📜

၄။ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၀။ ဧဝံ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတွာ ဣဒါနိ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေန္တော ယထာနုပုဗ္ဗံ သံဝဏ္ဏနောကာသဿ ပတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ၊ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဿာနန္တရံ သင်္ဂီတဿ သုတ္တဿ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဘာဝံ ဝါ ပကာသေတုံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ…ပေ… အင်္ဂေသူတိ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ သုန္ဒရဘာဝေန သာတိသယာနိ အင်္ဂါနိ ဧတေသမတ္ထီတိ အင်္ဂါ။ တဒ္ဓိတပစ္စယဿ အတိသယဝိသိဋ္ဌေ အတ္ထိတာအတ္ထေ ပဝတ္တိတော၊ ပဓာနတော ရာဇကုမာရာ၊ ရုဠှိဝသေန ပန ဇနပဒေါတိ ဝုတ္တံ ‘‘အင်္ဂါ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဣဓာပိ အဓိပ္ပေတာ၊ န အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ဧဝ။ ‘‘တဒါ ကိရာ’’တိအာဒိ တဿာ စာရိကာယ ကာရဏဝစနံ။ အာဂမနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ခိပနဝသေန အာဂန္တုံ န ဒဿန္တိ၊ နာနုဇာနိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

နီလာသောကကဏိကာရကောဝိဠာရကုန္ဒရာဇရုက္ခာဒိသမ္မိဿတာယ တံ စမ္ပကဝနံ နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမပဋိမဏ္ဍိတံ၊ န စမ္ပကရုက္ခာနညေဝ နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမတာယာတိ ဝဒန္တိ၊ တထာရူပါယ ပန ဓာတုယာ စမ္ပကရုက္ခာဝ နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏမ္ပိ ကုသုမံ ပုပ္ဖန္တိ။ ဣဒါနိပိ ဟိ ကတ္ထစိ ဒေသေ ဒိဿန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ယထာရုတမ္ပိ အဋ္ဌကထာဝစနံ ဥပပန္နံ ဟောတိ။ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓေတိ ဝုတ္တနယေန သမ္မိဿကာနံ၊ သုဒ္ဓစမ္ပကာနံ ဝါ ကုသုမာနံ ဂန္ဓေဟိ သုဂန္ဓေ။ ဧဝံ ပန ဝဒန္တော န မာပနကာလေယေဝ တသ္မိံ နဂရေ စမ္ပကရုက္ခာ ဥဿန္နာ၊ အထ ခေါ အပရဘာဂေပီတိ ဒဿေတိ။ မာပနကာလေ ဟိ စမ္ပကရုက္ခာနမုဿန္နတာယ တံ နဂရံ ‘‘စမ္ပာ’’တိ နာမံ လဘိ။ ဣဿရတ္တာတိ အဓိပတိဘာဝတော။ သေနာ ဧတဿ အတ္ထီတိ သေနိကော၊ သွေဝ သေနိယော။ ဗဟုဘာဝဝိသိဋ္ဌာ စေတ္ထ အတ္ထိတာ တဒ္ဓိတပစ္စယေန ဇောတိတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မဟတိယာ သေနာယ သမန္နာဂတတ္တာ’’တိ။ သာရသုဝဏ္ဏသဒိသတာယာတိ ဥတ္တမဇာတိသုဝဏ္ဏသဒိသတာယ။ စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဋ္ဌကထာယံ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘သေနိယော’’တိ တဿ နာမံ၊ ဗိမ္ဗီတိ အတ္တဘာဝဿ နာမံ ဝုစ္စတိ၊ သော တဿ သာရဘူတော ဒဿနီယော ပါသာဒိကော အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယာ ဗိမ္ဗိသာရောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈၀)။

၃၀၁-၂။ သံဟတာတိ သန္နိပတနဝသေန သင်္ဃဋိတာ၊ သန္နိပတိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကေကိဿာယ ဒိသာယာတိ ဧကေကာယ ပဒေသဘူတာယ ဒိသာယ။ ပါဠိယံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနမဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘သင်္ဃိနော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သင်္ဃီ’’တိ ပုထုတ္တေ ဧကဝစနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ ‘‘ဧတေသ’’န္တိ ဣမိနာ။ ဧဝံ အာစရိယေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀၁၊ ၃၀၂) ဝုတ္တံ၊ သင်္ဃီတိ ပန ဒီဃဝသေန ဗဟုဝစနမ္ပိ ဒိဿတိ။ အဂဏာတိ အသမူဟဘူတာ အဂဏဗန္ဓာ၊ ‘‘အဂဏနာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော၊ သင်္ချာတ္ထဿ အယုတ္တတ္တာ။ န ဟိ တေသံ သင်္ချာ အတ္ထီတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပုဗ္ဗေ အန္တောနဂရေ အဂဏာပိ ပစ္ဆာ ဗဟိနဂရေ ဂဏံ ဘူတာ ပတ္တာတိ ဂဏီဘူတာတိ။ အဘူတတဗ္ဘာဝေ ဟိ ကရာသဘူယောဂေ အ-ကာရဿ ဤ-ကာရာဒေသော၊ ဤပစ္စယော ဝါ။ ရာဇရာဇညာဒီနံ ဒဏ္ဍဓရော ပုရိသောဝ တတော တတော ခတ္တိယာနံ တာယနတော ရက္ခဏတော ခတ္တာ နိရုတ္တိနယေန။ သော ဟိ ယတ္ထ တေဟိ ပေသိတော၊ တတ္ထ တေသံ ဒေါသံ ပရိဟရန္တော ယုတ္တပတ္တဝသေန ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ကထေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုစ္ဆိတပဉှေ ဗျာကရဏသမတ္ထော’’တိ။ ကုလာပဒေသာဒိနာ မဟတီ မတ္တာ ပမာဏမေတဿာတိ မဟာမတ္တော။

သောဏဒဏ္ဍဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၃။ ဧကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနာနိ ရဇ္ဇာနိ နာမ၊ ဝိသိဋ္ဌာနိ ရဇ္ဇာနိ ဝိရဇ္ဇာနိ၊ တာနေဝ ဝေရဇ္ဇာနိ၊ နာနာဝိဓာနိ ဝေရဇ္ဇာနိ တထာ၊ တေသု ဇာတာတိအာဒိနာ တိဓာ တဒ္ဓိတနိဗ္ဗစနံ။ ဝိစိတြာ ဟိ တဒ္ဓိတဝုတ္တီတိ။ ယညာနုဘဝနတ္ထန္တိ ယဿ ကဿစိ ယညဿ အနုဘဝနတ္ထံ။ တေတိ နာနာဝေရဇ္ဇကာ ဗြာဟ္မဏာ။ တဿာတိ သောဏဒဏ္ဍဗြာဟ္မဏဿ။ ဥတ္တမဗြာဟ္မဏောတိ အဘိဇနသမ္ပတ္တိယာ၊ ဝိတ္တသမ္ပတ္တိယာ၊ ဝိဇ္ဇာသမ္ပတ္တိယာ စ ဥဂ္ဂတတရော၊ ဥဠာရော ဝါ ဗြာဟ္မဏော။ အာဝဋ္ဋနီမာယာ ဝုတ္တာဝ။ လာဘမစ္ဆေရေန နိပ္ပီဠိတတာယ အသန္နိပါတော ဘဝိဿတိ။

အင်္ဂေတိ ဂမေတိ အတ္တနော ဖလံ ဉာပေတိ၊ သယံ ဝါ အင်္ဂီယတိ ဂမီယတိ ဉာယတီတိ အင်္ဂံ၊ ဟေတု။ တေနာဟ ‘‘ကာရဏေနာ’’တိ။ လောကဓမ္မတာနုဿရဏေန အပရာနိပိ ကာရဏာနိ အာဟံသူတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ဒွီဟိ ပက္ခေဟီတိ မာတုပက္ခေန၊ ပိတုပက္ခေန စာတိ ဒွီဟိ ဉာတိပက္ခေဟိ။ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ ဟိ ဧတ္ထကေယေဝ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတ္တံ ဝိဇာနေယျ၊ သုဇာတသဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉) အာရောဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောပိ ဟောတီတိ ဇာတိဝသေနေဝ သုဇာတတ္တံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဘောတော မာတာ ဗြာဟ္မဏီ’’တိအာဒိ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန၊ မာတုပက္ခတော စ ပိတုပက္ခတော စ ပစ္စေကံ တိဝိဓေန ဉာတိပရိဝဋ္ဋေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော’’တိ ဣမိနာပိ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတီတိ အာဟ ‘‘သံသုဒ္ဓါ တေ မာတုဂဟဏီ’’တိ၊ သံသုဒ္ဓါဝ အနညပုရိသသာဓာရဏာတိ အတ္ထော။ အနောရသပုတ္တဝသေနာပိ ဟိ လောကေ မာတာပိတုသမညာ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပနဿ ဩရသပုတ္တဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာတိ ဓာရေတီတိ ဂဟဏီ၊ တတိယာဝဋ္ဋသင်္ခါတော ဂဗ္ဘာသယသညိတော မာတုကုစ္ဆိပဒေသော သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနိယာ။ ဧတ္ထာတိ မဟာသုဒဿနသုတ္တေ။ ယထာဘုတ္တမာဟာရံ ဝိပါစနဝသေန ဂဏှာတိ န ဆဍ္ဍေတီတိ ဂဟဏီ၊ ကမ္မဇတေဇောဓာတု၊ ယာ ‘‘ဥဒရဂ္ဂီ’’တိ လောကေ ပညာယတိ။

ပိတုပိတာတိ ပိတုနော ပိတာ။ ပိတာမဟောတိ အာမဟ-ပစ္စယေန တဒ္ဓိတသိဒ္ဓိ။ ‘‘စတုယုဂ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ တံ တဒတ္ထေ ယုဇ္ဇိတဗ္ဗတော ကာလဝိသေသော ယုဂံ နာမ။ ဧတံ ယုဂသဒ္ဒေန အာယုပ္ပမာဏဝစနံ အဘိလာပမတ္တံ လောကဝေါဟာရဝစနမတ္တမေဝ၊ အဓိပ္ပေတတ္ထတော ပန ပိတာမဟောယေဝ ပိတာမဟယုဂသဒ္ဒေန ဝုတ္တော တဿေဝ ပဓာနဘာဝေန အဓိပ္ပေတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တတော ဥဒ္ဓန္တိ ပိတာမဟတော ဥပရိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗပုရိသာ’’တိ၊ တဒဝသေသာ ပုဗ္ဗကာ ဆ ပုရိသာတိ အတ္ထော။ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။

တတြာယမဋ္ဌကထာမုတ္တကနယော – မာတာ စ ပိတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ၊ တေသံ ယုဂေါ ဒွန္ဒော ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ၊ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ ပိတာမဟဒွန္ဒာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဧဝဉ္စ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ မာတာမဟောပိ ဂဟိတော။ ယုဂသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသော ‘‘ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂေါ’’တိ၊ အတော တတ္ထ တတ္ထ ဉာတိပရိဝဋ္ဋေ ပိတာမဟဒွန္ဒံ ဂဟိတံ ဟောတီတိ။

‘‘ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ’’တိ ဣဒံ ကာကာပေက္ခနမိဝ ဥဘယတ္ထ သမ္ဗန္ဓဂတန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ။ ယာဝ သတ္တမော ပုရိသော၊ တာဝ အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အက္ခိတ္တောတိ အပ္ပတ္တခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သဒ္ဓထာလိပါကာဒီသု န ဆဍ္ဍိတော။ န ဥပကုဋ္ဌောတိ န ဥပက္ကောသိတော။ ‘‘ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ ဣဒံ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတိပီတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဥဘတော…ပေ… ယုဂါ’’တိ ဧတေန ဗြာဟ္မဏဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော၊ ‘‘အက္ခိတ္တော’’တိ ဧတေန ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ ‘‘အနုပကုဋ္ဌော’’တိ ဧတေန အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂဉှိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တီတိ။

ဣဿရောတိ အာဓိပတေယျသံဝတ္တနိယကမ္မဗလေန ဤသနသီလော၊ သာ ပနဿ ဣဿရတာ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိပစ္စယာ ပါကဋာ ဇာတာ၊ တသ္မာ အဍ္ဎဘာဝပရိယာယေန ဒဿေန္တော ‘‘အဍ္ဎောတိ ဣဿရော’’တိ အာဟ။ မဟန္တံ ဓနမဿ ဘူမိဂတံ၊ ဝေဟာသဂတဉ္စာတိ မဟဒ္ဓနော။ တဿာတိ တဿ တဿ ဂုဏဿ၊ အယမေဝ စ ပါဌော အဓုနာ ဒိဿတိ။ အဂုဏံယေဝ ဒဿေမာတိ အနွယတော တဿ ဂုဏံ ဝတွာ ဗျတိရေကတော ဘဂဝတော အနုပသင်္ကမနကာရဏံ အဂုဏမေဝ ဒဿေမ။

အဓိကရူပေါတိ ဝိသိဋ္ဌရူပေါ ဥတ္တမသရီရော။ ဒဿနံ အရဟတီတိ ဒဿနီယောတိ အာဟ ‘‘ဒဿနယောဂ္ဂေါ’’တိ။ ပသာဒံ အာဝဟတီတိ ပါသာဒိကော။ တေနာဟ ‘‘ပသာဒဇနနတော’’တိ။ ပေါက္ခရသဒ္ဒေါ ဣဓ သုန္ဒရတ္ထေ၊ သရီရတ္ထေ စ နိရုဠှော။ ဝဏ္ဏဿာတိ ဝဏ္ဏဓာတုယာ။ ပကာသနိယေန ပရိသုဒ္ဓနိမိတ္တေန ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဓာတုယံ ပဝတ္တနတော တန္နိမိတ္တမေဝ ဝဏ္ဏတာ၊ သာ စ ဝဏ္ဏနိဿိတာတိ အဘေဒဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမေန ပရိသုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိ။ သရီရံ ပန သန္နိဝေသဝိသိဋ္ဌံ ကရစရဏဂီဝါသီသာဒိသမုဒါယံ၊ တဉ္စ အဝယဝဘူတေန သဏ္ဌာနနိမိတ္တေန ဂယှတိ၊ တသ္မာ တန္နိမိတ္တမေဝ ပေါက္ခရတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘သရီရသဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ’’တိ၊ ဥတ္တမာယ သရီရသဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာတိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္ထဝသာ ဟိ လိင်္ဂဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော။ သဗ္ဗေသု ဝဏ္ဏေသု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ ဥတ္တမောတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏေသုပိ သေဋ္ဌေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ၊ စက္ကဝတ္တိနော စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ ဟောန္တိ။ ယသ္မာ ပန ဝစ္ဆသသဒ္ဒေါ သရီရာဘေ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီတိ ဥတ္တမသရီရာဘော၊ သုဝဏ္ဏာဘော ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘မဟာဗြဟ္မုနော သရီရသဒိသေနေဝ သရီရေန သမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတံ။ ဩကာသောတိ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂဋ္ဌာနံ။ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ၊ အဝယဝပါရိပူရိယာ စ ဒဿနဿ ဩကာသော န ခုဒ္ဒကောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာနေဝါ’’တိအာဒိ။

သီလန္တိ ယမနိယမလက္ခဏံ သီလံ၊ တံ ပနဿ ရတ္တညုတာယ ဝုဒ္ဓံ ဝဒ္ဓိတန္တိ ဝိသေသတော ‘‘ဝုဒ္ဓသီလီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုဒ္ဓသီလေနာတိ သဗ္ဗဒါ သမ္မာယောဂတော ဝုဒ္ဓေန ဓုဝသီလေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဒတ္တယမ္ပေတံ အဓိပ္ပေတတ္ထတော ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ သဒ္ဒတ္ထမတ္တံ ပန သန္ဓာယ ‘‘ဣဒံ ဝုဒ္ဓသီလီပဒဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသီလတော ပရံ တတ္ထ သီလဿ အဘာဝတော၊ တေသမဇာနနတော စ ‘‘ပဉ္စသီလမတ္တမေဝါ’’တိ အာဟ။

ဝါစာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနတာ ဧဝ သုန္ဒရဘာဝေါတိ ဝုတ္တံ ‘‘သုန္ဒရာ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ’’တိ။ ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ၊ သိက္ခာသမ္ပတ္တိယာ စ ကဿစိပိ အနူနတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒါနိ ဗျဉ္ဇနာနိ အက္ခရာနိ ဧတိဿာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အက္ခရမေဝ ဟိ တံတဒတ္ထဝါစကဘာဝေန ပရိစ္ဆိန္နံ ပဒံ။ အထ ဝါ ပဒမေဝ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇကတ္တာ ဗျဉ္ဇနံ၊ သိထိလဓနိတာဒိအက္ခရပါရိပူရိယာ စ ပဒဗျဉ္ဇနဿ ပရိမဏ္ဍလတာ၊ ပရိမဏ္ဍလံ ပဒဗျဉ္ဇနမေတိဿာတိ တထာ။ အပိစ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ၊ နာမာဒိ၊ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျံ၊ တေသံ ပရိပုဏ္ဏတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အတ္ထဝိညာပနေ သာဓနတာယ ဝါစာဝ ကရဏံ ဝါက္ကရဏန္တိ တုလျာဓိကရဏတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဒါဟရဏဃောသော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဝစီဘေဒသဒ္ဒေါတိ အတ္ထော။ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ၊ တေန ဝါ ဘာသိတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ပူရေ ဂုဏေဟိ ပရိပုဏ္ဏဘာဝေ ဘဝါတိ ပေါရီ။ ပုန ပုရေတိ ရာဇဓာနီမဟာနဂရေ။ ဘဝတ္တာတိ သံဝဍ္ဎတ္တာ။ သုခုမာလတ္တနေနာတိ သုခုမာလဘာဝေန၊ ဣမိနာ တဿာ ဝါစာယ မုဒုသဏှတ္တမာဟ။ အပလိဗုဒ္ဓါယာတိ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ အပရိယောနဒ္ဓါယ၊ ဟေတုဂဗ္ဘပဒမေတံ။ တတော ဧဝ ဟိ ယထာဝုတ္တဒေါသာဘာဝေါတိ။ ဍံသေတွာ ဝိယ ဧကဒေသကထနံ သန္ဒိဋ္ဌံ၊ သဏိကံ စိရာယိတွာ ကထနံ ဝိလမ္ဗိတံ၊ ‘‘သန္နိဒ္ဓဝိလမ္ဗိတာဒီ’’တိပိ ပါဌော။ သဒ္ဒေန အဇနကံ ဝစိနံ၊ မမ္မကသင်္ခါတံ ဝါ ဧကက္ခရမေဝ ဒွတ္တိက္ခတ္တုမုစ္စာရဏံ သန္နိဒ္ဓံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဒုက္ခလိတာနုကဍ္ဎိတာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧဠာဂဠေနာတိ ဧဠာပဂ္ဃရဏေန။ ‘‘ဧဠာ ဂဠန္တီ’’တိ ဝုတ္တဿေဝ ဒွိဓာ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘လာလာ ဝါ ပဂ္ဃရန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပဿေ’ဠမူဂံ ဥရဂံ ဒုဇိဝှ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၇။၄၉) ဝိယ ဟိ ဧဠာသဒ္ဒေါ လာလာယ၊ ခေဠေ စ ပဝတ္တတိ။ ခေဠဖုသိတာနီတိ ခေဠဗိန္ဒူနိ။

တတြာယမဋ္ဌကထာမုတ္တကနယော – ဧလန္တိ ဒေါသော ဝုစ္စတိ ‘‘ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၊ ၁၉၄) ဝိယ။ ဒုပ္ပညာ စ သဒေါသမေဝ ကထံ ကထေန္တာ ဧလံ ပဂ္ဃရာပေန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ဝါစာ ဧလဂဠာ နာမ ဟောတိ၊ တဗ္ဗိပရီတာယာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ပါကဋံ ကတွာ’’တိ ဣမိနာ တဿာ ဝါစာယ အတ္ထပါရိပူရိံ ဝဒတိ။ ဝိညာပနသဒ္ဒေန ဧတဿ သမ္ဗန္ဓော။

ဇရာဇိဏ္ဏတာယ ဇိဏ္ဏောတိ ခဏ္ဍိစ္စပါလိစ္စာဒိဘာဝမာပါဒိတော။ ဝုဒ္ဓိမရိယာဒပ္ပတ္တောတိ ဝုဒ္ဓိယာ ပရိစ္ဆေဒံ ပရိယန္တံ ပတ္တော။ ဇာတိမဟလ္လကတာယာတိ ဥပပတ္တိယာ မဟလ္လကဘာဝေန။ တေနာဟ ‘‘စိရကာလပ္ပသုတော’’တိ။ အဒ္ဓသဒ္ဒေါ အဒ္ဓါနပရိယာယော ဒီဃကာလဝါစကော။ ကိတ္တကော ပန သောတိ အာဟ ‘‘ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ’’တိ၊ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ ရာဇူနံ ရဇ္ဇပသာသနပဋိပါဋိယောတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒ္ဓဂတော’’တိ ဝတွာပိ ကတံ ဝယောဂဟဏံ ဩသာနဝယာပေက္ခန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆိမဝယံ သမ္ပတ္တော’’တိ။ ပစ္ဆိမော တတိယဘာဂေါတိ ဝဿသတဿ တိဓာ ကတေသု ဘာဂေသု တတိယော ဩသာနဘာဂေါ။ ပစ္စေကံ တေတ္တိံသဝဿတော စ အဓိကမာသပက္ခာဒိပိ ဝိဘဇီယတိ၊ တသ္မာ သတ္တသဋ္ဌိမေ ဝဿေ ယထာရဟံ လဗ္ဘမာနမာသပက္ခဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆိမဝယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာစရိယသာရိပုတ္တတ္ထေရေနပိ ဟိ ဣမမေဝတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘သတ္တသဋ္ဌိဝဿတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆိမဝယော ကောဋ္ဌာသော’’တိ (သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ ဟိ ‘‘ပစ္ဆိမဝယော နာမ ဝဿသတဿ ပစ္ဆိမော တတိယဘာဂေါ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရောဓော ဘဝေယျာတိ။

ဧဝံ ကေဝလဇာတိဝသေန ပဌမဝိကပ္ပံ ဝတွာ ဂုဏမိဿကဝသေနပိ ဒုတိယဝိကပ္ပံ ဝဒန္တေန ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ နာယံ ဇိဏ္ဏတာ ဝယောမတ္တေန၊ အထ ခေါ ကုလပရိဝဋ္ဋေန ပုရာဏတာတိ အာဟ ‘‘ဇိဏ္ဏောတိ ပေါရာဏော’’တိအာဒိ။ စိရကာလပ္ပဝတ္တကုလနွယောတိ စိရကာလံ ပဝတ္တကုလပရိဝဋ္ဋော၊ တေနာဿ ကုလဝသေန ဥဒိတောဒိတဘာဝမာဟ။ ‘‘ဝယောအနုပ္ပတ္တော’’တိ ဣမိနာ ဇာတိဝုဒ္ဓိယာ ဝက္ခမာနတ္တာ၊ ဂုဏဝုဒ္ဓိယာ စ တတော သာတိသယတ္တာ ‘‘ဝုဒ္ဓါတိ သီလာစာရာဒိဂုဏဝုဒ္ဓိယာ ယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝက္ခမာနံ ပတိ ပါရိသေသဂ္ဂဟဏဉှေတံ။ တထာ ဇာတိမဟလ္လကတာယပိ တေနေဝ ပဒေန ဝက္ခမာနတ္တာ၊ ဝိဘဝမဟတ္တတာယ စ အနဝသေသိတတ္တာ ‘‘မဟလ္လကောတိ ဝိဘဝမဟန္တတာယ သမန္နာဂတော’’တိ အာဟ။ မဂ္ဂပဋိပန္နောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ယုတ္တပဋိပတ္တိဝီထိံ အဝေါက္ကမ္မ စရဏဝသေန ဥပဂတောတိ အတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏာန’’န္တိအာဒိနာ။ ဇာတိဝုဒ္ဓဘာဝမနုပ္ပတ္တော၊ တမ္ပိ အန္တိမဝယံ ပစ္ဆိမဝယမေဝ အနုပ္ပတ္တောတိ သာဓိပ္ပာယယောဇနာ။ ဣမိနာ ဟိ ပစ္ဆိမဝယဝသေန ဇာတိဝုဒ္ဓဘာဝံ ဒဿေတီတိ။

ဗုဒ္ဓဂုဏကထာဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ တာဒိသေဟိ မဟာနုဘာဝေဟိ သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟဝသေန ဌပနမ္ပိ န မာဒိသာနံ ပဏ္ဍိတဇာတီနမနုစ္ဆဝိကံ၊ ကုတော ပန ဥက္ကံသဝသေန ဌပနန္တိ ဣဒံ ဗြာဟ္မဏဿ န ယုတ္တရူပန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘န ခေါ ပန မေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေပိ ဂုဏာ အတ္တနော ဂုဏေဟိ သဒိသာ၊ တေပိ ဂုဏေ ဥတ္တရိတရေယေဝ မညမာနော ပကာသေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဒိသာတိ စ ဧကဒေသေန သဒိသာ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗထာ သဒိသာ ကေစိပိ ဂုဏာ အညေသု လဗ္ဘန္တိ။ ‘‘ကော စာဟ’’န္တိအာဒိ ဥတ္တရိတရာကာရဒဿနံ။ အဟဉ္စ ကီဒိသော နာမ ဟုတွာ သဒိသော ဘဝိဿာမိ၊ သမဏဿ…ပေ… ဂုဏာ စ ကီဒိသာ နာမ ဟုတွာ သဒိသာ ဘဝိဿန္တီတိ သာဓိပ္ပာယယောဇနာ။ ကေစိ နဝံ ပါဌံ ကရောန္တိ၊ အယမေဝ မူလပါဌော ယထာ တံ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ‘‘ကော စာဟံ ဘော ဂေါတမ သာစရိယကော၊ ကာ စ အနုတ္တရာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒါ’’တိ။ ဣတရေတိ အတ္တနော ဂုဏေဟိ အသဒိသေ ဂုဏေ၊ ‘‘ပကာသေတီ’’တိ ဣမိနာဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဧကန္တေနေဝါတိ သဒိသဂုဏာနံ ဝိယ ပသင်္ဂါဘာဝေန။

ဧဝံ နိယာမေန္တော သောဏဒဏ္ဍော ဣဒံ အတ္ထဇာတံ ဒီပေတိ။ ယထာ ဟီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ ကာရဏေ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ မယမေဝ အရဟာမာ’’တိ။ ဂေါပဒကန္တိ ဂါဝိယာ ခုရဋ္ဌာနေ ဌိတဥဒကံ။ ဂုဏေတိ သဒိသဂုဏေပိ၊ ပဂေဝ အသဒိသဂုဏေ။

သဋ္ဌိကုလသတသဟဿန္တိ သဋ္ဌိသဟဿာဓိကံ ကုလသတသဟဿံ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာဒီသု (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁၆) ပန ကတ္ထစိ ဘဂဝတော အသီတိကုလသဟဿတာဝစနံ ဧကေကပက္ခမေဝ သန္ဓာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သုဓာမဋ္ဌပေါက္ခရဏိယောတိ သုဓာယ ပရိကမ္မကတာ ပေါက္ခရဏိယော။ သတ္တရတနာနန္တိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ။ ပူရယောဂေ ဟိ ကရဏတ္ထေ ဗဟုလံ ဆဋ္ဌီဝစနံ။ ပါသာဒနိယူဟာဒယောတိ ဥပရိပါသာဒေ ဌိတတုလာသီသာဒယော။ ‘‘သတ္တရတနာန’’န္တိ အဓိကာရော၊ အဘေဒေပိ ဘေဒဝေါဟာရော ဧသ။ ကုလပရိယာယေနာတိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အသမ္ဘိန္နခတ္တိယကုလာနုက္ကမေန။ တေသုပီတိ စတူသု နိဓီသုပိ။ ဂဟိတံ ဂဟိတံ ဌာနံ ပူရတိယေဝ ဓနေန ပါကတိကမေဝ ဟောတိ၊ န ဦနံ။

ဘဒ္ဒကေနာတိ သုန္ဒရေန။ ပစ္ဆိမဝယေ ဝုတ္တနယေန ပဌမဝယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတာပိတူနံ အနိစ္ဆာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ အနာဒရော တေန ယုတ္တေ အတ္ထေ သာမိဝစနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေသန္တိ မာတာပိတူနံ။ ကန္ဒိတွာတိ ‘‘ကဟံ ပိယပုတ္တကာ’’တိအာဒိနာ ပရိဒေဝိတွာ။

အပရိမာဏောယေဝါတိ ‘‘ဧတ္တကော ဧသော’’တိ ကေနစိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုမသက္ကုဏေယျတာယ အပရိစ္ဆိန္နောယေဝ။ ဒွေ ဝေဠူ အဓောကဋိမတ္တကမေဝ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွိန္နံ ဝေဠူနံ ဥပရိ ကဋိမတ္တမေဝါ’’တိ။ ပါရမိတာနုဘာဝေန ဗြာဟ္မဏဿ ဧဝ ပညာယတိ၊ ဘဂဝါ ပန တဒါ ပကတိပ္ပမာဏောဝါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပညာယမာနော’’တိ ဝုတ္တမိဝ ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ ပါရမိတာဗလေနေဝ ဧဝံ အပရိမာဏတာ၊ န ဣဒ္ဓိဗလေနာတိ ဒဿေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အတုလောတိ အသဒိသော။ ‘‘ဓမ္မပဒေ ဂါထမာဟာ’’တိ ကတ္ထစိ ပါဌော အယုတ္တောဝ။ န ဟိ ဓမ္မပဒေ အယံ ဂါထာ ဒိဿတိ။ သုဓာပိဏ္ဍိယတ္ထေရာပဒါနာဒီသု (အပ။ ၁။၁၀။သုဓာပိဏ္ဍိယတ္ထေရာပဒါန) ပနာယံ ဂါထာ အာဂတာ၊ သာ စ ခေါ အညဝတ္ထုသ္မိံ ဧဝ၊ န ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုမှိ၊ တသ္မာ ပါဠိဝသေန သင်္ဂီတိမနာရုဠှာ ပကိဏ္ဏကဒေသနာယေဝါယံ ဂါထာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတ္ထ တေ တာဒိသေတိ ပရိယာယဝစနမေတံ ‘‘အပ္ပံ ဝဿသတံ အာယု၊ ဣဒါနေတရဟိ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (ဗု။ ဝံ။ ၂၇။၂၁) ဝိယ၊ ‘‘ဧတာဒိသေ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တဒသုန္ဒရံ အပဒါနာဒီသု တထာ အဒိဿနတော။ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတေ ကုတောစိပိ အဘယေ တေ တာဒိသေ ပူဇယတော ဧတ္ထ ဣဒံ ပုညံ ကေနစိ မဟာနုဘာဝေန အပိ သင်္ခါတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။

ဗာဟန္တရန္တိ ဒွိန္နံ ဗာဟူနမန္တရံ။ ဒွါဒသ ယောဇနသတာနီတိ ဒွါဒသာဓိကာနိ ယောဇနသတာနိ။ ဗဟလန္တရေနာတိ သမန္တာ သရီရပရိဏာဟပ္ပမာဏေန။ ပုထုလတောတိ ဝိတ္ထာရတော။ အင်္ဂုလိပဗ္ဗာနီတိ ဧကေကာနိ အင်္ဂုလိပဗ္ဗာနိ။ ဘမုကန္တရန္တိ ဒွိန္နံ ဘမုကာနမန္တရံ။ မုခံ ဝိတ္ထာရတော ဒွိယောဇနသတံ ပရိမဏ္ဍလတော ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ။ ‘‘ဧဒိသော ဘဂဝါ’’တိ ယာ ပရေဟိ ဝုတ္တာ ကထာ၊ တဿာ အနုရူပန္တိ ယထာကထံ၊ ဣမိနာ အညေဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတော ဝဏ္ဏကထံ သုတွာ ဩလောကေတုကာမတာယ အာဂတောတိ ဒဿေတိ၊ ယထာကထန္တိ ဝါ ကီဒိသံ။ ‘‘ယထာကထံ ပန တုမှေ ဘိက္ခဝေ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ဖာသုကံ ဝဿံ ဝသိတ္ထာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၉၄) ဝိယ ဟိ ပုစ္ဆာယံ ဧသ နိပါတသမုဒါယော၊ ဧကော ဝါ နိပါတော။

ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေတိ ဂန္ဓကုဋိယာ ပရိဝေဏေ၊ ဂန္ဓကုဋိတော ဗဟိ ပရိဝေဏဗ္ဘန္တရေတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ မဉ္စကေ။ ‘‘သီဟသေယျံ ကပ္ပေသီ’’တိ ယထာ ရာဟု အသုရိန္ဒော အာယာမတော၊ ဝိတ္ထာရတော၊ ဥဗ္ဗေဓတော စ ဘဂဝတော ရူပကာယဿ ပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ ရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တော သီဟသေယျံ ကပ္ပေသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀၄) ဧဝံ အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ ‘‘တဒေတံ ‘န မယာ အသုရိန္ဒ အဓောမုခေန ပါရမိယော ပူရိတာ၊ ဥဒ္ဓဂ္ဂမေဝ ကတွာ ဒါနံ ဒိန္န’’န္တိ အဋ္ဌကထာဝစနေန အစ္စန္တမေဝ ဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဧတဉှိ ဂန္ဓကုဋိဒွါရဝိဝရဏာဒီသု ဝိယ ပါရမိတာနုဘာဝသိဒ္ဓိဒဿနံ၊ အညထာ တဒေဝ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အဓောမုခေနာတိ ဩသက္ကိတဝီရိယတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥဒ္ဓဂ္ဂမေဝါတိ အနောသက္ကိတဝီရိယတံ၊ ဥဗ္ဘကောဋိကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ တဒါ ရာဟု ဥပါသကဘာဝံ ပဋိဝေဒေသီတိ အာဟ ‘‘တံ ဒိဝသ’’န္တိအာဒိ။

ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယံ နိရုတ္တိနယေန၊ အတောယေဝ ဥတ္တမတာ ပရိသုဒ္ဓတာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ၊ န သုခဝိပါကဋ္ဌေန တဿ အရဟတမသမ္ဘဝတော။ ကုသလသီလေနာတိ အနဝဇ္ဇေနေဝ ဝိဒ္ဓသ္တသဝါသနကိလေသေန သီလေန။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ပဒစတုက္ကမ္ပေတံ အဓိပ္ပေတတ္ထတော ဝိသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ သဒ္ဒတ္ထမတ္တံ ပန သန္ဓာယ ‘‘ဣဒမဿ ဝေဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကတ္ထစိ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနိ၊ ကတ္ထစိ အပရိမာဏာပိ ဒေဝမနုဿာတိ အတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ဘဂဝတောဧကေကာယ ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ မဟာသမယသုတ္တ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၁ အာဒယော) မင်္ဂလသုတ္တ- (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၆၁ အာဒယော) ဒေသနာဒီသု ဟိ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု အသင်္ချေယျာ အပရိမေယျာ ဒေဝမနုဿာ မဂ္ဂဖလာမတံ ပိဝိံသု။ ကောဋိသတသဟဿာဒိပရိမာဏေနပိ ဗဟူ ဧဝ၊ နိဒဿနဝသေန ပနေဝံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အနုတ္တရသိက္ခာပကဘာဝေန ဘဂဝါ ဗဟူနံ အာစရိယော၊ တေသံ အာစရိယဘူတာနံ သာဝကာနမာစရိယဘာဝေန သာဝကဝေနေယျာနံ ပါစရိယော။ ဘဂဝတာ ဟိ ဒိန္နနယေ ဌတွာ သာဝကာ ဝေနေယျံ ဝိနေန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါဝ တေသံ ပဓာနော အာစရိယောတိ။

ဝဒန္တဿာဓိပ္ပေတောဝ အတ္ထော ပမာဏံ၊ န လက္ခဏဟာရာဒိဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿာ’’တိ ပါဌာဝသာနေ ပေယျာလံ ကတွာ ‘‘ကေလနာ ပဋိကေလနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယဉှိ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်္ဂပါဠိ (ဝိဘ။ ၈၅၄) ‘‘ဗာဟိရာနံ ဝါ ပရိက္ခာရာနံ မဏ္ဍနာ’’တိအာဒိ ပေယျာလဝသေန ဂယှတိ။ တတ္ထ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿာတိ ဣမဿ ဝါ မနုဿသရီရဿ။ ယထာ ဟိ တဒဟုဇာတောပိ သိင်္ဂါလော ‘‘ဇရသိင်္ဂါလော’’ တွေဝ၊ ဦရုပ္ပမာဏာပိ စ ဂလောစိလတာ ‘‘ပူတိလတာ’’ တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောပိ မနုဿသရီရော ‘‘ပူတိကာယော’’ တွေဝ၊ တဿ မဏ္ဍနာတိ အတ္ထော။ ကေလနာတိ ကီဠနာ။ ‘‘ကေလာယနာ’’တိပိ ပဌန္တိ။ ပဋိကေလနာတိ ပဋိကီဠနာ။ စပလဿ ဘာဝေါ စာပလျံ၊ စာပလ္လံ ဝါ၊ ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဝဿသတိကောပိ သမာနော တဒဟုဇာတဒါရကော ဝိယ ဟောတိ၊ တဿေဒမဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပါပေ ပုရေ ကရောတိ၊ န ဝါ ပါပံ ပုရေ ကရောတီတိ အပါပပုရေက္ခာရောတိ ယုတ္တာယုတ္တသမာသေန ဒုဝိဓမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပါပေ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပါပေတိ စ ပါပပဋိပက္ခေ၊ ပါပဝိရဟိတေ ဝါ။ ဗြဟ္မနိ သေဋ္ဌေ ဘဂဝတိ ဘဝါ တဿ ဓမ္မဒေသနာဝသေန အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတ္တာ၊ ဗြဟ္မုနော ဝါ ဘဂဝတော အပစ္စံ ဂရုကရဏာဒိနာ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ စ၊ ဗြဟ္မံ ဝါ သေဋ္ဌံ အရိယမဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ ဗြဟ္မညာ၊ အရိယသာဝကသင်္ခါတာ ပဇာ။ တေနာဟ ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိ။ ဗြာဟ္မဏပဇာယာတိ ဗဟိတပါပပဇာယ။ ‘‘အပါပပုရေက္ခာရော’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ပုရေက္ခာရော’’တိ ပဒမဓိကာရောတိ ဒဿေတိ ‘‘ဧတိဿာယစ ပဇာယ ပုရေက္ခာရော’’တိ ဣမိနာ။ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော ‘‘န ကေဝလံ အပါပပုရေက္ခာရော ဧဝ၊ အထ ခေါ ဗြဟ္မညာယ စ ပဇာယ သမ္ဗန္ဓဘူတာယ ပုရေက္ခာရော’’တိ။ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ အဓိပ္ပာယမတ္တဒဿနံ။ ‘‘အပါပပုရေက္ခာရော’’တိ ဣဒံ ‘‘ဗြဟ္မညာယ ပဇာယာ’’တိ ဣမိနာဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န စ ပစ္စေကမတ္ထဒီပကံ၊ ပကတိဗြာဟ္မဏဇာတိဝသေနပိ စေတဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ အယုတ္တသမာသော စာယံ။ ပါပန္တိ ပါပကမ္မံ၊ အဟိတံ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ တဿ သမ္ဗန္ဓိပေက္ခတ္တာ ကဿာ အပါပပုရေက္ခာရောတိ ပုစ္ဆာယ ဧဝမာဟာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အတ္တနာ’’တိအာဒိ တဒတ္ထဝိဝရဏံ။ ဗြာဟ္မဏပဇာယာတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိပဇာယ။

ရဉ္ဇန္တိ အဋ္ဋံ ဘဇန္တိ ရာဇာနော ဧတေနာတိ ရဋ္ဌံ၊ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇဘူတကာသိကောသလာဒိမဟာဇနပဒါ။ ဇနာ ပဇ္ဇန္တိ သုခဇီဝိကံ ပါပုဏန္တိ ဧတ္ထာတိ ဇနပဒေါ၊ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇေ ဧကေကကောဋ္ဌာသဘူတာ ဥတ္တရပထဒက္ခိဏပထာဒိခုဒ္ဒကဇနပဒါ။ တတ္ထာတိ တထာ အာဂတေသု။ ပုစ္ဆာယာတိ အတ္တနာ အဘိသင်္ခတာယ ပုစ္ဆာယ။ ဝိဿဇ္ဇနာသမ္ပဋိစ္ဆနေတိ ဝိဿဇ္ဇနာယ အတ္တနော ဉာဏေန သမ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ။ ကေသဉ္စိ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ၊ ဉာဏပရိပါကံ၊ စိတ္တာစာရဉ္စ ဉတွာ ဘဂဝါဝ ပုစ္ဆာယ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ အဓိပ္ပာယော။

‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျ’’န္တိအာဒိ နိက္ခေပကဏ္ဍပါဠိ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၀)။ အဒ္ဓါနဒရထန္တိ ဒီဃမဂ္ဂါဂမနပရိဿမံ။ အဿာတိ ဘဂဝတော၊ မုခပဒုမန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗာလာတပသမ္ဖဿနေနေဝါတိ အဘိနဝုဂ္ဂတသူရိယရံသိသမ္ဖဿနေန ဣဝ။ တထာ ဟိ သူရိယော ‘‘ပဒ္မဗန္ဓူ’’တိ လောကေ ပါကဋော၊ စန္ဒော ပန ‘‘ကုမုဒဗန္ဓူ’’တိ။ ပုဏ္ဏစန္ဒဿ သိရိယာ သမာနာ သိရီ ဧတဿာတိ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရိကံ။ ကထံ နိက္ကုဇ္ဇိတသဒိသတာတိ အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘ဧဟိ သွာဂတဝါဒီ’’တိ ဣမိနာ သုခသမ္ဘာသပုဗ္ဗကံ ပိယဝါဒိတံ ဒဿေတိ၊ ‘‘သခိလော’’တိ ဣမိနာ သဏှဝါစတံ၊ ‘‘သမ္မောဒကော’’တိ ဣမိနာ ပဋိသန္ဓာရကုသလတံ၊ ‘‘အဗ္ဘာကုဋိကော’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝိပ္ပသန္နမုခတံ၊ ‘‘ဥတ္တာနမုခေါ’’တိ ဣမိနာ သုခသလ္လာပတံ၊ ‘‘ပုဗ္ဗဘာသီ’’တိ ဣမိနာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟဿ ဩကာသကရဏေန ဟိတဇ္ဈာသယတံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယတ္ထကိရာတိ ဧတ္ထ ကိရ-သဒ္ဒေါ အရုစိသူစနေ –

‘‘ခဏဝတ္ထုပရိတ္တတ္တာ၊ အာပါထံ န ဝဇန္တိ ယေ၊

တေ ဓမ္မာရမ္မဏာ နာမ၊ ယေ’သံ ရူပါဒယော ကိရာ’’တိ။ –

အာဒီသု (အဘိဓမ္မာဝတာရ-အဋ္ဌကထာယံ အာရမ္မဏဝိဘာဂေ ဆဋ္ဌအနုစ္ဆေဒေ – ၇၇) ဝိယ၊ တေန ဘဂဝတာ အဓိဝုတ္ထပဒေသေ န ဒေဝတာနုဘာဝေန မနုဿာနံ အနုပဒ္ဒဝတာ၊ အထ ခေါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနေဝ ဟိ တာ အာရက္ခံ ဂဏှန္တိ။ ပံသုပိသာစကာဒယောတိ ပံသုနိဿိတပိသာစကာဒယော ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဘူတရက္ခသာဒီနံ ဂဟဏံ။ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝမေဝ ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အနုသာသိတဗ္ဗော သင်္ဃော နာမ သဗ္ဗောပိ ဝေနေယျဇနသမူဟော။ သယံ ဥပ္ပာဒိတော သင်္ဃော နာမ နိဗ္ဗတ္တိတအရိယပုဂ္ဂလသမူဟော။ ‘‘တာဒိသော’’တိ ဣမိနာ ‘‘သယံ ဝါ ဥပ္ပာဒိတော’’တိ ဝုတ္တဝိကပ္ပော ဧဝ ပစ္စာမဋ္ဌော အနန္တရဿ ဝိဓိ ပဋိသေဓောဝါတိ ကတွာ၊ တသ္မာ ‘‘ပုရိမပဒဿေဝ ဝါ’’တိ ဝိကပ္ပန္တရဂဟဏန္တိ အာစရိယေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀၄) ဝုတ္တံ။ တတြာယမဓိပ္ပာယော – ကာမံ ‘‘ဂဏီ’’တိ ဣဒံ ‘‘သင်္ဃီ’’တိ ပဒဿေဝ ဝေဝစနံ၊ အတ္ထမတ္တံ ပန ဒဿေတုံ ယထာဝုတ္တဝိကပ္ပဒွယေ ဒုတိယဝိကပ္ပမေဝ ပစ္စာမသိတွာ ‘‘တာဒိသောဝဿ ဂဏော အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဝသိဋ္ဌဿပိ ပဌမဝိကပ္ပဿ သင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ပုရိမပဒဿေဝ ဝါ ဝေဝစနမေတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တိ – ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရာဒီနံ ပစ္စေကဂဏီနံ ဂဏံ၊ သုတ္တန္တိကာဒိဂဏံ ဝါ သန္ဓာယ ‘‘တာဒိသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ဟိ သဗ္ဗောဝ ဘိက္ခုဂဏော အနုသာသိတဗ္ဗော နာမ၊ နိဗ္ဗတ္တိတအရိယဂဏော ပန သယံ ဥပ္ပာဒိတော နာမ၊ တသ္မာ ‘‘တာဒိသော’’တိ ဣမိနာ ဝိကပ္ပဒွယဿာပိ ပစ္စာမသနံ ဥပပန္နံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပဒဒွယဿ ဝိသေသတ္ထတံ ဒဿေတွာ သဗ္ဗထာ သမာနတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရိမပဒဿေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ။ ပူရဏမက္ခလိအာဒီနံ ဗဟူနံ တိတ္ထကရာနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ။ အစေလကာဒိမတ္တကေနပိ ကာရဏေနာတိ နိစ္စောဠတာဒိမတ္တကေနပိ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌတာဒိသမာရောပနလက္ခဏေန ကာရဏေန။

နဝကာတိ အဘိနဝါ။ ပါဟုနကာတိ ပဟေဏကံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုမနုစ္ဆဝိကာ၊ ဧတေန ဒုဝိဓေသု အာဂန္တုကေသု ပုရေတရမာဂတဝသေန ဣဓ အတိထိနော၊ န ဘောဇနဝေလာယမာဂတဝသေန အဗ္ဘာဂတာတိ ဒဿေတိ။ ပရိယာပုဏာမီတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဇာနာမိ၊ ဓာတွတ္ထမတ္တံ ပန ဒဿေတုံ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကပ္ပမ္ပီတိ အာယုကပ္ပမ္ပိ၊ ဘဏေယျ စေတိ သမ္ဗန္ဓော။ စိရံ စိရကာလေ ကပ္ပော ခီယေထ၊ ဒီဃမန္တရေ ဒီဃကာလန္တရေပိ တထာဂတဿ ဝဏ္ဏော န ခီယေထာတိ ယောဇနာ။ ‘‘စိရ’’န္တိ စေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗေပိ ဆန္ဒဟာနိဘယာ ရဿတ္ထံ နိဂ္ဂဟိတလောပေါ၊ အတိဒီဃကာလံ ဝါ သန္ဓာယ ‘‘စိရဒီဃမန္တရေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဘယတ္ထ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗမေတံ၊ ကိရိယာရဟာဒိယောဂေ ဝိယ စ အန္တရယောဂေ အဓိကက္ခရပါဒေါ အနုပဝဇ္ဇော၊ အယဉ္စ ဂါထာ အဘူတပရိကပ္ပနာဝသေန အဋ္ဌကထာသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၄၊ ၃။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၅၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၄။၄၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ပကိဏ္ဏကကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၇။၂၀) ဝုတ္တာ တထာ ဘာသမာနဿ အဘာဝတော။

၃၀၅။ နန္တိ အာစရိယံ။ အလံ-သဒ္ဒေါ ဣဓ အရဟတ္ထော ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၃၄၊ ၁၄၃) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ယုတ္တမေဝါ’’တိ။ ပုဋေန နေတွာ အသိတဗ္ဗတော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပုဋောသံ ဝုစ္စတိ ပါထေယျံ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ ဒဿေတိ ‘‘တံ ဂဟေတွာ’’တိ ဣမိနာ။ ပါဠိယံ ပုဋံသေနပိ ကုလပုတ္တေနာတိ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ‘‘တေန ပုဋံသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အံသေနာ’’တိအာဒိ အဓိပ္ပာယမတ္တဒဿနံ၊ ဝဟန္တေန ကုလပုတ္တေန ဥပသင်္ကမိတုံ အလမေဝါတိ အတ္ထော။

သောဏဒဏ္ဍပရိဝိတက္ကဝဏ္ဏနာ

၃၀၆-၇။ န ဣဓ တိရော-သဒ္ဒေါ ‘‘တိရောကုဍ္ဍေ ဝါ တိရောပါကာရေ ဝါ ဆဍ္ဍေယျ ဝါ ဆဍ္ဍာပေယျ ဝါ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၈၂၅) ဝိယ ဗဟိအတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အန္တောဝနသဏ္ဍေ ဂတဿာ’’တိ။ တတ္ထ ဝိဟာရောပိ ဝနသဏ္ဍပရိယာပန္နောတိ ဒဿေတိ ‘‘ဝိဟာရဗ္ဘန္တရံ ပဝိဋ္ဌဿာ’’တိ ဣမိနာ။ ဧတေ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ နိသိန္နာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန ဥဘတောပက္ခိကာ၊ ‘‘ဣတရေ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိဝသေန ဧကတောပက္ခိကာ’’တိ အတ္ထတော အာပန္နော ဟောတိ။ ဒလိဒ္ဒတ္တာ၊ ဉာတိပါရိဇုညာဒိနာ ဇိဏ္ဏတ္တာ စ နာမဂေါတ္တဝသေန အပါကဋာ ဟုတွာ ပါကဋာ ဘဝိတုကာမာ ဧဝမကံသူတိ အဓိပ္ပာယော။ ကေရာဋိကာတိ သဌာ။ တတ္ထာတိ ဒွီသု ဇနေသု။ တတောတိ ဝိဿာသတော၊ ဒါနတော ဝါ။

ဗြာဟ္မဏပညတ္တိဝဏ္ဏနာ

၃၀၉။ အနောနတကာယဝသေန ထဒ္ဓဂတ္တော၊ န မာနဝသေန။ တေန ပါဠိယံ ဝက္ခတိ ‘‘အဗ္ဘုန္နာမေတွာ’’တိ။ စေတောဝိတက္ကံ သန္ဓာယ စိတ္တသီသေန ‘‘စိတ္တံ အညာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဃာတန္တိ စိတ္တဒုက္ခံ။

၃၁၁။ သကသမယေတိ ဗြာဟ္မဏလဒ္ဓိယံ။ မီယမာနောတိ မရိယမာနော။ ဒိဋ္ဌိသဉ္ဇာနနေနေဝါတိ အတ္တနော လဒ္ဓိသဉ္ဇာနနေနေဝ။ သုဇန္တိ ဟောမဒဗ္ဗိံ၊ နိဗ္ဗစနံ ဝုတ္တမေဝ။ ဂဏှန္တေသူတိ ဇုဟနတ္ထံ ဂဏှနကေသု၊ ဣရုဝိဇ္ဇေသူတိ အတ္ထော။ ဣရုဝေဒဝသေန ဟောမကရဏတော ဟိ ယညယဇကာ ‘‘ဣရုဝိဇ္ဇာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပဌမော ဝါတိ တတ္ထ သန္နိပတိတေသု သုဇာကိရိယာယံ သဗ္ဗပဓာနော ဝါ။ ဒုတိယောဝါတိ တဒနန္တရိကော ဝါ။ ‘‘သုဇ’’န္တိ ဣဒံ ကရဏတ္ထေ ဥပယောဂဝစနန္တိ အာဟ ‘‘သုဇာယာ’’တိ။ အဂ္ဂိဟုတ္တမုခတာယ ယညဿ ယညေ ဒိယျမာနံ သုဇာမုခေန ဒိယျတိ။ ဝုတ္တဉ္စ ‘‘အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါ ယညာ၊ သာဝိတ္တီ ဆန္ဒသော မုခ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၀၀)။ တသ္မာ ‘‘ဒိယျမာန’’န္တိ အယံ ပါဌသေသော ဝိညာယတီတိ အာစရိယေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၁၁) ဝုတ္တံ။ အပိစ သုဇာယ ဒိယျမာနံ သုဇန္တိ တဒ္ဓိတဝသေန အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဧဝမာဟ။ ပေါရာဏာတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ပုရိမဝါဒေ စေတ္ထ ဒါနဝသေန ပဌမော ဝါ ဒုတိယော ဝါ၊ ပစ္ဆိမဝါဒေ အာဒါနဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ဝိသေသတောတိ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိသေသတော၊ န ဗြာဟ္မဏေဟိ ဣစ္ဆိတဝိဇ္ဇာစရဏမတ္တတော။ ဥတ္တမဗြာဟ္မဏဿာတိ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျတာယ ဥက္ကဋ္ဌဗြာဟ္မဏဿ။ ယထာဓိပ္ပေတဿ ဟိ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိသေသဒီပကဿ ‘‘ကတမံ ပန တံ ဗြာဟ္မဏသီလံ၊ ကတမာ သာ ပညာ’’တိအာဒိဝစနဿ ဩကာသကရဏတ္ထမေဝ ‘‘ဣမေသံ ပန ဗြာဟ္မဏ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါန’’န္တိအာဒိဝစနံ ဘဂဝါ အဝေါစ၊ တသ္မာ ပဓာနဝစနာနုရူပမနုသန္ဓိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၁၃။ အပဝဒတီတိ ဝဏ္ဏာဒီနိ အပနေတွာ ဝဒတိ၊ အတ္ထမတ္တံ ပန ဒဿေတုံ ‘‘ပဋိက္ခိပတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒန္တိ ‘‘မာ ဘဝံ သောဏဒဏ္ဍော ဧဝံ အဝစာ’’တိအာဒိဝစနံ။ ဗြာဟ္မဏသမယန္တိ ဗြာဟ္မဏသိဒ္ဓန္တံ။ မာ ဘိန္ဒီတိ မာ ဝိနာသေသိ။

၃၁၆။ သမောယေဝ ဟုတွာ သမောတိ သမသမော၊ သဗ္ဗထာ သမောတိ အတ္ထော။ ပရိယာယဒွယဉှိ အတိသယတ္ထဒီပကံ ယထာ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခံ၊ ရူပရူပ’’န္တိ။ ဧကဒေသမတ္တတော ပန အင်္ဂကေန မာဏဝေန တေသံ သမဘာဝတော တံ နိဝတ္တေန္တော ‘‘ဌပေတွာ ဧကဒေသမတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ကုလကောဋိပရိဒီပနန္တိ ကုလဿ အာဒိပရိဒီပနံ။ ယသ္မာ အတ္တနော ဘဂိနိယာ…ပေ… န ဇာနိဿတိ၊ တသ္မာ န တဿ မာတာပိတုမတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ကုလကောဋိပရိဒီပနံ ပန သန္ဓာယ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အတ္ထဘဉ္ဇနက’’န္တိ ဣမိနာ ကမ္မပထပတ္တံ ဝဒတိ။ ဂုဏေတိ ယထာဝုတ္တေ ပဉ္စသီလေ။ အထာပိ သိယာတိ ယဒိပိ တုမှာကံ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကော သိယာ၊ ဘိန္နသီလဿာပိ ပုန ပကတိသီလေ ဌိတဿ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ ဝဏ္ဏာဒယော သာဓေန္တီတိ ဧဝံ သိယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓေတီ’’တိ ပါဌေ ‘‘ဝဏ္ဏော’’တိ ကတ္တာ အာစရိယေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၁၆) အဇ္ဈာဟဋော၊ နိဒဿနဉ္စေတံ။ မန္တဇာတီသုပိ ဟိ ဧသေဝ နယော။ သီလမေဝါတိ ပုန ပကတိဘူတံ သီလမေဝ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ သာဓေဿတိ၊ ကသ္မာတိ စေ ‘‘တသ္မိံ ဟိ…ပေ… ဝဏ္ဏာဒယော’’တိ။ တတ္ထ သမ္မောဟမတ္တံ ဝဏ္ဏာဒယောတိ ဝဏ္ဏမန္တဇာတိယော ဗြာဟ္မဏဘာဝဿ အင်္ဂန္တိ သမ္မောဟမတ္တမေတံ၊ အသမဝေက္ခိတွာ ကထိတမိဒံ။

သီလပညာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၁၇။ ကထိတောဗြာဟ္မဏေန ပဉှောတိ ‘‘သီလဝါ စ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဒွိန္နမေဝ အင်္ဂါနံ ဝသေန ယထာပုစ္ဆိတော ပဉှော ယာထာဝတော ဝိဿဇ္ဇိတော။ ဧတ္ထာတိ ယထာဝိဿဇ္ဇိတေ အတ္ထေ၊ အင်္ဂဒွယေ ဝါ။ တဿာတိ သောဏဒဏ္ဍဿ။ ယဒိ ဧကမင်္ဂံ ဌပေယျ၊ အထ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကုဏေယျ။ ယဒိ ပန န ဌပေယျ၊ အထ သက္ကုဏေယျ၊ ကိံ ပနေသ တထာ သက္ခိဿတိ နု ခေါ၊ နောတိ ဝီမံသနတ္ထမေဝ ဧဝမာဟ၊ န တု ဧကဿ အင်္ဂဿ ဌပနီယတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ စာဟ ‘‘ဧဝမေတံ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ။ ဓောဝိတတ္တာဝ ပရိသုဇ္ဈနန္တိ အာဟ ‘‘သီလပရိသုဒ္ဓါ’’တိ၊ သီလသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗသော သုဒ္ဓါ အနုပက္ကိလိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ကုတော ဒုဿီလေ ပညာ အသမာဟိတတ္တာ တဿ။ ကုတော ဝါ ပညာရဟိတေ ဇဠေ ဧဠမူဂေ သီလံ သီလဝိဘာဂဿ၊ သီလပရိသောဓနူပါယဿ စ အဇာနနတော။ ဧဠာ မုခေ ဂဠတိ ယဿာတိ ဧဠမူဂေါ ခ-ကာရဿ ဂ-ကာရံ ကတွာ၊ ဧလမုခေါ၊ ဧလမူကော ဝါ။ ဣတိ ဗဟုဓာ ပါဌောတိ ဘယဘေရဝသုတ္တဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၈) ဝုတ္တော။ ပကဋ္ဌံ ဥက္ကဋ္ဌံ ဉာဏံ ပညာဏန္တိ ကတွာ ပါကတိကံ ဉာဏံ နိဝတ္တေတုံ ‘‘ပညာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာဒိဉာဏဉှိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တဒေတံ ပကာရေဟိ ဇာနနတော ပညာဝါတိ အာဟ ‘‘ပညာယေဝါ’’တိ။

စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေနဓောတာတိ သမာဓိပဒဋ္ဌာနေန စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန သကလသံကိလေသမလဝိသုဒ္ဓိယာ ဓောဝိတာ ဝိသုဒ္ဓါ။ တေနာဟ ‘‘ကထံ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဓောဝတီတိ သုဇ္ဈတိ။ သဋ္ဌိအသီတိဝဿာနီတိ သဋ္ဌိဝဿာနိ ဝါ အသီတိဝဿာနိ ဝါ။ မရဏကာလေပိ၊ ပဂေဝ အညသ္မိံ ကာလေ။ မဟာသဋ္ဌိဝဿတ္ထေရော ဝိယာတိ သဋ္ဌိဝဿမဟာထေရော ဝိယ။ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟမတ္တမ္ပီတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟော နာမ ယထာဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ သဘာဝသရသတော ဥပဓာရေတွာ ပုန ပဒဋ္ဌာနတော ‘‘အယံ ဝေဒနာ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော စ ဖဿော အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော’’တိ လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ ပဝတ္တိတဝိပဿနာ။ ဧဝံ ပဿန္တေန ဟိ သုခေန သက္ကာ သာ ဝေဒနာ အဓိဝါသေတုံ ‘‘ဝေဒနာ ဧဝ ဝေဒယတီ’’တိ။ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာတိ ယထာဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခဝေဒနံ အနုဝတ္တိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ဝီထိပဋိပန္နာယ ဝိပဿနာယ တံ ဝိနောဒေတွာ။ သံသုမာရပတိတေနာတိ ကုမ္ဘီလေန ဝိယ ဘူမိယံ ဥရေန နိပဇ္ဇမာနေန။ ‘‘နာဟ’’န္တိအာဒိံ တထာ သီလရက္ခဏမေဝ ဒုက္ကရန္တိ ကတွာ ဝဒတိ။ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဟိ အရဟတ္တံ ဟတ္ထဂတံယေဝ။ ယထာဟ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ…ပေ… ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၂။၉) စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ဥဂ္ဃာဋိတညုနော ဧဝါယံ ဝိသယောတိ အာဟ ‘‘ဥဂ္ဃာဋိတညုတာယာ’’တိ။ ပညာယ သီလံ ဓောဝိတွာတိ သီလံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု အခဏ္ဍာဒိဘာဝါပါဒနေန ပညာယ သုဝိသောဓိတံ ကတွာ။ သန္တတိမဟာမတ္တဝတ္ထု ဓမ္မပဒေ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။သန္တိမဟာမတ္တဝတ္ထု)။

၃၁၈။ ‘‘ကသ္မာ အာဟာ’’တိ ဥပရိဒေသနာယ ကာရဏံ ပုစ္ဆတိ။ လဇ္ဇာ နာမ ‘‘သီလဿ စ ဇာတိယာ စ ဂုဏဒေါသပ္ပကာသနေန သမဏေန ဂေါတမေန ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ ပရိသာယ ပညာတတာ၊ သာ တထာ ဝိဿဇ္ဇိတုမသမတ္ထတာယ ဘိဇ္ဇိဿတီတိ အတ္ထော၊ ပဌမံ အလဇ္ဇမာနောပိ ဣဒါနိ လဇ္ဇိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရမန္တိ ပမာဏံ။ ‘‘ဧတ္တကပရမာ မယ’’န္တိ ပဒါနံ တုလျာဓိကရဏတံ ဒဿေတုံ ‘‘တေ မယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သီလပညာဏ’’န္တိ ဝစနမေဝ အမှာကံ ပရမံ၊ တဒတ္ထဘူတာနိ ပဉ္စသီလာနိ၊ ဝေဒတ္တယဝိဘာဝနံ ပညဉ္စ လက္ခဏာဒိတော နိဒ္ဓါရေတွာ ဇာနနံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ တတ္ထ ဝစီပရမာဝ မယန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အဋ္ဌကထာမုတ္တကနယော – ဧတ္တကပရမာတိ ဧတ္တကဥက္ကံသကောဋိကာ၊ ပဌမံ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနာဝ အမှာကံ ဥက္ကံသကောဋီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘မယာ သကသမယဝသေန ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော’’တိ။ ပရန္တိ အတိရေကံ။ ဘာသိတဿာတိ ဝစနဿ သဒ္ဒဿ။

အယံ ပန ဝိသေသောတိ သီလနိဒ္ဒေသေ နိယျာတနမတ္တံ အပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သီလမိစ္စေဝ နိယျာတိတ’’န္တိ။ သာမညဖလသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၀) ဟိ သီလံ နိယျာတေတွာပိ ပုန သာမညဖလမိစ္စေဝ နိယျာတိတံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ မဟဂ္ဂတစိတ္တာနံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတ္တာ၊ ဈာနာနဉ္စ တံ သမ္ပယောဂတော ‘‘အတ္ထတော ပညာသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပညာနိဒ္ဒေသေ ဟိ ဈာနပညံ အဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ပဌမံ ဝိပဿနာပညာ နိယျာတိတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပဿနာပညာယာ’’တိအာဒိ။

သောဏဒဏ္ဍဥပါသကတ္တပဋိဝေဒနာကထာဝဏ္ဏနာ

၃၂၁။ ဒဟရော ယုဝါတိ ဧတ္ထ ဒဟရဝစနေန ပဌမယောဗ္ဗနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဌမယောဗ္ဗနကာလဂတော ဟိ ‘‘ဒဟရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုတ္တဿ ပုတ္တော နတ္တာ နာမ။ နပ္ပဟောတီတိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပုတ္တနတ္တပ္ပမာဏောပိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အာသနာ မေ တံ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဧတဿ အတ္ထာပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘မမ အဂါရဝေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ အဉ္ဇလိပဂ္ဂဟဏံ။ အယဉှိ ယထာ တထာ အတ္တနော မဟာဇနဿ သမ္ဘာဝနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ကောဟညေန ပရေ ဝိမှာပေတွာ လာဘုပ္ပာဒနံ နိဇိဂီသန္တော ဝိစရတိ၊ တသ္မာဿ အတိဝိယ ကုဟကဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ ကိရာ’’တိအာဒိံ ဝဒတိ ။ အဂါရဝံ နာမ နတ္ထီတိ အဂါရဝဝစနံ နာမ နတ္ထိ၊ နာယံ ဘဂဝတိ အဂါရဝေန ‘‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ အထ ခေါ အတ္တနော လာဘပရိဟာနိဘယေနေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၃၂၂။ တင်္ခဏာနုရူပါယာတိ ယာဒိသီ တဒါ တဿ အဇ္ဈာသယပ္ပဝတ္တိ၊ တဒနုရူပါယာတိ မဇ္ဈေပဒလောပေန အတ္ထော။ တဒါ တဿ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတဿ တာဒိသဿ ဉာဏပရိပါကဿ အဘာဝတော ကေဝလံ အဗ္ဘုဒယသန္နိဿိတော ဧဝ အတ္ထော ဒဿိတောတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အတ္ထံ သန္ဒဿေတွာ’’တိ၊ ပစ္စက္ခတော ဝိဘာဝေတွာတိ အတ္ထော။ ကုသလေ ဓမ္မေတိ တေဘူမကေ ကုသလဓမ္မေ၊ အယမေတ္ထ နိပ္ပရိယာယတော အတ္ထော။ ပရိယာယတော ပန ‘‘စတုဘူမကေ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ လောကုတ္တရကုသလဿပိ အာယတိံ လဗ္ဘမာနတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အာယတိံ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ၊ ဝါသနာဘာဂိယာယ ဝါ’’တိ။ တတ္ထာတိ ကုသလေ ဓမ္မေ ယထာသမာဒပိတေ။ နန္တိ သောဏဒဏ္ဍဗြာဟ္မဏံ။ သမုတ္တေဇေတွာတိ သမ္မဒေဝ ဥပရူပရိ နိသာနေတွာ ပုညကိရိယာယ တိက္ခဝိသဒဘာဝမာပါဒေတွာ။ တံ ပန အတ္ထတော တတ္ထ ဥဿာဟဇနနမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သဥဿာဟံ ကတွာ’’တိ။ တာယ စ သဥဿာဟတာယာတိ ဧဝံ ပုညကိရိယာယ သဥဿာဟတာ နိယမတော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထသမ္ပာဒနီတိ ယထာဝုတ္တာယ သဥဿာဟတာယ စ သမ္ပဟံသေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ အညေဟိ စ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏေဟီတိ ဧဝရူပါ တေ ဂုဏသမင်္ဂိတာ စ ဧကန္တေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထနိပ္ဖာဒနီတိ တသ္မိံ ဝိဇ္ဇမာနေဟိ၊ အညေဟိ စ ဂုဏေဟိ သမ္ပဟံသေတွာ သမ္မဒေဝ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဘာဝမာပါဒေတွာတိ အတ္ထော။

ယဒိ ဘဂဝါ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿိ၊ အထ ကသ္မာ သော ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆီတိ စောဒနံ သောဓေတုံ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုဟကတာယာတိ ဝုတ္တနယေန ကောဟညကတ္တာ၊ ဣမိနာ ပယောဂသမ္ပတ္တိအဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယဇ္ဇေဝံ ကသ္မာ ဘဂဝါ တဿ တထာ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿီတိ ပဋိစောဒနမ္ပိ သောဓေန္တော ‘‘ကေဝလမဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကေဝလန္တိ နိဗ္ဗေဓာသေက္ခဘာဂိယေန အသမ္မိဿံ။ နိဗ္ဗာနတ္ထာယာတိ နိဗ္ဗာနာဓိဂမတ္ထာယ၊ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဝါ။ အာယတိံ ဝိသေသာဓိဂမနူပါယဘူတာ ပုညကိရိယာသု ပရိစယသင်္ခါတာ ဝါသနာ ဧဝ ဘာဂေါ၊ တသ္မိံ ဥပါယဘာဝေန ပဝတ္တာတိ ဝါသနာဘာဂိယာ။ န ဟိ ဘဂဝတော နိရတ္ထကာ စတုပ္ပဒိကဂါထာမတ္တာပိ ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာ ပုရိမပစ္ဆိမကထာ’’တိ။ အာဒိတော စေတ္ထ ပဘုတိ ယာဝ ဗြာဟ္မဏဿ ဝိဿဇ္ဇနာပရိယောသာနံ၊ တာဝ ပုရိမကထာ၊ ဘဂဝတော ပန သီလပညာဝိဿဇ္ဇနာ ပစ္ဆိမကထာ။ ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာဒိပဋိသညုတ္တာ ကထာ အာယတိံ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဝါသနာဘာဂိယာ ဧဝါတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ ပရမသုခုမဂမ္ဘီရဒုရနုဗောဓတ္ထပရိဒီပနာယ သုဝိမလဝိပုလပညာဝေယျတ္တိယဇနနာယ သာဓုဝိလာသိနိယာ နာမ လီနတ္ထပကာသနိယာ သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပကာသနာ။

သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။