📜

၉။ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ပေါဋ္ဌပါဒပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၀၆။ ဧဝံ မဟာသီဟနာဒသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေတွာ ဣဒါနိ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တံ သံဝဏ္ဏေန္တော ယထာနုပုဗ္ဗံ သံဝဏ္ဏနောကာသဿ ပတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ၊ မဟာသီဟနာဒသုတ္တဿာနန္တရံ သင်္ဂီတဿ သုတ္တဿ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဘာဝံ ဝါ ပကာသေတုံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ…ပေ… သာဝတ္ထိယန္တိ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သာဝတ္ထိယ’’န္တိ ဣဒံ သမီပတ္ထေ ဘုမ္မန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ စီဝရာဒိပစ္စယပဋိဗဒ္ဓတာယ ဥပနိဿယံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဇေတော နာမ ရာဇကုမာရော၊ တေန ရောပိတတ္တာ သံဝဍ္ဎိတတ္တာ ပရိပါလိတတ္တာ ဇေတဿ ဝနံ ဥပဝနန္တိ အတ္ထမာဟ ‘‘ဇေတဿ ကုမာရဿ ဝနေ’’တိ။ သုဒတ္တော နာမ ဂဟပတိ အနာထာနံ ပိဏ္ဍဿ ဒါယကတ္တာ အနာထပိဏ္ဍိကော။ တေန ဇေတဿ ဟတ္ထတော အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋိသန္ထရဏေန တံ ကိဏိတွာ အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋီဟေဝ သေနာသနံ ကာရာပေတွာ အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋီဟေဝ ဝိဟာရမဟံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဧဝံ စတုပညာသဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန သော အာရာမော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာတိတော။ တေနာဟ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ အာရာမော ကာရိတော’’တိ။ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ၊ ပါဏိနော နိဝါသဖာသုတာဒိနာ ဝါ ဝိသေသေန ပဗ္ဗဇိတာ တတော တတော အာဂမ္မ ရမန္တိ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဟုတွာ နိဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရာမော။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တဂုဏသမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဂတေပိ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရေ အာနေတွာ ရမေတီတိ အာရာမော။

ဖောဋော ယဿ ပါဒေသု ဇာတောတိ ပေါဋ္ဌပါဒေါ။ ဖောဋော ပေါဋ္ဌောတိ ဟိ ပရိယာယော။ ပရိဗ္ဗာဇကော ဒုဝိဓော ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော၊ အစ္ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော စ။ တတ္ထ အစ္ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကောပိ အစေလကော အာဇီဝကောတိ ဒုဝိဓော။ တေသု အစေလကော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ နဂ္ဂေါ၊ အာဇီဝကော ပန ဥပရိ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ ဥပကစ္ဆကန္တရေ ပဝေသေတွာ ပရိဟရတိ၊ ဟေဋ္ဌာ နဂ္ဂေါ။ အယံ ပန ဒုဝိဓောပေသ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ၊ ဝတ္ထစ္ဆာယာဆာဒနပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတတ္တာ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကသင်္ချံ ဂတောတိ အတ္ထော ။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလောတိ မဟာဝိဘဝတာယ မဟာသာရတံ ပတ္တော ဗြာဟ္မဏော။ ဂဏာစရိယောတိ သာပေက္ခတာယ သမာသော။ သမယန္တိ သာမညနိဒ္ဒေသော၊ ဧကသေသနိဒ္ဒေသော ဝါ၊ တံ တံ သမယန္တိ အတ္ထော။ ပဝဒန္တီတိ ပကာရတော ဝဒန္တိ၊ အတ္တနာ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ယထာ တထာ သမယံ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ တာရုက္ခောတိ တဿ နာမံ။ ပဘုတိ သဒ္ဒေန တောဒေယျဇာဏုသောဏီသောဏဒဏ္ဍကူဋဒန္တာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ၊ အာဒိသဒ္ဒေန ပန ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကာဒိကေ။ တိန္ဒုကော နာမ ကာဠက္ခန္ဓရုက္ခော။ စီရန္တိ ပန္တိ။ တိန္ဒုကာ စီရံ ဧတ္ထ သန္တီတိ တိန္ဒုကစီရော။ တထာ ဧကာ သာလာ ဧတ္ထာတိ ဧကသာလကော။ ဘူတပုဗ္ဗဂတိယာ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣတိ ကတွာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန။ ‘‘တသ္မိ’’န္တိအာဒိနာ ယထာပါဌံ ဝိဘတျန္တဒဿနံ။

အနေကာကာရာနဝသေသဉေယျတ္ထဝိဘာဂတော၊ အပရာပရုပ္ပတ္တိတော စ ဘဂဝတော ဉာဏံ လောကေ ပတ္ထဋမိဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္ထရိတွာ’’တိ၊ ယတော တဿ ဉာဏဇာလတာ ဝုစ္စတိ။ ဝေနေယျာနံ တဒန္တောဂဓဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ။ ဝေနေယျသတ္တပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ သမန္နာဟာရေ ကတေ ပဌမံ နေသံ ဝေနေယျဘာဝေနေဝ ဥပဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အထ သရဏဂမနာဒိဝသေန ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ဝီမံသီယတီတိ အာဟ ‘‘ကိန္နု ခေါ ဘဝိဿတီတိ ဥပပရိက္ခန္တော’’တိ။ နိရောဓန္တိ သညာနိရောဓံ။ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနန္တိ တတော နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနံ သညုပ္ပတ္တိံ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာတိ ယထာ တေ နိရောဓံ၊ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဗျာကရိံသု၊ ဗျာကရိဿန္တိ စ၊ တထာ ဗျာကရဏဝသေန သံသန္ဒိတွာ။ ကတိပါဟစ္စယေနာတိ ဒွီဟတီဟစ္စယေန။ ပါဠိယမေဝ ဟိ ဣမမတ္ထံ ဝက္ခတိ။ သရဏံ ဂမိဿတီတိ ‘‘သရဏ’’မိတိ ဂမိဿတိ။ ‘‘ဟတ္ထိသာရိပုတ္တောတိ ဟတ္ထိသာရိနော ပုတ္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၀၆) အာစရိယေန ဝုတ္တံ။ အဓုနာ ပန ‘‘စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော’’ တွေဝ ပါဌော ဒိဿတိ၊ စိတ္တော နာမ ဟတ္ထာစရိယဿ ပုတ္တောတိ အတ္ထော။

သုရတ္တဒုပဋ္ဋန္တိ ရဇနေန သမ္မာ ရတ္တံ ဒိဂုဏံ အန္တရဝါသကံ ပရိဝတ္တနဝသေန နိဝါသေတွာ။ ‘‘ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတံ ပရိက္ခိပိတွာ’’တိ ဣဒံ ပရိကပ္ပဝစနံ ‘‘တာဒိသော အတ္ထိ စေ၊ တံ ဝိယာ’’တိ။ မေဃဝဏ္ဏန္တိ ရတ္တမေဃဝဏ္ဏံ၊ သဉ္ဈာပဘာနုရဉ္ဇိတမေဃသင်္ကာသန္တိ အတ္ထော။ ပဌမေန စေတ္ထ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ ဒုတိယေန ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ။ ဧကံသဝရဂတန္တိ ဝါမံသဝရပ္ပဝတ္တံ။ တထာ ဟိ သုတ္တနိပါတဋ္ဌကထာယံ ဝင်္ဂီသသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧကံသန္တိ စ ဝါမံသံ ပါရုပိတွာ ဌိတဿေတံ အဓိဝစနံ။ ယတော ယထာ ဝါမံသံ ပါရုပိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ တထာ စီဝရံ ကတွာတိ ဧဝမဿတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ [သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ နိဂြောဓကပ္ပသုတ္တ (ဝင်္ဂီသသုတ္တ) ဝဏ္ဏနာ] တတ္ထ ဧတန္တိ ‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ’’တိ ဝစနံ။ ယတောတိ ယထာဝုတ္တဝစနဿ ပါရုပိတွာ ဌိတဿေဝ အဓိဝစနတ္တာ ဧဝမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပစ္စဂ္ဃန္တိ ဧကံ ကတွာ အနဓိဋ္ဌိတကာလေ ပါဋေက္ကံ မဟဂ္ဃံ၊ ပစ္စဂ္ဃံ ဝါ အဘိနဝံ၊ အဗ္ဘုဏှေ တင်္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အတ္ထော။ ပုရိမဉ္စေတ္ထ အတ္ထဝိကပ္ပံ ကေစိ န ဣစ္ဆတိ။ တထာ ဟိ အာစရိယေနေဝ ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္စဂ္ဃေတိ အဘိနဝေ၊ ပစ္စေကံ မဟဂ္ဃတာယ ပစ္စဂ္ဃေတိ ကေစိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော မဟဂ္ဃံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ စာ’’တိ၊ ဣဓာပိ တေန ပစ္ဆိမောယေဝ အတ္ထဝိကပ္ပော ဂဟိတော။ အဘိနဝတာယ ‘‘ပစ္စဂ္ဃ’’န္တိ စ ဣဒံ အာဒိတော တထာ လဒ္ဓဝေါဟာရေန၊ အနညပရိဘောဂတာယ စ ဝုတ္တံ၊ တထာ ဝါ သတ္ထု အဓိဋ္ဌာနေန တံ ပတ္တံ သဗ္ဗကာလံ ‘‘ပစ္စဂ္ဃ’’န္တွေဝ ဝုစ္စတိ။ သေလမယပတ္တန္တိ မုဂ္ဂဝဏ္ဏသိလာမယံ စတုမဟာရာဇဒတ္တိယံ ပတ္တံ။ အယမေဝ ဟိ ဘဂဝတာ နိစ္စပရိဘုတ္တော ပတ္တော သမစိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာဒီသုပိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၃၇) တထာ ဝုတ္တတ္တာ။

၄၀၇။ အတ္တနော ရုစိဝသေန အဇ္ဈာသယဝသေန၊ န ပရေဟိ ဥဿာဟိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘အတိပ္ပဂဘာဝမေဝ ဒိသွာ’’တိ စ ဣဒံ ဘူတကထနံ န တာဝ ဘိက္ခာစရဏဝေလာ သမ္ပတ္တာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဘဂဝါ ဟိ တဒါ ကာလဿေဝ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တော ‘‘ဝါသနာဘာဂိယာယ ဓမ္မဒေသနာယ ပေါဋ္ဌပါဒံ အနုဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ပါဠိယံ အတိပ္ပဂေါ ခေါတိ ဧတ္ထ ‘‘ပဂေါ’’တိ ဣဒံ ကစ္စာယနမတေန ပ-ဣစ္စုပသဂ္ဂတော ဩ-ကာရဂ-ကာရာဂမနေ သိဒ္ဓံ။ ပ-သဒ္ဒေါယေဝ ပါတောအတ္ထံ ဝဒတိ။ အညေသံ ပန သဒ္ဒဝိဒူနံ မတေန ပါတောပဒမိဝ နေပါတိကံ။ တေနေဝ တတ္ထ တတ္ထ အဋ္ဌကထာသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁) ဝုတ္တံ ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါတိ အတိဝိယ ပါတော’’တိ။ အပိစ ပဌမံ ဂစ္ဆတိ ဒိဝသဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ပဂေါတိ နိဗ္ဗစနံ ဣမိနာ ဒဿိတံ။ ဒုဝိဓော ခလုသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟိ ပဂေါတိ သဒ္ဒေါ နာမနိပါတောပသဂ္ဂဝသေန တိဝိဓော။ ဧဝဉှိ ဣဓ ‘‘အတိပ္ပဂဘာဝမေဝ ဒိသွာ’’တိ ဝစနံ ဥပပန္နံ ဟောတိ။

ယံနူနာတိ ဧသ နိပါတော အညတ္ထ သံသယပရိဒီပနော၊ ဣဓ ပန သံသယပတိရူပကပရိဒီပနောဝ။ ကသ္မာ ‘‘သံသယပရိဒီပနေ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နနု ဗုဒ္ဓါနံ သံသယော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနဉ္စာ’’တိအာဒိ။ သံသယော နာမ နတ္ထိ ဗောဓိမူလေ ဧဝ တဿ သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ။ ပရိဝိတက္ကပုဗ္ဗဘာဂေါတိ အဓိပ္ပေတကိစ္စဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တပရိဝိတက္ကော။ ဧသာတိ ‘‘ကရိဿာမ၊ န ကရိဿာမာ’’တိအာဒိကော ဧသ စိတ္တာစာရော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ လဗ္ဘတိ သမ္ဘဝတိ ဝိစာရဏဝသေနေဝ ပဝတ္တနတော၊ န ပန သံသယဝသေန။ တေနာဟာတိ ယေနေသ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ လဗ္ဘတိ၊ တေန ဘဂဝါ ဧဝမာဟာတိ ဣမမေဝ ပါဠိံ ဣမဿ အတ္ထဿ သာဓကံ ကရောတိ။ အယံ အဋ္ဌကထာတော အပရော နယော – ယံနူနာတိ ပရိကပ္ပနေ နိပါတော။ ‘‘ဥပသင်္ကမေယျ’’န္တိ ကိရိယာပဒေန ဝုစ္စမာနောယေဝ ဟိ အတ္ထော အနေန ဇောတီယတိ။ တသ္မာ အဟံ ယံနူန ယဒိ ပန ဥပသင်္ကမေယျံ သာဓု ဝတာတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယဒိ ပနာ’’တိ ဣဒမ္ပိ တေန သမာနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ယဒိ ပနာဟန္တိ အတ္ထော’’တိ။

၄၀၈။ အဿာတိ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ။ ဥဒ္ဓံဂမနဝသေနာတိ ဥန္နတဗဟုလတာယ ဥဂ္ဂန္တွာ ဥဂ္ဂန္တွာ ပဝတ္တနဝသေန။ ဒိသာသု ပတ္ထဋဝသေနာတိ ဝိပုလဘာဝေန ဘူတပရမ္ပရာယ သဗ္ဗဒိသာသု ပတ္ထရဏဝသေန။ ဧတ္ထ စ ပါဠိယံ ယထာ ဥန္နတပါယော သဒ္ဒေါ ဥန္နာဒေါ၊ ဧဝံ ဝိပုလဘာဝေန ဥပရူပရိ ပဝတ္တောပိ ဥန္နာဒေါယေဝါတိ တဒုဘယံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘ဥန္နာဒိနိယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပုန တဒုဘယမေဝ ဝိဘာဂံ ကတွာ ‘‘ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယာ’’တိ။ အတော ပါဠိနယာနုရူပမေဝ အတ္ထံ ဝိဝရတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒတာကာရဏံ၊ တဿ စ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘တေသဉှီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဗာလာတပေတိ အဘိနဝုဂ္ဂတသူရိယာတပေ။ ကာမဿာဒေါ နာမ ကာမဂုဏဿာဒေါ။ ဘဝဿာဒေါ နာမ ကာမရာဂါဒိသဟဂတော ဘဝေသု အဿာဒေါ။

သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနမိဝ နိပ္ပဘတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ခဇ္ဇောပနကူပမာ ဇာတာ’’တိ။ လာဘသက္ကာရောပိ နော ပရိဟီနောတိ အတ္ထော ဗာဝေရုဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၄။၁၅၄) ဒီပေတဗ္ဗော။ ပရိသဒေါသောတိ ပရိသာယ ပဝတ္တဒေါသော။

၄၀၉။ သဏ္ဌပေသီတိ သညမနဝသေန သမ္မဒေဝ ဌပေသိ။ သဏ္ဌပနဉ္စေတ္ထ တိရစ္ဆာနကထာယ အညမညသ္မိံ အဂါရဝဿ စဇာပနဝသေန အာစာရသိက္ခာပနံ ၊ ယထာဝုတ္တဒေါသဿ နိဂူဟနဉ္စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သိက္ခာပေသီ’’တိအာဒိ။ နန္တိ ပရိသံ။ အပ္ပသဒ္ဒန္တိ နိဿဒ္ဒံ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါဘာဝံ။ ‘‘ဧကော နိသီဒတီ’’တိအာဒိ အတ္ထာပတ္တိဒဿနံ။ ဝုဒ္ဓိန္တိ လာဘဂုဏဝုဒ္ဓိံ။ ပတ္ထယမာနောတိ ပတ္ထယနဟေတု။ မာနန္တေ ဟိ လက္ခဏေ၊ ဟေတုမှိ စ ဣစ္ဆန္တိ သဒ္ဒဝိဒူ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတုံ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇကာ ကိရာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အပရဒ္ဓန္တိ အပရဇ္ဈိတံ။ နပ္ပမဇ္ဇန္တီတိ ပမာဒံ န အာပဇ္ဇန္တိ၊ န အဂါရဝံ ကရောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၄၁၀။ နော အာဂတေ အာနန္ဒောတိ အမှာကံ ဘဂဝတိ အာဂတေ အာနန္ဒော ပီတိ ဟောတိ။ ‘‘စိရဿံ ခေါ ဘန္တေ ဘဂဝါ ဣမံ ပရိယာယမကာသီ’’တိ ဝစနံ ပုဗ္ဗေပိ တတ္ထ အာဂတပုဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တဝစနမိဝ ဟောတီတိ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပရိဟရန္တော ‘‘ကသ္မာ အာဟာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပိယသမုဒါစာရာတိ ပိယာလာပါ။ တသ္မာတိ တထာ ပိယသမုဒါစာရဿ ပဝတ္တနတော။ န ကေဝလံ အယမေဝ၊ အထ ခေါ အညေပိ ပဗ္ဗဇိတာ ယေဘုယျေန ဘဂဝတော အပစိတိံ ကရောန္တေဝါတိ တဒညေသမ္ပိ ဗာဟုလ္လကမ္မေန တဒတ္ထံ သာဓေတုံ ‘‘ဘဂဝန္တဉှီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဥစ္စာကုလီနတာယာ’’တိ ၊ မဟာသမ္မတရာဇတော ပဋ္ဌာယ အသမ္ဘိန္နခတ္တိယကုလတာယာတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ သောဏဒဏ္ဍေန ဝုတ္တံ ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမော ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတော အသမ္ဘိန္နခတ္တိယကုလာ’’တိ၊ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၄) တေန သာသနေ အပ္ပသန္နာနမ္ပိ ကုလဂါရဝေန ဘဂဝတိ အပစိတိံ ဒဿေတိ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ကာ နာမ ကထာတိ ယထာဝုတ္တပရိစ္ဆေဒဗ္ဘန္တရေ ကီဒိသာ နာမ ကထာ။ ဝိပ္ပကတာတိ အာရဒ္ဓါ ဟုတွာ အပရိယောသိတာ။ ‘‘ကာ ကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ ပန ဝဒန္တော အတ္ထတော တဿာ ပရိယောသာပနံ ပဋိဇာနာတိ နာမ။ ကာ ကထာတိ စ အဝိသေသစောဒနာ၊ တသ္မာ ယဿာ တဿာ သဗ္ဗဿာပိ ကထာယ ပရိယောသာပနံ ပဋိညာတံ ဟောတိ၊ တဉ္စ ပဋိဇာနနံ ပဒေသညုနော အဝိသံယန္တိ အာဟ ‘‘ယာဝ…ပေ… သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသီ’’တိ။ ဧသာတိ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ ကထိတာ ရာဇကထာဒိကာ။ နိဿာရာတိ နိရတ္ထကဘာဝေန သာရရဟိတာ။

အဘိသညာနိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၁။ ‘‘တိဋ္ဌတေသာ’’တိ ဧတဿ အာပန္နမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ’’တိအာဒိမာဟ။ သုကာရဏန္တိ သုန္ဒရံ အတ္ထာဝဟံ ဟိတာဝဟံ ကာရဏံ။ ယတ္ထာတိ အညတရိဿံ သာလာယံ။ နာနာတိတ္ထသင်္ခါတာသု လဒ္ဓီသု နိယုတ္တာတိ နာနာတိတ္ထိယာဏိယသဒ္ဒေန။ ဏိကသဒ္ဒေန ဝါ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ယထာ ‘‘အန္တိယော’’တိ။ ‘‘အယံ ကိံ ဝဒတိ အယံ ကိံ ဝဒတီ’’တိ ကုတူဟလံ ကောလာဟလမေတ္ထ အတ္ထီတိ ကောတူဟလာ၊ သာ ဧဝ သာလာ ကောတူဟလသာလာတိ အာဟ ‘‘ကောတူဟလုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတော’’တိ။ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တနတော။ သညာသီသေနာယံ ဒေသနာ၊ တသ္မာ သညာသဟဂတာ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ဂယှန္တိ၊ တတ္ထ ပန စိတ္တံ ပဓာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တနိရောဓေ’’တိ။ ပဟာနဝသေန ပန အစ္စန္တနိရောဓဿ တေဟိ အနဓိပ္ပေတတ္တာ၊ အဝိသယတ္တာ စ ‘‘ခဏိကနိရောဓေ’’တိ အာဟ။ ကာမံ သောပိ တေသံ အဝိသယောဝ၊ အတ္ထတော ပန နိရောဓကထာ ဝုစ္စမာနာ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ အတ္ထာပတ္တိမတ္တံ ပတိ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာတိ အဘိသညာနိရောဓကထာယ။ ‘‘ကိတ္တိဃောသော’’တိ ‘အဟော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါ၊ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ ကာရဏံ ဧဝံ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿေတိ၊ သာဝကေ စ ဧဒိသေ သံဝရသမာဒါနေ ပတိဋ္ဌာပေတီ’တိ ထုတိဃောသော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပတ္ထရတီတိ။ အာစရိယေန ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ ပန ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဘဂဝတော ကထာကိတ္တိဃောသော ပတ္ထရတီ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ။ ပဋိဘာဂကိရိယန္တိ ပဠာသဝသေန ပဋိဘာဂဘူတံ ပယောဂံ။ ဘဝန္တရသမယန္တိ တတြ တတြ ဝုဋ္ဌာနသမယံ အဘူတပရိကပ္ပိတံ ကိဉ္စိ ဥဿာရိယဝတ္ထုံ အတ္တနော သမယံ ကတွာ ကထေန္တိ။ ကိဉ္စိဒေဝ သိက္ခာပဒန္တိ ‘‘ဧကမူလကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဧတ္တကံ ဝေလံ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဒိကံ ကိဉ္စိဒေဝ ကာရဏံ သိက္ခာကောဋ္ဌာသံ ကတွာ ပညပေန္တိ။ နိရောဓကထန္တိ နိရောဓသမာပတ္တိကထံ။

တေသူတိ ကောတူဟလသာလာယံ သန္နိပတိတေသု နာနာတိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏေသု။ ဧကစ္စေတိ ဧကေ။ ပုရိမောတိ ‘‘အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ ပုရိသဿ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝါဒီ။ ဧတ္ထာတိ စတူသု ဝါဒီသု။ ယွာယံ ဣဓ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သမာပတ္တိန္တိ အသညီဘဝါဝဟံ ဝါယောကသိဏပရိကမ္မံ၊ အာကာသကသိဏပရိကမ္မံ ဝါ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိံ၊ ပဉ္စမဇ္ဈာနသမာပတ္တိံ ဝါ။ နိရောဓေတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သညာနိရောဓေ။ ဟေတုံ အပဿန္တောတိ ယေန ဟေတုနာ အသညီဘဝေ သညာယ နိရောဓော သဗ္ဗသော အနုပ္ပာဒေါ၊ ယေန စ တတော စုတဿ ဣဓ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ သညာယ ဥပ္ပာဒေါ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဟေတုံ အဝိသယတာယ အပဿန္တော။

ဒုတိယောတိ ‘‘သညာ ဟိ ဘော ပုရိသဿ အတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝါဒီ။ နန္တိ ပဌမဝါဒိံ။ နိသေဓေတွာတိ ‘‘န ခေါ ပန မေတံ ဘော ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပဋိက္ခိပိတွာ။ မိဂသိင်္ဂတာပသဿာတိ ဧဝံနာမကတာပသဿ။ တဿ ကိရ မတ္ထကေ မိဂသိင်္ဂါကာရေန ဒွေ စူဠာ ဥဋ္ဌဟိံသု၊ ‘‘ဣသိသိင်္ဂေါ’’တိပိ တဿ နာမံ။ အသညကဘာဝန္တိ မုဉ္ဆာပတ္တိယာ ကိရိယာမယသညာဝသေန ဝိဂတသညိဘာဝံ။ ဝက္ခတိ ဟိ ‘‘ဝိသညီ ဟုတွာ’’တိ။ စတ္တာလီသနိပါတေ အာဂတနယေန မိဂသိင်္ဂတာပသဝတ္ထုံ သင်္ခေပတော ဒဿေတုံ ‘‘မိဂသိင်္ဂတာပသော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကိလေသာနံ သန္တာပနတော အတ္တန္တပေါ။ ဒုက္ကရတပတာယ ဃောရတပေါ တိဗ္ဗတပေါ။ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝါပါဒနေန သဗ္ဗသော မိလာပိတစက္ခာဒိတိက္ခိန္ဒြိယတာယ ပရမဓိတိန္ဒြိယော။သက္ကဝိမာနန္တိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ သန္ဓာယာဟ။ တဉှိ တထာရူပပစ္စယာ ကဒါစိ ဥဏှံ၊ ကဒါစိ ထဒ္ဓံ၊ ကဒါစိ စလိတံ ဟောတိ။ ‘‘သက္က…ပေ… ပတ္ထေတီ’’တိ အယောနိသော စိန္တေတွာ ပေသေသိ။ ဘဂ္ဂေါတိ ဘဉ္ဇိတကုသလဇ္ဈာသယော၊ အဓုနာ ပန ‘‘လဂ္ဂေါ’’တိ ပါဌံ လိခန္တိ။ တေန ဒိဗ္ဗဖဿေနာတိ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏမတ္တဒိဗ္ဗဖဿေန။ တန္တိ တထာ သညာပဋိလာဘံ။ ဧဝမာဟာတိ ဧဝံ ‘‘သညာ ဟိ ဘော ပုရိသဿ အတ္တာ’’တိအာဒိနာ အာကာရေန သညာနိရောဓမာဟ။ ဣမိနာဝ နယေန ဣတော ပရေသုပိ ဒွီသု ဌာနေသု ပါဠိမာဟရိတွာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတိယောတိ ‘‘သန္တိ ဟိ ဘော သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝါဒီ။ အာထဗ္ဗဏပယောဂန္တိ အာထဗ္ဗဏဝေဒဝိဟိတံ အာထဗ္ဗဏိကာနံ ဝိသညိဘာဝါပါဒနပ္ပယောဂံ။ ဥပကဍ္ဎနံ အာဟရဏံ။ အပကဍ္ဎနံ အပဟရဏံ ။ အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေတွာတိ အာထဗ္ဗဏဝေဒေ အာဂတံ အဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကံ မန္တပဒံ ပယောဇေတွာ သီသစ္ဆိန္နတာဒိဒဿနေန သညာနိရောဓမာဟ။ တဿာတိ ယဿ သီသစ္ဆိန္နတာဒိ ဒဿိတံ၊ တဿ။

စတုတ္ထောတိ ‘‘သန္တိ ဟိ ဘော ဒေဝတာ မဟိဒ္ဓိကာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝါဒီ။ ယက္ခဒါသီနန္တိ ဒေဝဒါသီနံ၊ ယာ ‘‘ယောဂဝတိယော’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ၊ ယောဂိနိယောတိပိ ပါကဋာ။ မဒနိဒ္ဒန္တိ သုရာမဒနိမိတ္တကံ သုပနံ။ ဒေဝတူပဟာရန္တိ နစ္စနဂါယနာဒိနာ ဒေဝတာနံ ပူဇံ။ သုရာပါတိန္တိ ပါတိပုဏ္ဏံ သုရံ။ ဒိဝါတိ အတိဒိဝါ၊ ဥဿူရေတိ အတ္ထော။ တန္တိ တထာ သုပိတွာ ဝုဋ္ဌဟနံ။ သုတ္တကာလေ ဒေဝတာနံ သညာပကဍ္ဎနဝသေန နိရောဓံ သမာပန္နာ၊ ပဗုဒ္ဓကာလေ သညုပကဍ္ဎနဝသေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတာတိ မညမာနောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဠမူဂကထာ ဝိယာတိ ဣမေသံ ပဏ္ဍိတမာနီနံ ကထာ အန္ဓဗာလကထာသဒိသီ။ စတ္တာရော နိရောဓေတိ အညမညဝိဓုရေ စတ္တာရောပိ နိရောဓေ။ ဧကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဧကသဘာဝေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ န ဗဟုနာတိ န စ အညမညဝိရုဒ္ဓေန ဗဟုဝိဓေန နာနာသဘာဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တေနာပိ ဧကေနာတိ ဧကသဘာဝဘူတေန တေနာပိ နိရောဓေန။ အညေနေဝါတိ တေဟိ ဝုတ္တာကာရတော အညာကာရေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သောတိ ဧကသဘာဝဘူတော နိရောဓော။ အညတြ သဗ္ဗညုနာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓံ ဌပေတွာ။ ဣဓာတိ ကောတူဟလသာလာယံ။ အယံ နိရောဓော အယံ နိရောဓောတိ ဒွိက္ခတ္တုံ ဗျာပနိစ္ဆာဝစနံ သတ္ထာ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသေန အနေကာကာရဝေါကာရံ နိရောဓံ ဝိဘာဝေဿတီတိ ဒဿနတ္ထံ ကတံ။ အဟော နူနာတိ ဧတ္ထ အဟောတိ အစ္ဆရိယေ နိပါတော၊ နူနာတိ အနုဿရဏေ။ တသ္မာ အဟော နူန ဘဂဝါတိ အနညသာဓာရဏဒေသနတ္တာ ဘဂဝါ နိရောဓမ္ပိ အဟော အစ္ဆရိယံ ကတွာ အာရာဓေယျ မညေတိ အဓိပ္ပာယော။ အဟော နူန သုဂတောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အစ္ဆရိယဝိဘာဝနတော ဧဝ စေတ္ထ ဒွိက္ခတ္တုံ အာမေဍိတဝစနံ။ အစ္ဆရိယတ္ထောပိ ဟေသ အဟောသဒ္ဒေါ အနုဿရဏမုခေနေဝ ပေါဋ္ဌပါဒေန ဂဟိတော။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘အနုဿရဏတ္ထေ နိပါတဒွယ’’န္တိ။ တေနာတိ အနုဿရဏတ္ထမုခေန ပဝတ္တနတော။ ‘‘အဟော…ပေ… သုဂတော’’တိ ဝစနေန ဧတဒဟောသီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ယံတံသဒ္ဒါ နိစ္စသမ္ဗန္ဓာ’’တိ သာဓိပ္ပာယံ ယောဇနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယော ဧတေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ကာလဒေသပုဂ္ဂလာဒိဝိဘာဂေန ဗဟုဘေဒတ္တာ ဣမေသံ နိရောဓဓမ္မာနန္တိ ဗဟုတ္တေ သာမိဝစနံ၊ ကုသလသဒ္ဒယောဂေ စေတံ ဘုမ္မတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုသလော နိပုဏော ဆေကောတိ ပရိယာယဝစနမေတံ။ အဟော နူန ကထေယျာတိ အစ္ဆရိယံ ကတွာ ကထေယျ မညေ။ သော သုဂတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ စိဏ္ဏဝသိတာယာတိ နိရောဓသမာပတ္တိယံ စိဏ္ဏဝသီဘာဝတ္တာ။ သဘာဝံ ဇာနာတီတိ နိရောဓသဘာဝံ ယာထာဝတော ဇာနာတိ။

အဟေတုကသညုပ္ပာဒနိရောဓကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ဃရမဇ္ဈေယေဝပက္ခလိတာတိ ယထာ ဃရတော ဗဟိ ဂန္တုကာမာ ပုရိသာ မဂ္ဂံ အနောတရိတွာ ဃရဝိဝရေ သမတလေ ဝိဝဋင်္ဂဏေ ဧဝ ပက္ခလနံ ပတ္တာ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ အတ္ထော။ အသာဓာရဏော ဟေတု၊ သာဓာရဏော ပစ္စယောတိ ဧဝမာဒိဝိဘာဂေါ အညတြ ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန တေန ဝိဘာဂေန ပယောဇနံ နတ္ထိ သညာယ အကာရဏဘာဝပဋိက္ခေပပရတ္တာ စောဒနာယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာရဏဿေဝ နာမ’’န္တိ။ ယံ ပန ပါဠိယံ ဝုတ္တံ ‘‘သဟေတူ ဟိ ပေါဋ္ဌပါဒ သပ္ပစ္စယာ ပုရိသဿ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိပိ နိရုဇ္ဈန္တိပီ’’တိ၊ တတ္ထ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပန နိရုဇ္ဈန္တိယေဝ၊ န တိဋ္ဌန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘နိရုဇ္ဈန္တိပီ’’တိ ဝစနံ၊ န တု နိရောဓဿ သဟေတုသပစ္စယတာဒဿနတ္ထံ။ ဥပ္ပာဒေါယေဝ ဟိ သဟေတုကော၊ န နိရောဓော။ ယဒိ ဟိ နိရောဓောပိ သဟေတုကော သိယာ၊ တဿပိ ပုန နိရောဓေန ဘဝိတဗ္ဗံ အင်္ကုရာဒီနံ ပုန အင်္ကုရာဒိနာ ဝိယ၊ န စ တဿ ပုန နိရောဓော အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပါဠိယာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉ္စ နယော ခဏနိရောဓဝသေန ဝုတ္တော။ ယော ပန ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သဗ္ဗသော အနုပ္ပာဒနိရောဓော၊ သော ‘‘သဟေတုကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော တထာရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိနာ အဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၁၂) တတော ဧဝ စ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၁၃) ဝုတ္တံ ‘‘သညာယ သဟေတုကံ ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ဒီပေတု’’န္တိ။ ဧတဉှိ ပါဠိဝစနံ၊ အဋ္ဌကထာဝစနဉ္စ အနုပ္ပာဒနိရောဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သိက္ခာတိ ဟေတွတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ယ-ကာရလောပေါ ဝါ ‘‘သင်္ချာပိ တမှာ ဝနပတ္တာ ပက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၉၂) ဝိယ။ ဟေတုဘာဝေါ စဿာ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဧကသဒ္ဒေါ စ အညပရိယာယော၊ န သင်္ချာဝါစီ ‘‘ဣတ္ထေကေ သတော သတ္တဿာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅-၉၁၊ ၉၄-၉၈၊ မ။ နိ။ ၃။၂၁) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘သိက္ခာယ ဧကစ္စာ သညာ ဇာယန္တီ’’တိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၄၁၃။ ဝိတ္ထာရေတုကမျတာတိ ဝိတ္ထာရေတုကာမတာယ။ ပုစ္ဆာဝသေနာတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာဝသေန၊ ဝိတ္ထာရေတုကမျတာပုစ္ဆာဝသေနာတိ ဝါ သမာသော။ ‘‘ပေါဋ္ဌပါဒဿေဝါယံ ပုစ္ဆာ’’တိ အာသင်္ကာယ ‘‘ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ သညာယ…ပေ… ဒီပေတုံ တာ ဒဿေန္တောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ ။ တတ္ထာတိ တဿံ ဥပရိ ဝက္ခမာနာယ ဒေသနာယ။ တတိယာတိ အဓိပညာသိက္ခာ အာဂတာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘အယံ…ပေ… ဒေသိတောတိ ဧတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပဝသေန အာဂတာ။ ကသ္မာတိ စေ? ပရိယာပန္နတ္တာ၊ သဘာဝတော၊ ဥပကာရတော စ ယထာရဟံ ပညာက္ခန္ဓေ အဝရောဓတ္တာ သင်္ဂဟိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဟိ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တေ ဝုတ္တံ ‘‘ယာ စာဝုသော ဝိသာခ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂) ကာမဉ္စေတ္ထ ဝုတ္တနယေန တိဿောပိ သိက္ခာ အာဂတာ၊ တထာပိ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ဧဝ အဘိသညာနိရောဓော ဒဿိတော။ ဣတရာ ပန တဿာ သမ္ဘာရဘာဝေန အာနီတာတိ အယမတ္ထော ပါဠိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါတိ ပဉ္စ ကာမကောဋ္ဌာသေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနကရာဂေါ။ အသမုပ္ပန္နကာမစာရောတိ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နတာဝသေန နသမုပ္ပန္နော ယော ကောစိ ကာမစာရော၊ ယာ ကာစိ လောဘုပ္ပတ္တိ။ အဓုနာ ပန ‘‘အသမုပ္ပန္နကာမရာဂေါ’’တိ ပါဌော၊ သော အယုတ္တောဝ အတ္ထတော ဝိရုဒ္ဓတ္တာ။ ကာမရာဂေါ စေတ္ထ ဝိသယဝသေန နိယမိတတ္တာ ကာမဂုဏာရမ္မဏောဝ လောဘော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကာမစာရော ပန ဈာနနိကန္တိဘဝရာဂါဒိပ္ပဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ လောဘစာရော။ ကာမနဋ္ဌေန၊ ကာမေသု ပဝတ္တနဋ္ဌေန စ ကာမစာရော။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေဘူမကဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာ။ ယသ္မာ ဥဘယေသမ္ပိ သဟစရဏဉာယေန ကာမသညာဘာဝေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမသညာ’’တိ ပဒုဒ္ဓါရံ ကတွာ တဒုဘယမေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ အသမုပ္ပန္နကာမစာရတော ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဿ ဝိသေသဒဿနံ၊ အသမုပ္ပန္နကာမစာရဿေဝ ဝါ ဣဓာဓိပ္ပေတဘာဝဒဿနံ။ ကာမံ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါပိ အသမုပ္ပန္နော ဧဝ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋီယတိ၊ တသ္မိံ ပန သမုဂ္ဃာဋိတေပိ န သဗ္ဗော ရာဂေါ သမုဂ္ဃာဋံ ဂစ္ဆတိ တဿ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ။ တသ္မာ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဂ္ဂဟဏေန ဣတရဿ သဗ္ဗဿ ဂဟဏံ န ဟောတီတိ ဥဘယတ္ထသာဓာရဏေန ပရိယာယေန ဥဘယမေဝ သင်္ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ကာမသညာဂ္ဂဟဏံ ကတံ၊ အတော တဒုဘယံ သရူပတော၊ ဝိသေသတော စ ဒဿေတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဘာဝတော ‘‘အသမုပ္ပန္နကာမစာရော ပန ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ အသမုပ္ပန္နကာမစာရဿေဝ ဣဓ ဝဋ္ဋနတော အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ တဿာတိ ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ။ သဒိသတ္တာတိ ကာမသညာဒိဘာဝေန သမာနတ္တာ၊ ဧတေန ပါဠိယံ ‘‘ပုရိမာ’’တိ ဣဒံ သဒိသကပ္ပနာဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အနာဂတာ ဟိ ဣဓ ‘‘နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တာ အနုပ္ပာဒဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တသ္မာ အနာဂတမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အနုပ္ပန္နာဝ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိဝေကဇပီတိသုခသင်္ခါတာတိ ဝိဝေကဇပီတိသုခေဟိ သဟ အက္ခာတာ၊ န ဝိဝေကဇပီတိသုခါနီတိ အက္ခာတာ။ တံသမ္ပယုတ္တာ ဟိ သညာယေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ၊ န ဝိဝေကဇပီတိသုခါနိ။ အထ ဝါ ဝိဝေကဇပီတိသုခကောဋ္ဌာသိကာတိ အတ္ထော။ သင်္ခါတသဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ ကောဋ္ဌာသတ္ထော ‘‘အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၈၉၊ ၉၁) ဝိယ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန နာနတ္ထသညာပဋိဃသညာဟိ နိပုဏတာယ သုခုမာ။ ဘူတတာယ သစ္စာ။ တဒေဝတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဘူတာ’’တိ ဣမိနာ။ သုခုမဘာဝေန၊ ပရမတ္ထဘာဝေန စ အဝိပရီတသဘာဝါတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဗျာသဝသေန ယထာပါဌမတ္ထံ ဒဿေတွာ သမာသဝသေနပိ ယထာပါဌမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ သမာသဗျာသဝသေန ဟိ ဒွိဓာ ပါဌော ဒိဿတိ။ ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုဘာဝသိဒ္ဓါ၊ သညာယ သဏှသုခုမတာ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝိညာယတီတိ ဒဿေတိ။ ဘူတတာယာတိ သုခုမဘာဝေန၊ ပရမတ္ထဘာဝေန စ အဝိပရီတတာယ၊ ဝိဇ္ဇမာနတာယ ဝါ။ ဝိဝေကဇေဟီတိ နီဝရဏဝိဝေကတော ဇာတေဟိ။ ဣဒါနိ ဈာနသမင်္ဂီဝသေန ဝုတ္တဿ ဒုတိယပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘သာ အဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

သမာပဇ္ဇနာဓိဋ္ဌာနံ ဝိယ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိဈာနေ ပရိယာပန္နံ ဟောတိ ယထာ တံ ဓမ္မာနံ ဘင်္ဂက္ခဏော ဓမ္မေသု၊ အာဝဇ္ဇနပစ္စဝေက္ခဏာနိ ပန န ဈာနပရိယာပန္နာနိ၊ တသ္မာ ဈာနပရိယာပန္နမေဝ ဝသီကရဏံ ဂဟေတွာ ‘‘သမာပဇ္ဇန္တော၊ အဓိဋ္ဌဟန္တော၊ ဝုဋ္ဌဟန္တော စ သိက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တန္တိ ပဌမဇ္ဈာနံ။ တေန…ပေ… ဈာနေနာတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘သိက္ခာ’’တိ ဧတဿ သံဝဏ္ဏနာပဒံ။ တေနာတိ စ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနေန ဟေတုနာတိ အတ္ထော။ ဟေတုဘာဝေါ စေတ္ထ ဈာနဿ ဝိဝေကဇပီတိသုခသုခုမသစ္စသညာယ ဥပ္ပတ္တိယာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေါ။ ကာမသညာယ ပန နိရောဓဿ ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝေါဝ။ သော စ ခေါ သုတ္တန္တပရိယာယေန။ တထာ စေဝ ဟေဋ္ဌာ သံဝဏ္ဏိတံ ‘‘တထာရူပါယ ပဋိပတ္တိယာ ဝိနာ အဘာဝတော’’တိ ဧတေနုပါယေနာတိ ယွာယံ ပဌမဇ္ဈာနတပ္ပဋိပက္ခသညာဝသေန ‘‘သိက္ခာ ဧကာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သိက္ခာ ဧကာ သညာ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဧတ္ထ နယော ဝုတ္တော၊ ဧတေန နယေန။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။

၄၁၄။ ဣဒါနိ အာကိဉ္စညာယတနပရမာယ ဧဝ သညာယ ဒဿနေ ကာရဏံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ ဣဒဉ္စ…ပေ… ဥဒ္ဓဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကေသံ ပနိဒံ အင်္ဂတော သမ္မသနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌသမာပတ္တိယာ’’တိအာဒိ။ အင်္ဂတောတိ ဈာနင်္ဂတော။ ဣဒဉှိ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ လက္ခဏဝစနံ။ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနဉှိ ကရောန္တော သမာပတ္တိံ ပတွာ အင်္ဂတောဝ သမ္မသနံ ကရောတိ၊ န စ သညာ သမာပတ္တိယာ ကိဉ္စိ အင်္ဂံ ဟောတိ။ အထ စ ပနေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒဉ္စ သညာ သညာတိ ဧဝံ အင်္ဂတော သမ္မသနံ ဥဒ္ဓဋ’’န္တိ၊ တသ္မာ လက္ခဏဝစနမေတံ။ အင်္ဂတောတိ ဝါ အဝယဝတောတိ အတ္ထော၊ အနုပဒဓမ္မတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကလာပတောတိ သမူဟတော။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ သမာပတ္တိဝသေန တံတံသညာနံ ဥပ္ပာဒနိရောဓေ ဝုစ္စမာနေ အင်္ဂဝသေန သော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဣဒဉ္စာ’’တိအာဒိနာ အင်္ဂတောဝ သမ္မသနံ ဒဿေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာတိ သညာဝသေနေဝ အင်္ဂတော သမ္မသနဿ ဥဒ္ဓဋတ္တာ။ တဒေဝါတိ အာကိဉ္စညာယတနမေဝ၊ န နေဝသညာနာသညာယတနံ တတ္ထ ပဋုသညာဘာဝတော။

‘‘ယော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ယတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယော နာမာ’’တိ ယထာ ‘‘အာဒိမှီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အာဒိတော’’တိ ဝုစ္စတိ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂယှမာနေ ယထာယုတ္တဝိဘတ္တိယာဝ တော-သဒ္ဒဿ လဗ္ဘနတော။ နာမ-သဒ္ဒေါ စေတ္ထ ခေါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဝါစာသိလိဋ္ဌတာမတ္တံ။ သဿေဒန္တိ သကံ၊ အတ္တနာ အဓိဂတဈာနံ၊ တသ္မိံ သညာ သကသညာ၊ သာ ဧတဿတ္ထီတိ သကသညီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္တနော ပဌမဇ္ဈာနသညာယ သညဝါ’’တိ။ ဤကာရော စေတ္ထ ဥပရိ ဝုစ္စမာနနိရောဓပါဒကတာယ သာတိသယာယ ဈာနသညာယ အတ္ထိဘာဝဇောတကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘အနုပုဗ္ဗေန သညဂ္ဂံ ဖုသတီ’’တိအာဒိ။ တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ သကသညိတာဂ္ဂဟဏေန တသ္မိံ တသ္မိံ ဈာနေ သဗ္ဗသော သုစိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

လောကိယာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ၊ သာမိအတ္ထေ ဧဝ ဝါ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ တံ တေသု သေဋ္ဌံ၊ တဒဂ္ဂေန တေသမ္ပိ သေဋ္ဌန္တိ။ ဝိဘတ္တာဝဓိအတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ ။ ဧတ္ထ ပန ‘‘လောကိယာန’’န္တိ ဝိသေသနံ လောကုတ္တရသမာပတ္တီဟိ တဿ အသေဋ္ဌဘာဝတော ကတံ။ သေသံ ‘‘ကိစ္စကာရကသမာပတ္တီန’’န္တိ ပန ဝိသေသနံ အကိစ္စကာရကသမာပတ္တိတော တဿ အသေဋ္ဌဘာဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အကိစ္စကာရကတာ စဿာ ‘‘ယထေဝ ဟိ တတ္ထ သညာ၊ ဧဝံ ဖဿာဒယောပီ’’တိ၊ ‘‘ယဒဂ္ဂေန ဟိ တတ္ထ ဓမ္မာ သင်္ခါရာဝသေသဘာဝပ္ပတ္တိယာ ပကတိဝိပဿကာနံ သမ္မသိတုံ အသက္ကုဏေယျရူပေန ဌိတာ၊ တဒဂ္ဂေန ဟေဋ္ဌိမသမာပတ္တိဓမ္မာ ဝိယ ပဋုကိစ္စကရဏသမတ္ထာပိ န ဟောန္တီ’’တိ စ အဋ္ဌကထာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၈၇) ပဋုသညာကိစ္စာဘာဝဝစနတော ဝိညာယတိ။ သွာယမတ္ထော ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယ နာမ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဋီကာယ အာရုပ္ပကထာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ဋီ။ ၁။၂၈၆) အာစရိယေန သဝိသေသံ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘ယထာ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိယော ဥပရိမာနံ ဥပရိမာနံ သမာပတ္တီနံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ သာဓေန္တိ၊ န ဧဝံ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ကဿစိပိ အဓိဋ္ဌာနံ သာဓေတိ၊ တသ္မာ သာ အကိစ္စကာရိကာ ဣတရာ ကိစ္စကာရိကာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ တဿာပိ ဝိပဿနာစိတ္တပရိဒမနာဒီနံ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စသာဓနတော၊ တသ္မာ ပုရိမောယေဝ အတ္ထော ယုတ္တော။ ကသ္မာ စေတံ တေသမဂ္ဂန္တိ အာဟ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယ’’န္တိအာဒိ။ ‘‘ဣတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘လောကိယာနံ…ပေ… အဂ္ဂတ္တာ’’တိ တဿတ္ထော ဝုတ္တော၊ ‘‘အဂ္ဂတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ဝါ နိဒဿနမေတံ။

ပကပ္ပေတီတိ သံဝိဒဟတိ။ ဈာနံ သမာပဇ္ဇန္တော ဟိ ဈာနသုခံ အတ္တနိ သံဝိဒဟတိ နာမ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာယူဟတိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော ဟိ သမုဒါယတ္ထော။ ယသ္မာ ပန နိကန္တိဝသေန စေတနာကိစ္စဿ မတ္ထကပ္ပတ္တိ၊ တသ္မာ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘နိကန္တိံ…ပေ… နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမာ အာကိဉ္စညာယတနသညာတိ ဣဒါနိ လဗ္ဘမာနာ အာကိဉ္စညာယတနသညာ ။ တံသမတိက္ကမေနေဝ ဥပရိဈာနတ္ထာယ စေတနာဘိသင်္ခရဏသမ္ဘဝတော နိရုဇ္ဈေယျုံ။ အညာတိ အာကိဉ္စညာယတနသညာဟိ အညာ။ ဩဠာရိကာတိ တတော ထူလတရာ။ ကာ ပန တာတိ အာဟ ‘‘ဘဝင်္ဂသညာ’’တိ။ အာကိဉ္စညာယတနတော ဝုဋ္ဌာယ ဧဝ ဟိ ဥပရိဈာနတ္ထာယ စေတနာဘိသင်္ခရဏာနိ ဘဝေယျုံ၊ ဧဝဉ္စ အာကိဉ္စညာယတနသညာ နိရုဇ္ဈေယျုံ၊ ဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဘဝင်္ဂဝသေန ဟောတိ၊ တတော ပရမ္ပိ ယာဝ ဥပရိဈာနသမာပဇ္ဇနံ၊ တာဝ အန္တရန္တရာ ဘဝင်္ဂသညာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တာ စ အာကိဉ္စညာယတနသညာဟိ ဩဠာရိကာတိ အဓိပ္ပာယော။

စေတေန္တောဝါတိ နေဝသညာနာသညာယတနဇ္ဈာနံ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေပိ သမာပဇ္ဇနဝသေန ပကပ္ပေန္တော ဧဝ။ န စေတေတီတိ တထာ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဝိယ ဝါ ပုဗ္ဗာဘောဂါဘာဝတော န ပကပ္ပေတိ နာမ။ ပုဗ္ဗာဘောဂဝသေန ဟိ ဈာနံ ပကပ္ပေန္တော ဣဓ ‘‘စေတေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ အဘိသင်္ခရောန္တောဝါတိ တတ္ထ အပ္ပဟီနနိကန္တိကတာဝသေန အာယူဟန္တော ဧဝ။ နာဘိသင်္ခရောတီတိ တထာ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဝိယ ဝါ ပုဗ္ဗာဘောဂါဘာဝတော နာယူဟတိ နာမ။ ‘‘အဟမေတံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေမိ ဥပသမ္ပာဒေမိ သမာပဇ္ဇာမီ’’တိ ဟိ ဧဝံ အဘိသင်္ခရဏံ တတ္ထ သာလယဿေဝ ဟောတိ၊ န အနာလယဿ၊ တသ္မာ ဧကဒွိစိတ္တက္ခဏိကမ္ပိ ဈာနံ ပဝတ္တေန္တော တတ္ထ အပ္ပဟီနနိကန္တိကတာယ ‘‘အဘိသင်္ခရောန္တော ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တော။ ယသ္မာ ပနဿ တထာ ဟေဋ္ဌိမဈာနေသု ဝိယ ဝါ တတ္ထ ပုဗ္ဗာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘န အဘိသင်္ခရောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော’’တိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ဝိဝရဏံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဣမဿ…ပေ… အတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘န စေတေတိ၊ နာဘိသင်္ခရောတီ’’တိ စ ဝုတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အာဘောဂသမန္နာဟာရောတိ အာဘောဂသင်္ခါတော၊ အာဘောဂဝသေန ဝါ စိတ္တဿ အာရမ္မဏာဘိမုခံ၊ အာရမ္မဏဿ ဝါ စိတ္တာဘိမုခံ အနွာဟာရော။ ‘‘သွာယမတ္ထော’’တိအာဒိနာ တဒေဝတ္ထံ ဥပမာယ ပဋိပါဒေတိ။ ပုတ္တဃရာစိက္ခဏေနာတိ ပုတ္တဃရဿ အာရောစနနယေန။

ဂန္တွာ အာဒါယ အာဂတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပစ္ဆာဘာဂေတိ အာသနသာလာယ ပစ္ဆိမဒိသာယံ ဌိတဿ ပိတုဃရဿ ပစ္ဆာဘာဂေ။ တတောတိ ပုတ္တဃရတော။ လဒ္ဓဃရမေဝါတိ ယတောနေန ဘိက္ခာ လဒ္ဓါ၊ တမေဝ ဃရံ ပုတ္တဂေဟမေဝ။ အာသနသာလာ ဝိယ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ တတော ပိတုဃရပုတ္တဃရဋ္ဌာနိယာနံ နေဝသညာနာသညာယတနနိရောဓသမာပတ္တီနံ ဥပဂန္တဗ္ဗတော။ ပိတုဂေဟံ ဝိယ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ အမနသိကာတဗ္ဗတော၊ မဇ္ဈေ ဌိတတ္တာ စ။ ပုတ္တဂေဟံ ဝိယ နိရောဓသမာပတ္တိ မနသိကာတဗ္ဗတော၊ ပရိယန္တေ ဌိတတ္တာ စ။ ပိတုဃရံ အမနသိကရိတွာတိ ပဝိသိတွာ သမတိက္ကန္တမ္ပိ ပိတုဃရံ အမနသိကရိတွာ။ ပုတ္တဃရဿေဝ အာစိက္ခဏံ ဝိယ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗမ္ပိ နေဝသညာနာသညာယတနံ အမနသိကရိတွာ ပရတော နိရောဓသမာပတ္တတ္ထာယ ဧဝ မနသိကာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ အမနသိကာရသာမညေန၊ မနသိကာရသာမညေန စ ဥပမောပမေယျတာ ဝုတ္တာ အာစိက္ခဏေနပိ မနသိကာရဿေဝ ဇောတနတော။ န ဟိ မနသိကာရေန ဝိနာ အာစိက္ခဏံ သမ္ဘဝတိ။

တာဈာနသညာတိ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရေ ပဝတ္တာ နေဝသညာနာသညာယတနဈာနသညာ။ နိရောဓသမာပတ္တိယဉှိ ယထာရဟံ စတုတ္ထာရုပ္ပကုသလကိရိယဇဝနံ ဒွိက္ခတ္တုမေဝ ဇဝတိ၊ န တဒုတ္တရိ။ နိရုဇ္ဈန္တီတိ သရသဝသေနေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဗလေန ပန ဥပရိ အနုပ္ပာဒေါ။ ယထာ စ ဈာနသညာနံ၊ ဧဝံ ဣတရသညာနမ္ပီတိ အာဟ ‘‘အညာ စာ’’တိအာဒိ။ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဧဝံ ပဋိပန္နော ဘိက္ခူတိ ယထာဝုတ္တေ သညဂ္ဂေ ဌိတဘာဝေန ပဋိပန္နော ဘိက္ခု၊ သော စ ခေါ အနာဂါမီ ဝါ အရဟာ ဝါ ဒွီဟိ ဖလေဟိ သမန္နာဂမော၊ တိဏ္ဏံ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ၊ သောဠသဝိဓာ ဉာဏစရိယာ၊ နဝဝိဓာ သမာဓိစရိယာတိ ဣမေသံ ဝသေန နိရောဓပဋိပါဒနပဋိပတ္တိံ ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ အနုပုဗ္ဗနိရောဓဝသေန စိတ္တစေတသိကာနံ အပ္ပဝတ္တိယေဝ သညာဝေဒနာသီသေန ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဖုသတီတိ ဧတ္ထ ဖုသနံ နာမ ဝိန္ဒနံ ပဋိလဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ ‘‘ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတီ’’တိ ဣမိနာ။ အတ္ထတော ပန ဝုတ္တနယေန ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလံ စိတ္တစေတသိကာနံ သဗ္ဗသော အပ္ပဝတ္တိယေဝ။

နိရတ္ထကတာယ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ တသ္မာ သညာ ဣစ္စေဝ အတ္ထော။ နိရောဓပဒေန အနန္တရိကံ ကတွာ သမာပတ္တိပဒေ ဝတ္တဗ္ဗေ တေသံ ဒွိန္နမန္တရေ သမ္ပဇာနပဒံ ဌပိတန္တိ အာဟ ‘‘နိရောဓပဒေန အန္တရိကံ ကတွာ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနု…ပေ… အတ္ထော’’တိ၊ တေန အယုတ္တသမာသောယံ ယထာရုတပါဌောတိ ဒဿေတိ။ တတြာပီတိ တသ္မိံ ယထာပဒမနုပုဗ္ဗိဌပနေပိ အယံ ဝိသေသတ္ထောတိ ယောဇနာ။ သမ္ပဇာနန္တဿာတိ တံ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ သမ္မသနဝသေန ပဇာနန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ။ အန္တေတိ ယထာဝုတ္တာယ နိရောဓပဋိပါဒနပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနေ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ သမ္ပဇာနန္တဿာတိ သမ္ပဇာနကာရိနော၊ ဣမိနာ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနကဿ ဘိက္ခုနော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗပါဋိဟာရိကပညာယ သဒ္ဓိံ အတ္ထသာဓိကာ ပညာ ကိစ္စတော ဒဿိတာ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ ဝစနသေသာပေက္ခာ’ နပေက္ခတာ ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပာနံ ဝိသေသော။

သံဝဏ္ဏနောကာသာနုပ္ပတ္တိတော နိရောဓသမာပတ္တိကထာ ကထေတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာကာရေနာတိ နိရောဓသမာပတ္တိယာ သရူပဝိသေသော၊ သမာပဇ္ဇနကော၊ သမာပဇ္ဇနဋ္ဌာနံ၊ သမာပဇ္ဇနကာရဏံ၊ သမာပဇ္ဇနာကာရောတိ ဧဝမာဒိနာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ။ တတ္ထာတိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၀၇) ကထိတတောဝါတိ ကထိတဋ္ဌာနတော ဧဝ၊ တေဝီသတိမပရိစ္ဆေဒတောတိ အတ္ထော၊ န ဣဓ တံ ဝဒါမ ပုနရုတ္တိဘာဝတော၊ ဂန္ထဂရုကဘာဝတော စာတိ အဓိပ္ပာယော။

ပါဠိယံ ဧဝံ ခေါ အဟန္တိ ဧတ္ထ အာကာရတ္ထော ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂဟိတာကာရဒဿနန္တိ ကတွာ။ ဧဝံ ပေါဋ္ဌပါဒါတိ ဧတ္ထ ပန သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထော တထေဝ အနုဇာနနန္တိ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘သုဥဂ္ဂတိတံ တယာ’တိ အနုဇာနန္တော’’တိ။

၄၁၅။ သညာ အဂ္ဂါ ဧတ္ထာတိ သညဂ္ဂံ၊ အာကိဉ္စညာယတနံ။ အဝသေသသမာပတ္တီသုပိ သညဂ္ဂံ အတ္ထီတိ ဧတ္ထ ပန သညဂ္ဂဘာဝေါ ‘‘သညဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တော၊ သညာယေဝ အဂ္ဂန္တိ တုလျာဓိကရဏသမာသော ဝါ။ ‘‘ပုထူ’’တိ အယံ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော၊ နိကာရလောပေါ ဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟူနီ’’တိ။ ‘‘ယထာ’’တိ ဣမိနာ ကရဏပ္ပကာရသင်္ခါတော ပကာရဝိသေသော ဂဟိတော၊ န ပကာရသာမညန္တိ ဒဿေတိ ‘‘ပထဝီကသိဏာဒီသူ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိ တဗ္ဗိဝရဏံ။ ဈာနာနံ တာဝ ယုတ္တော ကရဏဘာဝေါ သညာနိရောဓဖုသနဿ သာဓကတမဘာဝတော၊ ကသိဏာနံ ပန ကထန္တိ? တေသမ္ပိ သော ယုတ္တော ဧဝ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ဈာနာနံ နိရောဓဖုသနဿ သာဓကတမဘာဝေါ၊ တဒဂ္ဂေန ကသိဏာနမ္ပိ တဒဝိနာဘာဝတော။ အနေကကရဏာပိ စ ကိရိယာ ဟောတိယေဝ ယထာ ‘‘အညေန မဂ္ဂေန ယာနေန ဒီပိကာယ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဧကဝါရန္တိ သကိံ။ ပုရိမသညာနိရောဓန္တိ ကာမသညာနိရောဓံ၊ န ပန နိရောဓသမာပတ္တိသညိတံ သညာနိရောဓံ။ ဧကံ သညဂ္ဂန္တိ ဧကံ သညာဘူတံ အဂ္ဂံ၊ ဧကော သညဂ္ဂဘာဝေါ ဝါ ဟေဋ္ဌိမာယ သညာယ ဥက္ကဋ္ဌဘာဝတော။ သညာ စ သာ အဂ္ဂဉ္စာတိ ဟိ သညဂ္ဂံ၊ န သညာသု အဂ္ဂန္တိ။ ယထာ ပန သညာ အဂ္ဂေါ ဧတ္ထာတိ သညဂ္ဂံ၊ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ ဧဝံ သေသဈာနမ္ပိ။ ယေန စ နိမိတ္တေန ဈာနံ ‘‘သညဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ သညာသင်္ခါတံ နိမိတ္တံ ဘာဝလောပေန၊ ဘာဝပ္ပဓာနေန ဝါ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ ဒွေ ဝါရေတိ ဒွိက္ခတ္တုံ။ သတသဟဿံ သညဂ္ဂါနီတိ မိဂပဒဝဠဉ္ဇနနိဒ္ဒေသော။ သေသကသိဏေသူတိ ကသိဏာနမေဝ ဂဟဏံ နိရောဓကထာယ အဓိကတတ္တာ၊ တတော ဧဝ စေတ္ထ ဈာနဂ္ဂဟဏေနပိ ကသိဏဇ္ဈာနာနိ ဧဝ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ‘‘ပထဝီကသိဏေန ကရဏဘူတေနာ’’တိ တဒါရမ္မဏိကံ ဈာနံ အနာမသိတွာ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေန ကရဏဘူတေနာ’’တိ တဒါရမ္မဏံ အနာမသိတွာ ဝဒတိ။ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိနာ တဒေဝတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ နိဂမနံ ကရောတိ။ သဗ္ဗမ္ပီတိ ဧကဝါရံ သမာပန္နဇ္ဈာနသညမ္ပိ။ သင်္ဂဟေတွာတိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏေန တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော သင်္ဂဟံ ကတွာ၊ သမာပဇ္ဇနဝသေန၊ သဉ္ဇာနနလက္ခဏေန စ ဧကတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပရာပရန္တိ ပုနပ္ပုနံ။ ဗဟူနိ သညဂ္ဂါနိ ဟောန္တိ။

၄၁၆။ ပဌမနယေ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ။ ဒုတိယနယေ ပန ယသ္မာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂေန ဃဋေန္တဿ မဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ။ တတိယနယေ စ ယသ္မာ ပဌမနယော ဩဠာရိကော၊ ဒုတိယနယောပိ မိဿကောတိ တဒုဘယံ အသမ္ဘာဝေတွာ အစ္စန္တသုခုမဂမ္ဘီရံ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရမေဝ ဒဿေတုံ မဂ္ဂဖလဝသေန သညာဉာဏာနိ ဒဿိတာနိ။ တယောပေတေ နယာ မဂ္ဂသောဓနဝသေန ဒဿိတာ။

‘‘အယံ ပနေတ္ထ သာရော’’တိ ဝိဘာဝေတုံ တိပိဋကမဟာသိဝတ္ထေရဝါဒေါ အာဘတော။ တထာ ဟိ ‘‘အရဟတ္တဖလသညာယ ဥပ္ပာဒါ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၁၆) ထေရဝါဒါနုကူလမေဝ ဥပရိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိတောတိ။ ဣမေ ဘိက္ခူတိ ပုရိမဝါဒိနော ဘိက္ခူ။ တဒါ ဒီဃနိကာယတန္တိံ ပရိဝတ္တန္တေ ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ယထာဝုတ္တပဋိပါဋိယာ တယော နယေ ကထေန္တေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဧဝံ ထေရော ဝဒတိ။ နိရောဓံ ပုစ္ဆိတွာ တသ္မိံ ကထိတေ တဒနန္တရံ သညာဉာဏုပ္ပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော အတ္ထတော နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ နာမ။ နိရောဓတော စ ဝုဋ္ဌာနံ အရဟတ္တဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝါ သိယာ၊ အနာဂါမိဖလုပ္ပတ္တိယာ ဝါ၊ တတ္ထ သညာ ပဓာနာ၊ တဒနန္တရဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ တဒုဘယံ နိဒ္ဓါရေန္တော ထေရော ‘‘ပေါဋ္ဌပါဒေါ ဟေဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘဂဝါတိ အာလပနဝစနံ။

ယထာ မဂ္ဂဝီထိယံ မဂ္ဂဖလဉာဏေသု ဥပ္ပန္နေသု နိယမတော မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယံ ဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ အရဟတ္တဖလ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနံ။ အယမေဝ ပစ္စယော ဣဒပ္ပစ္စယော မ-ကာရဿ ဒ-ကာရံ ကတွာ။ ဒ-ကာရေနပိ ပကတိပဒမိစ္ဆန္တိ ကေစိ သဒ္ဒဝိဒူ။ သော ပန ထေရဝါဒေ န ဖလသမာဓိသညာ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဖလသမာဓိသညာပစ္စယာ’’တိ၊ အရဟတ္တဖလသမာဓိသဟဂတသညာပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ကိရာတိ အနုဿရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယထာဓိဂတဓမ္မာနုဿရဏပက္ခိယာ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ သမာဓိသီသေန စေတ္ထ သဗ္ဗံ အရဟတ္တဖလံ ဂဟိတံ သဟစရဏဉာယေန၊ တသ္မိံ အသတိ ပစ္စဝေက္ခဏာယ အသမ္ဘဝေါတိ ပါဠိယံ ‘‘ဣဒပ္ပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမိဓ ဒီဃဘာဏကာနံ မတေန ဖလပစ္စဝေက္ခဏာယ ဧကန္တိကတာ ဒဿိတာ။ စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဋ္ဌကထာယံ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘သာ ပန န သဗ္ဗေသံ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတိ။ ဧကော ဟိ ပဟီနကိလေသမေဝ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ ဧကော အဝသိဋ္ဌကိလေသမေဝ၊ ဧကော မဂ္ဂမေဝ၊ ဧကော ဖလမေဝ၊ ဧကော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဣမာသု ပန ပဉ္စသု ပစ္စဝေက္ခဏာသု ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ နော လဒ္ဓုံ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၇၅)၊ တဒေတံ မဇ္ဈိမဘာဏကာနံ မတေန ဝုတ္တံ။ အာဘိဓမ္မိကာ ပန ဝဒန္တိ –

‘‘မဂ္ဂံ ဖလဉ္စ နိဗ္ဗာနံ၊ ပစ္စဝေက္ခတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဟီနေ ကိလေသေ သေသေ စ၊ ပစ္စဝေက္ခတိ ဝါ န ဝါ’’တိ။ (အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယံ ကမ္မဋ္ဌာနသင်္ဂဟဝိဘာဂေ ဝိသုဒ္ဓိဘေဒေ)၊

သညာအတ္တကထာဝဏ္ဏနာ

၄၁၇။ ‘‘ဂါမသူကရော’’တိ ဣမိနာ ဝနသူကရမပနေတိ။ ဧဝဉှိ ဥပမာဝစနံ သူပပန္နံ ဟောတီတိ။ ဒေသနာယ သဏှဘာဝေန သာရမ္ဘမက္ခဣဿာဒိမလဝိသောဓနတော သုတမယဉာဏံ နှာပိတံ ဝိယ၊ သုခုမဘာဝေန အနုဝိလိတ္တံ ဝိယ၊ တိလက္ခဏဗ္ဘာဟတတာယ ကုဏ္ဍလာဒျာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ ဝိယ စ ဟောတိ။ တဒနုပဝိသတော ဉာဏဿ၊ တထာဘာဝါ တံသမင်္ဂိနော စ ပုဂ္ဂလဿ တထာဘာဝါပတ္တိ၊ နိရောဓကထာယ နိဝေဒနဉ္စဿ သိရိသယနေ ပဝေသနသဒိသန္တိ အာဟ ‘‘သဏှသုခုမ…ပေ… အာရာပိတောပီ’’တိ။ တတ္ထာတိ တိဿံ နိရောဓကထာယံ။ မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ သုခံ န ဝိန္ဒန္တော အလဘန္တော၊ အဇာနန္တော ဝါ။ မလဝိဒူသိတတာယ ဂူထဋ္ဌာနသဒိသံ။ အတ္တနော လဒ္ဓိန္တိ အတ္တဒိဋ္ဌိံ။ အနုမတိံ ဂဟေတွာတိ အနုညံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧဒိသော မေ အတ္တာ’’တိ အနုဇာနာပေတွာ၊ အတ္တနော လဒ္ဓိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပါဠိယံ ကံ ပနာတိ ဩဠာရိကော၊ မနောမယော၊ အရူပီတိ တိဏ္ဏံ အတ္တဝါဒါနံ ဝသေန တိဝိဓေသု အတ္တာနေသု ကတရံ အတ္တာနံ ပစ္စေသီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒေသနာယ သုကုသလော’’တိ ဣမိနာ ‘‘အဝဿံ မေ ဘဂဝါ လဒ္ဓိံ ဝိဒ္ဓံသေဿတီ’’တိ တဿ မနသိကာရံ ဒဿေတိ။ ပရိဟရန္တောတိ ဝိဒ္ဓံသနတော အပနေန္တော၊ အရူပီ အတ္တာတိ အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါဠိယံ ‘‘ဩဠာရိကံ ခေါ’’တိအာဒိမှိ ပရိဗ္ဗာဇကဝစနေ အယမဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ စတုသန္တတိရူပပ္ပဗန္ဓံ ဧကတ္တဝသေန ဂဟေတွာ ရူပီဘာဝတော ‘‘ဩဠာရိကော အတ္တာ’’တိ ပစ္စေတိ အတ္တဝါဒီ၊ အန္နပါနောပဋ္ဌာနတဉ္စဿ ပရိကပ္ပေတွာ ‘‘သဿတော’’တိ မညတိ၊ ရူပီဘာဝတော ဧဝ စ သညာယ အညတ္တံ ဉာယာဂတမေဝ၊ ယံ ဝေဒဝါဒိနော ‘‘အန္နမယော၊ ပါနမယော’’တိ စ ဒွိဓာ ဝေါဟရန္တိ၊ တသ္မာ ပရိဗ္ဗာဇကော တံ အတ္တဝါဒိမတံ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ‘‘ဩဠာရိကံ ခေါ’’တိအာဒိမာဟာတိ။

‘‘ဩဠာရိကော စ ဟိ တေ ပေါဋ္ဌပါဒ အတ္တာ အဘဝိဿာ’’တိအာဒိမှိ ဘဂဝတော ဝစနေ စာယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ အတ္တာ ရူပီ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရူပံ အတ္တာ သိယာ၊ န စ သညီ သညာယ အရူပဘာဝတော၊ ရူပဓမ္မာနဉ္စ အသဉ္ဇာနနသဘာဝတ္တာ။ ရူပီ စ သမာနော ယဒိ တဝ မတေန နိစ္စော၊ သညာ စ အပရာပရံ ပဝတ္တနတော တတ္ထ တတ္ထ ဘိဇ္ဇတီတိ ဘေဒသဗ္ဘာဝတော အနိစ္စာ ၊ ဧဝမ္ပိ ‘‘အညာ သညာ၊ အညော အတ္တာ’’တိ သညာယ အဘာဝတော အစေတနောဝ အတ္တာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧသ အတ္တာ န ကမ္မဿ ကာရကော၊ န စ ဖလဿ ဥပဘုဉ္ဇနကောတိ အာပန္နမေဝါတိ ဣမံ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဩဠာရိကော စာ’’တိအာဒိမာဟာတိ။ တတ္ထာတိ ‘‘ရူပီ အတ္တာ’’တိ ဝါဒေ။ ပစ္စာဂစ္ဆတောတိ သေသကိရိယာပေက္ခာယ ကမ္မတ္ထေယေဝ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပစ္စာဂစ္ဆတောတိ စ ပစ္စာဂစ္ဆန္တဿ၊ ဇာနန္တဿ၊ ပဋိစ္စ ဝါဒေန ပဝတ္တဿာတိ ဝါ အတ္ထော။ ‘‘အညာ စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အညာ စ သညာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဥပ္ပာဒပုဗ္ဗကော နိရောဓော၊ န စ ဥပ္ပန္နံ အနိရုဇ္ဈနကံ နာမ အတ္ထီတိ စောဒနံ သောဓေတုံ ‘‘စတုန္နံ ခန္ဓာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ နေသံ ဧကာလမ္ဗဏဝတ္ထုကဘာဝေ ဥပ္ပာဒနိရောဓာဓိကာရတ္တာ ဧကုပ္ပာဒနိရောဓဘာဝေါဝ ဝုတ္တော။ အပရာပရန္တိ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခ။

၄၁၈-၄၂၀။ ပါဠိယံ မနောမယန္တိ ဈာနမနသော ဝသေန မနောမယံ။ ယော ဟိ ဗာဟိရပစ္စယနိရပေက္ခော၊ သော မနသာဝ နိဗ္ဗတ္တောတိ မနောမယော။ ရူပလောကေ နိဗ္ဗတ္တသရီရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယံ ဝေဒဝါဒိနော ‘‘အာနန္ဒမယော ၊ ဝိညာဏမယော’’တိ စ ဒွိဓာ ဝေါဟရန္တိ။ တတြာပီတိ ‘‘မနောမယော အတ္တာ’’တိ ဝါဒေပိ။ ဒေါသေ ဒိန္နေတိ ‘‘အညာဝ သညာ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဒေါသေ ဒိန္နေ အတ္တနော လဒ္ဓိံယေဝ ဝဒန္တော ‘‘အရူပိံ ခေါ’’တိအာဒိမာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဓာပိ ပုရိမဝါဒေ ဝုတ္တနယေန ‘‘ယဒိ အတ္တာ မနောမယော သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂီ အဟီနိန္ဒြိယော ဘဝေယျ၊ ဧဝံ သတိ ရူပံ အတ္တာ သိယာ၊ န စ သညီ သညာယ အရူပဘာဝတော’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ဒေါသဒဿနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တမတ္ထဉှိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘မနောမယော စ ဟိ တေ ပေါဋ္ဌပါဒါ’’တိအာဒိမဝေါစ။ ကသ္မာ ပနာယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမံ ဩဠာရိကံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနိတွာ တံ လဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပုန မနောမယံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနာတိ? တမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ပုန အရူပိံ အတ္တာနံ ပဋိဇာနာတီတိ? ကာမဉ္စေတ္ထ ကာရဏံ ‘‘တတော သော အရူပီ အတ္တာတိ ဧဝံလဒ္ဓိကော သမာနောပိ…ပေ… အာဒိမာဟာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ၊ တထာပိ ဣမေ တိတ္ထိယာ နာမ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တာ ထုသရာသိမှိ နိခါတခါဏုကော ဝိယ စဉ္စလာတိ ကာရဏန္တရမ္ပိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သညာ နပ္ပတိဋ္ဌာတီတိ အာရမ္မဏေ သဉ္ဇာနနဝသေန သညာ န ပတိဋ္ဌာတိ၊ အာရမ္မဏေ သညံ န ကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သညာပတိဋ္ဌာနကာလေတိ ဧတ္ထာပိ အယံ နယော။

တတြာပီတိ ‘‘အရူပီ အတ္တာ’’တိ ဝါဒေပိ။ သညာယာတိ ပကတိသညာယ၊ ဧဝံ ဘဒန္တဓမ္မပါလတ္ထေရေန (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၁၈-၄၂၀) ဝုတ္တံ။ အညသ္မိံ တိတ္ထာယတနေ ဥပ္ပာဒနိရောဓန္တိ ဟိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ဝေဒိကာနံ မတေန နာနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နာယ နာနာရမ္မဏာယ သညာယ ဥပ္ပာဒနိရောဓမိစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ ကေစိ ပန ‘‘အာစရိယသညာယာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တဒယုတ္တံ အတ္ထဿ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ၊ ထေရေန စ အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ အပရာပရံ ပဝတ္တာယ သညာယ ဥပ္ပာဒဝယဒဿနတော ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ဣစ္ဆတိ။ တထာပိ ‘‘သညာ သညာ’’တိ ပဝတ္တသမညံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတွာ တဿ အဝိစ္ဆေဒံ ပရိကပ္ပေန္တော သဿတံ မညတိ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တာနံ ပန သဿတံ မညတီ’’တိ။ တသ္မာတိ အပရာပရံ ပဝတ္တသညာယ နာမမတ္တေန သဿတံ မညနတော။ သညာယ ဥပ္ပာဒနိရောဓမတ္တေ အဋ္ဌတွာ တဒုတ္တရိ သဿတဂ္ဂါဟဿ ဂဟဏတော ဒေါသံ ဒဿေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထေဝါတိ ယထာ ‘‘ရူပီ အတ္တာ၊ မနောမယော အတ္တာ’’တိ စ ဝါဒဒွယေ အတ္တနော အသညတာ၊ ဧဝဉ္စဿ ‘‘အစေတနတာ’’တိအာဒိဒေါသပ္ပသင်္ဂေါ ဒုန္နိဝါရော ၊ တထေဝ ဣမသ္မိံ ဝါဒေပီတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒဿနေနာတိ အတ္တဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဘိနိဝေသေန။ အဘိဘူတတ္တာတိ အနာဒိကာလဘာဝိတဘာဝေန အဇ္ဈောတ္ထဋတ္တာ၊ နိဝါရိတဉာဏစာရတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေန သန္တတိဃနေန၊ သမူဟဃနေန စ ဝဉ္စိတော ဗာလော ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနံ ဓမ္မသမူဟံ မိစ္ဆာဂါဟဝသေန ‘‘အတ္တာ’’တိ စ ‘‘နိစ္စော’’တိ စ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ၊ တံ ဧကတ္တသညိတံ သန္တတိဃနံ၊ သမူဟဃနဉ္စ ဝိနိဘုဇ္ဇ ယာထာဝတော ဇာနနံ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေါ၊ သော စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ တိတ္ထိယာနံ နတ္ထိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ပရိဗ္ဗာဇကော တာဒိသဿ ဉာဏပရိပါကဿ အဘာဝတော ဝုစ္စမာနမ္ပိ နာနတ္တံ နာညာသီတိ အာဟ ‘‘တံ နာနတ္တံ အဇာနန္တော’’တိ။ သညာ နာမာယံ နာနာရမ္မဏာ နာနာက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေတိ စာတိ ဝေဒိကာနံ မတံ။ သညာယ ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ပဿန္တောပိ သညာမယံ သညာဘူတံ အတ္တာနံ ပရိကပ္ပေတွာ ယထာဝုတ္တဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဘာဝတော နိစ္စမေဝ ကတွာ ဒိဋ္ဌိမညနာယ မညတိ။ တထာဘူတဿ စ တဿ သဏှသုခုမပရမဂမ္ဘီရဓမ္မတာ န ဉာယတေဝါတိ ဣဒံ ကာရဏံ ပဿန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အထဿ ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟ။

ဒိဋ္ဌိအာဒီသု ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဒဿနံ အဘိနိဝိသနံ ဒိဋ္ဌိ။ တဿာ ဧဝ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတံ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ နိဇ္ဈာနဝသေန ခမနံ ခန္တိ။ တထာ ရောစနံ ရုစိ။‘‘အညထာယေဝါ’’တိအာဒိ တေသံ ဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝိဘဇ္ဇ ဒဿနံ။ တတ္ထ အညထာယေဝါတိ ယထာ အရိယဝိနယေ အန္တဒွယံ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမပဋိပဒါဝသေန ဒဿနံ ဟောတိ၊ တတော အညထာယေဝ။ အညဒေဝါတိ ယံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇတိ ခန္ဓာယတနာဒိ၊ တဿ စာပိ အနိစ္စတာဒိ၊ တတော အညဒေဝ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တသဿတာဒိကံ တယာ ခမတေ စေဝ ရုစ္စတေ စာတိ အတ္ထော။ အာဘုသော ယုဉ္ဇနံ အာယောဂေါ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယုတ္တပယုတ္တတာ’’တိ။ ပဋိပတ္တိယာတိ ပရမတ္တစိန္တနာဒိပရိဗ္ဗာဇကပဋိပတ္တိယာ။ အာစရိယဿ ဘာဝေါ အာစရိယကံ၊ ယထာ တထာ ဩဝါဒါနုသာသနံ၊ တဒဿတ္ထီတိ အာစရိယကော ယထာ ‘‘သဒ္ဓါ’’တိ အာဟ ‘‘အညတ္ထာ’’တိအာဒိ။ အညသ္မိံ တိတ္ထာယတနေ တဝ အာစရိယဘာဝေါ အတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တေနာ’’တိအာဒိ သဟ ယောဇနာယ ယထာဝါကျံ ဒဿနံ။ ‘‘အယံ ပရမတ္ထော၊ အယံ သမ္မုတီ’’တိ ဣမဿ ဝိဘာဂဿ ဒုဗ္ဗိဘာဂတ္တာ ဒုဇ္ဇာနံ ဧတံ နာနတ္တံ။ ‘‘ယဇ္ဇေတံ ဒုဇ္ဇာနံ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ အညံ ပနတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တထာ ပဋိပန္နတံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညော ဝါ သညာတောတိ သညာသဘာဝတော အညသဘာဝေါ ဝါ အတ္တာ ဟောတူတိ အတ္ထော။ အဓုနာ ပန ‘‘အညာ ဝါ သညာ’’တိ ပါဌော ဒိဿတိ။ အဿာတိ အတ္တနော။

လောကီယတိ ဒိဿတိ၊ ပတိဋ္ဌဟတိ ဝါ ဧတ္ထ ပုညပါပံ၊ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကော၊ အတ္တာ။ သော ဟိဿ ကာရကော၊ ဝေဒကော စာတိ ဣစ္ဆိတော။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ ဥဒါ။ ၅၅) နယပဝတ္တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ။ န ဟေသ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထနိဿိတော တဒသံဝတ္တနတော။ ယော ဟိ တံ သံဝတ္တနကော၊ သော ‘‘တံ နိဿိတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘေယျ ယထာ တံ ပုညဉာဏသမ္ဘာရော။ ဧတေနေဝ နယေန န ဓမ္မနိဿိတတာပိ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာ။ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိ အာဒိဗြဟ္မစရိယံ၊ တဒေဝ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ ယထာ ‘‘ဝိနယော ဧဝ ဝေနယိကော’’တိ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၈)။ တေနာဟ ‘‘သိက္ခတ္တယသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါကျံ အန္တောဂဓာဝဓာရဏံ တဿ အဝဓာရဏဖလတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အာဒိမတ္တ’’န္တိ။ တဒိဓ အဓိသီလသိက္ခာဝ။ သာ ဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတေ သာသနဗြဟ္မစရိယေ အာဒိဘူတာ၊ န အညတ္ထ ဝိယ အာဇီဝဋ္ဌမကာဒိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဒဿေတိ ‘‘အဓိသီလသိက္ခာမတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ။ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယာတိ ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝါယ။ ‘‘အဘိဇာနနာယာတိ ဉာတပရိညာဝသေန အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ တီရဏပဟာနပရိညာဝသေန သမ္ဗောဓနတ္ထာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပိစ အဘိဇာနနာယာတိ အဘိညာပညာဝသေန ဇာနနာယ။ တံ ပန ဝဋ္ဋဿ ပစ္စက္ခကရဏမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပစ္စက္ခကိရိယာယာ’’တိ။ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယာတိ ပရိညာဘိသမယဝသေန ပဋိဝေဓတ္ထာယ။ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသဿ သံသာရဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂနိရောဓုပသမာသံဝတ္တနံ ဝဋ္ဋန္တောဂဓတ္တာ၊ တဿ ဝဋ္ဋသမ္ဗန္ဓနတော စ။ တထာ အဘိညာသမ္ဗောဓနိဗ္ဗာနာသံဝတ္တနဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကာမံ တဏှာပိ ဒုက္ခသဘာဝါ ဧဝ၊ တဿာ ပန သမုဒယဘာဝေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ‘‘တဏှံ ဌပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဘာဝနတောတိ ဥပ္ပာဒနတော။ ဒုက္ခံ ပဘာဝေန္တီပိ တဏှာ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယန္တရသဟိတာ ဧဝ ပဘာဝေတိ၊ န ကေဝလာတိ အာဟ ‘‘သပ္ပစ္စယာ’’တိ။ အပ္ပဝတ္တီတိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ န ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခသမုဒယာ၊ ဧတသ္မိံ ဝါ အဓိဂတေတိ ဟိ အပ္ပဝတ္တိ။ ဒုက္ခနိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တဒတ္ထဉ္စ သာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ။ မဂ္ဂပါတုဘာဝေါတိ မဂ္ဂသမုပ္ပာဒေါ။ ဖလသစ္ဆိကိရိယာတိ ဖလဿာဓိဂမဝသေန ပစ္စက္ခကရဏံ။ တံ အာကာရန္တိ တံ တုဏှီဘာဝသင်္ခါတံ ဂမနလိင်္ဂ အာရောစေန္တော ဝိယ၊ န ပန အဘိမုခံ အာရောစေတိ။

၄၂၁။ သမန္တတော နိဂ္ဂဏှနဝသေန တောဒနံ ဝိဇ္ဈနံ သန္နိတောဒကံ။ မနောဂဏာဒီနံ ဝိသေသနဿ နပုံသကလိင်္ဂေန နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘ဝါစာယ သန္နိတောဒကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဝစနပတောဒကေနာ’’တိ။ အထ ဝါ ‘‘ဝါစာယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘သန္နိတောဒကေနာ’’တိ ဧတ္ထ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဝစနပတောဒကေနာ’’တိ ဟိ ဝစနေန ပတောဒကေနာတိ အတ္ထော၊ ‘‘ဝါစာယာ’’တိ ဝါ သမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ဝါစာယ သန္နိတောဒနကိရိယာယ သဇ္ဈဗ္ဘရိတမကံသူတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘သဇ္ဈဗ္ဘရိတ’’န္တိ ဧတဿ ‘‘သံ အဓိ အဘိ အရိဘ’’န္တိ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ သမန္တတော ဘုသံ အရိတန္တိ အတ္ထော၊ သတမတ္တေဟိ တုတ္တကေဟိ ဝိယ ဝိဝိဓေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကဝါစာတောဒနေဟိ တုဒိံ သူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပရိ ဝိဇ္ဈိံသူ’’တိ။ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ ပရမတ္ထသဘာဝတော ဥပလဗ္ဘမာနံ၊ န ပကတိအာဒိ ဝိယ အနုပလဗ္ဘမာနံ။ တစ္ဆန္တိ သစ္စံ။ တထန္တိ အဝိပရီတံ။ အတ္ထတော ဝေဝစနမေဝ တံ ပဒတ္တယံ။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေသူတိ ဝိသယေ ဘုမ္မံ၊ တေ ဓမ္မေ ဝိသယံ ကတွာ။ ဌိတသဘာဝန္တိ အဝဋ္ဌိတသဘာဝံ၊ တဒုပ္ပာဒကန္တိ အတ္ထော။ လောကုတ္တရဓမ္မနိယာမနိယတန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မသမ္ပာပနနိယာမေန နိယတံ။ ဣဒါနိ ပန ‘‘လောကုတ္တရဓမ္မနိယာမတ’’န္တိ ပါဌော၊ သော န ပေါရာဏော အာစရိယေန အနုဒ္ဓဋတ္တာ။ ကသ္မာ ပနေသာ ပဋိပဒါ ဓမ္မဋ္ဌိတတာ ဓမ္မနိယာမတာတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါနဉှီ’’တိအာဒိ။ သာတိ ပဋိပဒါ။ ဧဒိသာတိ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ။

စိတ္တဟတ္ထိသာရိပုတ္တပေါဋ္ဌပါဒဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

၄၂၂။ ဟတ္ထိံ သာရေတိ ဒမေတီတိ ဟတ္ထိသာရီ၊ ဟတ္ထာစရိယော။ သုခုမေသု အတ္ထန္တရေသူတိ ခန္ဓာယတနာဒီသု သုခုမဉာဏဂေါစရေသု ဓမ္မေသု။ အဘိဓမ္မိကော ကိရေသ။ ကုသလောတိ ပုဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ကတပရိစယတာယ ဆေကော။ တာဒိသေ စိတ္တေတိ ဂိဟိဘာဝစိတ္တေ။ ဣတရော ပန တံ သုတွာဝ န ဝိဗ္ဘမိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယမေဝ အဘိရမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂိဟိဘာဝေ အာနိသံသကထာယ ကထိတတ္တာတိ ဧတ္ထ သီလဝန္တဿ ဘိက္ခုနော တထာ ကထနေန ဝိဗ္ဘမနေ နိယောဇိတတ္တာ ဣဒါနိ သယမ္ပိ သီလဝါ ဧဝ ဟုတွာ ဆ ဝါရေ ဝိဗ္ဘမီတိ အဓိပ္ပာယော ဂဟေတဗ္ဗော။ ကမ္မသရိက္ခကေန ဟိ ကမ္မဖလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ကထေန္တာနန္တိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ မဟာသာဝကဿ ကထိတေတိ မဟာသာဝကဘူတေန မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရေန အပသာဒနဝသေန ကထိတေ၊ ကထနနိမိတ္တံ ပတိဋ္ဌံ လဒ္ဓုံ အသက္ကောန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂိဟီ ဇာတော’’တိ ဣဒံ သတ္တမဝါရမိဝ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃ စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရဝတ္ထု) ပန ကုဒါလပဏ္ဍိတဇာတကေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇ ကုဒ္ဒါလဇာတကဝဏ္ဏနာ) စ ဆက္ခတ္တုမေဝ ဝိဗ္ဘမနဝါရော ဝုတ္တော။ ဂိဟိသဟာယကောတိ ဂိဟိကာလေ သဟာယကော။ အပသက္ကန္တောပိ နာမာတိ အပိ နာမ အပသက္ကန္တော၊ ဂါရယှဝစနမေတံ။ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝဋ္ဋတိ။

၄၂၃။ ပညာစက္ခုနောနတ္ထိတာယာတိ သုဝုတ္တဒုရုတ္တသမဝိသမဒဿနသမတ္ထဿ ပညာစက္ခုနော အဘာဝေန။ ယာဒိသေန စက္ခုနာ သော ‘‘စက္ခုမာ’’တိ ဝုတ္တော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သုဘာသိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အယံ အဋ္ဌကထာတော အပရော နယော – ဧကံသိကာတိ ဧကန္တိကာ၊ နိဗ္ဗာနဝဟဘာဝေန နိစ္ဆိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပညတ္တာတိ ဝဝတ္ထပိတာ။ န ဧကံသိကာတိ န ဧကန္တိကာ နိဗ္ဗာနာဝဟဘာဝေန နိစ္ဆိတာ ဝဋ္ဋန္တောဂဓဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ အယမတ္ထော ဟိ ‘‘ကသ္မာ စေတေ ပေါဋ္ဌပါဒ မယာ ဧကံသိကာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ၊ ဧတေ ပေါဋ္ဌပါဒ အတ္ထသံဟိတာ…ပေ… နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိအာဒိသုတ္တပဒေဟိ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ။

ဧကံသိကဓမ္မဝဏ္ဏနာ

၄၂၅။ ‘‘ကသ္မာ အာရဘီ’’တိ ကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အနိယျာနိကဘာဝဒဿနတ္ထ’’န္တိ ပယောဇနံ ဝိဿဇ္ဇိတံ။ ဖလေ ဟိ သိဒ္ဓေ ဟေတုပိ သိဒ္ဓါ ဟောတီတိ၊ အယံ အာစရိယမတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၂၅) အပရေ ပန ‘‘ဧဒိသေသု အတ္ထသဒ္ဒေါ ကာရဏေ ဝတ္တတိ၊ ဟေတွတ္ထေ စ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တသ္မာ အနိယျာနိကဘာဝဒဿနန္တိ ဧတ္ထ အနိယျာနိကဘာဝဒဿနကာရဏာ’’တိ အတ္ထမိစ္ဆန္တိ။ ပညာပိတနိဋ္ဌာယာတိ ပဝေဒိတဝိမုတ္တိမဂ္ဂဿ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခပရိယောသာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတာယာတိ နိဋ္ဌာတိ ဟိ ဝိမုတ္တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဂေါဋ္ဌာ ပဋ္ဌိတဂါဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၆) မဟာသီဟနာဒသုတ္တပဒေ ဝိယ ဌာ-သဒ္ဒဿ ဂတိအတ္ထေ ပဝတ္တနတော။ နိဋ္ဌာမဂ္ဂေါ စ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘နိဋ္ဌာ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တဿေဝ ဟိ နိယျာနိကတာ၊ အနိယျာနိကတာ စ ဝုစ္စတိ၊ န နိဋ္ဌာယ။ နိယျာတီတိ နိယျာနိကာ ယ-ကာရဿ က-ကာရံ ကတွာ။ အနီယသဒ္ဒေါ ဟိ ဗဟုလံ ကတ္တုတ္ထာဘိဓာယကော၊ န နိယျာနိကာ အနိယျာနိကာ၊ တဿာ ဘာဝေါ တထာ။ နိယျာနံ ဝါ နိဂ္ဂမနံ နိဿရဏံ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဝူပသမောတိ အတ္ထော၊ နိယျာနမေဝ နိယျာနိကံ၊ န နိယျာနိကံ အနိယျာနိကံ၊ သော ဧဝ ဘာဝေါ သဘာဝေါ အနိယျာနိကဘာဝေါ၊ တဿ ဒဿနတ္ထန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

‘‘သဗ္ဗေ ဟီ’’တိအာဒိ တဒတ္ထဝိဝရဏံ။ အမတံ နိဗ္ဗာနံ နိဋ္ဌမိတိ ပညပေတိ ယထာတိ သမ္ဗန္ဓော။ လောကထူပိကာဒိဝသေန နိဋ္ဌံ ပညပေန္တီတိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝစနသာမညမတ္တံ ဂဟေတွာ တထာ ပညပေန္တိ။ လောကထူပိကာ နာမ ဗြဟ္မဘူမိ ဝုစ္စတိ လောကဿ ထူပိကသဒိသတာပရိကပ္ပနေန။ ကေစိ ပန ‘‘နေဝသညာနာသညာယတနဘူမိံ လောကထူပိကာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ အဋ္ဌကထာသု တထာ အဝစနတော။ အာဒိသဒ္ဒေန စေတ္ထ ‘‘အညော ပုရိသော၊ အညာ ပကတီ’’တိ ပကတိပုရိသန္တရာဝဗောဓော မောက္ခော၊ ဗုဒ္ဓိအာဒိဂုဏဝိနိမုတ္တဿ အတ္တနော အသကတ္တနိ အဝဋ္ဌာနံ မောက္ခော၊ ကာယဝိပတ္တိကတိ ဇာတိဗန္ဓာနံ အပဝဇ္ဇနဝသေန အပ္ပဝတ္တော မောက္ခော၊ ပရေန ပုရိသေန ပလောကတာ မောက္ခော၊ တံသမီပတာ မောက္ခော၊ တံသမာယောဂေါ မောက္ခောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မိံ တသ္မိဉှိ သမယေ နိဋ္ဌံ အပညပေန္တော နာမ နတ္ထိ။ ဗြာဟ္မဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနဗြဟ္မလောကော နိဋ္ဌာ။ တတ္ထ ဟိ နေသံ နိစ္စာဘိနိဝေသော ယထာ တံ ဗကဿ ဗြဟ္မုနော၊ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၁) ဝေခနသာဒိတာပသာနံ အာဘဿရာ၊ သဉ္စယာဒိပရိဗ္ဗာဇကာနံ သုဘကိဏှာ၊ အာဇီဝကာနံ ‘‘အနန္တမာနသော’’တိ ပရိကပ္ပိတော အသညီဘဝေါ။ ဣမသ္မိံ ပန သာသနေ အရဟတ္တံ နိဋ္ဌာ၊ သဗ္ဗေပိ စေတေ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဗြဟ္မလောကာဒီနိ အရဟတ္တမညနာယ ‘‘နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဝစနသာမညမတ္တံ ဂဟေတွာ တထာ ပညပေန္တိ၊ န ပန ပရမတ္ထတော နေသံသမယေ နိဗ္ဗာနပညာပနဿ လဗ္ဘနတောတိ အာဟ ‘‘သာ စ န နိယျာနိကာ’’တိအာဒိ။ ယထာပညတ္တာတိ ယေန ယေန ပကာရေန ပညတ္တာ၊ ပညတ္တပ္ပကာရာ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ န နိယျာတီတိ ‘‘ယေနာကာရေန နိဋ္ဌာ ပါပုဏီယတီ’’တိ တေဟိ ပဝေဒိတာ၊ တေနာကာရေန တဿာ အပတ္တဗ္ဗတာယ န နိယျာတိ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ‘‘နာယံ နိဋ္ဌာ ပဋိပဒါ ဝဋ္ဋဿ အနတိက္ကမနတော’’တိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာ။ နိဝတ္တတီတိ ပဋိက္ခေပကာရဏဝစနံ၊ ယသ္မာ တေဟိ ပညတ္တာ နိဋ္ဌာ ပဋိပဒါ န နိယျာတိ န ဂစ္ဆတိ၊ အညဒတ္ထု တံသမင်္ဂိနံ ပုဂ္ဂလံ သံသာရေ ဧဝ ပရိဗ္ဘမာပေန္တီ နိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဋိက္ခိတ္တာတိ အတ္ထော။ တန္တိ အနိယျာနိကဘာဝံ။

ဇာနံ၊ ပဿန္တိ စ ပုထုဝစနဝိပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဇာနန္တာ ပဿန္တာ’’တိ။ ဂစ္ဆန္တာဒိသဒ္ဒါနဉှိ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဇာနံ သဘိက္ခုကံ အာရာမံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိသေယျာ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၁၀၂၄) လိင်္ဂဝသေန ဝိပရိယာယော၊ ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာစံ အဒဒမပ္ပိယော’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၄၆၊ ဇာ။ ၁။၇။၅၅) ဝိဘတ္တိဝသေန၊ ယာစန္တဿာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ပုထုဝစနဝသေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဓာနံ ဇာနနံ နာမ ပစ္စက္ခတော ဇာနနံ တဿ ဇေဋ္ဌဘာဝတော၊ ဒဿနမပ္ပဓာနံ တဿ သံသယာနုဗန္ဓတ္တာတိ အယံ ကမော ဝုတ္တော ‘‘ဇာနံ ပဿ’’န္တိ။ တေနေတ္ထ ဇာနနေန ဒဿနံ ဝိသေသေတိ။ ဧဝဉှိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနိ ခေါ တသ္မိံ လောကေ မနုဿာနံ သရီရသဏ္ဌာနာဒီနီတိ ဧကတော အဓိပ္ပာယဒဿနံ သူပပန္နံ ဟောတိ။ အယဉှေတ္ထာဓိပ္ပာယော ‘‘ကိံ တုမှာကံ ဧကန္တသုခေ လောကေ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဒဿနံ အတ္ထီ’’တိ။ ဇာနန္တိ ဝါ တဿ လောကဿ အနုမာနဝိသယတံ ဝုစ္စတိ၊ ပဿန္တိ ပစ္စက္ခတော ဝိသယတံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အပိ တုမှာကံ လောကော ပစ္စက္ခတော ဉာတော၊ ဥဒါဟု အနုမာနတော’’တိ။

ယသ္မာ ပန လောကေ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္ထော ဣန္ဒြိယဂေါစရဘာဝေန ပါကဋော၊ တသ္မာ ပါကဋေန အတ္ထေန အဓိပ္ပာယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌပဒေန ဝါ ဒဿနံ၊ တဒနုဂတဉ္စ ဇာနနံ ဂဟေတွာ တဒုဘယေနေဝ အတ္ထေန အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတုံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာနီတိ ဟိ ဒဿနေန၊ တဒနုဂတေန စ ဉာဏေန ဂဟိတပုဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘သရီရသဏ္ဌာနာဒီနီ’’တိ သမရိယာဒဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ ‘‘အပ္ပာဋိဟီရကတ’’န္တိ အယံ အနုနာသိကလောပနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အပ္ပာဋိဟီရကံ တ’’န္တိ။ တံ ဝစနံ အပ္ပာဋိဟီရကံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အပ္ပာဋိဟီရပဒေ အနုနာသိကလောပေါ၊ ‘‘ကတ’’န္တိ စ ဧကံ ပဒန္တိ ကေစိ၊ တဒယုတ္တံ သမာသသမ္ဘဝတော၊ အနုနာသိကလောပဿ စ အဝတ္တဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝမေတ္ထ ဝဏ္ဏယန္တိ – ပဋိပက္ခဟရဏတော ပဋိဟာရိယံ၊ တဒေဝ ပါဋိဟာရိယံ။ အတ္တနာ ဥတ္တရဝိရဟိတဝစနံ။ ပါဋိဟာရိယမေဝေတ္ထ ‘‘ပါဋိဟီရက’’န္တိ ဝုတ္တံ ပရေဟိ ဝုစ္စမာနဥတ္တရေဟိ သဥတ္တရတ္တာ၊ န ပါဋိဟီရကန္တိ အပ္ပာဋိဟီရကံ။ ဝိရဟတ္ထော စေတ္ထ အ-သဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိဟရဏဝိရဟိတ’’န္တိ။ သဥတ္တရဉှိ ဝစနံ တေန ဥတ္တရဝစနေန ပဋိဟရီယတိ ဝိပရိဝတ္တီယတိ၊ တသ္မာ ဥတ္တရဝစနံ ပဋိဟရဏံ နာမ၊ တတော ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဧဝ နိယျာနဿ ပဋိဟရဏမဂ္ဂဿ အဘာဝတော ‘‘အနိယျာနိက’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနိယျာနိက’’န္တိ။

၄၂၆။ ဝိလာသော ဣတ္ထိလီဠာ၊ ယော ‘‘သိင်္ဂါရဘာဝဇာ ကိရိယာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ အာကပ္ပော ကေသဗန္ဓဝတ္ထဂ္ဂဟဏာဒိအာကာရဝိသေသော၊ ဝေသသံဝိဓာနံ ဝါ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဟာဝါဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဟာဝါတိ ဟိ စာတုရိယံ ဝုစ္စတိ။

တယောအတ္တပဋိလာဘဝဏ္ဏနာ

၄၂၈။ အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ၊ အတ္တဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘အတ္တဘာဝပဋိလာဘော’’တိ။ ကထံ ဒဿေတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဩဠာရိကတ္တဘာဝပဋိလာဘေနာ’’တိအာဒိ။ ကာမဘဝံ ဒဿေတိ ဣတရဘဝဒွယတ္တဘာဝတော ဩဠာရိကတ္တာ။ ရူပဘဝံ ဒဿေတိ ဈာနမနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဟုတွာ ရူပီဘာဝေန ဥပလဗ္ဘနတော။ အရူပဘဝံ ဒဿေတိ အရူပီဘာဝေန ဥပလဗ္ဘနတော။ သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ နာမ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါ တဒဘာဝေ ကဿစိ သံကိလေသဿ အသမ္ဘဝတော။ ဝေါဒါနိယာ ဓမ္မာ နာမ သမထဝိပဿနာ တာသံ ဝသေန သဗ္ဗသော စိတ္တဝေါဒါနဿ သိဇ္ဈနတော။

၄၂၉။ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ အသမုစ္ဆေဒေ သတိ န ကဒါစိပိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ဝါ ပါရိပူရီ၊ ဝေပုလ္လံ ဝါ သမ္ဘဝတိ၊ သမုစ္ဆေဒေ ပန သတိ သမ္ဘဝတီတိ မဂ္ဂဖလပညာနမေဝ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တာ ဟိ သကိံ ပရိပုဏ္ဏာပိ အပရိဟီနဓမ္မတ္တာ ပရိပုဏ္ဏာ ဧဝ ဘဝန္တိ။ တရုဏပီတီတိ ဥပ္ပန္နမတ္တာ အလဒ္ဓါသေဝနာ ဒုဗ္ဗလပီတိ။ ဗလဝတုဋ္ဌီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိယာ လဒ္ဓါသေဝနာ ဥပရိဝိသေသာဓိဂမဿ ပစ္စယဘူတာ ထိရတရာ ပီတိ။ ဣဒါနိ သင်္ခေပတော ပိဏ္ဍတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဝုတ္တ’’န္တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ ယံ ဝိဟာရံ သယံ…ပေ… ဝိဟရိဿတီတိ အဝေါစုမှာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ဝိဟာရံ ‘‘သံကိလေသိကဝေါဒါနိယဓမ္မာနံ ပဟာနာဘိဝုဒ္ဓိနိဋ္ဌံ ပညာယ ပါရိပူရိဝေပုလ္လဘူတံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အပရပ္ပစ္စယေန ဉာဏေန ပစ္စက္ခတော သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရိဿတီ’’တိ ကထယိမှာတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ။ တဿာတိ ဩဝါဒကရဿ ဘိက္ခုနော။ ဧဝံ ဝိဟရတောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဝိဟရဏဟေတု၊ ဝိဟရန္တဿ ဝါ။ တန္နိမိတ္တံ ပါမောဇ္ဇံ၊ ပမောဒပ္ပဘဝါ ပီတိ၊ တပ္ပစ္စယဘူတံ ပဿဒ္ဓိဒွယံ၊ တထာ သူပဋ္ဌိတာ သတိ၊ ဥက္ကံသဂတတာယ ဥတ္တမဉာဏံ။ သုခေါ စ ဝိဟာရော ဘဝိဿတီတိ ယောဇနာ။ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓီ ဟိ ‘‘ပဿဒ္ဓီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘နာမကာယပဿဒ္ဓီ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တဒယုတ္တမေဝ ပဿဒ္ဓိဒွယဿ အဝိနာဘာဝတော။ ကသ္မာ ပနေသ သုခေါ ဝိဟာရောတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗဝိဟာရေသူ’’တိအာဒိ၊ သဗ္ဗေသုပိ ဣရိယာပထဝိဟာရာဒီသု သန္တပဏီတတာယ ဣမဿေဝ သုခတ္တာ ‘‘သုခေါ ဝိဟာရော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကထံ သုခေါတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပသန္တော ပရမမဓုရော’’တိ။

ပဌမဇ္ဈာနေ ပဋိလဒ္ဓမတ္တေ ဟီနဘာဝတော ပီတိ ဒုဗ္ဗလာ ပါမောဇ္ဇပက္ခိကာ၊ သုဘာဝိတေ ပန တသ္မိံ ပဂုဏေ သာ ပဏီတာ ဗလဝဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏကိစ္စာ ပီတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနေ ပါမောဇ္ဇာဒယော ဆပိ ဓမ္မာ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။ ပါမောဇ္ဇံ နိဝတ္တတီတိ ဒုဗ္ဗလပီတိသင်္ခါတံ ပါမောဇ္ဇံ ဆသု ဓမ္မေသု နိဝတ္တတိ ဟာယတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟိတေန ဟိ စတုက္ကနယဝိဘတ္တေ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗဒါ ပီတိ ဗလဝတီ ဧဝ ဟောတိ၊ န ပဌမဇ္ဈာနေ ဝိယ ကဒါစိ ဒုဗ္ဗလာတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပီတိ နိဝတ္တတိ တပ္ပဟာနေနေဝ တတိယဇ္ဈာနဿ လဗ္ဘနတော။ ‘‘သုခေါ ဝိဟာရော’’တိ ဣမိနာ သမာဓိ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘တထာ စတုတ္ထေ’’တိ။ ယေ ပန ‘‘သုခေါ ဝိဟာရော’တိ ဧတေန သုခံ ဂဟိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တေသံ မတေန သန္တဝုတ္တိတာယ ဥပေက္ခာပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ‘‘သုခ’’မိစ္စေဝ ဘာသိတာတိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၄၄၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁၀၅) ကတွာ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီဃနိကာယေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၃၂၊ ၃။၁၆၆၊ ၃၅၈) အာဂတံ အနေကဓာ ဒေသနာနယမုဒ္ဓရိတွာ ဣဓ ဒေသိတနယံ နိယမေတုံ ‘‘ဣမေသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓ…ပေ… ကထိတန္တိ ဥပရိမဂ္ဂံ အကထေတွာ ကေဝလံ ဝိပဿနာပါဒကမေဝ ဈာနံ ကထိတံ။ စတူဟိ…ပေ… ကထိတာတိ ဝိပဿနာပါဒကဘာဝေန ဈာနာနိ ကထေတွာ တတော ပရံ ဝိပဿနာပုဗ္ဗကာ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ ကထိတာ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ ကထိတာတိ ပဌမဇ္ဈာနိကာဒိကာ ဖလသမာပတ္တိယော အကထေတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဧဝ ဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ။ ပီတိဝေဝစနမေဝ ကတွာတိ ဒွိန္နံ ပီတီနံ ဧကသ္မိံ စိတ္တုပ္ပာဒေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ပါမောဇ္ဇံ ပီတိဝေဝစနမေဝ ကတွာ၊ တဒုဘယံ အဘေဒတော ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပီတိသုခါနံ အပရိစ္စတ္တတ္တာ၊ ‘‘သုခေါ ဝိဟာရော’’တိ စ သာတိသယဿ သုခဝိဟာရဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ဒုတိယဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ နာမကထိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကာမံ ပဌမဇ္ဈာနေပိ ပီတိသုခါနိ လဗ္ဘန္တိ၊ တာနိ ပန ဝိတက္ကဝိစာရပရိက္ခောဘေန န တတ္ထ သန္တပဏီတာနိ၊ ဣဓ စ သန္တပဏီတာနေဝ အဓိပ္ပေတာနိ၊ တသ္မာ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာ ဧဝ ဖလသမာပတ္တိ ဂဟိတာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနိကာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၄၃၂-၄၃၇။ ဝိဘာဝနတ္ထောတိ ပကာသနတ္ထော သရူပတော နိရူပနတ္ထော ‘‘န သမဏော ဂေါတမော ဗြာဟ္မဏေ ဇိဏ္ဏေ …ပေ… အဘိဝါဒေတိ ဝါ ပစ္စုဋ္ဌေတိ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၁၁၊ ပါရာ။ ၂) ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘အယံ သော’’တိအာဒိ။ ‘‘အယံ အတ္တပဋိလာဘော သော ဧဝါ’’တိ ဧဝံ သရူပတော ဝိဘာဝေတွာ ပကာသေတွာ။ အယန္တိ ဟိ ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ အတ္တပဋိလာဘံ အာသန္နပစ္စက္ခဘာဝေန ပစ္စာမသတိ၊ သောတိ ပန ပရေဟိ ပုစ္ဆိယမာနံ ပရမ္မုခဘာဝေန။ န နံ ဧဝံ ဝဒါမာတိ ဧတ္ထ နန္တိ ဩဠာရိကမတ္တပဋိလာဘံ။ သပ္ပာဋိဟီရကတန္တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရေဟိ စောဒိတဝစနပဋိဟာရကံ သဥတ္တရဝစနံ သပ္ပာဋိဟီရကန္တိ ဟိ အယမေဝ ဝိသေသော။ တုစ္ဆောတိ မုသာ အဘူတော။ သောတိ မနောမယော၊ အရူပေါ ဝါ အတ္တပဋိလာဘော။ သွေဝါတိ သော ဧဝ ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော။ တသ္မိံ သမယေ သစ္စော ဟောတီတိ တသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နသမယေ ဝိဇ္ဇမာနော ဟောတိ။ အတ္တပဋိလာဘောတွေဝ နိယျာတေသီတိ အတ္တပဋိလာဘသဒ္ဒေန တထာ ဧဝ ပရိယောသာပေသိ၊ န ပန နံ ‘‘အတ္တပဋိလာဘော’’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ ပညတ္တိံ သရူပတော နီဟရိတွာ ဒဿေသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ရူပါဒယော စေတ္ထ ဓမ္မာတိ ရူပဝေဒနာဒယော ဧဝ ဧတ္ထ လောကေ သဘာဝဓမ္မာ။ နာမမတ္တမေတန္တိ ရူပါဒိကေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ နာမပညတ္တိမတ္တမေတံ ‘‘အတ္တပဋိလာဘော’’တိ။ ဧဝရူပါ ဝေါဟာရာတိ ‘‘ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော’’တိအာဒိဝေါဟာရာ။ နာမပညတ္တိဝသေနာတိ နာမဘူတပညတ္တိမတ္တဝသေန။ ‘‘အတ္တပဋိလာဘော’တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ နိယျာတနတ္ထံ။

၄၃၈။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာတိ ရူပါဒိကေ ဥပါဒါယ ပညတ္တိမတ္တမေတံ အတ္တပဋိလာဘောတိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ယသ္မိံ စိတ္တ သမယေ’’တိအာဒိနာ ဝတွာ။ ပဋိပုစ္ဆိတွာတိ ယထာ ပရေ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တထာ ကာလဝိဘာဂတော ပဋိပဒါနိ ပုစ္ဆိတွာ။ ဝိနယနတ္ထန္တိ ယထာပုစ္ဆိတဿ အတ္ထဿ ဉာပနဝသေန ဝိနယနတ္ထာယ။ ယေ တေ အတီတာ ဓမ္မာတိ အတီတသမယေ အတီတတ္တပဋိလာဘဿ ဥပါဒါနဘူတာ ရူပါဒယော ဓမ္မာ။ တေ ဧတရဟိ နတ္ထိ နိရုဒ္ဓတ္တာ။ တတော ဧဝ ‘‘အဟေသု’’န္တိ သင်္ချံ ဂတာ။ တသ္မာတိ ဥပါဒါနဿ အတီတသ္မိံယေဝ သမယေ လဗ္ဘနတော။ သောပီတိ တဒုပါဒါနော မေ အတ္တပဋိလာဘောပိ။ တသ္မိံယေဝ သမယေတိ အတီတေ ဧဝ သမယေ။ သစ္စော အဟောသီတိ ဘူတော ဝိဇ္ဇမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနန္တိ အနာဂတာနဉ္စေဝပစ္စုပ္ပန္နာနဉ္စ ရူပါဒိဓမ္မာနံ ဥပါဒါနဘူတာနံ။ တဒါ အဘာဝါတိ တသ္မိံ အတီတသမယေ အဘာဝါ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ တဒုပါဒါနဘူတော အနာဂတော၊ ပစ္စုပ္ပန္နော စ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံ အတီတ သမယေ မောဃော တုစ္ဆော မုသာ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အတ္ထတောတိ ပညတ္တိအတ္ထတော။ နာမမတ္တမေဝါတိ သမညာမတ္တမေဝ။ ပရမတ္ထတော အနုပလဗ္ဘမာနတ္တာ အတ္တပဋိလာဘံ ပဋိဇာနာတိ။

‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာ ယေ တေ အနာဂတာ ဓမ္မာ၊ တေ ဧတရဟိ နတ္ထိ၊ ‘‘ဘဝိဿန္တီ’’တိ ပန သင်္ချံ ဂတာ၊ တသ္မာ သောပိ မေ အတ္တပဋိလာဘော တသ္မိံယေဝ သမယေ သစ္စော ဘဝိဿတိ။ အတီတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ပန ဓမ္မာနံ တဒါ အဘာဝါ တသ္မိံ သမယေ ‘‘မောဃော အတီတော၊ မောဃော ပစ္စုပ္ပန္နော’’တိ ဧဝံ အတ္ထတော နာမမတ္တမေဝ အတ္တပဋိလာဘံ ပဋိဇာနာတိ။ ယေ ဣမေ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ၊ တေ ဧတရဟိ ‘‘အတ္ထီ’’တိ သင်္ချံ ဂတာ၊ တသ္မာ ယွာယံ မေ အတ္တပဋိလာဘော၊ သော ဣဒါနိ သစ္စော ဟောတိ။ အတီတာနာဂတာနံ ပန ဓမ္မာနံ အဓုနာ အဘာဝါ ဧတရဟိ ‘‘မောဃော အတီတော၊ မောဃော အနာဂတော’’တိ ဧဝံ အတ္ထတော နာမမတ္တမေဝ အတ္တပဋိလာဘံ ပဋိဇာနာတီတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။

၄၃၉-၄၄၃။ သံသန္ဒိတုန္တိ သမာနေတုံ။ ဂဝါတိ ဂါဝိတော။ တတ္ထာတိ ခီရာဒီသု ပဉ္စဂေါရသေသု။ ယသ္မိံ သမယေ ခီရံ ဟောတီတိ ယသ္မိံ ကာလေ ဘူတုပါဒါယသညိတံ ဥပါဒါနဝိသေသံ ဥပါဒါယ ခီရပညတ္တိ ဟောတိ။ န တသ္မိံ…ပေ… ဂစ္ဆတိ ခီရပညတ္တိဥပါဒါနဿ ဘူတုပါဒါယရူပဿ ဒဓိအာဒိပညတ္တိယာ အနုပါဒါနတော။ ပဋိနိယတဝတ္ထုကာ ဟိ ဧတာ လောကသမညာ။ တေနာဟ ‘‘ယေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိ။ သင်္ခါယတိ ကထီယတိ ဧတာယာတိ သင်္ခါ။ အတ္တံ နီဟရိတွာ ဥစ္စန္တိ ဝဒန္တိ ဧတာယာတိ နိရုတ္တိ။ တံ တဒတ္ထံ နမန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ နာမံ၊ တထာ ဝေါဟရန္တိ ဧတေနာတိ ဝေါဟာရော၊ ပညတ္တိယေဝ။ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိအာဒိနာ ခီရေ ဝုတ္တနယံ ဒဓိအာဒီသုပိ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ အတိဒိသတိ။

သမနုဇာနနမတ္တကာနီတိ ‘‘ဣဒံ ခီရံ၊ ဣဒံ ဒဓီ’’တိအာဒိနာ တာဒိသေသု ဘူတုပါဒါယရူပဝိသေသေသု လောကေ ပရမ္ပရာဂတံ ပညတ္တိံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သမနုဇာနနံ ဝိယ ပစ္စယဝိသေသဝိသိဋ္ဌံ ရူပါဒိခန္ဓသမူဟံ ဥပါဒါယ ‘‘ဩဠာရိကော အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ ‘‘မနောမယော အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ ‘‘အရူပေါ အတ္တပဋိလာဘော’’တိ စ တထာ တထာ သမနုဇာနနမတ္တကာနိ၊ န စ တဗ္ဗိနိမုတ္တော ဥပါဒါနတော အညော ကောစိ ပရမတ္ထတော အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိရုတ္တိမတ္တကာနီတိ သဒ္ဒနိရုတ္တိယာ ဂဟဏူပါယမတ္တကာနိ။ ‘‘သတ္တော ဖဿော’’တိအာဒိနာ ဟိ သဒ္ဒဂ္ဂဟဏုတ္တရကာလံ တဒနုဝိဒ္ဓပဏ္ဏတ္တိဂ္ဂဟဏမုခေနေဝ တဒတ္ထာဝဗောဓော။ တထာ စာဟု –

‘‘ပဌမံ သဒ္ဒံ သောတေန၊ တီတံ ဒုတိယစေတသာ၊

နာမံ တတိယစိတ္တေန၊ အတ္ထံ စတုတ္ထစေတသာ’’တိ။ (မဏိသာရမဉ္ဇုသာဋီကာယံ ပစ္စယသင်္ဂဟဝိဘာဂေပိ)၊

ဝစနပထမတ္တကာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရုတ္တိယေဝ ဟိ အညေသမ္ပိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိမာပဇ္ဇန္တာနံ ကာရဏဋ္ဌေန ဝစနပထော။ ဝေါဟာရမတ္တကာနီတိ တထာ တထာ ဝေါဟာရမတ္တကာနိ။ နာမပဏ္ဏတ္တိမတ္တကာနီတိ တဿေဝ ပရိယာယော၊ တံတံနာမပညာပနမတ္တကာနီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမေတန္တိ ‘‘အတ္တပဋိလာဘော’’တိ ဝါ ‘‘သတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ပေါသော’’တိ ဝါ သဗ္ဗမေတံ ဝေါဟာရမတ္တကံ။ ကသ္မာတိ စေ၊ ပရမတ္ထတော အနုပလဗ္ဘနတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုညောတိ ပရမတ္ထတော ဝိဝိတ္တော။

ယဇ္ဇေဝံ ကသ္မာ စေသာ ဗုဒ္ဓေဟိပိ ဝုစ္စတီတိ စောဒနံ သောဓေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ သမ္မုတိယာ ဝေါဟာရဿ ကထနံ သမ္မုတိကထာ။ ပရမတ္ထဿ သဘာဝဓမ္မဿ ကထနံ ပရမတ္ထကထာ။ ပရမတ္ထသန္နိဿိတကထာဘာဝတော အနိစ္စာဒိကထာပိ ‘‘ပရမတ္ထကထာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပရမတ္ထဓမ္မောယေဝ ဟိ ‘‘အနိစ္စော၊ ဒုက္ခော’’တိ စ ဝုစ္စတိ၊ န သမ္မုတိဓမ္မော။

‘‘အနိစ္စာ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ၊ ဒုက္ခာနတ္တာ စ သင်္ခတာ၊

နိဗ္ဗာနဉ္စေဝ ပညတ္တိ၊ အနတ္တာ ဣတိ နိစ္ဆယာ’’ တိ။ (ပရိ။ ၂၅၇) –

ဝစနတော ပနေသ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ခန္ဓာဒိပညတ္တိ ပန တဇ္ဇာပညတ္တိ ဝိယ ပရမတ္ထသန္နိဿယာ၊ အာသန္နတရာ စ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိအာဒယော ဝိယ န ဒူရေ ၊ တသ္မာ ခန္ဓာဒိကထာပိ ‘‘ပရမတ္ထကထာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ခန္ဓာဒိသီသေန ဝါ တဒုပါဒါနသဘာဝဓမ္မာ ဧဝ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ သဘာဝဓမ္မာပိ သမ္မုတိမုခေနေဝ ဒေသနမာရောဟန္တိ၊ န ပရမတ္ထမုခေန၊ တသ္မာ သဗ္ဗာပိ ဒေသနာ သမ္မုတိကထာဝ သိယာတိ? နယိဒမေဝံ ကထေတဗ္ဗဓမ္မဝိဘာဂေန ကထာဝိဘာဂဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ န စ သဒ္ဒေါ ကေနစိ ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ဝိနာ အတ္ထံ ပကာသေတီတိ။

ကသ္မာ စေဝံ ဒုဗ္ဗိဓာ ဗုဒ္ဓါနံ ကထာ ပဝတ္တတီတိ အနုယောဂံ ကာရဏဝိဘာဝနေန ပရိဟရိတုံ ‘‘တတ္ထ ယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထံ ဝိဇာနိတုံ စတုသစ္စံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတော နိယျာတုံ အရဟတ္တသင်္ခါတံ ဇယဂ္ဂါဟံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ ယသ္မာ ပရမတ္ထကထာယ ဧဝ သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော၊ အရိယသစ္စကထာ စ သိခါပ္ပတ္တာ ဒေသနာ၊ တသ္မာ ဝိနေယျပုဂ္ဂလဝသေန အာဒိတော သမ္မုတိကထံ ကထေန္တောပိ ဘဂဝါ ပရတော ပရမတ္ထကထံယေဝ ကထေတီတိ အာဟ ‘‘တဿာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အာဒိတောဝ သမ္မုတိကထံ ကထေတီ’’တိ ဟိ ဝဒန္တော ပရတော ပရမတ္ထကထမ္ပိ ကထေတီတိ ဒီပေတိ၊ ဣတရတ္ထ ပန ‘‘အာဒိတောဝ ကထေတီ’’တိ အဝဒန္တော သဗ္ဗတ္ထပီတိ။ ‘‘တထာ’’တိအာဒိနာ ကထာဒွယကထနေ ပရိယာယန္တရံ ဝိဘာဝေတိ။ ဗောဓေတွာတိ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ တထာ တထာ ဒေသေတဗ္ဗမတ္ထံ ဇာနာပေတွာ၊ ဣမိနာ ပန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ – ကတ္ထစိ သမ္မုတိကထာပုဗ္ဗိကာ ပရမတ္ထကထာ ဟောတိ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန၊ ကတ္ထစိ ပရမတ္ထကထာပုဗ္ဗိကာ သမ္မုတိကထာ၊ ဣတိ ဝိနေယျဒမ္မကုသလဿ သတ္ထု ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန တထာ တထာ ဒေသနာ ပဝတ္တတီတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဘဂဝါ ဓမ္မတံ အဝိဇဟန္တော ဧဝ သမ္မုတိမနုဝတ္တတိ၊ သမ္မုတိံ အပရိစ္စဇန္တောယေဝ ဓမ္မတံ ဝိဘာဝေတိ၊ နံ တတ္ထ အဘိနိဝေသာတိဓာဝနာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝိသေယျ၊ သမညံ နာတိဓာဝေယျာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၃၉-၄၄၃)။

ပဌမံ သမ္မုတိကထာကထနံ ပန ဝေနေယျဝသေန ယေဘုယျေန ဗုဒ္ဓါနမာစိဏ္ဏန္တိ တံ ကာရဏေန သဒ္ဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပကတိယာ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ လူခါကာရာတိ ဝေနေယျာနမနဘိသမ္ဗုဇ္ဈနဝသေန လူခသဒိသာ။ နနု စ သမ္မုတိ နာမ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ အဘူတာ၊ တံ ကထံ ဗုဒ္ဓါ ကထေန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မုတိကထံ ကထေန္တာပီ’’တိအာဒိ။ သစ္စမေဝါတိ တထမေဝ ။ သဘာဝမေဝါတိ သမ္မုတိဘာဝေန တံသဘာဝမေဝ။ တေနာဟ ‘‘အမုသာဝါ’’တိ။ ပရမတ္ထဿ ပန သစ္စာဒိဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ကော ပနိမေသံ သမ္မုတိပရမတ္ထဓမ္မာနံ ဝိသေသောတိ? ယသ္မိံ ဘိန္နေ၊ ဗုဒ္ဓိယာ ဝါ အဝယဝဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ န တံသညာ၊ သော ဃဋပဋာဒိပ္ပဘေဒေါ သမ္မုတိ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော ပရမတ္ထော။ န ဟိ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝေ အယံ နယော လဗ္ဘတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဝုတ္တနယေန သမ္မုတိ စ သစ္စသဘာဝါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသီတိ နာနာဒေသဘာသာကုသလော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနမတ္ထသံဝဏ္ဏနကော အာစရိယော ဝိယ နာနာဝိဓသမ္မုတိပရမတ္ထကုသလော ဘဂဝါ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဒုဝေယေဝ သစ္စာနိ အက္ခာသီတိ အတ္ထော။ တံ သရူပတော၊ ပရိမာဏတော စ ဒဿေတိ ‘‘သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နူပလဗ္ဘတီ’’တိ ဣမိနာ။ ဝဒတံ ဝရောတိ သဗ္ဗေသံ ဝဒန္တာနံ ဝရော။ လောကသင်္ကေတမတ္တသိဒ္ဓါ သမ္မုတိ။ ပရမော ဥတ္တမော အဝိပရီတော ယထာဘူတသဘာဝေါ ပရမတ္ထော။

ဣဒါနိ နေသံ သစ္စသဘာဝံ သဟ ကာရဏေန ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ကေတဝစန’’န္တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ ယသ္မာ လောကသမ္မုတိကာရဏံ၊ တသ္မာ သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ၊ ယသ္မာ စ ဓမ္မာနံ ဘူတလက္ခဏံ၊ တသ္မာ ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စန္တိ ယောဇနာ။ လောကသမ္မုတိကာရဏန္တိ ဟိ သင်္ကေတဝစနဿ သစ္စဘာဝေ ကာရဏဒဿနံ၊ လောကသိဒ္ဓါ သမ္မုတိ သင်္ကေတဝစနဿ အဝိသံဝါဒနတာယ ကာရဏန္တိ အတ္ထော၊ ဝိသံဝါဒနာဘာဝတော သင်္ကေတဝစနံ သစ္စန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မာနံ ဘူတလက္ခဏန္တိ စ ပရမတ္ထဝစနဿ သစ္စဘာဝေ ကာရဏဒဿနံ။ သဘာဝဓမ္မာနံ ယော ဘူတော အဝိပရီတော သဘာဝေါ၊ တဿ လက္ခဏံ အင်္ဂနံ ဉာပနန္တိ အတ္ထော၊ ယာထာဝတော အဝိသံဝါဒနဝသေန ပဝတ္တနတော ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အနင်္ဂဏသုတ္တဋီကာယံ ပန အာစရိယေနေဝ နိဿက္ကဝစနေန ပဒမုလ္လိင်္ဂေတွာ ‘‘လောကသမ္မုတိကာရဏာတိ လောကသမညံ နိဿာယ ပဝတ္တနတော။ ဓမ္မာနန္တိ သဘာဝဓမ္မာနံ။ ဘူတကာရဏာတိ ယထာဘူတသဘာဝံ နိဿာယ ပဝတ္တနတော’’တိ ဝုတ္တံ။

အညတ္ထ ပန –

‘‘တသ္မာ ဝေါဟရကုသလဿ၊ လောကနာထဿ သတ္ထုနော၊

သမ္မုတိံ ဝေါဟရန္တဿ၊ မုသာဝါဒေါ န ဇာယတီ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၇၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၇၀၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၂၄) –

အယမ္ပိ ဂုဏပရိဒီပနီ ဂါထာ ဒိဿတိ။ တတ္ထ တသ္မာတိ သစ္စဿ ဒုဝိဓတ္တာ၊ သင်္ကေတဝစနဿ ဝါ သစ္စဘာဝတော။ သမ္မုတိံ ဝေါဟရန္တဿာတိ ‘‘ပုဂ္ဂလော သတ္တော’’တိအာဒိနာ လောကသမညံ ကထေန္တဿ မုသာဝါဒေါ နာမ န ဇာယတီတိ အတ္ထော။ အပိစ ‘‘အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလ ကထံ ကထေတိ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ၊ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ၊ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ၊ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထဉ္စာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၇၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၇၀၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၂၄၊ ကထာ။ အနုဋီ။ ၁) တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တကာရဏမ္ပိ အာဟရိတွာ ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ယဒိ တထာဂတော ပရမတ္ထသစ္စံ သမ္မဒေဝ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ဌိတောပိ လောကသမညာဘူတံ သမ္မုတိသစ္စံ ဂဟေတွာဝ ဝဒတိ၊ ဧဝဉ္စေတ္ထ ကော လောကိယမဟာဇနေဟိ ဝိသေသောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဟီ’’တိအာဒိ၊ အယံ ပါဠိယံ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – လောကိယမဟာဇနော အပ္ပဟီနပရာမာသတ္တာ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ပရာမသန္တော ဝေါဟရတိ။ တထာဂတော ပန သဗ္ဗသော ပဟီနပရာမာသတ္တာ အပရာမသန္တောဝ ယသ္မာ လောကသမညာဟိ ဝိနာ လောကိယော အတ္ထော လောကေန ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တသ္မာ တာဟိ တံ ဝေါဟရတိ။ တထာ ဝေါဟရန္တော စ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသေန ဝေနေယျသတ္တေ ပရမတ္ထသစ္စေ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ။ ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာယ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသပဋိသညုတ္တာယ ဝဋ္ဋကထာယ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဝိဝေစေတွာ။ အရဟတ္တနိကူဋေန နိဋ္ဌာပေသီတိ ‘‘အပရာမသ’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန တဏှာမာနပရာမာသပ္ပဟာနကိတ္တနေန တပ္ပဟာယကအရဟတ္တသင်္ခါတနိကူဋေန ဒေသနံ ပရိယောသာပေသိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ ပရမသုခုမဂမ္ဘီရဒုရနုဗောဓတ္ထပရိဒီပနာယ သုဝိမလဝိပုလပညာဝေယျတ္တိယဇနနာယ သာဓုဝိလာသိနိယာ နာမ လီနတ္ထပကာသနိယာ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပကာသနာ။

ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။