📜

၅။ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – နာဠန္ဒာယန္တိ နာဠန္ဒာတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ၊ တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေတိ ဒုဿပါဝါရိကသေဋ္ဌိနော အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တဿ ဥယျာနံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဘဂဝတိ ပသန္နော တသ္မိံ ဥယျာနေ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပါဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကတွာ နိယျာတေသိ။ သော ဝိဟာရော ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ ‘‘ပါဝါရိကမ္ဗဝန’’န္တွေဝ သင်္ချံ ဂတော၊ တသ္မိံ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတီ’’တိ။ ကသ္မာ ဧဝံ အဝေါစ? အတ္တနော ဥပ္ပန္နသောမနဿပဝေဒနတ္ထံ။

တတြာယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ထေရော ကိရ တံဒိဝသံ ကာလဿေဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ သုနိဝတ္ထနိဝါသနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကန္တာဒီဟိ ဒေဝမနုဿာနံ ပသာဒံ အာဝဟန္တော နာဠန္ဒဝါသီနံ ဟိတသုခမနုဗြူဟယန္တော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကေန ဟတ္ထပါဒေ သီတလေ ကတွာ တိသန္ဓိပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။

သော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓါ။ အထဿ ဂုဏေ အနုဿရတော သီလံ အာပါထမာဂတံ။ တတော ပဋိပါဋိယာဝ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပဌမံ ဈာနံ ဒုတိယံ ဈာနံ တတိယံ ဈာနံ စတုတ္ထံ ဈာနံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ ဝိညာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ စေတောပရိယဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ…ပေ… သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ အသင်္ချေယျဿ ဥပရိ အနောမဒဿီဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ ကတံ အဘိနီဟာရံ အာဒိံ ကတွာ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရတော ယာဝ နိသိန္နပလ္လင်္ကာ ဂုဏာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။

ဧဝံ ထေရော အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရမာနော ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ဒဋ္ဌုံ နာသက္ခိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ တာဝ ပဒေသဉာဏေ ဌိတဿ သာဝကဿ ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝါ နတ္ထိ။ အဟံ ပန ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကီဒိသာ နု ခေါ တဿ ဂုဏာ’’တိ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဒ္ဓါ။ သော ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယ၊ သမာဓိံ ပညံ ဝိမုတ္တိံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ နိဿာယ၊ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ နိဿာယ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ စတ္တာရော မဂ္ဂေ စတ္တာရိ ဖလာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ စတ္တာရော အရိယဝံသေ နိဿာယ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓါ။

တထာ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံသမ္မာသမာဓိံ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ပဉ္စ နိဿရဏိယာ ဓာတုယော၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ပညာ၊ ဆ သာရဏီယေ ဓမ္မေ၊ ဆ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ၊ ဆ ဂါရဝေ၊ ဆ နိဿရဏိယာ ဓာတုယော၊ ဆ သတတဝိဟာရေ၊ ဆ အနုတ္တရိယာနိ၊ ဆ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ပညာ၊ ဆ အဘိညာ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ၊ သတ္တ အပရိဟာနိယေ ဓမ္မေ၊ သတ္တ အရိယဓနာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မေ၊ သတ္တ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ၊ သတ္တ ပညာ၊ သတ္တ ဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလေ၊ သတ္တ ခီဏာသဝဗလာနိ၊ အဋ္ဌ ပညာပဋိလာဘဟေတူ၊ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ၊ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာတိက္ကမေ၊ အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ၊ အဋ္ဌ အက္ခဏဒေသနာ၊ အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ၊ အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ၊ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ၊ နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကေ ဓမ္မေ၊ နဝ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ နဝ သတ္တာဝါသဒေသနာ၊ နဝ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယေ၊ နဝ ပညာ၊ နဝ နာနတ္တာနိ၊ နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရေ၊ ဒသ နာထကရဏေ ဓမ္မေ၊ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ၊ ဒသ ကုသလကမ္မပထေ၊ ဒသ တထာဂတဗလာနိ၊ ဒသ သမ္မတ္တာနိ၊ ဒသ အရိယဝါသေ၊ ဒသ အသေက္ခဓမ္မေ၊ ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသေ၊ ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရေ၊ တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏေ ၊ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ၊ ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယေ ဓမ္မေ၊ သောဠသဝိဓံ အာနာပါနဿတိံ၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ၊ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ၊ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ၊ ပရောပဏ္ဏာသ ကုသလဓမ္မေ၊ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ၊ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စရမဟာဝဇိရဉာဏံ နိဿာယ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဘိ။

တသ္မိံယေဝ စ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နောယေဝ ဥပရိ ‘‘အပရံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယ’’န္တိ အာဂမိဿန္တိ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မာ၊ တေပိ နိဿာယ အနုဿရိတုံ အာရဘိ။ သော ‘‘ကုသလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော မယှံ သတ္ထာ၊ အာယတနပညတ္တိယံ အနုတ္တရော၊ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယံ အနုတ္တရော၊ အာဒေသနာဝိဓာသု အနုတ္တရော၊ ဒဿနသမာပတ္တိယံ အနုတ္တရော၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော၊ ပဓာနေ အနုတ္တရော၊ ပဋိပဒါသု အနုတ္တရော၊ ဘဿသမာစာရေ အနုတ္တရော၊ ပုရိသသီလသမာစာရေ အနုတ္တရော၊ အနုသာသနီဝိဓာသု အနုတ္တရော၊ ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေ အနုတ္တရော၊ သဿတဝါဒေသု အနုတ္တရော၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေ အနုတ္တရော၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ အနုတ္တရော၊ ဣဒ္ဓိဝိဓေ အနုတ္တရော၊ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အနုတ္တရော’’တိ ဧဝံ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရန္တော ဘဂဝတော ဂုဏာနံ နေဝ အန္တံ၊ န ပမာဏံ ပဿိ။ ထေရော အတ္တနောပိ တာဝ ဂုဏာနံ အန္တံ ဝါ ပမာဏံ ဝါ နာဒ္ဒသ၊ ဘဂဝတော ဂုဏာနံ ကိံ ပဿိဿတိ? ယဿ ယဿ ဟိ ပညာ မဟတီ ဉာဏံ ဝိသဒံ၊ သော သော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ လောကိယမဟာဇနော ဥက္ကာသိတွာပိ ခိပိတွာပိ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓါန’’န္တိ အတ္တနော အတ္တနော ဥပနိဿယေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေ အနုဿရတိ။ သဗ္ဗလောကိယမဟာဇနတော ဧကော သောတာပန္နော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သောတာပန္နာနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော သကဒါဂါမီ။ သကဒါဂါမီနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော အနာဂါမီ။ အနာဂါမီနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော အရဟာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ အဝသေသအရဟန္တေဟိ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟန္တိ။ အသီတိမဟာထေရေဟိ စတ္တာရော မဟာထေရာ။ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ။ တေသုပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရတောပိ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သစေ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ သင်္ဃာဋိကဏ္ဏေန သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ ပဟရိယမာနာ နိသိန္နာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရေယျုံ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဧကော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။

သေယျထာပိ နာမ မဟာဇနော ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနော’’တိ ဇာနနတ္ထံ ယောတ္တာနိ ဝဋ္ဋေယျ၊ တတ္ထ ကောစိ ဗျာမပ္ပမာဏံ ယောတ္တံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ကောစိ ဒွေ ဗျာမံ၊ ကောစိ ဒသဗျာမံ၊ ကောစိ ဝီသတိဗျာမံ၊ ကောစိ တိံသဗျာမံ၊ ကောစိ စတ္တာလီသဗျာမံ၊ ကောစိ ပညာသဗျာမံ၊ ကောစိ သတဗျာမံ၊ ကောစိ သဟဿဗျာမံ ၊ ကောစိ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿံ။ တေ နာဝံ အာရုယှ၊ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဥဂ္ဂတပဗ္ဗတာဒိမှိ ဝါ ဌတွာ အတ္တနော အတ္တနော ယောတ္တံ ဩတာရေယျုံ၊ တေသု ယဿ ယောတ္တံ ဗျာမမတ္တံ၊ သော ဗျာမမတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ…ပေ… ယဿ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿံ၊ သော စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ။ ပရတော ဥဒကံ ဧတ္တကန္တိ န ဇာနာတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေ ပန န တတ္တကံယေဝ ဥဒကံ၊ အထ ခေါ အနန္တမပရိမာဏံ။ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿံ ဂမ္ဘီရော ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဧဝမေဝ ဧကဗျာမယောတ္တတော ပဋ္ဌာယ နဝဗျာမယောတ္တေန ဉာတဥဒကံ ဝိယ လောကိယမဟာဇနေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသဗျာမယောတ္တေန ဒသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သောတာပန္နေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ဝီသတိဗျာမယောတ္တေန ဝီသတိဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သကဒါဂါမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တိံသဗျာမယောတ္တေန တိံသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အနာဂါမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတ္တာလီသဗျာမယောတ္တေန စတ္တာလီသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အရဟတာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ပညာသဗျာမယောတ္တေန ပညာသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အသီတိမဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သတဗျာမယောတ္တေန သတဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သဟဿဗျာမယောတ္တေန သဟဿဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿယောတ္တေန စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိနာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ နာမ န ဧတ္တကံယေဝ၊ အနန္တမပရိမာဏန္တိ ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓမ္မနွယေန အနွယဗုဒ္ဓိယာ အနုမာနေန နယဂ္ဂါဟေန သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနန္တာ အပရိမာဏာ’’တိ သဒ္ဒဟိ။

ထေရေန ဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဓမ္မနွယေန ဂဟေတဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာယေဝ ဗဟုတရာ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? ယထာ ဣတော နဝ ဣတော နဝါတိ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ စန္ဒဘာဂါယ မဟာနဒိယာ ပုရိသော သူစိပါသေန ဥဒကံ ဂဏှေယျ၊ သူစိပါသေန ဂဟိတဥဒကတော အဂ္ဂဟိတမေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသော မဟာပထဝိတော အင်္ဂုလိယာ ပံသုံ ဂဏှေယျ၊ အင်္ဂုလိယာ ဂဟိတပံသုတော အဝသေသပံသုယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒါဘိမုခိံ အင်္ဂုလိံ ကရေယျ၊ အင်္ဂုလိအဘိမုခဥဒကတော အဝသေသံ ဥဒကံယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ စ ပုရိသော အာကာသာဘိမုခိံ အင်္ဂုလိံ ကရေယျ၊ အင်္ဂုလိအဘိမုခအာကာသတော သေသအာကာသပ္ပဒေသောဝ ဗဟု ဟောတိ။ ဧဝံ ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ အဒိဋ္ဌာ ဂုဏာဝ ဗဟူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ၊

ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊

ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊

ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။

ဧဝံ ထေရဿ အတ္တနော စ သတ္ထု စ ဂုဏေ အနုဿရတော ယမကမဟာနဒီမဟောဃော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ပီတိသောမနဿံ အဝတ္ထရမာနံ ဝါတော ဝိယ ဘသ္တံ၊ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဂ္ဂတဥဒကံ ဝိယ မဟာရဟဒံ သကလသရီရံ ပူရေတိ။ တတော ထေရဿ ‘‘သုပတ္ထိတာ ဝတ မေ ပတ္ထနာ၊ သုလဒ္ဓါ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ယွာဟံ ဧဝံဝိဓဿ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဗလဝတရံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

အထ ထေရော ‘‘ကဿာဟံ ဣမံ ပီတိသောမနဿံ အာရောစေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော အညော ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ မမ ဣမံ ပသာဒံ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ အဟံ ဣမံ သောမနဿံ သတ္ထုနောယေဝ ပဝေဒေယျာမိ၊ သတ္ထာဝ မေ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ သက္ခိဿတိ၊ သော ဟိ တိဋ္ဌတု မမ ပီတိသောမနဿံ၊ မာဒိသဿ သမဏသတဿ ဝါ သမဏသဟဿဿ ဝါ သမဏသတသဟဿဿ ဝါ သောမနဿံ ပဝေဒေန္တဿ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏှန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေယျထာပိ နာမ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရမာနံ ဂစ္ဆန္တိံ စန္ဒဘာဂမဟာနဒိံ ကုသုမ္ဘာ ဝါ ကန္ဒရာ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါဝ တံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဟိ တိဋ္ဌတု စန္ဒဘာဂါ၊ ဧဝရူပါနံ နဒီနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ သတသဟဿမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ န စဿ တေန ဦနတ္တံ ဝါ ပူရတ္တံ ဝါ ပညာယတိ၊ ဧဝမေဝ သတ္ထာ မာဒိသဿ သမဏသတဿ သမဏသဟဿဿ သမဏသတသဟဿဿ ဝါ ပီတိသောမနဿံ ပဝေဒေန္တဿ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏှန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေသာ သမဏဗြာဟ္မဏာဒယော စန္ဒဘာဂံ ကုသုမ္ဘကန္ဒရာ ဝိယ မမ သောမနဿံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ ။ ဟန္ဒာဟံ မမ ပီတိသောမနဿံ သတ္ထုနောဝ အာရောစေမီတိ ပလ္လင်္ကံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတွာ အာဒါယ သာယနှသမယေ ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋတော ဆိဇ္ဇိတွာ ပဂ္ဃရဏကာလေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော သောမနဿံ ပဝေဒေန္တော ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံပသန္နောတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ၊ ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော။ ဘိယျောဘိညတရောတိ ဘိယျတရော အဘိညာတော၊ ဘိယျတရာဘိညော ဝါ၊ ဥတ္တရိတရဉာဏောတိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိယန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏေ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နိပ္ပဒေသာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဒွေ ဟိ အဂ္ဂသာဝကာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ။ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စေဝ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ သဗ္ဗဉှိ နေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဥတ္တရိတရော ဘဂဝတာ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော ယဒိဒံ သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။

၁၄၂။ ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ။ အယဉှိ ဥဠာရသဒ္ဒေါ ‘‘ဥဠာရာနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၆၆) မဓုရေ အာဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ၊ ဝစ္ဆာယနော ၊ သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၈၀) သေဋ္ဌေ။ ‘‘အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂) ဝိပုလေ။ သွာယမိဓ သေဋ္ဌေ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ’’တိ။ အာသဘီတိ ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ။ ဧကံသော ဂဟိတောတိ အနုဿဝေန ဝါ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝါ ဣတိကိရာယ ဝါ ပိဋကသမ္ပဒါနေန ဝါ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ တက္ကဟေတု ဝါ နယဟေတု ဝါ အကထေတွာ ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယ ဧကံသော ဂဟိတော၊ သန္နိဋ္ဌာနကထာဝ ကထိတာတိ အတ္ထော။

သီဟနာဒေါတိ သေဋ္ဌနာဒေါ၊ နေဝ ဒန္ဓာယန္တေန န ဂဂ္ဂရာယန္တေန သီဟေန ဝိယ ဥတ္တမနာဒေါ နဒိတောတိ အတ္ထော။ ကိံ တေ သာရိပုတ္တာတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘီတိ? အနုယောဂဒါပနတ္ထံ။ ဧကစ္စော ဟိ သီဟနာဒံ နဒိတွာ အတ္တနော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ နိဃံသနံ နက္ခမတိ၊ လေပေ ပတိတမက္ကဋော ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ ဓမမာနံ အပရိသုဒ္ဓလောဟံ ဈာယိတွာ ဈာမအင်္ဂါရော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဈာမင်္ဂါရော ဝိယ ဟောတိ ။ ဧကော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါပိယမာနော ဒါတုံ သက္ကောတိ၊ နိဃံသနံ ခမတိ၊ ဓမမာနံ နိဒ္ဒေါသဇာတရူပံ ဝိယ အဓိကတရံ သောဘတိ၊ တာဒိသော ထေရော။ တေန နံ ဘဂဝါ ‘‘အနုယောဂက္ခမော အယ’’န္တိ ဉတွာ သီဟနာဒေ အနုယောဂဒါပနတ္ထံ ဣမမ္ပိ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ တယာ။ ဧဝံသီလာတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရဝသေန သီလာဒီနိ ပုစ္ဆတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာပဒါနေ ကထိတာဝ။

ကိံ ပန တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယေ တေ ဘဝိဿန္တီတိ အတီတာ စ တာဝ နိရုဒ္ဓါ၊ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာ ဒီပသိခါ ဝိယ နိဗ္ဗုတာ၊ ဧဝံ နိရုဒ္ဓေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတေ တွံ ကထံ ဇာနိဿသိ၊ အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပန ဂုဏာ ကိန္တိ တယာ အတ္တနော စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာတိ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ကိံ ပန တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ အဟံ ဧတရဟီတိ အနာဂတာပိ ဗုဒ္ဓါ အဇာတာ အနိဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နာ၊ တေပိ ကထံ တွံ ဇာနိဿသိ? တေသဉှိ ဇာနနံ အပဒေ အာကာသေ ပဒဒဿနံ ဝိယ ဟောတိ။ ဣဒါနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝသသိ၊ ဧကတော ဘိက္ခာယ စရသိ၊ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဒက္ခိဏပဿေ နိသီဒသိ၊ ကိံ ပန မယှံ ဂုဏာ အတ္တနော စေတသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ တယာတိ အနုယုဉ္ဇန္တော ဧဝမာဟ။

ထေရော ပန ပုစ္ဆိတေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ထေရဿ စ ဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ အဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ၊ ကိံ သော အတ္တနော ဝိဒိတဋ္ဌာနေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ၊ အဝိဒိတဋ္ဌာနေတိ? ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ၊ အဝိဒိတဋ္ဌာနေယေဝ ကရောတီတိ။ ထေရော ကိရ အနုယောဂေ အာရဒ္ဓေယေဝ အညာသိ။ န အယံ အနုယောဂေါ သာဝကပါရမီဉာဏေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေ အယံ အနုယောဂေါတိ အတ္တနော သာဝကပါရမီဉာဏေ ပဋိက္ခေပံ အကတွာ အဝိဒိတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ။ တေန ဣဒမ္ပိ ဒီပေတိ ‘‘ဘဂဝါ မယှံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိကာရဏဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ နတ္ထီ’’တိ။

ဧတ္ထာတိ ဧတေသု အတီတာဒိဘေဒေသု ဗုဒ္ဓေသု။ အထ ကိဉ္စရဟီတိ အထ ကသ္မာ ဧဝံ ဉာဏေ အသတိ တယာ ဧဝံ ကထိတန္တိ ဝဒတိ။

၁၄၃။ ဓမ္မနွယောတိ ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿ အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ ဥပ္ပန္နံ အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော။ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာဝ ဣမိနာဝ အာကာရေန ဇာနာမိ ဘဂဝါတိ ဝဒတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော အပ္ပမာဏော အပရိယန္တော။ ယထာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပမာဏံ ဝါ ပရိယန္တော ဝါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော နယဂ္ဂါဟဿ။ တေန သော ‘‘ဣမိနာ ဧဝံဝိဓော၊ ဣမိနာ အနုတ္တရော သတ္ထာ’’တိ ဇာနာတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကော ဧဝ။ ဣဒါနိ တံ နယဂ္ဂါဟံ ပါကဋံ ကာတုံ ဥပမာယ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ မဇ္ဈိမပဒေသေ နဂရဿ ဥဒ္ဓါပပါကာရာဒီနိ ထိရာနိ ဝါ ဟောန္တု၊ ဒုဗ္ဗလာနိ ဝါ၊ သဗ္ဗသော ဝါ ပန မာ ဟောန္တု၊ စောရာသင်္ကာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စန္တိမနဂရန္တိ အာဟ။ ဒဠှုဒ္ဓါပန္တိ ထိရပါကာရပါဒံ။ ဒဠှပါကာရတောရဏန္တိ ထိရပါကာရဉ္စေဝ ထိရပိဋ္ဌသင်္ဃာဋဉ္စ။ ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ဗဟုဒွါရေ ဟိ နဂရေ ဗဟူဟိ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧကဒွါရေ ဧကောဝ ဝဋ္ဋတိ။ ထေရဿ စ ပညာယ သဒိသော အညော နတ္ထိ။ တသ္မာ အတ္တနော ပဏ္ဍိတဘာဝဿ ဩပမ္မတ္ထံ ဧကံယေဝ ဒေါဝါရိကံ ဒဿေတုံ ဧကဒွါရ’’န္တိ အာဟ။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော ဝိသဒဉာဏော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာသင်္ခါတာယ မေဓာယ သမန္နာဂတော။ အနုပရိယာယပထန္တိ အနုပရိယာယနာမကံ ပါကာရမဂ္ဂံ။ ပါကာရသန္ဓိန္တိ ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာနံ။ ပါကာရဝိဝရန္တိ ပါကာရဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။

စေတသော ဥပက္ကိလေသေတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စိတ္တံ ဥပက္ကိလေသေန္တိ ကိလိဋ္ဌံ ကရောန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘စေတသော ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ ဝဍ္ဎိတုံ န ဒေန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာ ဟုတွာ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတန္တိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈိံသူတိ ဒဿေတိ။

အပိစေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝိပဿနာ။ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မဂ္ဂေါ။ အနုတ္တရာသမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တံ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝါ မဂ္ဂါတိ ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂမိဿကာ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တမေဝ။ ဒီဃဘာဏကမဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာတိ ဂဟေတွာ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျ၊ န ပနေဝံ ဂဟိတ’’န္တိ။ ဣတိ ထေရော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ နီဝရဏပ္ပဟာနေ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္ဗောဓိယဉ္စ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏရဇတာနံ ဝိယ နာနတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣဓ ဌတွာ ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ – အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော ပစ္စန္တနဂရံ ဒဿေသိ၊ ပါကာရံ ဒဿေသိ၊ ပရိယာယပထံ ဒဿေသိ၊ ဒွါရံ ဒဿေသိ၊ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကံ ဒဿေသိ၊ နဂရံ ပဝေသနကနိက္ခမနကေ ဩဠာရိကေ ပါဏေ ဒဿေသိ၊ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝဉ္စ ဒဿေသိ။ တတ္ထ ကိံ ကေန သဒိသန္တိ စေ။ နဂရံ ဝိယ ဟိ နိဗ္ဗာနံ၊ ပါကာရော ဝိယ သီလံ၊ ပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ၊ ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ၊ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ၊ နဂရပ္ပဝိသနကနိက္ခမနကဩဠာရိကပါဏာ ဝိယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝေါ ဝိယ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဗုဒ္ဓါနံ သီလသမထာဒီဟိ ပါကဋဘာဝေါ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝါ ဧဝမဟံ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ ဓမ္မနွယေန နယဂ္ဂါဟေန ဇာနာမီတိ အတ္တနော သီဟနာဒဿ အနုယောဂေါ ဒိန္နော ဟောတိ။

၁၄၄။ ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ယေန ဘဂဝါတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ ? သာဝကပါရမီဉာဏဿ နိပ္ဖတ္တိဒဿနတ္ထံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော၊ ဘဂဝါ အဟံ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တော ပဉ္စနဝုတိပါသဏ္ဍေ န အညံ ဧကမ္ပိ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သာဝကပါရမီဉာဏမ္ပိ ပဋိလဘိံ၊ တုမှေယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ တုမှေ ပယိရုပါသန္တော ပဋိလဘိန္တိ။ တတ္ထ ဣဓာတိ နိပါတမတ္တံ။ ဥပသင်္ကမိံ ဓမ္မသဝနာယာတိ တုမှေ ဥပသင်္ကမန္တော ပနာဟံ န စီဝရာဒိဟေတု ဥပသင်္ကမန္တော၊ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမန္တော။ ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတွာ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘိံ။ ကဒါ ပန ထေရော ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမန္တောတိ။ သူကရခတလေဏေ ဘာဂိနေယျဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တကထနဒိဝသေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၅) ဥပသင်္ကမန္တော၊ တဒါယေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘီတိ။ တံဒိဝသဉှိ ထေရော တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဗီဇမာနော ဌိတော တံ ဒေသနံ သုတွာ တတ္ထေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ဟတ္ထဂတံ အကာသိ။ ဥတ္တရုတ္တရံ ပဏီတပဏီတန္တိ ဥတ္တရုတ္တရဉ္စေဝ ပဏီတပဏီတဉ္စ ကတွာ ဒေသေသိ။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂန္တိ ကဏှဉ္စေဝ သုက္ကဉ္စ။ တဉ္စ ခေါ သပ္ပဋိဘာဂံ သဝိပက္ခံ ကတွာ။ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ သုက္ကံ၊ သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှန္တိ ဧဝံ သပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ ကဏှသုက္ကံ ဒေသေသိ၊ ကဏှံ ဒေသေန္တောပိ စ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေသိ၊ သုက္ကံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေသိ။

တသ္မိံ ဓမ္မေ အဘိညာ ဣဓေကစ္စံ ဓမ္မံ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမန္တိ တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ဓမ္မံ နာမ သာဝကပါရမီဉာဏံ သဉ္ဇာနိတွာ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမံ။ ကတမေသု ဓမ္မေသူတိ? စတုသစ္စဓမ္မေသု။ ဧတ္ထာယံ ထေရသလ္လာပေါ၊ ကာဠဝလ္လဝါသီ သုမတ္ထေရော တာဝ ဝဒတိ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသု ဣဒါနိ နိဋ္ဌဂမနကာရဏံ နတ္ထိ။ အဿဇိမဟာသာဝကဿ ဟိ ဒိဋ္ဌဒိဝသေယေဝ သော ပဌမမဂ္ဂေန စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော၊ အပရဘာဂေ သူကရခတလေဏဒွါရေ ဥပရိ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော၊ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ။ လောကန္တရဝါသီ စူဠသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘သဗ္ဗံ တထေဝ ဝတွာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ အရဟတ္တေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ အာဟ။ ဒီဃဘာဏကတိပိဋကမဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘တထေဝ ပုရိမဝါဒံ ဝတွာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ သာဝကပါရမီဉာဏေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန နယတော အာဂတာ’’တိ အာဟ။

သတ္ထရိ ပသီဒိန္တိ ဧဝံ သာဝကပါရမီဉာဏဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ သော ဘဂဝါ’’တိ သတ္ထရိ ပသီဒိံ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိ သုဋ္ဌု အက္ခာတော သုကထိတော နိယျာနိကော မဂ္ဂေါ ဖလတ္ထာယ နိယျာတိ ရာဂဒေါသမောဟနိမ္မဒနသမတ္ထော။

သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃောတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃောပိ ဝင်္ကာဒိဒေါသဝိရဟိတံ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာ သုပ္ပဋိပန္နောတိ ပသန္နောမှိ ဘဂဝတီတိ ဒဿေတိ။

ကုသလဓမ္မဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ ဣဒါနိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သမာပဇ္ဇိတေ သောဠသ အပရာပရိယဓမ္မေ ဒဿေတုံ အပရံ ပန ဘန္တေ ဧတဒါနုတ္တရိယန္တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အနုတ္တရိယန္တိ အနုတ္တရဘာဝေါ။ ယထာ ဘဂဝါဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ယထာ ယေနာကာရေန ယာယ ဒေသနာယ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သာ တုမှာကံ ဒေသနာ အနုတ္တရာတိ ဝဒတိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ တာယ ဒေသနာယ ဒေသိတေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသုပိ ဘဂဝါဝ အနုတ္တရောတိ ဒီပေတိ။ ယာ ဝါ သာ ဒေသနာ၊ တဿာ ဘူမိံ ဒဿေန္တောပိ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ အာဟ။ တတြိမေ ကုသလာ ဓမ္မာတိ တတြ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဝုတ္တပဒေ ဣမေ ကုသလာ ဓမ္မာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အာရောဂျဋ္ဌေန၊ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန၊ ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန၊ နိဒ္ဒရထဋ္ဌေန၊ သုခဝိပါကဋ္ဌေနာတိ ပဉ္စဓာ ကုသလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ဇာတကပရိယာယံ ပတွာ အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တန္တပရိယာယံ ပတွာ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန။ အဘိဓမ္မပရိယာယံ ပတွာ ကောသလ္လသမ္ဘူတနိဒ္ဒရထသုခဝိပါကဋ္ဌေန။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဗာဟိတိကသုတ္တန္တပရိယာယေန (မ။ နိ။ ၂။၃၅၈) အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ၊ သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ နာနာနယေဟိ ဝိဘဇိတွာ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဒေသိတာ။ ဖလသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ၊ ကိစ္စဝသေန နာနာကိစ္စာ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဒေသိတာ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟာ၊ ဆန္ဒာဒိဝသေန နာနာသဘာဝါ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဒေသိတာ။

ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနိ၊ အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝဝသေန နာနာသဘာဝါနိ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ စ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဒေသိတာနိ။ ပဉ္စ ဗလာနီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဝါ ဧကသင်္ဂဟာနိ၊ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝါနိ ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စ ဗလာနိ ဒေသိတာနိ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ နိယျာနဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟာ၊ ဥပဋ္ဌာနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝါ။ သမထဝိပဿနာ မဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဒေသိတာ။

အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဟေတုဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟော၊ ဒဿနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝေါ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒေသိတောတိ အတ္ထော။

ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာတိ ဣဒံ ကိမတ္ထံ အာရဒ္ဓံ? သာသနဿ ပရိယောသာနဒဿနတ္ထံ။ သာသနဿ ဟိ န ကေဝလံ မဂ္ဂေနေဝ ပရိယောသာနံ ဟောတိ၊ အရဟတ္တဖလေန ပန ဟောတိ။ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဘန္တေ ယာ အယံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဧဝံဒေသနာ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ တံဘဂဝါတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝါ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယျံ နတ္ထီတိ တဒုတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝါတိ ယံ တုမှေဟိ အနဘိညာတံ၊ တံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော အဿ၊ အဓိကတရပညော ဘဝေယျ။ ယဒိဒံ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထီတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါဝ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အနုတ္တရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဣတော ပရေသု အပရံ ပနာတိအာဒီသု ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ပုရိမဝါရသဒိသံ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာယတနပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ အာယတနပညာပနာသု။ ဣဒါနိ တာ အာယတနပညတ္တိယော ဒဿေန္တော ဆယိမာနိ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အာယတနကထာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရေန ကထိတာ၊ တေန န တံ ဝိတ္ထာရယိဿာမ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ သာ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ ယာယံ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝဝတ္ထာနာဒိဝသေန ဧဝံ ဒေသနာ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၇။ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီသူတိ ဂဗ္ဘောက္ကမနေသု။ တာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော ဒဿေန္တော စတဿော ဣမာ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသမ္ပဇာနောတိ အဇာနန္တော သမ္မူဠှော ဟုတွာ။ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝိသတိ။ ဌာတီတိ ဝသတိ။ နိက္ခမတီတိ နိက္ခမန္တောပိ အသမ္ပဇာနော သမ္မူဠှောဝ နိက္ခမတိ။ အယံ ပဌမာတိ အယံ ပကတိလောကိယမနုဿာနံ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။

သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ဩက္ကမန္တော သမ္ပဇာနော အသမ္မူဠှော ဟုတွာ ဩက္ကမတိ။

အယံဒုတိယာတိ အယံ အသီတိမဟာထေရာနံ သာဝကာနံ ဒုတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ဟိ ပဝိသန္တာဝ ဇာနန္တိ၊ ဝသန္တာ စ နိက္ခမန္တာ စ န ဇာနန္တိ။

အယံ တတိယာတိ အယံ ဒွိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနဉ္စ တတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ကိရ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ အဓောသိရာ ဥဒ္ဓံပါဒါ အနေကသတပေါရိသေ ပပါတေ ဝိယ ယောနိမုခေ ခိတ္တာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဟတ္ထီ ဝိယ သမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန နိက္ခမမာနာ အနန္တံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။ တေန နေသံ ‘‘မယံ နိက္ခမမှာ’’တိ သမ္ပဇာနတာ န ဟောတိ။ ဧဝံ ပူရိတပါရမီနမ္ပိ စ သတ္တာနံ ဧဝရူပေ ဌာနေ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အလမေဝ ဂဗ္ဘာဝါသေ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ။

အယံ စတုတ္ထာတိ အယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန စတုတ္ထာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ ဟိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တာပိ ဇာနန္တိ၊ တတ္ထ ဝသန္တာပိ ဇာနန္တိ၊ နိက္ခမန္တာပိ ဇာနန္တိ၊ နိက္ခမနကာလေပိ စ တေ ကမ္မဇဝါတာ ဥဒ္ဓံပါဒေ အဓောသိရေ ကတွာ ခိပိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဒွေ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တိ။ ဘဝဂ္ဂံ ဥပါဒါယ အဝီစိအန္တရေ အညော တီသု ကာလေသု သမ္ပဇာနော နာမ နတ္ထိ ဌပေတွာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေ။ တေနေဝ နေသံ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ စ နိက္ခမနကာလေ စ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာဒေသနဝိဓာဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ အာဒေသနဝိဓာသူတိ အာဒေသနကောဋ္ဌာသေသု။ ဣဒါနိ တာ အာဒေသနဝိဓာ ဒဿေန္တော စတဿော ဣမာတိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေန အာဒိသတီတိ အာဂတနိမိတ္တေန ဂတနိမိတ္တေန ဌိတနိမိတ္တေန ဝါ ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီတိ ကထေတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ရာဇာ တိဿော မုတ္တာ ဂဟေတွာ ပုရောဟိတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ မေ၊ အာစရိယ၊ ဟတ္ထေ’’တိ? သော ဣတော စိတော စ ဩလောကေသိ။ တေန စ သမယေန ဧကာ သရဗူ ‘‘မက္ခိကံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပက္ခန္ဒိ၊ ဂဟဏကာလေ မက္ခိကာ ပလာတာ၊ သော မက္ခိကာယ မုတ္တတ္တာ ‘‘မုတ္တာ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ မုတ္တာ တာဝ ဟောတု၊ ကတိ မုတ္တာတိ? သော ပုန နိမိတ္တံ ဩလောကေသိ။ အထ အဝိဒူရေ ကုက္ကုဋော တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တိဿော မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဧကစ္စော အာဂတနိမိတ္တေန ကထေတိ။ ဧတေနုပါယေန ဂတဌိတနိ မိတ္တေဟိပိ ကထနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အမနုဿာနန္တိ ယက္ခပိသာစာဒီနံ။ ဒေဝတာနန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ။ သဒ္ဒံ သုတွာတိ အညဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒန္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဝိပ္ပလပန္တာနံ သုတ္တပမတ္တာဒီနံ သဒ္ဒံ။ သုတွာတိ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ယံ ဝိတက္ကယတော တဿ သော သဒ္ဒေါ ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ဝသေန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိ အာဒိသတိ။ မနောသင်္ခါရာ ပဏိဟိတာတိ စိတ္တသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ။ ဝိတက္ကေဿတီတိ ဝိတက္ကယိဿတိ ပဝတ္တေဿတီတိ ပဇာနာတိ။ ဇာနန္တော စ အာဂမနေန ဇာနာတိ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ၊ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတွာ ဇာနာတိ။ အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမ ကသိဏပရိကမ္မကာလေယေဝ ယေနာကာရေန ဧသ ကသိဏဘာဝနံ အာရဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝါ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝါ အဋ္ဌသမာပတ္တိယော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ နာမ သမထဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓါယေဝ ဇာနာတိ၊ ယေနာကာရေန ဧသ ဝိပဿနံ အာရဒ္ဓါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတွာ ဇာနာတိ နာမ ယေနာကာရေန ဣမဿ မနောသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ၊ ဣမဿ နာမ စိတ္တဿ အနန္တရာ ဣမံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေဿတိ။ ဣတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဧတဿ ဟာနဘာဂိယော ဝါ သမာဓိ ဘဝိဿတိ၊ ဌိတိဘာဂိယော ဝါ ဝိသေသဘာဂိယော ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော ဝါ အဘိညာယော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။

တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပုထုဇ္ဇနာနံယေဝ စိတ္တံ ဇာနာတိ၊ န အရိယာနံ။ အရိယေသုပိ ဟေဋ္ဌိမော ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ စိတ္တံ န ဇာနာတိ၊ ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမဿ ဇာနာတိ။ ဧတေသု စ သောတာပန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သကဒါဂါမီ၊ အနာဂါမီ၊ အရဟာ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတိ။ တေသဉှိ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ တတြုပပတ္တိယေဝ ဟောတိ။ တထေဝ တံ ဟောတီတိ ဣဒံ ဧကံသေန တထေဝ ဟောတိ။ စေတောပရိယဉာဏဝသေန ဉာတဉှိ အညထာဘာဝီ နာမ နတ္ထိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဒဿနသမာပတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ အာတပ္ပမနွာယာတိအာဒိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ အာတပ္ပန္တိ ဝီရိယံ။ တဒေဝ ပဒဟိတဗ္ဗတော ပဓာနံ။ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အနုယောဂေါ။အပ္ပမာဒန္တိ သတိအဝိပ္ပဝါသံ။ သမ္မာမနသိကာရန္တိ အနိစ္စေ အနိစ္စန္တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ဥပါယမနသိကာရံ။ စေတောသမာဓိန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိံ။ အယံ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တီတိ အယံ ဒွတ္တိံ သာကာရံ ပဋိကူလတော မနသိကတွာ ပဋိကူလဒဿနဝသေန ဥပ္ပာဒိတာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ၊ သစေ ပန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သောတာပန္နော ဟောတိ၊ အယံ နိပ္ပရိယာယေနေဝ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။

အတိက္ကမ္မ စာတိ အတိက္ကမိတွာ စ။ ဆဝိမံသလောဟိတန္တိ ဆဝိဉ္စ မံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ။ အဋ္ဌိံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပာဒိတာ အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။ သစေ ပန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ အယံ နိပ္ပရိယာယေန ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ကာဠဝလ္လဝါသီ သုမတ္ထေရော ပန ‘‘ယာဝ တတိယမဂ္ဂါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

ဝိညာဏသောတန္တိ ဝိညာဏမေဝ။ ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ ဒွီဟိပိ ဘာဂေဟိ အစ္ဆိန္နံ။ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မတော ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉှိ စေတောပရိယဉာဏံ တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။

ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ နိစ္ဆန္ဒရာဂတ္တာ ဣဓလောကေ စ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မတော န ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အနာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ခီဏာသဝဿ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ ခီဏာသဝဿ ဟိ စေတောပရိယဉာဏံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။

အပိစ ဒွတ္တိံသာကာရေ အာရဒ္ဓဝိပဿနာပိ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏေ အာရဒ္ဓဝိပဿနာ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ခီဏာသဝဿ စေတောပရိယဉာဏန္တိ ဣဒံ ပဒဒွယံ နိစ္စလမေဝ။ အပရော နယော ပဌမဇ္ဈာနံ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာ။ တတိယဇ္ဈာနံ တတိယာ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ တထာ ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ဒုတိယမဂ္ဂေါ ဒုတိယာ။ တတိယမဂ္ဂေါ တတိယာ။ စတုတ္ထမဂ္ဂေါ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ လောကဝေါဟာရဝသေန ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော နရော ပေါသော’’တိ ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗာသု လောကပညတ္တီသု။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဒွေ ကထာ သမ္မုတိကထာ၊ ပရမတ္ထကထာတိ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၃၉-၄၄၃) ဝိတ္ထာရိတာ။

တတ္ထ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ အယံ သမ္မုတိကထာ။ ဣဒါနိ ယေ ပုဂ္ဂလေ ပညပေန္တော ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသု ဘဂဝါ အနုတ္တရော ဟောတိ၊ တေ ဒဿေန္တော သတ္တိမေ ဘန္တေ ပုဂ္ဂလာ။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော၊ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော၊ မဂ္ဂေန နာမကာယတော။ သော စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တာနံ၊ စတုန္နံ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။

ပါဠိ ပနေတ္ထ ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (ဓာတု။ ၂၄) ဧဝံ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ။ ပညာယ ဝိမုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တော။ သော သုက္ခဝိပဿကော စ၊ စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ဣမေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓောဝ ဟောတိ။

ပါဠိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတာ။ ယထာဟ ‘‘န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၅)။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိ ကရောတီတိ ကာယသက္ခိ။ သော ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ၊ ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ၊ သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ (ဓာတု။ ၂၆)။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တတြိဒံ သင်္ခေပလက္ခဏံ၊ ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ပဿိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၇)။

သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၈)။ ဧတေသု ဟိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယ၊ ဩကပ္ပေန္တဿ ဝိယ၊ အဓိမုစ္စန္တဿ ဝိယ စ ကိလေသက္ခယော ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကံ ဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ သူရံ ဟုတွာ ဝဟတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ န သီဃံ ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ဗလဝတရော ဝါယာမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ။ ယထာ ပန အတိနိသိတေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ သီဃံ ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ န သုယျတိ၊ ဗလဝတရံ ဝါယာမကိစ္စံ န ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ ပညာဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ ဓမ္မောတိ ပညာ၊ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိမှိပိ ဧသေဝ နယော၊ ဥဘောပေတေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ’’တိ။

တထာ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ ၊ သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပဓာနဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ ပဓာနေသူတိ ဣဓ ပဒဟနဝသေန ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပဓာနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပဋိပဒါဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ ဒုက္ခပဋိပဒါဒီသု အယံ ဝိတ္ထာရနယော – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၀၁)။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဘဿသမာစာရာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ န စေဝ မုသာဝါဒူပသဉှိတန္တိ ဘဿသမာစာရေ ဌိတောပိ ကထာမဂ္ဂံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထေန္တောပိ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု န စေဝ မုသာဝါဒူပသဉှိတံ ဘာသတိ။ အဋ္ဌ အနရိယဝေါဟာရေ ဝဇ္ဇေတွာ အဋ္ဌ အရိယဝေါဟာရယုတ္တမေဝ ဘာသတိ။ နစ ဝေဘူတိယန္တိ ဘဿသမာစာရေ ဌိတောပိ ဘေဒကရဝါစံ န ဘာသတိ။ န စ ပေသုဏိယန္တိ တဿာယေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဝေဘူတိယဝါစာ ဟိ ပိယဘာဝဿ သုညကရဏတော ‘‘ပေသုဏိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ နာမမေဝဿာ ဧတန္တိ မဟာသီဝတ္ထေရော အဝေါစ။ န စ သာရမ္ဘဇန္တိ သာရမ္ဘဇာ စ ယာ ဝါစာ၊ တဉ္စ န ဘာသတိ။ ‘‘တွံ ဒုဿီလော’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘တွံ ဒုဿီလော တဝါစရိယော ဒုဿီလော’’တိ ဝါ၊ ‘‘တုယှံ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပါဋလိပုတ္တံ ဂတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပကထာပဝတ္တံ ဝါ ကရဏုတ္တရိယဝါစံ န ဘာသတိ။ ဇယာပေက္ခောတိ ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာ၊ ယထာ ဟတ္ထကော သကျပုတ္တော တိတ္ထိယာ နာမ ဓမ္မေနပိ အဓမ္မေနပိ ဇေတဗ္ဗာတိ သစ္စာလိကံ ယံကိဉ္စိ ဘာသတိ၊ ဧဝံ ဇယာပေက္ခော ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာ န ဘာသတီတိ အတ္ထော။ မန္တာ မန္တာ စ ဝါစံ ဘာသတီတိ ဧတ္ထ မန္တာတိ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ မန္တာယ ပညာယ။ ပုန မန္တာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဿသမာစာရေ ဌိတော ဒိဝသဘာဂမ္ပိ ကထေန္တော ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တကထမေဝ ကထေတီတိ။ နိဓာနဝတိန္တိ ဟဒယေပိ နိဒဟိတဗ္ဗယုတ္တံ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန။

ဧဝံ ဘာသိတာ ဟိ ဝါစာ အမုသာ စေဝ ဟောတိ အပိသုဏာ စ အဖရုသာ စ အသဌာ စ အသမ္ဖပ္ပလာပါ စ။ ဧဝရူပါ စ အယံ ဝါစာ စတုသစ္စနိဿိတာတိပိ သိက္ခတ္တယနိဿိတာတိပိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတာတိပိ တေရသဓုတင်္ဂနိဿိတာတိပိ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မနိဿိတာတိပိ မဂ္ဂနိဿိတာတိပိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဿသမာစာရေတိ တံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

သစ္စော စဿ သဒ္ဓါ စာတိ သီလာစာရေ ဌိတော ဘိက္ခု သစ္စော စ ဘဝေယျ သစ္စကထော သဒ္ဓါ စ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော။ နနု ဟေဋ္ဌာ သစ္စံ ကထိတမေဝ၊ ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တန္တိ? ဟေဋ္ဌာ ဝါစာသစ္စံ ကထိတံ။ သီလာစာရေ ဌိတော ပန ဘိက္ခု အန္တမသော ဟသနကထာယပိ မုသာဝါဒံ န ကရောတီတိ ဒဿေတုံ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ သော ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတီတိ ဒဿနတ္ထံ န စ ကုဟကောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကုဟကော’’တိအာဒီနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။

ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော၊ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဆသု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေပိ ပမာဏညူ။ သမကာရီတိ သမစာရီ၊ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ကာယဝင်္ကာဒီနိ ပဟာယ သမံ စရတီတိ အတ္ထော။ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တောတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဇာဂရိယာနုယောဂံ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အတန္ဒိတောတိ နိတ္တန္ဒီ ကာယာလသိယဝိရဟိတော။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ကာယိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ၊ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရဗ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ စေတသိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ၊ ကိလေသသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ အပိ စ ယထာ တထာ ကိလေသုပ္ပတ္တိံ နိဝါရေန္တော စေတသိကဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ။ ဈာယီတိ အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာယီ။ သတိမာတိ စိရကတာဒိအနုဿရဏသမတ္ထာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။

ကလျာဏပဋိဘာနောတိ ဝါက္ကရဏသမ္ပန္နော စေဝ ဟောတိ ပဋိဘာနသမ္ပန္နော စ။ ယုတ္တပဋိဘာနော ခေါ ပန ဟောတိ နော မုတ္တပဋိဘာနော။ သီလသမာစာရသ္မိဉှိ ဌိတဘိက္ခု မုတ္တပဋိဘာနော န ဟောတိ၊ ယုတ္တပဋိဘာနော ပန ဟောတိ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော ဝိယ။ ဂတိမာတိ ဂမနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ ဓိတိမာတိ ဓာရဏသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ မတိမာတိ ဧတ္ထ ပန မတီတိ ပညာယ နာမမေဝ၊ တသ္မာ ပညဝါတိ အတ္ထော။ ဣတိ တီဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပညာဝ ကထိတာ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ သမဏဓမ္မကရဏဝီရိယံ ကထိတံ၊ ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနဝီရိယံ။ တထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿနာပညာ ကထိတာ၊ ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနပညာ။ န စ ကာမေသု ဂိဒ္ဓါတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အဂိဒ္ဓါ။ သတော စ နိပကော စာတိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိယာ စေဝ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော စရတီတိ အတ္ထော။ နေပက္ကန္တိ ပညာ၊ တာယ သမန္နာဂတတ္တာ နိပကောတိ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အနုသာသနဝိဓာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ ပစ္စတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရာတိ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရေန။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနောတိ ယထာ မယာ အနုသိဋ္ဌံ အနုသာသနီ ဒိန္နာ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော။ တိဏ္ဏံသံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာတိအာဒိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၅၅။ ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေတိ သောတာပန္နာဒီနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ တေန တေန မဂ္ဂေန ကိလေသဝိမုတ္တိဉာဏေ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၅၆။ အမုတြာသိံ ဧဝံနာမောတိ ဧကော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တော နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဂစ္ဆတိ။ ဧကော သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုဿရတိ၊ ဧကော ဟိ သက္ကောတိ၊ ဧကော န သက္ကောတိ။ တတ္ထ ယော သက္ကောတိ၊ တဿ ဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ အသက္ကောန္တဿ ဝသေန ဂဟိတံ။ အသက္ကောန္တော ပန ကိံ ကရောတိ? သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုဿရန္တော ဂန္တွာ အနေကဇာတိသတသဟဿမတ္ထကေ ဌတွာ နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဩတရတိ။ တံ ဒဿေန္တော ဧဝံနာမောတိအာဒိမာဟ ။ သော ဧဝမာဟာတိ သော ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သဿတောတိ ဝတွာ ‘‘တေ စ သတ္တာ သံသရန္တီ’’တိ ဝဒန္တဿ ဝစနံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ ပနေသ ဧတံ န သလ္လက္ခေသိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ ဌာနံ ဝါ နိယမော ဝါ နတ္ထိ။ ဣမံ ဂဟေတွာ ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣမံ ဂဏှာတီတိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝေတံ။ အယံ တတိယော သဿတဝါဒေါတိ ထေရော လာဘိဿေဝ ဝသေန တယော သဿတဝါဒေ အာဟ။ ဘဂဝတာ ပန တက္ကီဝါဒမ္ပိ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မဇာလေ စတ္တာရော ဝုတ္တာ။ ဧတေသံ ပန တိဏ္ဏံ ဝါဒါနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

၁၅၇။ ဂဏနာယ ဝါတိ ပိဏ္ဍဂဏနာယ။ သင်္ခါနေနာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကဝသေန မနောဂဏနာယ။ ဥဘယထာပိ ပိဏ္ဍဂဏနမေဝ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဝဿာနံ သတဝသေန သဟဿဝသေန သတသဟဿဝသေန ကောဋိဝသေန ပိဏ္ဍံ ကတွာပိ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာ ဝဿကောဋိယောတိ ဝါ ဧဝံ သင်္ခါတုံ န သက္ကာ။ တုမှေ ပန အတ္တနော ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ယသ္မာ ဝေါ အနာဝရဏဉာဏံ သူရံ ဝဟတိ။ တသ္မာ ဒေသနာဉာဏကုသလတံ ပုရက္ခတွာ ဝဿဂဏနာယပိ ပရိယန္တိကံ ကတွာ ကပ္ပဂဏနာယပိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧတ္တကန္တိ ဒဿေထာတိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝုတ္တနယောယေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၁၅၈။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏေတိ ဘန္တေ ယာပိ အယံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဉာဏဒေသနာ၊ သာပိ တုမှာကံယေဝ အနုတ္တရာ။ အတီတဗုဒ္ဓါပိ ဧဝမေဝ ဒေသေသုံ။ အနာဂတာပိ ဧဝမေဝ ဒေသေဿန္တိ။ တုမှေ တေသံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ ဘန္တေ ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။

၁၅၉။ သာသဝါ သဥပဓိကာတိ သဒေါသာ သဥပါရမ္ဘာ။ နော အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ န ဝုစ္စတိ။ အနာသဝါ အနုပဓိကာတိ နိဒ္ဒေါသာ အနုပါရမ္ဘာ။ အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဋိကူလသညီတတ္ထ ဝိဟရတီတိ ကထံ အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ? ပဋိကူလေ သတ္တေ မေတ္တံ ဖရတိ၊ သင်္ခါရေ ဓာတုသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၉၇)? အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတိ၊ ဓာတုတော ဝါ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ အပ္ပဋိကူလေ သတ္တေ အသုဘသညံ ဖရတိ၊ သင်္ခါရေ အနိစ္စသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝါ ဖရတိ၊ အနိစ္စတော ဝါ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတီတိ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တော အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တော ယထာ အညေ အသမပေက္ခနေန မောဟံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ ဧဝံ အနုပ္ပာဒေန္တော ဆသု အာရမ္မဏေသု ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ၊ ဘန္တေ၊ ယာ အယံ ဒွီသု ဣဒ္ဓီသု ဧဝံဒေသနာ၊ ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ တံ ဘဂဝါတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝါ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယျံ နတ္ထီတိ ဥတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါတိ ယံ တုမှေဟိ အနဘိညာတံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော အဿ၊ အဓိကတရပညော ဘဝေယျ။ ယဒိဒံ ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။ အတီတဗုဒ္ဓါပိ ဟိ ဣမာ ဒွေ ဣဒ္ဓိယော ဒေသေသုံ၊ အနာဂတာပိ ဣမာဝ ဒေသေဿန္တိ။ တုမှေပိ တေသံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာ ဣမာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု အနုတ္တရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဧတ္တာဝတာ ယေ ဓမ္မသေနာပတိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မေ သမ္မသိ၊ တေဝ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။

အညထာသတ္ထုဂုဏဒဿနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ဣဒါနိ အပရေနပိ အာကာရေန ဘဂဝတော ဂုဏေ ဒဿေန္တော ယံ တံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေနာတိ သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တာ နာမ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗောဓိသတ္တာ။ တသ္မာ ယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပန တေန ပတ္တဗ္ဗံ? နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိအာဒီသု ‘‘ဝီရိယံ ထာမော’’တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ဝီရိယဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေန။ ထာမဝတာတိ ထာမသမ္ပန္နေန ထိရဝီရိယေန။ ပုရိသထာမေနာတိ တေန ထာမဝတာ ယံ ပုရိသထာမေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနန္တရပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသဓောရယှေနာတိ ယာ အသမဓုရေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဝဟိတဗ္ဗာ ဓုရာ၊ တံ ဓုရံ ဝဟနသမတ္ထေန မဟာပုရိသေန။ အနုပ္ပတ္တံ တံ ဘဂဝတာတိ တံ သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗမေဝ အနုပ္ပတ္တံ၊ ဘဂဝတော ဧကဂုဏောပိ ဦနော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ။ ယထာ အညေ ကေဏိယဇဋိလာဒယော သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘ကော ဇာနာတိ ပရလောကံ ။ သုခေါ ဣမိဿာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ မုဒုကာယ လောမသာယ ဗာဟာယ သမ္ဖဿော’’တိ မောဠိဗန္ဓာဟိ ပရိဗ္ဗာဇိကာဟိ ပရိစာရေန္တိ သမ္ပတ္တံ သမ္ပတ္တံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ကာမသုခမနုယုတ္တာ၊ န ဧဝမနုယုတ္တောတိ ဒဿေတိ။

ဟီနန္တိ လာမကံ။ ဂမ္မန္တိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မံ။ ပေါထုဇ္ဇနိကန္တိ ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒေါသံ။ န ဝါ အရိယေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနတ္ထသဉှိတန္တိ အနတ္ထသံယုတ္တံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အတ္တနော အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂံ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခယုတ္တံ၊ ဒုက္ခမံ ဝါ။ ယထာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ပရိဝဇ္ဇေဿာမာတိ ကာယကိလမထံ အနုဓာဝန္တိ၊ တတော မုဉ္စိဿာမာတိ ကာမသုခံ အနုဓာဝန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝါ။ ဘဂဝါ ပန ဥဘော ဧတေ အန္တေ ဝဇ္ဇေတွာ ယာ သာ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ စက္ခုကရဏီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိ၊ တမေဝ ပဋိပန္နော။ တသ္မာ ‘‘န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။

အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတသိကာနံ၊ ကာမာဝစရစိတ္တာနိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သုခဝိဟာရာနံ။ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တန္တသ္မိဉှိ သပ္ပီတိကဒုတိယဇ္ဈာနဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၃၂)။ ပါသာဒိကသုတ္တန္တေ သဟ မဂ္ဂေန ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ။ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ။ ဣမသ္မိံ သမ္ပသာဒနီယေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဇ္ဈာနာနိ ကထိတာနိ။ နိကာမလာဘီတိ ယထာကာမလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။

အနုယောဂဒါနပ္ပကာရဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ – ဇာတိခေတ္တံ အာဏာခေတ္တံ ဝိသယခေတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိခေတ္တံ နာမ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ နိက္ခမနကာလေ သမ္ဗောဓိကာလေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ပန အာဏာခေတ္တံ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉှိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ဝိသယခေတ္တဿ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ၊ တာဝတကံ ဉေယျံ၊ ယာဝတကံ ဉေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျံ၊ ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။

ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု ဌပေတွာ ဣမံ စက္ကဝါဠံ အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ နုပ္ပဉ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိနယပိဋကံ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော မဟာကဿပတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ ယသတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သင်္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ‘‘ဣမံ စက္ကဝါဠံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။

အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ‘‘ဗောဓိံ အပတွာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ၊ တာဝ ပုဗ္ဗေတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနေနေဝ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော။ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိပိ နိဝါရိတာ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ စ ယာဝ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ၊ တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ ဌိတာသု ဗုဒ္ဓါပိ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။

တိပိဋကအန္တရဓာနကထာ

တီဏိ အန္တရဓာနာနိ နာမ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ၊ ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ၊ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ပရိယတ္တီတိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ ပဋိဝေဓောတိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ ပဋိပတ္တီတိ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနောတိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ကဒါစိ အပ္ပာ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။

ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော န ဇာနာမီတိ အာဟ။ တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော အာစိက္ခိ၊ တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ ဈာနံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒါ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နဿတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ။ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင်္ဂဟော ၊ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု ပိဋကေသု ဌိတေသုပိ သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။

တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယျာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒြိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗြဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ဂါထာနံ ပုစ္ဆာ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ၊ သဘိယပုစ္ဆာ အာဠဝကပုစ္ဆာ ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။

ဒွီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိဝါရက္ခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယပိ ဌိတာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင်္ဂံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ။ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကဿပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ။ ဆဠဘိညေဟိ ဝဿသဟဿံ။ တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝဿသဟဿံ။ သုက္ခဝိပဿကေဟိ ဝဿသဟဿံ။ ပါတိမောက္ခေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သစ္စပ္ပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကဿ သီလဘေဒတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။

သာသနအန္တရဟိတဝဏ္ဏနာ

တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ။ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ကုသိနာရာယံ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ သာသနဿ ကိရ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ ဂမိဿန္တိ။ မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ။ တတော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော န အန္တရာ နဿိဿန္တိ။ သဗ္ဗဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနာ ဟုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ။

တာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိဿန္တိ၊ တတော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ၊ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒါနိ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိဿန္တိ။ ဌပေတွာ အနာဂါမိခီဏာသဝေ အဝသေသာ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ။ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာ ဘဝိဿတိ။ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။

ယာဝ န ဧဝံ အန္တရဓာယတိ၊ တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အစ္ဆရိယမနုဿာ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၂)။ ယဒိ စ ဒွေ ဝါ စတ္တာရော ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ အနစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ။ ဧကသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ။ ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါပိ ဘဝေယျုံ၊ တသ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉှိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ။ အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ၊ တတော အနစ္ဆရိယော သိယာ။ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ၊ ဝိဝါဒဘာဝတော စ။ ဗဟူသု ဟိ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကာ ဝိယ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ ပါသာဒိကော၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ မဓုရဿရော လာဘီ ပုညဝါတိ ဝိဝဒေယျုံ။ တသ္မာပိ ဧဝံ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပိ စေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာပိ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –

ဘန္တေ၊ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဒေသယန္တာ စ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တိ၊ ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ၊ သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ၊ အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကသိက္ခာ ဧကာနုသာသနီ၊ ကေန ကာရဏေန ဒွေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော၊ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဘဝေယျ၊ ဒွိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယျ၊ ဩဝဒမာနာ စ ဒွေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယျုံ၊ အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယျုံ၊ တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဒေသေဟိ၊ ယထာဟံ နိဿံသယော ဘဝေယျ’’န္တိ။

အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ၊ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ၊ စလေယျ၊ ကမ္ပေယျ၊ နမေယျ၊ ဩဏမေယျ၊ ဝိနမေယျ၊ ဝိကိရေယျ၊ ဝိဓမေယျ၊ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယျ၊ ဧကပုရိသေ အဘိရူဠှေ သာ နာဝါ သမုပါဒိကာ ဘဝေယျ၊ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂေန၊ သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယျ၊ အပိ နု သာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဒွိန္နမ္ပိ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ စလေယျ၊ ကမ္ပေယျ၊ နမေယျ၊ ဩဏမေယျ၊ ဝိနမေယျ၊ ဝိကိရေယျ၊ ဝိဓမေယျ၊ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ ဩသီဒေယျ ဥဒကေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ၊ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

ယထာ ဝါ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ ဆာဒေန္တံ ယာဝ ကဏ္ဌမဘိပူရယိတွာ၊ သော ဓာတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒီကတော အနောဏမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တာဝတကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ အပိ နု ခေါ သော၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ ၊ သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယျာတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ …ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာတိ။

ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ ရတနပူရိတာ ဘဝေယျုံ ယာဝ မုခသမာ၊ ဧကသ္မာ သကဋတော ရတနံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သကဋေ အာကိရေယျုံ၊ အပိ နု ခေါ တံ၊ မဟာရာဇ၊ သကဋံ ဒွိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နာဘိပိ တဿ ဖလေယျ၊ အရာပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျုံ၊ နေမိပိ တဿ ဩပတေယျ၊ အက္ခောပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျာတိ။ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီတိ? အာမ၊ ဘန္တေ၊တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတိ။

အပိစ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ အညမ္ပိ တတ္ထ အတိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ၊ ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွိန္နံ ဗလဝါမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ အမစ္စော အမှာကံ အမစ္စော’’တိ၊ ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ၊ ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ၊ ဣဒံ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ ‘‘အဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ၊ ‘‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါ’’တိ၊ သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ပဝရော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အသမော ဗုဒ္ဓါတိ ၊ အသမသမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိဘာဂေါ ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓါတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဣမမ္ပိ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပိစ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ၊ ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတာယ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ၊ ယံ အညမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တံ ဟောတိ၊ တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တီ၊ သာ ဧကာယေဝ။ သာဂရော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ အာကာသော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ သက္ကော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ မာရော မဟန္တော ၊ သော ဧကောယေဝ။ မဟာဗြဟ္မာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ အညေသံ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကောယေဝ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သုကထိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီတိ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။

ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မန္တိ နဝဝိဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော။ ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ဝါဒေါယေဝ။

အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ အာယသ္မာ ဥဒါယီတိ တယော ထေရာ ဥဒါယီ နာမ – လာဠုဒါယီ၊ ကာဠုဒါယီ၊ မဟာဥဒါယီတိ။ ဣဓ မဟာဥဒါယီ အဓိပ္ပေတော။ တဿ ကိရ ဣမံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သုဏန္တဿ အဗ္ဘန္တရေ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပါဒပိဋ္ဌိတော သီသမတ္ထကံ ဂစ္ဆတိ၊ သီသမတ္ထကတော ပါဒပိဋ္ဌိံ အာဂစ္ဆတိ၊ ဥဘတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈံ ဩတရတိ၊ မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော နိရန္တရံ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော ဗလဝသောမနဿေန ဒသဗလဿ ဂုဏံ ကထေန္တော အစ္ဆရိယံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အပ္ပိစ္ဆတာတိ နိတ္တဏှတာ။ သန္တုဋ္ဌိတာတိ စတူသု ပစ္စယေသု တီဟာကာရေဟိ သန္တောသော။ သလ္လေခတာတိ သဗ္ဗကိလေသာနံ သလ္လိခိတဘာဝေါ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ န အတ္တာနံ ပါတုကရိဿတီတိ အတ္တနော ဂုဏေ န အာဝိ ကရိဿတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ ‘‘ကော အမှေဟိ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တာ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ နာဠန္ဒံ ဝိစရေယျုံ။

ပဿခေါ တွံ၊ ဥဒါယိ၊ တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ပဿ ဥဒါယိ ယာဒိသီ တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ နေဝ အတ္တာနံ ပါတုကရောတိ၊ န အတ္တနော ဂုဏံ ကထေတီတိ စေ? န၊ န ကထေတိ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီဟိ ကထေတဗ္ဗံ၊ စီဝရာဒိဟေတုံ န ကထေတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ပဿ ခေါ တွံ၊ ဥဒါယိ၊ တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာ’’တိအာဒိ။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တံ ပန အာဂမ္မ ဝေနေယျဝသေန ကထေတိ။ ယထာဟ –

‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၁)၊

ဧဝံ တထာဂတဿ ဂုဏဒီပိကာ ဗဟူ ဂါထာပိ သုတ္တန္တာပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

၁၆၃။ အဘိက္ခဏံ ဘာသေယျာသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာသေယျာသိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယေ မေ ကထိတန္တိ မာ မဇ္ဈနှိကာဒီသု န ကထယိတ္ထ။ အဇ္ဇ ဝါ မေ ကထိတန္တိ မာ ပရဒိဝသာဒီသု န ကထယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ ပဝေဒေသီတိ ကထေသိ။ ဣမဿ ဝေယျာကရဏဿာတိ နိဂ္ဂါထကတ္တာ ဣဒံ သုတ္တံ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဝစနန္တိ နာမံ။ ဣဒံ ပန ‘‘ဣတိ ဟိဒ’’န္တိ ပဋ္ဌာယ ပဒံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ

သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။