📜

၅။ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ ပါဝါရေန္တိ သဉ္ဆာဒေန္တိ သရီရံ ဧတေနာတိ ပါဝါရော၊ ဝတ္ထံ။ ပါဝရဏံ ဝါ ပါဝါရော၊ ‘‘ဝတ္ထံ ဒုဿ’’န္တိ ပရိယာယသဒ္ဒါ ဧတေတိ ဒုဿမေဝ ပါဝါရော၊ သော ဧတဿ ဗဟုဝိဓော အနေကကောဋိပ္ပဘေဒေါ ဘဏ္ဍဘူတော အတ္ထီတိ ဒုဿပါဝါရိကော။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ဒဟရကာလေ ဒုဿပါဝါရဘဏ္ဍမေဝ ဗဟုံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝါဏိဇ္ဇံ အကာသိ၊ တေန နံ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ ဌိတမ္ပိ ‘‘ပါဝါရိကော’’ တွေဝ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဘဂဝတီတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ ပကာရတ္ထော ဝါ၊ တေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေန ဝုတ္တဝစနံ သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ အဝေါစာ’’တိ တထာဝစနေ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သောမနဿပဝေဒနတ္ထ’’န္တိ ကသ္မာ ပယောဇနံ ဝိဿဇ္ဇိတံ၊ တယိဒံ အမ္ဗံ ပုဋ္ဌဿ လဗုဇံ ဗျာကရဏသဒိသန္တိ? နယိဒမေဝံ စိန္တေတဗ္ဗံ။ ယာ ဟိဿ ထေရဿ တဒါ ဘဂဝတိ သောမနဿုပ္ပတ္တိ၊ သာ နိဒ္ဓါရိတရူပါ ကာရဏဘာဝေန စောဒိတာ၊ တသ္မာ ဧဝံ အဝေါစာတိ၊ သာ ဧဝ စ ယသ္မာ နိဒ္ဓါရိတရူပါ ပဝေဒနဝသေန ဘဂဝတော သမ္မုခါ တထာဝစနံ ပယောဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အတ္တနော ဥပ္ပန္နသောမနဿပဝေဒနတ္ထ’’န္တိ ပယောဇနဘာဝေန ဝိဿဇ္ဇိတံ။

တတြာတိ တသ္မိံ သောမနဿပဝေဒနေ။ ဝိဟာရေ နိဝါသပရိဝတ္တနဝသေန သုနိဝတ္ထနိဝါသနော။ အာဘုဇိတွာတိ အာဗန္ဓိတွာ။

သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘အဟော သန္တော ဝတာယံ အရိယဝိဟာရော’’တိ သမာပတ္တိသုခပစ္စဝေက္ခဏမုခေန အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အာရဘိတွာ စ နေသံ တံ တံ သာမညဝိသေသဝိဘာဂဝသေန အနုဿရိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓီ’’တိ သာမညတော ဂဟိတဿေဝ ‘‘ပဌမံ ဈာန’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသဝိဘာဂေါ၊ ‘‘ပညာ’’တိ သာမညတော စ ဂဟိတဿေဝ ‘‘ဝိပဿနာဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသဝိဘာဂေါ ဥဒ္ဓဋော။ ‘‘လောကိယာဘိညာသု ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿေဝ ဂဟဏံ ထေရဿ ဣတရေဟိ သာတိသယန္တိ ဒဿေတု’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏမ္ပိ ပန ‘‘ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿာ’’တိအာဒိနာ ကိစ္စဝသေန ဒဿိတမေဝ၊ လက္ခဏဟာရဝသေန ဝါ ဣတရေသံ ပေတ္ထ ဂဟိတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။ တထာ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တိယံ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာန ကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ၊ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၂၈) တံ သံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၄၂၈) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာဝကဝိသယေ ပရမုက္ကံသဂတံ ဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝိယ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မေသု။ တဿာပိ ဟိ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ၊ သာဝကပါရမိယာ ပန သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတတ္တာ အဂ္ဂမဂ္ဂသမဓိဂမေနေဝဿ သမဓိဂမော ဟောတိ။ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ယာဝ နိသိန္နပလ္လင်္ကာ အနုဿရတောတိ ယောဇနာ။

ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယ ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓါတိ ယောဇနာ။ ယသ္မာ ဂုဏာနံ ဗဟုဘာဝတော နေသံ ဧကဇ္ဈံ အာပါထာဂမနံ နတ္ထိ၊ သတိ စ တသ္မိံ အနိရူပိတရူပေနေဝ အနုဿရဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ထေရော သဝိသယေ ဌတွာ တေ အနုပဒံ သရူပတော အနုဿရိ၊ အနုဿရန္တော စ သဗ္ဗပဌမံ သီလံ အနုဿရိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယာ’’တိ အာဟ၊ သီလံ အာရဗ္ဘာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ စေတ္ထ ထေရော ဧကေကဝသေန ဘဂဝတော ဂုဏေ အနုဿရိတွာ တတော ပရံ စတုက္ကပဉ္စကာဒိဝသေန အနုဿရိ၊ တသ္မာ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ’’တိ ဝတွာ တတော ပရံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာသာမညေန ဣန္ဒြိယေသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တာနိ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၂) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတ္တာရော အရိယဝံသာ အရိယဝံသသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၄။၂၈) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဓာနိယင်္ဂါဒယော သင်္ဂီတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၇) ဒသုတ္တရသုတ္တေသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) အာဂမိဿန္တိ။ ဆ သာရဏီယ ဓမ္မာ ပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၁) အာဂတာ ဧဝ။ သုခံ သုပနာဒယော (အ။ နိ။ ၁၁။၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၂၂) ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသာ ။ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒိနာ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) စတူသု အရိယသစ္စေသု တိပရိဝတ္တဝသေန အာဂတာ ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရာ။ မဂ္ဂဖလေသု ပဝတ္တာနိ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ စာတိ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ။ ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ဓမ္မာ မေဃိယသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၁) ဂဟေတဗ္ဗာ၊ သောဠသဝိဓာ အာနာပါနဿတိ အာနာပါနဿတိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၁၄၈)၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅) ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ အနာဂတံသေ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ၊ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ သမာဓိဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ပညာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ ဟာနိ။ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဒဝါ၊ နတ္ထိ ရဝါ၊ နတ္ထိ အပ္ဖုဋ္ဌံ၊ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနော၊ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ ဒဝါတိ ခိဍ္ဍာဓိပ္ပာယေန ကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ရဝါတိ သဟသာ ကိရိယာ နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သဟသာ ပန ကိရိယာ ဒဝါ၊ ‘‘အညံ ကရိဿာမီ’’တိ အညဿ ကရဏံ ရဝါ။ နတ္ထိ အပ္ဖုဋန္တိ ဉာဏေန အဖုသိတံ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တန္တိ တုရိတကိရိယာ နတ္ထိ။ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနောတိ နိရတ္ထကစိတ္တသမုဒါစာရော နတ္ထိ။ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာတိ အညာဏုပေက္ခာ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနီ’’တိ အပဌိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ သတိယာ [သတ္တိယာ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ)] ဟာနီ’’တိ ပဌန္တိ။

ဇရာမရဏာဒီသု ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ပစ္စေကံ စတုသစ္စယောဇနာဝသေန ပဝတ္တာနိ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏာနိယေဝ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃) သုခဝိသေသာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဉာဏဝတ္ထူနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယတော ခေါ ဘိက္ခဝေ အရိယသာဝကော ဧဝံ ဇရာမရဏံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏသမုဒယံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏနိရောဓံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃)။

ဇရာမရဏသမုဒယောတိ စေတ္ထ ဇာတိ အဓိပ္ပေတာ။ သေသပဒေသု ဘဝါဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဖဿာဒယော ပရောပဏ္ဏာသ ကုသလဓမ္မာ။

‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ‘‘ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ၊ ‘‘အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဉာဏံ။ ‘‘ယမ္ပိ ဣဒံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဉာဏန္တိ ဧဝံ ဇရာမရဏာဒီသု ဧကာဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ပစ္စေကံ သတ္တ သတ္တ ကတွာ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယမ္ပီတိ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဝိပဿနာရမ္မဏဘာဝေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏန္တိ ဆပိ ဉာဏာနိ သင်္ခိပိတွာ ဝုတ္တံ ဉာဏံ။ ‘‘ခယဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ ပန ပကာရေန ပဝတ္တဉာဏဿ ဒဿနံ၊ ဝိပဿနာဒဿနတော ဝိပဿနာ ပဋိဝိပဿနာဒဿနမတ္တမေဝါတိ န တံ ‘‘အင်္ဂ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ ပါဠိယံ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ပန သဗ္ဗတ္ထ ဉာဏဝသေန အင်္ဂါနံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏ’’န္တိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ပကာသေတွာ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဉာဏံ သတ္တမံ ဉာဏန္တိ အယမတ္ထော ဒိဿတိ။ န ဟိ ယမ္ပိ ဣဒံ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ဉာဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော ဟောတိ ဉာဏဂ္ဂဟဏေန ဧတသ္မိံ ဉာဏဘာဝဒဿနဿ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ‘‘ခယဓမ္မံ…ပေ… နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ ဧတေသံ သမ္ဗန္ဓဘာဝပ္ပသင်္ဂေါ စာတိ။ စတုဝီသတိ…ပေ… ဝဇိရဉာဏန္တိ ဧတ္ထ ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘ဘဂဝါ ဒေဝသိကံ ဒွါဒသကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဒွါဒသကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုမေဝ စ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တာသံ ပုရေစရံ၊ သဟဝစရဉ္စ ဉာဏံ ပဋိပက္ခေဟိ အဘေဇ္ဇတံ၊ မဟတ္တဉ္စ ဥပါဒါယ မဟာဝဇိရဉာဏံ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘တထာဂတံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒွေ ဝိတက္ကာ ဗဟုလံ သမုဒါစရန္တိ – ခေမော စ ဝိတက္ကော၊ ပဝိဝေကော စ ဝိတက္ကော’တိ (ဣတိဝု။ ၃၈)။

ခေမဝိတက္ကော ဟိ ဘဂဝတော မဟာကရုဏာသမာပတ္တိံ ပူရေတွာ ဌိတော၊ ပဝိဝေကဝိတက္ကော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော၊ မတ္ထကပ္ပတ္တော သမာပတ္တီသု ဝသီဘာဝေါ၊ တသ္မာ သမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနာနိ ကတိပယစိတ္တက္ခဏေဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ ပဉ္စ ရူပါဝစရသမာပတ္တိယော စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော အပ္ပမညာသမာပတ္တိယာ သဒ္ဓိံ ဒသ၊ နိရောဓသမာပတ္တိ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ စာတိ ဒွါဒသေတာ သမာပတ္တိယော ဘဂဝါ ပစ္စေကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကောဋိသတသဟဿက္ခတ္တုံ ပုရေဘတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တထာ ပစ္ဆာဘတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗသမာပတ္တိသဉ္စာရိတဉာဏံ မဟာဝဇိရဉာဏံ နာမာ’’တိ ကေစိ။

အပရေ ပန ‘‘ယံ တံ ဘဂဝတာ အဘိသမ္ဗောဓိဒိဝသေ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ပဋိလောမနယေန ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနံ အာရဘန္တေန ယထာ နာမ ပုရိသော သုဝိဒုဂ္ဂံ မဟာဂဟနံ မဟာဝနံ ဆိန္ဒန္တော အန္တရန္တရာ နိသာနသိလာယံ ဖရသုံ သုနိသိတံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ နိသာနသိလာသဒိသိယော သမာပတ္တိယော အန္တရန္တရာ သမာပဇ္ဇိတွာ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝံ သမ္ပာဒေတုံ အနုလောမပဋိလောမတော ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂဝသေန သမ္မသန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ လက္ခကောဋိလက္ခကောဋိဖလသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘စတုဝီသတိ…ပေ… မဟာဝဇိရဉာဏံ နိဿာယာ’တိ’’။ နနု ဘဂဝတော သမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ ပရိကမ္မေ ပယောဇနံ နတ္ထီတိ? နယိဒံ ဧကန္တိကံ။ တထာ ဟိ ဝေဒနာပဋိပ္ပဏာမနာဒီသု သဝိသေသံ ပရိကမ္မပုဗ္ဗင်္ဂမေန သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိ။ အပရေ ပန ‘‘လောကိယသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ ပရိကမ္မေန ပယောဇနံ နတ္ထိ။ လောကုတ္တရသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေ တဇ္ဇံ ပရိကမ္မံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘အပရမ္ပရာ’’တိ ပဒံ ယေသံ ဒေသနာယ အတ္ထိ၊ တေ အပရမ္ပရိယာဝ။ ကုသလပညတ္တိယန္တိ ကုသလဓမ္မာနံ ပညာပနေ။ အနုတ္တရောတိ ဥတ္တမော။ ဥပနိဿယေ ဌတွာတိ ဉာဏူပနိဿယေ ဌတွာ ယာဒိသော ပုဗ္ဗူပနိဿယော ပုဗ္ဗယောဂေါ၊ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာယ။ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ ပဋိပက္ခဝိဂမေန ဉာဏဿ ဝိယ သဒ္ဓါယပိ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပတ္တိတော။ အဝသေသအရဟန္တေဟီတိ ပကတိသာဝကေဟိ။ အသီတိ မဟာထေရာ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယံ နာမတော ဥဒ္ဓဋာ။ စတ္တာရော မဟာထေရာတိ မဟာကဿပအနုရုဒ္ဓမဟာကစ္စာနမဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရာ။ တေသုပိ အဂ္ဂသာဝကေသု သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပညာယ ဝိသိဋ္ဌဘာဝတော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရတောပိ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တိက္ခဝိသဒဉာဏော အဘိနီဟာရမဟန္တတာယ သမ္ဘတဉာဏသမ္ဘာရတ္တာ။ သတိပိ ပစ္စေကဗောဓိယာ အဝိသေသေသု ဗဟူသု ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတေသု ပုဗ္ဗယောဂဝသေန လောကိယေ ဝိသယေ သိယာ ကဿစိ ဉာဏဿ ဝိသိဋ္ဌတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ အာဂတဒေသနာသောတဝသေန ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟတ္တံ ပစ္စက္ခတောဝ ပဿန္တိ၊ န သဒ္ဒဟနဝသေန။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သေယျထာပိ နာမာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနောတိ ဂမ္ဘီရော ဝါ ဥတ္တာနော ဝါတိ ဇာနနတ္ထံ။ ‘‘ဧဝမေဝါ’’တိအာဒိ ယထာဒဿိတာယ ဥပမာယ ဥပမေယျေန သံသန္ဒနံ။ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု အပ္ပမတ္တဝိသယမ္ပိ လောကိယမဟာဇနဿ ဉာဏံ အပဝတ္တိတရူပေနေဝ ပဝတ္တတိ အနဝတ္တိတသဘာဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဗျာမ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ဉာတဥဒကံ ဝိယာတိ ပမာဏတော ဉာတဥဒကံ ဝိယ။ အရိယာနံ ပန တတ္ထ အတ္တနော ဝိသယေ ပဝတ္တနကဉာဏံ ပဝတ္တိတရူပေနေဝ ပဝတ္တတိ အတ္တနော ပဋိဝေဓာနုရူပံ၊ အဘိနီဟာရာနုရူပဉ္စ အဝတ္တိတသဘာဝတ္တာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒသဗျာမယောတ္တေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စာနမ္ပိ ပဋိပက္ခဝိဓမနပုဗ္ဗယောဂဝိသေသဝသေန ဉာဏံ သာတိသယံ၊ မဟာနုဘာဝဉ္စ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ သောတာပန္နဉာဏဿ ဒသဗျာမဥဒကံ ဩပမ္မဘာဝေန ဒဿေတွာ တတော ပရေသံ ဒသုတ္တရဒိဂုဏဒသဂုဏအသီတိဂုဏဝိသိဋ္ဌံ ဥဒကံ ဩပမ္မံ ကတွာ ဒဿိတံ။ နနု ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိမိတပရိစ္ဆိန္နာ၊ ထေရေန စ တေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာတာတိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သော ပုရိသောတိ သော စတုရာသီတိဗျာမသဟဿပ္ပမာဏေန ယောတ္တေန စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ မိနိတွာ ဌိတော ပုရိသော။ သော ဟိ ထေရဿ ဥပမာဘာဝေန ဂဟိတော။ ဓမ္မနွယေနာတိ အနုမာနဉာဏေန။ တဉှိ သိဒ္ဓံ ဓမ္မံ အနုဂန္တွာ ပဝတ္တနတော ‘‘ဓမ္မနွယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ အနွယဝသေန အတ္ထဿ ဗုဇ္ဈနတော အနွယဗုဒ္ဓိ၊ အနုမေယျံ အနုမိနောတီတိ အနုမာနံ၊ နိဒဿနေ ဒိဋ္ဌနယေန အနုမေယျံ ဂဏှာတီတိ ‘‘နယဂ္ဂါဟော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မနွယေနာ’’တိအာဒိ။ သွာယံ ဓမ္မနွယော န ယဿ ကဿစိ ဟောတိ၊ အထ ခေါ တထာရူပဿ အဂ္ဂသာဝကဿေဝါတိ အာဟ ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏေ ဌတွာ’’တိ။ ယဒိ ထေရော ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဧကဒေသတော ပစ္စက္ခေ ကတွာ တဒညေ နယဂ္ဂါဟေန ဂဏှိ၊ နနု ဧဝံ သန္တေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပရိမိတပရိစ္ဆိန္နာ အာပန္နာတိ? နယိဒံ ဧဝန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အနန္တာ အပရိမာဏာ’’တိ။

‘‘သဒ္ဒဟတီ’’တိ ဝတွာ ပုန တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ထေရေန ဟိ…ပေ… ဗဟုတရာ’’တိ အာဟ။ ကထံ ပနာယမတ္ထော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဧဝံ အဓိပ္ပာယဘေဒကံ ဥပမာယ သညာပေတုံ ‘‘ယထာ ကထံ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပမာယမိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၇) ဣတော နဝ ဣတော နဝါတိ ဣတော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ယာဝ ဒက္ခိဏတီရာ နဝ ဣတော မဇ္ဈဋ္ဌာနတော ယာဝ ဥတ္တရတီရာ နဝ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေန သမတ္ထေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓါပီ’’တိ ဂါထမာဟ။

ယမကယုဂဠမဟာနဒီမဟောဃော ဝိယာတိ ဒွိန္နံ ဧကတော သမာဂတတ္တာ ယုဂဠဘူတာနံ မဟာနဒီနံ မဟောဃော ဝိယ။

အနုစ္ဆဝိကံကတွာတိ ယောယံ မမ ပသာဒေါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာရဗ္ဘ ဩဂါဠှော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော၊ တံ အနုစ္ဆဝိကံ အနုရူပံ ကတွာ။ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ အညော ကောစိ န သက္ခိဿတိ ယာထာဝတော အနဝဗုဇ္ဈနတော။ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ တဿ ဟေတုတော၊ ပစ္စယတော၊ သဘာဝတော၊ ကိစ္စတော၊ ဖလတော သမ္မဒေဝ ပဋိဝိဇ္ဈနတော။ ပူရတ္တန္တိ ပုဏ္ဏဘာဝေါ။ ပဂ္ဃရဏကာလေတိ ဝိကိရဏကာလေ၊ ပတနကာလေတိ အတ္ထော။ ‘‘ပသန္နော’’တိ ဣမိနာ ပသာဒဿ ဝတ္တမာနတာ ဒီပိတာတိ ‘‘ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာပိ သဒ္ဓါယ ပစ္စုပ္ပန္နတာ ပကာသိတာတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော’’တိ။ အဘိညာယတီတိ အဘိညော၊ အဓိကော အဘိညော ဘိယျောဘိညော၊ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ‘‘ဘိယျောဘိညတရော’’တိ ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဘိယျတရော အဘိညာတော’’တိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန အဘိဇာနာတီတိ အဘိညာ၊ အဘိဝိသိဋ္ဌာ ပညာ၊ ဘိယျော အဘိညာ ဧတဿာတိ ဘိယျောဘိညော၊ သော ဧဝ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန ဘိယျောဘိညတရော၊ သွာယမဿ အတိသယော အဘိညာယ ဘိယျောဘာဝကတောတိ အာဟ ‘‘ဘိယျတရာဘိညော ဝါ’’တိ။ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သမ္ဗောဓိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ။ တတ္ထ ပဓာနဝသေန တဒတ္ထဒဿနေ ပဌမဝိကပ္ပော၊ ပဒဋ္ဌာနဝသေန ဒုတိယဝိကပ္ပော။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဿေဝ ဂဟဏံ၊ နနု ဟေဋ္ဌိမာနိပိ ဘဂဝတော မဂ္ဂဉာဏာနိ သဝါသနမေဝ ယထာသကံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဝသေန ပဝတ္တာနိ။ သဝါသနပ္ပဟာနဉှိ ဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနန္တိ? သစ္စမေတံ၊ တံ ပန အပရိပုဏ္ဏံ ပဋိပက္ခဝိဓမနဿ ဝိပ္ပကတဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ’’တိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဝသေန စေတ္ထ အရိယာနံ ဗောဓိတ္တယပါရိပူရီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိပ္ပဒေသာတိ အနဝသေသာ။ ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဂဟိတေန အဓိဂတေန ဂဟိတာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗန္တိ တေဟိ အဓိဂန္တဗ္ဗံ။ တေနာတိ သမ္ဗောဓိနာ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနေန အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန။

၁၄၂။ ခါဒနီယာနံ ဥဠာရတာ သာတရသာနုဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘မဓုရေ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပသံသာယ ဥဠာရတာ ဝိသိဋ္ဌဘာဝေနာတိ အာဟ ‘‘သေဋ္ဌေ’’တိ၊ ဩဘာသဿ ဥဠာရတာ မဟန္တဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိပုလေ’’တိ။ ဥသဘဿ အယန္တိ အာသဘီ၊ ဣဓ ပန အာသဘီ ဝိယာတိ အာသဘီ။ တေနာဟ ‘‘ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ’’တိ။ ယေန ပန ဂုဏေနဿာ တံသဒိသတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အစလာ အသမ္ပဝေဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတော ကုတောစိ အနုဿဝနံ အနုဿဝေါ။ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု ကတပရိစယာနံ အာစရိယာနံ တံ တမတ္ထံ ဝိညာပေန္တီ ပဝေဏီ အာစရိယပရမ္ပရာ။ ကေဝလံ အတ္တနော မတိယာ ‘‘ဣတိကိရ ဧဝံကိရာ’’တိ ပရိကပ္ပနာ ဣတိကိရ။ ပိဋကဿ ဂန္ထဿ သမ္ပဒါနတော သယံ သမ္ပဒါနဘာဝေန ဂဟဏံ ပိဋကသမ္ပဒါနံ။ ယထာသုတာနံ အတ္ထာနံ အာကာရဿ ပရိဝိတက္ကနံ အာကာရပရိဝိတက္ကော။ တထေဝ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဒိဋ္ဌိယာ နိဇ္ဈာနက္ခမနံ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ။ အာဂမာဓိဂမေဟိ ဝိနာ တက္ကမဂ္ဂံ နိဿာယ တက္ကနံ တက္ကော။ အနုမာနဝိဓိံ နိဿာယ နယဂ္ဂါဟော။ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဘဂဝတော အယံ ထေရဿ စောဒနာ၊ ထေရဿ စ သော အဝိသယော၊ တသ္မာ ‘‘ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီဟနာဒေါ ဝိယာတိ သီဟနာဒေါ၊ တံသဒိသတာ စဿ သေဋ္ဌဘာဝေန၊ သော စေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သီဟနာဒေါ’’တိအာဒိမာဟ။ နေဝ ဒန္ဓာယန္တေနာတိ န မန္ဒာယန္တေန။ န ဘဂ္ဂရာယန္တေနာတိ အပရိသင်္ကန္တေန။

အနုယောဂဒါပနတ္ထန္တိ အနုယောဂံ သောဓာပေတုံ။ ဝိမဒ္ဒက္ခမဉှိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အတ္ထတော တတ္ထ အနုယောဂံ သောဓေတိ နာမ။ အနုယုဉ္ဇန္တော စ နံ သောဓာပေတိ နာမ။ ဒါတုန္တိ သောဓေတုံ။ ကေစိ ‘‘ဒါနတ္ထ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ။ န ဟိ ယော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ သော ဧဝ တတ္ထ အနုယောဂံ ဒေတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ နိဃံသနန္တိ ဝိမဒ္ဒနံ။ ဓမမာနန္တိ တာပယမာနံ၊ တာပနဉ္စေတ္ထ ဂဂ္ဂရိယာ ဓမာပနသီသေန ဝဒတိ။ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ အတီတေ နိရုဒ္ဓေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယေ တေ အဟေသုံ အတီတံ အဒ္ဓါနံ တဝ အဘိနီဟာရတော ဩရံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ တာဝ သာဝကဉာဏဂေါစရေ ဓမ္မေ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော မာရာဒယော ဝိယ ဗုဒ္ဓါနံ လောကိယစိတ္တစာရံ တွံ ဇာနေယျာသိ။ ယေ ပန တေ အဗ္ဘတီတာ တတော ပရတော ဆိန္နဝဋုမာ ဆိန္နပပဉ္စာ ပရိယာဒိဏ္ဏဝဋ္ဋာ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ သာဝကဉာဏဿ အဝိသယဘူတေ ဓမ္မေ ကထံ ဇာနိဿသီတိ။

အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပနာတိ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဇောတနော၊ တေန အတီတေသု တာဝ ခန္ဓာနံ ဘူတပုဗ္ဗတ္တာ တတ္ထ သိယာ ဉာဏဿ သဝိသယေ ဂတိ၊ အနာဂတေသု ပန သဗ္ဗသော အသဉ္ဇာတေသု ကထန္တိ ဣမမတ္ထံ ဇောတေတိ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂတာပီ’’တိအာဒိ ။ ‘‘စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု အတီတာနာဂတေ သတ္တာဟေ ဧဝ ပဝတ္တံ စိတ္တံ စေတောပရိယဉာဏဿ ဝိသယော၊ န တတော ပရန္တိ? နယိဒံ စေတောပရိယဉာဏကိစ္စဝသေန ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ ပုဗ္ဗေနိဝါသအနာဂတံသဉာဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ နာယံ ဒေါသော။

ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ သိက္ခာပဒေနေဝ တာဒိသဿ ပဋိက္ခေပဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ၊ သေတုဃာတတော စ။ ကထံ ပန ထေရော ဒွယသမ္ဘဝေ ပဋိက္ခေပမေဝ အကာသိ၊ န ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကာသီတိ အာဟ ‘‘ထေရော ကိရာ’’တိအာဒိ။ ပါရံ ပရိယန္တံ မိနောတီတိ ပါရမီ၊ သာ ဧဝ ဉာဏန္တိ ပါရမိဉာဏံ၊ သာဝကာနံ ပါရမိဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ၊ တသ္မိံ။ သာဝကာနံ ဥက္ကံသပရိယန္တဂတေ ဇာနနေ နာယံ အနုယောဂေါ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗညုတညာဏေ သဗ္ဗညုတာယ ဇာနနေ။ ကေစိ ပန ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏေတိ သာဝကပါရမိဉာဏဝိသယေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တထာ သေသပဒေသုပိ။ သီလ။။ပေ… သမတ္ထန္တိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိသင်္ခါတကာရဏာနံ ဇာနနသမတ္ထံ။ ဗုဒ္ဓသီလာဒယော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ၊ ပရေဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဇာနနဿ စ ကာရဏံ။

၁၄၃။ အနုမာနဉာဏံ ဝိယ သံသယပိဋ္ဌိကံ အဟုတွာ ‘‘ဣဒမိဒ’’န္တိ ယထာသဘာဝတော ဉေယျံ ဓာရေတိ နိစ္ဆိနောတီတိ ဓမ္မော၊ ပစ္စက္ခဉာဏန္တိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿာ’’တိ။ အနုဧတီတိ အနွယောတိ အာဟ ‘‘အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ’’တိ။ ပစ္စက္ခသိဒ္ဓဉှိ အတ္ထံ အနုဂန္တွာ အနုမာနဉာဏဿ ပဝတ္တိ ဒိဋ္ဌေန အဒိဋ္ဌဿ အနုမာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဒိတေ ဝေဒကမ္ပိ ဉာဏံ အတ္ထတော ဝိဒိတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဒိတောတိ ဝိဒ္ဓါ ပဋိလဒ္ဓါ၊ အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဏောတိ အပရိမာဏော မဟာဝိသယတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အပရိယန္တော’’တိ။ တေနာတိ အပရိယန္တတ္တာ၊ တေန ဝါ အပရိယန္တေန ဉာဏေန၊ ဧတေနေဝ ထေရော ယံ ယံ အနုမေယျမတ္ထံ ဉာတုကာမော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထဿ အသင်္ဂမပ္ပဋိဟဋအနုမာနဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဣမိနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣမိနာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ ပါကာရဿ ထိရဘာဝံ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ အာပေတီတိ ဥဒ္ဓါပံ၊ ပါကာရမူလံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါကာရဒွါရဗန္ဓပရိခါဒီနံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္စန္တေ ဘဝံ ပစ္စန္တိမံ။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကဋ္ဌာနိယံ ကတွာ ထေရော အတ္တာနံ ဒဿေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟာ’’တိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ယဿာ ပညာယ ဝသေန ပုရိသော ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ပဏ္ဍိစ္စန္တိ အာဟ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဆေကဘာဝေါ ဗျတ္တဘာဝေါ ဝေယျတ္တိယံ။ မေဓတိ သမ္မောသံ ဟိံသတိ ဝိဓမတီတိ မေဓာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေဓာဝီ။ ဌာနေ ဌာနေ ဥပ္ပတ္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကာ၊ ဌာနသော ဥပ္ပဇ္ဇနကပညာ။ အနုပရိယာယန္တိ ဧတေနာတိ အနုပရိယာယော၊ သော ဧဝ ပထောတိ အနုပရိယာယပထော၊ ပရိတော ပါကာရဿ အနုသံယာယနမဂ္ဂေါ။ ပါကာရဘာဂါ သန္ဓာတဗ္ဗာ ဧတ္ထာတိ ပါကာရသန္ဓိ၊ ပါကာရဿ ဖုလ္လိတပ္ပဒေသော။ သော ပန ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဒွိန္နမ္ပိ ဣဋ္ဌကာနံ ဝိဂမေန ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဆိန္နဋ္ဌာနန္တိ ဆိန္နဘိန္နပ္ပဒေသော၊ ဆိန္နဋ္ဌာနံ ဝါ။ တဉှိ ‘‘ဝိဝရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ကိလိဋ္ဌန္တိ မလီနံ။ ဥပတာပေန္တီတိ ကိလေသပရိဠာဟေန သန္တာပေန္တိ။ ဝိဗာဓေန္တီတိ ပီဠေန္တိ။ ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ နီဝရဏေဟိ န ကိဉ္စိ ကာတုံ သက္ကာတိ အာဟ ‘‘အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တီ’’တိ။ တသ္မာတိ ပစ္စယူပဃာတေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနတော။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာတိ စတုဗ္ဗိဓာယပိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္မဒေဝ ဌပိတစိတ္တာ။ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာတိ အဝိပရီတသဘာဝေန ယထာ ပဋိပက္ခာ သမုစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ဘာဝေတွာ။

ပုရိမနယေ သတိပဋ္ဌာနာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာတိ တတော အညထာ ဝတ္တုံ ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မိဿကာတိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန မိဿကာ။ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ’’တိအာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာတိ ဂဟေတွာ ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ မဂ္ဂပရိယာပန္နာနံယေဝ စ နေသံ နိပ္ပရိယာယဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝတော၊ တေသု စ သဗ္ဗသော အဓိဂတေသု လောကနာထေန သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ အဓိဂတမေဝ ဟောတီတိ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျာ’’တိ မဟာသိဝတ္ထေရော အာဟ၊ န ပနေဝံ ဂဟိတံ ပေါရာဏေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရပရာမသနံ။ ထေရောတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော။

တတ္ထာတိ တေသု ပစ္စန္တနဂရာဒီသု။ နဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ တဒတ္ထိကေဟိ ဥပဂန္တဗ္ဗတော၊ ဥပဂတာနဉ္စ ပရိဿယရဟိတသုခါဓိဂမနဋ္ဌာနတော။ ပါကာရော ဝိယ သီလံ တဒုပဂတာနံ ပရိတော အာရက္ခဘာဝတော။ ပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ သီလပါကာရဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ပရိယာယပထောတိ ခေါ ဘိက္ခု ဟိရိယာ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနအဉ္ဇသဘာဝတော။ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ နိဗ္ဗာနနဂရပဝိဋ္ဌပဝိသနကာနံ သတ္တာနံ သလ္လက္ခဏတော။ ဒိန္နောတိ ဒါပိတော၊ သောဓိတောတိ အတ္ထော။

၁၄၄။ နိပ္ဖတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ သိဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ၊ အဓိဂမဒဿနတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပဉ္စနဝုတိပါသဏ္ဍေ’’တိ ဣဒံ ယသ္မာ ထေရော ပရိဗ္ဗာဇကော ဟုတွာ တတော ပုဗ္ဗေဝ နိဗ္ဗာနပရိယေသနံ စရမာနော တေ တေ ပါသဏ္ဍိနော ဥပသင်္ကမိတွာ နိဗ္ဗာနံ ပုစ္ဆိ၊ တေ နာဿ စိတ္တံ အာရာဓေသုံ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေ ပန ပါသဏ္ဍာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ။ တတ္ထေဝါတိ တဿယေဝ ဘာဂိနေယျဿ ဒေသိယမာနာယ ဒေသနာယ။ ပရဿ ဝဍ္ဎိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပါရမိဉာဏံ ဟတ္ထဂတံ အကာသိ အဓိဂစ္ဆိ။ ဥတ္တရုတ္တရန္တိ ဟေဋ္ဌိမဿ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥတ္တရဏတော အတိက္ကမနတော ဥတ္တရုတ္တရံ၊ တတော ဧဝ ပဓာနဘာဝံ ပါပိတတာယ ပဏီတပဏီတံ။ ဥတ္တရုတ္တရန္တိ ဝါ ဥပရူပရိ။ ပဏီတပဏီတန္တိ ပဏီတတရံ၊ ပဏီတတမဉ္စာတိ အတ္ထော။ ကဏှန္တိ ကာဠကံ သံကိလေသဓမ္မံ။ သုက္ကန္တိ ဩဒါတံ ဝေါဒါနဓမ္မံ။ သဝိပက္ခံ ကတွာတိ ပဟာတဗ္ဗပဟာယကဘာဝဒဿနဝသေန ယထာက္ကမံ ဥဘယံ သဝိပက္ခံ ကတွာ။ ‘‘အယံ ကဏှဓမ္မော၊ ဣမဿ အယံ ပဟာယကော’’တိ ဧဝံ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ ဒေသနာဝသေန နီဟရိတွာ သုက္ကံ၊ ‘‘အယံ သုက္ကဓမ္မော၊ ဣမိနာ အယံ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှံ။သဥဿာဟန္တိ ဖလုပ္ပာဒနသမတ္ထတာဝသေန သဗျာပါရံ။ တေနာဟ ‘‘သဝိပါက’’န္တိ။ ဝိပါကဓမ္မန္တိ အတ္ထော။

တသ္မိံဒေသိတေ ဓမ္မေတိ တသ္မိံ ဝုတ္တနယေန ဘဂဝါ တုမှေဟိ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ဓမ္မံ နာမ သာဝကပါရမိဉာဏံ ဇာနိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ တံဇာနနေ ဟိ ဝုတ္တေ စတုသစ္စဓမ္မဇာနနံ အဝုတ္တသိဒ္ဓန္တိ။ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသူ’’တိ ဣဒံ ပေါရာဏဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာကာရဒဿနံ။ ဝိပက္ခော ပန ပရတော အာဂမိဿတိ။ ဧတ္ထာတိ ‘‘ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ အဂမ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒေ။ ထေရသလ္လာပေါတိ ထေရာနံ သလ္လာပသဒိသော ဝိနိစ္ဆယဝါဒေါ ။ ကာဠဝလ္လဝါသီတိ ကာဠဝလ္လဝိဟာရဝါသီ။ ဣဒါနီတိ ဧတရဟိ ‘‘ဣဒါဟံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနကာလေ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေတိ ‘‘ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ အဂမ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ၊ ဣမသ္မိံ ဝါ နိဋ္ဌာနကာရဏဘူတေ ယောနိသော ပရိဝိတက္ကနေ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌင်္ဂတော’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု သာဝကပါရမိဉာဏသမဓိဂတကာလေ ဧဝ ထေရော ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌင်္ဂတောတိ? သစ္စမေတံ၊ ဣဒါနိ ပန တံ ပါကဋံ ဇာတန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗန္တိ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသူ’’တိအာဒိ သုမတ္ထေရေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ။ အရဟတ္တေ နိဋ္ဌင်္ဂတောတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အနုယောဂပရိဟာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိပိ ဓမ္မသေနာပတိ ‘‘သာဝကပါရမိဉာဏံ မယာ သမဓိဂတ’’န္တိ ဣတော ပုဗ္ဗေပိ ဇာနာတိယေဝ၊ ဣဒါနိ ပန အသင်္ချေယျာပရိမေယျဘေဒေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ နယဂ္ဂါဟဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ တသ္မိံ ဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတော အဟောသီတိ ဒဿေန္တော ‘‘မဟာသိဝတ္ထေရော…ပေ… ဓမ္မေသူတိ သာဝကပါရမိဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတော’’တိ အဝေါစ။

ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန နယတော အာဂတာ၊ တေ နယဂ္ဂါဟတော ယာထာဝတော ဇာနန္တော သာဝကပါရမိဉာဏေ တထာဇာနနဝသေန နိဋ္ဌင်္ဂတတ္တာ သာဝကပါရမိဉာဏမေဝ တဿ အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန၊ တေန တေန ဘာဝေတဗ္ဗကိစ္စဗဟုတာဝသေန စ ‘‘ဓမ္မေသူ’’တိ ပုထုဝစနေန ဝုတ္တံ။ အနန္တာပရိမေယျာနံ အနညဝိသယာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နယတော ပရိဂ္ဂဏှနေန ထေရဿ သာတိသယော ဘဂဝတိ ပသာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ ‘‘ဘိယျောသောမတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ ‘‘သုဋ္ဌု အက္ခာတော’’တိ ဝတွာ တံ ဧဝဿ သုဋ္ဌု အက္ခာတတံ ဒဿေတုံ ‘‘နိယျာနိကော မဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သွာက္ခာတတာ ဟိ ဓမ္မဿ ယဒတ္ထံ ဒေသိတော၊ တဒတ္ထသာဓနေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဖလတ္ထာယ နိယျာတီတိ အနန္တရဝိပါကတ္တာ၊ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလနိပ္ဖာဒနဝသေန ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဝဋ္ဋစာရကတော နိယျာတီတိ ဝါ နိယျာနိကော၊ နိယျာနသီလောတိ ဝါ။ ရာဂဒေါသမောဟနိမ္မဒနသမတ္ထောတိ ဣဓာပိ ‘‘ပသန္နောသ္မိ ဘဂဝတီတိ ဒဿေတီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ ဝင်္ကာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဇိမှကုဋိလေ၊ အညေ စ ပဋိပတ္တိဒေါသေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘဂဝါ တုမှာကံ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာ ဝိယ ဓမ္မသုဓမ္မတာ၊ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ စ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌင်္ဂမနေန သာဝကပါရမိဉာဏေ နိဋ္ဌင်္ဂတတ္တာ မယှံ သုဋ္ဌု ဝိဘူတာ သုပါကဋာ ဇာတာတိ ဒဿေန္တော ထေရော ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃောတိ ပသီဒိ’’န္တိ အဝေါစ။

ကုသလဓမ္မဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၅။ အနုတ္တရဘာဝေါတိ သေဋ္ဌဘာဝေါ။ အနုတ္တရော ဘဂဝါ ယေန ဂုဏေန၊ သော အနုတ္တရဘာဝေါ၊ တံ အနုတ္တရိယံ။ ယသ္မာ တဿာပိ ဂုဏဿ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိတရံ နတ္ထိ ဧဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သာ တုမှာကံ ဒေသနာ အနုတ္တရာတိ ဝဒတီ’’တိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကုသလဓမ္မနိမိတ္တံ။ နိမိတ္တတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ ကုသလဓမ္မဒေသနာဟေတုပိ ဘဂဝါဝ အနုတ္တရောတိ အတ္ထော။ ဘူမိံ ဒဿေန္တောတိ ဝိသယံ ဒဿေန္တော။ ကုသလဓမ္မဒေသနာယ ဟိ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝိသယော။ ဝုတ္တပဒေတိ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဝါကျေ၊ ဧဝံ ဝါ ဝုတ္တဓမ္မကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘ပဉ္စဓာ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဆေကဋ္ဌေနပိ ကုသလံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ‘‘ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါန’’န္တိအာဒီသူတိ (မ။ နိ။ ၂။၈၇)? သစ္စမေတံ၊ သော ပန ဆေကဋ္ဌော ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေနေဝ သင်္ဂဟိတောတိ ဝိသုံ န ဂဟိတော။ ‘‘ကစ္စိ နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယ’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄၆၊ ၂။၂၂။၂၀၀၈) ဇာတကေ အာဂတတ္တာ ‘‘ဇာတကပရိယာယံ ပတွာ အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဂဟပတယော၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိအာဒီသု သုတ္တပဒေသေသု ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာ ဧဝ ‘‘အနဝဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘သုတ္တန္တပရိယာယံ ပတွာ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အဘိဓမ္မေ ‘‘ကောသလ္လ’’န္တိ ပညာ အာဂတာတိ ယောနိသောမနသိကာရဟေတုကဿ ကုသလဿ ကောသလ္လသမ္မူတဋ္ဌော၊ ဒရထာဘာဝဒီပနတော နိဒ္ဒရထဋ္ဌော၊ ‘‘ကုသလဿ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဣဋ္ဌဝိပါကနိဒ္ဒိသနတော သုခဝိပါကဋ္ဌော စ အဘိဓမ္မနယသိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘အဘိဓမ္မ…ပေ… ဝိပါကဋ္ဌေနာ’’တိ။ ဗာဟိတိကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၈) ဘဂဝတော ကာယသမာစာရာဒိကေ ဝဏ္ဏေန္တေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ‘‘ယော ခေါ မဟာရာဇ ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’တိ ကုသလော ကာယသမာစာရော ရညော ပသေနဒိဿ ဝုတ္တော။ န ဟိ ဘဂဝတော သုခဝိပါကကမ္မံ အတ္ထီတိ သဗ္ဗသာဝဇ္ဇရဟိတာ ကာယသမာစာရာဒယော ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ပန ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တေ စ သမထဝိပဿနာ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဧကန္တေန သုခဝိပါကာ ဧဝါတိ အဝဇ္ဇရဟိတတာမတ္တံ ဥပါဒါယ အနဝဇ္ဇတ္ထော ကုသလ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဖလသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ သဝိပါကဿေဝ ဂဟဏန္တိ ကတွာ။

‘‘စုဒ္ဒသဝိဓေနာ’’တိအာဒိ သတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၆၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၉) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေနာတိ ကုသလပက္ခဿ ပဂ္ဂဏှနသဘာဝေန။ ကိစ္စဝသေနာတိ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိကိစ္စဝသေန။ တတော ဧဝ စဿ စတုဗ္ဗိဓတာ။ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ နိပ္ပဇ္ဇနသဘာဝေန။ ဆန္ဒာဒယော ဧဝ ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဝိသိဋ္ဌသဘာဝါ၊ ဣတရေ အဝိသိဋ္ဌာ၊ တေသမ္ပိ ဝိသေသော ဆန္ဒာဒိကတောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒာဒိဝသေန နာနာသဘာဝါ’’တိ။

အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝဝသေနာတိ ပသာဒါဓိမောက္ခာဒိသလက္ခဏဝသေန။ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေနာတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနကဘာဝေန။ အကမ္ပိယဋ္ဌေနာတိ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယသဘာဝေန။ သလက္ခဏေနာတိ အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝေန။ နိယျာနဋ္ဌေနာတိ သံကိလေသပက္ခတော၊ ဝဋ္ဋစာရကတော စ နိဂ္ဂမနဋ္ဌေန။ ဥပဋ္ဌာနာဒိနာတိ ဥပဋ္ဌာနဓမ္မဝိစယပဂ္ဂဟသမ္ပိယာယနပဿမ္ဘနသမာဓာနအဇ္ဈုပေက္ခနသင်္ခါတေန အတ္တနော သဘာဝေန။ ဟေတုဋ္ဌေနာတိ နိဗ္ဗာနဿ သမ္ပာပကဟေတုဘာဝေန။ ဒဿနာဒိနာတိ ဒဿနာဘိနိရောပနပရိဂ္ဂဟသမုဋ္ဌာပနဝေါဒါပနပဂ္ဂဟုပဋ္ဌာနသမာဓာနသင်္ခါတေန အတ္တနော သဘာဝေန။

သာသနဿပရိယောသာနဒဿနတ္ထန္တိ သာသနံ နာမ နိပ္ပရိယာယတော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ တတ္ထ ယေ သမထဝိပဿနာသဟဂတာ၊ တေ သာသနဿ အာဒိ၊ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ မဇ္ဈေ၊ ဖလဘူတာ ပရိယောသာနံ၊ တံဒဿနတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘သာသနဿ ဟီ’’တိအာဒိ။

ပုန ဧတဒါနုတ္တရိယံ ဘန္တေတိ ယထာရဒ္ဓါယ ဒေသနာယ နိဂမနံ။ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ပုန ဝစနဉှိ နိဂမနံ ဝုတ္တံ။ တံ ဒေသနန္တိ တံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဒေသနာပ္ပကာရံ၊ ဒေသနာဝိဓိံ၊ ဒေသေတဗ္ဗဉ္စ၊ သကလံ ဝါ သမ္ပုဏ္ဏံ အနဝသေသံ အဘိဇာနာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာတိ၊ အသေသံ အဘိဇာနနတော ဧဝ ဥတ္တရိ ဥပရိ အဘိညေယျံ နတ္ထိ။ ဣတောတိ ဘဂဝတာ အဘိညာတတော။ အညော ပရမတ္ထဝသေန ဓမ္မော ဝါ ပညတ္တိဝသေန ပုဂ္ဂလော ဝါ အယံ နာမ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗဿေဝ သမ္မဒေဝ တုမှေဟိ အဘိညာတတ္တာ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘိဇာနနေ၊ ဒေသနာယဉ္စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။

အာယတနပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ အာယတနပညာပနာသူတိ စက္ခာဒီနံ၊ ရူပါဒီနဉ္စ အာယတနာနံ သမ္ဗောဓနေသု၊ တေသံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝိဘာဂတော၊ သဘာဂဝိဘာဂတော၊ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမတော၊ အာဟာရတော၊ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏတော စ ဒေသနာယန္တိ အတ္ထော။

ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၇။ ဂဗ္ဘောက္ကမနေသူတိ ဂဗ္ဘဘာဝေန မာတုကုစ္ဆိယံ အဝက္ကမနေသု အနုပ္ပဝေသေသု၊ ဂဗ္ဘေ ဝါ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ အဝက္ကမနေသု။ ပဝိသတီတိ ပစ္စယဝသေန တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တေန္တော ပဝိသန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဌာတီတိ သန္တာနဋ္ဌိတိယာ ပဝတ္တတိ၊ တထာဘူတော စ တတ္ထ ဝသန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝသတီ’’တိ။ ပကတိလောကိယမနုဿာနံ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီတိ ပစုရမနုဿာနံ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ ဒေသနာဝသေန ဣဓ ပဌမာ။ ‘‘ဒုတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီ’’တိအာဒီသုပိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အလမေဝါတိ ယုတ္တမေဝ။

ခိပိတုံန သက္ကောန္တီတိ တထာ ဝါတာနံ အနုပ္ပဇ္ဇနမေဝ ဝဒတိ။ သေသန္တိ ပုန ‘‘ဧတဒါနုတ္တရိယ’’တိအာဒိ ပါဌပ္ပဒေသံ ဝဒတိ။

အာဒေသနဝိဓာဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ ပရဿ စိတ္တံ အာဒိသတိ ဧတေဟီတိ အာဒေသနာနိ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တာဒီနိ၊ တာနိ ဧဝ အညမညဿ အသံကိဏ္ဏရူပေန ဌိတတ္တာ အာဒေသနဝိဓာ၊ အာဒေသနာဘာဂါ၊ တာသု အာဒေသနဝိဓာသု။ တေနာဟ ‘‘အာဒေသနကောဋ္ဌာသေသူ’’တိ။ အာဂတနိမိတ္တေနာတိ ယဿ အာဒိသတိ၊ တဿ၊ အတ္တနော စ ဥပဂတနိမိတ္တေန၊ နိမိတ္တပ္ပတ္တဿ လာဘာလာဘာဒိအာဒိသနဝိဓိဒဿနဿ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိအာဒိနာ ပရဿ စိတ္တာဒိသနမေဝ အာဂတံ၊ တံ နိဒဿနမတ္တံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တဿေဝ အတ္ထဿ ဝိဘာဝနဝသေန ဝတ္ထု အာဂတံ။ ဂတနိမိတ္တံ နာမ ဂမနနိမိတ္တံ။ ဌိတနိမိတ္တံ နာမ အတ္တနော သမီပေ ဌာနနိမိတ္တံ၊ ပရဿ ဂမနဝသေန၊ ဌာနဝသေန စ ဂဟေတဗ္ဗနိမိတ္တံ။ မနုဿာနံ ပရစိတ္တဝိဒူနံ၊ ဣတရေသမ္ပိ ဝါ သဝနဝသေန ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ယက္ခပိသာစာဒီနန္တိ ဟိင်္ကာရယက္ခာနဉ္စေဝ ကဏ္ဏပိသာစာဒိပိသာစာနံ၊ ကုမ္ဘဏ္ဍနာဂါဒီနဉ္စ။

ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရဝသေနာတိ ဝိပ္ဖာရိကဘာဝေန ပဝတ္တဝိတက္ကဿ ဝသေန။ ဥပ္ပန္နန္တိ တတော သမုဋ္ဌိတံ။ ဝိပ္ပလပန္တာနန္တိ ကဿစိ အတ္ထဿ အဗောဓနတော ဝိရူပံ၊ ဝိဝိဓံ ဝါ ပလပန္တာနံ။ သုတ္တပမတ္တာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဒနာဋ္ဋခိတ္တစိတ္တာဒီနံ သင်္ဂဟော။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဣဒံ ဝက္ခာမိ၊ ဧဝံ ဝက္ခာမီတိ ဝိတက္ကယတော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (အဘိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဝစီကမ္မဒွါရကထာပိ) အာဂတတ္တာ ဇာဂရန္တာနံ ပကတိယံ ဌိတာနံ အဝိပ္ပလပန္တာနံ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒေါ ကဒါစိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝိညာယတိ၊ ယော လောကေ ‘‘မန္တဇပ္ပော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယဿ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အသောတဝိညေယျတာ ဝုတ္တာ။ တာဒိသဉှိ သန္ဓာယ ဝိညတ္တိသဟဇမေဝ ‘‘ဇိဝှာတာလုစလနာဒိကရဝိတက္ကသမုဋ္ဌိတံ သုခုမသဒ္ဒံ ဒိဗ္ဗသောတေန သုတွာ အာဒိသတီတိ သုတ္တေ ဝုတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ မူလဋီ။ ဝစီကမ္မဒွါရကထာဝဏ္ဏနာ) အာနန္ဒာစရိယော အဝေါစ။ ဝုတ္တလက္ခဏော ဧဝ ပန နာတိသုခုမော အတ္တနော၊ အစ္စာသန္နပ္ပဒေသေ ဌိတဿ စ မံသသောတဿာပိ အာပါထံ ဂစ္ဆတီတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ။ တဿ ဝသေနာတိ တဿ ဝိတက္ကဿ ဝသေန။ ဧဝံ အယမ္ပိ အာဒေသနဝိဓာ စေတောပရိယဉာဏဝသေနေဝ အာဂတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ ။ ကေစိ ပန ‘‘တဿ ဝသေနာတိ တဿ သဒ္ဒဿ ဝသေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တံ အယုတ္တံ။ န ဟိ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန တံသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ ဂယှတိ၊ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏာနုသာရေနပိ တဒတ္ထဿေဝ ဂဟဏံ ဟောတိ၊ န စိတ္တဿ။ ဧတေနေဝ ယဒေကေ ‘‘ယံ ဝိတက္ကယတောတိ ယမတ္ထံ ဝိတက္ကယတော’’တိ ဝတွာ ‘‘တဿ ဝသေနာတိ တဿ အတ္ထဿ ဝသေနာ’’တိ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တံ။

မနသာ သင်္ခရီယန္တီတိ မနောသင်္ခါရာ၊ ဝေဒနာသညာ။ ပဏိဟိတာတိ ပုရိမပရိဗန္ဓဝိနယေန ပဓာနဘာဝေန နိဟိတာ ဌပိတာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ’’တိ။ ဝိတက္ကဿ ဝိတက္ကနံ နာမ ဥပ္ပာဒနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဝတ္တေဿတီ’’တိ။ ‘‘ပဇာနာတီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပဒသမ္ဗန္ဓဒဿနဝသေန အာနေတိ။ အာဂမနေနာတိ ဈာနဿ အာဂမနဋ္ဌာနဝသေန။ ပုဗ္ဗဘာဂေနာတိ မဂ္ဂဿ သဗ္ဗပုဗ္ဗဘာဂေန ဝိပဿနာရမ္ဘေန။ ဥဘယံ ပေတံ ယော သယံ ဈာနလာဘီ၊ အဓိဂတမဂ္ဂေါ စ အညံ တဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣမိနာ နီဟာရေန ပဋိပဇ္ဇန္တော အဒ္ဓါ ဈာနံ လဘိဿတိ၊ မဂ္ဂံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ အဘိညာယ ဝိနာ အနုမာနဝသေန ဇာနာတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမာ’’တိအာဒိ။ အနန္တရာတိ ဝုဋ္ဌိတကာလံ သန္ဓာယာဟ။ တဒါ ဟိ ပဝတ္တဝိတက္ကပဇာနနေနေဝ ဈာနဿ ဟာနဘာဂိယတာဒိဝိသေသပဇာနနံ။

ကိံ ပနိဒံ စေတောပရိယဉာဏံ ပရဿ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနန္တံ ဣဒ္ဓိစိတ္တဘာဝတော အဝိသေသတော သဗ္ဗေသမ္ပိ စိတ္တံ ဇာနာတီတိ? နောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ န အရိယာနန္တိ ယေန စိတ္တေန တေ အရိယာ နာမ ဇာတာ၊ တံ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝတော ။ ယထာ ဟိ ပုထုဇ္ဇနော သဗ္ဗေသမ္ပိ အရိယာနံ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ၊ ဧဝံ အရိယောပိ ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဧဝ ။ ယထာ ပန ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ ဖလသမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇတိ၊ ကိံ ဧဝံ သော တဿ လောကုတ္တရစိတ္တံ န ဇာနာတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမဿ ဇာနာတီ’’တိ၊ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ အရိယာနံ။ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ ဘူမန္တရပ္ပတ္တိယာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိကပ္ပာ။ တေနာဟ ‘‘တတြုပပတ္တိယေဝ ဟောတီ’’တိ၊ န ဥပရိဘူမိပတ္တိ။ နိမိတ္တာဒိဝသေန ဉာတဿ ကဒါစိ ဗျဘိစာရောပိ သိယာ၊ န ပန အဘိညာဉာဏေန ဉာတဿာတိ အာဟ ‘‘စေတော…ပေ… နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တံ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ သေသံ နာမ။

ဒဿနသမာပတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၄၉။ ဗြဟ္မဇာလေတိ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ။ ဥတ္တရပဒလောပေန ဟေသ နိဒ္ဒေသော။ အာတပ္ပန္တိ ဝီရိယံ အာတပ္ပတိ ကောသဇ္ဇံ သဗ္ဗမ္ပိ သံကိလေသပက္ခန္တိ။ ကုသလဝီရိယဿေဝ ဟေတ္ထ ဂဟဏံ အပ္ပမာဒါဒိပဒန္တရသန္နိဓာနတော။ ပဒဟိတဗ္ဗတောတိ ပဒဟနတော၊ ဘာဝနံ ဥဒ္ဒိဿ ဝါယမနတောတိ အတ္ထော။ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတောတိ အနုယုဉ္ဇနတော။ ဤဒိသာနံ ပဒါနံ ဗဟုလံကတ္တုဝိသယတာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ အာတပ္ပပဒဿ ဝိယ ဣတရေသမ္ပိ ကတ္တုသာဓနတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိပတ္တိယံ နပ္ပမဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ အပ္ပမာဒေါ၊ သတိအဝိပ္ပဝါသော။ သမ္မာ မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိကာရော၊ တထာပဝတ္တော ကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ။ ဘာဝနာနုယောဂမေဝ တထာ ဝဒတိ။ ဒေသနာက္ကမေန ပဌမာ၊ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ ကရဇကာယေ ပဋိက္ကူလာကာရဿ သမ္မဒေဝ ဒဿနဝသေန ပဝတ္တသမာပတ္တိဘာဝတော။ နိပ္ပရိယာယေနေဝါတိ ဝုတ္တလက္ခဏဒဿနသမာပတ္တိသန္နိဿယတ္တာ၊ ဒဿနမဂ္ဂဖလဘာဝတော စ ပဌမသာမညဖလံ ပရိယာယေန ဝိနာ ဒဿနသမာပတ္တိ။

အတိက္ကမ္မ ဆဝိမံသလောဟိတံ အဋ္ဌိံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ တာနိ အပစ္စဝေက္ခိတွာ အဋ္ဌိမေဝ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တီတိ ဝုတ္တနယေန အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဓိဋ္ဌာနာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အာလောကကသိဏေ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏော ဟုတွာ သဝိညာဏကေ ကာယေ အဋ္ဌိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ပဋိက္ကူလမနသိကာရဝသေန ပဌမံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿာယံ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌိ အဋ္ဌီ’’တိအာဒိ။ ယော ပနေတ္ထ ပါဠိယံ ဒွတ္တိံသာကာရမနသိကာရော ဝုတ္တော၊ သော မဂ္ဂသောဓနဝသေန ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဝါ ကတပရိစယဿ သုခေနေဝ ဝုတ္တနယာ အဋ္ဌိပစ္စဝေက္ခဏာ သမိဇ္ဈတီတိ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘ဣမံ စေဝါ’’တိ ‘‘အတိက္ကမ္မ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော ဝုတ္တော။ တံ ဈာနန္တိ ယထာဝုတ္တံ ပဌမဇ္ဈာနံ။ အယန္တိ အယံ သကဒါဂါမိဖလသမာပတ္တိ ။ သာတိသယံ စတုသစ္စဒဿနာဂမနတော ပရိယာယေန ဝိနာ မုချာ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ယာဝ တတိယမဂ္ဂါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿ ဝသေန စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ ကထိတာ’’တိ။

ပါဠိယံ ပုရိသဿ စာတိ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ တေန ယထာဝုတ္တသမာပတ္တိဒွယတော ဝုစ္စမာနံယေဝ ဣမဿ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တိယာ သောတသဒိသတာယ ဝိညာဏမေဝ ဝိညာဏသောတံ၊ တဒေတံ ဝိညာဏံ ပုရိမတော အနန္တရပစ္စယံ လဘိတွာ ပစ္ဆိမဿ အနန္တရပစ္စယော ဟုတွာ ပဝတ္တတီတိ အယံ အဿ သောတာဂတတာယ သောတသဒိသတာ၊ တသ္မာ ပဇာနိတဗ္ဗဘာဝေန ဝုတ္တံ ဧကမေဝ စေတ္ထ ဝိညာဏံ ၊ တသ္မာ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိညာဏသောတန္တိ ဝိညာဏမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒွီဟိပိ ဘာဂေဟီတိ ဩရဘာဂပရဘာဂေဟိ။ ဣဓလောကော ဟိဿ ဩရဘာဂေါ၊ ပရလောကော ပရဘာဂေါ ဒွိန္နမ္ပိ ဝသေနေတံ သမ္ဗန္ဓန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိအာဒိ။ ဝိညာဏဿ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇန္တဿ ကာမံ နတ္ထိ ကဿစိ ပတိဋ္ဌိတတာ၊ တဏှာဝသေန ပန တံ ‘‘ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒရာဂဝသေနာ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကဗဠီကာရေ စေ ဘိက္ခဝေ အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ၊ အတ္ထိ နန္ဒီ၊ အတ္ထိ တဏှာ၊ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ။ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝိရုဠှံ…ပေ… အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၄၊ ကထာ။ ၂၉၆၊ မဟာနိ။ ၇)။

ကမ္မန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မံ၊ ဥပယောဂဝစနမေတံ။ ကမ္မတော ဥပဂစ္ဆန္တန္တိ ကမ္မဘာဝေန ဥပဂစ္ဆန္တံ၊ ဝိညာဏန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဉှိ ယေန ကမ္မုနာ သဟဂတံ၊ အညဒတ္ထု တဗ္ဘာဝမေဝ ဥပဂတံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ ဣဓ ကတူပစိတကမ္မဘာဝူပဂမနတော။ ကမ္မဘဝံ အာကဍ္ဎန္တန္တိ ကမ္မဝိညာဏံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တနေန တဒဘိမုခံ အာကဍ္ဎန္တံ။ တေနေဝ ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တနသာမတ္ထိယေန ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ အတ္တနော ဖလဿ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနေန။ ကေစိ ပန ‘‘အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ပရတော ဝိပါကံ ဒါတုံ အသမတ္ထံ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ၊ ဒါတုံ သမတ္ထံ ပန ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ‘‘ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ယဉ္စ တေဟိ ‘‘ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣဓလောကေပိ ပတိဋ္ဌိတမေဝ။ န ဟိ တဿ ဣဓလောကေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေန ဝိနာ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝေါ သမ္ဘဝတိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံစေတောပရိယဉာဏန္တိ သေက္ခာနံ ၊ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ စေတသော ပရိစ္ဆိန္ဒနကဉာဏံ။ ကထိတံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဿ စေတသော ဆန္ဒရာဂဝသေန ပတိဋ္ဌိတဘာဝဇောတနတော။

စတုတ္ထာယ ဒဿနသမာပတ္တိယာ တတိယဒဿနသမာပတ္တိယံ ဝုတ္တပ္ပဋိက္ခေပေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ သမာပတ္တီနံ ပုဗ္ဗေ သမထဝသေန အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ ဣဒါနိ ဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နိစ္စလမေဝ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ အပနေတဗ္ဗတော။ အတ္ထန္တရတ္ထတာယ ဒဿိယမာနာယ ပဒံ စလိတံ နာမ ဟောတိ။ အပရော နယောတိ ဧတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဌမဒဿနသမာပတ္တိဘာဝေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘အဋ္ဌိကဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ပဋိလဒ္ဓဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တတိယဇ္ဈာနမ္ပိ တထေဝ ပဋိလဒ္ဓံ။ ဒဿနသမာပတ္တိဘာဝေါ ပန ယော ဘိက္ခု အာလောကကသိဏေ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဟုတွာ သဝိညာဏကေ အဋ္ဌိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝဏ္ဏကသိဏဝသေန ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿ။ တတိယဇ္ဈာနံ တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ အဓိဋ္ဌာနဘူတဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ဝသေန။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ဣဓာပိ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတသော ပရိစ္ဆိန္ဒနေန တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ၊ အရဟတော စိတ္တဿ ပရိစ္ဆိန္ဒနေန စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှေသာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ပါဠိယာ သံသန္ဒေယျ။ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေါ’’တိအာဒီသု အဋ္ဌိအာရမ္မဏပဌမဇ္ဈာနပါဒကော ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏဒုတိယဇ္ဈာနပါဒကော ဒုတိယမဂ္ဂေါ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ပရစိတ္တဉာဏသဟဂတာ စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကာ တတိယစတုတ္ထမဂ္ဂါ တတိယစတုတ္ထဒဿနသမာပတ္တိယောတိ ။ ပုရိသဿ ဝိညာဏပဇာနနံ ပနေတ္ထ အသမ္မောဟဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ ပုဂ္ဂလာနံ ပညာပနေသု။ ဂုဏဝိသေသဝသေန အညမညံ အသင်္ကရတော ဌပနေသု။ လောကဝေါဟာရဝသေနာတိ လောကသမ္မုတိဝသေန။ လောကဝေါဟာရော ဟေသ၊ ယဒိဒံ ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိ။ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တော။ တဿ တဿ သတ္တနိကာယဿ ပူရဏတော ဂလနတော၊ မရဏဝသေန ပတနတော စ ပုဂ္ဂလော။ သန္တတိယာ နယနတော နရော။ အတ္တဘာဝဿ ပေါသနတော ပေါသော။ ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗာသု ဝေါဟရိတဗ္ဗာသု။ ‘‘သဗ္ဗမေတံ ပုဂ္ဂလော’’တိ ဣမိဿာ သာဓာရဏပညတ္တိယာ ဝိဘာဝနဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ဣဓာဓိပ္ပေတအသာဓာရဏပညတ္တိယာ၊ တသ္မာ လောကပညတ္တီသူတိ သတ္တလောကဂတပညတ္တီသု။ အနုတ္တရော ဟောတိ အနညသာဓာရဏတ္တာ တဿ ပညာပနဿ။

ဒွီဟိ ဘာဂေဟီတိ ကာရဏေ၊ နိဿက္ကေ စေတံ ပုထုဝစနံ၊ အာဝုတ္တိအာဒိဝသေန စာယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အရူပသမာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ၊ ဧတေန ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန၊ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဝါဒေါ၊ ‘‘နာမကာယတော၊ ရူပကာယတော စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဝါဒေါ၊ ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တောဝ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရဝါဒေါ စာတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ ထေရဝါဒါနံ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝိမုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော၊ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒနေဟိ ဝါ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ အရူပသမာပတ္တီနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ အရဟတ္တပ္ပတ္တအနာဂါမိနောတိ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အရဟတ္တပ္ပတ္တော အနာဂါမီ နာမ ဟောတိ။ ပါဠီတိ ပုဂ္ဂလပညတ္တိပါဠိ။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဟဇာတနာမကာယေန ပဋိလဘိတွာ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဝိပဿနာပညာယ သင်္ခါရဂတံ၊ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဿိတွာ စတ္တာရောပိ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ ဒိသွာတိ ဒဿနဟေတု။ န ဟိ အာသဝေ ပညာယ ပဿန္တိ၊ ဒဿနကာရဏာ ပန ပရိက္ခီဏာ ‘‘ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာ’’တိ ဝုတ္တာ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခီဏတ္တာ။ ဧဝဉှိ ဒဿနံ အာသဝါနံ ခယဿ ပုရိမကိရိယာဘာဝေန ဝုတ္တံ။

ပညာယ ဝိသေသတော မုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တော အနဝသေသတော အာသဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ။ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ၊ န တဒေကဒေသဘူတရူပဇ္ဈာနပဋိက္ခေပဝသေန။ ဧဝဉှိ အရူပဇ္ဈာနေကဒေသာဘာဝေပိ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပေါ န ဟောတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ အရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ဟိ ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ၊ န ပညာဝိမုတ္တောတိ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ၊ သစ္ဆိကတော သစ္ဆိကရဏူပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ဈာနဖဿ’’န္တိအာဒိ။ ဧကစ္စေ အာသဝါတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာ အာသဝါ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော၊ နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော။ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သစ္ဆိကတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီတိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ဝိမုတ္တောတိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တော’’တိပိ ပါဌော၊ တေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဧသောပိ ကာယသက္ခီ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီ’’တိ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ဣဒံ ယာထာဝသရသတော ပဇာနာတိ၊ ပဇာနန္တော စ ဌပေတွာ တဏှံ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ‘‘ဒုက္ခသစ္စ’’န္တိ ပဇာနာတိ။ တဏှံ ပန ဣဒံ ဒုက္ခံ ဣတော သမုဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ဣဒံ ဒုက္ခဉ္စ သမုဒယော စ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ ဝူပသမန္တိ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အရိယော ပန အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန တံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ နာနက္ခဏေ သစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တံ ဧကက္ခဏေ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာတိ တထာဂတေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ပဋိဝိဒ္ဓါ ဝိဒိတာ ပါကဋာ ကတာ။ ဓမ္မာတိ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝေါစရိတာတိ သုစရိတာ၊ တေသု တေန ပညာ သုဋ္ဌု စရာပိတာတိ အတ္ထော။ အယန္တိ အယံ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သဒ္ဓါယဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဒဟနဝသေန ဝိမုတ္တော၊ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝံ ဒဿေတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ကာယသက္ခိမှိ ဝုတ္တနယေနေဝ။ နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿာတိ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊ န ဧဝံ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တဿာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန နေသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နာနတ္တံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ? အာဂမနီယနာနတ္တေန။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဟိ အာဂမနမှိ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော အပ္ပဒုက္ခေန၊ အကိလမန္တော စ သက္ကောတိ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒုက္ခေန ကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ၊ တသ္မာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတိ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေသု ဟီ’’တိအာဒိ။

အာရမ္မဏံ ယာထာဝတော ဓာရေတိ အဝဓာရေတီတိ ဓမ္မော၊ ပညာ။ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ ပညာပဓာနံ။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညာဝါဟီ၊ ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ပညာ ဝါ ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝါဟေတိ၊ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ဂမေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိနိဒ္ဒေသေပိ ဧသေဝ နယော။

တသ္မာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၇၀၊ ၇၇၆) ဝုတ္တတ္တာ၊ တတော ဧဝ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ၊ တံ သံဝဏ္ဏနာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၂။၇၇၆) ဝုတ္တနယေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဓာနဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ ပဒဟနဝသေနာတိ ဘာဝနာနုယောဂဝသေန။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပဓာနာတိ ဝုတ္တာ ဝိဝေကနိဿိတာဒိဘာဝေန ပဒဟိတဗ္ဗတော ဘာဝေတဗ္ဗတော။

ပဋိပဒါဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ ဒုက္ခေနကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာဂမနကာလေ ကိစ္ဆေန ဒုက္ခေန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တဿ ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ လောကုတ္တရသမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿာတိ ဝိက္ခမ္ဘိတေသု ကိလေသေသု ဝိပဿနာပရိဝါသေ စိရံ ဝသိတွာ တံ လောကုတ္တရသမာဓိသင်္ခါတံ ဌာနံ ဒန္ဓံ သဏိကံ အဘိဇာနန္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ၊ သစ္ဆိကရောန္တဿ ပါပုဏန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ဝုစ္စတီတိ ယာ ဧသာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနပဋိပဒါယ ဒုက္ခတ္တာ၊ ဝိပဿနာပရိဝါသပညာယ စ ဒန္ဓတ္တာ မဂ္ဂကာလေ ဧကစိတ္တက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာပိ ပညာ အာဂမနဝသေန ‘‘ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ နာမာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပရိ တီသု ပဒေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဿသမာစာရာဒိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ ဘဿသမာစာရေတိ ဝစီသမာစာရေ။ ဌိတောတိ ယထာရဒ္ဓံ တံ အဝိစ္ဆေဒဝသေန ကထေန္တော။ တေနာဟ ‘‘ကထာမဂ္ဂံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထေန္တော’’တိ။ မုသာဝါဒူပသဉှိတန္တိ အန္တရန္တရာ ပဝတ္တေန မုသာဝါဒေန ဥပသံဟိတံ။ ဝိဘူတိ ဝုစ္စတိ ဝိသုံဘာဝေါ၊ တတ္ထ နိယုတ္တန္တိ ဝေဘူတိကံ၊ တဒေဝ ဝေဘူတိယံ၊ ပေသုညံ။ တေနာဟ ‘‘ဘေဒကရဝါစ’’န္တိ။ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏတော သာရမ္ဘတော ဇာတာတိ သာရမ္ဘဇာ။ တဿာ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘တွံ ဒုဿီလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟိဒ္ဓါကထာ အမနာပါ၊ မနာပါပိ ပရဿ စိတ္တဝိဃာတာဝဟတ္တာ ကရဏုတ္တရိယပက္ခိယမေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘တုယှ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဝိက္ခေပကထာပဝတ္တန္တိ ဝိက္ခေပကထာဝသေန ပဝတ္တံ။ ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာတိ အတ္တနော ဇယံ ပုရက္ခတွာ။ ယံ ကိဉ္စိ န ဘာသတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘မန္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ မန္တနံ ဇာနနန္တိ ကတွာ။ ‘‘မန္တာ’’တိ ဣဒံ ‘‘မန္တေတွာ’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒန္တိ အာဟ ‘‘ဥပပရိက္ခိတွာ’’တိ။ ယုတ္တကထမေဝါတိ အတ္တနော၊ သုဏန္တဿ စ ယုတ္တရူပမေဝ ကထံ။ ဟဒယေ နိဒဟိတဗ္ဗယုတ္တန္တိ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ၊ ဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ အတ္ထဝေဒါဒိပဋိလာဘနိမိတ္တတ္တာ စိတ္တေ ဌပေတဗ္ဗံ၊ ဝိမုတ္တာယတနဘာဝေန မနသိ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာပိ ဝါစာ အကာလေ ဘာသိတာ အဘာဇနေ ဘာသိတာ ဝိယ န အတ္ထာဝဟာတိ အာဟ ‘‘ယုတ္တပတ္တကာလေနာ’’တိ။ အယဉ္စ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတာ သုဘာသိတဝါစာ သစ္စသမ္ဗောဓာဝဟာဒိတာယ သတ္တာနံ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနိသံသာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဘာသိတာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သီလာစာရေတိ သီလေ စ အာစာရေ စ ပရိသုဒ္ဓသီလေ စေဝ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရေ စ။ ဌိတောတိ ပတိဋ္ဌဟန္တော။ သစ္စံ ဧတဿ အတ္ထီတိ သစ္စောတိ အာဟ ‘‘သစ္စကထော’’တိ။ ဧသ နယော သဒ္ဓါတိ ဧတ္ထာပိ။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဓါသမ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘နနု စ ဟေဋ္ဌာ သစ္စံ ကထိတမေဝါ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဟေဋ္ဌာ ဟိ ဝစီသမာစာရံ ကထေန္တေန သစ္စံ ကထိတံ၊ ပဋိပက္ခပဋိက္ခေပဝသေန ဣဓ သီလံ ကထေန္တေန တံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတုံ သစ္စံ သရူပေနေဝ ကထိတံ။ ‘‘ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ အာရဗ္ဘန္တရဉ္စေတံ၊ တထာပိ သစ္စံ ဝတွာ အနန္တရမေဝ သစ္စဿ ကထနံ ပုနရုတ္တံ ဟောတီတိ ပရဿ စောဒနာဝသရော မာ ဟောတူ’’တိ တတ္ထ ပရိဟာရံ ဒါတုကာမော ‘‘ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ဟေဋ္ဌာ ဝါစာသစ္စံ ကထိတံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ သုဘာသိတဝါစံ ဒဿေန္တေန။ အန္တမသော…ပေ… ဒဿေတုံ ဣဓ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သီလံ သုပရိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ‘‘ဧဝံ ပရိတ္တကံ ခေါ၊ ရာဟုလ၊ တေသံ သာမညံ၊ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိအာဒိ နယပ္ပဝတ္တံ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ ဒဿေတဗ္ဗံ။

ဂုတ္တာ သတိကဝါဋေန ပိဒဟိတာ ဒွါရာ ဧတေနာတိ ဂုတ္တဒွါရောတိ အာဟ ‘‘ဆသု ဣန္ဒြိယေသူ’’တိအာဒိ ။ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဏှနပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနဝသေန ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတီတိ ဘောဇနေ မတ္တညူ။ သမန္တိ အဝိသမံ။ သမစာရိတာ ဟိ ကာယဝိသမာဒီနိ ပဟာယ ကာယသမာဒိပူရဏံ။ နိသဇ္ဇာယာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန ‘‘အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိ ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘာဝနာယ စိတ္တပရိသောဓနဉှိ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ န နိဒ္ဒါဝိနောဒနမတ္တံ။ နိတ္တန္ဒီတိ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ။ သာ ပန နိတ္တန္ဒိတာ ကာယာလသိယဝိဂမနေ ပါကဋာ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယာလသိယဝိရဟိတော’’တိ။ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိ ဣမိနာ ဒုဝိဓောပိ ဝီရိယာရမ္ဘော ဂဟိတောတိ တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ကာယိကဝီရိယေနာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂမ္မ ဂဏဝိဟာရော သဟဝါသော သင်္ဂဏိကာ၊ သာ ပန ကိလေသေဟိပိ ဧဝံ ဟောတီတိ တတော ဝိသေသေတုံ ‘‘ဂဏသင်္ဂဏိက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဂဏေန သင်္ဂဏိကံ ဂဏသင်္ဂဏိကန္တိ။ အာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေနာတိ အနဓိဂတဝိသေသာဓိဂမကာရဏဝသေန ဧကဝိဟာရီ၊ န ကေဝလံ ဧကီဘာဝဝသေန။ ကိလေသသင်္ဂဏိကန္တိ ကိလေသသဟိတစိတ္တတံ။ ယထာ တထာတိ ဝိပဿနာဝသေန၊ ပဋိသင်္ခါနဝသေန ဝါ။ သမထဝသေန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဝိပဿနာဝသေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။

ကလျာဏပဋိဘာနောတိ သုန္ဒရပဋိဘာနော၊ သာ ပနဿ ပဋိဘာနသမ္ပဒါ ဝစနစာတုရိယသဟိတာဝ ဣစ္ဆိတာတိ အာဟ ‘‘ဝါက္ကရဏ…ပေ… သမ္ပန္နော စာ’’တိ။ ‘‘ပဋိဘာန’’န္တိ ဟိ ဉာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ ဉာဏဿ ဥပဋ္ဌိတဝစနမ္ပိ။ တတ္ထ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တံ ပဋိဘာနမဿာတိ ယုတ္တပဋိဘာနော။ ပုစ္ဆိတာနန္တရမေဝ သီဃံ ဗျာကာတုံ အသမတ္ထတာယ နော မုတ္တပဋိဘာနံ အဿာတိ နော မုတ္တပဋိဘာနော။ ဣဓ ပန ဝိကိဏ္ဏဝါစော မုတ္တပဋိဘာနော အဓိပ္ပေတောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘သီလသမာစာရသ္မိဉှိ ဌိတဘိက္ခု မုတ္တပဋိဘာနော န ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂမနသမတ္ထာယာတိ အဿုတံ ဓမ္မံ ဂမေတုံ သမတ္ထာယ။ ဓာရဏသမတ္ထာယာတိ သာတိသယံ သတိဝီရိယသဟိတတာယ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဓာရေတုံ သမတ္ထာယ။ မုနနတော အနုမိနနတော မုတီတိ အနုမာန ပညာယ နာမံ။ တီဟိ ပဒေဟီတိ ‘‘ဂတိမာ ဓိတိမာ မုတိမာ’’တိ တီဟိ ပဒေဟိ။ ဟေဋ္ဌာတိ ဟေဋ္ဌာ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဣဓာတိ ‘‘ဓိတိမာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ဝီရိယမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဂုဏဘူတံ ဂဟိတန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ ဟေဋ္ဌာတိ ‘‘ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဈာယီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိပဿနာပညာ ကထိတာ။ ဣဓာတိ ‘‘ဓိတိမာ မုတိမာ’’တိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနပညာ ကထိတာ ကရဏပုဗ္ဗာပရကောသလ္လပညာဒီပနတော။ ကိလေသကာမောပိ ဝတ္ထုကာမော ဝိယ ယထာပဝတ္တော အဿာဒီယတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အဂိဒ္ဓါ’’တိ။

အနုသာသနဝိဓာဒေသနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရေနာတိ အတ္တနိ သမ္ဘူတေန ပထမနသိကာရေန ဘာဝနာမနသိကာရေန။ ပဋိပဇ္ဇမာနောတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပဋိပဇ္ဇမာနော။

၁၅၅။ ကိလေသဝိမုတ္တိဉာဏေတိ ကိလေသပ္ပဟာနဇာနနေ။

၁၅၆။ ပရိယာဒိယမာနောတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှန္တောတိ အတ္ထော။ သုဒ္ဓက္ခန္ဓေယေဝ အနုဿရတိ နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယိတုံ အသက္ကောန္တော။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဧကော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သက္ကောတိ ပရိယာဒိယိတုံ။ အသက္ကောန္တဿဝသေန ဂဟိတံ၊ ‘‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အသက္ကောန္တဿာတိ စ အာရောဟနေ အသက္ကောန္တဿ၊ ဩရောဟနေ ပန ဉာဏဿ ထိရဘူတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သုဒ္ဓက္ခန္ဓေယေဝ အနုဿရန္တော’’တိအာဒိ။ ဧတန္တိ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓံ။ န သလ္လက္ခေသိ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန ကုဏ္ဌဉာဏတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ’’တိ။ ဌာနန္တိ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ အဝဋ္ဌာနံ။ နိယမောတိ ဝါဒနိယမော ပဋိနိယတဝါဒတာ။ တေနာဟ ‘‘ဣမံ ဂဟေတွာ’’တိအာဒိ။

၁၅၇။ ပိဏ္ဍဂဏနာယာတိ ‘‘ဧကံ ဒွေ’’တိအာဒိနာ အဂဏေတွာ သင်္ကလနပဒုပ္ပာဒနာဒိနာ ပိဏ္ဍနဝသေန ဂဏနာယ။ အစ္ဆိဒ္ဒကဝသေနာတိ အဝိစ္ဆိန္ဒကဂဏနာဝသေန ဂဏနာ ကမဂဏနံ မုဉ္စိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ ဧတ္တကာနိ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇလာသယေ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ဂဏေတဗ္ဗဿ ဧကဇ္ဈမ္ပိ ပိဏ္ဍေတွာ ဂဏနာ။ ကမဂဏနာ ဟိ အန္တရန္တရာ ဝိစ္ဆိဇ္ဇ ပဝတ္တိယာ ပစ္ဆိန္ဒိကာ။ သာ ပနေသာ ဂဏနာ သဝနန္တရံ အနပေက္ခိတွာ မနသာဝ ဂဏေတဗ္ဗတော ‘‘မနောဂဏနာ’’တိပိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘မနောဂဏနာယာ’’တိ။ ပိဏ္ဍဂဏနမေဝ ဒဿေတိ၊ န ဝိဘာဂဂဏနံ။ သင်္ခါတုံ န သက္ကာ အညေဟိ အသင်္ချေယျာဘာဝတော။ ပညာပါရမိယာ ပူရိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ဣတရာသံ ပူရဏေန ဝိနာ တဿာ ပူရဏံ နတ္ထီတိ ‘‘ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ’’တိ အာဟ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ’’တိ။ ဧတ္တကန္တိ ဒဿေထာတိ ဒီပေတိ ထေရော။ ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနုဿရတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ တဿ အနုဿရဏမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အာယုနော ဝဿာဒိဂဏနာယ ပရိစ္ဆိန္ဒနံ တဿ အဝိသယဘာဝတော။

၁၅၈။ တုမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ယေဝ အနုတ္တရာ အနညသာဓာရဏတ္တာ။ ဣဒါနိ တဿာ ဒေသနာယ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏဿ ဝိယ ဝိဘာဂါဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အတီတဗုဒ္ဓါပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာပိ ကာရဏေနာတိ အနုတ္တရဘာဝေန၊ အညေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဧကသဒိသဘာဝေန စ။

၁၅၉။ အာသဝါနံ အာရမ္မဏဘာဝူပဂမနေန သာသဝါ။ ဥပေစ္စ အာဓီယန္တီတိ ဥပါဓီ၊ ဒေါသာရောပနာနိ၊ သဟ ဥပါဓီဟီတိ သဥပါဓိကာ။ အနရိယိဒ္ဓိယဉှိ အတ္တနော စိတ္တဒေါသေန ဧကစ္စေ ဥပါရမ္ဘံ ဒဒန္တိ၊ သွာယမတ္ထော ကေဝဋ္ဋသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ နော ‘‘အရိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ သာသဝဘာဝတော။ နိဒ္ဒေါသေဟိ ခီဏာသဝေဟိ ပဝတ္တေတဗ္ဗတော နိဒ္ဒေါသာ ဒေါသေဟိ သဟ အပ္ပဝတ္တနတော။ တတော ဧဝ အနုပါရမ္ဘာ။ အရိယာနံ ဣဒ္ဓီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။

အပ္ပဋိက္ကူလသညီတိ ဣဋ္ဌသညီ ဣဋ္ဌာကာရေန ပဝတ္တစိတ္တော။ ပဋိက္ကူလေတိ အမနုညေ အနိဋ္ဌေ ။ ဓာတုသညန္တိ ‘‘ဓာတုယော’’တိ သညံ။ ဥပသံဟရတီတိ ဥပနေတိ ပဝတ္တေတိ။ အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ အနိဋ္ဌေ သတ္တသညိတေ အာရမ္မဏေ။ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတီတိ မေတ္တံ ဟိတေသိတံ ဥပသံဟရန္တော သဗ္ဗတ္ထကမေဝ တံ တတ္ထ ဖရတိ။ ဓာတုတော ဝါ ဥပသံဟရတီတိ ဓမ္မသဘာဝစိန္တနေန ဓာတုသော၊ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဓာတုမနသိကာရံ ဝါ တတ္ထ ပဝတ္တေတိ။ အပ္ပဋိက္ကူလေ သတ္တေ ဉာတိမိတ္တာဒိကေ ယာထာဝတော ဓမ္မသဘာဝစိန္တနေန အနိစ္စသညာယ ဝိသဘာဂဘူတေ ‘‘ကေသာဒိ အသုစိကောဋ္ဌာသမေဝါ’’တိ အသုဘသညံ ဖရတိ အသုဘမနသိကာရံ ပဝတ္တေတိ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနလက္ခဏာယ ဆသု ဒွါရေသု ပဝတ္တနတော ‘‘ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ။

တံ ဒေသနန္တိ တံ ဒွီသု ဣဒ္ဓိဝိဓာသု ဒေသနပ္ပကာရံ ဒေသနာဝိဓိံ။ အသေသံ သကလန္တိ အသေသံ နိရဝသေသံ သမ္ပုဏ္ဏံ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာတိ။ အသေသံ အဘိဇာနတော တတော ဥတ္တရိ အဘိညေယျံနတ္ထိ။ ဣတောတိ ဘဂဝတော အဘိညာတတော။ အညော ပရမတ္ထဝသေန ဓမ္မော ဝါ ပညတ္တိဝသေန ပုဂ္ဂလော ဝါ အယံ နာမ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ သဗ္ဗဿေဝ သမ္မဒေဝ တုမှေဟိ အဘိညာတတ္တာ။ ဒွီသု ဣဒ္ဓိဝိဓာသု အဘိဇာနနေ၊ ဒေသနာယဉ္စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။ ဣမိနာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ န ကေဝလံ ဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထော၊ အထ ခေါ အဝုတ္တတ္ထသမုစ္စယတ္ထောပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ တံ ဘန္တေတိအာဒိနာပိ ဟိ ဘဂဝတော ဂုဏဒဿနံ တဿေဝ ပသာဒဿ ကာရဏဝိဘာဝနံ။

အညထာသတ္ထုဂုဏဒဿနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဧတဒါနုတ္တရိယံ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ၊ တတော အညော ဧဝါယံ ပကာရော ‘‘ယံ တံ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ အာရဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘အပရေနာပိ အာကာရေနာ’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ သဒ္ဒဟနတော ဝိသေသတော သဒ္ဓါ ကုလပုတ္တာ နာမ ဗောဓိသတ္တာ၊ မဟာဗောဓိသတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေ ဟိ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ မဟာဗောဓိယံ သတ္တာ အာသတ္တာ လဂ္ဂါ နိယတဘာဝူပဂမနေန ကေနစိ အသံဟာရိယဘာဝတော။ ယတော နေသံ န ကထဉ္စိ တတ္ထ သဒ္ဓါယ အညထတ္တံ ဟောတိ၊ ဧတေနေဝ တေသံ ကမ္မဖလံ သဒ္ဓါယပိ အညထတ္တာဘာဝေါ ဒီပိတော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အတိသယဝစနိစ္ဆာဝသေန၊ ‘‘အနုပ္ပတ္တံ တံ ဘဂဝတာ’’တိ သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနေန စ ဝိသိဋ္ဌဝိသယံ ‘‘သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေနာ’’တိ ဣဒံ ပဒံ၊ တသ္မာ။ လောကုတ္တရဓမ္မသမဓိဂမမူလကတ္တာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏသမဓိဂမဿ ‘‘နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေနာ’’တိအာဒီသု သမာသပဒေသု ‘‘ဝီရိယံ ထာမော’’တိအာဒီနိ အဝယဝပဒါနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပရက္ကမပဒံ သင်္ဂဏှာတိ၊ န ဓောရယှပဒံ။ န ဟိ တံ ဝီရိယဝေဝစနံ၊ အထ ခေါ ဝီရိယဝန္တဝါစကံ။ ဓုရာယ နိယုတ္တောတိ ဟိ ဓောရယှော။ တေနာဟ ‘‘တံ ဓုရံ ဝဟနသမတ္ထေန မဟာပုရိသေနာ’’တိ။ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေနာတိ အသိထိလဝီရိယေန။ ထိရဝီရိယေနာတိ ဥဿောဠှီဘာဝူပဂမနေန ထိရဘာဝပ္ပတ္တဝီရိယေန။ အသမဓုရေဟီတိ အနညသာဓာရဏဓုရေဟိ။ ပရေသံ အသယှသဟနာ ဟိ လောကနာထာ။ တံ သဗ္ဗံ အစိန္တေယျာပရိမေယျဘေဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏဇာတံ။ ပါရမိတာ၊ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ဝေနေယျသတ္တာတိ ယသ္မာ ဣဒံ တယံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ သမာနမေဝ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘အတီတာနာဂတ…ပေ… ဦနော နတ္ထီ’’တိ။

ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ ကာမသုခေ အလ္လီနာ ဟုတွာ အနုယုဉ္ဇနံ။ ကော ဇာနာတိ ပရလောကံ ‘‘အတ္ထီ’’တိ၊ ဧတ္ထ ‘‘ကော ဧကဝိသယောယံ ဣန္ဒြိယဂေါစရော’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟုတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ သုခေါတိ ဣဋ္ဌော သုခါဝဟော။ ပရိဗ္ဗာဇိကာယာတိ တာပသပရိဗ္ဗာဇိကာယ တရုဏိယာ။ မုဒုကာယာတိ သုခုမာလာယ။ လောမသာယာတိ တရုဏမုဒုလောမဝတိယာ။ မောဠိဗန္ဓာဟီတိ မောဠိံ ကတွာ ဗန္ဓကေသာဟိ။ ပရိစာရေန္တီတိ အတ္တနော ပါရိစာရိကံ ကရောန္တိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဝါ တတ္ထ ပရိတော စာရေန္တိ။ လာမကန္တိ ပဋိကိလိဋ္ဌံ။ ဂါမဝါသီနံ ဗာလာနံ ဓမ္မံ။ ပုထုဇ္ဇနာနမိဒန္တိ ပေါထုဇ္ဇနိကံ။ ယထာ ပန တံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနာနမိဒ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ အနရိယေဟိ သေဝိတဗ္ဗန္တိ ဝါ အနရိယံ။ ယသ္မာ ပန နိဒ္ဒေါသတ္ထော အရိယတ္ထော၊ တသ္မာ ‘‘အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အနတ္ထသံယုတ္တန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာဒိဝိဝိဓဝိပုလာနတ္ထသဉှိတံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အတ္တနော ကိလမထဿ ခေဒနဿ အနုယုဉ္ဇနံ။ ဒုက္ခံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခမနံ ဧတဿာတိ ဒုက္ခမံ။

အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတော ဝုစ္စတိ အဘိက္ကန္တံ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ၊ အဓိစိတ္တံ ဝါ၊ တသ္မိံ အဘိစေတသိ ဇာတာနီတိ အာဘိစေတသိကာနိ၊ အဘိစေတောသန္နိဿိတာနိ ဝါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သုခဝိဟာရာနံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခော အတ္တဘာဝေါ၊ တတ္ထ သုခဝိဟာရဘူတာနန္တိ အတ္ထော၊ ရူပါဝစရဈာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တာနိ ဟိ အပ္ပေတွာ နိသိန္နာ ဈာယိနော ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အသံကိလိဋ္ဌံ နေက္ခမ္မသုခံ ဝိန္ဒန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တီတိ။ ကထိတာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော’’တိ သပ္ပီတိကတ္တာ၊ လောကုတ္တရဝိပါကသုခုမသဉှိတတ္တာ စ။ သဟ မဂ္ဂေန ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ ကထိတံ ‘‘စတ္တာရောမေ စုန္ဒ သုခလ္လိကာနုယောဂါ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၄) စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တီတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဘာဝေန ကထိတာ။ စတ္တာရိ ရူပါဝစရာနိ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဇ္ဈာနာနီ’’တိ ကထိတာနီတိ အတ္ထော။ နိကာမလာဘီတိ နိကာမေန လာဘီ အတ္တနော ဣစ္ဆာဝသေန လာဘီ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထောတိ အတ္ထော ။ တေနာဟ ‘‘ယထာကာမလာဘီ’’တိ။ အဒုက္ခလာဘီတိ သုခေနေဝ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သမာပဇ္ဇိတုံ သမတ္ထော။ အကသိရလာဘီတိ အကသိရာနံ ဝိပုလာနံ လာဘီ၊ ယထာပရိစ္ဆေဒေနေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ သမတ္ထော။ ဧကစ္စော ဟိ လာဘီယေဝ ဟောတိ၊ န ပန သက္ကောတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ။ ဧကစ္စော တထာ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ၊ ပါရိဗန္ဓကေ ပန ကိစ္ဆေန ဝိက္ခမ္ဘေတိ။ ဧကစ္စော တထာ စ သမာပဇ္ဇတိ၊ ပါရိဗန္ဓကေ စ အကိစ္ဆေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘေတိ ၊ န သက္ကောတိ နာဠိကယန္တံ ဝိယ ယထာပရိစ္ဆေဒေ ဝုဋ္ဌာတုံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နပါရိဗန္ဓကတ္တာ ဝသိဘာဝဿ သမ္မဒေဝ သမဓိဂတတ္တာ သဗ္ဗမေတံ သမ္မဒေဝ သက္ကောတိ။

အနုယောဂဒါနပ္ပကာရဝဏ္ဏနာ

၁၆၁။ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာတိ ဣမာယ လောကဓာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ လောကဓာတုံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာယ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ ဇာတိခေတ္တဘာဝေန ဟိ တံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္တကာယ ဧဝ ဇာတိခေတ္တဘာဝေါ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ ကေစိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ တတ္တကံ ဧဝ ဇာတိခေတ္တံ။ ‘‘တန္နိဝါသီနံယေဝ စ ဒေဝါနံ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပကမ္ပနဒေဝတူပသင်္ကမနာဒိနာ ဇာတစက္ကဝါဠေန သမာနယောဂက္ခမဋ္ဌာနံ ဇာတိခေတ္တံ။ သရသေနေဝ အာဏာပဝတ္တနဋ္ဌာနံ အာဏာခေတ္တံ။ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ ဝိသယဘူတံ ဌာနံ ဝိသယခေတ္တံ။ ဩက္ကမနာဒီနံ ဆန္နမေဝ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ မဟာဘိနီဟာရာဒိကာလေပိ တဿ ပကမ္ပနလဗ္ဘနတော။ အာဏာခေတ္တံ နာမ၊ ယံ ဧကစ္စံ သံဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဝဋ္ဋတိ စ။ အာဏာ ဝတ္တတိ တန္နိဝါသိဒေဝတာနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆနေန၊ တဉ္စ ခေါ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝေနေဝ၊ န အဓိပ္ပာယဝသေန။ ‘‘ယာဝတာ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝစနတော တတော ပရမ္ပိ အာဏာ ပဝတ္တေယျေဝ။

နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅) ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ၊ ဣမသ္မိံယေဝ သုတ္တေ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော၊ သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတာ သမသမော သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဧဝံ ပုဋ္ဌော ‘‘အဟံ ဘန္တေ နောတိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၉၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၇၊ နေတ္တိ။ ၅၇၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) ဣမံ သုတ္တံ ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကတောတိ သဟ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ သော ပန ကာလော ကထံ ပရိစ္ဆိန္နောတိ? စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ’’တိအာဒိမာဟ။ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ပဋိလောမက္ကမေန ဝဒတိ။ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတောဝ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဇာတိခေတ္တ’’န္တိ။ ကေန ပန ပရိဂ္ဂဟော ကတော? ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဗောဓိသတ္တေန။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယာတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ။ ဧတ္ထန္တရေတိ စရိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ပရိစ္ဆိန္နေ ဧတသ္မိံ အန္တရေ။

တိပိဋကအန္တရဓာနကထာဝဏ္ဏနာ

‘‘န နိဝါရိတာ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနေန သာသနဿ ဩသက္ကိတတ္တာ အပရဿ ဥပ္ပတ္တိ လဒ္ဓါဝသရာ ဟောတိ။ ပဋိပဒါတိ ပဋိဝေဓာဝဟာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။

‘‘ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဗောဓိသတ္တံ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ ဟီနံ နိဒဿနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိယျာနိကဓမ္မဿ ဟိ ဌိတိံ ဒဿေန္တော အနိယျာနိကဓမ္မံ နိဒဿေတိ။

မာတိကာယ အန္တရဟိတာယာတိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၃၉၊ ၄၄၊ ပါစိ။ ၄၅) နယပ္ပဝတ္တာယ သိက္ခာပဒပါဠိမာတိကာယ အန္တရဟိတာယ။ နိဒါနုဒ္ဒေသသင်္ခါတေ ပါတိမောက္ခေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါကမ္မေသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ယထာ ဝါ ပါတိမောက္ခေ ဓရန္တေ ဧဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ၊ ဧဝံ သတိ ဧဝ တဒုဘယေ ပါတိမောက္ခံ တဒုဘယာဘာဝေ ပါတိမောက္ခာဘာဝတော။ တသ္မာ တယိဒံ တယံ သာသနဿ ဌိတိဟေတူတိ အာဟ ‘‘ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ယသ္မာ ဝါ ဥပသမ္ပဒါဓီနံ ပါတိမောက္ခံ အနုပသမ္ပန္နဿ အနိစ္ဆိတတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓီနာ၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခေ၊ တံ သိဒ္ဓိယာ သိဒ္ဓါသု ပဗ္ဗဇ္ဇုပသမ္ပဒါသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ဩသက္ကိတံ နာမာတိ ပစ္ဆိမကပဋိဝေဓသီလဘေဒဒွယံ ဧကတော ကတွာ တတော ပရံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ၊ ပစ္ဆိမကပဋိဝေဓတော ပရံ ပဋိဝေဓသာသနံ၊ ပစ္ဆိမကသီလဘေဒတော ပရံ ပဋိပတ္တိသာသနံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သာသနအန္တရဟိတဝဏ္ဏနာ

ဧတေန ကာမံ ‘‘သာသနဋ္ဌိတိယာ ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပရိယတ္တိ ပန ပဋိပတ္တိဟေတုကာတိ ပဋိပတ္တိယာ အသတိ သာ အပ္ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ ပဋိဝေဓော ဝိယ၊ တသ္မာ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ သာသနောသက္ကနဿ ဝိသေသကာရဏန္တိ ဒဿေတွာ တယိဒံ သာသနောသက္ကနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနောသာနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓာတူနံ သန္နိပါတနာဒိ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တာတိ ရသ္မိယော။ ကာရုညန္တိ ပရိဒေဝနကာရုညံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ၊ ဒီပန္တရေသု၊ ဒေဝနာဂဗြဟ္မလောကေသု စ ဝိပ္ပကိရိတွာ ဌိတာနံ ဓာတူနံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကဋ္ဌာနေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပါတနံ၊ ရသ္မိဝိဿဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ တေဇောဓာတုယာ ဥဋ္ဌာနံ၊ ဧကဇာလိဘာဝေါ စာတိ သဗ္ဗမေတံ သတ္ထု အဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ဒွီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝဒေါသတောတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ တေသံ ဒေသနာပိ ဧကရသာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော’’တိ၊ ဧတေန စ အနစ္ဆရိယတ္တမေဝ သာဓေတိ။ ‘‘ဝိဝါဒဘာဝတော’’တိ ဧတေန ဝိဝါဒါဘာဝတ္ထံ ဒွေ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထာတိ မိလိန္ဒပဉှေ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။ ဧကုဒ္ဒေသောတိ ဧကော ဧကဝိဓော အဘိန္နော ဥဒ္ဒေသော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဧကံ ဧဝ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧတေန ဧဝံသဘာဝါ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ယေန ဒုတိယံ ဗုဒ္ဓဂုဏံ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉှိ ဓမ္မာနံ သဘာဝဝိသေသော န သက္ကာ နိဝါရေတုန္တိ။ ‘‘န ဓာရေယျာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အဓာရဏံ ပရိယာယေဟိ ပကာသေန္တော ‘‘စလေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စလေယျာတိ ပရိပ္ဖန္ဒေယျ။ ကမ္ပေယျာတိ ပဝေဓေယျ။ နမေယျာတိ ဧကပဿေန နတာ ဘဝေယျ။ ဩဏမေယျာတိ ဩသီဒေယျ။ ဝိနမေယျာတိ ဝိဝိဓာ ဣတော စိတော စ နမေယျ။ ဝိကိရေယျာတိ ဝါတေန ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရေယျ။ ဝိဓမေယျာတိ ဝိနဿေယျ။ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓသ္တာ ဘဝေယျ။ တထာဘူတာ စ န ကတ္ထစိ တိဋ္ဌေယျာတိ အာဟ ‘‘န ဌာနံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

ဣဒါနိ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုပါဒိကာတိ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမုပါဒိကာ၊ ဥဒကဿ ဥပရိ သမံဂါမိနီတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနေန။ ပမာဏေနာတိ အာရောဟေန။ ကိသထူလေနာတိ ကိသထူလဘာဝေန၊ ပရိဏာဟေနာတိ အတ္ထော။ ဒွိန္နမ္ပီတိ ဒွေပိ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ဝါ သရီရဘာရံ။

ဆာဒေန္တန္တိ ရောစေန္တံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေန္တံ။ တန္ဒီကတောတိ တေန ဘောဇနေန တန္ဒီဘူတော။ အနောဏမိတဒဏ္ဍဇာတောတိ ယာဝဒတ္ထဘောဇနေန ဩဏမိတုံ အသမတ္ထတာယ အနောဏမိတဒဏ္ဍော ဝိယ ဇာတော။ သကိံဘုတ္တောဝါတိ ဧကံ ဝဍ္ဎိတကံ ဘုတ္တမတ္တောဝ မရေယျာတိ။ အတိဓမ္မဘာရေနာတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယျ၊ သကိံ တေနေဝ စလတိ ဝိနဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ပုန ထေရော ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ၊ အဘိမတဉ္စ လောကေန၊ တံ အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင်္ဂဿ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌမေဝံ ဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင်္ဂိနံ ဓာရေန္တော၊ အဘိမတော စ ဝိညူနံ ဂမ္ဘီရပ္ပမေယျဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝိစလနဿ ကာရဏံ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓ မဟာရာဇ ဒွေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ၊ ဧတေနေဝ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒိကာလေ ပထဝိကမ္ပနကာရဏံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဿာတိ ဧကသ္မာ၊ ဧကဿ ဝါ သကဋဿ ရတနံ တသ္မာ သကဋတော ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဩသာရိတန္တိ ဥစ္စာရိတံ၊ ကထိတန္တိ အတ္ထော။

အဂ္ဂေါတိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အဂ္ဂေါ။

သဘာဝပကတိကာတိ သဘာဝဘူတာ အကိတ္တိမာ ပကတိကာ။ ကာရဏမဟန္တတ္တာတိ ကာရဏာနံ မဟန္တတာယ၊ မဟန္တေဟိ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မေဟိ ပါရမိသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝိအာဒီနိ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ၊ မဟန္တာ စ သက္ကဘာဝါဒယော အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာဝ၊ ဧဝံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကော ဧဝ။ ကော စ တဿ ဝိသယော? ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ ယာဝတကံ ဝါ ဉေယျမေဝံ ‘‘အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝါ ဧကော ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဝုတ္တလောကဓာတုတော အညေသုပိ စက္ကဝါဠေသု အပရဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။

‘‘သမ္မုခါ မေတ’’န္တိအာဒိနာ ပဝတ္တိတံ အတ္တနော ဗျာကရဏံ အဝိပရီတတ္ထတာယ သတ္ထရိ ပသာဒုပ္ပာဒနေန သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနဿ အနုက္ကမေန လောကုတ္တရဓမ္မာဝဟမ္ပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မဿ…ပေ… ပဋိပဒ’’န္တိ။ ဝါဒဿ အနုပတနံ အနုပ္ပဝတ္တိ ဝါဒါနုပါတောတိ အာဟ ‘‘ဝါဒေါယေဝါ’’တိ။

အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဝဏ္ဏနာ

၁၆၂။ ဥဒါယီတိ နာမံ၊ မဟာသရီရတာယ ပန ထေရော မဟာဥဒါယီတိ ပညာယိတ္ထ၊ ယဿ ဝသေန ဝိနယေ နိသီဒနဿ ဒသာ အနုညာတာ။ ပဉ္စဝဏ္ဏာတိ ခုဒ္ဒိကာဒိဘေဒတော ပဉ္စပ္ပကာရာ။ ပီတိသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ အတိဗျာပိတဒေဟော ‘‘နိရန္တရံ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော’’တိ ဝုတ္တော၊ တတော ဧဝဿာ ပရိယာယတော ဖရဏလက္ခဏမ္ပိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ ‘‘အပ္ပကသိရေနေဝါ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၁၊ ၅။၁၅၈၊ အ။ နိ။ ၇။၇၁) ဝိယ ဣဓ အဘာဝတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပိစ္ဆတာတိ နိတ္တဏှတာ’’တိ။ တီဟာကာရေဟီတိ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပပ္ပကာရေဟိ။

န န ကထေတိ ကထေတိယေဝ။ စီဝရာဒိဟေတုန္တိ စီဝရုပ္ပာဒါဒိဟေတုဘူတံ ပယုတ္တကထံ န ကထေတိ။ ဝေနေယျဝသေနာတိ ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေန။ ကထေတိ ‘‘ဧဝမယံ ဝိနယံ ဥပဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မီ’’တိအာဒိကာ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ ဓ။ ပ။ ၃၅၃) ဂါထာပိ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော’’တိအာဒိကာ (သံ။ နိ။ ၂။၂၁၊ ၂၂) သုတ္တန္တာပိ။

၁၆၃။ အဘိက္ခဏန္တိ အဘိဏှံ။ နိဂ္ဂါထကတ္တာ၊ ပုစ္ဆနဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တိတတ္တာ စ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သေသံ သဗ္ဗံ သုဝိညေယျံ ဧဝါတိ။

သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။