📜

၂။ သီဟနာဒဝဂ္ဂေါ

၁။ စူဠသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စူဠသီဟနာဒသုတ္တံ။ ယသ္မာ ပနဿ အတ္ထုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ၊ တသ္မာ တံ ဒဿေတွာ စဿ အနုပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။ ကတရာယ ပနိဒံ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ နိက္ခိတ္တန္တိ? လာဘသက္ကာရပစ္စယာ တိတ္ထိယပရိဒေဝိတေ။ ဘဂဝတော ကိရ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တေ ဝုတ္တနယေန မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ စတုပ္ပမာဏိကော ဟိ အယံ လောကသန္နိဝါသော၊ ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော၊ ဃောသပ္ပမာဏော ဃောသပ္ပသန္နော၊ လူခပ္ပမာဏော လူခပ္ပသန္နော၊ ဓမ္မပ္ပမာဏော ဓမ္မပ္ပသန္နောတိ ဣမေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝသေန စတုဓာ ဌိတော။

တေသံ ဣဒံ နာနာကရဏံ – ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာရောဟံ ဝါ ပဿိတွာ ပရိဏာဟံ ဝါ ပဿိတွာ သဏ္ဌာနံ ဝါ ပဿိတွာ ပါရိပူရိံ ဝါ ပဿိတွာ တတ္ထ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသာဒံ ဇနေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ရူပပ္ပမာဏော ရူပပ္ပသန္နော။

ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဃောသပ္ပမာဏော ဃောသပ္ပသန္နော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရဝဏ္ဏနာယ ပရထောမနာယ ပရပသံသနာယ ပရဝဏ္ဏဟာရိကာယ၊ တတ္ထ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသာဒံ ဇနေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဃောသပ္ပမာဏော ဃောသပ္ပသန္နော။

ကတမော စ ပုဂ္ဂလော လူခပ္ပမာဏော လူခပ္ပသန္နော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော စီဝရလူခံ ဝါ ပဿိတွာ ပတ္တလူခံ ဝါ ပဿိတွာ၊ သေနာသနလူခံ ဝါ ပဿိတွာ ဝိဝိဓံ ဝါ ဒုက္ကရကာရိကံ ပဿိတွာ တတ္ထ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသာဒံ ဇနေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော လူခပ္ပမာဏော လူခပ္ပသန္နော။

ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မပ္ပမာဏော ဓမ္မပ္ပသန္နော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သီလံ ဝါ ပဿိတွာ သမာဓိံ ဝါ ပဿိတွာ ပညံ ဝါ ပဿိတွာ တတ္ထ ပမာဏံ ဂဟေတွာ ပသာဒံ ဇနေတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မပ္ပမာဏော ဓမ္မပ္ပသန္နောတိ။

ဣမေသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ရူပပ္ပမာဏောပိ ဘဂဝတော အာရောဟပရိဏာဟသဏ္ဌာနပါရိပူရိဝဏ္ဏပေါက္ခရတံ၊ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနပ္ပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ နာနာရတနဝိစိတ္တမိဝ သုဝဏ္ဏမဟာပဋံ၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသမာကိဏ္ဏတာယ တာရာဂဏသမုဇ္ဇလံ ဝိယ ဂဂနတလံ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လံ ဝိယ စ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓံ ပါရိစ္ဆတ္တကံ အဋ္ဌာရသရတနုဗ္ဗေဓံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပံ သဿိရိကံ အနောပမသရီရံ ဒိသွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။

ဃောသပ္ပမာဏောပိ၊ ဘဂဝတာ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော ပူရိတာ အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂေါ၊ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂေါ အတ္တပရိစ္စာဂေါ နယနပရိစ္စာဂေါ စ ကတောတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တံ ဃောသံ သုတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။

လူခပ္ပမာဏောပိ ဘဂဝတော စီဝရလူခံ ဒိသွာ ‘‘သစေ ဘဂဝါ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ၊ ကာသိကဝတ္ထမေဝ အဓာရယိဿ။ ပဗ္ဗဇိတွာ ပနာနေန သာဏပံသုကူလစီဝရေန သန္တုဿမာနေန ဘာရိယံ ကတ’’န္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။ ပတ္တလူခမ္ပိ ဒိသွာ – ‘‘ဣမိနာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တေန ရတ္တဝရသုဝဏ္ဏဘာဇနေသု စက္ကဝတ္တိဘောဇနာရဟံ သုဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ပရိဘုတ္တံ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ပန ပါသာဏမယံ ပတ္တံ အာဒါယ ဥစ္စနီစကုလဒွါရေသု သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓပိဏ္ဍိယာလောပေန သန္တုဿမာနော ဘာရိယံ ကရောတီ’’တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။ သေနာသနလူခံ ဒိသွာပိ – ‘‘အယံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တော တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေသု တီသု ပါသာဒေသု တိဝိဓနာဋကပရိဝါရော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဝိယ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝိတွာ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတော ရုက္ခမူလသေနာသနာဒီသု ဒါရုဖလကသိလာပဋ္ဋပီဌမဉ္စကာဒီဟိ သန္တုဿမာနော ဘာရိယံ ကရောတီ’’တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။ ဒုက္ကရကာရိကမဿ ဒိသွာပိ – ‘‘ဆဗ္ဗဿာနိ နာမ မုဂ္ဂယူသကုလတ္ထယူသဟရေဏုယူသာဒီနံ ပသဋမတ္တေန ယာပေဿတိ၊ အပ္ပာဏကံ ဈာနံ ဈာယိဿတိ၊ သရီရေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခော ဝိဟရိဿတိ၊ အဟော ဒုက္ကရကာရကော ဘဂဝါ’’တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ။

ဓမ္မပ္ပမာဏောပိ ဘဂဝတော သီလဂုဏံ သမာဓိဂုဏံ ပညာဂုဏံ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တိသမ္ပဒံ အဘိညာပါရိပူရိံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒေဝေါရောဟဏံ ပါထိကပုတ္တဒမနာဒီနိ စ အနေကာနိ အစ္ဆရိယာနိ ဒိသွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေယေဝ ပသီဒတိ၊ တေ ဧဝံ ပသန္နာ ဘဂဝတော မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ အဘိဟရန္တိ။ တိတ္ထိယာနံ ပန ဗာဝေရုဇာတကေ ကာကဿ ဝိယ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိတ္ထ။ ယထာဟ –

‘‘အဒဿနေန မောရဿ၊ သိခိနော မဉ္ဇုဘာဏိနော၊

ကာကံ တတ္ထ အပူဇေသုံ၊ မံသေန စ ဖလေန စ။

ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ မောရော ဗာဝေရုမာဂမာ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ ဝါယသဿ အဟာယထ။

ယာဝ နုပ္ပဇ္ဇတိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မရာဇာ ပဘင်္ကရော၊

တာဝ အညေ အပူဇေသုံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ တိတ္ထိယာနံ အဟာယထာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၁၅၃-၁၅၆)၊

တေ ဧဝံ ပဟီနလာဘသက္ကာရာ ရတ္တိံ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တံ ဩဘာသေတွာပိ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ ဟတပ္ပဘာ အဟေသုံ။

ယထာ ဟိ ခဇ္ဇောပနကာ၊ ကာဠပက္ခမှိ ရတ္တိယာ၊

နိဒဿယန္တိ ဩဘာသံ၊ ဧတေသံ ဝိသယော ဟိ သော။

ယဒါ စ ရသ္မိသမ္ပန္နော၊ အဗ္ဘုဒေတိ ပဘင်္ကရော၊

အထ ခဇ္ဇုပသင်္ဃာနံ၊ ပဘာ အန္တရဓာယတိ။

ဧဝံ ခဇ္ဇုပသဒိသာ၊ တိတ္ထိယာပိ ပုထူ ဣဓ၊

ကာဠပက္ခူပမေ လောကေ၊ ဒီပယန္တိ သကံ ဂုဏံ။

ယဒါ စ ဗုဒ္ဓါ လောကသ္မိံ၊ ဥဒေတိ အမိတပ္ပဘော၊

နိပ္ပဘာ တိတ္ထိယာ ဟောန္တိ၊ သူရိယေ ခဇ္ဇုပကာ ယထာတိ။

တေ ဧဝံ နိပ္ပဘာ ဟုတွာ ကစ္ဆုပိဠကာဒီဟိ ကိဏ္ဏသရီရာ ပရမပါရိဇုညပတ္တာ ယေန ဗုဒ္ဓါ ယေန ဓမ္မော ယေန သင်္ဃော ယေန စ မဟာဇနဿ သန္နိပါတော၊ တေန တေန ဂန္တွာ အန္တရဝီထိယမ္ပိ သိင်္ဃာဋကေပိ စတုက္ကေပိ သဘာယမ္ပိ ဌတွာ ပရိဒေဝန္တိ –

‘‘ကိံ ဘော သမဏောယေဝ ဂေါတမော သမဏော၊ မယံ အဿမဏာ၊ သမဏဿေဝ ဂေါတမဿ သာဝကာ သမဏာ၊ အမှာကံ သာဝကာ အဿမဏာ? သမဏဿေဝ ဂေါတမဿ သာဝကာနဉ္စဿ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ န အမှာကံ၊ သာဝကာနဉ္စ နော ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ? နနု သမဏောပိ ဂေါတမော သမဏော၊ မယမ္ပိ သမဏာ။ သမဏဿပိ ဂေါတမဿ သာဝကာ သမဏာ၊ အမှာကမ္ပိ သာဝကာ သမဏာ။ သမဏဿပိ ဂေါတမဿ သာဝကာနဉ္စဿ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ အမှာကမ္ပိ သာဝကာနဉ္စ နော ဒိန္နံ မဟပ္ဖလဉ္စေဝ? သမဏဿပိ ဂေါတမဿ သာဝကာနဉ္စဿ ဒေထ ကရောထ၊ အမှာကမ္ပိ သာဝကာနဉ္စ နော ဒေထ သက္ကရောထ? နနု သမဏော ဂေါတမော ပုရိမာနိ ဒိဝသာနိ ဥပ္ပန္နော၊ မယံ ပန လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေယေဝ ဥပ္ပန္နာ’’တိ။

ဧဝံ နာနပ္ပကာရံ ဝိရဝန္တိ။ အထ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယောတိ စတဿော ပရိသာ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ ‘‘တိတ္ထိယာ ဘန္တေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကထေန္တီ’’တိ ။ တံ သုတွာ ဘဂဝါ – ‘‘မာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝစနေန ‘အညတြ သမဏော အတ္ထီ’တိ သညိနော အဟုဝတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အညတိတ္ထိယေသု သမဏဘာဝံ ပဋိသေဓေန္တော ဣဓေဝ စ အနုဇာနန္တော ဣမိဿာ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏောတိ ဣဒံ သုတ္တံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ အယံ ပန နိယမော သေသပဒေသုပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယာဒယောပိ ဟိ သမဏာ ဣဓေဝ၊ န အညတ္ထ။ သမဏောတိ သောတာပန္နော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော၊ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော သမဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။

ဒုတိယောတိ သကဒါဂါမီ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ကတမော စ? ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော သမဏော။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ ဟောတိ၊ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယော သမဏော’’တိ။

တတိယောတိ အနာဂါမီ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော သမဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယော သမဏော’’တိ။

စတုတ္ထောတိ အရဟာ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော သမဏော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုတ္ထော သမဏော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌကသမဏာဝ အဓိပ္ပေတာ။

သုညာတိ ရိတ္တာ တုစ္ဆာ။ ပရပ္ပဝါဒါတိ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတိကာ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ၊ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ဗြဟ္မဇာလေ အာဂတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဣတော ဗာဟိရာနံ ပရေသံ ဝါဒါ ပရပ္ပဝါဒါ နာမ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဖလဋ္ဌကသမဏေဟိ သုညာ၊ န ဟိ တေ ဧတ္ထ သန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတေဟေဝ သုညာ၊ စတူဟိ ပန မဂ္ဂဋ္ဌကသမဏေဟိပိ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ အာရဒ္ဓဝိပဿကေဟိပီတိ ဒွါဒသဟိပိ သမဏေဟိ သုညာ ဧဝ။ ဣမမေဝ အတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ ဝုတ္တံ –

‘‘ဧကူနတိံသော ဝယသာ သုဘဒ္ဒ၊

ယံ ပဗ္ဗဇိံ ကိံ ကုသလာနုဧသီ၊

ဝဿာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ၊

ယတော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော သုဘဒ္ဒ၊

ဉာယဿ ဓမ္မဿ ပဒေသဝတ္တီ၊

ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏောပိ နတ္ထိ။

‘‘ဒုတိယောပိ သမဏော နတ္ထိ၊ တတိယောပိ သမဏော နတ္ထိ၊ စတုတ္ထောပိ သမဏော နတ္ထိ။ သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။

ဧတ္ထ ဟိ ပဒေသဝတ္တီတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ မဂ္ဂဋ္ဌံ ဖလဋ္ဌန္တိ တယောပိ ဧကတော ကတွာ သမဏောပိ နတ္ထီတိ အာဟ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကံ မဂ္ဂဋ္ဌံ ဖလဋ္ဌန္တိ တယောပိ ဧကတော ကတွာ ဒုတိယောပိ သမဏော နတ္ထီတိ အာဟ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။

ကသ္မာ ပနေတေ အညတ္ထ နတ္ထီတိ? အခေတ္တတာယ။ ယထာ ဟိ န အာရဂ္ဂေ သာသပေါ တိဋ္ဌတိ၊ န ဥဒကပိဋ္ဌေ အဂ္ဂိ ဇလတိ၊ န ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဗီဇာနိ ရုဟန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဗာဟိရေသု တိတ္ထာယတနေသု န ဣမေ သမဏာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ပန သာသနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? ခေတ္တတာယ။ တေသံ အခေတ္တတာ စ ခေတ္တတာ စ အရိယမဂ္ဂဿ အဘာဝတော စ ဘာဝတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယသ္မိံ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ သမဏောပိ တတ္ထ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဒုတိယောပိ တတ္ထ သမဏော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ တတိယောပိ တတ္ထ သမဏော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ စတုတ္ထောပိ တတ္ထ သမဏော န ဥပလဗ္ဘတိ။ ယသ္မိဉ္စ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊ သမဏောပိ တတ္ထ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဒုတိယောပိ တတ္ထ…ပေ…။ စတုတ္ထောပိ တတ္ထ သမဏော ဥပလဗ္ဘတိ။ ဣမသ္မိံ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဣဓေဝ၊ သုဘဒ္ဒ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော၊ ဣဓ တတိယော သမဏော၊ ဣဓ စတုတ္ထော သမဏော၊ သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။

ဧဝံ ယသ္မာ တိတ္ထာယတနံ အခေတ္တံ၊ သာသနံ ခေတ္တံ၊ တသ္မာ ယထာ သုရတ္တဟတ္ထပါဒေါ သူရကေသရကော သီဟော မိဂရာဇာ န သုသာနေ ဝါ သင်္ကာရကူဋေ ဝါ ပဋိဝသတိ၊ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတံ ပန ဟိမဝန္တံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ မဏိဂုဟာယံယေဝ ပဋိဝသတိ။ ယထာ စ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ န ဂေါစရိယဟတ္ထိကုလာဒီသု နဝသု နာဂကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဆဒ္ဒန္တကုလေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ဝလာဟကော အဿရာဇာ န ဂဒြဘကုလေ ဝါ ဃောဋကကုလေ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သိန္ဓုယာ တီရေ ပန သိန္ဓဝကုလေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ သဗ္ဗကာမဒဒံ မနောဟရံ မဏိရတနံ န သင်္ကာရကူဋေ ဝါ ပံသုပဗ္ဗတာဒီသု ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတဗ္ဘန္တရေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ တိမိရပိင်္ဂလော မစ္ဆရာဇာ န ခုဒ္ဒကပေါက္ခရဏီသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ မဟာသမုဒ္ဒေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ စ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော သုပဏ္ဏရာဇာ န ဂါမဒွါရေ ဧရဏ္ဍဝနာဒီသု ပဋိဝသတိ၊ မဟာသမုဒ္ဒံ ပန အဇ္ဈောဂါဟေတွာ သိမ္ဗလိဒဟဝနေယေဝ ပဋိဝသတိ။ ယထာ စ ဓတရဋ္ဌော သုဝဏ္ဏဟံသော န ဂါမဒွါရေ အာဝါဋကာဒီသု ပဋိဝသတိ၊ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရော ဟုတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတေယေဝ ပဋိဝသတိ။ ယထာ စ စတုဒ္ဒီပိဿရော စက္ကဝတ္တိရာဇာ န နီစကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသမ္ဘိန္နဇာတိခတ္တိယကုလေယေဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝမေဝ ဣမေသု သမဏေသု ဧကသမဏောပိ န အညတိတ္ထာယတနေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အရိယမဂ္ဂပရိက္ခိတ္တေ ပန ဗုဒ္ဓသာသနေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဟိ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ။

သမ္မာ သီဟနာဒံ နဒထာတိ ဧတ္ထ သမ္မာတိ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန။ သီဟနာဒန္တိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ အပ္ပဋိနာဒံ။ ဣမေသဉှိ စတုန္နံ သမဏာနံ ဣဓေဝ အတ္ထိတာယ အယံ နာဒေါ သေဋ္ဌနာဒေါ နာမ ဟောတိ ဥတ္တမနာဒေါ။ ‘‘ဣမေ သမဏာ ဣဓေဝ အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တဿ အညတော ဘယံ ဝါ အာသင်္ကာ ဝါ နတ္ထီတိ အဘီတနာဒေါ နာမ ဟောတိ။ ‘‘အမှာကမ္ပိ သာသနေ ဣမေ သမဏာ အတ္ထီ’’တိ ပူရဏာဒီသု ဧကဿာပိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝတ္တုံ အသမတ္ထတာယ အယံ နာဒေါ အပ္ပဋိနာဒေါ နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သီဟနာဒန္တိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ အပ္ပဋိနာဒ’’န္တိ။

၁၄၀။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ခေါ ပန ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယံ အညတိတ္ထိယာတိ ယေန ကာရဏေန အညတိတ္ထိယာ။ ဧတ္ထ စ တိတ္ထံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ တိတ္ထကရော ဇာနိတဗ္ဗော တိတ္ထိယာ ဇာနိတဗ္ဗာ၊ တိတ္ထိယသာဝကာ ဇာနိတဗ္ဗာ။ တိတ္ထံနာမ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ ဧတ္ထ ဟိ သတ္တာ တရန္တိ ဥပ္ပလဝန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တိတ္ထန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ဥပ္ပာဒေတာ တိတ္ထကရော နာမ။ တဿ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗဇိတာ တိတ္ထိယာ နာမ။ တေသံ ပစ္စယဒါယကာ တိတ္ထိယသာဝကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂတာ။ အဿာသောတိ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ ဥပတ္ထမ္ဘော။ ဗလန္တိ ထာမော။ ယေန တုမှေတိ ယေန အဿာသေန ဝါ ဗလေန ဝါ ဧဝံ ဝဒေထ။

အတ္ထိခေါ နော၊ အာဝုသော၊ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော သော ဘဂဝါ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေန ဘဂဝတာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာသယာနုသယံ ဇာနတာ၊ ဟတ္ထတလေ ဌပိတံ အာမလကံ ဝိယ သဗ္ဗံ ဉေယျဓမ္မံ ပဿတာ။ အပိစ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟိ ဇာနတာ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပဿတာ။ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဆဟိ ဝါ ပန အဘိညာဟိ ဇာနတာ၊ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတေန သမန္တစက္ခုနာ ပဿတာ။ သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသမတ္ထာယ ပညာယ ဇာနတာ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ စက္ခုဝိသယာတီတာနိ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတာနိ ဝါပိ ရူပါနိ အတိဝိသုဒ္ဓေန မံသစက္ခုနာ ပဿတာ။ အတ္တဟိတသာဓိကာယ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာယ ပဋိဝေဓပညာယ ဇာနတာ၊ ပရဟိတသာဓိကာယ ကရုဏာပဒဋ္ဌာနာယ ဒေသနာပညာယ ပဿတာ။ အရီနံ ဟတတ္တာ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ စ အရဟတာ၊ သမ္မာ သာမဉ္စ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ အန္တရာယိကဓမ္မေ ဝါ ဇာနတာ၊ နိယျာနိကဓမ္မေ ပဿတာ။ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ အရဟတာ၊ သမ္မာ သာမံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ၊ ဧဝံ စတုဝေသာရဇ္ဇဝသေန စတူဟိ အာကာရေဟိ ထောမိတေန စတ္တာရော ဓမ္မာ အက္ခာတာ၊ ယေ မယံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနာ ဧဝံ ဝဒေမ၊ န ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ ဥပတ္ထမ္ဘံ ကာယဗလန္တိ။

သတ္ထရိပသာဒေါတိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တာနံ ဥပ္ပန္နပ္ပသာဒေါ။ ဓမ္မေ ပသာဒေါတိ ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မဂုဏေ အနုဿရန္တာနံ ဥပ္ပန္နပ္ပသာဒေါ။ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာတိ အရိယကန္တေသု သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ။ အရိယကန္တသီလာနိ နာမ ပဉ္စသီလာနိ။ တာနိ ဟိ ဘဝန္တရဂတောပိ အရိယသာဝကော အတ္တနော အရိယသာဝကဘာဝံ အဇာနန္တောပိ န ဝီတိက္ကမတိ။ သစေပိ ဟိ နံ ကောစိ ဝဒေယျ – ‘‘ဣမံ သကလံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ခုဒ္ဒကမက္ခိကံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟီ’’တိ၊ အဋ္ဌာနမေတံ၊ ယံ သော တဿ ဝစနံ ကရေယျ။ ဧဝံ အရိယာနံ သီလာနိ ကန္တာနိ ပိယာနိ မနာပါနိ။ တာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ’’တိ။

သဟဓမ္မိကာ ခေါ ပနာတိ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာနာ သာမဏေရော သာမဏေရီ ဥပါသကော ဥပါသိကာတိ ဧတေ သတ္တ သဟဓမ္မစာရိနော။ ဧတေသု ဟိ ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သဟဓမ္မံ စရတိ သမာနသိက္ခတာယ။ တထာ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုနီဟိ…ပေ… ဥပါသိကာ ဥပါသိကာဟိ၊ သောတာပန္နော သောတာပန္နေဟိ၊ သကဒါဂါမီ…ပေ… အနာဂါမီဟိ သဟဓမ္မံ စရတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗေပေတေ သဟဓမ္မိကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အပိစေတ္ထ အရိယသာဝကာယေဝ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ ဘဝန္တရေပိ မဂ္ဂဒဿနမှိ ဝိဝါဒေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တေ အစ္စန္တံ ဧကဓမ္မစာရိတာယ သဟဓမ္မိကာ။ ဣမိနာ၊ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိအာဒိနာ နယေန သင်္ဃံ အနုဿရန္တာနံ ဥပ္ပန္နပ္ပသာဒေါ ကထိတော။ ဧတ္တာဝတာ စတ္တာရိ သောတာပန္နဿ အင်္ဂါနိ ကထိတာနိ ဟောန္တိ။

ဣမေ ခေါ နော၊ အာဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မာ တေန ဘဂဝတာ အမှာကံ အဿာသော စေဝ ဗလဉ္စာတိ အက္ခာတာ၊ ယေ မယံ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနာ ဧဝံ ဝဒေမ။

၁၄၁။ ယော အမှာကံ သတ္ထာတိ ဣမိနာ ပူရဏကဿပါဒိကေ ဆ သတ္ထာရော အပဒိဿန္တိ။ ယထာ ပန ဣဒါနိ သာသနေ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီသု ‘‘အမှာကံ အာစရိယော၊ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ ဂေဟသိတပေမံ ဟောတိ။ ဧဝရူပံ ပေမံ သန္ဓာယ ‘‘သတ္ထရိ ပသာဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ထေရော ပနာဟ – ‘‘ယသ္မာ သတ္ထာ နာမ န ဧကဿ၊ န ဒွိန္နံ ဟောတိ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ ဧကောဝ သတ္ထာ၊ တသ္မာ တိတ္ထိယာ ‘အမှာကံ သတ္ထာ’ တိ ဧကပဒေနေဝ သတ္ထာရံ ဝိသုံ ကတွာ ဣမိနာဝ ပဒေန ဝိရုဒ္ဓါ ပရာဇိတာ’’တိ။ ဓမ္မေ ပသာဒေါတိ ဣဒံ ပန ယထာ ဣဒါနိ သာသနေ ‘‘အမှာကံ ဒီဃနိကာယော အမှာကံ မဇ္ဈိမနိကာယော’’တိ မမာယန္တိ၊ ဧဝံ အတ္တနော အတ္တနော ပရိယတ္တိဓမ္မေ ဂေဟသိတပေမံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ သီလေသူတိ အဇသီလဂေါသီလမေဏ္ဍကသီလကုက္ကုရသီလာဒီသု။ ဣဓ နော အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဣဓာတိ ပသာဒံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ ကော အဓိပ္ပယာသောတိ ကော အဓိကပ္ပယောဂေါ။ ယဒိဒန္တိ ယမိဒံ တုမှာကဉ္စေဝ အမှာကဉ္စ နာနာကရဏံ ဝဒေယျာထ။ တံ ကိံ နာမ? တုမှာကမ္ပိ ဟိ စတူသု ဌာနေသု ပသာဒေါ၊ အမှာကမ္ပိ။ နနု ဧတသ္မိံ ပသာဒေ တုမှေ စ အမှေ စ ဒွေဓာ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ ဝါစာယ သမဓုရာ ဟုတွာ အဋ္ဌံသု။

အထ နေသံ တံ သမဓုရတံ ဘိန္ဒန္တော ဘဂဝါ ဧဝံ ဝါဒိနောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကာ နိဋ္ဌာတိ ယာ တဿ ပသာဒဿ ပရိယောသာနဘူတာ နိဋ္ဌာ၊ ကိံ သာ ဧကာ၊ ဥဒါဟု ပုထူတိ ဧဝံ ပုစ္ဆထာတိ ဝဒတိ။ ယသ္မာ ပန တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ နိဋ္ဌံ အပညပေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဗြာဟ္မဏာနဉှိ ဗြဟ္မလောကော နိဋ္ဌာ၊ မဟာတာပသာနံ အာဘဿရာ၊ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ သုဘကိဏှာ၊ အာဇီဝကာနံ ‘‘အနန္တမာနသော’’တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတော အသညီဘဝေါ ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပန အရဟတ္တံ နိဋ္ဌာ။ သဗ္ဗေဝ စေတေ အရဟတ္တမေဝ နိဋ္ဌာတိ ဝဒန္တိ။ ဒိဋ္ဌိဝသေန ပန ဗြဟ္မလောကာဒီနိ ပညပေန္တိ။ တသ္မာ အတ္တနော အတ္တနော လဒ္ဓိဝသေန ဧကမေဝ နိဋ္ဌံ ပညပေန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဘဂဝါ သမ္မာ ဗျာကရမာနာတိအာဒိမာဟ။

ဣဒါနိ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဧကာ နိဋ္ဌာ၊ တိတ္ထိယာနမ္ပိ ဧကာ နိဋ္ဌာတိ ဒွီသု အဋ္ဋကာရကေသု ဝိယ ဌိတေသု ဘဂဝါ အနုယောဂဝတ္တံ ဒဿေန္တော သာ ပနာဝုသော၊ နိဋ္ဌာ သရာဂဿ၊ ဥဒါဟု ဝီတရာဂဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ ရာဂရတ္တာဒီနံ နိဋ္ဌာ နာမ နတ္ထိ။ ယဒိ သိယာ၊ သောဏသိင်္ဂါလာဒီနမ္ပိ သိယာတိ ဣမံ ဒေါသံ ပဿန္တာနံ တိတ္ထိယာနံ ‘‘ဝီတရာဂဿ အာဝုသော သာ နိဋ္ဌာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဗျာကရဏံ ဒဿိတံ။

တတ္ထ ဝိဒ္ဒသုနောတိ ပဏ္ဍိတဿ။ အနုရုဒ္ဓပဋိဝိရုဒ္ဓဿာတိ ရာဂေန အနုရုဒ္ဓဿ ကောဓေန ပဋိဝိရုဒ္ဓဿ။ ပပဉ္စာရာမဿ ပပဉ္စရတိနောတိ ဧတ္ထ အာရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရာမော။ ပပဉ္စော အာရာမော အဿာတိ ပပဉ္စာရာမော။ ပပဉ္စေ ရတိ အဿာတိ ပပဉ္စရတိ။ ပပဉ္စောတိ စ မတ္တပမတ္တာကာရဘာဝေန ပဝတ္တာနံ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓ ပန တဏှာဒိဋ္ဌိယောဝ အဓိပ္ပေတာ။ သရာဂဿာတိအာဒီသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧကောဝ ကိလေသော အာဂတော။ တဿ အာကာရတော နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သရာဂဿာတိ ဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဂဟိတော။ သတဏှဿာတိ ဘဝတဏှာဝသေန။ သဥပါဒါနဿာတိ ဂဟဏဝသေန။ အနုရုဒ္ဓပဋိဝိရုဒ္ဓဿာတိ ယုဂဠဝသေန။ ပပဉ္စာရာမဿာတိ ပပဉ္စုပ္ပတ္တိဒဿနဝသေန။ သရာဂဿာတိ ဝါ ဧတ္ထ အကုသလမူလဝသေန ဂဟိတော။ သတဏှဿာတိ ဧတ္ထ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနဒဿနဝသေန။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ထေရော ပနာဟ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ဝိဒ္ဓံသေထ? ဧကောယေဝ ဟိ အယံ လောဘော ရဇ္ဇနဝသေန ရာဂေါတိ ဝုတ္တော။ တဏှာကရဏဝသေန တဏှာ။ ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါနံ။ ယုဂဠဝသေန အနုရောဓပဋိဝိရောဓော။ ပပဉ္စုပ္ပတ္တိဒဿနဋ္ဌေန ပပဉ္စော’’တိ။

၁၄၂။ ဣဒါနိ ဣမေသံ ကိလေသာနံ မူလဘူတံ ဒိဋ္ဌိဝါဒံ ဒဿေန္တော ဒွေမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိယောတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ။ ဘဝဒိဋ္ဌိံ အလ္လီနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန သဿတဒိဋ္ဌိံ အလ္လီနာ။ ဥပဂတာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ ဥပဂတာ။ အဇ္ဈောသိတာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ အနုပဝိဋ္ဌာ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယာ တေ ပဋိဝိရုဒ္ဓါတိ တေ သဗ္ဗေ ဥစ္ဆေဒဝါဒီဟိ သဒ္ဓိံ – ‘‘တုမှေ အန္ဓဗာလာ န ဇာနာထ၊ သဿတော အယံ လောကော၊ နာယံ လောကော ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ နိစ္စံ ကလဟဘဏ္ဍနပသုတာ ဝိဟရန္တိ။ ဒုတိယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။

သမုဒယဉ္စာတိအာဒီသု ဒွေ ဒိဋ္ဌီနံ သမုဒယာ ခဏိကသမုဒယော ပစ္စယသမုဒယော စ။ ခဏိကသမုဒယော ဒိဋ္ဌီနံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ပစ္စယသမုဒယော အဋ္ဌ ဌာနာနိ။ သေယျထိဒံ၊ ခန္ဓာပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ အဝိဇ္ဇာပိ၊ ဖဿောပိ၊ သညာပိ၊ ဝိတက္ကောပိ၊ အယောနိသောမနသိကာရောပိ၊ ပါပမိတ္တောပိ၊ ပရတောဃောသောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ။ ‘‘ခန္ဓာ ဟေတု ခန္ဓာ ပစ္စယော ဒိဋ္ဌီနံ ဥပါဒါယ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဧဝံ ခန္ဓာပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာ… ဖဿော… သညာ… ဝိတက္ကော… အယောနိသောမနသိကာရော… ပါပမိတ္တော… ပရတောဃောသော ဟေတု၊ ပရတောဃောသော ပစ္စယော ဒိဋ္ဌီနံ ဥပါဒါယ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ဧဝံ ပရတောဃောသောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ’’ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၄)။ အတ္ထင်္ဂမာပိ ဒွေယေဝ ခဏိကတ္ထင်္ဂမော ပစ္စယတ္ထင်္ဂမော စ။ ခဏိကတ္ထင်္ဂမော နာမ ခယော ဝယော ဘေဒေါ ပရိဘေဒေါ အနိစ္စတာ အန္တရဓာနံ။ ပစ္စယတ္ထင်္ဂမော နာမ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဟိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနသမုဂ္ဃာတောတိ ဝုတ္တော။

အဿာဒန္တိ ဒိဋ္ဌိမူလကံ အာနိသံသံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ယံဒိဋ္ဌိကော သတ္ထာ ဟောတိ၊ တံဒိဋ္ဌိကာ သာဝကာ ဟောန္တိ။ ယံဒိဋ္ဌိကာ သတ္ထာရံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ၊ ဂရုံ ကရောန္တိ၊ မာနေန္တိ၊ ပူဇေန္တိ၊ လဘန္တိ တတောနိဒါနံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အာနိသံသော’’တိ။ အာဒီနဝန္တိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏမူလကံ ဥပဒ္ဒဝံ။ သော ဝဂ္ဂုလိဝတံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ကဏ္ဋကာပဿယတာ ပဉ္စာတပတပ္ပနံ သာနုပပါတပတနံ ကေသမဿုလုဉ္စနံ အပ္ပောဏကံ ဈာနန္တိအာဒီနံ ဝသေနံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဿရဏန္တိ ဒိဋ္ဌီနံ နိဿရဏံ နာမ နိဗ္ဗာနံ။ ယထာဘူတံနပ္ပဇာနန္တီတိ ယေ ဧတံ သဗ္ဗံ ယထာသဘာဝံ န ဇာနန္တိ။ န ပရိမုစ္စန္တိ ဒုက္ခသ္မာတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခတော န ပရိမုစ္စန္တိ။ ဣမိနာ ဧတေသံ နိဋ္ဌာ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ပရိမုစ္စန္တိ ဒုက္ခသ္မာတိ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခတော ပရိမုစ္စန္တိ။ ဣမိနာ ဧတေသံ နိဋ္ဌာ နာမ အတ္ထီတိ ဒွိန္နံ အဋ္ဋကာရကာနံ အဋ္ဋံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ သာသနသ္မိံယေဝ နိဋ္ဌာယ အတ္ထိတံ ပတိဋ္ဌပေတိ။

၁၄၃။ ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌိစ္ဆေဒနံ ဒဿေန္တော စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနာနီတိအာဒိမာဟ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာယေဝ။

သဗ္ဗုပါဒါနပရိညာဝါဒါ ပဋိဇာနမာနာတိ မယံ သဗ္ဗေသံ ဥပါဒါနာနံ ပရိညံ သမတိက္ကမံ ဝဒါမာတိ ဧဝံ ပဋိဇာနမာနာ။ န သမ္မာ သဗ္ဗုပါဒါနပရိညန္တိ သဗ္ဗေသံ ဥပါဒါနာနံ သမတိက္ကမံ သမ္မာ န ပညပေန္တိ။ ကေစိ ကာမုပါဒါနမတ္တဿ ပရိညံ ပညပေန္တိ။ ကေစိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနမတ္တဿ ပညပေန္တိ၊ ကေစိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿာပိ။ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ပန ပရိညံ ပညပေန္တော နာမ နတ္ထိ။ တေသံ ပန ဘေဒံ ဒဿေန္တော ကာမုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ ကာမုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တိယေဝ၊ ဆန္နဝုတိ ပါသဏ္ဍာပိ ဟိ ‘‘ကာမာ ခေါ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဝတ္ထုပဋိသေဝနံ ကာမံ ကပ္ပတီတိ န ပညပေန္တိ၊ အကပ္ပိယမေဝ ကတွာ ပညပေန္တိ။ ယေ ပန သေဝန္တိ၊ တေ ထေယျေန သေဝန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကာမုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တီ’’တိ။

ယသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒီနိ ဂဟေတွာ စရန္တိ။ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓိ၊ ဘာဝနာယ သုဒ္ဓီ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ အတ္တုပလဒ္ဓိံ န ပဇဟန္တိ၊ တသ္မာ န ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ၊ န သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ၊ န အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတူတိ တံ အပညာပနံ ဧတေသံ ကိဿ ဟေတု၊ ကိံ ကာရဏာ? ဣမာနိ ဟိ တေ ဘောန္တောတိ ယသ္မာ တေ ဘောန္တော ဣမာနိ တီဏိ ကာရဏာနိ ယထာသဘာဝတော န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ ပနေတ္ထ ဒွိန္နံ ပရိညာနံ ပညာပနကာရဏံ ဒိဋ္ဌိဉ္စေဝ သီလဗ္ဗတဉ္စ ‘‘ဧတံ ပဟာတဗ္ဗ’’န္တိ ယထာသဘာဝတော ဇာနန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ပရတော ဒွေ ဝါရာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ယေ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒီနိ ဂဏှန္တိ၊ တေ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တိ။ ယေ ပန ‘‘န သီလေန သုဒ္ဓိ၊ န ဝတေန သုဒ္ဓိ၊ န ဘာဝနာယ သုဒ္ဓီ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ တေ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေန္တိ။ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ပရိညံ ပန ဧကောပိ ပညပေတုံ န သက္ကောတိ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနောပိ ဟိ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဏိနာ ပရိမဇ္ဇိတွာ စရမာနာပိ စ တိတ္ထိယာ တိဿော ပရိညာ ပညပေန္တိ။ အတ္တဝါဒံ မုဉ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ ပုနပ္ပုနံ ဝဋ္ဋသ္မိံယေဝ ပတန္တိ။ ပထဝိဇိဂုစ္ဆနသသကော ဝိယ ဟိ ဧတေ။

တတ္ထာယံ အတ္ထသလ္လာပိကာ ဥပမာ – ပထဝီ ကိရ သသကံ အာဟ – ‘‘ဘော သသကာ’’တိ။ သသကော အာဟ – ‘‘ကော ဧသော’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ မမေဝ ဥပရိ သဗ္ဗဣရိယာပထေ ကပ္ပေန္တော ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တော မံ န ဇာနာသီ’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု တယာ အဟံ ဒိဋ္ဌော၊ မယာ အက္ကန္တဋ္ဌာနမ္ပိ အင်္ဂုလဂ္ဂေဟိ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ၊ ဝိဿဋ္ဌဥဒကံ အပ္ပမတ္တကံ၊ ကရီသံ ကတကဖလမတ္တံ။ ဟတ္ထိအဿာဒီဟိ ပန အက္ကန္တဋ္ဌာနမ္ပိ မဟန္တံ၊ ပဿာဝေါပိ နေသံ ဃဋမတ္တော ဟောတိ၊ ဥစ္စာရောပိ ပစ္ဆိမတ္တော ဟောတိ၊ အလံ မယှံ တယာ’’တိ ဥပ္ပတိတွာ အညသ္မိံ ဌာနေ ပတိတော။ တတော နံ ပထဝီ အာဟ – ‘‘အရေ ဒူရံ ဂတောပိ နနု မယှံ ဥပရိယေဝ ပတိတောသီ’’တိ။ သော ပုန တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ ပတိတော၊ ဧဝံ ဝဿသဟဿမ္ပိ ဥပ္ပတိတွာ ပတမာနော သသကော ပထဝိံ မုဉ္စိတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝမေဝံ တိတ္ထိယာ သဗ္ဗူပါဒါနပရိညံ ပညပေန္တောပိ ကာမုပါဒါနာဒီနံ တိဏ္ဏံယေဝ သမတိက္ကမံ ပညပေန္တိ။ အတ္တဝါဒံ ပန မုဉ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အသက္ကောန္တာ ပုနပ္ပုနံ ဝဋ္ဋသ္မိံယေဝ ပတန္တီတိ။

ဧဝံ ယံ တိတ္ထိယာ သမတိက္ကမိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တဿ ဝသေန ဒိဋ္ဌိစ္ဆေဒဝါဒံ ဝတွာ ဣဒါနိ ပသာဒပစ္ဆေဒဝါဒံ ဒဿေန္တော ဧဝရူပေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မဝိနယေတိ ဓမ္မေ စေဝ ဝိနယေ စ၊ ဥဘယေနပိ အနိယျာနိကသာသနံ ဒဿေတိ။ ‘‘ယော သတ္ထရိ ပသာဒေါ သော န သမ္မဂ္ဂတော’’တိ အနိယျာနိကသာသနမှိ ဟိ သတ္ထာ ကာလံ ကတွာ သီဟောပိ ဟောတိ၊ ဗျဂ္ဃောပိ ဟောတိ၊ ဒီပိပိ အစ္ဆောပိ တရစ္ဆောပိ။ သာဝကာ ပနဿ မိဂါပိ သူကရာပိ ပသဒါပိ ဟောန္တိ၊ သော ‘‘ဣမေ မယှံ ပုဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌာကာ ပစ္စယဒါယကာ’’တိ ခန္တိံ ဝါ မေတ္တံ ဝါ အနုဒ္ဒယံ ဝါ အကတွာ တေသံ ဥပရိ ပတိတွာ လောဟိတံ ပိဝတိ၊ ထူလထူလမံသာနိပိ ခါဒတိ။ သတ္ထာ ဝါ ပန ဗိဠာရော ဟောတိ၊ သာဝကာ ကုက္ကုဋာ ဝါ မူသိကာ ဝါ။ အထ နေ ဝုတ္တနယေနေဝ အနုကမ္ပံ အကတွာ ခါဒတိ။ အထ ဝါ သတ္ထာ နိရယပါလော ဟောတိ၊ သာဝကာ နေရယိကသတ္တာ။ သော ‘‘ဣမေ မယှံ ပုဗ္ဗေ ဥပဋ္ဌာကာ ပစ္စယဒါယကာ’’တိ အနုကမ္ပံ အကတွာ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရောတိ၊ အာဒိတ္တေပိ ရထေ ယောဇေတိ၊ အင်္ဂါရပဗ္ဗတမ္ပိ အာရောပေတိ၊ လောဟကုမ္ဘိယမ္ပိ ခိပတိ ၊ အနေကေဟိပိ ဒုက္ခဓမ္မေဟိ သမ္ပယောဇေတိ။ သာဝကာ ဝါ ပန ကာလံ ကတွာ သီဟာဒယော ဟောန္တိ၊ သတ္ထာ မိဂါဒီသု အညတရော။ တေ ‘‘ဣမံ မယံ ပုဗ္ဗေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိမှာ၊ သတ္ထာ နော အယ’’န္တိ တသ္မိံ ခန္တိံ ဝါ မေတ္တံ ဝါ အနုဒ္ဒယံ ဝါ အကတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ။ ဧဝံ အနိယျာနိကသာသနေ ယော သတ္ထရိ ပသာဒေါ၊ သော န သမ္မဂ္ဂတော ဟောတိ၊ ကဉ္စိ ကာလံ ဂန္တွာပိ ပစ္ဆာ ဝိနဿတိယေဝ။

ယော ဓမ္မေ ပသာဒေါတိ အနိယျာနိကသာသနသ္မိဉှိ ဓမ္မေ ပသာဒေါ နာမ၊ ဥဂ္ဂဟိတပရိယာပုဋ – ဓာရိတဝါစိတ္တမတ္တကေ တန္တိဓမ္မေ ပသာဒေါ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋမောက္ခော ပနေတ္ထ နတ္ထိ။ တသ္မာ ယော ဧတ္ထ ပသာဒေါ၊ သော ပုနပ္ပုနံ ဝဋ္ဋမေဝ ဂမ္ဘီရံ ကရောတီတိ သာသနသ္မိံ အသမ္မဂ္ဂတော အသဘာဝတော အက္ခာယတိ။

ယာ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာတိ ယာပိ စ အနိယျာနိကသာသနေ အဇသီလာဒီနံ ဝသေန ပရိပူရကာရိတာ၊ သာပိ ယသ္မာ ဝဋ္ဋမောက္ခံ ဘဝနိဿရဏံ န သမ္ပာပေတိ၊ သမ္ပဇ္ဇမာနာ ပန တိရစ္ဆာနယောနိံ အာဝဟတိ၊ ဝိပစ္စမာနာ နိရယံ၊ တသ္မာ သာ န သမ္မဂ္ဂတာ အက္ခာယတိ။ ယာ သဟဓမ္မိကေသူတိ အနိယျာနိကသာသနသ္မိဉှိ ယေ သဟဓမ္မိကာ၊ တေသု ယသ္မာ ဧကစ္စေ ကာလံ ကတွာ သီဟာဒယောပိ ဟောန္တိ၊ ဧကစ္စေ မိဂါဒယော၊ တတ္ထ သီဟာဒိဘူတာ ‘‘ဣမေ အမှာကံ သဟဓမ္မိကာ အဟေသု’’န္တိ မိဂါဒိဘူတေသု ခန္တိအာဒီနိ အကတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နေသံ မဟာဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထ သဟဓမ္မိကေသု ပိယမနာပတာပိ အသမ္မဂ္ဂတာ အက္ခာယတိ။

ဣဒံ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ကာရဏဘေဒံ ဧကတော ကတွာ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတီတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ သံခေပတ္ထော – ဧဝဉှေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟောတိ၊ ယံ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘ယော သတ္ထရိ ပသာဒေါ သော န သမ္မဂ္ဂတော အက္ခာယတီ’’တိအာဒိ၊ တံ ဧဝမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တေ ပသာဒါဒယော ဒုရက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ …ပေ… အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေတိ၊ ဧတ္ထ ဟိ ယထာ တန္တိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ တတ္ထ ဒုရက္ခာတေတိ ဒုက္ကထိတေ၊ ဒုက္ခထိတတ္တာယေဝ ဒုပ္ပဝေဒိတေ။ သော ပနေသ ယသ္မာ မဂ္ဂဖလတ္ထာယ န နိယျာတိ၊ တသ္မာ အနိယျာနိကော။ ရာဂါဒီနံ ဥပသမာယ အသံဝတ္တနတော အနုပသမသံဝတ္တနိကော။ န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဗ္ဗညုနာ ပဝေဒိတောတိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတော။ တသ္မိံ အနိယျာနိကေ အနုပသမသံဝတ္တနိကေ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေ။ ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝါ တိတ္ထိယေသု ပသာဒေါ သုရာပီတသိင်္ဂါလေ ပသာဒေါ ဝိယ နိရတ္ထကောတိ ဒဿေတိ။

ဧကော ကိရ ကာဠသိင်္ဂါလော ရတ္တိံ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော သုရာဇလ္လိကံ ခါဒိတွာ ပုန္နာဂဝနေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တော သူရိယုဂ္ဂမနေ ပဗုဇ္ဈိတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ န သက္ကာ ဂန္တုံ၊ ဗဟူ အမှာကံ ဝေရိနော၊ ဧကံ ဝဉ္စေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဧကံ ဗြာဟ္မဏံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဣမံ ဝဉ္စေဿာမီတိ ‘‘အယျ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ အာဟ။ ကော ဧသော ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသတီတိ။ ‘‘အဟံ၊ သာမီ၊ ဣတော တာဝ ဧဟီတိ။ ကိံ ဘောတိ? မံ ဗဟိဂါမံ နေဟိ၊ အဟံ တေ ဒွေ ကဟာပဏသတာနိ ဒဿာမီတိ။ သောပိ နယိဿာမီတိ တံ ပါဒေသု ဂဏှိ။ အရေ ဗာလ ဗြာဟ္မဏ၊ န မယှံ ကဟာပဏာ ဆဍ္ဍိတကာ အတ္ထိ၊ ဒုလ္လဘာ ကဟာပဏာ၊ သာဓုကံ မံ ဂဏှာဟီတိ။ ကထံ ဘော ဂဏှာမီတိ? ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဂဏ္ဌိကံ ကတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ဂဏှာဟီတိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ တထာ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏဒွါရသမီပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ ဩတာရေမီတိ ပုစ္ဆိ။ ကတရဋ္ဌာနံ နာမ ဧတန္တိ? မဟာဒွါရံ ဧတန္တိ။ အရေ ဗာလ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ တဝ ဉာတကာ အန္တရဒွါရေ ကဟာပဏံ ဌပေန္တိ၊ ပရတော မံ ဟရာ’’တိ။ သော ပုနပ္ပုနံ ထောကံ ထောကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧတ္ထ ဩတာရေမိ ဧတ္ထ ဩတာရေမီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန တဇ္ဇိတော ခေမဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဩတာရေဟီတိ ဝုတ္တော ဩတာရေတွာ သာဋကံ ဂဏှိ။ ကာဠသိင်္ဂါလော အာဟ ‘‘အဟံ တေ ဒွေ ကဟာပဏသတာနိ ဒဿာမီတိ အဝေါစံ။ မယှံ ပန ကဟာပဏာ ဗဟူ၊ န ဒွေ ကဟာပဏသတာနေဝ၊ ယာဝ အဟံ ကဟာပဏေ အာဟရာမိ၊ တာဝ တွံ သူရိယံ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌာ’’တိ ဝတွာ ထောကံ ဂန္တွာ နိဝတ္တေတွာ ပုန ဗြာဟ္မဏံ အာဟ ‘‘အယျ ဗြာဟ္မဏ မာ ဣတော ဩလောကေဟိ၊ သူရိယမေဝ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌာ’’တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ကေတကဝနံ ပဝိသိတွာ ယထာရုစိံ ပက္ကန္တော။ ဗြာဟ္မဏဿပိ သူရိယံ ဩလောကေန္တဿေဝ နလာဋတော စေဝ ကစ္ဆေဟိ စ သေဒါ မုစ္စိံသု။ အထ နံ ရုက္ခဒေဝတာ အာဟ –

‘‘သဒ္ဒဟာသိ သိင်္ဂါလဿ၊ သုရာပီတဿ ဗြာဟ္မဏ၊

သိပ္ပိကာနံ သတံ နတ္ထိ၊ ကုတော ကံသသတာ ဒုဝေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၁၃)၊

ဧဝံ ယထာ ကာဠသိင်္ဂါလေ ပသာဒေါ နိရတ္ထကော၊ ဧဝံ တိတ္ထိယေသုပီတိ။

၁၄၄။ အနိယျာနိကသာသနေ ပသာဒဿ နိရတ္ထကဘာဝံ ဒဿေတွာ နိယျာနိကသာသနေ တဿ သာတ္ထကတံ ဒဿေတုံ တထာဂတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာမုပါဒါနဿ ပရိညံ ပညပေတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကာမုပါဒါနဿ ပဟာနပရိညံ သမတိက္ကမံ ပညပေတိ၊ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဥပါဒါနာနံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပရိညံ ပညပေတိ။ ဧဝရူပေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝိနယေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေ ဓမ္မေ စ ဝိနယေ စ။ ဥဘယေနပိ နိယျာနိကသာသနံ ဒဿေတိ။ သတ္ထရိ ပသာဒေါတိ ဧဝရူပေ သာသနေ ယော သတ္ထရိ ပသာဒေါ၊ သော သမ္မဂ္ဂတော အက္ခာယတိ၊ ဘဝဒုက္ခနိဿရဏာယ သံဝတ္တတိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ဘဂဝါ ကိရ ဝေဒိယကပဗ္ဗတေ ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ပဋိဝသတိ။ အထေကော ဥလူကသကုဏော ဘဂဝတိ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တေ ဥပဍ္ဎမဂ္ဂံ အနုဂစ္ဆတိ၊ နိက္ခမန္တေ ဥပဍ္ဎမဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ သာယနှသမယေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတံ နိသိန္နံ ပဗ္ဗတာ ဩရုယှ ဝန္ဒိတွာ ပက္ခေ ပဏာမေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သီသံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ဒသဗလံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ တံ ဩလောကေတွာ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော သိတဿ ပါတုကမ္မာယာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပဿာနန္ဒ၊ ဣမံ ဥလူကသကုဏံ၊ အယံ မယိ စ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သတသဟဿကပ္ပေ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ သောမနဿော နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ –

ဥလူကမဏ္ဍလက္ခိက၊ ဝေဒိယကေ စိရဒီဃဝါသိက၊

သုခိတောသိ တွံ အယျ ကောသိယ၊ ကာလုဋ္ဌိတံ ပဿသိ ဗုဒ္ဓဝရံ။

မယိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အနုတ္တရေ၊

ကပ္ပာနံ သတသဟဿာနိ၊ ဒုဂ္ဂတေသော န ဂစ္ဆတိ။

ဒေဝလောကာ စဝိတွာန၊ ကုသလမူလေန စောဒိတော၊

ဘဝိဿတိ အနန္တဉာဏော၊ သောမနဿောတိ ဝိဿုတောတိ။

အညာနိပိ စေတ္ထ ရာဇဂဟနဂရေ သုမနမာလာကာရဝတ္ထု မဟာဘေရိဝါဒကဝတ္ထု မောရဇိကဝတ္ထု ဝီဏာဝါဒကဝတ္ထု သင်္ခဓမကဝတ္ထူတိ ဧဝမာဒီနိ ဝတ္ထူနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ နိယျာနိကသာသနေ သတ္ထရိ ပသာဒေါ သမ္မဂ္ဂတော ဟောတိ။

ဓမ္မေ ပသာဒေါတိ နိယျာနိကသာသနမှိ ဓမ္မေ ပသာဒေါ သမ္မဂ္ဂတော ဟောတိ။ သရမတ္တေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ သုဏန္တာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ သမ္ပတ္တိဒါယကော ဟောတိ၊ ပရမတ္ထေ ကိံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယမတ္ထော မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တာဒီနံ ဝတ္ထုဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

သီလေသု ပရိပူရကာရိတာတိ နိယျာနိကသာသနမှိ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာပိ သမ္မဂ္ဂတာ ဟောတိ၊ သဂ္ဂမောက္ခသမ္ပတ္တိံ အာဝဟတိ။ တတ္ထ ဆတ္တမာဏဝကဝတ္ထုသာမဏေရဝတ္ထုအာဒီနိ ဒီပေတဗ္ဗာနိ။

သဟဓမ္မိကေသူတိ နိယျာနိကသာသနေ သဟဓမ္မိကေသု ပိယမနာပတာပိ သမ္မဂ္ဂတာ ဟောတိ၊ မဟာသမ္ပတ္တိံ အာဝဟတိ။ အယမတ္ထော ဝိမာနပေတဝတ္ထူဟိ ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ခီရောဒနမဟမဒါသိံ၊ ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ…ပေ…

ဖာဏိတံ…ပေ… ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကံ… တိမ္ဗရုသကံ… ကက္ကာရိကံ…

ဧဠာလုကံ… ဝလ္လိပက္ကံ… ဖာရုသကံ… ဟတ္ထပတာကံ…

သာကမုဋ္ဌိံ … ပုပ္ဖကမုဋ္ဌိံ… မူလကံ… နိမ္ဗမုဋ္ဌိံ…

အမ္ဗိကဉ္ဇိကံ… ဒေါဏိနိမ္မဇ္ဇနိံ… ကာယဗန္ဓနံ…

အံသဗဒ္ဓကံ… အာယောဂပဋ္ဋံ… ဝိဓူပနံ… တာလဝဏ္ဋံ…

မောရဟတ္ထံ… ဆတ္တံ… ဥပါဟနံ… ပူဝံ မောဒကံ…

သက္ခလိကံ အဟမဒါသိံ၊ ဘိက္ခုနော ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ…ပေ…

တဿာ မေ ပဿ ဝိမာနံ၊ အစ္ဆရာ ကာမဝဏ္ဏိနီဟမသ္မီ’’တိ (ဝိ။ ဝ။ ၄၀၆)။

တံ ကိဿ ဟေတူတိအာဒိ ဝုတ္တနယာနုသာရေနေဝ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၄၅။ ဣဒါနိ ယေသံ ဥပါဒါနာနံ တိတ္ထိယာ န သမ္မာ ပရိညံ ပညပေန္တိ၊ တထာဂတော ပညပေတိ၊ တေသံ ပစ္စယံ ဒဿေတုံ ဣမေ စ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိံနိဒါနာတိအာဒီသု နိဒါနာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ ဖလံ နိဒေတိ ဟန္ဒ၊ နံ ဂဏှထာတိ အပ္ပေတိ ဝိယ၊ တသ္မာ နိဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ တံ တတော ဇာယတိ သမုဒေတိ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ သမုဒယော၊ ဇာတိ၊ ပဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – ကိံ နိဒါနံ ဧတေသန္တိ ကိံနိဒါနာ။ ကော သမုဒယော ဧတေသန္တိ ကိံသမုဒယာ။ ကာ ဇာတိ ဧတေသန္တိ ကိံဇာတိကာ။ ကော ပဘဝေါ ဧတေသန္တိ ကိံပဘဝါ။ ယသ္မာ ပန တေသံ တဏှာ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန နိဒါနဉ္စေဝ သမုဒယော စ ဇာတိ စ ပဘဝေါ စ၊ တသ္မာ ‘‘တဏှာနိဒါနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ န ကေဝလံ ဥပါဒါနဿေဝ ပစ္စယံ ဇာနာတိ၊ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယဘူတာယ တဏှာယပိ၊ တဏှာဒိပစ္စယာနံ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ပစ္စယံ ဇာနာတိယေဝ၊ တသ္မာ တဏှာ စာယံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။

ယတောစ ခေါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ အဝိဇ္ဇာ ပဟီနာ ဟောတီတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန ပဟီနာ ဟောတိ။ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ။ သော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါတိ။ သော ဘိက္ခု အဝိဇ္ဇာယ စ ပဟီနတ္တာ ဝိဇ္ဇာယ စ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ နေဝ ကာမုပါဒါနံ ဥပါဒိယတီတိ နေဝ ကာမုပါဒါနံ ဂဏှာတိ န ဥပေတိ၊ န သေသာနိ ဥပါဒါနာနိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတီတိ ဧဝံ ကိဉ္စိ ဥပါဒါနံ အဂ္ဂဏှန္တော တဏှာပရိတဿနာယ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿန္တိ အပရိတဿန္တော တဏှံ အနုပ္ပာဒေန္တော။ ပစ္စတ္တံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ သယမေဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဧဝမဿ အာသဝက္ခယံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပစ္စဝေက္ခဏံ ဒဿေန္တော ခီဏာ ဇာတီတိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

ဝေသာလိနဂရဝဏ္ဏနာ

၁၄၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာသီဟနာဒသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝေသာလိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တံ ကိရ အပရာပရံ ဝိသာလီဘူတတာယ ‘‘ဝေသာလီ’’တိ သင်္ခံ ဂတံ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗကထာ – ဗာရာဏသိရညော ကိရ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာသိ။ သာ ဉတွာ ရညော နိဝေဒေသိ။ ရာဇာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ သာ သမ္မာ ပရိဟရီယမာနာ ဂဗ္ဘပရိပါကကာလေ ဝိဇာယနဃရံ ပါဝိသိ။ ပုညဝန္တီနံ ပစ္စူသသမယေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သာ စ တာသံ အညတရာ၊ တေန ပစ္စူသသမယေ အလတ္တကပဋလဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသဒိသံ မံသပေသိံ ဝိဇာယိ။ တတော ‘‘အညာ ဒေဝိယော သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသေ ပုတ္တေ ဝိဇာယန္တိ၊ အဂ္ဂမဟေသီ မံသပေသိန္တိ ရညော ပုရတော မမ အဝဏ္ဏော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ စိန္တေတွာ တေန အဝဏ္ဏဘယေန တံ မံသပေသိံ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ပက္ခိပိတွာ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆေတွာ ဂင်္ဂါယ သောတေ ပက္ခိပါပေသိ။ မနုဿေဟိ ဆဍ္ဍိတမတ္တေ ဒေဝတာ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိံသု။ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋကဉ္စေတ္ထ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန ‘‘ဗာရာဏသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ပဇာ’’တိ လိခိတွာ ဗန္ဓိံသု။ တတော တံ ဘာဇနံ ဦမိဘယာဒီဟိ အနုပဒ္ဒုတံ ဂင်္ဂါသောတေန ပါယာသိ။

တေန စ သမယေန အညတရော တာပသော ဂေါပါလကကုလံ နိဿာယ ဂင်္ဂါတီရေ ဝိဟရတိ။ သော ပါတောဝ ဂင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏော တံ ဘာဇနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပံသုကူလသညာယ အဂ္ဂဟေသိ။ အထေတ္ထ တံ အက္ခရပဋ္ဋိကံ ရာဇမုဒ္ဒိကာလဉ္ဆနံ စ ဒိသွာ မုဉ္စိတွာ တံ မံသပေသိံ အဒ္ဒသ၊ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သိယာ ဂဗ္ဘော၊ တထာ ဟိဿ ဒုဂ္ဂန္ဓပူတိကဘာဝေါ နတ္ထီ’’တိ။ အဿမံ နေတွာ သုဒ္ဓေ ဩကာသေ ဌပေသိ။ အထ အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဒွေ မံသပေသိယော အဟေသုံ။ တာပသော ဒိသွာ သာဓုတရံ ဌပေသိ။ တတော ပုန အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကမေကိဿာ မံသပေသိယာ ဟတ္ထပါဒသီသာနမတ္ထာယ ပဉ္စ ပဉ္စ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ အထ တတော အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဧကာ မံသပေသိ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသော ဒါရကော၊ ဧကာ ဒါရိကာ အဟောသိ။

တေသု တာပသဿ ပုတ္တသိနေဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ အင်္ဂုဋ္ဌကတော စဿ ခီရံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတော ပဘုတိ စ ခီရဘတ္တံ အလဘိတ္ထ၊ သော ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ခီရံ ဒါရကာနံ မုခေ အာသိဉ္စတိ။ တေသံ ဥဒရံ ယံ ယံ ပဝိသတိ၊ တံ တံ သဗ္ဗံ မဏိဘာဇနဂတံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ နိစ္ဆဝီ အဟေသုံ။ အပရေ အာဟု ‘‘သိဗ္ဗေတွာ ဌပိတာ ဝိယ နေသံ အညမညံ လီနာ ဆဝိ အဟောသီ’’တိ။ ဧဝံ တေ နိစ္ဆဝိတာယ ဝါ လီနစ္ဆဝိတာယ ဝါ လိစ္ဆဝီတိ ပညာယိံသု။

တာပသော ဒါရကေ ပေါသေန္တော ဥဿူရေ ဂါမံ သိက္ခာယ ပဝိသတိ၊ အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတိ။ တဿ တံ ဗျာပါရံ ဉတွာ ဂေါပါလကာ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါရကပေါသနံ ပလိဗောဓော၊ အမှာကံ ဒါရကေ ဒေထ၊ မယံ ပေါသေဿာမ၊ တုမှေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ တာပသော သာဓူတိ ပဋိဿုဏိ။ ဂေါပါလကာ ဒုတိယဒိဝသေ မဂ္ဂံ သမံ ကတွာ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရိတွာ ဓဇပဋာကာ ဥဿာပေတွာ တူရိယေဟိ ဝဇ္ဇမာနေဟိ အဿမံ အာဂတာ။ တာပသော – ‘‘မဟာပုညာ ဒါရကာ အပ္ပမာဒေန ဝဍ္ဎေထ၊ ဝဍ္ဎေတွာ စ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရောထ၊ ပဉ္စဂေါရသေန ရာဇာနံ တောသေတွာ ဘူမိဘာဂံ ဂဟေတွာ နဂရံ မာပေထ၊ တတ္ထ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စထာ’’တိ ဝတွာ ဒါရကေ အဒါသိ။ တေ သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ ဒါရကေ နေတွာ ပေါသေသုံ။

ဒါရကာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ကီဠန္တာ ဝိဝါဒဋ္ဌာနေသု အညေ ဂေါပါလကဒါရကေ ဟတ္ထေနပိ ပါဒေနပိ ပဟရန္တိ။ တေ ရောဒန္တိ။ ‘‘ကိဿ ရောဒထာ’’တိ စ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမေ နိမ္မာတာပိတိကာ တာပသပေါသိတာ အမှေ အတိပဟရန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတော တေသံ မာတာပိတရော ‘‘ဣမေ ဒါရကာ အညေ ဒါရကေ ဝိနာသေန္တိ ဒုက္ခာပေန္တိ၊ န ဣမေ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ၊ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အာဟံသု။ တတော ပဘုတိ ကိရ သော ပဒေသော ဝဇ္ဇီတိ ဝုစ္စတိ ယောဇနသတိကော ပရိမာဏေန။ အထ တံ ပဒေသံ ဂေါပါလကာ ရာဇာနံ တောသေတွာ အဂ္ဂဟေသုံ။ တတ္ထ စ နဂရံ မာပေတွာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ကုမာရံ အဘိသိဉ္စိတွာ ရာဇာနံ အကံသု။ တာယ စဿ ဒါရိကာယ သဒ္ဓိံ ဝိဝါဟံ ကတွာ ကတိကံ အကံသု ‘‘ဗာဟိရကဒါရိကာ န အာနေတဗ္ဗာ၊ ဣတော ဒါရိကာ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ။ တေသံ ပဌမသံဝါသေန ဒွေ ဒါရကာ ဇာတာ ဓီတာ စ ပုတ္တော စ။ ဧဝံ သောဠသက္ခတ္တုံ ဒွေ ဒွေ ဇာတာ။ တတော တေသံ ဒါရကာနံ ယထာက္ကမံ ဝဍ္ဎန္တာနံ အာရာမုယျာနနိဝါသဋ္ဌာနပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဂဟေတုံ အပ္ပဟောန္တာ နဂရံ တိက္ခတ္တုံ ဂါဝုတန္တရေန ဂါဝုတန္တရေန ပရိက္ခိပိံသု ။ တဿ ပုနပ္ပုနံ ဝိသာလီကတတ္တာ ဝေသာလီတွေဝ နာမံ ဇာတံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝေသာလိယန္တိ ဧဝံ နာမကေ နဂရေ’’တိ။

၀၁ဗဟိနဂရေတိ နဂရဿ ဗဟိ၊ န အမ္ဗပါလိဝနံ ဝိယ အန္တောနဂရသ္မိံ။ အယံ ပန ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ နဂရဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝနသဏ္ဍော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗဟိနဂရေ’’တိ။ အပရပုရေတိ ပုရဿ အပရေ၊ ပစ္ဆိမဒိသာယန္တိ အတ္ထော။ ဝနသဏ္ဍေတိ သော ကိရ ဝနသဏ္ဍော နဂရဿ ပစ္ဆိမဒိသာယံ ဂါဝုတမတ္တေ ဌာနေ။ တတ္ထ မနုဿာ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိံ ကတွာ တံ ပရိဝါရေတွာ ဘိက္ခူနံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနစင်္ကမလေဏကုဋိမဏ္ဍပါဒီနိ ပတိဋ္ဌပေသုံ၊ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပရပုရေ ဝနသဏ္ဍေ’’တိ။ သုနက္ခတ္တောတိ တဿ နာမံ။ လိစ္ဆဝီနံ ပန ပုတ္တတ္တာ လိစ္ဆဝိပုတ္တောတိ ဝုတ္တော။ အစိရပက္ကန္တောတိ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဂိဟိဘာဝူပဂမနေန အဓုနာပက္ကန္တော။ ပရိသတီတိ ပရိသမဇ္ဈေ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာတိ ဧတ္ထ မနုဿဓမ္မာ နာမ ဒသကုသလကမ္မပထာ။ တေ ပဋိသေဓေတုံ န သက္ကောတိ။ ကသ္မာ? ဥပါရမ္ဘဘယာ။ ဝေသာလိယဉှိ ဗဟူ မနုဿာ ရတနတ္တယေ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သင်္ဃမာမကာ။ တေ ဒသကုသလကမ္မပထမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ သမဏဿ ဂေါတမဿာတိ ဝုတ္တေ တွံ ကတ္ထ ဘဂဝန္တံ ပါဏံ ဟနန္တံ အဒ္ဒသ၊ ကတ္ထ အဒိန္နံ အာဒိယန္တန္တိအာဒီနိ ဝတွာ အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာသိ? ကိံ ဒန္တာ မေ အတ္ထီတိ ပါသာဏသက္ခရာ ခါဒသိ၊ အဟိနင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဏှိတုံ ဝါယမသိ၊ ကကစဒန္တေသု ပုပ္ဖာဝဠိကံ ကီဠိတုံ ဣစ္ဆသိ? မုခတော တေ ဒန္တေ ပါတေဿာမာတိ ဝဒေယျုံ။ သော တေသံ ဥပါရမ္ဘဘယာ ဧဝံ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ။

ဝေသာလိနဂရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ

တတော ဥတ္တရိံ ပန ဝိသေသာဓိဂမံ ပဋိသေဓေန္တော ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အာဟ။

တတ္ထ အလမရိယံ ဉာတုန္တိ အလမရိယော၊ အရိယဘာဝါယ သမတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာဏဒဿနမေဝ ဉာဏဒဿနဝိသေသော။ အလမရိယော စ သော ဉာဏဒဿနဝိသေသော စာတိ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော။ ဉာဏဒဿနန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပိ ဝိပဿနာပိ မဂ္ဂေါပိ ဖလမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏမ္ပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တော သမာနော ဉာဏဒဿနံ အာရာဓေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၁၁) ဟိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနံ နာမ။ ‘‘ဉာဏဒဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတိ အဘိနိန္နာမေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၅) ဧတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ။ ‘‘အဘဗ္ဗာ တေ ဉာဏဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၉၆) ဧတ္ထ မဂ္ဂေါ။ ‘‘အယမညော ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသု ဝိဟာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၂၈) ဧတ္ထ ဖလံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ၊ အကုပ္ပာ မေ စေတောဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၆) ဧတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ‘‘ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ သတ္တာဟကာလင်္ကတော အာဠာရော ကာဠာမော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၄၀) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဣဓ ပန လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ တဉှိ သော ဘဂဝတော ပဋိသေဓေတိ။

တက္ကပရိယာဟတန္တိ ဣမိနာ အာစရိယံ ပဋိဗာဟတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – သမဏေန ဂေါတမေန အာစရိယေ ဥပသင်္ကမိတွာ သုခုမံ ဓမ္မန္တရံ ဂဟိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တက္ကပရိယာဟတံ ပန တက္ကေတွာ ဧဝံ ဘဝိဿတိ ဧဝံ ဘဝိဿတီတိ တက္ကပရိယာဟတံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ။ ဝီမံသာနုစရိတန္တိ ဣမိနာ စဿ လောကိယပညံ အနုဇာနာတိ။ သမဏော ဂေါတမော ပညဝါ၊ သော တံ ပညာသင်္ခါတံ ဣန္ဒဝဇိရူပမံ ဝီမံသံ ဧဝံ ဝဋ္ဋိဿတိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋိဿတီတိ ဣတော စိတော စ အနုစရာပေတွာ ဝီမံသာယ အနုစရိတံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သယံပဋိဘာနန္တိ ဣမိနာဿ ဓမ္မေသု ပစ္စက္ခဘာဝံ ပဋိဗာဟတိ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ – သမဏဿ ဂေါတမဿ သုခုမံ ဓမ္မန္တရံ ဝိပဿနာ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဝါ နတ္ထိ၊ အယံ ပန လဒ္ဓပရိသော၊ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဝိယ နံ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပရိဝါရေန္တိ၊ သုဖုသိတံ ပနဿ ဒန္တာဝရဏံ၊ မုဒုကာ ဇိဝှာ၊ မဓုရော သရော၊ အနေလဂဠာ ဝါစာ၊ သော ယံ ယဒေဝဿ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ တံ ဂဟေတွာ သယံပဋိဘာနံ ကထေန္တော မဟာဇနံ ရဉ္ဇေတီတိ။

ယဿ စ ခွာဿ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ ယဿ စ ခေါ အတ္ထာယ အဿ ဓမ္မော ဒေသိတော။ သေယျထိဒံ၊ ရာဂပဋိဃာတတ္ထာယ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဒေါသပ္ပဋိဃာတတ္ထာယ မေတ္တာဘာဝနာ၊ မောဟပဋိဃာတတ္ထာယ ပဉ္စ ဓမ္မာ၊ ဝိတက္ကူပစ္ဆေဒါယ အာနာပါနဿတိ။

သော နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သော ဓမ္မော ယော တံ ယထာဒေသိတံ ကရောတိ၊ တဿ တက္ကရဿ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ကာရဏေန ဝဋ္ဋဒုက္ခက္ခယာယ နိယျာတိ ဂစ္ဆတိ တမတ္ထံ သာဓေတီတိ ဒီပေတိ ။ ဣဒံ ပနေသ န အတ္တနော အဇ္ဈာသယေန ဝဒတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဓမ္မော အနိယျာနိကောတိ ဧဝမေဝံ ပဝေဒေယျ၊ န ပန သက္ကောတိ ဝတ္တုံ။ ကသ္မာ? ဥပါရမ္ဘဘယာ။ ဝေသာလိယဉှိ ဗဟူ သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိဥပါသကာ။ တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ‘‘သုနက္ခတ္တ တွံ ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မော အနိယျာနိကောတိ ဝဒသိ၊ ယဒိ အယံ ဓမ္မော အနိယျာနိကော၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ ဣမေ ကသ္မာ ဧတ္တကာ သောတာပန္နာ ဇာတာ၊ ဧတ္တကာ သကဒါဂါမီ၊ ဧတ္တကာ အနာဂါမီတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ဥပါရမ္ဘံ ကရေယျု’’န္တိ။ သော ဣမိနာ ဥပါရမ္ဘဘယေန အနိယျာနိကောတိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော အဇ္ဇုနေန ဝိဿဋ္ဌကဏ္ဍံ ဝိယ အဿ ဓမ္မော အမောဃော နိယျာတိ၊ အဗ္ဘန္တရေ ပနဿ ကိဉ္စိ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။

အဿောသိ ခေါတိ ဝေသာလိယံ ဗြာဟ္မဏကုလသေဋ္ဌိကုလာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ ပရိသမဇ္ဈေ ဧဝံ ဘာသမာနဿ တံ ဝစနံ သုဏိ၊ န ပန ပဋိသေဓေသိ။ ကသ္မာ? ကာရုညတာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ အယံ ကုဒ္ဓါ ဈာယမာနံ ဝေဠုဝနံ ဝိယ ပက္ခိတ္တလောဏံ ဥဒ္ဓနံ ဝိယ စ ကောဓဝသေန ပဋပဋာယတိ၊ မယာ ပဋိဗာဟိတော ပန မယိပိ အာဃာတံ ဗန္ဓိဿတိ၊ ဧဝမဿ တထာဂတေ စ မယိ စာတိ ဒွီသု ဇနေသု အာဃာတော အတိဘာရိယော ဘဝိဿတီတိ ကာရုညတာယ န ပဋိသေဓေသိ။ အပိ စဿ ဧဝံ အဟောသိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ အဝဏ္ဏကထနံ နာမ ပုဏ္ဏစန္ဒေ ဒေါသာရောပနသဒိသံ၊ ကော ဣမဿ ကထံ ဂဏှိဿတိ? သယမေဝ ခေဠေ ပစ္ဆိန္နေ မုခေ သုက္ခေ ဩရမိဿတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန န ပဋိသေဓေသိ။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော အပဂတော။

၁၄၇။ ကောဓနောတိ စဏ္ဍော ဖရုသော။ မောဃပုရိသောတိ တုစ္ဆပုရိသော။ ယဿ ဟိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော နတ္ထိ၊ တံ ဗုဒ္ဓါ ‘‘မောဃပုရိသော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥပနိဿယေ သတိပိ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ အသတိ ‘‘မောဃပုရိသော’’တိ ဝဒန္တိယေဝ။ ဣမဿ ပန တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော သမုစ္ဆိန္နောယေဝ၊ တေန တံ ‘‘မောဃပုရိသော’’တိ အာဟ။ ကောဓာ စ ပနဿ ဧသာ ဝါစာ ဘာသိတာတိ ဧသာ စ ပနဿ ဝါစာ ကောဓေန ဘာသိတာ။

ကသ္မာ ပနေသ ဘဂဝတော ကုဒ္ဓါတိ? အယဉှိ ပုဗ္ဗေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ဘဂဝါ ကထေသိ။ သော ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒေဝလောကေ ဩလောကေန္တော နန္ဒနဝနစိတ္တလတာဝနဖာရုသကဝနမိဿကဝနေသု ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ ဒေဝပုတ္တေ စ ဒေဝဓီတရော စ ဒိသွာ ဧတေသံ ဧဝရူပါယ အတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိယာ ဌိတာနံ ကီဝမဓုရော နု ခေါ သဒ္ဒေါ ဘဝိဿတီတိ သဒ္ဒံ သောတုကာမော ဟုတွာ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ ပနဿ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုယာ ဥပနိဿယော နတ္ထီတိ ဉတွာ ပရိကမ္မံ န ကထေသိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဥပနိဿယဝိရဟိတ တဿ ပရိကမ္မံ ကထေန္တိ။ သော ဘဂဝတိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ပဌမံ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိံ၊ သော ‘မယှံ တံ သမ္ပဇ္ဇတု ဝါ မာ ဝါ သမ္ပဇ္ဇတူ’တိ ကထေသိ။ အဟံ ပန ပစ္စတ္တပုရိသကာရေန တံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိံ၊ တံ မေ န ကထေသိ။ အဒ္ဓါဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘အယံ ရာဇပဗ္ဗဇိတော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စေတောပရိယဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာသဝါနံ ခယဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ မယာ သမသမော ဘဝိဿတီ’တိ ဣဿာမစ္ဆရိယဝသေန မယှံ န ကထေတီ’’တိ။ ဘိယျောသော အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ကာသာယာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပတွာပိ န တုဏှီဘူတော ဝိစရတိ။ ဒသဗလံ ပန အသတာ တုစ္ဆေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တော ဝိစရတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ကောဓာ စ ပနဿ ဧသာ ဝါစာ ဘာသိတာ’’တိ။

ဝဏ္ဏော ဟေသော၊ သာရိပုတ္တာတိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတေန သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေန္တေန ဧတဒတ္ထမေဝ ဝါယာမော ကတော ‘‘ဒေသနာဓမ္မော မေ နိယျာနိကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ယော ဧဝံ ဝဒေယျ၊ သော ဝဏ္ဏံယေဝ တထာဂတဿ ဘာသတိ။ ဝဏ္ဏော ဟေသော၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ ဂုဏော ဧသော တထာဂတဿ၊ န အဂုဏောတိ ဒဿေတိ။

အယမ္ပိဟိ နာမ သာရိပုတ္တာတိအာဒိနာ ကိံ ဒဿေတိ? သုနက္ခတ္တေန ပဋိသိဒ္ဓဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ အတ္တနိ အတ္ထိတံ ဒဿေတိ။ ဘဂဝါ ကိရ အယံ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုနက္ခတ္တော မောဃပုရိသော နတ္ထိ တထာဂတဿ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မောတိ ဝဒတိ။ မယှဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ စေတောပရိယဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ ဒသဗလဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗေပိ စေတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာယေဝ။ ဧဝရူပေသု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေသု ဧကဿာပိ ဝိဇာနနသမတ္ထံ ဓမ္မနွယမတ္တမ္ပိ နာမ ဧတဿ မောဃပုရိသဿ န ဘဝိဿတီတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ အယမ္ပိ ဟိ နာမ သာရိပုတ္တာတိအာဒိနာ နယေန ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အနွေတီတိ အနွယော၊ ဇာနာတိ ၊ အနုဗုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မဿ အနွယော ဓမ္မနွယော၊ တံ တံ သဗ္ဗညုတညာဏာဒိဓမ္မံ ဇာနနပညာယေတံ အဓိဝစနံ။ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒီဟိ ဧဝရူပမ္ပိ နာမ မယှံ သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ အတ္ထီတိ ဇာနိတုံ တဿ မောဃပုရိသဿ ဓမ္မနွယောပိ န ဘဝိဿတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒီသုပိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသဗလဉာဏာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ စေတောပရိယဉာဏာနန္တရံ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ၊ ယသ္မာ ပန တာသု ဝုတ္တာသု ဥပရိ ဒသဗလဉာဏံ န ပရိပူရတိ၊ တသ္မာ တာ အဝတွာ တထာဂတဿ ဒသဗလဉာဏံ ပရိပူရံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဒသ ခေါ ပနိမာနိ သာရိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ။ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညုဿယသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ၊ တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဗလံ ကာယဗလဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ကာလာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။

ဣမာနိ ဟိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာလာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ၊ တံ ဧကဿ ကာလာဝကဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ကာလာဝကာနံ ဗလံ၊ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ၊ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ၊ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ၊ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ၊ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ၊ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ၊ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ။ နာရာယနသင်္ဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿာနံ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။

ဉာဏဗလံ ပန ပါဠိယံ တာဝ အာဂတမေဝ။ ဒသဗလဉာဏံ၊ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ။ သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ ဧဝံ အညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏသဟဿာနိ၊ ဧတံ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ဉာဏဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။

ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတောတိ ယေဟိ ဒသဟိ ဉာဏဗလေဟိ ဥပေတော သမုပေတော။ အာသဘံ ဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ။ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော၊ ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော။ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော၊ ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော။ သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အကမ္ပနိယော နိသဘော၊ သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ။ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနောဝ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ။

ပရိသာသူတိ အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဘီတနာဒံ နဒတိ၊ သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနဉ္စ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ဣတိ ရူပန္တိအာဒိနာ နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။ ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသိဋ္ဌံ။ စက္က-သဒ္ဒေါ ပနာယံ –

သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ၊ ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ၊

ဒါနေ ရတနဓမ္မူရ-စက္ကာဒီသု စ ဒိဿတိ၊

ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော၊ တဉ္စ ဒွေဓာ ဝိဘာဝယေ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁) ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒေါ၊ စက္ကံ ပဝတ္တယ သဗ္ဗပါဏိန’’န္တိ (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၃) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ အဓိပ္ပေတော။

တံ ပန ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စေဝ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဗလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ။ ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဗလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရဒသဗလတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာတကောဏ္ဍညဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ၊ ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တေသု ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ၊ ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။

ဣဒါနိ ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ယာနိ အာဒိတောဝ ‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ နိက္ခိတ္တာနိ၊ တာနိ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ကတမာနိ ဒသ? ဣဓ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိယာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ၊ တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ ဌာနံ။ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ အဋ္ဌာန’’န္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အဘိဓမ္မေ ပနေတံ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၀၉) နယေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿာတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ။ ကမ္မံ ဟေတု။ ဣမဿ ပန ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘အတ္ထေကစ္စာနိ ပါပကာနိ ကမ္မသမာဒါနာနိ ဂတိသမ္ပတ္တိပဋိဗာဠှာနိ န ဝိပစ္စန္တီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၁၀) နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိံ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ဣမဿ စေတနာ နိရယဂါမိနီ ဘဝိဿတိ၊ ဣမဿ စေတနာ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနီတိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင်္ခါတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ဇာနာတိ။ ဣမဿ စ ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ? ဣဓ တထာဂတော အယံ မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ နိရယဂါမီတိ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၁၁) နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတာယ နာနပ္ပကာရဓာတုံ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ အနေကဓာတုနာနာဓာတုလောကံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ ဣဓ တထာဂတော ခန္ဓနာနတ္တံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနာဒီဟိ အဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ၊ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ ဣဓ တထာဂတော ပဇာနာတိ သန္တိ သတ္တာ ဟီနာဓိမုတ္တိကာ’’တိ အာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ။ ဝေနေယျဝသေန ပန ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝံ အပရဘာဝဉ္စ၊ ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဣမဿပိ ဉာဏဿ ဝိတ္ထာရကထာ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ ဣဓ တထာဂတော သတ္တာနံ အာသယံ ပဇာနာတိ အနုသယံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၁၄) နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတာယေဝ။

ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီတိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ။ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန ပန သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဖလသမာပတ္တိယာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ တထာဂတဿ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ ဈာယီတိ စတ္တာရော ဈာယီ၊ အတ္ထေကစ္စော ဈာယီ သမ္ပတ္တိံယေဝ သမာနံ ဝိပတ္တီတိ ပစ္စေတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၈၂၈) နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတံ။ သတ္တန္နံ ဉာဏာနံ ဝိတ္ထာရကထာဝိနိစ္ဆယော သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ။ အာသဝက္ခယကထာ ဘယဘေရဝေ။

၁၄၉။ ဣမာနိ ခေါ သာရိပုတ္တာတိ ယာနိ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဒသ ခေါ ပနိမာနိ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနီ’’တိ အဝေါစံ၊ ဣမာနိ တာနီတိ အပ္ပနံ ကရောတိ။ တတ္ထ ပရဝါဒီကထာ ဟောတိ – ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါတိ။ တံ န တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉှိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ။ သဗ္ဗညုတဉာဏံ တမ္ပိ တတော အဝသေသမ္ပိ ပဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ။ ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ။ တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ။ စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ။ ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ။ ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ။ သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ။ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထခန္ဓသန္တတိမေဝ။ နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ။ ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ။ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။ အပိစ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမ ဧတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ အဝိတက္ကအဝိစာရံ ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိ? ဇာနန္တော ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီတိ ဝက္ခတိ။ တတော ပရာနိ ဒွေ အဝိတက္ကအဝိစာရာနီတိ ဝက္ခတိ။ အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ၊ သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ၊ သိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရန္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ၊ တတော ပရာနိ ဒွေ ရူပါဝစရာနိ၊ အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရန္တိ ဝက္ခတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ ကာမာဝစရမေဝ လောကိယမေဝါတိ ဝက္ခတိ။

ဧဝမေတ္ထ အနုပဒဝဏ္ဏနံ ကတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယျသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမဿ စေဝ အနဓိဂမဿ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ၊ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဘာဝဒဿနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပါကဉာဏေန ဝိပါကာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ၊ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိဒဿနတော။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီပဋိပဒါဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ၊ အနန္တရိယကမ္မာဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ အနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယဝိသေသံ ပဿတိ၊ ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတော။ အထ နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပဿတိ၊ ပယောဂံ အနာဒိယိတွာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌာဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒြိယပရောပရိယတ္တာ ပန တေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန တေ ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တွာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဘာဝနံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတိ စိတ္တဝိသေသံ ပဿန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဣမာနိ ဒသဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝါစံ အပ္ပဟာယာတိအာဒီသု ပုန ဧဝရူပိံ ဝါစံ န ဝက္ခာမီတိ ဝဒန္တော တံ ဝါစံ ပဇဟတိ နာမ။ ပုန ဧဝရူပံ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေဿာမီတိ စိန္တေန္တော စိတ္တံ ပဇဟတိ နာမ။ ပုန ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌိံ န ဂဏှိဿာမီတိ ပဇဟန္တော ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ နာမ၊ တထာ အကရောန္တော နေဝ ပဇဟတိ၊ န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ။ သော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေတိ ယထာ နိရယပါလေဟိ အာဟရိတွာ နိရယေ ဌပိတော၊ ဧဝံ နိရယေ ဌပိတောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣဒါနိဿ အတ္ထသာဓကံ ဥပမံ ဒဿေန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီလသမ္ပန္နောတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရာ သီလသမာဓိပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လောကုတ္တရဝသေနေဝ ဝိနိဝတ္တေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အယဉှိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝေဟိ သီလသမ္ပန္နော၊ သမ္မာဝါယာမသတိသမာဓီဟိ သမာဓိသမ္ပန္နော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပေဟိ ပညာသမ္ပန္နော၊ သော ဧဝံ သီလာဒိသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ယထာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အညံ အာရာဓေတိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝဒါမိ ဣမမ္ပိ ကာရဏံ ဧဝရူပမေဝ ။ ယထာ ဟိ မဂ္ဂါနန္တရံ အဝိရဇ္ဈိတွာဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမဿာပိ ပုဂ္ဂလဿ စုတိအနန္တရံ အဝိရဇ္ဈိတွာဝ နိရယေ ပဋိသန္ဓိ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သကလသ္မိဉှိ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဣမာယ ဥပမာယ ဂါဠှတရံ ကတွာ ဝုတ္တဥပမာ နာမ နတ္ထိ။

၁၅၀။ ဝေသာရဇ္ဇာနီတိ ဧတ္ထ သာရဇ္ဇပဋိပက္ခော ဝေသာရဇ္ဇံ၊ စတူသု ဌာနေသု သာရဇ္ဇာဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နသောမနဿမယဉာဏဿေတံ နာမံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတောတိ အဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝံ ပဋိဇာနတော တဝ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဣမေ နာမ ဓမ္မာ တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တတြ ဝတာတိ တေသု ဝတ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝံ ဒဿိတဓမ္မေသု။ သဟဓမ္မေနာတိ သဟေတုနာ သကာရဏေန ဝစနေန သုနက္ခတ္တော ဝိယ ဝိပ္ပလပန္တော အပ္ပမာဏံ။ နိမိတ္တမေတန္တိ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလောပိ ဓမ္မောပိ နိမိတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတော။ တံ ပုဂ္ဂလံ န ပဿာမိ၊ ယော မံ ပဋိစောဒေဿတိ၊ တံ ဓမ္မံ န ပဿာမိ၊ ယံ ဒဿေတွာ အယံ နာမ ဓမ္မော တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ မံ ပဋိစောဒေဿတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ခေမပ္ပတ္တောတိ ခေမံ ပတ္တော၊ သေသပဒဒွယံ ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ။ သဗ္ဗဉှေတံ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒသဗလဿ ဟိ အယံ နာမ ဓမ္မော တယာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ စောဒကံ ပုဂ္ဂလံ ဝါ စောဒနာကာရဏံ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဓမ္မံ ဝါ အပဿတော သဘာဝဗုဒ္ဓါယေဝ ဝါ သမာနော အဟံ ဗုဒ္ဓါသ္မီတိ ဝဒါမီတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဗလဝတရံ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ ဝေသာရဇ္ဇံ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ခေမပ္ပတ္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အန္တရာယိကာ ဓမ္မာတိ ဧတ္ထ ပန အန္တရာယံ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ၊ တေ အတ္ထတော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တဉှိ အန္တမသော ဒုက္ကဋ-ဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယံ ကရောတိ။ ဣဓ ပန မေထုနဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ မေထုနံ သေဝတော ဟိ ယဿ ကဿစိ နိဿံသယမေဝ မဂ္ဂဖလာနံ အန္တရာယော ဟောတိ။ ယဿ ခေါ ပန တေသု အတ္ထာယာတိ ရာဂက္ခယာဒီသု ယဿ အတ္ထာယ။ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ အသုဘဘာဝနာဒိဓမ္မော ကထိတော ။ တတြ ဝတ မန္တိ တသ္မိံ အနိယျာနိကဓမ္မေ မံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒသဗလဉာဏာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဋ္ဌပရိသဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ဝေသာရဇ္ဇဉာဏဿ ဗလဒဿနတ္ထံ။ ယထာ ဟိ ဗျတ္တံ ပရိသံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝိညူနံ စိတ္တံ အာရာဓနသမတ္ထာယ ကထာယ ဓမ္မကထိကဿ ဆေကဘာဝေါ ပညာယတိ၊ ဧဝံ ဣမာ အဋ္ဌ ပရိသာ ပတွာ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏဿ ဝေသာရဇ္ဇဘာဝေါ သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏဿ ဗလံ ဒဿေန္တော၊ အဋ္ဌ ခေါ ဣမာ သာရိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ခတ္တိယပရိသာတိ ခတ္တိယာနံ သန္နိပတိတွာ နိသိန္နဋ္ဌာနံ၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ မာရကာယိကာနံ ပန သန္နိပတိတွာ နိသိန္နဋ္ဌာနံ မာရပရိသာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န မာရာနံ။ သဗ္ဗာပိ စေတာ ပရိသာ ဥဂ္ဂဋ္ဌာနဒဿနဝသေန ဂဟိတာ။ မနုဿာ ဟိ ‘‘ဧတ္ထ ရာဇာ နိသိန္နော’’တိ ပကတိဝစနမ္ပိ ဝတ္တုံ န သက္ကောန္တိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂါ ခတ္တိယပရိသာ။ ဗြာဟ္မဏာ တီသု ဝေဒေသု ကုသလာ ဟောန္တိ၊ ဂဟပတယော နာနာဝေါဟာရေသု စေဝ အက္ခရစိန္တာယ စ။ သမဏာ သကဝါဒပရဝါဒေသု ကုသလာ ဟောန္တိ။ တေသံ မဇ္ဈေ ဓမ္မကထာကထနံ နာမ အတိဝိယ ဘာရော။ အမနုဿာပိ ဥဂ္ဂါ ဟောန္တိ။ အမနုဿောတိ ဟိ ဝုတ္တမတ္တေပိ မနုဿာနံ သကလသရီရံ သင်္ကမ္ပတိ၊ တေသံ ရူပံ ဝါ ဒိသွာ သဒ္ဒံ ဝါ သုတွာ သတ္တာ ဝိသညိနော ဟောန္တိ။ ဧဝံ အမနုဿပရိသာ ဥဂ္ဂါ။ တာသုပိ ဓမ္မကထာကထနံ နာမ အတိဝိယ ဘာရော။ ဣတိ ဥဂ္ဂဋ္ဌာနဒဿနဝသေန တာ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဇ္ဈောဂါဟတီတိ အနုပဝိသတိ။ အနေကသတံ ခတ္တိယပရိသန္တိ ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမ ဉာတိသမာဂမ လိစ္ဆဝီသမာဂမသဒိသံ။ အညေသုပိ စက္ကဝါဠေသု လဗ္ဘတိယေဝ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ အညာနိ စက္ကဝါဠာနိပိ ဂစ္ဆတီတိ? အာမ ဂစ္ဆတိ။ ကီဒိသော ဟုတွာ? ယာဒိသာ တေ၊ တာဒိသောယေဝ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ အနေကသတံ ခတ္တိယပရိသံ ဥပသင်္ကမိတာ၊ တတ္ထ ယာဒိသကော တေသံ ဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ တာဒိသကော မယှံ ဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ယာဒိသကော တေသံ သရော ဟောတိ၊ တာဒိသကော မယှံ သရော ဟောတိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေမိ သမာဒပေမိ သမုတ္တေဇေမိ သမ္ပဟံသေမိ။ ဘာသမာနဉ္စ မံ န ဇာနန္တိ ‘ကော နု ခေါ အယံ ဘာသတိ ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ’တိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ အန္တရဓာယာမိ ။ အန္တရဟိတဉ္စ မံ န ဇာနန္တိ ‘ကော နု ခေါ အယံ အန္တရဟိတော ဒေဝေါ ဝါ မနုဿော ဝါ’’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇၂)။

ခတ္တိယာ ကေယူရင်္ဂဒမာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူသိတာ နာနာဝိရာဂဝသနာ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ မောဠိဓရာ ဟောန္တိ။ ကိံ ဘဂဝါပိ ဧဝံ အတ္တာနံ မဏ္ဍေတိ? တေ စ ဩဒါတာပိ ဟောန္တိ ကာဠာပိ မံဂုလစ္ဆဝီပိ။ ကိံ သတ္ထာပိ ဧဝရူပေါ ဟောတီတိ? သတ္ထာ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဝသေနေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ပန တာဒိသော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဂန္တွာ ရာဇာသနေ နိသိန္နံ အတ္တာနံ ဒဿေတိ၊ တေသံ ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ ရာဇာ အတိဝိယ ဝိရောစတီ’’တိ ဟောတိ။ တေ စ ဘိန္နဿရာပိ ဟောန္တိ ဂဂ္ဂဿရာပိ ကာကဿရာပိ။ သတ္ထာ ဗြဟ္မဿရေနေဝ ဓမ္မံ ကထေတိ။ တာဒိသကော မယှံ သရော ဟောတီတိ ဣဒံ ပန ဘာသန္တရံ သန္ဓာယ ကထိတံ။ မနုဿာနံ ပန တံ သုတွာ ‘‘အဇ္ဇ ရာဇာ မဓုရေန သရေန ကထေတီ’’တိ ဟောတိ။ ကထေတွာ ပက္ကန္တေ စ ဘဂဝတိ ပုန ရာဇာနံ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘ကော နု ခေါ အယ’’န္တိ ဝီမံသာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကော နု ခေါ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣဒါနေဝ မာဂဓဘာသာယ သီဟဠဘာသာယ မဓုရေန သရေန ကထေန္တော အန္တရဟိတော၊ ကိံ ဒေဝေါ၊ ဥဒါဟု မနုဿောတိ? ကိမတ္ထံ ပနေဝံ အဇာနန္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ? ဝါသနတ္ထာယ။ ဧဝံ သုတောပိ ဟိ ဓမ္မော အနာဂတေ ပစ္စယော ဟောတိယေဝါတိ အနာဂတံ ပဋိစ္စ ဒေသေတီတိ။

သန္နိသိန္နပုဗ္ဗန္တိ သင်္ဂမ္မ နိသိန္နပုဗ္ဗံ။ သလ္လပိတပုဗ္ဗန္တိ အာလာပသလ္လာပေါ ကတပုဗ္ဗော။ သာကစ္ဆာတိ ဓမ္မသာကစ္ဆာပိ သမာပဇ္ဇိတပုဗ္ဗာ။ အနေကသတံ ဗြာဟ္မဏပရိသန္တိအာဒီနမ္ပိ သောဏဒဏ္ဍသမာဂမာဒိဝသေန စေဝ အညစက္ကဝါဠဝသေန စ သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဋ္ဌပရိသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုယောနိဝဏ္ဏနာ

၁၅၂။ စတဿောခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ယောနိယောတိ ဧတ္ထ ယောနီတိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသဿပိ ကာရဏဿပိ ပဿာဝမဂ္ဂဿပိ နာမံ။ ‘‘စတဿော နာဂယောနိယော စတဿော သုပဏ္ဏယောနိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၄၂၊ ၃၉၂) ဧတ္ထ ဟိ ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနိ နာမ။ ‘‘ယောနိ ဟေသာ ဘူမိဇ ဖလဿ အဓိဂမာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၂၇) ဧတ္ထ ကာရဏံ။ ‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ၊ ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇၊ ဓ။ ပ။ ၃၉၆) ဧတ္ထ ပဿာဝမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ခန္ဓကောဋ္ဌာသော ယောနီတိ အဓိပ္ပေတော။ တတ္ထ အဏ္ဍေ ဇာတာ အဏ္ဍဇာ။ ဇလာဗုမှိ ဇာတာ ဇလာဗုဇာ။ သံသေဒေ ဇာတာ သံသေဒဇာ။ ဝိနာ ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ ဥပ္ပတိတွာ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ ဩပပါတိကာ။ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇ ဇာယန္တီတိ ဘိန္ဒိတွာ နိက္ခမနဝသေန ဇာယန္တိ။ ပူတိကုဏပေ ဝါတိအာဒီဟိ အနိဋ္ဌဋ္ဌာနာနေဝ ဒဿိတာနိ။ ဣဋ္ဌေသုပိ သပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတာဒီသု သတ္တာ ဇာယန္တိ ဧဝ။ ဒေဝါတိအာဒီသု စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိဒေဝါ ဩပပါတိကာဝ ဟောန္တိ။ ဘူမဒေဝါ ပန စတုယောနိကာ။ ဧကစ္စေ စ မနုဿာတိ မနုဿေသု ကေစိ ဒေဝါ ဝိယ ဩပပါတိကာ စ ဟောန္တိ။ ယေဘုယျေန ပနေတေ ဇလာဗုဇာဝ၊ အဏ္ဍဇာပိ ဧတ္ထ ကောန္တပုတ္တာ ဒွေဘာတိယတ္ထေရာ ဝိယ၊ သံသေဒဇာပိ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တပေါက္ခရသာတိဗြာဟ္မဏပဒုမဝတိဒေဝီအာဒယော ဝိယ၊ ဧဝံ ဝိနိပါတိကေသု နိဇ္ဈာမတဏှိကပေတာ နေရယိကာ ဝိယ ဩပပါတိကာယေဝ၊ အဝသေသာ စတုယောနိကာပိ ဟောန္တိ။ ယထာ တေ ဧဝံ ယက္ခာပိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒပက္ခိဇာတိဒီဃဇာတိအာဒယောပိ သဗ္ဗေ စတုယောနိကာယေဝ။

စတုယောနိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စဂတိဝဏ္ဏနာ

၁၅၃။ ပဉ္စ ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဂတိယောတိ ဧတ္ထ သုကတဒုက္ကဋကမ္မဝသေန ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂတိယော။ အပိစ ဂတိဂတိ နိဗ္ဗတ္တိဂတိ အဇ္ဈာသယဂတိ ဝိဘဝဂတိ နိပ္ဖတ္တိဂတီတိ ဗဟုဝိဓာ ဂတိ နာမ။ တတ္ထ ‘‘တံ ဂတိံ ပေစ္စ ဂစ္ဆာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၈၄) စ၊ ‘‘ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ၊ ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၂၀) စ အယံ ဂတိဂတိ နာမ။ ‘‘ဣမေသံ ခေါ အဟံ ဘိက္ခူနံ သီလဝန္တာနံ နေဝ ဇာနာမိ ဂတိံ ဝါ အဂတိံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၈) အယံ နိဗ္ဗတ္တိဂတိ နာမ။ ‘‘ဧဝမ္ပိ ခေါ တေ အဟံ ဗြဟ္မေ ဂတိံ စ ပဇာနာမိ ဇုတိဉ္စ ပဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) အယံ အဇ္ဈာသယဂတိ နာမ။ ‘‘ဝိဘဝေါ ဂတိ ဓမ္မာနံ၊ နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၃၉) အယံ ဝိဘဝဂတိ နာမ။ ‘‘ဒွေယေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၈၊ ၂။၃၄) အယံ နိပ္ဖတ္တိဂတိ နာမ။ တာသု ဣဓ ဂတိဂတိ အဓိပ္ပေတာ။

နိရယောတိအာဒီသု နိရတိအတ္ထေန နိရဿာဒဋ္ဌေန နိရယော။ တိရိယံ အဉ္ဆိတာတိ တိရစ္ဆာနာ။ တေသံ ယောနိ တိရစ္ဆာနယောနိ။ ပေစ္စဘာဝံ ပတ္တာနံ ဝိသယောတိ ပေတ္တိဝိသယော။ မနသော ဥဿန္နတ္တာ မနုဿာ။ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ အတ္တနော အတ္တနော အာနုဘာဝေဟိ စ ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ။ နိရယဉ္စာဟံ၊ သာရိပုတ္တာတိအာဒီသု နိရယောတိ သဒ္ဓိံ ဩကာသေန ခန္ဓာ။ တိရစ္ဆာနယောနိံ စာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မဂ္ဂံ ပဋိပဒန္တိ ဥဘယေနာပိ ဝုတ္တဂတိသံဝတ္တနိက ကမ္မမေဝ ဒဿေတိ။ ယထာ စ ပဋိပန္နောတိ ယေန မဂ္ဂေန ယာယ ပဋိပဒါယ ပဋိပန္နောတိ ဥဘယမ္ပိ ဧကတော ကတွာ နိဒ္ဒိသတိ။ အပါယန္တိအာဒီသု ဝဍ္ဎိသင်္ခါတာ သုခသင်္ခါတာ ဝါ အယာ အပေတတ္တာ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဒုက္ကဋကာရိနော ဧတ္ထ ဝိနိပတန္တီတိ ဝိနိပါတော။ နိဗ္ဗာနဉ္စာဟန္တိ ဣဒံ ပန န ကေဝလံ ဂတိဂတိမေဝ၊ ဂတိနိဿရဏံ နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဇာနာမီတိ ဒဿနတ္ထမာဟ။ ဣဓ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါတိ ဥဘယေနာပိ အရိယမဂ္ဂေါဝ ဝုတ္တော။

ပဉ္စဂတိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဉာဏပ္ပဝတ္တာကာရဝဏ္ဏနာ

၁၅၄။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တေသု သတ္တသု ဌာနေသု အဋ္ဌသု ဌာနေသု အတ္တနော ဉာဏပ္ပဝတ္တာကာရံ ဒဿေန္တော ဣဓာဟံ၊ သာရိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဧကန္တဒုက္ခာတိ နိစ္စဒုက္ခာ နိရန္တရဒုက္ခာ။ တိဗ္ဗာတိ ဗဟလာ။ ကဋုကာတိ ခရာ။ သေယျထာပီတိအာဒီနိ ဩပမ္မဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ကာသူတိ အာဝါဋောပိ ဝုစ္စတိ ရာသိပိ။

‘‘ကိန္နု သန္တရမာနောဝ၊ ကာသုံ ခဏသိ သာရထိ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ကာသုယာ ကရိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃) –

ဧတ္ထ ဟိ အာဝါဋော ကာသု နာမ။

‘‘အင်္ဂါရကာသုံ အပရေ ဖုနန္တိ၊ နရာ ရုဒန္တာ ပရိဒဍ္ဎဂတ္တာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၆၂) –

ဧတ္ထ ရာသိ။ ဣဓ ပန အာဝါဋော အဓိပ္ပေတော။ တေနေဝါဟ ‘‘သာဓိကပေါရိသာ’’တိ။ တတ္ထ သာဓိကံ ပေါရိသံ ပမာဏံ အဿာတိ သာဓိကပေါရိသာ၊ အတိရေကပဉ္စရတနာတိ အတ္ထော။ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနန္တိ ဧတံ ပရိဠာဟဿ ဗလဝဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အစ္စိယာ ဝါ သတိ ဓူမေ ဝါ သတိ၊ ဝါတော သမုဋ္ဌာတိ၊ တေန ပရိဠာဟော န ဗလဝါ ဟောတိ။ ဃမ္မပရေတောတိ ဃမ္မာနုဂတော ။ တသိတောတိ ဇာတတဏှော။ ပိပါသိတောတိ ဥဒကံ ပါတုကာမော။ ဧကာယနေန မဂ္ဂေနာတိ ဧကပထေနေဝ မဂ္ဂေန၊ အနုက္ကမနိယေန ဥဘောသု ပဿေသု နိရန္တရကဏ္ဋကရုက္ခဂဟနေန။ ပဏိဓာယာတိ အင်္ဂါရကာသုယံ ပတ္ထနာ နာမ နတ္ထိ၊ အင်္ဂါရကာသုံ အာရဗ္ဘ ပန ဣရိယာပထဿ ဌပိတတ္တာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – အင်္ဂါရကာသု ဝိယ ဟိ နိရယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အင်္ဂါရကာသုမဂ္ဂေါ ဝိယ နိရယူပဂံ ကမ္မံ။ မဂ္ဂါရုဠှော ဝိယ ကမ္မသမင်္ဂီ ပုဂ္ဂလော။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော ဘဂဝါ။ ယထာ သော ပုရိသော မဂ္ဂါရုဠှံ ဒိသွာ ဝိဇာနာတိ ‘‘အယံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂန္တွာ အင်္ဂါရကာသုယံ ပတိဿတီ’’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ ပါဏာတိပါတာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကမ္မံ အာယူဟန္တံ ဧဝံ ဇာနာတိ ‘‘အယံ ဣမံ ကမ္မံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတ္တီ’’တိ။ ယထာ သော ပုရိသော အပရဘာဂေ တံ အင်္ဂါရကာသုယာ ပတိတံ ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ အပရဘာဂေ ‘‘သော ပုရိသော တံ ကမ္မံ ကတွာ ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တံ ပဿတိ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိမဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ တဿ ကမ္မာယူဟနကာလေ အညော ဝဏ္ဏော၊ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဿ အညော။ အထာပိ ‘‘သော သတ္တော တံ ကမ္မံ ကတွာ ကတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဩလောကေန္တဿ အနေကသဟဿာနံ သတ္တာနံ မဇ္ဈေ ဌိတောပိ ‘‘အယံ သော’’တိ သောယေဝ သတ္တော အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဗလံ နာမ ဧတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဒုတိယဥပမာယံ ယသ္မာ အင်္ဂါရကာသုယံ ဝိယ ဂူထကူပေ ပရိဠာဟော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကန္တဒုက္ခာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဒုက္ခာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ ဣမမ္ပိ ဟိ ပုဂ္ဂလံ ဘဂဝါ ဟတ္ထိယောနိအာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တံ ဝဓဗန္ဓနအာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနာဒီဟိ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝမာနံ ပဿတိယေဝ။

တတိယဥပမာယံ တနုပတ္တပလာသောတိ န အဗ္ဘပဋလံ ဝိယ တနုပဏ္ဏော၊ ဝိရဠပဏ္ဏတ္တံ ပနဿ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ကဗရစ္ဆာယောတိ ဝိရဠစ္ဆာယော။ ဒုက္ခဗဟုလာတိ ပေတ္တိဝိသယသ္မိဉှိ ဒုက္ခမေဝ ဗဟုလံ၊ သုခံ ပရိတ္တံ ကဒါစိ အနုဘဝိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧတ္ထာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စတုတ္ထဥပမာယံ ဗဟလပတ္တပလာသောတိ နိရန္တရပဏ္ဏော ပတ္တသဉ္ဆန္နော။ သန္တစ္ဆာယောတိ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဃနစ္ဆာယော။ သုခဗဟုလာ ဝေဒနာတိ မနုဿလောကေ ခတ္တိယကုလာဒီသု သုခဗဟုလာ ဝေဒနာ ဝေဒယိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ တာ ဝေဒယမာနံ နိပန္နံ ဝါ နိသိန္နံ ဝါ ပဿာမီတိ ဒဿေတိ။ ဣဓာပိ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဉ္စမဥပမာယံ ပါသာဒေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တန္တိ အန္တော စေဝ ဥလ္လိတ္တံ ဗဟိ စ အဝလိတ္တံ။ ဖုသိတဂ္ဂဠန္တိ ဒွါရဗာဟာဟိ သဒ္ဓိံ သုပိဟိတကဝါဋံ။ ဂေါနကတ္ထတောတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမေန ကာဠကောဇဝေန အတ္ထတော။ ပဋိကတ္ထတောတိ ဥဏ္ဏာမယေန သေတအတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ ပဋလိကတ္ထတောတိ ဃနပုပ္ဖကေန ဥဏ္ဏာမယအတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏောတိ ကဒလိမိဂစမ္မမယေန ဥတ္တမပစ္စတ္ထရဏေန အတ္ထတော။ တံ ကိရ ပစ္စတ္ထရဏံ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလိမိဂစမ္မံ အတ္ထရိတွာ သိဗ္ဗေတွာ ကရောန္တိ။ သဥတ္တရစ္ဆဒေါတိ သဟ ဥတ္တရစ္ဆဒေန၊ ဥတ္တရိဗဒ္ဓေန ရတ္တဝိတာနေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနောတိ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စာတိ ပလ္လင်္ကဿ ဥဘတော ဌပိတလောဟိတကူပဓာနော။ ဣဓာပိ ဥပမာသံသန္ဒနံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အယံ ပနေတ္ထ အပရဘာဂယောဇနာ၊ ယထာ သော ပုရိသော မဂ္ဂါရုဠှမေဝ ဇာနာတိ ‘‘အယံ ဧတေန မဂ္ဂေန ဂန္တွာ ပါသာဒံ အာရုယှ ကူဋာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိဿတိ ဝါ နိပဇ္ဇိဿတိ ဝါ’’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ ဒါနာဒီသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ယံကိဉ္စိ ကုသလကမ္မံ အာယူဟန္တံယေဝ ပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣမံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဇာနာတိ။ ယထာ သော ပုရိသော အပရဘာဂေ တံ ပါသာဒံ အာရုယှ ကူဋာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နံ ဝါ နိပန္နံ ဝါ ဧကန္တသုခံ နိရန္တရသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနံ ပဿတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ အပရဘာဂေ ‘‘သော တံ ကလျာဏံ ကတွာ ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တံ ပဿတိ၊ နန္ဒနဝနာဒီသု အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနံ။

ဉာဏပ္ပဝတ္တာကာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာသဝက္ခယဝါရဝဏ္ဏနာ

အာသဝက္ခယဝါရေ ‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ’’တိ အဝတွာ ‘‘တမေနံ ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ကသ္မာတိ စေ? နိယမာဘာဝါ။ ဣမဉှိ ပုဂ္ဂလံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာပိ ပဿိဿတိ၊ စေတောပရိယဉာဏေနာပိ ဇာနိဿတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေနပိ ဇာနိဿတိယေဝ။ ဧကန္တသုခါ ဝေဒနာတိ ဣဒံ ကိဉ္စာပိ ဒေဝလောကသုခေန သဒ္ဓိံ ဗျဉ္ဇနတော ဧကံ၊ အတ္ထတော ပန နာနာ ဟောတိ။ ဒေဝလောကသုခဉှိ ရာဂပရိဠာဟာဒီနံ အတ္ထိတာယ န ဧကန္တေနေဝ သုခံ။ နိဗ္ဗာနသုခံ ပန သဗ္ဗပရိဠာဟာနံ ဝူပသမာယ သဗ္ဗာကာရေန ဧကန္တသုခံ။ ဥပမာယမ္ပိ ‘‘ယထာ ပါသာဒေ ဧကန္တသုခါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ မဂ္ဂပရိဠာဟဿ အဝူပသန္တတာယ ဆာတဇ္ဈတ္တတာယ ပိပါသာဘိဘူတတာယ စ န ဧကန္တမေဝ သုခံ။ ဝနသဏ္ဍေ ပန ပေါက္ခရဏိယံ ဩရုယှ ရဇောဇလ္လဿ ပဝါဟိတတ္တာ မဂ္ဂဒရထဿ ဝူပသန္တတာယ ဘိသမူလခါဒနေန စေဝ မဓုရောဒကပါနေန စ ခုပ္ပိပါသာနံ ဝိနီတတာယ ဥဒကသာဋကံ ပရိဝတ္တေတွာ မဋ္ဌဒုကူလံ နိဝါသေတွာ တဏ္ဍုလတ္ထဝိကံ ဥဿီသကေ ကတွာ ဥဒကသာဋကံ ပီဠေတွာ ဟဒယေ ဌပေတွာ မန္ဒမန္ဒေန စ ဝါတေန ဗီဇယမာနဿ နိပန္နတ္တာ သဗ္ဗာကာရေန ဧကန္တသုခံ ဟောတိ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ပေါက္ခရဏီ ဝိယ ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပေါက္ခရဏိမဂ္ဂေါ ဝိယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။ မဂ္ဂါရုဠှော ဝိယ ပဋိပဒါသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဘဂဝါ။ ဝနသဏ္ဍော ဝိယ နိဗ္ဗာနံ။ ယထာ သော ပုရိသော မဂ္ဂါရုဠှံ ဒိသွာဝ ဇာနာတိ ‘‘အယံ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏိယံ နှတွာ ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိဿတိ ဝါ နိပဇ္ဇိဿတိ ဝါ’’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ ပဋိပဒံ ပူရေန္တမေဝ နာမရူပံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တမေဝ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကရောန္တမေဝ လက္ခဏာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တမေဝ ဇာနာတိ ‘‘အယံ ဣမံ ပဋိပဒံ ပူရေတွာ သဗ္ဗအာသဝေ ခေပေတွာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ဖလသမာပတ္တိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတီ’’တိ။ ယထာ သော ပုရိသော အပရဘာဂေ တာယံ ပေါက္ခရဏိယံ နှတွာ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နံ ဝါ နိပန္နံ ဝါ ဧကန္တသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနံ ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ အပရဘာဂေ တံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိပဒံ ပူရေတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဖလံ သစ္ဆိကတွာ နိရောဓသယနဝရဂတံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဧကန္တသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနံ ပဿတိ။

အာသဝက္ခယဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုက္ကရကာရိကာဒိသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ

၁၅၅။ ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတ’’န္တိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? ပါဋိယေက္ကံ အနုသန္ဓိဝသေန အာရဒ္ဓံ။ အယံ ကိရ သုနက္ခတ္တော ဒုက္ကရကာရိကာယ သုဒ္ဓိ ဟောတီတိ ဧဝံ လဒ္ဓိကော။ အထဿ ဘဂဝါ မယာ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဒုက္ကရံ ကတံ၊ ဒုက္ကရကာရကော နာမ မယာ သဒိသော နတ္ထိ။ ဒုက္ကရကာရေန သုဒ္ဓိယာ သတိ အဟမေဝ သုဒ္ဓါ ဘဝေယျန္တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ အပိစ အယံ သုနက္ခတ္တော ဒုက္ကရကာရိကာယ ပသန္နော၊ သော စဿ ပသန္နဘာဝေါ၊ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ၊ ဘဂ္ဂဝ၊ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော အစေလံ ကောရက္ခတ္တိယံ စတုက္ကုဏ္ဍိကံ ဆမာနိကိဏ္ဏံ ဘက္ခသံ မုခေန ခါဒန္တံ မုခေန ဘုဉ္ဇန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ ‘သာဓု ရူပေါ ဝတ၊ ဘော၊ အယံ သမဏော စတုက္ကုဏ္ဍိကော ဆမာနိကိဏ္ဏံ ဘက္ခသံ မုခေနေဝ ခါဒတိ၊ မုခေနေဝ ဘုဉ္ဇတီ’’’တိ ဧဝမာဒိနာ ပါထိကသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၇) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ဘဂဝါ အယံ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပသန္နော၊ မယာ စ ဧတသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဒုက္ကရံ ကတံ၊ ဒုက္ကရကာရေ ပသီဒန္တေနာပိ အနေန မယိ ပသီဒိတဗ္ဗံ သိယာ၊ သောပိဿ ပသာဒေါ မယိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတြ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဒါနမ္ပိ ဝေယျာဝစ္စမ္ပိ သိက္ခာပဒမ္ပိ ဗြဟ္မဝိဟာရာပိ ဓမ္မဒေသနာပိ မေထုနဝိရတိပိ သဒါရသန္တောသောပိ ဥပေါသထောပိ အရိယမဂ္ဂေါပိ သကလသာသနမ္ပိ အဇ္ဈာသယောပိ ဝီရိယမ္ပိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊

ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊

ဣဒဉ္စ တေ နာဂ မဟာဝိမာနံ။

အဟဉ္စ ဘရိယာ စ မနုဿလောကေ၊

သဒ္ဓါ ဥဘော ဒါနပတီ အဟုမှာ၊

ဩပါနဘူတံ မေ ဃရံ တဒါသိ၊

သန္တပ္ပိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ။

တံ မေ ဝတံ တံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊

တဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

ဣဒ္ဓီ ဇုတီ ဗလဝီရိယူပပတ္တိ၊

ဣဒဉ္စ မေ ဓီရ မဟာဝိမာန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၅၉၂၊ ၁၅၉၃၊ ၁၅၉၅) –

ဣမသ္မိဉှိ ပုဏ္ဏကဇာတကေ ဒါနံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘ကေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ ကေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

ကေန တေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတိ။

တေန ပါဏိ ကာမဒဒေါ၊ တေန ပါဏိ မဓုဿဝေါ၊

တေန မေ ဗြဟ္မစရိယေန၊ ပုညံ ပါဏိမှိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ။ (ပေ။ ဝ။ ၂၇၅) –

ဣမသ္မိံ အင်္ကုရပေတဝတ္ထုသ္မိံ ဝေယျာဝစ္စံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧဝံ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိတ္တိရိယံ နာမ ဗြဟ္မစရိယံ အဟောသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၁၁) ဣမသ္မိံ တိတ္တိရဇာတကေ ပဉ္စသိက္ခာပဒံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန မေ ပဉ္စသိခ ဗြဟ္မစရိယံ နေဝ နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ၊ ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၉) ဣမသ္မိံ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တေ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယသ္မိံ၊ သဟဿံ မစ္စုဟာယိန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၄) ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပရေ အဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿာမာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၃) သလ္လေခသုတ္တေ မေထုနဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တာ။

‘‘မယဉ္စ ဘရိယာ နာတိက္ကမာမ၊

အမှေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ၊

အညတြ တာဟိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊

တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၉၇) –

မဟာဓမ္မပါလဇာတကေ သဒါရသန္တောသော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၈။၇၅) –

ဧဝံ နိမိဇာတကေ အတ္တဒမနဝသေန ကတော အဋ္ဌင်္ဂိကော ဥပေါသထော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန မေ၊ ပဉ္စသိခ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ…ပေ… အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂၉) မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တသ္မိညေဝ အရိယမဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘တယိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၄) ပါသာဒိကသုတ္တေ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တံ။

‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတိ၊

ဝိပက္ကဗြဟ္မစရိယောသ္မိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂါမဏီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၈) –

ဧတ္ထ အဇ္ဈာသယော ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဝုတ္တော။ ဣဓ ပန ဝီရိယံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ဝီရိယဗြဟ္မစရိယဿ ဟိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ။ တဒေတံ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ စတုဗ္ဗိဓဿ ဒုက္ကရဿ ကတတ္တာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ဝုတ္တံ။

တပဿီ သုဒံ ဟောမီတိ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ၊ တပနိဿိတကော ဟောမီတိ အတ္ထော။ ပရမတပဿီတိ ပရမော တပဿီ၊ တပနိဿိတကာနံ ဥတ္တမော။ လူခေါ သုဒံ ဟောမီတိ လူခေါ ဟောမိ။ ဇေဂုစ္ဆီတိ ပါပဇေဂုစ္ဆိကော။ ပဝိဝိတ္တော သုဒံ ဟောမီတိ ပဝိဝိတ္တော အဟံ ဟောမိ။ တတြာဿု မေ ဣဒံ၊ သာရိပုတ္တာတိ တတြ စတုရင်္ဂေ ဗြဟ္မစရိယေ ဣဒံ မမ တပဿိတာယ ဟောတိ၊ တပနိဿိတကဘာဝေ မယှံ ဣဒံ အစေလကာဒိတပဿိတကတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထ အစေလကောတိ နိစ္စေလော နဂ္ဂေါ။ မုတ္တာစာရောတိ ဝိသဋ္ဌာစာရော၊ ဥစ္စာရကမ္မာဒီသု လောကိယကုလပုတ္တာစာရေန ဝိရဟိတော၊ ဌိတကောဝ ဥစ္စာရံ ကရောမိ၊ ပဿာဝံ ကရောမိ၊ ခါဒါမိ ဘုဉ္ဇာမိ စ။ ဟတ္ထာပလေခနောတိ ဟတ္ထေ ပိဏ္ဍမှိ ဌိတေ ဇိဝှာယ ဟတ္ထံ အပလိခါမိ၊ ဥစ္စာရံ ဝါ ကတွာ ဟတ္ထသ္မိညေဝ ဒဏ္ဍကသညီ ဟုတွာ ဟတ္ထေန အပလိခါမီတိ ဒဿေတိ။ တေ ကိရ ဒဏ္ဍကံ သတ္တောတိ ပညပေန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ ပဋိပဒံ ပူရေန္တော ဧဝမကာသိ။ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ ဧဟိ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဝုတ္တော န ဧတီတိ န ဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော။ တေန ဟိ တိဋ္ဌ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဝုတ္တောပိ န တိဋ္ဌတီတိ န တိဋ္ဌဘဒ္ဒန္တိကော။ တဒုဘယမ္ပိ တိတ္ထိယာ ဧဝံ ဧတဿ ဝစနံ ကတံ ဘဝိဿတီတိ န ကရောန္တိ။ အဟမ္ပိ ဧဝံ အကာသိန္တိ ဒဿေတိ။ အဘိဟဋန္တိ ပုရေတရံ ဂဟေတွာ အာဟဋံ ဘိက္ခံ။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ ဣဒံ တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ ကတန္တိ ဧဝံ အာရောစိတဘိက္ခံ။ န နိမန္တနန္တိ အသုကံ နာမ ကုလံ ဝါ ဝီထိံ ဝါ ဂါမံ ဝါ ပဝိသေယျာထာတိ ဧဝံ နိမန္တိတဘိက္ခမ္ပိ န သာဒိယာမိ န ဂဏှာမိ။

န ကုမ္ဘိမုခါတိ ကုမ္ဘိတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဒိယျမာနံ ဘိက္ခံ န ဂဏှာမိ။ န ကဠောပိမုခါတိ ကဠောပီတိ ဥက္ခလိ ဝါ ပစ္ဆိ ဝါ။ တတောပိ န ဂဏှာမိ။ ကသ္မာ? ကုမ္ဘိကဠောပိယော မံ နိဿာယ ကဋစ္ဆုနာ ပဟာရံ လဘန္တီတိ။ န ဧဠကမန္တရန္တိ ဥမ္မာရံ အန္တရံ ကတွာ ဒိယျမာနံ န ဂဏှာမိ။ ကသ္မာ? အယံ မံ နိဿာယ အန္တရကရဏံ လဘတီတိ။ ဒဏ္ဍမုသလေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ဒွိန္နန္တိ ဒွီသု ဘုဉ္ဇမာနေသု ဧကသ္မိံ ဥဋ္ဌာယ ဒေန္တေ န ဂဏှာမိ။ ကသ္မာ? ကဗဠန္တရာယော ဟောတီတိ။ န ဂဗ္ဘိနိယာတိအာဒီသု ပန ဂဗ္ဘိနိယာ ကုစ္ဆိယံ ဒါရကော ကိလမတိ၊ ပါယန္တိယာ ဒါရကဿ ခီရန္တရာယော ဟောတိ၊ ပုရိသန္တရဂတာယ ရတိအန္တရာယော ဟောတီတိ န ဂဏှာမိ။ န သံကိတ္တီသူတိ သံကိတ္တေတွာ ကတဘတ္တေသု။ ဒုဗ္ဘိက္ခသမယေ ကိရ အစေလကသာဝကာ အစေလကာနံ အတ္ထာယ တတော တတော တဏ္ဍုလာဒီနိ သမာဒပေတွာ ဘတ္တံ ပစန္တိ။ ဥက္ကဋ္ဌာစေလကော တတောပိ န ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။

န ယတ္ထ သာတိ ယတ္ထ သုနခေါ ပိဏ္ဍံ လဘိဿာမီတိ ဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ တတ္ထ တဿ အဒတွာ အာဟဋံ န ဂဏှာမိ။ ကသ္မာ? ဧတဿ ပိဏ္ဍန္တရာယော ဟောတီတိ။ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနီတိ သမူဟသမူဟစာရိနီ၊ သစေ ဟိ အစေလကံ ဒိသွာ ဣမဿ ဘိက္ခံ ဒဿာမာတိ မာနုသကာ ဘတ္တဂေဟံ ပဝိသန္တိ။ တေသု စ ပဝိသန္တေသု ကဠောပိမုခါဒီသု နိလီနာ မက္ခိကာ ဥပ္ပတိတွာ သဏ္ဍသဏ္ဍာ စရန္တိ။ တတော အာဟဋံ ဘိက္ခံ န ဂဏှာမိ။ ကသ္မာ? မံ နိဿာယ မက္ခိကာနံ ဂေါစရန္တရာယော ဇာတောတိ၊ အဟမ္ပိ တထာ အကာသိံ။ န ထုသောဒကန္တိ သဗ္ဗသဿသမ္ဘာရေဟိ ကတံ လောဏသောဝီရကံ။ ဧတ္ထ စ သုရာပါနမေဝ သာဝဇ္ဇံ၊ အယံ ပန သဗ္ဗေသုပိ သာဝဇ္ဇသညီ။

ဧကာဂါရိကောတိ ယော ဧကသ္မိညေဝ ဂေဟေ ဘိက္ခံ လဘိတွာ နိဝတ္တတိ။ ဧကာလောပိကောတိ ယော ဧကေနေဝ အာလောပေန ယာပေတိ။ ဒွါဂါရိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကိဿာပိ ဒတ္တိယာတိ ဧကာယ ဒတ္တိယာ။ ဒတ္တိ နာမ ဧကာ ခုဒ္ဒကပါတိ ဟောတိ၊ ယတ္ထ အဂ္ဂဘိက္ခံ ပက္ခိပိတွာ ဌပေန္တိ။ ဧကာဟိကန္တိ ဧကဒိဝသန္တရိကံ။ အဒ္ဓမာသိကန္တိ အဒ္ဓမာသန္တရိကံ။ ပရိယာယဘတ္တဘောဇနန္တိ ဝါရဘတ္တဘောဇနံ။ ဧကာဟဝါရေန ဒွီဟဝါရေန သတ္တာဟဝါရေန အဍ္ဎမာသဝါရေနာတိ ဧဝံ ဒိဝသဝါရေန အာဘတံ ဘတ္တဘောဇနံ။

သာကဘက္ခောတိ အလ္လသာကဘက္ခော။ သာမာကဘက္ခောတိ သာမာကတဏ္ဍုလဘက္ခော။ နီဝါရာဒီသု နီဝါရာ နာမ တာဝ အရညေ သယံဇာတဝီဟိဇာတိ။ ဒဒ္ဒုလန္တိ စမ္မကာရေဟိ စမ္မံ လိခိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ။ ဟဋံ ဝုစ္စတိ သိလေသောပိ သေဝါလောပိ ကဏိကာရာဒိရုက္ခနိယျာသောပိ။ ကဏန္တိ ကုဏ္ဍကံ ။ အာစာမောတိ ဘတ္တဥက္ခလိကာယ လဂ္ဂေါ ဈာမဩဒနော၊ တံ ဆဍ္ဍိတဋ္ဌာနေ ဂဟေတွာ ခါဒတိ။ ‘‘ဩဒနကဉ္ဇိယ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ပိညာကာဒယော ပါကဋာ ဧဝ။ ပဝတ္တဖလဘောဇီတိ ပတိတဖလဘောဇီ။

သာဏာနီတိ သာဏဝါကစောဠာနိ။ မသာဏာနီတိ မိဿကစောဠာနိ။ ဆဝဒုဿာနီတိ မတသရီရတော ဆဍ္ဍိတဝတ္ထာနိ။ ဧရကတိဏာဒီနိ ဝါ ဂန္ထေတွာ ကတနိဝါသနာနိ။ ပံသုကူလာနီတိ ပထဝိယံ ဆဍ္ဍိတနန္တကာနိ။ တိရိတာနီတိ ရုက္ခတ္တစဝတ္ထာနိ။ အဇိနန္တိ အဇိနမိဂစမ္မံ။ အဇိနက္ခိပန္တိ တဒေဝ မဇ္ဈေ ဖာလိတံ။ သခုရကန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ကုသစီရန္တိ ကုသတိဏံ ဂန္ထေတွာ ကတစီရံ။ ဝါကစီရဖလကစီရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေသကမ္ဗလန္တိ မနုဿကေသေဟိ ကတကမ္ဗလံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာနိ ကာနိစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တန္တာဝုတာနံ ဝတ္ထာနံ၊ ကေသကမ္ဗလော တေသံ ပဋိကုဋ္ဌော အက္ခာယတိ။ ကေသကမ္ဗလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီတေ သီတော၊ ဥဏှေ ဥဏှော၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဒုက္ခသမ္ဖသော’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၃၈)။ ဝါလကမ္ဗလန္တိ အဿဝါလာဒီဟိ ကတကမ္ဗလံ။ ဥလူကပက္ခကန္တိ ဥလူကပတ္တာနိ ဂန္ထေတွာ ကတနိဝါသနံ။ ဥဗ္ဘဋ္ဌကောတိ ဥဒ္ဓံ ဌိတကော။ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုတ္တောတိ ဥက္ကုဋိကဝီရိယံ အနုယုတ္တော၊ ဂစ္ဆန္တောပိ ဥက္ကုဋိကောဝ ဟုတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ကဏ္ဋကာပဿယိကောတိ အယကဏ္ဋကေ ဝါ ပကတိကဏ္ဋကေ ဝါ ဘူမိယံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ စမ္မံ အတ္ထရိတွာ ဌာနစင်္ကမာဒီနိ ကရောမီတိ ဒဿေတိ။ သေယျန္တိ သယန္တောပိ တတ္ထေဝ သေယျံ ကပ္ပေမိ။ သာယံ တတိယမဿာတိ သာယတတိယကံ။ ပါတော မဇ္ဈနှိကေ သာယန္တိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ပါပံ ပဝါဟေဿာမီတိ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂံ အနုယုတ္တော ဝိဟရာမီတိ ဒဿေတိ။

၁၅၆။ နေကဝဿဂဏိကန္တိ နေကဝဿဂဏသဉ္ဇာတံ။ ရဇောဇလ္လန္တိ ရဇမလံ၊ ဣဒံ အတ္တနော ရဇောဇလ္လကဝတသမာဒါနကာလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဇေဂုစ္ဆိသ္မိန္တိ ပါပဇိဂုစ္ဆနဘာဝေ။ ယာဝ ဥဒကဗိန္ဒုမှိပီတိ ယာဝ ဥဒကထေဝကေပိ မမ ဒယာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသု သက္ခရကဌလဒဏ္ဍကဝါလိကာဒီသု။ တေ ကိရ ဥဒကဗိန္ဒုံ စ ဧတေ စ သက္ခရကဌလာဒယော ခုဒ္ဒကပါဏာတိ ပညပေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ ဥဒကဗိန္ဒုမှိပိ မေ ဒယာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတီ’’တိ။ ဥဒကဗိန္ဒုမ္ပိ န ဟနာမိ န ဝိနာသေမိ၊ ကိံ ကာရဏာ။ မာဟံ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဝိသမဂတေ သင်္ဃာတံ အာပါဒေသိန္တိ။ နိန္နထလတိဏဂ္ဂရုက္ခသာခါဒီသု ဝိသမဋ္ဌာနေ ဂတေ ဥဒကဗိန္ဒုသင်္ခါတေ ခုဒ္ဒကပါဏေ သင်္ဃာတံ ဝဓံ မာ အာပါဒေသိန္တိ။ ဧတမတ္ထံ ‘‘သတောဝ အဘိက္ကမာမီ’’တိ ဒဿေတိ။ အစေလကေသု ကိရ ဘူမိံ အက္ကန္တကာလတော ပဘုတိ သီလဝါ နာမ နတ္ထိ။ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တာပိ ဒုဿီလာဝ ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟေ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ဒုဿီလာဝ ဟုတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ အာဂစ္ဆန္တာပိ ဒုဿီလာဝ ဟုတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယဒါ ပန မောရပိဉ္ဆေန ဖလကံ သမ္မဇ္ဇိတွာ သီလံ အဓိဋ္ဌာယ နိသီဒန္တိ၊ တဒါ သီလဝန္တာ နာမ ဟောန္တိ။

ဝနကမ္မိကန္တိ ကန္ဒမူလဖလာဖလာဒီနံ အတ္ထာယ ဝနေ ဝိစရန္တံ။ ဝနေန ဝနန္တိ ဝနတော ဝနံ၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သံပတာမီတိ ဂစ္ဆာမိ။ အာရညကောတိ အရညေ ဇာတဝုဒ္ဓါ၊ ဣဒံ အတ္တနော အာဇီဝကကာလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ပါသဏ္ဍပရိဂ္ဂဏှဏတ္ထာယ တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ၊ နိရတ္ထကဘာဝံ ပန ဉတွာပိ န ဥပ္ပဗ္ဗဇ္ဇိတော၊ ဗောဓိသတ္တာ ဟိ ယံ ယံ ဌာနံ ဥပေန္တိ၊ တတော အနိဝတ္တိတဓမ္မာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ပန မာ မံ ကောစိ အဒ္ဒသာတိ တတောဝ အရညံ ပဝိဋ္ဌော။ တေနေဝါဟ ‘‘မာ မံ တေ အဒ္ဒသံသု အဟဉ္စ မာ တေ အဒ္ဒသ’’န္တိ။

ဂေါဋ္ဌာတိ ဂေါဝဇာ။ ပဋ္ဌိတဂါဝေါတိ နိက္ခန္တဂါဝေါ။ တတ္ထ စတုက္ကုဏ္ဍိကောတိ ဝနန္တေယေဝ ဌိတော ဂေါပါလကာနံ ဂါဝီဟိ သဒ္ဓိံ အပဂတဘာဝံ ဒိသွာ ဒွေ ဟတ္ထေ ဒွေ စ ဇဏ္ဏုကာနိ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဧဝံ စတုက္ကုဏ္ဍိကော ဥပသင်္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ တာနိ သုဒံ အာဟာရေမီတိ မဟလ္လကဝစ္ဆကာနံ ဂေါမယာနိ ကသဋာနိ နိရောဇာနိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ယာနိ တရုဏဝစ္ဆကာနံ ခီရပါနေနေဝ ဝဍ္ဎန္တာနံ သဩဇာနိ ဂေါမယာနိ တာနိ ကုစ္ဆိပူရံ ခါဒိတွာ ပုန ဝနသဏ္ဍမေဝ ပဝိသတိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တာနိ သုဒံ အာဟာရေမီ’’တိ။ ယာဝကီဝဉ္စ မေတိ ယတ္တကံ ကာလံ မမ သကံ မုတ္တကရီသံ အပရိက္ခီဏံ ဟောတိ။ ယာဝ မေ ဒွါရဝဠဉ္ဇော ပဝတ္တိတ္ထ၊ တာဝ တဒေဝ အာဟာရေမီတိ အတ္ထော။ ကာလေ ပန ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ပရိက္ခီဏမံသလောဟိတော ဥပစ္ဆိန္နဒွါရဝဠဉ္ဇော ဝစ္ဆကာနံ ဂေါမယာနိ အာဟာရေမိ။ မဟာဝိကဋဘောဇနသ္မိန္တိ မဟန္တေ ဝိကဋဘောဇနေ၊ အပကတိဘောဇနေတိ အတ္ထော။

၁၅၇။ တတြာဿုဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတီတိ။ တတြာတိ ပုရိမဝစနာပေက္ခနံ။ သုဒန္တိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော။ သာရိပုတ္တာတိ အာလပနံ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ – တတြာတိ ယံ ဝုတ္တံ အညတရံ ဘိံသနကံ ဝနသဏ္ဍန္တိ၊ တတြ ယော သော ဘိံသနကော ဝနသဏ္ဍော ဝုတ္တော၊ တဿ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဟောတိ၊ ဘိံသနကကိရိယာယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကိံ ဟောတိ? ဣဒံ ဟောတိ၊ ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ…ပေ… လောမာနိ ဟံသန္တီတိ။

အထ ဝါ တတြာတိ သာမိအတ္ထေ ဘုမ္မံ။ သု ဣတိ နိပါတော။ ကိံ သု နာမ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာတိအာဒီသု ဝိယ။ ဣဒန္တိ အဓိပ္ပေတမတ္ထံ ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ ဒဿနဝစနံ။ သုဒန္တိ သု ဣဒံ၊ သန္ဓိဝသေန ဣကာရလောပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စက္ခုန္ဒြိယံ ဣတ္ထိန္ဒြိယံ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ ကိံ သူဓဝိတ္တန္တိအာဒီသု ဝိယ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထယောဇနာ၊ တဿ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိံသနကဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘိံသနကတသ္မိံ ဣဒံသု ဟောတီတိ။ ဘိံသနကတသ္မိန္တိ ဘိံသနကဘာဝေတိ အတ္ထော။ ဧကဿ တကာရဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဘိံသနကတ္တသ္မိ’’န္တိယေဝ ဝါ ပါဌော ၊ ဘိံသနကတာယ ဣတိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ကတော၊ နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ တသ္မာ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဘိံသနကဘာဝေ ဣဒံသု ဟောတိ၊ ဘိံသနကဘာဝနိမိတ္တံ ဘိံသနကဘာဝဟေတု၊ ဘိံသနကဘာဝပစ္စယာ ဣဒံသု ဟောတိ။ ယော ကောစိ အဝီတရာဂေါ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ ယေဘုယျေန လောမာနိ ဟံသန္တိ ဗဟုတရာနိ လောမာနိ ဟံသန္တိ၊ ဥဒ္ဓံ မုခါနိ သူစိသဒိသာနိ ကဏ္ဋကသဒိသာနိ စ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ အပ္ပာနိ န ဟံသန္တိ၊ ဗဟုတရာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဟံသန္တိ၊ အပ္ပကာနံ အတိသူရပုရိသာနံ န ဟံသန္တီတိ။

အန္တရဋ္ဌကာတိ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတဿော၊ ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတဿောတိ ဧဝံ ဥဘိန္နံ အန္တရေ အဋ္ဌရတ္တိ။ အဗ္ဘောကာသေတိ မဟာသတ္တော ဟိမပါတသမယေ ရတ္တိံ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရတိ၊ အထဿ လောမကူပေသု အာဝုတမုတ္တာ ဝိယ ဟိမဗိန္ဒူနိ တိဋ္ဌန္တိ၊ သရီရံ သေတဒုကူလပါရုတံ ဝိယ ဟောတိ။ ဒိဝါ ဝနသဏ္ဍေတိ ဒိဝါ ဟိမဗိန္ဒူသု သူရိယာတပသမ္ဖဿေန ဝိဂတေသု အဿာသောပိ ဘဝေယျ၊ အယံ ပန သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေယေဝ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ၊ တတြာပိဿ သူရိယာတပေန ပဂ္ဃရန္တံ ဟိမံ သရီရေယေဝ ပတတိ။ ဒိဝါ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရာမိ ရတ္တိံ ဝနသဏ္ဍေတိ ဂိမှကာလေ ကိရေသ ဒိဝါ အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟာသိ၊ တေနဿ ကစ္ဆေဟိ သေဒဓာရာ မုစ္စိံသု၊ ရတ္တိံ အဿာသော ဘဝေယျ၊ အယံ ပန သူရိယေ အတ္ထံ ဂစ္ဆန္တေယေဝ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ အထဿ ဒိဝါ ဂဟိတဥသ္မေ ဝနသဏ္ဍေ အင်္ဂါရကာသုယံ ပက္ခိတ္တော ဝိယ အတ္တဘာဝေါ ပရိဒယှိတ္ထ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘာသီတိ ဥပဋ္ဌာသိ။

သောတတ္တောတိ ဒိဝါ အာတပေန ရတ္တိံ ဝနဥသ္မာယ သုတတ္တော။ သောသိန္နောတိ ရတ္တိံ ဟိမေန ဒိဝါ ဟိမောဒကေန သုဋ္ဌု တိန္တော။ ဘိံသနကေတိ ဘယဇနကေ။ နဂ္ဂေါတိ နိစ္စေလော။ နိဝါသနပါရုပနေ ဟိ သတိ သီတံ ဝါ ဥဏှံ ဝါ န အတိဗာဓေယျ၊ တမ္ပိ မေ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ န စဂ္ဂိမာသိနောတိ အဂ္ဂိမ္ပိ န ဥပဂတော။ ဧသနာပသုတောတိ သုဒ္ဓိဧသနတ္ထာယ ပသုတော၊ ပယုတ္တော။ မုနီတိ၊ တဒါ အတ္တာနံ မုနီတိ ကတွာ ကထေတိ။

ဆဝဋ္ဌိကာနီတိ ဥပဍ္ဎဒဍ္ဎာနိ အဋ္ဌီနိ။ ဥပဓာယာတိ ယထာ သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူပဓာနဉ္စ ပညာယတိ၊ ဧဝံ သန္ထရိတွာ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေမီတိ ဒဿေတိ။ ဂါမဏ္ဍလာတိ ဂေါပါလဒါရကာ။ တေ ကိရ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ သုမေဓ၊ တွံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကသ္မာ နိသိန္နော၊ ကထေဟီတိ ဝဒန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော အဓောမုခေါ နိသီဒတိ၊ န ကထေတိ။ အထ နံ တေ အကထေတုံ န ဒဿာမာတိ ပရိဝါရေတွာ ဩဋ္ဌုဘန္တိ သရီရေ ခေဠံ ပါတေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧဝမ္ပိ န ကထေတိ။ အထ နံ တွံ န ကထေသီတိ ဩမုတ္တေန္တိ ပဿာဝမဿ ဥပရိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧဝမ္ပိ န ကထေတိယေဝ။ တတော နံ ကထေဟိ ကထေဟီတိ ပံသုကေန ဩကိရန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧဝမ္ပိ န ကထေတိယေဝ။ အထဿ န ကထေသီတိ ဒဏ္ဍကသလာကာ ဂဟေတွာ ကဏ္ဏသောတေသု ပဝေသေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ အဓိဝါသေန္တော ကဿစိ ကိဉ္စိ န ကရိဿာမီတိ မတကော ဝိယ အစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘န ခေါ ပနာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ အဘိဇာနာမိ တေသု ပါပကံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတာ’’တိ။ န မယာ တေသု ပါပကံ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒိတန္တိ အတ္ထော။ ဥပေက္ခာဝိဟာရသ္မိံ ဟောတီတိ ဥပေက္ခာဝိဟာရော ဟောတိ။ ဝိဟာရော ဧဝ ဟိ ဝိဟာရသ္မိန္တိ ဝုတ္တော။ တေနေဝ စ ‘‘ဣဒံသု မေ’’တိ ဧတ္ထာပိ အယံသု မေတိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ နယေန အညာနိပိ ဧဝရူပါနိ ပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣမိနာ ဣတော ဧကနဝုတိကပ္ပေ ပူရိတံ ဥပေက္ခာဝိဟာရံ ဒဿေတိ။ ယံ သန္ဓာယာဟ –

‘‘သုခပတ္တော န ရဇ္ဇာမိ၊ ဒုက္ခေ န ဟောမိ ဒုမ္မနော၊

သဗ္ဗတ္ထ တုလိတော ဟောမိ၊ ဧသာ မေ ဥပေက္ခာပါရမီ’’တိ။

ဒုက္ကရကာရိကာဒိသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အာဟာရသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ

၁၅၈။ အာဟာရေနသုဒ္ဓီတိ ကောလာဒိနာ ဧကစ္စေန ပရိတ္တကအာဟာရေန သက္ကာ သုဇ္ဈိတုန္တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိနော ဟောန္တိ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကောလေဟီတိ ပဒရေဟိ။ ကောလောဒကန္တိ ကောလာနိ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနကံ။ ကောလဝိကတိန္တိ ကောလသာဠဝကောလပူဝကောလဂုဠာဒိကောလဝိကာရံ။ ဧတပရမောတိ ဧတံ ပမာဏံ ပရမံ အဿာတိ ဧတပရမော။ တဒါ ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ပန န ဗေလုဝပက္ကတာလပက္ကပမာဏော ကောလော ဟောတိ၊ ယံ ဧတရဟိ ကောလဿ ပမာဏံ၊ ဧတ္တကောဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၅၉။ အဓိမတ္တကသိမာနန္တိ အတိဝိယ ကိသဘာဝံ။ အာသီတိကပဗ္ဗာနိ ဝါ ကာဠပဗ္ဗာနိ ဝါတိ ယထာ အာသီတိကဝလ္လိယာ ဝါ ကာဠဝလ္လိယာ ဝါ သန္ဓိဋ္ဌာနေသု မိလာယိတွာ မဇ္ဈေ ဥန္နတုန္နတာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ မယှံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဩဋ္ဌပဒန္တိ ယထာ ဩဋ္ဌဿ ပဒံ မဇ္ဈေ ဂမ္ဘီရံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဗောဓိသတ္တဿ မိလာတေ မံသလောဟိတေ ဝစ္စဒွါရဿ အန္တောပဝိဋ္ဌတ္တာ အာနိသဒံ မဇ္ဈေ ဂမ္ဘီရံ ဟောတိ။ အထဿ ဘူမိယံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ သရပေါင်္ခေန အက္ကန္တံ ဝိယ မဇ္ဈေ ဥန္နတံ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋနာဝဠီတိ ယထာ ရဇ္ဇုယာ အာဝုနိတွာ ကတာ ဝဋ္ဋနာဝဠီ ဝဋ္ဋနာနံ အန္တရန္တရာ နိန္နာ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋနဋ္ဌာနေသု ဥန္နတာ၊ ဧဝံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဥန္နတာဝနတော ဟောတိ၊ ဇရသာလာယ ဂေါပါနသိယောတိ ဇိဏ္ဏသာလာယ ဂေါပါနသိယော၊ တာ ဝံသတော မုစ္စိတွာ မဏ္ဍလေ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ မဏ္ဍလတော မုစ္စိတွာ ဘူမိယန္တိ၊ ဧဝံ ဧကာ ဥပရိ ဟောတိ၊ ဧကာ ဟေဋ္ဌာတိ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ပန န ဧဝံ ဖာသုဠိယော၊ တဿ ဟိ လောဟိတေ ဆိန္နေ မံသေ မိလာတေ ဖာသုဠန္တရေဟိ စမ္မာနိ ဟေဋ္ဌာ ဩတိဏ္ဏာနိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဩက္ခာယိကာတိ ဟေဋ္ဌာ အနုပဝိဋ္ဌာ။ တဿ ကိရ လောဟိတေ ဆိန္နေ မံသေ မိလာတေ အက္ခိအာဝါဋကာ မတ္ထလုင်္ဂံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု၊ တေနဿ ဧဝရူပါ အက္ခိတာရကာ အဟေသုံ။ အာမကစ္ဆိန္နောတိ အတိတရုဏကာလေ ဆိန္နော၊ သော ဟိ ဝါတာတပေန သံဖုသတိ စေဝ မိလာယတိ စ။ ယာဝဿု မေ၊ သာရိပုတ္တာတိ၊ သာရိပုတ္တ၊ မယှံ ဥဒရစ္ဆဝိ ယာဝ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ ဟောတိ။ အထ ဝါ ယာဝဿု မေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘာရိယဘာရိယာ အဟောသိ ဒုက္ကရကာရိကာ၊ မယှံ ဥဒရစ္ဆဝိ ယာဝ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ အဟောသီတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမီတိ သဟဥဒရစ္ဆဝိံ ဂဏှာမိ။ ဥဒရစ္ဆဝိံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမီတိ သဟပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဂဏှာမိ။ အဝကုဇ္ဇော ပပတာမီတိ တဿ ဟိ ဥစ္စာရပဿာဝတ္ထာယ နိသိန္နဿ ပဿာဝေါ နေဝ နိက္ခမတိ၊ ဝစ္စံ ပန ဧကံ ဒွေ ကဋကဋ္ဌိမတ္တံ နိက္ခမတိ။ ဗလဝဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ တတ္ထေဝ အဝကုဇ္ဇော ဘူမိယံ ပတတိ။ တေနာဟ ‘‘အဝကုဇ္ဇော ပပတာမီ’’တိ။ တမေဝ ကာယန္တိ တံ ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ကာယံ။ မဟာသစ္စကသုတ္တေ ပန ပစ္ဆိမဘဝိကကာယံ သန္ဓာယ ဣမမေဝ ကာယန္တိ အာဟ။ ပူတိမူလာနီတိ မံသေ ဝါ လောဟိတေ ဝါ သတိ တိဋ္ဌန္တိ။ တဿ ပန အဘာဝေ စမ္မခဏ္ဍေ လောမာနိ ဝိယ ဟတ္ထေယေဝ လဂ္ဂန္တိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပူတိမူလာနိ လောမာနိ ကာယသ္မာ ပတန္တီ’’တိ။

အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသန္တိ အရိယဘာဝံ ကာတုံ သမတ္ထံ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ။ ဣမိဿာယေဝ အရိယာယ ပညာယာတိ ဝိပဿနာပညာယ အနဓိဂမာ။ ယာယံ အရိယာတိ ယာ အယံ မဂ္ဂပညာ အဓိဂတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဧတရဟိ ဝိပဿနာပညာယ အဓိဂတတ္တာ မဂ္ဂပညာ အဓိဂတာ၊ ဧဝံ ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဝိပဿနာပညာယ အနဓိဂတတ္တာ လောကုတ္တရမဂ္ဂပညံ နာဓိဂတောသ္မီတိ၊ မဇ္ဈိမဘာဏကတ္ထေရာ ပနာဟု၊ ဣမိဿာယေဝါတိ ဝုတ္တပညာပိ ယာယံ အရိယာတိ ဝုတ္တပညာပိ မဂ္ဂပညာယေဝ။ အထ နေ ဘိက္ခူ အာဟံသု ‘‘ဧဝံ သန္တေ မဂ္ဂဿ အနဓိဂတတ္တာ မဂ္ဂံ နာဓိဂတောသ္မီတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ အာဝုသော၊ ကိဉ္စာပိ ဒီပေတုံ န သက္ကောမိ၊ ဒွေပိ ပန မဂ္ဂပညာယေဝါတိ၊ ဧတဒေဝ စေတ္ထ ယုတ္တံ။ ဣတရထာ ဟိ ယာ အယန္တိ နိဒ္ဒေသော အနနုရူပေါ သိယာ။

အာဟာရသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သံသာရသုဒ္ဓိအာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ သံသာရေန သုဒ္ဓီတိ ဗဟုကံ သံသရိတွာ သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥပပတ္တိယာ သုဒ္ဓီတိ ဗဟုကံ ဥပပဇ္ဇိတွာ သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ အာဝါသေန သုဒ္ဓီတိ ဗဟူသု ဌာနေသု ဝသိတွာ သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ တီသုပိ ဌာနေသု သံသရဏကဝသေန သံသာရော။ ဥပပဇ္ဇနကဝသေန ဥပပတ္တိ။ ဝသနကဝသေန အာဝါသောတိ ခန္ဓာယေဝ ဝုတ္တာ။ ယညေနာတိ ဗဟုယာဂေ ယဇိတွာ သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။ မုဒ္ဓါဝသိတ္တေနာတိ တီဟိ သင်္ခေဟိ ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တေန။ အဂ္ဂိပါရိစရိယာယာတိ ဗဟုအဂ္ဂိပရိစရဏေန သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒန္တိ။

၁၆၁။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ သုသုကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော။ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတောတိ ဣမိနာဿ ယေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ယုဝါ၊ တံ ယောဗ္ဗနံ ဘဒ္ဒံ လဒ္ဓကန္တိ ဒဿေတိ။ ပဌမေန ဝယသာတိ ပဌမဝယော နာမ တေတ္တိံသ ဝဿာနိ၊ တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော၊ ပညာဝေယျတ္တိယေနာတိ ပညာဝေယျတ္တိဘာဝေန။ ဇိဏ္ဏောတိ ဇရာဇိဏ္ဏော။ ဝုဒ္ဓါတိ ဝဍ္ဎိတွာ ဌိတအင်္ဂပစ္စင်္ဂေါ။ မဟလ္လကောတိ ဇာတိမဟလ္လကော။ အဒ္ဓဂတောတိ ဗဟုအဒ္ဓါနံ ဂတော စိရကာလာတိက္ကန္တော။ ဝယော အနုပ္ပတ္တောတိ ဝဿသတဿ တတိယကောဋ္ဌာသံ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော။ အာသီတိကော မေ ဝယော ဝတ္တတီတိ ဣမံ ကိရ သုတ္တံ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာနသံဝစ္ဆရေ ကထေသိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ပရမာယာတိ ဥတ္တမာယ။ သတိယာတိအာဒီသု ပဒသတမ္ပိ ပဒသဟဿမ္ပိ ဝဒန္တဿေဝ ဂဟဏသမတ္ထတာ သတိ နာမ။ တဒေဝ အာဓာရဏဥပနိဗန္ဓနသမတ္ထတာ ဂတိ နာမ။ ဧဝံ ဂဟိတံ ဓာရိတံ သဇ္ဈာယံ ကာတုံ သမတ္ထဝီရိယံ ဓိတိ နာမ။ တဿ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ ဒဿနသမတ္ထတာ ပညာဝေယျတ္တိယံ နာမ။

ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟောတိ ဒဠှံ ဓနုံ ဂဟေတွာ ဌိတော ဣဿာသော။ ဒဠှဓနု နာမ ဒွိသဟဿထာမံ ဝုစ္စတိ၊ ဒွိသဟဿထာမံ နာမ ယဿ အာရောပိတဿ ဇိယာဗဒ္ဓါ လောဟသီသာဒီနံ ဘာရော ဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ယာဝ ကဏ္ဍပ္ပမာဏာ ဥက္ခိတ္တဿ ပထဝိတော မုစ္စတိ။ သိက္ခိတောတိ ဒသ ဒွါဒသ ဝဿာနိ အာစရိယကုလေ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော။ ကတဟတ္ထောတိ ကောစိ သိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ကတဟတ္ထော န ဟောတိ၊ အယံ ပန ကတဟတ္ထော စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ။ ကတူပါသနောတိ ရာဇကုလာဒီသု ဒဿိတသိပ္ပော။ လဟုကေန အသနေနာတိ အန္တော သုသိရံ ကတွာ တူလာဒီနိ ပူရေတွာ ကတလာခါပရိကမ္မေန သလ္လဟုကကဏ္ဍေန။ ဧဝံ ကတဉှိ ဧကဥသဘဂါမီ ဒွေ ဥသဘာနိ ဂစ္ဆတိ၊ အဋ္ဌဥသဘဂါမီ သောဠသဥသဘာနိ ဂစ္ဆတိ။ အပ္ပကသိရေနာတိ နိဒုက္ခေန။ အတိပါတေယျာတိ အတိက္ကမေယျ။ ဧဝံ အဓိမတ္တသတိမန္တောတိ ယထာ သော ဓနုဂ္ဂဟော တံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလဆာယံ သီဃံ ဧဝ အတိက္ကမေတိ၊ ဧဝံ ပဒသတမ္ပိ ပဒသဟဿမ္ပိ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဥပဓာရေတုံ သဇ္ဈာယိတုံ အတ္ထကာရဏာနိ စ ဥပပရိက္ခိတုံ သမတ္ထာတိ အတ္ထော။ အညတြ အသိတပီတခါယိတသာယိတာတိ အသိတပီတာဒီနိ ဟိ ဘဂဝတာပိ ကာတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခူဟိပိ။ တသ္မာ တေသံ ကရဏမတ္တကာလံ ဌပေတွာတိ ဒဿေတိ။

အပရိယာဒိန္နာယေဝါတိ အပရိက္ခီဏာယေဝ။ သစေ ဟိ ဧကော ဘိက္ခု ကာယာနုပဿနံ ပုစ္ဆတိ၊ အညော ဝေဒနာနုပဿနံ၊ အညော စိတ္တာနုပဿနံ၊ အယျော ဓမ္မာနုပဿနံ။ ဣမိနာ ပုဋ္ဌံ အဟံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ဧကော ဧကံ န ဩလောကေတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ တေသံ ဝါရော ပညာယတိ။ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဝါရော န ပညာယတိ၊ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလဆာယံ အတိက္ကမတော ပုရေတရံယေဝ ဘဂဝါ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနံ၊ နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပဿနံ၊ သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပဿနံ၊ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပဿနံ ကထေတိ။ တိဋ္ဌန္တု ဝါ တာဝ ဧတေ စတ္တာရော။ သစေ ဟိ အညေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေသု၊ အညေ ဣဒ္ဓိပါဒေသု၊ အညေ ပဉ္စ ဣန္ဒြိယေသု၊ အညေ ပဉ္စ ဗလေသု၊ အညေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု၊ အညေ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂေသု ပဉှံ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ ကထေယျ။ တိဋ္ဌန္တု ဝါ ဧတေ အဋ္ဌ။ သစေ အညေ သတ္တတိံသ ဇနာ ဗောဓိပက္ခိယေသု ပဉှံ ပုစ္ဆေယျုံ၊ တမ္ပိ ဘဂဝါ တာဝဒေဝ ကထေယျ။ ကသ္မာ? ယာဝတာ ဟိ လောကိယမဟာဇနာ ဧကံ ပဒံ ကထေန္တိ။ တာဝ အာနန္ဒတ္ထေရော အဋ္ဌ ပဒါနိ ကထေတိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေ ပန ဧကံ ပဒံ ကထေန္တေယေဝ ဘဂဝါ သောဠသပဒါနိ ကထေတိ။ ကသ္မာ? ဘဂဝတော ဟိ ဇိဝှာ မုဒုကာ ဒန္တာဝရဏံ သုဖုသိတံ ဝစနံ အဂလိတံ ဘဝင်္ဂပရိဝါသော လဟုကော။ တေနာဟ ‘‘အပရိယာဒိန္နာယေဝဿ၊ သာရိပုတ္တ၊ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနာ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မဒသေနာတိ တန္တိဌပနာ။ ဓမ္မပဒဗျဉ္ဇနန္တိ ပါဠိယာ ပဒဗျဉ္ဇနံ၊ တဿ တဿ အတ္ထဿ ဗျဉ္ဇနကံ အက္ခရံ။ ပဉှပဋိဘာနန္တိ ပဉှဗျာကရဏံ။ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတိ? တထာဂတော ပုဗ္ဗေ ဒဟရကာလေ အက္ခရာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ပဒံ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ၊ ပဒါနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဂါထံ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ၊ စတုအက္ခရေဟိ ဝါ အဋ္ဌအက္ခရေဟိ ဝါ သောဠသအက္ခရေဟိ ဝါ ပဒေဟိ ယုတ္တာယ ဂါထာယ အတ္ထံ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ။ ဣဒါနိ ပန မဟလ္လကကာလေ အက္ခရာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ပဒံ ဝါ၊ ပဒါနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဂါထံ ဝါ၊ ဂါထာယ အတ္ထံ ဝါ ဝတ္တုံ န သက္ကောတီတိ ဧဝံ နတ္ထိ။ ဒဟရကာလေ စ မဟလ္လကကာလေ စ သဗ္ဗမေတံ တထာဂတဿ အပရိယာဒိန္နမေဝါတိ ဣမံ ဒဿေတိ။ မဉ္စကေန စေပိ မန္တိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓဗလဒီပနတ္ထမေဝ ပရိကပ္ပေတွာ အာဟ။ ဒသဗလံ ပန မဉ္စကေ အာရောပေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော ပရိဟရဏကာလော နာမ နတ္ထိ။ တထာဂတာ ဟိ ပဉ္စမေ အာယုကောဋ္ဌာသေ ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အနဘိဘူတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရဿ ဝေဝဏ္ဏိယေ အနနုပ္ပတ္တေ ဒေဝမနုဿာနံ ပိယမနာပကာလေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။

၁၆၂။ နာဂသမာလောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ပဌမဗောဓိယဉှိ ဝီသတိဝဿဗ္ဘန္တရေ ဥပဝါနနာဂိတမေဃိယတ္ထေရာ ဝိယ အယမ္ပိ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ ဗီဇယမာနောတိ မန္ဒမန္ဒေန တာလဝဏ္ဋဝါတေန ဘဂဝတော ဥတုသုခံ သမုဋ္ဌာပယမာနော။ ဧတဒဝေါစာတိ သကလသုတ္တန္တံ သုတွာ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗစရိတံ ဒုက္ကရကာရကံ အာဂမ္မ ပသန္နော ဧတံ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တန္တိ အစ္ဆရိယံ။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။ ဥဘယေနပိ အတ္တနော ဝိမှယမေဝ ဒီပေတိ။ ကော နာမော အယံ ဘန္တေတိ ဣဒံ ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ ဓမ္မပရိယာယော၊ ဟန္ဒဿ ဘဂဝန္တံ အာယာစိတွာ နာမံ ဂဏှာပေမီတိ အဓိပ္ပာယေန အာဟ။ အထဿ ဘဂဝါ နာမံ ဂဏှန္တော တသ္မာ တိဟ တွန္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော၊ ယသ္မာ ဣဒံ သုတ္တံ သုတွာ တဝ လောမာနိ ဟဋ္ဌာနိ၊ တသ္မာ တိဟ တွံ ၊ နာဂသမာလ၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ ‘‘လောမဟံသန ပရိယာယော’’တွေဝ နံ ဓာရေဟီတိ။

သံသာရသုဒ္ဓိအာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာသီဟနာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိနယပရိယာယေန တယော ဇနာ သမ္ဗဟုလာတိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတော ပရံ သင်္ဃော။ သုတ္တန္တပရိယာယေန တယော တယော ဧဝ၊ တတော ဥဒ္ဓံ သမ္ဗဟုလာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣဓ သုတ္တန္တပရိယာယေန သမ္ဗဟုလာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံသူတိ ပဝိဋ္ဌာ၊ တေ ပန န တာဝ ပဝိဋ္ဌာ၊ ပဝိသိဿာမာတိ နိက္ခန္တတ္တာ ပန ပဝိသိံသူတိ ဝုတ္တာ။ ယထာ ဂါမံ ဂမိဿာမီတိ နိက္ခန္တပုရိသော တံ ဂါမံ အပ္ပတ္တောပိ ‘‘ကုဟိံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂါမံ ဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ။ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမောတိ ဇေတဝနတော အဝိဒူရေ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမော အတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟံသု။ သမဏော၊ အာဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ တုမှာကံ သတ္ထာ သမဏော ဂေါတမော။ ကာမာနံ ပရိညန္တိ ကာမာနံ ပဟာနံ သမတိက္ကမံ ပညပေတိ။ ရူပဝေဒနာသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ တိတ္ထိယာ သကသမယံ ဇာနန္တာ ကာမာနံ ပရိညံ ပညပေယျုံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝဒမာနာ၊ ရူပါနံ ပရိညံ ပညပေယျုံ အရူပဘဝံ ဝဒမာနာ၊ ဝေဒနာနံ ပရိညံ ပညပေယျုံ အသညဘဝံ ဝဒမာနာ။ တေ ပန ‘‘ဣဒံ နာမ ပဌမဇ္ဈာနံ အယံ ရူပဘဝေါ အယံ အရူပဘဝေါ’’တိပိ န ဇာနန္တိ။ တေ ပညပေတုံ အသက္ကောန္တာပိ ကေဝလံ ‘‘ပညပေမ ပညပေမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တထာဂတော ကာမာနံ ပရိညံ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပညပေတိ၊ ရူပဝေဒနာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ။ တေ ဧဝံ မဟန္တေ ဝိသေသေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ဣဓ နော၊ အာဝုသော၊ ကော ဝိဝေသောတိအာဒိမာဟံသု။

တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ပညာပနေ။ ဓမ္မဒေသနာယ ဝါ ဓမ္မဒေသနန္တိ ယဒိဒံ သမဏဿ ဝါ ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနာယ သဒ္ဓိံ အမှာကံ ဓမ္မဒေသနံ၊ အမှာကံ ဝါ ဓမ္မဒေသနာယ သဒ္ဓိံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဓမ္မဒေသနံ အာရဗ္ဘ နာနာကရဏံ ဝုစ္စေထ၊ တံ ကိန္နာမာတိ ဝဒန္တိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော ။ ဣတိ ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ သာသနေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော လဒ္ဓိဝစနမတ္တေန သမဓုရံ ဌပယိံသု။ နေဝ အဘိနန္ဒိံသူတိ ဧဝမေတန္တိ န သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ နပ္ပဋိက္ကောသိံသူတိ နယိဒံ ဧဝန္တိ နပ္ပဋိသေဓေသုံ။ ကသ္မာ? တေ ကိရ တိတ္ထိယာ နာမ အန္ဓသဒိသာ၊ ဇာနိတွာ ဝါ အဇာနိတွာ ဝါ ကထေယျုန္တိ နာဘိနန္ဒိံသု၊ ပရိညန္တိ ဝစနေန ဤသကံ သာသနဂန္ဓော အတ္ထီတိ နပ္ပဋိက္ကောသိံသု။ ဇနပဒဝါသိနော ဝါ တေ သကသမယပရသမယေသု န သုဋ္ဌု ကုသလာတိပိ ဥဘယံ နာကံသု။

၁၆၅။ န စေဝ သမ္ပာယိဿန္တီတိ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဥတ္တရိဉ္စ ဝိဃာတန္တိ အသမ္ပာယနတော ဥတ္တရိမ္ပိ ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇိဿန္တိ။ သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တာနံ နာမ ဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိသယသ္မိန္တိ ဧတ္ထ ယထာတိ ကာရဏဝစနံ၊ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ယသ္မာ အဝိသယေ ပဉှော ပုစ္ဆိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဒေဝကေတိ သဟ ဒေဝေဟိ သဒေဝကေ။ သမာရကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ တီဏိ ဌာနာနိ လောကေ ပက္ခိပိတွာ ဒွေ ပဇာယာတိ ပဉ္စဟိပိ သတ္တလောကမေဝ ပရိယာဒိယိတွာ ဧတသ္မိံ သဒေဝကာဒိဘေဒေ လောကေ တံ ဒေဝံ ဝါ မနုဿံ ဝါ န ပဿာမီတိ ဒီပေတိ။ ဣတော ဝါ ပန သုတွာတိ ဣတော ဝါ ပန မမ သာသနတော သုတွာ အတထာဂတောပိ အတထာဂတသာဝကောပိ အာရာဓေယျ ပရိတောသေယျ။ အညထာ အာရာဓနံ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

၁၆၆။ ဣဒါနိ အတ္တနော တေသံ ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တာရာဓနံ ဒဿေန္တော ကော စ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ ကာမဂုဏာတိ ကာမယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကာမာ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟတာနံ ဝတ္ထာနံ ဒွိဂုဏံ သင်္ဃာဋိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈) ဧတ္ထ ဟိ ပဋလဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊ ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၄) ဧတ္ထ ရာသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဧတ္ထ အာနိသံသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏံ (ခု။ ပါ။ ၃ ဒွတ္တိံသာကာရေ၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇) ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဧတ္ထ ဗန္ဓနဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ဣဓာပိ ဧသေဝ အဓိပ္ပေတော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ’’တိ။ စက္ခုဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတဗ္ဗာ။ ဧတေနုပါယေန သောတဝိညေယျာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌာတိ ပရိယိဋ္ဌာ ဝါ ဟောန္တု မာ ဝါ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတာတိ အတ္ထော။ ကန္တာတိ ကမနီယာ။ မနာပါတိ မနဝဍ္ဎနကာ။ ပိယရူပါတိ ပိယဇာတိကာ။ ကာမူပသံဟိတာတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကာမေန ဥပသံဟိတာ။ ရဇနီယာတိ ရဇ္ဇနိယာ၊ ရာဂုပ္ပတ္တိကာရဏဘူတာတိ အတ္ထော။

၁၆၇။ ယဒိ မုဒ္ဒါယာတိအာဒီသု မုဒ္ဒါတိ အင်္ဂုလိပဗ္ဗေသု သညံ ဌပေတွာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါ။ ဂဏနာတိ အစ္ဆိဒ္ဒဂဏနာ။ သင်္ခါနန္တိ ပိဏ္ဍဂဏနာ။ ယာယ ခေတ္တံ ဩလောကေတွာ ဣဓ ဧတ္တကာ ဝီဟီ ဘဝိဿန္တိ ၊ ရုက္ခံ ဩလောကေတွာ ဣဓ ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ အာကာသံ ဩလောကေတွာ ဣမေ အာကာသေ သကုဏာ ဧတ္တကာ နာမ ဘဝိဿန္တီတိ ဇာနန္တိ။

ကသီတိ ကသိကမ္မံ။ ဝဏိဇ္ဇာတိ ဇင်္ဃဝဏိဇ္ဇထလဝဏိဇ္ဇာဒိဝဏိပ္ပထော။ ဂေါရက္ခန္တိ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဂါဝေါ ရက္ခိတွာ ပဉ္စဂေါရသဝိက္ကယေန ဇီဝနကမ္မံ။ ဣဿတ္ထော ဝုစ္စတိ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဥပဋ္ဌာနကမ္မံ။ ရာဇပေါရိသန္တိ အာဝုဓေန ရာဇကမ္မံ ကတွာ ဥပဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပညတရန္တိ ဂဟိတာဝသေသံ ဟတ္ထိအဿသိပ္ပာဒိ။ သီတဿ ပုရက္ခတောတိ လက္ခံ ဝိယ သရဿ သီတဿ ပုရတော၊ သီတေန ဗာဓီယမာနောတိ အတ္ထော။ ဥဏှေပိ ဧသေဝ နယော။ ဍံသာဒီသု ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ မကသာတိ သဗ္ဗမက္ခိကာ၊ သရီသပါတိ ယေ ကေစိ သရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ရိဿမာနောတိ ရုပ္ပမာနော၊ ဃဋ္ဋိယမာနော။ မီယမာနောတိ မရမာနော။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ မုဒ္ဒါဒီဟိ ဇီဝိကကပ္ပနံ အာဂမ္မ သီတာဒိပစ္စယော အာဗာဓော။ ကာမာနံ အာဒီနဝေါတိ ကာမေသု ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဥပဿဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိကောတိ ပစ္စက္ခော သာမံ ပဿိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓောတိ ဒုက္ခရာသိ။ ကာမဟေတူတိအာဒီသု ပစ္စယဋ္ဌေန ကာမာ အဿ ဟေတူတိ ကာမဟေတု။ မူလဋ္ဌေန ကာမာ နိဒါနမဿာတိ ကာမနိဒါနော။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ပန ကာမနိဒါနန္တိ ဝုတ္တော။ ကာရဏဋ္ဌေန ကာမာ အဓိကရဏံ အဿာတိ ကာမာဓိကရဏော။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေနေဝ ပန ကာမာဓိကရဏန္တိ ဝုတ္တော။ ကာမာနမေဝ ဟေတူတိ ဣဒံ နိယမဝစနံ၊ ကာမပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ အတ္ထော။

ဥဋ္ဌဟတောတိ အာဇီဝသမုဋ္ဌာပကဝီရိယေန ဥဋ္ဌဟန္တဿ။ ဃဋတောတိ တံ ဝီရိယံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဃဋေန္တဿ။ ဝါယမတောတိ ဝါယာမံ ပရက္ကမံ ပယောဂံ ကရောန္တဿ။ နာဘိနိပ္ဖဇ္ဇန္တီတိ န နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ၊ ဟတ္ထံ နာဘိရုဟန္တိ။ သောစတီတိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နဗလဝသောကေန သောစတိ။ ကိလမတီတိ ကာယေ ဥပ္ပန္နဒုက္ခေန ကိလမတိ။ ပရိဒေဝတီတိ ဝါစာယ ပရိဒေဝတိ။ ဥရတ္တာဠိန္တိ ဥရံ တာဠေတွာ။ ကန္ဒတီတိ ရောဒတိ။ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝိသညီ ဝိယ သမ္မူဠှော ဟောတိ။ မောဃန္တိ တုစ္ဆံ။ အဖလောတိ နိပ္ဖလော။ အာရက္ခာဓိကရဏန္တိ အာရက္ခကာရဏာ။ ကိန္တီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ယမ္ပိ မေတိ ယမ္ပိ မယှံ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတံ ဓနံ အဟောသိ။ တမ္ပိ နော နတ္ထီတိ တမ္ပိ အမှာကံ ဣဒါနိ နတ္ထိ။

၁၆၈။ ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဟေတူတိအာဒိနာပိ ကာရဏံ ဒဿေတွာဝ အာဒီနဝံ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ကာမဟေတူတိ ကာမပစ္စယာ ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တိ။ ကာမနိဒါနန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ ကာမေ နိဒါနံ ကတွာ ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမာဓိကရဏန္တိပိ ဘာဝနပုံသကမေဝ၊ ကာမေ အဓိကရဏံ ကတွာ ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမာနမေဝ ဟေတူတိ ဂါမနိဂမနဂရသေနာပတိပုရောဟိတဋ္ဌာနန္တရာဒီနံ ကာမာနမေဝ ဟေတု ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဥပက္ကမန္တီတိ ပဟရန္တိ။ အသိစမ္မန္တိ အသိဉ္စေဝ ခေဋကဖလကာဒီနိ စ။ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာတိ ဓနုံ ဂဟေတွာ သရကလာပံ သန္နယှိတွာ။ ဥဘတောဗျူဠန္တိ ဥဘတော ရာသိဘူတံ။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ ပဝိသန္တိ။ ဥသူသူတိ ကဏ္ဍေသု။ ဝိဇ္ဇောတလန္တေသူတိ ဝိပရိဝတ္တန္တေသု။ တေ တတ္ထာတိ တေ တသ္မိံ သင်္ဂါမေ။

အဒ္ဒါဝလေပနာဥပကာရိယောတိ စေတ္ထ မနုဿာ ပါကာရပါဒံ အဿခုရသဏ္ဌာနေန ဣဋ္ဌကာဟိ စိနိတွာ ဥပရိ သုဓာယ လိမ္ပန္တိ။ ဧဝံ ကတာ ပါကာရပါဒါ ဥပကာရိယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ တာ တိန္တေန ကလလေန သိတ္တာ အဒ္ဒါဝလေပနာ နာမ ဟောန္တိ။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ တာသံ ဟေဋ္ဌာ တိခိဏအယသူလာဒီဟိ ဝိဇ္ဈီယမာနာပိ ပါကာရဿ ပိစ္ဆိလဘာဝေန အာရောဟိတုံ အသက္ကောန္တာပိ ဥပဓာဝန္တိယေဝ။ ဆကဏကာယာတိ ကုထိတဂေါမယေန။ အဘိဝဂ္ဂေနာတိ သတဒန္တေန။ တံ အဋ္ဌဒန္တာကာရေန ကတွာ ‘‘နဂရဒွါရံ ဘိန္ဒိတွာ ပဝိသိဿာမာ’’တိ အာဂတေ ဥပရိဒွါရေ ဌိတာ တဿ ဗန္ဓနယောတ္တာနိ ဆိန္ဒိတွာ တေန အဘိဝဂ္ဂေန ဩမဒ္ဒန္တိ။

၁၆၉။ သန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒန္တီတိ ဃရသန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ။ နိလ္လောပန္တိ ဂါမေ ပဟရိတွာ မဟာဝိလောပံ ကရောန္တိ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ပဏ္ဏာသမတ္တာပိ သဋ္ဌိမတ္တာပိ ပရိဝါရေတွာ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ အာဟရာပေန္တိ။ ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌန္တီတိ ပန္ထဒူဟနကမ္မံ ကရောန္တိ။ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေဟီတိ မုဂ္ဂရေဟိ ပဟာရသာဓနတ္ထံ ဝါ စတုဟတ္ထဒဏ္ဍံ ဒွေဓာ ဆေတွာ ဂဟိတဒဏ္ဍကေဟိ။ ဗိလင်္ဂထာလိကန္တိ ကဉ္ဇိယဥက္ခလိကမ္မကာရဏံ၊ တံ ကရောန္တာ သီသကပါလံ ဥပ္ပာဋေတွာ တတ္တံ အယောဂုဠံ သဏ္ဍာသေန ဂဟေတွာ တတ္ထ ပက္ခိပန္တိ၊ တေန မတ္ထလုင်္ဂံ ပက္ကုထိတွာ ဥပရိ ဥတ္တရတိ။ သင်္ခမုဏ္ဍိကန္တိ သင်္ခမုဏ္ဍကမ္မကာရဏံ၊ တံ ကရောန္တာ ဥတ္တရောဋ္ဌဥဘတောကဏ္ဏစူဠိကဂဠဝါဋပရိစ္ဆေဒေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ သဗ္ဗကေသေ ဧကတော ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ဒဏ္ဍကေန ဝလ္လိတွာ ဥပ္ပာဋေန္တိ၊ သဟ ကေသေဟိ စမ္မံ ဥဋ္ဌဟတိ။ တတော သီသကဋာဟံ ထူလသက္ခရာဟိ ဃံသိတွာ ဓောဝန္တာ သင်္ခဝဏ္ဏံ ကရောန္တိ။

ရာဟုမုခန္တိ ရာဟုမုခကမ္မကာရဏံ၊ တံ ကရောန္တာ သင်္ကုနာ မုခံ ဝိဝရိတွာ အန္တောမုခေ ဒီပံ ဇာလေန္တိ ။ ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ ဝါ ပဋ္ဌာယ မုခံ နိခါဒနေန ခဏန္တိ။ လောဟိတံ ပဂ္ဃရိတွာ မုခံ ပူရေတိ။ ဇောတိမာလိကန္တိ သကလသရီရံ တေလပိလောတိကာယ ဝေဌေတွာ အာလိမ္ပန္တိ။ ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကန္တိ ဟတ္ထေ တေလပိလောတိကာယ ဝေဌေတွာ ဒီပံ ဝိယ ဇာလေန္တိ။ ဧရကဝတ္တိကန္တိ ဧရကဝတ္တကမ္မကာရဏံ၊ တံ ကရောန္တာ ဂီဝတော ပဋ္ဌာယ စမ္မဗဒ္ဓေ ကန္တိတွာ ဂေါပ္ဖကေ ဌပေန္တိ။ အထ နံ ယောတ္တေဟိ ဗန္ဓိတွာ ကဍ္ဎန္တိ။ သော အတ္တနော စမ္မဗဒ္ဓေ အက္ကမိတွာ အက္ကမိတွာ ပတတိ။ စီရကဝါသိကန္တိ စီရကဝါသိကကမ္မကာရဏံ၊ တံ ကရောန္တာ တထေဝ စမ္မဗဒ္ဓေ ကန္တိတွာ ကဋိယံ ဌပေန္တိ။ ကဋိတော ပဋ္ဌာယ ကန္တိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဌပေန္တိ။ ဥပရိမေဟိ ဟေဋ္ဌိမသရီရံ စီရကနိဝါသနနိဝတ္ထံ ဝိယ ဟောတိ။ ဧဏေယျကန္တိ ဧဏေယျကကမ္မကာရဏံ။ တံ ကရောန္တာ ဥဘောသု ကပ္ပရေသု စ ဇာဏူသု စ အယဝလယာနိ ဒတွာ အယသူလာနိ ကောဋ္ဋေန္တိ။ သော စတူဟိ အယသူလေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟတိ။ အထ နံ ပရိဝါရေတွာ အဂ္ဂိံ ကရောန္တိ။ ‘‘ဧဏေယျကော ဇောတိပရိဂ္ဂဟော ယထာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေပိ ဣဒမေဝ ဝုတ္တံ။ တံ ကာလေန ကာလံ သူလာနိ အပနေတွာ စတူဟိ အဋ္ဌိကောဋီဟိယေဝ ဌပေန္တိ။ ဧဝရူပါ ကာရဏာ နာမ နတ္ထိ။

ဗဠိသမံသိကန္တိ ဥဘတောမုခေဟိ ဗဠိသေဟိ ပဟရိတွာ စမ္မမံသနှာရူနိ ဥပ္ပာဋေန္တိ။ ကဟာပဏိကန္တိ သကလသရီရံ တိဏှာဟိ ဝါသီဟိ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ ကဟာပဏမတ္တံ ကဟာပဏမတ္တံ ပါတေန္တာ ကောဋ္ဋေန္တိ။ ခါရာပတစ္ဆိကန္တိ သရီရံ တတ္ထ တတ္ထ အာဝုဓေဟိ ပဟရိတွာ ကောစ္ဆေဟိ ခါရံ ဃံသန္တိ။ စမ္မသံသနှာရူနိ ပဂ္ဃရိတွာ သဝန္တိ။ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကာဝ တိဋ္ဌတိ။ ပလိဃပရိဝတ္တိကန္တိ ဧကေန ပဿေန နိပဇ္ဇာပေတွာ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေ အယသူလံ ကောဋ္ဋေတွာ ပထဝိယာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကရောန္တိ။ အထ နံ ပါဒေ ဂဟေတွာ အာဝိဇ္ဈန္တိ။ ပလာလပီဌကန္တိ ဆေကော ကာရဏိကော ဆဝိစမ္မံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ နိသဒပေါတေဟိ အဋ္ဌီနိ ဘိန္ဒိတွာ ကေသေသု ဂဟေတွာ ဥက္ခိပန္တိ။ မံသရာသိယေဝ ဟောတိ၊ အထ နံ ကေသေဟေဝ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဂဏှန္တိ။ ပလာလဝဋ္ဋိံ ဝိယ ကတွာ ပန ဝေဌေန္တိ။ သုနခေဟိပီတိ ကတိပယာနိ ဒိဝသာနိ အာဟာရံ အဒတွာ ဆာတကေဟိ သုနခေဟိ ခါဒါပေန္တိ။ တေ မုဟုတ္တေန အဋ္ဌိသင်္ခလိကမေဝ ကရောန္တိ။ သမ္ပရာယိကောတိ သမ္ပရာယေ ဒုတိယတ္တဘာဝေ ဝိပါကောတိ အတ္ထော။

၁၇၀။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ ကာမေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဝိနီယတိ စေဝ ပဟီယတိ စ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ စ ဝုတ္တံ။ သာမံ ဝါ ကာမေ ပရိဇာနိဿန္တီတိ သယံ ဝါ တေ ကာမေ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိဿန္တိ။ တထတ္တာယာတိ တထဘာဝါယ။ ယထာပဋိပန္နောတိ ယာယ ပဋိပဒါယ ပဋိပန္နော။

၁၇၁။ ခတ္တိယကညာဝါတိအာဒိ အပရိတ္တေန ဝိပုလေန ကုသလေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကံ ဝတ္ထာလင်္ကာရာဒီနိ လဘနဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ ပန္နရသဝဿုဒ္ဒေသိကာတိ ပန္နရသဝဿဝယာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝယပဒေသံ ကသ္မာ ဂဏှာတိ? ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိဒဿနတ္ထံ။ မာတုဂါမဿ ဟိ ဒုဂ္ဂတကုလေ နိဗ္ဗတ္တဿာပိ ဧတသ္မိံ ကာလေ ထောကံ ထောကံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသီဒတိ။ ပုရိသာနံ ပန ဝီသတိဝဿကာလေ ပဉ္စဝီသတိဝဿကာလေ ပသန္နံ ဟောတိ။ နာတိဒီဃာတိအာဒီဟိ ဆဒေါသဝိရဟိတံ သရီရသမ္ပတ္တိံ ဒီပေတိ။ ဝဏ္ဏနိဘာတိ ဝဏ္ဏောယေဝ။

ဇိဏ္ဏန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏံ။ ဂေါပါနသိဝင်္ကန္တိ ဂေါပါနသီ ဝိယ ဝင်္ကံ။ ဘောဂ္ဂန္တိ ဘဂ္ဂံ၊ ဣမိနာပိဿ ဝင်္ကဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ ဒဏ္ဍပရာယဏန္တိ ဒဏ္ဍပဋိသရဏံ ဒဏ္ဍဒုတိယံ။ ပဝေဓမာနန္တိ ကမ္ပမာနံ။ အာတုရန္တိ ဇရာတုရံ။ ခဏ္ဍဒန္တန္တိ ဇိဏ္ဏဘာဝေန ခဏ္ဍိတဒန္တံ။ ပလိတကေသန္တိ ပဏ္ဍရကေသံ။ ဝိလူနန္တိ လုဉ္စိတွာ ဂဟိတကေသံ ဝိယ ခလ္လာဋံ။ ခလိတသိရန္တိ မဟာခလ္လာဋသီသံ။ ဝလိနန္တိ သဉ္ဇာတဝလိံ။ တိလကာဟတဂတ္တန္တိ သေတကာဠတိလကေဟိ ဝိကိဏ္ဏသရီရံ။ အာဗာဓိကန္တိ ဗျာဓိကံ။ ဒုက္ခိတန္တိ ဒုက္ခပတ္တံ။

ဗာဠှဂိလာနန္တိ အဓိမတ္တဂိလာနံ။ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတန္တိ အာမကသုသာနေ ပါတိတံ။ သေသမေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တမေဝ။ ဣဓာပိ နိဗ္ဗာနံယေဝ ဆန္ဒရာဂဝိနယော။

၁၇၃။ နေဝ တသ္မိံ သမယေ အတ္တဗျာဗာဓာယာတိ တသ္မိံ သမယေ အတ္တနောပိ ဒုက္ခတ္ထာယ န စေတေတိ။ အဗျာဗဇ္ဈံယေဝါတိ နိဒ္ဒုက္ခမေဝ ။

၁၇၄။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာ အနိစ္စာတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယသ္မာ ဝေဒနာ အနိစ္စာ၊ တသ္မာ အယံ အနိစ္စာဒိအာကာရောဝ ဝေဒနာယ အာဒီနဝေါတိ အတ္ထော၊ နိဿရဏံ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တံ။ တတ္ထ သက္ကေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ သော ဟိ ဇနပဒေါ သကျာနံ ရာဇကုမာရာနံ ဝသနဋ္ဌာနတ္တာ သကျာတွေဝ သင်္ချံ ဂတော။ သကျာနံ ပန ဥပ္ပတ္တိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ အာဂတာဝ။ ကပိလဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဉှိ ကပိလဿ ဣသိနော နိဝါသဋ္ဌာနေ ကတတ္တာ ကပိလဝတ္ထူတိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ နိဂြောဓာရာမေတိ နိဂြောဓော နာမ သက္ကော၊ သော ဉာတိသမာဂမကာလေ ကပိလဝတ္ထုံ အာဂတေ ဘဂဝတိ အတ္တနော အာရာမေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဘဂဝတော နိယျာတေသိ၊ တသ္မိံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ မဟာနာမောတိ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဘာတာ ဘဂဝတော စုဠပိတုပုတ္တော။ သုဒ္ဓါဒနော သုက္ကောဒနော သက္ကောဒနော ဓောတောဒနော အမိတောဒနောတိ ဣမေ ပဉ္စ ဇနာ ဘာတရော။ အမိတာ နာမ ဒေဝီ တေသံ ဘဂိနီ။ တိဿတ္ထေရော တဿာ ပုတ္တော။ တထာဂတော စ နန္ဒတ္ထေရော စ သုဒ္ဓါဒနဿ ပုတ္တာ၊ မဟာနာမော စ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သုက္ကောဒနဿ။ အာနန္ဒတ္ထေရော အမိတောဒနဿ၊ သော ဘဂဝတော ကနိဋ္ဌော။ မဟာနာမော မဟလ္လကတရော သကဒါဂါမီ အရိယသာဝကော။

ဒီဃရတ္တန္တိ မယှံ သကဒါဂါမိဖလုပ္ပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ စိရရတ္တံ ဇာနာမီတိ ဒဿေတိ။ လောဘဓမ္မာတိ လောဘသင်္ခါတာ ဓမ္မာ၊ နာနပ္ပကာရကံ လောဘံယေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီတိ ခေပေတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ဣဒဉှိ ပရိယာဒါနံ နာမ ‘‘သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ အဿကာယံ သဗ္ဗံ ရထကာယံ သဗ္ဗံ ပတ္တိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ ဇီဝန္တံယေဝ နံ ဩသဇ္ဇေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၆) ဧတ္ထ ဂဟဏေ အာဂတံ။ ‘‘အနိစ္စသညာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သဗ္ဗံ ကာမရာဂံ ပရိယာဒိယတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၂) ဧတ္ထ ခေပနေ။ ဣဓာပိ ခေပနေ အဓိပ္ပေတံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပရိယာဒိယိတွာတိ ခေပေတွာ’’တိ။

ယေန မေ ဧကဒါ လောဘဓမ္မာပီတိ ယေန မယှံ ဧကေကသ္မိံ ကာလေ လောဘဓမ္မာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ကိရ ရာဇာ ‘‘သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန လောဘဒေါသမောဟာ နိရဝသေသာ ပဟီယန္တီ’’တိ သညီ အဟောသိ၊ အယံ ‘‘အပ္ပဟီနံ မေ အတ္ထီ’’တိပိ ဇာနာတိ၊ အပ္ပဟီနကံ ဥပါဒါယ ပဟီနကမ္ပိ ပုန ပစ္ဆတောဝါဝတ္တတီတိ သညီ ဟောတိ။ အရိယသာဝကဿ ဧဝံ သန္ဒေဟော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? အာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ပဏ္ဏတ္တိယာ အကောဝိဒတ္တာ။ ‘‘အယံ ကိလေသော အသုကမဂ္ဂဝဇ္ဈော’’တိ ဣမိဿာ ပဏ္ဏတ္တိယာ အကောဝိဒဿ ဟိ အရိယသာဝကဿပိ ဧဝံ ဟောတိ။ ကိံ တဿ ပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထီတိ? အတ္ထိ။ သာ ပန န သဗ္ဗေသံ ပရိပုဏ္ဏာ ဟောတိ။ ဧကော ဟိ ပဟီနကိလေသမေဝ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ဧကော အဝသိဋ္ဌကိလေသမေဝ၊ ဧကော မဂ္ဂမေဝ၊ ဧကော ဖလမေဝ၊ ဧကော နိဗ္ဗာနမေဝ။ ဣမာသု ပန ပဉ္စသု ပစ္စဝေက္ခဏာသု ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ နော လဒ္ဓုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ ယဿ ပစ္စဝေက္ခဏာ န ပရိပုဏ္ဏာ၊ တဿ မဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသပဏ္ဏတ္တိယံ အကောဝိဒတ္တာ ဧဝံ ဟောတိ။

၁၇၆။ သောဧဝ ခေါ တေတိ သောယေဝ လောဘော ဒေါသော မောဟော စ တဝ သန္တာနေ အပ္ပဟီနော၊ တွံ ပန ပဟီနသညီ အဟောသီတိ ဒဿေတိ။ သော စ ဟိ တေတိ သော တုယှံ လောဘဒေါသမောဟဓမ္မော။ ကာမေတိ ဒုဝိဓေ ကာမေ။ န ပရိဘုဉ္ဇေယျာသီတိ မယံ ဝိယ ပဗ္ဗဇေယျာသီတိ ဒဿေတိ။

၁၇၇။ အပ္ပဿာဒါတိ ပရိတ္တသုခါ။ ဗဟုဒုက္ခာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဒုက္ခမေဝေတ္ထ ဗဟုကံ။ ဗဟုပါယာသာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကော ဥပါယာသကိလေသောယေဝေတ္ထ ဗဟု။ အာဒီနဝေါတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကော ဥပဒ္ဒဝေါ။ ဧတ္ထ ဘိယျောတိ ဧတေသု ကာမေသု အယံ အာဒီနဝေါယေဝ ဗဟု။ အဿာဒေါ ပန ဟိမဝန္တံ ဥပနိဓာယ သာသပေါ ဝိယ အပ္ပော၊ ပရိတ္တကော။ ဣတိ စေပိ မဟာနာမာတိ မဟာနာမ ဧဝံ စေပိ အရိယသာဝကဿ။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝံ။ သမ္မာ နယေန ကာရဏေန ပညာယ သုဋ္ဌု ဒိဋ္ဌံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပညာယာတိ ဝိပဿနာပညာယ၊ ဟေဋ္ဌာမဂ္ဂဒွယဉာဏေနာတိ အတ္ထော။ သောစာတိ သော ဧဝ မဂ္ဂဒွယေန ဒိဋ္ဌကာမာဒီနဝေါ အရိယသာဝကော။ ပီတိသုခန္တိ ဣမိနာ သပ္ပီတိကာနိ ဒွေ ဈာနာနိ ဒဿေတိ။ အညံ ဝါ တတော သန္တတရန္တိ တတော ဈာနဒွယတော သန္တတရံ အညံ ဥပရိဈာနဒွယဉ္စေဝ မဂ္ဂဒွယဉ္စ။ နေဝ တာဝ အနာဝဋ္ဋီ ကာမေသု ဟောတီတိ အထ ခေါ သော ဒွေ မဂ္ဂေ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတောပိ အရိယသာဝကော ဥပရိ ဈာနာနံ ဝါ မဂ္ဂါနံ ဝါ အနဓိဂတတ္တာ နေဝ တာဝ ကာမေသု အနာဝဋ္ဋီ ဟောတိ၊ အနာဝဋ္ဋိနော အနာဘောဂေါ န ဟောတိ။ အာဝဋ္ဋိနော သာဘောဂေါယေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနဿ၊ ဒွီဟိ မဂ္ဂေဟိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဿ အဘာဝါ။

မယှမ္ပိခေါတိ န ကေဝလံ တုယှေဝ၊ အထ ခေါ မယှမ္ပိ။ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာတိ မဂ္ဂသမ္ဗောဓိတော ပဌမတရမေဝ။ ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဩရောဓနာဋကာ ပဇဟနပညာ အဓိပ္ပေတာ။ ပီတိသုခံ နာဇ္ဈဂမန္တိ သပ္ပီတိကာနိ ဒွေ ဈာနာနိ န ပဋိလဘိံ။ အညံ ဝါ တတော သန္တတရန္တိ ဣဓ ဥပရိ ဈာနဒွယံ စေဝ စတ္တာရော စ မဂ္ဂါ အဓိပ္ပေတာ။ ပစ္စညာသိန္တိ ပဋိအညာသိံ။

၁၇၉။ ဧကမိဒါဟံ မဟာနာမ သမယန္တိ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ? အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဟေဋ္ဌာ ကာမာနံ အဿာဒေါပိ အာဒီနဝေါပိ ကထိတော ၊ နိဿရဏံ န ကထိတံ၊ တံ ကထေတုံ အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ဟိ ဧကော အန္တော အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဧကောတိ ဣမေဟိ အန္တေဟိ မုတ္တံ မမ သာသနန္တိ ဥပရိ ဖလသမာပတ္တိသီသေန သကလသာသနံ ဒဿေတုမ္ပိ အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။

ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေတိ တဿ ပဗ္ဗတဿ ဂိဇ္ဈသဒိသံ ကူဋံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဂိဇ္ဈကူဋောတိ ဝုစ္စတိ။ ဂိဇ္ဈာ ဝါ တဿ ကူဋေသု နိဝသန္တီတိပိ ဂိဇ္ဈကူဋောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣသိဂိလိပဿေတိ ဣသိဂိလိပဗ္ဗတဿ ပဿေ။ ကာဠသိလာယန္တိ ကာဠဝဏ္ဏေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ။ ဥဗ္ဘဋ္ဌကာ ဟောန္တီတိ ဥဒ္ဓံယေဝ ဌိတကာ ဟောန္တိ အနိသိန္နာ။ ဩပက္ကမိကာတိ ဥဗ္ဘဋ္ဌကာဒိနာ အတ္တနော ဥပက္ကမေန နိဗ္ဗတ္တိတာ။ နိဂဏ္ဌော၊ အာဝုသောတိ အညံ ကာရဏံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တာ နိဂဏ္ဌဿ ဥပရိ ပက္ခိပိံသု။ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီတိ သော အမှာကံ သတ္ထာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ဇာနာတိ ပဿတီတိ ဒဿေတိ။ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတီတိ သော အမှာကံ သတ္ထာ အပရိသေသံ ဓမ္မံ ဇာနန္တော အပရိသေသသင်္ခါတံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ၊ ပဋိဇာနန္တော စ ဧဝံ ပဋိဇာနာတိ ‘‘စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ…ပေ… ပစ္စုပဋ္ဌိတ’’န္တိ။ တတ္ထ သတတန္တိ နိစ္စံ။ သမိတန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။

၁၈၀။ ကိံ ပန တုမှေ၊ အာဝုသော၊ နိဂဏ္ဌာ ဇာနာထ ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ ပုရိသော နာမ ယံ ကရောတိ၊ တံ ဇာနာတိ။ ဝီသတိကဟာပဏေ ဣဏံ ဂဟေတွာ ဒသ ဒတွာ ‘‘ဒသ မေ ဒိန္နာ ဒသ အဝသိဋ္ဌာ’’တိ ဇာနာတိ၊ တေပိ ဒတွာ ‘‘သဗ္ဗံ ဒိန္န’’န္တိ ဇာနာတိ။ ခေတ္တဿ တတိယဘာဂံ လာယိတွာ ‘‘ဧကော ဘာဂေါ လာယိတော၊ ဒွေ အဝသိဋ္ဌာ’’တိ ဇာနာတိ။ ပုန ဧကံ လာယိတွာ ‘‘ဒွေ လာယိတာ၊ ဧကော အဝသိဋ္ဌော’’တိ ဇာနာတိ။ တသ္မိမ္ပိ လာယိတေ ‘‘သဗ္ဗံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗကိစ္စေသု ကတဉ္စ အကတဉ္စ ဇာနာတိ၊ တုမှေဟိပိ တထာ ဉာတဗ္ဗံ သိယာတိ ဒဿေတိ။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနန္တိ ဣမိနာ အကုသလံ ပဟာယ ကုသလံ ဘာဝေတွာ သုဒ္ဓန္တံ ပတ္တော နိဂဏ္ဌော နာမ တုမှာကံ သာသနေ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။

ဧဝံ သန္တေတိ တုမှာကံ ဧဝံ အဇာနနဘာဝေ သတိ။ လုဒ္ဒါတိ လုဒ္ဒါစာရာ။ လောဟိတပါဏိနောတိ ပါဏေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တာ လောဟိတေန မက္ခိတပါဏိနော။ ပါဏံ ဟိ ဟနန္တဿပိ ယဿ လောဟိတေန ပါဏိ န မက္ခိယတိ ၊ သောပိ လောဟိတပါဏီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ကုရူရကမ္မန္တာတိ ဒါရုဏကမ္မာ။ မာတရိ ပိတရိ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာဒီသု စ ကတာပရာဓာ။ မာဂဝိကာဒယော ဝါ ကက္ခဠကမ္မာ။

န ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဂေါတမာတိ ဣဒံ နိဂဏ္ဌာ ‘‘အယံ အမှာကံ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒေတိ၊ မယမ္ပိဿ ဒေါသံ အာရောပေမာ’’တိ မညမာနာ အာရဘိံသု။ တဿတ္ထော၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဂေါတမ ယထာ တုမှေ ပဏီတစီဝရာနိ ဓာရေန္တာ သာလိမံသောဒနံ ဘုဉ္ဇန္တာ ဒေဝဝိမာနဝဏ္ဏာယ ဂန္ဓကုဋိယာ ဝသမာနာ သုခေန သုခံ အဓိဂစ္ဆထ၊ န ဧဝံ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ။ ယထာ ပန မယံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီဟိ နာနပ္ပကာရဏံ ဒုက္ခံ အနုဘဝါမ၊ ဧဝံ ဒုက္ခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ။ သုခေန စ ဟာဝုသောတိ ဣဒံ သစေ သုခေန စ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ သိယာ။ ရာဇာ အဓိဂစ္ဆေယျာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ ။ တတ္ထ မာဂဓောတိ မဂဓရဋ္ဌဿ ဣဿရော။ သေနိယောတိ တဿ နာမံ။ ဗိမ္ဗီတိ အတ္တဘာဝဿ နာမံ။ သော တဿ သာရဘူတော ဒဿနီယော ပါသာဒိကော အတ္တဘာဝသမိဒ္ဓိယာ ဗိမ္ဗိသာရောတိ ဝုစ္စတိ။ သုခဝိဟာရိတရောတိ ဣဒံ တေ နိဂဏ္ဌာ ရညော တီသု ပါသာဒေသု တိဝိဓဝယေဟိ နာဋကေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိအနုဘဝနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ အဒ္ဓါတိ ဧကံသေန။ သဟသာ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ သာဟသံ ကတွာ၊ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာဝ ယထာ ရတ္တော ရာဂဝသေန ဒုဋ္ဌော ဒေါသဝသေန မူဠှော မောဟဝသေန ဘာသတိ၊ ဧဝမေဝံ ဝါစာ ဘာသိတာတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမီတိ တသ္မိံ အတ္ထေ ပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ ဝေါ ခမေယျာတိ ယထာ တုမှာကံ ရုစ္စေယျ။ ပဟောတီတိ သက္ကောတိ။

အနိဉ္ဇမာနောတိ အစလမာနော။ ဧကန္တသုခံ ပဋိသံဝေဒီတိ နိရန္တရသုခံ ပဋိသံဝေဒီ။ ‘‘အဟံ ခေါ ၊ အာဝုသော၊ နိဂဏ္ဌာ ပဟောမိ…ပေ… ဧကန္တသုခံ ပဋိသံဝေဒီ’’တိ ဣဒံ အတ္တနော ဖလသမာပတ္တိသုခံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဧတ္ထ စ ကထာပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ရာဇဝါရေ သတ္တ အာဒိံ ကတွာ ပုစ္ဆာ ကတာ။ သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ နပ္ပဟောတီတိ ဟိ ဝုတ္တေ ဆ ပဉ္စ စတ္တာရီတိ သုခံ ပုစ္ဆိတုံ ဟောတိ။ သုဒ္ဓဝါရေ ပန သတ္တာတိ ဝုတ္တေ ပုန ဆ ပဉ္စ စတ္တာရီတိ ဝုစ္စမာနံ အနစ္ဆရိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧကံ အာဒိံ ကတွာ ဒေသနာ ကတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အနုမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အနုမာနသုတ္တံ။ တတ္ထ ဘဂ္ဂေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ၊ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုသုမာရဂိရေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ ဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟဒိဝသေ အဝိဒူရေ ဥဒကရဟဒေ သုံသုမာရော သဒ္ဒမကာသိ၊ ဂိရံ နိစ္ဆာရေသိ။ အထ နဂရေ နိဋ္ဌိတေ သုံသုမာရဂိရံ တွေဝဿ နာမံ အကံသု။ ဘေသကဠာဝနေတိ ဘေသကဠာနာမကေ ဝနေ။ ‘‘ဘေသဂဠာဝနေ’’တိပိ ပါဌော။ မိဂဒါယေတိ တံ ဝနံ မိဂပက္ခီနံ အဘယဒိန္နဋ္ဌာနေ ဇာတံ၊ တသ္မာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။

ပဝါရေတီတိ ဣစ္ဆာပေတိ။ ဝဒန္တူတိ ဩဝါဒါနုသာသနိဝသေန ဝဒန္တု၊ အနုသာသန္တူတိ အတ္ထော။ ဝစနီယောမှီတိ အဟံ တုမှေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ အနုသာသိတဗ္ဗော ဩဝဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗစောတိ သော စ ဒုက္ခေန ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဝုတ္တော န သဟတိ။ ဒေါဝစဿကရဏေဟီတိ ဒုဗ္ဗစဘာဝကာရကေဟိ ဥပရိ အာဂတေဟိ သောဠသဟိ ဓမ္မေဟိ။ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ အနုသာသနိန္တိ ယော ဟိ ဝုစ္စမာနော တုမှေ မံ ကသ္မာ ဝဒထ၊ အဟံ အတ္တနော ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ အတ္ထာနတ္ထံ ဇာနာမီတိ ဝဒတိ။ အယံ အနုသာသနိံ ပဒက္ခိဏတော န ဂဏှာတိ၊ ဝါမတော ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီတိ ဝုစ္စတိ။

ပါပိကာနံ ဣစ္ဆာနန္တိ လာမကာနံ အသန္တသမ္ဘဝနပတ္ထနာနံ။ ပဋိပ္ဖရတီတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ၊ ပစ္စနီကော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အပသာဒေတီတိ ကိံ နု ခေါ တုယှံ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ ဘဏိတေန၊ တွမ္ပိ နာမ ဘဏိတဗ္ဗံ မညိဿသီတိ ဧဝံ ဃဋ္ဋေတိ။ ပစ္စာရောပေတီတိ၊ တွမ္ပိ ခေါသိ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ တာဝ ပဋိကရောဟီတိ ဧဝံ ပဋိအာရောပေတိ။

အညေနညံ ပဋိစရတီတိ အညေန ကာရဏေန ဝစနေန ဝါ အညံ ကာရဏံ ဝစနံ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ‘‘အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော အာပန္နော၊ ကိံ အာပန္နော၊ ကိသ္မိံ အာပန္နော၊ ကံ ဘဏထ၊ ကိံ ဘဏထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ။ ‘‘ဧဝရူပံ ကိဉ္စိ တယာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သုဏာမီ’’တိ သောတံ ဝါ ဥပနေတိ။ ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတီတိ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ပါဋလိပုတ္တံ ဂတောမှီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘န တဝ ပါဋလိပုတ္တဂမနံ ပုစ္ဆာမ၊ အာပတ္တိံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တတော ရာဇဂေဟံ ဂတောမှီ’’တိ၊ ရာဇဂေဟံ ဝါ ယာဟိ ဗြာဟ္မဏဂေဟံ ဝါ၊ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီတိ။ တတ္ထ မေ သူကရမံသံ လဒ္ဓန္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ကထံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခိပတိ။

အပဒါနေတိ အတ္တနော စရိယာယ။ န သမ္ပာယတီတိ၊ အာဝုသော၊ တွံ ကုဟိံ ဝသသိ၊ ကံ နိဿာယ ဝသသီတိ ဝါ၊ ယံ တွံ ဝဒေသိ ‘‘မယာ ဧသ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္နော ဒိဋ္ဌော’’တိ။ တွံ တသ္မိံ သမယေ ကိံ ကရောသိ၊ အယံ ကိံ ကရောတိ၊ ကတ္ထ ဝါ တွံ အစ္ဆသိ ကတ္ထ ဝါ အယန္တိအာဒိနာ နယေန စရိယံ ပုဋ္ဌော သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ န သက္ကောတိ။

၁၈၃။ တတြာဝုသောတိ ၊ အာဝုသော၊ တေသု သောဠသသု ဓမ္မေသု။ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဧဝံ အနုမိနိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာ အနုမေတဗ္ဗော တုလေတဗ္ဗော တီရေတဗ္ဗော။

၁၈၄။ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော။ အဟောရတ္တာနုသိက္ခိနာတိ ဒိဝါပိ ရတ္တိမ္ပိ သိက္ခန္တေန၊ ရတိဉ္စ ဒိဝါ စ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သိက္ခန္တေန ပီတိပါမောဇ္ဇမေဝ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အစ္ဆေ ဝါ ဥဒကပတ္တေတိ ပသန္နေ ဝါ ဥဒကဘာဇနေ။ မုခနိမိတ္တန္တိ မုခပဋိဗိမ္ဗံ။ ရဇန္တိ အာဂန္တုကရဇံ။ အင်္ဂဏန္တိ တတ္ထ ဇာတကံ တိလကံ ဝါ ပိဠကံ ဝါ။ သဗ္ဗေပိမေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ပဟီနေတိ ဣမိနာ သဗ္ဗပ္ပဟာနံ ကထေသိ။ ကထံ? ဧတ္တကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဗ္ဗဇိတဿ နာနုစ္ဆဝိကာတိ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပာဒယတော ဟိ ပဋိသင်္ခါနပ္ပဟာနံကထိတံ ဟောတိ။ သီလံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ အာရဘိတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေန္တဿ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ သမာပတ္တိံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တဿ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ ဖလေ အာဂတေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ၊ နိဗ္ဗာနေ အာဂတေ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဗ္ဗပ္ပဟာနံ ကထိတံဝ ဟောတိ။

ဣဒဉှိ သုတ္တံ ဘိက္ခုပါတိမောက္ခံ နာမာတိ ပေါရာဏာ ဝဒန္တိ။ ဣဒံ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ ပါတော ဧဝ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နေန ‘‘ဣမေ ဧတ္တကာ ကိလေသာ အတ္ထိ နု ခေါ မယှံ နတ္ထီ’’တိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ သစေ အတ္ထီတိ ပဿတိ၊ တေသံ ပဟာနာယ ဝါယမိတဗ္ဗံ။ နော စေ ပဿတိ၊ သုပဗ္ဗဇိတောသ္မီတိ အတ္တမနေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဝါ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဝါ နိသီဒိတွာပိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ သာယံ ဝသနဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာပိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ တိက္ခတ္တုံ အသက္ကောန္တေန ဒွေ ဝါရေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ ဒွေ ဝါရေ အသက္ကောန္တေန ပန အဝဿံ ဧကဝါရံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အနုမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ စေတောခိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စေတောခိလသုတ္တံ။ တတ္ထ စေတောခိလာတိ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝါ ကစဝရဘာဝါ ခါဏုကဘာဝါ။ စေတသော ဝိနိဗန္ဓာတိ စိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ မုဋ္ဌိယံ ကတွာ ဝိယ ဂဏှန္တီတိ စေတသော ဝိနိဗန္ဓာ။ ဝုဒ္ဓိန္တိအာဒီသု သီလေန ဝုဒ္ဓိံ၊ မဂ္ဂေန ဝိရုဠှိံ၊ နိဗ္ဗာနေန ဝေပုလ္လံ။ သီလသမာဓီဟိ ဝါ ဝုဒ္ဓိံ၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂေဟိ ဝိရုဠှိံ၊ ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ဝေပုလ္လံ။ သတ္ထရိ ကင်္ခတီတိ သတ္ထု သရီရေ ဝါ ဂုဏေ ဝါ ကင်္ခတိ။ သရီရေ ကင်္ခမာနော ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ နာမ သရီရံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ၊ ဂုဏေ ကင်္ခမာနော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆတိ၊ ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဝိနိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ။ နာဓိမုစ္စတီတိ ဧဝမေတန္တိ အဓိမောက္ခံ န ပဋိလဘတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ ဂုဏေသု ဩတရိတွာ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆဘာဝေန ပသီဒိတုံ၊ အနာဝိလော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ။ အာတပ္ပာယာတိ ကိလေသသန္တာပကဝီရိယကရဏတ္ထာယ။ အနုယောဂါယာတိ ပုနပ္ပုနံ ယောဂါယ။ သာတစ္စာယာတိ သတတကိရိယာယ ပဓာနာယာတိ ပဒဟနတ္ထာယ။ အယံ ပဌမော စေတောခိလောတိ အယံ သတ္ထရိ ဝိစိကိစ္ဆာသင်္ခါတော ပဌမော စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ၊ ဧဝမေတဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပဟီနော ဟောတိ။ ဓမ္မေတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေ စ ပဋိဝေဓဓမ္မေ စ။ ပရိယတ္တိဓမ္မေ ကင်္ခမာနော၊ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ စတုရာသီတိ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဝဒန္တိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတံ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ။ ပဋိဝေဓဓမ္မေ ကင်္ခမာနော ဝိပဿနာနိဿန္ဒော မဂ္ဂေါ နာမ၊ မဂ္ဂနိဿန္ဒော ဖလံ နာမ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရပဋိနိဿဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ တံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ။ သင်္ဃေ ကင်္ခတီတိ သုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန ဧဝရူပံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သမူဟဘူတော သင်္ဃော နာမ၊ သော အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ။ သိက္ခာယ ကင်္ခမာနော အဓိသီလသိက္ခာ နာမ အဓိစိတ္တသိက္ခာ နာမ အဓိပညာသိက္ခာ နာမာတိ ဝဒန္တိ။ သာ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီတိ ကင်္ခတိ။ အယံ ပဉ္စမောတိ အယံ သဗြဟ္မစာရီသု ကောပသင်္ခါတော ပဉ္စမော စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ ကစဝရဘာဝေါ ခါဏုကဘာဝေါ။

၁၈၆။ ဝိနိဗန္ဓေသု ကာမေတိ ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပိ။ ကာယေတိ အတ္တနော ကာယေ။ ရူပေတိ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပေ။ ယာဝဒတ္ထန္တိ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကံ။ ဥဒရာဝဒေဟကန္တိ ဥဒရပူရံ။ တဉှိ ဥဒရံ အဝဒေဟနတော ဥဒရာဝဒေဟကန္တိ ဝုစ္စတိ။ သေယျသုခန္တိ မဉ္စပီဌသုခံ၊ ဥတုသုခံ ဝါ။ ပဿသုခန္တိ ယထာ သမ္ပရိဝတ္တကံ သယန္တဿ ဒက္ခိဏပဿဝါမပဿာနံ သုခံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသုခံ။ မိဒ္ဓသုခန္တိ နိဒ္ဒါသုခံ။ အနုယုတ္တောတိ ယုတ္တပယုတ္တော ဝိဟရတိ။

ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထယိတွာ။ သီလေနာတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဝတန္တိ ဝတသမာဒါနံ။ တပေါတိ တပစရဏံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိ။ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမီတိ မဟေသက္ခဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ။ ဒေဝညတရော ဝါပိ အပ္ပေသက္ခဒေဝေသု ဝါ အညတရော။

၁၈၉။ ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဆန္ဒံ နိဿာယ ပဝတ္တော သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ။ ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာ ပဓာနသင်္ခါရာ။ သမန္နာဂတန္တိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဥပေတံ။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒံ၊ ဣဒ္ဓိဘူတံ ဝါ ပါဒန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော၊ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေ အာဂတော ယေဝ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေပိဿ အတ္ထော ဒီပိတော။ ဣတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ ဥဿောဠှီယေဝ ပဉ္စမီတိ ဧတ္ထ ဥဿောဠှီတိ သဗ္ဗတ္ထ ကတ္တဗ္ဗဝီရိယံ ဒဿေတိ။ ဥဿောဠှီပန္နရသင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ပဉ္စ စေတောခိလပ္ပဟာနာနိ ပဉ္စ ဝိနိဗန္ဓပ္ပဟာနာနိ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဥဿောဠှီတိ ဧဝံ ဥဿောဠှိယာ သဒ္ဓိံ ပန္နရသဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော။ ဘဗ္ဗောတိ အနုရူပေါ၊ အနုစ္ဆဝိကော။ အဘိနိဗ္ဘိဒါယာတိ ဉာဏေန ကိလေသဘေဒါယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ စတုမဂ္ဂသမ္ဗောဓာယ။ အနုတ္တရဿာတိ သေဋ္ဌဿ။ ယောဂက္ခေမဿာတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဿ အရဟတ္တဿ။ အဓိဂမာယာတိ ပဋိလာဘာယ။ သေယျထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ ပီတိ သမ္ဘာဝနတ္ထေ။ ဥဘယေနပိ သေယျထာပိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဒဿေတိ ။

ကုက္ကုဋိယာအဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ကုက္ကုဋိယာ ဝုတ္တပ္ပကာရတော ဦနာဓိကာနိပိ အဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ၊ ဝစနသိလိဋ္ဌတာယ ပန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ လောကေ သိလိဋ္ဌံ ဝစနံ ဟောတိ။ တာနဿူတိ တာနိ အဿု၊ ဘဝေယျုန္တိ အတ္ထော။ ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနီတိ တာယ ဇနေတ္တိယာ ကုက္ကုဋိယာ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တေသံ ဥပရိ သယန္တိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ။ သမ္မာ ပရိသေဒိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ ဥတုံ ဂါဟာပေန္တိယာ သုဋ္ဌု သမန္တတော သေဒိတာနိ ဥသ္မီကတာနိ။ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနီတိ ကာလေန ကာလံ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဘာဝိတာနိ၊ ကုက္ကုဋဂန္ဓံ ဂါဟာပိတာနီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာတိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ ဣမံ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အပ္ပမာဒံ ကတွာ ကိဉ္စာပိ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ အထ ခေါ ဘဗ္ဗာဝ တေတိ အထ ခေါ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ဝုတ္တနယေန သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုံ ဘဗ္ဗာဝ။ တေ ဟိ ယသ္မာ တာယ ကုက္ကုဋိယာ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ တာနိ အဏ္ဍာနိ ပရိပါလီယမာနာနိ န ပူတီနိ ဟောန္တိ။ ယောပိ နေသံ အလ္လသိနေဟော၊ သောပိ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ ကပါလံ တနုကံ ဟောတိ၊ ပါဒနခသိခါ စ မုခတုဏ္ဍကဉ္စ ခရံ ဟောတိ၊ သယံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆတိ၊ ကပါလဿ တနုတ္တာ ဗဟိ အာလောကော အန္တော ပညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘စိရံ ဝတ မယံ သင်္ကုဋိတဟတ္ထပါဒါ သမ္ဗာဓေ သယိမှာ၊ အယဉ္စ ဗဟိ အာလောကော ဒိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဒါနိ နော သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ နိက္ခမိတုကာမာ ဟုတွာ ကပါလံ ပါဒေန ပဟရန္တိ၊ ဂီဝံ ပသာရေန္တိ၊ တတော တံ ကပါလံ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ တေ ပက္ခေ ဝိဓုနန္တာ တင်္ခဏာနုရူပံ ဝိရဝန္တာ နိက္ခမန္တိယေဝ၊ နိက္ခမိတွာ စ ဂါမက္ခေတ္တံ ဥပသောဘယမာနာ ဝိစရန္တိ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဣဒံ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။ တံ ဧဝံ အတ္ထေန သံသန္ဒေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ – တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍေသု တိဝိဓကိရိယာကရဏံ ဝိယ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဥဿောဠှီပန္နရသေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋိယာ တိဝိဓကိရိယာသမ္ပာဒနေန အဏ္ဍာနံ အပူတိဘာဝေါ ဝိယ ပန္နရသင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဝိပဿနာဉာဏဿ အပရိဟာနိ။ တဿာ တိဝိဓကိရိယာကရဏေန အဏ္ဍာနံ အလ္လသိနေဟပရိယာဒါနံ ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော တိဝိဓာနုပဿနာသမ္ပာဒနေန ဘဝတ္တယာနုဂတနိကန္တိသိနေဟပရိယာဒါနံ ။ အဏ္ဍကလာပါနံ တနုဘာဝေါ ဝိယ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသဿ တနုဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပါဒနခမုတုဏ္ဍကာနံ ထဒ္ဓခရဘာဝေါ ဝိယ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဿ တိက္ခခရဝိပ္ပသန္နသူရဘာဝေါ။ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပရိဏာမကာလော ဝိယ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဿ ပရိဏာမကာလော ဝဍ္ဎိတကာလော ဂဗ္ဘဂ္ဂဟဏကာလော။ ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ ပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိက္ခမနကာလော ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိပဿနာဉာဏဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ ဝိစရန္တဿ တဇ္ဇာတိကံ ဥတုသပ္ပာယံ ဝါ ဘောဇနသပ္ပာယံ ဝါ ပုဂ္ဂလသပ္ပာယံ ဝါ ဓမ္မဿဝနသပ္ပာယံ ဝါ လဘိတွာ ဧကာသနေ နိသိန္နဿေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တဿ အနုပုဗ္ဗာဓိဂတေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အဘိညာပက္ခေ ပပ္ဖောဋေတွာ သောတ္ထိနာ အရဟတ္တပ္ပတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ပန ကုက္ကုဋပေါတကာနံ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ မာတာပိ အဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒတိ၊ ဧဝံ တထာရူပဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ သတ္ထာပိ –

‘‘ဥစ္ဆိန္ဒ သိနေဟမတ္တနော၊ ကုမုဒံ သာရဒိကံဝ ပါဏိနာ၊

သန္တိမဂ္ဂမေဝ ဗြူဟယ၊ နိဗ္ဗာနံ သုဂတေန ဒေသိတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၅) –

အာဒိနာ နယေန ဩဘာသံ ဖရိတွာ ဂါထာယ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ ပဟရတိ၊ သော ဂါထာပရိယောသာနေ အဝိဇ္ဇာဏ္ဍကောသံ ဘိန္ဒိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယထာ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ဂါမက္ခေတ္တံ ဥပသောဘယမာနာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တိ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ မဟာခီဏာသဝေါ နိဗ္ဗာနရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ သင်္ဃာရာမံ ဥပသောဘယမာနော ဝိစရတိ။

ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတ္တာရိ ပဟာနာနိ ကထိတာနိ။ ကထံ? စေတောခိလာနဉှိ စေတောဝိနိဗန္ဓာနံ ပဟာနေန ပဋိသင်္ခါနပ္ပပဟာနံ ကထိတံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ကထိတ၊ မဂ္ဂေ အာဂတေ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ ကထိတံ၊ ဖလေ အာဂတေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စေတောခိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝနပတ္ထပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၀။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဝနပတ္ထပရိယာယံ။ တတ္ထ ဝနပတ္ထပရိယာယန္တိ ဝနပတ္ထကာရဏံ၊ ဝနပတ္ထဒေသနံ ဝါ။

၁၉၁။ ဝနပတ္ထံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတီတိ မနုဿူပစာရာတိက္ကန္တံ ဝနသဏ္ဍသေနာသနံ နိဿာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ အနုပဋ္ဌိတာတိအာဒီသု ပုဗ္ဗေ အနုပဋ္ဌိတာ သတိ တံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတောပိ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ပုဗ္ဗေ အသမာဟိတံ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ၊ ပုဗ္ဗေ အပရိက္ခီဏာ အာသဝါ န ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပုဗ္ဗေ အနနုပ္ပတ္တံ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမသင်္ခါတံ အရဟတ္တဉ္စ န ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတပရိက္ခာရာတိ ဇီဝိတသမ္ဘာရာ။ သမုဒါနေတဗ္ဗာတိ သမာဟရိတဗ္ဗာ။ ကသိရေန သမုဒါဂစ္ဆန္တီတိ ဒုက္ခေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ရတ္တိဘာဂံ ဝါ ဒိဝသဘာဂံ ဝါတိ ရတ္တိကောဋ္ဌာသေ ဝါ ဒိဝသကောဋ္ဌာသေ ဝါ။ ဧတ္ထ စ ရတ္တိဘာဂေ ပဋိသဉ္စိက္ခမာနေန ဉတွာ ရတ္တိံယေဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ရတ္တိံ စဏ္ဍဝါဠာဒီနံ ပရိဗန္ဓေ သတိ အရုဏုဂ္ဂမနံ အာဂမေတဗ္ဗံ။ ဒိဝသဘာဂေ ဉတွာ ဒိဝါဝ ပက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဒိဝါ ပရိဗန္ဓေ သတိ သူရိယတ္ထင်္ဂမနံ အာဂမေတဗ္ဗံ။

၁၉၂။ သင်္ခါပီတိ ဧဝံ သမဏဓမ္မဿ အနိပ္ဖဇ္ဇနဘာဝံ ဇာနိတွာ။ အနန္တရဝါရေ ပန သင်္ခါပီတိ ဧဝံ သမဏဓမ္မဿ နိပ္ဖဇ္ဇနဘာဝံ ဇာနိတွာ။

၁၉၄။ ယာဝဇီဝန္တိ ယာဝ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဝတ္ထဗ္ဗမေဝ။

၁၉၅။ သော ပုဂ္ဂလောတိ ပဒဿ နာနုဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အနာပုစ္ဆာတိ ဣဓ ပန တံ ပုဂ္ဂလံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

၁၉၇။ သင်္ခါပီတိ ဧဝံ သမဏဓမ္မဿ အနိပ္ဖဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ သော ပုဂ္ဂလော နာနုဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ တံ အာပုစ္ဆာ ပက္ကမိတဗ္ဗံ။

၁၉၈။ အပိပနုဇ္ဇမာနေနာပီတိ အပိ နိက္ကဍ္ဎီယမာနေနာပိ။ ဧဝရူပေါ ဟိ ပုဂ္ဂလော သစေပိ ဒါရုကလာပသတံ ဝါ ဥဒကဃဋသတံ ဝါ ဝါလိကမ္ဗဏသတံ ဝါ ဒဏ္ဍံ အာဟရာပေတိ၊ မာ ဣဓ ဝသီတိ နိက္ကဍ္ဎာပေတိ ဝါ၊ တံ တံ ခမာပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဝတ္ထဗ္ဗမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝနပတ္ထပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာဝနန္တိ ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓံ အရောပိမံ ဇာတိဝနံ၊ န ယထာ ဝေသာလိယံ ရောပိတာရောပိတမိဿကံ။ ဒိဝါဝိဟာရာယာတိ ဒိဝါ ပဋိသလ္လာနတ္ထာယ။ ဗေလုဝလဋ္ဌိကာယာတိ တရုဏဗေလုဝရုက္ခဿ။ ဒဏ္ဍပါဏီတိ န ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဒဏ္ဍဟတ္ထော။ အယဉှိ တရုဏော ပဌမဝယေ ဌိတော၊ ဒဏ္ဍစိတ္တတာယ ပန သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဝိစရတိ၊ တသ္မာ ဒဏ္ဍပါဏီတိ ဝုတ္တော။ ဇင်္ဃာဝိဟာရန္တိ ဇင်္ဃာကိလမထဝိနောဒနတ္ထံ ဇင်္ဃာစာရံ။ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနောတိ အာရာမဒဿန-ဝနဒဿန-ပဗ္ဗတဒဿနာဒီနံ အတ္ထာယ ဣတော စိတော စ ဝိစရမာနော။ အဓိစ္စနိက္ခမနော ကိရေသ ကဒါစိ ဒေဝ နိက္ခမိတွာ ဧဝံ ဝိစရတိ။ ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘာတိ ဒဏ္ဍံ ဩလုမ္ဘိတွာ ဂေါပါလကဒါရကော ဝိယ ဒဏ္ဍံ ပုရတော ဌပေတွာ ဒဏ္ဍမတ္ထကေ ဒွေ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပိဋ္ဌိပါဏိံ ဟနုကေန ဥပ္ပီဠေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။

၂၀၀။ ကိံဝါဒီတိ ကိံဒိဋ္ဌိကော။ ကိမက္ခာယီတိ ကိံ ကထေတိ။ အယံ ရာဇာ ဘဂဝန္တံ အဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရမတ္တကမေဝ ကတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ တမ္ပိ န အညာတုကာမတာယ၊ အစိတ္တီကာရေန ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ဒေဝဒတ္တဿ ပက္ခိကော ကိရေသ။ ဒေဝဒတ္တော အတ္တနော သန္တိကံ အာဂစ္ဆမာနေ တထာဂတေ ဘိန္ဒတိ။ သော ကိရ ဧဝံ ဝဒေတိ ‘‘သမဏော ဂေါတမော အမှာကံ ကုလေန သဒ္ဓိံ ဝေရီ၊ န နော ကုလဿ ဝုဒ္ဓိံ ဣစ္ဆတိ။ ဘဂိနီပိ မေ စက္ကဝတ္တိပရိဘောဂါ၊ တံ ပဟာယ ‘နဿတေသာ’တိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ ဘာဂိနေယျောပိ မေ စက္ကဝတ္တိဗီဇန္တိ ဉတွာ အမှာကံ ကုလဿ ဝဍ္ဎိယာ အတုဿန္တော ‘နဿတေတ’န္တိ တမ္ပိ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ အဟံ ပန တေန ဝိနာ ဝတ္တိတုံ အသက္ကောန္တော အနုပဗ္ဗဇိတော။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ မံ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ န ဥဇုကေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကေတိ။ ပရိသမဇ္ဈေ ဘာသန္တောပိ မဟာဖရသုနာ ပဟရန္တော ဝိယ အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တောတိအာဒီနိ ဘာသတီ’’တိ။ ဧဝံ အယမ္ပိ ရာဇာ ဒေဝဒတ္တေန ဘိန္နော၊ တသ္မာ ဧဝမကာသိ။

အထ ဘဂဝါ ယထာ အယံ ရာဇာ မယာ ပဉှေ ပုစ္ဆိတေ န ကထေတီတိ ဝတ္တုံ န လဘတိ၊ ယထာ စ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ဧဝမဿ ကထေဿာမီတိ တဿာနုစ္ဆဝိကံ ကထေန္တော ယထာဝါဒီ ခေါတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ န ကေနစိ လောကေ ဝိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတီတိ လောကေ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ န ကရောတိ န ဝိဝဒတိ။ တထာဂတော ဟိ လောကေန သဒ္ဓိံ န ဝိဝဒတိ၊ လောကော ပန တထာဂတေန သဒ္ဓိံ အနိစ္စန္တိ ဝုတ္တေ နိစ္စန္တိ ဝဒမာနော၊ ဒုက္ခံ၊ အနတ္တာ၊ အသုဘန္တိ ဝုတ္တေ သုဘန္တိ ဝဒမာနော ဝိဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေန ဝိဝဒါမိ၊ လောကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဝိဝဒတိ၊ တထာ န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မဝါဒီ ကေနစိ လောကသ္မိံ ဝိဝဒတိ၊ အဓမ္မဝါဒီဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဝဒတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၉၄)။ ယထာတိ ယေန ကာရဏေန။ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ကိလေသကာမေဟိပိ။ တံ ဗြာဟ္မဏန္တိ တံ ခီဏာသဝံ ဗြာဟ္မဏံ။ အကထံကထိန္တိ နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆံ။ ဆိန္နကုက္ကုစ္စန္တိ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စဿ စေဝ ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စဿ စ ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နကုက္ကုစ္စံ။ ဘဝါဘဝေတိ ပုနပ္ပုနဗ္ဘဝေ၊ ဟီနပဏီတေ ဝါ ဘဝေ၊ ပဏီတော ဟိ ဘဝေါ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော အဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ သညာတိ ကိလေသသညာ။ ကိလေသာယေဝ ဝါ ဣဓ သညာနာမေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ယေန ကာရဏေန ကာမေဟိ ဝိသံယုတ္တံ ဝိဟရန္တံ တံ လောကေ နိန္နာဝါဒိံ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏံ ကိလေသသညာ နာနုသေန္တိ၊ တဉ္စ ကာရဏံ အဟံ ဝဒါမီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ အတ္တနော ခီဏာသဝဘာဝံ ဒီပေတိ။ နိလ္လာဠေတွာတိ နီဟရိတွာ ကီဠာပေတွာ။ တိဝိသာခန္တိ တိသာခံ။ နလာဋိကန္တိ ဝလိဘင်္ဂံ နလာဋေ တိဿော ရာဇိယော ဒဿေန္တော ဝလိဘင်္ဂံ ဝုဋ္ဌာပေတွာတိ အတ္ထော။ ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘာတိ ဒဏ္ဍံ ဥပ္ပီဠေတွာ။ ‘‘ဒဏ္ဍမာလုဗ္ဘာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဂဟေတွာ ပက္ကာမီတိ အတ္ထော။

၂၀၁။ အညတရောတိ နာမေန အပါကဋော ဧကော ဘိက္ခု။ သော ကိရ အနုသန္ဓိကုသလော၊ ဘဂဝတာ ယထာ ဒဏ္ဍပါဏီ န ဇာနာတိ၊ တထာ မယာ ကထိတန္တိ ဝုတ္တေ ကိန္တိ နု ခေါ ဘဂဝတာ အဝိညေယျံ ကတွာ ပဉှော ကထိတောတိ အနုသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဒသဗလံ ယာစိတွာ ဣမံ ပဉှံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါကဋံ ကရိဿာမီတိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဒသနခသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ကိံဝါဒီ ပန၊ ဘန္တေ ဘဂဝါတိအာဒိမာဟ။

ယတောနိဒါနန္တိ ဘာဝနပုံသကံ ဧတံ၊ ယေန ကာရဏေန ယသ္မိံ ကာရဏေ သတီတိ အတ္ထော။ ပပဉ္စသညာသင်္ခါတိ ဧတ္ထ သင်္ခါတိ ကောဋ္ဌာသော။ ပပဉ္စသညာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိပပဉ္စသမ္ပယုတ္တာ သညာ ၊ သညာနာမေန ဝါ ပပဉ္စာယေဝ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ ပပဉ္စကောဋ္ဌာသာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သမုဒါစရန္တီတိ ပဝတ္တန္တိ။ ဧတ္ထ စေ နတ္ထိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မိံ ဒွါဒသာယတနသင်္ခါတေ ကာရဏေ သတိ ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တိ၊ ဧတ္ထ ဧကာယတနမ္ပိ စေ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိဝဒိတဗ္ဗံ အဇ္ဈောသိတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အဘိနိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ အဟံ မမန္တိ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ။ အဘိဝဒိတဗ္ဗန္တိ အဟံ မမာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အဇ္ဈောသိတဗ္ဗန္တိ အဇ္ဈောသိတွာ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တံ။ ဧတေနေတ္ထ တဏှာဒီနံယေဝ အပ္ပဝတ္တိံ ကထေတိ။ ဧသေဝန္တောတိ အယံ အဘိနန္ဒနာဒီနံ နတ္ထိဘာဝေါဝ ရာဂါနုသယာဒီနံ အန္တော။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ဒဏ္ဍာဒါနာဒီသု ပန ယာယ စေတနာယ ဒဏ္ဍံ အာဒိယတိ၊ သာ ဒဏ္ဍာဒါနံ။ ယာယ သတ္ထံ အာဒိယတိ ပရာမသတိ၊ သာ သတ္ထာဒါနံ။ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ကလဟံ။ နာနာဂါဟမတ္တံ ဝိဂ္ဂဟံ။ နာနာဝါဒမတ္တံ ဝိဝါဒံ။ တုဝံ တုဝန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ တုဝံ တုဝံ။ ပိယသုညကရဏံ ပေသုညံ။ အယထာသဘာဝံ မုသာဝါဒံ ကရောတိ၊ သာ မုသာဝါဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထေတေတိ ဧတ္ထ ဒွါဒသသု အာယတနေသု ဧတေ ကိလေသာ။ ကိလေသာ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာပိ ဒွါဒသာယတနာနိ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နိရုဇ္ဈမာနာပိ ဒွါဒသသု အာယတနေသုယေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝံ ယတ္ထုပ္ပန္နာ၊ တတ္ထေဝ နိရုဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ သွာယမတ္ထော သမုဒယသစ္စပဉှေန ဒီပေတဗ္ဗော –

‘‘သာ ခေါ ပနေသာ တဏှာ ကတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ ဝတွာ – ‘‘ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတိ။ ကိဉ္စ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ? စက္ခု လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၀၃) နယေန ဒွါဒသသုယေဝ အာယတနေသု တဿာ ဥပ္ပတ္တိ စ နိရောဓော စ ဝုတ္တော။ ယထေဝ စ တဏှာ ဒွါဒသသု အာယတနေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ နိရုဒ္ဓါပိ အာယတနေသု ပုန သမုဒါစာရဿ အဘာဝတော အာယတနေသုယေဝ နိရုဒ္ဓါတိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝမိမေပိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အာယတနေသု နိရုဇ္ဈန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ယွာယံ အဘိနန္ဒနာဒီနံ အဘာဝေါဝ ရာဂါနုသယာဒီနံ အန္တောတိ ဝုတ္တော။ ဧတ္ထေတေ ရာဂါနုသယာဒီနံ အန္တောတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေ နိဗ္ဗာနေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ယဉှိ ယတ္ထ နတ္ထိ၊ တံ တတ္ထ နိရုဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ၊ သွာယမတ္ထော နိရောဓပဉှေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝစီသင်္ခါရာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓါ ဟောန္တီ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၃)။

၂၀၂။ သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတောတိ သတ္ထာရာ စ ပသံသိတော။ ဝိညူနန္တိ ဣဒမ္ပိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ပဏ္ဍိတေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ စ သမ္ဘာဝိတောတိ အတ္ထော။ ပဟောတီတိ သက္ကောတိ။

၂၀၃။ အတိက္ကမ္မေဝ မူလံ အတိက္ကမ္မ ခန္ဓန္တိ သာရော နာမ မူလေ ဝါ ခန္ဓေ ဝါ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ ဧဝံသမ္ပဒန္တိ ဧဝံသမ္ပတ္တိကံ၊ ဤဒိသန္တိ အတ္ထော။ အတိသိတွာတိ အတိက္ကမိတွာ။ ဇာနံ ဇာနာတီတိ ဇာနိတဗ္ဗမေဝ ဇာနာတိ။ ပဿံ ပဿတီတိ ပဿိတဗ္ဗမေဝ ပဿတိ။ ယထာ ဝါ ဧကစ္စော ဝိပရီတံ ဂဏှန္တော ဇာနန္တောပိ န ဇာနာတိ၊ ပဿန္တောပိ န ပဿတိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝါ။ ဘဂဝါ ပန ဇာနန္တော ဇာနာတိယေဝ၊ ပဿန္တော ပဿတိယေဝ။ သွာယံ ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌေန စက္ခုဘူတော။ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဉာဏဘူတော။ အဝိပရီတသဘာဝဋ္ဌေန ပရိယတ္တိဓမ္မပ္ပဝတ္တနတော ဝါ ဟဒယေန စိန္တေတွာ ဝါစာယ နိစ္ဆာရိတဓမ္မမယောတိ ဓမ္မဘူတော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မဘူတော။ အထ ဝါ စက္ခု ဝိယ ဘူတောတိ စက္ခုဘူတောတိ ဧဝမေတေသု ပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာယံ ဓမ္မဿ ဝတ္တနတော ဝတ္တာ။ ပဝတ္တာပနတော ပဝတ္တာ။ အတ္ထံ နီဟရိတွာ ဒဿနသမတ္ထတာယ အတ္ထဿ နိန္နေတာ။ အမတာဓိဂမာယ ပဋိပတ္တိံ ဒဒါတီတိ အမတဿ ဒါတာ။ အဂရုံ ကတွာတိ ပုနပ္ပုနံ အာယာစာပေန္တောပိ ဟိ ဂရုံ ကရောတိ နာမ၊ အတ္တနော သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ သိနေရူပါဒတော ဝါလုကံ ဥဒ္ဓရမာနော ဝိယ ဒုဗ္ဗိညေယျံ ကတွာ ကထေန္တောပိ ဂရုံ ကရောတိယေဝ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ အမှေ ပုနပ္ပုနံ အယာစာပေတွာ သုဝိညေယျမ္ပိ နော ကတွာ ကထေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၀၄။ ယံခေါ နော အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ယံ ခေါ ဝေါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တေ ပန ဘိက္ခူ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ သင်္ဂဏှန္တော ‘‘ယံ ခေါ နော’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ ဝါ ဥဒ္ဒေသောဝ တေသံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌောဝ။ ဘဂဝါ ပန ထေရဿာပိ တေသမ္ပိ ဘဂဝါဝ။ တသ္မာ ဘဂဝါတိ ပဒံ သန္ဓာယပိ ဧဝမာဟ၊ ယံ ခေါ အမှာကံ ဘဂဝါ တုမှာကံ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာတိ အတ္ထော။

စက္ခုဉ္စာဝုသောတိအာဒီသု အယမတ္ထော၊ အာဝုသော၊ နိဿယဘာဝေန စက္ခုပသာဒဉ္စ အာရမ္မဏဘာဝေန စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပေ စ ပဋိစ္စ စက္ခုဝိညာဏံ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿောတိ တေသံ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိယာ ဖဿော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ဖဿံ ပဋိစ္စ သဟဇာတာဒိဝသေန ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တာယ ဝေဒနာယ ယံ အာရမ္မဏံ ဝေဒေတိ၊ တဒေဝ သညာ သဉ္ဇာနာတိ၊ ယံ သညာ သဉ္ဇာနာတိ၊ တဒေဝ အာရမ္မဏံ ဝိတက္ကော ဝိတက္ကေတိ။ ယံ ဝိတက္ကော ဝိတက္ကေတိ၊ တဒေဝါရမ္မဏံ ပပဉ္စော ပပဉ္စေတိ။ တတောနိဒါနန္တိ ဧတေဟိ စက္ခုရူပါဒီဟိ ကာရဏေဟိ။ ပုရိသံ ပပဉ္စသညာသင်္ခါ သမုဒါစရန္တီတိ တံ အပရိညာတကာရဏံ ပုရိသံ ပပဉ္စကောဋ္ဌာသာ အဘိဘဝန္တိ၊ တဿ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဖဿဝေဒနာသညာ စက္ခုဝိညာဏေန သဟဇာတာ ဟောန္တိ။ ဝိတက္ကော စက္ခုဝိညာဏာနန္တရာဒီသု သဝိတက္ကစိတ္တေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပပဉ္စသင်္ခါ ဇဝနေန သဟဇာတာ ဟောန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အတီတာနာဂတဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ? တထာ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ယထေဝ ဟိ ဧတရဟိ စက္ခုဒွါရိကော ပပဉ္စော စက္ခုဉ္စ ရူပေ စ ဖဿဝေဒနာသညာဝိတက္ကေ စ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော၊ ဧဝမေဝံ အတီတာနာဂတေသုပိ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု တဿုပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

သောတဉ္စာဝုသောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဆဋ္ဌဒွါရေ ပန မနန္တိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ ဓမ္မေတိ တေဘူမကဓမ္မာရမ္မဏံ။ မနောဝိညာဏန္တိ အာဝဇ္ဇနံ ဝါ ဇဝနံ ဝါ။ အာဝဇ္ဇနေ ဂဟိတေ ဖဿဝေဒနာသညာဝိတက္ကာ အာဝဇ္ဇနသဟဇာတာ ဟောန္တိ။ ပပဉ္စော ဇဝနသဟဇာတော။ ဇဝနေ ဂဟိတေ သဟာဝဇ္ဇနကံ ဘဝင်္ဂ မနော နာမ ဟောတိ၊ တတော ဖဿာဒယော သဗ္ဗေပိ ဇဝနေန သဟဇာတာဝ။ မနောဒွါရေ ပန ယသ္မာ အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ တသ္မာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသူတိ ဣဒံ ယုတ္တမေဝ။

ဣဒါနိ ဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော သော ဝတာဝုသောတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဖဿပညတ္တိံ ပညပေဿတီတိ ဖဿော နာမ ဧကော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဖဿပညတ္တိံ ပညပေဿတိ၊ ဒဿေဿတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ဒွါဒသာယတနဝသေန သကလံ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒွါဒသာယတနပဋိက္ခေပဝသေန ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော သော ဝတာဝုသော စက္ခုသ္မိံအသတီတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣဒါနိ သာဝကေန ပဉှော ကထိတောတိ မာ နိက္ကင်္ခါ အဟုဝတ္ထ၊ အယံ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတဉာဏတုလံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော၊ ဣစ္ဆမာနာ တမေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ နိက္ကင်္ခါ ဟောထာတိ ဥယျောဇေန္တော အာကင်္ခမာနာ စ ပနာတိအာဒိမာဟ။

၂၀၅။ ဣမေဟိ အာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ပပဉ္စုပ္ပတ္တိယာ ပါဋိယေက္ကကာရဏေဟိ စေဝ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကာရဏေဟိ စ။ ဣမေဟိ ပဒေဟီတိ ဣမေဟိ အက္ခရသမ္ပိဏ္ဍနေဟိ။ ဗျဉ္ဇနေဟီတိ ပါဋိယေက္ကအက္ခရေဟိ။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ စတူဟိ ဝါ ကာရဏေဟိ ပဏ္ဍိတော ဓာတုကုသလော အာယတနကုသလော ပစ္စယာကာရကုသလော ကာရဏာကာရဏကုသလောတိ။ မဟာပညောတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဟဏသမတ္ထာယ မဟာပညာယ သမန္နာဂတော။ ယထာ တံ မဟာကစ္စာနေနာတိ ယထာ မဟာကစ္စာနေန ဗျာကတံ၊ တံ သန္ဓာယ တန္တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ မဟာကစ္စာနေန ဗျာကတံ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျေန္တိ အတ္ထော။

မဓုပိဏ္ဍိကန္တိ မဟန္တံ ဂုဠပူဝံ ဗဒ္ဓသတ္တုဂုဠကံ ဝါ။ အသေစနကန္တိ အသေစိတဗ္ဗကံ။ သပ္ပိဖာဏိတမဓုသက္ကရာဒီသု ဣဒံ နာမေတ္ထ မန္ဒံ ဣဒံ ဗဟုကန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သမယောဇိတရသံ။ စေတသောတိ စိန္တကဇာတိကော။ ဒဗ္ဗဇာတိကောတိ ပဏ္ဍိတသဘာဝေါ။ ကော နာမော အယန္တိ ဣဒံ ထေရော အတိဘဒ္ဒကော အယံ ဓမ္မပရိယာယော၊ ဒသဗလဿ သဗ္ဗညုတညာဏေနေဝဿ နာမံ ဂဏှာပေဿာမီတိ စိန္တေတွာ အာဟ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မဓုပိဏ္ဍိကော ဝိယ မဓုရော၊ တသ္မာ မဓုပိဏ္ဍိကပရိယာယောတွေဝ နံ ဓာရေဟီတိ ဝဒတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒွေဓာဝိတက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ မေ သုတန္တိ ဒွေဓာဝိတက္ကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွိဓာ ကတွာ ဒွိဓာ ကတွာတိ ဒွေ ဒွေ ဘာဂေ ကတွာ။ ကာမဝိတက္ကောတိ ကာမပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ ဗျာပါဒဝိတက္ကောတိ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ ဝိဟိံသာဝိတက္ကောတိ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော။ ဧကံ ဘာဂန္တိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကော ဝါ သုခုမော ဝါ သဗ္ဗော ပါယံ ဝိတက္ကော အကုသလပက္ခိကောယေဝါတိ တယောပိ ကာမဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကေ ဧကံ ကောဋ္ဌာသမကာသိံ။ ကာမေဟိ နိဿဋော နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော နေက္ခမ္မဝိတက္ကော နာမ၊ သော ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတိ။ အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ သော မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတိ။ အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဝိဟိံသာဝိတက္ကော၊ သော ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတိ။ ဒုတိယံ ဘာဂန္တိ သဗ္ဗောပါယံ ကုသလပက္ခိကောယေဝါတိ ဒုတိယံ ကောဋ္ဌာသမကာသိံ။ ဣမိနာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝိတက္ကနိဂ္ဂဟဏကာလော ကထိတော။

ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ပဒဟန္တဿ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော ပုဉ္ဇပုဉ္ဇာ မဟာနဒိယံ ဩဃာ ဝိယ ပဝတ္တိံသု။ သတိသမ္မောသေန ပန သဟသာ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ကုသလဝါရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ သယံ အကုသလဇဝနဝါရာ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဣမေ ကာမဝိတက္ကာဒယော ကုသလဝါရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဣမေ ဝိတက္ကေ ဒွေ ဘာဂေ ကတွာ ဝိဟရာမီ’’တိ ကာမဝိတက္ကာဒယော အကုသလပက္ခိကာတိ ဧကံ ဘာဂံ ကရောတိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယော ကုသလပက္ခိကာတိ ဧကံ။ အထ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘အကုသလပက္ခတော အာဂတံ ဝိတက္ကံ မန္တေန ကဏှသပ္ပံ ဥပ္ပီဠေတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ အမိတ္တံ ဂီဝါယ အက္ကမန္တော ဝိယ စ နိဂ္ဂဟေဿာမိ၊ နာဿ ဝဍ္ဎိတုံ ဒဿာမိ။ ကုသလပက္ခတော အာဂတံ ဝိတက္ကံ မေဃသမယေ မေဃံ ဝိယ သုခေတ္တေ သာလကလျာဏိပေါတကံ ဝိယ စ သီဃံ ဝဍ္ဎေဿာမီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ အကုသလဝိတက္ကေ နိဂ္ဂဏှိ၊ ကုသလဝိတက္ကေ ဝဍ္ဎေသိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝိတက္ကနိဂ္ဂဟဏနကာလော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၂၀၇။ ဣဒါနိ ယထာဿ တေ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ ယထာ စ နေ နိဂ္ဂဟေသိ၊ တံ ဒဿေန္တော တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပမတ္တဿာတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေ ဌိတဿ။ အာတာပိနောတိ အာတာပဝီရိယဝန္တဿ။ ပဟိတတ္တဿာတိ ပေသိတစိတ္တဿ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကောတိ ဗောဓိသတ္တဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ပဒဟတော ရဇ္ဇသုခံ ဝါ အာရဗ္ဘ၊ ပါသာဒေ ဝါ နာဋကာနိ ဝါ ဩရောဓေ ဝါ ကိဉ္စိဒေဝ ဝါ သမ္ပတ္တိံ အာရဗ္ဘ ကာမဝိတက္ကော နာမ န ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗော။ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပနဿ အာဟာရူပစ္ဆေဒေန အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န သက္ကာ အာဟာရူပစ္ဆေဒေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ၊ ယံနူနာဟံ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျ’’န္တိ။ သော ဥရုဝေလံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ မနုဿာ – ‘‘မဟာပုရိသော ပုဗ္ဗေ အာဟရိတွာ ဒိန္နမ္ပိ န ဂဏှိ၊ အဒ္ဓါဿ ဣဒါနိ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ တသ္မာ သယမေဝ အာဂတော’’တိ ပဏီတပဏီတံ အာဟာရံ ဥပဟရိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ အတ္တဘာဝေါ နစိရဿေဝ ပါကတိကော အဟောသိ။ ဇရာဇိဏ္ဏတ္တဘာဝေါ ဟိ သပ္ပာယဘောဇနံ လဘိတွာပိ ပါကတိကော န ဟောတိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ဒဟရော။ တေနဿ သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတော အတ္တဘာဝေါ န စိရဿေဝ ပါကတိကော ဇာတော၊ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ ပရိသုဒ္ဓါ ဆဝိဝဏ္ဏော၊ သမုဂ္ဂတတာရာဂဏံ ဝိယ နဘံ ပရိပုဏ္ဏဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတသရီရံ အဟောသိ။ သော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘တာဝ ကိလန္တော နာမ အတ္တဘာဝေါ ဧဝံ ပဋိပါကတိကော ဇာတော’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော ပညာမဟန္တတာယ ဧဝံ ပရိတ္တကမ္ပိ ဝိတက္ကံ ဂဟေတွာ ကာမဝိတက္ကောတိ အကာသိ။

ပဏ္ဏသာလာယ ပုရတော နိသိန္နော စမရပသဒဂဝယရောဟိတမိဂါဒိကေ မဂဂဏေ မနုညသဒ္ဒရဝနေ မောရဝနကုက္ကုဋာဒိကေ ပက္ခိဂဏေ နီလုပ္ပလကုမုဒကမလာဒိသဉ္ဆန္နာနိ ပလ္လလာနိ နာနာကုသုမသဉ္ဆန္နဝိဋပါ ဝနရာဇိယော မဏိက္ခန္ဓနိမ္မလဇလပဝါဟဉ္စ နဒိံ နေရဉ္ဇရံ ပဿတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သောဘနာ ဝတိမေ မိဂဇာတာ ပက္ခိဂဏာ ပလ္လလာနိ ဝနရာဇိယော နဒီ နေရဉ္ဇရာ’’တိ။ သော တမ္ပိ ဧဝံ ပရိတ္တကံ ဝိတက္ကံ ဂဟေတွာ ကာမဝိတက္ကမကာသိ၊ တေနာဟ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကာမဝိတက္ကော’’တိ။

အတ္တဗျာဗာဓာယပီတိ အတ္တဒုက္ခာယပိ။ ဧသေဝနယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကိံ ပန မဟာသတ္တဿ ဥဘယဒုက္ခာယ သံဝတ္တနကဝိတက္ကော နာမ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ အပရိညာယံ ဌိတဿ ပန ဝိတက္ကော ယာဝ ဥဘယဗျာဗာဓာယ သံဝတ္တတီတိ ဧတာနိ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ပညာနိရောဓိကောတိ အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေတိ၊ လောကိယပညံ ပန အဋ္ဌသမာပတ္တိပဉ္စာဘိညာဝသေန ဥပ္ပန္နမ္ပိ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ခိပတီတိ ပညာနိရောဓိကော။ ဝိဃာတပက္ခိကောတိ ဒုက္ခကောဋ္ဌာသိကော။ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ၊ တံ ပစ္စက္ခံ ကာတုံ န ဒေတီတိ အနိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကော။ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ခယံ နတ္ထိဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဥဒကပုပ္ဖုဠကော ဝိယ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဇဟမေဝါတိ ပဇဟိမေဝ။ ဝိနောဒမေဝါတိ နီဟရိမေဝ။ ဗျန္တမေဝ နံ အကာသိန္တိ ဝိဂတန္တံ နိဿေသံ ပရိဝဋုမံ ပရိစ္ဆိန္နမေဝ နံ အကာသိံ။

၂၀၈။ ဗျာပါဒဝိတက္ကောတိ န ဗောဓိသတ္တဿ ပရူပဃာတပ္ပဋိသံယုတ္တော နာမ ဝိတက္ကော စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အထဿ အတိဝဿအစ္စုဏှအတိသီတာဒီနိ ပန ပဋိစ္စ စိတ္တဝိပရိဏာမဘာဝေါ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဗျာပါဒဝိတက္ကော’’တိ အာဟ။ ဝိဟိံသာဝိတက္ကောတိ န မဟာသတ္တဿ ပရေသံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနပ္ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တေ ပန ဥဒ္ဓတာကာရော အနေကဂ္ဂတာကာရော ဟောတိ၊ တံ ဂဟေတွာ ဝိဟိံသာဝိတက္ကမကာသိ။ ပဏ္ဏသာလာဒွါရေ နိသိန္နော ဟိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိကေ ဝါဠမိဂေ သူကရာဒယော ခုဒ္ဒမိဂေ ဝိဟိံသန္တေ ပဿတိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော ဣမသ္မိမ္ပိ နာမ အကုတောဘယေ အရညေ ဣမေသံ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ပစ္စတ္ထိကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဗလဝန္တော ဒုဗ္ဗလေ ခါဒန္တိ၊ ဗလဝန္တခါဒိတာ ဝတ္တန္တီတိ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတိ။ အညေပိ ဗိဠာရာဒယော ကုက္ကုဋမူသိကာဒီနိ ခါဒန္တေ ပဿတိ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော မနုဿေ ရာဇကမ္မိကေဟိ ဥပဒ္ဒုတေ ဝဓဗန္ဓာဒီနိ အနုဘဝန္တေ အတ္တနော ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီနိ ကမ္မာနိ ကတွာ ဇီဝိတုံ န လဘန္တီတိ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော’’တိ အာဟ။ တထာ တထာတိ တေန တေန အာကာရေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကာမဝိတက္ကာဒီသု ယံ ယံ ဝိတက္ကေတိ၊ ယံ ယံ ဝိတက္ကံ ပဝတ္တေတိ၊ တေန တေနေ စဿာကာရေန ကာမဝိတက္ကာဒိဘာဝေါ စေတသော န ဟိ ဟောတီတိ။ ပဟာသိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကန္တိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကံ ပဇဟတိ။ ဗဟုလမကာသီတိ ဗဟုလံ ကရောတိ။ တဿ တံ ကာမဝိတက္ကာယ စိတ္တန္တိ တဿ တံ စိတ္တံ ကာမဝိတက္ကတ္ထာယ။ ယထာ ကာမဝိတက္ကသမ္ပယုတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ နမတီတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣဒါနိ အတ္ထဒီပိကံ ဥပမံ ဒဿေန္တော သေယျထာပီ တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓေတိ သဿသမ္ဗာဓေ။ အာကောဋေယျာတိ ဥဇုကံ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရေယျ။ ပဋိကောဋေယျာတိ တိရိယံ ဖာသုကာသု ပဟရေယျ။ သန္နိရုန္ဓေယျာတိ အာဝရိတွာ တိဋ္ဌေယျ။ သန္နိဝါရေယျာတိ ဣတော စိတော စ ဂန္တုံ န ဒဒေယျ ။ တတောနိဒါနန္တိ တေန ကာရဏေန၊ ဧဝံ အရက္ခိတာနံ ဂုန္နံ ပရေသံ သဿခါဒနကာရဏေနာတိ အတ္ထော။ ဗာလော ဟိ ဂေါပါလောကော ဧဝံ ဂါဝေါ အရက္ခမာနော ‘‘အယံ အမှာကံ ဘတ္တဝေတနံ ခါဒတိ၊ ဥဇုံ ဂါဝေါ ရက္ခိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ၊ ကုလေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေရံ ဂဏှာပေတီ’’တိ ဂေါသာမိကာနမ္ပိ သန္တိကာ ဝဓာဒီနိ ပါပုဏာတိ၊ ကိဋ္ဌသာမိကာနမ္ပိ။ ပဏ္ဍိတော ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘယာနိ သမ္ပဿန္တော ဂါဝေါ သာဓုကံ ရက္ခတိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အာဒီနဝန္တိ ဥပဒ္ဒဝံ။ ဩကာရန္တိ လာမကံ၊ ခန္ဓေသု ဝါ ဩတာရံ။ သံကိလေသန္တိ ကိလိဋ္ဌဘာဝံ။ နေက္ခမ္မေတိ နေက္ခမ္မမှိ။ အာနိသံသန္တိ ဝိသုဒ္ဓိပက္ခံ။ ဝေါဒါနပက္ခန္တိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မမှိ ဝိသုဒ္ဓိပက္ခံ အဒ္ဒသန္တိ အတ္ထော။

၂၀၉။ နေက္ခမ္မန္တိ စ ကာမေဟိ နိဿဋံ သဗ္ဗကုသလံ၊ ဧကဓမ္မေ သင်္ဂယှမာနေ နိဗ္ဗာနမေဝ။ တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓံ ဝိယ ဟိ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ၊ ကူဋဂါဝေါ ဝိယ ကူဋစိတ္တံ၊ ပဏ္ဍိတဂေါပါလကော ဝိယ ဗောဓိသတ္တော၊ စတုဗ္ဗိဓဘယံ ဝိယ အတ္တပရူဘယဗျာဗာဓာယ သံဝတ္တနဝိတက္ကော၊ ပဏ္ဍိတဂေါပါလကဿ စတုဗ္ဗိဓံ ဘယံ ဒိသွာ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓေ အပ္ပမာဒေန ဂေါရက္ခဏံ ဝိယ ဗောဓိသတ္တဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ပဒဟတော အတ္တဗျာဗာဓာဒိဘယံ ဒိသွာ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ယထာ ကာမဝိတက္ကာဒယော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ စိတ္တရက္ခဏံ။ ပညာဝုဒ္ဓိကောတိအာဒီသု အနုပ္ပန္နာယ လောကိယလောကုတ္တရပညာယ ဥပ္ပာဒါယ၊ ဥပ္ပန္နာယ စ ဝုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တတီတိ ပညာဝုဒ္ဓိကော။ န ဒုက္ခကောဋ္ဌာသာယ သံဝတ္တတီတိ အဝိဃာတပက္ခိကော။ နိဗ္ဗာနဓာတုသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တတီတိ နိဗ္ဗာနသံဝတ္တနိကော။ ရတ္တိံ စေပိ နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနုဝိတက္ကေယျန္တိ သကလရတ္တိံ စေပိ တံ ဝိတက္ကံ ပဝတ္တေယျံ။ တတောနိဒါနန္တိ တံမူလကံ။ ဩဟညေယျာတိ ဥဂ္ဃာတီယေယျ၊ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။ အာရာတိ ဒူရေ။ သမာဓိမှာတိ ဥပစာရသမာဓိတောပိ အပ္ပနာသမာဓိတောပိ။ သော ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တန္တိ သော အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ မေ စိတ္တံ သမာဓိမှာ ဒူရေ ဟောတူတိ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေမိ၊ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ ဌပေမီတိ အတ္ထော။ သန္နိသာဒေမီတိ တတ္ထေဝ စ နံ သန္နိသီဒါပေမိ။ ဧကောဒိံ ကရောမီတိ ဧကဂ္ဂံ ကရောမိ။ သမာဒဟာမီတိ သမ္မာ အာဒဟာမိ၊ သုဋ္ဌု အာရောပေမီတိ အတ္ထော။ မာ မေ စိတ္တံ ဦဟညီတိ မာ မယှံ စိတ္တံ ဥဂ္ဃာတီယိတ္ထ၊ မာ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတူတိ အတ္ထော။

၂၁၀။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဗျာပါဒဝိတက္ကော…ပေ… အဝိဟိံသာဝိတက္ကောတိ ဧတ္ထ ယော သော ဣမာယ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတရုဏဝိပဿနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော ကာမပစ္စနီကဋ္ဌေန နေက္ခမ္မဝိတက္ကောတိ ဝုတ္တော။ သောယေဝ ဗျာပါဒပစ္စနီကဋ္ဌေန အဗျာပါဒဝိတက္ကောတိ စ ဝိဟိံသာပစ္စနီကဋ္ဌေန အဝိဟိံသာဝိတက္ကောတိ စ ဝုတ္တော။

ဧတ္တာဝတာ ဗောဓိသတ္တဿ သမာပတ္တိံ နိဿာယ ဝိပဿနာပဋ္ဌပနကာလော ကထိတော။ ယဿ ဟိ သမာဓိပိ တရုဏော၊ ဝိပဿနာပိ။ တဿ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အတိစိရံ နိသိန္နဿ ကာယော ကိလမတိ၊ အန္တော အဂ္ဂိ ဝိယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ မတ္ထကတော ဥသုမဝဋ္ဋိ ဝိယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စိတ္တံ ဟညတိ ဝိဟညတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ သော ပုန သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တံ ပရိဒမေတွာ မုဒုကံ ကတွာ သမဿာသေတွာ ပုန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတိ။ တဿ ပုန အတိစိရံ နိသိန္နဿ တထေဝ ဟောတိ။ သော ပုန သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တထေဝ ကရောတိ။ ဝိပဿနာယ ဟိ ဗဟူပကာရာ သမာပတ္တိ။

ယထာ ယောဓဿ ဖလကကောဋ္ဌကော နာမ ဗဟူပကာရော ဟောတိ၊ သော တံ နိဿာယ သင်္ဂါမံ ပဝိသတိ၊ တတ္ထ ဟတ္ထီဟိပိ အဿေဟိပိ ယောဓေဟိပိ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ကတွာ အာဝုဓေသု ဝါ ခီဏေသု ဘုဉ္ဇိတုကာမတာဒိဘာဝေ ဝါ သတိ နိဝတ္တိတွာ ဖလကကောဋ္ဌကံ ပဝိသိတွာ အာဝုဓာနိပိ ဂဏှာတိ၊ ဝိဿမတိပိ၊ ဘုဉ္ဇတိပိ၊ ပါနီယမ္ပိ ပိဝတိ၊ သန္နာဟမ္ပိ ပဋိသန္နယှတိ၊ တံ တံ ကတွာ ပုန သင်္ဂါမံ ပဝိသတိ၊ တတ္ထ ကမ္မံ ကတွာ ပုန ဥစ္စာရာဒိပီဠိတော ဝါ ကေနစိဒေဝ ဝါ ကရဏီယေန ဖလကကောဋ္ဌကံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ သန္ထမ္ဘိတွာ ပုန သင်္ဂါမံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ယောဓဿ ဖလကကောဋ္ဌကော ဝိယ ဝိပဿနာယ ဗဟူပကာရာ သမာပတ္တိ။

သမာပတ္တိယာ ပန သင်္ဂါမနိတ္ထရဏကယောဓဿ ဖလကကောဋ္ဌကတောပိ ဝိပဿနာ ဗဟူပကာရတရာ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ သမာပတ္တိံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတိ၊ ဝိပဿနာ ပန ထာမဇာတာ သမာပတ္တိမ္ပိ ရက္ခတိ။ ထာမဇာတံ ကရောတိ။

ယထာ ဟိ ထလေ နာဝမ္ပိ နာဝါယ ဘဏ္ဍမ္ပိ သကဋဘာရံ ကရောန္တိ။ ဥဒကံ ပတွာ ပန သကဋမ္ပိ သကဋဘဏ္ဍမ္ပိ ယုတ္တဂေါဏေပိ နာဝါဘာရံ ကရောန္တိ။ နာဝါ တိရိယံ သောတံ ဆိန္ဒိတွာ သောတ္ထိနာ သုပဋ္ဋနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ ကိဉ္စာပိ သမာပတ္တိံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတိ၊ ဝိပဿနာ ပန ထာမဇာတာ သမာပတ္တိမ္ပိ ရက္ခတိ၊ ထာမဇာတံ ကရောတိ။ ထလံ ပတွာ သကဋံ ဝိယ ဟိ သမာပတ္တိ။ ဥဒကံ ပတွာ နာဝါ ဝိယ ဝိပဿနာ။ ဣတိ ဗောဓိသတ္တဿ ဧတ္တာဝတာ သမာပတ္တိံ နိဿာယ ဝိပဿနာပဋ္ဌပနကာလော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယညဒေဝါတိအာဒိ ကဏှပက္ခေ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဣဓာပိ အတ္ထဒီပိကံ ဥပမံ ဒဿေတုံ သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂါမန္တသမ္ဘတေသူတိ ဂါမန္တံ အာဟဋေသု။ သတိကရဏီယမေဝ ဟောတီတိ ဧတာ ဂါဝေါတိ သတိဥပ္ပာဒနမတ္တမေဝ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣတော စိတော စ ဂန္တွာ အာကောဋနာဒိကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဧတေ ဓမ္မာတိ ဧတေ သမထဝိပဿနာ ဓမ္မာတိ သတုပ္ပာဒနမတ္တမေဝ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဗောဓိသတ္တဿ သမထဝိပဿနာနံ ထာမဇာတကာလော ကထိတော။ တဒါ ကိရဿ သမာပတ္တိံ အပ္ပနတ္ထာယ နိသိန္နဿ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဧကာဝဇ္ဇနေန အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နိသိန္နော သတ္တ အနုပဿနာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အာရုဠှော ဟောတိ။

၂၁၅။ သေယျထာပီတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ၊ သတ္တာနဉှိ ဟိတူပစာရံ အတ္တနော သတ္ထုဘာဝသမ္ပဒဉ္စ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အရညေတိ အဋဝိယံ။ ပဝနေတိ ဝနသဏ္ဍေ။ အတ္ထတော ဟိ ဣဒံ ဒွယံ ဧကမေဝ၊ ပဌမဿ ပန ဒုတိယံ ဝေဝစနံ။ အယောဂက္ခေမကာမောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ နိဗ္ဘယဋ္ဌာနံ အနိစ္ဆန္တော ဘယမေဝ ဣစ္ဆန္တော ။ သောဝတ္ထိကောတိ သုဝတ္ထိဘာဝါဝဟော။ ပီတိဂမနီယောတိ တုဋ္ဌိံ ဂမနီယော။ ‘‘ပီတဂမနီယော’’တိ ဝါ ပါဌော။ ပိဒဟေယျာတိ သာခါဒီဟိ ထကေယျ။ ဝိဝရေယျာတိ ဝိသဒမုခံ ကတွာ ဝိဝဋံ ကရေယျ။ ကုမ္မဂ္ဂန္တိ ဥဒကဝနပဗ္ဗတာဒီဟိ သန္နိရုဒ္ဓံ အမဂ္ဂံ။ ဩဒဟေယျ ဩကစရန္တိ တေသံ ဩကေ စရမာနံ ဝိယ ဧကံ ဒီပကမိဂံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေယျ။ ဩကစာရိကန္တိ ဒီဃရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတံယေဝ မိဂိံ။

မိဂလုဒ္ဒကော ဟိ အရညံ မိဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဣဓ ဝသန္တိ၊ ဣမိနာ မဂ္ဂေန နိက္ခမန္တိ၊ ဧတ္ထ စရန္တိ၊ ဧတ္ထ ပိဝန္တိ၊ ဣမိနာ မဂ္ဂေန ပဝိသန္တီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ မဂ္ဂံ ပိဓာယ ကုမ္မဂ္ဂံ ဝိဝရိတွာ ဩကစရဉ္စ ဩကစာရိကဉ္စ ဌပေတွာ သယံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ သတ္တိံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ။ အထ သာယနှသမယေ မိဂါ အကုတောဘယေ အရညေ စရိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ မိဂပေါတကေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠမာနာ ဝသနဋ္ဌာနသန္တိကံ အာဂန္တွာ ဩကစရဉ္စ ဩကစာရိကဉ္စ ဒိသွာ ‘‘သဟာယကာ နော အာဂတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ နိရာသင်္ကာ ပဝိသန္တိ၊ တေ မဂ္ဂံ ပိဟိတံ ဒိသွာ ‘‘နာယံ မဂ္ဂေါ၊ အယံ မဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုမ္မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ မိဂလုဒ္ဒကော န တာဝ ကိဉ္စိ ကရောတိ၊ ပဝိဋ္ဌေသု ပန သဗ္ဗပစ္ဆိမံ သဏိကံ ပဟရတိ။ သော ဥတ္တသတိ၊ တတော သဗ္ဗေ ဥတ္တသိတွာ ‘‘ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ပုရတော ဩလောကေန္တာ ဥဒကေန ဝါ ဝနေန ဝါ ပဗ္ဗတေန ဝါ သန္နိရုဒ္ဓံ မဂ္ဂံ ဒိသွာ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ အင်္ဂုလိသင်္ခလိကံ ဝိယ ဂဟနဝနံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တာ ပဝိဋ္ဌမဂ္ဂေနေဝ နိက္ခမိတုံ အာရဘန္တိ။ လုဒ္ဒကော တေသံ နိဝတ္တနဘာဝံ ဉတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ မိဂေ ဃာတေတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာမိဂသင်္ဃော အပရေန သမယေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝုတ္တံ။

‘‘နန္ဒီရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ၊ အဝိဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဣမေ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ အညာဏာ ဟုတွာ နန္ဒီရာဂေန အာဗန္ဓိတွာ ရူပါရမ္မဏာဒီနိ ဥပနီတာ ဝဋ္ဋဒုက္ခသတ္တိယာ ဃာတံ လဘန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဩကစရံ နန္ဒီရာဂေါတိ၊ ဩကစာရိကံ အဝိဇ္ဇာတိ ကတွာ ဒဿေသိ။

မိဂလုဒ္ဒကော ဟိ ဧကဒါပိ တေသံ သာခါဘင်္ဂေန သရီရံ ပုဉ္ဆိတွာ မနုဿဂန္ဓံ အပနေတွာ ဩကစရံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ ဩကစာရိကံ သဟ ရဇ္ဇုယာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အတ္တာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သတ္တိံ အာဒါယ ဩကစရဿ သန္တိကေ တိဋ္ဌတိ၊ ဩကစာရိကာ မိဂဂဏဿ စရဏဋ္ဌာနာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ ။ တံ ဒိသွာ မိဂါ သီသာနိ ဥက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ သာပိ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တေ ‘‘အမှာကံ သမဇာတိကာ အယ’’န္တိ ဂေါစရံ ဂဏှန္တိ။ သာပိ တိဏာနိ ခါဒန္တီ ဝိယ သဏိကံ ဥပဂစ္ဆတိ။ အာရညိကော ယူထပတိမိဂေါ တဿာ ဝါတံ လဘိတွာ သကဘရိယံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တဒဘိမုခေါ ဟောတိ။

သတ္တာနဉှိ နဝနဝမေဝ ပိယံ ဟောတိ။ ဩကစာရိကာ အာရညိကဿ မိဂဿ အစ္စာသန္နဘာဝံ အဒတွာ တဒဘိမုခီဝ ပစ္ဆတော ပဋိက္ကမိတွာ ဩကစရဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ၊ ယတ္ထ ယတ္ထဿာ ရဇ္ဇု လဂ္ဂတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ခုရေန ပဟရိတွာ မောစေတိ၊ အာရညိကော မိဂေါ ဩကစရံ ဒိသွာ ဩကစာရိကာယ သမ္မတ္တော ဟုတွာ ဩကစရေ ဥသူယံ ကတွာ ပိဋ္ဌိံ နာမေတွာ သီသံ ကမ္ပေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ သတ္တိံ ဇိဝှာယ လေဟန္တောပိ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ န ဇာနာတိ၊ ဩကစရောပိ သစဿ ဥပရိဘာဂေန တံ မိဂံ ပဟရိတုံ သုခံ ဟောတိ၊ ပိဋ္ဌိံ နာမေတိ။ သစဿ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ပဟရိတုံ သုခံ ဟောတိ၊ ဟဒယံ ဥန္နာမေတိ။ အထ လုဒ္ဒကော အာရညိကံ မိဂံ သတ္တိယာ ပဟရိတွာ တတ္ထေဝ ဃာတေတွာ မံသံ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ယထာ သော မိဂေါ ဩကစာရိကာယ သမ္မတ္တော ဩကစရေ ဥသူယံ ကတွာ သတ္တိံ ဇိဝှာယ လေဟန္တောပိ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ တထာ ဣမေ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မတ္တာ အန္ဓဘူတာ ကိဉ္စိ အဇာနန္တာ ရူပါဒီသု နန္ဒီရာဂံ ဥပဂမ္မ ဝဋ္ဋဒုက္ခသတ္တိယာ ဝဓံ လဘန္တီတိ ဘဂဝါ ဩကစရံ နန္ဒီရာဂေါတိ၊ ဩကစာရိကံ အဝိဇ္ဇာတိ ကတွာ ဒဿေသိ။

ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဝဋော မယာ ခေမော မဂ္ဂေါတိ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဟိတစရဏေန သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ အဟံ ဗုဒ္ဓါသ္မီတိ တုဏှီဘူတေန အနိသီဒိတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ပဋ္ဌာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေန ဝိဝဋော ခေမော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ ပိဟိတော ကုမ္မဂ္ဂေါ ၊ အညာတကောဏ္ဍညာဒီနံ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာနံ ဦဟတော ဩကစရော နန္ဒီရာဂေါ ဒွေဓာ ဆေတွာ ပါတိတော၊ နာသိတာ ဩကစာရိကာ အဝိဇ္ဇာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမုဂ္ဃာတိတာတိ အတ္တနော ဟိတူပစာရံ ဒဿေသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဒွေဓာဝိတက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝိတက္ကသဏ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဝိတက္ကသဏ္ဌာနသုတ္တံ။ တတ္ထ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေနာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန ဥပ္ပန္နံ စိတ္တံ စိတ္တမေဝ၊ ဝိပဿနာပါဒကအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ တတော စိတ္တတော အဓိကံ စိတ္တန္တိ အဓိစိတ္တံ။ အနုယုတ္တေနာတိ တံ အဓိစိတ္တံ အနုယုတ္တေန၊ တတ္ထ ယုတ္တပ္ပယုတ္တေနာတိ အတ္ထော။

တတြာယံ ဘိက္ခု ပုရေဘတ္တံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော နိသီဒနံ အာဒါယ အသုကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝါ ဝနသဏ္ဍေ ဝါ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝါ ပဗ္ဘာရေ ဝါ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီတိ နိက္ခမန္တောပိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပါဒေဟိ ဝါ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနတော တိဏပဏ္ဏာနိ အပနေန္တောပိ အဓိစိတ္တံ အနုယုတ္တောယေဝ။ နိသီဒိတွာ ပန ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဟရန္တောပိ အဓိစိတ္တံ အနုယုတ္တောယေဝ။

နိမိတ္တာနီတိ ကာရဏာနိ။ ကာလေန ကာလန္တိ သမယေ သမယေ။ န နု စ ကမ္မဋ္ဌာနံ နာမ မုဟုတ္တမ္ပိ အဆဍ္ဍေတွာ နိရန္တရံ မနသိကာတဗ္ဗံ၊ ကသ္မာ ဘဂဝါ ‘‘ကာလေန ကာလ’’န္တိ အာဟာတိ။ ပါဠိယဉှိ အဋ္ဌတိံသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဝိဘတ္တာနိ၊ တေသု ဘိက္ခုနာ အတ္တနော စိတ္တရုစိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နေန ယာဝ ကောစိဒေဝ ဥပက္ကိလေသော နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ ဣမေသံ နိမိတ္တာနံ မနသိကာရကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယဒါ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဣမာနိ ဂဟေတွာ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ နီဟရိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

ဆန္ဒူပသံဟိတာတိ ဆန္ဒသဟဂတာ ရာဂသမ္ပယုတ္တာ။ ဣမေသံ ပန တိဏ္ဏံ ဝိတက္ကာနံ ခေတ္တဉ္စ အာရမ္မဏဉ္စ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဆန္ဒူပသဉှိတာနံ အဋ္ဌ လောဘသဟဂတစိတ္တာနိ ခေတ္တံ၊ ဒေါသူပသဉှိတာနံ ဒွေ ဒေါမနဿသဟဂတာနိ၊ မောဟူပသဉှိတာနံ ဒွါဒသပိ အကုသလစိတ္တာနိ။ ဝိစိကိစ္ဆာဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ ပန ဒွေ ဧတေသံ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ခေတ္တံ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာ စေဝ သင်္ခါရာ စ အာရမ္မဏံ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌအသမပေက္ခိတေသု ဟိ သတ္တေသု စ သင်္ခါရေသု စ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ။ အညမ္ပိ နိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ ကုသလူပသံဟိတန္တိ တတော နိမိတ္တတော အညံ ကုသလနိဿိတံ နိမိတ္တံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဆန္ဒူပသဉှိတေ ဝိတက္ကေ သတ္တေသု ဥပ္ပန္နေ အသုဘဘာဝနာ အညံ နိမိတ္တံ နာမ။ သင်္ခါရေသု ဥပ္ပန္နေ အနိစ္စမနသိကာရော အညံ နိမိတ္တံ နာမ။ ဒေါသူပသဉှိတေ သတ္တေသု ဥပ္ပန္နေ မေတ္တာဘာဝနာ အညံ နိမိတ္တံ နာမ။ သင်္ခါရေသု ဥပ္ပန္နေ ဓာတုမနသိကာရော အညံ နိမိတ္တံ နာမ။ မောဟူပသဉှိတေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပန္နေ ပဉ္စဓမ္မူပနိဿယော အညံ နိမိတ္တံ နာမ။

ဣမဿ ဟတ္ထာ ဝါ သောဘနာ ပါဒါ ဝါတိအာဒိနာ နယေန ဟိ သတ္တေသု လောဘေ ဥပ္ပန္နေ အသုဘတော ဥပသံဟရိတဗ္ဗံ။ ကိမှိ သာရတ္တောသိ? ကေသေသု သာရတ္တောသိ။ လောမေသု…ပေ… မုတ္တေသု သာရတ္တောသိ။ အယံ အတ္တဘာဝေါ နာမ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥဿာပိတော၊ နဝဟိ နှာရုသတေဟိ အာဗဒ္ဓါ၊ နဝဟိ မံသပေသိသတေဟိ အနုလိတ္တော၊ အလ္လစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓါ၊ ဆဝိရာဂေန ပဋိစ္ဆန္နော၊ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ နဝနဝုတိလောမကူပသဟဿေဟိ စ အသုစိ ပဂ္ဃရတိ၊ ကုဏပပူရိတော၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော၊ ဇေဂုစ္ဆော၊ ပဋိကူလော၊ ဒွတ္တိံသကုဏပသဉ္စယော၊ နတ္ထေတ္ထ သာရံ ဝါ ဝရံ ဝါတိ ဧဝံ အသုဘတော ဥပသံဟရန္တဿ သတ္တေသု ဥပ္ပန္နော လောဘော ပဟီယတိ၊ တေနဿ အသုဘတော ဥပသံဟရဏံ အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတိ။

ပတ္တစီဝရာဒီသု သင်္ခါရေသု လောဘေ ဥပ္ပန္နေ ဒွီဟာကာရေဟိ သင်္ခါရမဇ္ဈတ္တတံ သမုဋ္ဌာပေတီတိ သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန အဿာမိကတာဝကာလိကဘာဝဝသေန မနသိကရောတော သော ပဟီယတိ။ တေနဿ အနိစ္စတော မနသိကာရော အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတိ။ သတ္တေသု ဒေါသေ ဥပ္ပန္နေ ပန အာဃာတဝိနယကကစောပမောဝါဒါဒီနံ ဝသေန မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ တံ ဘာဝယတော ဒေါသော ပဟီယတိ၊ တေနဿ မေတ္တာဘာဝနာ အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ခါဏုကဏ္ဋကတိဏပဏ္ဏာဒီသု ပန ဒေါသေ ဥပ္ပန္နေ တွံ ကဿ ကုပ္ပသိ၊ ကိံ ပထဝီဓာတုယာ၊ ဥဒါဟု အာပေါဓာတုယာ၊ ကော ဝါ ပနာယံ ကုပ္ပတိ နာမ၊ ကိံ ပထဝီဓာတု ဥဒါဟု အာပေါဓာတူတိအာဒိနာ နယေန ဓာတုမနသိကာရံ ကရောန္တဿ ဒေါသော ပဟီယတိ။ တေနဿ ဓာတုမနသိကာရော အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတိ။

မောဟေ ပန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပ္ပန္နေ –

‘‘ဂရူသံဝါသော ဥဒ္ဒေသော၊ ဥဒ္ဒိဋ္ဌပရိပုစ္ဆနံ၊

ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ၊ ဌာနာဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယော၊

ပဉ္စ ဓမ္မူပနိဿာယ၊ မောဟဓာတု ပဟီယတီ’’တိ။ –

ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဥပနိဿိတဗ္ဗာ။ ဂရုံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော ဟိ ဘိက္ခု – ‘‘အာစရိယော ဂါမပ္ပဝေသနံ အနာပုစ္ဆန္တဿ ပတ္တကာလေ ဝတ္တံ အကရောန္တဿ ဃဋသတဥဒကာဟရဏာဒိဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ယတ္တပ္ပဋိယတ္တော ဟောတိ၊ အထဿ မောဟော ပဟီယတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှန္တောပိ – ‘‘အာစရိယော ဥဒ္ဒေသကာလေ ဥဒ္ဒေသံ အဂ္ဂဏှန္တဿ အသာဓုကံ သဇ္ဈာယန္တဿ စ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ယတ္တပ္ပဋိယတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိဿ မောဟော ပဟီယတိ။ ဂရုဘာဝနီယေ ဘိက္ခူ ဥပသံကမိတွာ ‘‘ဣဒံ ဘန္တေ ကထံ ဣမဿ ကော အတ္ထော’’တိ ပရိပုစ္ဆန္တော ကံခံ ဝိနောဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိဿ မောဟော ပဟီယတိ။ ကာလေန ဓမ္မသဝနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သုဏန္တဿာပိ တေသု တေသု ဌာနေသု အတ္ထော ပါကဋော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိဿ မောဟော ပဟီယတိ။ ဣဒမဿ ကာရဏံ၊ ဣဒံ န ကာရဏန္တိ ဌာနာဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယေ ဆေကော ဟောတိ၊ ဧဝမ္ပိဿ မောဟော ပဟီယတိ။ တေနဿ ပဉ္စဓမ္မူပနိဿယော အညံ နိမိတ္တံ နာမ ဟောတိ။

အပိစ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ယံကိဉ္စိ ဘာဝေန္တဿာပိ ဣမေ ဝိတက္ကာ ပဟီယန္တိ ဧဝ။ ဣမာနိ ပန နိမိတ္တာနိ ဥဇုဝိပစ္စနီကာနိ ပဋိပက္ခဘူတာနိ။ ဣမေဟိ ပဟီနာ ရာဂါဒယော သုပ္ပဟီနာ ဟောန္တိ။ ယထာ ဟိ အဂ္ဂိံ အလ္လကဋ္ဌေဟိပိ ပံသူဟိပိ သာခါဒီဟိပိ ပေါထေတွာ နိဗ္ဗာပေန္တိယေဝ၊ ဥဒကံ ပန အဂ္ဂိဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကံ၊ တေန နိဗ္ဗုတော သုနိဗ္ဗုတော ဟောတိ၊ ဧဝမိမေဟိ နိမိတ္တေဟိ ပဟီနာ ရာဂါဒယော သုပ္ပဟီနာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတာနိ ကထိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ကုသလူပသံဟိတန္တိ ကုသလနိဿိတံ ကုသလဿ ပစ္စယဘူတံ။ အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တံယေဝ။ ပလဂဏ္ဍောတိ ဝဍ္ဎကီ။ သုခုမာယ အာဏိယာတိ ယံ အာဏိံ နီဟရိတုကာမော ဟောတိ၊ တတော သုခုမတရာယ သာရဒါရုအာဏိယာ။ ဩဠာရိကံ အာဏိန္တိ စန္ဒဖလကေ ဝါ သာရဖလကေ ဝါ အာကောဋိတံ ဝိသမာဏိံ။ အဘိနိဟနေယျာတိ မုဂ္ဂရေန အာကောဋေန္တော ဟနေယျ။ အဘိနီဟရေယျာတိ ဧဝံ အဘိနိဟနန္တော ဖလကတော နီဟရေယျ။ အဘိနိဝသေယျာတိ ဣဒါနိ ဗဟု နိက္ခန္တာတိ ဉတွာ ဟတ္ထေန စာလေတွာ နိက္ကဍ္ဎေယျ ။ တတ္ထ ဖလကံ ဝိယ စိတ္တံ၊ ဖလကေ ဝိသမာဏီ ဝိယ အကုသလဝိတက္ကာ၊ သုခုမာဏီ ဝိယ အညံ အသုဘဘာဝနာဒိကုသလနိမိတ္တံ၊ သုခုမာဏိယာ ဩဠာရိကာဏိနီဟရဏံ ဝိယ အသုဘဘာဝနာဒီဟိ ကုသလနိမိတ္တေဟိ တေသံ ဝိတက္ကာနံ နီဟရဏံ။

၂၁၇။ အဟိကုဏပေနာတိအာဒိ အတိဇေဂုစ္ဆပဋိကူလကုဏပဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဌေ အာသတ္တေနာတိ ကေနစိဒေဝ ပစ္စတ္ထိကေန အာနေတွာ ကဏ္ဌေ ဗဒ္ဓေန ပဋိမုက္ကေန။ အဋ္ဋိယေယျာတိ အဋ္ဋော ဒုက္ခိတော ဘဝေယျ။ ဟရာယေယျာတိ လဇ္ဇေယျ။ ဇိဂုစ္ဆေယျာတိ သဉ္ဇာတဇိဂုစ္ဆော ဘဝေယျ။

ပဟီယန္တီတိ ဧဝံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧတေ အကုသလာ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ ဒုက္ခဝိပါကာတိ အတ္တနော ပညာဗလေန ဥပပရိက္ခတော အဟိကုဏပါဒီနိ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆန္တဿ ပဟီယန္တိ။ ယော ပန အတ္တနော ပညာဗလေန ဥပပရိက္ခိတုံ န သက္ကောတိ၊ တေန အာစရိယံ ဝါ ဥပဇ္ဈာယံ ဝါ အညတရံ ဝါ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗြဟ္မစာရိံ သင်္ဃတ္ထေရံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဏ္ဍိံ ပဟရိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃမေဝ ဝါ သန္နိပါတေတွာ အာရောစေတဗ္ဗံ၊ ဗဟုနဉှိ သန္နိပါတေ ဘဝိဿတေဝ ဧကော ပဏ္ဍိတမနုဿော၊ သွာယံ ဧဝံ ဧတေသု အာဒီနဝေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ကထေဿတိ၊ ကာယဝိစ္ဆိန္ဒနီယကထာဒီဟိ ဝါ ပန တေ ဝိတက္ကေ နိဂ္ဂဏှိဿတီတိ။

၂၁၈။ အသတိအမနသိကာရော အာပဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ နေဝ သော ဝိတက္ကော သရိတဗ္ဗော န မနသိကာတဗ္ဗော၊ အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ရူပံ အပဿိတုကာမော ပုရိသော အက္ခီနိ နိမီလေယျ၊ ဧဝမေဝ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နေန ဘိက္ခုနာ စိတ္တမှိ ဝိတက္ကေ ဥပ္ပန္နေ အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿ သော ဝိတက္ကော ပဟီယတိ၊ တသ္မိံ ပဟီနေ ပုန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။

သစေ န ပဟီယတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတော ဓမ္မကထာပဗန္ဓော ဟောတိ၊ သော မဟာသဒ္ဒေန သဇ္ဈာယိတဗ္ဗော။ ဧဝမ္ပိ စေ အညဝိဟိတကဿ သတော သော န ပဟီယတိ။ ထဝိကာယ မုဋ္ဌိပေါတ္ထကော ဟောတိ၊ ယတ္ထ စ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏာပိ ဓမ္မဝဏ္ဏာပိ လိခိတာ ဟောန္တိ၊ တံ နီဟရိတွာ ဝါစေန္တေန အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ စေ န ပဟီယတိ၊ ထဝိကတော အရဏိသဟိတာနိ နီဟရိတွာ ‘‘အယံ ဥတ္တရာရဏီ အယံ အဓရာရဏီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တေန အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ စေ န ပဟီယတိ၊ သိပါဋိကံ နီဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ အာရကဏ္ဋကံ နာမ၊ အယံ ပိပ္ဖလကော နာမ၊ ဣဒံ နခစ္ဆေဒနံ နာမ၊ အယံ သူစိ နာမာ’’တိ ပရိက္ခာရံ သမန္နာနေန္တေန အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ စေ န ပဟီယတိ၊ သူစိံ ဂဟေတွာ စီဝရေ ဇိဏ္ဏဋ္ဌာနံ သိဗ္ဗန္တေန အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ယာဝ န ပဟီယတိ၊ တာဝ တံ တံ ကုသလကမ္မံ ကရောန္တေန အညဝိဟိတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ပဟီနေ ပုန မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ၊ နဝကမ္မံ ပန န ပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဝိတက္ကေ ပစ္ဆိန္နေ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဿ ဩကာသော န ဟောတိ။

ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပန နဝကမ္မံ ကတွာပိ ဝိတက္ကံ ပစ္ဆိန္ဒိံသု။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – တိဿသာမဏေရဿ ကိရ ဥပဇ္ဈာယော တိဿမဟာဝိဟာရေ ဝသတိ။ တိဿသာမဏေရော ‘‘ဘန္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတောမှီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ နှာနဥဒကံ ဒုလ္လဘံ၊ မံ ဂဟေတွာ စိတ္တလပဗ္ဗတံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ တတ္ထ နံ ထေရော အာဟ ‘‘အယံ ဝိဟာရော အစ္စန္တသင်္ဃိကော၊ ဧကံ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ကရောဟီ’’တိ။ သော သာဓု ဘန္တေတိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သံယုတ္တနိကာယံ ပဗ္ဘာရသောဓနံ တေဇောဓာတုကသိဏပရိကမ္မန္တိ တီဏီပိ ဧကတော အာရဘိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပနံ ပါပေသိ၊ သံယုတ္တနိကာယံ ပရိယောသာပေသိ၊ လေဏကမ္မံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ သဗ္ဗံ ကတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သညံ အဒါသိ။ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘ဒုက္ခေန တေ သာမဏေရ ကတံ၊ အဇ္ဇ တာဝ တွံယေဝ ဝသာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တံ ရတ္တိံ လေဏေ ဝသန္တော ဥတုသပ္ပာယံ လဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ အကံသု။ အဇ္ဇာပိ တိဿတ္ထေရစေတိယန္တိ ပညာယတိ။ ဣဒံ ပဗ္ဗံ အသတိပဗ္ဗံ နာမ။

၂၁၉။ ဣမသ္မိံ ဌတွာ ဝိတက္ကေ နိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တော ဣဓ ဌတွာ နိဂ္ဂဏှိဿတီတိ ဝိတက္ကမူလဘေဒံ ပဗ္ဗံ ဒဿေန္တော ပုန တဿ စေ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိတက္ကသင်္ခါရသဏ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗန္တိ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ ပစ္စယော၊ ကာရဏံ မူလန္တိ အတ္ထော။ သန္တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ သဏ္ဌာနံ၊ ဝိတက္ကသင်္ခါရဿ သဏ္ဌာနံ ဝိတက္ကသင်္ခါရသဏ္ဌာနံ၊ တံ မနသိကာတဗ္ဗန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ အယံ ဝိတက္ကော ကိံ ဟေတု ကိံ ပစ္စယာ ကိံ ကာရဏာ ဥပ္ပန္နောတိ ဝိတက္ကာနံ မူလဉ္စ မူလမူလဉ္စ မနသိကာတဗ္ဗန္တိ။ ကိံ နု ခေါ အဟံ သီဃံဂစ္ဆာမီတိ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဟံ သီဃံ ဂစ္ဆာမိ? ယံနူနာဟံ သဏိကံ ဂစ္ဆေယျန္တိ ကိံ မေ ဣမိနာ သီဃဂမနေန၊ သဏိကံ ဂစ္ဆိဿာမီတိ စိန္တေသိ။ သော သဏိကံ ဂစ္ဆေယျာတိ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ သဏိကံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

တတ္ထ တဿ ပုရိသဿ သီဃဂမနကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကသမာရုဠှကာလော။ တဿ သဏိကဂမနကာလော ဝိယ ဣမဿ ဝိတက္ကစာရပစ္ဆေဒနကာလော။ တဿ ဌိတကာလော ဝိယ ဣမဿ ဝိတက္ကစာရေ ပစ္ဆိန္နေ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ စိတ္တောတရဏကာလော။ တဿ နိသိန္နကာလော ဝိယ ဣမဿ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တကာလော။ တဿ နိပန္နကာလော ဝိယ ဣမဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာယ ဖလသမာပတ္တိယာ ဒိဝသံ ဝီတိဝတ္တနကာလော။ တတ္ထ ဣမေ ဝိတက္ကာ ကိံ ဟေတုကာ ကိံ ပစ္စယာတိ ဝိတက္ကာနံ မူလမူလံ ဂစ္ဆန္တဿ ဝိတက္ကစာရော သိထိလော ဟောတိ။ တသ္မိံ သိထိလီဘူတေ မတ္ထကံ ဂစ္ဆန္တေ ဝိတက္ကာ သဗ္ဗသော နိရုဇ္ဈန္တိ။ အယမတ္ထော ဒုဒ္ဒုဘဇာတကေနပိ ဒီပေတဗ္ဗော –

သသကဿ ကိရ ဗေလုဝရုက္ခမူလေ နိဒ္ဒါယန္တဿ ဗေလုဝပက္ကံ ဝဏ္ဋတော ဆိဇ္ဇိတွာ ကဏ္ဏမူလေ ပတိတံ။ သော တဿ သဒ္ဒေန ‘‘ပထဝီ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ သညာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝေဂေန ပလာယိ။ တံ ဒိသွာ ပုရတော အညေပိ စတုပ္ပဒါ ပလာယိံသု။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သီဟော ဟောတိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပထဝီ နာမ ကပ္ပဝိနာသေ ဘိဇ္ဇတိ၊ အန္တရာ ပထဝီဘေဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ယံနူနာဟံ မူလမူလံ ဂန္တွာ အနုဝိဇ္ဇေယျ’’န္တိ။ သော ဟတ္ထိနာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သသကံ ပုစ္ဆိ ‘‘တယာ၊ တာတ၊ ပထဝီ ဘိဇ္ဇမာနာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ။ သသော ‘‘အာမ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ သီဟော ‘‘ဧဟိ၊ ဘော၊ ဒဿေဟီ’’တိ။ သသော ‘‘န သက္ကောမိ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ၊ ရေ၊ မာ ဘာယီ’’တိ သဏှမုဒုကေန ဂဟေတွာ ဂတော သသော ရုက္ခဿ အဝိဒူရေ ဌတွာ –

‘‘ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ယသ္မိံ ဒေသေ ဝသာမဟံ၊

အဟမ္ပေတံ န ဇာနာမိ၊ ကိမေတံ ဒုဒ္ဒုဘာယတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၈၅) –

ဂါထမာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တွံ ဧတ္ထေဝ တိဋ္ဌာ’’တိ ရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ သသကဿ နိပန္နဋ္ဌာနံ အဒ္ဒသ၊ ဗေလုဝပက္ကံ အဒ္ဒသ၊ ဥဒ္ဓံ ဩလေကေတွာ ဝဏ္ဋံ အဒ္ဒသ၊ ဒိသွာ ‘‘အယံ သသော ဧတ္ထ နိပန္နော၊ နိဒ္ဒါယမာနော ဣမဿ ကဏ္ဏမူလေ ပတိတဿ သဒ္ဒေန ‘ပထဝီ ဘိဇ္ဇတီ’တိ ဧဝံသညီ ဟုတွာ ပလာယီ’’တိ ဉတွာ တံ ကာရဏံ သသံ ပုစ္ဆိ။ သသော ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဗေလုဝ ပတိတံ သုတွာ၊ ဒုဒ္ဒုဘန္တိ သသော ဇဝိ၊

သသဿ ဝစနံ သုတွာ၊ သန္တတ္တာ မိဂဝါဟိနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၈၆)၊

တတော ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ ဘာယထာ’’တိ မိဂဂဏေ အဿာသေသိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကာနံ မူလမူလံ ဂစ္ဆန္တဿ ဝိတက္ကာ ပဟီယန္တိ။

၂၂၀။ ဣမသ္မိံ ဝိတက္ကမူလဘေဒပဗ္ဗေ ဌတွာ ဝိတက္ကေ နိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တေန ပန ဧဝံ နိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာတိ အပရမ္ပိ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ပုန တဿ စေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။

ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယာတိ ဟေဋ္ဌာဒန္တေ ဥပရိဒန္တံ ဌပေတွာ။ စေတသာ စိတ္တန္တိ ကုသလစိတ္တေန အကုသလစိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ။ ဗလဝါ ပုရိသောတိ ယထာ ထာမသမ္ပန္နော မဟာဗလော ပုရိသော ဒုဗ္ဗလံ ပုရိသံ သီသေ ဝါ ဂလေ ဝါ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျ အဘိနိပ္ပီဠေယျ အဘိသန္တာပေယျ သန္တတ္တံ ကိလန္တံ မုစ္ဆာပရေတံ ဝိယ ကရေယျ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခုနာ ဝိတက္ကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိမလ္လေန ဟုတွာ ‘‘ကေ စ တုမှေ ကော စာဟ’’န္တိ အဘိဘဝိတွာ – ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၂။၅) ဧဝံ မဟာဝီရိယံ ပဂ္ဂယှ ဝိတက္ကာ နိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ဣမ အတ္ထဒီပိကံ ဥပမံ အာဟရိ။

၂၂၁။ ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဣဒံ ပရိယာဒါနဘာဇနိယံ နာမ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယထာ ပန သတ္ထာစရိယော တိရောရဋ္ဌာ အာဂတံ ရာဇပုတ္တံ ပဉ္စာဝုဓသိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ အတ္တနော ရဋ္ဌေ ရဇ္ဇံ ဂဏှ။ သစေ တေ အန္တရာမဂ္ဂေ စောရာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဓနုနာ ကမ္မံ ကတွာ ဂစ္ဆ။ သစေ တေ ဓနု နဿတိ ဝါ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ သတ္တိယာ အသိနာ’’တိ ဧဝံ ပဉ္စဟိပိ အာဝုဓေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဥယျောဇေတိ။ သော တထာ ကတွာ သကရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘောတိ။ ဧဝမေဝံ ဘဂဝါ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တံ ဘိက္ခုံ အရဟတ္တဂဟဏတ္ထာယ ဥယျောဇေန္တော – ‘‘သစဿ အန္တရာ အကုသလဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အညနိမိတ္တပဗ္ဗေ ဌတွာ တေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ။ တတ္ထ အသက္ကောန္တော အာဒီနဝပဗ္ဗေ ဌတွာ၊ တတြာပိ အသက္ကောန္တော အသတိပဗ္ဗေ ဌတွာ၊ တတြာပိ အသက္ကောန္တော ဝိတက္ကမူလဘေဒပဗ္ဗေ ဌတွာ၊ တတြာပိ အသက္ကောန္တော အဘိနိဂ္ဂဏှနပဗ္ဗေ ဌတွာ ဝိတက္ကေ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဣမာနိ ပဉ္စ ပဗ္ဗာနိ ဒေသေသိ။

ဝသီ ဝိတက္ကပရိယာယပထေသူတိ ဝိတက္ကစာရပထေသု စိဏ္ဏဝသီ ပဂုဏဝသီတိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ဝိတက္ကံ အာကင်္ခိဿတီတိ ဣဒံ အဿ ဝသီဘာဝါကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အယဉှိ ပုဗ္ဗေ ယံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတုကာမော ဟောတိ၊ တံ န ဝိတက္ကေတိ။ ယံ န ဝိတက္ကေတုကာမော ဟောတိ၊ တံ ဝိတက္ကေတိ။ ဣဒါနိ ပန ဝသီဘူတတ္တာ ယံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတုကာမော ဟောတိ၊ တံယေဝ ဝိတက္ကေတိ။ ယံ န ဝိတက္ကေတုကာမော၊ န တံ ဝိတက္ကေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ ဝိတက္ကံ အာကင်္ခိဿတိ၊ တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေဿတိ။ ယံ ဝိတက္ကံ နာကင်္ခိဿတိ၊ န တံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ခေဿတီ’’တိ။ အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှန္တိအာဒိ သဗ္ဗာသဝသုတ္တေ ဝုတ္တမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝိတက္ကသဏ္ဌာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလပဏ္ဏာသဋ္ဌကထာယ ပဌမော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော။

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဇ္ဈိမနိကာယေ

မူလပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ

(ဒုတိယော ဘာဂေါ)