📜

၅။ စူဠယမကဝဂ္ဂေါ

၁။ သာလေယျကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သာလေယျကသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောသလေသူတိ ကောသလာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ။ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ကောသလာတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ကောသလေသု ဇနပဒေ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ မဟာပနာဒံ ရာဇကုမာရံ နာနာနာဋကာနိ ဒိသွာ သိတမတ္တမ္ပိ အကရောန္တံ သုတွာ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ယော မမ ပုတ္တံ ဟသာပေတိ၊ သဗ္ဗာလင်္ကာရေန နံ အလင်္ကရောမီ’’တိ။ တတော နင်္ဂလာနိပိ ဆဍ္ဍေတွာ မဟာဇနကာယေ သန္နိပတိတေ မနုဿာ သာတိရေကာနိ သတ္တဝဿာနိ နာနာကီဠိကာယော ဒဿေတွာ နံ ဟသာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော သက္ကော ဒေဝနဋံ ပေသေသိ။ သော ဒိဗ္ဗနာဋကံ ဒဿေတွာ ဟသာပေသိ။ အထ တေ မနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနောကာသာဘိမုခါ ပက္ကမိံသု။ တေ ပဋိပထေ မိတ္တသုဟဇ္ဇာဒယော ဒိသွာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တာ၊ ‘‘ကစ္စိ၊ ဘော၊ ကုသလံ၊ ကစ္စိ၊ ဘော၊ ကုသလ’’န္တိ အာဟံသု။ တသ္မာ တံ ‘‘ကုသလံ ကုသလ’’န္တိ ဝစနံ ဥပါဒါယ သော ပဒေသော ကောသလာတိ ဝုစ္စတီတိ။

စာရိကံ စရမာနောတိ အတုရိတစာရိကံ စရမာနော။ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိန္တိ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါတိ ဧဝံ အပရိစ္ဆိန္နေန မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ။ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ သမောသရဏဂါမောပိ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ဝုစ္စတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘောဂဂါမောပိ။ ဣဓ သမောသရဏဂါမော အဓိပ္ပေတော။ တဒဝသရီတိ တံ အဝသရိ၊ သမ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရော ပနေတ္ထ အနိယာမိတော၊ တသ္မာ တဿ အဝိဒူရေ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကော ဧကော ဝနသဏ္ဍော ဘဝိဿတိ၊ သတ္ထာ တံ ဝနသဏ္ဍံ ဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဿောသုန္တိ သုဏိံသု ဥပလဘိံသု။ သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန ဇာနိံသု။ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ ပဒပူရဏမတ္တေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အဿောသုံယေဝ ၊ န နေသံ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ အဿောသုံ၊ တံ ပကာသေတုံ သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခလူတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ တေသံ အညမညံ အာလပနမတ္တံ။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝတော ဂေါတ္တဝသေန ပရိဒီပနံ။ တသ္မာ သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမောတိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ၊ ဘော၊ ဂေါတမဂေါတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝဒီပနံ။ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တံ ခေါ ပနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တဿ ခေါ ပန ဘောတော ဂေါတမဿာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏောတိ ကလျာဏဂုဏသမန္နာဂတော၊ သေဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိတ္တိသဒ္ဒေါတိ ကိတ္တိယေဝ၊ ထုတိဃောသော ဝါ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ သဒေဝကံ လောကံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဥဂ္ဂတော။ ကိန္တိ? ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ…ပေ… ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ။

တတြာယံ ပဒသမ္ဗန္ဓော – သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ၊ ဣတိပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ…ပေ… ဣတိပိ ဘဂဝါတိ။ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါတိ ဣမေဟိ တာဝ ကာရဏေဟိ သော ဘဂဝါ အရဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိအာဒိနာ နယေန မာတိကံ နိက္ခိပိတွာ သဗ္ဗာနေဝ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ တတော တေသံ ဝိတ္ထာရော ဂဟေတဗ္ဗော။

သာဓု ခေါ ပနာတိ သုန္ဒရံ ခေါ ပန၊ အတ္ထာဝဟံ သုခါဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပါနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပေါ သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဧဝရူပါနံ အနေကေဟိပိ ကပ္ပကောဋိသတသဟဿေဟိ ဒုလ္လဘဒဿနာနံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တေဟိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနရတနပဋိမဏ္ဍိတေဟိ ဒွတ္တိံသ္မဟာပုရိသလက္ခဏဝရေဟိ သမာကိဏ္ဏမနောရမသရီရာနံ အတပ္ပကဒဿနာနံ အတိမဓုရဓမ္မနိဂ္ဃောသာနံ၊ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဒါနံ အရဟတံ။ ဒဿနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဒဿနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတိ။ သစေ ပန အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေန ဗြဟ္မဿရေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဧကံ ပဒမ္ပိ သောတုံ လဘိဿာမ၊ သာဓုတရံယေဝ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတွာ။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ တုဋ္ဌမာနသာ အာဂမံသု။ ဧတဒဝေါစုန္တိ ဒုဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ အဂါရိကပုစ္ဆာ အနဂါရိကပုစ္ဆာ စ။ တတ္ထ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလံ၊ ကိံ အကုသလ’’န္တိ ဣမိနာ နယေန အဂါရိကပုစ္ဆာ အာဂတာ။ ‘‘ဣမေ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ’’တိ ဣမိနာ နယေန အနဂါရိကပုစ္ဆာ။ ဣမေ ပန အတ္တနော အနုရူပံ အဂါရိကပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တာ ဧတံ၊ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစုံ။ တေသံ ဘဂဝါ ယထာ န သက္ကောန္တိ သလ္လက္ခေတုံ၊ ဧဝံ သံခိတ္တေနေဝ တာဝ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော၊ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု ခေါ ဂဟပတယောတိအာဒိမာဟ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ယထာ န သလ္လက္ခေန္တိ၊ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ? ပဏ္ဍိတမာနိကာ ဟိ တေ၊ အာဒိတောဝ မာတိကံ အဋ္ဌပေတွာ ယထာ သလ္လက္ခေန္တိ၊ ဧဝံ အတ္ထေ ဝိတ္ထာရိတေ၊ ဒေသနံ ဥတ္တာနိကာတိ မညန္တာ အဝဇာနန္တိ၊ မယမ္ပိ ကထေန္တာ ဧဝမေဝ ကထေယျာမာတိ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ။ တေန နေသံ ဘဂဝါ ယထာ န သက္ကောန္တိ သလ္လက္ခေတုံ၊ ဧဝံ သံခိတ္တေနေဝ တာဝ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတော သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တေဟိ ဝိတ္ထာရဒေသနံ ယာစိတော ဝိတ္ထာရေန ဒေသေတုံ၊ တေန ဟိ ဂဟပတယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေန ဟီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ မံ တုမှေ ယာစထ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။

၄၄၀။ တိဝိဓန္တိ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ။ ကာယေနာတိ ကာယဒွါရေန။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာတိ အဓမ္မစရိယသင်္ခါတာ ဝိသမစရိယာ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော၊ အဓမ္မဿ စရိယာ အဓမ္မစရိယာ၊ အဓမ္မကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဝိသမာ စရိယာ၊ ဝိသမဿ ဝါ ကမ္မဿ စရိယာတိ ဝိသမစရိယာ။ အဓမ္မစရိယာ စ သာ ဝိသမစရိယာ စာတိ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗေသု ကဏှသုက္ကပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ လုဒ္ဒေါတိ ကက္ခဠော။ ဒါရုဏောတိ သာဟသိကော။ လောဟိတပါဏီတိ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ပါဏီ လောဟိတေန လိပ္ပန္တိ။ သစေပိ န လိပ္ပန္တိ၊ တထာဝိဓော လောဟိတပါဏီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဟတပ္ပဟတေ နိဝိဋ္ဌောတိ ဟတေ စ ပရဿ ပဟာရဒါနေ ၊ ပဟတေ စ ပရမာရဏေ နိဝိဋ္ဌော။ အဒယာပန္နောတိ နိက္ကရုဏတံ အာပန္နော။

ယံ တံ ပရဿာတိ ယံ တံ ပရဿ သန္တကံ။ ပရဝိတ္တူပကရဏန္တိ တဿေဝ ပရဿ ဝိတ္တူပကရဏံ တုဋ္ဌိဇနနံ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍကံ။ ဂါမဂတံ ဝါတိ အန္တောဂါမေ ဝါ ဌပိတံ။ အရညဂတံ ဝါတိ အရညေ ရုက္ခဂ္ဂပဗ္ဗတမတ္ထကာဒီသု ဝါ ဌပိတံ။ အဒိန္နန္တိ တေဟိ ပရေဟိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အဒိန္နံ။ ထေယျသင်္ခါတန္တိ ဧတ္ထ ထေနောတိ စောရော။ ထေနဿ ဘာဝေါ ထေယျံ၊ အဝဟရဏစိတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ကောဋ္ဌာသဿေတံ အဓိဝစနံ၊ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ထေယျဉ္စ တံ သင်္ခါတဉ္စာတိ ထေယျသင်္ခါတံ၊ ထေယျစိတ္တသင်္ခါတော ဧကော စိတ္တကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော ။ ကရဏတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တသ္မာ ထေယျသင်္ခါတေနာတိ အတ္ထတော ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

မာတုရက္ခိတာတိအာဒီသု ယံ ပိတရိ နဋ္ဌေ ဝါ မတေ ဝါ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီဟိ ပဋိဇဂ္ဂမာနာ၊ ဝယပတ္တံ ကုလဃရေ ဒဿာမီတိ မာတာ ရက္ခတိ၊ အယံ မာတုရက္ခိတာ နာမ။ ဧတေနုပါယေန ပိတုရက္ခိတာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဘာဂကုလာနိ ပန ကုစ္ဆိဂတေသုပိ ဂဗ္ဘေသု ကတိကံ ကရောန္တိ – ‘‘သစေ မယှံ ပုတ္တော ဟောတိ၊ တုယှံ ဓီတာ၊ အညတ္ထ ဂန္တုံ န လဘိဿတိ၊ မယှံ ပုတ္တဿေဝ ဟောတူ’’တိ။ ဧဝံ ဂဗ္ဘေပိ ပရိဂ္ဂဟိတာ သဿာမိကာ နာမ။ ‘‘ယော ဣတ္ထန္နာမံ ဣတ္ထိံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဧတ္တကော ဒဏ္ဍော’’တိ ဧဝံ ဂါမံ ဝါ ဂေဟံ ဝါ ဝီထိံ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ဌပိတဒဏ္ဍာ၊ ပန သပရိဒဏ္ဍာ နာမ။ အန္တမသော မာလာဂုဏပရိက္ခိတ္တာပီတိ ယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန၊ ‘‘ဧသာ မေ ဘရိယာ ဘဝိဿတီ’’တိ သညာယ တဿာ ဥပရိ ကေနစိ မာလာဂုဏံ ခိပန္တေန မာလာဂုဏမတ္တေနာပိ ပရိက္ခိတ္တာ ဟောတိ။ တထာရူပါသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတာ ဟောတီတိ ဧဝရူပါသု ဣတ္ထီသု သမ္မာဒိဋ္ဌိသုတ္တေ ဝုတ္တမိစ္ဆာစာရလက္ခဏဝသေန ဝီတိက္ကမံ ကတ္တာ ဟောတိ။

သဘာဂတောတိ သဘာယံ ဌိတော။ ပရိသာဂတောတိ ပရိသာယံ ဌိတော။ ဉာတိမဇ္ဈဂတောတိ ဒါယာဒါနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ပူဂမဇ္ဈဂတောတိ သေနီနံ မဇ္ဈေ ဌိတော။ ရာဇကုလမဇ္ဈဂတောတိ ရာဇကုလဿ မဇ္ဈေ မဟာဝိနိစ္ဆယေ ဌိတော ။ အဘိနီတောတိ ပုစ္ဆနတ္ထာယ နီတော။ သက္ခိပုဋ္ဌောတိ သက္ခိံ ကတွာ ပုစ္ဆိတော။ ဧဟမ္ဘော ပုရိသာတိ အာလပနမေတံ။ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါတိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒိဟေတု ဝါ ဓနဟေတု ဝါ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဝါတိ ဧတ္ထ အာမိသန္တိ လာဘော အဓိပ္ပေတော။ ကိဉ္စိက္ခန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အပ္ပမတ္တကံ။ အန္တမသော တိတ္တိရဝဋ္ဋကသပ္ပိပိဏ္ဍနဝနီတပိဏ္ဍာဒိမတ္တကဿပိ လဉ္ဇဿ ဟေတူတိ အတ္ထော။ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတာ ဟောတီတိ ဇာနန္တောယေဝ မုသာဝါဒံ ကတ္တာ ဟောတိ။

ဣမေသံဘေဒါယာတိ ယေသံ ဣတောတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ ဟောတိ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ အမူသံ ဘေဒါယာတိ ယေသံ အမုတြာတိ ဝုတ္တာနံ သန္တိကေ သုတံ ဟောတိ၊ တေသံ ဘေဒါယ။ ဣတိ သမဂ္ဂါနံ ဝါ ဘေဒကာတိ ဧဝံ သမဂ္ဂါနံ ဝါ ဒွိန္နံ သဟာယကာနံ ဘေဒံ ကတ္တာ။ ဘိန္နာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာတိ သုဋ္ဌု ကတံ တယာ၊ တံ ပဇဟန္တေန ကတိပါဟေနေဝ တေ မဟန္တံ အနတ္ထံ ကရေယျာတိ ဧဝံ ဘိန္နာနံ ပုန အသံသန္ဒနာယ အနုပ္ပဒါတာ ဥပတ္ထမ္ဘေတာ ကာရဏံ ဒဿေတာတိ အတ္ထော။ ဝဂ္ဂေါ အာရာမော အဘိရတိဋ္ဌာနမဿာတိ ဝဂ္ဂါရာမော။ ဝဂ္ဂရတောတိ ဝဂ္ဂေသု ရတော။ ဝဂ္ဂေ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ နန္ဒတီတိ ဝဂ္ဂနန္ဒီ။ ဝဂ္ဂကရဏိံ ဝါစန္တိ ယာ ဝါစာ သမဂ္ဂေပိ သတ္တေ ဝဂ္ဂေ ကရောတိ ဘိန္ဒတိ၊ တံ ကလဟကာရဏံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

အဏ္ဍကာတိ ယထာ သဒေါသေ ရုက္ခေ အဏ္ဍကာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧဝံ သဒေါသတာယ ခုံသနာဝမ္ဘနာဒိဝစနေဟိ အဏ္ဍကာ ဇာတာ။ ကက္ကသာတိ ပူတိကာ။ ယထာ နာမ ပူတိကရုက္ခော ကက္ကသော ဟောတိ ပဂ္ဃရိတစုဏ္ဏော၊ ဧဝံ ကက္ကသာ ဟောတိ၊ သောတံ ဃံသမာနာ ဝိယ ပဝိသတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကက္ကသာ’’တိ။ ပရကဋုကာတိ ပရေသံ ကဋုကာ အမနာပါ ဒေါသဇနနီ။ ပရာဘိသဇ္ဇနီတိ ကုဋိလကဏ္ဋကသာခါ ဝိယ မမ္မေသု ဝိဇ္ဈိတွာ ပရေသံ အဘိသဇ္ဇနီ ဂန္တုကာမာနမ္ပိ ဂန္တုံ အဒတွာ လဂ္ဂနကာရီ။ ကောဓသာမန္တာတိ ကောဓဿ အာသန္နာ။ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာတိ အပ္ပနာသမာဓိဿ ဝါ ဥပစာရသမာဓိဿ ဝါ အသံဝတ္တနိကာ။ ဣတိ သဗ္ဗာနေဝ တာနိ သဒေါသဝါစာယ ဝေဝစနာနိ။

အကာလဝါဒီတိ အကာလေန ဝတ္တာ။ အဘူတဝါဒီတိ ယံ နတ္ထိ၊ တဿ ဝတ္တာ။ အနတ္ထဝါဒီတိ အကာရဏနိဿိတံ ဝတ္တာ။ အဓမ္မဝါဒီတိ အသဘာဝံ ဝတ္တာ ။ အဝိနယဝါဒီတိ အသံဝရဝိနယပဋိသံယုတ္တဿ ဝတ္တာ။ အနိဓာနဝတိ ဝါစန္တိ ဟဒယမဉ္ဇူသာယံ နိဓေတုံ အယုတ္တံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ အကာလေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗကာလဿ ပုဗ္ဗေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ အယုတ္တကာလေ ဝတ္တာ ဟောတိ။ အနပဒေသန္တိ သုတ္တာပဒေသဝိရဟိတံ။ အပရိယန္တဝတိန္တိ အပရိစ္ဆေဒံ၊ သုတ္တံ ဝါ ဇာတကံ ဝါ နိက္ခိပိတွာ တဿ ဥပလဗ္ဘံ ဝါ ဥပမံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ အာဟရိတွာ ဗာဟိရကထံယေဝ ကထေတိ။ နိက္ခိတ္တံ နိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘သုတ္တံ နု ခေါ ကထေတိ ဇာတကံ နု ခေါ၊ နဿ အန္တံ ဝါ ကောဋိံ ဝါ ပဿာမာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာ ဝဋရုက္ခသာခါနံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပါရောဟာ ဩတရန္တိ၊ ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ သမ္ပဇ္ဇိတွာ ပုန ဝဍ္ဎန္တိယေဝ ။ ဧဝံ အဍ္ဎယောဇနမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိယေဝ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ပန မူလရုက္ခော ဝိနဿတိ၊ ပဝေဏိဇာတကာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝမယမ္ပိ နိဂြောဓဓမ္မကထိကော နာမ ဟောတိ၊ နိက္ခိတ္တံ နိက္ခိတ္တမတ္တမေဝ ကတွာ ပဿေနေဝ ပရိဟရန္တော ဂစ္ဆတိ။ ယော ပန ဗဟုမ္ပိ ဘဏန္တော ဧတဒတ္ထမိဒံ ဝုတ္တန္တိ အာဟရိတွာ ဇာနာပေတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ န အတ္ထနိဿိတံ။

အဘိဇ္ဈာတာ ဟောတီတိ အဘိဇ္ဈာယ ဩလောကေတာ ဟောတိ။ အဟော ဝတာတိ ပတ္ထနတ္ထေ နိပါတော။ အဘိဇ္ဈာယ ဩလောကိတမတ္တကေန စေတ္ထ ကမ္မပထဘေဒေါ န ဟောတိ။ ယဒါ ပန၊ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမ သန္တကံ အဿ၊ အဟမေတ္ထ ဝသံ ဝတ္တေယျ’’န္တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ တဒါ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ အယမိဓ အဓိပ္ပေတော။

ဗျာပန္နစိတ္တောတိ ဝိပန္နစိတ္တော ပူတိဘူတစိတ္တော။ ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌစိတ္တသင်္ကပ္ပော။ ဟညန္တူတိ ဃာတိယန္တူ။ ဝဇ္ဈန္တူတိ ဝဓံ ပါပုဏန္တု။ မာ ဝါ အဟေသုန္တိ ကိဉ္စိပိ မာ အဟေသုံ။ ဣဓာပိ ကောပမတ္တကေန ကမ္မပထဘေဒေါ န ဟောတိ။ ဟညန္တူတိအာဒိစိန္တနေနေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောတိ အကုသလဒဿနော။ ဝိပရီတဒဿနောတိ ဝိပလ္လတ္ထဒဿနော။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိ ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ယိဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ မဟာယာဂေါ။ ဟုတန္တိ ပဟေဏကသက္ကာရော အဓိပ္ပေတော၊ တမ္ပိ ဥဘယံ ဖလာဘာဝမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခိပတိ။ သုကတဒုက္ကဋာနန္တိ သုကတဒုက္ကဋာနံ၊ ကုသလာကုသလာနန္တိ အတ္ထော။ ဖလံ ဝိပါကောတိ ယံ ဖလန္တိ ဝါ ဝိပါကောတိ ဝါ ဝုစ္စတိ၊ တံ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ နတ္ထိ အယံ လောကောတိ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထိ။ နတ္ထိ ပရော လောကောတိ ဣဓ လောကေ ဌိတဿပိ ပရလောကော နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။ နတ္ထိ မာတာ နတ္ထိ ပိတာတိ တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလာဘာဝဝသေန ဝဒတိ။ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာတိ စဝိတွာ ဥပပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ အဘိဝိသိဋ္ဌာယ ပညာယ သယံ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဝေဒေန္တိ၊ တေ နတ္ထီတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝံ ဒီပေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကထိတာ ဟောတိ။

၄၄၁။ ပါဏာတိပါတံပဟာယာတိအာဒယော သတ္တ ကမ္မပထာ စူဠဟတ္ထိပဒေ ဝိတ္ထာရိတာ။ အနဘိဇ္ဈာဒယော ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

၄၄၂။ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျန္တိ သဟဘာဝံ ဥပဂစ္ဆေယျံ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနန္တိ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိဒေဝါနံ။ အာဘာနံ ဒေဝါနန္တိ အာဘာ နာမ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ ပရိတ္တာဘအပ္ပမာဏာဘအာဘဿရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ပရိတ္တာဘာနန္တိအာဒိ ပန ဧကတော အဂ္ဂဟေတွာ တေသံယေဝ ဘေဒတော ဂဟဏံ။ ပရိတ္တသုဘာနန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဘဂဝါ အာသဝက္ခယံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။

ဣဓ ဌတွာ ပန ဒေဝလောကာ သမာနေတဗ္ဗာ။ တိဿန္နံ တာဝ ဈာနဘူမီနံ ဝသေန နဝ ဗြဟ္မလောကာ၊ ပဉ္စ သုဒ္ဓါဝါသာ စတူဟိ အာရူပေဟိ သဒ္ဓိံ နဝါတိ အဋ္ဌာရသ၊ ဝေဟပ္ဖလေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိ၊ တေ အသညံ ပက္ခိပိတွာ ဝီသတိ ဗြဟ္မလောကာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဆဟိ ကာမာဝစရေဟိ သဒ္ဓိံ ဆဗ္ဗီသတိ ဒေဝလောကာ နာမ။ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘဂဝတာ ဒသကုသလကမ္မပထေဟိ နိဗ္ဗတ္တိ ဒဿိတာ။

တတ္ထ ဆသု တာဝ ကာမာဝစရေသု တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ဝိပါကေနေဝ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ ဥပရိဒေဝလောကာနံ ပန ဣမေ ကမ္မပထာ ဥပနိဿယဝသေန ကထိတာ ။ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ဟိ သီလံ၊ သီလဝတော စ ကသိဏပရိကမ္မံ ဣဇ္ဈတီတိ။ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဒုတိယာဒီနိ ဘာဝေတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိအာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စတူသု အရူပေသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ရူပါရူပဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ အသညဘဝေါ ပန ဗာဟိရကာနံ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာစိဏ္ဏောတိ ဣဓ န နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သာလေယျကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝေရဉ္ဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဝေရဉ္ဇကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝေရဉ္ဇကာတိ ဝေရဉ္ဇဝါသိနော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ကေနစိဒေဝ အနိယမိတကိစ္စေန။ သေသံ သဗ္ဗံ ပုရိမသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ ဣဓ အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီတိ ဧဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ ကတာ။ ပုရိမသုတ္တေ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနာတိ အယံ ဝိသေသော။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝေရဉ္ဇကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝစနမေတံ။ မဟာကောဋ္ဌိကောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော။ ဒုပ္ပညော ဒုပ္ပညောတိ ဧတ္ထ ပညာယ ဒုဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ၊ အပ္ပညော နိပ္ပညောတိ အတ္ထော။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါတိ ကာရဏပရိစ္ဆေဒပုစ္ဆာ၊ ကိတ္တကေန နု ခေါ ဧဝံ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ပုစ္ဆာ စ နာမေသာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။ တာသမိဒံ နာနာကရဏံ –

ကတမာ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ၊ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ။

ကတမာ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ? ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော၊ ဒွေဠှကဇာတော၊ ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ၊ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ။ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ (မဟာနိ။ ၁၅၀၊ စူဠနိ။ ပုဏ္ဏကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၂)။

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ? အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၁) ဧဝရူပါ အနုမတိံ ဂဟေတွာ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ပုစ္ဆာ အနုမတိပုစ္ဆာ နာမ။

‘‘စတ္တာရောမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာ၊ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၉၀) ဧဝရူပါ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သယမေဝ ပုစ္ဆိတွာ သယမေဝ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမဿ ပုစ္ဆာ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ နာမ။ တာသု ဣဓ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ။

ထေရော ဟိ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သယမေဝ ပဉှံ သမုဋ္ဌပေတွာ သယံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဣဒံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မတ္ထကံ ပါပေသိ။ ဧကစ္စော ဟိ ပဉှံ သမုဋ္ဌာပေတုံယေဝ သက္ကောတိ န နိစ္ဆေတုံ၊ ဧကစ္စော နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ န သမုဋ္ဌာပေတုံ၊ ဧကစ္စော ဥဘယမ္ပိ န သက္ကောတိ၊ ဧကစ္စော ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိ။ တေသု ထေရော ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိယေဝ။ ကသ္မာ? မဟာပညတာယ။ မဟာပညံ နိဿာယ ဟိ ဣမသ္မိံ သာသနေ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ မဟာကစ္စာနတ္ထေရော၊ ပုဏ္ဏတ္ထေရော၊ ကုမာရကဿပတ္ထေရော၊ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ အယမေဝ အာယသ္မာတိ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဝိသေသဋ္ဌာနံ အဓိဂတာ။ န ဟိ သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ သာဝကပါရမီဉာဏဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ သာရိပုတ္တတ္ထေရော တံ ဌာနံ အဓိဂတော။ ပညာယ ဟိ ထေရေန သဒိသော နတ္ထိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၉)။

တထာ န သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ သမာနေတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ မဟာကစ္စာနတ္ထေရော တတ္ထ ပဋိဗလော ဇာတော၊ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကစ္စာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၇)။

တထာ န သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ဓမ္မကထံ ကထေန္တေန ဒသ ကထာဝတ္ထူနိ အာဟရိတွာ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝိဘဇန္တေန ဓမ္မကထံ ကထေတုံ၊ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ ပုဏ္ဏတ္ထေရော စတုပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ နိသိန္နော လီဠာယန္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဓမ္မံ ကထေသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၆)။

တထာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဓမ္မံ ကထေန္တော ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အနုက္ကမိတွာ ယဋ္ဌိကောဋိံ ဂဟေတွာ အန္ဓော ဝိယ၊ ဧကပဒိကံ ဒဏ္ဍကသေတုံ အာရုဠှော ဝိယ စ ဂစ္ဆတိ။ မဟာပညော ပန စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ နိက္ခိပိတွာ ဥပမာ စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ကထေသိ။ မဟာပညတာယ ပန ကုမာရကဿပတ္ထေရော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ နိက္ခိပိတွာ ဥပမာ စ ကာရဏာနိ စ အာဟရိတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ယောဇေန္တော ဇာတဿရေ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ကုသုမာနိ ဖုလ္လာပေန္တော ဝိယ သိနေရုမတ္ထကေ ဝဋ္ဋိသဟဿံ တေလပဒီပံ ဇာလေန္တော ဝိယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ကထေသိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တကထိကာနံ ယဒိဒံ ကုမာရကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၇)။

တထာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု စတူဟိ မာသေဟိ စတုပ္ပဒိကမ္ပိ ဂါထံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ မဟာပညော ပန ဧကပဒေ ဌတွာ ပဒသတမ္ပိ ပဒသဟဿမ္ပိ ဂဏှာတိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန မဟာပညတာယ ဧကပဒုဒ္ဓါရေ ဌတွာ သကိံယေဝ သုတွာ ပုန အပုစ္ဆန္တော သဋ္ဌိ ပဒသဟဿာနိ ပန္နရသ ဂါထာသဟဿာနိ ဝလ္လိယာ ပုပ္ဖာနိ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဂဏှာတိ။ ဂဟိတဂဟိတံ ပါသာဏေ ခတလေခါ ဝိယ၊ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသာ ဝိယ စ ဂဟိတာကာရေနေဝ တိဋ္ဌတိ။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဂတိမန္တာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော ၊ သတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဗဟုဿုတာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃)။

န ဟိ သက္ကာ ယာယ ဝါ တာယ ဝါ အပ္ပမတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ စတုပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒဿ မတ္ထကံ ပါပုဏိတုံ။ မဟာပညေန ပန သက္ကာတိ မဟာပညတာယ မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရော အဓိဂမပရိပုစ္ဆာသဝနပုဗ္ဗယောဂါနံ ဝသေန အနန္တနယုဿဒံ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒံ ပတ္တော။ တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၈)။

ဣတိ ထေရော မဟာပညတာယ ပဉှံ သမုဋ္ဌာပေတုမ္ပိ နိစ္ဆေတုမ္ပီတိ ဥဘယမ္ပိ သက္ကောတိ။ သော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သယမေဝ သဗ္ဗပဉှေ သမုဋ္ဌပေတွာ သယံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဣဒံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ မတ္ထကံ ပါပေတွာ၊ ‘‘သောဘနာ ဝတ အယံ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကေန နံ ဓမ္မသေနာပတိနာ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိဿာမိ၊ တတော အယံ ဒွိန္နမ္ပိ အမှာကံ ဧကမတိယာ ဧကဇ္ဈာသယေန စ ဌပိတာ အတိဂရုကာ ဘဝိဿတိ ပါသာဏစ္ဆတ္တသဒိသာ၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထိကာနံ တိတ္ထေ ဌပိတနာဝါ ဝိယ၊ မဂ္ဂဂမနတ္ထိကာနံ သဟဿယုတ္တအာဇညရထော ဝိယ ဗဟုပကာရာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနတ္ထံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တာသု ဣဓ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ’’တိ။

နပ္ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ နပ္ပဇာနာတိ၊ တသ္မာ ဒုပ္ပညောတိ ဝုစ္စတီတိ အယမတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ နပ္ပဇာနာတီတိ ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ နတ္ထီတိ ဒုက္ခသစ္စံ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဣတော ဒုက္ခံ သမုဒေတီတိ ပဝတ္တိဒုက္ခပဘာဝိကာ တဏှာ သမုဒယသစ္စန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ဣဒံ ဒုက္ခံ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော စ ဣဒံ နာမ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတီတိ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိဗ္ဗာနံ နိရောဓသစ္စန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတိ။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ အယံ ပဋိပဒါ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂသစ္စံ ယာထာဝသရသလက္ခဏတော န ပဇာနာတီတိ။ အနန္တရဝါရေပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခေပတော ပနေတ္ထ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနိကော ပုဂ္ဂလော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယဉှိ အာစရိယသန္တိကေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သဝနတော ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ဌပေတွာ တဏှံ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိဗ္ဗာနံ နိရောဓသစ္စံ၊ ဒုက္ခသစ္စံ ပရိဇာနန္တော သမုဒယသစ္စံ ပဇဟန္တော နိရောဓပါပနော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဘိနိဝိသတိ။ တတ္ထ ပုရိမာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဝိဝဋ္ဋံ၊ ဝဋ္ဋေ အဘိနိဝေသော ဟောတိ၊ နော ဝိဝဋ္ဋေ၊ တသ္မာ အယံ အဘိနိဝိသမာနော ဒုက္ခသစ္စေ အဘိနိဝိသတိ။

ဒုက္ခသစ္စံ နာမ ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာတိ ဝဝတ္ထပေတွာ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဩတရိတွာ၊ ‘‘စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ ရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တဒါရမ္မဏာ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ နာမန္တိ ဧဝံ ယမကတာလက္ခန္ဓံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ ‘‘ဒွေဝ ဣမေ ဓမ္မာ နာမရူပ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တံ ပနေတံ န အဟေတုကံ သဟေတုကံ သပ္ပစ္စယံ၊ ကော စဿ ပစ္စယော အဝိဇ္ဇာဒယော ဓမ္မာတိ ဧဝံ ပစ္စယေ စေဝ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မေ စ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ’’တိ အနိစ္စလက္ခဏံ အာရောပေတိ၊ တတော ဥဒယဝယပ္ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခာ၊ အဝသဝတ္တနာကာရေန အနတ္တာတိ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သမ္မသန္တော လောကုတ္တရမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ။

မဂ္ဂက္ခဏေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧကာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ဒုက္ခံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သမုဒယံ ပဟာနပဋိဝေဓေန၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓေန၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ၊ သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန၊ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ သော တီဏိ သစ္စာနိ ကိစ္စတော ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိရောဓံ အာရမ္မဏတော။ တသ္မိဉ္စဿ ခဏေ အဟံ ဒုက္ခံ ပရိဇာနာမိ၊ သမုဒယံ ပဇဟာမိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကရောမိ၊ မဂ္ဂံ ဘာဝေမီတိ အာဘောဂသမန္နာဟာရမနသိကာရပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထိ။ ဧတဿ ပန ပရိဂ္ဂဏှန္တဿေဝ မဂ္ဂေါ တီသု သစ္စေသု ပရိညာဒိကိစ္စံ သာဓေန္တောဝ နိရောဓံ အာရမ္မဏတော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။

တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ သောတာပန္နော၊ ဥပရိမကောဋိယာ ခီဏာသဝေါ ပညဝါတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ယော ပန တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနုသန္ဓိတော စ ပုဗ္ဗာပရတော စ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယံ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝသေန ပရိဂ္ဂဟမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အယံ ပညဝါ နာမ၊ ဒုပ္ပညော နာမာတိ? ဝိညာဏစရိတော နာမေသ၊ ပညဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ အထ ယော တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ သမ္မသန္တော အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝ အရဟတ္တန္တိ စရတိ၊ အယံ ပညဝါ နာမ၊ ဒုပ္ပညော နာမာတိ? ဘဇာပိယမာနော ပညဝါပက္ခံ ဘဇတိ။ သုတ္တေ ပန ပဋိဝေဓောဝ ကထိတော။

ဝိညာဏံ ဝိညာဏန္တိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ယေန ဝိညာဏေန သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဧသ ပညဝါ နာမ ဇာတော၊ တဿ အာဂမနဝိပဿနာ ဝိညာဏံ ကမ္မကာရကစိတ္တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ သုခန္တိပိ ဝိဇာနာတီတိ သုခဝေဒနမ္ပိ ဝိဇာနာတိ။ ဥပရိပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ ထေရော ‘‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီတိ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၁၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၀) နယေန အာဂတဝေဒနာဝသေန အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ တဿတ္ထော သတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သံသဋ္ဌာတိ ဧကုပ္ပာဒါဒိလက္ခဏေန သံယောဂဋ္ဌေန သံသဋ္ဌာ၊ ဥဒါဟု ဝိသံသဋ္ဌာတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ စ ထေရော မဂ္ဂပညဉ္စ ဝိပဿနာဝိညာဏဉ္စာတိ ဣမေ ဒွေ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေ မိဿေတွာ ဘူမန္တရံ ဘိန္ဒိတွာ သမယံ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတီတိ န ဝေဒိတဗ္ဗော။ မဂ္ဂပညာယ ပန မဂ္ဂဝိညာဏေန၊ ဝိပဿနာပညာယ စ ဝိပဿနာဝိညာဏေနေဝ သဒ္ဓိံ သံသဋ္ဌဘာဝံ ပုစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ထေရောပိဿ တမေဝတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဣမေ ဓမ္မာ သံသဋ္ဌာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န စ လဗ္ဘာ ဣမေသံ ဓမ္မာနန္တိ ဣမေသံ လောကိယမဂ္ဂက္ခဏေပိ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေပိ ဧကတော ဥပ္ပန္နာနံ ဒွိန္နံ ဓမ္မာနံ။ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကတွာ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ၊ အာရမ္မဏတော ဝါ ဝတ္ထုတော ဝါ ဥပ္ပာဒတော ဝါ နိရောဓတော ဝါ နာနာကရဏံ ဒဿေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ တေသံ တေသံ ပန ဓမ္မာနံ ဝိသယော နာမ အတ္ထိ။ လောကိယဓမ္မံ ပတွာ ဟိ စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ လောကုတ္တရံ ပတွာ ပညာ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဟိ လောကိယဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခု၊ တွံ ကတမံ ပညံ အဓိဂတော၊ ကိံ ပဌမမဂ္ဂပညံ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယ တတိယ စတုတ္ထ မဂ္ဂပည’’န္တိ န ဧဝံ ပုစ္ဆတိ။ ကိံ ဖဿော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကိံ ဝေဒနော၊ ကိံ သညော၊ ကိံ စေတနောတိ န စ ပုစ္ဆတိ၊ စိတ္တဝသေန ပန၊ ‘‘ကိဉ္စိတ္တော တွံ၊ ဘိက္ခူ’’တိ (ပါရာ။ ၁၃၅) ပုစ္ဆတိ။ ကုသလာကုသလံ ပညပေန္တောပိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂) စ၊ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) စ ဧဝံ စိတ္တဝသေနေဝ ပညာပေတိ။ လောကုတ္တရံ ပုစ္ဆန္တော ပန ကိံ ဖဿော တွံ ဘိက္ခု၊ ကိံ ဝေဒနော၊ ကိံ သညော၊ ကိံ စေတနောတိ န ပုစ္ဆတိ။ ကတမာ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ပညာ အဓိဂတာ၊ ကိံ ပဌမမဂ္ဂပညာ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယတတိယစတုတ္ထမဂ္ဂပညာတိ ဧဝံ ပညာဝသေနေဝ ပုစ္ဆတိ။

ဣန္ဒြိယသံယုတ္တေပိ ‘‘ပဉ္စိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝီရိယိန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ သမာဓိန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု ဧတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဧတ္ထ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဧတ္ထ သတိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု ဈာနေသု ဧတ္ထ သမာဓိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကတ္ထ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု အရိယသစ္စေသု ဧတ္ထ ပညိန္ဒြိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၇၈)။ ဧဝံ သဝိသယသ္မိံယေဝ လောကိယလောကုတ္တရာ ဓမ္မာ ကထိတာ။

ယထာ ဟိ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ ရာဇာတိ ရာဇပဉ္စမေသု သဟာယေသု နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာတိ ဝီထိံ ဩတိဏ္ဏေသု ဧကဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဂေဟံ ဂတကာလေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ။ ဒုတိယဿ တတိယဿ စတုတ္ထဿ ဂေဟံ ဂတကာလေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ။ အထ သဗ္ဗပစ္ဆာ ရညော ဂေဟံ ဂတကာလေ ကိဉ္စာပိ ရာဇာ သဗ္ဗတ္ထ ဣဿရောဝ၊ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ အတ္တနော ဂေဟေယေဝ၊ ‘‘ဣမေသံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေထ၊ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒေထာ’’တိ ဝိစာရေတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ သဒ္ဓါပဉ္စမကေသု ဣန္ဒြိယေသု တေသု သဟာယေသု ဧကတော ဝီထိံ ဩတရန္တေသု ဝိယ ဧကာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသုပိ ယထာ ပဌမဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ပတွာ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ သဒ္ဓိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ ဒုတိယဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သမ္မပ္ပဓာနာနိ ပတွာ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ ဝီရိယိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ တတိယဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ သတိပဋ္ဌာနာနိ ပတွာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ သတိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စတုတ္ထဿ ဂေဟေ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ဂေဟသာမိကောဝ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝံ ဈာနဝိမောက္ခေ ပတွာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ သမာဓိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗပစ္ဆာ ရညော ဂေဟံ ဂတကာလေ ပန ယထာ ဣတရေ စတ္တာရော တုဏှီ နိသီဒန္တိ၊ ရာဇာဝ ဂေဟေ ဝိစာရေတိ၊ ဧဝမေဝ အရိယသစ္စာနိ ပတွာ ပဇာနနလက္ခဏံ ပညိန္ဒြိယမေဝ ဇေဋ္ဌကံ ဟောတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ သေသာနိ တဒနွယာနိ ဟောန္တိ။

ဣတိ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာနံ အဂ္ဂေ ဌပိတော မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရော လောကိယဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော စိတ္တံ ဇေဋ္ဌကံ စိတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပုစ္ဆိ၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော ပညံ ဇေဋ္ဌကံ ပညံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။

ယံ ဟာဝုသော၊ ပဇာနာတီတိ ယံ စတုသစ္စဓမ္မမိဒံ ဒုက္ခန္တိအာဒိနာ နယေန မဂ္ဂပညာ ပဇာနာတိ။ တံ ဝိဇာနာတီတိ မဂ္ဂဝိညာဏမ္ပိ တထေဝ တံ ဝိဇာနာတိ။ ယံ ဝိဇာနာတီတိ ယံ သင်္ခါရဂတံ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပဿနာဝိညာဏံ ဝိဇာနာတိ။ တံ ပဇာနာတီတိ ဝိပဿနာပညာပိ တထေဝ တံ ပဇာနာတိ။ တသ္မာ ဣမေ ဓမ္မာတိ တေန ကာရဏေန ဣမေ ဓမ္မာ။ သံသဋ္ဌာတိ ဧကုပ္ပာဒဧကနိရောဓဧကဝတ္ထုကဧကာရမ္မဏတာယ သံသဋ္ဌာ။

ပညာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဣဒံ မဂ္ဂပညံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံသမ္ပယုတ္တံ ပန ဝိညာဏံ တာယ သဒ္ဓိံ ဘာဝေတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ။ ဝိညာဏံ ပရိညေယျန္တိ ဣဒံ ဝိပဿနာဝိညာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တံသမ္ပယုတ္တာ ပန ပညာ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဇာနိတဗ္ဗာဝ ဟောတိ။

၄၅၀။ ဝေဒနာ ဝေဒနာတိ ဣဒံ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ဝေဒနာလက္ခဏံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ တေဘူမိကသမ္မသနစာရဝေဒနာဝ အဓိပ္ပေတာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ သုခမ္ပိ ဝေဒေတီတိ သုခံ အာရမ္မဏံ ဝေဒေတိ အနုဘဝတိ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ရူပဉ္စ ဟိဒံ၊ မဟာလိ၊ ဧကန္တဒုက္ခံ အဘဝိဿ၊ ဒုက္ခာနုပတိတံ ဒုက္ခာဝက္ကန္တံ အနဝက္ကန္တံ သုခေန၊ နယိဒံ သတ္တာ ရူပသ္မိံ သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တံ အနဝက္ကန္တံ ဒုက္ခေန၊ တသ္မာ သတ္တာ ရူပသ္မိံ သာရဇ္ဇန္တိ၊ သာရာဂါ သံယုဇ္ဇန္တိ၊ သံယောဂါ သံကိလိဿန္တိ။ ဝေဒနာ စ ဟိဒံ… သညာ… သင်္ခါရာ… ဝိညာဏဉ္စ ဟိဒံ၊ မဟာလိ၊ ဧကန္တဒုက္ခံ အဘဝိဿ…ပေ… သံကိလိဿန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၀) ဣမိနာ ဟိ မဟာလိသုတ္တပရိယာယေန ဣဓ အာရမ္မဏံ သုခံ ဒုက္ခံ အဒုက္ခမသုခန္တိ ကထိတံ။ အပိစ ပုရိမံ သုခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ ပုရိမံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ ပုရိမံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အပရာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝေဒနာယေဝ ဟိ ဝေဒေတိ၊ န အညော ကောစိ ဝေဒိတာ နာမ အတ္ထီတိ ဝုတ္တမေတံ။

သညာသညာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သဗ္ဗသညာယ လက္ခဏံ။ ကိံ သဗ္ဗတ္ထကသညာယာတိ? သဗ္ဗသညာယ လက္ခဏန္တိပိ သဗ္ဗတ္ထကသညာယ လက္ခဏန္တိပိ ဧကမေဝေတံ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တေဘူမိကသမ္မသနစာရသညာဝ အဓိပ္ပေတာတိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗာ။ နီလကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီတိ နီလပုပ္ဖေ ဝါ ဝတ္ထေ ဝါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တော သဉ္ဇာနာတိ။ ဣမသ္မိဉှိ အတ္ထေ ပရိကမ္မသညာပိ ဥပစာရသညာပိ အပ္ပနာသညာပိ ဝဋ္ဋတိ။ နီလေ နီလန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကသညာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပီတကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ယာ စာဝုသော၊ ဝေဒနာတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ ဝိညာဏန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဂဟေတွာ ပညာ ကသ္မာ န ဂဟိတာတိ? အသဗ္ဗသင်္ဂါဟိကတ္တာ။ ပညာယ ဟိ ဂဟိတာယ ပညာယ သမ္ပယုတ္တာဝ ဝေဒနာဒယော လဗ္ဘန္တိ၊ နော ဝိပ္ပယုတ္တာ။ တံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ ဣမေသု ဂဟိတေသု ပညာယ သမ္ပယုတ္တာ စ ဝိပ္ပယုတ္တာ စ အန္တမသော ဒွေ ပဉ္စဝိညာဏဓမ္မာပိ လဗ္ဘန္တိ။ ယထာ ဟိ တယော ပုရိသာ သုတ္တံ သုတ္တန္တိ ဝဒေယျုံ၊ စတုတ္ထော ရတနာဝုတသုတ္တန္တိ။ တေသု ပုရိမာ တယော တက္ကဂတမ္ပိ ပဋ္ဋိဝဋ္ဋကာဒိဂတမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဗဟုံ သုတ္တံ လဘန္တိ အန္တမသော မက္ကဋကသုတ္တမ္ပိ။ ရတနာဝုတသုတ္တံ ပရိယေသန္တော မန္ဒံ လဘတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟေဋ္ဌတော ဝါ ပညာ ဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဂံ လဘာပိတာ ဝိဿဋ္ဌတ္တာဝ ဣဓ န ဂဟိတာတိ ဝဒန္တိ။ ယံ ဟာဝုသော၊ ဝေဒေတီတိ ယံ အာရမ္မဏံ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ၊ သညာပိ တဒေဝ သဉ္ဇာနာတိ။ ယံ သဉ္ဇာနာတီတိ ယံ အာရမ္မဏံ သညာ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဝိညာဏမ္ပိ တဒေဝ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ သဉ္ဇာနာတိ ဝိဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ ဧတ္ထ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဥပသဂ္ဂမတ္တမေဝ ဝိသေသော။ ဇာနာတီတိ ပဒံ ပန အဝိသေသော။ တဿာပိ ဇာနနတ္ထေ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သညာ ဟိ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ သဉ္ဇာနနမတ္တမေဝ၊ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ လက္ခဏပဋိဝေဓံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝိညာဏံ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏဉ္စေဝ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိလက္ခဏပဋိဝေဓဉ္စ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ ပန မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုံ န သက္ကောတိ။ ပညာ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝံ ပါပေတုမ္ပိ သက္ကောတိ။

ယထာ ဟိ ဟေရညိကဖလကေ ကဟာပဏရာသိမှိ ကတေ အဇာတဗုဒ္ဓိ ဒါရကော ဂါမိကပုရိသော မဟာဟေရညိကောတိ တီသု ဇနေသု ဩလောကေတွာ ဌိတေသု အဇာတဗုဒ္ဓိ ဒါရကော ကဟာပဏာနံ စိတ္တဝိစိတ္တစတုရဿမဏ္ဍလဘာဝမေဝ ဇာနာတိ၊ ဣဒံ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ ရတနသမ္မတန္တိ န ဇာနာတိ။ ဂါမိကပုရိသော စိတ္တာဒိဘာဝဉ္စေဝ ဇာနာတိ၊ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂရတနသမ္မတဘာဝဉ္စ။ ‘‘အယံ ကူဋော အယံ ဆေကော အယံ ကရတော အယံ သဏှော’’တိ ပန န ဇာနာတိ။ မဟာဟေရညိကော စိတ္တာဒိဘာဝမ္ပိ ရတနသမ္မတဘာဝမ္ပိ ကူဋာဒိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ဇာနန္တော စ ပန နံ ရူပံ ဒိသွာပိ ဇာနာတိ၊ အာကောဋိတဿ သဒ္ဒံ သုတွာပိ၊ ဂန္ဓံ ဃာယိတွာပိ၊ ရသံ သာယိတွာပိ၊ ဟတ္ထေန ဂရုကလဟုကဘာဝံ ဥပဓာရေတွာပိ အသုကဂါမေ ကတောတိပိ ဇာနာတိ၊ အသုကနိဂမေ အသုကနဂရေ အသုကပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ အသုကနဒီတီရေ ကတောတိပိ၊ အသုကာစရိယေန ကတောတိပိ ဇာနာတိ။ ဧဝမေဝံ သညာ အဇာတဗုဒ္ဓိဒါရကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမတ္တမေဝ သဉ္ဇာနာတိ။ ဝိညာဏံ ဂါမိကပုရိသဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ။ ပညာ မဟာဟေရညိကဿ ကဟာပဏဒဿနံ ဝိယ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနိစ္စာဒိဝသေန လက္ခဏပဋိဝေဓမ္ပိ ပါပေတိ၊ ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပါတုဘာဝမ္ပိ ပါပေတိ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈော။

တေနာဟ အာယသ္မာ နာဂသေနော – ‘‘ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ကိံ၊ ဘန္တေ၊ နာဂသေန ဘဂဝတာ ဒုက္ကရံ ကတန္တိ? ဒုက္ကရံ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဂဝတာ ကတံ၊ ဣမေသံ အရူပီနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာတံ၊ အယံ ဖဿော၊ အယံ ဝေဒနာ၊ အယံ သညာ၊ အယံ စေတနာ၊ ဣဒံ စိတ္တ’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၇။၁၆)။ ယထာ ဟိ တိလတေလံ၊ သာသပတေလံ၊ မဓုကတေလံ၊ ဧရဏ္ဍကတေလံ၊ ဝသာတေလန္တိ ဣမာနိ ပဉ္စ တေလာနိ ဧကစာဋိယံ ပက္ခိပိတွာ ဒိဝသံ ယမကမန္ထေဟိ မန္ထေတွာ တတော ဣဒံ တိလတေလံ၊ ဣဒံ သာသပတေလန္တိ ဧကေကဿ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒ္ဓရဏံ နာမ ဒုက္ကရံ၊ ဣဒံ တတော ဒုက္ကရတရံ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မိဿရော ဓမ္မရာဇာ ဣမေသံ အရူပီနံ ဓမ္မာနံ ဧကာရမ္မဏေ ပဝတ္တမာနာနံ ဝဝတ္ထာနံ အက္ခာသိ။ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ သမုဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနေ၊ ‘‘ဣဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ၊ ဣဒံ ယမုနာယာ’’တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဥဒကဥဒ္ဓရဏေနာပိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၅၁။ နိဿဋ္ဌေနာတိ နိဿဋေန ပရိစ္စတ္တေန ဝါ။ တတ္ထ နိဿဋေနာတိ အတ္ထေ သတိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟီတိ နိဿက္ကဝစနံ။ ပရိစ္စတ္တေနာတိ အတ္ထေ သတိ ကရဏဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ နိဿရိတွာ မနောဒွါရေ ပဝတ္တေန ပဉ္စဟိ ဝါ ဣန္ဒြိယေဟိ တဿ ဝတ္ထုဘာဝံ အနုပဂမနတာယ ပရိစ္စတ္တေနာတိ။ ပရိသုဒ္ဓေနာတိ နိရုပက္ကိလေသေန။ မနောဝိညာဏေနာတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေန။ ကိံ နေယျန္တိ ကိံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံကိဉ္စိ နေယျံ နာမ အတ္ထိ ဓမ္မ’’န္တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၆၉) ဟိ ဇာနိတဗ္ဗံ နေယျန္တိ ဝုတ္တံ။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နေယျန္တိ ကထံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနစိတ္တေန အရူပါဝစရသမာပတ္တိ နေယျာတိ? ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဌိတေန အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဌိတဿ ဟိ သာ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ‘‘အာကာသာနဉ္စာယတနံ နေယျ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အထ နေဝသညာနာသညာယတနံ ကသ္မာ န ဝုတ္တန္တိ? ပါဋိယေက္ကံ အဘိနိဝေသာဘာဝတော။ တတ္ထ ဟိ ကလာပတော နယတော သမ္မသနံ လဗ္ဘတိ၊ ဓမ္မသေနာပတိသဒိသဿာပိ ဟိ ဘိက္ခုနော ပါဋိယေက္ကံ အဘိနိဝေသော န ဇာယတိ။ တသ္မာ ထေရောပိ၊ ‘‘ဧဝံ ကိရမေ ဓမ္မာ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၉၄) ကလာပတော နယတော သမ္မသိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီတိ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတညာဏဿ ဟတ္ထဂတတ္တာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယမ္ပိ ပရောပညာသ ဓမ္မေ ပါဋိယေက္ကံ အံဂုဒ္ဓါရေနေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ၊ ‘‘ယာဝတာ သညာသမာပတ္တိယော၊ တာဝတာ အညာပဋိဝေဓော’’တိ အာဟ။

ပညာစက္ခုနာ ပဇာနာတီတိ ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌေန စက္ခုဘူတာယ ပညာယ ပဇာနာတိ။ တတ္ထ ဒွေ ပညာ သမာဓိပညာ ဝိပဿနာပညာ စ။ သမာဓိပညာယ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော စ ပဇာနာတိ။ ဝိပဿနာပညာယ လက္ခဏပဋိဝေဓေန အာရမ္မဏတော ဇာနနံ ကထိတံ။ ကိမတ္ထိယာတိ ကော ဧတိဿာ အတ္ထော။ အဘိညတ္ထာတိအာဒီသု အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိဇာနာတီတိ အဘိညတ္ထာ။ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိဇာနာတီတိ ပရိညတ္ထာ။ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဇဟတီတိ ပဟာနတ္ထာ။ သာ ပနေသာ လောကိယာပိ အဘိညတ္ထာ စ ပရိညတ္ထာ စ ဝိက္ခမ္ဘနတော ပဟာနတ္ထာ။ လောကုတ္တရာပိ အဘိညတ္ထာ စ ပရိညတ္ထာ စ သမုစ္ဆေဒတော ပဟာနတ္ထာ။ တတ္ထ လောကိယာ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော စ ပဇာနာတိ၊ လောကုတ္တရာ အသမ္မောဟတော။

၄၅၂။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယာတိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ။ ပရတော စ ဃောသောတိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ။ ယောနိသော စ မနသိကာရောတိ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရော။ တတ္ထ သာဝကေသု အပိ ဓမ္မသေနာပတိနော ဒွေ ပစ္စယာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋန္တိယေဝ။ ထေရော ဟိ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ ပါရမိယော ပူရေတွာပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အဏုမတ္တမ္ပိ ကိလေသံ ပဇဟိတုံ နာသက္ခိ။ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ’’တိ (မဟာဝ။ ၆၀) အဿဇိတ္ထေရတော ဣမံ ဂါထံ သုတွာဝဿ ပဋိဝေဓော ဇာတော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနဉ္စ ပရတောဃောသကမ္မံ နတ္ထိ၊ ယောနိသောမနသိကာရသ္မိံယေဝ ဌတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။

အနုဂ္ဂဟိတာတိ လဒ္ဓူပကာရာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ။ တဒေဝ စေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဖလံ အာနိသံသော အဿာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ စတုတ္ထဖလပညာ ပညာဝိမုတ္တိ နာမ၊ အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သီလာနုဂ္ဂဟိတာတိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတန္တိ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ။ သာကစ္ဆာတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ သမထောတိ ဝိပဿနာပါဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဝိပဿနာတိ သတ္တဝိဓာ အနုပဿနာ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉှိ ပူရေန္တဿ၊ သပ္ပာယဓမ္မဿဝနံ သုဏန္တဿ၊ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနံ ဆိန္ဒန္တဿ၊ ဝိပဿနာပါဒိကာသု အဋ္ဌသမာပတ္တီသု ကမ္မံ ကရောန္တဿ၊ သတ္တဝိဓံ အနုပဿနံ ဘာဝေန္တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဖလံ ဒေတိ။

ယထာ ဟိ မဓုရံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အမ္ဗပေါတကဿ သမန္တာ ဥဒကကောဋ္ဌကံ ထိရံ ကတွာ ဗန္ဓတိ။ ဃဋံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ ဥဒကံ အာသိဉ္စတိ။ ဥဒကဿ အနိက္ခမနတ္ထံ မရိယာဒံ ထိရံ ကရောတိ။ ယာ ဟောတိ သမီပေ ဝလ္လိ ဝါ သုက္ခဒဏ္ဍကော ဝါ ကိပိလ္လိကပုဋော ဝါ မက္ကဋကဇာလံ ဝါ၊ တံ အပနေတိ။ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ ကာလေန ကာလံ မူလာနိ ပရိခဏတိ။ ဧဝမဿ အပ္ပမတ္တဿ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရဏာနိ ကရောတော သော အမ္ဗော ဝဍ္ဎိတွာ ဖလံ ဒေတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရုက္ခဿ သမန္တတော ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ ဟိ သီလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ကာလေန ကာလံ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မဿဝနံ၊ မရိယာဒါယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော၊ သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ၊ ကာလေန ကာလံ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတွာ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ ဘာဝနာ။ တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ အနုဂ္ဂဟိတဿ အမ္ဗရုက္ခဿ မဓုရဖလဒါနကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အရဟတ္တဖလဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၅၃။ ကတိပနာဝုသော၊ ဘဝါတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? မူလမေဝ ဂတော အနုသန္ဓိ၊ ဒုပ္ပညော ယေဟိ ဘဝေဟိ န ဥဋ္ဌာတိ၊ တေ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကာမဘဝေါတိ ကာမဘဝူပဂံ ကမ္မံ ကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာပီတိ ဥဘယမေကတော ကတွာ ကာမဘဝေါတိ အာဟ။ ရူပါရူပဘဝေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာယတိန္တိ အနာဂတေ။ ပုနဗ္ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ဣဓ ဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတြာတတြာဘိနန္ဒနာတိ ရူပါဘိနန္ဒနာ သဒ္ဒါဘိနန္ဒနာတိ ဧဝံ တဟိံ တဟိံ အဘိနန္ဒနာ၊ ကရဏဝစနေ စေတံ ပစ္စတ္တံ။ တတြတတြာဘိနန္ဒနာယ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဂမနံ ဟောတိ၊ အာဂမနံ ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေသိ။ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကထံ ပနာဝုသော’’တိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါတိ အဝိဇ္ဇာယ ခယနိရောဓေန။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒါတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပာဒေန။ ကိံ အဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗေ နိရုဒ္ဓါ၊ အထ ဝိဇ္ဇာ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နာတိ? ဥဘယမေတံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဒီပုဇ္ဇလနေန အန္ဓကာရဝိဂမော ဝိယ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ တဏှာနိရောဓာတိ တဏှာယ ခယနိရောဓေန။ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတီတိ ဧဝံ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ၊ ဂမနံ အာဂမနံ ဂမနာဂမနံ ဥပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတီတိ ဝိဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေသိ။

၄၅၄။ ကတမံ ပနာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ။ တဿ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ပဌမံ ဈာနန္တိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓံ သမာပဇ္ဇနကေန ဘိက္ခုနာ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ ကောဋ္ဌာသပရိစ္ဆေဒေါ နာမ ဇာနိတဗ္ဗော၊ ဣဒံ ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂိကံ စတုရင်္ဂိကံ တိဝင်္ဂိကံ ဒုဝင်္ဂိကန္တိ အင်္ဂဝဝတ္ထာနံ ကောဋ္ဌာသပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဝိတက္ကောတိအာဒီသု ပန အဘိနိရောပနလက္ခဏော ဝိတက္ကော၊ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏော ဝိစာရော၊ ဖရဏလက္ခဏာ ပီတိ၊ သာတလက္ခဏံ သုခံ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏာ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဝတ္တန္တိ။ ကတင်္ဂဝိပ္ပဟီနန္တိ ဣဓ ပန ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓံ သမာပဇ္ဇနကေန ဘိက္ခုနာ ဥပကာရာနုပကာရာနိ အင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ၊ တာနိ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ပနေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတံ၊ ဥပရိ တဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿတိ။ အန္တရာ ပန ဆ သမာပတ္တိယော သံခိတ္တာ၊ နယံ ဝါ ဒဿေတွာ ဝိဿဋ္ဌာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၅၅။ ဣဒါနိ ဝိညာဏနိဿယေ ပဉ္စ ပသာဒေ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စိမာနိ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂေါစရဝိသယန္တိ ဂေါစရဘူတံ ဝိသယံ။ အညမညဿာတိ စက္ခု သောတဿ သောတံ ဝါ စက္ခုဿာတိ ဧဝံ ဧကေကဿ ဂေါစရဝိသယံ န ပစ္စနုဘောတိ။ သစေ ဟိ နီလာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏံ သမောဓာနေတွာ သောတိန္ဒြိယဿ ဥပနေယျ၊ ‘‘ဣင်္ဃ တာဝ နံ ဝဝတ္ထပေဟိ ဝိဘာဝေဟိ၊ ကိံ နာမေတံ အာရမ္မဏ’’န္တိ။ စက္ခုဝိညာဏဉှိ ဝိနာပိ မုခေန အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘အရေ အန္ဓဗာလ ၊ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပရိဓာဝမာနော အညတြ မယာ ကုဟိံ ဧတဿ ဇာနနကံ လဘိဿသိ၊ အာဟရ နံ စက္ခုပသာဒေ ဥပနေဟိ၊ အဟမေတံ အာရမ္မဏံ ဇာနိဿာမိ၊ ယဒိ ဝါ နီလံ ယဒိ ဝါ ပီတကံ၊ န ဟိ ဧသော အညဿ ဝိသယော၊ မယှေဝေသော ဝိသယော’’တိ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတာနိ အညမညဿ ဂေါစရံ ဝိသယံ န ပစ္စနုဘောန္တိ နာမ။ ကိံ ပဋိသရဏန္တိ ဧတေသံ ကိံ ပဋိသရဏံ၊ ကိံ ဧတာနိ ပဋိသရန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ မနော ပဋိသရဏန္တိ ဇဝနမနော ပဋိသရဏံ။ မနော စ နေသန္တိ မနောဒွါရိကဇဝနမနော ဝါ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနမနော ဝါ ဧတေသံ ဂေါစရဝိသယံ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန အနုဘောတိ။ စက္ခုဝိညာဏဉှိ ရူပဒဿနမတ္တမေဝ၊ ဧတ္ထ ရဇ္ဇနံ ဝါ ဒုဿနံ ဝါ မုယှနံ ဝါ နတ္ထိ။ ဧတသ္မိံ ပန ဒွါရေ ဇဝနံ ရဇ္ဇတိ ဝါ ဒုဿတိ ဝါ မုယှတိ ဝါ။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတြာယံ ဥပမာ – ပဉ္စ ကိရ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာ ရာဇာနံ သေဝိတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဧကသ္မိံ ပဉ္စကုလိကေ ဂါမေ ပရိတ္တကံ အာယံ လဘိံသု။ တေသံ တတ္ထ မစ္ဆဘာဂေါ မံသဘာဂေါ ယုတ္တိကဟာပဏော ဝါ၊ ဗန္ဓကဟာပဏော ဝါ၊ မာပဟာရကဟာပဏော ဝါ၊ အဋ္ဌကဟာပဏော ဝါ၊ သောဠသကဟာပဏော ဝါ၊ ဗာတ္တိံသကဟာပဏော ဝါ၊ စတုသဋ္ဌိကဟာပဏော ဝါ၊ ဒဏ္ဍောတိ ဧတ္တကမတ္တမေဝ ပါပုဏာတိ။ သတဝတ္ထုကံ ပဉ္စသတဝတ္ထုကံ သဟဿဝတ္ထုကံ မဟာဗလိံ ရာဇာဝ ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ပဉ္စကုလိကဂါမော ဝိယ ပဉ္စ ပသာဒါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ပဉ္စ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာ ဝိယ ပဉ္စ ဝိညာဏာနိ၊ ရာဇာ ဝိယ ဇဝနံ၊ ဒုဗ္ဗလဘောဇကာနံ ပရိတ္တကံ အာယပါပုဏနံ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ရူပဒဿနာဒိမတ္တံ။ ရဇ္ဇနာဒီနိ ပန ဧတေသု နတ္ထိ။ ရညော မဟာဗလိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ တေသု ဒွါရေသု ဇဝနဿ ရဇ္ဇနာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၄၅၆။ ပဉ္စိမာနိ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? အန္တောနိရောဓသ္မိံ ပဉ္စ ပသာဒေ။ ကိရိယမယပဝတ္တသ္မိဉှိ ဝတ္တမာနေ အရူပဓမ္မာ ပသာဒါနံ ဗလဝပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ယော ပန တံ ပဝတ္တံ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပန္နော၊ တဿ အန္တောနိရောဓေ ပဉ္စ ပသာဒါ ကိံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တီတိ ဣဒံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အာယုံ ပဋိစ္စာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌန္တိ ။ ဥသ္မံ ပဋိစ္စာတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ကမ္မဇတေဇံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ယသ္မာ ပန ကမ္မဇတေဇောပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယေန ဝိနာ န တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ အာဟ။ ဈာယတောတိ ဇလတော။ အစ္စိံ ပဋိစ္စာတိ ဇာလသိခံ ပဋိစ္စ။ အာဘာ ပညာယတီတိ အာလောကော နာမ ပညာယတိ။ အာဘံ ပဋိစ္စ အစ္စီတိ တံ အာလောကံ ပဋိစ္စ ဇာလသိခါ ပညာယတိ။

ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ဇာလသိခါ ဝိယ ကမ္မဇတေဇော။ အာလောကော ဝိယ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဇာလသိခါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အာလောကံ ဂဟေတွာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သာ တေန အတ္တနာ ဇနိတအာလောကေနေဝ သယမ္ပိ အဏု ထူလာ ဒီဃာ ရဿာတိ ပါကဋာ ဟောတိ။ တတ္ထ ဇာလပဝတ္တိယာ ဇနိတအာလောကေန တဿာယေဝ ဇာလပဝတ္တိယာ ပါကဋဘာဝေါ ဝိယ ဥသ္မံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တေန ကမ္မဇမဟာဘူတသမ္ဘဝေန ဇီဝိတိန္ဒြိယေန ဥသ္မာယ အနုပါလနံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉှိ ဒသပိ ဝဿာနိ…ပေ… ဝဿသတမ္ပိ ကမ္မဇတေဇပဝတ္တံ ပါလေတိ။ ဣတိ မဟာဘူတာနိ ဥပါဒါရူပါနံ နိဿယပစ္စယာဒိဝသေန ပစ္စယာနိ ဟောန္တီတိ အာယု ဥသ္မံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတိ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ မဟာဘူတာနိ ပါလေတီတိ ဥသ္မာ အာယုံ ပဋိစ္စ တိဋ္ဌတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၅၇။ အာယုသင်္ခါရာတိ အာယုမေဝ။ ဝေဒနိယာ ဓမ္မာတိ ဝေဒနာ ဓမ္မာဝ။ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီတိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ ယော ဟိ ဘိက္ခု အရူပပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ နိရောဓေတွာ နိရောဓံ သမာပန္နော၊ တဿ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယပစ္စယာ အရူပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပန ရူပါရူပပဝတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ဧကော ပုရိသော ဇာလာပဝတ္တေ ဥက္ခဏ္ဌိတော ဥဒကေန ပဟရိတွာ ဇာလံ အပ္ပဝတ္တံ ကတွာ ဆာရိကာယ အင်္ဂါရေ ပိဓာယ တုဏှီ နိသီဒတိ။ ယဒါ ပနဿ ပုန ဇာလာယ အတ္ထော ဟောတိ၊ ဆာရိကံ အပနေတွာ အင်္ဂါရေ ပရိဝတ္တေတွာ ဥပါဒါနံ ဒတွာ မုခဝါတံ ဝါ တာလဝဏ္ဋဝါတံ ဝါ ဒဒါတိ။ အထ ဇာလာပဝတ္တံ ပုန ပဝတ္တတိ။ ဧဝမေဝ ဇာလာပဝတ္တံ ဝိယ အရူပဓမ္မာ။ ပုရိသဿ ဇာလာပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဥဒကပ္ပဟာရေန ဇာလံ အပ္ပဝတ္တံ ကတွာ ဆာရိကာယ အင်္ဂါရေ ပိဓာယ တုဏှီဘူတဿ နိသဇ္ဇာ ဝိယ ဘိက္ခုနော အရူပပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပဇ္ဇနံ။ ဆာရိကာယ ပိဟိတအင်္ဂါရာ ဝိယ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပုရိသဿ ပုန ဇာလာယ အတ္ထေ သတိ ဆာရိကာပနယနာဒီနိ ဝိယ ဘိက္ခုနော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလာပဂမနံ။ အဂ္ဂိဇာလာယ ပဝတ္တိ ဝိယ ပုန အရူပဓမ္မေသု ဥပ္ပန္နေသု ရူပါရူပပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏန္တိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ကမ္မဇတေဇောဓာတု၊ စိတ္တန္တိ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ယဒါ ဣမံ ရူပကာယံ ဇဟန္တိ၊ အထာယံ အစေတနံ ကဋ္ဌံ ဝိယ ပထဝိယံ ဆဍ္ဍိတော သေတီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမံ၊

အပဝိဒ္ဓါ တဒါ သေတိ၊ ပရဘတ္တံ အစေတန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)၊

ကာယသင်္ခါရာတိ အဿာသပဿာသာ။ ဝစီသင်္ခါရာတိ ဝိတက္ကဝိစာရာ။ စိတ္တသင်္ခါရာတိ သညာဝေဒနာ။ အာယူတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပရိဘိန္နာနီတိ ဥပဟတာနိ၊ ဝိနဋ္ဌာနီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကေစိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နဿ စိတ္တသင်္ခါရာဝ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သစိတ္တကာ အယံ သမာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘ဝစီသင်္ခါရာပိဿ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော ဝါစာ အနိရုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိရောဓံ သမာပန္နေန ဓမ္မမ္ပိ ကထေန္တေန သဇ္ဈာယမ္ပိ ကရောန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ သိယာ။ ‘‘ယော စာယံ မတော ကာလင်္ကတော၊ တဿာပိ စိတ္တသင်္ခါရာ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ကာလင်္ကတေ မာတာပိတရော ဝါ အရဟန္တေ ဝါ ဈာပယန္တေန အနန္တရိယကမ္မံ ကတံ ဘဝေယျ။ ဣတိ ဗျဉ္ဇနေ အဘိနိဝေသံ အကတွာ အာစရိယာနံ နယေ ဌတွာ အတ္ထော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ အတ္ထော ဟိ ပဋိသရဏံ၊ န ဗျဉ္ဇနံ။

ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ ကိရိယမယပဝတ္တသ္မိဉှိ ဝတ္တမာနေ ဗဟိဒ္ဓါ အာရမ္မဏေသု ပသာဒေ ဃဋ္ဋေန္တေသု ဣန္ဒြိယာနိ ကိလမန္တာနိ ဥပဟတာနိ မက္ခိတာနိ ဝိယ ဟောန္တိ၊ ဝါတာဒီဟိ ဥဋ္ဌိတေန ရဇေန စတုမဟာပထေ ဌပိတအာဒါသော ဝိယ။ ယထာ ပန ထဝိကာယံ ပက္ခိပိတွာ မဉ္ဇူသာဒီသု ဌပိတော အာဒါသော အန္တောယေဝ ဝိရောစတိ၊ ဧဝံ နိရောဓံ သမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော အန္တောနိရောဓေ ပဉ္စ ပသာဒါ အတိဝိရောစန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီ’’တိ။

၄၅၈။ ကတိပနာဝုသော၊ ပစ္စယာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဝိဿဇ္ဇနေ ပနဿ သုခဿ စ ပဟာနာတိ စတ္တာရော အပဂမနပစ္စယာ ကထိတာ။ အနိမိတ္တာယာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အဝသေသသမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနဉှိ ဘဝင်္ဂေန ဟောတိ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာနံ ပန ဝိပဿနာနိဿန္ဒာယ ဖလသမာပတ္တိယာတိ တမေဝ ပုစ္ဆတိ။ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပါဒီနံ သဗ္ဗာရမ္မဏာနံ။ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရောတိ သဗ္ဗနိမိတ္တာပဂတာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ မနသိကာရော။ ဖလသမာပတ္တိသဟဇာတံ မနသိကာရံ သန္ဓာယာဟ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓပါဒကံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဂဟိတံ၊ နိရောဓဿ အနန္တရပစ္စယံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဂဟိတံ၊ ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိ ဂဟိတာတိ။

ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ ဟောတိ။ သာ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၃) အာဂတာ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပနဿာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိနိစ္ဆယကထာ ကထိတာ။

ဣဒါနိ ဝလဉ္ဇနသမာပတ္တိံ ပုစ္ဆန္တော ကတိ ပနာဝုသော၊ ပစ္စယာတိအာဒိမာဟ။ နိရောဓတော ဟိ ဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိယာ ဌိတိ နာမ န ဟောတိ၊ ဧကံ ဒွေ စိတ္တဝါရမေဝ ပဝတ္တိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ အယဉှိ ဘိက္ခု သတ္တ ဒိဝသေ အရူပပဝတ္တံ နိရောဓေတွာ နိသိန္နော နိရောဓဝုဋ္ဌာနကဖလသမာပတ္တိယံ န စိရံ တိဋ္ဌတိ။ ဝလဉ္ဇနသမာပတ္တိယံ ပန အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါဝ ပမာဏံ။ တသ္မာ သာ ဌိတိ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ’’တိ။ တဿာ စိရဋ္ဌိတတ္ထံ ကတိ ပစ္စယာတိ အတ္ထော။ ဝိဿဇ္ဇနေ ပနဿာ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရောတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ ဝုဋ္ဌာနာယာတိ ဣဓ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ။ ဝိဿဇ္ဇနေပိဿာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စမနသိကာရောတိ ရူပါဒိနိမိတ္တဝသေန ဘဝင်္ဂသဟဇာတမနသိကာရော ဝုတ္တော။

၄၅၉။ ယာ စာယံ၊ အာဝုသောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဣဓ အညံ အဘိနဝံ နာမ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ကထိတဓမ္မေယေဝ ဧကတော သမောဓာနေတွာ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ကတ္ထ ပန တေ ကထိတာ? ‘‘နီလမ္ပိ သဉ္ဇာနာတိ ပီတကမ္ပိ၊ လောဟိတကမ္ပိ၊ ဩဒါတကမ္ပိ သဉ္ဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၀) ဧတသ္မိဉှိ ဌာနေ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ ကထိတာ။ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ အာကိဉ္စညာယတနန္တိ နေယျ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၁) ဧတ္ထ အာကိဉ္စညံ။ ‘‘ပညာစက္ခုနာ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၁) ဧတ္ထ သုညတာ။ ‘‘ကတိ ပနာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ ဝုဋ္ဌာနာယာ’’တိ ဧတ္ထ အနိမိတ္တာ။ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧကတော သမောဓာနေတွာ ပုစ္ဆတိ။ တံ ပန ပဋိက္ခိပိတွာ ဧတာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာဝါတိ ဝတွာ အညေ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဧကနာမကာ အတ္ထိ။ ဧကော ဓမ္မော စတုနာမကော အတ္ထိ၊ ဧတံ ပါကဋံ ကတွာ ကထာပေတုံ ဣဓ ပုစ္ဆတီတိ အဋ္ဌကထာယံ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ။ တဿာ ဝိဿဇ္ဇနေ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အယံ ဖရဏအပ္ပမာဏတာယ အပ္ပမာဏာ နာမ။ အယဉှိ အပ္ပမာဏေ ဝါ သတ္တေ ဖရတိ၊ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝါ သတ္တေ အသေသေတွာ ဖရတိ။

အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ အာကိဉ္စညာတိ အာရမ္မဏကိဉ္စနဿ အဘာဝတော အာကိဉ္စညာ။ အတ္တေန ဝါတိ အတ္တ ဘာဝပေါသပုဂ္ဂလာဒိသင်္ခါတေန အတ္တေန သုညံ။ အတ္တနိယေန ဝါတိ စီဝရာဒိပရိက္ခာရသင်္ခါတေန အတ္တနိယေန သုညံ။ အနိမိတ္တာတိ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝေနေဝ အနိမိတ္တာ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သန္ဓာယာဟ။ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာတိ ဗျဉ္ဇနမ္ပိ နေသံ နာနာ အတ္ထောပိ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနဿ နာနတာ ပါကဋာဝ။ အတ္ထော ပန၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ ဘူမန္တရတော မဟဂ္ဂတာ ဧဝ ဟောတိ ရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သတ္တ ပညတ္တိအာရမ္မဏာ။ အာကိဉ္စညာ ဘုမ္မန္တရတော မဟဂ္ဂတာ အရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော န ဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ သုညတာ ဘုမ္မန္တရတော ကာမာဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏာ။ ဝိပဿနာ ဟိ ဧတ္ထ သုညတာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အနိမိတ္တာ ဘုမ္မန္တရတော လောကုတ္တရာ၊ အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗနာရမ္မဏာ။

ရာဂေါခေါ၊ အာဝုသော၊ ပမာဏကရဏောတိအာဒီသု ယထာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပူတိပဏ္ဏရသဥဒကံ နာမ ဟောတိ ကာဠဝဏ္ဏံ၊ ဩလောကေန္တာနံ ဗျာမသတဂမ္ဘီရံ ဝိယ ခါယတိ။ ယဋ္ဌိံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဂဟေတွာ မိနန္တဿ ပိဋ္ဌိပါဒေါတ္ထရဏမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ယာဝ ရာဂါဒယော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ ပုဂ္ဂလံ သဉ္ဇာနိတုံ န သက္ကာ ဟောန္တိ၊ သောတာပန္နော ဝိယ၊ သကဒါဂါမီ ဝိယ၊ အနာဂါမီ ဝိယ စ ခါယတိ။ ယဒါ ပနဿ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှောတိ ပညာယတိ။ ဣတိ ဧတေ ‘‘ဧတ္တကော အယ’’န္တိ ပုဂ္ဂလဿ ပမာဏံ ဒဿေန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပမာဏကရဏာ နာမ ဝုတ္တာ။ ယာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယောတိ ယတ္တကာ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယော။ ကိတ္တကာ ပန တာ? စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ ဖလာနီတိ ဒွါဒသ။ တတ္ထ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဖရဏအပ္ပမာဏတာယ အပ္ပမာဏာ။ သေသာ ပမာဏကရဏာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အပ္ပမာဏာ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အပ္ပမာဏမေဝ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အကုပ္ပာတိ အရဟတ္တဖလစေတောဝိမုတ္တိ၊ သာ ဟိ တာသံ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာ၊ တသ္မာ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ ဝုတ္တာ။ ရာဂေါ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကိဉ္စနောတိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုဂ္ဂလံ ကိဉ္စတိ မဒ္ဒတိ ပလိဗုန္ဓတိ။ တသ္မာ ကိဉ္စနောတိ ဝုတ္တော။ မနုဿာ ကိရ ဂေါဏေဟိ ခလံ မဒ္ဒါပေန္တော ကိဉ္စေဟိ ကပိလ၊ ကိဉ္စေဟိ ကာဠကာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ မဒ္ဒနတ္ထော ကိဉ္စနတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိယော နာမ နဝ ဓမ္မာ အာကိဉ္စညာယတနဉ္စ မဂ္ဂဖလာနိ စ။ တတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနံ ကိဉ္စနံ အာရမ္မဏံ အဿ နတ္ထီတိ အာကိဉ္စညံ။ မဂ္ဂဖလာနိ ကိဉ္စနာနံ မဒ္ဒနာနံ ပလိဗုန္ဓနကိလေသာနံ နတ္ထိတာယ အာကိဉ္စညာနိ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အာကိဉ္စညံ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။

ရာဂေါ ခေါ၊ အာဝုသော၊ နိမိတ္တကရဏောတိအာဒီသု ယထာ နာမ ဒွိန္နံ ကုလာနံ သဒိသာ ဒွေ ဝစ္ဆကာ ဟောန္တိ။ ယာဝ တေသံ လက္ခဏံ န ကတံ ဟောတိ၊ တာဝ ‘‘အယံ အသုကကုလဿ ဝစ္ဆကော၊ အယံ အသုကကုလဿာ’’တိ န သက္ကာ ဟောန္တိ ဇာနိတုံ။ ယဒါ ပန တေသံ သတ္တိသူလာဒီသု အညတရံ လက္ခဏံ ကတံ ဟောတိ၊ တဒါ သက္ကာ ဟောန္တိ ဇာနိတုံ။ ဧဝမေဝ ယာဝ ပုဂ္ဂလဿ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ န သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ အရိယော ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါတိ။ ရာဂေါ ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ သရာဂေါ နာမ အယံ ပုဂ္ဂလောတိ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တံ ကရောန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိမိတ္တကရဏော’’တိ ဝုတ္တော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ နာမ တေရသ ဓမ္မာ – ဝိပဿနာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ ဖလာနီတိ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တံ သုခနိမိတ္တံ အတ္တနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတီတိ အနိမိတ္တာ နာမ။ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ ရူပနိမိတ္တဿ အဘာဝေန အနိမိတ္တာ နာမ။ မဂ္ဂဖလာနိ နိမိတ္တကရဏာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အနိမိတ္တာနိ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အနိမိတ္တမေဝ၊ တံ ပန စေတောဝိမုတ္တိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အထ ကသ္မာ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ န ဂဟိတာတိ? သာ၊ ‘‘သုညာ ရာဂေနာ’’တိအာဒိဝစနတော သဗ္ဗတ္ထ အနုပဝိဋ္ဌာဝ၊ တသ္မာ ဝိသုံ န ဂဟိတာ ။ ဧကတ္ထာတိ အာရမ္မဏဝသေန ဧကတ္ထာ။ အပ္ပမာဏံ အာကိဉ္စညံ သုညတံ အနိမိတ္တန္တိ ဟိ သဗ္ဗာနေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ ဣတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဧကတ္ထာ။ အညသ္မိံ ပန ဌာနေ အပ္ပမာဏာ ဟောန္တိ၊ အညသ္မိံ အာကိဉ္စညာ အညသ္မိံ သုညတာ အညသ္မိံ အနိမိတ္တာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန နာနာဗျဉ္ဇနာ။ ဣတိ ထေရော ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆၀။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စူဠဝေဒလ္လသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိသာခေါ ဥပါသကောတိ ဝိသာခေါတိ ဧဝံနာမကော ဥပါသကော။ ယေန ဓမ္မဒိန္နာတိ ယေန ဓမ္မဒိန္နာ နာမ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမိ။ ကော ပနာယံ ဝိသာခေါ? ကာ ဓမ္မဒိန္နာ? ကသ္မာ ဥပသင်္ကမီတိ? ဝိသာခေါ နာမ ဓမ္မဒိန္နာယ ဂိဟိကာလေ ဃရသာမိကော။ သော ယဒါ ဘဂဝါ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ယသာဒယော ကုလပုတ္တေ ဝိနေတွာ ဥရုဝေလံ ပတွာ တတ္ထ ဇဋိလသဟဿံ ဝိနေတွာ ပုရာဏဇဋိလေဟိ ခီဏာသဝဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဒဿနတ္ထံ ဒွါဒသနဟုတာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ အာဂတဿ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တဒါ ရညာ သဒ္ဓိံ အာဂတေသု ဒွါဒသနဟုတေသု ဧကံ နဟုတံ ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ၊ ဧကာဒသ နဟုတာနိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု သဒ္ဓိံ ရညာ ဗိမ္ဗိသာရေန။ အယံ ဥပါသကော တေသံ အညတရော၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမဒဿနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ၊ ပုန ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတွာ သကဒါဂါမိဖလံ ပတွာ၊ တတော အပရဘာဂေပိ ဧကဒိဝသံ ဓမ္မံ သုတွာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ သော အနာဂါမီ ဟုတွာ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တော ယထာ အညေသု ဒိဝသေသု ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော သိတံ ကုရုမာနော အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ အနာဂန္တွာ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ဟုတွာ အဂမာသိ။

ဓမ္မဒိန္နာ သီဟပဉ္ဇရံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဝီထိံ ဩလောကယမာနာ တဿ အာဂမနာကာရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ စိန္တေတွာ တဿ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကုရုမာနာ သောပါနသီသေ ဌတွာ ဩလမ္ဗနတ္ထံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ဥပါသကော အတ္တနော ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သာ ‘‘ပါတရာသဘောဇနကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသကော ပုဗ္ဗေ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တံ အနပလောကေတွာ ယောဂါဝစရဘိက္ခု ဝိယ ဧကကောဝ ဘုဉ္ဇိ။ သာ၊ ‘‘သာယနှကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဥပါသကော တံဒိဝသံ သိရိဂဗ္ဘံ န ပါဝိသိ၊ အညံ ဂဗ္ဘံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ကပ္ပိယမဉ္စကံ ပညပါပေတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဥပါသိကာ၊ ‘‘ကိံ နု ခွဿ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု ကေနစိဒေဝ ပရိဘေဒကေန ဘိန္နော၊ ဥဒါဟု မယှေဝ ကောစိ ဒေါသော အတ္ထီ’’တိ ဗလဝဒေါမနဿာ ဟုတွာ၊ ‘‘ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ ဝသိတကာလေ သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ တဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။

ဥပါသကော၊ ‘‘ကိံ ဓမ္မဒိန္နေ အကာလေ အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ အယျပုတ္တ၊ အာဂတာမှိ၊ န တွံ ယထာ ပုရာဏော၊ ကိံ နု တေ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ ဓမ္မဒိန္နေတိ။ အညော ကောစိ ပရိဘေဒကော အတ္ထီတိ? အယမ္ပိ နတ္ထီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယှေဝ ကောစိ ဒေါသော ဘဝိဿတီတိ။ တုယှမ္ပိ ဒေါသော နတ္ထီတိ။ အထ ကသ္မာ မယာ သဒ္ဓိံ ယထာ ပကတိယာ အာလာပသလ္လာပမတ္တမ္ပိ န ကရောထာတိ? သော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော နာမ ဂရု ဘာရိယော န ပကာသေတတဗ္ဗော၊ သစေ ခေါ ပနာဟံ န ကထေဿာမိ၊ အယံ ဟဒယံ ဖာလေတွာ ဧတ္ထေဝ ကာလံ ကရေယျာ’’တိ တဿာနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ကထေသိ – ‘‘ဓမ္မဒိန္နေ အဟံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ လောကုတ္တရဓမ္မံ နာမ အဓိဂတော၊ တံ အဓိဂတဿ ဧဝရူပါ လောကိယကိရိယာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တွံ ဣစ္ဆသိ၊ တဝ စတ္တာလီသ ကောဋိယော မမ စတ္တာလီသ ကောဋိယောတိ အသီတိကောဋိဓနံ အတ္ထိ၊ ဧတ္ထ ဣဿရာ ဟုတွာ မမ မာတိဋ္ဌာနေ ဝါ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝါ ဌတွာ ဝသ။ တယာ ဒိန္နေန ဘတ္တပိဏ္ဍမတ္တကေန အဟံ ယာပေဿာမိ။ အထေဝံ န ကရောသိ၊ ဣမေ ဘောဂေ ဂဟေတွာ ကုလဂေဟံ ဂစ္ဆ၊ အထာပိ တေ ဗဟိဒ္ဓါ ပတ္ထနာ နတ္ထိ၊ အဟံ တံ ဘဂိနိဋ္ဌာနေ ဝါ ဓိတုဋ္ဌာနေ ဝါ ဌပေတွာ ပေါသေဿာမီ’’တိ။

သာ စိန္တေသိ – ‘‘ပကတိပုရိသော ဧဝံ ဝတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ အဒ္ဓါ ဧတေန လောကုတ္တရဝရဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သော ပန ဓမ္မော ကိံ ပုရိသေဟေဝ ပဋိဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ ဥဒါဟု မာတုဂါမောပိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝိသာခံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသော ဓမ္မော ပုရိသေဟေဝ လဘိတဗ္ဗော၊ မာတုဂါမေနပိ သက္ကာ လဒ္ဓု’’န္တိ? ကိံ ဝဒေသိ ဓမ္မဒိန္နေ၊ ယေ ပဋိပန္နကာ၊ တေ ဧတဿ ဒါယာဒါ၊ ယဿ ယဿ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ သော သော ဧတံ ပဋိလဘတီတိ။ ဧဝံ သန္တေ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာထာတိ။ သာဓု ဘဒ္ဒေ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧတသ္မိံယေဝ မဂ္ဂေ ယောဇေတုကာမော၊ မနံ ပန တေ အဇာနမာနော န ကထေမီတိ တာဝဒေဝ ဗိမ္ဗိသာရဿ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။

ရာဇာ ၊ ‘‘ကိံ၊ ဂဟပတိ၊ အကာလေ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝဒတီတိ။ ကိံ ပနဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒေဝ၊ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ နဂရဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂါပေတုန္တိ။ ရာဇာ သောဝဏ္ဏသိဝိကံ ဒတွာ နဂရံ ပဋိဇဂ္ဂါပေသိ။ ဝိသာခေါ ဓမ္မဒိန္နံ ဂန္ဓောဒကေန နဟာပေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သောဝဏ္ဏသိဝိကာယ နိသီဒါပေတွာ ဉာတိဂဏေန ပရိဝါရာပေတွာ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇယမာနော နဂရဝါသနံ ကရောန္တော ဝိယ ဘိက္ခုနိဥပဿယံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဓမ္မဒိန္နံ ပဗ္ဗာဇေထာယျေ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခုနိယော ‘‘ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ ဒေါသေ သဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဂဟပတီ’’တိ အာဟံသု။ နတ္ထယျေ ကောစိ ဒေါသော၊ သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇတီတိ။ အထေကာ ဗျတ္တာ ထေရီ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ကေသေ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဝိသာခေါ၊ ‘‘အဘိရမယျေ၊ သွာက္ခာတော ဓမ္မော’’တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

တဿာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေနေဝ ပလိဗုဒ္ဓါ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဩကာသံ န လဘတိ။ အထာစရိယ-ဥပဇ္ဈာယထေရိယော ဂဟေတွာ ဇနပဒံ ဂန္တွာ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု စိတ္တရုစိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ ပန နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ။

ဣတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တဒါ ဧသာ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဒါသီ ဟုတွာ အတ္တနော ကေသေ ဝိက္ကိဏိတွာ သုဇာတတ္ထေရဿ နာမ အဂ္ဂသာဝကဿ ဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထနမကာသိ။ သာ တာယ ပတ္ထနာဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ နာတိစိရံ ကိလမိတ္ထ၊ ကတိပါဟေနေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ယေနတ္ထေန သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ သော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ကိံ မေ ဇနပဒဝါသေန၊ မယှံ ဉာတကာပိ ပုညာနိ ကရိဿန္တိ၊ ဘိက္ခုနိသင်္ဃောပိ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿတိ၊ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ အဂမာသိ။ ဝိသာခေါ၊ ‘‘ဓမ္မဒိန္နာ ကိရ အာဂတာ’’တိ သုတွာ၊ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ ဇနပဒံ ဂတာ၊ ဂန္တွာပိ နစိရဿေဝ ပစ္စာဂတာ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတိ၊ ဂန္တွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဒုတိယဂမနေန ဘိက္ခုနိဥပဿယံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဝိသာခေါ ဥပါသကော ယေန ဓမ္မဒိန္နာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ သက္ကာယောတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ကသ္မာ အဝေါစာတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဘိရမသိ နာဘိရမသိ၊ အယျေ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆနံ နာမ န ပဏ္ဍိတကိစ္စံ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ဥပနေတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ ပဉှဗျာကရဏေန တဿာ အဘိရတိံ ဝါ အနဘိရတိံ ဝါ ဇာနိဿာမီတိ၊ တသ္မာ အဝေါစ။ တံ သုတွာဝ ဓမ္မဒိန္နာ အဟံ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ အစိရပဗ္ဗဇိတာ သကာယံ ဝါ ပရကာယံ ဝါ ကုတော ဇာနိဿာမီတိ ဝါ၊ အညတ္ထေရိယော ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆာတိ ဝါ အဝတွာ ဥပနိက္ခိတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆမာနာ ဝိယ၊ ဧကပါသကဂဏ္ဌိံ မောစေန္တီ ဝိယ ဂဟနဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိမဂ္ဂံ နီဟရမာနာ ဝိယ ခဂ္ဂမုခေန သမုဂ္ဂံ ဝိဝရမာနာ ဝိယ စ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေ ဌတွာ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇမာနာ၊ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတိ ဥပါဒါနာနံ ပစ္စယဘူတာ ခန္ဓာတိ ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ ဥပါဒါနက္ခန္ဓကထာ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝါတိ တတ္ထ ဝိတ္တာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သက္ကာယသမုဒယာဒီသုပိ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တမေဝ။

ဣဒံ ပန စတုသစ္စဗျာကရဏံ သုတွာ ဝိသာခေါ ထေရိယာ အဘိရတဘာဝံ အညာသိ။ ယော ဟိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟောတိ အနဘိရတော၊ သော ဧဝံ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတပဉှံ သဏ္ဍာသေန ဧကေကံ ပလိတံ ဂဏှန္တော ဝိယ၊ သိနေရုပါဒတော ဝါလုကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န သက္ကောတိ။ ယသ္မာ ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ လောကေ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပါကဋာနိ၊ ပရိသမဇ္ဈေ ဂတော ဟိ ဘဂဝါပိ မဟာထေရာပိ သစ္စာနေဝ ပကာသေန္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ကုလပုတ္တေ စတ္တာရိ နာမ ကိံ၊ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ ပဉှံ ဥဂ္ဂဏှာပေတိ။ အယဉ္စ ဓမ္မဒိန္နာ ဥပါယကောသလ္လေ ဌိတာ ပဏ္ဍိတာ ဗျတ္တာ နယံ ဂဟေတွာ သုတေနပိ ကထေတုံ သမတ္ထာ၊ တသ္မာ ‘‘န သက္ကာ ဧတိဿာ ဧတ္တာဝတာ သစ္စာနံ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝေါ ဉာတုံ၊ သစ္စဝိနိဗ္ဘောဂပဉှဗျာကရဏေန သက္ကာ ဉာတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနိ ဒွေ သစ္စာနိ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ဂုဠှံ ကတွာ ဂဏ္ဌိပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆန္တော တညေဝ နု ခေါ၊ အယျေတိအာဒိမာဟ။

တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ န ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ တညေဝ ဥပါဒါနန္တိ ဥပါဒါနဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓေကဒေသဘာဝတော န တံယေဝ ဥပါဒါနံ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ နာပိ အညတြ ပဉ္စဟိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေဟိ ဥပါဒါနံ။ ယဒိ ဟိ တညေဝ သိယာ၊ ရူပါဒိသဘာဝမ္ပိ ဥပါဒါနံ သိယာ။ ယဒိ အညတြ သိယာ၊ ပရသမယေ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော အနုသယော ဝိယ ပဏ္ဏတ္တိ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ စ ခန္ဓဝိနိမုတ္တံ ဝါ သိယာ၊ ဆဋ္ဌော ဝါ ခန္ဓော ပညပေတဗ္ဗော ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ တဿာ ဗျာကရဏံ သုတွာ ‘‘အဓိဂတပတိဋ္ဌာ အယ’’န္တိ ဝိသာခေါ နိဋ္ဌမဂမာသိ။ န ဟိ သက္ကာ အခီဏာသဝေန အသမ္ဗဒ္ဓေန အဝိတ္ထာယန္တေန ပဒီပသဟဿံ ဇာလေန္တေန ဝိယ ဧဝရူပေါ ဂုဠှော ပဋိစ္ဆန္နော တိလက္ခဏာဟတော ဂမ္ဘီရော ပဉှော ဝိဿဇ္ဇေတုံ။ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပန၊ ‘‘အယံ ဓမ္မဒိန္နာ သာသနေ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒါ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ ဘဝမတ္ထကေ ဌိတာ မဟာခီဏာသဝါ၊ သမတ္ထာ မယှံ ပုစ္ဆိတပဉှံ ကထေတုံ၊ ဣဒါနိ ပန နံ ဩဝတ္တိကသာရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကထံ ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။

၄၆၁။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ အဿုတဝါတိအာဒိ မူလပရိယာယေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ၊ ‘‘ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ ယံ ရူပံ သော အဟံ၊ ယော အဟံ တံ ရူပန္တိ ရူပဉ္စ အတ္တဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ သေယျထာပိ နာမ တေလပ္ပဒီပဿ ဈာယတော ယာ အစ္စိ သော ဝဏ္ဏော၊ ယော ဝဏ္ဏော သာ အစ္စီတိ အစ္စိဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ…ပေ… အဒွယံ သမနုပဿတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၁) ဧဝံ ရူပံ အတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိပဿနာယ ပဿတိ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ဆာယာဝန္တံ ရုက္ခံ ဝိယ တံ အတ္တာနံ ရူပဝန္တံ သမနုပဿတိ။ အတ္တနိ ဝါ ရူပန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖသ္မိံ ဂန္ဓံ ဝိယ အတ္တနိ ရူပံ သမနုပဿတိ။ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနန္တိ အရူပမေဝ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ကရဏ္ဍာယ မဏိံ ဝိယ အတ္တာနံ ရူပသ္မိံ သမနုပဿတိ။ ဝေဒနံ အတ္တတောတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ၊ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ သုဒ္ဓရူပမေဝ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဝေဒနံ အတ္တတော… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု အရူပံ အတ္တာတိ ကထိတံ။ ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ၊ ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဧဝံ စတူသု ခန္ဓေသု တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဝသေန ဒွါဒသသု ဌာနေသု ရူပါရူပမိဿကော အတ္တာ ကထိတော။ တတ္ထ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ… ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတီတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ဌာနေသု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ကထိတာ၊ အဝသေသေသု သဿတဒိဋ္ဌီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ပန္နရသ ဘဝဒိဋ္ဌိယော၊ ပဉ္စ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိယော ဟောန္တိ။ န ရူပံ အတ္တတောတိ ဧတ္ထ ရူပံ အတ္တာတိ န သမနုပဿတိ။ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ပန သမနုပဿတိ။ န ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ…ပေ… န ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနန္တိ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ကေနစိ ပရိယာယေန အတ္တတော န သမနုပဿတိ၊ သဗ္ဗာကာရေန ပန အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာတိ သမနုပဿတိ။

ဧတ္တာဝတာ ထေရိယာ၊ ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပုရိမပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ ဟောတိ၊ အာဂမနံ ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ ဝတ္တတီတိ ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿိတံ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီတိ ပစ္ဆိမံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ ဧတ္တကေန ဂမနံ န ဟောတိ၊ အာဂမနံ န ဟောတိ၊ ဂမနာဂမနံ န ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋံ နာမ န ဝတ္တတီတိ ဝိဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿိတံ။

၄၆၂။ ကတမော ပနာယျေ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ အယံ ပဉှော ထေရိယာ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော ဘဝေယျ – ‘‘ဥပါသက၊ တယာ ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂေါ ပုစ္ဆိတော၊ ဣဓ ကသ္မာ မဂ္ဂမေဝ ပုစ္ဆသီ’’တိ။ သာ ပန အတ္တနော ဗျတ္တတာယ ပဏ္ဍိစ္စေန တဿ အဓိပ္ပာယံ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘ဣမိနာ ဥပါသကေန ဟေဋ္ဌာ ပဋိပတ္တိဝသေန မဂ္ဂေါ ပုစ္ဆိတော ဘဝိဿတိ၊ ဣဓ ပန တံ သင်္ခတာသင်္ခတလောကိယလောကုတ္တရသင်္ဂဟိတာသင်္ဂဟိတဝသေန ပုစ္ဆိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ အပ္ပဋိပုစ္ဆိတွာဝ ယံ ယံ ပုစ္ဆိ၊ တံ တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတ္ထ သင်္ခတောတိ စေတိတော ကပ္ပိတော ပကပ္ပိတော အာယူဟိတော ကတော နိဗ္ဗတ္တိတော သမာပဇ္ဇန္တေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗော။ တီဟိ စ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတောတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ မဂ္ဂေါ သပ္ပဒေသော၊ တယော ခန္ဓာ နိပ္ပဒေသာ၊ တသ္မာ အယံ သပ္ပဒေသတ္တာ နဂရံ ဝိယ ရဇ္ဇေန နိပ္ပဒေသေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတော။ တတ္ထ သမ္မာဝါစာဒယော တယော သီလမေဝ၊ တသ္မာ တေ သဇာတိတော သီလက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ပါဠိယံ သီလက္ခန္ဓေတိ ဘုမ္မေန ဝိယ နိဒ္ဒေသော ကတော၊ အတ္ထော ပန ကရဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝါယာမာဒီသု ပန တီသု သမာဓိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ။ ဝီရိယေ ပန ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓူပကာရော ဟုတွာ သက္ကောတိ။

တတြာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ‘‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌေသု တီသု သဟာယေသု ဧကော သုပုပ္ဖိတံ စမ္ပကရုက္ခံ ဒိသွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ အထဿ ဒုတိယော ဩနမိတွာ ပိဋ္ဌိံ ဒဒေယျ၊ သော တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာပိ ကမ္ပမာနော ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျ ။ အထဿ ဣတရော အံသကူဋံ ဥပနာမေယျ၊ သော ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ယထာရုစိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ပိဠန္ဓိတွာ နက္ခတ္တံ ကီဠေယျ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကတော ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌာ တယော သဟာယကာ ဝိယ ဟိ ဧကတော ဇာတာ သမ္မာဝါယာမာဒယော တယော ဓမ္မာ။ သုပုပ္ဖိတစမ္ပကော ဝိယ အာရမ္မဏံ။ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာပိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ အသက္ကောန္တော သမာဓိ။ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝါယာမော။ အံသကူဋံ ဒတွာ ဌိတသဟာယော ဝိယ သတိ။ ယထာ တေသု ဧကဿ ပိဋ္ဌိယံ ဌတွာ ဧကဿ အံသကူဋံ ဩလုဗ္ဘ ဣတရော ယထာရုစိ ပုပ္ဖံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဝီရိယေ ပဂ္ဂဟကိစ္စံ သာဓေန္တေ၊ သတိယာ စ အပိလာပနကိစ္စံ သာဓေန္တိယာ လဒ္ဓုပကာရော သမာဓိ သက္ကောတိ အာရမ္မဏေ ဧကဂ္ဂဘာဝေန အပ္ပေတုံ။ တသ္မာ သမာဓိယေဝေတ္ထ သဇာတိတော သမာဓိက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော။ ဝါယာမသတိယော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတာ ဟောန္တိ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပေသုပိ ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝိတက္ကေ ပန အာကောဋေတွာ အာကောဋေတွာ ဒေန္တေ သက္ကောတိ။ ကထံ? ယထာ ဟိ ဟေရညိကော ကဟာပဏံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ သဗ္ဗဘာဂေသု ဩလောကေတုကာမော သမာနောပိ န စက္ခုဒလေနေဝ ပရိဝတ္တေတုံ သက္ကောတိ၊ အင်္ဂုလိပဗ္ဗေဟိ ပန ပရိဝတ္တေတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတုံ သက္ကောတိ။ ဧဝမေဝ န ပညာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ အနိစ္စာဒိဝသေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ၊ အဘိနိရောပနလက္ခဏေန ပန အာဟနနပရိယာဟနနရသေန ဝိတက္ကေန အာကောဋေန္တေန ဝိယ ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ စ အာဒါယာ ဒိန္နမေဝ ဝိနိစ္ဆေတုံ သက္ကောတိ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ သဇာတိတော ပညာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပန ကိရိယတော သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တီဟိ စ ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ ခန္ဓေဟိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သင်္ဂဟိတော’’တိ။

ဣဒါနိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ မဂ္ဂသမာဓိံ သနိမိတ္တံ သပရိက္ခာရံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကတမော ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ မဂ္ဂက္ခဏေ စတုကိစ္စသာဓနဝသေန ဥပ္ပန္နာ သတိ၊ သာ သမာဓိဿ ပစ္စယတ္ထေန နိမိတ္တံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ စတုကိစ္စသာဓနဝသေနေဝ ဥပ္ပန္နံ ဝီရိယံ၊ တံ ပရိဝါရဋ္ဌေန ပရိက္ခာရော ဟောတိ။ တေသံယေဝ ဓမ္မာနန္တိ တေသံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ။ အာသေဝနာတိအာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏိကာယေဝ အာသေဝနာဒယော ဝုတ္တာတိ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန၊ ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကော နာမ မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ‘ဧဝံ ဘာဝေယျ သတ္တ ဝဿာနီ’တိ ဟိ ဝစနတော သတ္တပိ ဝဿာနိ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ၊ ကိလေသာ ပန လဟု ဆိဇ္ဇန္တာ သတ္တဟိ ဉာဏေဟိ ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝဒတိ။ သော ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ အဒ္ဓါ အညံ အပဿန္တော၊ ‘‘ယာ တေသံယေဝ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မ’’န္တိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ အာဟရိတွာ၊ ‘‘အညေန စိတ္တေန အာသေဝတိ၊ အညေန ဘာဝေတိ၊ အညေန ဗဟုလီကရောတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကိံ ပနိဒံ၊ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ နီတတ္ထ’’န္တိ။ တတော ဝက္ခတိ – ‘‘နီတတ္ထံ ယထာ သုတ္တံ တထေဝ အတ္ထော’’တိ။ တဿ ဣဒံ ဥတ္တရံ – ဧဝံ သန္တေ ဧကံ စိတ္တံ အာသေဝမာနံ ဥပ္ပန္နံ၊ အပရမ္ပိ အာသေဝမာနံ၊ အပရမ္ပိ အာသေဝမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ အာသေဝနာဝ ဘဝိဿတိ၊ ကုတော ဘာဝနာ၊ ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝါ ဘာဝယမာနံ ဥပ္ပန္နံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနံ အပရမ္ပိ ဘာဝယမာနန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဘာဝနာဝ ဘဝိဿတိ၊ ကုတော အာသေဝနာ ကုတော ဗဟုလီကမ္မံ? ဧကံ ဝါ ဗဟုလီကရောန္တံ ဥပ္ပန္နံ၊ အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တံ၊ အပရမ္ပိ ဗဟုလီကရောန္တန္တိ ဧဝံ ဒိဝသမ္ပိ ဗဟုလီကမ္မမေဝ ဘဝိဿတိ ကုတော အာသေဝနာ၊ ကုတော ဘာဝနာတိ။

အထ ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘‘ဧကေန စိတ္တေန အာသေဝတိ၊ ဒွီဟိ ဘာဝေတိ၊ တီဟိ ဗဟုလီကရောတိ။ ဒွီဟိ ဝါ အာသေဝတိ၊ တီဟိ ဘာဝေတိ၊ ဧကေန ဗဟုလီကရောတိ ။ တီဟိ ဝါ အာသေဝတိ၊ ဧကေန ဘာဝေတိ၊ ဒွီဟိ ဗဟုလီကရောတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဝစ။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန နာမ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဝသိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထရသံ ဝိဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာဝ အယံ အာသေဝနာ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ ဘာဝနာ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ ဗဟုလီကမ္မံ။ ခယဂါမိလောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဗဟုလစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ၊ ‘ဧကစိတ္တက္ခဏိကောယေဝါ’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ၊ သဉ္ဇာနာတု၊ နော စေ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။

၄၆၃။ ကတိ ပနာယျေ သင်္ခါရာတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ယေ သင်္ခါရေ နိရောဓေတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တေနေဝဿ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ထေရီ၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီသု အနေကေသု သင်္ခါရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ၊ ကာယသင်္ခါရာဒယောဝ အာစိက္ခန္တီ၊ တယောမေ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ကာယေန သင်္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝါစံ သင်္ခရောတိ ကရောတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဝစီသင်္ခါရော။ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တေန သင်္ခရီယတိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ စိတ္တသင်္ခါရော။ ကတမော ပနာယျေတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညမိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တထာ ဟိ၊ ကာယဒွါရေ အာဒါနဂဟဏမုဉ္စနစောပနာနိ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာတိ ဧဝံ ကုသလာကုသလာ ဝီသတိ စေတနာပိ အဿာသပဿာသာပိ ကာယသင်္ခါရာတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဝစီဒွါရေ ဟနုသံစောပနံ ဝစီဘေဒံ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ ဝီသတိ စေတနာပိ ဝိတက္ကဝိစာရာပိ ဝစီသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ အပတ္တာ ရဟော နိသိန္နဿ စိန္တယတော ဥပ္ပန္နာ ကုသလာကုသလာ ဧကူနတိံသ စေတနာပိ သညာ စ ဝေဒနာ စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာပိ စိတ္တသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညမိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တေ ပါကဋေ ဝိဘူတေ ကတွာ ကထာပေဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။

ကသ္မာ ပနာယျေတိ ဣဓ ကာယသင်္ခါရာဒိနာမဿ ပဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ ကာယနိဿိတာ၊ ကာယေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ စိတ္တနိဿိတာ၊ စိတ္တေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။

၄၆၄။ ဣဒါနိ ကိံ နု ခေါ ဧသာ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဝလဉ္ဇေတိ၊ န ဝလဉ္ဇေတိ။ စိဏ္ဏဝသီ ဝါ တတ္ထ နော စိဏ္ဏဝသီတိ ဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော၊ ကထံ ပနာယျေ၊ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ ဟောတီတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သမာပဇ္ဇိဿန္တိ ဝါ သမာပဇ္ဇာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိကာလော ကထိတော။ သမာပန္နောတိ ပဒေန အန္တောနိရောဓော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန အစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဘဝိဿာမီတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ အစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။

ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ ဝစီသင်္ခါရောတိ သေသသင်္ခါရေဟိ ပဌမံ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကာယသင်္ခါရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စိတ္တသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ စိတ္တသင်္ခါရော အန္တောနိရောဓေ နိရုဇ္ဈတိ။ ဝုဋ္ဌဟိဿန္တိ ဝါ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန အန္တောနိရောဓကာလော ကထိတော။ ဝုဋ္ဌိတောတိ ပဒေန ဖလသမာပတ္တိကာလော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန သစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဟုတွာ တတော ပရံ သစိတ္တကော ဘဝိဿာမီတိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒစိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ သစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓသမာပဇ္ဇနကာလော ဂဟိတော၊ ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကာလော။

ဣဒါနိ နိရောဓကထံ ကထေတုံ ဝါရောတိ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ပနေသာ၊ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ မာတိကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ။ တသ္မာ တတ္ထ ကထိတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ ။ ကော ပနာယံ နိရောဓော နာမ? စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင်္ခါ အပ္ပဝတ္တိ။ အထ ကိမတ္ထမေတံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ။ သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ နာမေတံ၊ ယဒိဒံ နိရောဓောတိ ဧတဒတ္ထံ သမာပဇ္ဇန္တိ။

ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင်္ခါရောတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံသမ္ပယုတ္တံ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ သန္ဓာယ၊ ‘‘ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ အာဟ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ဘဝင်္ဂသမယေ ကာယသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ပန ဖလသမာပတ္တိ အဿာသပဿာသေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဣမဿ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ၊ သာ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကိံ ဝါ ဧတေန ဖလသမာပတ္တိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝါ ဟောတု၊ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဝါ၊ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တိ။ တေသံ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝေါ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဿ ဟိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ကိံသုကပုပ္ဖသဒိသေ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရေ မဒ္ဒမာနဿ ဂစ္ဆတော စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ န ဈာယိ၊ ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ၊ သမာပတ္တိဖလံ နာမေတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမေဝံ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တီတိ ဘဝင်္ဂသမယေနေဝေတံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတော ဝစီသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေ ဝစီသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ဘဝင်္ဂံ ဝိတက္ကဝိစာရေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ တံသမုဋ္ဌာနာ ပန ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝါစံ အဘိသင်္ခါတုံ န သက္ကောန္တီတိ ကိရိယမယပဝတ္တဝဠဉ္ဇနကာလေနေဝတံ ကထိတံ။ သုညတော ဖဿောတိအာဒယော သဂုဏေနာပိ အာရမ္မဏေနာပိ ကထေတဗ္ဗာ။ သဂုဏေန တာဝ သုညတာ နာမ ဖလသမာပတ္တိ၊ တာယ သဟဇာတံ ဖဿံ သန္ဓာယ သုညတော ဖဿောတိ ဝုတ္တံ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိဧသေဝ နယော။ အာရမ္မဏေန ပန နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ သုညတ္တာ သုညံ နာမ၊ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝါ အနိမိတ္တံ၊ ရာဂဒေါသမောဟပ္ပဏိဓီနံ အဘာဝါ အပ္ပဏိဟိတံ။ သုညတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဖလသမာပတ္တိယံ ဖဿော သုညတော နာမ။ အနိမိတ္တာပဏိဟိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အပရာ အာဂမနိယကထာ နာမ ဟောတိ၊ သုညတာ၊ အနိမိတ္တာ၊ အပ္ပဏိဟိတာတိ ဟိ ဝိပဿနာပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ခါရေ အနိစ္စတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနိစ္စတော ဒိသွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ယော ဒုက္ခတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒုက္ခတော ဒိသွာ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ။ ယော အနတ္တတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနတ္တတော ဒိသွာ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ သုညတာ နာမ။ တတ္ထ အနိမိတ္တဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော နာမ၊ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ ဖလံ အနိမိတ္တံ နာမ။ အနိမိတ္တဖလသမာပတ္တိသဟဇာတေ ဖဿေ ဖုသန္တေ အနိမိတ္တော ဖဿော ဖုသတီတိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဏိဟိတသုညတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဂမနိယေန ကထိတေ ပန သုညတော ဝါ ဖဿော အနိမိတ္တော ဝါ ဖဿော အပ္ပဏိဟိတော ဝါ ဖဿောတိ ဝိကပ္ပော အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ သဂုဏေန စေဝ အာရမ္မဏေန စ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တယော ဖဿာ ဖုသန္တီတိ သမေတိ။

ဝိဝေကနိန္နန္တိအာဒီသု နိဗ္ဗာနံ ဝိဝေကော နာမ၊ တသ္မိံ ဝိဝေကေ နိန္နံ ဩနတန္တိ ဝိဝေကနိန္နံ။ အညတော အာဂန္တွာ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ဝင်္ကံ ဝိယ ဟုတွာ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပေါဏံ။ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ပတမာနံ ဝိယ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ။

၄၆၅။ ဣဒါနိ ယာ ဝေဒနာ နိရောဓေတွာ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တာ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆန္တော ကတိ ပနာယျေ၊ ဝေဒနာတိ အာဟ။ ကာယိကံ ဝါတိအာဒီသု ပဉ္စဒွါရိကံ သုခံ ကာယိကံ နာမ၊ မနောဒွါရိကံ စေတသိကံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သုခန္တိ သဘာဝနိဒ္ဒေသော။ သာတန္တိ တဿေဝ မဓုရဘာဝဒီပကံ ဝေဝစနံ။ ဝေဒယိတန္တိ ဝေဒယိတဘာဝဒီပကံ၊ သဗ္ဗဝေဒနာနံ သာဓာရဏဝစနံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဌိတိသုခါ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာတိအာဒီသု သုခါယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝေါ သုခံ၊ နတ္ထိဘာဝေါ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ အတ္ထိဘာဝေါ ဒုက္ခံ၊ နတ္ထိဘာဝေါ သုခံ။ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ ဇာနနဘာဝေါ သုခံ၊ အဇာနနဘာဝေါ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။

ကိံ အနုသယော အနုသေတီတိ ကတမော အနုသယော အနုသေတိ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သယိတော ဝိယ ဟောတီတိ အနုသယပုစ္ဆံ ပုစ္ဆတိ။ န ခေါ၊ အာဝုသော ဝိသာခ၊ သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ ရာဂါနုသယော အနုသေတီတိ န သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ ရာဂါနုသယော အနုသေတိ။ န သဗ္ဗာယ သုခါယ ဝေဒနာယ သော အပ္ပဟီနော၊ န သဗ္ဗံ သုခံ ဝေဒနံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကိံ ပဟာတဗ္ဗန္တိ အယံ ပဟာနပုစ္ဆာ နာမ။

ရာဂံ တေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဧကေနေဝ ဗျာကရဏေန ဒွေ ပုစ္ဆာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဣဓ ဘိက္ခု ရာဂါနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ ရာဂါနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ ပဌမဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ ရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ။ တဒါယတနန္တိ တံ အာယတနံ၊ ပရမဿာသဘာဝေန ပတိဋ္ဌာနဘူတံ အရဟတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ အနုတ္တရေသူတိ ဧဝံ အနုတ္တရာ ဝိမောက္ခာတိ လဒ္ဓနာမေ အရဟတ္တေ။ ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတောတိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ ဒေါမနဿန္တိ ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ ပနေတံ န ပတ္ထနာယ ပဋ္ဌပနမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပတ္ထေတွာ အလဘန္တဿ ပန အလာဘမူလကံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ၊ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာပစ္စယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒေါမနဿံ နာမ ဧကန္တေန အကုသလံ၊ ဣဒံ ပန သေဝိတဗ္ဗံ ဒေါမနဿံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ယောဂိနော ဟိ တေမာသိကံ ဆမာသိကံ ဝါ နဝမာသိကံ ဝါ ပဋိပဒံ ဂဏှန္တိ။ တေသု ယော တံ တံ ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ အန္တောကာလပရိစ္ဆေဒေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿာမီတိ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော န သက္ကောတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေန ပါပုဏိတုံ၊ တဿ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အာဠိန္ဒိကဝါသိမဟာဖုဿဒေဝတ္ထေရဿ ဝိယ အဿုဓာရာ ပဝတ္တန္တိ။ ထေရော ကိရ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရေသိ။ တဿ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝါရေ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏံ ပဝါရေဿာမီ’’တိ မာနသံ ဗန္ဓိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တဿေဝ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ ပဝါရဏာဒိဝသေ အာဂတေ ထေရဿ အဿုပါတေန မုတ္တဒိဝသော နာမ နာဟောသိ။ ဝီသတိမေ ပန ဝဿေ အရဟတ္တံ ပါဏုဏိ။

ပဋိဃံတေန ပဇဟတီတိ ဧတ္ထ ဒေါမနဿေနေဝ ပဋိဃံ ပဇဟတိ။ န ဟိ ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃပ္ပဟာနံ၊ ဒေါမနဿေန ဝါ ဒေါမနဿပ္ပဟာနံ နာမ အတ္ထိ။ အယံ ပန ဘိက္ခု တေမာသိကာဒီသု အညတရံ ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘ပဿ ဘိက္ခု၊ ကိံ တုယှံ သီလေန ဟီနဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု ဝီရိယေန၊ ဥဒါဟု ပညာယ၊ နနု တေ သီလံ သုပရိသုဒ္ဓံ ဝီရိယံ သုပဂ္ဂဟိတံ ပညာ သူရာ ဟုတွာ ဝဟတီ’’တိ။ သော ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခိတွာ၊ ‘‘န ဒါနိ ပုန ဣမဿ ဒေါမနဿဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီ’’တိ ဝီရိယံ ဒဠှံ ကတွာ အန္တောတေမာသေ ဝါ အန္တောဆမာသေ ဝါ အန္တောနဝမာသေ ဝါ အနာဂါမိမဂ္ဂေန တံ သမုဂ္ဃာတေတိ။ ဣမိနာ ပရိယာယေန ပဋိဃေနေဝ ပဋိဃံ၊ ဒေါမနဿေနေဝ ဒေါမနဿံ ပဇဟတိ နာမ။

န တတ္ထ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီတိ တတ္ထ ဧဝရူပေ ဒေါမနဿေ ပဋိဃာနုသယော နာနုသေတိ။ န တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဟီနောဝ တတ္ထ ပဋိဃာနုသယောတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇံ တေန ပဇဟတီတိ ဣဓ ဘိက္ခု အဝိဇ္ဇာနုသယံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ ဈာနဝိက္ခမ္ဘိတံ အဝိဇ္ဇာနုသယံ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတမေဝ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေတိ။ သော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟီနောပိ တထာ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နာနုသေတိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘န တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနုသယော အနုသေတီ’’တိ။

၄၆၆။ ဣဒါနိ ပဋိဘာဂပုစ္ဆံ ပုစ္ဆန္တော သုခါယ ပနာယျေတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ယသ္မာ သုခဿ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဿ စ သုခံ ပစ္စနီကံ၊ တသ္မာ ဒွီသု ဝေဒနာသု ဝိသဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ ဥပေက္ခာ ပန အန္ဓကာရာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ၊ အဝိဇ္ဇာပိ တာဒိသာဝါတိ တေနေတ္ထ သဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ ယတ္တကေသု ပန ဌာနေသု အဝိဇ္ဇာ တမံ ကရောတိ၊ တတ္တကေသု ဝိဇ္ဇာ တမံ ဝိနောဒေတီတိ ဝိသဘာဂပဋိဘာဂေါ ကထိတော။ အဝိဇ္ဇာယ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ ဥဘောပေတေ ဓမ္မာ အနာသဝါ လောကုတ္တရာတိ သဘာဂပဋိဘာဂေါဝ ကထိတော။ ဝိမုတ္တိယာ ခေါ၊ အာဝုသောတိ ဧတ္ထ အနာသဝဋ္ဌေန လောကုတ္တရဋ္ဌေန အဗျာကတဋ္ဌေန စ သဘာဂပဋိဘာဂေါဝ ကထိတော။ အစ္စယာသီတိ ဧတ္ထ ပဉှံ အတိက္ကမိတွာ ဂတောသီတိ အတ္ထော။ နာသက္ခိ ပဉှာနံ ပရိယန္တံ ဂဟေတုန္တိ ပဉှာနံ ပရိစ္ဆေဒပမာဏံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မဿ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆိ။ နိဗ္ဗာနံ နာမေတံ အပ္ပဋိဘာဂံ ၊ န သက္ကာ နီလံ ဝါ ပီတကံ ဝါတိ ကေနစိ ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ ပဋိဘာဂံ ကတွာ ဒဿေတုံ။ တဉ္စ တွံ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆသီတိ အတ္ထော။

ဧတ္တာဝတာ စာယံ ဥပါသကော ယထာ နာမ သတ္တမေ ဃရေ သလာကဘတ္တံ လဘိတွာ ဂတော ဘိက္ခု သတ္တ ဃရာနိ အတိက္ကမ္မ အဋ္ဌမဿ ဒွါရေ ဌိတော သဗ္ဗာနိပိ သတ္တ ဂေဟာနိ ဝိရဒ္ဓါဝ န အညာသိ၊ ဧဝမေဝံ အပ္ပဋိဘာဂဓမ္မဿ ပဋိဘာဂံ ပုစ္ဆန္တော သဗ္ဗာသုပိ သတ္တသု သပ္ပဋိဘာဂပုစ္ဆာသု ဝိရဒ္ဓါဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဗ္ဗာနောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနဗ္ဘန္တရံ နိဗ္ဗာနံ အနုပဝိဋ္ဌံ။ နိဗ္ဗာနပရာယနန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရံ အယနမဿ ပရာ ဂတိ၊ န တတော ပရံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနံ အဝသာနံ အဿာတိ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနံ။

၄၆၇။ ပဏ္ဍိတာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ၊ ဓာတုကုသလာ အာယတနကုသလာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလာ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလာတိ အတ္ထော။ မဟာပညာတိ မဟန္တေ အတ္ထေ မဟန္တေ ဓမ္မေ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ။ ယထာ တံ ဓမ္မဒိန္နာယာတိ ယထာ ဓမ္မဒိန္နာယ ဘိက္ခုနိယာ ဗျာကတံ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန အယံ သုတ္တန္တော ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော၊ န သာဝကဘာသိတော။ ယထာ ဟိ ရာဇယုတ္တေဟိ လိခိတံ ပဏ္ဏံ ယာဝ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ န လဉ္ဆိတံ ဟောတိ၊ န တာဝ ရာဇပဏ္ဏန္တိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ လဉ္ဆိတမတ္တံ ပန ရာဇပဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ၊ တထာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝ ဗျာကရေယျ’’န္တိ ဣမာယ ဇိနဝစနမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတတ္တာ အယံ သုတ္တန္တော အာဟစ္စဝစနေန ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဝေဒလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆၈။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တံ။ တတ္ထ ဓမ္မသမာဒါနာနီတိ ဓမ္မောတိ ဂဟိတဂဟဏာနိ။ ပစ္စုပ္ပန္နသုခန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နေ သုခံ၊ အာယူဟနက္ခဏေ သုခံ သုကရံ သုခေန သက္ကာ ပူရေတုံ။ အာယတိံ ဒုက္ခဝိပါကန္တိ အနာဂတေ ဝိပါကကာလေ ဒုက္ခဝိပါကံ။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၆၉။ နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသောတိ ဝတ္ထုကာမေသုပိ ကိလေသကာမေသုပိ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ တေ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန ပါတဗျတံ ပိဝိတဗ္ဗတံ၊ ယထာရုစိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ မောဠိဗဒ္ဓါဟီတိ မောဠိံ ကတွာ ဗဒ္ဓကေသာဟိ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာဟီတိ တာပသပရိဗ္ဗာဇိကာဟိ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ပရိညံ ပညပေန္တီတိ ပဟာနံ သမတိက္ကမံ ပညပေန္တိ။ မာလုဝါသိပါဋိကာတိ ဒီဃသဏ္ဌာနံ မာလုဝါပက္ကံ။ ဖလေယျာတိ အာတပေန သုဿိတွာ ဘိဇ္ဇေယျ။ သာလမူလေတိ သာလရုက္ခဿ သမီပေ။ သန္တာသံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ကသ္မာ အာပဇ္ဇတိ? ဘဝနဝိနာသဘယာ။ ရုက္ခမူလေ ပတိတမာလုဝါဗီဇတော ဟိ လတာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ရုက္ခံ အဘိရုဟတိ။ သာ မဟာပတ္တာ စေဝ ဟောတိ ဗဟုပတ္တာ စ၊ ကောဝိဠာရပတ္တသဒိသေဟိ ပတ္တေဟိ သမန္နာဂတာ။ အထ တံ ရုက္ခံ မူလတော ပဋ္ဌာယ ဝိနန္ဓမာနာ သဗ္ဗဝိဋပါနိ သဉ္ဆာဒေတွာ မဟန္တံ ဘာရံ ဇနေတွာ တိဋ္ဌတိ။ သာ ဝါတေ ဝါ ဝါယန္တေ ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ဩဃနံ ဇနေတွာ တဿ ရုက္ခဿ သဗ္ဗသာခါပသာခံ ဘဉ္ဇတိ၊ ဘူမိယံ နိပါတေတိ။ တတော တသ္မိံ ရုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတဝိမာနံ ဘိဇ္ဇတိ နဿတိ။ ဣတိ သာ ဘဝနဝိနာသဘယာ သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ။

အာရာမဒေဝတာတိ တတ္ထ တတ္ထ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဝနဒေဝတာတိ အန္ဓဝနသုဘဂဝနာဒီသု ဝနေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ရုက္ခဒေဝတာတိ အဘိလက္ခိတေသု နဠေရုပုစိမန္ဒာဒီသု ရုက္ခေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသူတိ ဟရီတကီအာမလကီအာဒီသု ဩသဓီသု တာလနာဠိကေရာဒီသု တိဏေသု ဝနဇေဋ္ဌကေသု စ ဝနပ္ပတိရုက္ခေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဝနကမ္မိကာတိ ဝနေ ကသနလာယနဒါရုအာဟရဏဂေါရက္ခာဒီသု ကေနစိဒေဝ ကမ္မေန ဝါ ဝိစရကမနုဿာ။ ဥဒ္ဓရေယျုန္တိ ခါဒေယျုံ။ ဝိလမ္ဗိနီတိ ဝါတေန ပဟတပဟတဋ္ဌာနေသု ကေဠိံ ကရောန္တီ ဝိယ ဝိလမ္ဗန္တီ။ သုခေါ ဣမိဿာတိ ဧဝရူပါယ မာလုဝါလတာယ သမ္ဖဿောပိ သုခေါ၊ ဒဿနမ္ပိ သုခံ။ အယံ မေ ဒါရကာနံ အာပါနမဏ္ဍလံ ဘဝိဿတိ၊ ကီဠာဘူမိ ဘဝိဿတိ၊ ဒုတိယံ မေ ဝိမာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ လတာယ ဒဿနေပိ သမ္ဖဿေပိ သောမနဿဇာတာ ဧဝမာဟ။

ဝိဋဘိံ ကရေယျာတိ သာခါနံ ဥပရိ ဆတ္တာကာရေန တိဋ္ဌေယျ။ ဩဃနံ ဇနေယျာတိ ဟေဋ္ဌာ ဃနံ ဇနေယျ။ ဥပရိ အာရုယှ သကလံ ရုက္ခံ ပလိဝေဌေတွာ ပုန ဟေဋ္ဌာ ဘဿမာနာ ဘူမိံ ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ ပဒါလေယျာတိ ဧဝံ ဩဃနံ ကတွာ ပုန တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလာ ဩတိဏ္ဏသာခါဟိ အဘိရုဟမာနာ သဗ္ဗသာခါ ပလိဝေဌေန္တီ မတ္ထကံ ပတွာ တေနေဝ နိယာမေန ပုန ဩရောဟိတွာ စ အဘိရုဟိတွာ စ သကလရုက္ခံ သံသိဗ္ဗိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရန္တီ သဗ္ဗသာခါ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ သယံ ဥပရိ ဌတွာ ဝါတေ ဝါ ဝါယန္တေ ဒေဝေ ဝါ ဝဿန္တေ ပဒါလေယျ။ ဘိန္ဒေယျာတိ အတ္ထော။ ခါဏုမတ္တမေဝ တိဋ္ဌေယျ၊ တတ္ထ ယံ သာခဋ္ဌကဝိမာနံ ဟောတိ၊ တံ သာခါသု ဘိဇ္ဇမာနာသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗသာခါသု ဘိန္နာသု သဗ္ဗံ ဘိဇ္ဇတိ။ ရုက္ခဋ္ဌကဝိမာနံ ပန ယာဝ ရုက္ခဿ မူလမတ္တမ္ပိ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ န နဿတိ။ ဣဒံ ပန ဝိမာနံ သာခဋ္ဌကံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသာခါသု သံဘိဇ္ဇမာနာသု ဘိဇ္ဇိတ္ထ။ ဒေဝတာ ပုတ္တကေ ဂဟေတွာ ခါဏုကေ ဌိတာ ပရိဒေဝိတုံ အာရဒ္ဓါ။

၄၇၁။ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကောတိ ဗဟလရာဂသဘာဝေါ။ ရာဂဇံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကတ္တာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ။ အထဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဏာပေန္တိ။ သော အဘိက္ခဏံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တော ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ နတွေဝ ဝီတိက္ကမံ ကရောတိ။ တိဗ္ဗဒေါသဇာတိကောတိ အပ္ပမတ္တိကေနေဝ ကုပ္ပတိ၊ ဒဟရသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထပရာမာသာဒီနိ ကရောန္တောဝ ကထေတိ။ သောပိ ဒဏ္ဍကမ္မပစ္စယာ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ မောဟဇာတိကော ပန ဣဓ ကတံ ဝါ ကတတော အကတံ ဝါ အကတတော န သလ္လက္ခေတိ၊ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ ဝိရာဓေတိ။ သောပိ ဒဏ္ဍကမ္မပစ္စယာ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

၄၇၂။ န တိဗ္ဗရာဂဇာတိကောတိအာဒီနိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ကောစိ တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကော ဟောတိ၊ ကောစိ န တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကော? ကမ္မနိယာမေန။ ယဿ ဟိ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘော ဗလဝါ ဟောတိ၊ အလောဘော မန္ဒော၊ အဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော၊ ဒေါသမောဟာ မန္ဒာ၊ တဿ မန္ဒော အလောဘော လောဘံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ အဒေါသာမောဟာ ပန ဗလဝန္တော ဒေါသမောဟေ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ သော တေန ကမ္မေန ဒိန္နပဋိသန္ဓိဝသေန နိဗ္ဗတ္တော လုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သုခသီလော အက္ကောဓနော ပညဝါ ဝဇိရူပမဉာဏော။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘဒေါသာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အလောဘာဒေါသာ မန္ဒာ၊ အမောဟော ဗလဝါ၊ မောဟော မန္ဒော၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒုဋ္ဌော စ၊ ပညဝါ ပန ဟောတိ ဝဇိရူပမဉာဏော ဒတ္တာဘယတ္ထေရော ဝိယ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ လောဘာဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒန္ဓော စ၊ သုခသီလကော ပန ဟောတိ အက္ကောဓနော။

တထာ ယဿ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ တယောပိ လောဘဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ အလောဘာဒယော မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ လုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ဒုဋ္ဌော စ မူဠှော စ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အပ္ပကိလေသော ဟောတိ၊ ဒိဗ္ဗာရမ္မဏမ္ပိ ဒိသွာ နိစ္စလော၊ ဒုဋ္ဌော ပန ဟောတိ ဒန္ဓပညော စ။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘာဒေါသမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အလုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ သုခသီလကော စ၊ မူဠှော ပန ဟောတိ။

တထာ ယဿ ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အလောဘဒေါသာမောဟာ ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဣတရေ မန္ဒာ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ အလုဒ္ဓါ စေဝ ဟောတိ ပညဝါ စ၊ ဒုဋ္ဌော ပန ဟောတိ ကောဓနော။

ယဿ ပန ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ တယောပိ အလောဘာဒယော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ လောဘာဒယော မန္ဒာ၊ သော မဟာသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရော ဝိယ အလုဒ္ဓါ အဒုဋ္ဌော ပညဝါ စ ဟောတိ။

သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၇၃။ ဧဝံမေ သုတ္တန္တိ မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧဝံကာမာတိ ဧဝံဣစ္ဆာ။ ဧဝံဆန္ဒာတိ ဧဝံအဇ္ဈာသယာ။ ဧဝံအဓိပ္ပာယာတိ ဧဝံလဒ္ဓိကာ။ တတြာတိ တသ္မိံ အနိဋ္ဌဝဍ္ဎနေ စေဝ ဣဋ္ဌပရိဟာနေ စ။ ဘဂဝံမူလကာတိ ဘဂဝါ မူလံ ဧတေသန္တိ ဘဂဝံမူလကာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဥပ္ပာဒိတာ၊ တသ္မိံ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣမေ ဓမ္မေ ဥပ္ပာဒေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ၊ ဘဂဝတာ ပန နော ဣမေ ဓမ္မာ ဥပ္ပာဒိတာ။ ဘဂဝန္တဉှိ နိဿာယ မယံ ဣမေ ဓမ္မေ အာဇာနာမ ပဋိဝိဇ္ဈာမာတိ ဧဝံ ဘဂဝံမူလကာ နော၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မာတိ။ ဘဂဝံနေတ္တိကာတိ ဘဂဝါ ဟိ ဓမ္မာနံ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာတိ။ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဟေတွာ ဒဿိတာ ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ နာမ ဟောန္တိ။ ဘဂဝံပဋိသရဏာတိ စတုဘူမကာ ဓမ္မာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆမာနာ ဘဂဝတိ ပဋိသရန္တိ နာမာတိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ပဋိသရန္တီတိ ဩသရန္တိ သမောသရန္တိ။ အပိစ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ပဋိဝေဓဝသေန ဖဿော အာဂစ္ဆတိ၊ အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမောတိ? တွံ ဖုသနဋ္ဌေန ဖဿော နာမ။ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရာ၊ ဝိညာဏံ အာဂစ္ဆတိ။ အဟံ ဘဂဝါ ကိန္နာမန္တိ? တွံ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဘူမကဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝတော ပါဋိယေက္ကံ ပါဋိယေက္ကံ နာမံ ဂဏှန္တော ဘဂဝါ ဓမ္မေ ပဋိသရတီတိပိ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ ဘဂဝန္တညေဝ ပဋိဘာတူတိ ဘဂဝတောယေဝ ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတု၊ တုမှေယေဝ နော ကထေတွာ ဒေထာတိ အတ္ထော။

၄၇၄။ သေဝိတဗ္ဗေတိ နိဿယိတဗ္ဗေ။ ဘဇိတဗ္ဗေတိ ဥပဂန္တဗ္ဗေ။ ယထာ တံ အဝိဒ္ဒသုနောတိ ယထာ အဝိဒုနော ဗာလဿ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ။ ယထာ တံ ဝိဒ္ဒသုနောတိ ယထာ ဝိဒုနော မေဓာဝိနော ပဏ္ဍိတဿ။

၄၇၅။ အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မသမာဒါနန္တိ ပုရိမသုတ္တေ ဥပ္ပဋိပါဋိအာကာရေန မာတိကာ ဌပိတာ ၊ ဣဓ ပန ယထာဓမ္မရသေနေဝ သတ္ထာ မာတိကံ ဌပေသိ။ တတ္ထ ဓမ္မသမာဒါနန္တိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဓမ္မာနံ ဂဟဏံ။

၄၇၆။ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော။

၄၇၇။ ဝိဇ္ဇာဂတောတိ ဝိဇ္ဇာယ သမန္နာဂတော ပညဝါ။

၄၇၈။ သဟာပိ ဒုက္ခေနာတိ ဧတ္ထ မိစ္ဆာစာရော အဘိဇ္ဈာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမေ တာဝ တယော ပုဗ္ဗစေတနာယ စ အပရစေတနာယ စာတိ ဒွိန္နံ စေတနာနံ ဝသေန ဒုက္ခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန သုခသမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဥပေက္ခာသမ္ပယုတ္တာ ဝါ ဟောတိ။ သေသာ ပါဏာတိပါတာဒယော သတ္တ တိဿန္နမ္ပိ စေတနာနံ ဝသေန ဒုက္ခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေနာ’’တိ။ ဒေါမနဿမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရိယေဋ္ဌိံ ဝါ အာပဇ္ဇန္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေသု ကာယိကံ ဒုက္ခမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၄၇၉။ သဟာပိသုခေနာတိ ဧတ္ထ ပါဏာတိပါတော ဖရုသဝါစာ ဗျာပါဒေါတိ ဣမေ တာဝ တယော ပုဗ္ဗစေတနာယ စ အပရစေတနာယ စာတိ ဒွိန္နံ စေတနာနံ ဝသေန သုခဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ သေသာ သတ္တ တိဿန္နမ္ပိ စေတနာနံ ဝသေန သုခဝေဒနာ ဟောန္တိယေဝ။ သဟာပိ သောမနဿေနာတိ သောမနဿမေဝ စေတ္ထ သုခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဋ္ဌဖောဋ္ဌဗ္ဗသမင်္ဂိနော ဝါ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေသု ကာယိကံ သုခမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၄၈၀။ တတိယဓမ္မသမာဒါနေ ဣဓေကစ္စော မစ္ဆဗန္ဓော ဝါ ဟောတိ၊ မာဂဝိကော ဝါ၊ ပါဏုပဃာတံယေဝ နိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။ တဿ ဂရုဋ္ဌာနိယော ဘိက္ခု အကာမကဿေဝ ပါဏာတိပါတေ အာဒီနဝံ၊ ပါဏာတိပါတဝိရတိယာ စ အာနိသံသံ ကထေတွာ သိက္ခာပဒံ ဒေတိ။ သော ဂဏှန္တောပိ ဒုက္ခိတော ဒေါမနဿိတောဝ ဟုတွာ ဂဏှာတိ။ အပရဘာဂေ ကတိပါဟံ ဝီတိနာမေတွာ ရက္ခိတုံ အသက္ကောန္တောပိ ဒုက္ခိတောဝ ဟောတိ၊ တဿ ပုဗ္ဗာပရစေတနာ ဒုက္ခသဟဂတာဝ ဟောန္တိ။ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန သုခသဟဂတာ ဝါ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါတိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ဣတိ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂစေတနာဝ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေနာ’’တိ။ ဒေါမနဿမေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၈၁။ စတုတ္ထဓမ္မသမာဒါနေ ဒသသုပိ ပဒေသု တိဿောပိ ပုဗ္ဗဘာဂါပရဘာဂသန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ သုခသမ္ပယုတ္တာ ဟောန္တိယေဝ၊ တံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘သဟာပိ သုခေန သဟာပိ သောမနဿေနာ’’တိ။ သောမနဿမေဝ စေတ္ထ သုခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၈၂။ တိတ္တကာလာဗူတိ တိတ္တကရသအလာဗု။ ဝိသေန သံသဋ္ဌောတိ ဟလာဟလဝိသေန သမ္ပယုတ္တော မိဿိတော လုဠိတော။ နစ္ဆာဒေဿတီတိ န ရုစ္စိဿတိ န တုဋ္ဌိံ ကရိဿတိ။ နိဂစ္ဆသီတိ ဂမိဿသိ။ အပ္ပဋိသင်္ခါယ ပိဝေယျာတိ တံ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပိဝေယျ။

၄၈၃။ အာပါနီယကံသောတိ အာပါနီယဿ မဓုရပါနကဿ ဘရိတကံသော။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နောတိ ပါနကဝဏ္ဏာဒီဟိ သမ္ပန္နဝဏ္ဏော၊ ကံသေ ပက္ခိတ္တပါနကဝသေန ပါနကကံသောပိ ဧဝံ ဝုတ္တော။ ဆာဒေဿတီတိ တဉှိ ဟလာဟလဝိသံ ယတ္ထ ယတ္ထ ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တဿ တဿေဝ ရသံ ဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဆာဒေဿတီ’’တိ။

၄၈၄။ ပူတိမုတ္တန္တိ မုတ္တမေဝ။ ယထာ ဟိ မနုဿဘာဝေါ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ပူတိကာယောတွေဝ၊ တဒဟုဇာတာပိ ဂလောစိလတာ ပူတိလတာတွေဝ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တင်္ခဏံ ဂဟိတံ တရုဏမ္ပိ မုတ္တံ ပူတိမုတ္တမေဝ။ နာနာဘေသဇ္ဇေဟီတိ ဟရီတကာမလကာဒီဟိ နာနောသဓေဟိ။ သုခီ အဿာတိ အရောဂေါ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော သုခီ ဘဝေယျ။

၄၈၅။ ဒဓိ စ မဓု စာတိ သုပရိသုဒ္ဓံ ဒဓိ စ သုမဓုရံ မဓု စ။ ဧကဇ္ဈံ သံသဋ္ဌန္တိ ဧကတော ကတွာ မိဿိတံ အာလုဠိတံ။ တဿ တန္တိ တဿ တံ စတုမဓုရဘေသဇ္ဇံ ပိဝတော ရုစ္စေယျ။ ဣဒဉ္စ ယံ ဘဂန္ဒရသံသဋ္ဌံ လောဟိတံ ပက္ခန္ဒတိ၊ န တဿ ဘေသဇ္ဇံ၊ အာဟာရံ ထမ္ဘေတွာ မဂ္ဂံ အဝလဉ္ဇံ ကရောတိ။ ယံ ပန ပိတ္တသံသဋ္ဌံ လောဟိတံ၊ တဿေတံ ဘေသဇ္ဇံ သီတလကိရိယာယ ပရိယတ္တဘူတံ။

၄၈၆။ ဝိဒ္ဓေတိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓေ။ မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတေတိ အတ္ထော။ ဝိဂတဝလာဟကေတိ အပဂတမေဃေ၊ ဒေဝေတိ အာကာသေ။ အာကာသဂတံ တမဂတန္တိ အာကာသဂတံ တမံ။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏပရပ္ပဝါဒေတိ ပုထူနံ သမဏဗြာဟ္မဏသင်္ခါတာနံ ပရေသံ ဝါဒေ။ အဘိဝိဟစ္စာတိ အဘိဟန္တွာ။ ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတေ စာတိ သရဒကာလေ မဇ္ဈနှိကသမယေ အာဒိစ္စောဝ ဩဘာသံ မုဉ္စတိ တပတိ ဝိဇ္ဇောတတီတိ။

ဣဒံ ပန သုတ္တံ ဒေဝတာနံ အတိဝိယ ပိယံ မနာပံ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဒက္ခိဏဒိသာယံ ကိရ ဟတ္ထိဘောဂဇနပဒေ သင်္ဂရဝိဟာရော နာမ အတ္ထိ။ တဿ ဘောဇနသာလဒွါရေ သင်္ဂရရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ရတ္တိဘာဂေ ဧကဿ ဒဟရဿ သရဘညဝသေန ဣဒံ သုတ္တံ ဩသာရေန္တဿ သုတွာ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ ဒဟရော ကိံ ဧသောတိ အာဟ။ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာတိ။ ကသ္မိံ ဒေဝတေ ပသန္နာသိ၊ ကိံ သဒ္ဒေ၊ ဥဒါဟု သုတ္တေတိ? သဒ္ဒေါ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ယဿ ကဿစိ ဟောတိယေဝ၊ သုတ္တေ ပသန္နာမှိ။ သတ္ထာရာ ဇေတဝနေ နိသီဒိတွာ ကထိတဒိဝသေ စ အဇ္ဇ စ ဧကဗျဉ္ဇနေပိ နာနံ နတ္ထီတိ။ အဿောသိ တွံ ဒေဝတေ သတ္ထာရာ ကထိတဒိဝသေတိ? အာမ၊ ဘန္တေ။ ကတ္ထ ဌိတာ အဿောသီတိ? ဇေတဝနံ၊ ဘန္တေ၊ ဂတာမှိ၊ မဟေသက္ခာသု ပန ဒေဝတာသု အာဂစ္ဆန္တီသု တတ္ထ ဩကာသံ အလဘိတွာ ဣဓေဝ ဌတွာ အဿောသိန္တိ။ ဧတ္ထ ဌိတာယ သက္ကာ သုတ္ထု သဒ္ဒေါ သောတုန္တိ? တွံ ပန၊ ဘန္တေ၊ မယှံ သဒ္ဒံ သုဏသီတိ? အာမ ဒေဝတေတိ။ ဒက္ခိဏကဏ္ဏပဿေ နိသီဒိတွာ ကထနကာလော ဝိယ၊ ဘန္တေ၊ ဟောတီတိ။ ကိံ ပန ဒေဝတေ သတ္ထု ရူပံ ပဿသီတိ? သတ္ထာ မမေဝ ဩလောကေတီတိ မညမာနာ သဏ္ဌာတုံ န သက္ကောမိ၊ ဘန္တေတိ။ ဝိသေသံ ပန နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ခိတ္ထ ဒေဝတေတိ။ ဒေဝတာ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယိ။ တံ ဒိဝသံ ကိရေသ ဒေဝပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝမိဒံ သုတ္တံ ဒေဝတာနံ ပိယံ မနာပံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာဓမ္မသမာဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝီမံသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၈၇။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဝီမံသကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝီမံသကေနာတိ တယော ဝီမံသကာ – အတ္ထဝီမံသကော သင်္ခါရဝီမံသကော သတ္ထုဝီမံသကောတိ။ တေသု၊ ‘‘ပဏ္ဍိတာ ဟာဝုသော၊ မနုဿာ ဝီမံသကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂) ဧတ္ထ အတ္ထဝီမံသကော အာဂတော။ ‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဓာတုကုသလော စ ဟောတိ၊ အာယတနကုသလော စ ဟောတိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလော စ ဟောတိ၊ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလော စ ဟောတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ဝီမံသကောတိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄) ဧတ္ထ သင်္ခါရဝီမံသကော အာဂတော။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သတ္ထုဝီမံသကော အဓိပ္ပေတော။ စေတောပရိယာယန္တိ စိတ္တဝါရံ စိတ္တပရိစ္ဆေဒံ။ သမန္နေသနာတိ ဧသနာ ပရိယေသနာ ဥပပရိက္ခာ။ ဣတိ ဝိညာဏာယာတိ ဧဝံ ဝိဇာနနတ္ထာယ။

၄၈၈။ ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတော သမန္နေသိတဗ္ဗောတိ ဣဓ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယံ ဒဿေတိ။ မဟာ ဟိ ဧသ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယော နာမ။ တဿ မဟန္တဘာဝေါ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ဧကသ္မိံ ဟိ သမယေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥပဍ္ဎံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎံ ကလျာဏမိတ္တာနုဘာဝေနာတိ စိန္တေတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ၊ – ‘‘ဥပဍ္ဎမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒ၊ သကလမေဝိဒံ၊ အာနန္ဒ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ၊ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ။ ကလျာဏမိတ္တဿေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿတိ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရိဿတိ။ ကထဉ္စာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော…ပေ… အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ။ ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော…ပေ… ဗဟုလီကရောတိ၊ တဒမိနာပေတံ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ သကလမေဝိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ။ မမဉှိ၊ အာနန္ဒ၊ ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တိ။ ဇရာဓမ္မာ…ပေ… သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မာ သတ္တာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေဟိ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂)။

ဘိက္ခူနံ ဗာဟိရင်္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထေန္တောပိ အာဟ – ‘‘ဗာဟိရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂန္တိ ကရိတွာ နာညံ ဧကင်္ဂမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ။ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟတော အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၁၃)။ မဟာစုန္ဒဿ ကိလေသသလ္လေခပဋိပဒံ ကထေန္တောပိ၊ ‘‘ပရေ ပါပမိတ္တာ ဘဝိဿန္တိ၊ မယမေတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာ ဘဝိဿာမာတိ သလ္လေခေါ ကရဏီယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၃) အာဟ။ မေဃိယတ္ထေရဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယဓမ္မေ ကထေန္တောပိ၊ ‘‘အပရိပက္ကာယ၊ မေဃိယ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော ဟောတိ’’တိ (ဥဒါ။ ၃၁) ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယမေဝ ဝိသေသေသိ။ ပိယပုတ္တဿ ရာဟုလတ္ထေရဿ အဘိဏှောဝါဒံ ဒေန္တောပိ –

‘‘မိတ္တေ ဘဇဿု ကလျာဏေ၊ ပန္တဉ္စ သယနာသနံ၊

ဝိဝိတ္တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ၊ မတ္တညူ ဟောဟိ ဘောဇနေ။

စီဝရေ ပိဏ္ဍပါတေ စ၊ ပစ္စယေ သယနာသနေ၊

ဧတေသု တဏှံ မာကာသိ၊ မာ လောကံ ပုနရာဂမီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၄၀၊ ၃၄၁) –

ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယမေဝ သဗ္ဗပဌမံ ကထေသိ။ ဧဝံ မဟာ ဧသ ကလျာဏမိတ္တူပနိဿယော နာမ။ ဣဓာပိ တံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတော သမန္နေသိတဗ္ဗောတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု ဒွီသု ဓမ္မေသု တထာဂတံ ဧသတု ဂဝေသတူတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဘဂဝါ အယံ မဟာဇစ္စောတိ ဝါ၊ လက္ခဏသမ္ပန္နောတိ ဝါ၊ အဘိရူပေါ ဒဿနီယောတိ ဝါ၊ အဘိညာတော အဘိလက္ခိတောတိ ဝါ၊ ဣမံ နိဿာယာဟံ စီဝရာဒယော ပစ္စယေ လဘိဿာမီတိ ဝါ၊ ဧဝံ စိန္တေတွာ မံ နိဿာယ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ဧဝံ သလ္လက္ခေတိ၊ ‘‘ပဟောတိ မေ ဧသ သတ္ထာ ဟုတွာ သတ္ထုကိစ္စံ သာဓေတု’’န္တိ၊ သော မံ ဘဇတူတိ သီဟနာဒံ နဒတိ။ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒေါ ကိရ နာမေသ သုတ္တန္တောတိ။

ဣဒါနိ တေ ဒွေ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော စက္ခုသောတဝိညေယျေသူတိ အာဟ။ တတ္ထ သတ္ထု ကာယိကော သမာစာရော ဝီမံသကဿ စက္ခုဝိညေယျော ဓမ္မော နာမ။ ဝါစသိကော သမာစာရော သောတဝိညေယျော ဓမ္မော နာမ။ ဣဒါနိ တေသု သမန္နေသိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တော ယေ သံကိလိဋ္ဌာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌာတိ ကိလေသသမ္ပယုတ္တာ။ တေ စ န စက္ခုသောတဝိညေယျာ။ ယထာ ပန ဥဒကေ စလန္တေ ဝါ ပုပ္ဖုဠကေ ဝါ မုဉ္စန္တေ အန္တော မစ္ဆော အတ္ထီတိ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဝါ ကရောန္တဿ၊ မုသာဝါဒါဒီနိ ဝါ ဘဏန္တဿ ကာယဝစီသမာစာရေ ဒိသွာ စ သုတွာ စ တံသမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ သံကိလိဋ္ဌန္တိ ဝိညာယတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ဟိ ကာယဝစီသမာစာရာပိ သံကိလိဋ္ဌာယေဝ နာမ။ န တေ တထာဂတဿ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ န တေ တထာဂတဿ အတ္ထိ။ န ဥပလဗ္ဘန္တီတိ ဧဝံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ နတ္ထိတာယေဝ ဟိ တေ န ဥပလဗ္ဘန္တိ န ပဋိစ္ဆန္နတာယ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ ဧကဒိဝသံ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဝါရေန္တော အာဟ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဝါရေမိ ဝေါ၊ န စ မေ ကိဉ္စိ ဂရဟထ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော ကိဉ္စိ ဂရဟာမ ကာယိကံ ဝါ ဝါစသိကံ ဝါ။ ဘဂဝါ ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ၊ အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇာနေတာ၊ အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ၊ မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ။ မဂ္ဂါနုဂါ စ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာသမန္နာဂတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅)။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓါ တထာဂတဿ ကာယဝစီသမာစာရာ။ ဥတ္တရောပိ သုဒံ မာဏဝေါ တထာဂတဿ ကာယဝစီဒွါရေ အနာရာဓနီယံ ကိဉ္စိ ပဿိဿာမီတိ သတ္တ မာသေ အနုဗန္ဓိတွာ လိက္ခာမတ္တမ္ပိ န အဒ္ဒသ။ မနုဿဘူတော ဝါ ဧသ ဗုဒ္ဓဘူတဿ ကာယဝစီဒွါရေ ကိံ အနာရာဓနီယံ ပဿိဿတိ? မာရောပိ ဒေဝပုတ္တော ဗောဓိသတ္တဿ သတော မဟာဘိနိက္ခမနတော ပဋ္ဌာယ ဆဗ္ဗဿာနိ ဂဝေသမာနော ကိဉ္စိ အနာရာဓနီယံ နာဒ္ဒသ၊ အန္တမသော စေတောပရိဝိတက္ကမတ္တမ္ပိ။ မာရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သစဿ ဝိတက္ကိတမတ္တမ္ပိ အကုသလံ ပဿိဿာမိ၊ တတ္ထေဝ နံ မုဒ္ဓနိ ပဟရိတွာ ပက္ကမိဿာမီ’’တိ။ သော ဆဗ္ဗဿာနိ အဒိသွာ ဗုဒ္ဓဘူတမ္ပိ ဧကံ ဝဿံ အနုဗန္ဓိတွာ ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇံ အပဿန္တော ဂမနသမယေ ဝန္ဒိတွာ –

‘‘မဟာဝီရ မဟာပုညံ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

သဗ္ဗဝေရဘယာတီတံ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ ဂေါတမ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) –

ဂါထံ ဝတွာ ဂတော။

ဝီတိမိဿာတိ ကာလေ ကဏှာ၊ ကာလေ သုက္ကာတိ ဧဝံ ဝေါမိဿကာ။ ဝေါဒါတာတိ ပရိသုဒ္ဓါ နိက္ကိလေသာ။ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ ဝေါဒါတာ ဓမ္မာ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ တထာဂတဿ ဟိ ပရိသုဒ္ဓါ ကာယသမာစာရာဒယော။ တေနာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ၊ ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော… ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရော… ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ၊ နတ္ထိ တထာဂတဿ မိစ္ဆာဇီဝေါ၊ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ၊ မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၅၈)။

ဣမံ ကုသလံ ဓမ္မန္တိ ဣမံ အနဝဇ္ဇံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ။ ‘‘အယမာယသ္မာ သတ္ထာ ကိံ နု ခေါ ဒီဃရတ္တံ သမာပန္နော အတိစိရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဣမိနာ သမန္နာဂတော၊ ဥဒါဟု ဣတ္တရသမာပန္နော ဟိယျော ဝါ ပရေ ဝါ ပရသုဝေ ဝါ ဒိဝသေ သမာပန္နော’’တိ ဧဝံ ဂဝေသတူတိ အတ္ထော။ ဧကစ္စေန ဟိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တေန ဗဟု မိစ္ဆာဇီဝကမ္မံ ကတံ၊ တံ တတ္ထ ကာလာတိက္ကမေ ပညာယတိ၊ ပါကဋံ ဟောတိ။ သော အညတရံ ပစ္စန္တဂါမံ ဝါ သမုဒ္ဒတီရံ ဝါ ဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ အာရညကော ဝိယ ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ မနုဿာ သမ္ဘာဝနံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဿ ပဏီတေ ပစ္စယေ ဒေန္တိ။ ဇနပဒဝါသိနော ဘိက္ခူ တဿ ပရိဟာရံ ဒိသွာ၊ ‘‘အတိဒပ္ပိတော ဝတာယံ အာယသ္မာ၊ ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ၊ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ အသုကံ နာမ မိစ္ဆာဇီဝံ ကတွာ ပက္ကန္တဘိက္ခူ’’တိ ဉတွာ န သက္ကာ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ ကာတုန္တိ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မေန သမေန ဥက္ခေပနီယာဒီသု အညတရံ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဧဝရူပါယ ပဋိစ္ဆန္နပဋိပတ္တိယာ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ ဝီမံသာပေတုံ ဧဝမာဟ။

ဧဝံဇာနာတီတိ ဒီဃရတ္တံ သမာပန္နော၊ န ဣတ္တရသမာပန္နောတိ ဇာနာတိ။ အနစ္ဆရိယံ စေတံ။ ယံ တထာဂတဿ ဧတရဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ ဒီဃရတ္တံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ ဘဝေယျ။ ယဿ ဗောဓိသတ္တကာလေပိ ဧဝံ အဟောသိ။

အတီတေ ကိရ ဂန္ဓာရရာဇာ စ ဝေဒေဟရာဇာ စ ဒွေပိ သဟာယကာ ဟုတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ရဇ္ဇာနိ ပုတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကသ္မိံ အရညဂါမကေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ပစ္စန္တော နာမ ဒုလ္လဘလောဏော ဟောတိ။ တတော အလောဏံ ယာဂုံ လဘိတွာ ဧကိဿာယ သာလာယ နိသီဒိတွာ ပိဝန္တိ။ အန္တရန္တရေ မနုဿာ လောဏစုဏ္ဏံ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ။ ဧကဒိဝသံ ဧကော ဝေဒေဟိသိဿ ပဏ္ဏေ ပက္ခိပိတွာ လောဏစုဏ္ဏံ အဒါသိ ။ ဝေဒေဟိသိ ဂဟေတွာ ဥပဍ္ဎံ ဂန္ဓာရိသိဿ-သန္တိကေ ဌပေတွာ ဥပဍ္ဎံ အတ္တနော သန္တိကေ ဌပေသိ။ တတော ထောကံ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ ဒိသွာ၊ ‘‘မာ ဣဒံ နဿီ’’တိ ပဏ္ဏေန ဝေဌေတွာ တိဏဂဟနေ ဌပေသိ။ ပုန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ယာဂုပါနကာလေ သတိံ ကတွာ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ဂန္ဓာရိသိံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဣတော ထောကံ ဂဏှထ အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ ကုတော တေ လဒ္ဓံ ဝေဒေဟိသီတိ? တသ္မိံ ဒိဝသေ ပရိဘုတ္တာဝသေသံ ‘‘မာ နဿီ’’တိ မယာ ဌပိတန္တိ။ ဂန္ဓာရိသိ ဂဟေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အလောဏကံယေဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဝေဒေဟံ ဣသိံ အဝေါစ –

‘‘ဟိတွာ ဂါမသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သောဠသ၊

ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဖီတာနိ၊ သန္နိဓိံ ဒါနိ ကုဗ္ဗသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၆)၊

ဝေဒေဟိသိ အဝေါစ – ‘‘တုမှေ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ လောဏစုဏ္ဏမတ္တသန္နိဓိကာရဏာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုစ္ဆဝိကံ န ကရောထာ’’တိ? ကိံ မယာ ကတံ ဝေဒေဟိသီတိ? အထ နံ အာဟ –

‘‘ဟိတွာ ဂန္ဓာရဝိသယံ၊ ပဟူတဓနဓာရိယံ၊

ပသာသနတော နိက္ခန္တော၊ ဣဓ ဒါနိ ပသာသသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၇)၊

ဂန္ဓာရော အာဟ –

‘‘ဓမ္မံ ဘဏာမိ ဝေဒေဟ၊ အဓမ္မော မေ န ရုစ္စတိ၊

ဓမ္မံ မေ ဘဏမာနဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၈)၊

ဝေဒေဟော အာဟ –

‘‘ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန၊ ပရော လဘတိ ရုပ္ပနံ၊

မဟတ္ထိယမ္ပိ စေ ဝါစံ၊ န တံ ဘာသေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၉)၊

ဂန္ဓာရော အာဟ –

‘‘ကာမံ ရုပ္ပတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဘုသံဝ ဝိကိရီယတု၊

ဓမ္မံ မေ ဘဏမာနဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၈၀)၊

တတော ဝေဒေဟိသိ ယဿ သကာပိ ဗုဒ္ဓိ နတ္ထိ၊ အာစရိယသန္တိကေ ဝိနယံ န သိက္ခတိ၊ သော အန္ဓမဟိံသော ဝိယ ဝနေ စရတီတိ စိန္တေတွာ အာဟ –

‘‘နော စေ အဿ သကာ ဗုဒ္ဓိ၊ ဝိနယော ဝါ သုသိက္ခိတော၊

ဝနေ အန္ဓမဟိံသောဝ၊ စရေယျ ဗဟုကော ဇနော။

ယသ္မာ စ ပနိဓေကစ္စေ၊ အာစေရမှိ သုသိက္ခိတာ၊

တသ္မာ ဝိနီတဝိနယာ၊ စရန္တိ သုသမာဟိတာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၈၁-၈၂)၊

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဝေဒေဟိသိ အဇာနိတွာ မယာ ကတန္တိ ဂန္ဓာရိသိံ ခမာပေသိ။ တေ ဥဘောပိ တပံ စရိတွာ ဗြဟ္မလောကံ အဂမံသု။ ဧဝံ တထာဂတဿ ဗောဓိသတ္တကာလေပိ ဒီဃရတ္တံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ အဟောသိ။

ဥတ္တဇ္ဈာပန္နော အယမာယသ္မာ ဘိက္ခု ယသပတ္တောတိ အယမာယသ္မာ အမှာကံ သတ္ထာ ဘိက္ခု ဉတ္တံ ပညာတဘာဝံ ပါကဋဘာဝံ အဇ္ဈာပန္နော နု ခေါ၊ သယဉ္စ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော နု ခေါ နောတိ။ တေန စဿ ပညာတဇ္ဈာပန္နဘာဝေန ယသသန္နိဿိတဘာဝေန စ ကိံ ဧကစ္စေ အာဒီနဝါ သန္ဒိဿန္တိ ဥဒါဟု နောတိ ဧဝံ သမန္နေသန္တူတိ ဒဿေတိ။ န တာဝ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝ ဘိက္ခု န ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီသု အဘိညာတဘာဝံ ဝါ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဝါ အာပန္နော ဟောတိ၊ တာဝ ဧကစ္စေ မာနာတိမာနာဒယော အာဒီနဝါ န သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ သောတာပန္နော ဝိယ သကဒါဂါမီ ဝိယ စ ဝိဟရတိ။ အရိယော နု ခေါ ပုထုဇ္ဇနော နု ခေါတိပိ ဉာတုံ န သက္ကာ ဟောတိ။

ယတောစ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ယဒါ ပန ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဉာတော ဟောတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော ဝါ၊ တဒါ တိဏှေန သိင်္ဂေန ဂေါဂဏံ ဝိဇ္ဈန္တော ဒုဋ္ဌဂေါဏော ဝိယ၊ မိဂသင်္ဃံ အဘိမဒ္ဒမာနော ဒီပိ ဝိယ စ အညေ ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဇ္ဈန္တော အဂါရဝေါ အသဘာဂဝုတ္တိ အဂ္ဂပါဒေန ဘူမိံ ဖုသန္တော ဝိယ စရတိ။ ဧကစ္စော ပန ကုလပုတ္တော ယထာ ယထာ ဉာတော ဟောတိ ယသဿီ၊ တထာ တထာ ဖလဘာရဘရိတော ဝိယ သာလိ သုဋ္ဌုတရံ ဩနမတိ၊ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီသု ဥပသင်္ကမန္တေသု အကိဉ္စနဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သမဏသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဆိန္နဝိသာဏဥသဘော ဝိယ၊ စဏ္ဍာလဒါရကော ဝိယ စ သောရတော နိဝါတော နီစစိတ္တော ဟုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စေဝ သဒေဝကဿ စ လောကဿ၊ ဟိတာယ သုခါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝရူပံ ပဋိပတ္တိံ သန္ဓာယ ‘‘နာဿ ဣဓေကစ္စေ အာဒီနဝါ’’တိ အာဟ။

တထာဂတော ပန အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု တာဒီ၊ သော ဟိ လာဘေပိ တာဒီ၊ အလာဘေပိ တာဒီ၊ ယသေပိ တာဒီ၊ အယသေပိ တာဒီ၊ ပသံသာယပိ တာဒီ၊ နိန္ဒာယပိ တာဒီ၊ သုခေပိ တာဒီ၊ ဒုက္ခေပိ တာဒီ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကာရေန နာဿ ဣဓေကစ္စေ အာဒီနဝါ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ အဘယူပရတောတိ အဘယော ဟုတွာ ဥပရတော၊ အစ္စန္တူပရတော သတတူပရတောတိ အတ္ထော။ န ဝါ ဘယေန ဥပရတောတိပိ အဘယူပရတော။ စတ္တာရိ ဟိ ဘယာနိ ကိလေသဘယံ ဝဋ္ဋဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ဥပဝါဒဘယန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနော စတူဟိပိ ဘယေဟိ ဘာယတိ။ သေက္ခာ တီဟိ၊ တေသဉှိ ဒုဂ္ဂတိဘယံ ပဟီနံ၊ ဣတိ သတ္တ သေက္ခာ ဘယူပရတာ၊ ခီဏာသဝေါ အဘယူပရတော နာမ၊ တဿ ဟိ ဧကမ္ပိ ဘယံ နတ္ထိ။ ကိံ ပရဝါဒဘယံ နတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ ပရာနုဒ္ဒယံ ပန ပဋိစ္စ၊ ‘‘မာဒိသံ ခီဏာသဝံ ပဋိစ္စ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ ဥပဝါဒံ ရက္ခတိ။ မူလုပ္ပလဝါပိဝိဟာရဝါသီ ယသတ္ထေရော ဝိယ။

ထေရော ကိရ မူလုပ္ပလဝါပိဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကကုလဒွါရံ ပတ္တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထဏ္ဍိလပီဌကံ နိဿာယ အာသနံ ပညပေသုံ။ အမစ္စဓီတာပိ တံယေဝ ပီဌကံ နိဿာယ ပရတောဘာဂေ နီစတရံ အာသနံ ပညာပေတွာ နိသီဒိ။ ဧကော နေဝါသိကော ဘိက္ခု ပစ္ဆာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ဒွါရေ ဌတွာဝ ဩလောကေန္တော ထေရော အမစ္စဓီတရာ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသိန္နောတိ သလ္လက္ခေတွာ၊ ‘‘အယံ ပံသုကူလိကော ဝိဟာရေဝ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ ဝိဟရတိ၊ အန္တောဂါမေ ပန ဥပဋ္ဌာယိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသီဒတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယာ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေတွာ တထာသညီဝ ဟုတွာ ပက္ကာမိ။ ထေရောပိ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိသီဒိ။ နေဝါသိကောပိ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ၊ ‘‘တံ ပံသုကူလိကံ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိဿာမီ’’တိ အသညတနီဟာရေန ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပရိဘောဂဃဋတော ဥလုင်္ကေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တော ပါဒေ ဓောဝိ။ ထေရော၊ ‘‘ကော နု ခေါ အယံ အသညတစာရိကော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော သဗ္ဗံ ဉတွာ၊ ‘‘အယံ မယိ မနံ ပဒေါသေတွာ အပါယူပဂေါ မာ အဟောသီ’’တိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ကဏ္ဏိကာမဏ္ဍလသမီပေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ နေဝါသိကော ဒုဋ္ဌာကာရေန ဃဋိကံ ဥက္ခိပိတွာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တော ပဝိဋ္ဌော ထေရံ အပဿန္တော၊ ‘‘ဟေဋ္ဌာမဉ္စံ ပဝိဋ္ဌော ဘဝိဿတီ’’တိ ဩလောကေတွာ တတ္ထာပိ အပဿန္တော နိက္ခမိတုံ အာရဘိ။ ထေရော ဥက္ကာသိ။ ဣတရော ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော ဒိသွာ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဧဝမာဟ – ‘‘ပတိရူပံ တေ၊ အာဝုသော၊ ပံသုကူလိက ဧဝံ အာနုဘာဝသမ္ပန္နဿ ဥပဋ္ဌာယိကာယ သဒ္ဓိံ ဧကမဉ္စေ နိသီဒိတု’’န္တိ။ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ န ဧကမဉ္စေ နိသီဒန္တိ၊ တုမှေဟိ ပန ဒုဒ္ဒိဋ္ဌမေတန္တိ။ ဧဝံ ခီဏာသဝါ ပရာနုဒ္ဒယာယ ဥပဝါဒံ ရက္ခန္တိ။

ခယာ ရာဂဿာတိ ရာဂဿ ခယေနေဝ။ ဝီတရာဂတ္တာ ကာမေ န ပဋိသေဝတိ၊ န ပဋိသင်္ခါယ ဝါရေတွာတိ။ တဉ္စေတိ ဧဝံ တထာဂတဿ ကိလေသပ္ပဟာနံ ဉတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတနိသိန္နကာလာဒီသုပိ စတုပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာပိ ဣတိပိ သတ္ထာ ဝီတရာဂေါ ဝီတဒေါသော ဝီတမောဟော ဝန္တကိလေသော ပဟီနမလော အဗ္ဘာ မုတ္တပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သုပရိသုဒ္ဓါတိ ဧဝံ တထာဂတဿ ကိလေသပ္ပဟာနေ ဝဏ္ဏံ ကထယမာနံ တံ ဝီမံသကံ ဘိက္ခုံ ပရေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ စေတိ အတ္ထော။

အာကာရာတိ ကာရဏာနိ။ အနွယာတိ အနုဗုဒ္ဓိယော။ သင်္ဃေ ဝါ ဝိဟရန္တောတိ အပ္ပေကဒါ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ ဝိဟရန္တော။ ဧကော ဝါ ဝိဟရန္တောတိ ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ အဍ္ဎမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ၊ တေမာသံ ပဋိသလ္လီယိတုန္တိ ဧဝံ ပဋိသလ္လာနေ စေဝ ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍေ စ ဧကကော ဝိဟရန္တော။ သုဂတာတိ သုဋ္ဌုဂတာ သုပ္ပဋိပန္နာ ကာရကာ ယုတ္တပယုတ္တာ။ ဧဝရူပါပိ ဟိ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အတ္ထိ။ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒုဋ္ဌုဂတာ ဒုပ္ပဋိပန္နာ ကာယဒဠှိဗဟုလာ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ။ ဧဝရူပါပိ ဧကစ္စေ အတ္ထိ။ ဂဏမနုသာသန္တီတိ ဂဏဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဂဏာရာမာ ဂဏဗဟုလိကာ ဟုတွာ ဂဏံ ပရိဟရန္တိ။ ဧဝရူပါပိ ဧကစ္စေ အတ္ထိ။ တေသံ ပဋိပက္ခဘူတာ ဂဏတော နိဿဋာ ဝိသံသဋ္ဌာ ဝိပ္ပမုတ္တဝိဟာရိနောပိ အတ္ထိ။

အာမိသေသု သန္ဒိဿန္တီတိ အာမိသဂိဒ္ဓါ အာမိသစက္ခုကာ စတုပစ္စယအာမိသတ္ထမေဝ အာဟိဏ္ဍမာနာ အာမိသေသု သန္ဒိဿမာနကဘိက္ခူပိ အတ္ထိ။ အာမိသေန အနုပလိတ္တာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသာ အဗ္ဘာ မုတ္တစန္ဒသဒိသာ ဟုတွာ ဝိဟရမာနာပိ အတ္ထိ။ နာယမာယသ္မာ တံ တေန အဝဇာနာတီတိ အယံ အာယသ္မာ သတ္ထာ တာယ တာယ ပဋိပတ္တိယာ တံ တံ ပုဂ္ဂလံ နာဝဇာနာတိ၊ အယံ ပဋိပန္နော ကာရကော၊ အယံ ဂဏတော နိဿဋော ဝိသံသဋ္ဌော။ အယံ အာမိသေန အနုပလိတ္တော ပစ္စယေဟိ ဝိနိဝတ္တမာနသော အဗ္ဘာ မုတ္တော စန္ဒိမာ ဝိယာတိ ဧဝမဿ ဂေဟသိတဝသေန ဥဿာဒနာပိ နတ္ထိ။ အယံ ဒုပ္ပဋိပန္နော အကာရကော ကာယဒဠှိဗဟုလော ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနော၊ အယံ ဂဏဗန္ဓနဗဒ္ဓါ၊ အယံ အာမိသဂိဒ္ဓါ လောလော အာမိသစက္ခုကောတိ ဧဝမဿ ဂေဟသိတဝသေန အပသာဒနာပိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? တထာဂတဿ သတ္တေသု တာဒိဘာဝေါ ကထိတော ဟောတိ။ အယဉှိ –

‘‘ဝဓကဿ ဒေဝဒတ္တဿ၊ စောရဿင်္ဂုလိမာလိနော၊

ဓနပါလေ ရာဟုလေ စ၊ သဗ္ဗေသံ သမကော မုနီ’’တိ။ (မိ။ ပ။ ၆။၆။၅)၊

၄၈၉။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေတိ တေသု ဒွီသု ဝီမံသကေသု။ ယော၊ ‘‘ကေ ပနာယသ္မတော အာကာရာ’’တိ ပုစ္ဆာယံ အာဂတော ဂဏ္ဌိဝီမံသကော စ၊ ယော ‘‘အဘယူပရတော အယမာယသ္မာ’’တိ အာဂတော မူလဝီမံသကော စ။ တေသု မူလဝီမံသကေန တထာဂတောဝ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ပုဗ္ဗေ ပရဿေဝ ကထာယ နိဋ္ဌင်္ဂတော။ ပရော စ နာမ ဇာနိတွာပိ ကထေယျ အဇာနိတွာပိ။ ဧဝမဿ ကထာ ဘူတာပိ ဟောတိ အဘူတာပိ၊ တသ္မာ ပရဿေဝ ကထာယ နိဋ္ဌံ အဂန္တွာ တတော ဥတ္တရိ တထာဂတောဝ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဗျာကရမာနောတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ တထာဂတဿ မိစ္ဆာဗျာကရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သမ္မာ မိစ္ဆာတိ အဝတွာ ဗျာကရမာနောတွေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပထောဟမသ္မိဧတံ ဂေါစရောတိ ဧသ မယှံ ပထော ဧသ ဂေါစရောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧတာပါထော’’တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော မယှံ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ ပရိသုဒ္ဓံ၊ သွာဟံ တဿ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ဝီမံသကဿ ဘိက္ခုနော ဉာဏမုခေ ဧတာပါထော၊ ဧဝံ အာပါထံ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နော စ တေန တမ္မယောတိ တေနပိ စာဟံ ပရိသုဒ္ဓေန သီလေန န တမ္မယော၊ န သတဏှော၊ ပရိသုဒ္ဓသီလတ္တာဝ နိတ္တဏှောဟမသ္မီတိ ဒီပေတိ။

ဥတ္တရုတ္တရိံပဏီတပဏီတန္တိ ဥတ္တရုတ္တရိံ စေဝ ပဏီတတရဉ္စ ကတွာ ဒေသေတိ။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂန္တိ ကဏှံ စေဝ သုက္ကဉ္စ၊ တဉ္စ ခေါ သပ္ပဋိဘာဂံ သဝိပက္ခံ ကတွာ၊ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ သုက္ကန္တိ သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှန္တိ ဧဝံ သပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ ကဏှသုက္ကံ ဒေသေတိ။ ကဏှံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေတိ၊ သုက္ကံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေတိ။ အဘိညာယ ဣဓေကစ္စံ ဓမ္မံ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ပဋိဝေဓဓမ္မံ အဘိညာယ တေန ပဋိဝေဓဓမ္မေန ဒေသနာဓမ္မေ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထရိ ပသီဒတီတိ ဧဝံ ဓမ္မေ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သော ဘဂဝါတိ သတ္ထရိ ပသီဒတိ။ တေန ပန ဘဂဝတာ ယော ဓမ္မော အက္ခာတော၊ သောပိ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော နိယျာနိကတ္တာ။ ယွာဿ တံ ဓမ္မံ ပဋိပန္နော သင်္ဃော၊ သောပိ သုပ္ပဋိပန္နော ဝင်္ကာဒိဒေါသရဟိတံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာတိ ဧဝံ ဓမ္မေ သင်္ဃေပိ ပသီဒတိ။ တဉ္စေတိ တံ ဧဝံ ပသန္နံ တတ္ထ တတ္ထ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တံ ဘိက္ခုံ။

၄၉၀။ ဣမေဟိ အာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ သတ္ထုဝီမံသနကာရဏေဟိ။ ဣမေဟိ ပဒေဟီတိ ဣမေဟိ အက္ခရသမ္ပိဏ္ဍနပဒေဟိ။ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟီတိ ဣမေဟိ ဣဓ ဝုတ္တေဟိ အက္ခရေဟိ။ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာတိ ဩကပ္ပနာ ပတိဋ္ဌိတာ။ မူလဇာတာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန သဉ္ဇာတမူလာ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဟိ သဒ္ဓါယ မူလံ နာမ။ အာကာရဝတီတိ ကာရဏံ ပရိယေသိတွာ ဂဟိတတ္တာ သကာရဏာ။ ဒဿနမူလိကာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂမူလိကာ။ သော ဟိ ဒဿနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဒဠှာတိ ထိရာ။ အသံဟာရိယာတိ ဟရိတုံ န သက္ကာ။ သမဏေန ဝါတိ သမိတပါပသမဏေန ဝါ။ ဗြာဟ္မဏေန ဝါတိ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏေန ဝါ။ ဒေဝေန ဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝေန ဝါ။ မာရေန ဝါတိ ဝသဝတ္တိမာရေန ဝါ၊ သောတာပန္နဿ ဟိ ဝသဝတ္တိမာရေနာပိ သဒ္ဓါ အသံဟာရိယာ ဟောတိ သူရမ္ဗဋ္ဌဿ ဝိယ။

သော ကိရ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဂေဟံ အာဂတော။ အထ မာရော ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဗုဒ္ဓရူပံ မာပေတွာ တဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ – ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ သူရော စိန္တေသိ၊ ‘‘အဟံ ဣဒါနေဝ သတ္ထု သန္တိကာ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂတော၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထုသညာယ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ မာရော အာဟ – ‘‘ယံ တေ မယာ၊ သူရမ္ဗဋ္ဌ၊ ရူပံ အနိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ကထိတံ၊ တံ အနုပဓာရေတွာဝ သဟသာ မယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တွံ ရူပံ နိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ နိစ္စန္တိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သူရော စိန္တေသိ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ယံ ဗုဒ္ဓါ အနုပဓာရေတွာ အပစ္စက္ခံ ကတွာ ကိဉ္စိ ကထေယျုံ၊ အဒ္ဓါ အယံ မယှံ ဝိဗာဓနတ္ထံ မာရော အာဂတော’’တိ။ တတော နံ တွံ မာရောတိ အာဟ။ သော မုသာဝါဒံ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ အာမ မာရောသ္မီတိ ပဋိဇာနိ။ ကသ္မာ အာဂတောသီတိ ဝုတ္တေ တဝ သဒ္ဓါစာလနတ္ထန္တိ အာဟ။ ကဏှ ပါပိမ၊ တွံ တာဝ ဧကကော တိဋ္ဌ၊ တာဒိသာနံ မာရာနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ မမ သဒ္ဓံ စာလေတုံ အသမတ္ထံ၊ မဂ္ဂေန အာဂတာ သဒ္ဓါ နာမ သိလာပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတသိနေရု ဝိယ အစလာ ဟောတိ၊ ကိံ တွံ ဧတ္ထာတိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သော ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။ ဗြဟ္မုနာ ဝါတိ ဗြဟ္မကာယိကာဒီသု အညတရဗြဟ္မုနာ ဝါ။ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိန္တိ ဧတေ သမဏာဒယော ဌပေတွာ အညေနပိ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ ဟရိတုံ န သက္ကာ။ ဓမ္မသမန္နေသနာတိ သဘာဝသမန္နေသနာ။ ဓမ္မတာသုသမန္နိဋ္ဌောတိ ဓမ္မတာယ သုသမန္နိဋ္ဌော၊ သဘာဝေနေဝ သုဋ္ဌု သမန္နေသိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဝီမံသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၉၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောသမ္ဗိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု ကောသမ္ဗရုက္ခာဝ ဥဿန္နာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ ကောသမ္ဗီတိ သင်္ခံ အဂမာသိ။ ကုသမ္ဗဿ နာမ ဣသိနော အဿမတော အဝိဒူရေ မာပိတတ္တာတိပိ ဧကေ။ ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ အဒ္ဒိလရဋ္ဌံ နာမ အဟောသိ။ တတော ကောတူဟလကော နာမ ဒလိဒ္ဒေါ ဆာတကဘယေန သပုတ္တဒါရော ကေဒါရပရိစ္ဆိန္နံ သုဘိက္ခံ ရဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တော ပုတ္တံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဆဍ္ဍေတွာ အဂမာသိ။ မာတာ နိဝတ္တိတွာ တံ ဂဟေတွာ ဂတာ။ တေ ဧကံ ဂေါပါလကဂါမကံ ပဝိသိံသု၊ ဂေါပါလကာနဉ္စ တဒါ ပဟတပါယသော ပဋိယတ္တော ဟောတိ၊ တတော ပါယသံ လဘိတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ အထ သော ပုရိသော ပဟူတပါယသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဇိရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ရတ္တိဘာဂေ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ သုနခိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ကုက္ကုရော ဇာတော။ သော ဂေါပါလကဿ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ၊ ဂေါပါလကော စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ကုက္ကုရဿ ဧကံ ပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂေါပါလကေန သဒ္ဓိံ ပဏ္ဏသာလမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။

သော ဂေါပါလကေ အသန္နိဟိတေ ဘတ္တဝေလာယ သယမေဝ ဂန္တွာ ကာလာရောစနတ္ထံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘုဿတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပိ စဏ္ဍမိဂေ ဒိသွာ ဘုဿိတွာ ပလာပေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ မုဒုကေန စိတ္တေန ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတြဿ ဃောသကဒေဝပုတ္တောတွေဝ နာမံ အဟောသိ။ သော ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ကောသမ္ဗိယံ ဧကသ္မိံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ အပုတ္တကော သေဋ္ဌိ တဿ မာတာပိတူနံ ဓနံ ဒတွာ ပုတ္တံ ကတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ သော အတ္တနော ပုတ္တေ ဇာတေ သတ္တက္ခတ္တုံ မာရာပေတုံ ဥပက္ကမိ။ သော ပုညဝန္တတာယ သတ္တသုပိ ဌာနေသု မရဏံ အပ္ပတွာ အဝသာနေ ဧကာယ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဝေယျတ္တိယေန လဒ္ဓဇီဝိကော အပရဘာဂေ ပိတုအစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပတွာ ဃောသိတသေဋ္ဌိ နာမ ဇာတော။ အညေပိ ကောသမ္ဗိယံ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ ပါဝါရိကသေဋ္ဌီတိ ဒွေ သေဋ္ဌိနော သန္တိ။ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ တယော အဟေသုံ။

တေန စ သမယေန တေသံ သဟာယကာနံ သေဋ္ဌီနံ ကုလူပကာ ပဉ္စသတာ ဣသယော ပဗ္ဗတပါဒေ ဝသိံသု။ တေ ကာလေန ကာလံ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ အထေကသ္မိံ ဝါရေ ဂိမှသမယေ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တာ နိရုဒကမဟာကန္တာရံ အတိက္ကမိတွာ ကန္တာရပရိယောသာနေ မဟန္တံ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒိသွာ စိန္တေသုံ – ‘‘ယာဒိသော အယံ ရုက္ခော၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ မဟေသက္ခာယ ဒေဝတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော ပါနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဣမေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီတိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဝိဋပန္တရတော နင်္ဂလသီသမတ္တံ ဥဒကဓာရံ ပဝတ္တေသိ။ ဣသိဂဏော ရဇတက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကဝဋ္ဋိံ ဒိသွာ အတ္တနော ဘာဇနေဟိ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂံ ကတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂဥဒကံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ပန အဂါမကံ မဟာအရညံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော အာဟာရမ္ပိ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ ဥပသံကပ္ပနဝသေန ဒိဗ္ဗာနိ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ သန္တပ္ပေသိ။ ဣသယော စိန္တယိံသု – ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂဥဒကမ္ပိ ဘောဇနမ္ပိ သဗ္ဗံ ဒိန္နံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော အတ္တာနံ ဒဿေယျာ’’တိ။

ဒေဝတာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဥပဍ္ဎကာယံ ဒဿေသိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ဒေဝတေ၊ မဟတီ တေ သမ္ပတ္တိ၊ ကိံ ကမ္မံ ကတွာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ အဓိဂတာသီ’’တိ? ဘန္တေ၊ နာတိမဟန္တံ ပရိတ္တကံ ကမ္မံ ကတွာတိ။ ဥပဍ္ဎဥပေါသထကမ္မံ နိဿာယ ဟိ ဒေဝတာယ သာ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ။

အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဂေဟေ အယံ ဒေဝပုတ္တော ကမ္မကာရော အဟောသိ။ သေဋ္ဌိဿ ဟိ ဂေဟေ ဥပေါသထဒိဝသေသု အန္တမသော ဒါသကမ္မကာရေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗော ဇနော ဥပေါသထိကော ဟောတိ။ ဧကဒိဝသံ အယံ ကမ္မကာရော ဧကကောဝ ပါတော ဥဋ္ဌာယ ကမ္မန္တံ ဂတော။ မဟာသေဋ္ဌိ နိဝါပံ လဘနမနုဿေ သလ္လက္ခေန္တော ဧတဿေဝေကဿ အရညံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အဿ သာယမာသတ္ထာယ နိဝါပံ အဒါသိ။ ဘတ္တကာရိကာ ဒါသီ ဧကဿေဝ ဘတ္တံ ပစိတွာ အရညတော အာဂတဿ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ အဒါသိ၊ ကမ္မကာရော အာဟ – ‘‘အညေသု ဒိဝသေသု ဣမသ္မိံ ကာလေ ဂေဟံ ဧကသဒ္ဒံ အဟောသိ၊ အဇ္ဇ အတိဝိယ သန္နိသိန္နံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ? တဿ သာ အာစိက္ခိ – ‘‘အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗေ မနုဿာ ဥပေါသထိကာ၊ မဟာသေဋ္ဌိ တုယှေဝေကဿ နိဝါပံ အဒါသီ’’တိ။ ဧဝံ အမ္မာတိ? အာမ သာမီတိ။ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဥပေါသထံ သမာဒိန္နဿ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ န ဟောတီတိ မဟာသေဋ္ဌိံ ပုစ္ဆ အမ္မာတိ? တာယ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော မဟာသေဋ္ဌိ အာဟ – ‘‘သကလဥပေါသထကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎကမ္မံ ပန ဟောတိ၊ ဥပေါသထိကော ဟောတူ’’တိ ။ ကမ္မကာရော ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ နိပဇ္ဇိ။ တဿ အာဟာရပရိက္ခီဏကာယဿ ရတ္တိံ ဝါတော ကုပ္ပိ။ သော ပစ္စူသသမယေ ကာလံ ကတွာ ဥပဍ္ဎဥပေါသထကမ္မနိဿန္ဒေန မဟာဝဋ္ဋနိအဋဝိယံ နိဂြောဓရုက္ခေ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ ဣသီနံ အာရောစေသိ။

ဣသယော တုမှေဟိ မယံ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မော၊ သင်္ဃောတိ အသုတပုဗ္ဗံ သာဝိတာ၊ ဥပ္ပန္နော နု ခေါ လောကေ ဗုဒ္ဓါတိ? အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နောတိ။ ဣဒါနိ ကုဟိံ ဝသတီတိ? သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဇေတဝနေ၊ ဘန္တေတိ။ ဣသယော တိဋ္ဌထ တာဝ တုမှေ မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာတိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိနဂရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ မဟာသေဋ္ဌိနော၊ ‘‘ဣသယော အာဂတာ’’တိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ၊ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဣသိဂဏဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ဣသယော ဘုဉ္ဇိတွာဝ ဂစ္ဆာမာတိ အာပုစ္ဆိံသု။ တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ အညသ္မိံ ကာလေ ဧကမ္ပိ မာသံ ဒွေပိ တယောပိ စတ္တာရောပိ မာသေ ဝသိတွာ ဂစ္ဆထ။ ဣမသ္မိံ ပန ဝါရေ ဟိယျော အာဂန္တွာ အဇ္ဇေဝ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒထ၊ ကိမိဒန္တိ? အာမ ဂဟပတယော ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဇီဝိတန္တရာယော ဝိဒိတုံ၊ တေန မယံ တုရိတာ ဂစ္ဆာမာတိ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မယမ္ပိ ဂစ္ဆာမ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆထာတိ။ တုမှေ အဂါရိယာ နာမ မဟာဇဋာ၊ တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ မယံ ပုရေတရံ ဂမိဿာမာတိ နိက္ခမိတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဒွေပိ ဒိဝသာနိ အဝသိတွာ တုရိတဂမနေနေဝ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနဝိဟာရေ သတ္ထု သန္တိကမေဝ အဂမံသု။ သတ္ထု မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

တေပိ တယော သေဋ္ဌိနော ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ ပဋ္ဋုန္နဒုကူလာဒီနိ စ အာဒါယ ကောသမ္ဗိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနသာမန္တေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တိဏ္ဏမ္ပိ သဟာယကာနံ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေ ဗလဝသောမနဿဇာတာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ပုန နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေတိ ဧဝံ အဍ္ဎမာသံ ဒါနံ ဒတွာ၊ ‘‘အမှာကံ ဇနပဒံ အာဂမနာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိံသု။ ဘဂဝါ၊ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ ဂဟပတယော တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ အာဟ။ ဧတ္တာဝတာ ပဋိညာ ဒိန္နာ နာမ ဟောတီတိ ဂဟပတယော သလ္လက္ခေတွာ ဒိန္နာ နော ဘဂဝတာ ပဋိညာတိ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ယောဇနေ ယောဇနေ ဌာနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိံ ပတွာ၊ ‘‘လောကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ ကထယိံသု။ တယောပိ ဇနာ အတ္တနော အတ္တနော အာရာမေ မဟန္တံ ဓနပရိစ္စာဂံ ကတွာ ဘဂဝတော ဝသနတ္ထာယ ဝိဟာရေ ကာရာပယိံသု။ တတ္ထ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော ကုက္ကုဋာရာမော နာမ အဟောသိ။ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိနာ အမ္ဗဝနေ ကာရိတော ပါဝါရိကမ္ဗဝနော နာမ အဟောသိ။ ဃောသိတေန ကာရိတော ဃောသိတာရာမော နာမ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ’’တိ။

ဘဏ္ဍနဇာတာတိအာဒီသု ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဘဏ္ဍနံ နာမ၊ တံ ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ဟတ္ထပရာမာသာဒိဝသေန မတ္ထကံ ပတ္တော ကလဟော ဇာတော ဧတေသန္တိ ကလဟဇာတာ။ ဝိရုဒ္ဓဘူတံ ဝါဒန္တိ ဝိဝါဒံ၊ တံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ။ မုခသတ္တီဟီတိ ဝါစာသတ္တီဟိ။ ဝိတုဒန္တာတိ ဝိဇ္ဈန္တာ။ တေ န စေဝ အညမညံ သညာပေန္တိ န စ သညတ္တိံ ဥပေန္တီတိ တေ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ ဒဿေတွာ နေဝ အညမညံ ဇာနာပေန္တိ။ သစေပိ သညာပေတုံ အာရဘန္တိ၊ တထာပိ သညတ္တိံ န ဥပေန္တိ၊ ဇာနိတုံ န ဣစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ နိဇ္ဈတ္တိယာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ နိဇ္ဈတ္တီတိ သညတ္တိဝေဝစနမေဝေတံ။ ကသ္မာ ပနေတေ ဘဏ္ဍနဇာတာ အဟေသုန္တိ? အပ္ပမတ္တကေန ကာရဏေန။

ဒွေ ကိရ ဘိက္ခူ ဧကသ္မိံ အာဝါသေ ဝသန္တိ ဝိနယဓရော စ သုတ္တန္တိကော စ။ တေသု သုတ္တန္တိကော ဘိက္ခု ဧကဒိဝသံ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော အာစမနဥဒကာဝသေသံ ဘာဇနေ ဌပေတွာဝ နိက္ခမိ။ ဝိနယဓရော ပစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော တံ ဥဒကံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ပုစ္ဆိ၊ အာဝုသော၊ တယာ ဣဒံ ဥဒကံ ဌပိတန္တိ? အာမ၊ အာဝုသောတိ။ တွမေတ္ထ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာသီတိ? အာမ န ဇာနာမီတိ။ ဟောတိ၊ အာဝုသော၊ ဧတ္ထ အာပတ္တီတိ။ သစေ ဟောတိ ဒေသေဿာမီတိ။ သစေ ပန တေ၊ အာဝုသော၊ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ ကတံ၊ နတ္ထိ တေ အာပတ္တီတိ။ သော တဿာ အာပတ္တိယာ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ အဟောသိ။

ဝိနယဓရော အတ္တနော နိဿိတကာနံ၊ ‘‘အယံ သုတ္တန္တိကော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနောပိ န ဇာနာတီ’’တိ အာရောစေသိ။ တေ တဿ နိဿိတကေ ဒိသွာ – ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာပိ အာပတ္တိဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ အာဟံသု။ တေ ဂန္တွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အာရောစေသုံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘အယံ ဝိနယဓရော ပုဗ္ဗေ ‘အနာပတ္တီ’တိ ဝတွာ ဣဒါနိ ‘အာပတ္တီ’တိ ဝဒတိ၊ မုသာဝါဒီ ဧသော’’တိ။ တေ ဂန္တွာ၊ ‘‘တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော မုသာဝါဒီ’’တိ ဧဝံ အညမညံ ကလဟံ ဝဍ္ဎယိံသု၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ၊ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ကောသမ္ဗိယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တဉ္စ ခေါ နေဝ ပိယကမျတာယ န ဘေဒါဓိပ္ပာယေန၊ အထ ခေါ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ။ သာမဂ္ဂိကာရကော ကိရေသ ဘိက္ခု၊ တသ္မာဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယထာ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိဝါဒံ အာရဒ္ဓါ၊ န သက္ကာ မယာ၊ နာပိ အညေန ဘိက္ခုနာ သမဂ္ဂါ ကာတုံ၊ အပ္ပေဝ နာမ သဒေဝကေ လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဘဂဝါ သယံ ဝါ ဂန္တွာ၊ အတ္တနော ဝါ သန္တိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧတေသံ ဘိက္ခူနံ ခန္တိမေတ္တာပဋိသံယုတ္တံ သာရဏီယဓမ္မဒေသနံ ကထေတွာ သာမဂ္ဂိံ ကရေယျာ’’တိ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ ဂန္တွာ အဝေါစ။

၄၉၂။ ဆယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သာရဏီယာတိ ဟေဋ္ဌာ ကလဟဘဏ္ဍနဝသေန ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဆ သာရဏီယာ ဓမ္မာ အာဂတာတိ ဧဝမိဒံ ကောသမ္ဗိယသုတ္တံ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဂတံ ဟောတိ။ တတ္ထ သာရဏီယာတိ သရိတဗ္ဗယုတ္တာ အဒ္ဓါနေ အတိက္ကန္တေပိ န ပမုဿိတဗ္ဗာ။ ယော တေ ဓမ္မေ ပူရေတိ၊ တံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယံ ကရောန္တီတိ ပိယကရဏာ။ ဂရုံ ကရောန္တီတိ ဂရုကရဏာ။ သင်္ဂဟာယာတိ သင်္ဂဟဏတ္ထာယ။ အဝိဝါဒါယာတိ အဝိဝါဒနတ္ထာယ။ သာမဂ္ဂိယာတိ သမဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ။ ဧကီဘာဝါယာတိ ဧကီဘာဝတ္ထာယ နိန္နာနာကရဏာယ။ သံဝတ္တန္တီတိ ဘဝန္တိ။ မေတ္တံ ကာယကမ္မန္တိ မေတ္တစိတ္တေန ကတ္တဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ။ ဝစီကမ္မမနောကမ္မေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမာနိ ဘိက္ခူနံ ဝသေန အာဂတာနိ၊ ဂိဟီသုပိ လဗ္ဘန္တိယေဝ။ ဘိက္ခူနဉှိ မေတ္တစိတ္တေန အာဘိသမာစာရိကဓမ္မပူရဏံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ သင်္ဃနိမန္တနတ္ထာယ ဂမနံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏံ အာသနပညာပနံ အနုဂမနန္တိ ဧဝမာဒိကံ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ မေတ္တစိတ္တေန အာစာရပညတ္တိသိက္ခာပဒံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနကထနံ ဓမ္မဒေသနာ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနဉ္စ၊ ‘‘စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဗောဓိဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဓမ္မဿဝနံ ကရိဿာမ၊ ပဒီပမာလာပုပ္ဖပူဇံ ကရိဿာမ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမ၊ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒဿာမ၊ ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမ၊ အဇ္ဇ သင်္ဃဿ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဿာမ၊ သင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ခါဒနီယာဒီနိ သံဝိဒဟထ၊ အာသနာနိ ပညာပေထ၊ ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ သင်္ဃံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ အာနေထ၊ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဆန္ဒဇာတာ ဥဿာဟဇာတာ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိအာဒိကထနကာလေ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။

ဘိက္ခူနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ စ ကတွာ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ သုခီ ဟောန္တု၊ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဈာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဂိဟီနံ ‘‘အယျာ သုခီ ဟောန္တု၊ အဝေရာ အဗျာပဇ္ဈာ’’တိ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

အာဝိ စေဝ ရဟော စာတိ သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ စ။ တတ္ထ နဝကာနံ စီဝရကမ္မာဒီသု သဟာယဘာဝူပဂမနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ထေရာနံ ပန ပါဒဓောဝနဝန္ဒနဗီဇနဒါနာဒိဘေဒမ္ပိ သဗ္ဗံ သာမီစိကမ္မံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဥဘယေဟိပိ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဒါရုဘဏ္ဍာဒီနံ တေသု အဝမညံ အကတွာ အတ္တနာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနံ ဝိယ ပဋိသာမနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဒေဝတ္ထေရော တိဿတ္ထေရောတိ ဧဝံ ပဂ္ဂယှ ဝစနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဝိဟာရေ အသန္တံ ပန ပရိပုစ္ဆန္တဿ၊ ကုဟိံ အမှာကံ ဒေဝတ္ထေရော၊ အမှာကံ တိဿတ္ထေရော ကဒါ နု ခေါ အာဂမိဿတီတိ ဧဝံ မမာယနဝစနံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ မေတ္တာသိနေဟသိနိဒ္ဓါနိ ပန နယနာနိ ဥမ္မီလေတွာ သုပ္ပသန္နေန မုခေန ဩလောကနံ သမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဒေဝတ္ထေရော၊ တိဿတ္ထေရော အရောဂေါ ဟောတု အပ္ပာဗာဓောတိ သမန္နာဟရဏံ ပရမ္မုခါ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။

လာဘာတိ စီဝရာဒယော လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဓမ္မိကာတိ ကုဟနာဒိဘေဒံ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစရိယဝတ္တေန ဥပ္ပန္နာ။ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပီတိ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပတ္တေ ပရိယာပန္နံ ပတ္တဿ အန္တောဂတံ ဒွတ္တိကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တမ္ပိ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီတိ ဧတ္ထ ဒွေ ပဋိဝိဘတ္တာနိ နာမ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တဉ္စ။ တတ္ထ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ဒဿာမိ၊ ဧတ္တကံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ အာမိသပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ ‘‘အသုကဿ ဒဿာမိ၊ အသုကဿ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တေန ဝိဘဇနံ ပန ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ အကတွာ ယော အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ နာမ။

သီလဝန္တေဟိသဗြဟ္မစာရီဟိ သာဓာရဏဘောဂီတိ ဧတ္ထ သာဓာရဏဘောဂိနော ဣဒံ လက္ခဏံ၊ ယံ ယံ ပဏီတံ လဗ္ဘတိ၊ တံ တံ နေဝ လာဘေန လာဘံ ဇိဂီသနာမုခေန ဂိဟီနံ ဒေတိ၊ န အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပဋိဂ္ဂဏှန္တောဝ သင်္ဃေန သာဓာရဏံ ဟောတူတိ ဂဟေတွာ ဂဏ္ဍိံ ပဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃသန္တကံ ဝိယ ပဿတိ။ ဣဒံ ပန သာရဏီယဓမ္မံ ကော ပူရေတိ၊ ကော န ပူရေတီတိ? ဒုဿီလော တာဝ န ပူရေတိ။ န ဟိ တဿ သန္တကံ သီလဝန္တာ ဂဏှန္တိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလော ပန ဝတ္တံ အခဏ္ဍေန္တော ပူရေတိ။

တတြိဒံ ဝတ္တံ – ယော ဟိ ဩဒိဿကံ ကတွာ မာတု ဝါ ပိတု ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ဝါ ဒေတိ၊ သော ဒါတဗ္ဗံ ဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ပနဿ န ဟောတိ၊ ပလိဗောဓဇဂ္ဂနံ နာမ ဟောတိ။ သာရဏီယဓမ္မော ဟိ မုတ္တပလိဗောဓဿေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ တေန ပန ဩဒိဿကံ ဒေန္တေန ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကအာဂန္တုကဂမိကာနဉ္စေဝ နဝပဗ္ဗဇိတဿ စ သင်္ဃာဋိပတ္တဂ္ဂဟဏံ အဇာနန္တဿ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ဒတွာ အဝသေသံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ထောကံ ထောကံ အဒတွာ ယော ယတ္တကံ ဂဏှာတိ၊ တဿ တတ္တကံ ဒါတဗ္ဗံ။ အဝသိဋ္ဌေ အသတိ ပုန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ပဏီတံ၊ တံ တံ ဒတွာ သေသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ‘‘သီလဝန္တေဟီ’’တိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

အယံ ပန သာရဏီယဓမ္မော သုသိက္ခိတာယ ပရိသာယ သုပူရော ဟောတိ၊ နော အသိက္ခိတာယ ပရိသာယ။ သုသိက္ခိတာယ ဟိ ပရိသာယ ယော အညတော လဘတိ၊ သော န ဂဏှာတိ၊ အညတော အလဘန္တောပိ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှာတိ၊ န အတိရေကံ။ အယဉ္စ ပန သာရဏီယဓမ္မော ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဒေန္တဿာပိ ဒွါဒသဟိ ဝဿေဟိ ပူရတိ၊ န တတော ဩရံ။ သစေ ဟိ ဒွါဒသမေပိ ဝဿေ သာရဏီယဓမ္မပူရကော ပိဏ္ဍပါတပူရံ ပတ္တံ အာသနသာလာယံ ဌပေတွာ နဟာယိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ သင်္ဃတ္ထေရော စ ကဿေသော ပတ္တောတိ? သာရဏီယဓမ္မပူရကဿာတိ ဝုတ္တေ – ‘‘အာဟရထ န’’န္တိ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍပါတံ ဝိစာရေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ စ ရိတ္တပတ္တံ ဌပေတိ။ အထ သော ဘိက္ခု ရိတ္တပတ္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယှံ အသေသေတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သာရဏီယဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ၊ ပုန ဒွါဒသ ဝဿာနိ ပူရေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ တိတ္ထိယပရိဝါသသဒိသော ဟေသ။ သကိံ ခဏ္ဍေ ဇာတေ ပုန ပူရေတဗ္ဗောဝ။ ယော ပန၊ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ၊ ယဿ မေ ပတ္တဂတံ အနာပုစ္ဆာဝ သဗြဟ္မစာရီ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ သောမနဿံ ဇနေတိ၊ တဿ ပုဏ္ဏော နာမ ဟောတိ။

ဧဝံ ပူရိတသာရဏီယဓမ္မဿ ပန နေဝ ဣဿာ၊ န မစ္ဆရိယံ ဟောတိ၊ သော မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ သုလဘပစ္စယော၊ ပတ္တဂတမဿ ဒီယမာနမ္ပိ န ခီယတိ၊ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ လဘတိ၊ ဘယေ ဝါ ဆာတကေ ဝါ သမ္ပတ္တေ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – လေဏဂိရိဝါသီ တိဿတ္ထေရော ကိရ မဟာဂိရိဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝသတိ။ ပညာသ မဟာထေရာ နာဂဒီပံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တာ ဂိရိဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ နိက္ခမိံသု။ ထေရော ပဝိသန္တော တေ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘လဒ္ဓံ၊ ဘန္တေ’’တိ? ဝိစရိမှာ၊ အာဝုသောတိ။ သော အလဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ အာဟ – ‘‘ယာဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ။ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပညာသ ဇနာ ပတ္တတေမနမတ္တမ္ပိ န လဘိမှာတိ။ နေဝါသိကာ နာမ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိဗလာ ဟောန္တိ၊ အလဘန္တာပိ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂသဘာဝံ ဇာနန္တီတိ။ ထေရာ အာဂမိံသု။ ထေရော ဂါမံ ပါဝိသိ။ ဓုရဂေဟေယေဝ မဟာဥပါသိကာ ခီရဘတ္တံ သဇ္ဇေတွာ ထေရံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ ထေရဿ ဒွါရံ သမ္ပတ္တဿေဝ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ အာဒါယ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ သင်္ဃတ္ထေရမာဟ။ ထေရော၊ ‘‘အမှေဟိ ဧတ္တကေဟိ ကိဉ္စိ န လဒ္ဓံ၊ အယံ သီဃမေဝ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ သေသာနံ မုခံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကနာကာရေနေဝ ဉတွာ – ‘‘ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတော၊ နိက္ကုက္ကုစ္စာ ဂဏှထ ဘန္တေ’’တိအာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေသံ ယာဝဒတ္ထံ ဒတွာ အတ္တနာပိ ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇိ။

အထ နံ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ထေရာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကဒါ၊ အာဝုသော၊ လောကုတ္တရဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈီ’’တိ? နတ္ထိ မေ၊ ဘန္တေ၊ လောကုတ္တရဓမ္မောတိ။ ဈာနလာဘီသိ၊ အာဝုသောတိ? ဧတမ္ပိ မေ၊ ဘန္တေ၊ နတ္ထီတိ။ နနု၊ အာဝုသော၊ ပါဋိဟာရိယန္တိ? သာရဏီယဓမ္မော မေ၊ ဘန္တေ၊ ပူရိတော၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သစေပိ ဘိက္ခုသတသဟဿံ ဟောတိ၊ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ။ သာဓု သာဓု၊ သပ္ပုရိသ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုယှန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပတ္တဂတံ န ခီယတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

အယမေဝ ပန ထေရော စေတိယပဗ္ဗတေ ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာယ ဒါနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ဝရဘဏ္ဍ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဒွေ သာဋကာ၊ ဘန္တေတိ။ ဧတေ မယှံ ပါပုဏိဿန္တီတိ။ တံ သုတွာ အမစ္စော ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ဧကော ဒဟရော ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ။ ‘‘ဒဟရဿေဝံ စိတ္တံ၊ မဟာထေရာနံ ပန သုခုမသာဋကာ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘မဟာထေရာနံ ဒဿာမီ’’တိ ဌပေသိ။ တဿ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပဋိပါဋိယာ ဌိတေ ဒေန္တဿ မတ္ထကေ ဌပိတာပိ တေ သာဋကာ ဟတ္ထံ နာရောဟန္တိ၊ အညေဝ အာရောဟန္တိ။ ဒဟရဿ ဒါနကာလေ ပန ဟတ္ထံ အာရုဠှာ။ သော တဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ အမစ္စဿ မုခံ ဩလောကေတွာ ဒဟရံ နိသီဒါပေတွာ ဒါနံ ဒတွာ သင်္ဃံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒဟရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ၊ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သော ပရိယာယေနပိ အသန္တံ အဝဒန္တော၊ ‘‘နတ္ထိ မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ လောကုတ္တရဓမ္မော’’တိ အာဟ။ နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေဝ အဝစုတ္ထာတိ? အာမ၊ မဟာရာဇ၊ သာရဏီယဓမ္မပူရကော အဟံ၊ တဿ မေ ဓမ္မဿ ပူရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ။ သာဓု သာဓု၊ ဘန္တေ၊ အနုစ္ဆဝိကမိဒံ တုမှာကန္တိ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ ဣဒံ ဘာဇနီယဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ အဂ္ဂဘဏ္ဍံ ပါပုဏာတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု။

ဗြာဟ္မဏတိဿဘယေ ပန ဘာတရဂါမဝါသိနော နာဂတ္ထေရိယာ အနာရောစေတွာဝ ပလာယိံသု။ ထေရီ ပစ္စူသကာလေ၊ ‘‘အတိဝိယ အပ္ပနိဂ္ဃောသော ဂါမော၊ ဥပဓာရေထ တာဝါ’’တိ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အာဟ။ တာ ဂန္တွာ သဗ္ဗေသံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အာဂမ္မ ထေရိယာ အာရောစေသုံ။ သာ သုတွာ၊ ‘‘မာ တုမှေ တေသံ ဂတဘာဝံ စိန္တယိတ္ထ၊ အတ္တနော ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရေသုယေဝ ယောဂံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ ပါရုပိတွာ အတ္တဒွါဒသမာ ဂါမဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒွါဒသန္နမ္ပိ ဘိက္ခုနီနံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ၊ ‘‘အယျေ၊ အညတ္ထ မာ ဂစ္ဆထ၊ နိစ္စံ ဣဓေဝ ဧထာ’’တိ အာဟ။ ထေရိယာ ပန ကနိဋ္ဌဘာတာ နာဂတ္ထေရော နာမ အတ္ထိ။ သော၊ ‘‘မဟန္တံ ဘယံ၊ န သက္ကာ ဣဓ ယာပေတုံ၊ ပရတီရံ ဂမိဿာမာတိ အတ္တဒွါဒသမောဝ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ခန္တော ထေရိံ ဒိသွာ ဂမိဿာမီ’’တိ ဘာတရဂါမံ အာဂတော။ ထေရီ၊ ‘‘ထေရာ အာဂတာ’’တိ သုတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ကိံ အယျာတိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သာ၊ ‘‘အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရေယေဝ ဝသိတွာ သွေဝ ဂမိဿထာ’’တိ အာဟ။ ထေရာ ဝိဟာရံ အဂမံသု။

ထေရီ ပုနဒိဝသေ ရုက္ခမူလေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော၊ ‘‘ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီ’’တိ ဝတွာ တုဏှီ အဋ္ဌာသိ။ ဓမ္မိကော တာတာ ပိဏ္ဍပါတော ကုက္ကုစ္စံ အကတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ။ ဝဋ္ဋိဿတိ ထေရီတိ။ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ခိပိ၊ ပတ္တော အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော၊ ‘‘သတ္တတာလမတ္တေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခုနီဘတ္တမေဝ၊ ထေရီတိ ဝတွာ ဘယံ နာမ သဗ္ဗကာလံ န ဟောတိ၊ ဘယေ ဝူပသန္တေ အရိယဝံသံ ကထယမာနော၊ ‘ဘော ပိဏ္ဍပါတိက ဘိက္ခုနီဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝီတိနာမယိတ္ထာ’တိ စိတ္တေန အနုဝဒိယမာနော သန္ထမ္ဘေတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ ထေရိယော’’တိ မဂ္ဂံ အာရုဟိ။

ရုက္ခဒေဝတာပိ၊ ‘‘သစေ ထေရော ထေရိယာ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ န နံ နိဝတ္တေဿာမိ၊ သစေ ပန န ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ စိန္တယမာနာ ဌတွာ ထေရဿ ဂမနံ ဒိသွာ ရုက္ခာ ဩရုယှ ပတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေထာတိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရံ ရုက္ခမူလံယေဝ အာနေတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဒွါဒသ ဘိက္ခုနိယော၊ ဒွါဒသ စ ဘိက္ခူ သတ္တ ဝဿာနိ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဣဒံ ဒေဝတာ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထု၊ တတြ ဟိ ထေရီ သာရဏီယဓမ္မပူရိကာ အဟောသိ။

အခဏ္ဍာနီတိအာဒီသု ယဿ သတ္တသု အာပတ္တိက္ခန္ဓေသု အာဒိမှိ ဝါ အန္တေ ဝါ သိက္ခာပဒံ ဘိန္နံ ဟောတိ၊ တဿ သီလံ ပရိယန္တေ ဆိန္နသာဋကော ဝိယ ခဏ္ဍံ နာမ။ ယဿ ပန ဝေမဇ္ဈေ ဘိန္နံ၊ တဿ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသာဋကော ဝိယ ဆိဒ္ဒံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန ပဋိပါဋိယာ ဒွေ တီဏိ ဘိန္နာနိ၊ တဿ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ ကုစ္ဆိယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတေန ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေန ကာဠရတ္တာဒီနံ အညတရဝဏ္ဏာ ဂါဝီ ဝိယ သဗလံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန အန္တရန္တရာ ဘိန္နာနိ၊ တဿ အန္တရန္တရာ ဝိသဘာဂဗိန္ဒုစိတြာ ဂါဝီ ဝိယ ကမ္မာသံ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘိန္နာနိ၊ တဿ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ပနေတာနိ တဏှာဒါသဗျတော မောစေတွာ ဘုဇိဿဘာဝကရဏတော ဘုဇိဿာနိ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ပသတ္ထတ္တာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အပရာမဋ္ဌတ္တာ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ တွံ အာပန္နပုဗ္ဗော’’တိ ကေနစိ ပရာမဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ စ အပရာမဋ္ဌာနိ။ ဥပစာရသမာဓိံ ဝါ အပ္ပနာသမာဓိံ ဝါ သံဝတ္တယန္တီတိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ သီလသာမညဂတောဝိဟရတီတိ တေသု တေသု ဒိသာဘာဂေသု ဝိဟရန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမာနဘာဝူပဂတသီလော ဝိဟရတိ ။ သောတာပန္နာဒီနဉှိ သီလံ သမုဒ္ဒန္တရေပိ ဒေဝလောကေပိ ဝသန္တာနံ အညေသံ သောတာပန္နာဒီနံ သီလေန သမာနမေဝ ဟောတိ၊ နတ္ထိ မဂ္ဂသီလေ နာနတ္တံ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ယာယံ ဒိဋ္ဌီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယာတိ နိဒ္ဒေါသာ။ နိယျာတီတိ နိယျာနိကာ။ တက္ကရဿာတိ ယော တထာကာရီ ဟောတိ။ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယတ္ထံ။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတောတိ သမာနဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဥပဂတော ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ အဂ္ဂန္တိ ဇေဋ္ဌကံ။ သဗ္ဗဂေါပါနသိယော သင်္ဂဏှာတီတိ သင်္ဂါဟိကံ။ သဗ္ဗဂေါပါနသီနံ သင်္ဃာဋံ ကရောတီတိ သင်္ဃာဋနိကံ။ သင်္ဃာဋနိယန္တိ အတ္ထော။ ယဒိဒံ ကူဋန္တိ ယမေတံ ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကာသင်္ခါတံ ကူဋံ နာမ။ ပဉ္စဘူမိကာဒိပါသာဒါ ဟိ ကူဋဗဒ္ဓါဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ယသ္မိံ ပတိတေ မတ္တိကံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ပတန္တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ကူဋံ ကူဋာဂါရဿ၊ ဧဝံ ဣမေသမ္ပိ သာရဏီယဓမ္မာနံ ယာ အယံ အရိယာ ဒိဋ္ဌိ၊ သာ အဂ္ဂါ စ သင်္ဂါဟိကာ စ သင်္ဃာဋနိယာ စာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၄၉၃။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ ဒိဋ္ဌီတိ ဧတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာယံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဝုတ္တာ၊ သာ ကထံ ကေန ကာရဏေန နိယျာတီတိ အတ္ထော။ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောဝ ဟောတီတိ ဧတ္တာဝတာပိ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောယေဝ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သုပ္ပဏိဟိတံ မေ မာနသန္တိ မယှံ စိတ္တံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ။ သစ္စာနံ ဗောဓာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗောဓတ္ထာယ။ အရိယန္တိအာဒီသု တံ ဉာဏံ ယသ္မာ အရိယာနံ ဟောတိ၊ န ပုထုဇ္ဇနာနံ၊ တသ္မာ အရိယန္တိ ဝုတ္တံ။ ယေသံ ပန လောကုတ္တရဓမ္မောပိ အတ္ထိ၊ တေသံယေဝ ဟောတိ၊ န အညေသံ၊ တသ္မာ လောကုတ္တရန္တိ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနာနံ ပန အဘာဝတော အသာဓာရဏံ ပုထုဇ္ဇနေဟီတိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗဝါရေသု။

၄၉၄။ လဘာမိ ပစ္စတ္တံ သမထန္တိ အတ္တနော စိတ္တေ သမထံ လဘာမီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗုတိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သမထောတိ ဧကဂ္ဂတာ။ နိဗ္ဗုတီတိ ကိလေသဝူပသမော။

၄၉၅။ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာတိ ဧဝရူပါယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ။

၄၉၆။ ဓမ္မတာယာတိ သဘာဝေန။ ဓမ္မတာ ဧသာတိ သဘာဝေါ ဧသ။ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတီတိ သင်္ဃကမ္မဝသေန ဝါ ဒေသနာယ ဝါ ဝုဋ္ဌာနံ ဒိဿတိ။ အရိယသာဝကော ဟိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဂရုကာပတ္တီသု ကုဋိကာရသဒိသံ၊ လဟုကာပတ္တီသု သဟသေယျာဒိသဒိသံ အစိတ္တကာပတ္တိံယေဝ အာပဇ္ဇတိ၊ တမ္ပိ အသဉ္စိစ္စ၊ နော သဉ္စိစ္စ၊ အာပန္နံ န ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ တသ္မာ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝါတိအာဒိမာဟ။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ကုမာရောတိ န မဟလ္လကော။ မန္ဒောတိ စက္ခုသောတာဒီနံ မန္ဒတာယ မန္ဒော။ ဥတ္တာနသေယျကောတိ အတိဒဟရတာယ ဥတ္တာနသေယျကော၊ ဒက္ခိဏေန ဝါ ဝါမေန ဝါ ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောတီတိ အတ္ထော။ အင်္ဂါရံ အက္ကမိတွာတိ ဣတော စိတော စ ပသာရိတေန ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ဖုသိတွာ။ ဧဝံ ဖုသန္တာနံ ပန မနုဿာနံ န သီဃံ ဟတ္ထော ဈာယတိ၊ တထာ ဟိ ဧကစ္စေ ဟတ္ထေန အင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တမာနာ ဒူရမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒဟရဿ ပန ဟတ္ထပါဒါ သုခုမာလာ ဟောန္တိ၊ သော ဖုဋ္ဌမတ္တေနေဝ ဒယှမာနော စိရီတိ သဒ္ဒံ ကရောန္တော ခိပ္ပံ ပဋိသံဟရတိ၊ တသ္မာ ဣဓ ဒဟရောဝ ဒဿိတော။ မဟလ္လကော စ ဒယှန္တောပိ အဓိဝါသေတိ၊ အယံ ပန အဓိဝါသေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာပိ ဒဟရောဝ ဒဿိတော။ ဒေသေတီတိ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂါဟကေ သဘာဂပုဂ္ဂလေ သတိ ဧကံ ဒိဝသံ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ အနဓိဝါသေတွာ ရတ္တိံ စတုရင်္ဂေပိ တမေ သဘာဂဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဒေသေတိယေဝ။

၄၉၇။ ဥစ္စာဝစာနီတိ ဥစ္စနီစာနိ။ ကိံ ကရဏီယာနီတိ ကိံ ကရောမီတိ ဧဝံ ဝတွာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနိ။ တတ္ထ ဥစ္စကမ္မံ နာမ စီဝရဿ ကရဏံ ရဇနံ စေတိယေ သုဓာကမ္မံ ဥပေါသထာဂါရစေတိယဃရဗောဓိဃရေသု ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ ဧဝမာဒိ။ အဝစကမ္မံ နာမ ပါဒဓောဝနမက္ခနာဒိခုဒ္ဒကကမ္မံ၊ အထ ဝါ စေတိယေ သုဓာကမ္မာဒိ ဥစ္စကမ္မံ နာမ။ တတ္ထေဝ ကသာဝပစနဥဒကာနယနကုစ္ဆကရဏ နိယျာသဗန္ဓနာဒိ အဝစကမ္မံ နာမ။ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော ဟောတီတိ ဥဿုက္ကဘာဝံ ကတ္တဗ္ဗတံ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တိဗ္ဗာပေက္ခော ဟောတီတိ ဗဟလပတ္ထနော ဟောတိ။ ထမ္ဗဉ္စအာလုမ္ပတီတိ တိဏဉ္စ အာလုမ္ပမာနာ ခါဒတိ။ ဝစ္ဆကဉ္စ အပစိနာတီတိ ဝစ္ဆကဉ္စ အပလောကေတိ။ တရုဏဝစ္ဆာ ဟိ ဂါဝီ အရညေ ဧကတော အာဂတံ ဝစ္ဆကံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိပန္နံ ပဟာယ ဒူရံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဝစ္ဆကဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ စရမာနာ တိဏံ အာလုမ္ပိတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကန္တံ ဝစ္ဆကမေဝ စ ဝိလောကေတိ၊ ဧဝမေဝ သောတာပန္နော ဥစ္စာဝစာနိ ကိံ ကရဏီယာနိ ကရောန္တော တန္နိန္နော ဟောတိ၊ အသိထိလပူရကော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဗဟလပတ္ထနော ဟုတွာဝ ကရောတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာစေတိယေ ကိရ သုဓာကမ္မေ ကရိယမာနေ ဧကော အရိယသာဝကော ဧကေန ဟတ္ထေန သုဓာဘာဇနံ၊ ဧကေန ကုစ္ဆံ ဂဟေတွာ သုဓာကမ္မံ ကရိဿာမီတိ စေတိယင်္ဂဏံ အာရုဠှော။ ဧကော ကာယဒဠှိဗဟုလော ဘိက္ခု ဂန္တွာ ထေရဿ သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော အညသ္မိံ သတိ ပပဉ္စော ဟောတီတိ တသ္မာ ဌာနာ အညံ ဌာနံ ဂတော။ သောပိ ဘိက္ခု တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ ထေရော ပုန အညံ ဌာနန္တိ ဧဝံ ကတိပယဋ္ဌာနေ အာဂတံ၊ – ‘‘သပ္ပုရိသ မဟန္တံ စေတိယင်္ဂဏံ ကိံ အညသ္မိံ ဌာနေ ဩကာသံ န လဘထာ’’တိ အာဟ။ န ဣတရော ပက္ကာမီတိ။

၄၉၈။ ဗလတာယ သမန္နာဂတောတိ ဗလေန သမန္နာဂတော။ အဋ္ဌိံ ကတွာတိ အတ္ထိကဘာဝံ ကတွာ၊ အတ္ထိကော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ မနသိကတွာတိ မနသ္မိံ ကရိတွာ။ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝိက္ခေပံ အကရောန္တော သကလစိတ္တေန သမန္နာဟရိတွာ။ ဩဟိတသောတောတိ ဌပိတသောတော။ အရိယသာဝကာ ဟိ ပိယဓမ္မဿဝနာ ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ ဂန္တွာ နိဒ္ဒါယမာနာ ဝါ ယေန ကေနစိ သဒ္ဓိံ သလ္လပမာနာ ဝါ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ ဝါ န နိသီဒန္တိ၊ အထ ခေါ အမတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဝိယ အတိတ္တာဝ ဟောန္တိ ဓမ္မဿဝနေ၊ အထ အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

၅၀၀။ ဓမ္မတာသုသမန္နိဋ္ဌာ ဟောတီတိ သဘာဝေါ သုဋ္ဌု သမန္နေသိတော ဟောတိ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယာတိ ကရဏဝစနံ ၊ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကတဉာဏေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သတ္တင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဧဝံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ မဟာပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ သမန္နာဂတော။ အယံ တာဝ အာစရိယာနံ သမာနကထာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဟိ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန ဧကစိတ္တက္ခဏိကော နာမ မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ‘‘ဧဝံ ဘာဝေယျ သတ္တ ဝဿာနီ’’တိ ဟိ ဝစနတော သတ္တပိ ဝဿာနိ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောန္တိ။ ကိလေသာ ပန လဟု ဆိဇ္ဇန္တာ သတ္တဟိ ဉာဏေဟိ ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဝဒတိ။ သော သုတ္တံ အာဟရာတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ အဒ္ဓါ အညံ သုတ္တံ အပဿန္တော၊ ‘‘ဣဒမဿ ပဌမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ၊ ဣဒမဿ ဒုတိယံ ဉာဏံ…ပေ… ဣဒမဿ သတ္တမံ ဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတီ’’တိ ဣမမေဝ အာဟရိတွာ ဒဿေဿတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော ကိံ ပနိဒံ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ နီတတ္ထန္တိ။ တတော ဝက္ခတိ – ‘‘နီတတ္ထတ္ထံ၊ ယထာသုတ္တံ တထေဝ အတ္ထော’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ဓမ္မတာ သုသမန္နိဋ္ဌာ ဟောတိ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယာတိ ဧတ္ထ ကော အတ္ထော’’တိ? အဒ္ဓါ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယတ္ထောတိ ဝက္ခတိ။ တတော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘မဂ္ဂသမင်္ဂီ ဖလံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ဖလသမင်္ဂီ’’တိ။ ဇာနန္တော၊ ‘‘ဖလသမင်္ဂီ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော၊ – ‘‘ဧဝံ သတ္တင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော သောတာပတ္တိဖလသမန္နာဂတော ဟောတီတိ ဣဓ မဂ္ဂံ အဘာဝေတွာ မဏ္ဍူကော ဝိယ ဥပ္ပတိတွာ အရိယသာဝကော ဖလမေဝ ဂဏှိဿတိ။ မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဝစ။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန နာမ အာစရိယသန္တိကေ ဝသိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အတ္ထရသံ ဝိဒိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣမာနိ သတ္တ ဉာဏာနိ အရိယသာဝကဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနေဝ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော နာမ နတ္ထိ၊ ဧကစိတ္တက္ခဏိကောယေဝါ’’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ သဉ္ဇာနာတု။ နော စေ သဉ္ဇာနာတိ၊ ‘‘ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကောသမ္ဗိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၀၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ လာမကာ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ နိစ္စန္တိ ဣဒံ သဟ ကာယေန ဗြဟ္မဋ္ဌာနံ အနိစ္စံ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဓုဝါဒီနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ ဓုဝန္တိ ထိရံ။ သဿတန္တိ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနံ။ ကေဝလန္တိ အခဏ္ဍံ သကလံ။ အစဝနဓမ္မန္တိ အစဝနသဘာဝံ။ ဣဒဉှိ န ဇာယတီတိအာဒီသု ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကောစိ ဇာယနကော ဝါ ဇီယနကော ဝါ မီယနကော ဝါ စဝနကော ဝါ ဥပပဇ္ဇနကော ဝါ နတ္ထီတိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတော စ ပနညန္တိ ဣတော သဟ ကာယကာ ဗြဟ္မဋ္ဌာနာ ဥတ္တရိ အညံ နိဿရဏံ နာမ နတ္ထီတိ ဧဝမဿ ထာမဂတာ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ။ ဧဝံဝါဒီ ပန သော ဥပရိ တိဿော ဈာနဘူမိယော စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတ္တာရိ ဖလာနိ နိဗ္ဗာနန္တိ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟတိ။ အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ ဂတော သမန္နာဂတော အညာဏီ အန္ဓီဘူတော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။

၅၀၂။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာတိ မာရော ကထံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ? သော ကိရ အတ္တနော ဘဝနေ နိသီဒိတွာ ကာလေန ကာလံ သတ္ထာရံ အာဝဇ္ဇေတိ – ‘‘အဇ္ဇ သမဏော ဂေါတမော ကတရသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဝသတီ’’တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ အာဝဇ္ဇန္တော၊ ‘‘ဥက္ကဋ္ဌံ နိဿာယ သုဘဂဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ ဉတွာ၊ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဂတော’’တိ ဩလောကေန္တော ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတိ၊ ယာဝ တတ္ထ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ဗြဟ္မဂဏံ မမ ဝိသယာ နာတိက္ကမေတိ၊ တာဝ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနာယံ ဝိဆန္ဒံ ကရိဿာမီ’’တိ သတ္ထု ပဒါနုပဒိကော ဂန္တွာ ဗြဟ္မဂဏဿ အန္တရေ အဒိဿမာနေန ကာယေန အဋ္ဌာသိ။ သော၊ ‘‘သတ္ထာရာ ဗကဗြဟ္မာ အပသာဒိတော’’တိ ဉတွာ ဗြဟ္မုနော ဥပတ္ထမ္ဘော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ’’တိ။

ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ အနွာဝိသိတွာတိ ဧကဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ သရီရံ ပဝိသိတွာ။ မဟာဗြဟ္မာနံ ပန ဗြဟ္မပုရောဟိတာနံ ဝါ အနွာဝိသိတုံ န သက္ကောတိ။ မေတမာသဒေါတိ မာ ဧတံ အပသာဒယိတ္ထ။ အဘိဘူတိ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော ဇေဋ္ဌကော။ အနဘိဘူတောတိ အညေဟိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒဿနဝသေန ဒသော၊ သဗ္ဗံ ပဿတီတိ ဒီပေတိ။ ဝသဝတ္တီတိ သဗ္ဗဇနံ ဝသေ ဝတ္တေတိ။ ဣဿရောတိ လောကေ ဣဿရော။ ကတ္တာ နိမ္မာတာတိ လောကဿ ကတ္တာ စ နိမ္မာတာ စ၊ ပထဝီဟိမဝန္တသိနေရုစက္ကဝါဠမဟာသမုဒ္ဒစန္ဒိမသူရိယာ စ ဣမိနာ နိမ္မိတာတိ ဒီပေတိ။

သေဋ္ဌော သဇိတာတိ အယံ လောကဿ ဥတ္တမော စ သဇိတာ စ။ ‘‘တွံ ခတ္တိယော နာမ ဟောဟိ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏော နာမ၊ ဝေဿော နာမ၊ သုဒ္ဒေါ နာမ၊ ဂဟဋ္ဌော နာမ၊ ပဗ္ဗဇိတော နာမ၊ အန္တမသော ဩဋ္ဌော ဟောဟိ၊ ဂေါဏော ဟောဟီ’’တိ ဧဝံ သတ္တာနံ ဝိသဇ္ဇေတာ အယန္တိ ဒဿေတိ။ ဝသီ ပိတာ ဘူတဘဗျာနန္တိ အယံ စိဏ္ဏဝသိတာယ ဝသီ၊ အယံ ပိတာ ဘူတာနဉ္စ ဘဗျာနဉ္စာတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ အဏ္ဍဇဇလာဗုဇာ သတ္တာ အန္တောအဏ္ဍကောသေ စေဝ အန္တောဝတ္ထိမှိ စ ဘဗျာ နာမ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ။ သံသေဒဇာ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ။ ဩပပါတိကာ ပဌမဣရိယာပထေ ဘဗျာ၊ ဒုတိယတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဧတဿ ပုတ္တာတိ သညာယ၊ ‘‘ပိတာ ဘူတဘဗျာန’’န္တိ အာဟ။

ပထဝီဂရဟကာတိ ယထာ တွံ ဧတရဟိ၊ ‘‘အနိစ္စာ ဒုက္ခာ အနတ္တာ’’တိ ပထဝိံ ဂရဟသိ ဇိဂုစ္ဆသိ၊ ဧဝံ တေပိ ပထဝီဂရဟကာ အဟေသုံ၊ န ကေဝလံ တွံယေဝါတိ ဒီပေတိ။ အာပဂရဟကာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဟီနေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာ။ ပထဝီပသံသကာတိ ယထာ တွံ ဂရဟသိ၊ ဧဝံ အဂရဟိတွာ၊ ‘‘နိစ္စာ ဓုဝါ သဿတာ အစ္ဆေဇ္ဇာ အဘေဇ္ဇာ အက္ခယာ’’တိ ဧဝံ ပထဝီပသံသကာ ပထဝိယာ ဝဏ္ဏဝါဒိနော အဟေသုန္တိ ဝဒတိ။ ပထဝါဘိနန္ဒိနောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ပထဝိယာ အဘိနန္ဒိနော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဏီတေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တံ တာဟန္တိ တေန ကာရဏေန တံ အဟံ။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ ဥပါတိဝတ္တိတ္ထောတိ အတိက္ကမိတ္ထ။ ‘‘ဥပါတိဝတ္တိတော’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဒဏ္ဍေန ပဋိပ္ပဏာမေယျာတိ စတုဟတ္ထေန မုဂ္ဂရဒဏ္ဍေန ပေါထေတွာ ပလာပေယျ။ နရကပပါတေတိ သတပေါရိသေ မဟာသောဗ္ဘေ။ ဝိရာဓေယျာတိ ဟတ္ထေန ဂဟဏယုတ္တေ ဝါ ပါဒေန ပတိဋ္ဌာနယုတ္တေ ဝါ ဌာနေ ဂဟဏပတိဋ္ဌာနာနိ ကာတုံ န သက္ကုဏေယျ။ နနု တွံ ဘိက္ခု ပဿသီတိ ဘိက္ခု နနု တွံ ဣမံ ဗြဟ္မပရိသံ သန္နိပတိတံ ဩဘာသမာနံ ဝိရောစမာနံ ဇောတယမာနံ ပဿသီတိ ဗြဟ္မုနော ဩဝါဒေ ဌိတာနံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣတိ ခေါ မံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရော ပါပိမာ ဗြဟ္မပရိသံ ဥပနေသီတိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ မာရော ပါပိမာ နနု တွံ ဘိက္ခု ပဿသိ ဗြဟ္မပရိသံ ယသေန စ သိရိယာ စ ဩဘာသမာနံ ဝိရောစမာနံ ဇောတယမာနံ၊ ယဒိ တွမ္ပိ မဟာဗြဟ္မုနော ဝစနံ အနတိက္ကမိတွာ ယဒေဝ တေ ဗြဟ္မာ ဝဒတိ၊ တံ ကရေယျာသိ၊ တွမ္ပိ ဧဝမေဝံ ယသေန စ သိရိယာ စ ဝိရောစေယျာသီတိ ဧဝံ ဝဒန္တော မံ ဗြဟ္မပရိသံ ဥပနေသိ ဥပသံဟရိ။ မာ တွံ မညိတ္ထောတိ မာ တွံ မညိ။ မာရော တွမသိ ပါပိမာတိ ပါပိမ တွံ မဟာဇနဿ မာရဏတော မာရော နာမ၊ ပါပကံ လာမကံ မဟာဇနဿ အယသံ ကရဏတော ပါပိမာ နာမာတိ ဇာနာမိ။

၅၀၃။ ကသိဏံ အာယုန္တိ သကလံ အာယုံ။ တေ ခေါ ဧဝံ ဇာနေယျုန္တိ တေ ဧဝံ မဟန္တေန တပေါကမ္မေန သမန္နာဂတာ၊ တွံ ပန ပုရိမဒိဝသေ ဇာတော၊ ကိံ ဇာနိဿသိ၊ ယဿ တေ အဇ္ဇာပိ မုခေ ခီရဂန္ဓော ဝါယတီတိ ဃဋ္ဋေန္တော ဝဒတိ။ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသီတိ ပထဝိံ အဇ္ဈောသာယ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ ဂဏှိဿသိ။ ဩပသာယိကော မေ ဘဝိဿသီတိ မယှံ သမီပသယော ဘဝိဿသိ၊ မံ ဂစ္ဆန္တံ အနုဂစ္ဆိဿသိ၊ ဌိတံ ဥပတိဋ္ဌိဿသိ၊ နိသိန္နံ ဥပနိသီဒိဿသိ၊ နိပန္နံ ဥပနိပဇ္ဇိဿသီတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုသာယိကောတိ မမ ဝတ္ထုသ္မိံ သယနကော။ ယထာကာမကရဏီယော ဗာဟိတေယျောတိ မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ယံ ဣစ္ဆာမိ၊ တံ ကတ္တဗ္ဗော၊ ဗာဟိတွာ စ ပန ဇဇ္ဈရိကာဂုမ္ဗတောပိ နီစတရော လကုဏ္ဍဋကတရော ကာတဗ္ဗော ဘဝိဿသီတိ အတ္ထော။

ဣမိနာ ဧသ ဘဂဝန္တံ ဥပလာပေတိ ဝါ အပသာဒေတိ ဝါ။ ဥပလာပေတိ နာမ သစေ ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ တဏှာဒီဟိ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသိ၊ ဩပသာယိကော မေ ဘဝိဿသိ၊ မယိ ဂစ္ဆန္တေ ဂမိဿသိ၊ တိဋ္ဌန္တေ ဌဿသိ၊ နိသိန္နေ နိသီဒိဿသိ၊ နိပန္နေ နိပဇ္ဇိဿသိ၊ အဟံ တံ သေသဇနံ ပဋိဗာဟိတွာ ဝိဿာသိကံ အဗ္ဘန္တရိကံ ကရိဿာမီတိ ဧဝံ တာဝ ဥပလာပေတိ နာမ။ သေသပဒေဟိ ပန အပသာဒေတိ နာမ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သစေ တွံ ပထဝိံ အဇ္ဈောသိဿသိ၊ ဝတ္ထုသာယိကော မေ ဘဝိဿသိ၊ မမ ဂမနာဒီနိ အာဂမေတွာ ဂမိဿသိ ဝါ ဌဿသိ ဝါ နိသီဒိဿသိ ဝါ နိပဇ္ဇိဿသိ ဝါ၊ မမ ဝတ္ထုသ္မိံ မယှံ အာရက္ခံ ဂဏှိဿသိ၊ အဟံ ပန တံ ယထာကာမံ ကရိဿာမိ ဗာဟိတွာ စ ဇဇ္ဈရိကာဂုမ္ဗတောပိ လကုဏ္ဍကတရန္တိ ဧဝံ အပသာဒေတိ နာမ။ အယံ ပန ဗြဟ္မာ မာနနိဿိတော၊ တသ္မာ ဣဓ အပသာဒနာဝ အဓိပ္ပေတာ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အပိစတေ အဟံ ဗြဟ္မေတိ ဣဒါနိ ဘဂဝါ၊ ‘‘အယံ ဗြဟ္မာ မာနနိဿိတော ‘အဟံ ဇာနာမီ’တိ မညတိ၊ အတ္တနော ယသေန သမ္မတ္တော သရီရံ ဖုသိတုမ္ပိ သမတ္ထံ ကိဉ္စိ န ပဿတိ၊ ထောကံ နိဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဂတိဉ္စ ပဇာနာမီတိ နိပ္ဖတ္တိဉ္စ ပဇာနာမိ။ ဇုတိဉ္စာတိ အာနုဘာဝဉ္စ ပဇာနာမိ။ ဧဝံ မဟေသက္ခောတိ ဧဝံ မဟာယသော မဟာပရိဝါရော။

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီတိ ယတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒိမသူရိယာ ဝိစရန္တိ။ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာတိ ဒိသာသု ဝိရောစမာနာ ဩဘာသန္တိ၊ ဒိသာ ဝါ တေဟိ ဝိရောစမာနာ ဩဘာသန္တိ။ တာဝ သဟဿဓာ လောကောတိ တတ္တကေန ပမာဏေန သဟဿဓာ လောကော၊ ဣမိနာ စက္ကဝါဠေန သဒ္ဓိံ စက္ကဝါဠသဟဿန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတေ ဝသောတိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ တုယှံ ဝသော ဝတ္တတိ။ ပရောပရဉ္စ ဇာနာသီတိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ ပရောပရေ ဥစ္စနီစေ ဟီနပ္ပဏီတေ သတ္တေ ဇာနာသိ။ အထော ရာဂဝိရာဂိနန္တိ န ကေဝလံ၊ ‘‘အယံ ဣဒ္ဓါ အယံ ပကတိမနုဿော’’တိ ပရောပရံ၊ ‘‘အယံ ပန သရာဂေါ အယံ ဝီတရာဂေါ’’တိ ဧဝံ ရာဂဝိရာဂိနမ္ပိ ဇနံ ဇာနာသိ။ ဣတ္ထံဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဣတ္ထံဘာဝေါတိ ဣဒံ စက္ကဝါဠံ။ အညထာဘာဝေါတိ ဣတော သေသံ ဧကူနသဟဿံ။ သတ္တာနံ အာဂတိံ ဂတိန္တိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠသဟဿေ ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တာနံ အာဂတိံ၊ စုတိဝသေန ဂတိံ စ ဇာနာသိ။ တုယှံ ပန အတိမဟန္တောဟမသ္မီတိ သညာ ဟောတိ၊ သဟဿိဗြဟ္မာ နာမ တွံ၊ အညေသံ ပန တယာ ဥတ္တရိ ဒွိသဟဿာနံ တိသဟဿာနံ စတုသဟဿာနံ ပဉ္စသဟဿာနံ ဒသသဟဿာနံ သတသဟဿာနဉ္စ ဗြဟ္မာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ စတုဟတ္ထာယ ပိလောတိကာယ ပဋပ္ပမာဏံ ကာတုံ ဝါယမန္တော ဝိယ မဟန္တောသ္မီတိ သညံ ကရောသီတိ နိဂ္ဂဏှာတိ။

၅၀၄။ ဣဓူပပန္နောတိ ဣဓ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ဥပပန္နော။ တေန တံ တွံ န ဇာနာသီတိ တေန ကာရဏေန တံ ကာယံ တွံ န ဇာနာသိ။ နေဝ တေ သမသမောတိ ဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ပတွာပိ တယာ သမသမော န ဟောမိ။ အဘိညာယာတိ အညာယ။ ကုတော နီစေယျန္တိ တယာ နီစတရဘာဝေါ ပန မယှံ ကုတော။

ဟေဋ္ဌူပပတ္တိကော ကိရေသ ဗြဟ္မာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘူမိယံ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကေ ပဉ္စကပ္ပသတိကံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဟေဋ္ဋူပပတ္တိကံ ကတွာ တတိယဇ္ဈာနံ ပဏီတံ ဘာဝေတွာ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကေ စတုသဋ္ဌိကပ္ပံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ အာဘဿရေသု အဋ္ဌကပ္ပံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော ပဌမကာလေ အတ္တနာ ကတကမ္မဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဉ္စ အညာသိ၊ ကာလေ ပန ဂစ္ဆန္တေ ဥဘယံ ပမုဿိတွာ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေန နံ ဘဂဝါ၊ ‘‘တေန တံ တွံ န ဇာနာသိ…ပေ… ကုတော နီစေယျ’’န္တိ အာဟ။

အထ ဗြဟ္မာ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော မယှံ အာယုဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဉ္စ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဉ္စ ဇာနာတိ၊ ဟန္ဒ နံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ပုစ္ဆာမီ’’တိ သတ္ထာရံ အတ္တနော ပုဗ္ဗေကတကမ္မံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ကထေသိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရေသ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏဿ အန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမ္မ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ဈာနရတိယာ ဝီတိနာမေတိ။ တဒါ စ ကာလေန ကာလံ သတ္ထဝါဟာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ မရုကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ မရုကန္တာရေ ပန ဒိဝါ န သက္ကာ ဂန္တုံ၊ ရတ္တိံ ဂမနံ ဟောတိ။ အထ ပုရိမသကဋဿ အဂ္ဂယုဂေ ယုတ္တဗလိဗဒ္ဒါ ဂစ္ဆန္တာ နိဝတ္တိတွာ အာဂတမဂ္ဂါဘိမုခါဝ အဟေသုံ။ ဣတရသကဋာနိ တထေဝ နိဝတ္တိတွာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ နိဝတ္တိတဘာဝံ ဇာနိံသု။ တေသဉ္စ တဒါ ကန္တာရံ အတိက္ကမနဒိဝသော အဟောသိ။ သဗ္ဗံ ဒါရုဒကံ ပရိက္ခီဏံ၊ တသ္မာ၊ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အမှာကံ ဇီဝိတ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဂေါဏေ စက္ကေသု ဗန္ဓိတွာ မနုဿာ သကဋပစ္ဆာယာယံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိံသု ။ တာပသောပိ ကာလဿေဝ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသိန္နော ဂင်္ဂံ ဩလောကယမာနော အဒ္ဒသ ဂင်္ဂံ မဟတာ ဥဒကောဃေန ဝုယှမာနံ ပဝတ္တိတမဏိက္ခန္ဓံ ဝိယ အာဂစ္ဆန္တိံ။ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမသ္မိံ လောကေ ဧဝရူပဿ မဓုရောဒကဿ အလာဘေန ကိလိဿမာနာ သတ္တာ’’တိ။ သော ဧဝံ အာဝဇ္ဇန္တော မရုကန္တာရေ တံ သတ္ထံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ၊ ‘‘ဣတော မဟာ ဥဒကက္ခန္ဓော ဆိဇ္ဇိတွာ မရုကန္တာရေ သတ္ထာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတူ’’တိ အဘိညာစိတ္တေန အဓိဋ္ဌာသိ။ သဟစိတ္တုပ္ပာဒေန မာတိကာရုဠှံ ဝိယ ဥဒကံ တတ္ထ အဂမာသိ။ မနုဿာ ဥဒကသဒ္ဒေန ဝုဋ္ဌာယ ဥဒကံ ဒိသွာ ဟတ္ထတုဋ္ဌာ နှာယိတွာ ပိဝိတွာ ဂေါဏေပိ ပါယေတွာ သောတ္ထိနာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တံ ဗြဟ္မုနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ယံ တွံ အပါယေသိ ဗဟူ မနုဿေ၊

ပိပါသိတေ ဃမ္မနိ သမ္ပရေတေ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၁) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

အပရသ္မိံ သမယေ တာပသော ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ အာရညကံ ဂါမံ နိဿာယ ဝသတိ။ တေန စ သမယေန စောရာ တံ ဂါမံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ ဂါဝိယော စ ကရမရေ စ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါဝေါပိ သုနခါပိ မနုဿာပိ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တိ။ တာပသော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော၊ ‘‘မနုဿာနံ ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဉတွာ၊ ‘‘မယိ ပဿန္တေ ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာစိတ္တေန စောရာနံ ပဋိပထေ စတုရင်္ဂိနိသေနံ မာပေသိ ကမ္မသဇ္ဇံ အာဂစ္ဆန္တိံ။ စောရာ ဒိသွာ၊ ‘‘ရာဇာ’’တိ တေ မညမာနာ ဝိလောပံ ဆဍ္ဍေတွာ ပက္ကမိံသု။ တာပသော ‘‘ယံ ယဿ သန္တကံ၊ တံ တဿေဝ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ၊ တံ တထေဝ အဟောသိ။ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ယံ ဧဏိကူလသ္မိံ ဇနံ ဂဟီတံ၊

အမောစယီ ဂယှက နီယမာနံ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၂) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဧတ္ထ ဧဏိကူလသ္မိန္တိ ဂင်္ဂါတီရေ။

ပုန ဧကသ္မိံ သမယေ ဥပရိဂင်္ဂါဝါသိကံ ကုလံ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါဝါသိကေန ကုလေန သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ ကတွာ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ ဗဟုံ ခါဒနီယဘောဇနီယဉ္စေဝ ဂန္ဓမာလာဒီနိ စ အာရောပေတွာ ဂင်္ဂါသောတေန အာဂစ္ဆတိ။ မနုဿာ ခါဒမာနာ ဘုဉ္ဇမာနာ နစ္စန္တာ ဂါယန္တာ ဒေဝဝိမာနေန ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ဗလဝသောမနဿာ အဟေသုံ။ ဂင်္ဂေယျကော နာဂေါ ဒိသွာ ကုပိတော၊ ‘‘ဣမေ မယိ သညမ္ပိ န ကရောန္တိ၊ ဣဒါနိ နေ သမုဒ္ဒမေဝ ပါပေဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ ဖဏံ ကတွာ သုဿူကာရံ ကရောန္တော အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ဒိသွာ ဘီတော ဝိဿရမကာသိ။ တာပသော ပဏ္ဏသာလာယ နိသိန္နော သုတွာ၊ ‘‘ဣမေ ဂါယန္တာ နစ္စန္တာ သောမနဿဇာတာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန ဘယရဝံ ရဝိံသု၊ ကိံ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော နာဂရာဇံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယိ ပဿန္တေ ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ သုပဏ္ဏဝဏ္ဏံ မာပေတွာ နာဂရာဇဿ ဒဿေသိ။ နာဂရာဇာ ဘီတော ဖဏံ သံဟရိတွာ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌော။ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ဂင်္ဂါယ သောတသ္မိံ ဂဟီတနာဝံ၊

လုဒ္ဒေန နာဂေန မနုဿကပ္ပာ၊

အမောစယိတ္ထ ဗလသာ ပသယှ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၃) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

အပရသ္မိံ သမယေ ဧသ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကေသဝေါ နာမ တာပသော အဟောသိ။ တေန သမယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ကပ္ပော နာမ မာဏဝေါ ကေသဝဿ ဗဒ္ဓစရော အန္တေဝါသိကော ဟုတွာ အာစရိယဿ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော အတ္ထစရော အဟောသိ။ ကေသဝေါ တံ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ နာသက္ခိ၊ တံ နိဿာယေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော –

‘‘ကပ္ပော စ တေ ဗဒ္ဓစရော အဟောသိ၊

သမ္ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဝတိနံ အမညိ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၄) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

ဧဝံ ဗြဟ္မုနော နာနတ္တဘာဝေသု ကတကမ္မံ သတ္ထာ ပကာသေသိ။ သတ္ထရိ ကထေန္တေယေဝ ဗြဟ္မာ သလ္လက္ခေသိ၊ ဒီပသဟဿေ ဥဇ္ဇလိတေ ရူပါနိ ဝိယ သဗ္ဗကမ္မာနိဿ ပါကဋာနိ အဟေသုံ။ သော ပသန္နစိတ္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အဒ္ဓါ ပဇာနာသိ မမေတမာယုံ၊

အညမ္ပိ ဇာနာသိ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ၊

တထာ ဟိ တာယံ ဇလိတာနုဘာဝေါ၊

ဩဘာသယံ တိဋ္ဌတိ ဗြဟ္မလောက’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၇။၇၅)၊

အထဿ ဘဂဝါ ဥတ္တရိ အသမသမတံ ပကာသေန္တော ပထဝိံ ခေါ အဟံ ဗြဟ္မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပထဝိယာ ပထဝတ္တေန အနနုဘူတန္တိ ပထဝိယာ ပထဝိသဘာဝေန အနနုဘူတံ အပ္ပတ္တံ။ ကိံ ပန တန္တိ? နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ သဗ္ဗသ္မာ သင်္ခတာ နိဿဋတ္တာ ပထဝိသဘာဝေန အပ္ပတ္တံ နာမ။ တဒဘိညာယာတိ တံ နိဗ္ဗာနံ ဇာနိတွာ သစ္ဆိကတွာ။ ပထဝိံ နာပဟောသိန္တိ ပထဝိံ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဂါဟေဟိ န ဂဏှိံ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိတ္ထာရော ပန မူလပရိယာယေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သစေ ခေါ တေ၊ မာရိသ၊ သဗ္ဗဿ သဗ္ဗတ္တေနာတိ ဣဒမေဝ ဗြဟ္မာ အတ္တနော ဝါဒိတာယ သဗ္ဗန္တိ အက္ခရံ နိဒ္ဒိသိတွာ အက္ခရေ ဒေါသံ ဂဏှန္တော အာဟ။ သတ္ထာ ပန သက္ကာယံ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဗြဟ္မာ သဗ္ဗသဗ္ဗံ သန္ဓာယ။ တွံ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒသိ၊ ‘‘သဗ္ဗဿ သဗ္ဗတ္တေန အနနုဘူတ’’န္တိ ဝဒသိ၊ ယဒိ သဗ္ဗံ အနနုဘူတံ နတ္ထိ၊ အထဿ အနနုဘူတံ အတ္ထိ။ မာ ဟေဝ တေ ရိတ္တကမေဝအဟောသိတုစ္ဆကမေဝ အဟောသီတိ တုယှံ ဝစနံ ရိတ္တကံ မာ ဟောတု၊ တုစ္ဆကံ မာ ဟောတူတိ သတ္ထာရံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှာတိ။

သတ္ထာ ပန ဧတသ္မာ ဗြဟ္မုနာ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန ဝါဒီတရော၊ တသ္မာ အဟံ သဗ္ဗဉ္စ ဝက္ခာမိ၊ အနနုဘူတဉ္စ ဝက္ခာမိ၊ သုဏာဟိ မေတိ တဿ ဝါဒမဒ္ဒနတ္ထံ ကာရဏံ အာဟရန္တော ဝိညာဏန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိညာဏန္တိ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ။ အနိဒဿနန္တိ စက္ခုဝိညာဏဿ အာပါထံ အနုပဂမနတော အနိဒဿနံ နာမ၊ ပဒဒွယေနပိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုတ္တံ။ အနန္တန္တိ တယိဒံ ဥပ္ပာဒဝယအန္တရဟိတတ္တာ အနန္တံ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘အန္တဝန္တာနိ ဘူတာနိ၊ အသမ္ဘူတံ အနန္တကံ၊

ဘူတေ အန္တာနိ ဒိဿန္တိ၊ ဘူတေ အန္တာ ပကာသိတာ’’တိ။

သဗ္ဗတောပဘန္တိ သဗ္ဗသော ပဘာသမ္ပန္နံ။ နိဗ္ဗာနတော ဟိ အညော ဓမ္မော သပဘတရော ဝါ ဇောတိဝန္တတရော ဝါ ပရိသုဒ္ဓတရော ဝါ ပဏ္ဍရတရော ဝါ နတ္ထိ။ သဗ္ဗတော ဝါ တထာ ပဘူတမေဝ၊ န ကတ္ထစိ နတ္ထီတိ သဗ္ဗတောပဘံ။ ပုရတ္ထိမဒိသာဒီသု ဟိ အသုကဒိသာယ နာမ နိဗ္ဗာနံ နတ္ထီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပဘန္တိ တိတ္ထဿ နာမံ၊ သဗ္ဗတော ပဘမဿာတိ သဗ္ဗတောပဘံ။ နိဗ္ဗာနဿ ကိရ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒဿ ယတော ယတော ဩတရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ တဒေဝ တိတ္ထံ၊ အတိတ္ထံ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝမေဝံ အဋ္ဌတိံသာယ ကမ္မဋ္ဌာနေသု ယေန ယေန မုခေန နိဗ္ဗာနံ ဩတရိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တံ တဒေဝ တိတ္ထံ။ နိဗ္ဗာနဿ အတိတ္ထံ နာမ ကမ္မဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗတောပဘန္တိ။ တံ ပထဝိယာ ပထဝတ္တေနာတိ တံ နိဗ္ဗာနံ ပထဝိယာ ပထဝီသဘာဝေန တတော ပရေသံ အာပါဒီနံ အာပါဒိသဘာဝေန စ အနနုဘူတံ။ ဣတိ ယံ တုမှာဒိသာနံ ဝိသယဘူတံ သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မဇာတံ တဿ သဗ္ဗတ္တေန တံ ဝိညာဏံ အနိဒဿနံ အနန္တံ သဗ္ဗတောပတံ အနနုဘူတန္တိ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေသိ။

တတော ဗြဟ္မာ ဂဟိတဂဟိတံ သတ္ထာရာ ဝိဿဇ္ဇာပိတော ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗံ အဒိသွာ လဠိတကံ ကာတုကာမော ဟန္ဒ စရဟိ တေ၊ မာရိသ၊ အန္တရဓာယာမီတိ အာဟ။ တတ္ထ အန္တရဓာယာမီတိ အဒိဿမာနကပါဋိဟာရိယံ ကရောမီတိ အာဟ။ သစေ ဝိသဟသီတိ ယဒိ သက္ကောသိ မယှံ အန္တရဓာယိတုံ၊ အန္တရဓာယသိ ၊ ပါဋိဟာရိယံ ကရောဟီတိ။ နေဝဿု မေ သက္ကောတိ အန္တရဓာယိတုန္တိ မယှံ အန္တရဓာယိတုံ နေဝ သက္ကောတိ။ ကိံ ပနေသ ကာတုကာမော အဟောသီတိ? မူလပဋိသန္ဓိံ ဂန္တုကာမော အဟောသိ။ ဗြဟ္မာနဉှိ မူလပဋိသန္ဓိကအတ္တဘာဝေါ သုခုမော၊ အညေသံ အနာပါထော၊ အဘိသင်္ခတကာယေနေဝ တိဋ္ဌန္တိ။ သတ္ထာ တဿ မူလပဋိသန္ဓိံ ဂန္တုံ န အဒါသိ။ မူလပဋိသန္ဓိံ ဝါ အဂန္တွာပိ ယေန တမေန အတ္တာနံ အန္တရဓာပေတွာ အဒိဿမာနကော ဘဝေယျ၊ သတ္ထာ တံ တမံ ဝိနောဒေသိ၊ တသ္မာ အန္တရဓာယိတုံ နာသက္ခိ။ သော အသက္ကောန္တော ဝိမာနေ နိလီယတိ၊ ကပ္ပရုက္ခေ နိလီယတိ၊ ဥက္ကုဋိကော နိသီဒတိ။ ဗြဟ္မဂဏော ကေဠိမကာသိ – ‘‘ဧသ ခေါ ဗကော ဗြဟ္မာ ဝိမာနေ နိလီယတိ၊ ကပ္ပရုက္ခေ နိလီယတိ၊ ဥက္ကုဋိကော နိသီဒတိ၊ ဗြဟ္မေ တွံ အန္တရဟိတောမှီ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေသိ နာမာတိ။ သော ဗြဟ္မဂဏေန ဥပ္ပဏ္ဍိတော မင်္ကု အဟောသိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတေန ဗြဟ္မုနာ၊ ‘‘ဟန္ဒ စရဟိ တေ၊ မာရိသ၊ အန္တရဓာယာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ တံ အန္တရဓာယိတုံ အသက္ကောန္တံ ဒိသွာ အဟံ ဧတဒဝေါစံ။ ဣမံ ဂါထမဘာသိန္တိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ဂါထမဘာသီတိ? သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အတ္ထိဘာဝေါ ဝါ နတ္ထိဘာဝေါ ဝါ ကထံ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ ဧဝံ ဗြဟ္မဂဏဿ ဝစနောကာသော မာ ဟောတူတိ အန္တရဟိတောဝ ဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ ဘဝေဝါဟံ ဘယံ ဒိသွာတိ အဟံ ဘဝေ ဘယံ ဒိသွာယေဝ။ ဘဝဉ္စ ဝိဘဝေသိနန္တိ ဣမဉ္စ ကာမဘဝါဒိတိဝိဓမ္ပိ သတ္တဘဝံ ဝိဘဝေသိနံ ဝိဘဝံ ဂဝေသမာနံ ပရိယေသမာနမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ဘဝေယေဝ ဒိသွာ။ ဘဝံ နာဘိဝဒိန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ကိဉ္စိ ဘဝံ န အဘိဝဒိံ၊ န ဂဝေသိန္တိ အတ္ထော။ နန္ဒိဉ္စ န ဥပါဒိယိန္တိ ဘဝတဏှံ န ဥပဂဉ္ဆိံ၊ န အဂ္ဂဟေသိန္တိ အတ္ထော။ ဣတိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒေသနာနုသာရေန ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ ဒသမတ္တာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလာမတပါနံ ပိဝိံသု။

အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အစ္ဆရိယဇာတာ အဗ္ဘုတဇာတာ တုဋ္ဌိဇာတာ စ အဟေသုံ။ သမူလံ ဘဝံ ဥဒဗ္ဗဟီတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ အတ္တနော တာယ တာယ ဒေသနာယ အညေသမ္ပိ ဗဟူနံ ဒေဝမနုဿာနံ သမူလကံ ဘဝံ ဥဒဗ္ဗဟိ၊ ဥဒ္ဓရိ ဥပ္ပာဋေသီတိ အတ္ထော။

၅၀၅။ တသ္မိံ ပန သမယေ မာရော ပါပိမာ ကောဓာဘိဘူတော ဟုတွာ၊ ‘‘မယိ ဝိစရန္တေယေဝ သမဏေန ဂေါတမေန ဓမ္မကထံ ကထေတွာ ဒသမတ္တာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မမ ဝသံ အတိဝတ္တိတာနီ’’တိ ကောဓာဘိဘူတတာယ အညတရဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိ၊ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစေ တွံ ဧဝံ အနုဗုဒ္ဓါတိ သစေ တွံ ဧဝံ အတ္တနာဝ စတ္တာရိ သစ္စာနိ အနုဗုဒ္ဓါ။ မာ သာဝကေ ဥပနေသီတိ ဂိဟိသာဝကေ ဝါ ပဗ္ဗဇိတသာဝကေ ဝါ တံ ဓမ္မံ မာ ဥပနယသိ။ ဟီနေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ စတူသု အပါယေသု ပတိဋ္ဌိတာ။ ပဏီတေ ကာယေ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဣဒံ ကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ဗာဟိရပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတေ တာပသပရိဗ္ဗာဇကေ။ အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုလပုတ္တာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဝိစာရေတွာ ဧကစရာ ဟုတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု၊ တေ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ အနက္ခာတံ ကုသလဉှိ မာရိသာတိ ပရေသံ အနက္ခာတံ အနောဝဒနံ ဓမ္မကထာယ အကထနံ ကုသလံ ဧတံ သေယျော။ မာ ပရံ ဩဝဒါဟီတိ ကာလေန မနုဿလောကံ၊ ကာလေန ဒေဝလောကံ၊ ကာလေန ဗြဟ္မလောကံ၊ ကာလေန နာဂလောကံ အာဟိဏ္ဍန္တော မာ ဝိစရိ၊ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နော ဈာနမဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေဟီတိ။ အနာလပနတာယာတိ အနုလ္လပနတာယ။ ဗြဟ္မုနော စ အဘိနိမန္တနတာယာတိ ဗကဗြဟ္မုနော စ ဣဒဉှိ၊ မာရိသ၊ နိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန သဟ ကာယကေန ဗြဟ္မဋ္ဌာနေန နိမန္တနဝစနေန။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန။ ဣမဿ ဝေယျာကရဏဿ ဗြဟ္မနိမန္တနိကံတွေဝ အဓိဝစနံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဇာတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဗြဟ္မနိမန္တနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၀၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောဋ္ဌမနုပဝိဋ္ဌောတိ ကုစ္ဆိံ ပဝိသိတွာ အန္တာနံ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌော၊ ပက္ကာသယဋ္ဌာနေ နိသိန္နော။ ဂရုဂရော ဝိယာတိ ဂရုကဂရုကော ဝိယ ထဒ္ဓါ ပါသာဏပုဉ္ဇသဒိသော။ မာသာစိတံမညေတိ မာသဘတ္တံ ဘုတ္တဿ ကုစ္ဆိ ဝိယ မာသပူရိတပသိဗ္ဗကော ဝိယ တိန္တမာသော ဝိယ စာတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာတိ သစေ အာဟာရဒေါသေန ဧသ ဂရုဘာဝေါ၊ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမိတုံ န သပ္ပာယန္တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ပကတိပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ပစ္စတ္တံ ယောနိသော မနသာကာသီတိ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အာဝဇ္ဇမာနော အတ္တနောယေဝ ဥပါယေန မနသိ အကာသိ။ သစေ ပန ထေရော အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေတွာ၊ ‘‘ယံ ဟိယျော ဝါ ပရေ ဝါ ပရသုဝေ ဝါ ပရိဘုတ္တံ အဝိပက္ကမတ္ထိ၊ အညော ဝါ ကောစိ ဝိသဘာဂဒေါသော၊ သဗ္ဗံ ဇီရတု ဖာသုကံ ဟောတူ’’တိ ဟတ္ထေန ကုစ္ဆိံ ပရာမသိဿ၊ မာရော ပါပိမာ ဝိလီယိတွာ အဂမိဿ။ ထေရော ပန တထာ အကတွာ ယောနိသော မနသိ အကာသိ။ မာ တထာဂတံ ဝိဟေသေသီတိ ယထာ ဟိ ပုတ္တေသု ဝိဟေသိတေသု မာတာပိတရော ဝိဟေသိတာဝ ဟောန္တိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအန္တေဝါသိကေသု ဝိဟေသိတေသု အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဝိဟေသိတာဝ၊ ဇနပဒေ ဝိဟေသိတေ ရာဇာ ဝိဟေသိတောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသာဝကေ ဝိဟေသိတေ တထာဂတော ဝိဟေသိတောဝ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘မာ တထာဂတံ ဝိဟေသေသီ’’တိ။

ပစ္စဂ္ဂဠေ အဋ္ဌာသီတိ ပတိအဂ္ဂဠေဝ အဋ္ဌာသိ။ အဂ္ဂဠံ ဝုစ္စတိ ကဝါဋံ၊ မုခေန ဥဂ္ဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိပဏ္ဏသာလာယ ကဝါဋံ နိဿာယ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။

၅၀၇။ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ ပါပိမာတိ ကသ္မာ ဣဒံ ဒေသနံ အာရဘိ? ထေရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာနံ တာဝ မနုဿဂန္ဓော ယောဇနသတေ ဌိတာနံ အာဗာဓံ ကရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘ယောဇနသတံ ခေါ ရာဇည မနုဿဂန္ဓော ဒေဝေ ဥဗ္ဗာဓတီ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၁၅)။ အယံ ပန မာရော နာဂရိကော ပရိစောက္ခော မဟေသက္ခော အာနုဘာဝသမ္ပန္နော ဒေဝရာဇာ သမာနော မမ ကုစ္ဆိယံ ပဝိသိတွာ အန္တာနံ အန္တော ပက္ကာသယောကာသေ နိသိန္နော အတိဝိယ ပဒုဋ္ဌော ဘဝိဿတိ။ ဧဝရူပံ နာမ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိကူလံ ဩကာသံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိတုံ သက္ကောန္တဿ ကိမညံ အကရဏီယံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ အညံ လဇ္ဇိဿတိ၊ တွံ မမ ဉာတိကောတိ ပန ဝုတ္တေ မုဒုဘာဝံ အနာပဇ္ဇမာနော နာမ နတ္ထိ၊ ဟန္ဒဿ ဉာတိကောဋိံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ မုဒုကေနေဝ နံ ဥပါယေန ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမံ ဒေသနမာရဘိ။

သော မေ တွံ ဘာဂိနေယျော ဟောသီတိ သော တွံ တသ္မိံ ကာလေ မယှံ ဘာဂိနေယျော ဟောသိ။ ဣဒံ ပဝေဏိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒေဝလောကသ္မိံ ပန မာရဿ ပိတု ဝံသော ပိတာမဟဿ ဝံသော ရဇ္ဇံ ကရောန္တော နာမ နတ္ထိ၊ ပုညဝသေန ဒေဝလောကေ ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ စဝတိ။ အညော ဧကော အတ္တနာ ကတေန ကမ္မေန တသ္မိံ ဌာနေ အဓိပတိ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဣတိ အယံ မာရောပိ တဒါ တတော စဝိတွာ ပုန ကုသလံ ကတွာ ဣမသ္မိံ ကာလေ တသ္မိံ အဓိပတိဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဓုရောတိ ဝိဂတဓုရော၊ အညေဟိ သဒ္ဓိံ အသဒိသောတိ အတ္ထော။ အပ္ပကသိရေနာတိ အပ္ပဒုက္ခေန။ ပသုပါလကာတိ အဇေဠကပါလကာ။ ပထာဝိနောတိ မဂ္ဂပဋိပန္နာ။ ကာယေ ဥပစိနိတွာတိ သမန္တတော စိတကံ ဗန္ဓိတွာ။ အဂ္ဂိံ ဒတွာ ပက္ကမိံသူတိ ဧတ္တကေန သရီရံ ပရိယာဒါနံ ဂမိဿတီတိ စိတကဿ ပမာဏံ သလ္လက္ခေတွာ စတူသု ဒိသာသု အဂ္ဂိံ ဒတွာ ပက္ကမိံသု။ စိတကော ပဒီပသိခါ ဝိယ ပဇ္ဇလိ၊ ထေရဿ ဥဒကလေဏံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နကာလော ဝိယ အဟောသိ။ စီဝရာနိ ပပ္ဖောဋေတွာတိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိဂတဓူမေ ကိံသုကဝဏ္ဏေ အင်္ဂါရေ မဒ္ဒမာနော စီဝရာနိ ဝိဓုနိတွာ။ သရီရေ ပနဿ ဥသုမမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ၊ စီဝရေသု အံသုမတ္တမ္ပိ နဇ္ဈာယိ၊ သမာပတ္တိဖလံ နာမေတံ။

၅၀၈။ အက္ကောသထာတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသထ။ ပရိဘာသထာတိ ဝါစာယ ပရိဘာသထ။ ရောသေထာတိ ဃဋ္ဋေထ။ ဝိဟေသေထာတိ ဒုက္ခာပေထ။ သဗ္ဗမေတံ ဝါစာယ ဃဋ္ဋနဿေဝ အဓိဝစနံ။ ယထာ တံ ဒူသီ မာရောတိ ယထာ ဧတေသံ ဒူသီ မာရော။ လဘေထ ဩတာရန္တိ လဘေထ ဆိဒ္ဒံ၊ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ အာရမ္မဏံ ပစ္စယံ လဘေယျာတိ အတ္ထော။ မုဏ္ဍကာတိအာဒီသု မုဏ္ဍေ မုဏ္ဍာတိ သမဏေ စ သမဏာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ဣမေ ပန ဟီဠေန္တာ မုဏ္ဍကာ သမဏကာတိ အာဟံသု။ ဣဗ္ဘာတိ ဂဟပတိကာ။ ကိဏှာတိ ကဏှာ၊ ကာဠကာတိ အတ္ထော။ ဗန္ဓုပါဒါပစ္စာတိ ဧတ္ထ ဗန္ဓူတိ ဗြဟ္မာ အဓိပ္ပေတော ။ တဉှိ ဗြာဟ္မဏာ ပိတာမဟောတိ ဝေါဟရန္တိ။ ပါဒါနံ အပစ္စာ ပါဒါပစ္စာ၊ ဗြဟ္မုနော ပိဋ္ဌိပါဒတော ဇာတာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေသံ ကိရ အယံ လဒ္ဓိ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မုနော မုခတော နိက္ခန္တာ၊ ခတ္တိယာ ဥရတော၊ ဝေဿာ နာဘိတော၊ သုဒ္ဒါ ဇာဏုတော၊ သမဏာ ပိဋ္ဌိပါဒတော’’တိ။

ဈာယိနောသ္မာ ဈာယိနောသ္မာတိ ဈာယိနော မယံ ဈာယိနော မယန္တိ။ မဓုရကဇာတာတိ အာလသိယဇာတာ။ ဈာယန္တီတိ စိန္တယန္တိ။ ပဇ္ဈာယန္တီတိအာဒီနိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတာနိ။ မူသိကံ မဂ္ဂယမာနောတိ သာယံ ဂေါစရတ္ထာယ သုသိရရုက္ခတော နိက္ခန္တံ ရုက္ခသာခါယ မူသိကံ ပရိယေသန္တော။ သော ကိရ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ နိစ္စလောဝ တိဋ္ဌတိ၊ သမ္ပတ္တကာလေ မူသိကံ သဟသာ ဂဏှာတိ။ ကောတ္ထူတိ သိင်္ဂါလော၊ သောဏောတိပိ ဝဒန္တိ။ သန္ဓိသမလသင်္ကဋိရေတိ သန္ဓိမှိ စ သမလေ စ သင်္ကဋိရေ စ။ တတ္ထ သန္ဓိ နာမ ဃရသန္ဓိ။ သမလော နာမ ဂူထနိဒ္ဓမနပနာဠိ။ သင်္ကဋိရံ နာမ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ။ ဝဟစ္ဆိန္နောတိ ကန္တာရတော နိက္ခန္တော ဆိန္နဝဟော။ သန္ဓိသမလသင်္ကဋိရေတိ သန္ဓိမှိ ဝါ သမလေ ဝါ သင်္ကဋိရေ ဝါ။ သောပိ ဟိ ဗဒ္ဓဂတ္တော ဝိယ နိစ္စလော ဈာယတိ။

နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ သစေ မာရော မနုဿာနံ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဧဝံ ကရေယျ၊ မနုဿာနံ အကုသလံ န ဘဝေယျ၊ မာရဿေဝ ဘဝေယျ။ သရီရေ ပန အနဓိမုစ္စိတွာ ဝိသဘာဂဝတ္ထုံ ဝိပ္ပဋိသာရာရမ္မဏံ ဒဿေတိ၊ တဒါ ကိရ သော ဘိက္ခူ ခိပ္ပံ ဂဟေတွာ မစ္ဆေ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေ ဝိယ၊ ဇာလံ ဂဟေတွာ မစ္ဆေ ဂဏှန္တေ ဝိယ၊ လေပယဋ္ဌိံ ဩဍ္ဍေတွာ သကုဏေ ဗန္ဓန္တေ ဝိယ၊ သုနခေဟိ သဒ္ဓိံ အရညေ မိဂဝံ စရန္တေ ဝိယ၊ မာတုဂါမေ ဂဟေတွာ အာပါနဘူမိယံ နိသိန္နေ ဝိယ၊ နစ္စန္တေ ဝိယ၊ ဂါယန္တေ ဝိယ၊ ဘိက္ခုနီနံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ဝိသဘာဂမနုဿေ နိသိန္နေ ဝိယ၊ ဌိတေ ဝိယ စ ကတွာ ဒဿေသိ။ မနုဿာ အရညဂတာပိ ဝနဂတာပိ ဝိဟာရဂတာပိ ဝိပ္ပဋိသာရာရမ္မဏံ ပဿိတွာ အာဂန္တွာ အညေသံ ကထေန္တိ – ‘‘သမဏာ ဧဝရူပံ အဿမဏကံ အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တိ၊ ဧတေသံ ဒိန္နေ ကုတော ကုသလံ၊ မာ ဧတေသံ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ။ ဧဝံ တေ မနုဿာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ သီလဝန္တေ အက္ကောသန္တာ အပုညံ ပသဝိတွာ အပါယပူရကာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိရယံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

၅၀၉။ အနွာဝိဋ္ဌာတိ အာဝဋ္ဋိတာ။ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသူတိ န ကေဝလံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ ကကုသန္ဓဿ ပန ဘဂဝတော ဩဝါဒေ ဌတွာ ဣမေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

၅၁၀။ အာဂတိံဝါ ဂတိံ ဝါတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂမနဋ္ဌာနံ ဝါ၊ စုတိဝသေန ဂမနဋ္ဌာနံ ဝါ န ဇာနာမိ။ သိယာ စိတ္တဿ အညထတ္တန္တိ သောမနဿဝသေန အညထတ္တံ ဘဝေယျ။ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဝိပ္ပဋိသာရကရံ အာရမ္မဏံ ဒဿေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ပသာဒကရံ။ သော ကိရ တဒါ မနုဿာနံ ဒဿနဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တေ ဝိယ၊ ဌိတေ ဝိယ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နေ ဝိယ၊ အာကာသေ သူစိကမ္မံ ကရောန္တေ ဝိယ၊ ပေါတ္ထကံ ဝါစေန္တေ ဝိယ၊ အာကာသေ စီဝရံ ပသာရေတွာ ကာယံ ဥတုံ ဂဏှာပေန္တေ ဝိယ၊ နဝပဗ္ဗဇိတေ အာကာသေန စရန္တေ ဝိယ၊ တရုဏသာမဏေရေ အာကာသေ ဌတွာ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တေ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ မနုဿာ အရညဂတာပိ ဝနဂတာပိ ဝိဟာရဂတာပိ ပဗ္ဗဇိတာနံ တံ ပဋိပတ္တိံ ဒိသွာ အာဂန္တွာ အညေသံ ကထေန္တိ – ‘‘ဘိက္ခူသု အန္တမသော သာမဏေရာပိ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝါ၊ ဧတေသံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတေသံ ဒေထ သက္ကရောထာ’’တိ။ တတော မနုဿာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကရောန္တာ ဗဟုံ ပုညံ ကတွာ သဂ္ဂပထပူရကာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

၅၁၁။ ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘာနုပဿိနော ကာယေ ဝိဟရထာတိ ဘဂဝါ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အာဟိဏ္ဍန္တော အန္တမသော ဒွိန္နမ္ပိ တိဏ္ဏမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ –

‘‘အသုဘသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော မေထုနဓမ္မသမာပတ္တိယာ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

အာဟာရေ ပဋိကူလသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော ရသတဏှာယ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာပရိစိတေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော လောကစိတြေသု စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတိ။

အနိစ္စသညာပရိစိတေန ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စေတသာ ဗဟုလံ ဝိဟရတော လာဘသက္ကာရသိလောကေ စိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဥပေက္ခာ ဝါ ပါဋိကုလျတာ ဝါ သဏ္ဌာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၄၉) ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ –

ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘာနုပဿီ ကာယေ ဝိဟရထ၊ အာဟာရေ ပဋိကူလသညိနော သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညိနော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စာနုပဿိနောတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ကထေသိ။ တေပိ ဘိက္ခူ ဣမေသု စတူသု ကမ္မဋ္ဌာနေသု ကမ္မံ ကရောန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ ဣမာနိပိ စတ္တာရိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ရာဂသန္တာနိ ဒေါသမောဟသန္တာနိ ရာဂပဋိဃာတာနိ ဒေါသမောဟပဋိဃာတာနိ စာတိ။

၅၁၂။ သက္ခရံ ဂဟေတွာတိ အန္တောမုဋ္ဌိယံ တိဋ္ဌနပမာဏံ ပါသာဏံ ဂဟေတွာ။ အယဉှိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ ဘိက္ခူ အက္ကောသာပေတွာပိ၊ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ ဝသေန ဘိက္ခုသင်္ဃဿ လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒါပေတွာပိ၊ ဩတာရံ အလဘန္တော ဣဒါနိ သဟတ္ထာ ဥပက္ကမိတုကာမော အညတရဿ ကုမာရဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဧဝရူပံ ပါသာဏံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သက္ခရံ ဂဟေတွာ’’တိ။

သီသံ ဝေါ ဘိန္ဒီတိ သီသံ ဘိန္ဒိ၊ မဟာစမ္မံ ဆိဇ္ဇိတွာ မံသံ ဒွေဓာ အဟောသိ။ သက္ခရာ ပနဿ သီသကဋာဟံ အဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိံ အာဟစ္စေဝ နိဝတ္တာ။ နာဂါပလောကိတံ အပလောကေသီတိ ပဟာရသဒ္ဒံ သုတွာ ယထာ နာမ ဟတ္ထိနာဂေါ ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ အပလောကေတုကာမော ဂီဝံ အပရိဝတ္တေတွာ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေတိ။ ဧဝံ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေသိ။ ယထာ ဟိ မဟာဇနဿ အဋ္ဌီနိ ကောဋိယာ ကောဋိံ အာဟစ္စ ဌိတာနိ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အင်္ကုသလဂ္ဂါနိ၊ န ဧဝံ ဗုဒ္ဓါနံ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခလိကာနိ ဝိယ ဧကာဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာ ဌိတာနိ၊ တသ္မာ ပစ္ဆတော အပလောကနကာလေ န သက္ကာ ဟောတိ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတုံ။ ယထာ ပန ဟတ္ထိနာဂေါ ပစ္ဆာဘာဂံ အပလောကေတုကာမော သကလသရီရေနေဝ ပရိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ပရိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ယန္တေန ပရိဝတ္တိတာ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ သကလသရီရေနေဝ နိဝတ္တိတွာ အပလောကေသိ ၊ အပလောကေတွာ ဌိတော ပန၊ ‘‘န ဝါယံ ဒူသီ မာရော မတ္တမညာသီ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော၊ အယံ ဒူသီ မာရော ပါပံ ကရောန္တော နေဝ ပမာဏံ အညာသိ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တမကာသီတိ။

သဟာပလောကနာယာတိ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော အပလောကနေနေဝ သဟ တင်္ခဏညေဝ။ တမှာ စ ဌာနာ စဝီတိ တမှာ စ ဒေဝဋ္ဌာနာ စုတော၊ မဟာနိရယံ ဥပပန္နောတိ အတ္ထော။ စဝမာနော ဟိ န ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတော စဝတိ၊ တသ္မာ ဝသဝတ္တိဒေဝလောကံ အာဂန္တွာ စုတော၊ ‘‘သဟာပလောကနာယာ’’တိ စ ဝစနတော န ဘဂဝတော အပလောကိတတ္တာ စုတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ စုတိကာလဒဿနမတ္တမေဝ ဟေတံ။ ဥဠာရေ ပန မဟာသာဝကေ ဝိရဒ္ဓတ္တာ ကုဒါရိယာ ပဟဋံ ဝိယဿ အာယု တတ္ထေဝ ဆိဇ္ဇိတွာ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယော နာမဓေယျာ ဟောန္တီတိ တီဏိ နာမာနိ ဟောန္တိ။ ဆဖဿာယတနိကောတိ ဆသု ဖဿာယတနေသု ပါဋိယေက္ကာယ ဝေဒနာယ ပစ္စယော။

သင်္ကုသမာဟတောတိ အယသူလေဟိ သမာဟတော။ ပစ္စတ္တဝေဒနိယောတိ သယမေဝ ဝေဒနာဇနကော။ သင်္ကုနာ သင်္ကု ဟဒယေ သမာဂစ္ဆေယျာတိ အယသူလေန သဒ္ဓိံ အယသူလံ ဟဒယမဇ္ဈေ သမာဂစ္ဆေယျ။ တသ္မိံ ကိရ နိရယေ ဥပပန္နာနံ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ ဟောတိ၊ ထေရဿာပိ တာဒိသော အဟောသိ။ အထဿ ဟိ နိရယပါလာ တာလက္ခန္ဓပမာဏာနိ အယသူလာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ သဇောတိဘူတာနိ သယမေဝ ဂဟေတွာ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တမာနာ၊ – ‘‘ဣမိနာ တေ ဌာနေန စိန္တေတွာ ပါပံ ကတ’’န္တိ ပူဝဒေါဏိယံ ပူဝံ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိယ ဟဒယမဇ္ဈံ ကောဋ္ဋေတွာ၊ ပဏ္ဏာသ ဇနာ ပါဒါဘိမုခါ ပဏ္ဏာသ ဇနာ သီသာဘိမုခါ ကောဋ္ဋေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာ ပဉ္စဟိ ဝဿသတေဟိ ဥဘော အန္တေ ပတွာ ပုန နိဝတ္တမာနာ ပဉ္စဟိ ဝဿသတေဟိ ဟဒယမဇ္ဈံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

ဝုဋ္ဌာနိမန္တိ ဝိပါကဝုဋ္ဌာနဝေဒနံ။ သာ ကိရ မဟာနိရယေ ဝေဒနာတော ဒုက္ခတရာ ဟောတိ၊ ယထာ ဟိ သိနေဟပါနသတ္တာဟတော ပရိဟာရသတ္တာဟံ ဒုက္ခတရံ၊ ဧဝံ မဟာနိရယဒုက္ခတော ဥဿဒေ ဝိပါကဝုဋ္ဌာနဝေဒနာ ဒုက္ခတရာတိ ဝဒန္တိ။ သေယျထာပိ မစ္ဆဿာတိ ပုရိသသီသဉှိ ဝဋ္ဋံ ဟောတိ၊ သူလေန ပဟရန္တဿ ပဟာရော ဌာနံ န လဘတိ ပရိဂလတိ၊ မစ္ဆသီသံ အာယတံ ပုထုလံ၊ ပဟာရော ဌာနံ လဘတိ ၊ အဝိရဇ္ဈိတွာ ကမ္မကာရဏာ သုကရာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပံ သီသံ ဟောတိ။

၅၁၃။ ဝိဓုရံ သာဝကမာသဇ္ဇာတိ ဝိဓုရံ သာဝကံ ဃဋ္ဋယိတွာ။ ပစ္စတ္တဝေဒနာတိ သယမေဝ ပါဋိယေက္ကဝေဒနာဇနကာ။ ဤဒိသော နိရယော အာသီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိရယော ဒေဝဒူတသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ကဏှ-ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆသီတိ ကာဠက-မာရ၊ ဒုက္ခံ ဝိန္ဒိဿသိ။ မဇ္ဈေ သရဿာတိ မဟာသမုဒ္ဒဿ မဇ္ဈေ ဥဒကံ ဝတ္ထုံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တဝိမာနာနိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကာနိ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဝေဠုရိယဿ ဝိယ ဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဇလိတနဠဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ စ နေသံ အစ္စိယော ဇောတန္တိ၊ ပဘဿရာ ပဘာသမ္ပန္နာ ဟောန္တိ၊ တေသု ဝိမာနေသု နီလဘေဒါဒိဝသေန နာနတ္တဝဏ္ဏာ အစ္ဆရာ နစ္စန္တိ။ ယော ဧတမဘိဇာနာတီတိ ယော ဧတံ ဝိမာနဝတ္ထုံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတ္ထ ဝိမာနပေတဝတ္ထုကေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္ပယီတိ ဣဒံ ပါသာဒကမ္ပနသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယော ဝေဇယန္တံ ပါသာဒန္တိ ဣဒံ စူဠတဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ သက္ကံ သော ပရိပုစ္ဆတီတိ ဣဒမ္ပိ တေနေဝ ဒီပေတဗ္ဗံ။ သုဓမ္မာယာဘိတော သဘန္တိ သုဓမ္မသဘာယ သမီပေ၊ အယံ ပန ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မသဘာဝ၊ န တာဝတိံသဘဝနေ။ သုဓမ္မသဘာဝိရဟိတော ဟိ ဒေဝလောကော နာမ နတ္ထိ။

ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရန္တိ ဗြဟ္မလောကေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒီဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ တဿ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ဩဘာသံ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ဘဂဝါ ဗြဟ္မလောကေ သုဓမ္မာယ ဒေဝသဘာယ သန္နိပတိတွာ၊ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော။ ယော ဣဓ အာဂန္တုံ သက္ကုဏေယျာ’’တိ စိန္တေန္တဿေဝ ဗြဟ္မဂဏဿ စိတ္တမညာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဗြဟ္မဂဏဿ မတ္ထကေ နိသိန္နော တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနာဒီနံ အာဂမနံ စိန္တေသိ။ တေပိ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကံ ဒိသာသု နိသီဒိံသု၊ သကလဗြဟ္မလောကော ဧကောဘာသော အဟောသိ။ သတ္ထာ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ အနေကာနိ ဗြဟ္မသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တံ သန္ဓာယိမာ ဂါထာ ဝုတ္တာ၊ သော ပနာယမတ္ထော အညတရဗြဟ္မသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗော။

ဝိမောက္ခေနအဖဿယီတိ ဈာနဝိမောက္ခေန ဖုသိ။ ဝနန္တိ ဇမ္ဗုဒီပံ။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟာနန္တိ ပုဗ္ဗဝိဒေဟာနဉ္စ ဒီပံ။ ယေ စ ဘူမိသယာ နရာတိ ဘူမိသယာ နရာ နာမ အပရဂေါယာနကာ စ ဥတ္တရကုရုကာ စ။ တေပိ သဗ္ဗေ ဖုသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ ပန အတ္ထော နန္ဒောပနန္ဒဒမနေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝတ္ထု ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဣဒ္ဓိကထာယ ဝိတ္ထာရိတံ။ အပုညံ ပသဝီတိ အပုညံ ပဋိလဘိ။ အာသံ မာ အကာသိ ဘိက္ခူသူတိ ဘိက္ခူ ဝိဟေသေမီတိ ဧတံ အာသံ မာ အကာသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မာရတဇ္ဇနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မူလပဏ္ဏာသဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။