📜

၃။ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ပူဇနီယဘာဝတော ¶ ¶ ၊ ¶ ဗုဒ္ဓသမ္ပဒဉ္စ ပဟာယ ပဝတ္တတာ မဟန္တဉ္စ တံ ပရိနိဗ္ဗာနဉ္စာတိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ သဝါသနပ္ပဟာနတော မဟန္တံ ကိလေသက္ခယံ နိဿာယ ပဝတ္တံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတာ ကာလေန မဟတာ ဝါ ဂုဏရာသိနာ သာဓိတံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟန္တဘာဝါယ၊ ဓာတူနံ ဗဟုဘာဝါယ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတော လောကတော နိဿဋံ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ သဗ္ဗလောကာသာဓာရဏတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ သီလာဒိဂုဏေဟိ မဟတော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနံ၊ မဟတိ သာသနေ ပတိဋ္ဌိတေ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိပိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ၊ တပ္ပဋိသံယုတ္တံ သုတ္တံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တံ။ ဂိဇ္ဈာ ဧတ္ထ ဝသန္တီတိ ဂိဇ္ဈံ၊ ဂိဇ္ဈံ ကူဋံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ ဂိဇ္ဈံ ဝိယ ဝါ ဂိဇ္ဈံ၊ ကူဋံ၊ တံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော၊ ပဗ္ဗတော၊ တသ္မိံ ဂိဇ္ဈကူဋေ။ တေနာဟ ‘‘ဂိဇ္ဈာ’’တိအာဒိ။ အဘိယာတုကာမောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ အဘိဘဝနတ္ထော၊ ‘‘အဘိဝိဇာနာတူ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၄၊ ၃။၈၅၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၆) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝနတ္ထာယ ယာတုကာမော’’တိ။ ဝဇ္ဇိရာဇာနောတိ ‘‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိအာဒိတော ပဝတ္တံ ဝစနံ ဥပါဒါယ ‘‘ဝဇ္ဇီ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ရာဇာနော၊ ဝဇ္ဇီရဋ္ဌဿ ဝါ ရာဇာနော ဝဇ္ဇိရာဇာနော။ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဿ ပန ဝဇ္ဇိသမညာ တန္နိဝါသိရာဇကုမာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဇိဒ္ဓိယာတိ ရာဇဘာဝါနုဂတေန သဘာဝေန။ သော ပန သဘာဝေါ နေသံ ¶ ဂဏရာဇူနံ မိထော သာမဂ္ဂိယာ လောကေ ပါကဋော၊ စိရဋ္ဌာယီ စ အဟောသီတိ ‘‘သမဂ္ဂဘာဝံ ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနု အနု တံသမင်္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ၊ အနုဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ၊ ပတာပေါ၊ သော ပန နေသံ ပတာပေါ ဟတ္ထိအဿာဒိဝါဟနသမ္ပတ္တိယာ၊ တတ္ထ စ သုသိက္ခိတဘာဝေန လောကေ ပါကဋော ဇာတောတိ ‘‘ဧတေန…ပေ… ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာဠစ္ဆိဂ္ဂလေနာတိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒေန။ အသနန္တိ သရံ။ အတိပါတယိဿန္တီတိ အတိက္ကာမေန္တိ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ပေါင်္ခဿ အနုပေါင်္ခံ၊ ပုရိမသရဿ ပေါင်္ခပဒါနုဂတပေါင်္ခံ ဣတရံ သရံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အဝိရာဓိတန္တိ အဝိရဇ္ဈိတံ။ ဥစ္ဆိန္ဒိဿာမီတိ ဥမ္မူလနဝသေန ကုလသန္တတိံ ဆိန္ဒိဿာမိ။ အယနံ ¶ ဝဍ္ဎနံ အယော၊ တပ္ပဋိက္ခေပေန အနယောတိ အာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိယာ ဧတံ နာမ’’န္တိ။ ဝိက္ခိပတီတိ ဝိဒူရတော ခိပတိ၊ အပနေတီတိ အတ္ထော။

ဂင်္ဂါယန္တိ ¶ ဂင်္ဂါသမီပေ။ ပဋ္ဋနဂါမန္တိ သကဋပဋ္ဋနဂါမံ။ အာဏာတိ အာဏာ ဝတ္တတိ။ အဍ္ဎယောဇနန္တိ စ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ အဍ္ဎယောဇနဋ္ဌာနဝါသိနော သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတြာတိ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ။ ဗလဝါဃာတဇာတောတိ ဥပ္ပန္နဗလဝကောဓော။

မေတိ မယှံ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။

ရာဇအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ နတ္ထိ၊ တာယံ ဝေလာယံ ပုညာနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗကာလံ သမသီတုဏှာဝ ဥတု ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ တထာ ဝုတ္တံ။ အဘိဏှံ သန္နိပါတာတိ နိစ္စသန္နိပါတာ၊ တံ ပန နိစ္စသန္နိပါတတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒိဝသဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သန္နိပါတဗဟုလာတိ ပစုရသန္နိပါတာ။ ဝေါသာနန္တိ သင်္ကောစံ။ ‘‘ယာဝကီဝ’’န္တိ ဧကမေဝေတံ ပဒံ အနိယမတော ပရိမာဏဝါစီ၊ ကာလော စေတ္ထ အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကံ ကာလ’’န္တိ။ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမတ္ထံ ဗျတိရေကမုခေန ¶ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိဏှံ အသန္နိပတန္တာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာကုလာတိ ခုဘိတာ၊ န ပသန္နာ။ ဘိဇ္ဇိတွာတိ ဝဂ္ဂဗန္ဓတော ဝိဘဇ္ဇ ဝိသုံ ဝိသုံ ဟုတွာ။

သန္နိပါတဘေရိယာတိ သန္နိပါတာရောစနဘေရိယာ။ အဍ္ဎဘုတ္တာ ဝါတိ သာမိဘုတ္တာ စ။ ဩသီဒမာနေတိ ဟာယမာနေ။

ပုဗ္ဗေ အကတန္တိ ပုဗ္ဗေ အနိဗ္ဗတ္တံ။ သုင်္ကန္တိ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ ပဗ္ဗတခဏ္ဍ နဒီတိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု ရာဇပုရိသာနံ ဒါတဗ္ဗဘာဂံ။ ဗလိန္တိ နိပ္ဖန္နသဿာဒိတော ဆဘာဂံ၊ သတ္တဘာဂန္တိအာဒိနာ လဒ္ဓကရံ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဒသဝီသတိကဟာပဏာဒိကံ အပရာဓာနုရူပံ ဂဟေတဗ္ဗဓနဒဏ္ဍံ။ ဝဇ္ဇိဓမ္မန္တိ ဝဇ္ဇိရာဇဓမ္မံ။ ဣဒါနိ အပညတ္တပညာပနာဒီသု တပ္ပဋိက္ခေပ အာဒီနဝါနိသံသေ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘တေသံ အပညတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပါရိစရိယက္ခမာတိ ဥပဋ္ဌာနက္ခမာ။

ကုလဘောဂဣဿရိယာဒိဝသေန မဟတီ မတ္တာ ပမာဏံ ဧတေသန္တိ မဟာမတ္တာ၊ နီတိသတ္ထဝိဟိတေ ဝိနိစ္ဆယေ ¶ ဌပိတာ မဟာမတ္တာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာ၊ တေသံ။ ဒေန္တီတိ နိယျာတေန္တိ။ သစေ စောရောတိ ဧဝံသညိနော သစေ ဟောန္တိ။ ပါပဘီရုတာယ အတ္တနာ ကိဉ္စိ အဝတွာ။ ဒဏ္ဍနီတိသညိတေ ဝေါဟာရေ နိယုတ္တာတိ ဝေါဟာရိကာ၊ ယေ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုတ္တဓရာ နီတိသုတ္တဓရာ ¶ ၊ ဤဒိသေ ဝေါဟာရဝိနိစ္ဆယေ နိယမေတွာ ဌပိတာ။ ပရမ္ပရာဘတေသု အဋ္ဌသု ကုလေသု ဇာတာ အဂတိဂမနဝိရတာ အဋ္ဌမဟလ္လကပုရိသာ အဋ္ဌကုလိကာ။

သက္ကာရန္တိ ဥပကာရံ။ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာတိ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ဂရုနော’’တိ တတ္ထ ဂရုဘာဝံ ပတိ ပတိ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ မာနေန္တီတိ သမ္မာနေန္တိ၊ တံ ပန သမ္မာနနံ တေသု နေသံ အတ္တမနတာပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘မနေန ပိယာယန္တီ’’တိ။ နိပစ္စကာရန္တိ ပဏိပါတံ။ ဒဿေန္တီတိ ‘‘ဣမေ အမှာကံ ပိတာမဟာ ¶ ၊ မာတာမဟာ’’တိအာဒိနာ နီစစိတ္တာ ဟုတွာ ဂရုစိတ္တာကာရံ ဒဿေန္တိ။ သန္ဓာရေတုန္တိ သမ္ဗန္ဓံ အဝိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဃဋေတုံ။

ပသယှာကာရဿာတိ ဗလက္ကာရဿ။ ကာမံ ဝုဒ္ဓိယာ ပူဇနီယတာယ ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထော ပန ဝုတ္တာနုက္ကမေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗော၊ ပါဠိယံ ဝါ ယသ္မာ ‘‘ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ၊ နော ပရိဟာနီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တဒနုက္ကမေန ‘‘ဝုဒ္ဓိဟာနိယော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိပစ္စိတုံ အလဒ္ဓါကာသေ ပါပကမ္မေ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေ ဝါ အနဝသရောဝ ဒေဝတောပသဂ္ဂေါ၊ တသ္မိံ ပန လဒ္ဓါကာသေ သိယာ ဒေဝတောပသဂ္ဂဿ အဝသရောတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နံ…ပေ… ဝဍ္ဎေန္တီ’’တိ။ ဧတေနေဝ အနုပ္ပန္နံ သုခန္တိ ဧတ္ထာပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ဗလကာယဿ ဒိဂုဏတိဂုဏတာဒဿနံ၊ ပဋိဘယဘာဝဒဿန’’န္တိ ဧဝံ အာဒိနာ ဒေဝတာနံ သင်္ဂါမသီသေ သဟာယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အနိစ္ဆိတန္တိ အနိဋ္ဌံ။ အာဝရဏတောတိ နိသေဓနတော။ ယဿ ဓမ္မတော အနပေတာ ဓမ္မိယာတိ ဣဓ ‘‘ဓမ္မိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ မိဂသူကရာဒိဃာတာယ သုနခါဒီနံ ကဍ္ဎိတွာ ဝနစရဏံ ဝါဇော၊ မိဂဝါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တာ၊ တေ ဝါ ဝါဇေန္တိ နေန္တီတိ ဝါဇိကာ၊ မိဂဝဓစာရိနော။ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆတိ။ ကာယိကဝါစသိကပယောဂေန ဟိ သာ လောကေ ပါကဋာ ပကာသဘူတာတိ။

၁၃၅။ ဒေဝါယတနဘာဝေန စိတတ္တာ၊ လောကဿ စိတ္တီကာရဋ္ဌာနတ္တာ စ စေတိယံ အဟောသိ။

ကာမံကာရဝသေန ကိဉ္စိပိ န ကရဏီယာတိ အကရဏီယာ။ ကာမံကာရော ပန ဟတ္ထဂတကရဏဝသေနာတိ ¶ အာဟ ‘‘အဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော’’တိ။ အဘိမုခယုဒ္ဓေနာတိ အဘိမုခံ ဥဇုကမေဝ သင်္ဂါမကရဏေန။ ဥပလာပနံ ¶ သာမံ ဒါနဉ္စာတိ ဒဿေတုံ ‘‘အလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘေဒေါပိ ဣဓ ဥပါယော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညတြ မိထုဘေဒါယာ’’တိ။ ယုဒ္ဓဿ ပန အနုပါယတာ ¶ ပဂေဝ ပကာသိတာ။ ဣဒန္တိ ‘‘အညတြ ဥပလာပနာယ၊ အညတြ မိထုဘေဒါ’’တိ စ ဣဒံ ဝစနံ။ ကထာယ နယံ လဘိတွာတိ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ…ပေ… နော ပရိဟာနီ’’တိ ဣမာယ ဘဂဝတော ကထာယ နယံ ဥပါယံ လဘိတွာ။

အနုကမ္ပာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇေသု အနုဂ္ဂဟေန။ အဿာတိ ဘဂဝတော။

ကထန္တိ ဝဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိံ ကာတဗ္ဗယုဒ္ဓကထံ။ ဥဇုံ ကရိဿာမီတိ ပဋိရာဇာနော အာနေတွာ ပါကာရပရိခါနံ အညထာဘာဝါပါဒနေန ဥဇုဘာဝံ ကရိဿာမိ။

ပတိဋ္ဌိတဂုဏောတိ ပတိဋ္ဌိတာစရိယဂုဏော။ ဣဿရာ သန္နိပတန္တု၊ မယံ အနိဿရာ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ကိံ ကရိဿာမာတိ လိစ္ဆဝိနော န သန္နိပတိံသူတိ ယောဇနာ။ သူရာ သန္နိပတန္တူတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဗလဘေရိန္တိ ယုဒ္ဓါယ ဗလကာယဿ ဥဋ္ဌာနဘေရိံ။

ဘိက္ခုအပရိဟာနိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ အပရိဟာနာယ ဟိတာတိ အပရိဟာနိယာ၊ န ပရိဟာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဝါ အပရိဟာနိယာ၊ တေ ပန ယသ္မာ အပရိဟာနိယာ ကာရကာ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အပရိဟာနိကရေ’’တိ။ ယသ္မာ ပန တေ ပရိဟာနိကရာနံ ဥဇုပဋိပက္ခဘူတာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဝုဒ္ဓိဟေတုဘူတေ’’တိ။ ယသ္မာ ဘဂဝတော ဒေသနာ ဥပရူပရိ ဉာဏာလောကံ ပသာဒေန္တီ သတ္တာနံ ဟဒယန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ၊ ပကာသေတဗ္ဗေ စ အတ္ထေ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပါကဋေ ကတွာ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စန္ဒသဟဿံ…ပေ… ကထယိဿာမီ’’တိ။

ယသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘တဿ ဗြာဟ္မဏဿ သမ္မုခါ ဝဇ္ဇီနံ အဘိဏှသန္နိပါတာဒိပဋိပတ္တိံ ကထေန္တောယေဝ အယံ အပရိဟာနိယကထာ အနိယျာနိကာ ဝဋ္ဋနိဿိတာ၊ မယှံ ပန သာသနေ တထာရူပီ ကထာ ကထေတဗ္ဗာ၊ သာ ဟောတိ နိယျာနိကာ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတာ၊ ယာယ သာသနံ မယှံ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပရမ္ပိ ¶ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိက’’န္တိ စိန္တေသိ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ တေသံ အပရိဟာနိယေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တော တေနေဝ နိယာမေန ဒေသေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ ဝဇ္ဇိသတ္တကေ ဝုတ္တသဒိသမေဝါ’’တိ။ ဧဝံ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ¶ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓာပိ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘တတော’’တိအာဒိ ¶ ဒိသာသု အာဂတသာသနေ ဝုတ္တံ တံ ကထနံ။ ဝိဟာရသီမာ အာကုလာ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌိတာ။

ဩလီယမာနကောတိ ပါဠိတော၊ အတ္ထတော စ ဝိနဿမာနော။ ဥက္ခိပါပေန္တာတိ ပဂုဏဘာဝကရဏေန၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနေန စ ပဂ္ဂဏှန္တာ။

သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခူ ဝိယ ပါစိတ္တိယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ (ပါရာ။ ၅၆၅ ဝိတ္ထာရဝတ္ထု)။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဝိယ ဒသဝတ္ထုဒီပနေန (စူဠဝ။ ၄၄၆ ဝိတ္ထာရဝတ္ထု)။ ‘‘ဂိဟိဂတာနီတိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဂိဟီသု ဂတာနိ၊ တေဟိ ဉာတာနိ ဂိဟိဂတာနိ။ ဓူမကာလော ဧတဿာတိ ဓူမကာလိကံ စိတကဓူမဝူပသမတော ပရံ အပ္ပဝတ္တနတော။

ထိရဘာဝပ္ပတ္တာတိ သာသနေ ထိရဘာဝံ အနိဝတ္တိတဘာဝံ ဥပဂတာ။ ထေရကာရကေဟီတိ ထေရဘာဝသာဓကေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ အသေက္ခဓမ္မေဟိ။ ဗဟူ ရတ္တိယောတိ ပဗ္ဗဇိတာ ဟုတွာ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ။ သီလာဒိဂုဏေသု ပတိဋ္ဌာပနမေဝ သာသနေ ပရိဏာယကတာတိ အာဟ ‘‘တီသု သိက္ခာသု ပဝတ္တေန္တီ’’တိ။

ဩဝါဒံ န ဒေန္တိ အဘာဇနဘာဝတော။ ပဝေဏီကထန္တိ အာစရိယပရမ္ပရာဘတံ သမ္မာပဋိပတ္တိဒီပနံ ဓမ္မကထံ။ သာရဘူတံ ဓမ္မပရိယာယန္တိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသမ္ပာပနေန သာရဘူတံ ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လအနုတ္တရသီတီဘာဝအဓိစိတ္တသုတ္တာဒိဓမ္မတန္တိံ။

ပုနဗ္ဘဝဒါနံ ပုနဗ္ဘဝေါ ဥတ္တရပဒလောပေန။ ဣတရေတိ ယေ န ပစ္စယဝသိကာ န အာမိသစက္ခုကာ၊ တေ န ဂစ္ဆန္တိ တဏှာယ ဝသံ။

အာရညကေသူတိ အရညဘာဂေသု အရညပရိယာပန္နေသု။ နနု ယတ္ထ ကတ္ထစိပိ တဏှာ သာဝဇ္ဇာ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဂါမန္တသေနာသနေသု ဟီ’’တိအာဒိ၊ တေန ‘‘အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တသိနေဟာဒယော ဝိယ အာရညကေသု သေနာသနေသု သာလယတာ သေဝိတဗ္ဗပက္ခိယာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

အတ္တနာဝါတိ ¶ ¶ သယမေဝ၊ တေန ပရေဟိ အနုဿာဟိတာနံ သရသေနေဝ အနာဂတာနံ ပေသလာနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ၊ အာဂတာနဉ္စ ဖာသုဝိဟာရံ ပစ္စာသိသန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ နီဟာရေနာတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ။ အဂ္ဂဟိတဓမ္မဂ္ဂဟဏန္တိ ¶ အဂ္ဂဟိတဿ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ဥဂ္ဂဟဏံ။ ဂဟိတသဇ္ဈာယကရဏန္တိ ဥဂ္ဂဟိတဿ သုဋ္ဌု အတ္ထစိန္တနံ။ စိန္တနတ္ထော ဟိ သဇ္ဈာယသဒ္ဒေါ။

ဧန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ နိသီဒန္တိ အာသနပညာပနာဒိနာ။

၁၃၇။ အာရမိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကမ္မံ အာရာမော။ ကမ္မေ ရတာ၊ န ဂန္ထဓုရေ၊ ဝါသဓုရေ ဝါတိ ကမ္မရတာ၊ အနုယုတ္တာတိ တပ္ပရဘာဝေန ပုနပ္ပုနံ ပသုတာ။ ဣတိ ကာတဗ္ဗကမ္မန္တိ တံ တံ ဘိက္ခူနံ ကာတဗ္ဗံ ဥစ္စာဝစကမ္မံ စီဝရဝိစာရဏာဒိ။ တေနာဟ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိအာဒိ။ ဥပတ္ထမ္ဘနန္တိ ဒုပဋ္ဋတိပဋ္ဋာဒိကရဏံ။ တဉှိ ပဌမပဋလာဒီနံ ဥပတ္ထမ္ဘနကာရဏတ္တာ တထာ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ အယံ ကမ္မရာမတာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဧကစ္စော ဟီ’’တိအာဒိ။

ကရောန္တော ယေဝါတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တောယေဝ။ အတိရစ္ဆာနကထာဘာဝေပိ တဿ တတ္ထ တပ္ပရဘာဝဒဿနတ္ထံ အဝဓာရဏဝစနံ။ ပရိယန္တကာရီတိ သပရိယန္တံ ကတွာ ဝတ္တာ။ ‘‘ပရိယန္တဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ ၁၉၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဘဿော ဝါတိ ပရိမိတကထောယေဝ ဧကန္တေန ကထေတဗ္ဗဿေဝ ကထနတော။ သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ။

နိဒ္ဒါယတိယေဝါတိ ¶ နိဒ္ဒေါက္ကမနေ အနာဒီနဝဒဿီ နိဒ္ဒါယတိယေဝ။ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနာဒိနာ န နံ ဝိနောဒေတိ။

ဧဝံ သံသဋ္ဌော ဝါတိ ဝုတ္တနယေန ဂဏသင်္ဂဏိကာယ သံသဋ္ဌော ဧဝ ဝိဟရတိ။

ဒုဿီလာ ပါပိစ္ဆာ နာမာတိ သယံ နိဿီလာ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနိစ္ဆာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပါပါ လာမကာ ဣစ္ဆာ ဧတေသန္တိ ပါပိစ္ဆာ။

ပါပပုဂ္ဂလေဟိ မေတ္တိကရဏတော ပါပမိတ္တာ။ တေဟိ သဒါ သဟ ပဝတ္တနေန ပါပသဟာယာ။ တတ္ထ နိန္နတာဒိနာ တဒဓိမုတ္တတာယ ပါပသမ္ပဝင်္ကာ။

၁၃၈။ သဒ္ဓါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ သဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ’’တိ။ အာဂမနီယပဋိပဒါယ အာဂတသဒ္ဓါ ¶ အာဂမနီယသဒ္ဓါ၊ သာ သာတိသယာ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပရောပဒေသေန ဝိနာ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ အဝိပရီတတော ဩဂါဟေတွာ ¶ အဓိမုစ္စနတောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဟောတီ’’တိ။ သစ္စပဋိဝေဓတော အာဂတသဒ္ဓါ အဓိဂမသဒ္ဓါ သုရဗန္ဓာဒီနံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၁၈၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထု၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၄၃) ဝိယ။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကပသာဒေါ ပသာဒသဒ္ဓါ မဟာကပ္ပိနရာဇာဒီနံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၃၁၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထု၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ၊ ဝိတ္ထာရော) ဝိယ။ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ သဒ္ဒဟနဝသေန ကပ္ပနံ ဩကပ္ပနံ။ ဒုဝိဓာပီတိ ပသာဒသဒ္ဓါပိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါပိ။ တတ္ထ ပသာဒသဒ္ဓါ အပရနေယျရူပါ ဟောတိ သဝနမတ္တေန ပသီဒနတော။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တီ ဝိယ ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဓါဓိမုတ္တော ဝက္ကလိတ္ထေရသဒိသော ဟောတီ’’တိ။ တဿ ဟီတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတဿ။ ဟိရီ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဟိရိ၊ ဟိရိ မနော ဧတေသန္တိ ဟိရိမနာတိ အာဟ ‘‘ပါပ…ပေ… စိတ္တာ’’တိ။ ပါပတော ဩတ္တပ္ပေန္တိ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ ဘာယန္တီတိ ဩတ္တပ္ပီ။

ဗဟု သုတံ သုတ္တဂေယျာဒိ ဧတေနာတိ ဗဟုဿုတော၊ သုတဂ္ဂဟဏံ စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ ဓာရဏပရိစယပရိပုစ္ဆာနုပေက္ခနဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနာနံ ¶ ပေတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ။ သဝနမူလကတ္တာ ဝါ တေသမ္ပိ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္ထကာမေန ပရိယာပုဏိတဗ္ဗတော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိပုရိသတ္ထသိဒ္ဓိယာ ပရိယတ္တဘာဝတော စ ပရိယတ္တိ၊ တီဏိ ပိဋကာနိ။ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော သစ္စာနံ ပဋိဝိဇ္ဈနံ။ တဒပိ ဗာဟုသစ္စံ ယထာဝုတ္တဗာဟုသစ္စကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော။ ပရိယတ္တိ အဓိပ္ပေတာ သစ္စပဋိဝေဓာဝဟေန ဗာဟုသစ္စေန ဗဟုဿုတဘာဝဿ ဣဓ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ သောတိ ပရိယတ္တိဗဟုဿုတော။ စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ ပဉ္စမဿ ပကာရဿ အဘာဝတော။ သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတောတိ နိဿယမုစ္စနကဗဟုဿုတာဒယော ဝိယ ပဒေသိကော အဟုတွာ ပိဋကတ္တယေ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဗာဟုသစ္စသဗ္ဘာဝတော သဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ကာယနတော ကထနတော သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတော။ တေ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မာနံ မူလဘူတေ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝတော။

အာရဒ္ဓန္တိ ပဂ္ဂဟိတံ။ တံ ပန ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယာရမ္ဘဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကကာတိ ဧကာကိနော၊ ဝူပကဋ္ဌဝိဟာရိနောတိ အတ္ထော။

ပုစ္ဆိတွာတိ ¶ ပရတော ပုစ္ဆိတွာ။ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတုန္တိ ‘‘တွံ အသုကနာမော’’တိ ဝတွာ တေဟိ ‘‘အာမာ’’တိ ပဋိဇာနာပေတုန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ စိရကတာဒိအနုဿရဏသမတ္ထသတိနေပက္ကာနံ အပ္ပကသိရေနေဝ ¶ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဧဝရူပေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ။

၁၃၉။ ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ ‘‘ဗောဓီ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အင်္ဂေါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပသတ္ထော၊ သုန္ဒရော ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏောတိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာနံ အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တဘာဝသလ္လက္ခဏသင်္ခါတံ အာရမ္မဏေ ဥပဋ္ဌာနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏော။ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပီဠနာဒိပ္ပကာရတော ဝိစယော ဥပပရိက္ခာ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဝိစယလက္ခဏော။ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိဝသေန စိတ္တဿ ¶ ပဂ္ဂဟော ပဂ္ဂဏှနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော။ ဖရဏံ ဝိပ္ဖာရိကတာ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဖရဏလက္ခဏော။ ဥပသမော ကာယစိတ္တပရိဠာဟာနံ ဝူပသမနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ဥပသမလက္ခဏော။ အဝိက္ခေပေါ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ အဝိက္ခေပလက္ခဏော။ လီနုဒ္ဓစ္စရဟိတေ အဓိစိတ္တေ ပဝတ္တမာနေ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု အဗျာဝဋတ္တာ အဇ္ဈုပေက္ခနံ ပဋိသင်္ခါနံ လက္ခဏံ ဧတဿာတိ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏော။

စတူဟိ ကာရဏေဟီတိ သတိသမ္ပဇညံ၊ မုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဆဟိ ကာရဏေဟီတိ ပရိပုစ္ဆကတာ၊ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ၊ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ ပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဆဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ ပန ‘‘သတ္တဟိ ကာရဏေဟီ’’ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ဝက္ခတိ၊ တံ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယာပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဣမံ ကာရဏံ ပက္ခိပိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နဝဟိ ကာရဏေဟီတိ အပါယဘယပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ဂမနဝီထိပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ပိဏ္ဍပါတဿ အပစာယနတာ၊ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ သဗြဟ္မစာရီမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ၊ ကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ¶ အာနိသံသဒဿာဝိတာ၊ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသာ’’တိ ဝက္ခတိ။ ဒသဟိ ကာရဏေဟီတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သင်္ဃသီလစာဂဒေဝတာဥပသမာနုဿတိ၊ လူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ပသာဒနိယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏာယ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသာ’’တိ ဝက္ခတိ။ သတ္တဟိ ကာရဏေဟီတိ ပဏီတဘောဇနသေဝနတာ ¶ ၊ ဥတုသုခသေဝနတာ၊ ဣရိယာပထသုခသေဝနတာ၊ မဇ္ဈတ္တပယောဂတာ၊ သာရဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနတာ ¶ ၊ ပဿဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလသေဝနတာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ။ ဒသဟိ ကာရဏေဟီတိ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ ဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနာ၊ နိမိတ္တကုသလတာ၊ သမယေ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဟဏံ၊ သမယေ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟဏံ၊ သမယေ စိတ္တဿ သမ္ပဟံသနံ၊ သမယေ စိတ္တဿ အဇ္ဈုပေက္ခနံ၊ အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ၊ သမာဟိတပုဂ္ဂလသေဝနံ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ ကာရဏေဟိ။ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) ပန ‘‘ဈာနဝိမောက္ခပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဧကာဒသဟီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ သတ္တမဇ္ဈတ္တတာ၊ သင်္ခါရမဇ္ဈတ္တတာ၊ သတ္တသင်္ခါရကေလာယနပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ၊ သတ္တသင်္ခါရမဇ္ဈတ္တပုဂ္ဂလသေဝနာ၊ တဒဓိမုတ္တတာတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၈) အာဂမိဿတိ။ ကာမံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ နာမ နိပ္ပရိယာယတော အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဧဝ နိယျာနိကဘာဝတော။ သုတ္တန္တဒေသနာ နာမ ပရိယာယကထာတိ ‘‘ဣမိနာ ဝိပဿနာ…ပေ… ကထေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၄၀။ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ အနုပဿတိ ဧတာယာတိ အနိစ္စာနုပဿနာ၊ တထာ ပဝတ္တာ ဝိပဿနာ၊ သာ ပန ယသ္မာ အတ္တနာ သဟဂတသညာယ ဘာဝိတာယ ဝိဘာဝိတာ ဧဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနိစ္စာနုပဿနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နသညာ’’တိ။ သညာသီသေန ဝါယံ ဝိပဿနာယ ဧဝ နိဒ္ဒေသော။ အနတ္တသညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လောကိယဝိပဿနာပိ ဟောန္တိ၊ ယသ္မာ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ တာ ပဝတ္တန္တီတိ။ လောကိယဝိပဿနာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန မိဿကာပေတ္ထ သန္တီတိ အတ္ထတော အာပန္နန္တိ အတ္ထာပတ္တိသိဒ္ဓမတ္ထံ နိဒ္ဓါရေတွာ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ဝိရာဂေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဂတဝသေနာတိ တထာ အာဂတပါဠိဝသေန ‘‘ဝိရာဂေါ နိရောဓော’’တိ ဟိ တတ္ထ ¶ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တန္တိ ဣဓ ¶ ‘‘ဝိရာဂသညာ၊ နိရောဓသညာ’’တိ ဝုတ္တသညာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာပိ သိယုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ လောကုတ္တရာပိ ဟောန္တီ’’တိ။

၁၄၁။ မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ၊ စိတ္တံ။ တံသမုဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ။ ဧသ နယော သေသဒွယေပိ။ ဣမာနိပိ မေတ္တာကာယကမ္မာဒီနိ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ တေသံ သေဋ္ဌပရိသဘာဝတော။ ယထာ ပန ဘိက္ခူသုပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ဧဝံ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိ စတုပရိသသာဓာရဏတ္တာတိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘိက္ခူနဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကဓမ္မဿဝနေနပိ မေတ္တာကာယကမ္မာနိ လဗ္ဘန္တိ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန စာရိတ္တဓမ္မဿဝနေန အယမတ္ထော ဣစ္ဆိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏ’’န္တိ အာဟ။ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပရိပုစ္ဆနအတ္ထကထနဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတဗ္ဗတော။

အာဝီတိ ¶ ပကာသံ၊ ပကာသဘာဝေါ စေတ္ထ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ၊ တဿ သမ္မုခဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သမ္မုခါ’’တိ။ ရဟောတိ အပ္ပကာသံ၊ အပ္ပကာသတာ စ ယံ ဥဒ္ဒိဿ တံ ကာယကမ္မံ ကရီယတိ၊ တဿ ပစ္စက္ခာဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ပရမ္မုခါ’’တိ။ သဟာယဘာဝဂမနံ တေသံ ပုရတော။ ဥဘယေဟီတိ နဝကေဟိ၊ ထေရေဟိ စ။

ပဂ္ဂယှာတိ ပဂ္ဂဏှိတွာ ဥစ္စံ ကတွာ။

ကာမံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနံ နယနာနံ ဥမ္မီလနာ၊ ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မမေဝ၊ ယဿ ပန စိတ္တဿ ဝသေန နယနာနံ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓတာ၊ မုခဿ စ ပသန္နတာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမာ’’တိ။

လာဘသဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနော ‘‘လာဘာဝတ၊ လာဘော လဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ သော စေတ္ထ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော အတီတကာလိကောတိ အာဟ ‘‘စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ’’တိ။ ဓမ္မတော ¶ အာဂတာတိ ဓမ္မိကာ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မလဒ္ဓါ’’တိ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကုဟနာဒီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တေန ဝိဘဇနပုဗ္ဗကံ ကာယေန ဝိဘဇနန္တိ မူလမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တေန စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေနပိ ပဋိဝိဘာဂေါ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဝါ လာဘံ ဘုဉ္ဇတီတိ ကမ္မနိဒ္ဒေသော ဧဝ။

တံ ¶ တံ နေဝ ဂိဟီနံ ဒေတိ အတ္တနော အာဇီဝသောဓနတ္ထံ။ န အတ္တနာ ဘုဉ္ဇတီတိ အတ္တနာဝ န ပရိဘုဉ္ဇတိ ‘‘မယှံ အသာဓာရဏဘောဂိတာ မာ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမိနာ တဿ လာဘဿ တီသုပိ ကာလေသု သာဓာရဏတော ဌပနံ ဒဿိတံ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏကာလော ဒဿိတော၊ ‘‘ဂဟေတွာ…ပေ… ပဿတီ’’တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာလော၊ တဒုဘယံ ပန တာဒိသေန ပုဗ္ဗာဘောဂေန ဝိနာ န ဟောတီတိ အတ္ထသိဒ္ဓါ ပုရိမကာလော။ တယိဒံ ပဋိဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗေ ဝဿ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တဿ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဏှာမီ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟောတိ ‘‘သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ မယာ’’တိ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ကတွာ လဒ္ဓလာဘံ ဩသာနလက္ခဏံ အဝိကောပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သာဓာရဏဘောဂီ၊ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ စ ဟောတိ။

ဣမံ ပန သာရဏီယဓမ္မန္တိ ဣမံ စတုတ္ထံ သရိတဗ္ဗယုတ္တဓမ္မံ။ န ဟိ…ပေ… ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ ¶ သာဓာရဏဘောဂိတာ ဧဝ ဒုဿီလဿ နတ္ထီတိ အာရမ္ဘောပိ တာဝ န သမ္ဘဝတိ၊ ကုတော ပူရဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပရိသုဒ္ဓသီလော’’တိ ဣမိနာ လာဘဿ ဓမ္မိကဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂိတံ၊ သာဓာရဏဘောဂိတဉ္စ ဒဿေတိ။ သတိ ပန တဒုဘယေ သာရဏီယဓမ္မော ပူရိတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပူရေတီ’’တိ။ ‘‘ဩဒိဿကံ ¶ ကတွာ’’တိ ဧတေန အနောဒိဿကံ ကတွာ ပိတုနော၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒေန္တဿ သာရဏီယဓမ္မောယေဝ ဟောတီတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတီတိ ပဋိဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒိန္နတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာရဏီယဓမ္မပူရကဿ ဩဒိဿကဒါနံ န ဝဋ္ဋတီတိ? နော န ဝဋ္ဋတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ဒဿေန္တော ‘‘တေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဂိလာနာဒီနံ ဩဒိဿကံ ကတွာ ဒါနံ အပ္ပဋိဝိဘာဂပက္ခိကံ ‘‘အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ပဋိက္ခေပဿ အဘာဝတော။ ဗျတိရေကပ္ပဓာနော ဟိ ပဋိဝိဘာဂေါ။ တေနာဟ ‘‘အဝသေသ’’န္တိအာဒိ။ အဒါတုမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ၊ တဉ္စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန၊ န ဝတ္တပူရဏဝသေန။

သုသိက္ခိတာယာတိ သာရဏီယဓမ္မပူရဏဝိဓိမှိ သုဋ္ဌု သိက္ခိတာယ၊ သုကုသလာယာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တဿာ ကောသလ္လံ ဒဿေတုံ ‘‘သုသိက္ခိတာယ ဟီ’’တိအာဒိ ¶ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ၊ န တတော ဩရ’’န္တိ ဣမိနာ တဿ ဒုပ္ပူရဏံ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ သော မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေဟိပိ တာဝ ဂရုတရေဟိ ဖလာနိသံသေဟိ စ အနုဂတော။ တံသမင်္ဂီ စ ပုဂ္ဂလော ဝိသေသလာဘီ အရိယပုဂ္ဂလော ဝိယ လောကေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။ တထာ ဟိ သော ဒုပ္ပဇဟံ ဒါနမယဿ၊ သီလမယဿ စ ပုညဿ ပဋိပက္ခဓမ္မံ သုဒူရေ ဝိက္ခမ္ဘိတံ ကတွာ သုဝိသုဒ္ဓေန စေတသာ လောကေ ပါကဋော ပညာတော ဟုတွာ ဝိဟရတိ၊ တဿိမမတ္ထံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣဒါနိ ယေ သမ္ပရာယိကေ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ စ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နေဝ ဣဿာ၊ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ စိရကာလဘာဝနာယ ဝိဓုတဘာဝတော။ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ ပရိစ္စာဂသီလတာယ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’တိအာဒိ ¶ (အ။ နိ။ ၅။၃၄)။ သုလဘပစ္စယော ဟောတိ ဒါနဝသေန ဥဠာရဇ္ဈာသယာနံ ပစ္စယလာဘဿ ဣဓာနိသံသဘာဝတော ဒါနဿ။ ပတ္တဂတံ အဿ ဒိယျမာနံန ခီယတိ ပတ္တဂတဝသေန ဒွါဒသဝဿိကဿ မဟာပတ္တဿ အဝိစ္ဆေဒေန ပူရိတတ္တာ။ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ ဒေဝသိကံ ဒက္ခိဏေယျာနံ အဂ္ဂတော ပဋ္ဌာယ ဒါနဿ ဒိန္နတ္တာ။ ဘယေဝါ…ပေ… အာပဇ္ဇန္တိ ဒေယျပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပံ ¶ အကတွာ အတ္တနိ နိရပေက္ခစိတ္တေန စိရကာလံ ဒါနပူရတာယ ပသာဒိတစိတ္တတ္တာ။

တတြာတိ တေသု အာနိသံသေသု ဝိဘာဝေတဗ္ဗေသု။ ဣမာနိ တံ ဒီပနာနိ ဝတ္ထူနိ ကာရဏာနိ။ အလဘန္တာပီတိ အမဟာပုညတာယ န လာဘိနော သမာနာပိ။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဂန္တိ သဘာဂံ တဗ္ဘာဂိယံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ဇာနန္တိ။

အနုတ္တရိမနုဿဓမ္မတ္တာ၊ ထေရာနံ သံသယဝိနောဒနတ္ထဉ္စ ‘‘သာရဏီယဓမ္မော မေ ဘန္တေ ပူရိတော’’တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဒုတိယဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ထေရေန အတ္တာ ပကာသိတော။ မနုဿာနံ ပိယတာယ၊ သုလဘပစ္စယတာယပိ ဣဒံ ဝတ္ထုမေဝ။ ပတ္တဂတာခီယနဿ ပန ဝိသေသံ ဝိဘာဝနတော ‘‘ဣဒံ တာဝ…ပေ… ဧတ္ထ ဝတ္ထု’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယာတိ ¶ စေတိယဂိရိမှိ သကလလင်္ကာဒီပေ၊ ယောဇနပ္ပမာဏေ သမုဒ္ဒေ စ နာဝါသင်္ဃာဋာဒိကေ ဌပေတွာ ဒီပပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ကရိယမာနမဟာပူဇာယံ။ ပရိယာယေနပီတိ လေသေနပိ။ အနုစ္ဆဝိကန္တိ သာရဏီယဓမ္မပူရဏတောပိ ဣဒံ ယထာဘူတပ္ပဝေဒနံ တုမှာကံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္ထော။

အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု စောရဘယေန။ ‘‘အတ္တနော ဒုဇ္ဇီဝိကာယာ’’တိ စ ဝဒန္တိ။

ဝဋ္ဋိဿတီတိ ကပ္ပိဿတိ။ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ၊ ထေရဿ ပန သီလတေဇေနေဝ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။

နတ္ထိ ¶ ဧတေသံ ခဏ္ဍန္တိ အခဏ္ဍာနိ။ တံ ပန နေသံ ခဏ္ဍံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပသမ္ပန္နသီလာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေန အာဒိ အန္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တသူ’’တိအာဒိ။ အနုပသမ္ပန္နသီလာနံ ပန သမာဒါနက္ကမေနပိ အာဒိ အန္တာ လဗ္ဘန္တိ။ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယာတိ ဝတ္ထန္တေ၊ ဒသန္တေ ဝါ ဆိန္နဝတ္ထံ ဝိယ၊ ဝိသဒိသူဒါဟရဏံ စေတံ ‘‘အခဏ္ဍာနီ’’တိ ဣမဿ အဓိဂတတ္တာ။ ဧဝံ သေသာနိပိ ဥဒါဟရဏာနိ။ ခဏ္ဍိတဘိန္နတာ ခဏ္ဍံ၊ တံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ခဏ္ဍံ၊ သီလံ။ ‘‘ဆိဒ္ဒ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ဂါဝီ ဝိယာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗလရဟိတာနိ အသဗလာနိ။ တထာ အကမ္မာသာနိ။ သီလဿ တဏှာဒါသဗျတော မောစနံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘာဝါပါဒနံ။ ယသ္မာ စ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော သေရီ သယံဝသီ ဘုဇိဿော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ဘုဇိဿာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘုဇိဿဘာဝကာရဏတော ¶ ဘုဇိဿာနီ’’တိ။ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပါသံသတ္တာ ဝိညုပသတ္ထာနိ။ ဣမိနာဟံ သီလေန ဒေဝေါ ဝါ ဘဝေယျံ၊ ဒေဝညတရော ဝါ၊ တတ္ထ ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ၊ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိ စ ဧဝံ အာဒိနာ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘အယံ တေ သီလေသု ဒေါသော’’တိ စတူသုပိ ဝိပတ္တီသု ယာယ ကာယစိ ဝိပတ္တိယာ ဒဿနေန ပရာမဋ္ဌုံ အနုဒ္ဓံသေတုံ။ သမာဓိသံဝတ္တနပ္ပယောဇနာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။

သမာနဘာဝူပဂတသီလာတိ သီလသမ္ပတ္တိယာ သမာနဘာဝံ ဥပဂတသီလာ သဘာဂဝုတ္တိကာ။ ကာမံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ နာနတ္တံ န သိယာ၊ တံ ¶ ပန န ဧကန္တိကံ၊ ဣဒံ ဧကန္တိကံ နိယတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တ’’န္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တန္တိ မဂ္ဂသီလံ သန္ဓာယ ဧတံ ‘‘ယာနိ တာနိ သီလာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ယာယန္တိ ယာ အယံ မယှဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ ပစ္စက္ခဘူတာ ¶ ။ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ နိဒ္ဒေါသာတိ နိဓုတဒေါသာ၊ သမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိပါပဓမ္မာတိ အတ္ထော။ နိယျာတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရတိ နိဂစ္ဆတိ။ သယံ နိယျန္တဿေဝ ဟိ ‘‘တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာပေတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာ သတ္ထု အနုသိဋ္ဌိ၊ တံ ကရောတီတိ တက္ကရော၊ တဿ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇနကဿာတိ အတ္ထော။ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝန္တိ သဒိသဒိဋ္ဌိဘာဝံ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓေန အဘိန္နဒိဋ္ဌိဘာဝံ။ ဝုဒ္ဓိယေဝါတိ အရိယဝိနယေ ဂုဏေဟိ ဝုဍ္ဎိယေဝ၊ နော ပရိဟာနီတိ အယံ အပရိဟာနိယဓမ္မဒေသနာ အတ္တနောပိ သာသနဿ အဒ္ဓနိယတံ အာကင်္ခန္တေန ဘဂဝတာ ဣဓ ဒေသိတာ။

၁၄၂။ အာသန္နပရိနိဗ္ဗာနတ္တာတိ ကတိပယမာသာဓိကေန သံဝစ္ဆရမတ္တေန ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဧတံယေဝါတိ ‘‘ဣတိ သီလ’’န္တိအာဒိကံယေဝ ဣတိ သီလန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ ပရိမာဏတ္ထော စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သီလံ ဧတ္တကံ သီလ’’န္တိ။ ဧဝံ သီလန္တိ ဧဝံ ပဘေဒံ သီလံ။ ဧတ္တကန္တိ ဧတံ ပရမံ၊ န ဣတော ဘိယျော။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ မဂ္ဂဿ သမ္ဘာရဘူတံ လောကိယစတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ သီလေ ဌတွာတိ ယသ္မိံ လောကုတ္တရကုသလဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၁၊ ကထာ။ ၈၇၄) ဧဝံ ဝုတ္တသီလေ ပတိဋ္ဌာယ။ ဧသောတိ မဂ္ဂဖလသမာဓိ။ ပရိဘာဝိတောတိ တေန သီလေန သဗ္ဗသော ဘာဝိတော သမ္ဘာဝိတော။ မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသောတိ မဂ္ဂသမာဓိ တာဝ သာမညဖလေဟိ မဟပ္ဖလော၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမေန မဟာနိသံသော။ ဣတရော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနေန မဟပ္ဖလော၊ နိဗ္ဗုတိသုခုပ္ပတ္တိယာ မဟာနိသံသော။ ယမှိ သမာဓိမှိ ¶ ဌတွာတိ ယသ္မိံ လောကုတ္တရကုသလဿ ¶ ပဒဋ္ဌာနဘူတေ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိမှိ စေဝ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိသမာဓိမှိ စ ဌတွာ။ သာတိ မဂ္ဂဖလပညာ။ တေန ပရိဘာဝိတာတိ တေန ယထာဝုတ္တသမာဓိနာ သဗ္ဗသော ဘာဝိတာ ပရိဘာဝိတာ။ မဟပ္ဖလမဟာနိသံသတာ သမာဓိမှိ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိ စ တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂပ္ပဘေဒဟေတုတာယ မဟပ္ဖလာ သတ္တဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလဝိဘာဂဟေတုတာယ ¶ မဟာနိသံသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာယ ပညာယ ဌတွာတိ ယာယံ ဝိပဿနာပညာယံ၊ သမာဓိဝိပဿနာပညာယံ ဝါ ဌတွာ။ သမထယာနိကဿ ဟိ သမာဓိသဟဂတာပိ ပညာ မဂ္ဂါဓိဂမာယ ဝိသေသပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ သမ္မဒေဝါတိ သုဋ္ဌုယေဝ ယထာ အာသဝါနံ လေသောပိ နာဝသိဿတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသော အာသဝေဟိ ဝိမုစ္စတိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏဉှိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

၁၄၃။ လောကိယတ္ထသဒ္ဒါနံ ဝိယ အဘိရန္တ-သဒ္ဒဿ သိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အဘိရန္တံ အဘိရတံ အဘိရတီတိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ။ အဘိရန္တ-သဒ္ဒေါ စာယံ အဘိရုစိပရိယာယော၊ န အဿာဒပရိယာယော။ အဿာဒဝသေန ဟိ ကတ္ထစိ ဝသန္တဿ အဿာဒဝတ္ထုဝိဂမေန သိယာ တဿ တတ္ထ အနဘိရတိ၊ ယဒိဒံ ခီဏာသဝါနံ နတ္ထိ၊ ပဂေဝ ဗုဒ္ဓါနန္တိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ အဘိရတိဝသေန ကတ္ထစိ ဝသိတွာ တဒဘာဝတော အညတ္ထ ဂမနံ နာမ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ ဝေနေယျဝိနယနတ္ထံ ပန ကတ္ထစိ ဝသိတွာ တသ္မိံ သိဒ္ဓေ ဝေနေယျဝိနယနတ္ထမေဝ တတော အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ၊ အယမေတ္ထ ယထာရုစိ။ အာယာမာတိ ဧတ္ထ အာ-သဒ္ဒေါ ‘‘အာဂစ္ဆာ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဧဟိ ယာမာ’’တိ။ အယာမာတိ ပန ပါဌေ အ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ သန္တိကာဝစရတ္တာ ထေရံ အာလပတိ၊ န ပန တဒါ သတ္ထု သန္တိကေ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝတော။ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနော ဟိ တဒါ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ¶ ။ တေနာဟ ‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အမ္ဗလဋ္ဌိကာဂမနန္တိ အမ္ဗလဋ္ဌိကာဂမနပဋိသံယုတ္တပါဌမာဟ။ ပါဋလိဂမနေတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဥတ္တာနမေဝ အနန္တရံ၊ ဟေဋ္ဌာ စ သံဝဏ္ဏိတရူပတ္တာ။

သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ ‘‘အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ ပါဌဇာတံ။ သမ္ပသာဒနီယေတိ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၁) ဝိတ္ထာရိတံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ၊ တသ္မာ မယမ္ပိ တတ္ထေဝ နံ အတ္ထတော ဝိတ္ထာရယိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒုဿီလအာဒီနဝဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ အာဂန္တွာ ¶ ဝသန္တိ ဧတ္ထ အာဂန္တုကာတိ အာဝသထော၊ တဒေဝ အဂါရန္တိ အာဟ ‘‘အာဝသထာဂါရန္တိ အာဂန္တုကာနံ အာဝသထဂေဟ’’န္တိ။ ဒွိန္နံ ¶ ရာဇူနန္တိ လိစ္ဆဝိရာဇမဂဓရာဇူနံ။ သဟာယကာတိ သေဝကာ။ ကုလာနီတိ ကုဋုမ္ဗိကေ။ သန္ထတန္တိ သန္ထရိ၊ သဗ္ဗံ သန္ထရိ သဗ္ဗသန္ထရိ၊ တံ သဗ္ဗသန္ထရိံ။ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော စာယံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ၊ ဧဝ’’န္တိ။

၁၄၉။ ဒုဿီလောတိ ဧတ္ထ ဒု-သဒ္ဒေါ အဘာဝတ္ထော ‘‘ဒုပ္ပညော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉၊ အ။ နိ။ ၅။၁၀) ဝိယ၊ န ဂရဟတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အသီလော နိဿီလော’’တိ။ ဘိန္နသံဝရောတိ ဧတ္ထ ယော သမာဒိန္နသီလော ကေနစိ ကာရဏေန သီလဘေဒံ ပတ္တော၊ သော တာဝ ဘိန္နသံဝရော ဟောတိ။ ယော ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသမာဒိန္နသီလော အာစာရဟီနော၊ သော ကထံ ဘိန္နသံဝရော နာမ ဟောတီတိ? သောပိ သာဓုသမာစာရဿ ပရိဟာနိယဿ ဘေဒိတတ္တာ ဘိန္နသံဝရော ဧဝ နာမ။ ဝိဿဋ္ဌသံဝရော သံဝရရဟိတောတိ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တံ တံ သိပ္ပဋ္ဌာနံ။ မာဃာတကာလေတိ ‘‘မာ ဃာတေထ ပါဏိနော’’တိ ဧဝံ မာဃာတာတိ ဃောသနံ ဃောသိတဒိဝသေ။

အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ။

အဇ္ဈာသယေန မင်္ကု ဟောတိယေဝ ဝိပ္ပဋိသာရိဘာဝတော။

တဿာတိ ¶ ဒုဿီလဿ။ သမာဒါယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ကတကာရဏံ။ အာပါထံ အာဂစ္ဆတီတိ တံ မနသော ဥပဋ္ဌာတိ။ ဥမ္မီလေတွာ ဣဓလောကန္တိ ဥမ္မီလနကာလေ အတ္တနော ပုတ္တဒါရာဒိဒဿနဝသေန ဣဓ လောကံ ပဿတိ။ နိမီလေတွာ ပရလောကန္တိ နိမီလနကာလေ ဂတိနိမိတ္တုပဋ္ဌာနဝသေန ပရလောကံ ပဿတိ။ တေနာဟ ‘‘စတ္တာရော အပါယာ’’တိအာဒိ။ ပဉ္စမပဒန္တိ ‘‘ကာယဿ ဘေဒါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ပဉ္စမော အာဒီနဝကောဋ္ဌာသော။

သီလဝန္တအာနိသံသဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ ဝုတ္တာယ အာဒီနဝကထာယ ဝိပရိယာယေန။ ‘‘အပ္ပမတ္တော တံ တံ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိံ ¶ ယထာကာလံ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတီ’’တိအာဒိနာ ‘‘ပါသံသံ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ သီလသမ္ပန္နောတိ သီလေန သမန္နာဂတော။ သမ္ပန္နသီလော’’တိ ဧဝမာဒိကံ ပန အတ္ထဝစနံ သုကရန္တိ အနာမဋ္ဌံ။

၁၅၁။ ပါဠိမုတ္တကာယာတိ ¶ သင်္ဂီတိအနာရုဠှာယ ဓမ္မိကထာယ။ တတ္ထေဝါတိ အာဝသထာဂါရေ ဧဝ။

ပါဋလိပုတ္တနဂရမာပနဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ ဣဿရိယမတ္တာယာတိ ဣဿရိယပ္ပမာဏေန၊ ဣဿရိယေန စေဝ ဝိတ္တူပကရဏေန စာတိ ဧဝံ ဝါ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပဘောဂူပကရဏာနိပိ ဟိ လောကေ ‘‘မတ္တာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပါဋလိဂါမံ နဂရံ ကတွာတိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ပါဋလိဂါမော’’တိ လဒ္ဓနာမံ ဌာနံ ဣဒါနိ နဂရံ ကတွာ။ မာပေန္တီတိ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။ အာယမုခပစ္ဆိန္ဒနတ္ထန္တိ အာယဒွါရာနံ ဥပစ္ဆေဒနာယ။ ‘‘သဟဿသေဝါ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သဟဿသော ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ဧကေကဝဂ္ဂဝသေန သဟဿံ သဟဿံ ဟုတွာ’’တိ။ ဃရဝတ္ထူနီတိ ဃရပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ။ စိတ္တာနိ နမန္တီတိ တံတံဒေဝတာနုဘာဝေန တတ္ထ တတ္ထေဝ စိတ္တာနိ နမန္တိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ တာဟိ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ။ သိပ္ပာနုဘာဝေနာတိ သိပ္ပာနုဂတဝိဇ္ဇာနုဘာဝေန။ နာဂဂ္ဂါဟောတိ နာဂါနံ နိဝါသပ္ပရိဂ္ဂဟော။ သေသဒွယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပါသာဏောတိ အပ္ပလက္ခဏပါသာဏော။ ခါဏုကောတိ ယော ကောစိ ခါဏုကော ¶ ။ သိပ္ပံ ဇပ္ပိတွာ တာဒိသံ သာရမ္ဘဋ္ဌာနံ ပရိဟရိတွာ အနာရမ္ဘေ ဌာနေ တာဟိ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂါဟိကာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာဝိယ တံတံဂေဟာနိ မာပေန္တိ ဥပဒေသဒါနဝသေန။ နေသန္တိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာပါဌကာနံ၊ သဗ္ဗာသံ ဒေဝတာနံ။ မင်္ဂလံ ဝဍ္ဎာပေဿန္တီတိ မင်္ဂလံ ဗြူဟေဿန္တိ။ ပဏ္ဍိတဒဿနာဒီနိ ဟိ ဥတ္တမမင်္ဂလာနိ။ တေနာဟ ‘‘အထ မယ’’န္တိအာဒိ။

သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ အဝယဝဓမ္မေန သမုဒါယဿ အပဒိသိတဗ္ဗတော ယထာ ‘‘အလင်္ကတော ဒေဝဒတ္တော’’တိ။

အရိယကမနုဿာနန္တိ အရိယဒေသဝါသိမနုဿာနံ။ ရာသိဝသေနေဝါတိ ‘‘သဟဿံ သတသဟဿ’’န္တိအာဒိနာ ရာသိဝသေနေဝ၊ အပ္ပကဿ ပန ဘဏ္ဍဿ ကယဝိက္ကယော အညတ္ထာပိ လဗ္ဘတေဝါတိ ‘‘ရာသိဝသေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝါဏိဇာယ ပထော ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ ဝဏိပ္ပထောတိ ပုရိမဝိကပ္ပေ အတ္ထော ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဝါဏိဇာနံ ပထော ပဝတ္တိဋ္ဌာနန္တိ၊ ဝဏိပ္ပထောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘ဝါဏိဇာနံ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဘဏ္ဍပုဋေ ဘိန္ဒန္တိ မောစေန္တိ ဧတ္ထာတိ ပုဋဘေဒနန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဘဏ္ဍပုဋေ…ပေ… ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

စ-ကာရတ္ထော ¶ သမုစ္စယတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။

၁၅၃။ ကာဠကဏ္ဏီ သတ္တာတိ အတ္တနာ ကဏှဓမ္မဗဟုလတာယ ပရေသဉ္စ ကဏှဝိပါကာနတ္ထနိဗ္ဗတ္တိနိမိတ္တတာယ ‘‘ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ပရူပဒ္ဒဝကရာ အပ္ပေသက္ခသတ္တာ။ တန္တိ ဘဂဝန္တံ။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ပုဗ္ဗဏှေ ဧကံ သမယံ။ ဂါမပ္ပဝိသနနီဟာရေနာတိ ဂါမပ္ပဝေသန နိဝသနာကာရေန။ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ကတွာတိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ၊ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထာတိ ¶ ဧတသ္မိံ ဝါ သကပ္ပိတပ္ပဒေသေ။ သညတေတိ သမ္မဒေဝ သညတေ သုသံဝုတကာယဝါစာစိတ္တေ။

ပတ္တိံ ဒဒေယျာတိ အတ္တနာ ပသုတံ ပုညံ တာသံ ဒေဝတာနံ အနုပ္ပဒဇ္ဇေယျ။ ‘‘ပူဇိတာ’’တိအာဒီသု တဒေဝ ပတ္တိဒါနံ ပူဇာ၊ အနာဂတေ ဧဝ ဥပဒ္ဒဝေ အာရက္ခသံဝိဓာနံ ပဋိပူဇာ။ ‘‘ယေဘုယျေန ဉာတိမနုဿာ ဉာတိပေတာနံ ပတ္တိဒါနာဒိနာ ပူဇနမာနနာဒီနိ ကရောန္တိ ဣမေ ပန အညာတကာပိ သမာနာ တထာ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ နေသံ သက္ကစ္စံ အာရက္ခာ သံဝိဓာတဗ္ဗာ’’တိ အညမညံ သမ္ပဝါရေတွာ ဒေဝတာ တတ္ထ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗလိကမ္မကရဏံ မာနနံ၊ သမ္ပတိ ဥပ္ပန္နပရိဿယဟရဏံ ပဋိမာနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သုန္ဒရာနိ ပဿတီတိ သုန္ဒရာနိ ဣဋ္ဌာနိ ဧဝ ပဿတိ၊ န အနိဋ္ဌာနိ။

၁၅၄။ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာတိ လဟုကေ ဒါရုဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ကဝါဋဖလကေ ဝိယ အညမညံ သမ္ဗန္ဓေ ကာတုံ အာဏိယော ကောဋ္ဋေတွာ။ နာဝါသင်္ခေပေန ကတံ ဥဠုမ္ပံ၊ ဝေဠုနဠာဒိကေ သင်္ဃရိတွာ ဝလ္လိအာဒီဟိ ကလာပဝသေန ဗန္ဓိတွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကုလ္လံ။

ဥဒကဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာဝုတ္တဿ ယဿ ကဿစိ ဥဒကဋ္ဌာနဿ ဧတံ ‘‘အဏ္ဏဝ’’န္တိ အဓိဝစနံ၊ သမုဒ္ဒဿေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ သရန္တိ ဣဓ နဒီ အဓိပ္ပေတာ သရတိ သန္ဒတီတိ ¶ ကတွာ။ ဂမ္ဘီရဝိတ္ထတန္တိ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရံ၊ သကလလောကတ္တယဗျာပိတာယ ဝိတ္ထတံ။ ဝိသဇ္ဇာတိ အနာသဇ္ဇ အပ္ပတွာ။ ပလ္လလာနိ တေသံ အတရဏတော။ ဝိနာယေဝ ကုလ္လေနာတိ ဤဒိသံ ဥဒကံ ကုလ္လေန ဤဒိသေန ဝိနာ ဧဝ တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာ၊ တဏှာသရံ ပန အရိယမဂ္ဂသင်္ခါတံ သေတုံ ကတွာ နိတ္တိဏ္ဏာတိ ယောဇနာ။

ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အရိယသစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ မဟာပနာဒဿ ¶ ¶ ရညော။ ပါသာဒကောဋိယံကတဂါမောတိ ပါသာဒဿ ပတိတထုပိကာယ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌဂါမော။ အရိယဘာဝကရာနန္တိ ယေ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ အရိယဘာဝကရာနံ နိမိတ္တဿ ကတ္တုဘာဝူပစာရဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ တစ္ဆာဝိပလ္လာသဘူတဘာဝေန သစ္စာနံ။ အနုဗောဓော ပုဗ္ဗဘာဂိယံ ဉာဏံ၊ ပဋိဝေဓော မဂ္ဂဉာဏေန အဘိသမယော၊ တတ္ထ ယသ္မာ အနုဗောဓပုဗ္ဗကော ပဋိဝေဓော အနုဗောဓေန ဝိနာ န ဟောတိ၊ အနုဗောဓောပိ ဧကစ္စော ပဋိဝေဓေန သမ္ဗန္ဓော၊ တဒုဘယာဘာဝဟေတုကဉ္စ ဝဋ္ဋေဝ သံသရဏံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘အနနုဗောဓာ…ပေ… တုမှာကဉ္စာ’’တိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝတော ဘဝန္တရူပဂမနံ သန္ဓာဝနံ၊ အပရာပရံ စဝနုပပဇ္ဇနဝသေန သဉ္စရဏံ သံသရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘဝတော’’တိအာဒိ။ သန္ဓာဝိတသံသရိတပဒါနံ ကမ္မသာဓနတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မယာ စ တုမှေဟိ စာ’’တိ ပဌမဝိကပ္ပေ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဘာဝသာဓနတံ ဟဒယေ ကတွာ ‘‘မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာ’’တိ ယထာရုတဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ နယနသမတ္ထာတိ ပါပနသမတ္ထာ၊ ဒီဃရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓသကုဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုဟတ္ထော ပုရိသော ဒေသန္တရံ တဏှာရဇ္ဇုနာ ဗဒ္ဓံ သတ္တသန္တာနံ အဘိသင်္ခါရော ဘဝန္တရံ နေတိ ဧတာယာတိ ဘဝနေတ္တိ၊ တဏှာ၊ သာ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာတိ ဘဝနေတ္တိသမူဟတာ။

အနာဝတ္တိဓမ္မသမ္ဗောဓိပရာယဏဝဏ္ဏနာ

၁၅၆။ ဒွေ ဂါမာ ‘‘နာတိကာ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမော၊ ဉ-ကာရဿ စာယံ န-ကာရာဒေသေန နိဒ္ဒေသော ‘‘အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’တိအာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၇၄၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၃၄) ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘ဉာတိဂါမကေ’’တိ ¶ ။ ဂိဉ္ဇကာ ဝုစ္စန္တိ ဣဋ္ဌကာ၊ ဂိဉ္ဇကာဟိ ဧဝ ကတော အာဝသထောတိ ဂိဉ္ဇကာဝသထော ¶ ။ သော ကိရ အာဝါသော ယထာ သုဓာပရိကမ္မေန သမ္ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဣဋ္ဌကာဟိ ဧဝ စိနိတွာ ဆာဒေတွာ ကတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣဋ္ဌကာမယေ အာဝသထေ’’တိ။ တုလာဒဏ္ဍကဝါဋဖလကာနိ ပန ဒါရုမယာနေဝ။

၁၅၇။ ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု၊ ပစ္စယဘာဝေန တံ ဩရံ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ၊ ဩရမ္ဘာဂဿ ဝါ ဟိတာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာန’’န္တိအာဒိ။ တီဟိ မဂ္ဂေဟီတိ ဟေဋ္ဌိမေဟိ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ။ တေဟိ ¶ ပဟာတဗ္ဗတာယ ဟိ နေသံ သံယောဇနာနံ ဩရမ္ဘာဂိယတာ။ ဩရမ္ဘဉ္ဇိယာနိ ဝါ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဝုတ္တာနိ နိရုတ္တိနယေန။ ဣဒါနိ ဗျတိရေကမုခေန နေသံ ဩရမ္ဘာဂိယဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခမ္ဘိတာနိ သမတ္ထတာဝိဃာတေန ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ သမုစ္ဆိန္နာနိ သဗ္ဗသော အဘာဝေန အရိယာနံ ရူပါရူပဘဝူပပတ္တိယာ ဝိဗန္ဓာယ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိက္ခမ္ဘိတာနိ အသမုစ္ဆိန္နာနီ’’တိ။ နိဗ္ဗတ္တဝသေနာတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန။ ဂန္တုံ န ဒေန္တိ မဟဂ္ဂတဂါမိကမ္မာယူဟနဿ ဝိနိဗန္ဓနတော။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနိ တီဏိ သံယောဇနာနိ ကာမစ္ဆန္ဒဗျာပါဒါ ဝိယ မဟဂ္ဂတူပပတ္တိယာ အဝိနိဗန္ဓဘူတာနိပိ ကာမဘဝူပပတ္တိယာ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ တတ္ထ မဟဂ္ဂတဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမ္ပိ တန္နိဗ္ဗတ္တိဟေတုကမ္မပရိက္ခယေ ကာမဘဝူပပတ္တိပစ္စယတာယ မဟဂ္ဂတဘဝတော အာနေတွာ ပုန ဣဓေဝ ကာမဘဝေ ဧဝ နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာနိပိ ပဉ္စပိ သံယောဇနာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ ဧဝ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန အနာဂမနသဘာဝါတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန တသ္မာ လောကာ ဣဓ န အာဂမနသဘာဝါ။ ဗုဒ္ဓဒဿနထေရဒဿနဓမ္မဿဝနာနံ ပနတ္ထာယဿ အာဂမနံ အနိဝါရိတံ။

ကဒါစိ ကရဟစိ ဥပ္ပတ္တိယာ သဝိရဠာကာရတာ ¶ ပရိယုဋ္ဌာနမန္ဒတာယ အဗဟလတာတိ ဒွေဓာပိ တနုဘာဝေါ။ အဘိဏှန္တိ ဗဟုသော။ ဗဟလဗဟလာတိ တိဗ္ဗတိဗ္ဗာ။ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ သန္တာနံ မဒ္ဒန္တာ၊ ဖရန္တာ၊ သာဓေန္တာ၊ အန္ဓကာရံ ကရောန္တာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒွီဟိ ပန မဂ္ဂေဟိ ပဟီနတ္တာ တနုကတနုကာ မန္ဒမန္ဒာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ပုတ္တဓီတရော ဟောန္တီ’’တိ ဣဒံ အကာရဏံ။ တထာ ဟိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂပရာမသနမတ္တေနပိ တေ ဟောန္တိ။ ဣဒန္တိ ‘‘ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ဘဝတနုကဝသေနာတိ အပ္ပကဘဝဝသေန။ တန္တိ မဟာသိဝတ္ထေရဿ ဝစနံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယေ ဘဝါ အရိယာနံ လဗ္ဘန္တိ၊ တေ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏဘဝါ ဧဝ။ ယေ န လဗ္ဘန္တိ၊ တတ္ထ ကီဒိသံ တံ ဘဝတနုကံ၊ တသ္မာ ဥဘယထာပိ ဘဝတနုကဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပန္နဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌမေ ဘဝေ ဘဝတနုကံ နတ္ထိ အဋ္ဌမဿေဝ ဘဝဿ သဗ္ဗဿေဝ အဘာဝတော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကာမာဝစရလောကံ ¶ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဣတရဿ လောကဿ ဝသေန တထာ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ယော ဟိ သကဒါဂါမီ ဒေဝမနုဿလောကေသု ဝေါမိဿကဝသေန နိဗ္ဗတ္တတိ၊ သောပိ ကာမဘဝဝသေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ ဘဂဝတာ စ ကာမလောကေ ဌတွာ ‘‘သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ’’တိ စ ဣမိနာ ပဉ္စသု သကဒါဂါမီသု စတ္တာရော ဝဇ္ဇေတွာ ဧကောဝ ဂဟိတော။ ဧကစ္စော ဟိ ဣဓ သကဒါဂါမိဖလံ ပတွာ ဣဓေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧကစ္စော ဒေဝလောကေ ပတွာ ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဣဓ န လဗ္ဘန္တိ။ ယော ပန ဣဓ ပတွာ ဒေဝလောကေ ယာဝတာယုကံ ဝသိတွာ ပုန ဣဓူပပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဣမံ လောကန္တိ ကာမဘဝေါ အဓိပ္ပေတောတိ ဣမမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိနာ အညံယေဝ စတုက္ကံ ဒဿိတံ။

စတူသု ¶ …ပေ… သဘာဝေါတိ အတ္ထော အပါယဂမနီယာနံ ပါပဓမ္မာနံ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။ ဓမ္မနိယာမေနာတိ မဂ္ဂဓမ္မနိယာမေန။ နိယတော ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမဿ အဝဿံဘာဝိဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။

ဓမ္မာဒါသဓမ္မပရိယာယဝဏ္ဏနာ

၁၅၈။ တေသံ တေသံ ဉာဏဂတိန္တိ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ‘‘အသုကော သောတာပန္နော၊ အသုကော သကဒါဂါမီ’’တိအာဒိနာ တံတံဉာဏာဓိဂမနံ။ ဉာဏူပပတ္တိံ ဉာဏာဘိသမ္ပရာယန္တိ တတော ပရမ္ပိ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော၊ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိအာဒိနာ စ ဉာဏသဟိတံ ဥပ္ပတ္တိပစ္စယဘာဝံ။ ဩလောကေန္တဿ ဉာဏစက္ခုနာ ပေက္ခန္တဿ ကာယကိလမထောဝ၊ န တေန ကာစိ ဝေနေယျာနံ အတ္ထသိဒ္ဓီတိ အဓိပ္ပာယော။ စိတ္တဝိဟေသာတိ စိတ္တခေဒေါ၊ သာ ကိလေသူပသံဟိတတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ အာဒီယတိ အာလောကီယတိ အတ္တာ ဧတေနာတိ အာဒါသံ၊ ဓမ္မဘူတံ အာဒါသံ ဓမ္မာဒါသံ၊ အရိယမဂ္ဂဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တေန အရိယသာဝကာ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဝိဒ္ဓသ္တသမ္မောဟတ္တာ အတ္တာနမ္ပိ ယာထာဝတော ဉတွာ ယာထာဝတော ဗျာကရေယျ၊ တပ္ပကာသနတော ပန ဓမ္မပရိယာယဿ သုတ္တဿ ဓမ္မာဒါသတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယေန ဓမ္မာဒါသေနာတိ ဣဓ ပန မဂ္ဂဓမ္မမေဝ ဝဒတိ။

အဝေစ္စ ယာထာဝတော ဇာနိတွာ တန္နိမိတ္တဥပ္ပန္နပသာဒေါ အဝေစ္စပသာဒေါ၊ မဂ္ဂါဓိဂမေန ဥပ္ပန္နပသာဒေါ ¶ ၊ သော ပန ယသ္မာ ပါသာဏပဗ္ဗတော ဝိယ နိစ္စလော၊ န စ ကေနစိ ကာရဏေန ဝိဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အစလေန အစ္စုတေနာ’’တိ။

‘‘ပဉ္စသီလာနီ’’တိ ¶ ဂဟဋ္ဌဝသေနေတံ ဝုတ္တံ တေဟိ ဧကန္တပရိဟရဏီယတော။ အရိယာနံ ပန သဗ္ဗာနိ သီလာနိ ကန္တာနေဝ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗောပိ ပနေတ္ထ သံဝရော လဗ္ဘတိယေဝါ’’တိ။

သဗ္ဗေသန္တိ ¶ သဗ္ဗေသံ အရိယာနံ။ သိက္ခာပဒါဝိရောဓေနာတိ ယထာ ဘူတရောစနာပတ္တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေတိ ကာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ။

အမ္ဗပါလီဂဏိကာဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ တဒါ ကိရ ဝေသာလီ ဣဒ္ဓါ ဖီတာ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ အဟောသိ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေန ဝေသာလိယာ သမ္ပန္နဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ တသ္မိံ ကိရ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဉ္စသတမတ္တာ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဟေသုံ ဩသန္နဝီရိယာ စ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တတ္ထ ကိရ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဩသန္နဝီရိယာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၅)။ သတိပစ္စုပဋ္ဌာနတ္ထန္တိ တေသံ သတိပစ္စုပဋ္ဌာပနတ္ထံ။ သရတီတိ ကာယာဒိကေ ယထာသဘာဝတော ဉာဏသမ္ပယုတ္တာယ သတိယာ အနုဿရတိ ဥပဓာရေတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမံ ပကာရေဟိ ဇာနာတိ အဝဗုဇ္ဈတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပရတော သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆) အာဂမိဿတိ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟကန္တိ သရီရဂတဿ စေဝ ဝတ္ထာလင်္ကာရဂတဿ စာတိ သဗ္ဗဿ နီလဘာဝဿ သင်္ဂါဟကံ ဝစနံ။ တဿေဝါတိ နီလာတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တအတ္ထဿေဝ။ ဝိဘာဂဒဿနန္တိ ပဘေဒဒဿနံ။ ယထာ တေ လိစ္ဆဝိရာဇာနော အပီတာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန ပီတာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသု၊ ဧဝံ အနီလာဒိဝဏ္ဏာ ဧဝ ကေစိ ဝိလေပနဝသေန နီလာဒိဝဏ္ဏာ ခါယိံသူတိ ဝုတ္တံ ‘‘န တေသံ ပကတိဝဏ္ဏော နီလော’’တိအာဒိ။ နီလော မဏိ ဧတေသူတိ နီလမဏိ၊ ဣန္ဒနီလမဟာနီလာဒိနီလရတနဝိနဒ္ဓါ အလင်္ကာရာ။ တေ ကိရ သုဝဏ္ဏဝိရစိတေ ဟိ မဏိဩဘာသေဟိ ဧကနီလာ ဝိယ ခါယန္တိ။ နီလမဏိခစိတာတိ နီလရတနပရိက္ခိတ္တာ။ နီလဝတ္ထပရိက္ခိတ္တာတိ နီလဝတ္ထနီလကမ္ပလပရိက္ခေပါ။ နီလဝမ္မိကေဟီတိ နီလကဃဋပရိက္ခိတ္တေဟိ။ သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘ပီတာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိသဗ္ဗပဒေသု။ ပရိဝဋ္ဋေသီတိ ¶ ပဋိဃဋ္ဋေသိ။ အာဟရန္တိ ဣမသ္မာ ရာဇပုရိသာ ဗလိန္တိ အာဟာရော၊ တပ္ပတ္တဇနပဒေါတိ အာဟ ‘‘သာဟာရန္တိ သဇနပဒ’’န္တိ။ အင်္ဂုလိဖောဋောပိ အင်္ဂုလိယာ စာလနဝသေနေဝ ¶ ¶ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အင်္ဂုလိံ စာလေသု’’န္တိ။ အမ္ဗကာယာတိ မာတုဂါမေန။ ဥပစာရဝစနံ ဟေတံ ဣတ္ထီသု၊ ယဒိဒံ ‘‘အမ္ဗကာ မာတုဂါမော ဇနနိကာ’’တိ။

အဝလောကေထာတိ အပဝတ္တိတွာ ဩလောကနံ ဩလောကေထ။ တံ ပန အပဝတ္တိတွာ ဩလောကနံ အနု အနု ဒဿနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ပဿထာ’’တိ။ ဥပနေထာတိ ‘‘ယထာယံ လိစ္ဆဝိရာဇပရိသာ သောဘာတိသယေန ယုတ္တာ၊ ဧဝံ တာဝတိံသပရိသာ’’တိ ဥပနယံ ကရောထ။ တေနာဟ ‘‘တာဝတိံသေဟိ သမကေ ကတွာ ပဿထာ’’တိ။

‘‘ဥပသံဟရထ ဘိက္ခဝေ လိစ္ဆဝိပရိသံ တာဝတိံသသဒိသ’’န္တိ နယိဒံ နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ နိယောဇနံ၊ ကေဝလံ ပန ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာ ဧတေသံ ရာဇူနံ ဣဿရိယသမ္ပတ္တီတိ အနုပုဗ္ဗိကထာယ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိကထနံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေသု ပန ဘိက္ခူသု ဧကစ္စာနံ တတ္ထ နိမိတ္တဂ္ဂါဟောပိ သိယာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိမိတ္တဂ္ဂါဟေ ဥယျောဇေတီ’’တိ။ ဟိတကာမတာယ တေသံ ဘိက္ခူနံ ယထာ အာယသ္မတော နန္ဒဿ ဟိတကာမတာယ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိဒဿနံ။ တေနာဟ ‘‘တတြ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ဩသန္နဝီရိယာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အဝသန္နဝီရိယာ၊ ဩဿဋ္ဌဝီရိယာ ဝါတိ အတ္ထော။ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘာဝနတ္ထန္တိ တေသံ ရာဇူနံ ဝသေန ဘိက္ခူနံ အနိစ္စလက္ခဏဝိဘူတဘာဝတ္ထံ။

ဝေဠုဝဂါမဝဿူပဂမနဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ သမီပေ ဝေဠုဝဂါမောတိ ပုဗ္ဗဏှံ ဝါ သာယနှံ ဝါ ဂန္တွာ နိဝတ္တနယောဂျေ အာသန္နဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌာ ပရိဝါရဂါမော။ သင်္ဂမ္မာတိ သမ္မာ ဂန္တွာ။ အဿာတိ ဘဂဝတော။

၁၆၄။ ဖရုသောတိ ကက္ခဠော၊ ဂရုတရောတိ အတ္ထော။ ဝိသဘာဂရောဂေါတိ ¶ ဓာတုဝိသဘာဂတာယ သမုဋ္ဌိတော ဗဟလတရရောဂေါ၊ န အာဗာဓမတ္တံ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ဝေဒနာနံ ခဏိကတံ၊ ဒုက္ခတံ၊ အတ္တသုညတဉ္စ ယာထာဝတော ဉာဏေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ပရိတုလေတွာ။ အဓိဝါသေသီတိ တာ အဘိဘဝန္တော ယထာပရိမဒ္ဒိတာကာရသလ္လက္ခဏေန အတ္တနိ အာရောပေတွာ ဝါသေသိ၊ န တာဟိ အဘိဘုယျမာနော။ တေနာဟ ‘‘အဝိဟညမာနော’’တိအာဒိ။ အဒုက္ခိယမာနောတိ စေတောဒုက္ခဝသေန အဒုက္ခိယမာနော ¶ ၊ ကာယဒုက္ခံ ပန ‘‘နတ္ထီ’’တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ။ အသတိ ဟိ တသ္မိံ အဓိဝါသနာယ ဧဝ အသမ္ဘဝေါတိ။ အနာမန္တေတွာတိ အနာလပိတွာ။ အနပလောကေတွာတိ အဝိဿဇ္ဇိတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဩဝါဒါနုသာသနိံ အဒတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ပုဗ္ဗဘာဂဝီရိယေနာတိ ဖလသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မဝီရိယေန။ ဖလသမာပတ္တိဝီရိယေနာတိ ဖလသမာပတ္တိသမ္ပယုတ္တဝီရိယေန။ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ¶ ဝိနောဒေတွာ။ ယထာ နာမ ပုပ္ဖနသမယေ စမ္ပကာဒိရုက္ခေ ဝေခေ ဒိန္နေ ယာဝ သော ဝေခေါ နာပနီယတိ၊ တာဝဿ ပုပ္ဖနသမတ္ထတာ ဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝိနောဒိတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယထာဝုတ္တဝီရိယဝေခဒါနေန တာ ဝေဒနာ သတ္ထု သရီရေ ယထာပရိစ္ဆိန္နံ ကာလံ ဝိက္ခမ္ဘိတာ ဝိနောဒိတာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ဝိနောဒေတွာ’’တိ။ ဇီဝိတမ္ပိ ဇီဝိတသင်္ခါရော ကမ္မုနာ သင်္ခရီယတီတိ ကတွာ။ ဆိဇ္ဇမာနံ ဝိရောဓိပစ္စယသမာယောဂေန ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ ဃဋေတွာ ဌပီယတိ။ အဓိဋ္ဌာယာတိ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဒသမာသေ မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာတိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇီ’’တိ။ တံ ပန ‘‘အဓိဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တန’’န္တိ စ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပဝတ္တေတွာ’’တိ။

ခဏိကသမာပတ္တီတိ တာဒိသံ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရံ အကတွာ ဌာနသော သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗသမာပတ္တိ။ ပုန သရီရံ ဝေဒနာ အဇ္ဈောတ္ထရတိ သဝိသေသပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ အကတတ္တာ။ ရူပသတ္တကအရူပသတ္တကာနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု ¶ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၀၆၊ ၇၁၇) ဝိတ္ထာရိတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘေတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ သာတိသယတ္တာ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပဗျူဠှောတိ အပနီတော။ စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ သန္နေတွာတိ တေသံယေဝ ရူပသတ္တကအရူပသတ္တကာနံ ဝသေန စုဒ္ဒသဟိ ပကာရေဟိ ဝိပဿနာစိတ္တံ၊ သကလမေဝ ဝါ အတ္တဘာဝံ ဝိသဘာဂရောဂသဉ္ဇနိတလူခဘာဝနိရောဂကရဏာယ သိနေဟေတွာ န ဥပ္ပဇ္ဇိယေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သာတိသယသမာပတ္တိဝေဂေန သုဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။

ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန ဝုဋ္ဌိတောတိ ပုဗ္ဗေ ဂိလာနော ဟုတွာ ပုန တတော ဂိလာနဘာဝတော ဝုဋ္ဌိတော။ မဓုရကဘာဝေါ နာမ သရီရဿ ထမ္ဘိတတ္တံ၊ တံ ပန ဂရုဘာဝပုဗ္ဗကန္တိ အာဟ ‘‘သဉ္ဇာတဂရုဘာဝေါ သဉ္ဇာတထဒ္ဓဘာဝေါ’’တိ။ ‘‘နာနာကာရတော န ဥပဋ္ဌဟန္တီ’’တိ ဣမိနာ ဒိသာသမ္မောဟောပိ မေ အဟောသိ ¶ သောကဗလေနာတိ ဒဿေတိ။ သတိပဋ္ဌာနာဒိဓမ္မာတိ ကာယာနုပဿနာဒယော အနုပဿနာဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝိဘူတာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တာပိ ဣဒါနိ မယှံ ပါကဋာ န ဟောန္တိ။

၁၆၅။ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ အတ္တနိယေဝ ဌပနတော။ ပုဂ္ဂလံ အဗ္ဘန္တရံ ကရောတိ နာမ သမာနတ္တတာဝသေန ဓမ္မေန ပုဗ္ဗေ တဿ သင်္ဂဏှတော။ ဒဟရကာလေတိ အတ္တနော ဒဟရကာလေ။ ကဿစိ အကထေတွာတိ ကဿစိ အတ္တနော အန္တေဝါသိကဿ ဥပနိဂူဟဘူတံ ဂန္ထံ အကထေတွာ။ မုဋ္ဌိံ ကတွာတိ မုဋ္ဌိဂတံ ဝိယ ရဟသိဘူတံ ကတွာ။ ယသ္မိံ ဝါ နဋ္ဌေ သဗ္ဗော တံမူလကော ဓမ္မော ဝိနဿတိ၊ သော အာဒိတော မူလဘူတော ဓမ္မော၊ မုဿတိ ဝိနဿတိ ဓမ္မော ဧတေန နဋ္ဌေနာတိ မုဋ္ဌိ၊ တံ တထာရူပံ မုဋ္ဌိံ ကတွာ ပရိဟရိတွာ ဌပိတံ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

အဟမေဝါတိ ¶ အဝဓာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဟရဏဿ အညသာဓာရဏိစ္ဆာဒဿနတ္ထံ၊ အဝဓာရဏေန ပန ဝိနာ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃ’’န္တိအာဒိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဟရဏေ အဟံကာရမမံကာရာဘာဝဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေနာတိ ‘‘သတ္ထာ’’တိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ မာ ဝါ ¶ အဟေသုံ ဘိက္ခူတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘မာ ဝါ အဟောသီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဧဝံ န ဟောတီတိ ‘‘အဟံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဟရိဿာမီ’’တိအာဒိ အာကာရေန စိတ္တပ္ပဝတ္တိ န ဟောတိ။ ‘‘ပစ္ဆိမဝယအနုပ္ပတ္တဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ ဝယော ဝိယ ဗုဒ္ဓကိစ္စမ္ပိ ပရိယောသိတကမ္မန္တိ ဒီပေတိ။ သကဋဿ ဗာဟပ္ပဒေသေ ဒဠှီဘာဝါယ ဝေဌဒါနံ ဗာဟဗန္ဓော။ စက္ကနေမိသန္ဓီနံ ဒဠှီဘာဝါယ ဝေဌဒါနံ စက္ကဗန္ဓော။

တမတ္ထန္တိ ဝေဌမိဿကေန မညေတိ ဝုတ္တမတ္ထံ။ ရူပါဒယော ဧဝ ဓမ္မာ သဝိဂ္ဂဟော ဝိယ ဥပဋ္ဌာနတော ရူပနိမိတ္တာဒယော၊ တေသံ ရူပနိမိတ္တာဒီနံ။ လောကိယာနံ ဝေဒနာနန္တိ ယာသံ နိရောဓနေန ဖလသမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ တာသံ နိရောဓာ ဖာသု ဟောတိ၊ တထာ ဗာဠှဝေဒနာဘိတုန္နသရီရဿာပိ။ တဒတ္ထာယာတိ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရတ္ထာယ။ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ အာပေါ ဂတော ဧတ္ထာတိ ဒီပေါ၊ ဩဃေန ပရိဂတော ဟုတွာ အနဇ္ဈောတ္ထဋော ဘူမိဘာဂေါ၊ ဣဓ ပန စတူဟိပိ ဩဃေဟိ၊ သံသာရမဟောဃေနေဝ ဝါ အနဇ္ဈောတ္ထဋော အတ္တာ ‘‘ဒီပေါ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒဂတာ’’တိအာဒိ။ အတ္တဿရဏာတိ အတ္တပ္ပဋိသရဏာ။ အတ္တဂတိကာ ဝါတိ အတ္တပရာယဏာဝ ¶ ။ မာ အညဂတိကာတိ အညံ ကိဉ္စိ ဂတိံ ပဋိသရဏံ ပရာယဏံ မာ စိန္တယိတ္ထ။ ကသ္မာ? အတ္တာ နာမေတ္ထ ပရမတ္ထတော ဓမ္မော အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန၊ သော ဧဝံ သမ္ပာဒိတော တုမှာကံ ဒီပံ တာဏံ ဂတိ ပရာယဏန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မဒီပါ’’တိအာဒိ။ တထာ စာဟ ‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော၊ ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၀၊ ၃၈၀) ဥပဒေသမတ္တမေဝ ¶ ဟိ ပရသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓံ၊ အညာ သဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိ ပုရိသဿ အတ္တာဓီနာ ဧဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘တုမှေဟိ ကိစ္စံ အာတပ္ပံ၊ အက္ခာတာရော တထာဂတာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၆)။ တမဂ္ဂေတိ တမယောဂဿ အဂ္ဂေ တဿ အတိက္ကန္တာဘာဝတော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣမေ အဂ္ဂတမာ’’တိအာဒိ။ မမာတိ မမ သာသနေ။ သဗ္ဗေပိ တေ စတုသတိပဋ္ဌာနဂေါစရာ ဝါတိ စတုဗ္ဗိဓံ သတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ တဒေဝ ဂေါစရံ အတ္တနော ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဌိတာ ဧဝ ဘိက္ခူ အဂ္ဂေ ဘဝိဿန္တိ။

ဒုတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိမိတ္တောဘာသကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ အနေကဝါရံ ¶ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ၊ တသ္မာ ဣမံ ဝေသာလိပ္ပဝေသနံ နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကဒါ ပါဝိသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝါ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ အာဂတမဂ္ဂေနေဝါတိ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဝေဠုဝဂါမကာ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ ပဋိနိဝတ္တေန္တော။ ယထာပရိစ္ဆေဒေနာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန။ တတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော။ အယန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရော။ ဒိဝါဋ္ဌာနောလောကနာဒိ ပရိနိဗ္ဗာနဿ ဧကန္တိကဘာဝဒဿနံ။ ဩဿဋ္ဌောတိ ဝိဿဋ္ဌော အာယုသင်္ခါရော ‘‘သတ္တာဟမေဝ မယာ ဇီဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတိကာနန္တိ သဗ္ဗေဝ သဗြဟ္မစာရိနော သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပဋိပါဒေဿာမီတိ မဂ္ဂပဋိပတ္တိယာ နိယောဇေဿာမိ။ မဏိဖလကေတိ မဏိခစိတေ ပမုခေ အတ္ထတဖလကေ။ တံ ပဌမံ ¶ ဒဿနန္တိ ယံ ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကရူပေန အာဂတဿ သိဒ္ဓံ ဒဿနံ၊ တံ ပဌမဒဿနံ။ ယံ ဝါ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဒ္ဒဟန္တေန တဒါ အဘိနီဟာရကာလေ ပစ္စက္ခတော ¶ ဝိယ တုမှာကံ ဒဿနံ သိဒ္ဓံ၊ တံ ပဌမဒဿနံ။ ပစ္စာဂမနစာရိကန္တိ ပစ္စာဂမနတ္ထံ စာရိကံ။

သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ထေရဿ ဇာတောဝရကဂေဟံ ကိရ ဣတရဂေဟတော ဝိဝေကဋ္ဌံ၊ ဝိဝဋင်္ဂဏဉ္စ၊ တသ္မာ ဒေဝဗြဟ္မာနံ ဥပသင်္ကမနယောဂျန္တိ ‘‘ဇာတောဝရကံ ပဋိဇဂ္ဂထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတိ ဥပရေဝတော။ တံ ပဝတ္တိန္တိ တတ္ထ ဝသိတုကာမတာယ ဝုတ္တံ တံ။

‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၆၊ ၁၆၅) ဣမိနာ နီဟာရေန ထေရော ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တွံ စတူဟိ မဟာရာဇေဟိ မဟန္တတရော’’တိ ပုဋ္ဌော အတ္တနော မဟတ္တံ သတ္ထု ဥပရိ ပက္ခိပန္တော ‘‘အာရာမိကသဒိသာ ဧတေ ဥပါသိကေ အမှာကံ သတ္ထုနော’’တိ အာဟ။ သာဝကသမ္ပတ္တိကိတ္တနမ္ပိ ဟိ အတ္ထတော သတ္ထု သမ္ပတ္တိံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။

သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယာတိ ထေရဿ ဒေသနာနုဘာဝေန၊ အတ္တနော စ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဿ ပရိပက္ကတ္တာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။

အယန္တိ ¶ ယထာဝုတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီ’’တိ ဧတသ္မိံ ဝေသာလီပဝေသေ။ အနုပုဗ္ဗီကထာတိ အနုပုဗ္ဗဒီပနီ ကထာ။

၁၆၇။ ဥဒေနယက္ခဿ စေတိယဋ္ဌာနေတိ ဥဒေနဿ နာမ ယက္ခဿ အာယတနဘာဝေန ဣဋ္ဌကာဟိ စိတေ မဟာဇနဿ စိတ္တီကတဋ္ဌာနေ။ ကတဝိဟာရောတိ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကတဝိဟာရော။ ဝုစ္စတီတိ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ဥဒေနစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဂေါတမကာဒီသုပီတိ ‘‘ဂေါတမကစေတိယ’’န္တိ ဧဝံ အာဒီသုပိ။ ဧသေဝ နယောတိ စေတိယဋ္ဌာနေ ကတဝိဟာရဘာဝံ အတိဒိသတိ။ ဝဍ္ဎိတာတိ ¶ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိဗြူဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကတာတိ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကရဏေန အပရာပရံ ပဝတ္တိတာ။ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာတိ ယထာ ယုတ္တံ အာဇညယာနံ ဆေကေန သာရထိနာ အဓိဋ္ဌိတံ ယထာရုစိ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ယထာရုစိပဝတ္တိရဟတံ ဂမိတာ။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဝတ္ထု ဝိယ ကတာတိ သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသောဓနေန ဣဒ္ဓိဝိသယတာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သုဝိသောဓိတပရိဿယဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အဓိဋ္ဌိတာတိ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော သုဘာဝိတဘာဝေန တံတံအဓိဋ္ဌာနယောဂျတာယ ဌပိတာ ¶ ။ သမန္တတော စိတာတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘာဝနုပစယံ ဂမိတာ။ တေနာဟ ‘‘သုဝဍ္ဎိတာ’’တိ။ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါတိ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ သိခါပ္ပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ သံသေဝိတာ။

အနိယမေနာတိ ‘‘ယဿ ကဿစီ’’တိ အနိယမဝစနေန။ နိယမေတွာတိ ‘‘တထာဂတဿာ’’တိ သရူပဒဿနေန နိယမေတွာ။ အာယုပ္ပမာဏန္တိ ပရမာယုပ္ပမာဏံ ဝဒတိ၊ တဿေဝ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၀၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသိဝတ္ထေရော ပန ‘‘မဟာဗောဓိသတ္တာနံ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဒါယိနော ကမ္မဿ အသင်္ချေယျာယုကတာသံဝတ္တနသမတ္ထတံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရဿ ပရိဿယဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထတာ ပါဠိယံ အာဂတာ ဧဝါတိ ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ အဝေါစ။ ‘‘ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိဘုယျတီ’’တိ ဧတေန ယထာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဇရာယ န ပဋိဃာတော၊ ဧဝံ တေန မရဏဿပိ န ပဋိဃာတောတိ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိ။ ‘‘ကွ သရော ခိတ္တော၊ ကွ စ နိပတိတော’’တိ အညထာ ဝုဋ္ဌိတေနာပိ ထေရဝါဒေန အဋ္ဌကထာဝစနမေဝ သမတ္ထိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ¶ ။ တေနာဟ ‘‘သော န ရုစ္စတိ…ပေ… နိယမိတ’’န္တိ။

ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ယထာ ကိဉ္စိ အတ္ထာနတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အဘိဘူတစိတ္တော။ သော ပန အဘိဘဝေါ မဟတာ ဥဒကောဃေန အပ္ပကဿ ဥဒကဿ အဇ္ဈောတ္ထရဏံ ဝိယ အဟောသီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော’’တိ။ အညောပီတိ ထေရတော၊ အရိယေဟိ ဝါ အညောပိ ယော ကောစိ ပုထုဇ္ဇနော။ ပုထုဇ္ဇနဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ယထာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော ကိဉ္စိ ¶ အတ္ထံ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ထေရော ဘဂဝတာ ကတံ နိမိတ္တောဘာသံ သဗ္ဗသော န သလ္လက္ခေသီတိ ဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘မာရော ဟီ’’တိအာဒိ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာတိ အသုဘေ ‘‘သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသော၊ ဒုက္ခေ ‘‘သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော၊ စိတ္တဝိပလ္လာသောတိ ဣမေ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တေနာတိ ယဒိပိ ဣတရေ အဋ္ဌ ဝိပလ္လာသာ ပဟီနာ၊ တထာပိ ယထာဝုတ္တာနံ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ အပ္ပဟီနဘာဝေန။ အဿာတိ ထေရဿ။ မဒ္ဒတီတိ ဖုသနမတ္တေန မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အညထာ တေန မဒ္ဒိတေ သတ္တာနံ မရဏမေဝ သိယာ။ ကိံ သက္ခိဿတိ၊ န သက္ခိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကသ္မာ ¶ န သက္ခိဿတိ၊ နနု ဧသ အဂ္ဂသာဝကဿ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌောတိ? သစ္စံ ပဝိဋ္ဌော၊ တဉ္စ ခေါ အတ္တနော အာနုဘာဝဒဿနတ္ထံ၊ န ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန။ ဝိဗာဓနာဓိပ္ပာယေန ပန ဣဓ ‘‘ကိံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟဒယမဒ္ဒနဿ အဓိဂတတ္တာ။ နိမိတ္တောဘာသန္တိ ဧတ္ထ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိ သကလကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနယာစနာယ ‘‘ယဿ ကဿစိ အာနန္ဒ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန အတ္တနော စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာနုဘာဝေန ကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနသမတ္ထတာဝသေန သညုပ္ပာဒနံ နိမိတ္တံ၊ တထာ ပန ပရိယာယံ မုဉ္စိတွာ ဥဇုကံယေဝ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ ဩဘာသော။ ဇာနန္တောယေဝ ဝါတိ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတဘာဝံ ဇာနန္တော ဧဝ။ အတ္တနော အပရာဓဟေတုတော ¶ သတ္တာနံ သောကော တနုကော ဟောတိ၊ န ဗလဝါတိ အာဟ ‘‘ဒေါသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထ’’န္တိ။ ကိံ ပန ထေရော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ ပဝတ္တိံ ပစ္ဆာ ဇာနာတီတိ? န ဇာနာတိ သဘာဝေန၊ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ပန အနုဇာနာတိ။

မာရယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော ဂုဏမာရဏေန မာရေတိ၊ ဝိရာဂဝိဗန္ဓနေန ဝါ ဇာတိနိမိတ္တတာယ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတံ ဇာတံ မာရေန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘မာရေတီတိ မာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ အတိဝိယ ပါပတာယ ပါပိမာ။ ကဏှဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ကဏှော။ ဝိရာဂါဒိဂုဏာနံ အန္တကရဏတော အန္တကော။ သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟပဋိပတ္တိံ န မုစ္စတီတိ နမုစိ။ အတ္တနော မာရပါသေန ပမတ္တေ ဗန္ဓတိ၊ ပမတ္တာ ဝါ ဗန္ဓူ ဧတဿာတိ ပမတ္တဗန္ဓု။ သတ္တမသတ္တာဟတော ပရံ သတ္တ အဟာနိ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိ န ပန ပလ္လင်္ကသတ္တာဟာဒိ ဝိယ နိယတကိစ္စဿ အဋ္ဌမသတ္တာဟဿ နာမ လဗ္ဘနတော။ သတ္တမသတ္တာဟဿ ဟိ ပရတော အဇပါလနိဂြောဓမူလေ မဟာဗြဟ္မုနော၊ သက္ကဿ စ ဒေဝရညော ပဋိညာတဓမ္မဒေသနံ ဘဂဝန္တံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ သတ္တေ ဓမ္မဒေသနာယ မမ ဝိသယံ အတိက္ကမာပေဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတဒေါမနဿော ဟုတွာ ဌိတော စိန္တေသိ ‘‘ဟန္ဒ ဒါနာဟံ နံ ဥပါယေန ပရိနိဗ္ဗာပေဿာမိ၊ ဧဝမဿ မနောရထော အညထတ္တံ ဂမိဿတိ၊ မမ စ မနောရထော ဣဇ္ဈိဿတီ’’တိ ¶ ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံ အန္တံ ဌိတော ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ပရိနိဗ္ဗာနံ ယာစိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဇ္ဇာတိ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဒိဝသံ သန္ဓာယာဟ။ ဘဂဝါ စဿ အဘိသန္ဓိံ ဇာနန္တောပိ ¶ တံ အနာဝိကတွာ ပရိနိဗ္ဗာနဿ အကာလဘာဝမေဝ ပကာသေန္တော ယာစနံ ပဋိက္ခိပိ။ တေနာဟ ‘‘န တာဝါဟ’’န္တိအာဒိ။

မဂ္ဂဝသေန ဝိယတ္တာတိ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓဝေယျတ္တိယေန ဗျတ္တာ။ တထေဝ ဝိနီတာတိ မဂ္ဂဝသေန ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယနေန ဝိနီတာ။ တထာ ဝိသာရဒါတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေနေဝ သတ္ထုသာသနေ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တိယာ ဝိသာရဒါ ¶ ၊ သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒိပါပဓမ္မာနံ ဝိဂမေန ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ ယဿ သုတဿ ဝသေန ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဿရဏံ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဣဓ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ‘‘သုတ’’န္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘တေပိဋကဝသေနာ’’တိ။ တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ သမူဟော တေပိဋကံ၊ တီဏိ ဝါ ပိဋကာနိ တိပိဋကံ၊ တိပိဋကမေဝ တေပိဋကံ၊ တဿ ဝသေန။ တမေဝါတိ ယံ တံ တေပိဋကံ သောတဗ္ဗဘာဝေန ‘‘သုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမေဝ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မံ။ ဓာရေန္တီတိ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ အဝိနဿန္တံ ကတွာ သုပ္ပဂုဏသုပ္ပဝတ္တိဘာဝေန ဓာရေန္တိ ဟဒယေ ဌပေန္တိ။ ဣတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဝသေန ဗဟုဿုတဓမ္မဓရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဋိဝေဓဓမ္မဝသေနပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အရိယဓမ္မဿာတိ မဂ္ဂဖလဓမ္မဿ၊ နဝဝိဓဿာပိ ဝါ လောကုတ္တရဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မဘူတန္တိ အဓိဂမာယ အနုရူပဓမ္မဘူတံ။ အနုစ္ဆဝိကပဋိပဒန္တိ စ တမေဝ ဝိပဿနာဓမ္မမာဟ၊ ဆဗ္ဗိဓာ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝါ။ အနုဓမ္မန္တိ တဿာ ယထာဝုတ္တပဋိပဒါယ အနုရူပံ အဘိသလ္လေခိတံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဓမ္မံ။ စရဏသီလာတိ သမာဒါယ ပဝတ္တနသီလာ။ အနု မဂ္ဂဖလဓမ္မော ဧတိဿာတိ ဝါ အနုဓမ္မာ၊ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ၊ တဿာ စရဏသီလာ။ အတ္တနော အာစရိယဝါဒန္တိ အတ္တနော အာစရိယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝါဒံ။ သဒေဝကဿ လောကဿ အာစာရသိက္ခာပနေန အာစရိယော၊ ဘဂဝါ။ တဿ ဝါဒေါ၊ စတုသစ္စဒေသနာ။

အာစိက္ခိဿန္တီတိ အာဒိတော ကထေဿန္တိ၊ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ပရေ ဥဂ္ဂဏှာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသေဿန္တီတိ ဝါစေဿန္တိ၊ ပါဠိံ သမ္မာ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပညာပေဿန္တီတိ ပဇာနာပေဿန္တိ၊ သင်္ကာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌပေဿန္တီတိ ပကာရေဟိ ဌပေဿန္တိ၊ ပကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဝရိဿန္တီတိ ဝိဝဋံ ကရိဿန္တိ။ ဝိဘဇိဿန္တီတိ ဝိဘတ္တံ ကရိဿန္တိ။ ဥတ္တာနိံ ကရိဿန္တီတိ ¶ အနုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနံ ပါကဋံ ကရိဿန္တိ။ သဟ ဓမ္မေနာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ကာရဏပရိယာယော ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒီသု ¶ (ဝိဘ။ ၂၇၀) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေနာ’’တိ။ သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ သနိဿရဏံ ¶ ၊ ယထာ ပရဝါဒံ ဘဉ္ဇိတွာ သကဝါဒေါ ပတိဋ္ဌဟတိ၊ ဧဝံ ဟေတုဒါဟရဏေဟိ ယထာဓိဂတမတ္ထံ သမ္ပာဒေတွာ ဓမ္မံ ကထေဿန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နိယျာနိကံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တီ’’တိ၊ နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဗောဓေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပညာပေဿန္တီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ ဆ အတ္ထပဒါနိ ဒဿိတာနိ၊ အာဒိတော ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ။ ဧတ္တာဝတာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သံဝဏ္ဏနာနယေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ နေတ္တိယံ ‘‘ဒွါဒသပဒါနိ သုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ခါရေ)။

သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒိသိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဏံ။ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယန္တိ အနဝသေသံ သတ္ထုသာသနဘူတံ သေဋ္ဌစရိယံ။ သမိဒ္ဓန္တိ သမ္မဒေဝ ဝဍ္ဎိတံ။ ဈာနဿာဒဝသေနာတိ တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သမဓိဂတဈာနသုခဝသေန။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တန္တိ ဥဠာရပဏီတဘာဝဂမနေန သဗ္ဗသော ပရိဝုဒ္ဓိံ ဥပဂတံ။ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လံ ဝိယ အဘိညာသမ္ပတ္တိဝသေန အဘိညာသမ္ပဒါဟိ သာသနာဘိဝုဒ္ဓိယာ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ပတိဋ္ဌိတဝသေနာတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန၊ ပတိဋ္ဌပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပဋိဝေဓဝသေန ဗဟုနော ဇနဿ ဟိတန္တိ ဗာဟုဇညံ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟုဇနာဘိသမယဝသေနာ’’တိ။ ပုထု ပုထုလံ ဘူတံ ဇာတံ၊ ပုထု ဝါ ပုထုတ္တံ ဘူတံ ပတ္တန္တိ ¶ ပုထုဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာကာရ…ပေ… ပတ္တ’’န္တိ။ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ အာဒိကလျာဏာဒိဘာဝေန ပဝေဒိတံ။

အာယုသင်္ခါရဩဿဇ္ဇနဝဏ္ဏနာ

၁၆၉။ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာတိ အယံ ကာယာဒိဝိဘာဂေါ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝဟိတော၊ ဣဒါနိ ပန န ဝဟိတဗ္ဗော၊ ဧတဿ အဝဟနတ္ထံ စိရတရံ ကာလံ အရိယမဂ္ဂသမ္ဘာရော သမ္ဘတော၊ သွာယံ အရိယမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ ယတော ဣမေ ကာယာဒယော အသုဘာဒိတော သမ္မဒေဝ ပရိညာတာ၊ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သမ္မာသတိံ ယထာတထံ ဝိသယေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတံ ကတွာ။ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ယသ္မာ ဣမဿ အတ္တဘာဝသညိတဿ ဒုက္ခဘာရဿ ဝဟနေ ပယောဇနဘူတံ အတ္တဟိတံ တာဝ မဟာဗောဓိမူလေ ဧဝ ပရိသမာပိတံ၊ ပရဟိတံ ပန ဗုဒ္ဓဝေနေယျဝိနယနံ ပရိသမာပိတဗ္ဗံ၊ တံ ¶ ဣဒါနိ မာသတ္တယေနေဝ ပရိသမာပနံ ပါပုဏိဿတိ၊ တသ္မာ အဘာသိ ‘‘ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သဗ္ဗဘာဂေန နိစ္ဆယံ ကတွာ။ အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇ္ဇီတိ အာယုနော ဇီဝိတဿ အဘိသင်္ခါရကံ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မံ ‘‘န သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိ တံဝိဿဇ္ဇနေနေဝ တေန အဘိသင်္ခရိယမာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရံ ‘‘နပ္ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ ဌာနမဟန္တတာယပိ ပဝတ္တိအာကာရမဟန္တတာယပိ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တတ္ထ ဌာနမဟန္တတာယ ဘူမိစာလဿ မဟတ္တံ ဒဿေတုံ ¶ ‘‘တဒါ ကိရ…ပေ… ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပန ဇာတိက္ခေတ္တဘူတာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧဝ၊ န ယာ ကာစိ၊ ယာ မဟာဘိနီဟာရမဟာဇာတိအာဒီသုပိ ကမ္ပိတ္ထ။ တဒါပိ တတ္တိကာယ ဧဝ ကမ္ပနေ ကိံ ကာရဏံ ¶ ? ဇာတိက္ခေတ္တဘာဝေန တဿေဝ အာဒိတော ပရိဂ္ဂဟဿ ကတတ္တာ။ ပရိဂ္ဂဟကရဏံ စဿ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပုရိမဗုဒ္ဓါနမ္ပိ တာဝတကမေဝ ဇာတိက္ခေတ္တံ အဟောသိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒသသဟဿီ လောကဓာတူ၊ နိဿဒ္ဒါ ဟောန္တိ နိရာကုလာ…ပေ… မဟာသမုဒ္ဒေါ အာဘုဇတိ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပတီ’’တိ စ အာဒိ (ဗု။ ဝံ။ ၈၄-၉၁)။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ဆပ္ပကာရပဝေဓနေန အဝီတရာဂေ ဘိံသေတီတိ ဘိံသနော၊ သော ဧဝ ဘိံသနကောတိ အာဟ ‘‘ဘယဇနကော’’တိ။ ဒေဝဘေရိယောတိ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသဒ္ဒဿ ပရိယာယဝစနမတ္တံ။ န စေတ္ထ ကာစိ ဘေရီ ‘‘ဒေဝဒုန္ဒုဘီ’’တိ အဓိပ္ပေတာ၊ အထ ခေါ ဥပ္ပာတဘာဝေန လဗ္ဘမာနော အာကာသဂတော နိဂ္ဃောသသဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ’’တိအာဒိ။ ဒေဝေါတိ မေဃော။ တဿ ဟိ အစ္ဆဘာဝေန အာကာသဿ ဝဿာဘာဝေန သုက္ခဂဇ္ဇိတသညိတေ သဒ္ဒေ နိစ္ဆရန္တေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိသမညာ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝေါ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇီ’’တိ။

ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌန္တိ ‘‘ဧဝံ စိရတရံ ကာလံ ဝဟိတော အယံ အတ္တဘာဝသညိတော ဒုက္ခဘာရော၊ ဣဒါနိ န စိရဿေဝ နိက္ခိပိဿတီ’’တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဘဂဝါ သဘာဝေနေဝ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဧဝံ ပန ဥဒါနေန္တေန အယမ္ပိ အတ္ထော သာဓိတော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တုလီယတီတိ တုလန္တိ တုလ-သဒ္ဒေါ ကမ္မသာဓနောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တုလိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပာနုဘာဝတာယ ပရိစ္ဆိန္နံ။ တထာ ဟိ တံ ပရိတော ခဏ္ဍိတဘာဝေန ‘‘ပရိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိပက္ခဝိက္ခမ္ဘနတော ဒီဃသန္တာနတာယ၊ ဝိပုလဖလတာယ ¶ စ န တုလံ န ပရိစ္ဆိန္နံ။ ယေဟိ ကာရဏေဟိ ပုဗ္ဗေ အဝိသေသတော မဟဂ္ဂတံ ‘‘အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တာနိ ကာရဏာနိ ¶ ရူပါဝစရတော အာရုပ္ပဿ သာတိသယာနိ ဝိဇ္ဇန္တီတိ ‘‘အရူပါဝစရံ အတုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရဉ္စ ‘‘တုလ’’န္တိ၊ အပ္ပဝိပါကံ တီသုပိ ကမ္မေသု ယံ တနုဝိပါကံ ဟီနံ၊ တံ တုလံ။ ဗဟုဝိပါကန္တိ ယံ မဟာဝိပါကံ ပဏီတံ၊ တံ အတုလံ။ ယံ ပနေတ္ထ မဇ္ဈိမံ၊ တံ ဟီနံ၊ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒွီသု ဘာဂေသု ပက္ခိပိတဗ္ဗံ။ ဟီနတ္တိကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ အပ္ပဗဟုဝိပါကတံ နိဒ္ဓါရေတွာ တဿ ဝသေန တုလာတုလဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘဝဿ ဟေတုဘူတ’’န္တိ။ နိယကဇ္ဈတ္တရတောတိ သသန္တာနဓမ္မေသု ဝိပဿနာဝသေန၊ ဂေါစရာသေဝနာယ စ နိရတော။ သဝိပါကံ သမာနံ ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တဒါယိကမ္မံ သဝိပါကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ။ န စ တံ ကာမာဒိဘဝါဘိသင်္ခါရကန္တိ တတော ဝိသေသနတ္ထံ ‘‘သမ္ဘဝ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဘဝသင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဿဇ္ဇီတိ အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇ္ဇိ ¶ ။ ကဝစံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ အတ္တနိ သမ္ဘူတတ္တာ အတ္တသမ္ဘဝံ ကိလေသဉ္စ အဘိန္ဒီတိ ကိလေသဘေဒသဟဘာဝိကမ္မောဿဇ္ဇနံ ဒဿေန္တော တဒုဘယဿ ကာရဏံ အဝေါစ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ။

တီရေန္တောတိ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိနာ ဝီမံသန္တော။ ‘‘တုလေန္တော တီရေန္တော’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ဘဝသင်္ခါရဿ အဝဿဇ္ဇနာကာရံ သရူပတော ဒဿေသိ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိနာ ပန ဥဒါနဝဏ္ဏနာယံ အာဒိတော ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမနဝသေန ဒဿေသိ။

မဟာဘူမိစာလဝဏ္ဏနာ

၁၇၁။ ယန္တိ ကရဏေ ဝါ အဓိကရဏေ ဝါ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အဓိပ္ပာယေန အာဟ ‘‘ယေန သမယေန၊ ယသ္မိံ ဝါ သမယေ’’တိ။ ဥက္ခေပကဝါတာတိ ¶ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ခေပကဝါတာ။ ‘‘သဋ္ဌိ…ပေ… ဗဟလ’’န္တိ ဣဒံ တဿ ဝါတဿ ဥဗ္ဗေဓပ္ပမာဏမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ အာယာမဝိတ္ထာရတော ပန ဒသသဟဿစက္ကဝါဠပ္ပမာဏမ္ပိ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိယေဝ။ အာကာသေတိ ပုဗ္ဗေ ဝါတေန ပတိဋ္ဌိတောကာသေ။ ပုန ဝါတောတိ ဥက္ခေပကဝါတေ တထာကတွာ ဝိဂတေ ဥဒကသန္ဓာရကဝါတော ပုန အာဗန္ဓိတွာ ¶ ဂဏှာတိ ယထာ တံ ဥဒကံ န ဘဿတိ၊ ဧဝံ ဥတ္ထမ္ဘေန္တံ အာဗန္ဓနဝိတာနဝသေန ဗန္ဓိတွာ ဂဏှာတိ။ တတော ဥဒကံ ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ တတော အာဗန္ဓိတွာ ဂဟဏတော တေန ဝါတေန ဥတ္ထမ္ဘိတံ ဥဒကံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ ဥပရိ ဂစ္ဆတိ။ ဟောတိယေဝါတိ အန္တရန္တရာ ဟောတိယေဝ။ ဗဟလဘာဝေနာတိ မဟာပထဝိယာ မဟန္တဘာဝေန။ သကလာ ဟိ မဟာပထဝီ တဒါ ဩဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ စ၊ တသ္မာ ကမ္ပနံ န ပညာယတိ။

ဣဇ္ဈနဿာတိ ဣစ္ဆိတတ္ထသိဇ္ဈနဿ။ အနုဘဝိတဗ္ဗဿဣဿရိယသမ္ပတ္တိအာဒိကဿ။ ပရိတ္တာတိ ပဋိလဒ္ဓမတ္တာ နာတိသုဘာဝိတာ။ တထာ စ ဘာဝနာ ဗလဝတီ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒုဗ္ဗလာ’’တိ။ သညာသီသေန ဟိ ဘာဝနာ ဝုတ္တာ။ အပ္ပမာဏာတိ ပဂုဏာ သုဘာဝိတာ။ သာ ဟိ ထိရာ ဒဠှတရာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဗလဝါ’’တိ။ ‘‘ပရိတ္တာ ပထဝီသညာ၊ အပ္ပမာဏာ အာပေါသညာ’’တိ ဒေသနာမတ္တမေဝ၊ အာပေါသညာယ ပန သုဘာဝိတာယ ပထဝီကမ္ပော သုခေနေဝ ဣဇ္ဈတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သံဝေဇေန္တော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ပမတ္တံ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ။ ဝီမံသန္တော ဝါ တာဝဒေဝ သမဓိဂတံ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလံ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ပါသာဒကမ္ပနံ ပါကဋန္တိ တံ အနာမသိတွာ သင်္ဃရက္ခိတသာမဏေရဿ ပါသာဒကမ္ပနံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပူတိမိဿော ¶ ဂန္ဓော ဧတဿာတိ ပူတိဂန္ဓော၊ တေန ပူတိဂန္ဓေနေဝ ¶ အဓိဂတမာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝံ ဝိယ ဂန္ဓေနေဝ သီသေန၊ အတိဝိယ ဒါရကော ဧဝါတိ အတ္ထော။

အာစရိယန္တိ အာစရိယူပဒေသံ။ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရော နာမ ဣဒ္ဓိဝိဓပ္ပဋိပက္ခာဒီဘာဝေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ သော စ ဥပါယေ ကောသလ္လဿ အတ္တနာ န သမ္မာ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ န တာဝ သိက္ခိတောတိ အာဟ ‘‘အသိက္ခိတွာဝ ယုဒ္ဓံ ပဝိဋ္ဌောသီ’’တိ။ ‘‘ပိလဝန္တ’’န္တိ ဣမိနာ သကလမေဝ ပါသာဒဝတ္ထုံ ဥဒကံ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗပါသာဒေါဝ တတ္ထ ပိလဝတီတိ ဒဿေတိ။ အဓိဋ္ဌာနက္ကမံ ပန ဥပမာယ ဒဿေန္တော ‘‘တာတ…ပေ… ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ကပလ္လကပူဝန္တိ အာသိတ္တကပူဝံ၊ တံ ပစန္တာ ကပါလေ ပဌမံ ကိဉ္စိ ပိဋ္ဌံ ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎေတွာ အန္တန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တိ ပူဝံ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊ ဧဝံ ‘‘အာပေါကသိဏဝသေန ‘ပါသာဒေန ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ ဟောတူ’တိ အဓိဋ္ဌဟန္တော သမန္တတော ပါသာဒဿ ယာဝ ပရိယန္တာ ယထာ ဥဒကံ ဟောတိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဥပမာယ ဥပဒိသတိ။

မဟာပဒါနေ ¶ ဝုတ္တမေဝါတိ ‘‘ဓမ္မတာ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈) ဝတွာ ‘‘အယဉ္စ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈)၊ တထာ ‘‘ဓမ္မတာ ဧသာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒါ ဗောဓိသတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၀) ဝတွာ ‘‘အယဉ္စ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂) စ ¶ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိယံ၊ အဘိဇာတိယဉ္စ ဓမ္မတာဝသေန မဟာပဒါနေပထဝီကမ္ပဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရေသုပိ စတူသု ဌာနေသု ပထဝီကမ္ပော ဓမ္မတာဝသေနေဝါတိ မဟာပဒါနေအတ္ထတော ဝုတ္တံ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ နေသံ ပထဝီကမ္ပနံ ကာရဏတော၊ ပဝတ္တိအာကာရတော စ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိ ဣမေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓာတုကောပေနာတိ ဥက္ခေပကဓာတုသင်္ခါတာယ ဝါယောဓာတုယာ ပကောပေန။ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေနာတိ ဉာဏိဒ္ဓိယာ ဝါ ကမ္မဝိပါကဇိဒ္ဓိယာ ဝါ ပဘာဝေန၊ တေဇေနာတိ အတ္ထော။ ပုညတေဇေနာတိ ပုညာနုဘာဝေန၊ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ပုညဗလေနာတိ အတ္ထော။ ဉာဏတေဇေနာတိ ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေန။ သာဓုကာရဒါနဝသေနာတိ ယထာ အနညသာဓာရဏေန ပဋိဝေဓဉာဏာနုဘာဝေန အဘိဟတာ မဟာပထဝီ အဘိသမ္ဗောဓိယံ အကမ္ပိတ္ထ၊ ဧဝံ အနညသာဓာရဏေန ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝေန အဘိဟတာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ၊ တံ ပနဿာ သာဓုကာရဒါနံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘သာဓုကာရဒါနဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယေန ¶ ပန ဘဂဝါ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏ- (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၊ ၃။၁၉၈၊ မ။ နိ။ ၂။၃၈၅) ဝိစိတြရူပကာယော သဗ္ဗာကာရပရိသုဒ္ဓသီလက္ခန္ဓာဒိဂုဏရတနသမိဒ္ဓိဓမ္မကာယော ပုညမဟတ္တထာမမဟတ္တယသမဟအာဣဒ္ဓိမဟတ္တပညာမဟတ္တာနံ ပရမုက္ကံသဂတော အသမော အသမသမော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အတ္တနော အတ္တဘာဝသညိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ကပ္ပံ ဝါ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ ဌပေတုံ သမတ္ထောပိ သင်္ခတဓမ္မံ ပဋိဇိဂုစ္ဆနာကာရပ္ပဝတ္တေန ဉာဏဝိသေသေန တိဏာယပိ အမညမာနော အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဝိဓိနာ နိရပေက္ခော ဩဿဇ္ဇိ။ တဒနုဘာဝါဘိဟတာ မဟာပထဝီ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ အကမ္ပိတ္ထ၊ တံ ပနဿာ ကာရုညသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရုညသဘာဝေနာ’’တိ ¶ ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ချာ သမာပတ္တိယော ¶ သမာပဇ္ဇိ အန္တရန္တရာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန၊ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ သာတိသယံ တိက္ခံ သူရံ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ ပဝတ္တေသိ၊ ‘‘ယဒတ္ထဉ္စ မယာ ဧဝံ သုစိရကာလံ အနညသာဓာရဏော ပရမုက္ကံသဂတော ဉာဏသမ္ဘာရော သမ္ဘတော၊ အနုတ္တရော စ ဝိမောက္ခော သမဓိဂတော၊ တဿ ဝတ မေ သိခါပ္ပတ္တဖလဘူတာ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု အဇ္ဇ သမိဇ္ဈတီ’’တိ ဘိယျော အတိဝိယ သောမနဿပ္ပတ္တဿ ဘဂဝတော ပီတိဝိပ္ဖာရာဒိဂုဏဝိပုလတရာနုဘာဝေါ ပရေဟိ အသာဓာရဏဉာဏာတိသယော ဥဒပါဒိ၊ ယဿ သမာပတ္တိဗလသမုပဗြူဟိတဿ ဉာဏာတိသယဿ အာနုဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေမေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမသမဝိပါကာ’’တိအာဒိ (ဥဒါ။ ၇၅)၊ တသ္မာ တဿ အာနုဘာဝေန သမဘိဟတာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ တံ ပနဿာ တဿံ ဝေလာယံ အာရောဒနာကာရပ္ပတ္တိ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘အဋ္ဌမော အာရောဒနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ အယံ ပနတ္ထောတိ ‘‘သာဓုကာရဒါနဝသေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော အတ္ထော။ ပထဝီဒေဝတာယ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ သမုဒ္ဒဒေဝတာ ဝိယ မဟာပထဝိယာ အဓိဒေဝတာ ကိရ နာမ အတ္ထိ။ တာဒိသေ ကာရဏေ သတိ တဿာ စိတ္တဝသေန အယံ မဟာပထဝီ သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတိ၊ ယထာ ဝါတဝလာဟကဒေဝတာနံ စိတ္တဝသေန ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ သီတုဏှအဗ္ဘဝဿဝလာဟကဒေဝတာနံ စိတ္တဝသေန သီတာဒယော ဘဝန္တိ။ တထာ ဟိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ အဘိသမ္ဗောဓိအတ္ထံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ နိသိန္နဿ လောကနာထဿ အန္တရာယကရဏတ္ထံ ဥပဋ္ဌိတံ မာရဗလံ ဝိဓမိတုံ –

‘‘အစေတနာယံ ¶ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄) –

ဝစနသမနန္တရံ ¶ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ သပရိသံ မာရံ ပရိဝတ္တေသိ။ ဧတန္တိ သာဓုကာရဒါနာဒိ။ ယဒိပိ နတ္ထိ အစေတနတ္တာ၊ ဓမ္မတာဝသေန ပန ဝုတ္တနယေန သိယာတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဓမ္မတာ ပန အတ္ထတော ဓမ္မသဘာဝေါ၊ သော ပုညဓမ္မဿ ဝါ ဉာဏဓမ္မဿ ဝါ အာနုဘာဝသဘာဝေါတိ။ တယိဒံ သဗ္ဗံ ဝိစာရိတမေဝ၊ ဧဝဉ္စ ကတွာ –

‘‘ဣမေ ¶ ဓမ္မေ သမ္မသတော၊ သဘာဝသရသလက္ခဏေ၊

ဓမ္မတေဇေန ဝသုဓာ၊ ဒသသဟဿီ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၁၆၆)၊

အာဒိ ဝစနဉ္စ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

နိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒဿနန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ အတ္ထဿ နိယျာတနံ၊ နိဂမနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာတိ ပထဝီကမ္ပာဒိဥပ္ပာဒဇနနေန စေဝ ပထဝီကမ္ပဿ ဘဂဝတော ဟေတုနိဒဿနေန စ။ ‘‘အဒ္ဓါ အဇ္ဇ ဘဂဝတာ အာယုသင်္ခါရော ဩဿဋ္ဌော’’တိ သလ္လက္ခေသိ ပါရိသေသဉာယေန။ ဧဝဉှိ တဒါ ထေရော တမတ္ထံ ဝီမံသေယျ နာယံ ဘူမိကမ္ပော ဓာတုပ္ပကောပဟေတုကော တဿ အပညာယမာနရူပတ္တာ၊ ဗာဟိရကောပိ ဣသိ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ဗုဒ္ဓကာလေ နတ္ထိ၊ သာသနိကောပိ သတ္ထု အနာရောစေတွာ ဧဝံ ကရောန္တော နာမ နတ္ထိ၊ သေသာနံ ပဉ္စန္နံ ဣဒါနိ အသမ္ဘဝေါ၊ ဧဝံ ဘူမိကမ္ပော စာယံ မဟာဘိံသနကော သလောမဟံသော အဟောသိ၊ တသ္မာ ပါရိသေသတော အာဟ ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝတာ အာယုသင်္ခါရော ဩဿဋ္ဌောတိ သလ္လက္ခေသီ’’တိ။

အဋ္ဌပရိသဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ဩကာသံ အဒတွာတိ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘန္တေ ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၈) နယပ္ပဝတ္တာယ ထေရဿ အာယာစနာယ အဝသရံ အဒတွာ။ အညာနိပိ အဋ္ဌကာနိ သမ္ပိဏ္ဍေန္တော ဟေတုအဋ္ဌကတော အညာနိ ပရိသာဘိဘာယတနဝိမောက္ခဝသေန ¶ တီဏိ အဋ္ဌကာနိ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သောကုပ္ပတ္တိံ ပရိဟရန္တော ဝိက္ခေပံ ကရောန္တော’’တိ ကေစိ သဟသာ ဘဏိတေ ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာတိ။

သမာဂန္တဗ္ဗတော၊ သမာဂစ္ဆတီတိ ဝါ သမာဂမော၊ ပရိသာ။ ဗိမ္ဗိသာရပမုခေါ သမာဂမော ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမော။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗိမ္ဗိသာရ…ပေ… သမာဂမာဒိသဒိသံ ခတ္တိယပရိသန္တိ ယောဇနာ။ အညေသု စက္ကဝါဠေသုပိ လဗ္ဘတေယေဝ သတ္ထု ခတ္တိယပရိသာဒိဥပသင်္ကမနံ။ အာဒိတော တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု ဘာသနံ အာလာပေါ။ ကထနပဋိကထနံ သလ္လာပေါ။ ဓမ္မုပသဉှိတာ ပုစ္ဆာ ပဋိပုစ္ဆာ ¶ ဓမ္မသာကစ္ဆာ။ သဏ္ဌာနံ ပဋိစ္စ ကထနံ သဏ္ဌာနပရိယာယတ္တာ ¶ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒဿ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) ဝိယ။ ‘‘တေသ’’န္တိ ပဒံ ဥဘယပဒါပေက္ခံ ‘‘တေသမ္ပိ လက္ခဏသဏ္ဌာနံ ဝိယ သတ္ထု သရီရသဏ္ဌာနံ၊ တေသံ ကေဝလံ ပညာယတိ ဧဝါ’’တိ။ နာပိ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလော ဘဂဝါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဆိန္နဿရာတိ ဒွိဓာဘူတဿရာ။ ဂဂ္ဂရဿရာတိ ဇဇ္ဇရိတဿရာ။ ဘာသန္တရန္တိ တေသံ သတ္တာနံ ဘာသတော အညံ ဘာသံ။ ဝီမံသာတိ စိန္တနာ။ ‘‘ကိမတ္ထံ…ပေ… ဒေသေတီ’’တိ ဣဒံ နနု အတ္တာနံ ဇာနာပေတွာ ဓမ္မေ ကထိတေ တေသံ သာတိသယော ပသာဒေါ ဟောတီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ? ယေသံ အတ္တာနံ အဇာနာပေတွာဝ ဓမ္မေ ကထိတေ ပသာဒေါ ဟောတိ၊ န ဇာနာပေတွာ၊ တာဒိသေ သန္ဓာယ သတ္ထာ တထာ ကရောတိ။ တတ္ထ ပယောဇနမာဟ ‘‘ဝါသနတ္ထာယာ’’တိ။ ဧဝံ သုတောပီတိ ဧဝံ အဝိညာတဒေသကော အဝိညာတာဂမနောပိ သုတော ဓမ္မော အတ္တနော ဓမ္မသုဓမ္မတာယေဝ အနာဂတေ ပစ္စယော ဟောတိ သုဏန္တဿ။

‘‘အာနန္ဒာ’’တိအာဒိကော သင်္ဂီတိအနာရုဠှော ပါဠိဓမ္မော ဧဝ တထာ ဒဿိတော။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု။

အဋ္ဌအဘိဘာယတနဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ အဘိဘဝတီတိ ¶ အဘိဘု၊ ပရိကမ္မံ၊ ဉာဏံ ဝါ။ အဘိဘု အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ၊ ဈာနံ။ အဘိဘဝိတဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏသင်္ခါတံ အာယတနံ ဧတဿာတိ အဘိဘာယတနံ။ အာရမ္မဏာဘိဘဝနတော အဘိဘု စ တံ အာယတနဉ္စ ယောဂိနော သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ မနာယတနဓမ္မာယတနဘာဝတော ဝါတိပိ သသမ္ပယုတ္တံ ဈာနံ အဘိဘာယတနံ။ တေနာဟ ‘‘အဘိဘဝနကာရဏာနီ’’တိအာဒိ။ တာနိ ဟီတိ အဘိဘာယတနသညိတာနိ ဈာနာနိ။ ‘‘ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိယတာယာ’’တိ ဣဒံ ဥဘယတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ပဋိပက္ခဘာဝေန ပစ္စနီကဓမ္မေ အဘိဘဝန္တိ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိယတာယ အာရမ္မဏာနိ အဘိဘဝန္တိ။ ဉာဏဗလေနေဝ ဟိ အာရမ္မဏာဘိဘဝနံ ဝိယ ပဋိပက္ခာဘိဘဝေါ ပီတိ။

ပရိကမ္မဝသေန အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ၊ န အပ္ပနာဝသေန။ န ဟိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တာရမ္မဏာ အပ္ပနာ အဇ္ဈတ္တဝိသယာ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ပန အဇ္ဈတ္တပရိကမ္မဝသေန လဒ္ဓံ ¶ ကသိဏနိမိတ္တံ အဝိသုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ၊ န ဗဟိဒ္ဓါပရိကမ္မဝသေန လဒ္ဓံ ဝိယ ဝိသုဒ္ဓံ။

ပရိတ္တာနီတိ ¶ ယထာလဒ္ဓါနိ သုပ္ပသရာဝမတ္တာနိ။ တေနာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိတာနီ’’တိ။ ပရိတ္တဝသေနေဝါတိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘောဂေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ပရိတ္တဝသေနေဝ ဣဒံ အဘိဘာယတနံ ဝုတ္တံ။ ပရိတ္တတာ ဟေတ္ထ အဘိဘဝနဿ ကာရဏံ။ ဝဏ္ဏာဘောဂေ သတိပိ အသတိပိ အဘိဘာယတနဘာဝနာ နာမ တိက္ခပညဿေဝ သမ္ဘဝတိ၊ န ဣတရဿာတိ အာဟ ‘‘ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော’’တိ။ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ အဘိဘဝနံ၊ သမာပဇ္ဇနဉ္စ ဥပစာရဇ္ဈာနာဓိဂမသမနန္တရမေဝ အပ္ပနာဈာနုပ္ပာဒနန္တိ အာဟ ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ။ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနာတိ စ အပ္ပနာပရိဝါသာဘာဝဿ လက္ခဏံ ဝစနမေတံ။ ယော ‘‘ခိပ္ပာဘိညော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တတောပိ ဉာဏုတ္တရဿေဝ အဘိဘာယတနဘာဝနာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ နိမိတ္တေ။ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ ဘာဝနံ အပ္ပနံ နေတိ။

ဧတ္ထ ¶ စ ကေစိ ‘‘ဥပ္ပန္နေ ဥပစာရဇ္ဈာနေ တံ အာရဗ္ဘ ယေ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဒွေ တယော ဇဝနဝါရာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေ ဥပစာရဇ္ဈာနပက္ခိကာ ဧဝ၊ တဒနန္တရဉ္စ ဘဝင်္ဂပရိဝါသေန၊ ဥပစာရာသေဝနာယ စ ဝိနာ အပ္ပနာ ဟောတိ၊ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ န ဟိ ပရိဝါသိတပရိကမ္မေန အပ္ပနာဝါရော ဣစ္ဆိတော၊ နာပိ မဟဂ္ဂတပ္ပမာဏဇ္ဈာနေသု ဝိယ ဥပစာရဇ္ဈာနေ ဧကန္တတော ပစ္စဝေက္ခဏာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ဥပစာရဇ္ဈာနာဓိဂမနတော ပရံ ကတိပယဘဝင်္ဂစိတ္တာဝသာနေ အပ္ပနံ ပါပုဏန္တော ‘‘သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ သဟ နိမိတ္တုပ္ပာဒေနေဝါတိ စ အဓိပ္ပာယိကမိဒံ ဝစနံ၊ န နီတတ္ထံ၊ အဓိပ္ပာယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န အန္တောသမာပတ္တိယံ တဒါ တထာရူပဿ အာဘောဂဿ အသမ္ဘဝတော။ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ အာဘောဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာယဝသေန ဈာနက္ခဏေ ပဝတ္တံ အဘိဘဝနာကာရံ ဂဟေတွာ ပဝတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣမိနာ တဿ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ ကထိတော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ဝုတ္တံ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ တထာ အာဘောဂါဘာဝေ ကသ္မာ ‘‘ဈာနသညာယပီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝန…ပေ… အတ္ထီ’’တိ။

ဝဍ္ဎိတပ္ပမာဏာနီတိ ¶ ဝိပုလပ္ပမာဏာနီတိ အတ္ထော၊ န ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလာဒိဝသေန ဝဍ္ဎိံ ပါပိတာနီတိ တထာ ဝဍ္ဎနဿေဝေတ္ထ အသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘မဟန္တာနီ’’တိ။ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကန္တိ ဘုဉ္ဇနဘာဇနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိန္နဘတ္တံ၊ ဧကာသနေ ပုရိသေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘတ္တတော ဥပဍ္ဎဘတ္တန္တိ အတ္ထော။

ရူပေ သညာ ရူပသညာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ ရူပသညီ၊ န ရူပသညီ အရူပသညီ၊ သညာသီသေန ဈာနံ ဝဒတိ။ ရူပသညာယ အနုပ္ပာဒနံ ဧဝေတ္ထ အလာဘိတာ။

ဗဟိဒ္ဓါဝ ¶ ¶ ဥပ္ပန္နန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ဥပ္ပန္နံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ…ပေ… အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂၂၀) ဧဝံ စတုန္နံ အဘိဘာယတနာနံ အာဂတတ္တာ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၄) ‘‘ကသ္မာ ပန ‘ယထာ သုတ္တန္တေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနီတိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ အဝတွာ ဣဓ စတူသုပိ အဘိဘာယတနေသု အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာဝ ဝုတ္တာ’တိ စောဒနံ ကတွာ ‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’တိ ကာရဏံ ဝတွာ၊ တတ္ထ ဝါ ဟိ ဣဓ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနေဝ အဘိဘဝိတဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ တာနိ နိယမတော ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ တတြာပိ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနိ။ ‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’တိ ဣဒံ ပန သတ္ထု ဒေသနာဝိလာသမတ္တမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ၊ သဟိတာနိ စ သဗ္ဗာနိ ပရိတ္တာနိ ‘‘ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ အပ္ပမာဏာနိ ‘‘အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ။ အတ္ထိ ဟိ သော ပရိယာယော ပရိတ္တာနိ အဘိဘုယျ တာနိ စေ ကဒါစိ ဝဏ္ဏဝသေန အာဘုဇိတာနိ ဟောန္တိ၊ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ အဘိဘုယျာတိ။ ပရိယာယကထာ ဟိ သုတ္တန္တဒေသနာတိ။ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၂၂၂) ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝဏ္ဏာဘောဂရဟိတာနိ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ၊ တထာ သဟိတာနိ။ အတ္ထိ ဟိ ဥဘယတ္ထ အဘိဘဝနဝိသေသောတိ။ တထာ ဣဓ ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာနမ္ပိ အဘိဘဝနပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိအာဒိနာ ပဌမဒုတိယအဘိဘာယတနေသု ပဌမဝိမောက္ခော၊ တတိယစတုတ္ထအဘိဘာယတနေသု ဒုတိယဝိမောက္ခော၊ ဝဏ္ဏာဘိဘာယတနေသု တတိယဝိမောက္ခော စ အဘိဘဝနပ္ပဝတ္တိတော သင်္ဂဟိတော။ အဘိဓမ္မေ ပန နိပ္ပရိယာယဒေသနတ္တာ ဝိမောက္ခာဘိဘာယတနာနိ အသင်္ကရတော ဒဿေတုံ ဝိမောက္ခေ ဝဇ္ဇေတွာ အဘိဘာယတနာနိ ကထိတာနိ ¶ ၊ သဗ္ဗာနိ စ ဝိမောက္ခကိစ္စာနိ ဈာနာနိ ဝိမောက္ခဒေသနာယံ ဝုတ္တာနိ။ တဒေတံ ¶ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ’’တိ အာဂတဿ အဘိဘာယတနဒွယဿ အဘိဓမ္မေ အဘိဘာယတနေသု အဝစနတော ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနဉ္စ သဗ္ဗဝိမောက္ခကိစ္စသာဓာရဏဝစနဘာဝတော ဝဝတ္ထာနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတော’’တိ ဣဒံ ကတ္ထစိပိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ အဝတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ၊ တဿ ကာရဏဝစနံ၊ တေန ယံ အညဟေတုကံ၊ တံ တေန ဟေတုနာ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဒေသနာဝိလာသဟေတုကံ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညိတာယ ဧဝ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၂၂၃) ဝစနံ၊ န တဿ အညံ ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ အဇ္ဈတ္တရူပါနံ အနဘိဘဝနီယတာ စ တေသံ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနံ ဝိယ အဘူတတ္တာ။ ဒေသနာဝိလာသော စ ယထာဝုတ္တဝဝတ္ထာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဝိဇ္ဇမာနပရိယာယကထာဘာဝတော။ ‘‘သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိ ဧတေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ န နီလာဒိ အဘိဘာယတနာနိ ဝတ္တဗ္ဗာနီတိ စေ? တံ န၊ နီလာဒီသု ကတာဓိကာရာနံ နီလာဒိဘာဝဿေဝ အဘိဘဝနကာရဏတ္တာ။ န ဟိ တေသံ ပရိသုဒ္ဓါပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏာနံ ¶ ပရိတ္တတာ၊ အပ္ပမာဏတာ ဝါ အဘိဘဝနကာရဏံ၊ အထ ခေါ နီလာဒိဘာဝေါ ဧဝါတိ။ ဧတေသု စ ပရိတ္တာဒိကသိဏရူပေသု ယံ ယံ စရိတဿ ဣမာနိ အဘိဘာယတနာနိ ဣဇ္ဈန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေနာတိ သကလနီလဝဏ္ဏနီလနိဒဿနနီလနိဘာသာနံ သာဓာရဏဝသေန။ ဝဏ္ဏဝသေနာတိ သဘာဝဝဏ္ဏဝသေန။ နိဒဿနဝသေနာတိ ပဿိတဗ္ဗတာဝသေန စက္ခုဝိညာဏာဒိဝိညာဏဝီထိယာ ဂဟေတဗ္ဗတာဝသေန။ ဩဘာသဝသေနာတိ သပ္ပဘာသတာယ အဝဘာသနဝသေန။ ဥမာပုပ္ဖန္တိ အတသိပုပ္ဖံ။ နီလမေဝ ဟောတိ ဝဏ္ဏသင်္ကရာဘာဝတော။ ဗာရာဏသိသမ္ဘဝန္တိ ဗာရာဏသိယံ သမုဋ္ဌိတံ။

ဧကစ္စဿ ဣတော ဗာဟိရကဿ အပ္ပမာဏံ အတိဝိတ္ထာရိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ ¶ ဩလောကေန္တဿ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒံ သကလံ လောကံ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂဏှာတီ’’တိ၊ တထာဂတဿ ပန တာဒိသံ ဘယံ ဝါ သာရဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထီတိ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာနိ။

အဋ္ဌဝိမောက္ခဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ ¶ ဟေဋ္ဌာ အတ္ထတော ဝိဘတ္တတ္တာ။ ဧကစ္စဿ ဝိမောက္ခောတိ ဃောသောပိ ဘယာဝဟော ဝဋ္ဋာဘိရတဘာဝတော၊ တထာဂတဿ ပန ဝိမောက္ခေ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတောပိ တံ နတ္ထီတိ အဘီတဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ အာနီတာနိ။

အာနန္ဒယာစနကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇၈။ ဗောဓီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဉှိ ‘‘စတုမဂ္ဂဉာဏပဋိဝေဓ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝေဓဿ တံမူလကတ္တာ။ ဧဝံ ဝုတ္တဘာဝန္တိ ‘‘အာကင်္ခမာနော အာနန္ဒ တထာဂတော ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တဘာဝံ။

၁၇၉။ တမ္ပိ ဩဠာရိကနိမိတ္တံ ကတံ တဿ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစေတသော န ပဋိဝိဒ္ဓံ န သလ္လက္ခိတံ။

၁၈၃။ အာဒိကေဟီတိ ဧဝမာဒီဟိ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဟိ။ ပိယာယိတဗ္ဗတော ပိယေဟိ။ မနဝဍ္ဎနတော ¶ မနာပေဟိ။ ဇာတိယာတိ ဇာတိအနုရူပဂမနေန။ နာနာဘာဝေါ ဝိသုံဘာဝေါ အသမ္ဗဒ္ဓဘာဝေါ။ မရဏေန ဝိနာဘာဝေါတိ စုတိယာ တေနတ္တဘာဝေန အပုနရာဝတ္တနတော ဝိပ္ပယောဂေါ။ ဘဝေန အညထာဘာဝေါတိ ဘဝန္တရဂ္ဂဟဏေန ပုရိမာကာရတော အညာကာရတာ ‘‘ကာမာဝစရသတ္တော ရူပါဝစရော ဟောတီ’’တိအာဒိနာ၊ တတ္ထာပိ ‘‘မနုဿော ဒေဝေါ ဟောတီ’’တိအာဒိနာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ ကုတော ကုဟိံ ကိသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ခန္ဓပ္ပဝတ္တေ ‘‘ယံ တံ ဇာတံ…ပေ… မာ ပလုဇ္ဇီ’’တိ လဒ္ဓုံ သက္ကာ။ န သက္ကာ ဧဝ တာဒိသဿ ကာရဏဿ အဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧဝံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မံ တထာဂတဿာပိ သရီရံ၊ ကိမင်္ဂံ ပန အညေသန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပစ္စာဝမိဿတီ’’တိ နေတံ ဌာနံ ¶ ဝိဇ္ဇတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာယုသင်္ခါရာနံ ဩဿဋ္ဌတ္တာ၊ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ စ ပရိယောသာပိတတ္တာ။ န ဟေတ္ထ မာသတ္တယတော ပရံ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ လဗ္ဘန္တီတိ။

၁၈၄။ သာသနဿ စိရဋ္ဌိတိ နာမ သသမ္ဘာရေဟိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မေဟိ ကေဝလေဟီတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗံ လောကိယလောကုတ္တရဝသေနေဝ ကထိတ’’န္တိ လောကိယာဟိ ¶ သီလသမာဓိပညာဟိ ဝိနာ လောကုတ္တရဓမ္မသမဓိဂမဿ အသမ္ဘဝတော။

တတိယဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နာဂါပလောကိတဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ နာဂါပလောကိတန္တိ နာဂဿ ဝိယ အပလောကိတံ၊ ဟတ္ထိနာဂဿ အပလောကနသဒိသံ အပလောကနန္တိ အတ္ထော။ အာဟစ္စာတိ ဖုသိတွာ။ အင်္ကုသကလဂ္ဂါနိ ဝိယာတိ အင်္ကုသကာနိ ဝိယ အညမညသ္မိံ လဂ္ဂါနိ အာသတ္တာနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ။ ဧကာဗဒ္ဓါနီတိ အညမညံ ဧကတော အာဗဒ္ဓါနိ။ တသ္မာတိ ဂီဝဋ္ဌီနံ ဧကဂ္ဃနာနံ ဝိယ ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေန၊ န ကေဝလံ ဂီဝဋ္ဌီနံယေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌပေတွာ ဗာဟုသန္ဓိအာဒိကာ ဒွါဒသ မဟာသန္ဓိယော၊ အင်္ဂုလိသန္ဓိယော စ ဣတရသန္ဓီသု ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ၊ ယတော နေသံ ပကတိဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဗလပ္ပမာဏံ ကာယဗလံ ဟောတိ။ ဝေသာလိနဂရာဘိမုခံ အကာသိ ကဏ္ဋကပရိဝတ္တနေ ဝိယ ကပိလနဂရာဘိမုခံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ တံ နာဂါပလောကိတံ နာမ ဇာတံ? တဒဇ္ဈာသယံ ဥပါဒါယ။ ဘဂဝါ ¶ ဟိ နာဂါပလောကိတဝသေနေဝ အပလောကေတုကာမော ဇာတော၊ ပုညာနုဘာဝေန ပနဿ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တိ၊ တေန တံ ‘‘နာဂါပလောကိတံ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဣဒံ ပစ္ဆိမကံ အာနန္ဒ တထာဂတဿ ¶ ဝေသာလိယာ ဒဿန’’န္တိ နယိဒံ ဝေသာလိယာ အပလောကနဿ ကာရဏဝစနံ အနေကန္တိကတ္တာ၊ ဘူတကထနမတ္တံ ပနေတံ။ မဂ္ဂသောဓနဝသေန တံ ဒဿေတွာ အညဒေဝေတ္ထ အပလောကနကာရဏံ ဒဿေတုကာမော ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ တံ သဗ္ဗံ ပစ္ဆိမဒဿနမေဝ အနုက္ကမေန ကုသိနာရံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာတုကာမတာယ တတော တတော နိက္ခန္တတ္တာ။ ‘‘အနစ္ဆရိယတ္တာ’’တိ ဣမိနာ ယထာဝုတ္တံ အနေကန္တိကတ္တံ ပရိဟရတိ၊ တယိဒံ သောဓနမတ္တံ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ အဝိပရီတံ ကာရဏန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဘဂဝါ သာပေက္ခော ဝေသာလိံ အပလောကေသိ၊ ‘‘ဣဒံ ပန မေ ဂမနံ အပုနရာဂမန’’န္တိ ဒဿနမုခေန ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အပလောကေသိ။ တေနာဟ ‘‘အပိစ ဝေသာလိရာဇာနော’’တိအာဒိ။

အန္တကရောတိ ¶ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သကသန္တာနေ၊ ပရသန္တာနေ စ ဝိနာသကရော အဘာဝကရော။ ဗုဒ္ဓစက္ခုဓမ္မစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခုမံသစက္ခုသမန္တစက္ခုသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သာတိသယံ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။

စတုမဟာပဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ မဟာဩကာသေတိ မဟန္တေ ဩကာသေ။ မဟန္တာနိ ဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌာနာနိ။ ယေသု ပတိဋ္ဌာပိတော ဓမ္မော နိစ္ဆီယတိ အသန္ဒေဟတော၊ ကာနိ ပန တာနိ? အာဂမနဝိသိဋ္ဌာနိ သုတ္တောတရဏာဒီနိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ အပဒိသန္တီတိ အပဒေသာ၊ ‘‘သမ္မုခါ မေတံ အာဝုသော ဘဂဝတော သုတ’’န္တိအာဒိနာ ကေနစိ အာဘတဿ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝိနိစ္ဆိနနေ ကာရဏံ။ ကိံ ပန တန္တိ? တဿ ယထာဘတဿ သုတ္တောတရဏာဒိ ဧဝ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ စတ္တာရောတိ? ယသ္မာ ဓမ္မဿ ဒွေ သမ္ပရာယာ သတ္ထာ၊ သာဝကာ စ၊ တေသု စ သာဝကာ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလဝသေန တိဝိဓာ ¶ ၊ ဧဝံ ‘‘တုမှာကံ မယာ ယံ ဓမ္မော ပဋိဂ္ဂဟိတော’’တိ အပဒိသိတဗ္ဗာနံ ဘေဒေန စတ္တာရော။ တေနာဟ ‘‘သမ္မုခါ မေ တံ အာဝုသော ဘဂဝတော သုတ’’န္တိအာဒိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ နေတ္တိယံ ‘‘စတ္တာရော မဟာပဒေသာ ဗုဒ္ဓါပဒေသော သင်္ဃာပဒေသော သမ္ဗဟုလတ္ထေရာပဒေသော ဧကတ္ထေရာပဒေသော။ ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၁၈) ဗုဒ္ဓါ အပဒေသော ဧတဿာတိ ဗုဒ္ဓါပဒေသော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒယော…ပေ… မဟာကာရဏာနီ’’တိ။

၁၈၈။ နေဝ ¶ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ဂန္ထဿ သမ္ပဋိစ္ဆနံ နာမ သဝနန္တိ အာဟ ‘‘န သောတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဒဗျဉ္ဇနာနီတိ ပဒါနိ စ ဗျဉ္ဇနာနိ စ၊ အတ္ထပဒါနိ၊ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ စာတိ အတ္ထော။ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ပဒါနိ၊ အက္ခရာဒီနိ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဒါနိ၊ သင်္ကာသနာဒီနိ အတ္ထပဒါနိ။ အဋ္ဌကထာယံပန ‘‘‘ပဒသင်္ခါတာနိ ဗျဉ္ဇနာနီ’တိ ဗျဉ္ဇနပဒါနေဝ ဝုတ္တာနီ’’တိ ကေစိ၊ တံ န၊ အတ္ထံ ဗျဉ္ဇေန္တီတိ ဗျဉ္ဇနာနိ၊ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ၊ တေဟိ ဗျဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဗျဉ္ဇနာနိ၊ အတ္ထပဒါနီတိ ဥဘယသင်္ဂဟတော။ ဣမသ္မိံ ဌာနေတိ တေနာဘတသုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ။ ပါဠိ ဝုတ္တာတိ ကေဝလော ပါဠိဓမ္မော ပဝတ္တော။ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ ပါဠိယာ အတ္ထော ပဝတ္တော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ အနုသန္ဓိ ကထိတောတိ ယထာရဒ္ဓဒေသနာယ၊ ဥပရိ ဒေသနာယ စ အနုသန္ဓာနံ ကထိတံ သမ္ဗန္ဓော ကထိတော ¶ ။ ပုဗ္ဗာပရံ ကထိတန္တိ ပုဗ္ဗေနာပရံ အဝိရုဇ္ဈနဉ္စေဝ ဝိသေသာဓာနဉ္စ ကထိတံ ပကာသိတံ။ ဧဝံ ပါဠိဓမ္မာဒီနိ သမ္မဒေဝ သလ္လက္ခေတွာ ဂဟဏံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘သုဋ္ဌု ဂဟေတွာ’’တိ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနီတိ ¶ ဉာဏေန သုတ္တေ ဩဂါဟေတွာ တာရေတဗ္ဗာနိ၊ တံ ပန ဩဂါဟေတွာ တရဏံ တတ္ထ ဩတရဏံ အနုပ္ပဝေသနံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ သံသန္ဒေတွာ ဒဿနံ သန္ဒဿနန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယေ သံသန္ဒေတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ကိံ ပန တံ သုတ္တံ၊ ကော ဝါ ဝိနယောတိ ဝိစာရဏာယ အာစရိယာနံ မတိဘေဒမုခေန တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယောတိ ဝိဘင်္ဂပါဌမာဟ။ သော ဟိ မာတိကာသညိတဿ သုတ္တဿ အတ္ထသူစနတော ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ဝိဝိဓနယတ္တာ၊ ဝိသိဋ္ဌနယတ္တာ စ ဝိနယော၊ ခန္ဓကပါဌော။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သုတ္တဝိနယေသု ပရိဂ္ဂယှမာနေသု ဝိနယပိဋကမ္ပိ န ပရိယာဒီယတိ ပရိဝါရပါဠိယာ အသင်္ဂဟိတတ္တာ။ သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ ဝါ သုတ္တံ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထသမ္ဘဝတော။ ဧဝမ္ပီတိ ‘‘သုတ္တန္တာဘိဓမ္မပိဋကာနိ သုတ္တံ၊ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော’’တိ ဧဝံ သုတ္တဝိနယဝိဘာဂေ ဝုစ္စမာနေပိ။ န တာဝ ပရိယာဒီယန္တီတိ န တာဝ အနဝသေသတော ပရိဂ္ဂယှန္တိ၊ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘အသုတ္တနာမကဉှီ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဣမံ နာမံ အနာရောပေတွာ သင်္ဂီတမ္ပိ ဇာတကာဒိဗုဒ္ဓဝစနံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေန တီဏိ ပိဋကာနိ န ပရိယာဒိဏ္ဏာနီတိ။ သုတ္တနိပါတဥဒါနဣတိဝုတ္တကာဒီနိ ဒီဃနိကာယာဒယော ဝိယ သုတ္တနာမံ အာရောပေတွာ အသင်္ဂီတာနီတိ အဓိပ္ပာယေ ပနေတ္ထ ဇာတကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တာနိပိ ဂဟိတာနိ။ ဗုဒ္ဓဝံသစရိယာပိဋကာနံ ပနေတ္ထ အဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ မဂ္ဂိတဗ္ဗံ၊ ကိံ ဝါ တေန မဂ္ဂနေန? သဗ္ဗောပါယံ ဝဏ္ဏနာနယော ထေရဝါဒံ ဒဿနမုခေန ပဋိက္ခိတ္တော ဧဝါတိ။

အတ္ထီတိ ကိံ အတ္ထိ၊ အသုတ္တနာမကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ နတ္ထိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ နိဒါနဝဏ္ဏနာယံ ¶ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ) အမှေဟိ ဝုတ္တံ ¶ ‘‘သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ’’တိ။ တံ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘သုတ္တန္တိ ဝိနယော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သံဝဏ္ဏနာနယံ ‘‘နာယမတ္ထော ဣဓာဓိပ္ပေတော’’တိ ပဋိသောဓေတွာ။ ဝိနေတိ ဧတေန ကိလေသေတိ ဝိနယော၊ ကိလေသဝိနယနူပါယော၊ သော ဧဝ စ နံ ကရောတီတိ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယော ပန ကာရဏ’’န္တိ။

ဓမ္မေတိ ¶ ပရိယတ္တိဓမ္မေ။ သရာဂါယာတိ သရာဂဘာဝါယ ကာမရာဂဘဝရာဂပရိဗြူဟနာယ။ သညောဂါယာတိ ဘဝသံယောဇနာယ။ အာစယာယာတိ ဝဋ္ဋဿ ဝဍ္ဎနတ္ထာယ။ မဟိစ္ဆတာယာတိ မဟိစ္ဆဘာဝါယ။ အသန္တုဋ္ဌိယာတိ အသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ သင်္ဂဏိကာယာတိ ကိလေသသင်္ဂဏဂဏသင်္ဂဏဝိဟာရာယ။ ကောသဇ္ဇာယာတိ ကုသီတဘာဝါယ။ ဒုဗ္ဘရတာယာတိ ဒုပ္ပောသတာယ။ ဝိရာဂါယာတိ သကလဝဋ္ဋတော ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ။ ဝိသညောဂါယာတိ ကာမဘဝါဒီဟိ ဝိသံယုဇ္ဇနတ္ထာယ။ အပစယာယာတိ သဗ္ဗဿာပိ ဝဋ္ဋဿ အပစယနာယ၊ နိဗ္ဗာနာယာတိ အတ္ထော။ အပ္ပိစ္ဆတာယာတိ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆတာဒိဝသေန သဗ္ဗသော ဣစ္ဆာပဂမာယ။ သန္တုဋ္ဌိယာတိ ဒွါဒသဝိဓသန္တုဋ္ဌိဘာဝါယ။ ပဝိဝေကာယာတိ ပဝိဝိတ္တဘာဝါယ၊ ကာယဝိဝေကာဒိတဒင်္ဂဝိဝေကာဒိဝိဝေကသိဒ္ဓိယာ။ ဝီရိယာရမ္ဘာယာတိ ကာယိကဿ စေဝ၊ စေတသိကဿ စ ဝီရိယဿ ပဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ သုဘရတာယာတိ သုခပေါသနတ္ထာယ။ ဧဝံ ယော ပရိယတ္တိဓမ္မော ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏပရိပုစ္ဆာမနသိကာရဝသေန ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တဿ သရာဂါဒိဘာဝပရိဝဇ္ဇနဿ ကာရဏံ ဟုတွာ ဝိရာဂါဒိဘာဝါယ သံဝတ္တတိ၊ ဧကံသတော ဧသော ဓမ္မော။ ဧသော ဝိနယော၊ သမ္မဒေဝ ¶ အပါယာဒီသု အပတနဝသေန ဓာရဏတော၊ ကိလေသာနံ ဝိနယနတော၊ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဩဝါဒါနုသိဋ္ဌိဘာဝတော ဧတံ သတ္ထုသာသနန္တိ ဓာရေယျာသိ ဇာနေယျာသိ၊ အဝဗုဇ္ဈေယျာသီတိ အတ္ထော။ စတုသစ္စဿ သူစနံ သုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သုတ္တေတိ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ’’တိ။ တေပိဋကဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနံ သစ္စဝိနိမုတ္တံ နတ္ထိ။ ရာဂါဒိဝိနယနကာရဏံ တထာဂတေန သုတ္တပဒေန ပကာသိတန္တိ အာဟ ‘‘ဝိနယေတိ ဧတသ္မိံ ရာဂါဒိဝိနယကာရဏေ’’တိ။

သုတ္တေ ဩသရဏဉ္စေတ္ထ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပရိယာပန္နတာဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န အညထာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တပဋိပါဋိယာ ကတ္ထစိ အနာဂန္တွာ’’တိ။ ဆလ္လိံ ဥဋ္ဌပေတွာတိ အရောဂဿ မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော ဥပက္ကမေန ဆလ္လိယာ သကလိကာယ၊ ပပဋိကာယ ဝါ ဥဋ္ဌပနံ ဝိယ အရောဂဿ သာသနဓမ္မဿ တိဋ္ဌတော ဗျဉ္ဇနမတ္တေန တပ္ပရိယာပန္နံ ဝိယ ဟုတွာ ဆလ္လိသဒိသံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓတာဒိဒေါသံ ဥဋ္ဌပေတွာ ပရိဒီပေတွာ၊ တာဒိသာနိ ပန ဧကံသတော ဂုဠှဝေဿန္တရာဒိပရိယာပန္နာနိ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဂုဠှဝေဿန္တရ…ပေ…ပညာယန္တီတိ အတ္ထော’’တိ ¶ ။ ရာဂါဒိဝိနယေတိ ရာဂါဒီနံ ဝိနယနတ္ထေ။ တဒါကာရတာယ န ပညာယမာနာနိ န ဒိဿမာနာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဝဇ္ဇိတဗ္ဗာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

ဣမသ္မိံ ¶ ပန ဌာနေတိ ဣမသ္မိံ မဟာပဒေသနိဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ။ ‘‘သုတ္တေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမ္ပိ အဝုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပကိဏ္ဏကကထာယ မာတိကံ ဥဒ္ဒိသတိ။ ဉာတုံ ¶ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော ပဉှော၊ တဿ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ပဉှာဗျာကရဏာနိ၊ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထေန သုတ္တံ၊ ပါဠိ၊ တံ သုတ္တံ အနုလောမေတိ အနုကူလေတီတိ သုတ္တာနုလောမံ၊ မဟာပဒေသော။ အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာတိ အာစရိယဝါဒေါ အဋ္ဌကထာ။ တဿ တဿ ထေရဿ အတ္တနော ဧဝ မတိ အဓိပ္ပာယောတိ အတ္တနောမတိ။ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေ ပတ္တေတိ ဓမ္မေ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌိတေ။ ဣမေတိ အနန္တရံ ဝုတ္တာ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ။ ပမီယတိ ဓမ္မော ပရိစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနိစ္ဆီယတိ ဧတေနာတိ ပမာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ဧတ္ထ သမေတီ’’တိအာဒိ။ ဣတရန္တိ မဟာပဒေသေသု အသမေန္တံ။ ပုန ဣတရန္တိ အကပ္ပိယံ အနုလောမေန္တံ ကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟန္တံ သန္ဓာယာဟ။

ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗော ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဧကံသဗျာကရဏီယော။ ဝိဘဇ္ဇာတိ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ အဝဓာရဏာဒိဘေဒေန ဝိဘဇိတွာ။ ပဋိပုစ္ဆာတိ ပုစ္ဆန္တံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိပုစ္ဆိတွာ။ ဌပနီယောတိ တိဓာပိ အဝိဿဇ္ဇနီယတ္တာ ဌပနီယော ဗျာကရဏံ အကတွာ ဌပေတဗ္ဗော။ ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စ’’န္တိ ပဉှေ ဥတ္တရပဒါဝဓာရဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံသေနေဝ ဗျာကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ နိစ္စတာယ လေသဿာပိ တတ္ထ အဘာဝတော။ ပုရိမပဒါဝဓာရဏေ ပန ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယတာ စက္ခုသောတေသု ဝိသေသတ္ထသာမညတ္ထာနံ အသာဓာရဏဘာဝတော။ ဒွိန္နံ တေသံ သဒိသတာစောဒနာ ပဋိပုစ္ဆနမုခေနေဝ ဗျာကရဏီယာ ပဋိက္ခေပဝသေန၊ အနုညာတဝသေန စ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတောတိ အာဟ ‘‘ယထာ စက္ခု၊ တထာ သောတံ…ပေ… အယံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယော ပဉှော’’တိ။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဇီဝသရီရာနံ အနညတာပဉှော။ ယဿ ယေန အနညတာစောဒိတာ၊ သော ဧဝ ပရမတ္ထတော ¶ နုပလဗ္ဘတီတိ ဝဉ္ဈာတနယဿ မတ္တေယျတာကိတ္တနသဒိသောတိ အဗျာကာတဗ္ဗတာယ ဌပနီယော ဝုတ္တောတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ ပမာဏံ တေနေဝ နယေန တေသံ ပဉှာနံ ဗျာကာတဗ္ဗတော။

ဝိနယမဟာပဒေသော ကပ္ပိယာနုလောမဝိဓာနတော နိပ္ပရိယာယတော အနုလောမကပ္ပိယံ နာမ၊ မဟာပဒေသဘာဝေန ပန တံသဒိသတာယ သုတ္တန္တမဟာပဒေသေသုပိ ‘‘အနုလောမကပ္ပိယ’’န္တိ အယံ အဋ္ဌကထာဝေါဟာရော။ ယဒိပိ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတပကိဏ္ဏကဒေသနာဝ အဋ္ဌကထာ၊ သာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ ပဌမံ တီဏိ ပိဋကာနိ သင်္ဂါယိတွာ တဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာနုရူပေနေဝ ¶ ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတတ္တာ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ သံဝဏ္ဏေန္တိ ပါဠိံ ဧတေနာတိ။ တေနာဟ ¶ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ အဋ္ဌကထာ’’တိ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှော ဧဝ စ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတော ကထာမဂ္ဂေါ မဟိန္ဒတ္ထေရေန တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ အာဘတော ပစ္ဆာ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ မဟာထေရေဟိ သီဟဠဘာသာယ ဌပိတော နိကာယန္တရလဒ္ဓိသင်္ကရပရိဟရဏတ္ထံ။ အတ္တနောမတိ နာမ ထေရဝါဒေါ။ နယဂ္ဂါဟေနာတိ သုတ္တာဒိတော လဗ္ဘမာနနယဂ္ဂဟဏေန။ အနုဗုဒ္ဓိယာတိ သုတ္တာဒီနိယေဝ အနုဂတဗုဒ္ဓိယာ။ အတ္တနော ပဋိဘာနန္တိ အတ္တနော ဧဝ တဿ အတ္ထဿ ဝုတ္တနယေန ဥပဋ္ဌာနံ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတာ အတ္ထာ ဧဝ တထာ ဝုတ္တာ။ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာ သုတ္တေန သံသန္ဒတိ၊ ဧဝံ မဟာပဒေသတော အတ္ထာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ ကဒါစိ ပါဠိယာ အသံသန္ဒနာပိ သိယာ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အာစရိယဝါဒေါပိ သုတ္တေန သမေန္တောယေဝဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ ပုဂ္ဂလဿ သယံ ပဋိဘာနဘာဝတော။ တထာ စ သာပိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ကီဒိသီ? သုတ္တေန သမေန္တာ ယေဝါတိ ယောဇနာ။ တာသူတိ တီသု သင်္ဂီတီသု။ ‘‘အာဂတမေဝ ပမာဏ’’န္တိ ဣမိနာ မဟာကဿပါဒီဟိ သင်္ဂီတမေဝ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ တဒညဿ ¶ သုတ္တဘာဝမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ တဒတ္ထာ ဧဝ ဟိ တိဿော သင်္ဂီတိယော။ တတ္ထာတိ ဂါရယှသုတ္တေ။ န စေဝ သုတ္တေ ဩသရန္တိ၊ န စ ဝိနယေ သန္ဒိဿန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ တဿ အသုတ္တဘာဝတော တေန ‘‘အနုလောမကပ္ပိယံ သုတ္တေန သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဧဝတ္ထံ နိဂမနဝသေန နိဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘န ဣတရ’’န္တိ ဝစနံ တတ္ထ တတ္ထ ဂဟိတာဝဓာရဏဖလဒဿနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကမ္မာရပုတ္တစုန္ဒဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ သူကရမဒ္ဒဝန္တိ ဝနဝရာဟဿ မုဒုမံသံ။ ယသ္မာ စုန္ဒော အရိယသာဝကော သောတာပန္နော၊ အညေ စ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ အာဟာရံ ပဋိယာဒေန္တာ အနဝဇ္ဇမေဝ ပဋိယာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝတ္တမံသ’’န္တိ။ တံ ကိရာတိ ‘‘နာတိတရုဏဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိသေသံ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘မုဒု စေဝ သိနိဒ္ဓဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မုဒုမံသဘာဝတော ဟိ အဘိသင်္ခရဏဝိသေသေန စ ‘‘မဒ္ဒဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဩဇံ ပက္ခိပိံသု ‘‘အယံ ဘဂဝတော ပစ္ဆိမကော အာဟာရော’’တိ ပုညဝိသေသာပေက္ခာယ၊ တံ ပန တထာပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇတာယ ဂရုတရံ ဇာတံ။

အညေ ¶ ယံ ဒုဇ္ဇီရံ၊ တံ အဇာနန္တာ ‘‘ကဿစိ အဒတွာ ဝိနာသိတ’’န္တိ ဥပဝဒေယျုန္တိ ပရူပဝါဒမောစနတ္ထံ ဘဂဝါ ‘‘နာဟံ တ’’န္တိအာဒိနာ သီဟနာဒံ နဒတိ။

၁၉၀။ ကထံ ပနာယံ သီဟနာဒေါ နနု တံ ဘဂဝတောပိ သမ္မာပရိဏာမံ န ဂတန္တိ? နယိဒံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ယသ္မာ ‘‘သမ္မဒေဝ တံ ဘဂဝတော ပရိဏာမံ ဂတ’’န္တိ ဝတ္တုံ အရဟတိ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဿ ¶ ဝိကာရဿ အဘာဝတော၊ အညပစ္စယဿ စ ဝိကာရဿ မုဒုဘာဝံ အာပါဒိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ပန ဘုတ္တပ္ပစ္စယာ’’တိအာဒိ။ န ဟိ ဘဂဝါ၊ အညေ ဝါ ပန ခီဏာသဝါ နဝဝေဒနုပ္ပာဒနဝသေန အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတမေဝ ကတွာ အာဟာရဿ ဥပဘုဉ္ဇနတော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပါဠိယံ ‘‘ဘတ္တံ ဘုတ္တာဝိဿ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ? တံ ဘောဇနုတ္တရကာလံ ¶ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပန ဘုတ္တပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ။ ကတုပစိတဿ လဒ္ဓါကာသဿ ကမ္မဿ ဝသေန ဗလဝတိပိ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ဂရုသိနိဒ္ဓဘောဇနပ္ပစ္စယာ ဝေဒနာနိဂ္ဂဟော ဇာတော၊ တေနာဟ ‘‘ယဒိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပတ္ထိတဋ္ဌာနေတိ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနေ၊ ဣစ္ဆာ စဿ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝိနေတဗ္ဗဝေနေယျာပေက္ခာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂါထာယမ္ပိ ‘‘သုတ’’န္တိ ဣမိနာ သုတမတ္တံ၊ ပရေသံ ဝစနမတ္တမေတံ၊ န ပန ဘောဇနပ္ပစ္စယာ အာဗာဓံ ဖုသိ ဓီရောတိ ဒဿေတိ။

ပါနီယာဟရဏဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ ပသန္နဘာဝေန ဥဒကဿ အစ္ဆဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆောဒကာတိ ပသန္နောဒကာ’’တိ။ သာဒုရသတ္တာ သာတတာတိ အာဟ ‘‘မဓုရောဒကာ’’တိ။ တနုကမေဝ သလိလံ ဝိသေသတော သီတလံ၊ န ဗဟလန္တိ အာဟ ‘‘တနုသီတလသလိလာ’’တိ။ နိက္ကဒ္ဒမာတိ သေတဘာဝဿ ကာရဏမာဟ။ ပင်္ကစိက္ခလ္လာဒိဝသေန ဟိ ဥဒကဿ ဝိဝဏ္ဏတာ၊ သဘာဝတော ပန တံ သေတဝဏ္ဏံ ဧဝါတိ။

ပုက္ကုသမလ္လပုတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၁၉၂။ ဓုရဝါတေတိ ပဋိမုခဝါတေ။ ဒီဃပိင်္ဂလောတိ ဒီဃော ဟုတွာ ပိင်္ဂလစက္ခုကော။ ပိင်္ဂလက္ခိကော ဟိ သော ‘‘အာဠာရော’’တိ ပညာယိတ္ထ။ ဧဝရူပန္တိ ဒက္ခတိ ကရိဿတိ ဘဝိဿတီတိ ဤဒိသံ။ ဤဒိသေသူတိ ယတြ ယံစာတိ ဧဝရူပနိပါတသဒ္ဒယုတ္တဋ္ဌာနေသု။

၁၉၃။ ဝိစရန္တိယော ¶ မေဃဂဗ္ဘတော နိစ္ဆရန္တိယော ဝိယ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္ဆရန္တီသူတိ ဝိစရန္တီသူ’’တိ။ နဝဝိဓာယာတိ နဝပ္ပကာရာယ။ နဝသု ဟိ ပကာရေသု ဧကဝိဓာပိ အသနိ တပ္ပရိယာပန္နတာယ ‘‘နဝဝိဓာ’’ တွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဤဒိသီ ဟိ ဧသာ ရုဠှိ အဋ္ဌဝိမောက္ခပတ္တိပိ သမညာ ဝိယ။ အသညံ ကရောတိ၊ ယော တဿာ သဒ္ဒေန ¶ ၊ တေဇသာ စ အဇ္ဈောတ္ထဋော။ ဧကံ စက္ကန္တိ ဧကံ မဏ္ဍလံ။ သင်္ကာရံ တီရေန္တီ ပရိစ္ဆိဇ္ဇန္တီ ဝိယ ဒဿေတီတိ သတေရာ။ ဂဂ္ဂရာယမာနာတိ ဂဂ္ဂရာတိသဒ္ဒံ ကရောန္တီ၊ အနုရဝဒဿနဉှေတံ။ ကပိသီသာတိ ကပိသီသာကာရဝတီ။ မစ္ဆဝိလောလိကာတိ ¶ ဥဒကေ ပရိပ္ဖန္ဒမာနမစ္ဆော ဝိယ ဝိလုဠိတာကာရာ။ ကုက္ကုဋသဒိသာတိ ပသာရိတပက္ခကုက္ကုဋာကာရာ။ နင်္ဂလဿ ကဿနကာလေ ကဿကာနံ ဟတ္ထေန ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ မဏိကာ ဟောတိ၊ တံ ဥပါဒါယ နင်္ဂလံ ‘‘ဒဏ္ဍမဏိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဒဏ္ဍမဏိကာကာရာ ဒဏ္ဍမဏိကာ။ တေနာဟ ‘‘နင်္ဂလသဒိသာ’’တိ။ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ သဇောတိဘူတတာယ ဥဒကေန အတေမေတဗ္ဗတော မဟာသနိ ‘‘သုက္ခာသနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ပတိတဋ္ဌာနံ သမုဂ္ဃာဋေတီ’’တိ။

ဘုသာဂါရကေတိ ဘုသမယေ အဂါရကေ။ တတ္ထ ကိရ မဟန္တံ ပလာလပုဉ္ဇံ အဗ္ဘန္တရတော ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ သာလာသဒိသံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဝသနယောဂ္ဂဋ္ဌာနံ ကတံ၊ တဒါ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝသိ၊ တံ ပန ခလမဏ္ဍလံ သာလာသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ခလသာလာယ’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ ဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဧတသ္မိံ ကာရဏေ’’တိ၊ အသနိပါတေန ဆန္နံ ဇနာနံ ဟတကာရဏေတိ အတ္ထော။ သော တွံ ဘန္တေတိ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

၁၉၄။ သိင်္ဂီ နာမ ကိရ ဥတ္တမံ အတိဝိယ ပဘဿရံ ဗုဒ္ဓါနံ ဆဝိဝဏ္ဏောဘာသံ ဒေဝလောကတော အာဂတသုဝဏ္ဏံ။ တေနေဝါဟ ‘‘သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန ထေရော တံ ဂဏှီ’’တိ သယမေဝ ပုစ္ဆံ သမုဋ္ဌာပေတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေနေဝ ကာရဏေနာတိ ဥပဋ္ဌာကဋ္ဌာနဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိ၊ ပရေသံ ¶ ဝစနောကာသပစ္ဆေဒနံ၊ တေန ဝတ္ထေန သတ္ထု ပူဇနံ၊ သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုဝတ္တနန္တိ ဣမိနာ တေနေဝ ယထာဝုတ္တေန စတုဗ္ဗိဓေန ကာရဏေန။

၁၉၅။ ထေရော စ တာဝဒေဝ တံ သိင်္ဂီဝဏ္ဏံ မဋ္ဌဒုဿံ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှတု မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဣမံ မဋ္ဌဒုဿံ၊ တံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာဝ နံ ပရိဘုဉ္ဇိ ¶ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝါပိ တတော ဧကံ နိဝါသေသိ၊ ဧကံ ပါရုပီ’’တိ။ တာဝဒေဝ ကိရ တံ ဘိက္ခူ ဩဝဋ္ဋိကရဏမတ္တေန တုန္နကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ ထေရဿ ဥပနေသုံ၊ ထေရော ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ။ ဟတစ္စိကံ ဝိယာတိ ပဋိဟတပ္ပဘံ၊ ဝိယ-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ ဘဂဝတော ဟိ သရီရပ္ပဘာဟိ အဘိဘုယျမာနာ တဿ ဝတ္ထယုဂဿ ပဘဿရတာ နာဟောသိ။ အန္တန္တေနေဝါတိ အန္တော အန္တော ဧဝ၊ အဗ္ဘန္တရတော ဧဝါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဗဟိပနဿ ပဘာ နတ္ထီ’’တိ။

‘‘ပသန္နရူပံ သမုဋ္ဌာပေတီ’’တိ ဧတေနေတဿ အာဟာရဿ ဘုတ္တပ္ပစ္စယာ န သော ရောဂေါတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော။ ဒွီသု ကာလေသု ဧဝံ ဟောတိ ဒွိန္နံ နိဗ္ဗာနဓာတူနံ သမဓိဂမသမယဘာဝတော။ ဥပဝတ္တနေ အန္တရေန ယမကသာလာနန္တိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ပရတော အာဂမိဿတိ။

၁၉၆။ သဗ္ဗံ ¶ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမေဝ အဟောသိ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါယ ပဘဿရာယ ဧကဂ္ဃနာယ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာယ နိရန္တရံ အဘိဘူတတ္တာ။

ဓမ္မေတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေ။ ပဝတ္တာတိ ပါဝစနဘာဝေန ဒေသေတာ။ ပုရတောဝ နိသီဒိ ဩဝါဒပ္ပဋိကရဏဘာဝတော။

၁၉၇။ ဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ ¶ လာဘာတိ ဝဏ္ဏဒါနဗလဒါနာဒိဘေဒါ ဒါနဿ အာနိသံသသညိတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ၊ သမ္ပရာယိကာ စ လာဘာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တေ အလာဘာတိ တေ သဗ္ဗေ တုယှံ အလာဘာ၊ လာဘာ ဧဝ န ဟောန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပစ္စက္ခဘူတေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ။ သမ္ပရေတဗ္ဗတော ပေစ္စ ဂန္တဗ္ဗတော ‘‘သမ္ပရာယော’’တိ လဒ္ဓနာမေ ပရလောကေ ဘဝါ သမ္ပရာယိကာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ စ သမ္ပရာယိကာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ။ ဒါနာနိသံသသင်္ခါတာ လာဘာတိ ဒါနာနိသံသဘူတာ လာဘာ။ သဗ္ဗထာ သမမေဝ ဟုတွာ သမံ ဖလံ ဧတေသံ န ဧကဒေသေနာတိ သမသမဖလာ။ ပိဏ္ဍပါတာတိ တဗ္ဗိသယံ ဒါနမယံ ပုညမာဟ။

ယဒိ ခေတ္တဝသေန နေသံ သမဖလတာ အဓိပ္ပေတာ၊ သတိပိ ဧကသန္တာနဘာဝေ ပုထုဇ္ဇနအရဟန္တဘာဝသိဒ္ဓံ နနု တေသံ ခေတ္တံ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယာတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနဘာဝေန ပရိနိဗ္ဗာနသမတာယ။ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ ဧတေန ¶ ယထာ ပဏီတပိဏ္ဍပါတပရိဘောဂူပတ္ထမ္ဘိတရူပကာယသန္နိဿယော ဓမ္မကာယော သုခေနေဝ ကိလေသေ ပရိစ္စဇိ၊ ဘောဇနသပ္ပာယသံသိဒ္ဓိယာ ဧဝံ သုခေနေဝ ခန္ဓေ ပရိစ္စဇီတိ ဧဝံ ကိလေသပရိစ္စာဂဿ၊ ခန္ဓပရိစ္စာဂဿ စ သုခသိဒ္ဓိနိမိတ္တတာယ ဥဘိန္နံ ပိဏ္ဍပါတာနံ သမဖလတာ ဇောတိတာ။ ‘‘ပိဏ္ဍပါတသီသေန စ ပိဏ္ဍပါတဒါနံ ဇောတိတ’’န္တိ ဝုတ္တော ဝါယမတ္ထော။ ယထာ ဟိ သုဇာတာယ ‘‘ဣမံ အာဟာရံ နိဿာယ မယှံ ဒေဝတာယ ဝဏ္ဏသုခဗလာဒိဂုဏာ သမ္မဒေဝ သမ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဥဠာရော အဇ္ဈာသယော တဒါ အဟောသိ၊ ဧဝံ စုန္ဒဿပိ ကမ္မာရပုတ္တဿ ‘‘ဣမံ အာဟာရံ နိဿာယ ဘဂဝတော ဝဏ္ဏသုခဗလာဒိဂုဏာ သမ္မဒေဝ သမ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဥဠာရော အဇ္ဈာသယောတိ ဧဝမ္ပိ နေသံ ဥဘိန္နံ သမဖလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတိပိ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တီနံ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနသမာပတ္တိဘာဝေ ယထာ ပန အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဒိဝသေ အဘိနဝဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေန္တော ရူပသတ္တကာဒိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၀၇ ဝိတ္ထာရော) ဝသေန စုဒ္ဒသဟာကာရေဟိ ¶ သန္နေတွာ မဟာဝိပဿနာမုခေန တာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ၊ ဧဝံ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေပိ သဗ္ဗာ တာ သမာပဇ္ဇီတိ ဧဝံ သမာပတ္တိသမတာယပိ တေသံ သမဖလတာ။ စုန္ဒဿ တာဝ အနုဿရဏံ ဥဠာရတရံ ဟောတု ဘဂဝတော ဒိန္နဘာဝေန အညထတ္တာဘာဝတော၊ သုဇာတာယ ပန ¶ ကထံ ဒေဝတာယ ဒိန္နန္တိ? ဧဝံသညိဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘သုဇာတာ စာ’’တိအာဒိ။ အပရဘာဂေတိ အဘိသမ္ဗောဓိတော အပရဘာဂေ။ ပုန အပရဘာဂေတိ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပရတော။ ဓမ္မသီသန္တိ ဓမ္မာနံ မတ္ထကဘူတံ နိဗ္ဗာနံ။ မေ ဂဟိတန္တိ မမ ဝသေန ဂဟိတံ။ တေနာဟ ‘‘မယှံ ကိရာ’’တိအာဒိ။

အဓိပတိဘာဝေါ အာဓိပတေယျန္တိ အာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာဝသံဝတ္တနိယက’’န္တိ။

သံဝရေတိ သီလသံဝရေ။ ဝေရန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိပဉ္စဝိဓံ ဝေရံ။ တဉှိ ဝေရိဓမ္မဘာဝတော၊ ဝေရဟေတုတာယ စ ‘‘ဝေရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကောသလ္လံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ၊ တေန ယုတ္တော ကုသလောတိ အာဟ ‘‘ကုသလော ပန ဉာဏသမ္ပန္နော’’တိ။ ဉာဏသမ္ပဒါ နာမ ဉာဏပါရိပူရီ၊ သာ စ အဂ္ဂမဂ္ဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ စ နိရဝသေသတော ကိလေသေ ပဇဟတီတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂေန…ပေ… ဇဟာတီ’’တိ။ ဣမံ ပါပကံ ဇဟိတွာတိ ဒါနေန တာဝ လောဘမစ္ဆရိယာဒိပါပကံ၊ သီလေန ပါဏာတိပါတာဒိပါပကံ ဇဟိတွာ တဒင်္ဂဝသေန ပဟာယ တတော သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန၊ တတော မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သမုစ္ဆေဒဝသေန အနဝသေသံ ပါပကံ ပဟာယ။ တထာ ¶ ပဟီနတ္တာ ဧဝ ရာဂါဒီနံ ခယာ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန သဗ္ဗသော ကိလေသဝူပသမေန နိဗ္ဗုတော ပရိနိဗ္ဗုတောတိ သဥပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှန္တော ‘‘ဣတိ စုန္ဒဿ…ပေ… သမ္ပဿမာနော ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ။

စတုတ္ထဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယမကသာလဝဏ္ဏနာ

၁၉၈။ ဧဝံ ¶ တံ ကုသိနာရာယံ ဟောတီတိ ယထာ အနုရာဓပုရဿ ထူပါရာမော ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယံ၊ ဧဝံ တံ ဥယျာနံ ကုသိနာရာယ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယံ ဟောတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ နဂရံ ပဝိသိတုကာမာ ဥယျာနတော ဥပေစ္စ ဝတ္တန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ သာလပန္တိဘာဝေန ဌိတံ သာလဝနံ။ အန္တရေနာတိ ဝေမဇ္ဈေ။ တဿ ကိရ မဉ္စကဿာတိ တတ္ထ ပညပိယမာနဿ တဿ မဉ္စကဿ။ တတြာပိ…ပေ… ဧကော ပါဒဘာဂဿ၊ တသ္မာ ‘‘အန္တရေန ယမကသာလာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သံသိဗ္ဗိတွာတိ အညမညအာသတ္တဝိဋပသာခတာယ သံသိဗ္ဗိတွာ ဝိယ။ ‘‘ဌိတသာခါ’’တိပိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဥတ္တရသီသကံ မဉ္စကံ ¶ ပညပေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတာနံ ဒေဝတာနံ ဒဋ္ဌုံ ယောဂျတာဝသေန ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဥတ္တရဒိသာဝိလောကနမုခံ ပုဗ္ဗဒိသာသီသကံ ကတွာ မဉ္စကံ ပညပေဟီတိ အတ္ထော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။

ဧတေ နာဂါနမုတ္တမာတိ ဧတေ ဂေါတ္တတော ဂေါစရိအာဒိနာမကာ ဟတ္ထိနာဂေသု ဗလေန သေဋ္ဌတမာ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈) ပန ကေစိ ဟတ္ထိနော ဣတော အညထာ အာဂတာ၊ သော ပန နေသံ နာမမတ္တကတော ဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပရိဘုတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ…ပေ… ပရိက္ခယံ ဂတံ၊ ‘‘န ပန ပရိဘုတ္တပ္ပစ္စယာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စင်္ဂဝါရေတိ ဦမိယံ။ ကတောကာသဿ ကမ္မဿ ဝသေန ယထာသမုဋ္ဌိတော ရောဂေါ အာရောဂျံ အဘိမဒ္ဒတီတိ ကတွာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ¶ ကပ္ပံ၊ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ ဌာတုံ သမတ္ထော ဧဝ၊ တတ္တကံ ကာလံ ¶ ဌာနေ ပယောဇနာဘာဝတော အာယုသင်္ခါရေ ဩဿဇ္ဇိတွာ တာဒိသဿ ကမ္မဿ ဩကာသံ အဒါသိ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိယာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိယေဝ။

ကုသလံ ကာတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ ‘‘ဧဝံ မဟပ္ဖလံ၊ ဧဝံ မဟာနိသံသံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ တံ ကုသလ’’န္တိ။

ဧကဿာပိ သတ္တဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမော ဗုဒ္ဓါနံ ဂရုတရော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ အတိဒုလ္လဘဘာဝတော၊ တသ္မာ ‘‘အပရမ္ပိ ပဿတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ သွာယမတ္ထော မာဂဏ္ဍိယသုတ္တေန (သု။ နိ။ ၈၄၁) ဒီပေတဗ္ဗော။

တတိယံ ပန ကာရဏံ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကအနတ္ထပရိဟရဏန္တိ တံ ဒဿေန္တော ပုန ‘‘အပရမ္ပိ ပဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။

သီဟသေယျန္တိ။ ဧတ္ထ သယနံ သေယျာ၊ သီဟဿ ဝိယ သေယျာ သီဟသေယျာ၊ တံ သီဟသေယျံ။ အထ ဝါ သီဟသေယျန္တိ သေဋ္ဌသေယျံ၊ ယဒိဒံ အတ္ထဒွယံ ပရတော အာဂမိဿတိ။

‘‘ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ကာမဘောဂိသေယျာ၊ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ ဒက္ခိဏဟတ္ထဿ သရီရဂ္ဂဟဏာဒိယောဂက္ခမတော၊ ပုရိသဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ။

ဧကေန ¶ ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိတော။

အယံ သီဟသေယျာတိ အယံ ဧဝံ ဝုတ္တာ သီဟသေယျာ။ ‘‘တေဇုဿဒတ္တာ’’တိ ဣမိနာ သီဟဿ အဘီရုဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဘီရုကာ ဟိ သေသမိဂါ အတ္တနော အာသယံ ပဝိသိတွာ သန္တာသပုဗ္ဗကံ ယထာ တထာ သယန္တိ၊ သီဟော ပန အဘီရုဘာဝတော သတောကာရီ ဘိက္ခု ဝိယ သတိံ ဥပဋ္ဌာပေတွာဝ သယတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမပါဒေ’’တိအာဒိ။ ဒက္ခိဏေ ပုရိမပါဒေ ဝါမဿ ပုရိမပါဒဿ ဌပနဝသေန ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ။ ပစ္ဆိမပါဒေတိ ဒွေ ပစ္ဆိမပါဒေ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣဓာပိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပါဒဋ္ဌပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဌိတောကာသသလ္လက္ခဏံ အဘီရုဘာဝေနေဝ။ ‘‘သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သီဟကိရိယာ အနုတြာသပဗုဇ္ဈနံ ¶ ဝိယ အဘီရုဘာဝသိဒ္ဓါ ဓမ္မတာဝသေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီဟဝိဇမ္ဘိတဝိဇမ္ဘနံ အတိဝေလံ ဧကာကာရေန ဌပိတာနံ သရီရာဝယဝါနံ ဂမနာဒိကိရိယာသု ယောဂျဘာဝါပါဒနတ္ထံ။ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒနဒနံ အပ္ပေသက္ခမိဂဇာတပရိဟရဏတ္ထံ။

သေတိ ¶ အဗျာဝဋဘာဝေန ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ သေယျာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ သေယျာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ။ ကိံ ပန တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနန္တိ? အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ တတော ဟိ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဘဂဝါ အနုက္ကမေန အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ တထာဂတော ဇာတောတိ။ ‘‘တယိဒံ ပဒဋ္ဌာနံ နာမ၊ န သေယျာ၊ တထာပိ ယသ္မာ ‘စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမနန္တရာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယီ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၉) ဝက္ခတိ၊ တသ္မာ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဧဝ တထာဂတသေယျာ’’တိ ကေစိ၊ ဧဝံ သတိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလိကာဝ တထာဂတသေယျာတိ အာပဇ္ဇတိ၊ န စ ဘဂဝါ လောကိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနဗဟုလော ဝိဟာသိ။ အဂ္ဂဖလဝသေန ပဝတ္တံ ပနေတ္ထ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယထာ သတ္တာနံ နိဒ္ဒုပဂမနလက္ခဏာ သေယျာ ဘဝင်္ဂစိတ္တဝသေန ဟောတိ၊ သာ စ နေသံ ပဌမဇာတိသမနွယာ ယေဘုယျဝုတ္တိကာ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော အရိယဇာတိသမနွယံ ယေဘုယျဝုတ္တိကံ အဂ္ဂဖလဘူတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ‘‘တထာဂတသေယျာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီဟသေယျာ နာမ သေဋ္ဌသေယျာတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမသေယျာ’’တိ။

နတ္ထိ ဧတိဿာ ဥဋ္ဌာနန္တိ အနုဋ္ဌာနာ၊ သေယျာ၊ တံ အနုဋ္ဌာနသေယျံ။ ‘‘ဣတော ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ မနသိကာရဿ အဘာဝတော ‘‘ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ အနုဋ္ဌာနသေယျုပဂမနေ။ ကာယဝသေန အနုဋ္ဌာနံ၊ န စိတ္တဝသေန၊ စိတ္တဝသေန စ အနုဋ္ဌာနံ နာမ နိဒ္ဒုပဂမနန္တိ ¶ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘နိဒ္ဒါဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂဿာတိ နိဒ္ဒုပဂမနလက္ခဏဿ ဘဝင်္ဂဿ။

သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာတိ ¶ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဝိကသနဝသေန ဖုလ္လာ၊ န ဧကဒေသဝိကသနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေ သမန္တတော ပုပ္ဖိတာ’’တိ။ ဧကစ္ဆန္နာတိ သမ္ဖုလ္လပုပ္ဖေဟိ ဧကာကာရေန သဗ္ဗတ္ထေဝ ဆာဒိတာ။ ဥလ္လောကပဒုမာနီတိ ဟေဋ္ဌာ ဩလောကေန္တာနိ ဝိယ တိဋ္ဌနပဒုမာနိ။ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ ဝိယ ပဉ္စဝဏ္ဏပုပ္ဖသဉ္ဆာဒိတတ္တာ။

နန္ဒပေါက္ခရဏီသမ္ဘဝါနီတိ နန္ဒပေါက္ခရဏီတီရသမ္ဘဝါနိ။ မဟာတုမ္ဗမတ္တန္တိ အာဠှကမတ္တံ။ ပဝိဋ္ဌာနီတိ ခိတ္တာနိ။ သရီရမေဝ ဩကိရန္တီတိ သရီရမေဝ အဇ္ဈောကိရန္တိ။

ဒေဝတာနံ ¶ ဥပကပ္ပနစန္ဒနစုဏ္ဏာနီတိ သဋ္ဌိပိ ပညာသမ္ပိ ယောဇနာနိ ဝါယနကသေတဝဏ္ဏစန္ဒနစုဏ္ဏာနိ။ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဇာလစုဏ္ဏာနီတိ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဒိဗ္ဗစုဏ္ဏာနိ။ ဟရိတာလအဉ္ဇနစုဏ္ဏာဒီနိပိ ဒိဗ္ဗာနိ ပရမသုဂန္ဓာနိ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဗ္ဗဒိဗ္ဗဂန္ဓဝါသဝိကတိယော’’တိ။

ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ အန္တလိက္ခေ ဝဇ္ဇန္တိ မဟာဘိနိက္ခမနကာလေ ဝိယ။

တာတိ ဒေဝတာ။ ဂန္ထမာနာ ဝါတိ မာလံ ရစန္တိယော ဧဝ။ အပရိနိဋ္ဌိတာ ဝါတိ ယထာဓိပ္ပာယံ ပရိယောသိတာ ဧဝ။ ဟတ္ထေန ဟတ္ထန္တိ အတ္တနော ဟတ္ထေန ပရဿ ဟတ္ထံ။ ဂီဝါယ ဂီဝန္တိ ကဏ္ဌဂါဟဝသေန အတ္တနော ဂီဝါယ ပရဿ ဂီဝံ။ ဂဟေတွာတိ အာမသိတွာ။ မဟာယသော မဟာယသောတိ အာမေဍိတဝသေန အညမညံ အာလာပဝစနံ။

၁၉၉။ မဟန္တံ ဥဿာဟန္တိ တထာဂတဿ ပူဇာသက္ကာရဝသေန ပဝတ္တိယမာနံ မဟန္တံ ဥဿာဟံ ဒိသွာ။

သာယေဝ ¶ ပန ပဋိပဒါတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ဧဝ။ အနုစ္ဆဝိကတ္တာတိ အဓိဂန္တဗ္ဗဿ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုရူပတ္တာ။

သီလန္တိ စာရိတ္တသီလမာဟ။ အာစာရပညတ္တီတိ စာရိတ္တသီလံ။ ယာဝ ဂေါတြဘုတောတိ ယာဝ ဂေါတြဘုဉာဏံ၊ တာဝ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ သမထဝိပဿနာ သမ္မာပဋိပဒါ။ ဣဒါနိ တံ သမ္မာပဋိပဒံ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဇိနကာဠသုတ္တန္တိ ဇိနမဟာဝဍ္ဎကိနာ ဌပိတံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗဓမ္မသန္ဒဿနကာဠသုတ္တံ သိက္ခာပဒမရိယာဒံ၊ ဥပါသကောပါသိကာဝါရေသု ¶ ‘‘ဂန္ဓပူဇံ မာလာပူဇံ ကရောတီ’’တိ ဝစနံ စာရိတ္တသီလပက္ခေ ဌပေတွာ ကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန ဘိက္ခုဘိက္ခုနီနမ္ပိ တထာကရဏံ အနုညာတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အယဉှီတိ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဥပဝါဏတ္ထေရဝဏ္ဏနာ

၂၀၀။ အပနေသီတိ ဌိတပ္ပဒေသတော ယထာ အပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမကာသိ၊ န ပန နိဗ္ဘစ္ဆိ။ တေနာဟ ‘‘အာနန္ဒော’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တသဒိသာ ဝါတိ သမစိတ္တပရိယာယဒေသနာယံ (အ။ နိ။ ၂။၃၇) ဝုတ္တသဒိသာ ဧဝ။ အာဝါရေန္တောတိ ဆာဒေန္တော။

ယသ္မာ ¶ ကဿပဿဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ အာရက္ခဒေဝတာ အဟောသိ၊ တသ္မာ ထေရောဝ တေဇုဿဒေါ၊ န အညေ အရဟန္တောတိ အာနေတွာ ယောဇနာ။

ဣဒါနိ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဝိပဿိမှိ ကိရ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝတာ’’တိ ဣဒံ ဂေါဗလီဗဒ္ဒဉာယေန ဂဟေတဗ္ဗံ ဘုမ္မဒေဝတာဒီနမ္ပိ တပ္ပရိယာပန္နတ္တာ။ တေသံ မနုဿာနံ။

တတ္ထာတိ ကဿပဿ ဘဂဝတော စေတိယေ။

၂၀၁။ အဓိဝါသေန္တီတိ ရောစေန္တိ။

ဆိန္နပါတော ဝိယ ဆိန္နပါတော၊ တံ ဆိန္နပါတံ၊ ¶ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ယံ။ အာဝဋ္ဋန္တီတိ အဘိမုခဘာဝေန ဝဋ္ဋန္တိ။ ယတ္ထ ပတိတာ၊ တတော ကတိပယရတနဋ္ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေနေဝ ဂန္တွာ ပုန ယထာပတိတမေဝ ဌာနံ ဝဋ္ဋနဝသေန အာဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အာဝဋ္ဋန္တိယောပတိတဋ္ဌာနမေဝ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ယတ္ထ ပတိတာ၊ တတော ဝိနိဝဋ္ဋန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပတိတဋ္ဌာနတော ပရဘာဂံ ဝဋ္ဋမာနာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ပုရတော ဝဋ္ဋနံ အာဝဋ္ဋနံ၊ ဣတရံ တိဝိဓမ္ပိ ဝိဝဋ္ဋနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒေဝတာ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ ဥဒကံ ဝိယ ဩသီဒနတော။ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ပကတိပထဝိယံ။ ဒေဝတာ ဩသီဒန္တိ ဓာတူနံ သဏှသုခုမာလဘာဝတော။ ပထဝိယံ ¶ ပထဝိံ မာပေသုန္တိ ပကတိပထဝိယံ အတ္တနော သရီရံ ဓာရေတုံ သမတ္ထံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ပထဝိံ မာပေသုံ။

ကာမံ ဒေါမနဿေ အသတိပိ ဧကစ္စော ရာဂေါ ဟောတိယေဝ၊ ရာဂေ ပန အသတိ ဒေါမနဿဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ တဒေကဋ္ဌဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ဝီတရာဂါတိ ပဟီနဒေါမနဿာ’’တိ။ သိလာထမ္ဘသဒိသာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗိကာရတာယ။

စတုသံဝေဇနီယဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၂၀၂။ အပါရဂင်္ဂါယာတိ ဂင်္ဂါယ ဩရမ္ဘာဂေ။ ‘‘သင်္ကာရဆဍ္ဍကသမ္မဇ္ဇနိယော ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တကရဏာကာရဒဿနံ။ ‘‘ဧဝံ ဒွီသု ကာလေသူ’’တိအာဒိ နိဒဿနတ္ထံ ပစ္စာမသနံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ အဓိဂတံ။

ကမ္မသာဓနော ¶ သမ္ဘာဝနတ္ထော ဘာဝနီယ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘မနသာ ဘာဝိတေ သမ္ဘာဝိတေ’’တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ဘာဝနံ၊ ဝဍ္ဎနဉ္စ ပဋိပက္ခပဟာနတောတိ အာဟ ‘‘ယေ ဝါ’’တိအာဒိ။

ဗုဒ္ဓါဒီသု တီသု ဝတ္ထူသု ပသန္နစိတ္တဿ၊ န ကမ္မဖလသဒ္ဓါမတ္တေန။ သာ စဿ သဒ္ဓါသမ္ပဒါ ဧဝံ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဖလေန ဟေတုံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝတ္တသမ္ပန္နဿာ’’တိ အာဟ။ သံဝေဂေါ နာမ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ၊ အဘိဇာတိဋ္ဌာနာဒီနိပိ တဿ ဥပ္ပတ္တိဟေတူနိ ဘဝန္တီတိ အာဟ ‘‘သံဝေဂဇနကာနီ’’တိ။

စေတိယပူဇနတ္ထံ စာရိကာ စေတိယစာရိကာ။ သဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တိယေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ ကုသလစေတနာယ သဂ္ဂသံဝတ္တနိယဘာဝတော။

အာနန္ဒပုစ္ဆာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၀၃။ ဧတ္ထာတိ မာတုဂါမေ။ အယံ ဥတ္တမာ ပဋိပတ္တိ၊ယဒိဒံ အဒဿနံ၊ ဒဿနမူလကတ္တာ တပ္ပစ္စယာနံ သဗ္ဗာနတ္ထာနံ။ လောဘောတိ ကာမရာဂေါ။ စိတ္တစလနာ ပဋိပတ္တိအန္တရာယကရော စိတ္တက္ခောဘော။ မုရုမုရာပေတွာတိ သအဋ္ဌိကံ ကတွာ ခါဒနေ အနုရဝဒဿနံ။ အပရိမိတံ ကာလံ ဒုက္ခာနုဘဝနံ အပရိစ္ဆိန္နဒုက္ခာနုဘဝနံ။ ဝိဿာသောတိ ဝိသင်္ဂေါ ဃဋ္ဋနာဘာဝေါ။ ဩတာရောတိ တတ္ထ စိတ္တဿ ¶ အနုပ္ပဝေသော။ အသိဟတ္ထေန ဝေရီပုရိသေန၊ ပိသာစေနာပိ ခါဒိတုကာမေန။ အာသီဒေတိ အက္ကမနာဒိဝသေန ဗာဓေယျ။ အဿာတိ မာတုဂါမဿ။ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏာဒိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ကာတဗ္ဗံ ကမ္မံ။ သတီတိ ဝါ ကာယဂတာသတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။

၂၀၄။ အတန္တိဗဒ္ဓါတိ အဘာရဝဟာ။ ပေသိတစိတ္တာတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိ ပေသိတစိတ္တာ။

၂၀၅။ ဝိဟတေနာတိ ကပ္ပာသဝိဟနနဓနုနာ ပဗ္ဗဇဋာနံ ဝိဇဋနဝသေန ဟတေန။ တေနာဟ ‘‘သုပေါထိတေနာ’’တိ၊ အသင်္ကရဏဝသေန သုဋ္ဌု ပေါထိတေနာတိ အတ္ထော၊ ဒဿနီယသံဝေဇနီယဋ္ဌာနကိတ္တနေန စ ဝသနဋ္ဌာနံ ကထိတံ။

အာနန္ဒအစ္ဆရိယဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၂၀၇။ ထေရံ အဒိသွာ အာမန္တေသီတိ တတ္ထ အဒိသွာ အာဝဇ္ဇန္တော ထေရဿ ဌိတဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တိဉ္စ ဉတွာ အာမန္တေသိ။

ကာယကမ္မဿ ¶ ¶ ဟိတဘာဝေါ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တိတတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဟိတဝုဒ္ဓိယာ ကတေနာ’’တိ။ သုခဘာဝေါ ကာယိကဒုက္ခာဘာဝေါ၊ စေတသိကသုခဘာဝေါ စေတသိကသုခသမုဋ္ဌိတတ္တာ စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုခသောမနဿေနေဝ ကတေနာ’’တိ။ အာဝိရဟောဝိဘာဂတော အဒွယဘာဝတော အဒွယေနာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတ္ထု ခေတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိယာ၊ ထေရဿ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ စ ‘‘ဧတ္တကမိဒ’’န္တိ ပမာဏံ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ပမာဏဝိရဟိတတ္တာ တဿ ကမ္မဿာတိ အာဟ ‘‘စက္ကဝါဠမ္ပီ’’တိအာဒိ။

ဧဝံ ပဝတ္တိတေနာတိ ဧဝံ ဩဒိဿကမေတ္တာဘာဝနာယ ဝသေန ပဝတ္တိတေန။ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘူတံ ကတံ ဥပစိတံ ပုညံ ဧတေနာတိ ကတပုညော၊ အရဟတ္တာဓိဂမာယ ကတာဓိကာရောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အဘိနီဟာရသမ္ပန္နောသီတိ ဒဿေတီ’’တိ။

၂၀၈။ ကတ္ထစိ သင်္ကုစိတံ ဟုတွာ ဌိတံ မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ၊ ပဋိသံဟဋံ ဟုတွာ ဌိတံ အာကာသံ ဝိတ္ထာရေန္တော ဝိယ၊ စတုသဋ္ဌာဓိကယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ စက္ကဝါဠဂိရိံ အဓော ဩသာရေန္တော ဝိယ၊ အဋ္ဌသဋ္ဌာဓိကသဟဿယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ၊ သတယောဇနာယာမဝိတ္ထာရံ မဟာဇမ္ဗုံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယာတိ ပဉ္စ ဟိ ဥပမာ ဟိ ထေရဿ ဂုဏကထာ ¶ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေဝ အညေသံ ဒုက္ကဋဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စ အာဂတာဝ။ ဧတေနေဝ စာတိ စ-သဒ္ဒေန ‘‘အဟံ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄)၊ ‘‘သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မိ။ ပ။ ၅။၁၁) စ ဧဝံ အာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဗျတ္တောတိ ¶ ခန္ဓကောသလ္လာဒိသင်္ခါတေန ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ မေဓာသင်္ခါတာယ သမ္မာဘာဝိတာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။

၂၀၉။ ပဋိသန္ထာရဓမ္မန္တိ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပဂတာနံ ပန ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝသေန စေဝ စိတ္တရုစိဝသေန စ ယထာကာလံ ဓမ္မံ ဒေသေတိယေဝ၊ ဥပါသကောပါသိကာနံ ပန ဥပနိသိန္နကထာဝသေန။

မဟာသုဒဿနသုတ္တဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ခုဒ္ဒက-သဒ္ဒေါ ¶ ပတိရူပဝါစီ၊ က-သဒ္ဒေါ အပ္ပတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ခုဒ္ဒကနဂရကေတိ နဂရပတိရူပကေ သမ္ဗာဓေ ခုဒ္ဒကနဂရကေ’’တိ။ ဓုပရဝိသာလသဏ္ဌာနတာယ တံ ‘‘ဥဇ္ဇင်္ဂလနဂရက’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဝိသမနဂရကေ’’တိ။ အညေသံ မဟာနဂရာနံ ဧကဒေသပ္ပမာဏတာယ သာခါသဒိသေ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ခုဒ္ဒကနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ တဿ နဂရဿ အပ္ပကဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ‘‘ဥဇ္ဇင်္ဂလနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ ဘူမိဝိပတ္တိယာ နိဟီနဘာဝေါ၊ ‘‘သာခါနဂရကေ’’တိ ဣမိနာ အပ္ပဓာနဘာဝေါ။ သာရပ္ပတ္တာတိ ဝိဘဝသာရာဒိနာ သာရမဟတ္တံ ပတ္တာ။

ကဟာပဏသကဋန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဒွိကုမ္ဘံ သကဋံ။ ကုမ္ဘော ပန ဒသမ္ဗဏော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒွေ ပဝိသန္တီတိ ဒွေ ကဟာပဏသကဋာနိ ဒွေ အာယဝသေန ပဝိသန္တိ။

သုဘိက္ခာတိ သုလဘာဟာရာ၊ သုန္ဒရာဟာရာ စ။ တေနာဟ ‘‘ခဇ္ဇဘောဇ္ဇသမ္ပန္နာ’’တိ။ သဒ္ဒံ ကရောန္တေတိ ရဝသာရိနာ တုဋ္ဌဘာဝေန ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တေ။ အဝိဝိတ္တာတိ အသုညာ၊ ကဒါစိ ရထော ပဌမံ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အညော အနုဗန္ဓန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ကဒါစိ ဒုတိယံ ဝုတ္တရထော ပဌမံ ဂစ္ဆတိ၊ ဣတရော တံ အနုဗန္ဓတိ ဧဝံ အညမညံ အနုဗန္ဓမာနာ။ ဧတ္ထာတိ ကုသာဝတီနဂရေ။ တဿ မဟန္တဘာဝတော စေဝ ဣဒ္ဓါဒိဘာဝတော စ နိစ္စံ ပယောဇိတာနေဝ ဘေရိအာဒီနိ တူရိယာနိ၊ သမ္မ ¶ သမ္မာတိ ဝါ အညမညံ ပိယာလာပသဒ္ဒေါ သမ္မ-သဒ္ဒေါ။ ကံသတာဠာဒိသဗ္ဗတာဠာဝစရသဒ္ဒေါ တာဠ-သဒ္ဒေါ၊ ကူဋဘေရိ-သဒ္ဒေါ ကုမ္ဘထူဏသဒ္ဒေါ။

ဧဝရူပါ ¶ သဒ္ဒါ ဟောန္တိ ကစဝရာကိဏ္ဏဝီထိတာယ၊ အရညေ ကန္ဒမူလပဏ္ဏာဒိဂ္ဂဟဏာယ၊ တတ္ထ ဒုက္ခဇီဝိကတာယ စာတိ ယထာက္ကမံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဓ န ဧဝံ အဟောသိ ဒေဝလောကေ ဝိယ သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏသမ္ပတ္တိကတာယ။

မဟန္တံ ကောလာဟလန္တိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာနံ ဒေဝတာနံ၊ ဥပါသကာနဉ္စ ဝသေန ပုရတော ပုရတော မဟတီ ဥဂ္ဃောသနာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကတဿ ဝိဟာရဿ အဘာဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ မဟန္တဘာဝတော တေ အာဂန္တွာ…ပေ… ပေသေသိ။ ပေသေန္တော စ ‘‘ကထဉှိ နာမ ဘဂဝါ ပစ္ဆိမေ ကာလေ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အမှာကံ နာရောစေသိ၊ နေသံ ဒေါမနဿံ မာ အဟောသီ’’တိ ‘‘အဇ္ဇ ခေါ ဝါသေဋ္ဌာ’’တိအာဒိနာ သာသနံ ပေသေသိ။

မလ္လာနံ ဝန္ဒနာဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ အဃံ ¶ ဒုက္ခံ အာဝေန္တိ ပကာသေန္တီတိ အဃာဝိနော၊ ပါကဋီဘူတဒုက္ခာတိ အာဟ ‘‘ဥပ္ပန္နဒုက္ခာ’’တိ။ ဉာတိသာလောဟိတဘာဝေန ကုလံ ပရိဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ ကုလပရိဝတ္တံ။ တံ တံကုလီနဘာဂေန ဌိတော သတ္တနိကာယော ‘‘ကုလပရိဝတ္တသော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကုလပရိဝတ္တ’’န္တိ။ တေ ပန တံတံကုလပရိဝတ္တပရိစ္ဆိန္နာ မလ္လရာဇာနော တသ္မိံ နဂရေ ဝီထိအာဒိသဘာဂေန ဝသန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီထိသဘာဂေန စေဝ ရစ္ဆာသဘာဂေန စာ’’တိ။

သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ကင်္ခါ ဧဝ ကင်္ခါဓမ္မော။ ဧကတော ဝါတိ ဘူမိံ အဝိဘဇိတွာ သာဓာရဏတောဝ။ ဗီဇတော စ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ အာဟာရံ သမ္ပာဒေတွာ ဒါနံ ဗီဇဂ္ဂံ။ ဂဗ္ဘကာလေတိ ဂဗ္ဘဓာရဏတော ပရံ ခီရဂ္ဂဟဏကာလေ။ တေနာဟ ‘‘ဂဗ္ဘံ ဖာလေတွာ ခီရံ နိဟရိတွာ’’တိအာဒိ။ ပုထုကကာလေတိ သဿာနံ နာတိပက္ကေ ပုထုကယောဂျဖလကာလေ။ လာယနဂ္ဂန္တိ ပက္ကဿ သဿဿ လဝနေ လဝနာရမ္ဘေ ဒါနံ အဒါသိ။ လုနဿ ¶ သဿဿ ဝေဏိဝသေန ဗန္ဓိတွာ ဌပနံ ဝေဏိကရဏံ။ တဿ အာရမ္ဘေ ဒါနံ ဝေဏဂ္ဂံ။ ဝေဏိယော ပန ဧကတော ကတွာ ရာသိကရဏံ ကလာပေါ။ တတ္ထ အဂ္ဂဒါနံ ကလာပဂ္ဂံ။ ကလာပတော နီဟရိတွာ မဒ္ဒနေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဂ္ဂံ။ မဒ္ဒိတံ ဩဖုဏိတွာ ဓညဿ ရာသိကရဏေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ။ ဓညဿ ခလတော ကောဋ္ဌေ ပက္ခိပနေ အဂ္ဂဒါနံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကောဋ္ဌတော ဥဒ္ဓရိတွာ။

‘‘နဝ ¶ အဂ္ဂဒါနာနိ အဒါသီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကထံ နု ခေါ အဟံ သတ္ထု သန္တိကေ အဂ္ဂတောဝ မုစ္စေယျ’’န္တိ အဂ္ဂဂ္ဂဒါနဝသေန ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဿ ကုသလဿ ကတူပစိတတ္တာ၊ ဉာဏဿ စ တထာ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ အဂ္ဂဓမ္မဒေသနာယ တဿ ဘာဇနဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမံ အဂ္ဂဓမ္မံ တဿ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒိ။ ဩဟီယိတွာ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇိတွာ။

၂၁၃။ အညာတုကာမောဝ န သန္ဒိဋ္ဌိံ ပရာမာသီ။ အဗ္ဘညိံသူတိ သန္ဒေဟဇာတဿ ပုစ္ဆာဝစနန္တိ ကတွာ ဇာနိံသူတိ အတ္ထမာဟ။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘သဗ္ဗေဝ န အဗ္ဘညိံသူ’’တိ။ နေသန္တိ ပူရဏာဒီနံ။ သာ ပဋိညာတိ ‘‘ကရောတော ခေါ မဟာရာဇ ကာရယတော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ပဋိညာတာ၊ သဗ္ဗညုပဋိညာ ¶ ဧဝ ဝါ။ နိယျာနိကာတိ သပ္ပာဋိဟာရိယာ၊ တေသံ ဝါ သိဒ္ဓန္တသင်္ခါတာ ပဋိညာ ဝဋ္ဋတော နိဿရဏဋ္ဌေန နိယျာနိကာတိ။ သာသနဿ သမ္ပတ္တိယာ တေသံ သဗ္ဗညုတံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော စ အသဗ္ဗညုတံ ဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ အတ္ထာဘာဝတောတိ သုဘဒ္ဒဿ သာဓေတဗ္ဗအတ္ထာဘာဝတော။ ဩကာသာဘာဝတောတိ တထာ ဝိတ္ထာရိတံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ အဝသရာဘာဝတော။ ဣဒါနိ တမေဝ ဩကာသာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမယာမသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၂၁၄။ ယေသံ ¶ သမဏဘာဝကရာနံ ဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနေန သမဏော၊ တေ ပန ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန အရိယမဂ္ဂဓမ္မာတိ စတုမဂ္ဂသံသိဒ္ဓိယာ ပါဠိယံ စတ္တာရော သမဏာ ဝုတ္တာတိ တေ ဗာဟိရသမယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဌမော သောတာပန္နသမဏော’’တိအာဒိမာဟ။ ပုရိမဒေသနာယာတိ ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာယ ဒေသနာယ။ ဗျတိရေကတော၊ အနွယတော စ အဓိပ္ပေတော အတ္ထော ဝိဘာဝီယတီတိ ပဌမနယောပေတ္ထ ‘‘ပုရိမဒေသနာယာ’’တိ ပဒေန သင်္ဂဟိတော ဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္တနော သာသနံ နိယမေန္တော အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ’’တိ ယောဇနာ။ အာရဒ္ဓဝိပဿကေဟီတိ သမာဓိကမ္မိကဝိပဿကေဟိ၊ သိခါပ္ပတ္တဝိပဿကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပဋ္ဌပိတဝိပဿနေ။ အပရေ ပန ‘‘ဗာဟိရကသမယေ ဝိပဿနာရမ္ဘဿ ဂန္ထောပိ နတ္ထေဝါတိ အဝိသေသဝစနမေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဓိဂတဋ္ဌာနန္တိ အဓိဂတဿ ကာရဏံ၊ တဒတ္ထံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒန္တိ အတ္ထော၊ ယေန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိဂတော၊ န ဥပရိမဂ္ဂေါ၊ သော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ဌိတော အကုပ္ပဓမ္မတာယ တဿ၊ တတ္ထ ဝါ သိဒ္ဓိတော ဌိတပုဗ္ဗော ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌော သောတာပန္နော၊ န သေသအရိယာ ဘူမန္တရုပ္ပတ္တိတော။ သောတာပန္နော ဟိ အတ္တနာ အဓိဂတဋ္ဌာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ အညဿ ကထေတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ ကရေယျ၊ န အဋ္ဌမကော အသမ္ဘဝတော။ ဧသ နယော သေသမဂ္ဂဋ္ဌေသူတိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဂုဏံ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ အတ္တနော ပဂုဏံ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဧတေနေဝ ‘‘အဝိသေသဝစန’’န္တိ ဝါဒေါ ပဋိက္ခိတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သဗ္ဗညုတညာဏံ ¶ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မာဝဗောဓနေ ‘‘ကုသလံ ဆေကံ နိပုဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ တတ္ထ ¶ အသင်္ဂအပ္ပဋိဟတံ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ။ သမဓိကာနိ ¶ ဧကေန ဝဿေန။ ဉာယန္တိ ဧတေန စတုသစ္စဓမ္မံ ယာထာဝတော ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ ဉာယော၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘အရိယမဂ္ဂဓမ္မဿာ’’တိ။ ပဒိဿတိ ဧတေန အရိယမဂ္ဂေါ ပစ္စက္ခတော ဒိဿတီတိ ပဒေသော၊ ဝိပဿနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒေသေ ဝိပဿနာမဂ္ဂေ’’တိ။ သမဏောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေါ ‘‘ပဒေသဝတ္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ပဒေသဝတ္တိ…ပေ… နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။

၂၁၅။ သောတိ တထာဝုတ္တော အန္တေဝါသီ။ တေနာတိ အာစရိယေန။ အတ္တနော ဌာနေ ဌပိတော ဟောတိ ပရပဗ္ဗာဇနာဒီသု နိယုတ္တတ္တာ။

သက္ခိသာဝကောတိ ပစ္စက္ခသာဝကော၊ သမ္မုခသာဝကောတိ အတ္ထော။ ဘဂဝတိ ဓရမာနေတိ ဓရမာနဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗောပိ သောတိ သဗ္ဗော သော တိဝိဓောပိ။ အယံ ပန အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ တသ္မာ ပရိပုဏ္ဏဂတာယ မတ္ထကပ္ပတ္တော ပစ္ဆိမော သက္ခိသာဝကောတိ။

ပဉ္စမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တထာဂတပစ္ဆိမဝါစာဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ တန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဩဝါဒကင်္ဂံ ဒဿေတုံ…ပေ… ဝုတ္တံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တာဘိဓမ္မသင်္ဂဟိတဿ ဓမ္မဿ အတိသဇ္ဇနံ သမ္ဗောဓနံ ဒေသနာ၊ တဿေဝ ပကာရတော ဉာပနံ ဝေနေယျသန္တာနေ ဌပနံ ပညာပနန္တိ ‘‘ဓမ္မောပိ ဒေသိတော စေဝ ¶ ပညတ္တော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဝိနယတန္တိသင်္ဂဟိတဿ ကာယဝါစာနံ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ လဒ္ဓါဓိဝစနဿ အတ္ထဿ အတိသဇ္ဇနံ သမ္ဗောဓနံ ဒေသနာ၊ တဿေဝ ပကာရတော ဉာပနံ အသင်္ကရတော ဌပနံ ပညာပနန္တိ ‘‘ဝိနယောပိ ဒေသိတော စေဝ ပညတ္တော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဓိသီလသိက္ခာနိဒ္ဒေသဘာဝေန သာသနဿ မူလဘူတတ္တာ ဝိနယော ပဌမံ သိက္ခိတဗ္ဗောတိ တံ တာဝ အယမုဒ္ဒေသံ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘မယာ ဟိ ဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓဝသေနာတိ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အဝီတိက္ကမနီယတာဝသေန ¶ ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဿ ဝိဘာဂေန အနုသာသနတော။

တေန ¶ တေနာကာရေနာတိ တေန တေန ဝေနေယျာနံ အဇ္ဈာသယာနုရူပေန ပကာရေန။ ဣမေ ဓမ္မေတိ ဣမေ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ။ တပ္ပဓာနတ္တာ သုတ္တန္တဒေသနာယ ‘‘သုတ္တန္တပိဋကံ ဒေသိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတိ တံတံစရိယာနုရူပံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အနုသာသနတော။ ကုသလာကုသလာဗျာကတဝသေန နဝ ဟေတူ။ ‘‘သတ္တ ဖဿာ’’တိအာဒိ သတ္တဝိညာဏဓာတုသမ္ပယောဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဓမ္မာနုလောမေ တိကပဋ္ဌာနာဒယော ဆ၊ တထာ ဓမ္မပစ္စနီယေ၊ ဓမ္မာနုလောမပစ္စနီယေ၊ ဓမ္မပစ္စနီယာနုလောမေတိ စတုဝီသတိ သမန္တပဋ္ဌာနာနိ ဧတဿာတိ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ၊ တံ ပန ပစ္စယာနုလောမာဒိဝသေန ဝိဘဇိယမာနံ အပရိမာဏနယံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အနန္တနယမဟာပဋ္ဌာနပဋိမဏ္ဍိတ’’န္တိ။ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေဿတီတိ ခန္ဓာဒိဝိဘာဂေန ဉာယမာနံ စတုသစ္စသမ္ဗောဓာဝဟတ္တာ သတ္ထာရာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ကာတဗ္ဗကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေဿတိ။

ဩဝဒိဿန္တိ အနုသာသိဿန္တိ ဩဝါဒါနုသာသနီကိစ္စနိပ္ဖာဒနတော။

စာရိတ္တန္တိ သမုဒါစာရာ၊ နဝေသု ပိယာလာပံ ဝုဍ္ဎေသု ¶ ဂါရဝါလာပန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဘန္တေတိ ဝါ အာယသ္မာတိ ဝါ’’တိ။ ဂါရဝဝစနံ ဟေတံ ယဒိဒံ ဘန္တေတိ ဝါ အာယသ္မာတိ ဝါ၊ လောကေ ပန ‘‘တတြ ဘဝ’’န္တိ၊ ‘‘ဒေဝါနံ ပိယာ’’တိ စ ဂါရဝဝစနမေဝ။

‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနတူ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န အာကင်္ခမာနော န သမူဟနတူ’’တိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝိကပ္ပဝစနေနေဝ ဌပေသီ’’တိ။ ဗလန္တိ ဉာဏဗလံ။ ယဒိ အသမူဟနနံ ဒိဋ္ဌံ၊ တဒေဝ စ ဣစ္ဆိတံ၊ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘အာကင်္ခမာနော သမူဟနတူ’’တိ အဝေါစာတိ? တထာရူပပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန။ သန္တိ ဟိ ကေစိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ သမာဒါယ သံဝတ္တိတုံ အနိစ္ဆန္တာ၊ တေသံ တထာ အဝုစ္စမာနေ ဘဂဝတိ ဝိဃာတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ၊ တထာ ပန ဝုတ္တေ တေသံ ဝိဃာတော န ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘အမှာကံ ဧဝါယံ ဒေါသော၊ ယတော အမှေသု ဧဝ ကေစိ သမူဟနနံ န ဣစ္ဆန္တီ’’တိ။ ကေစိ ‘‘သကလဿ ပန သာသနဿ သင်္ဃာယတ္တဘာဝကရဏတ္ထံ တထာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယဉ္စ ကိဉ္စိ သတ္ထာရာ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ၊ တံ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဇီဝိတံ ဝိယ ရက္ခန္တိ။ တထာ ဟိ တေ ‘‘ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာနိ သိက္ခာပဒါနိ အာကင်္ခမာနော သင်္ဃော သမူဟနတူ’’တိ ¶ ဝုတ္တေပိ န သမူဟနိံသု၊ အညဒတ္ထု ‘‘ပုရတော ဝိယ တဿ အစ္စယေပိ ရက္ခိံသု ဧဝါ’’တိ သတ္ထုသာသနဿ ¶ ၊ သင်္ဃဿ စ မဟန္တဘာဝဒဿနတ္ထမ္ပိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ အညေပိ ဝါ ဘိက္ခူ ‘‘ကတမံ ပန ဘန္တေ ခုဒ္ဒကံ၊ ကတမံ အနုခုဒ္ဒက’’န္တိ န ပုစ္ဆိံသု သမူဟနဇ္ဈာသယဿေဝ အဘာဝတော။

န တံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ‘‘နာဂသေနတ္ထေရော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကံ ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ တံ နေသံ ဝစနံ ဣမိနာ ဝုတ္တာကာရေန န ဂဟေတဗ္ဗံ အဓိပ္ပာယဿ အဝိဒိတတ္တာ။ ဣဒါနိ တံ အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘နာဂသေနတ္ထေရော ¶ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ နာဂသေနတ္ထေရော (မိလိန္ဒပဉှေ အဘေဇ္ဇဝဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရော) ပရေသံ ဝါဒပထောပစ္ဆေဒနတ္ထံ သင်္ဂီတိကာလေ ဓမ္မသင်္ဂါဟကမဟာထေရေဟိ ဂဟိတကောဋ္ဌာသေသု စ အန္တိမကောဋ္ဌာသမေဝ ဂဟေတွာ မိလိန္ဒရာဇာနံ ပညာပေသိ။ မဟာကဿပတ္ထေရော ပန ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ အသမူဟနိတုကာမတာယ တထာ ကမ္မဝါစံ သာဝေတိ၊ တသ္မာ တံ တေသံ ဝစနံ တထာ န ဂဟေတဗ္ဗံ။

၂၁၇။ ဒွေဠှကန္တိ ဒွိဓာဂါဟော၊ အနေကံသဂ္ဂါဟောတိ အတ္ထော။ ဝိမတီတိ သံသယာပတ္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိနိစ္ဆိတုံ အသမတ္ထတာ’’တိ။ တံ ဝေါ ဝဒါမီတိ တံ သံသယဝန္တံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝေါ တုမှေ ဝဒါမိ။

နိက္ကင်္ခဘာဝပစ္စက္ခကရဏဉာဏံ ယေဝါတိ ဗုဒ္ဓါဒီသု တေသံ ဘိက္ခူနံ နိက္ကင်္ခဘာဝဿ ပစ္စက္ခကာရိယာဘာဝတော တမတ္ထံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတံ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ။ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ။

၂၁၈။ အပ္ပမဇ္ဇနံ အပ္ပမာဒေါ၊ သော ပန အတ္ထတော ဉာဏူပသဉှိတာ သတိ။ ယသ္မာ တတ္ထ သတိယာ ဗျာပါရော သာတိသယော၊ တသ္မာ ‘‘သတိအဝိပ္ပဝါသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပမာဒပဒေယေဝ ပက္ခိပိတွာ အဒါသိ တံ အတ္ထတော၊ တဿ သကလဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သင်္ဂဏှနတော စ။

ပရိနိဗ္ဗုတကထာဝဏ္ဏနာ

၂၁၉။ ဈာနာဒီသု၊ စိတ္တေ စ ပရမုက္ကံသဂတဝသီဘာဝတာယ ‘‘ဧတ္တကေ ကာလေ ဧတ္တကာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီ’’တိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သမာပတ္တိ သမာပဇ္ဇနံ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာနပရိကမ္မ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ထေရောတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော။

အယမ္ပိ ¶ စာတိ ယထာဝုတ္တပဉ္စသဋ္ဌိယာ ဈာနာနံ သမာပန္နဘာဝကထာပိ သင်္ခေပကထာ ဧဝ၊ ကသ္မာ ¶ ? ယသ္မာ ဘဂဝါ တဒါပိ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနသမာပတ္တိယော သဗ္ဗာပိ အပရိဟာပေတွာ သမာပဇ္ဇိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသန္တော’’တိအာဒိမာဟ။

ဣမာနိ ဒွေပိ သမနန္တရာနေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယပိ ယေဘုယျေနာနန္တရိယကတာယ ဈာနပက္ခိကဘာဝတော၊ ယသ္မာ ¶ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ သဗ္ဗပစ္ဆိမံ၊ တတော ဘဝတော စဝနတော ‘‘စုတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ န ကေဝလံ အယမေဝ ဘဂဝါ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ဘဝင်္ဂစိတ္တေနေဝ စဝန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၂၂၀။ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလဝိရဟိတောတိ သီလာဒိဂုဏေဟိ အသဒိသတာယ သဒိသပုဂ္ဂလရဟိတော။

၂၂၁။ သင်္ခါရာ ဝူပသမန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝူပသမောတိ ဧဝံသင်္ခါတံ ဉာတံ ကထိတံ နိဗ္ဗာနံ။

၂၂၂။ ယန္တိ ပစ္စတ္တေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ယော ကာလံ အကရီ’’တိ။

သုဝိကသိတေနေဝါတိ ပီတိသောမနဿယောဂတော သုဋ္ဌု ဝိကသိတေန မုဒိတေန။ ဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ အဘာဝသမုဒယော ကတော သုဋ္ဌု ပရိညာတတ္တာ။ အနာဝရဏဝိမောက္ခော သဗ္ဗသော နိဗ္ဗုတဘာဝတော။

၂၂၃။ အာကရောန္တိ အတ္တနော ဖလာနိ သမာနာကာရေ ကရောန္တီတိ အာကာရာ၊ ကာရဏာနိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေတိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရဝရေဟိ ဥတ္တမကာရဏေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတေတိ အတ္ထော။

၂၂၅။ ကထံဘူတာတိ ကီဒိသာဘူတာ။

စုလ္လကဒ္ဓါနန္တိ ပရိတ္တံ ကာလံ ဒွတ္တိနာဍိကာမတ္တံ ဝေလံ။

ဗုဒ္ဓသရီရပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၂၇။ ကံသတာဠာဒိ တာဠံ အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ ‘‘တာဠာဝစရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ အာတတာဒိတူရိယဘဏ္ဍံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗံ တူရိယဘဏ္ဍ’’န္တိ။

ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေနေဝါတိ ¶ ¶ အညေန ဒိသာဘာဂေန အနာဟရိတွာ ယမကသာလာနံ ဌာနတော ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေနေဝ၊ တတောပိ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂံ ဟရိတွာ နေတွာ။

ဇေတဝနသဒိသေတိ သာဝတ္ထိယာ ဇေတဝနသဒိသေ ဌာနေ၊ ‘‘ဇေတဝနသဒိသေ ဌာနေ’’တိပိ ပါဌော။

၂၂၈။ ပသာဓနမင်္ဂလသာလာယာတိ ¶ အဘိသေကကာလေ အလင်္ကရဏမင်္ဂလသာလာယ။

၂၂၉။ ဒေဝဒါနိယောတိ တဿ စောရဿ နာမံ။

မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၂၃၁။ ပါဝါယာတိ ပါဝါ နဂရတော။ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဇာနနဿ အနာဝဇ္ဇိတတ္တာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနံ အဇာနန္တော ‘‘ဒသဗလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ထေရော စိန္တေသိ၊ သတ္ထု သရီရေ ဝါ သတ္ထုသညံ ဥပ္ပာဒေန္တော တထာ စိန္တေသိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အထ ဘဂဝန္တံ ဥက္ခိပိတွာ’’တိ။ ‘‘ဓုဝံ ပရိနိဗ္ဗုတော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ ပါရိသေသဉာယေန။ ဇာနန္တောပိ ထေရော အာဇီဝကံ ပုစ္ဆိယေဝ၊ ပုစ္ဆနေ ပန ကာရဏံ သယမေဝ ပကာသေတုံ ‘‘ကိံ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

အဇ္ဇ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတောတိ အဇ္ဇ ဒိဝသတော ပဋိလောမတော သတ္တမေ အဟနိ ပရိနိဗ္ဗုတော။

၂၃၂။ နာဠိယာ ဝါပကေနာတိ နာဠိယာ စေဝ ထဝိကာယ စ။

မဉ္ဇုကေတိ မဉ္ဇုဘာဏိနေ မဓုရဿရေ။ ပဋိဘာနေယျကေတိ ပဋိဘာနဝန္တေ။ ဘုဉ္ဇိတွာ ပါတဗ္ဗယာဂူတိ ပဌမံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပိဝိတဗ္ဗယာဂု။

တဿာတိ သုဘဒ္ဒဿ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဿ။

အာရာဓိတသာသနေတိ သမာဟိတသာသနေ။ အလန္တိ သမတ္ထော။ ပါပေါတိ ပါပပုဂ္ဂလော။ ဩသက္ကာပေတုန္တိ ဟာပေတုံ အန္တရဓာပေတုံ။

ပဉှဝါရာတိ ပဉှာ ဝိယ ဝိဿဇ္ဇနာနိ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ¶ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ၊ (ဓ။ သ။ ၁။၁) ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ ¶ ¶ (ဓ။ သ။ ၁။၂၅၁) စ ပဝတ္တာနိ ဧကံ ဒွေ ဘူမန္တရာနိ။မူလေ နဋ္ဌေ ပိသာစသဒိသာ ဘဝိဿာမာတိ ယထာ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထော ပိသာစော တဿ သာခါပရိဝါရေ နဋ္ဌေ ခန္ဓံ နိဿာယ ဝသတိ၊ ခန္ဓေ နဋ္ဌေ မူလံ နိဿာယ ဝသတိ၊ မူလေ ပန နဋ္ဌေ အနိဿယောဝ ဟောတိ၊ တထာ ဘဝိဿာမာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလေ နဋ္ဌေတိ ပိသာစေန ကိရ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီနံ ကဉ္စိဒေဝ မူလံ ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ပုတ္တဿ ဒိန္နံ၊ ယာဝ တံ တဿ ဟတ္ထတော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ သော တံ ပဒေသံ အဒိဿမာနရူပေါ ဝိစရတိ။ ယဒါ ပန တသ္မိံ ကေနစိ အစ္ဆိန္နဘာဝေန ဝါ သတိဝိပ္ပဝါသဝသေန ဝါ နဋ္ဌေ မနုဿာနမ္ပိ ဒိဿမာနရူပေါ ဝိစရတိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မူလေ နဋ္ဌေ ပိသာစသဒိသာ ဘဝိဿာမာ’’တိ။

မံ ကာယသက္ခိံ ကတွာတိ တံ ပဋိပဒံ ကာယေန သစ္ဆိကတဝန္တံ တသ္မာ တဿာ ဒေသနာယ သက္ခိဘူတံ မံ ကတွာ။ ပဋိစ္ဆာပေသိ တံ ပဋိစ္ဆာပနံ ကဿပသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။

၂၃၃။ စန္ဒနဃဋိကာဗာဟုလ္လတော စန္ဒနစိတကာ။

တံ သုတွာတိ တံ အာယသ္မတာ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ဒေဝတာနံ အဓိပ္ပာယံ သုတွာ။

၂၃၄။ ဒသိကတန္တံ ဝါတိ ပလိဝေဌိတအဟတကာသိကဝတ္ထာနံ ဒသဌာနေန တန္တုမတ္တမ္ပိ ဝါ။ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဝါတိ စန္ဒနာဒိစိတကဒါရုက္ခန္ဓံ ဝါ။

၂၃၅။ သမုဒါယေသု ပဝတ္တဝေါဟာရာနံ အဝယဝေသု ဒိဿနတော သရီရဿ အဝယဝဘူတာနိ အဋ္ဌီနိ ‘‘သရီရာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

န ဝိပ္ပကိရိံသူတိ သရူပေနေဝ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ‘‘သေသာ ဝိပ္ပကိရိံသူ’’တိ ဝတွာ ယထာ ပန တာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ အဟေသုံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ နိဗ္ဗာပေသုန္တိ ဒေဝတာနုဘာဝေန။ ဧဝံ မဟတိယော ဗဟူ ဥဒကဓာရာ ကိမတ္ထာယာတိ အာဟ ¶ ‘‘ဘဂဝတော စိတကော မဟန္တော’’တိ။ မဟာ ဟိ သော ဝီသရတနသတိကော။ အဋ္ဌဒန္တကေဟီတိ နင်္ဂလေဟိ အဋ္ဌေဝ ဟိ နေသံ ဒန္တသဒိသာနိ ပေါတ္ထာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌဒန္တကာနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဓမ္မကထာဝ ¶ ¶ ပမာဏန္တိ အတိဝိယ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဘာဝတော ပဿန္တာနံ၊ သုဏန္တာနဉ္စ သာတိသယံ ပသာဒါဝဟဘာဝတော၊ သဝိသေသံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝဒီပနတော။ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဟိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဧဝရူပေါ အာနုဘာဝေါတိ တံ ပဝတ္တိံ ကထေန္တာနံ ဓမ္မကထိကာနံ အတ္တနော ဉာဏဗလာနုရူပံ ပဝတ္တိယမာနာ ဓမ္မကထာ ဧဝေတ္ထ ပမာဏံ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ မဟာဝိသယတ္တာ၊ တသ္မာ ဝဏ္ဏနာဘူမိ နာမေသာတိ အဓိပ္ပာယော။ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာတိ တဂရကုင်္ကုမယဝနပုပ္ဖတမာလပတ္တာနိ ပိသိတွာ ကတဂန္ဓေန ပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာ။ ခစိတွာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဩလမ္ဗနဝသေန ရစေတွာ၊ ဂန္ဓဝတ္ထူနိ ဂဟေတွာ ဂန္ထိတမာလာ ဂန္ဓဒါမာနိ ရတနာဝဠိယော ရတနဒါမာနိ။ ဗဟိကိလဉ္ဇပရိက္ခေပဿ၊ အန္တောသာဏိပရိက္ခေပဿ ကရဏေန သာဏိကိလဉ္ဇပရိက္ခေပံ ကာရေတွာ။ ဝါတဂ္ဂါဟိနိယော ပဋာကာ ဝါတပဋာကာ။ သရဘရူပပါဒကော ပလ္လင်္ကော သရဘမယပလ္လင်္ကော၊ တသ္မိံ သရဘမယပလ္လင်္ကေ။

သတ္တိဟတ္ထာ ပုရိသာ သတ္တိယော တံသဟစရဏတော ယထာ ‘‘ကုန္တာ ပစရန္တီ’’တိ၊ တေဟိ သမန္တတော ရက္ခာပနံ ပဉ္စကရဏန္တိ အာဟ ‘‘သတ္တိဟတ္ထေဟိ ပုရိသေဟိ ပရိက္ခိပါပေတွာ’’တိ။ ဓနူဟီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သန္နာဟဂဝစ္ဆိကံဝိယ ကတွာ နိရန္တရာဝဋ္ဌိတအာရက္ခသန္နာဟေန ဂဝစ္ဆိဇာလံ ဝိယ ကတွာ။

သာဓုကီဠိတန္တိ ¶ သပရဟိတံ သာဓနဋ္ဌေန သာဓူ၊ တေသံ ကီဠိတံ ဥဠာရပုညပသဝနတော၊ သမ္ပရာယိကတ္ထာဝိရောဓိကံ ကီဠာဝိဟာရန္တိ အတ္ထော။

သရီရဓာတုဝိဘဇနဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ ဣမိနာဝ နိယာမေနာတိ ယေန နီဟာရေန မဟာတလေ နိသိန္နော ကဉ္စိ ပရိဟာရံ အကတွာ ကေဝလံ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ။ သုပိနကောတိ ဒုဿုပိနကော။ ဒုကူလဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာတိ ဒွေ ဒုကူလဝတ္ထာနိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ နိဝါသေတွာ။ ဧဝဉှိ တာနိ သောကသမပ္ပိတဿာပိ အဘဿိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။

အဘိသေကသိဉ္စကောတိ ရဇ္ဇာဘိသေကေ အဘိသေကမင်္ဂလသိဉ္စကော ဥတ္တမမင်္ဂလဘာဝတော။ ဝိသညီ ဇာတော ယထာ တံ ဘဂဝတော ဂုဏဝိသေသာမတရသညုတာယ အဝဋ္ဌိတပေမော ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတပသာဒေါ ကတူပကာရတာယ သဉ္ဇနိတစိတ္တမဒ္ဒဝေါ။

သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗိသကဝဏ္ဏန္တိ ¶ ¶ သုဝိရစိတ အပဿေနသဒိသံ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပါဝေယျကာ ပါဠိယံ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဂဟိတာ၊ ကိံ တေ ကုသိနာရာယ အာသန္နတရာပိ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဥဋ္ဌိတာ? အာမ၊ သဗ္ဗပစ္ဆတော ဥဋ္ဌိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပါဝေယျကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓာတုပါသနတ္ထန္တိ သတ္ထု ဓာတူနံ ပယိရုပါသနာယ။ နေသံ ပက္ခာ အဟေသုံ ‘‘ဉာယေန တေသံ သန္တကာ ဓာတုယော’’တိ။

၂၃၇။ ဒေါဏဂဇ္ဇိတံ နာမ အဝေါစ သတ္ထု အဝတ္ထတ္တယူပသံဟိတံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဘဂဝါ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ဒေါဏော ဗြာဟ္မဏော ယာဝ မေ ပဒဝဠဉ္ဇံ ပဿတိ၊ တာဝ မာ ဝိဂစ္ဆတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ဒေါဏောပိ ခေါ ¶ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣမာနိ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ ပဒါနီ’’တိ သလ္လက္ခေန္တော ပဒါနုသာရေန သတ္ထု သန္တိကံ ဥပဂစ္ဆိ၊ သတ္ထာပိဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တေနပိ သော ဘဂဝတိ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါ အဟောသိ။ ဧတဒဝေါစ၊ ကိံ အဝေါစာတိ အာဟ ‘‘သုဏန္တု…ပေ… အဝေါစာ’’တိ။

ကာယေန ဧကသန္နိပါတာ ဝါစာယ ဧကဝစနာ အဘိန္နဝစနာ ဧဝံ သမဂ္ဂါ ဟောထ။ တဿ ပနိဒံ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘သမ္မောဒမာနာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တေနာပိ အညမညံ သမ္မောဒမာနာ ဟောထာ’’တိ။

၂၃၈။ တတော တတော သမာဂတသင်္ဃာနန္တိ တတော တတော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော သမာဂန္တွာ သန္နိပတိတဘာဝေန သမာဂတသင်္ဃာနံ။ တထာ သမာပတိတသမူဟဘာဝေန သမာဂတဂဏာနံ။ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနေန ပဋိဿုဏိတွာ။

ဓာတုထူပပူဇာဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ယက္ခဂ္ဂါဟော ဒေဝတာဝေသော။ ခိပိတကံ ဓာတုက္ခောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ခိပိတကရောဂေါ။ အရောစကော အာဟာရဿ အရုစ္စနရောဂေါ။

သတ္တမဒိဝသေတိ ¶ သတ္တဝဿသတ္တမာသတော ပရတော သတ္တမေ ဒိဝသေ။ ဗလာနုရူပေနာတိ ဝိဘဝဗလာနုရူပေန။

ပစ္ဆာ သင်္ဂီတိကာရကာတိ ဒုတိယံ တတိယံ သင်္ဂီတိကာရကာ။ ဓာတူနံ အန္တရာယံ ဒိသွာတိ တတ္ထ တတ္ထ စေတိယေ ယထာပတိဋ္ဌာပိတဘာဝေနေဝ ဌိတာနံ ¶ ဓာတူနံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဝသေန အန္တရာယံ ဒိသွာ၊ မဟာဓာတုနိဓာနေန သမ္မဒေဝ ရက္ခိတာနံ အနာဂတေ အသောကေန ဓမ္မရညာ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိတ္ထာရိတဘာဝေ ကတေ သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခါဝဟဘာဝဉ္စ ဒိသွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိစရဏမတ္တမေဝါတိ ဂဟေတွာ ပရိစရိတဗ္ဗဓာတုမတ္တမေဝ။ ရာဇူနံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ၊ န စေတိယေသု။ တထာ ဟိ ပစ္ဆာ အသောကမဟာရာဇာ စေတိယေသု ဓာတူနံ န လဘတိ။

ပုရိမံ ¶ ပုရိမံ ကတဿ ဂဏှနယောဂျံ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ကာရေန္တော အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဟရိစန္ဒနာဒိမယေ ကရဏ္ဍေ စ ထူပေ စ ကာရေသိ။ လောဟိတစန္ဒနမယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မဏိကရဏ္ဍေသူတိ လောဟိတင်္ကမသာရဂလ္လဖလိကမယေ ဌပေတွာ အဝသေသမဏိဝိစိတ္တကေသု ကရဏ္ဍေသု။

ထူပါရာမစေတိယပ္ပမာဏန္တိ ဒေဝါနံပိယတိဿမဟာရာဇေန ကာရိတစေတိယပ္ပမာဏံ။

မာလာ မာ မိလာယန္တူတိ ‘‘ယာဝ အသောကော ဓမ္မရာဇာ ဗဟိ စေတိယာနိ ကာရေတုံ ဣတော ဓာတုယော ဥဒ္ဓရိဿတိ၊ တာဝ မာလာ မာ မိလာယန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယန္တိ အဂ္ဂဠာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယံ။ ကုဉ္စိကမုဒ္ဒိကန္တိ ဒွါရဝိဝရဏတ္ထံ ကုဉ္စိကဉ္စေဝ မုဒ္ဒိကဉ္စ။

ဝါဠသင်္ဃာတယန္တန္တိ ကုက္ကုလံ ပဋိဘယဒဿနံ အညမညပဋိဗဒ္ဓဂမနာဒိတာယ သင်္ဃာဋိတရူပကယန္တံ ယောဇေသိ။ တေနာဟ ‘‘ကဋ္ဌရူပကာနီ’’တိအာဒိ။ အာဏိယာ ဗန္ဓိတွာတိ အနေကကဋ္ဌရူပဝိစိတ္တယန္တံ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဧကာယ ဧဝ အာဏိယာ ဗန္ဓိတွာ ဝိဿကမ္မော ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ ‘‘သမန္တတော’’တိအာဒိ ပန တသ္မိံ ဓာတုနိဒါနေ အဇာတသတ္တုနော ကိစ္စဝိသေသာနုဋ္ဌာနဒဿနံ။

‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဓာတုနိဓာန’’န္တိ ရညာ ပုစ္ဆိတေ ‘‘တသ္မိံ သန္နိပါတေ ဝိသေသလာဘိနော နာဟေသု’’န္တိ ကေစိ။ ‘‘အတ္တာနံ နိဂူဟိတွာ တဿ ဝုဍ္ဎတရဿ ဝစနံ နိဿာယ ဝီမံသန္တော ဇာနိဿတီတိ န ကထေသု’’န္တိ အပရေ။ ယက္ခဒါသကေတိ ဥပဟာရာဒိဝိဓိနာ ဒေဝတာဝေသနကေ ဘူတာဝိဂ္ဂါဟကေ။

ဣမံ ¶ ¶ ပဒန္တိ ‘‘ဧဝမေတံ ဘူတပုဗ္ဗ’’န္တိ ဒုတိယသင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတံ ဣမံ ပဒံ။ မဟာဓာတုနိဓာနမ္ပိ တဿ အတ္ထံ ကတွာ တတိယသင်္ဂီတိကာရာပိ ဌပယိံသု။

မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။