📜

၅။ ဇနဝသဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နာတိကိယာဒိဗျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၂၇၃-၂၇၅။ ‘‘ပရိတော’’တိ ပဒံ ယထာ သမန္တတ္ထဝါစကော၊ ဧဝံ သမီပတ္ထဝါစကောပိ ဟောတီတိ သမန္တာ သာမန္တာတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အာမေဍိတေန ပန သမန္တတ္ထော ဇောတိတော။ ယဿ ပန သာမန္တာ ဇနပဒေသု ‘‘နာတိကေ ဝိဟရတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ နာတိကဿာတိ ဝိညာတော ယမတ္ထော။ ယဿ ပရိတော ဇနပဒေသု ဗျာကရောတိ၊ တတ္ထ ပရိစာရကာရကာနံ ဗျာကရဏံ အဝုတ္တသိဒ္ဓံ၊ နိဒဿနဝသေန ဝါ တဿ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘ပရိတော ပရိတော ဇနပဒေသု’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပရိစာရကေတိ ဥပါသကေ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃာနံ ပရိစာရကေ’’တိ။ ဥပပတ္တီသူတိ နိဗ္ဗတ္တီသု။ ဉာဏဂတိပုညာနံ ဥပပတ္တီသူတိ ဧတ္ထ ဉာဏဂတူပပတ္တိ နာမ တဿ တဿ မဂ္ဂဉာဏဂမနဿ နိဗ္ဗတ္တိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ ပရိက္ခယာ’’တိအာဒိ။ ပုညူပပတ္တိ နာမ တံတံဒေဝနိကာယူပပတ္တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဝဇ္ဇိမလ္လေသူ’’တိအာဒိကေ သဗ္ဗတ္ထ စတူသုပိ ပဒေသု။ ပုရိမေသူတိ ပါဠိယံ ဝုတ္တေ သန္ဓာယာဟ။ ဒသသုယေဝါတိ တေသု ဧဝ ဒသသု ဇနပဒေသု။ ပရိစာရကေ ဗျာကရောတိ ဗျကာတဗ္ဗာနံ ဗဟူနံ တတ္ထ လဗ္ဘနတော။ နာတိကေ ဘဝါ နာတိကိယာ။

နိဋ္ဌင်္ဂတာတိ နိဋ္ဌံ နိစ္ဆယံ ဥပဂတာ။

အာနန္ဒပရိကထာဝဏ္ဏနာ

၂၇၆။ ယသ္မာ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ နာမ ဓမ္မသုဓမ္မတာယ၊ ဓမ္မသုဓမ္မတာ စ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ၊ တသ္မာ ‘‘အဟော ဓမ္မော၊ အဟော သင်္ဃော’’တိ ဓမ္မသင်္ဃဂုဏကိတ္တနာပိ အတ္ထတော ဗုဒ္ဓဂုဏကိတ္တနာ ဧဝ ဟောတီတိ ‘‘ဘဂဝန္တံ ကိတ္တယမာနရူပါ’’တိ ပဒဿ ‘‘အဟော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာပိ အတ္ထော ဝုတ္တော။

၂၇၈။ ဉာဏဂတီတိ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ’’တိအာဒိနာ အာဂတံ ပဟာတဗ္ဗပဟာနဝသေန ပဝတ္တံ မဂ္ဂဉာဏဂမနံ။ ယသ္မာ တဿာ ဧဝ ဉာဏဂတိယာ ဝသေန တဿ တဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဩပပါတိကတာဒိဝိသေသော၊ တသ္မာ တံ တာဒိသံ တဿ အဘိသမ္ပရာယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဉာဏာဘိသမ္ပရာယမေဝါ’’တိ။

၂၇၉။ ဥပသန္တံ ပတိ သမ္မတိ အာလောကီယတီတိ ဥပသန္တပတိသော။ ဥပသန္တဒဿနော ဥပသန္တဥဿန္နော။ ဘာတိရိဝါတိ ဧတ္ထ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဣဝ-သဒ္ဒေါ ဘုသတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အတိဝိယ ဘာတီ’’တိ။

ဇနဝသဘယက္ခဝဏ္ဏနာ

၂၈၀။ ဇေဋ္ဌကဘာဝေန ဇနေ ဝသဘသဒိသောတိ ဇနဝသဘောတိ အဿ ဒေဝပုတ္တဿ နာမံ အဟောသိ။

ဣတော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ မနုဿလောကေ ရာဇဘူတဿ။ မနုဿလောကာ စဝိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝဘူတဿ။ ဧတ္ထေဝါတိ ဧတသ္မိံယေဝ စာတုမဟာရာဇိကဘဝေ၊ ဧတ္ထာပိ ဝေဿဝဏဿ သဟဗျတာဝသေန။

၂၈၁။ အာသိသနံ အာသာ၊ ပတ္ထနာ။ အာသာသီသေန စေတ္ထ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒံ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂတ္ထာယာ’’တိအာဒိ။ ယဒဂ္ဂေတိ ဧတ္ထ အဂ္ဂ-သဒ္ဒေါ အာဒိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘တံ ဒိဝသံ အာဒိံ ကတွာ’’တိ။ ‘‘ပုရိမံ…ပေ… အဝိနိပါတော’’တိ ဣဒံ ယထာ တတ္တကံ ကာလံ သုဂတိတော သုဂတူပပတ္တိယေဝ အဟောသိ၊ တထာ ကတူပစိတကုသလကမ္မတ္တာ။ ဖုဿဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကာလတော ပဘုတိ ဟိ သမ္ဘတဝိဝဋ္ဋူပနိဿယကုသလသမ္ဘာရော ဧသ ဒေဝပုတ္တော။ အနစ္ဆရိယန္တိ အနု အနု အစ္ဆရိယံ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ အစ္ဆရိယမေဝါ’’တိ။ သယံပရိသာယာတိ သကာယ ပရိသာယ။ ဘဂဝတော ဒိဋ္ဌသဒိသမေဝါတိ အာဝဇ္ဇနသမနန္တရံ ယထာ တေ ဘဂဝတော စတုဝီသတိသတသဟဿမတ္တာ သတ္တာ ဉာဏဂတိတော ဒိဋ္ဌာ၊ ဧဝံ တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌသဒိသမေဝ။ ဝေဿဝဏဿ သမ္မုခါ သုတံ မယာတိ ဝဒတိ။

ဒေဝသဘာဝဏ္ဏနာ

၂၈၂။ ဝဿူပနာယိကသင်္ဂဟတ္ထန္တိ ဝဿူပနာယိကာယ အာရက္ခာသံဝိဓာနဝသေန ဘိက္ခူနံ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ဝဿူပဂတာ ဘိက္ခူ ဧဝံ သုခေန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ၊ ပဝါရဏသင်္ဂဟော ပနဿ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ပရိဿယပရိဟရဏတ္ထံ။ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဒူရဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနာပိ အာဂန္တွာ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ သန္နိပတိယေဝ။ ဧတ္ထေတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဧတ္ထ အယျာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ။

တဒါပီတိ ‘‘ပုရိမာနိ ဘန္တေ ဒိဝသာနီ’’တိ ဝုတ္တကာလေပိ။ ဧတေနေဝ ကာရဏေနာတိ ဝဿူပနာယိကနိမိတ္တမေဝ။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝဿူပနာယိကာယာ’’တိအာဒိ။ အာသနေပိ နိသဇ္ဇာယ သုဓမ္မာယ ဒေဝသဘာယ ပဌမံ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု နိသိန္နေသု တဿာ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရော မဟာရာဇာနော နိသီဒန္တိ၊ ဣဒံ နေသံ အာသနေ နိသဇ္ဇာယ စာရိတ္တံ ဟောတိ။

ယေနတ္ထေနာတိ ယေန ကိစ္စေန ယေန ပယောဇနေန။ အာရက္ခတ္ထန္တိ အာရက္ခဘူတမတ္ထံ။ ဝုတ္တံ ဝစနံ ဧတေသန္တိ ဝုတ္တဝစနာ၊ မဟာရာဇာနော။

၂၈၃။ အတိက္ကမိတွာတိ အဘိဘဝိတွာ။

သနင်္ကုမာရကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈၄။ အဘိသမ္ဘဝိတုံ အဓိဂန္တုံ အသက္ကုဏေယျော အနဘိသမ္ဘဝနီယော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပတ္တဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ စက္ခုယေဝ ပထော ရူပဒဿနဿ မဂ္ဂေါ ဥပါယောတိ စက္ခုပထော၊ တသ္မိံ စက္ခုပထသ္မိန္တိ အာဟ ‘‘စက္ခုပသာဒေ’’တိ၊ စက္ခုဿ ဂေါစရယောဂ္ဂေါ ဝါ စက္ခုပထောတိ အာဟ ‘‘အာပါထေ ဝါ’’တိ။ နာဘိဘဝတီတိ န အဘိဘဝတိ၊ ဂေါစရဘာဝံ န ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာတိ တာဝတိံသတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ဟေဋ္ဌာ၊ န စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ၊ နာပိ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ။ ‘‘စာတုမဟာရာဇိကာ ဟိ တာဝတိံသာနံ ယထာ ဇာတိရူပါနိ ပဿိတုံ သက္ကောန္တိ၊ တထာ ဗြဟ္မာနော ဟေဋ္ဌိမာ ဥပရိမာန’’န္တိ ကေစိ၊ တံ န ယုတ္တံ။ န ဟိ ဟေဋ္ဌိမာ ဗြဟ္မာနော ဥပရိမာနံ မူလပဋိသန္ဓိရူပံ ပဿိတုံ သက္ကောန္တိ၊ မာပိတမေဝ ပဿိတုံ သက္ကောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သုဏန္တောဝနိဒ္ဒံ ဩက္ကမီတိ ဂတိယော ဥပဓာရေန္တော ဗဟိ ဝိသဋဝိတက္ကဝိစ္ဆေဒေန သင်္ကောစံ အာပန္နစိတ္တတာယ။ မယှံ အယျကဿာတိ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပဉ္စ သိခါ ဧတဿာတိ ပဉ္စသိခေါ၊ ပဉ္စသိခေါ ဝိယ ပဉ္စသိခေါတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စသိခဂန္ဓဗ္ဗသဒိသော’’တိ။ မမာယန္တီတိ ပိယာယန္တိ။

၂၈၅။ သုမုတ္တောတိ သရဒေါသေဟိ သုဋ္ဌု မုတ္တော။ ယေဟိ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ ပလိဗုဒ္ဓတ္တာ သရော အဝိဿဋ္ဌော သိယာ၊ တဒဘာဝတော ဝိဿဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ဝိညာပေတီတိ ဝိညေယျော၊ အန္တောဂဓဟေတုအတ္ထော ကတ္တုသာဓနော ဧသ ဝိညေယျသဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘အတ္ထဝိညာပနော’’တိ။ သရဿ မဓုရတာ နာမ မဒ္ဒဝန္တိ အာဟ ‘‘မဓုရော မုဒူ’’တိ။ သဝနံ အရဟတီတိ သဝနီယော။ သဝနာရဟတာယ စ အာပါထသုခတာယာတိ အာဟ ‘‘ကဏ္ဏသုခေါ’’တိ။ ဗိန္ဒူတိ ပိဏ္ဍိတော။ အာကောဋိတဘိန္နကံသသဒ္ဒေါ ဝိယ အနေကာဝယဝေါ အဟုတွာ နိရဝယဝေါ၊ ဧကဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧကဂ္ဃနော’’တိ၊ ဧတေနေဝဿ အဝိသာရိတာ သံဝဏ္ဏိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဂမ္ဘီရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ စဿ ဂမ္ဘီရတာတိ အာဟ ‘‘နာဘိမူလတော’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သမုဋ္ဌိတောတိ ဇီဝှာဒိပ္ပဟာရမတ္တသမုဋ္ဌိတော။ အမဓုရော စ ဟောတိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနာနံ ပရိလဟုဘာဝတော။ န စ ဒူရံ သာဝေတိ ဝီရဘာဝါဘာဝတော။ နိန္နာဒီ သုဝိပုလဘာဝတော သဝိသေသံ နိန္နာဒေါ၊ ပါသံသနိန္နာဒေါ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘မဟာမေဃ…ပေ… ယုတ္တော’’တိ။

ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမန္တိ ဒုတိယံ၊ စတုတ္ထံ၊ ဆဋ္ဌံ၊ အဋ္ဌမဉ္စ ပဒံ။ ပုရိမဿ ပုရိမဿာတိ ယထာက္ကမံ ပဌမဿ၊ တတိယဿ၊ ပဉ္စမဿ၊ သတ္တမဿ စ။ အတ္ထောယေဝါတိ အတ္ထနိဒ္ဒေသော ဧဝ။ ဝိဿဋ္ဌတာ ဟိဿ ဝိညေယျတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ မဉ္ဇုဘာဝေါ သဝနီယတာယ၊ ဗိန္ဒုဘာဝေါ အဝိသာရိတာယ၊ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ နိန္နာဒိတာယာတိ။ ယထာပရိသန္တိ ဧတ္ထ ယထာ-သဒ္ဒေါ ပရိမာဏဝါစီ၊ န ပကာရာဒိဝါစီတိ အာဟ ‘‘ယတ္တကာပရိသာ’’တိ၊ တေန ပရိသပ္ပမာဏံ ဧဝဿ သရော နိစ္ဆရတိ၊ အယမဿ ဓမ္မတာတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘တတ္တကမေဝါ’’တိအာဒိ။

‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိ ‘‘ယာဝဉ္စ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဟေတုကိတ္တနဝသေန သမတ္ထနံ သရဏေသု နေသံ နိစ္စသေဝနေန၊ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပနေန ဆကာမသဂ္ဂသမ္ပတ္တိအနုပ္ပာဒနတော။ တေနာဟ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ…ပေ… ဝဒတီ’’တိ။ နိဗ္ဗေမတိကဂဟိတသရဏေတိ မဂ္ဂေနာဂတသရဏဂမနေ။ တေ ဟိ သဗ္ဗသော သမုဂ္ဃာတိတဝိစိကိစ္ဆတာယ ရတနတ္တယေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာယေဝ၊ ပေါထုဇ္ဇနိကသဒ္ဓါယ ဝသေန ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဂုဏေ ဩဂါဟေတွာ ဇာနန္တိ၊ အပရနေယျဗုဒ္ဓိနော တေ ပရိယာယတော နိဗ္ဗေမတိကဂဟိတသရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝဂဏန္တိ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝသမူဟံ။ တုကာ ဝုစ္စတိ ခီရိဏီ ယာ တုကာတိပိ ဝုစ္စတိ။ တဿာ စုဏ္ဏံ တုကာပိဋ္ဌံ။ တံ ကောဋ္ဋေတွာ ပက္ခိတ္တံ ဃနံ နိရန္တရစိတံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ဘာဝိတဣဒ္ဓိပါဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၇။ သုပညတ္တာတိ သုဋ္ဌု ပကာရေဟိ ဉာပိတာ ဗောဓိတာ၊ အသင်္ကရတော ဝါ ဌပိတာ၊ တံ ပန ဗောဓနံ၊ အသင်္ကရတော ဌပနဉ္စ အတ္ထတော ဒေသနာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သုကထိတာ’’တိ။ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ သမိဇ္ဈနဋ္ဌေန၊ နိပ္ပဇ္ဇနဿ ကာရဏဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိယာ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ယသ္မာ ဥပရူပရိ ဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဧဝံ တာဝ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိပဟောနကတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ နိပ္ဖာဒနေ သမတ္ထဘာဝါယ။ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယာတိ ဣဒ္ဓိယာ နိပ္ဖာဒနေ ယောဂျဘာဝါယ။ အနေကတ္ထတ္တာ ဟိ ဓာတူနံ ယောဂျတ္ထော ဝိ-ပုဗ္ဗော သု-သဒ္ဒေါ၊ ဝိသဝနံ ဝါ ပဇ္ဇနံ ဝိသဝိတာ၊ တတ္ထ ကာမကာရိတာ ဝိသဝိတာ။ တေနာဟ ‘‘ပုနပ္ပုန’’န္တိအာဒိ။ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယာတိ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိယာ ဝိဝိဓရူပကရဏာယ။ တေနာဟ ‘‘နာနပ္ပကာရတော ကတွာ ဒဿနတ္ထာယာ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒဉ္စ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိံ၊ လဘတိ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဣမာယ ပါဠိယာ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိသဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ၊ အဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေန ပန ‘‘ဆန္ဒဟေတုကော၊ ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓိ ဆန္ဒသသမာဓီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဓာနဘူတာတိ ဝီရိယဘူတာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ သင်္ခတသင်္ခါရာဒိနိဝတ္တနတ္ထဉှိ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော အညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ ပဓာနဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာတိ အတ္ထော။ စတုဗ္ဗိဓဿ ပန ဝီရိယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။ ဝိသုံ သမာသယောဇနဝသေန ယော ပုဗ္ဗေ ဣဒ္ဓိပါဒတ္ထော ပါဒဿ ဥပါယတ္ထတံ၊ ကောဋ္ဌာသတ္ထတဉ္စ ဂဟေတွာ ယထာယောဂဝသေန ဣဓ ဝုတ္တော၊ သော ဝက္ခမာနာနံ ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ကတ္တုကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ဝါ ဝုတ္တေဟိ ဆန္ဒာဒီဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ သာဓေတဗ္ဗာယ ဣဒ္ဓိယာ ကတ္တိဒ္ဓိဘာဝံ၊ ဆန္ဒာဒီနဉ္စ ကရဏိဒ္ဓိဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တသ္မာ ‘‘ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓီ’’တိ ဧတ္ထ ကတ္တုအတ္ထော၊ ကရဏတ္ထော စ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တောတိ ကတ္တုအတ္ထံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝါ’’တိ ဝတွာ ဣတရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဇ္ဈန္တိဧတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝုတ္တန္တိ ကတ္ထ ဝုတ္တံ? ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂပါဌေ။ (ဝိဘ။ ၄၃၄) တထာဘူတဿာတိ တေနာကာရေန ဘူတဿ၊ တေ ဆန္ဒာဒိဓမ္မေ ပဋိလဘိတွာ ဌိတဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝေဒနာက္ခန္ဓော’’တိအာဒီဟိ ဆန္ဒာဒယော အန္တောကတွာ စတ္တာရောပိ ခန္ဓာ ကထိတာ။ သေသေသူတိ သေသိဒ္ဓိပါဒေသု။

ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ။ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသနံ ‘‘ဝီရိယာဓိပတိ သမာဓိ ဝီရိယသမာဓီ’’တိ၊ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနံ။ ဒွေယေဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ၊ သမာဓိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော စ။ ဆန္ဒာဒယော ဟိ သမာဓိဝိသေသနာနိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ၊ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ပန ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ၊ တထာဝိသိဋ္ဌေနေဝ စ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော၊ သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဝုတ္တာ၊ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအဝဿယဒဿနဝသေန ဟောတီတိ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဿယတ္ထေပိ ပါဒ-သဒ္ဒေ ဥပါယတ္ထေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ တေနေဝ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ (ဝိဘ။ ၄၅၆) ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ ဆန္ဒာဒီနမေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ ပဉှပုစ္ဆကေ (ဝိဘ။ ၄၅၇ အာဒယော) ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိအာဒိနာ စ ဥဒ္ဒေသံ ကတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ၊ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာ န သိယာတိ။ အယမေတ္ထ ပါဠိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒါနိ ပဋိလာဘပုဗ္ဗဘာဂါနံ ဝသေန ဣဒ္ဓိပါဒေ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဣဓ ဣဒ္ဓိပါဒကထာ သင်္ခေပေနေဝ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဝိတ္ထာရေန ပန…ပေ… ဝုတ္တာ’’တိ။

ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ တေသု ဟိ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒ္ဓိ နာမ အနိပ္ဖန္နာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒ္ဓိပါဒေါ ပန အနိပ္ဖန္နော’’တိ ဝဒန္တိ၊ အနိပ္ဖန္နောတိ စ ပရမတ္ထတော အသိဒ္ဓါ၊ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အာဘတောတိ အဘိဓမ္မပါဌတော (ဝိဘ။ ၄၅၈) ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၈၇) အာနီတော ပုရိမနယတော အညေနာကာရေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ။ ဆန္ဒော ဧဝ ဣဒ္ဓိပါဒေါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ ဣမေ ပနာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာဂတာ ဣဒ္ဓိပါဒါ ။ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော (မ။ နိ။ ၂။၂၉၃၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၀၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။ရဋ္ဌပါလတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ‘‘ဆန္ဒေ သတိ ကထံ နာနုဇာနိဿန္တီ’’တိ သတ္တာဟံ ဘတ္တာနိ အဘုဉ္ဇိတွာ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆန္ဒမေဝ အဝဿာယ လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေသီတိ အာဟ ‘‘ရဋ္ဌပါလတ္ထေရော…ပေ… နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ။ သောဏတ္ထေရော (မဟာဝ။ ၂၄၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၅၊ ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ တေရသနိပါတ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။သောဏကောဋိဝီသတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ဘာဝနမနုယုတ္တော အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမသုခုမာလော ပါဒေသု ဖောဋေသု ဇာတေသုပိ ဝီရိယံ နပ္ပဋိပဿမ္ဘေသီတိ အာဟ ‘‘သောဏတ္ထေရော ဝီရိယံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။ သမ္ဘူတတ္ထေရော (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။သမ္မူတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယ ဝိတ္ထာရော) ‘‘စိတ္တဝတော ကိံ နာမ န သိဇ္ဈတီ’’တိ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဘာဝနံ အာရာဓေသီတိ အာဟ ‘‘သမ္ဘူတတ္ထေရော စိတ္တံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။ မောဃတ္ထေရော ဝီမံသံ အဝဿယိ၊ တသ္မာ တဿ ဘဂဝါ ‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅၊ ဗု။ ဝံ။ ၅၄။၃၅၃၊ မဟာ။ နိ။ ၁၈၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသေ ၈၈၊ နေတ္တိ။ ၅၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ ၃၁) သုညတာကထံ ကထေသိ၊ ပညာနိဿိတမာနနိဂ္ဂဟတ္ထံ၊ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟတ္ထဉ္စ ဒွိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတော သမာနော ပဉှံ ကထေသိ။ တေနာဟ ‘‘အာယသ္မာ မောဃရာဇာ ဝီမံသံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ။

ပုနပ္ပုနံ ဆန္ဒုပ္ပာဒနံ ပေသနံ ဝိယ ဟောတီတိ ဆန္ဒဿ ဥပဋ္ဌာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

ပရက္ကမေနာတိ ပရက္ကမသီသေန သူရဘာဝံ ဝဒတိ။ ထာမဘာဝတော စ ဝီရိယဿ သူရဘာဝသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

စိန္တနပ္ပဓာနတ္တာ စိတ္တဿ မန္တသံဝိဓာနသဒိသတာ ဝုတ္တာ။

ဇာတိသမ္ပတ္တိ နာမ ဝိသိဋ္ဌဇာတိတာ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မေသု စ ပညာ သေဋ္ဌာ’’တိ ဝီမံသာယ ဇာတိသမ္ပတ္တိသဒိသတာ ဝုတ္တာ။ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၃) ပန စိတ္တိဒ္ဓိပါဒဿ ဇာတိသမ္ပတ္တိသဒိသတာ၊ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒဿ မန္တဗလသဒိသတာ စ ယောဇိတာ။

အနေကံ ဝိဟိတံ ဝိဓံ ဧတဿာတိ အနေကဝိဟိတန္တိ အာဟ ‘‘အနေကဝိဓ’’န္တိ။ ဝိဓ-သဒ္ဒေါ ကောဋ္ဌာသပရိယာယော ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိဓန္တိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသ’’န္တိ။

တိဝိဓဩကာသာဓိဂမဝဏ္ဏနာ

၂၈၈။ ‘‘သုခဿာ’’တိ ဣဒံ တိဏ္ဏမ္ပိ သုခါနံ သာဓာရဏဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဈာနသုခဿ မဂ္ဂသုခဿ ဖလသုခဿာ’’တိ။ နာနပ္ပနာပတ္တတာယ ပန အပ္ပဓာနတ္တာ ဥပစာရဇ္ဈာနသုခဿ၊ ဝိပဿနာသုခဿ စေတ္ထ အဂ္ဂဟဏံ။ ပုရိမေသု တာဝ ဒွီသု ဩကာသာဓိဂမေသု တီဏိပိ သုခါနိ လဗ္ဘန္တိ၊ တတိယေ ပန ကထန္တိ? တတ္ထ ကာမံ တီဏိ န လဗ္ဘန္တိ၊ ဒွေ ပန လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ယထာလာဘဝသေန ဟေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘သက္ခရကထလမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၉၊ မ။ နိ။ ၁။၄၃၃၊ ၂။၂၅၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၅၊ ၄၆) ဝိယ။ သံသဋ္ဌောတိ သံသဂ္ဂံ ဥပဂတော သမင်္ဂီဘူတော၊ သော ပန တေဟိ သမန္နာဂတစိတ္တောပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပယုတ္တစိတ္တော’’တိ။ အရိယဓမ္မန္တိ အရိယဘာဝကရံ ဓမ္မံ။ ဥပါယတောတိ ဝိဓိတော။ ပထတောတိ မဂ္ဂတော။ ကာရဏတောတိ ဟေတုတော။ ယေန ဟိ ဝိဓိနာ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ ဟောတိ၊ သော ဥပေတိ ဧတေနာတိ ဥပါယော၊ သော တဒဓိဂမဿ မဂ္ဂဘာဝတော ပထော၊ တဿ ကရဏတော ကာရဏန္တိ စ ဝုစ္စတိ။

‘‘အနိစ္စန္တိအာဒိဝသေန မနသိ ကရောတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥပါယမနသိကာရောတိ ကုသလဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘူတော မနသိကာရော။ ပထမနသိကာရောတိ တဿ ဧဝ မဂ္ဂဘူတော မနသိကာရော။ အနိစ္စေတိ အာဒိအန္တဝန္တတာယ၊ အနစ္စန္တိကတာယ စ အနိစ္စေ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ မနသိကာရောတိ ယောဇနာ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော တသ္မိံယေဝ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနတာယ ဒုက္ခနတော၊ ဒုက္ခမတော စ ဒုက္ခေ၊ အဝသဝတ္တနတ္ထေန၊ အနတ္တသဘာဝတာယ စ အနတ္တနိ၊ အသုစိသဘာဝတာယ အသုဘေ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဟိ တေဘူမကံ သင်္ခတံ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ‘‘အသုဘ’’န္တွေဝ ဝတ္တုံ အရဟတိ။ သစ္စာနုလောမိကေန ဝါတိ သစ္စာဘိသမယဿ အနုလောမနဝသေန။ ‘‘စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ’’တိအာဒိနာ အာဝဇ္ဇနာယ ပစ္စယဘူတာ တတော ပုရိမုပ္ပန္နာ မနောဒွါရိကာ ကုသလဇဝနပ္ပဝတ္တိ ဖလဝေါဟာရေနေဝ တထာ ဝုတ္တာ။ တဿာ ဟိ ဝသေန သာ ကုသလုပ္ပတ္တိယာ ဥပနိဿယော ဟောတီတိ။ အာဝဇ္ဇနာ ဟိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ အာဝဋ္ဋေတီတိ စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ၊ အနု အနု အာဝဋ္ဋေတီတိ အနွာဝဋ္ဋနာ။ ဘဝင်္ဂါရမ္မဏတော အညံ အာဘုဇတီတိ အာဘောဂေါ။ သမန္နာဟရတီတိ သမန္နာဟာရော။ တဒေဝါရမ္မဏံ အတ္တာနံ အနုဗန္ဓိတွာ အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ မနသိ ကရောတိ ဌပေတီတိ မနသိကာရော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ဥပါယမနသိကာရလက္ခဏော ယောနိသောမနသိကာရော နာမ ဝုစ္စတိ၊ ယဿ ဝသေန ပုဂ္ဂလော ဒုက္ခာဒီနိ သစ္စာနိ အာဝဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ။

အသံသဋ္ဌောတိ န သံသဋ္ဌော ကာမာဒီဟိ ဝိဝိတ္တော ဝိနာဘူတော။ ကာမာဒိဝိသံသဂ္ဂဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ နာမ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခန္တိ အာဟ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနသုခ’’န္တိ။ ကာမံ ပဌမဇ္ဈာနသုခမ္ပိ သောမနဿမေဝ၊ သုတ္တေသု ပန တံ ကာယိကသုခဿာပိ ပစ္စယဘာဝတော ဝိသေသတော ‘‘သုခ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတီတိ ဣဓာပိ ဈာနဘူတံ သောမနဿံ သုခန္တိ၊ ဣတရံ သောမနဿံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုခါ’’တိ။ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဈာနသုခပစ္စယာ’’တိ။ အပရာပရံ သောမနဿန္တိ ဈာနာဓိဂမဟေတု ပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကသောမနဿံ။

ပမောဒနံ ပမုဒေါ၊ တရုဏပီတိ၊ တတော ပမုဒါ။ ‘‘ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယာ’’တိအာဒီသု တရုဏပီတိ ‘‘ပါမောဇ္ဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ပကဋ္ဌော မုဒေါ ပမုဒေါ ပါမောဇ္ဇန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ သောမနဿရဟိတံ နတ္ထီတိ အဝိနာဘာဝိတာယ ‘‘ဗလဝတရံ ပီတိသောမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကတံ သန္ဓာယ ‘‘ပဉ္စ နီဝရဏာနိ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနံ ပန တဒေကဋ္ဌေ သဗ္ဗေပိ ကိလေသေ၊ သဗ္ဗေပိ အကုသလေ ဓမ္မေ ဝိက္ခမ္ဘေတိယေဝ၊ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ အနဘိဘဝနီယတော။ တသ္မာတိ ဩကာသဂ္ဂဟဏတော၊ လဒ္ဓါကာသတာယာတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂဖလသုခါဓိဂမာယ ဩကာသဘာဝတော ဝါ ဩကာသော၊ အဿ အဓိဂမော ဩကာသာဓိဂမော။ ပုရိမပက္ခေ ပန ဩကာသံ အဝသရံ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဩကာသာဓိဂမော။

ရူပသဘာဝတာယ ၊ ဧကန္တရူပါဓီနဝုတ္တိတာယ၊ သဝိပ္ဖာရိကတာယ စ အာနာပါနဝိတက္ကဝိစာရာနံ ထူလဘာဝံ အနုဇာနန္တော ‘‘ကာယဝစီသင်္ခါရာ တာဝ ဩဠာရိကာ ဟောန္တူ’’တိ အာဟ။ တဗ္ဗိဓုရတာယ ပန ဧကစ္စာနံ ဝေဒနာသညာနံ ထူလတံ အနနုဇာနန္တော ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာ ကထံ ဩဠာရိကာ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘အပ္ပဟီနတ္တာ’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘ကာယသင်္ခါရာ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ တေတိ စိတ္တသင်္ခါရာ။ အပ္ပဟီနာ သင်္ခါရာ လဗ္ဘမာနသင်္ခါရနိမိတ္တတာယ ‘‘ဩဠာရိကာ’’တိ ဝတ္တုံ အရဟန္တိ၊ ပဟီနာ ပန တဒဘာဝတော ‘‘သုခုမာ’’တိ အာဟ ‘‘ပဟီနေ ဥပါဒါယအပ္ပဟီနတ္တာ ဩဠာရိကာ နာမ ဇာတာ’’တိ။ ပါဠိယံ ‘‘ကာယသင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သုခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိသုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝစီသင်္ခါရပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ကာယသင်္ခါရပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာဝ သိဒ္ဓါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒုတိယ…ပေ… ဝိသုံ န ဝုတ္တာနီ’’တိ။ ပါဠိယံ ပန အတ္ထတော သိဒ္ဓါပိ သုပါကဋဘာဝေန ဝိဘာဝေတုံ သရူပတော ဂဏှာတိ။ န ဟိ အရိယဝိနယေ အတ္ထာပတ္တိဝိဘာဝနာ အဘိဓမ္မဒေသနာယ ပကတီတိ။ ယထာ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဉ္စ ပဌမဿ ဈာနဿ အဓိဂမာယ ဥပါယော၊ ဧဝံ သုခဒုက္ခဝိက္ခမ္ဘနံ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ အဓိဂမာယ ဥပါယောတိ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သုခံ ဒုက္ခံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

အဝိဇ္ဇာရာဂါဒီဟိ သဟ ဝဇ္ဇေဟီတိ သာဝဇ္ဇံ၊ အကုသလံ၊ တဒဘာဝတော အနဝဇ္ဇံ ကုသလံ။ အတ္တနော ဟိတသုခံ အာကင်္ခန္တေန သေဝနီယတော သေဝိတဗ္ဗံ၊ ကုသလံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော န သေဝိတဗ္ဗံ၊ အကုသလံ။ လာမကဘာဝေန ဟီနံ၊ အကုသလံ၊ သေဋ္ဌဘာဝေန ပဏီတံ၊ ကုသလန္တိ သာဝဇ္ဇဒုကာဒယော တယောပိ ဒုကာ ယထာရဟံ ဧတေသံ ကုသလာကုသလကမ္မပထာနံ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗန္တိ ယထာဝုတ္တံ သဗ္ဗံ စတူဟိ ဒုကေဟိ သင်္ဂဟိတံ ဓမ္မဇာတံ။ ယထာရဟံ ကဏှဉ္စ သုက္ကဉ္စ ပဋိဒွန္ဒိဘာဝတော၊ သပ္ပဋိဘာဂဉ္စ အပ္ပဋိဘာဂဉ္စ အဒွယဘာဝတော။ ဝဋ္ဋပဋိစ္ဆာဒိကာ အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ သမ္မဒေဝ ပဋိဝိဇ္ဈနတော။ တတော ဧဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သုခန္တိ ဧဝံ ကမ္မပထမုခေန တေဘူမကဓမ္မေ သမ္မသိတွာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟန္တဿ ယံ အရဟတ္တမဂ္ဂသုခဉ္စေဝ အရဟတ္တဖလသုခဉ္စ၊ တံ ဣဓ ‘‘သုခ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ အန္တောဂဓာ ဧဝ နာနန္တရိယဘာဝတော။

အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏဝသေနာတိ ပါဠိယံ အာဂတာနံ အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဝသေန။ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန အာဂတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိနာ တမေဝ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထနံ နယတော ဒဿေတိ။ ‘‘စတုဝီသတိယာ ဌာနေသူ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၁၉) ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘နိရောဓသမာပတ္တိံ ပါပေတွာ’’တိ ဣမိနာ အရူပဇ္ဈာနာနိပိ ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ တေဟိ ဝိနာ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနဿ အသမ္ဘဝတော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနသဘာဝတ္တာ စ တေသံ။ ဒသ ဥပစာရဇ္ဈာနာနီတိ ဌပေတွာ ကာယဂတာသတိံ အာနာပါနဉ္စ အဋ္ဌ အနုဿတိယော၊ သညာဝဝတ္ထာနဉ္စာတိ ဒသ ဥပစာရဇ္ဈာနာနိ။ အဓိသီလံ နာမ သမာဓိသံဝတ္တနိယန္တိ တဿ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ပဌမဇ္ဈာနံ ပရိယောသာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိသီလသိက္ခာ ပဌမံ ဩကာသာဓိဂမံ ဘဇတီ’’တိ။ အဓိစိတ္တံ နာမ စတုတ္ထဇ္ဈာနနိဋ္ဌံ တဒန္တောဂဓတ္တာ အရူပဇ္ဈာနာနံ၊ တပ္ပရိယောသာနတ္တာ ဖလဇ္ဈာနာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာ ဒုတိယ’’န္တိ။ မတ္ထကပ္ပတ္တာ အဓိပညာသိက္ခာ နာမ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိဇ္ဇာတိ အာဟ ‘‘အဓိပညာသိက္ခာ တတိယ’’န္တိ။ သိက္ခတ္တယဝသေန တယော ဩကာသာဓိဂမေ နီဟရန္တေန ယထာရဟံ တံတံသုတ္တဝသေနပိ နီဟရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သာမညဖလေပီ’’တိအာဒိမာဟ။

ယဒဂ္ဂေန စ တိဿော သိက္ခာ ယထာက္ကမံ တယော ဩကာသာဓိဂမေ ဘဇန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန တပ္ပဓာနတ္တာ ယထာက္ကမံ တီဏိ ပိဋကာနိ တေ ဘဇန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တီသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တီဏိပိဋကာနိ ဝိဘဇိတွာတိ တိဏ္ဏံ ဩကာသာဓိဂမာနံ ဝသေန ယထာနုပုဗ္ဗံ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတုံ လဘိဿာမာတိ။ သမောဓာနေတွာတိ သမာယောဇေတွာ တတ္ထ ဝုတ္တမတ္ထံ ဣမဿ သုတ္တဿ အတ္ထဘာဝေန သမာနေတွာ။ ဒုက္ကထိတန္တိ အသမ္ဗန္ဓကထနေန၊ အတိပပဉ္စကထနေန ဝါ ဒုဋ္ဌု ကထိတန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ တထာကထနဿေဝ သုကထနဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘တေပိဋကံ…ပေ… သုကထိတံ ဟောတီ’’တိ။

စတုသတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၂၈၉။ န ကေဝလံ အဘိဓမ္မပရိယာယေနေဝ ကုသလဋ္ဌော ဂဟေတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ ဗာဟိတိကပရိယာယေန ပီတိ အာဟ ‘‘ဖလကုသလဿ စာ’’တိ။ ခေမဋ္ဌေနာတိ စတူဟိပိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒဝဘာဝေန ။ သမ္မာ သမာဟိတောတိ သမထဝသေန စေဝ ဝိပဿနာဝသေန စ သုဋ္ဌု သမာဟိတော။ ဧကဂ္ဂစိတ္တောတိ ဝိက္ခေပဿ ဒူရသမုဿာရိတတ္တာ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပတ္တစိတ္တော။ အတ္တနော ကာယတောတိ အဇ္ဈတ္တံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာဝသေန သမ္မာ သမာဟိတစိတ္တော သမာနော ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၅၊ ၅။၁၀၇၁၊ ၁၀၇၂၊ နေတ္တိ။ ၄၀၊ မိ။ ပ။ ၁။၁၄) ဝစနတော။ တတ္ထ ဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော တတော ဗဟိဒ္ဓါ ပရဿ ကာယေပိ ဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပရဿ ကာယာဘိမုခံ ဉာဏံ ပေသေတီ’’တိ။ သမ္မာ ဝိပ္ပသီဒတီတိ သမ္မာ သမာဓာနပစ္စယေန အဘိပ္ပသာဒေန ဉာဏူပသဉှိတေန အဇ္ဈတ္တံ ကာယံ ဩကပ္ပေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု။ သတိ ကထိတာတိ ယောဇနာ။ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ အနုပဿနာဉာဏဒဿနာနံ တဒုဘယသာဓာရဏဘာဝတော။

သတ္တသမာဓိပရိက္ခာရဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ ဧတ္ထာတိ ဣမိဿာ ကထာယ။ ဈာနက္ခဿ ဝီရိယစက္ကဿ အရိယမဂ္ဂရထဿ သီလံ ဝိဘူသနဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အလင်္ကာရော ပရိက္ခာရော နာမာ’’တိ။ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟီတိ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခဏကေဟိ ကတပရိက္ခေပေါ၊ ပရိခါ၊ ဥဒ္ဒါပေါ၊ ပါကာရော၊ ဧသိကာ၊ ပလိဃာ၊ ပါကာရပက္ခဏ္ဍိလန္တိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ။ သမ္ဘရီယတိ ဖလံ ဧတေနာတိ သမ္ဘာရော၊ ကာရဏံ။ ဘေသဇ္ဇဉှိ ဗျာဓိဝူပသမနေန ဇီဝိတဿ ကာရဏံ။ ပရိဝါရပရိက္ခာရဝသေနာတိ ပရိဝါရသင်္ခါတပရိက္ခာရဝသေန။ ပရိက္ခာရော ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာဒယော မဂ္ဂဓမ္မာ သမ္မာသမာဓိဿ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန ပရိကရဏတော အဘိသင်္ခရဏတော။ ဥပေစ္စ နိဿီယတီတိ ဥပနိသာ၊ သဟ ဥပနိသာယာတိ သဥပနိသောတိ အာဟ ‘‘သဥပနိဿယော’’တိ၊ သဟကာရီကာရဏဘူတော ဓမ္မသမူဟော ဣဓ ‘‘ဥပနိဿယော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သမ္မာ ပသတ္ထာ သုန္ဒရာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ပုဂ္ဂလော၊ တဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ။ သော ပန ယသ္မာ ပတိဋ္ဌိတသမ္မာဒိဋ္ဌိကော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတဿာ’’တိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒုက္ခာဒီသု ပရိဇာနနာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ သမုဂ္ဃာဋေန္တော သမ္မာသင်္ကပ္ပော ယထာ အတ္တနော ကိစ္စသာဓနေ ပဟောတိ၊ တထာ ပဝတ္တိံ ပနဿ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဝတ္တတီ’’တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗပဒေသူတိ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါစာ ပဟောတီ’’တိအာဒီသု သေသပဒေသု ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

ဧတ္ထ စ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ယောဂိနော ဗဟူပကာရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ တထာ ဟိ သာ ‘‘ပညာပဇ္ဇောတော၊ ပညာသတ္ထ’’န္တိ စ ဝုတ္တာ။ တာယ ဟိ သော အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တော ခေမေန နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ အရိယမဂ္ဂကထာယံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အာဒိတော ဂယှတိ၊ ဣဓ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနဒေသနာယ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂလော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန သမ္မဒေဝ သင်္ကပ္ပေတိ၊ န မိစ္ဆာကာမသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန၊ တသ္မာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတိ။ ယသ္မာ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာယ ဥပကာရကော။ ယထာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ ဂဟပတိ ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတီ’’တိ၊ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄၈) တသ္မာ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါစာ ပဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ ဟိ ပဌမံ ဝါစာယ သံဝိဒဟိတွာ ယေဘုယျေန တေ တေ ကမ္မန္တာ သမ္မာ ပယောဇီယန္တိ၊ တသ္မာ ဝါစာ ကာယကမ္မဿ ဥပကာရိကာတိ သမ္မာဝါစဿ သမ္မာကမ္မန္တော ပဟောတိ။ ယသ္မာ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ၊ တိဝိဓဉ္စ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဥဘယံ သုစရိတံ ပူရေန္တဿေဝ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပူရတိ၊ န ဣတရဿ ၊ တသ္မာ သမ္မာဝါစဿ သမ္မာကမ္မန္တဿ စ သမ္မာအာဇီဝေါ ပဟောတိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိသမုဒါဂတသမ္မာအာဇီဝဿ ယောနိသော ပဓာနဿ သမ္ဘဝတော သမ္မာအာဇီဝဿ သမ္မာဝါယာမော ပဟောတိ။ ယောနိသော ပဒဟန္တဿ ကာယာဒီသု စတူသု ဝတ္ထူသု သတိ သူပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ သမ္မာဝါယာမဿ သမ္မာသတိ ပဟောတိ။ ယသ္မာ ဧဝံ သူပဋ္ဌိတာ သတိ သမာဓိဿ ဥပကာရာနုပကာရာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသိတွာ ပဟောတိ ဧကတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမာဓာတုံ၊ တသ္မာ သမ္မာသတိဿ သမ္မာသမာဓိ ပဟောတီတိ။ အယဉ္စ နယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏိကာနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝသေန ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ တဿ တဿ သဟဇာတာဒိဝသေန ဝုတ္တော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိအာဒီနံ ပဒါနမတ္ထော ယုတ္တော၊ အယမေဝ စ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ပနတ္ထော’’တိအာဒိ။

မဂ္ဂဉာဏေတိ မဂ္ဂပရိယာပန္နဉာဏေ ဌိတဿ တံသမင်္ဂိနော။ မဂ္ဂပညာ ဟိ စတုန္နံ သစ္စာနံ သမ္မာဒဿနဋ္ဌေန ‘‘မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ဧဝ နေသံ ယာထာဝတော ဇာနနတော ပဋိဝိဇ္ဈနတော ဣဓ ‘‘မဂ္ဂဉာဏ’’န္တိပိ ဝုတ္တာ။ မဂ္ဂဝိမုတ္တီတိ မဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ဝိမုစ္စနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနမေဝ။ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဧဝ ‘‘ဖလသမ္မာဉာဏ’’န္တိ ပရိယာယေန ဝုတ္တံ၊ ပရိယာယဝစနဉ္စ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဖလဝိမုတ္တိ ပန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂမာဟ။ သော ပန ဝိနာ စ အာစရိယမုဋ္ဌိနာ အနန္တရံ အဗာဟိရံ ကရိတွာ ယာဝဒေဝ မနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတတ္တာ ဝိဝဋော။ ဓမ္မဝိနီတာတိ အရိယဓမ္မေ ဝိနီတာ။ သော ပနေတ္ထ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒဝိနယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘သမ္မာနိယျာနေန နိယျာတာ’’တိ။

အတ္ထီတိ ပုထုတ္ထဝိသယံ နိပါတပဒံ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ၃။၁၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၁၂၇၊ အ။ နိ။ ၆။၂၉၊ ၁၀။၆၀၊ ဝိဘ။ ၃၅၆၊ ခု။ ပါ။ ၂။၁။ဒွတ္တိံသအာကာရ၊ နေတ္တိ။ ၄၇) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အနာဂါမိနော စ အတ္ထီ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အတ္ထိ စေဝေတ္ထ သကဒါဂါမိနော’’တိ။ ဗဟိဒ္ဓါ သံယောဇနပစ္စယော နိဗ္ဗတ္တိဟေတုဘူတော ပုညဘာဂေါ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပုညဘာဂါ၊ အတိသယဝိသိဋ္ဌော စေတ္ထ အတ္ထိအတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩတ္တပ္ပမာနောတိ ဥတ္တသန္တော ဘာယန္တော။ န ပန နတ္ထိ၊ အတ္ထိ ဧဝါတိ ဒီပေတိ။

၂၉၁။ အဿာတိ ဝေဿဝဏဿ။ လဒ္ဓိ ပန န အတ္ထိ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတ္တာ။ ‘‘အဘိသမယေ ဝိသေသော နတ္ထီ’’တိ ဧတေန သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သဒိသာ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

၂၉၂။ ကာရဏဿ ဧကရူပတ္တာ ဣမာနိ ပန ပဒါနီတိ န ကေဝလံ ‘‘တယိဒံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိအာဒီနိ ပဒါနိ၊ အထ ခေါ ‘‘ဣမမတ္ထံ ဇနဝသဘော ယက္ခော’’တိအာဒီနိ ပဒါနိ ပီတိ။

ဇနဝသဘသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။