📜

၆။ ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တကာလင်္ကိရိယဝဏ္ဏနာ

၁၆၄။ လက္ခဿ သရဝေဓံ အဝိရဇ္ဈိတွာန ဝိဇ္ဈနဝိဓိံ ဇာနန္တီတိ ဝေဓညာ။ တေနာဟ ‘‘ဓနုမှိ ကတသိက္ခာ’’တိ။ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထာယာတိ ဓနုသိပ္ပာဒိသိပ္ပဿ ဥဂ္ဂဟဏတ္ထာယ။ မဇ္ဈိမေန ပမာဏေန သရပါတယောဂျတာဝသေန ကတတ္တာ ဒီဃပါသာဒေါ။

သမ္ပတိ ကာလံ ကတောတိ အစိရကာလံ ကတော။ ဒွေဓိကဇာတာတိ ဇာတဒွေဓိကာ သဉ္ဇာတဘေဒါ။ ဒွေဇ္ဈဇာတာတိ ဒုဝိဓဘာဝပ္ပတ္တာ။ ဘဏ္ဍန္တိ ပရိဘာသန္တိ ဧတေနာတိ ဘဏ္ဍနံ၊ ဝိရုဒ္ဓစိတ္တံ။ တန္တိ ဘဏ္ဍနံ။ ‘‘ဣဒံ နဟာနာဒိ န ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပညတ္တဝတ္တံ ပဏ္ဏတ္တိ။ ဓမ္မဝိနယန္တိ ပါဝစနံ သိဒ္ဓန္တံ။ ဝိဇ္ဈန္တာ မုခသတ္တီဟိ။ သဟိတံ မေတိ မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓံ အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထသံဟိတ’’န္တိ။ အဓိစိဏ္ဏန္တိ အာစိဏ္ဏံ။ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ဝိရောဓဒဿနဝသေန ပရာဝတ္တိတံ၊ ပရာဝတ္တံ ဒူသိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘စိရကာလဝသေန ပဂုဏံ၊ တံ မမ ဝါဒံ အာဂမ္မ နိဝတ္တ’’န္တိ။ ပရိယေသမာနော ဝိစရ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ သစေ သက္ကောသိ၊ ဣဒါနိယေဝ မယာ ဝေဌိတံ ဒေါသံ နိဗ္ဗေဌေဟိ။ မရဏမေဝါတိ အညမညဃာတနဝသေန မရဏမေဝ။ နာဋပုတ္တဿ ဣမေတိ နာဋပုတ္တိယာ၊ တေ ပန တဿ သိဿာတိ အာဟ ‘‘အန္တေဝါသိကေသူ’’တိ။ ပုရိမပဋိပတ္တိတော ပဋိနိဝတ္တနံ ပဋိဝါနံ၊ တံ ရူပံ သဘာဝေါ ဧတေသန္တိ ပဋိဝါနရူပါ။ တေနာဟ ‘‘နိဝတ္တနသဘာဝါ’’တိ။ ကထနံ အတ္ထဿ အာစိက္ခနံ။ ပဝေဒနံ ဟေတုဒါဟရဏာနိ အာဟရိတွာ ဗောဓနံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုပ္ပဝေဒိတေတိ ဒုဝိညာပိတေ’’တိ။ န ဥပသမာယ သံဝတ္တတီတိ အနုပသမသံဝတ္တနံ၊ တဒေဝ အနုပသမသံဝတ္တနိကံ၊ တသ္မိံ။ သမုဿိတံ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌာဟေတုဘာဝတော ထူပံ၊ ပတိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘ဘိန္နထူပေတိ ဘိန္နပတိဋ္ဌေ’’တိ၊ ထူပေါတိ ဝါ ဓမ္မဿ နိယျာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော အညေ ဓမ္မေ အဘိဘုယျ သမုဿိတဋ္ဌေန၊ သော နိဂဏ္ဌဿ သမယေ။ ကေဟိစိ အဘိန္နသမ္မတောပိ ဘိန္နော ဝိနဋ္ဌော ဧဝ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတောတိ သော ဘိန္နထူပေါ၊ သော ဧဝ နိယျာနဘာဝေါ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမာနံ ပဋိသရဏံ၊ တမေတ္ထ နတ္ထီတိ အပ္ပဋိသရဏော၊ တသ္မိံ ဘိန္နထူပေ အပ္ပဋိသရဏေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာစရိယပ္ပမာဏန္တိ အာစရိယမုဋ္ဌိ ဟုတွာ ပမာဏဘူတံ။ နာနာနီဟာရေနာတိ နာနာကာရေန။

၁၆၅။ တထေဝ သမုဒါစရိံသု ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ။ သာမာကာနန္တိ သာမာကဓညာနံ။

‘‘ယေနဿ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဝတွာ ယထာဿ အာယသ္မတော စုန္ဒဿ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ဥပဇ္ဈာယော အဟောသိ၊ တံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓကာလေတိ ဘူတကထနမေတံ၊ န ဝိသေသနံ။ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနတော ပုရေတရမေဝ ဟိ ဓမ္မသေနာပတိ ပရိနိဗ္ဗုတော။

ဓမ္မရတနပူဇာဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓိဝိဟာရိကံအဒါသီတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ကတွာ အဒါသိ။

ကထာယ မူလန္တိ ဘဂဝတော သန္တိကာ လဘိတဗ္ဗဓမ္မကထာယ ကာရဏံ။ သမုဋ္ဌာပေတီတိ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ ဒါလိဒ္ဒိယပင်္ကတော ဥဒ္ဓရတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္ဓမန္တိ သမ္မဒေဝ ဓမန္တော။ ဧကေကသ္မိံ ပဟာရေယေဝ တယော တယော ဝါရေ ကတွာ ဒိဝါ နဝဝါရေ ရတ္တိံ နဝဝါရေ။ဥပဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဝသေန၊ ပဉှာပုစ္ဆနာဒိဝသေန ပန အန္တရန္တရာပိ ဂစ္ဆတေဝ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ဒိဝသဿ…ပေ… ဂစ္ဆတိ။ ဉာတုံ ဣစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ ဥဒ္ဓရဏဘာဝတော ပဉှောဝ ပဉှုဒ္ဓါရော၊ တံ ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ အတ္တနော မဟာပညတာယ၊ သတ္ထု စ ဓမ္မဒေသနာယံ အကိလာသုဘာဝတော။

အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ အာရောစိတေပိ တသ္မိံ အတ္ထေ။ သာမိကော ဟောတိ၊ တဿ သာမိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သောဝ တဿာ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဇာနာတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနံ။ စုန္ဒတ္ထေရေန ဟိ အာနီတံ ကထာပါဘတံ ဘဂဝါ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဒုရက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ သာဝကာနံ ဒွေဓိကာဒိဘာဝေန ဝိဟရဏကိရိယာပရာမသနဉှေတံ။

ယသ္မာ…ပေ… ပါကဋံ ဟောတိ ဗျတိရေကမုခေန စ နေယျဿ အတ္ထဿ ဝိဘူတဘာဝါပတ္တိတော။ အထ ဝါ ယသ္မာ…ပေ… ပါကဋံ ဟောတိ ဒေါသေသု အာဒီနဝဒဿနေန တပ္ပဋိပက္ခေသု ဂုဏေသု အာနိသံသဿ ဝိဘူတဘာဝါပတ္တိတော။ ဝေါက္ကမ္မာတိ အပသက္ကေတွာ။ အာမေဍိတလောပေန စာယံ နိဒ္ဒေသော၊ ဝေါက္ကမ္မ ဝေါက္ကမ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ တေန တဿ ဝေါက္ကမနဿ အန္တရန္တရာတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘န နိရန္တရ’’န္တိအာဒိ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိအာဒယောတိ တေန သတ္ထာရာ ဝုတ္တမုတ္တိဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနာဒယော ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပါဠိယံ အာဂတာ အသာမီစိပဋိပဒါဒယော စ သင်္ဂယှန္တိ။ မနုဿတ္တမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဝိစာရဏပညာယ အသမ္ဘဝေါ၊ ဒေါသေသု အနဘိနိဝေသိတာ၊ အသန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသိတာ’’တိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘တထာ ဧဝ’’န္တိ ပဒေဟိ ယထာက္ကမံ ပကာရဿ ကာမံ တိရောက္ခတာ၊ ပစ္စက္ခတာ ဝုစ္စတိ၊ တထာပိ ယထာ ‘‘တထာ ပဋိပဇ္ဇတူ’’တိ ပဒေန ပဋိပဇ္ဇနာကာရော နိယမေတွာ ဝိဟိတော၊ တထာ ‘‘ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတူ’’တိ ဣမိနာပီတိ ဣဒံ တဿ အတ္ထဒဿနဘာဝေန ဝုတ္တံ။ သမာဒပိတတ္တာ မိစ္ဆာပဋိပဒါယ အပုညံ ပသဝတိ။

၁၆၇။ ဉာယတိ မုတ္တိဓမ္မော ဧတေနာတိ ဉာယော၊ တေန သတ္ထာရာ ဝုတ္တော ဓမ္မာနုဓမ္မော၊ တံ ပဋိပန္နောတိ ဉာယပ္ပဋိပန္နော၊ သော ပန ယသ္မာ တဿ မုတ္တိဓမ္မဿ အဓိဂမေ ကာရဏသမ္မတော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏပ္ပဋိပန္နော’’တိ။ နိပ္ဖာဒေဿတီတိ သာဓေဿတိ၊ သိဒ္ဓိံ ဂမိဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကန္တိ သမ္ပတိ၊ အာယတိဉ္စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တကံ။ ဝီရိယံ ကရောတိ မိစ္ဆာပဋိပန္နတ္တာ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၈။ နိယျာတီတိ ဝတ္တတိ၊ သံဝတ္တတီတိ ဝါ အတ္ထော။

၁၇၀။ ဣဓ သာဝကဿ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဧကန္တိကအပဿယဒဿနတ္ထံ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာ၊ ဓမ္မဿ စ သွာက္ခာတတာ ကိတ္တိတာတိ ‘‘သမ္မာပဋိပန္နဿ ကုလပုတ္တဿ ပသံသံ ဒဿေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ဣမိဿာ ဒေသနာယ သံကိလေသဘာဂိယဘာဝေန ဥဋ္ဌိတာယ ဝေါဒါနဘာဂိယဘာဝေန ယထာနုသန္ဓိနာ ပဝတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ အဗောဓိတတ္ထာတိ အပ္ပဝေဒိတတ္ထာ၊ ပရမတ္ထံ စတုတ္ထသစ္စပဋိဝေဓံ အပါပိတာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ‘‘အဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘သာဝကာ သဒ္ဓမ္မေ’’တိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ၊ အဿ သဒ္ဓမ္မေ’’တိ။ သဗ္ဗသင်္ဂဟပဒေဟိ ကတန္တိ သဗ္ဗဿ သာသနတ္ထဿ သင်္ဂဏှနပဒေဟိ ဧကဇ္ဈံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ ကတံ န ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ပုဗ္ဗေနာပရံ သမ္ဗန္ဓတ္ထဘာဝေန သင်္ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဝါ သင်္ဂဟာနိ ပဒါနိ ကတာနိ ဧတဿာတိ သင်္ဂဟပဒကတံ၊ ဗြဟ္မစရိယံ။ တပ္ပဋိက္ခေပေန န စ သင်္ဂဟပဒကတန္တိ ယောဇနာ။ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဟရဏံ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဝါ ပဋိပဇ္ဇမာနာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ပဋိဟရဏံ နိဗ္ဗာနပါပနံ ပဋိဟာရော၊ သော ဧဝ အာ-ကာရဿ ဣ-ကာရံ ကတွာ ပဋိဟိရော၊ ပဋိဟိရော ဧဝ ပါဋိဟိရော၊ သဟ ပါဋိဟိရေနာတိ သပ္ပာဋိဟိရံ၊ တထာ သုပ္ပဝေဒိတတာယ သပ္ပာဋိဟိရံ ကတန္တိ သပ္ပာဋိဟိရကတံ။ တာဒိသံ ပန ဝဋ္ဋတော နိယျာနေ နိယုတ္တံ၊ နိယျာနပ္ပယောဇနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိယျာနိက’’န္တိ။ ဒေဝလောကတောတိ ဒေဝလောကတော ပဋ္ဌာယ ရူပီဒေဝနိကာယတော ပဘုတိ။ သုပ္ပကာသိတန္တိ သုဋ္ဌု ပကာသိတံ။ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟီတိ ဝါ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ ယတ္တကာ ဒေဝါ မနုဿာ စ၊ တာဝ တေ သဗ္ဗေ အဘိဗျာပေတွာ သုပ္ပကာသိတံ။ အနုတာပါယ ဟောတီတိ အနုတပ္ပော၊ သော ပန အနုတာပံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အနုတာပကရော ဟောတီ’’တိ။

၁၇၂။ ထိရောတိ ဌိတဓမ္မော ကေနစိ အသံဟာရိယော၊ အသေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော ထေရကာရကာ ဓမ္မာ။

၁၇၃။ ယောဂေဟိ ခေမတ္တာတိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ။ သဒ္ဓမ္မဿာတိ အဿ သဒ္ဓမ္မဿ။ အဿာတိ စ အဿ သတ္ထုနော။

၁၇၄။ ဥပါသကာ ဗြဟ္မစာရိနော နာမ ဝိသေသတော အနာဂါမိနော။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနောပိ တာဒိသာ တထာ ဝုစ္စန္တီတိ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသမာနာ အရိယသာဝကာ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

၁၇၆။ သဗ္ဗကာရဏသမ္ပန္နန္တိ ယတ္တကေဟိ ကာရဏေဟိ သမ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ကာရဏေဟိ သမ္ပန္နံ သမ္ပတ္တံ ဥပဂတံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ သမန္နာဂတံ ဝါ။ ဣမမေဝ ဓမ္မန္တိ ဣမမေဝ သာသနဓမ္မံ။

ဥဒကေန ပဒေသညုနာ အတ္တနော ပညာဝေယျတ္တိယတံ ဒဿေတုံ အနိယျာနိကေ အတ္ထေ ပယုတ္တံ ပဟေဠိကသဒိသံ ဝစနံ၊ ဘဂဝတာ အတ္တနော သဗ္ဗညုတာယ နိယျာနိကေ အတ္ထေ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒကော သုဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။

သင်္ဂါယိတဗ္ဗဓမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၇၇။ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မာတိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ လဗ္ဘမာနာနံ ဂတိဝသေန သင်္ဂမ္မ ဌာနန္တရတော ပက္ကောသနေန သမာဂတာနံ ဝသေန သမာဂမ္မ။ တေနာဟ ‘‘သင်္ဂန္တွာ သမာဂန္တွာ’’တိ။ အတ္ထေန အတ္ထန္တိ ပဒန္တရေ အာဂတအတ္ထေန သဟ တတ္ထ တတ္ထ အာဂတမတ္ထံ။ ဗျဉ္ဇနေန ဗျဉ္ဇနန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သမာနေန္တေဟီတိ သမာနံ ကရောန္တေဟိ၊ ဩပမ္မံ ဝါ အာနေန္တေဟိ။ သင်္ဂါယိတဗ္ဗန္တိ သမ္မဒေဝ ဂါယိတဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ၊ တံ ပန သင်္ဂါယနံ ဝါစနာမဂ္ဂေါတိ အာဟ ‘‘ဝါစေတဗ္ဗ’’န္တိ။

၁၇၈။ တဿ ဝါ ဘာသိတေတိ တဿ ဘိက္ခုနော ဘာသိတေ အတ္ထေ စေဝ ဗျဉ္ဇနေ စ။ အတ္ထမိစ္ဆာဂဟဏရောပနာနိ ယထာ ဟောန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏံ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ န သတိယေဝ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ။ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိဗျဉ္ဇနံ ရောပေတိ တသ္မိံ အတ္ထေ၊ န ‘‘သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။ ဥပပန္နတရာနီတိ ယုတ္တတရာနိ။ အလ္လီနတရာနီတိ သိလိဋ္ဌတရာနိ။ ယာ စေဝါတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဝိဘတ္တိလောပေန ဝါ။ ပုန ယာ စေဝါတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေနေဝ နိဒ္ဒေသော။ နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗောတိ န ဥက္ကံသေတဗ္ဗော ဝိရဇ္ဈိတွာ ဝုတ္တတ္တာ။ န အပသာဒေတဗ္ဗောတိ န သန္တဇ္ဇေတဗ္ဗော ဝိဝါဒပရိဟရဏတ္ထံ။ ဓာရဏတ္ထန္တိ ဥပဓာရဏတ္ထံ သလ္လက္ခဏတ္ထံ။

၁၈၁။ အတ္ထေန ဥပေတန္တိ အဝိပရီတေန အတ္ထေန ဥပေတံ တံ ‘‘အယမေတ္ထ အတ္ထော’’တိ ဥပေစ္စ ပဋိဇာနိတွာ ဌိတံ။ တထာရူပေါ စ တဿ ဗုဇ္ဈိတာ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အတ္ထဿ ဝိညာတာရ’’န္တိ။ ဧဝမေတံ ဘိက္ခုံ ပသံသထာတိ ဝုတ္တနယေန ဓမ္မဘာဏကံ အမုံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဧဝံ လာဘာ နော အာဝုသော’’တိအာဒိအာကာရေန ပသံသထ။ ဣဒါနိဿ ပသံသဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧသော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧသာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ သတ္ထုကိစ္စကရဏတော၊ တတ္ထ စဿ သမ္မဒေဝ အဝဋ္ဌိတဘာဝတော ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဧသာ’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘လာဘာ နော’’တိအာဒိနာ စဿ ဘိက္ခူနံ ပိယဂရုဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော သတ္ထာ တံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေသီတိ ဝုတ္တော။

ပစ္စယာနုညာတကာရဏာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၂။ တတောပိ ဥတ္တရိတရန္တိ ယာ ပုဗ္ဗေ သမ္မာပဋိပန္နဿ ဘိက္ခုနော ပသံသနဝသေန ‘‘ဣဓ ပန စုန္ဒ သတ္ထာ စ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၇၊ ၁၆၉) ပဝတ္တိတဒေသနာယ ဥပရိ ‘‘ဣဓ စုန္ဒ သတ္ထာ စ လောကေ ဥဒပါဒီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၀၊ ၁၇၁) ဒေသနာ ဝဍ္ဎိတာ။ တတောပိ ဥတ္တရိတရံ သဝိသေသံ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော ‘‘ပစ္စယဟေတူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပစ္စယဟေတူတိ ပစ္စယသံဝတ္တနဟေတု။ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ အာသဝါတိ ပစ္စယာနံ ပရိယေသနဟေတု စေဝ ပရိဘောဂဟေတု စ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ ကာမာသဝါဒယော။ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာအာဇီဝေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈) ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) စ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဥပဒိသန္တော ဘဂဝါ ပဋိဃာတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ နာမ။ ‘‘ယော တုမှေသု ပါဠိယာ အတ္ထဗျဉ္ဇနာနိ မိစ္ဆာ ဂဏှာတိ၊ သော နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗော၊ န အပသာဒေတဗ္ဗော၊ သာဓုကံ သညာပေတဗ္ဗော တဿေဝ အတ္ထဿ နိသန္တိယာ’’တိ ဧဝံ ပရိယတ္တိဓမ္မေ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဘိက္ခူ နိယောဇေန္တော ဘဂဝါ ဘဏ္ဍနဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ နာမ။ ယထာ တေ န ပဝိသန္တီတိ တေ အာသဝါ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနံ ယထာ န ဩတရန္တိ။ မူလဃာတေန ပဋိဟနနာယာတိ ယထာ မူလဃာတော ဟောတိ၊ ဧဝံ မူလဃာတဝသေန ပဇဟနာယ။ တန္တိ စီဝရံ။ ယထာ စီဝရံ ဣဒမတ္ထိကတမေဝ ဥပါဒါယ အနုညာတံ၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒယောပိ။

သုခလ္လိကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ သုခိတန္တိ သဉ္ဇာတသုခံ။ ပီဏိတန္တိ ဓာတံ သုဟိတံ။ တထာဘူတော ပန ယသ္မာ ထူလသရီရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ထူလံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၁၈၆။ နဌိတသဘာဝါတိ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝါ၊ ဧဝရူပါယ ကထာယ အနဝဋ္ဌာနဘာဝတော သဘာဝေါပိ တေသံ အနဝဋ္ဌိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဇိဝှာ နော အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ ကာမံ ‘‘ပဉ္စဟိ စက္ခူဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန စတ္တာရိ စက္ခူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗညုတညာဏဉှိ သမန္တစက္ခူတိ။ တဿ ဝါ ဉေယျဓမ္မေသု ဇာနနဝသေန ပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘‘ဇာနတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဝသေန ပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘‘ပဿတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နေမံ ဝုစ္စတိ ထမ္ဘာဒီဟိ အနုပဝိဋ္ဌဘူမိပ္ပေဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရဘူမိံ အနုပဝိဋ္ဌော’’တိ။ သုဋ္ဌု နိခါတောတိ ဘူမိံ နိခနိတွာ သမ္မဒေဝ ဌပိတော။ တသ္မိန္တိ ခီဏာသဝေ။ အနဇ္ဈာစာရော အစလော အသမ္ပဝေဓီ၊ ယသ္မာ အဇ္ဈာစာရော သေတုဃာတော ခီဏာသဝါနံ။ သောတာပန္နာဒယောတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂဟိတေသု အနာဂါမိနော တာဝ နဝသုပိ ဌာနေသု ခီဏာသဝါ ဝိယ အဘဗ္ဗာ၊ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ပန ‘‘တတိယပဉ္စမဋ္ဌာနေသု အဘဗ္ဗာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဣတရေသု သတ္တသု ဌာနေသု အဘဗ္ဗာဝ။

ပဉှဗျာကရဏဝဏ္ဏနာ

၁၈၇။ ဂိဟိဗျဉ္ဇနေနာတိ ဂိဟိလိင်္ဂေန။ ခီဏာသဝေါ ပန ဂိဟိဗျဉ္ဇနေန အရဟတ္တံ ပတ္တောပိ န တိဋ္ဌတိ ဝိဝေကဋ္ဌာနဿ အဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဿ ဝသေနာတိ ဘုမ္မဒေဝတ္တဘာဝေ ဌတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ ဝသေန။ အယံ ပဉှောတိ ‘‘အဘဗ္ဗော သော နဝ ဌာနာနိ အဇ္ဈာစရိတု’’န္တိ အယံ ပဉှော အာဂတော ဣတရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ပရိနိဗ္ဗာနေန ဝါ အဘဗ္ဗတာယ အဝုတ္တသိဒ္ဓတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဘိက္ခုဂဟဏန္တိ အာဟ ‘‘ဘိန္နဒေါသတ္တာ’’တိအာဒိ။ အပရိစ္ဆေဒန္တိ အပရိယန္တံ၊ တယိဒံ သုဝိပုလန္တိ အာဟ ‘‘မဟန္တ’’န္တိ။ ဉေယျဿ ဟိ ဝိပုလတာယ ဉာဏဿ ဝိပုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဧတေန ‘‘အပရိစ္ဆေဒ’’န္တိ ဝုစ္စမာနမ္ပိ ဉေယျံ သတ္ထု ဉာဏဿ ဝသေန ပရိစ္ဆေဒမေဝါတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅) အနာဂတေအပညာပနန္တိ အနာဂတေ ဝိသယေ ဉာဏဿ အပညာပနံ။ ‘‘ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ’’တိ ကသ္မာ ဝိယ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ နနု ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗမ္ပိ ဉာဏံ အတ္တနော ဝိသယံ ပစ္စက္ခမေဝ ကတွာ ပဝတ္တတိ ဧကပ္ပမာဏဘာဝတောတိ? သစ္စမေတံ၊ ‘‘အက္ခ’’န္တိ ပန စက္ခာဒိဣန္ဒြိယံ ဝုစ္စတိ၊ တံ အက္ခံ ပတိ ဝတ္တတီတိ စက္ခာဒိနိဿိတံ ဝိညာဏံ၊ တဿ စ အာရမ္မဏံ ‘‘ပစ္စက္ခ’’န္တိ လောကေ နိရုဠှမေတန္တိ တံ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ’’တိ အဝေါစ၊ န ပန ဘဂဝတော ဉာဏဿ အပ္ပစ္စက္ခာကာရေန ပဝတ္တနတော။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘အာဝိဘူတံ ပကာသနံ၊ အနုပဒ္ဒုတစေတသံ၊

အတီတာနာဂတေ ဉာဏံ၊ ပစ္စက္ခာနံ ဝသိဿတီ’’တိ။

အညတ္ထ ဝိဟိတကေနာတိ အညသ္မိံ ဝိသယေ ပဝတ္တိတေန။ သင်္ဂါဟေတဗ္ဗန္တိ သမံ ကတွာ ကထယိတဗ္ဗံ၊ ကထနံ ပန ပညာပနံ နာမ ဟောတီတိ ပညာပေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တာဒိသန္တိ သတတံ သမိတံ ပဝတ္တကံ။ ဉာဏံ နာမ နတ္ထီတိ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ ဉာဏုပ္ပတ္တိယာ အသမ္ဘဝတော။ ဧကာကာရေန စ ဉာဏေ ပဝတ္တမာနေ နာနာကာရဿ ဝိသယဿ အဝဗောဓော န သိယာ။ အထာပိ သိယာ၊ အနိရုပိတရူပေနေဝ အဝဗောဓော သိယာ၊ တေန စ ဉာဏံ ဉေယျံ အညာတသဒိသမေဝ သိယာ။ န ဟိ ‘‘ဣဒံ တ’’န္တိ ဝိဝေကေန အနဝဗုဒ္ဓါ အတ္ထော ဉာတော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘စရတော စ တိဋ္ဌတော စာ’’တိအာဒိ ဗာလလာပနမတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ယထရိဝ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ ဧဝံ မညန္တီ’’တိ။

သတိံ အနုဿရတီတိ သတာနုသာရိ၊ သတိယာနုဝတ္တနဝသေန ပဝတ္တဉာဏံ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိသမ္ပယုတ္တက’’န္တိ ။ ဉာဏံ ပေသေသီတိ ဉာဏံ ပဝတ္တေသိ။ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဉေယျာဝရဏဿ သုပ္ပဟီနတ္တာ အပ္ပဋိဟတံ အနိဝါရိတံ ဉာဏံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိစ္စေဝ အတ္ထော။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ၂၁၁) ဝစနတော စတုမဂ္ဂဉာဏံ ဗောဓိ၊ တတော တဿ အဓိဂတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ‘‘ဗောဓိဇံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိဇံ ဗောဓိမူလေ ဇာတံ စတုမဂ္ဂဉာဏံ၊ တဉ္စ ခေါ အနာဂတံ အာရဗ္ဘ ဥဒ္ဒိဿ တဿ အပ္ပဝတ္တိအတ္ထံ တထာဂတဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော။ ကထံ တထာဂတော အနာဂတမဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ အတီရကံ ဉာဏဒဿနံ ပညာပေတီတိ? အတီတဿ ပန အဒ္ဓုနော မဟန္တတာယ အတီရကံ ဉာဏဒဿနံ တတ္ထ ပညာပေတီတိ ကော ဧတ္ထ ဝိရောဓော။ တိတ္ထိယာ ပန ဣမမတ္ထံ ယာထာဝတော အဇာနန္တာ – ‘‘တယိဒံ ကိံ သု၊ တယိဒံ ကထံသူ’’တိ အတ္တနော အညာဏမေဝ ပါကဋံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝတာ သသန္တတိပရိယာပန္နဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘အညဝိဟိတကံ ဉာဏဒဿန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတရံ ပန သန္ဓာယ ဝုစ္စမာနေ သတိ တထာရူပေ ပယောဇနေ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ အတီရကမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပညာပေယျ ဘဂဝါတိ အနတ္ထသံဟိတန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ဣဓလောကတ္ထံ ဝါ ပရလောကတ္ထံ ဝါ နိဿိတ’’န္တိ။ ယံ ပန သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟတ္တာ အနတ္ထသံဟိတံ၊ တတ္ထ သေတုဃာတော တထာဂတဿ။ ‘‘ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏသဒိသ’’န္တိ ဣမိနာ တဿာ ကထာယ ယေဘုယျေန အဘူတတ္ထတံ ဒီပေတိ။ သဟေတုကန္တိ ဉာပကေန ဟေတုနာ သဟေတုကံ။ သော ပန ဟေတု ယေန နိဒဿနေန သာဓီယတိ၊ တံ တဿ ကာရဏန္တိ တေန သကာရဏံ ကတွာ။ ယထာ ဟိ ပဋိညာတတ္ထသာဓနတော ဟေတု၊ ဧဝံ သာဓကံ နိဒဿနန္တိ။ ယုတ္တပတ္တကာလေယေဝါတိ ယုတ္တာနံ ပတ္တကာလေ ဧဝ။ ယေ ဟိ ဝေနေယျာ တဿာ ကထာယ ယုတ္တာ အနုစ္ဆဝိကာ၊ တေသံယေဝ ယောဇနေ သန္ဓာယ ဝါ ကထာယ ပတ္တော ဥပကာရာဝဟော ကာလော၊ တဒါ ဧဝ ကထေတီတိ အတ္ထော။

၁၈၈။ ‘‘တထာ တထေဝ ဂဒနတော’’တိ ဣမိနာ ‘‘တထာဂတော’’တိ အာမေဍိတလောပေနာယံ နိဒ္ဒေသောတိ ဒဿေတိ။ တထာ တထေဝါတိ စ ဓမ္မအတ္ထသဘာဝါနုရူပံ၊ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပဉ္စာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပါယတနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော၊ တေန ယံ ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဒိဿတိ၊ ယံ ဒက္ခတိ၊ ယံ သတိ သမဝါယေ ပဿေယျံ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒိဋ္ဌံ’’ တွေဝ ဂဟိတံ ကာလဝိသေသဿ အနာမဋ္ဌဘာဝတော။ ‘‘သုတ’’န္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုတန္တိ သဒ္ဒါယတနံ သောတဗ္ဗတော။ မုတန္တိ သနိဿယေန ဃာနာဒိဣန္ဒြိယေန သယံ ပတွာ ပါပုဏိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော’’တိ။ ဝိညာတန္တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ၊ တံ ပန ဒိဋ္ဌာဒိဝိနိမုတ္တံ ဝိညေယျန္တိ အာဟ ‘‘သုခဒုက္ခာဒိဓမ္မာယတန’’န္တိ။ ပတ္တန္တိ ယထာ တထာ ပတ္တံ၊ ဟတ္ထဂတံ အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ’’တိ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တိယာမတ္ထံ ပရိယိဋ္ဌံ၊ တံ ပန ပတ္တံ ဝါ သိယာ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဥဘယထာပိ ပရိယေသိတမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပတ္တံ ဝါ အပ္ပတ္တံ ဝါ’’တိ။ ပဒဒွယေနာပိ ဒွိပ္ပကာရမ္ပိ ပတ္တံ၊ ဒွိပ္ပကာရမ္ပိ ပရိယေသိတံ၊ တေန တေန ပကာရေန တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဒဿေတိ။ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတန္တိ စောပနံ အပါပေတွာ စိတ္တေနေဝ အနုသံစရိတံ၊ ပရိဝိတက္ကိတန္တိ အတ္ထော။ ပီတကန္တိ အာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန လောဟိတကဩဒါတာဒိ သဗ္ဗံ ရူပါရမ္မဏဝိဘာဂံ သင်္ဂဏှာတိ။ သုမနောတိ ရာဂဝသေန၊ လောဘဝသေန၊ သဒ္ဓါဒိဝသေန ဝါ သုမနော။ ဒုမ္မနောတိ ဗျာပါဒဝိတက္ကဝသေန၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကဝသေန ဝါ ဒုမ္မနော။ မဇ္ဈတ္တောတိ အညာဏဝသေန ဝါ ဉာဏဝသေန ဝါ မဇ္ဈတ္တော။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တတ္ထ တတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သင်္ခသဒ္ဒေါ ပဏဝသဒ္ဒေါ၊ ပတ္တဂန္ဓော ပုပ္ဖဂန္ဓော၊ ပတ္တရသော ဖလရသော၊ ဥပါဒိန္နံ အနုပါဒိန္နံ၊ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ကုသလကမ္မံ အကုသလကမ္မန္တိ ဧဝံ အာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အပ္ပတ္တန္တိ ဉာဏေန အသမ္ပတ္တံ၊ အဝိဒိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဉာဏေန အသစ္ဆိကတ’’န္တိ။ တထေဝ ဂတတ္တာတိ တထေဝ ဉာတတ္တာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ။ ဂတ-သဒ္ဒေန ဧကတ္ထံ ဗုဒ္ဓိအတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဂတိအတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ ဗုဒ္ဓိအတ္ထာ ဘဝန္တီ’’တိ အက္ခရစိန္တကာ။

အဗျာကတဋ္ဌာနာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၈၉။ ‘‘အသမတံ ကထေတွာ’’တိ ဝတွာ သမောပိ နာမ ကောစိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရောတိ ဒဿေတုံ ‘‘အနုတ္တရတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပနာယံ အသမတာ၊ အနုတ္တရတာ စ သဗ္ဗညုတံ ပူရေတွာ ဌိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗညုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာ သဗ္ဗညုတာ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိဘာဝေန လောကေ ပါကဋာ ဇာတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဓမ္မရာဇဘာဝံ ကထေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ သဗ္ဗညုဘာဝေန စ သတ္ထာ ဣမေသု ဒိဋ္ဌိဂတဝိပလ္လာသေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒါနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီဟနာဒန္တိ အဘီတနာဒံ သေဋ္ဌနာဒံ။ သေဋ္ဌနာဒေါ ဟေသ၊ ယဒိဒံ ဌပနီယဿ ပဉှဿ ဌပနီယဘာဝဒဿနံ။ ဌပနီယတာ စဿ ပါဠိအာရုဠှာ ဧဝ ‘‘န ဟေတ’’န္တိအာဒိနာ။ ယထာ ဥပစိတကမ္မကိလေသေန ဣတ္ထတ္တံ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ တထာ နံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ သတ္တော။ တထာ ဟိ သော ရူပါဒီသု သတ္တော ဝိသတ္တောတိ ကတွာ ‘‘သတ္တော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။ ဣတ္ထတ္တန္တိ စ ပဋိလဒ္ဓတ္တာ တထာ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္တဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘အတ္ထသံဟိတံ န ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဥဘယတ္ထ ဝိဓုရတာဒဿနေန နိရတ္ထကဝိပ္ပလာပတံ တဿ ဝါဒဿ ဝိဘာဝေတိ၊ ဥဘယလောကတ္ထဝိဓုရမ္ပိ သမာနံ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ’’န္တိ ကောစိ အာသင်္ကေယျာတိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘န စ ဓမ္မသံဟိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတံ န ဟောတီ’’တိ။ ယဒိပိ တံ န ဝိဝဋ္ဋောဂတံ ဟောတိ၊ ဝိဝဋ္ဋဿ ပန အဓိဋ္ဌာနဘူတံ နု ခေါတိ ကောစိ အာသင်္ကေယျာတိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘န အာဒိဗြဟ္မစရိယက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၉၀။ ကာမံ တဏှာပိ ဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဗျာကာတဗ္ဗာ၊ ပဘဝဘာဝေန ပန သာ တတော ဝိသုံ ကာတဗ္ဗာတိ ‘‘တဏှံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တဿေဝ ဒုက္ခဿ ပဘာဝိကာ’’တိအာဒိ။ နနု စ အဝိဇ္ဇာဒယောပိ ဒုက္ခဿ သမုဒယောတိ? သစ္စံ သမုဒယော၊ တဿာ ပန ကမ္မဿ ဝိစိတ္တဘာဝဟေတုတော၊ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေ ဝိသေသပစ္စယဘာဝတော စ သာတိသယော သမုဒယဋ္ဌောတိ သာ ဧဝ သုတ္တေသု တထာ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိဗျာကတ’’န္တိ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တီတိ ဒုက္ခသမုဒယာနံ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ ‘‘ဒုက္ခပရိဇာနနော’’တိအာဒိ မဂ္ဂကိစ္စဒဿနံ၊ တေန မဂ္ဂဿ ဘာဝနတ္ထောပိ အတ္ထတော ဒဿိတောဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န ဟိ ဘာဝနာဘိသမယေန ဝိနာ ပရိညာဘိသမယာဒယော သမ္ဘဝန္တီတိ။ သစ္စဝဝတ္ထာပနံ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိဘာဝတော အသမ္မောဟကလျာဏကိတ္တိသဒ္ဒါဒိနိမိတ္တတာယ ယထာ သာတိသယံ ဣဓလောကတ္ထာဝဟံ၊ ဧဝံ ယာဝ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တိယာ အဘာဝေန နဝလောကုတ္တရဓမ္မသမ္ပာပကံ န ဟောတိ၊ တာဝ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တိဘဝေ အဗ္ဘုဒယသမ္ပတ္တိ အနုဂတမေဝ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧတံ ဣဓလောကပရလောကတ္ထနိဿိတ’’န္တိ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတန္တိ နဝဝိဓမ္ပိ လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဿာယ ပဝတ္တံ တဒဓိဂမူပါယဘာဝတော။ ယသ္မာ သစ္စသမ္ဗောဓံ ဥဒ္ဒိဿ သာသနဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ န အညဒတ္ထံ၊ တသ္မာ ဧတံ သစ္စဝဝတ္ထာပနံ ‘‘အာဒိပဓာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ပဌမတရံ စိတ္တေ အာဒါတဗ္ဗတော။

ပုဗ္ဗန္တသဟဂတဒိဋ္ဌိနိဿယဝဏ္ဏနာ

၁၉၁။ တံ မယာ ဗျာကတမေဝါတိ တံ မယာ တထာ ဗျာကတမေဝ၊ ဗျာကာတဗ္ဗံ နာမ မယာ အဗျာကတံ နတ္ထီတိ ဗျာကရဏာဝေကလ္လေန အတ္တနော ဓမ္မသုဓမ္မတာယ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ ဝိဘာဝေတိ။ တေနာဟ ‘‘သီဟနာဒံ နဒန္တော’’တိ။ ပုရိမုပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယော အပရာပရုပ္ပန္နာနံ ဒိဋ္ဌီနံ အဝဿယာ ဟောန္တီတိ ‘‘ဒိဋ္ဌိယောဝ ဒိဋ္ဌိနိဿယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာတိ ဒိဋ္ဌိဂတိယော၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပဝတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စန္တိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ အမောဃံ အဝိပရီတံ။ အညေသံ ဝစနံ မောဃန္တိ ‘‘အသဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဧဝမာဒိကံ အညေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝစနံ မောဃံ တုစ္ဆံ၊ မိစ္ဆာတိ အတ္ထော။ န သယံ ကာတဗ္ဗောတိ အသယံကာရောတိ အာဟ ‘‘အသယံကတော’’တိ၊ ယာဒိစ္ဆိကတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၉၂။ အတ္ထိခေါတိ ဧတ္ထ ခေါ-သဒ္ဒေါ ပုစ္ဆာယံ၊ အတ္ထိ နူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အတ္ထိခေါ ဣဒံ အာဝုသော ဝုစ္စတီ’’တိအာဒိ။ အာဝုသော ယံ တုမှေဟိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒမတ္ထိ ခေါ ဣဒံ ဝါစာမတ္တံ၊ နော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝါစာဝတ္ထုမတ္တတော တဿ ယံ ခေါ တေ ဧဝမာဟံသု ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃံ အည’’န္တိ၊ တံ တေသံ နာနုဇာနာမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော စ ယောဇနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဗြဟ္မဇာလဋီကာယံ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀) ဝုတ္တမေဝ။ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိယာတိ ဒိဋ္ဌိယာ ပညာပနေ ‘‘ဧဝံ ဧသာ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ’’တိ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ သမုဒယတော၊ အတ္ထင်္ဂမတော၊ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏတော စ ယာထာဝတော ပညာပနေ။ အဝိပရီတဝုတ္တိယာ သမေန ဉာဏေန သမံ ကဉ္စိ နေဝ သမနုပဿာမိ။ အဓိပညတ္တီတိ အဘိညေယျဓမ္မပညာပနာ။ ယံ အဇာနန္တာ ဗာဟိရကာ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိယေဝ အလ္လီနာတိ တဉ္စ ပညတ္တိတော အဇာနန္တာ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယာယံ ‘‘ဒိဋ္ဌိပညတ္တိ နာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ ဧဝံ ဂဟိတတာယ ဝိဘာဝနာ၊ တတ္ထ စ ဘဂဝတော ဥတ္တရိတရော နာမ ကောစိ နတ္ထိ၊ သွာယမတ္ထော ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀) ဝိဘာဝိတော ဧဝ။ ‘‘အဓိပညတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ ပန ဝိဘာဝိယမာနာ လောကဿ နိဗ္ဗိဒါဟေတုဘာဝေန ဗဟုလီကာရာတိ တဿာ ဝသေန ဘဂဝါ အနုတ္တရဘာဝံ ပဝေဒေန္တော ‘နေဝ အတ္တနာ သမသမံ သမနုပဿာမီ’တိ သီဟနာဒံ နဒီ’’တိ ကေစိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၉၂) ပန ‘‘ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘ပညတ္တိယာ’တိ ယဉ္စ ‘အဓိပညတ္တီ’တိ ၊ ဥဘယမေတံ အတ္ထတော ဧက’’န္တိ ‘‘ဣဓ ပန ပညတ္တိယာတိ ဧတ္ထာပိ ပညတ္တိ စေဝ အဓိပညတ္တိ စ အဓိပ္ပေတာ၊ အဓိပညတ္တီတိ ဧတ္ထာပီ’’တိ စ ဝုတ္တာ၊ ဥဘယဿပိ ဝသေနေတ္ထ ဘဂဝါ သီဟနာဒံ နဒီတိ ဝိညာယတိ။ ဥဘယံ ပေတံ အတ္ထတော ဧကန္တိ စ ပညတ္တိဘာဝသာမညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဘေဒါဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဘေဒတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ခန္ဓပညတ္တီတိ ခန္ဓာနံ ‘‘ခန္ဓာ’’တိ ပညာပနာ ဒဿနာ ပကာသနာ ဌပနာ နိက္ခိပနာ။ ‘‘အာစိက္ခတိ ဒဿေတိ ပညာပေတိ ပဋ္ဌပေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ ၉၇) အာဂတဋ္ဌာနေ ဟိ ပညာပနာ ဒဿနာ ပကာသနာ ပညတ္တိ နာမ၊ ‘‘သုပညတ္တံ မဉ္စပီဌ’’န္တိ (ပါရာ။ ၂၆၉) အာဂတဋ္ဌာနေ ဌပနာ နိက္ခိပနာ ပညတ္တိ နာမ၊ ဣဓ ဥဘယမ္ပိ ယုဇ္ဇတိ။

ဒိဋ္ဌိနိဿယပ္ပဟာနဝဏ္ဏနာ

၁၉၆။ ပဇဟနတ္ထန္တိ အစ္စန္တာယ ပဋိနိဿဇ္ဇနတ္ထံ။ ယသ္မာ တေန ပဇဟနေန သဗ္ဗေ ဒိဋ္ဌိနိဿယာ သမ္မဒေဝ အတိက္ကန္တာ ဟောန္တိ ဝီတိက္ကန္တာ၊ တသ္မာ ‘‘သမတိက္ကမာယာတိ တဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ အဝေါစ။ န ကေဝလံ သတိပဋ္ဌာနာ ကထိတမတ္တာ၊ အထ ခေါ ဝေနေယျသန္တာနေ ပတိဋ္ဌာပိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဒေသိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပညတ္တာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒေသိတာတိ ကထိတာ။ ပညတ္တာတိ ဌပိတာ’’တိ။ ဣဒါနိ သတိပဋ္ဌာနဒေသနာယ ဒိဋ္ဌိနိဿယာနံ ဧကန္တိကံ ပဟာနာဝဟဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယာတိ ဣမိနာ တေသံ ဘာဝနာယ ဧဝ နေသံ ပဟာနံ၊ ဒေသနာ ပန တဒုပနိဿယဘာဝတော တထာ ဝုတ္တာတိ ဒဿေတိ။ သေသံ သဗ္ဗံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ။