📜

၈။ သက္ကပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဒါနဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ အမ္ဗသဏ္ဍာနံ အဒူရဘဝတ္တာ ဧကောပိ သော ဗြာဟ္မဏဂါမော ‘‘အမ္ဗသဏ္ဍာ’’တွေဝ ဗဟုဝစနဝသေန ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ‘‘ဝရဏာ နဂရ’’န္တိ။ ဝေဒိ ဧဝ ဝေဒိကော၊ ဝေဒိကော ဧဝ ဝေဒိယော က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ၊ တသ္မိံ ဝေဒိယကေ။ တေနာဟ ‘‘မဏိဝေဒိကာသဒိသေနာ’’တိအာဒိ၊ ဣန္ဒနီလာဒိမဏိမယဝေဒိကာသဒိသေနာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေပီတိ လေဏကရဏတော ပုဗ္ဗေ၊ ဂုဟာရူပေန ဌိတာ၊ ဒွါရေ ဣန္ဒသာလရုက္ခဝတီ စ၊ တသ္မာ ‘‘ဣန္ဒသာလဂုဟာ’’တိ ဝုတ္တာ ပုရိမဝေါဟာရေန။

ဥဿုက္ကံ ဝုစ္စတိ အဘိရုစိ၊ တံ ပန ဗုဒ္ဓဒဿနကာမတာဝသေန၊ တထာ ဥဿာဟနဝသေန စ ပဝတ္တိယာ ‘‘ဓမ္မိကော ဥဿာဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ သက္ကေန သဒိသော…ပေ… နတ္ထီတိ။ ယထာဟ ‘‘အပ္ပမာဒေန မဃဝါ၊ ဒေဝါနံ သေဋ္ဌတံ ဂတော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၀)။ ပရိတ္တကေနာတိ အပရာပရံ ဗဟုံ ပုညကမ္မံ အကတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ပုညကမ္မေန။

သက္ကောပိ ကာမံ မဟာပုညကတဘီရုတ္တာနော ဟောတိ၊ သာတိသယာယ ပန ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝိယောဂဟေတုကေန သောကေန ဒိဂုဏိတေန မရဏဘယေန သံတဇ္ဇိတော ဇာတော။ တေနာဟ ‘‘သက္ကော ပန မရဏဘယာဘိဘူတော အဟောသီ’’တိ။

ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒေဝတာနံ ဒဿနံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈနသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ။ ပါဋိယေက္ကော ဝေါဟာရောတိ အာဝေဏိကော ပိယသမုဒါဟာရော။ မရိသနိယသမ္ပတ္တိကာတိ မာရိသာ။ တေသဉှိ သမ္ပတ္တိယော မဟာနုဘာဝတာယ သဟန္တိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ အညေ အယောနိသောမနသိကာရတာယ စေဝ အပ္ပဟုကာယ စ န သဟန္တိယေဝ၊ သာ ပန နေသံ မရိသနိယသမ္ပတ္တိကတာ ဒုက္ခဝိရဟိတာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိဒ္ဒုက္ခာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိ။ ဧကကော ဝါတိ ဒေဝပရိသာယ ဝိနာ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ မာတလိအာဒယော ပန တာဒိသာ သဟာယာ တဒါပိ အဟေသုံယေဝ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အပိ စာယံ အာယသ္မတော စက္ကနေမိသဒ္ဒေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၅၂)။ ဩကာသံ နာကာသိ သက္ကဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော၊ အညေသဉ္စ ဗဟူနံ ဒေဝါနံ ဓမ္မာဘိသမယံ ဥပပရိက္ခမာနော။ သောတိ သက္ကော။

ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနေ နိပါတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိအာဒိ။ ဘဒ္ဒံတဝါတိ ပန သက္ကံ ဥဒ္ဒိဿ နေသံ အာသိ ဝါဒေါ။

၃၄၅။ ဝလ္လဘော…ပေ… ဓမ္မံ သုဏာတီတိ အယမတ္ထော ဂေါဝိန္ဒသုတ္တာဒီဟိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၄) ဒီပေတဗ္ဗော။ ဣမိနာ ကတောကာသေတိ ဣမိနာ ပဉ္စသိခေန ကတောကာသေ ဘဂဝတိ။

အနုစရိယန္တိ အနုစရဏဘာဝံ၊ တံ ပနဿ အနုစရဏံ နာမ သဒ္ဓိံ ဂမနမေဝါတိ အာဟ ‘‘သဟစရဏံ ဧကတော ဂမန’’န္တိ။

သောဝဏ္ဏမယန္တိ သုဝဏ္ဏမယံ။ ပေါက္ခရန္တိ ဝီဏာယ ဒေါဏိမာဟ။ ဒဏ္ဍောတိ ဝီဏဒဏ္ဍော။ ဝေဌကာတိ တန္တီနံ ဗန္ဓနာယ စေဝ ဥပ္ပီဠနာယ စ ဓမေတဗ္ဗာ ဝေဌကာ။ ပတ္တကန္တိ ပေါက္ခရံ။ သမပညာသမုစ္ဆနာ မုစ္ဆေတွာတိ ယထာ သမပညာသမုစ္ဆနာ ကမတော တတ္ထ သံမုစ္ဆနံ ကာတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ တံ သဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘သမပညာသမုစ္ဆနာ သံမုစ္ဆေတွာ’’တိ စ ဣဒံ ဒေဝလောကေ နိယတံ ဝီဏာဝါဒနဝိဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ မနုဿလောကေ ပန ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ။ တေနေဝါဟ ဝီဏောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ –

‘‘သတ္တ သရာ တယော ဂါမာ၊ မုစ္ဆနာ ဧကဝီသတိ၊

တာနာ စေကူနပညာသ၊ ဣစ္စေတေ သရမဏ္ဍလာ’’တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅၅၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၃။၂၄၃)၊

တတ္ထ ဆဇ္ဇော၊ ဥသဘော၊ ဂန္ဓာရော၊ မဇ္ဈိမော၊ ပဉ္စမော၊ ဓေဝတော၊ နိသာဒေါတိ ဧတေ သတ္တ သရာ။ ဆဇ္ဇဂါမော၊ မဇ္ဈိမဂါမော၊ သာဓာရဏဂါမောတိ တယော ဂါမာ၊ သရသမူဟာတိ အတ္ထော။ မနုဿလောကေ ဝါဒနဝိဓိနာ ဧကေကဿေဝ စ သရဿ ဝသေန တယော တယော မုစ္ဆနာ ကတွာ ဧကဝီသတိ မုစ္ဆနာ။ ဧကေကဿေဝ စ သရဿ သတ္တ သတ္တ တာနဘေဒါ၊ ယတော သရဿ မန္ဒတရဝဝတ္ထာနံ ဟောတိ၊ တေ ဧကူနပညာသ တာနဝိသေသာတိ၊ တိဿော ဒုဝေ စတဿော၊ စတဿော တိဿော ဒုဝေ စတဿောတိ ဒွါဝီသတိ သုတိဘေဒါ ဣစ္ဆိတာ၊ အယံ ပန ဧကေကဿ သရဿ ဝသေန သတ္တ သတ္တ မုစ္ဆနာ၊ အန္တရသရဿ စ ဧကာတိ သမပညာသာယ မုစ္ဆနာနံ ယောဂျဘာဝေန ဝီဏံ ဝဇ္ဇေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သမပညာသ မုစ္ဆနာ သံမုစ္ဆေတွာ’’တိ။ သေသဒေဝေ ဇာနာပေန္တော သက္ကဿ ဂမနကာလန္တိ ယောဇနာ။

၃၄၆။ အတိရိဝါတိ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အတီဝ အတိဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပကတိ…ပေ… အဂမာသိ မရဏဘယသံတဇ္ဇိတတ္တာ တရမာနရူပေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိ။

၃၄၇။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဟာကာရုဏိကာ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခတ္ထာယ ဧဝ ဥပ္ပန္နာ၊ တေ ကထံ အတ္ထိကေဟိ ဒုရုပသင်္ကမာတိ အာဟ ‘‘အဟံ သရာဂေါ’’တိအာဒိ။ တဒန္တရံ ပဋိသလ္လီနာတိ ယေန အန္တရေန ယေန ခဏေန ဥပသင်္ကမေယျ၊ တဒန္တရံ ပဋိသလ္လီနာ ဈာနံ သမာပန္နာ။ တဒန္တရ-သဒ္ဒေါ ဝါ ‘‘ဧတရဟီ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတိ ပဋိသလ္လီနာ ဝါ’’တိ။

ပဉ္စသိခဂီတဂါထာဝဏ္ဏနာ

၃၄၈။ သာဝေသီတိ ယထာဓိပ္ပေတမုစ္ဆနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝီဏံ ဝါဒေန္တော တံတံဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပါကဋီဘူတမန္ဒတာဝဝတ္ထံ ဒဿေန္တော သုမဓုရကောမလမဓုပါနမတ္တမဓုကာရဝိရုတာပဟာသိနိလက္ခဏော ပသန္နဘာနီ သမရဝံ တန္တိဿရံ သာဝေသိ။

‘‘သကျပုတ္တောဝ ဈာနေန၊ ဧကောဒိ နိပကော သတော၊

အမတံ မုနိ ဇိဂီသာနော…။

ယထာပိ မုနိ နန္ဒေယျ၊ ပတွာ သမ္ဗောဓိံ ဥတ္တမ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၄၈)၊

စ ဧဝံ ဗုဒ္ဓူပသဉှိတာ။ ဗုဒ္ဓူပသဉှိတာ ပန ဗုဒ္ဓါနံ ဓမ္မသရီရံ အာရဗ္ဘ နိဿယံ ကတွာ ပဝတ္တိတာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မော အရဟတာံ ဣဝါ’’တိ။ ဓမ္မူပသဉှိတာ၊ အရဟတ္တူပသဉှိတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သူရိယသမာနသရီရာတိ သူရိယသမာနပ္ပဘာသရီရာ။ တေနာဟ ‘‘တဿာ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ယသ္မာ တိမ္ဗရုနော ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝရာဇဿ သူရိယဝစ္ဆ သာ အင်္ကေ ဇာတာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ယံ တိမ္ဗရုံ ဒေဝရာဇာနံနိဿာယ တွံ ဇာတာ’’တိ။ ကလျာဏင်္ဂတာယ ‘‘ကလျာဏီ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗင်္ဂသောဘနာ’’တိ။

ရာဂါဝေသဝသေန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဂါထာ ဣဒါနိပိ တမေဝ အာရဗ္ဘ ပုရတော ဌိတံ ဝိယ အာလပန္တော ဝဒတိ။

ထနုဒရန္တိ ပယောဓရဉ္စ ဥဒရဉ္စ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ထနဝေမဇ္ဈံ ဥဒရဉ္စာ’’တိ။

ကိဉ္စိ ကာရဏန္တိ ကိဉ္စိ ပီဠံ။

ပကတိံ ဇဟိတွာ ဌိတံ အဘိရတ္တဘာဝေန။

ဝါမူရူတိ ရုစိရဦရူ။ တေနာဟ ‘‘ဝါမာကာရေနာ’’တိအာဒိ။ ဝါမဝိကသိတရုစိရသုန္ဒရာဘိရူပစာရုသဒ္ဒါ ဟိ ဧကတ္ထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ န တိခိဏန္တိ န တိက္ခံ န လူခံ န ကက္ခဠံ။ မန္ဒန္တိ မုဒု သိနိဒ္ဓံ။

အနေကဘာဝေါတိ အနေကသဘာဝေါ၊ သော ပန ဗဟုဝိဓော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနေကဝိဓော ဇာတော’’တိ။ အနေကဘာဂေါတိ အနေကကောဋ္ဌာသော။

တယာ သဒ္ဓိံ ဝိပစ္စတန္တိ တယာ သဟိတံယေဝ မေ တံ ကမ္မံ ဝိပစ္စတု၊ တယာ သဟေဝ တဿ ကမ္မဿ ဖလံ အနုဘဝေယျန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တယာ သဒ္ဓိမေဝါတိ ယထာ စက္ကဝတ္တိသံဝတ္တနိယကမ္မံ တဿ နိဿန္ဒဖလဘူတေန ဣတ္ထိရတနေန သဒ္ဓိံယေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ ဧဝံ တံ မေ ကမ္မံ တယာ သဒ္ဓိံယေဝ မယှံ ဝိပါကံ ဒေတု။

ဧကောဒီတိ ဧကောဒိဘာဝံ ဂတော၊ သမာဟိတောတိ အတ္ထော။ ဇိဂီသာနောတိ ဇိဂီသမာနော ဟောတိ။ တထာဘူတောဝ ဇိဂီသတိ နာမာတိ တထာ ပဌမဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ‘‘ဝိစရတီ’’တိ ကိရိယာပဒံ အာဟရိတွာ အတ္ထော ဝုတ္တော။

နန္ဒေယျန္တိ သမာဂမံ ပတ္ထေန္တော ဝဒတိ အတိသဿိရိကရူပသောဘာယ။

၃၄၉။ သံသန္ဒတီတိ သမေတိ၊ ယာယ မုစ္ဆနာယ၊ ယေန စ အာကာရေန တန္တိဿရော ပဝတ္တော၊ တံ မုစ္ဆနံ အနတိဝတ္တေန္တော၊ တေနေဝ စ အာကာရေန ဂီတဿရောပိ ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယေန အဇ္ဈာသယေန ဘဂဝါ ပဉ္စသိခဿ ဂန္ဓဗ္ဗေ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ ယဒတ္ထဉ္စ ကထေသိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေ ဧဝ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဥပေက္ခကော ဘဂဝါ အနုပလိတ္တဘာဝတော။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ ဆန္ဒရာဂတော၊ သဗ္ဗသ္မာ စ ကိလေသာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ပဉ္စသိခဿ ဂန္ဓဗ္ဗေ ဝဏ္ဏံ ကထေသီတိ အာဟ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ။

ဂန္ထိတာတိ သန္ဒဟိတာ၊ တာ ပန နိရန္တရံ ကထိယမာနာ ရာသိကတာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍိတာ’’တိ။ ဝေါဟာရဝစနန္တိ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခူနဉ္စ ပုရတော ဝတ္တဗ္ဗံ ဥပစာရဝစနံ။

ဥပနစ္စန္တိယာတိ ဥပဂန္တွာ နစ္စန္တိယာ။

သက္ကူပသင်္ကမနဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ ‘‘ကဒါ သံယူဠှာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပဋိသမ္မောဒတိ။ ဝိပ္ပကာရမ္ပိ ဒဿေယျာတိ အဍ္ဎကတာဘိနယဝသေန နစ္စမ္ပိ ဒဿေယျ။

၃၅၁။ ‘‘အဘိဝဒိတော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော’’တိအာဒီနံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒီနံ (ပါရာ။ ၁၆၊ ၂၄) ဝိယ သင်္ဂီတိကာရဝစနဘာဝေ သံသယော နတ္ထိ၊ ‘‘ဧဝဉ္စ ပန တထာဂတာ’’တိ ဣဓ ပန သိယာ သံသယောတိ ‘‘ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတဝစန’’န္တိ ဝတွာ ဣတရဿာပိ တထာဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗမေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုဍ္ဎိဝစနေန ဝုတ္တောတိ ‘‘သုခီ ဟောတု ပဉ္စသိခ သက္ကော ဒေဝါနံ ဣန္ဒော’’တိ အာသီသဝါဒံ ဝုတ္တော။ ‘‘ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ ဝဒန္တော အဘိဝါဒေတိ နာမ ‘‘သုခီ ဟောတူ’’တိ အာသီသဝါဒဿ ဝဒါပနတော။ တထာ ပန အာသီသဝါဒံ ဝဒန္တော အဘိဝဒတိ နာမ သဗ္ဗကာလံ တထေဝ တိဋ္ဌနတော။

ဥရုံ ဝေပုလ္လံ ဒဿတိ ဒက္ခတီတိ ဥရုန္ဒာ ဝိဘတ္တိအလောပေန။ ဝိဝဋာ အင်္ဂဏဋ္ဌာနံ။ ယော ပကတိယာ ဂုဟာယံ အန္ဓကာရော၊ သော အန္တရဟိတောတိ ယော တဿံ ဂုဟာယံ သတ္ထု သမန္တတော အသီတိဟတ္ထတော အယံ ပါကတိကော အန္ဓကာရော၊ သော ဒေဝါနံ ဝတ္ထာဘရဏသရီရောဘာသေဟိ အန္တရဟိတော၊ အာလောကော သမ္ပဇ္ဇိ။ အသီတိဟတ္ထေ ပန ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ အန္ဓကာရော အန္တရဟိတော၊ န စ သမတ္ထော ဒေဝါနံ ဩဘာသော ဗုဒ္ဓါနံ အဘိဘဝိတုံ။

၃၅၂။ စိရပ္ပဋိကာဟန္တိ စိရပ္ပဘုတိကော အဟံ။ အဍ္ဍကရဏံ နာမ နတ္ထိ အဝိဝါဒါဓိကရဏဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ ကီဠာဒီနိပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဓမ္မဿဝနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

သလဠမယဂန္ဓကုဋိယန္တိ သလဠရုက္ခေဟိ ရညာ ပသေနဒိနာ ကာရိတဂန္ဓကုဋိယံ။ တေနဿာတိ တေန ဖလဒွယာဓိဂမေန ပဟီနဩဠာရိကကာမရာဂတာယ အဿာ ဘူဇတိယာ ဒေဝလောကေ အဘိရတိယေဝ နတ္ထိ။ စက္ကနေမိသဒ္ဒေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တာ ‘‘အာရမ္မဏဿ အဓိမတ္တတာယ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဇာတ’’န္တိ မညေယျုန္တိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘သမာပန္နော သဒ္ဒံ သုဏာတီတိ နော ဝတ ရေ ဝတ္တဗ္ဗေ’’တိ အာဟ။ သတိ စ အာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနာယံ ဂဟဏေနပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သုဏာတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဣတရော ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝစနမတ္တံ နိဿာယ သဗ္ဗဿာပိ ဈာနဿ သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကောတိ အဓိပ္ပာယေန ပဋိက္ခေပံ အသဟန္တော ‘‘နနု ဘဂဝါ…ပေ…ဘဏတီ’’တိ ဣမမေဝ သုတ္တပဒံ ဥဒ္ဓရိ။ တတ္ထ ယထာ ဒေါသဒဿနပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန ပဋိဃသညာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပာဒေါ ဘယံ၊ အနုပ္ပာဒေါ ခေမ’’န္တိအာဒိနာ သမ္မဒေဝ ဒေါသဒဿနပဋိပက္ခဘာဝနာဝသေန သဗ္ဗာသမ္ပိ လောကိယသညာနံ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမတိက္ကန္တတ္တာ အာရမ္မဏာဓိဂမတာယ န ကဒါစိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ။ တထာ ပန န သုပ္ပဟီနတ္တာ ပဋိဃသညာနံ သဗ္ဗရူပသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ ပန အပ္ပကမ္ပိ သဒ္ဒံ န သဟတီတိ တံသမာပန္နဿ ‘‘သဒ္ဒေါ ကဏ္ဋကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ပန ပဋိဃသညာနံ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ မဟတာပိ သဒ္ဒေန အရူပသမာပတ္တိတော န ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပဂေဝ မဂ္ဂဖလသမာပတ္တိတော။ တေနာဟ ‘‘စက္ကနေမိသဒ္ဒေနာ’’တိအာဒိ။ စက္ကနေမိသဒ္ဒေနာတိ စ နယိဒံ ကရဏဝစနံ ဟေတုမှိ၊ ကရဏေ ဝါ အထ ခေါ သဟယောဂေ။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဂေါပကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ပရိပူရကာရိနီတိ ပရိပုဏ္ဏာနိ၊ ပရိသုဒ္ဓါနိ စ ကတွာ ရက္ခိတဝတီ။ ‘‘ဣတ္ထိတ္တ’’န္တိအာဒိ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇနာကာရဒဿနံ။ ဓိတ္ထိဘာဝံဣတ္ထိဘာဝဿ ဓိက္ကာရော ဟေတူတိ အတ္ထော။ အလန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ၊ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဝိရာဇေတီတိ ဇိဂုစ္ဆတိ။ ဧတာ သမ္ပတ္တိယောတိ စက္ကဝတ္တိသိရိအာဒိကာ ဧတာ ယထာဝုတ္တသမ္ပတ္တိယော။ တသ္မာ ပုဗ္ဗပရိစယေန ဥပဋ္ဌိတနိကန္တိဝသေန။ ဥပဋ္ဌာနသာလန္တိ သုဓမ္မဒေဝသဘံ။

သောတိ ဂေါပကဒေဝပုတ္တော။ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာတိ တောမရာဒိံ ဝတ္တေန္တေန ဝိယ စောဒနဝစနံ ပရိဝဋ္ဋေတွာ ပရိဝဋ္ဋေတွာ။ ဂါဠှံ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာတိ ဂါဠှတရံ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗာ။

ကုတော မုခါတိ ကုတော ပဝတ္တဉာဏမုခါ။ တေနာဟ ‘‘အညဝိဟိတကာ’’တိ။ ကတပုညေတိ သမ္မာ ကတပုညေ ဓမ္မေ။

ဒါယောတိ လာဘော။ သော ဟိ ဒီယတိ တေဟိ ဒါတဗ္ဗတ္တာ ဒါယော၊ ယေသံ ဒီယတိ၊ တေဟိ လဒ္ဓတ္တာ လာဘောတိ စ ဝုစ္စတိ။ သင်္ခါရေ…ပေ… ပတိဋ္ဌဟိံသု ကတာဓိကာရတ္တာ။ တတ္ထ တာဝတိံသဘဝနေ ဌိတာနံယေဝ နိဗ္ဗတ္တော ယထာ သက္ကဿ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ဌိတဿေဝ သက္ကတ္တဘာဝေါ။

နိကန္တိံ တသ္မိံ ဂန္ဓဗ္ဗကာယေ အာလယံ သမုစ္ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောန္တော။

၃၅၄။ အတ္တနာဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္တနာဝ အဓိဂန္တွာ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ပရပ္ပစ္စယိကေန။ တုမှေဟိ ဝုစ္စမာနာနီတိ ကေဝလံ တုမှေဟိ ဝုစ္စမာနာနိ။

ဝိယာယာမာတိ ဝိဿဋ္ဌံ ဝီရိယံ သန္တာနေ ပဝတ္တေမ။ ပကတိယာတိ ရူပါဝစရဘာဝေန၊ ‘‘အနုဿရ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။

ကာမရာဂေါ ဧဝ ‘‘ဆန္ဒော ရာဂေါ ဆန္ဒရာဂေါ’’တိအာဒိ ပဝတ္တိဘေဒေန သံယောဇနဋ္ဌေန ‘‘ကာမရာဂသံယောဇနာနီ’’တိ၊ ယောဂဂန္ထာဒိပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန ‘‘ကာမဗန္ဓနာနီ’’တိ စ ဝုတ္တော။ ပါပိမယောဂါနီတိ ဧတ္ထ ပန သေသယောဂဂန္ထာနမ္ပိ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုဝိဓာနန္တိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝသေန ဒုဝိဓာနံ။

‘‘ဧတ္ထ ကိံ၊ တတ္ထ ကိ’’န္တိ စ ပဒဒွယေ ကိန္တိ နိပါတမတ္တံ။ စာတုဒ္ဒိသဘာဝေတိ တေသံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ စတုဒ္ဒိသယောဂျဘာဝေ အပ္ပဋိဟဋဘာဝေ။ ဗုဒ္ဓရတနဉှိ မဟာကာရုဏိကတာယ၊ အနာဝရဏဉာဏတာယ၊ ပရမသန္တုဋ္ဌတာယ စ စာတုဒ္ဒိသံ၊ ဓမ္မရတနံ သွာက္ခာတတာယ၊ သင်္ဃရတနံ သုပ္ပဋိပန္နတာယ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဒိသာသု အသဇ္ဇမာနော’’တိ။

မဇ္ဈိမဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ အဓိဂတတ္တာ တာဝဒေဝ ကာယံ ဗြဟ္မပုရောဟိတံ အဓိဂန္တွာ တာဝဒေဝ ပုရိမံ ဈာနသတိံ ပဋိလဘိတွာ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနသမုစ္ဆိန္ဒနေန မဂ္ဂဖလဝိသေသံ အနာဂါမိဖလသင်္ခါတံ ဝိသေသံ အဇ္ဈဂံသု အဓိဂစ္ဆိံသု။ ကေစိ ပန ‘‘ကာမာဝစရတ္တဘာဝေန မဂ္ဂဖလာနိ အဓိဂစ္ဆိံသူတိ အဓိပ္ပာယေန ပဉ္စမဿ ဈာနဿ အနဓိဂတတ္တာ သုဒ္ဓါဝါသေသု န ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ ပဌမဇ္ဈာနလာဘိတာယ ပန ဗြဟ္မပုရောဟိတေသု နိဗ္ဗတ္တိံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။

မဃမာဏဝဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၅၅။ ဝိသုဒ္ဓါတိ ဝိသုဒ္ဓအဇ္ဈာသယော၊ ဥပနိဿယသမ္ပန္နောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂါမကမ္မကရဏဋ္ဌာနန္တိ ဂါမိကာနံ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဝဒတိ။ တာဝတကေနေဝါတိ အတ္တနာ သောဓိတဋ္ဌာနေဝ အညဿ အာဂန္တွာ အဝဋ္ဌာနေနေဝ။ သတိံ ပဋိလဘိတွာတိ ‘‘အဟော မယာ ကတကမ္မံ သဖလံ ဇာတ’’န္တိ ယောနိသော စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ။

ပါသာဏေတိ မဂ္ဂမဇ္ဈေ ဥစ္စတရဘာဝေန ဌိတပါသာဏေ။ ဥစ္စာလေတွာတိ ဥဒ္ဓရိတွာ။ ဧတဿ သဂ္ဂဿ ဂမနမဂ္ဂန္တိ ဧတဿ စန္ဒာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဘူတဿ သဂ္ဂဿ ဂမနမဂ္ဂံ ပုညကမ္မံ။

သုဂတိဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗံ၊ ကဟာပဏဉ္စာတိ ကဟာပဏံ၊ ဒဏ္ဍဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗံ ဗလိ ဒဏ္ဍဗလိ။ ဂဟပတိကာကိံ ကရိဿန္တီတိ ဂဟပတိကာ နာမ အဋဝိကာ ဝိယ ဝိသမနိဿိတာ၊ တေ န ကဉ္စိ အနတ္ထံ ကရိဿန္တိ၊ ဧဝံ တယာ ဇာနမာနေန ကသ္မာ မယှံ န ကထိတန္တိ ယဒိပိ ပုဗ္ဗေ န ကထိတံ၊ ဧတရဟိ ပန ဘယေန ကထိတံ၊ မာ မယှံ ဒေါသံ ကရေယျာထ၊ အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န မယှံ ဒေါသောတိ ဝဒတိ။

နိဗဒ္ဓန္တိ ဧကန္တိကံ။

ပိသုဏေသီတိ ပိသုဏကမ္မမကာသိ၊ တုမှာကံ အန္တရေ မယှံ ပေသုညံ ဥပသံဟရတီတိ အတ္ထော။ ပုန အဟရဏီယံ ဗြဟ္မဒေယျံ ကတွာ။ မယှမ္ပီတိ မယှမ္ပိ အတ္ထာယ မံ ဥဒ္ဒိဿ ပုညကမ္မံ ကရောထ။ နီလုပ္ပလံ နာမ ဝိကသမာနံ ဥဒကတော ဥဂ္ဂန္တွာဝ ဝိကသတိ၊ ဧဝံ အဟုတွာ အန္တောဥဒကေ ပုပ္ဖိတံ နီလုပ္ပလံ ဝိယ။ အမှာကံ ပနိဒံ ပုညကမ္မံ ဘဝန္တရူပပတ္တိယာ ဝိနာ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတီတိ ယောဇနာ။ စိန္တာမတ္တကမ္ပီတိ ဒေါမနဿဝသေန စိန္တာမတ္တကမ္ပိ။

ပဂေဝါတိ ကာလဿေဝ၊ အတိဝိယ ပါတောတိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏိကူပဂန္တိ ကဏ္ဏိကယောဂျံ။ တစ္ဆေတွာ မဋ္ဌံ ကတွာ ကဏ္ဏိကာယ ကတ္တဗ္ဗံ သဗ္ဗံ နိဋ္ဌပေတွာ။ တထာ ဟိ သာ ဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ ဌပိတာ။

စယဗန္ဓနံ သာလာယ အဓိဋ္ဌာနသဇ္ဇနံ။ ကဏ္ဏိကမဉ္စဗန္ဓနံ ကဏ္ဏိကာရောဟနကာလေ အာရုဟိတွာ အဝဋ္ဌာနအဋ္ဋကရဏံ။

ယဿ အတ္ထတေ ဖလကေ ယဿ ဖလကေ အတ္ထတေတိ ယောဇနာ။

အဝိဒူရေတိ သာလာယ၊ ကောဝိဠာရရုက္ခဿ စ အဝိဒူရေ။ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာတိ သဗ္ဗာသံ တဿ ဘရိယာနံ ဇေဋ္ဌိကာ သုဇာတာ။

တဿေဝါတိ သက္ကဿေဝ။ သန္တိကေတိ သမီပေ သန္တိကာဝစရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဓဇေန သဒ္ဓိံ သဟဿယောဇနိကော ပါသာဒေါ။

ကက္ကဋကဝိဇ္ဈနသူလသဒိသန္တိ ကက္ကဋကေ ဂဏှိတုံ တဿ ဗိလပရိယန္တဿ ဝိဇ္ဈနသူစိသဒိသံ။

မစ္ဆရူပေနာတိ မတမစ္ဆရူပေန။ ဩသရတီတိ ပိလဝန္တော ဂစ္ဆတိ။ တဿာပိ ဗကသကုဏိကာယ ပဉ္စ ဝဿသတာနိ အာယု အဟောသိ ဒေဝနေရယိကာနံ ဝိယ မနုဿပေတတိရစ္ဆာနာနံ အာယုနော အပရိစ္ဆိန္နတ္တာ။

ဥက္ကုဋ္ဌိမကာသီတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမကာသိ။

ပုဗ္ဗသန္နိဝါသေနာတိ ပုရိမဇာတီသု စိရသန္နိဝါသေန။ ဧဝဉှိ ဧကစ္စာနံ ဒိဋ္ဌမတ္တေနပိ သိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

အဝသေသေသူတိ အသုရေ၊ သက္ကံ ဌပေတွာ ဒွီသု ဒေဝလောကေသု ဒေဝေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အတ္ထနိဿိတန္တိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ အတ္ထမေဝ ဟိတမေဝ နိဿိတံ၊ တံ ပန ဟိတံ သုခဿ နိဒါနန္တိ အာဟ ‘‘ကာရဏနိဿိတ’’န္တိ။

ပဉှဝေယျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၃၅၇။ ကိံသံယောဇနာတိ ကီဒိသသံယောဇနာ။ သတ္တေ အနတ္ထေ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနီတိ အာဟ ‘‘ကိံဗန္ဓနာ၊ ကေန ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ’’တိ။ ပုထုကာယာတိ ဗဟူ သတ္တကာယာတိ အာဟ ‘‘ဗဟူ ဇနာ’’တိ။ ဝေရံ ဝုစ္စတိ ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘အဝေရာတိ အပ္ပဋိဃာ’’တိ။ အာဝုဓေန သရီရေ ဒဏ္ဍော အာဝုဓဒဏ္ဍော၊ ဓနဿ ဒါပနတ္ထေန ဒဏ္ဍော ဓနဒဏ္ဍော၊ တဒုဘယာကရဏေန တတော ဝိနိမုတ္တော အဒဏ္ဍော၊ သမ္ပတ္တိဟရဏတော၊ သဟ အနတ္ထုပ္ပတ္တိတော စ သပတ္တော၊ ပဋိသတ္တူတိ အာဟ ‘‘အသပတ္တာတိ အပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။ ဗျာပဇ္ဈံ ဝုစ္စတိ စိတ္တဒုက္ခံ၊ တဗ္ဗိရဟိတာ အဗျာပဇ္ဈာတိ အာဟ ‘‘ဝိဂတဒေါမနဿာ’’တိ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘အဝေရာ’’တိ ပဒေန သမ္ဗဒ္ဓါဃာတကာဘာဝေါ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပဋိဃာ’’တိ။ ‘‘အဝေရိနော’’တိ ပန ဣမိနာပိ ကောပမတ္တဿပိ အနုပ္ပာဒနံ။ တေနာဟ ‘‘ကတ္ထစိ ကောပံ န ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။ ‘‘ဝိဟရေမူ’’တိ စ ပဒံ ပုရိမပဒေဟိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘အဝေရာ ဝိဟရေမူ’’တိအာဒိနာ။ အယဉ္စ အဝေရာဒိဘာဝေါ သံဝိဘာဂေန ပါကဋော ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အစ္ဆရာယာ’’တိ အာဒိံ ဝတွာ ‘‘ဣတိ စေ နေသံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စိတ္တုပ္ပတ္တိ ဒဠှတရာပိ ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒါနံ ဒတွာ၊ ပူဇံ ကတွာ စ ပတ္ထယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတိ စေတိ စေ-သဒ္ဒေါ အနွယသံသဂ္ဂေန ပရိကပ္ပေတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝဉ္စ နေသ’’န္တိ။

ယာယ ကာယစိ ပရေသံ သမ္ပတ္တိယာ ခီယနံ ဥသူယနံ အသဟနံ လက္ခဏံ ဧတိဿာတိ ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ၊ ယဒဂ္ဂေန အတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ အသဟနလက္ခဏံ၊ တဒဂ္ဂေနဿ ‘‘နိဂူဟနလက္ခဏ’’န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ ဟိဿ ပေါရာဏာ ‘‘မာ ဣဒံ အစ္ဆရိယံ အညေသံ ဟောတု၊ မယှမေဝ ဟောတူတိ မစ္ဆရိယ’’န္တိ နိဗ္ဗစနံ ဝဒန္တိ။ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယာ ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿာ ဣဿာယနာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၆) နိက္ခေပကဏ္ဍေ၊ ‘‘ယာ ဧတေသု ပရေသံ လာဘာဒီသု ကိံ ဣမိနာ ဣမေသ’’န္တိအာဒိနာ တံသံဝဏ္ဏနာယဉ္စ ဝုတ္တာနေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ အဓိပ္ပာယော။

ယသ္မာ ပန ဣဿာမစ္ဆရိယာနိ ဗဟွာဒီနဝါနိ၊ တေသံ ဝိဘာဝနာ လောကဿ ဗဟုကာရာ ၊ တသ္မာ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၁၂၅) ဝိဘာဝိတာနမ္ပိ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေပိ သမ္ပရာယိကေ ပိအာဒီနဝေ ဒဿေန္တော ‘‘အာဝါသမစ္ဆရိယေန ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ဣဿာမစ္ဆရိယေသု၊ ဧတေသု ဝါ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒီသု ပဉ္စသု မစ္ဆရိယေသု။ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာဝ ဝိစရတိ တတ္ထ လဂ္ဂစိတ္တတာယ၊ နိဟီနဇ္ဈာသယတာယ စ။ မမာတိ မယာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ လောဟိတမ္ပိ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ စိတ္တဝိဃာတေန သံတတ္တဟဒယတာယ။ ကုစ္ဆိဝိရေစနမ္ပိ ဟောတိ အတိဇလဂ္ဂိနော။ အညော ဝိဘဝပဋိဝေဓဓမ္မော အရိယာနံယေဝ ဟောတိ၊ တေ စ တံ န မစ္ဆရာယန္တိ မစ္ဆရိယဿ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ။ ပဋိဝေဓဓမ္မေ မစ္ဆရိယဿ အသမ္ဘဝေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယေန စာ’’တိ။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဒုဗ္ဗဏ္ဏော၊ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ဧဠမူဂေါ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။

‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ပဉ္စန္နံ မစ္ဆရိယာနံ ဝသေန ကမ္မသရိက္ခကဝိပါကဒဿနံ။ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ ပရေသံ အာဝါသပစ္စယဟိတသုခနိသေဓနတော။ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပလာဘော ဟောတိ ပရေဟိ ကုလေသု လဒ္ဓဗ္ဗလာဘနိသေဓနတော၊ အပ္ပလာဘောတိ စ အလာဘောတိ အတ္ထော။ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ လာဘဟေတု ပရေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗဿ အဿာဒနိသေဓနတော။ သဗ္ဗထာပိ နိရဿာဒေါ ဟိ ဂူထနိရယော။ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတီတိ သရီရဝဏ္ဏော၊ ဂုဏဝဏ္ဏောတိ ဒုဝိဓောပိ ဝဏ္ဏော နာမမတ္တေနပိ န ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနော ဝိရူပေါ ဧဝ ဟောတိ။ သမ္ပတ္တိနိဂူဟနသဘာဝေန မစ္ဆရိယေန ဝိရူပိတေ သန္တာနေ ယေဘုယျေန ဂုဏာ ပတိဋ္ဌမေဝ န လဘန္တိ၊ ယေ စ ပတိဋ္ဌဟေယျုံ၊ တေသမ္ပိ ဝသေနဿ ဝဏ္ဏော န ဘဝေယျ။ တေ ဟိ တဿ လောကေ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ န ပညာယန္တိ။ ဓမ္မမစ္ဆရိယေနကုက္ကုဠနိရယေ။သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနပဟီယတိ အပါယဂမနီယဘာဝတော။ ဝေရာဒီဟိ န ပရိမုစ္စန္တိယေဝ တပ္ပရိမုစ္စနာယ ဣစ္ဆာယ အပ္ပတ္တဗ္ဗတ္တာ ဇာတိအာဒိဓမ္မာနံ သတ္တာနံ ဇာတိအာဒီဟိ ဝိယ။

တိဏ္ဏာ မေတ္ထ ကင်္ခါတိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ဧတသ္မိံ ပဉှေတိ ဧတသ္မိံ ‘‘ကိံသံယောဇနာ နု ခေါ’’တိ ဧဝံ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတေ အတ္ထေ။ တုမှာကံ ဝစနံ သုတွာတိ ‘‘ဣဿာမစ္ဆရိယသံယောဇနာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ တုမှာကံ ဝိဿဇ္ဇနဝစနံ သုတွာ။ ကင်္ခါ တိဏ္ဏာတိ ယထာပုစ္ဆိတေ အတ္ထေ သံသယော တရိတော ဝိဂတော ဒေသနာနုဿရဏမတ္တေန၊ န သမုစ္ဆေဒဝသေနာတိ အာဟ ‘‘န မဂ္ဂဝသေနာ’’တိအာဒိ။ အယမ္ပိ ကထံကထာ ဝိဂတာတိ ကင်္ခါယ ဝိဂတတ္တာ ဧဝ တဿာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသဘူတာ ‘‘ဣဒံ ကထ ဣဒံ ကထ’’န္တိ အယမ္ပိ ကထံကထာ ဝိဂတာ အပဂတာ။

၃၅၈။ နိဒါနာဒီနိ မဟာနိဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၉၅) ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ပိယာနံ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟဘူတာနံ သတ္တသင်္ခါရာနံ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနဝသေန၊ နိဂူဟနဝသေန စ ပဝတ္တနတော ပိယသတ္တသင်္ခါရနိဒါနံ မစ္ဆရိယံ၊ အပ္ပိယာနံ ပရိဂ္ဂဟဘူတာနံ သတ္တာနံ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ အသဟနဝသေန ပဝတ္တိယာ အပ္ပိယသတ္တသင်္ခါရနိဒါနာ ဣဿာ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ အပ္ပိယသမ္ဗန္ဓံ ဘဒ္ဒကမ္ပိ တံ ကောဓနဿ အပ္ပိယမေဝါတိ။ ဥဘယန္တိ မစ္ဆရိယံ၊ ဣဿာ စာတိ ဥဘယံ။ ဥဘယနိဒါနန္တိ ပိယနိဒါနဉ္စေဝ အပ္ပိယနိဒါနဉ္စ။ ပိယာတိ ဣဋ္ဌာ။ ကေဠာယိတာတိ ဓနာယိတာ။ မမာယိတာတိ မမတ္တံ ကတွာ ပရိဂ္ဂဟိတာ။ ဣဿံ ကရောတီတိ ‘‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ’’တိ တဿ ပိယသတ္တလာဘာသဟနဝသေန ဥဿူယတိ၊ တမေဝ ပိယသတ္တံ ယာစိတော။ အဟော ဝတဿာတိ သာဓု ဝတ အဿ။ ‘‘ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝရူပံ ပိယဝတ္ထု န ဘဝေယျာ’’တိ ဣဿံ ကရောတိ ဥသူယံ ဥပ္ပာဒေတိ။ မမာယန္တာတိ ကေဠာယန္တာ။ အပ္ပိယေတိ အပ္ပိယေ သတ္တေ တေသံ သတာပတော။ အဿာတိ ပုဂ္ဂလဿ၊ ယေန တေ လဒ္ဓါ။ တေတိ သတ္တသင်္ခါရာ၊ သစေပိ အမနာပါ ဟောန္တိ အပ္ပိယေဟိ သမုဒါဂတတ္တာ။ ဝိပရီတဝုတ္တိတာယာတိ အယာထာဝဂါဟိတာယ။ ကော အညော ဧဝရူပဿ လာဘီတိ တေန အတ္တာနံ သမ္ဘာဝေန္တော ဣဿံ ဝါ ကရောတိ။ အညဿ တာဒိသံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနမ္ပိ ‘‘အဟော ဝတဿ ဧဝရူပံ န ဘဝေယျာ’’တိ ဣဿံ ဝါ ကရောတိ၊ အယဉ္စ နယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ န ဂဟိတော။

ဝတ္ထုကာမာနံ ပရိယေသနဝသေန ပဝတ္တော ဆန္ဒော ပရိယေသနဆန္ဒော။ ပဋိလာဘပစ္စယော ဆန္ဒော ပဋိလာဘဆန္ဒော။ ပရိဘုဉ္ဇနဝသေန ပဝတ္တော ဆန္ဒော ပရိဘောဂဆန္ဒော။ ပဋိလဒ္ဓါနံ သန္နိဓာပနဝသေန၊ သင်္ဂေါပနဝသေန စ ပဝတ္တော ဆန္ဒော သန္နိဓိဆန္ဒော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမေဝ ပယောဇနံ စိန္တေတွာ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တော ဆန္ဒော ဝိဿဇ္ဇနဆန္ဒော။ တေနာဟ ‘‘ကတမော’’တိအာဒိ။

အယံ ပဉ္စဝိဓောပိ အတ္ထတော တဏှာယနမေဝါတိ အာဟ ‘‘တဏှာမတ္တမေဝါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တော ‘‘လာဘံ ပဋိစ္စ ဝိနိစ္ဆယော’’တိ ဧဝံ မဟာနိဒါနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၃) ဝုတ္တော ဝိနိစ္ဆယဝိတက္ကော ဝိတက္ကော နာမ၊ န ယော ကောစိ ဝိတက္ကော။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တံ ဝိနိစ္ဆယဝိတက္ကံ အတ္ထုဒ္ဓါရနယေန နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိနိစ္ဆယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌသတန္တိ အဋ္ဌာဓိကံ သတံ၊ တဉ္စ ခေါ တဏှာဝိစရိတာနံ သတံ၊ န ယဿ ကဿစီတိ ဒဿေတုံ ‘‘တဏှာဝိစရိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဏှာဝိနိစ္ဆယော နာမ တဏှာယ ဝသေန ဝက္ခမာနနယေန အာရမ္မဏဿ ဝိနိစ္ဆိနနတော။ ဒိဋ္ဌိဒဿနဝသေန ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃံ အည’’န္တိ ဝိနိစ္ဆိနနတော ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယော နာမ။ ဣဋ္ဌံ ပဏီတံ၊ အနိဋ္ဌံ အပ္ပဏီတံ၊ ပိယာယိတဗ္ဗံ ပိယံ၊ အပ္ပိယာယိတဗ္ဗံ အပ္ပိယံ၊ တေသံ ဝဝတ္ထာနံ တဏှာဝသေန န ဟောတိ။ တဏှာဝသေန ဟိ ဧကစ္စော ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ပဏီတံ မညတိ၊ ဧကစ္စော ဟီနံ၊ ဧကစ္စော ပိယာယတိ၊ ဧကစ္စော နပ္ပိယာယတိ။ တေနာဟ ‘‘တဒေဝ ဟီ’’တိအာဒိ ။ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဣဒံ ဝိဿဇ္ဇနဆန္ဒေ ဝုတ္တနယေန စေဝ ဝဋ္ဋူပနိဿယဒါနဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တမ္ပိ ဟိ တဏှာဆန္ဒဟေတုကန္တိ။

ယတ္ထ သယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ သန္တာနံ သံသာရေ ပပဉ္စေန္တိ ဝိတ္ထာရယန္တီတိ ပပဉ္စာ။ ယဿ စ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌော’’တိ ဝါ ပပဉ္စေန္တိ ဗျဉ္ဇေန္တီတိ ပပဉ္စာ။ ယသ္မာ တဏှာဒိဋ္ဌိယော အဓိမတ္တာ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ပမတ္တာကာရံ ပါပေန္တိ၊ မာနော ပန ဇာတိမဒါဒိ ဝသေန မတ္တာကာရမ္ပိ၊ တသ္မာ ‘‘မတ္တပမတ္တာကာရပါပနဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သင်္ခါ ဝုစ္စတိ ကောဋ္ဌာသော ဘာဂသော သင်္ခါယတိ ဥပဋ္ဌာတီတိ။ ယသ္မာ ပပဉ္စသညာ တံတံဒွါရဝသေန၊ အာရမ္မဏဝသေန စ ဘာဂသော ဝိတက္ကဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ န ကေဝလာ၊ တသ္မာ ပပဉ္စသညာသင်္ခါနိဒါနော ဝိတက္ကော ဝုတ္တော၊ ပပဉ္စသညာနံ ဝါ အနေကဘေဒဘိန္နတ္တာ တံသမုဒါယော ‘‘ပပဉ္စသညာသင်္ခါ’’တိ ဝုတ္တော။ ပပဉ္စသညာသင်္ခါဂ္ဂဟဏေန စ အနဝသေသော ဒုက္ခသမုဒယော ဝုတ္တော တံတံ နိမိတ္တတ္တာ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿာတိ။

ယော နိရောဓော ဝူပသမောတိ နိရောဓသစ္စမာဟ။ တဿ သာရုပ္ပန္တိ တဿ ပပဉ္စသညာသင်္ခါယ နိရောဓဿ ဝူပသမဿ အဓိဂမုပါယတာယ သာရုပ္ပံ အနုစ္ဆဝိကံ၊ ဧတေန ဝိပဿနံ ဝဒတိ။ တတ္ထ ယထာဝုတ္တနိရောဓေ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ တတ္ထဂါမိနီ၊ ဧတေန မဂ္ဂံ။ တေနာဟ ‘‘သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆတီ’’တိ။

ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ

၃၅၉။ ပုစ္ဆိတမေဝ ကထိတံ။ ယသ္မာ သက္ကေန ဒေဝါနံ ဣန္ဒေန ပပဉ္စသညာသင်္ခါနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ ပုစ္ဆိတာဝ၊ ဘဂဝါ စ တဒဓိဂမုပါယံ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ တဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝေဒနာမုခေန ကထေန္တော တိဿော ဝေဒနာ အာရဘိ၊ ဣတိ ပုစ္ဆိတမေဝ ကထေန္တေန ပုစ္ဆာနုသန္ဓိဝသေန သာနုသန္ဓိမေဝ စ ကထိတံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အနနုသန္ဓိကာ ကထာ နာမ အတ္ထိ။ ဣဒါနိဿ ဝေဒနာမုခေန အရူပကမ္မဋ္ဌာနဿေဝ ကထနေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေဝတာနဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကရဇကာယဿ သုခုမတာဝစနေနေဝ အစ္စန္တမုဒုသုခုမာလဘာဝါပိ ဝုတ္တာ ဧဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကမ္မဇန္တိ ကမ္မဇတေဇံ။ တဿ ဗလဝဘာဝေါ ဥဠာရပုညကမ္မနိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ အတိဝိယ ဂရုမဓုရသိနိဒ္ဓသုဒ္ဓါဟာရဇီရဏတော စ။ ဧကာဟာရမ္ပီတိ ဧကာဟာရဝါရမ္ပိ။ ‘‘ဝိလီယန္တီ’’တိ ဧတေန ကရဇကာယဿ မန္ဒတာယ ကမ္မဇတေဇဿ ဗလဝဘာဝေန အာဟာရဝေလာတိက္ကမေန နေသံ ဗလဝတီ ဒုက္ခဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သုပါကဋာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ ၊ သုခဝေဒနာပိ ပန နေသံ ဥဠာရပဏီတေသု အာရမ္မဏေသု ဥပရူပရိ အနိဂ္ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တမာနာ သုပါကဋာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိယေဝ။ ဥပေက္ခာပိ တေသံ ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သန္တပဏီတရူပါ ဧဝ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဧဝ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တနတော။ တေနေဝါဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

ရူပကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ရူပပရိဂ္ဂဟံ၊ ရူပမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသန္တိ အတ္ထော။ အရူပကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ရူပကမ္မဋ္ဌာနေန သမထာဘိနိဝေသောပိ သင်္ဂယှတိ၊ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ပန ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပပရိဂ္ဂဟော အရူပပရိဂ္ဂဟောတိပိ ဧတဒေဝ ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနန္တိ ဧတ္ထ ယေဘုယျေန စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ ဝိတ္ထာရေန္တော ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာဝ ကထေတိ ‘‘ဧဝံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဝုစ္စမာနံ သုဋ္ဌု ဝိဘူတံ ပါကဋံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ။ ‘‘ဧတေန ဣဓာပိ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကဒေသေန ဝိဘာဝိတမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဝေဒနာဝသေန အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ အာဂတံ၊ တဒညဓမ္မဝသေနပိ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ လဗ္ဘတီတိ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘တိဝိဓော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဘိနိဝေသောတိ အနုပ္ပဝေသော၊ အာရမ္ဘောတိ အတ္ထော။ အာရမ္ဘေ ဧဝ ဟိ အယံ ဝိဘာဂေါ၊ သမ္မသနံ ပန အနဝသေသတောဝ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဝတ္တတီတိ။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတေ ရူပကမ္မဋ္ဌာနေ’’တိ ဣဒံ ရူပမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အရူပမုခေန ပန ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ယေဘုယျေန သမထယာနိကဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ သော စ ပဌမံ ဈာနင်္ဂါနိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတော ပရံ သေသဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ပဌမာဘိနိပါတောတိ သဗ္ဗေ စေတသိကာ စိတ္တာယတ္တာ စိတ္တကိရိယာဘာဝေန ဝုစ္စန္တီတိ ဖဿော စိတ္တဿ ပဌမာဘိနိပါတော ဝုတ္တော။ တံ အာရမ္မဏန္တိ ယထာပရိဂ္ဂဟိတံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနသညိတံ အာရမ္မဏံ။ ဥပ္ပန္နဖဿော ပုဂ္ဂလော၊ စိတ္တစေတသိကရာသိ ဝါ အာရမ္မဏေန ဖုဋ္ဌော ဖဿသဟဇာတာယ ဝေဒနာယ တံသမကာလမေဝ ဝေဒေတိ၊ ဖဿော ပန ဩဘာသဿ ဝိယ ပဒီပေါ ဝေဒနာဒီနံ ပစ္စယဝိသေသော ဟောတီတိ ပုရိမကာလော ဝိယ ဝုစ္စတိ၊ ယာ တဿ အာရမ္မဏာဘိနိရောပနလက္ခဏတာ ဝုစ္စတိ။ ဖုသန္တောတိ အာရမ္မဏဿ ဖုသနာကာရေန။ အယဉှိ အရူပဓမ္မတ္တာ ဧကဒေသေန အနလ္လီယမာနောပိ ရူပံ ဝိယ စက္ခုံ၊ သဒ္ဒေါ ဝိယ စ သောတံ၊ စိတ္တံ၊ အာရမ္မဏဉ္စ ဖုသန္တော ဝိယ၊ သင်္ဃဋ္ဋေန္တော ဝိယ စ ပဝတ္တတီတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အာရမ္မဏံ အနုဘဝန္တီတိ ဣဿရဝတာယ ဝိသဝိတာယ သာမိဘာဝေန အာရမ္မဏရသံ သံဝေဒေန္တီ။ ဖဿာဒီနဉှိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အာရမ္မဏေ ဧကဒေသေနေဝ ပဝတ္တိ ဖုသနာဒိမတ္တဘာဝတော၊ ဝေဒနာယ ပန ဣဋ္ဌာကာရသမ္ဘောဂါဒိဝသေန ပဝတ္တနတော အာရမ္မဏေ နိပ္ပဒေသတော ပဝတ္တိ။ ဖုသနာဒိဘာဝေန ဟိ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏံ ဧကဒေသာနုဘဝနံ၊ ဝေဒယိတဘာဝေန ဂဟဏံ ယထာကာမံ သဗ္ဗာနုဘဝနံ၊ ဧဝံသဘာဝါနေဝ တာနိ ဂဟဏာနီတိ န ဝေဒနာယ ဝိယ ဖဿာဒီနမ္ပိ ယထာ သကကိစ္စကရဏေန သာမိဘာဝါနုဘဝနံ စောဒေတဗ္ဗံ။ ဝိဇာနန္တန္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒနဝသေန ဝိသေသတော ဇာနန္တံ။ ဝိညာဏဉှိ မိနိတဗ္ဗဝတ္ထုံ နာဠိယာ မိနန္တော ပုရိသော ဝိယ အာရမ္မဏံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဝိဘာဝေန္တံ ပဝတ္တတိ၊ န သညာ ဝိယ သဉ္ဇာနနမတ္တံ ဟုတွာ။ တထာ ဟိ အနေန ကဒါစိ လက္ခဏတ္တယဝိဘာဝနာပိ ဟောတိ၊ ဣမေသံ ပန ဖဿာဒီနံ တဿ တဿ ပါကဋဘာဝေါ ပစ္စယဝိသေသသိဒ္ဓဿ ပုဗ္ဗဘာဂဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ တဿ တဿေဝ ပါကဋဘာဝေပိ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၄၆၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃)၊ ‘‘သဗ္ဗဉ္စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၇) စ ဧဝမာဒိ ဝစနတော သဗ္ဗေ သမ္မသနုပဂါ ဓမ္မာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဖဿပဉ္စမကေယေဝါတိ အဝဓာရဏံ တဒန္တောဂဓတ္တာ တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနံ။ ဖဿပဉ္စမကဂ္ဂဟဏဉှိ တဿ သဗ္ဗဿ သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒသာဓာရဏဘာဝတော ။ တတ္ထ စ ဖဿစေတနာဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗသင်္ခါရက္ခန္ဓဓမ္မသင်္ဂဟော စေတနပ္ပဓာနတ္တာ တေသံ။ တထာ ဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သင်္ခါရက္ခန္ဓဝိဘင်္ဂေ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၁) စေတနာဝ ဝိဘတ္တာ၊ ဣတရေ ပန ခန္ဓာ သရူပေနေဝ ဂဟိတာ။

ဝတ္ထုနိဿိတာတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု-သဒ္ဒေါ ကရဇကာယဝိသယော၊ န ဆဗ္ဗတ္ထုဝိသယောတိ။ ကထမိဒံ ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကတ္ထ ပန ဝုတ္တံ? သာမညဖလသုတ္တေ။ သောတိ ကရဇကာယော။ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓဝိနိမုတ္တံ နာမရူပံ နတ္ထီ’’တိ ဣဒံ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ။ အညထာ ဟိ ခန္ဓဝိနိမုတ္တမ္ပိ နာမံ အတ္ထေဝါတိ။ အဝိဇ္ဇာဒိဟေတုကာတိ အဝိဇ္ဇာတဏှုပါဒါနာဒိဟေတုကာ။ ‘‘ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ သမ္မသန္တော ဝိစရတီ’’တိ ဣမိနာ ဗလဝဝိပဿနံ ဝတွာ ပုန တဿ ဥဿုက္ကာပနံ၊ ဝိသေသာဓိဂမဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘သော’’တိအာဒိမာဟ။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သက္ကပဉှသုတ္တေ။ ဝေဒနာဝသေန စေတ္ထ အရူပကမ္မဋ္ဌာနကထနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ ။ ယထာဝုတ္တေသု စ တီသု ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသေသု ဝေဒနာဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနာဘိနိဝေသော သုကရော ဝေဒနာနံ ဝိဘူတဘာဝတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဖဿဝသေန ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ပါကဋံ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ သက္ကပမုခါနံ တေသံ ဒေဝါနံ ယထာ ဝေဒနာ ဝိဘူတာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ န ဧဝံ ဣတရဒွယန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝေဒနာယ ဧဝ စ နေသံ ဝိဘူတဘာဝေါ ဝေဒနာမုခေနေဝေတ္ထ ဘဂဝတာ ဒေသနာယ အာရဒ္ဓတ္တာ။ ‘‘ဝေဒနာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပါကဋတာယာ’’တိ ဣဒံ သုခဒုက္ခဝေဒနာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ တာသဉှိ ပဝတ္တိ ဩဠာရိကာ၊ န ဣတရာယ။ တဒုဘယဂ္ဂဟဏမုခေန ဝါ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ဣတရာယပိ ပဝတ္တိ ဝိညူနံ ပါကဋာ ဧဝါတိ သုခဒုက္ခဝေဒနာနဉှီ’’တိ ဝိသေသဂ္ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ယဒါ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ သုခဝေဒနာယ ပါကဋဘာဝဝိဘာဝနံ၊ တယိဒံ အသမာဟိတဘူမိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ‘‘သကလံ သရီရံ ခေါ ဘန္တေ’’န္တိအာဒိနာ ကာမံ ပဝတ္တိဩဠာရိကတာယ အဝူပသန္တသဘာဝမေတံ သုခံ၊ သာတလက္ခဏတာယ ပန သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ၊ နိဿယဉ္စ အနုဂ္ဂဏှန္တမေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ယဒါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုဒ္ဒီပနာတိ ဉာဏေန ဒီပေတုံ အသက္ကုဏေယျာ၊ ဒုဗ္ဗိညေယျာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အန္ဓကာရာ အဘိဘူတာ’’တိ။ အန္ဓကာရာတိ အန္ဓကာရဂတသဒိသီ၊ ဇာနိတုကာမေ စ အန္ဓကာရိနီ။ ပုဗ္ဗာပရံ သမံ သုကရေ သုပလက္ခိတမဂ္ဂဝသေန ပါသာဏတလေ မိဂဂတမဂ္ဂေါ ဝိယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏေသု သုခဒုက္ခာနုဘဝနေဟိ မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏေသု အနုမိနိတဗ္ဗတာယ ဝုတ္တံ ‘‘သာ သုခဒုက္ခာနံ…ပေ… ပါကဋာ ဟောတီ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ။ နယတော ဂဏှန္တဿာတိ ဧတ္ထာယံ နယော – ယသ္မာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိသယာယ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိယာ အနုဘဝနတော နိဋ္ဌာမဇ္ဈတ္တဝိသယာ စ ဥပလဒ္ဓိ၊ တသ္မာ န တာယ နိရနုဘဝနာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယံ တတ္ထာနုဘဝနံ၊ သာ အဒုက္ခမသုခါ။ တထာ အနုပလဗ္ဘမာနံ ရူပါဒိအနုဘုယျမာနံ ဒိဋ္ဌံ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ယော ပန မဇ္ဈတ္တာရမ္မဏံ တဗ္ဗိသယဿ ဝိညာဏပ္ပဝတ္တိယံ၊ တသ္မာ အနနုဘုယျမာနေန တေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ သက္ကာ ဟိ ဝတ္တုံ အနုဘဝမာနာ မဇ္ဈတ္တဝိသယုပလဒ္ဓိ ဥပလဒ္ဓိဘာဝတော။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိသယုပလဒ္ဓိဝိသယံ ပန နိရနုဘဝနံ တံ အနုပလဒ္ဓိသဘာဝမေဝ ဒိဋ္ဌံ၊ တံ ယထာရူပန္တိ။ နိဝတ္တေတွာတိ နီဟရိတွာ၊ ‘‘သောမနဿံပါဟ’’န္တိအာဒိနာ သမာနဇာတိယမ္ပိ ဘိန္ဒန္တော အညေဟိ အရူပဓမ္မေဟိ ဝိဝေစေတွာ အသံသဋ္ဌံ ကတွာတိ အတ္ထော။

အယဉ္စ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒနာဝသေန နိဝတ္တေတွာ ဒေသနာ တထာဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလာပေက္ခာယ သုတ္တန္တရေသုပိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၆၊ ၃၉၀၊ ၄၁၃၊ ၄၅၀၊ ၄၆၅၊ ၄၆၇၊ မ။ နိ။ ၂။၃၀၆၊ ၂၀၉၊ ၃။၆၇၊ ၃၄၂၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၄၈) အာဂတာ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ကေဝလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၃) တထာ ဒေသနာယ အာဂတဘာဝေါ အနန္တရမေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနဒေသနာပိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၆) တာဒိသီ ဧဝ။ စူဠတဏှာသင်္ခယေ ‘‘ဧဝံ စေတံ၊ ဒေဝါနံ ဣန္ဒ၊ ဘိက္ခုနော သုတံ ဟောတိ ‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’တိ၊ သော သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိဇာနာတိ ၊ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိညာယ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိဇာနာတိ၊ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိညာယ ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သော တာသု ဝေဒနာသု အနိစ္စာနုပဿီ ဝိဟရတိ၊ ဝိရာဂါနုပဿီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၃၉၀) အာဂတံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဝေဒနာဝသေန နိဝတ္တေတွာ ဒဿေသီ’’တိ။ မဟာတဏှာသင်္ခယေ ပန ‘‘သော ဧဝံ အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပဟီနော ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ သော တံ ဝေဒနံ နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ ဝေဒနံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ယာ ဝေဒနာသု နန္ဒီ သာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၁၄) အာဂတံ။ စူဠဝေဒလ္လေ ‘‘ကတိ ပနာယျေဝေဒနာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) အာဂတံ။ မဟာဝေဒလ္လေ ‘‘ဝေဒနာတိ၊ အာဝုသော၊ ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ‘ဝေဒနာ’တိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၀) အာဂတံ။ ဧဝံ ရဋ္ဌပါလသုတ္တာဒီသုပိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၅) ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာနဿ အာဂတဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။

‘‘ပဌမံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကထံ တမေတ္ထ ကထိတန္တိ အာဟ ‘‘ရူပကမ္မဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ။ သင်္ခိတ္တံ၊ ကထံ သင်္ခိတ္တံ? ဝေဒနာယ အာရမ္မဏမတ္တကံယေဝ၊ ယေဘုယျေန ဝေဒနာ ရူပဓမ္မာရမ္မဏာ ပဉ္စဒွါရဝသေန ပဝတ္တနတော။ တေန စဿာ ပုရိမသိဒ္ဓါ ဧဝ အာရမ္မဏန္တိ ဝေဒနံ ဝဒန္တေန တဿာရမ္မဏဓမ္မာ အတ္ထတော ပဌမတရံ ဂဟိတာ ဧဝ နာမ ဟောန္တီတိ ဣမာယ အတ္ထာပတ္တိယာ ရူပကမ္မဋ္ဌာနဿေဝေတ္ထ ပဌမံ ဂဟိတတာ ဇောတိတာ၊ န သရူပေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ ပါဠိယံ နာရုဠှံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

၃၆၀။ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီတိ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဘာဂေဟိ။ ဧဝရူပန္တိ ယံ အကုသလာနံ အဘိဗုဒ္ဓိယာ၊ ကုသလာနဉ္စ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တတိ၊ ဧဝရူပံ၊ တံ ပန ကာမူပသဉှိတတာယ ‘‘ဂေဟနိဿိတ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဂေဟသိတသောမနဿ’’န္တိ။ ဣဋ္ဌာနန္တိ ပိယာနံ။ ကန္တာနန္တိ ကမနီယာနံ။ မနာပါနန္တိ မနဝဍ္ဎနကာနံ။ တတော ဧဝ မနော ရမေန္တီတိ မနောရမာနံ။ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနန္တိ တဏှာသန္နိဿိတာနံ ကာမူပသဉှိတာနံ။ ပဋိလာဘတော သမနုပဿတောတိ ‘‘အဟော မယာ ဣမာနိ လဒ္ဓါနီ’’တိ ယထာလဒ္ဓါနိ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ အဿာဒယတော။ အတီတန္တိ အတိက္ကန္တံ။ နိရုဒ္ဓန္တိ နိရောဓပ္ပတ္တံ။ ဝိပရိဏတန္တိ သဘာဝဝိဂမေန ဝိဂတံ။ သမနုဿရတောတိ အဿာဒနဝသေန အနုစိန္တယတော။ ဂေဟသိတန္တိ ကာမဂုဏနိဿိတံ။ ကာမဂုဏာ ဟိ ကာမရာဂဿ ဂေဟသဒိသတ္တာ ဣဓ ‘‘ဂေဟ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာ။

ဧဝရူပန္တိ ယံ အကုသလာနံ ပရိဟာနာယ၊ ကုသလာနဉ္စ အဘိဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တတိ၊ ဧဝရူပံ၊ တံ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ နေက္ခမ္မူပသဉှိတန္တိ အာဟ ‘‘နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿ’’န္တိ။ ဣဒါနိ တံ ပါဠိဝသေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိပဿနာလက္ခဏေ နေက္ခမ္မေ ဒဿိတေ ဣတရာနိ တဿ ကာရဏတော၊ ဖလတော၊ အတ္ထတော စ ဒဿိတာနေဝ ဟောန္တီတိ ဝိပဿနာလက္ခဏမေဝ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ရူပါနန္တွေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓန္တိ ဇရာယ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတဉ္စေဝ ဇရာမရဏေဟိ ပလုဇ္ဇနံ နိရုဇ္ဈနဉ္စ ဝိဒိတွာတိ ယောဇနာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿန္တိ ဝိပဿနာယ ဝီထိပဋိပတ္တိယာ ကမေန ဥပ္ပန္နာနံ ပါမောဇ္ဇပီတိပဿဒ္ဓီနံ ဥပရိ အနပ္ပကံ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အမာနုသီ ရတိ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော။

ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄) စ –

နေက္ခမ္မဝသေနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝသေန။ ‘‘ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိတ္ထရိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတုံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တဿ၊ ပဗ္ဗဇန္တဿ၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ အနုတိဋ္ဌန္တဿ၊ တံ သောဓေန္တဿ၊ ဓုတဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တန္တဿ၊ ကသိဏပရိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တဿ စ ယာ ပဋိပတ္တိ၊ သဗ္ဗာ သာ ဣဓ ‘‘နေက္ခမ္မ’’န္တိ အဓိပ္ပေတာ။ ယေဘုယျေန အနုဿတိယာ ဥပစာရဇ္ဈာနံ နိဋ္ဌာတီတိ ကတွာ ‘‘အနုဿတိဝသေနာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဃရဗန္ဓနတော နိက္ခမနဋ္ဌေန နေက္ခမ္မံ၊ ဧဝံ ဝိပဿနာဒယောပိ တံပဋိပက္ခတော။ တေနာဟ –

‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဌမံ ဈာနံ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဝိပဿနာ၊

သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ နေက္ခမ္မန္တိ ပဝုစ္စရေ’’တိ။ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉)၊

ယံ စေတိ ဧတ္ထ စေတိ နိပါတမတ္တံ သောမနဿဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ စတုက္ကနယဝသေနေဝ စ သုတ္တန္တေသု ဈာနကထာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနဝသေနာ’’တိ။ ဒွီသူတိ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဝုတ္တေသု ဒွီသု သောမနဿေသု။

သဝိတက္ကသဝိစာရေ သောမနဿေတိ ပရိတ္တဘူမိကေ၊ ပဌမဇ္ဈာနေ ဝါ သောမနဿေ။ အဘိနိဝိဋ္ဌသောမနဿေသူတိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပိတသောမနဿေသု။ ပိ-သဒ္ဒေန သမ္မဋ္ဌသောမနဿေသု ပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ သောမနဿဝိပဿနာတောပီတိ သဝိတက္ကသဝိစာရသောမနဿပဝတ္တိဝိပဿနာတောပိ။ အဝိတက္ကအဝိစာရ ဝိပဿနာ ပဏီတတရာ သမ္မသိတဓမ္မဝသေနပိ ဝိပဿနာယ ဝိသေသသိဒ္ဓိတော၊ ယတော မဂ္ဂေပိ တထာရူပါ ဝိသေသာ ဣဇ္ဈန္တိ။ အယံ ပနတ္ထော ‘‘အရိယမဂ္ဂ ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိဝိသေသံ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ နိယမေန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေန မောရဝါပီဝါသိမဟာဒတ္တတ္ထေရဝါဒေန ဒီပေတဗ္ဗော။

၃၆၁။ ဂေဟသိတဒေါမနဿံ နာမ ကာမဂုဏာနံ အပ္ပဋိလာဘနိမိတ္တံ၊ ဝိဂတနိမိတ္တဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒေါမနဿံ။ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပဿတောတိ အပ္ပဋိလာဘေန ‘‘အဟမေဝ န လဘာမီ’’တိ ပရိတဿနတော။ သမနုဿရတောတိ ‘‘အဟု ဝတ မေ တံ ဝတ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ အနုဿရဏဝသေန စိန္တယတော။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသူ’’တိအာဒိ။

အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသူတိ သုညတဖလာဒိအရိယဖလဝိမောက္ခေသု။ ပိဟန္တိ အပေက္ခံ၊ အာသန္တိ အတ္ထော။ ကထံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မေ အာရဗ္ဘ အာသာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ယံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တတ္ထ ပိဟာ ပဝတ္တတီ’’တိ အဝိသယတ္တာ၊ ပုဂ္ဂလဿ စ အနဓိဂတဘာဝတော။ အနုဿဝူပလဒ္ဓေ ပန အနုတ္တရဝိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿ ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေန္တော ‘‘တတ္ထ ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟ’’န္တိအာဒိ။ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ’’တိ စ ဣမိနာ နယိဒံ ဒေါမနဿံ သဘာဝတော အနိဋ္ဌဓမ္မေယေဝ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ၊ အထ ခေါ ဣစ္ဆိတာလာဘဟေတုကံ ဣစ္ဆာဘိဃာတဝသေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနကန္တိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟ’’န္တိ ဝုတ္တာကာရေန ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဧဝံ ဣမမ္ပိ ပက္ခံ…ပေ… နာသက္ခိန္တိ အနုသောစတောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပက္ခေ၊ ဣမသ္မိံ မာသေ၊ ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ပဗ္ဗဇိတုံ နာလဒ္ဓံ၊ ကသိဏပရိကမ္မံ ကာတုံ နာလဒ္ဓ’’န္တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘နေက္ခမ္မဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိပဿနာဝသေနာ’’တိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယတော ဧဝ-ကာရော၊ တတော အညတ္ထ နိယမောတိ ကတွာ ‘‘တသ္မိမ္ပိ…ပေ… ဂေဟသိတဒေါမနဿမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟေတ္ထ ဂေဟသိတဒေါမနဿတာ သဝိတက္ကသဝိစာရေ နိယတာ၊ အထ ခေါ ဂေဟသိတဒေါမနဿေ သဝိတက္ကသဝိစာရတာ နိယတာ ပဋိယောဂိနိဝတ္တနတ္ထတ္တာ ဧဝ-ကာရဿ။ ‘‘ဂေဟသိတဒေါမနဿံ သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ၊ န အဝိတက္ကအဝိစာရ’’န္တိ။ နေက္ခမ္မသိတဒေါမနဿံ ပန သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ၊ သိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရံ။ သဝိတက္ကသဝိစာရဿေဝ ကာရဏဘူတံ ဒေါမနဿံ သဝိတက္ကသဝိစာရဒေါမနဿံ။ ကိံ တံ? ဂေဟသိတဒေါမနဿံ ၊ ယံ ပန နေက္ခမ္မာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နံ၊ တံ အဝိတက္ကအဝိစာရဿ ကာရဏဘူတံ အဝိတက္ကအဝိစာရဒေါမနဿန္တိ။ အယဉ္စ နယော ပရိယာယဝသေန ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘နိပ္ပရိယာယေန ပနာ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ယံ စေ အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧတဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ မညနဝသေနာတိ ပရိကပ္ပနဝသေန။ ဝုတ္တံ ပါဠိယံ။

တတြာတိ တသ္မိံ မညနေ။ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနော နယော။ ဒေါမနဿပစ္စယဘူတေတိ ဒေါမနဿဿ ပစ္စယဘူတေ။ ဥပစာရဇ္ဈာနဉှိ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ ဝါ ပါဒကာနိ ကတွာ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတုကာမဿ တေသံ အလာဘေ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပဇ္ဇနေ တာနိ တဿ ပစ္စယာ နာမ ဟောန္တိ ဣတိ တေ ဓမ္မာ ဖလူပစာရေန ‘‘ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ယော ပန တထာ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿော ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ အနုက္ကမေန ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂဖလဓမ္မေ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တေ ကာရဏူပစာရေန ‘‘ဒေါမနဿ’’န္တိ ဝုတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ နနု ဧတဿ တဒါ ဒေါမနဿမေဝ ဥပ္ပန္နံ၊ န ဒေါမနဿဟေတုကာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မာ ဥပ္ပန္နာ၊ တတ္ထ ကထံ ဒေါမနဿသမညံ အာရောပေတွာ ဝေါဟရတီတိ အာဟ ‘‘အညေသံ ပဋိပတ္တိဒဿနဝသေန ဒေါမနဿန္တိ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ။ သဝိတက္ကသဝိစာရဒေါမနဿေတိ သဝိတက္ကသဝိစာရနိမိတ္တေ ဒေါမနဿေ။ တီဟိ မာသေဟိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ တေမာသိကာ၊ တံ တေမာသိကံ။ ဣမာ စ တေမာသိကာဒယော ပဋိပဒါ တထာပဝတ္တဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမမုဒိန္ဒြိယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အဓိကမဇ္ဈိမမုဒုဿာဟဝသေန ဝါ။ ဇဂ္ဂတီတိ ဇာဂရိကံ အနုယုဉ္ဇတိ။

မဟာသိဝတ္ထေရဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

သဟဿဒွိသဟဿသင်္ချတ္တာ မဟာဂဏေ။

အဋ္ဌကထာထေရာတိ အဋ္ဌကထာယ အတ္ထပဋိပုစ္ဆနကထေရာ။ အန္တရာမဂ္ဂေတိ ဘိက္ခံ ဂဟေတွာ ဂါမတော ဝိဟာရံ ပဋိဂမနမဂ္ဂေ ။ တယော…ပေ… ဂါဟာပေတွာတိ တီဏိ စတ္တာရိ ဥဏှာပနာနိ။

ကေနစိပပဉ္စေနာတိ ကေနစိ သရီရကိစ္စဘူတေန ပပဉ္စေန။ သညံ အကာသိ ရတ္တိယံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တံ အသလ္လက္ခေန္တော။

ကသ္မာ ပန ထေရော အန္တေဝါသိကာနံ အနာရောစေတွာဝ ဂတောတိ အာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ။ အရဟတ္တံ နာမ ကိန္တိ တဒဓိဂမဿ အဒုက္ကရဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟီတိ စတူဟိပိ ဣရိယာပထေဟိ ပဝတ္တမာနဿ၊ တသ္မာ ယာဝ အရဟတ္တာဓိဂမာ သယနံ ပဋိက္ခိပါမီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘အနုစ္ဆဝိကံ နု ခေါ တေ ဧတ’’န္တိ သံဝေဂဇာတော ဝီရိယံ သမုတ္တေဇေန္တော အရဟတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝိပဿနာယ သုစိဏ္ဏဘာဝတော ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ။

ပရိမဇ္ဇီတိ ပရိမသိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပရိမဇ္ဇီတိ ပရိဝတ္တေတွာ ထေရေန ဓောဝိယမာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဓောဝီ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏံ နာမ ဥပစာရဇ္ဈာနပဌမဇ္ဈာနာဒိ။

‘‘သဝိတက္ကသဝိစာရဒေါမနဿေ’’တိအာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗံ သောမနဿေသု ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၆၂။ ဧဝရူပါတိ ယာ အကုသလာနံ အဘိဗုဒ္ဓိယာ၊ ကုသလာနံ ပရိဟာနာယ စ သံဝတ္တတိ၊ ဧဝရူပါ၊ သာ ပန ကာမူပသဉှိတတာယ ‘‘ဂေဟသိတာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဂေဟသိတဥပေက္ခာ’’တိ။ ‘‘ဗာလဿာ’’တိအာဒီသု ဗာလကရဓမ္မယောဂတော ဗာလဿ အတ္တဟိတပရဟိတဗျာမူဠှတာယ မူဠှဿ ပုထူနံ ကိလေသာဒီနံ ဇနနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ ကိလေသောဓီနံ မဂ္ဂေါဓီဟိ အဇိတတ္တာ အနောဓိဇိနဿ၊ ဩဓိဇိနော ဝါယပေက္ခာ၊ ဩဓိသော စ ကိလေသာနံ ဇိတတ္တာ၊ တေနဿ သေက္ခဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ သတ္တမဘဝါဒိတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တနဝိပါကဿ အဇိတတ္တာ အဝိပါကဇိနဿ၊ ဝိပါကဇိနာ ဝါ အရဟန္တော အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ၊ တေနဿ အသေက္ခတ္တံ ပဋိက္ခိပတိ။ အနေကာဒီနဝေ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပဓမ္မာနံ မူလဘူတေ သမ္မောဟေ အာဒီနဝါနံ အဒဿနသီလတာယ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော။ အာဂမာဓိဂမာဘာဝါ အဿုတဝတော။ ဧဒိသော ဧကံသေန အန္ဓပုထုဇ္ဇနော နာမ ဟောတီတိ တဿ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဒဿေတုံ ပုနပိ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝရူပါတိ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သမ္မောဟပုဗ္ဗိကာ။ ရူပံ သာ နာတိဝတ္တတီတိ ရူပါနံ သမတိက္ကမနာယ ကာရဏံ န ဟောတိ၊ ရူပါရမ္မဏေ ကိလေသေ နာတိက္ကမတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အညာဏာဝိဘူတတာယ အာရမ္မဏေ အဇ္ဈုပေက္ခနဝသေန ပဝတ္တမာနာ လောဘသမ္ပယုတ္တဥပေက္ခာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ တဿ လောဘဿ အနုစ္ဆဝိကမေဝ အာရမ္မဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ’’တိ အာဟ။ အနတိဝတ္တမာနာ အနာဒီနဝဒဿိတာယ။ တတော ဧဝ အဿာဒါနုပဿနတော တတ္ထေဝ လဂ္ဂါ။ အဘိသင်္ဂဿ လောဘဿ ဝသေန၊ ဒုမ္မောစနီယတာယ စ တေန လဂ္ဂိတာ ဝိယ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နာ။

ဧဝရူပါတိ ယာ အကုသလာနံ ပဟာနာယ၊ ကုသလာနဉ္စ အဘိဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တတိ၊ ဧဝရူပါ၊ သာ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ နေက္ခမ္မူပသဉှိတာတိ အာဟ ‘‘နေက္ခမ္မသိတာ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ပါဠိဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ရူပံ သာ အတိဝတ္တတီတိ ရူပသ္မိံ သမ္မဒေဝ အာဒီနဝဒဿနတော။ ရူပနိယာတာတိ ကိလေသေဟိ အနဘိဘဝနီယတော။ ဣဋ္ဌေတိ သဘာဝတော၊ သင်္ကပ္ပတော စ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ။ အရဇ္ဇန္တဿာတိ န ရဇ္ဇန္တဿ ရာဂံ အနုပ္ပာဒေန္တဿ။ အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တဿာတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမံ သမ္မာ ယောနိသော န ပေက္ခနံ အသမပေက္ခနံ၊ တံ ပန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဝိယ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသုပိ ဗာလဿ ဟောတီတိ ‘‘ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ’’တိ အဝတွာ ‘‘အသမပေက္ခနေန အသမ္မုယှန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တိဝိဓေပိ အာရမ္မဏေ အသမပေက္ခနဝသေန မုယှန္တဿာတိ အတ္ထော။ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဥပေက္ခာ။ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာသဘာဂါတိ ဥဒါသိနာကာရေန ပဝတ္တိယာ၊ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာယ စ သဘာဂါ။ ဧတ္ထ ဥပေက္ခာ ဝါတိ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ဥပေက္ခာနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဥပေက္ခာ’’တိ ဂဟိတာ ဧဝ။ တသ္မာတိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယပိ ဣဓ ဥပေက္ခာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ တဉှိ သန္ဓာယ ‘‘ပဌမဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဥပေက္ခာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တာယပိ နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာယာတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မံ။ ‘‘ယံ နေက္ခမ္မဝသေနာ’’တိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာ နတ္ထမေဝ။

၃၆၃။ ယဒိ သက္ကဿ တဒါ သောတာပတ္တိဖလပတ္တိယာဝ ဥပနိဿယော၊ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ယာဝ အရဟတ္တံ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေသီတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှီ’’တိအာဒိ။ တရုဏသက္ကောတိ အဘိနဝေါ အဓုနာ ပါတုဘူတော သက္ကော။ သမ္ပတိ ပါတုဘာဝဉှိ သန္ဓာယ ‘‘တရုဏသက္ကော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န တဿ ကုမာရတာ၊ ဝုဒ္ဓတာ ဝါ အတ္ထိ။ ဂတာဂတဋ္ဌာနန္တိ ဂမနာဂမနကာရဏံ။ န ပညာယတိ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ဂဗ္ဘသေယျကာနဉှိ စဝန္တာနံ ကမ္မဇရူပံ ဝိဂစ္ဆတိ အနုဒေဝ စိတ္တဇံ၊ အာဟာရဇဉ္စ ပစ္စယာဘာဝတော၊ ဥတုဇံ ပန သုစိရမ္ပိ ကာလံ ပဝေဏိံ ဃဋ္ဋေန္တံ ဘဿန္တံ ဝါ သောသန္တံ ဝါ ကိလေသန္တံ ဝါ ဝိဋ္ဌတံ ဝါ ဟောတိ၊ န ဧဝံ ဒေဝါနံ။ တေသဉှိ ဩပပါတိကတ္တာ ကမ္မဇရူပေ အန္တရဓာယန္တေ သေသတိသန္တတိရူပမ္ပိ တေန သဒ္ဓိံ အန္တရဓာယတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒီပသိခါဂမနံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ။ သေသဒေဝတာ န ဇာနိံသု ပုနပိ သက္ကတ္တဘာဝေန တသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ။ တီသု ဌာနေသူတိ သောမနဿဒေါမနဿဥပေက္ခာဝိဿဇ္ဇနာဝသာနဋ္ဌာနေသု။ နိဗ္ဗတ္တိတဖလမေဝါတိ သပ္ပိမှာ သပ္ပိမဏ္ဍော ဝိယ အာဂမနီယပဋိပဒါယ နိဗ္ဗတ္တိတဖလဘူတံ လောကုတ္တရမဂ္ဂဖလမေဝ ကထိတံ။ သကုဏိကာယ ဝိယ ကိဉ္စိ ဂယှူပဂံ ဥပ္ပတိတွာ ဥဍ္ဍေတွာ ဥလ္လင်္ဃိတွာ။ အဿာတိ မဂ္ဂဖလသညိတဿ အရိယဿ ဓမ္မဿ။

ပါတိမောက္ခသံဝရဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ပါတိမောက္ခသံဝရာယာတိ ပါတိမောက္ခဘူတသီလသံဝရာယာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမဇေဋ္ဌကသီလသံဝရာယာ’’တိ။ ‘‘ပါတိမောက္ခသီလဉှိ သဗ္ဗသီလတော ဇေဋ္ဌကသီလ’’န္တိ ဒီဃဝါပီဝိဟာရဝါသိ သုမတ္ထေရော ဝဒတိ၊ အန္တေဝါသိကော ပနဿ တေပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရော ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရော ဧဝ သီလံ၊ ဣတရာနိ ပန ‘သီလန္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနံ နာမ အတ္ထီ’တိ အနနုဇာနန္တော ဣန္ဒြိယသံဝရော နာမ ဆဒွါရရက္ခာမတ္တကံ၊ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယုပ္ပာဒနမတ္တကံ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတံ ပဋိလဒ္ဓပစ္စယေ ‘ဣဒ မတ္ထ’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနမတ္တကံ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပါတိမောက္ခသံဝရောဝ သီလံ။ တထာ ဟိ ယဿ သော ဘိန္နော၊ သော ဣတရာနိ ရက္ခိတုံ အဘဗ္ဗတ္တာ အသီလော ဟောတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗသော အရောဂေါ သေသာနံ ရက္ခိတုံ ဘဗ္ဗတ္တာ သမ္ပန္နသီလော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မာ ဣတရေသံ တဿ ပရိဝါရဘာဝတော၊ သဗ္ဗသော ဧကဒေသေန စ တဒန္တောဂဓဘာဝတော တဒေဝ ပဓာနသီလံ နာမာတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမဇေဋ္ဌကသီလသံဝရာယာ’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ပပဉ္စသညာသင်္ခါနိရောဓသာရုပ္ပဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပုစ္ဆိတေန ဘဂဝတာ ပပဉ္စသညာနံ၊ ပဋိပဒါယ စ မူလဘူတံ ဝေဒနံ ဝိဘဇိတွာ ပဋိပဒါ ဒေသိတာ သက္ကဿ အဇ္ဈာသယဝသေန သံကိလေသဓမ္မပ္ပဟာနမုခေန ဝေါဒါနဓမ္မပါရိပူရီတိ၊ ဧဝံ တဿာ ဧဝ ပဋိပဒါယ မူလဘူတမ္ပိ သီလသံဝရံ ပုစ္ဆိတေန ဘဂဝတာ ယတော သော ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ယထာ စ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ တဒုဘယံ သက္ကဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယသမာစာရမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ သံကိလေသဓမ္မပ္ပဟာနမုခေန ဝေါဒါနဓမ္မပါရိပူရီတိ ကတွာ။ သီလကထာယံ အသေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရာဒိကထနေ ကာရဏံ ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ကမ္မပထဝသေနာတိ ကုသလာကုသလကမ္မပထဝသေန။

ကမ္မပထဝသေနာတိ စ ကမ္မပထဝိစာရဝသေန ။ ကမ္မပထဘာဝံ အပတ္တာနမ္ပိ ဟိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ အသေဝိတဗ္ဗကာဒီနံ အသေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရာဒိဘာဝေါ ဣဓ ဝုစ္စတီတိ။ ပဏ္ဏတ္တိဝသေနာတိ သိက္ခာပဒပဏ္ဏတ္တိဝသေန။ ယတော ယတော ဟိ ယာ ယာ ဝေရမဏီ၊ တဒုဘယေပိ ဝိဘာဝေန္တော ပဏ္ဏတ္တိဝသေန ကထေတိ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ကာယဒွါရေ’’တိအာဒိ။ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမတိ ဧတေနာတိ သိက္ခာပဒဝီတိက္ကမော၊ သိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမနာကာရေန ပဝတ္တော အကုသလဓမ္မော ယံ၊ တဿ အသေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရာဒိတာ။ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခော အဝီတိက္ကမော၊ န ဝီတိက္ကမတိ ဧတေနာတိ အဝီတိက္ကမော၊ သီလံ။

မိစ္ဆာ သမ္မာ စ ပရိယေသတိ ဧတာယာတိ ပရိယေသနာ၊ အာဇီဝေါ၊ အတ္ထတော ပစ္စယဂဝေသနဗျာပါရော ကာယဝစီဒွါရိကော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝိသုံ ဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ ။ အရိယာ နိဒ္ဒေါသာ ပရိယေသနာ ဂဝေသနာတိ အရိယပရိယေသနာ၊ အရိယေဟိ သာဓူဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗာတိပိ အရိယပရိယေသနာတိ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယတော အနရိယပရိယေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဇာတိဓမ္မောတိ ဇာယနသဘာဝေါ ဇာယနပကတိကော။ ဇရာဓမ္မောတိ ဇီရဏသဘာဝေါ။ ဗျာဓိဓမ္မောတိ ဗျာဓိသဘာဝေါ။ မရဏဓမ္မောတိ မီယနသဘာဝေါ။ သောကဓမ္မောတိ သောစနကသဘာဝေါ။ သံကိလေသဓမ္မောတိ သံကိလိဿနသဘာဝေါ။

ပုတ္တဘရိယန္တိ ပုတ္တာ စ ဘရိယာ စ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဒွန္ဒေကတ္တဝသေန တေသံ နိဒ္ဒေသော။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ဧတ္ထ ပန ယတော ဝိကာရံ အနာပဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗံ ဇာတရူပမေဝ ဟောတီတိ ဇာတရူပံ နာမ သုဝဏ္ဏံ။ ဓဝလသဘာဝတာယ ရဇတီတိ ရဇတံ၊ ရူပိယံ။ ဣဓ ပန သုဝဏ္ဏံ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ ဥပဘောဂပရိဘောဂါရဟံ ‘‘ရဇတ’’န္တွေဝ ဂဟိတံ ဝေါဟာရူပဂမာသကာဒိ။ ဇာတိဓမ္မာ ဟေတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဓယောတိ ဧတေ ကာမဂုဏူပဓယော နာမ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဇာတိဓမ္မာတိ ဒဿေတိ။

ဗျာဓိဓမ္မဝါရာဒီသု ဇာတရူပရဇတံ န ဂဟိတံ။ န ဟေတဿ သီသရောဂါဒယော ဗျာဓယော နာမ သန္တိ၊ န သတ္တာနံ ဝိယ စုတိသင်္ခါတံ မရဏံ၊ န သောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စုတိသင်္ခါတံ မရဏန္တိ စ ဧကဘဝပရိယာပန္နခန္ဓနိရောဓော၊ သော တဿ နတ္ထိ၊ ခဏိကနိရောဓော ပန ခဏေ ခဏေ လဗ္ဘတေဝ။ ရာဂါဒီဟိ ပန သံကိလေသေဟိ သံကိလိဿတီတိ သံကိလေသဓမ္မဝါရေ ဂဟိတံ ဇာတရူပံ၊ တထာ ဥတုသမုဋ္ဌာနတ္တာ ဇာတိဓမ္မဝါရေ၊ မလံ ဂဟေတွာ ဇီရဏတော ဇရာဓမ္မဝါရေ စ။ အရိယေဟိ န အရဏီယာ၊ ပရိယေသနာတိပိ အနရိယပရိယေသနာ။

ဣဒါနိ အနေသနာဝသေနာပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ နယေန သုက္ကပက္ခေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သမ္ဘာရပရိယေသနံ ပဟရဏဝိသာဒိဂဝေသနံ၊ ပယောဂဝသေန ပယောဂကရဏံ တဇ္ဇာဝါယာမဇနနံ တာဒိသံ ဥပက္ကမနိဗ္ဗတ္တနံ၊ ပါဏာတိပါတာဒိအတ္ထံ ဂမနံ၊ ပစ္စေကံ ကာလ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော ‘‘သမ္ဘာရပရိယေသနကာလတော ပဋ္ဌာယ၊ ပယောဂကရဏကာလတော ပဋ္ဌာယ၊ ဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဣတရောတိ ‘‘သေဝိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တကာယသမာစာရာဒိကော။ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ တထာ ဥပ္ပာဒိတစိတ္တော ဟိ သတိ ပစ္စယသမဝါယေ တာဒိသံ ပယောဂံ ပရက္ကမံ ကရောန္တော ပဋိပတ္တိယာ မတ္ထကံ ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တုပ္ပာဒမ္ပိ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဗဟုပကာရံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၄)။

ဣဒါနိ တံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ အသေဝိတဗ္ဗံ၊ သေဝိတဗ္ဗဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဃဘေဒါဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန လောဟိတုပ္ပာဒနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဗုဒ္ဓရတနသင်္ဃရတနုပဋ္ဌာနေဟေဝ ဓမ္မရတနုပဋ္ဌာနသိဒ္ဓီတိ အာဟ ‘‘ဒိဝသဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပဋ္ဌာနဂမနာဒိဝသေနာ’’တိ ။ ဓနုဂ္ဂဟပေသနံ ဓနုဂ္ဂဟပုရိသာနံ ဥယျောဇနံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဉ္စဝရယာစနာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘အဇာတသတ္တုံ ပသာဒေတွာ လာဘုပ္ပာဒဝသေန ပရိဟီနလာဘသက္ကာရဿ ကုလေသု ဝိညာပန’’န္တိ ဧဝမာဒိံ အနရိယပရိယေသနံ ပရိယေသန္တာနံ။

ပါရိပူရိယာတိ ပါရိပူရိအတ္ထံ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလဝသေနေဝ ဟိ သေဝိတဗ္ဗာနံ ပါရိပူရီတိ တဒတ္ထံ သဗ္ဗာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရောပိ အဂ္ဂမဂ္ဂေနေဝ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတီတိ တဒတ္ထံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ ဝတွာ နိဂမေန္တော ‘‘ပါတိမောက္ခော…ပေ… ဟောတီ’’တိ အာဟ။

ဣန္ဒြိယသံဝရဝဏ္ဏနာ

၃၆၅။ ဣန္ဒြိယာနံ ပိဓာနာယာတိ ဣန္ဒြိယာနံ ပိဒဟနတ္ထာယ။ ဣန္ဒြိယာနိ စ စက္ခာဒီနိ ဒွါရာနိ၊ တေသံ ပိဓာနံ သံဝရဏံ အကုသလုပ္ပတ္တိတော ဂေါပနာတိ အာဟ ‘‘ဂုတ္တဒွါရတာယာ’’တိ။ အသေဝိတဗ္ဗရူပါဒိဝသေန ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာ အသံဝရော၊ သံကိလေသဓမ္မဝိပ္ပဟာနဝသေန ဝေါဒါနဓမ္မပါရိသုဒ္ဓီတိ။ ကာမံ ပါဠိယံ အသေဝိတဗ္ဗမ္ပိ ရူပါဒိ ဒဿိတံ၊ သက္ကေန ပန ဣန္ဒြိယသံဝရာယ ပဋိပတ္တိ ပုစ္ဆိတာတိ တမေဝ နိဝတ္တေတွာ ဒဿေတုံ အဋ္ဌကထာယံဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုဝိညေယျံ ရူပမ္ပီတိအာဒိ သေဝိတဗ္ဗရူပါဒိဝသေန ဣန္ဒြိယသံဝရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘တုဏှီ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ တုဏှီဘာဝဿ ကာရဏံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကထေတုကာမောပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယန္တိ သက္ကော ဒေဝါနံ ဣန္ဒော။

ရူပန္တိ ရူပါယတနံ၊ တဿ အသေဝနံ နာမ အဒဿနံ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘န သေဝိတဗ္ဗံ န ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ယံ ပန သတ္တသန္တာနဂတံ ရူပံ ပဿတော ပဋိကူလမနသိကာရဝသေန၊ အသုဘသညာ ဝါ သဏ္ဌာတိ ဒဿနာနုတ္တရိယဝသေန။ အထ ဝါ ကမ္မဖလသဒ္ဒဟနဝသေန ပသာဒေါ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟုတွာ အဘာဝါကာရသလ္လက္ခဏေန အနိစ္စသညာပဋိလာဘော ဝါ ဟောတိ။

ပရိယာယက္ခရဏတော အက္ခရံ၊ ဝဏ္ဏော၊ သော ဧဝ နိရန္တရုပ္ပတ္တိယာ သမုဒ္ဒိတော ပဒဝါကျသညိတော၊ အဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ တယိဒံ ကာဗျနာဋကာဒိဂတဝေဝစနဝသေန၊ ဥစ္စာရဏဝသေန စ ဝိစိတ္တသန္နိဝေသတာယ တထာပဝတ္တဝိကပ္ပနဝသေန စိတ္တဝိစိတ္တဘာဝေန ဥပတိဋ္ဌနကံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယံ စိတ္တက္ခရံ စိတ္တဗျဉ္ဇနမ္ပိ သဒ္ဒံ သုဏတော ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ။ အတ္ထနိဿိတန္တိ သမ္ပရာယိကတ္ထနိဿိတံ။ ဓမ္မနိဿိတန္တိ ဝိဝဋ္ဋဓမ္မနိဿိတံ၊ လောကုတ္တရရတနတ္တယဓမ္မနိဿိတံ ဝါ။ ပသာဒေါတိ ရတနတ္တယသဒ္ဓါ၊ ကမ္မဖလသဒ္ဓါပိ။ နိဗ္ဗိဒါ ဝါတိ အနိစ္စသညာဒိဝသေန ဝဋ္ဋတော ဥက္ကဏ္ဌာ ဝါ။

ဂန္ဓရသာဝိပရောဓာဒိဝသေန သေဝိယမာနံ အယောနိသော ပဋိပန္နတ္တာ အသေဝိတဗ္ဗံ နာမ။ ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခိတွာ သေဝိယမာနံ သမ္ပဇညဝသေန ဂဟဏတော သေဝိတဗ္ဗံ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ဂန္ဓံ ဃာယတော’’တိအာဒိ။

ယံပန ဖုသတောတိ ယံ ပန သေဝိတဗ္ဗံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနိပ္ဖန္နဿေဝ ဖုသတော။ အာသဝက္ခယော စေဝ ဟောတိ ဇာဂရိယာနုယောဂဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိတော။ ဝီရိယဉ္စ သုပဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ စတုတ္ထဿ အရိယဝံသဿ ဥက္ကံသနတော။ ပစ္ဆိမာ စ…ပေ… အနုဂ္ဂဟိတာ ဟောတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ နိယောဇနတော။

ယေ မနောဝိညေယျေ ဓမ္မေ ဣဋ္ဌာဒိဘေဒေ သမန္နာဟရန္တဿ အာဝဇ္ဇန္တဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ’’တိ ဝိဘတ္တိ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗာ၊ မေတ္တာဒိဝသေန သမန္နာဟရန္တဿ ယေ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝရူပါ သေဝိတဗ္ဗာတိ ယောဇနာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကရုဏာဒီနဉ္စေဝ အနိစ္စာဒီနဉ္စ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဏ္ဏံ ထေရာနံ ဓမ္မာတိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနပဋိပတ္တီနံ တိဏ္ဏံ ထေရာနံ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ။ ဗဟိ ဓာဝိတုံ န အဒါသိန္တိ အန္တောပရိဝေဏံ အာဂတမေဝ ရူပါဒိံ အာရဗ္ဘ ဣမသ္မိံ တေမာသေ ကမ္မဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တံ စိတ္တံ ကဒါစိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗံ၊ အန္တောပရိဝေဏေ စ ဝိသဘာဂရူပါဒီနံ အသမ္ဘဝေါ ဧဝ၊ တသ္မာ ဝိသဋဝိတက္ကဝသေန စိတ္တံ ဗဟိ ဓာဝိတုံ န အဒါသိန္တိ ဒဿေတိ။ နိဝါသဂေဟတော နိဝါသနဂဗ္ဘတော။ နိယကဇ္ဈတ္တခန္ဓပဉ္စကတော ဝိပဿနာဂေါစရတော။ ထေရော ကိရ သဗ္ဗမ္ပိ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကိရိယံ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ပဋိပဇ္ဇတိ။

၃၆၆။ အသမ္မောဟသမ္ပဇညဝသေန အဒွေဇ္ဈာဘာဝတော ဧကော အန္တော ဧတဿာတိ ဧကန္တော၊ ဧကန္တော ဝါဒေါ ဧတေသန္တိ ဧကန္တဝါဒါ။ တေနာဟ ‘‘ဧကံယေဝ ဝဒန္တီ’’တိ၊ အဘိန္နဝါဒါတိ အတ္ထော။ ဧကာစာရာတိ သမာနာစာရာ။ ဧကလဒ္ဓိကာတိ သမာနလဒ္ဓိကာ။ ဧကပရိယောသာနာတိ သမာနနိဋ္ဌာနာ။

ဣတိ သက္ကော ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ သုတံ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ နာနာဝါဒါ စာရလဒ္ဓိနိဋ္ဌာနံ ဣဒါနိ သစ္စပဋိဝေဓေန အသာရတော ဉတွာ ဌိတော၊ တဿ ကာရဏံ ဉာတုကာမော တမေဝ တာဝ ဗျတိရေကမုခေန ပုစ္ဆတိ ‘‘သဗ္ဗေဝ ဓမ္မာ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ။

ဓာတူတိ အဇ္ဈာသယဓာတု ဥတ္တရပဒလောပေန ဝုတ္တာ၊ အဇ္ဈာသယဓာတူတိ စ အတ္ထတော အဇ္ဈာသယော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘အနေကဇ္ဈာသယော နာနဇ္ဈာသယော’’တိ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ဂန္တုကာမေ ဧကော ဌာတုကာမော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ ဣရိယာပထေပိ နာမ သတ္တာ ဧကဇ္ဈာသယာ ဒုလ္လဘာ၊ ပဂေဝ လဒ္ဓီသူတိ ဒဿနတ္ထံ။ ယံ ယဒေဝ အဇ္ဈာသယန္တိ ယံ ယမေဝ သဿတာဒိအဇ္ဈာသယံ။ အဘိနိဝိသန္တီတိ တံ တံ လဒ္ဓိံ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသဝသေန အဘိမုခါ ဟုတွာ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂိဘာဝေန နိဝိသန္တိ၊ အာဒါနဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တိ။ ထာမေန စ ပရာမာသေန စာတိ ဒိဋ္ဌိထာမေန စ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေန စ။ သုဋ္ဌု ဂဏှိတွာတိ အတိဝိယ ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဏှိတွာ။ ဝေါဟရန္တီတိ ယထာဘိနိဝိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌိဝါဒံ ပညာပေန္တိ ပရေ ဟိ ဂါဟေန္တိ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ကထေန္တိ ဒီပေန္တိ ကိတ္တေန္တီ’’တိ၊ ဥဂ္ဃောသေန္တီတိ အတ္ထော။

အန္တံ အတီတာ အစ္စန္တာ၊ အစ္စန္တာ နိဋ္ဌာ ဧတေသန္တိ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ။ သဗ္ဗေသန္တိ သဗ္ဗေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ယောဂက္ခေမောတိပိ နိဗ္ဗာနံ စတူဟိပိ ယောဂေဟိ အနုပ္ပဒုဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘အစ္စန္တယောဂက္ခေမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဣ-ကာရေန နိဒ္ဒေသေန ‘‘အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အစ္စန္တယောဂက္ခေမော ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ အစ္စန္တယောဂက္ခေမီတိ။ စရန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ အဓိဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ပရိယဿတိ ပရိက္ခိဿတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခန္တံ အာဂမ္မာတိ ပရိယောသာနန္တိပိ နိဗ္ဗာနဿ နာမံ။

သင်္ခိဏာတီတိ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ခေပေတိ။ ဝိနာသေတီတိ တတော ဧဝ သဗ္ဗသော အဒဿနံ ပါပေတိ။ ဝိမုတ္တာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော အစ္စန္တနိဂ္ဂမေန ဝိသေသေန မုတ္တာ။

‘‘ဣဿာမစ္ဆရိယံ ဧကော ပဉှော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဣဿာမစ္ဆရိယံ ဝိဿဇ္ဇနန္တိ? သစ္စမေတံ၊ ယော ပန ဉာတုံ ဣစ္ဆိတော အတ္ထော၊ သော ပဉှော။ သော ဧဝ စ ဝိဿဇ္ဇီယတီတိ နာယံ ဒေါသော၊ အညထာ အမ္ဗံ ပုဋ္ဌဿ လဗုဇံ ဗျာကရဏံ ဝိယ သိယာ၊ ဧဝံ ပဉှသီသေန ပဉှဗျာကရဏံ ဝဒတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ပိယာပ္ပိယ’’န္တိအာဒိနာ ဝိဿဇ္ဇနပဒါနေဝ ဂဟိတာနိ၊ ‘‘ပိယာပ္ပိယံ ဧကော’’တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပပဉ္စသညာတိ သညာသီသေန ပပဉ္စာ ဧဝ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ပပဉ္စော ဧကော’’တိ။ ဧတ္ထ စ ယထာ ပါတိမောက္ခသံဝရပုစ္ဆာ ကာယသမာစာရာဒိဝိဘာဂေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ တယော ပဉှာ ဇာတာ၊ ဧဝံ ဣန္ဒြိယသံဝရပုစ္ဆာ ရူပါဒိဝိဘာဂေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ ဆ ပဉှာ သိယုံ။ တထာ သတိ ဧကူနဝီသတိ ပုစ္ဆာ သိယုံ၊ အထ ဣန္ဒြိယသံဝရတာသာမညေန ဧကောဝ ပဉှော ကတော၊ ဧဝံ သတိ ပါတိမောက္ခသံဝရပုစ္ဆာဘာဝသာမညေန တေပိ တယော ဧကောဝ ပဉှောတိ သဗ္ဗေဝ ဒွါဒသေဝ ပဉှာ ဘဝေယျုန္တိ? နယိဒမေဝံ။ ယသ္မာ ကာယသမာစာရာဒီသု ဝိဘဇ္ဇ ဝုစ္စမာနေသု မဟာဝိသယတာယ အပရိမာဏော ဝိဘာဂေါ သမ္ဘဝတိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ သကလမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ တဿ နိဒ္ဒေသော။ ရူပါဒီသု ပန ဝိဘဇ္ဇ ဝုစ္စမာနေသု အပ္ပဝိသယတာယ န တာဒိသော ဝိဘာဂေါ သမ္ဘဝတိ ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ ဣတိ မဟာဝိသယတာယ ပါတိမောက္ခသံဝရပုစ္ဆာ တယော ပဉှာ ကတာ၊ ဣန္ဒြိယသံဝရပုစ္ဆာ ပန အပ္ပဝိသယတာယ ဧကောဝ ပဉှော ကတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စုဒ္ဒသ မဟာပဉှာ’’တိ။

၃၆၇။ စလနဋ္ဌေနာတိ ကမ္ပနဋ္ဌေန။ တဏှာ ဟိ ကာမရာဂရူပရာဂအရူပရာဂါဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ အနဝဋ္ဌိတတာယ သယမ္ပိ စလတိ၊ ယတ္ထ ဥပ္ပန္နာ၊ တမ္ပိ သန္တာနံ ဘဝါဒီသု ပရိကဍ္ဎနေန စာလေတိ၊ တသ္မာ စလနဋ္ဌေန တဏှာ ဧဇာ နာမ။ ပီဠနဋ္ဌေနာတိ ဝိဗာဓနဋ္ဌေန တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဟေတုဘာဝေန။ ပဒုဿနဋ္ဌေနာတိ အဓမ္မရာဂါဒိဘာဝေန၊ သမ္မုခပရံမုခေန၊ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏေန စ ပကာရတော ဒုဿနဋ္ဌေန ဂဏ္ဍော။ အနုပ္ပဝိဋ္ဌဋ္ဌေနာတိ အာသယဿ ဒုန္နီဟရဏီယဘာဝေန အနုပ္ပဝိသနဋ္ဌေန။ ကဍ္ဎတိ အတ္တနော စ ရုစိယာ ဥပနေတိ။ ဥစ္စာဝစန္တိ ပဏီတဘာဝံ၊ နိဟီနဘာဝဉ္စ။ ယေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု။ ‘‘ယေသာဟ’’န္တိပိ ပါဠိ၊ တဿာ ကေစိ ‘‘ယေသံ အဟ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဧဝန္တိ သုတာနုရူပံ၊ ဥဂ္ဂဟာနုရူပဉ္စ။ ‘‘အဟံ ခေါ ပန ဘန္တေ အညေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဓမ္မာစရိယော ဟောန္တောပိ ဘဂဝတော သာဝကော…ပေ… သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ ဧဝံ အတ္တနော သောတာပန္နဘာဝံ ဇာနာပေတိ။

သောမနဿပဋိလာဘကထာဝဏ္ဏနာ

၃၆၈။ သမာပန္နောတိ သမောဂါဠှော ပဝတ္တသမ္ပဟာရော ဝိယာတိဗျူဠှော။ ဇိနိံသူတိ ယထာ အသုရာ ပုန သီသံ ဥက္ခိပိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ဧဝံ ဒေဝါ ဝိဇိနိံသုယေဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဒေဝါ ပုန အပစ္စာဂမနာယ အသုရေ ဇိနိံသူ’’တိ။ တာဒိသော ဟိဿ ဇယော သာတိသယံ ဝေဒပဋိလာဘာယ အဟောသိ။ ဒုဝိဓမ္ပိဩဇန္တိ ဒိဗ္ဗံ၊ အသုရံ စာတိ ဒွိပ္ပကာရမ္ပိ ဩဇံ။ ဒေဝါယေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ အသုရာနံ ပဝေသာဘာဝတော။ ဒဏ္ဍဿ အဝစရဏံ အာဝရဏံ ဒဏ္ဍာဝစရော၊ သဟ ဒဏ္ဍာဝစရေနာတိ သဒဏ္ဍာဝစရော၊ ဒဏ္ဍေန ပဟရိတွာ ဝါ အာဝရိတွာ ဝါ သာဓေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၃၆၉။ ဣမသ္မိံယေဝဩကာသေတိ ဣမိဿမေဝ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ။ ဒေဝဘူတဿ မေတိ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဘူတဿ သက္ကဿေဝ မေ ဘူတဿ။ သတောတိ ဣဒါနိပိ သက္ကဿေဝ သတော ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓါ။

ဒိဝိယာ ကာယာတိ ဒိဗ္ဗာ၊ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတာ ကာယာတိ အာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗာ အတ္တဘာဝါ’’တိ။ ‘‘အမူဠှော ဂဗ္ဘံ ဧဿာမီ’’တိ ဣမိနာ အရိယသာဝကာနံ အန္ဓပုထုဇ္ဇနာနံ ဝိယ သမ္မောဟမရဏံ၊ အသမ္ပဇာနဂဗ္ဘောက္ကမနဉ္စ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ အသမ္မောဟမရဏဉ္စေဝ သမ္ပဇာနဂဗ္ဘောက္ကမနဉ္စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ အရိယသာဝကာ နိယတဂတိကတ္တာ သုဂတီသု ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထာပိ မနုဿေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တာ ဥဠာရေသု ဧဝ ကုလေသု ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿန္တိ၊ သက္ကဿာပိ တာဒိသော အဇ္ဈာသယော။ တေန ဝုတ္တံ ပါဠိယံ ‘‘ယတ္ထ မေ ရမတီ မနော’’တိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယတ္ထ မေ’’တိအာဒိ။ သက္ကော ပန အတ္တနော ဒိဗ္ဗာနုဘာဝေနာပိ တာဒိသံ ဇာနိတုံ သက္ကောတိယေဝ။

ကာရဏေနာတိ ယုတ္တေန အရိယသာဝကဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကေန။ တေနာဟ ‘‘သမေနာ’’တိ။

သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ သန္ဓာယ ဝဒတိ ဆဋ္ဌေ အတ္ထဝသေ အနာဂါမိမဂ္ဂဿ ဝက္ခမာနတ္တာ။ အာဇာနိတုကာမောတိ အပ္ပတ္တံ ဝိသေသံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုကာမော။ မနုဿလောကေ အန္တော ဘဝိဿတိ ပုန မာနုဿူပပတ္တိယာ အဘာဝတော။

ပုနဒေဝါတိ မနုဿေသု ဥပ္ပန္နော တတော စဝိတွာ ပုနဒေဝ ။ ဣမသ္မိံ တာဝတိံသဒေဝလောကသ္မိံ။ ဥတ္တမော၊ ကီဒိသောတိ အာဟ ‘‘သက္ကော’’တိအာဒိ။

အန္တိမေ ဘဝေတိ မမ သဗ္ဗဘဝေသု အန္တိမေ သဗ္ဗပရိယောသာနေ ဘဝေ။ ‘‘အာယုနာ’’တိ ဣမိနာ စ တံသဟဘာဝိနော သဗ္ဗေပိ ဝဏ္ဏာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ပညာယာ’’တိ စ ဣမိနာ သဗ္ဗေပိ သဒ္ဓါသတိဝီရိယာဒိကေ။ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေတိ တသ္မိံ သဗ္ဗန္တိမေ သက္ကတ္တဘာဝေ။ အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟုတွာတိ အန္တရာယပရိနိဗ္ဗာယိအာဒိဘာဝံ အနုပဂန္တွာ ဧကံသတော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဧဝ ဟုတွာ။ တတော ဧဝ အနုက္ကမေန အဝိဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တန္တော။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘သော နိဝါသော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝမာဟ။ ‘‘အဝိဟာဒီသု…ပေ… နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧသ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ နယော န ကေဝလံ သက္ကဿေဝ၊ အထ ခေါ မဟာသေဋ္ဌိမဟာဥပါသိကာနမ္ပိ ဟောတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သက္ကော ဒေဝရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။

၃၇၀။ ဘဝသမ္ပတ္တိနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တီနံ ဝသေန အပရိပုဏ္ဏဇ္ဈာသယတာယ အနိဋ္ဌိတမနောရထော တံ တံ ပတ္တုကာမောယေဝ ဟုတွာ ဌိတော။ ယေ စ သမဏေတိ ယေ စ ပဗ္ဗဇိတေ။ ပဝိဝိတ္တဝိဟာရိနောတိ ‘‘အနေကဝိဝေကတ္တယံ ပရိဗြူဟေတွာ ဝိဟရန္တီ’’တိ မညာမိ။

သမ္ပာဒနာတိ မဂ္ဂဿ ဥပသမ္ပာဒနံ တဿ သမ္ပာပနံ သမ္မဒေဝ ပါပနံ။ ဝိရာဓနာတိ အနာရာဓနာ အနုပါယပဋိပတ္တိ။ န သမ္ဘောန္တီတိ အနဘိသမ္ဘုဏန္တိ။ ယထာပုစ္ဆိတေ အတ္ထေ အနဘိသမ္ဘုဏနံ နာမ သမ္မာ ကထေတုံ အသမတ္ထတာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ အာဒိစ္စေန သမာနဂေါတ္တတာယ။ တေနေဝါဟ ‘‘အာဒိစ္စ နာမ ဂေါတ္တေနာ’’တိ၊ တသ္မာ ။ အာဒိစ္စော ဗန္ဓု ဧတဿာတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ အထ ဝါ အာဒိစ္စဿ ဗန္ဓူတိ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ ဘဂဝါ၊ တံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။ အာဒိစ္စော ဟိ သောတာပန္နတာယ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တော။ တေနေဝါဟ –

‘‘ယော အန္ဓကာရေ တမသိ ပဘင်္ကရော၊

ဝေရောစနော မဏ္ဍလီ ဥဂ္ဂတေဇော၊

မာ ရာဟု ဂိလီ စရံ အန္တလိက္ခေ၊

ပဇံ မမံ ရာဟု ပမုဉ္စ သူရိယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၉၁)၊

သာမန္တိ သာမံပယောဂံ၊ သတ္ထု ပန သာဝကဿ သာမံပယောဂေါ နာမ သနိပါတော ဧဝါတိ အာဟ ‘‘နမက္ကာရံ ကရောမာ’’တိ။

၃၇၁။ ပရာမသိတွာတိ ‘‘ဣမာယ နာမ ပထဝိယံ နိသိန္နေန မယာ အယံ အစ္ဆရိယဓမ္မော အဓိဂတော’’တိ သောမနဿဇာတော၊ ‘‘ဣမာယ နာမ ပထဝိယံ ဧဝံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ဗုဒ္ဓရတနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော စ ပထဝိံ ပရာမသိတွာ။ ပတ္ထိတပဉှာတိ ဒီဃရတ္တာနုသယိတသံသယသမုဂ္ဃာတတ္ထံ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိတုံ လဘာမီ’’တိ ဧဝံ အဘိပတ္ထိတပဉှာ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

သက္ကပဉှသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။