိမိတ္တဿ ကတ္တုဘာဝေန ဥပစရိတဗ္ဗတော။ ယော ဝါ နန္တိ ယော ဝါ ပုဂ္ဂလော နံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပါတိ ¶ သမာဒိယိတွာ အဝိကောပေန္တော ရက္ခတိ၊ တံ ‘‘ပါတီ’’တိ လဒ္ဓနာမံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတံ မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ပါတိမောက္ခပဒဿ အတ္ထော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၁၄) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

မတ္တညုတာတိ ¶ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ သာ ပန ဝိသေသတော ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဝသေန ဂဟေတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ပမာဏညုတာ’’တိ။ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလဝသေနာပိ ဂယှမာနေ ‘‘ပရိယေသနဝိဿဇ္ဇနဝသေနာ’’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတန္တိ ဇနသင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတံ၊ နိရဇနသမ္ဗာဓံ ဝိဝိတ္တန္တိ အတ္ထော။ စတုပစ္စယသန္တောသော ဒီပိတော ပစ္စယသန္တောသတာသာမညေန ဣတရဒွယဿာပိ လက္ခဏဟာရနယေန ဇောတိတဘာဝတော။ ‘‘အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသိဘာဝါယာ’’တိ ဣမိနာ ပယောဇနဒဿနဝသေန ယဒတ္ထံ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနံ ဣစ္ဆိတံ၊ သော အဓိစိတ္တာနုယောဂေါ ဝုတ္တော။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စေတ္ထ ဝိပဿနာယ ပါဒကဘူတာ အဓိပ္ပေတာ၊ န ယာ ကာစီတိ သကလဿာပိ အဓိစိတ္တာနုယောဂဿ ဇောတိတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေဝတာရောစနဝဏ္ဏနာ

၉၁။ ဧတ္တာဝတာတိ ¶ ဧတ္တကေန သုတ္တပဒေသေန။ တတ္ထာပိ စ ဣမိနာ…ပေ… ကထနေန သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပကာသေတွာတိ ယောဇနာ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကတ္ထော၊ တေန ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနတ္ထံ ဥလ္လင်္ဂေတိ။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧကံ အဟံ။ ဣဒံ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဘိက္ခဝေ သမယ’’န္တိ ဧဝမာဒိ ပါဌော သင်္ဂဟိတော။ အဟံ ဘိက္ခဝေ ဧကံ သမယန္တိ ဧဝံ ပေတ္ထ ပဒယောဇနာ။

သုဘဂဝနေတိ သုဘဂတ္တာ သုဘဂံ၊ သုန္ဒရသိရိကတ္တာ ¶ ၊ သုန္ဒရကာမတ္တာ ဝါတိ အတ္ထော။ သုဘဂဉှိ တံ သိရိသမ္ပတ္တိယာ၊ သုန္ဒရေ စေတ္ထ ကာမေ မနုဿာ ပတ္ထေန္တိ။ ဗဟုဇနကန္တတာယပိ တံ သုဘဂံ။ ဝနယတီတိ ဝနံ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ အတ္တနိ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝနုတေ ဣတိ ဝါ ဝနံ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ဧဝ ‘‘မံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ သတ္တေ ယာစတိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ သုဘဂဉ္စ တံ ဝနဉ္စာတိ သုဘဂဝနံ၊ တသ္မိံ သုဘဂဝနေ။အဋ္ဌကထာယံပန ကိံ ဣမိနာ ပပဉ္စေနာတိ ‘‘ဧဝံ နာမကေ ဝနေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမံ သာလရုက္ခောပိ ‘‘သာလော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ယော ကောစိ ရုက္ခောပိ ဝနပ္ပတိ ဇေဋ္ဌကရုက္ခောပိ။ ဣဓ ပန ပစ္ဆိမော ဧဝ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကဿ မူလေ’’တိ။ မူလသမုဂ္ဃာတဝသေနာတိ အနုသယသမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန။

န ဝိဟာယန္တီတိ အကုပ္ပဓမ္မတာယ န ဝိဇဟန္တိ။ ‘‘န ကဉ္စိ သတ္တံ တပန္တီတိ အတပ္ပာ’’တိ ဣဒံ တေသု တဿာ သမညာယ နိရုဠှတာယ ဝုတ္တံ၊ အညထာ သဗ္ဗေပိ သုဒ္ဓါဝါသာ န ကဉ္စိ သတ္တံ တပန္တီတိ အတပ္ပာ နာမ သိယုံ။ ‘‘န ဝိဟာယန္တီ’’တိအာဒိနိဗ္ဗစနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုန္ဒရဒဿနာတိ ဒဿနီယာတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အဘိရူပါ’’တိအာဒိ။ သုန္ဒရမေတေသံ ဒဿနန္တိ ¶ သောဘနမေတေသံ စက္ခုနာ ဒဿနံ၊ ဝိညာဏေန ဒဿနံ ပီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေ ဟေဝ…ပေ… ဇေဋ္ဌာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ တတော ဝိသိဋ္ဌာနံ အဘာဝတော။

သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝသေနာတိ သတ္တန္နံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ အပဒါနဝသေန။ အဝိဟေဟိ အဇ္ဈိဋ္ဌေန ဧကေန အဝိဟာဗြဟ္မုနာ ကထိတာ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ကထိတာ နာမ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တထာ အဝိဟေဟီ’’တိ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစု’’န္တိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘အနေကာနိ ဒေဝတာသတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ¶ ပစ္ဆာ အတ္တနော သာသနေ ¶ ဝိသေသံ အဓိဂန္တွာ တတ္ထ ဥပ္ပန္နာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ အနုသန္ဓိဒွယမ္ပီတိ ဓမ္မဓာတုပဒါနုသန္ဓိ၊ ဒေဝတာရောစနပဒါနုသန္ဓီတိ ဒုဝိဓံ အနုသန္ဓိံ။ နိယျာတေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

မဟာပဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။