📜

၆။ မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ဗြာဟ္မဏဒူတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၅၉။ ဧဝံ ကူဋဒန္တသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတွာ ဣဒါနိ မဟာလိသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေန္တော ယထာနုပုဗ္ဗံ သံဝဏ္ဏနောကာသဿ ပတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ၊ ကူဋဒန္တသုတ္တဿာနန္တရံ သင်္ဂီတဿ သုတ္တဿ မဟာလိသုတ္တဘာဝံ ဝါ ပကာသေတုံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ…ပေ… ဝေသာလိယန္တိ မဟာလိသုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလဘာဝူပဂမနတောတိ ဧတ္ထာယံ သင်္ခေပေါ – ဗာရာဏသိရညော ကိရ အဂ္ဂမဟေသိယာ မံသပေသိဂဗ္ဘေန ဒွေ ဒါရကာ နိဗ္ဗတ္တာ ဓီတာ စ ပုတ္တော စ၊ တေသံ အညမညံ ဝိဝါဟေန သောဠသက္ခတ္တုံ ပုတ္တဓီတုဝသေန ဒွေ ဒွေ ဒါရကာ ဝိဇာတာ။ တတော တေသံ ဒါရကာနံ ယထာက္ကမံ ဝဍ္ဎေန္တာနံ ပစ္စေကံ သပရိဝါရာနံ အာရာမုယျာနနိဝါသဋ္ဌာနပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဂဟေတုံ အပ္ပဟောနကတာယ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ဂါဝုတန္တရေန ဂါဝုတန္တရေန ပရိက္ခိပိံသု၊ ဧဝံ တဿ ပုနပ္ပုနံ တိပါကာရပရိက္ခေပေန ဝိသာလဘာဝမုပဂတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’တွေဝ နာမံ ဇာတံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလဘာဝူပဂမနတော ဝေသာလီတိ လဒ္ဓနာမကေ နဂရေ’’တိ။ ဝိတ္ထာရကထာ စေတ္ထ မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ၊ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၆) ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ဝေသာလိဝတ္ထု၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ) စ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဗဟိနဂရေတိ နဂရတော ဗဟိ၊ န အမ္ဗပါလိဝနံ ဝိယ အန္တောနဂရသ္မိံ။ သယံဇာတန္တိ သယမေဝ ဇာတံ အရောပိမံ။ မဟန္တဘာဝေနာတိ ရုက္ခဂစ္ဆာနံ၊ ဌိတောကာသဿ စ မဟန္တဘာဝေန။ တေနေဝါဟ ‘‘ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ’’တိ။ ယံ ပန ဝေနယိကာနံ မတေန ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ –

‘‘တတ္ထ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ၊ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတီ’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၂)။

တံ မဇ္ဈိမဘာဏကသံယုတ္တဘာဏကာနမ္ပိ သမာနကထာ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယဉှိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၅၂) သံယုတ္တဋ္ဌကထာယဉ္စ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၇) တထေဝ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဒီဃဘာဏကာနံ မတေန ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယဒိ စ ‘‘အဟုတွာ’’တိ ကတ္ထစိ ပါဌော ဒိဿတိ၊ ဧဝံ သတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ သမာနဝါဒေါ သိယာတိ။ ကူဋာဂါရသာလာသင်္ခေပေနာတိ ဟံသမဏ္ဍလာကာရသင်္ခါတဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကူဋာဂါရသာလာနိယာမေန၊ တထာ ကတတ္တာ ပါသာဒေါယေဝ ‘‘ကူဋာဂါရသာလာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တဗ္ဗောဟာရေန ပန သကလောပိ သင်္ဃာရာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၆၂) တု ဧဝံ ဝုတ္တံ –

‘‘ကူဋာဂါရသာလာ ပန မဟာဝနံ နိဿာယ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂါရံ အန္တောကတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆဒနေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

ကောသလေသု ဇာတာ၊ ဘဝါ၊ တေ ဝါ နိဝါသော ဧတေသန္တိ ကောသလကာ။ ဧဝံ မာဂဓကာ။ ဇနပဒဝါစိနော ဟိ ပါယတော ပုလ္လိင်္ဂပုထုဝစနာ။ ယဿ အကရဏေ ပုဂ္ဂလော မဟာဇာနိယော ဟောတိ၊ တံ ကရဏံ အရဟတီတိ ကရဏီယန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗကမ္မေနာ’’တိ။ အကာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ အသတိ သမဝါယေ၊ တသ္မာ သမဝါယေ သတိ ကတ္တဗ္ဗတော တံ ကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၆၀။ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ နာနတ္တသညာ၊ တာသံ ဝသေန ‘‘နာနာရမ္မဏစာရတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ နာနာရမ္မဏပ္ပဝတ္တိတောတိ အတ္ထော။ သမ္ဘဝန္တဿေဝ ဟိ ပဋိသေဓော၊ န အသမ္ဘဝန္တဿ။ ပဋိက္ကမ္မာတိ နိဝတ္တေတွာ တထာ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ။ သလ္လီနောတိ ဈာနသမာပတ္တိယာ ဧကတ္တာရမ္မဏံ အလ္လီနော။ နိလီနောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကီဘာဝ’’န္တိအာဒိ။ သပရိဝါရတ္တာ အနေကောပိ တဒါ ဧကော ဝိယ ဘဝတီတိ ဧကီဘာဝေါ၊ တံ ဧကီဘာဝံ။ ယေနာယသ္မာ နာဂိတော၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘တသ္မာ ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဩဋ္ဌဒ္ဓလိစ္ဆဝိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၆၁။ အဒ္ဓါဋ္ဌတာယာတိ ဥပဍ္ဎောဋ္ဌတာယ။ တဿ ကိရ ဥတ္တရောဋ္ဌဿ အပ္ပကတာယ တိရိယံ ဖာလေတွာ အဒ္ဓမပနီတံ ဝိယ ခါယတိ စတ္တာရော ဒန္တေ၊ ဒွေ စ ဒါဌာ န ဆာဒေတိ၊ တေန နံ ‘‘ဩဋ္ဌဒ္ဓါ’’တိ ဝေါဟရတိ။ ကေစိ ပန ‘‘အဓော-သဒ္ဒေန ပါဌံ ပရိကပ္ပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဩဋ္ဌဿ ဩလမ္ဗကတာယ ‘‘ဩဋ္ဌာဓော’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တမေဝ တထာ ပါဌဿ အဒိဿနတော၊ အာစရိယေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၆၁) စ အဝဏ္ဏိတတ္တာ။ အယံ ကိရ ဥပေါသထိကော ဒါယကော ဒါနပတိ သဒ္ဓါ ပသန္နော ဗုဒ္ဓမာမကော ဓမ္မသင်္ဃမာမကော။ တေနာဟ ‘‘ပုရေဘတ္တ’’န္တိအာဒိ။ ခန္ဓကေ၊ (မဟာဝ။ ၂၈၉) မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၁) စ အာဂတနယေန ‘‘နီလပီတာဒိ…ပေ… တာဝတိံသပရိသသပ္ပဋိဘာဂါယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန ဝေသာလီ ဘဂဝတော ကာလေ ဣဒ္ဓါ စေဝ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ စ အဟောသိ။ တတ္ထ ဟိ ရာဇူနမေဝ သတ္တ သဟဿာနိ၊ သတ္တ သတာနိ၊ သတ္တ စ ရာဇာနော အဟေသုံ၊ တထာ ယုဝရာဇသေနာပတိဘဏ္ဍာဂါရိကပဘုတီနမ္ပိ၊ ပါသာဒကူဋာဂါရအာရာမပေါက္ခရဏိအာဒယောပိ တပ္ပရိမာဏာယေဝ၊ ဗဟုဇနာ၊ အာကိဏ္ဏမနုဿာ၊ သုဘိက္ခာ စ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟတိယာ လိစ္ဆဝိပရိသာယာ’’တိ။ တဿ ပန ကုလဿ အာဒိဘူတာနံ ယထာဝုတ္တာနံ မံသပေသိယာ နိဗ္ဗတ္တဒါရကာနံ တာပသေန ပါယိတံ ယံ ခီရံ ဥဒရံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ မဏိဘာဇနဂတံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ စရိမကဘဝေ ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဗောဓိသတ္တမာတု ဝိယ ဥဒရစ္ဆဝိယာ အတိဝိပ္ပသန္နတာယ တေ နိစ္ဆဝီ အဟေသုံ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘သိဗ္ဗေတွာ ဌပိတာ ဝိယ နေသံ အညမညံ လီနာ ဆဝိ အဟောသီ’’တိ။ ဧဝံ တေ နိစ္ဆဝိတာယ ဝါ လီနစ္ဆဝိတာယ ဝါ လိစ္ဆဝီတိ ပညာယိံသု၊ နိရုတ္တိနယေန စေတ္ထ ပဒသိဒ္ဓိ၊ တဗ္ဗံသေ ဥပ္ပန္နာ သဗ္ဗေပိ လိစ္ဆဝယော နာမ ဇာတာ။ တေနာဟ ‘‘လိစ္ဆဝိပရိသာယာ’’တိ၊ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ၊ လိစ္ဆဝိဝံသဘူတာယ ဝါ ပရိသာယာတိ အတ္ထော။ မဟန္တံ ယသံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟာလိ ယထာ ‘‘ဘဒ္ဒါလီ’’တိ။ မူလနာမန္တိ မာတာပိတူဟိ ကတနာမံ။

၃၆၂။ သာသနေ ယုတ္တပယုတ္တောတိ ဘာဝနမနုယုတ္တော။ သဗ္ဗတ္ထ သီဟသမာနဝုတ္တိနောပိ ဘဂဝတော ပရိသာယ မဟတ္တေ သတိ တဒဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဝတ္တိယမာနာယ ဓမ္မဒေသနာယ ဝိသေသော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မဟန္တေန ဥဿာဟေန ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ။

‘‘ဝိဿာသိကော’’တိ ဝတွာ တမဿ ဝိဿာသိကဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ထူလသရီရောတိ ဝဌရသရီရော။ ထေရဿ ခီဏာသဝဘာဝတော ‘‘အာလသိယဘာဝေါ အပ္ပဟီနော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဝါသနာလေသံ ပန ဥပါဒါယ ‘‘ဤသကံ အပ္ပဟီနော ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ သာဝကာနံ ဗုဒ္ဓါနမိဝ သဝါသနာ ကိလေသာ ပဟီယန္တိ။ ယထာဝုတ္တံ ပါသာဒမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ကူဋာဂါရမဟာဂေဟာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပါစီနမုခါတိ ပါစီနပမုခါ။

၃၆၃။ ဝိနေယျဇနာနုပရောဓေန ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ပဋိဟာရိယဝိဇမ္ဘနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အထ ခေါ’’တိအာဒိ။ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမနဝေလာယဉှိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော အာဝေဠာဝေဠာ ယမလာ ယမလာ ဟုတွာ သဝိသေသံ ပဘဿရာ ဝိနိစ္ဆရိံသု။ တာဟိ ‘‘ဘဂဝါ နိက္ခမတီ’’တိ သမာရောစိတမိဝ နိက္ခမနံ သဉ္ဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သံသူစိတနိက္ခမနော’’တိ။

၃၆၄။ ‘‘အဇ္ဇာ’’တိ ဝုတ္တဒိဝသတော အတီတမနန္တရံ ဟိယျောဒိဝသံ ပုရိမံ နာမ၊ တထာ ‘‘ဟိယျော’’တိ ဝုတ္တဒိဝသတော ပရံ ပုရိမတရံ အတိသယေန ပုရိမတ္တာ။ ဣတိ ဣမေသု ဒွီသု ဒိဝသေသု ဝဝတ္ထိတော ယထာက္ကမံ ပုရိမပုရိမတရဘာဝေါ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယဒေတ္ထ ‘‘ပုရိမတရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တတော ပဘုတိ ယံ ယံ ဩရံ၊ တံ တံ ပုရိမံ။ ယံ ယံ ပရံ၊ တံ တံ ပုရိမတရန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဩရပါရဘာဝဿ ဝိယ၊ ဟိ ဒိသာဝိဒိသာဘာဝဿ ဝိယ စ ပုရိမပုရိမတရဘာဝဿ အပေက္ခာသိဒ္ဓိ။ မူလဒိဝသတောတိအာဒိဒိဝသတော။ အဂ္ဂေတိ ဥပယောဂတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ ဥပယောဂဝစနဿ ဝါ ဧ-ကာရာဒေသောတိ ဒဿေတိ ‘‘အဂ္ဂ’’န္တိ ဣမိနာ၊ ပဌမန္တိ အတ္ထော။ တံ ပနေတ္ထ ပရာ အတီတာ ကောဋိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ပရကောဋိံ ကတွာ’’တိ။ ယံ-သဒ္ဒေါ ပရိစ္ဆေဒေ နိပါတော၊ တပ္ပယောဂေန စာယံ ‘‘ဝိဟရာမီ’’တိ ဝတ္တမာနပယောဂေါ၊ အတ္ထော ပန အတီတဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယာဝ ဝိဟာသိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿာတိ ဒိဝသဿ။ ပဌမဝိကပ္ပေ ‘‘ဝိဟရာမီ’’တိ ဣမဿ ‘‘ယဒဂ္ဂေ’’တိ ဣမိနာ ဥဇုကံ တာဝ သမ္ဗန္ဓိတွာ ပစ္ဆာ ‘‘နစိရံ တီဏိ ဝဿာနီ’’တိ ပမာဏဝစနံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ‘‘နစိရံ တီဏိ ဝဿာနီ’’တိ ဣမေဟိပိ ကုဋိလံ သမ္ဗန္ဓော ကတ္တဗ္ဗော။ နစိရန္တိ စေတံ ဘာဝနပုံသကံ၊ အစ္စန္တသညောဂံ ဝါ။ တဉှိ ပမာဏတော ဝိသေသေတုံ ‘‘တီဏိ ဝဿာနီ’’တိ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘နစိရံ ဝိဟာသိံ တီဏိယေဝ ဝဿာနီ’’တိ။

အယန္တိ သုနက္ခတ္တော။ ပိယဇာတိကာနီတိ ဣဋ္ဌသဘာဝါနိ။ သာတဇာတိကာနီတိ မဓုရသဘာဝါနိ။ မဓုရသဒိသတာယ ဟိ ‘‘မဓုရ’’န္တိ မနောရမံ ဝုစ္စတိ။ အာရမ္မဏံ ကရောန္တေန ကာမေန ဥပသံဟိတာနီတိ ကာမူပသံဟိတာနိ၊ ကာမနီယာနိ။ တေနာဟ ‘‘ကာမဿာဒယုတ္တာနီ’’တိ၊ အာရမ္မဏိကေန ကာမသင်္ခါတေန အဿာဒေန သညုတ္တာနိ၊ ကာမသင်္ခါတဿ ဝါ အဿာဒဿ ယောဂျာနီတိ အတ္ထော။ သရီရသဏ္ဌာနေတိ သရီရဗိမ္ဗေ၊ အာဓာရေ စေတံ ဘုမ္မံ။ တသ္မာ သဒ္ဒေနာတိ တံ နိဿာယ တတော ဥပ္ပန္နေန သဒ္ဒေနာတိ အတ္ထော။ အပိစ ဝိနာ ပါဌသေသံ ဘဝိတဗ္ဗပဒေနေဝ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ မဓုရေနာတိ ဣဋ္ဌေန သာတေန။ ကဏ္ဏသက္ခလိယန္တိ ကဏ္ဏပဋ္ဋိကာယံ။

ဧတ္တာဝတာတိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏပရိကမ္မဿ အကထနမတ္တေန။ ‘‘အတ္တနာ ဉာတမ္ပိ န ကထေတိ၊ ကိံ ဣမဿ သာသနေ အဓိဋ္ဌာနေနာ’’တိ ကုဇ္ဈန္တော ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ၊ သဟ ကုဇ္ဈနေနေဝ စေသ ဈာနာဘိညာ ပရိဟာယိ။ စိန္တေသီတိ ‘‘ကသ္မာ နု ခေါ သော မယှံ တံ ပရိကမ္မံ န ကထေသီ’’တိ ပရိဝိစာရေန္တော အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနဝသေန စိန္တေသိ။ အနုက္ကမေနာတိ ပါထိကသုတ္တေ၊ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃ အာဒယော) မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၈၁) စ အာဂတနယေန တံ တံ အယုတ္တမေဝ စိန္တေန္တော၊ ဘာသန္တော၊ ကရောန္တော စ အနုက္ကမေန ဘဂဝတိ ဗဒ္ဓါဃာတတာယ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တော ဂိဟိဘာဝံ ပတွာ တမတ္ထံ ကထေတိ။

ဧကံသဘာဝိတသမာဓိဝဏ္ဏနာ

၃၆၆-၃၇၁။ ဧကံသာယာတိ တဒတ္ထေ စတုတ္ထီဝစနံ၊ ဧကံသတ္ထန္တိ အတ္ထော။ အံသသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ကောဋ္ဌာသပရိယာယော၊ သော စ အဓိကာရတော ဒိဗ္ဗရူပဒဿနဒိဗ္ဗသဒ္ဒသဝနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘ဧကကောဋ္ဌာသာယာ’’တိအာဒိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဝိကပ္ပနေ ဧကံသဿေဝါဓိပ္ပေတတ္တာ။ အနုဒိသာယာတိ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာဒိဘေဒါယ စတုဗ္ဗိဓာယ အနုဒိသာယ။ ဥဘယကောဋ္ဌာသာယာတိ ဒိဗ္ဗရူပဒဿနတ္ထံ၊ ဒိဗ္ဗသဒ္ဒသဝနတ္ထဉ္စ။ ဘာဝိတောတိ ယထာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ၊ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏဉ္စ သမဓိဂတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘာဝိတော။ တယိဒံ ဝိသုံ ဝိသုံ ပရိကမ္မကရဏေန ဣဇ္ဈန္တီသု ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဧကဇ္ဈံ ဣဇ္ဈန္တီသုပိ ကမေနေဝ ကိစ္စသိဒ္ဓိ ဘဝတိ ဧကဇ္ဈံ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝတော။ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ‘‘ဒိဗ္ဗာနဉ္စ ရူပါနံ ဒဿနာယ၊ ဒိဗ္ဗာနဉ္စ သဒ္ဒါနံ သဝနာယာ’’တိ ဣဒံ ဧကဿ ဥဘယသမတ္ထတာသန္ဒဿနမေဝ၊ န ဧကဇ္ဈံ ကိစ္စသိဒ္ဓိသမ္ဘဝသန္ဒဿနံ။ ‘‘ဧကံသဘာဝိတော သမာဓိ ဟေတူ’’တိ ဣမိနာ သုနက္ခတ္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာယ ဧဝ ပရိကမ္မဿ ကတတ္တာ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဒိဗ္ဗသဒ္ဒံ နာဿောသီတိ ဒဿေတိ။

၃၇၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏတော ဒိဗ္ဗသောတဉာဏမေဝ သေဋ္ဌန္တိ မညမာနော မဟာလိ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘ဣဒံ ဒိဗ္ဗသောတေန…ပေ… မညေ’’တိ။ အပဏ္ဏကန္တိ အဝိရဇ္ဈနကံ၊ အနဝဇ္ဇံ ဝါ။ သမာဓိယေဝ ဘာဝေတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာဓိဘာဝနာ။ ‘‘ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ သေဋ္ဌ’’န္တိ မညမာနေန စ တေန ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏမ္ပိ ဒိဗ္ဗသောတေနေဝ သဟ ဂဟေတွာ ‘‘ဧတာသံ နူန ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ပုထုဝစနေန ပုစ္ဆိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘယံသဘာဝိတာနံ သမာဓီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရာ ဧတာ သမာဓိဘာဝနာ အနိယျာနိကတ္တာ။ တာ ဟိ ဣတော ဗာဟိရကာနမ္ပိ ဣဇ္ဈန္တိ။ န အဇ္ဈတ္တိကာ ဘဂဝတာ သာမုက္ကံသိကဘာဝေန အပ္ပဝေဒိတတ္တာ။ န ဟိ တေ သစ္စာနိ ဝိယ သာမုက္ကံသိကာ။ ယဒတ္ထန္တိ ယေသံ အတ္ထာယ၊ အဘေဒေပိ ဘေဒဝစနမေတံ၊ ယဿ ဝါ ဝိသေသနဘူတဿ အတ္ထာယ။ တေတိ အရိယဖလဓမ္မေ။ ‘‘တ’’န္တိပိ အဓုနာ ပါဌော။ တေ ဟိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ၊ ‘‘အတ္ထိ ခေါ မဟာလိ အညေဝ ဓမ္မာ…ပေ… ယေသံ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ’’တိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဓမ္မာ စ ဣဓ ဝုတ္တာ။

စတုအရိယဖလဝဏ္ဏနာ

၃၇၃။ သံယောဇေန္တီတိ ဗန္ဓေန္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဝဋ္ဋဒုက္ခဘယေ သံယောဇနတော တတ္ထ သတ္တေ သံယောဇေန္တိ နာမ၊ တသ္မာ။ ကတ္ထစိ ‘‘ဝဋ္ဋဒုက္ခမယေ ရထေ’’တိ ပါဌော၊ န ပေါရာဏော တထာ အာစရိယေန အဝဏ္ဏိတတ္တာ။ မဂ္ဂသောတံ အာပန္နော၊ န ပသာဒါဒိသောတံ။ ‘‘သောတောတိ ဘိက္ခဝေ အရိယမဂ္ဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အာပန္နောတိ စ အာဒိတော ပတ္တောတိ အတ္ထော အာ-ဥပသဂ္ဂဿ အာဒိကမ္မနိ ပဝတ္တနတော၊ ဣဒံ ပန ဖလဋ္ဌဝသေန ဝဒတိ။ အတီတကာလဝစနဉှေတံ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန မဂ္ဂသောတံ အာပဇ္ဇတိ နာမ။ တေနေဝါဟ ဒက္ခိဏဝိဘင်္ဂေ ‘‘သောတာပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ၊ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) အပတနဓမ္မောတိ အနုပပဇ္ဇနသဘာဝေါ။ ဓမ္မနိယာမေနာတိ ဥပရိမဂ္ဂဓမ္မနိယာမေန။ ဟေဋ္ဌိမန္တေန သတ္တမဘဝတော ဥပရိ အနုပပဇ္ဇနဓမ္မတာယ ဝါ နိယတောတိ အဋ္ဌကထာမုတ္တကနယော။ ပရံ အယနံ ပရာဂတိ အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ အနေနာတိ ပုန တတိယသမာသဝစနံ၊ ဝါ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

တနုတ္တံ နာမ ပဝတ္တိယာ မန္ဒတာ၊ ဝိရဠတာ စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တနုတ္တာ’’တိအာဒိ။ ကရဟစီတိ နိပါတမတ္တံ၊ ပရိယာယဝစနံ ဝါ။ ‘‘ဩရေန စေ မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ပရိယေသေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၆၂၇) ဝိယ ဩရ-သဒ္ဒေါ န အတိရေကတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာဘာဂိယာန’’န္တိ၊ ဟေဋ္ဌာဘာဂဿ ကာမဘဝဿ ပစ္စယဘာဝေန ဟိတာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယ’’န္တိ တေသံ ဥပပတ္တိဋ္ဌာနဒဿနံ။ ဩပပါတိကောတိ ဥပပါတိကော ဥပပါတနေ သာဓုကာရီ။ တေနာဟ ‘‘သေသယောနိပဋိက္ခေပဝစနမေတ’’န္တိ ပရိနိဗ္ဗာနဓမ္မောတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနသဘာဝေါ။ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ စိတ္တမေဝ ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ’’န္တိအာဒိ။ စိတ္တသီသေန စေတ္ထ သမာဓိ ဂဟိတော ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂၊ ပေဋကော။ ၂၂၊ မိ။ ပ။ ၁။၁။၉) ဝိယ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တေနာဟ ‘‘အရဟတ္တဖလပညာဝ ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ။ သာမန္တိ အတ္တနာဝ၊ အပရပ္ပစ္စယေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဇာနိတွာ’’တိ ဣမိနာ တွာဒိပစ္စယကာရိယဿ ယ-ကာရဿ လောပေါ ဒဿိတော။ ‘‘အဘိညာယာ’’တိ ဣမိနာ ပန နာ-ဝစနကာရိယဿာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစ္ဆီတိ ပစ္စက္ခတ္ထေ နေပါတိကံ။ ပစ္စက္ခကရဏံ နာမ အနုဿဝါကာရပရိဝိတက္ကာဒိကေ မုဉ္စိတွာ သရူပတော အာရမ္မဏကရဏံ။

အရိယအဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၇၄-၅။ ဥပ္ပတိတွာတိ အာကာသမဂ္ဂေန ဍေတွာ။ ပဋိပဇ္ဇတိ အရိယာသာဝကော နိဗ္ဗာနံ၊ အရိယဖလဉ္စ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ၊ သာ စ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဧဝါတိ အရိယမဂ္ဂေါ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါနာမေန ဣဓ ဝုတ္တော။ အာတတဝိတတာဒိဝသေန ပဉ္စင်္ဂိကံ။ ဒိသာဝိဒိသာနိဝိဋ္ဌပဒေသေန အဋ္ဌင်္ဂိကော။ အဋ္ဌင်္ဂတော မုတ္တော အညော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂိကော နာမ မဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂမတ္တောယေဝါ’’တိအာဒိနာ။ န ဟိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထီတိ။ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌ အင်္ဂါနိ အဿာတိ အညပဒတ္ထသမာသံ အကတွာ ‘အဋ္ဌ အင်္ဂါနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ၊ တာနိ အဿ သန္တီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော’တိ သမာသဂဗ္ဘတဒ္ဓိတဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ကာတဗ္ဗာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၇၄၊ ၃၇၅) အာစရိယေန ဝုတ္တံ၊ အဓိပ္ပာယော စေတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗော။ အညပဒတ္ထသမာသေ ဟိ ကတေ န သက္ကာ အဋ္ဌင်္ဂအဋ္ဌင်္ဂိကာနံ ဘေဒေါ အညမညံ ဝိပရိယာယံ ကတွာပိ နိယမေတုံ ဗျာသေ ဥဘယပဒတ္ထပရဘာဝေန သဟေဝ သင်္ချာပရိစ္ဆေဒေန အတ္ထာပတ္တိတော။ သမာသဂဗ္ဘေ ပန တဒ္ဓိတေ ကတေ သက္ကာ ဧဝ တေသံ ဘေဒေါ အညမညံ ဝိပရိယာယံ ကတွာ နိယမေတုံ သမာသေ ဥတ္တရပဒတ္ထပရဘာဝေန ဝိနာဝ သင်္ချာပရိစ္ဆေဒေန အတ္ထာပတ္တိတော။ ဧကတ္ထိဘာဝလက္ခဏော ဟိ သမာသောတိ။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တန္တဋီကာယံ ပန အာစရိယေနေဝ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ယသ္မာ မဂ္ဂင်္ဂသမုဒါယေ မဂ္ဂဝေါဟာရော ဟောတိ၊ သမုဒါယော စ သမုဒါယီဟိ သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ အတ္တနော အဝယဝဘူတာနိ အဋ္ဌ အင်္ဂါနိ ဧတဿ သန္တီတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော’’တိ။ ပဌမနယေ စေတ္ထ အင်္ဂိနာ အင်္ဂဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဒုတိယနယေ ပန အင်္ဂေန အင်္ဂိနောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

ဣဒါနိ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂေ လက္ခဏတော၊ ကိစ္စခဏာရမ္မဏဘေဒကမတော စ ဝိနိစ္ဆယံ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ သမ္မာဒဿနလက္ခဏာတိ အဝိပရီတံ ယာထာဝတော စတုန္နမရိယသစ္စာနံ ပစ္စက္ခမေဝ ဒဿနသဘာဝါ။ သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏောတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဝိပရီတမဘိနိရောပနသဘာဝေါ။ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာတိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတာ ဝါစာ ဇနေ သင်္ဂဏှာတီတိ တဗ္ဗိပက္ခတော ဝိရတိသဘာဝါ သမ္မာဝါစာ ဘေဒကရမိစ္ဆာဝါစပ္ပဟာနေန ဇနေ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပရိဂ္ဂဏှနကိစ္စဝတီ ဟောတိ၊ ဧဝံ အဝိပရီတံ ပရိဂ္ဂဟဏသဘာဝါ။ သမ္မာ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏောတိ ယထာ စီဝရကမ္မာဒိကော ကမ္မန္တော ဧကံ ကာတဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တံတံကိရိယာနိပ္ဖာဒကော ဝါ စေတနာသင်္ခါတော ကမ္မန္တော ဟတ္ထပါဒစလနာဒိကံ ကိရိယံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ ဧဝံ သာဝဇ္ဇကတ္တဗ္ဗကိရိယာသမုဋ္ဌာပကမိစ္ဆာကမ္မန္တပ္ပဟာနေန သမ္မာကမ္မန္တော နိရဝဇ္ဇသမုဋ္ဌာပနကိစ္စဝါ ဟောတိ၊ သမ္ပယုတ္တေ စ သမုဋ္ဌာပေန္တော ဧဝ ပဝတ္တတီတိ အဝိပရီတံ သမုဋ္ဌာပနသဘာဝေါ။ သမ္မာ ဝေါဒါပနလက္ခဏောတိ ကာယဝါစာနံ၊ ခန္ဓသန္တာနဿ စ သံကိလေသဘူတမိစ္ဆာဇီဝပ္ပဟာနေန အဝိပရီတံ ဝေါဒါပနသဘာဝေါ။ သမ္မာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏောတိ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ စိတ္တဿ သံကိလေသပက္ခေ ပတိတုမဒတွာ အဝိပရီတံ ပဂ္ဂဟဏသဘာဝေါ။ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာတိ တာဒိဘာဝလက္ခဏေန အဝိပရီတံ တတ္ထ ဥပဋ္ဌာနသဘာဝေါ။ သမ္မာ သမာဓာနလက္ခဏောတိ ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနေန အဝိပရီတံ စိတ္တဿ သမာဒဟနသဘာဝေါ။

သဟဇေကဋ္ဌတာယ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာ အဝိဇ္ဇာဒယော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတော အညေ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသာ နာမ။ ပဿတီတိ ပကာသေတိ ကိစ္စပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘တပ္ပဋိ…ပေ… အသမ္မောဟတော’’တိ။ ဣဒဉှိ တဿာ ပဿနာကာရဒဿနံ။ တေနေဝ ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန အင်္ဂေန တတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏာ ပဝတ္တတိ။ ပုရိမာနိ ဒွေ ကိစ္စာနိ သဗ္ဗေသမေဝ သာဓာရဏာနီတိ အာဟ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပီ’’တိအာဒိ။ ‘‘တထေဝါ’’တိ ဣမိနာ ‘‘အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဣဒမနုကဍ္ဎတိ။

ပုဗ္ဗဘာဂေတိ ဥပစာရက္ခဏေ။ ဥပစာရဘာဝနာဝသေန အနေကဝါရံ ပဝတ္တစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ နာနက္ခဏာ။ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဝိသယတ္တာ နာနာရမ္မဏာ။ မဂ္ဂဿ ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ ဧကက္ခဏာ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတ္တာ ဧကာရမ္မဏာ။ ကိစ္စတောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒုက္ခာဒိဉာဏေဟိ ကတ္တဗ္ဗေန ဣဓ သာတိသယံ နိဗ္ဗတ္တေန ကိစ္စေန၊ ဣမဿေဝ ဝါ ဉာဏဿ ဒုက္ခာဒိပ္ပကာသနကိစ္စေန။ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ စတူသု သစ္စေသု ကာတဗ္ဗကိစ္စ နိဗ္ဗတ္တိတော။တီဏိ နာမာနိ လဘတိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒိပ္ပဟာနနိဗ္ဗတ္တိတော။ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဝိရတိစေတနာ၊ သဗ္ဗေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒါနီ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၀၄) ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ပန ပဓာနာနံ ဝိရတိစေတနာနံ ဝသေန ‘‘ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မုသာဝါဒါဒီဟိ ဝိရမဏကာလေ ဝါ ဝိရတိယော၊ သုဘာသိတာဒိဝါစာဘာသနာဒိကာလေ စေတနာယော ဟောန္တီတိ ယောဇေတဗ္ဗာ။ စေတနာနံ အမဂ္ဂင်္ဂတ္တာ ‘‘မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဝိရတိယောဝါ’’တိ အာဟ။ ဧကဿေဝ ဉာဏဿ ဒုက္ခာဒိဉာဏတာ ဝိယ၊ ဧကာယေဝ ဝိရတိယာ မုသာဝါဒါဒိဝိရတိဘာဝေါ ဝိယ စ ဧကာယ ဧဝ စေတနာယ သမ္မာဝါစာဒိကိစ္စတ္တယသာဓနာသမ္ဘဝေန သမ္မာဝါစာဒိဘာဝါသိဒ္ဓိတော၊ တံသိဒ္ဓိယဉ္စ အင်္ဂတ္တယတ္တာသိဒ္ဓိတော စ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမိနာ စေတာသံ ဒုဝိဓတံ၊ အဘေဒတဉ္စ ဒဿေတိ။ သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေနာတိ စတုသမ္မပ္ပဓာနစတုသတိပဋ္ဌာနဘာဝဝသေန။

ယဒိပိ သမာဓိဥပကာရကာနံ အဘိနိရောပနာ နုမဇ္ဇနသမ္ပိယာယနု ပဗြူဟနသန္တာနံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခေါပေက္ခာနံ ဝသေန စတူဟိ ဈာနေဟိ သမ္မာသမာဓိ ဝိဘတ္တော၊ တထာပိ ဝါယာမော ဝိယ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိစတုဝါယာမကိစ္စံ၊ သတိ ဝိယ စ အသုဘာသုခါနိစ္စာနတ္တဘူတေသု ကာယာဒီသု သုဘာဒိသညာပဟာနစတုသတိကိစ္စံ ဧကောဝ သမာဓိ စတုက္ကဇ္ဈာနသမာဓိကိစ္စံ န သာဓေတိ။ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ။ တထာ မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာဓိ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ။ တထာ မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ တတိယဇ္ဈာနသမာဓိ တတိယဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ။ တထာ မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ။ တထာ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝါ’’တိ။

တသ္မာတိ ပညာပဇ္ဇောတတ္တာ အဝိဇ္ဇာန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ပညာသတ္ထတ္တာ ကိလေသစောရေ ဃာတေန္တောတိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန အနာဒိမတိ သံသာရေ ဣမိနာ ယောဂိနာ ကဒါစိပိ အသမုဂ္ဃာဋိတပုဗ္ဗော ကိလေသဂဏော ၊ တဿ သမုဂ္ဃာဋကော စ အရိယမဂ္ဂေါ။ အယဉ္စေတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ ဗဟူပကာရာ၊ တသ္မာ။ တဒေဝ ဗဟူပကာရတံ ကာရဏဘာဝေန ဒဿေတုံ ‘‘ယောဂိနော ဗဟူပကာရတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ ‘‘ဗဟူပကာရော’’တိ ဝတွာ တံ ဗဟူပကာရတံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ အယံ တမ္ဗကံသာဒိမယတ္တာ ကူဋော။ တံပရိဟရဏတော မဟာသာရတာယ ဆေကော။ ဧဝန္တိ ယထာ ဟေရညိကဿ စက္ခုနာ ဒိသွာ ကဟာပဏဝိဘာဂဇာနနေ ကိရိယာသာဓကတမဘာဝေန ကရဏန္တရံ ဗဟုကာရံ ယဒိဒံ ဟတ္ထော၊ ဧဝံ ယောဂိနော ပညာယ ဩလောကေတွာ ဓမ္မဝိဘာဂဇာနနေ ပုဗ္ဗစာရီဘာဝေန ဓမ္မန္တရံ ဗဟုကာရံ ယဒိဒံ ဝိတက္ကော ဝိတက္ကေတွာဝ ပညာယ တဒဝဗောဓတော။ တသ္မာ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဗဟုကာရောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုတိယဥပမာယံ ဧဝန္တိ ယထာ တစ္ဆကော ပရေန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဒိန္နံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဝါသိယာ တစ္ဆေတွာ ဂေဟာဒိကရဏကမ္မေ ဥပနေတိ၊ ဧဝံ ယောဂီ ဝိတက္ကေန လက္ခဏာဒိတော ဝိတက္ကေတွာ ဒိန္နဓမ္မေ ယာထာဝတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိညာဘိသမယာဒိကမ္မေ ဥပနေတီတိ ယောဇနာ။ ဝစီဘေဒဿ ဥပကာရကော ဝိတက္ကော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဝစီဘေဒေ နိဝတ္တနပဝတ္တနကရာယ သမ္မာဝါစာယပိ ဥပကာရကောဝါတိ အာဟ ‘‘သွာယ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိနာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝိသာခဿ နာမ ဂဟပတိနော ဝုတ္တံ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တပဒံ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၄) သာဓကဘာဝေန ဒဿေတိ။ ဘိန္ဒတီတိ နိစ္ဆာရေတိ။

ဝစီဘေဒနိယာမိကာ ဝါစာ ကာယိကကိရိယာနိယာမကဿ ကမ္မန္တဿ ဥပကာရိကာတိ တဒတ္ထံ လောကတော ပါကဋံ ကာတုံ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယံ သုစရိတန္တိ ကာယသုစရိတံ၊ ဝစီသုစရိတဉ္စ။ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ နာမ စတုဗ္ဗိဓဝစီသုစရိတတိဝိဓကာယသုစရိတေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မာအာဇီဝံ အဋ္ဌမံ ကတွာ ဝုတ္တံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလံ။ ယဉှိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝေါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ။ တဒုဘယာနန္တရန္တိ ဒုစ္စရိတဒွယပ္ပဟာယကဿ သုစရိတဒွယပါရိပူရိဟေတုဘူတဿ သမ္မာဝါစာသမ္မာကမ္မန္တဒွယဿ အနန္တရံ။ သုတ္တပမတ္တေနာတိ အပ္ပောဿုက္ကံ သုတ္တေန၊ ပမတ္တေန စ။ ဣဒံ ဝီရိယန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယံ။ ကာယာဒီသူတိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု။ ဣန္ဒြိယသမတာဒယော သမာဓိဿ ဥပကာရကာ။ တဗ္ဗိဓုရာ ဓမ္မာ အနုပကာရကာ။ ဂတိယောတိ နိပ္ဖတ္တိယော၊ ကိစ္စာဒိသဘာဝေ ဝါ။ သမနွေသိတွာတိ ဥပဓာရေတွာ၊ ဟေတုမှိ စာယံ တွာပစ္စယော။

ဒွေပဗ္ဗဇိတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၃၇၆-၇။ ကသ္မာ အာရဒ္ဓန္တိ အနုသန္ဓိကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ‘‘အယံ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ တေန အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိဝသေနာယံ ဥပရိ ဒေသနာ ပဝတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တေနာတိ တထာလဒ္ဓိကတ္တာ။ အဿာတိ လိစ္ဆဝိရညော။ ဒေသနာယန္တိ သဏှသုခုမာယ သုညတပဋိသညုတ္တာယ ယထာဒေသိတဒေသနာယ။ နာဓိမုစ္စတီတိ န သဒ္ဒဟတိ န ပသီဒတိ။ တန္တိဓမ္မံ နာမ ကထေန္တောတိ ယေသံ အတ္ထာယ ဓမ္မော ကထီယတိ၊ တတ္ထ တေသံ အသတိပိ မဂ္ဂပဋိဝေဓေ ကေဝလံ သာသနေ ပဝေဏီဘူတံ၊ ပရိယတ္တိဘူတံ ဝါ တန္တိဓမ္မံ ကတွာ ကထေန္တော၊ တေန တဒါ တေသံ မဂ္ဂပဋိဝေဓာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဧဝရူပဿာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ အဝိပရီတဒေသနတာယ ဧဝံပါကဋဓမ္မကာယဿ သတ္ထုနော။ အဿာတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမဓိဂမေန သမာဟိတစိတ္တဿ ကုလပုတ္တဿ ဧတံ ‘‘တံ ဇီဝ’’န္တိအာဒိနာ ဥစ္ဆေဒါဒိဂဟဏံ အပိ နု ယုတ္တန္တိ ပုစ္ဆတိ၊ လဒ္ဓိယာ ပန ဈာနာဓိဂမမတ္တေန န တာဝ ဝိဝေစိတတ္တာ ‘‘ယုတ္တမဿေတ’’န္တိ တေဟိ ဝုတ္တေ ဈာနလာဘိနောပေတံ ဂဟဏံ အယုတ္တမေဝါတိ တံ ဥစ္ဆေဒဝါဒံ၊ သဿတဝါဒံ ဝါ ‘‘အဟံ ခေါ…ပေ… န ဝဒါမီ’’တိအာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာတိ သာဓိပ္ပာယတ္ထော။ ဧတန္တိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကံ။ ဧဝန္တိ ယထာဝုတ္တနယေန။ အထ စ ပနာတိ ဧဝံ ဇာနနတော၊ ပဿနတော စ။ ကာမံ ဝိပဿကာဒိဒဿနမ္ပိ ပါဠိယံ ကတံ၊ အရဟတ္တကူဋေန ပန ဒေသနာ နိဋ္ဌာပိတာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဥတ္တရိ ခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ဒွေ ပဗ္ဗဇိတာ ဝိပဿကတော ပဋ္ဌာယ ‘‘န ကလ္လံ တဿေတံ ဝစနာယာ’’တိ အဝေါစုံ။ ဣမဿာတိ ခီဏာသဝဿ။ ကိဉ္စာပိ ‘‘အတ္တမနာ အဟေသု’’န္တိ ပါဠိယံ န ဝုတ္တံ၊ ‘‘န ကလ္လ’’န္တိအာဒိနာ ပန ဝိဿဇ္ဇနာဝစနေနေဝ တေသံ အတ္တမနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘တေ မမာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ခီဏာသဝေါ ဝိဂတသမ္မောဟော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော၊ တသ္မာ တဿ တထာ ဝတ္တုမယုတ္တန္တိ ဥပ္ပန္နနိစ္ဆယတာယ တံ မမ ဝစနံ သုတွာ အတ္တမနာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သောပိ ခေါ လိစ္ဆဝိ ရာဇာ တေ ဝိယ တထာသဉ္ဇာတနိစ္ဆယတ္တာ အတ္တမနော အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ သောပိ အတ္တမနော အဟောသီ’’တိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ ပရမသုခုမဂမ္ဘီရဒုရနုဗောဓတ္ထပရိဒီပနာယ သုဝိမလဝိပုလပညာဝေယျတ္တိယဇနနာယ သာဓုဝိလာသိနိယာ နာမ လီနတ္ထပကာသနိယာ မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပကာသနာ။

မဟာလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။