📜

၂။ ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ

၁။ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ။ တတ္ထ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ဝိဟရတီတိ ဝေဠုဝနဝိဟာရဿ ပစ္စန္တေ ပဓာနဃရသင်္ခေပေ ဝိဝေကကာမာနံ ဝသနတ္ထာယ ကတေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာတိ ဧဝံနာမကေ ပါသာဒေ ပဝိဝေကံ ဗြူဟယန္တော ဝိဟရတိ။ ကဏ္ဋကော နာမ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တိခိဏောဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝံ အယမ္ပိ အာယသ္မာ သတ္တဝဿိကသာမဏေရကာလေယေဝ ပဝိဝေကံ ဗြူဟယမာနော တတ္ထ ဝိဟာသိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ။ အာသနန္တိ ပကတိပညတ္တမေဝေတ္ထ အာသနံ အတ္ထိ၊ တံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဌပေသိ။ ဥဒကာဓာနေတိ ဥဒကဘာဇနေ။ ‘‘ဥဒကဋ္ဌာနေ’’တိပိ ပါဌော။

အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသီတိ ဩဝါဒဒါနတ္ထံ အာမန္တေသိ။ ဘဂဝတာ ဟိ ရာဟုလတ္ထေရဿ သမ္ဗဟုလာ ဓမ္မဒေသနာ ကတာ။ သာမဏေရပဉှံ ထေရဿေဝ ဝုတ္တံ။ တထာ ရာဟုလသံယုတ္တံ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တမိဒံ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တန္တိ။

အယဉှိ အာယသ္မာ သတ္တဝဿိကကာလေ ဘဂဝန္တံ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ သမဏ ဒေဟီ’’တိ ဒါယဇ္ဇံ ယာစမာနော ဘဂဝတာ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ နိယျာဒေတွာ ပဗ္ဗာဇိတော။ အထ ဘဂဝါ ဒဟရကုမာရာ နာမ ယုတ္တာယုတ္တံ ကထံ ကထေန္တိ၊ ဩဝါဒမဿ ဒေမီတိ ရာဟုလကုမာရံ အာမန္တေတွာ ‘‘သာမဏေရေန နာမ၊ ရာဟုလ၊ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တွံ ကထယမာနော ဧဝရူပံ ကထံ ကထေယျာသီ’’တိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အဝိဇဟိတံ ဒသပုစ္ဆံ ပဉ္စပဏ္ဏာသဝိဿဇ္ဇနံ – ‘‘ဧကော ပဉှော ဧကော ဥဒ္ဒေသော ဧကံ ဝေယျာကရဏံ ဒွေ ပဉှာ…ပေ… ဒသ ပဉှာ ဒသ ဥဒ္ဒေသာ ဒသ ဝေယျာကရဏာတိ။ ဧကံ နာမ ကိံ? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ…ပေ… ဒသ နာမ ကိံ? ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရဟာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၄။၁၀) ဣမံ သာမဏေရပဉှံ ကထေသိ။ ပုန စိန္တေသိ ‘‘ဒဟရကုမာရာ နာမ ပိယမုသာဝါဒါ ဟောန္တိ၊ အဒိဋ္ဌမေဝ ဒိဋ္ဌံ အမှေဟိ၊ ဒိဋ္ဌမေဝ န ဒိဋ္ဌံ အမှေဟီတိ ဝဒန္တိ ဩဝါဒမဿ ဒေမီ’’တိ အက္ခီဟိ ဩလောကေတွာပိ သုခသဉ္ဇာနနတ္ထံ ပဌမမေဝ စတဿော ဥဒကာဓာနူပမာယော ၊ တတော ဒွေ ဟတ္ထိဥပမာယော ဧကံ အာဒါသူပမဉ္စ ဒဿေတွာ ဣမံ သုတ္တံ ကထေသိ။ စတူသု ပန ပစ္စယေသု တဏှာဝိဝဋ္ဋနံ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကလျာဏမိတ္တုပနိဿယဿ မဟန္တဘာဝဉ္စ ဒဿေတွာ ရာဟုလသုတ္တံ (သု။ နိ။ ရာဟုလသုတ္တ) ကထေသိ။ အာဂတာဂတဋ္ဌာနေ ဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ န ကတ္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ရာဟုလသံယုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈၈ အာဒယော) ကထေသိ။ ‘‘အဟံ သောဘာမိ၊ မမ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂေါ န ကတ္တဗ္ဗောတိ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ ကထေသိ။

တတ္ထ ရာဟုလသုတ္တံ ဣမသ္မိံ နာမ ကာလေ ဝုတ္တန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ တဉှိ အဘိဏှောဝါဒဝသေန ဝုတ္တံ။ ရာဟုလသံယုတ္တံ သတ္တဝဿိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဝဿိကဘိက္ခုကာလာ ဝုတ္တံ။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ အဋ္ဌာရသ ဝဿသာမဏေရကာလေ ဝုတ္တံ။ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ အဝဿိကဘိက္ခုကာလေ ဝုတ္တံ။ ကုမာရကပဉှဉ္စ ဣဒဉ္စ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရကာလေ ဝုတ္တံ။ တေသု ရာဟုလသုတ္တံ အဘိဏှောဝါဒတ္ထံ၊ ရာဟုလသံယုတ္တံ၊ ထေရဿ ဝိပဿနာဂဗ္ဘဂဟဏတ္ထံ၊ မဟာရာဟုလောဝါဒံ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂဝိနောဒနတ္ထံ၊ စူဠရာဟုလောဝါဒံ ထေရဿ ပဉ္စဒသ-ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယ-ဓမ္မပရိပါကကာလေ အရဟတ္တဂါဟာပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ပန သန္ဓာယ ရာဟုလတ္ထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ တထာဂတဿ ဂုဏံ ကထေန္တော ဣဒမာဟ –

‘‘ကိကီဝ ဗီဇံ ရက္ခေယျ၊ စာမရီ ဝါလမုတ္တမံ၊

နိပကော သီလသမ္ပန္နော၊ မမံ ရက္ခိ တထာဂတော’’တိ။ (အပ။ ၁။၂။၈၃)၊

သာမဏေရပဉှံ အယုတ္တဝစနပဟာနတ္ထံ၊ ဣဒံ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ အကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ပဿသိ နောတိ ပဿသိ နု။ ပရိတ္တန္တိ ထောကံ။ သာမညန္တိ သမဏဓမ္မော။ နိက္ကုဇ္ဇိတွာတိ အဓောမုခံ ကတွာ။ ဥက္ကုဇ္ဇိတွာတိ ဥတ္တာနံ ကတွာ။

၁၀၈။ သေယျထာပိ၊ ရာဟုလ၊ ရညော နာဂေါတိ အယံ ဥပမာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ သံဝရရဟိတဿ ဩပမ္မဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဤသာဒန္တောတိ ရထီသာသဒိသဒန္တော ။ ဥရုဠှဝါတိ အဘိဝဍ္ဎိတော အာရောဟသမ္ပန္နော။ အဘိဇာတောတိ သုဇာတော ဇာတိသမ္ပန္နော။ သင်္ဂါမာဝစရောတိ သင်္ဂါမံ ဩတိဏ္ဏပုဗ္ဗော။ ကမ္မံ ကရောတီတိ အာဂတာဂတေ ပဝဋ္ဋေန္တော ဃာတေတိ။ ပုရတ္ထိမကာယာဒီသု ပန ပုရတ္ထိမကာယေန တာဝ ပဋိသေနာယ ဖလကကောဋ္ဌကမုဏ္ဍပါကာရာဒယော ပါတေတိ၊ တထာ ပစ္ဆိမကာယေန။ သီသေန ကမ္မံ နာမ နိယမေတွာ ဧတံ ပဒေသံ မဒ္ဒိဿာမီတိ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတိ၊ ဧတ္တကေန သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ ကဏ္ဏေဟိ ကမ္မံ နာမ အာဂတာဂတေ သရေ ကဏ္ဏေဟိ ပဟရိတွာ ပါတနံ။ ဒန္တေဟိ ကမ္မံ နာမ ပဋိဟတ္ထိအဿဟတ္ထာရောဟအဿာရောဟပဒါဒီနံ ဝိဇ္ဈနံ။ နင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္မံ နာမ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဗန္ဓာယ ဒီဃာသိလဋ္ဌိယာ ဝါ အယမုသလေန ဝါ ဆေဒနဘေဒနံ။ ရက္ခတေဝ သောဏ္ဍန္တိ သောဏ္ဍံ ပန မုခေ ပက္ခိပိတွာ ရက္ခတိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ တဿ ဟတ္ထိနော ကရဏေ။ အပရိစ္စတ္တန္တိ အနိဿဋ္ဌံ၊ ပရေသံ ဇယံ အမှာကဉ္စ ပရာဇယံ ပဿီတိ မညတိ။ သောဏ္ဍာယပိ ကမ္မံ ကရောတီတိ အယမုဂ္ဂရံ ဝါ ခဒိရမုသလံ ဝါ ဂဟေတွာ သမန္တာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထဋ္ဌာနံ မဒ္ဒတိ။ ပရိစ္စတ္တန္တိ ဝိဿဋ္ဌံ၊ ဣဒါနိ ဟတ္ထိယောဓာဒီသု န ကုတောစိ ဘာယတိ၊ အမှာကံ ဇယံ ပရေသဉ္စ ပရာဇယံ ပဿီတိ မညတိ။ နာဟံ တဿ ကိဉ္စိ ပါပန္တိ တဿ ဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တိဝီတိက္ကမေ ဝါ မာတုဃာတကာဒိကမ္မေသု ဝါ ကိဉ္စိ ပါပံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ တိဟ တေတိ ယသ္မာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒိနော အကတ္တဗ္ဗံ ပါပံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တယာ ဟသာယပိ ဒဝကမျတာယပိ မုသာ န ဘဏိဿာမီတိ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထောတိ ဩလောကနတ္ထော၊ ယံ မုခေ ဝဇ္ဇံ ဟောတိ၊ တဿ ဒဿနတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ ဩလောကေတွာ ဩလောကေတွာ။

၁၀၉။ သသက္ကံ န ကရဏီယန္တိ ဧကံသေနေဝ န ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိသံဟရေယျာသီတိ နိဝတ္တေယျာသိ မာ ကရေယျာသိ။ အနုပဒဇ္ဇေယျာသီတိ အနုပဒေယျာသိ ဥပတ္ထမ္ဘေယျာသိ ပုနပ္ပုနံ ကရေယျာသိ။ အဟောရတ္တာနုသိက္ခီတိ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝဉ္စ သိက္ခမာနော။

၁၁၁။ အဋ္ဋီယိတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဋေန ပီဠိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဟရာယိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဂူထံ ဒိသွာ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ မနောကမ္မဿ ပန အဒေသနာဝတ္ထုကတ္တာ ဣဓ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ကိတ္တကေ ပန ဌာနေ ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ သောဓေတဗ္ဗာနိ၊ ကိတ္တကေ မနောကမ္မန္တိ။ ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ တာဝ ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေယေဝ သောဓေတဗ္ဗာနိ။ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နေန ဟိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိသဇ္ဇာ အတ္ထိ နု ခေါ မေ ဣမသ္မိံ အန္တရေ ပရေသံ အပ္ပိယံ ကာယကမ္မံ ဝါ ဝစီကမ္မံ ဝါ’’တိ။ သစေ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ၊ ဒေသနာယုတ္တံ ဒေသေတဗ္ဗံ၊ အာဝိကရဏယုတ္တံ အာဝိကာတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ၊ တေနေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။ မနောကမ္မံ ပန ဧတသ္မိံ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဋ္ဌာနေ သောဓေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ အဇ္ဇ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဋ္ဌာနေ ရူပါဒီသု ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပဋိဃံ ဝါ’’တိ? သစေ အတ္ထိ၊ ‘‘ပုန န ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ၊ တေနေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။

၁၁၂။ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါတိ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝါ တထာဂတသာဝကာ ဝါ။ တသ္မာတိဟာတိ ယသ္မာ အတီတေပိ ဧဝံ ပရိသောဓေသုံ၊ အနာဂတေပိ ပရိသောဓေဿန္တိ၊ ဧတရဟိပိ ပရိသောဓေန္တိ၊ တသ္မာ တုမှေဟိပိ တေသံ အနုသိက္ခန္တေဟိ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ ဘဂဝါ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဥဿိတဿ ရတနရာသိနော ယောဇနိယမဏိက္ခန္ဓေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ဝိယ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန ပရိနိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓီတိ ဒဿနံ အဝိဇဟိတွာ ဂမနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ကတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဣရိယာပထာနုဗန္ဓနေန အနုဗန္ဓိ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝိလာသိတဂမနေန ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆတိ၊ ရာဟုလတ္ထေရော ဒသဗလဿ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော။

တတ္ထ ဘဂဝါ သုပုပ္ဖိတသာလဝနမဇ္ဈဂတော သုဘူမိဩတရဏတ္ထာယ နိက္ခန္တမတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဝရဝါရဏဿ ပစ္ဆတော နိက္ခန္တဂဇပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ သာယနှသမယေ မဏိဂုဟတော နိက္ခမိတွာ ဂေါစရံ ပဋိပန္နော ကေသရသီဟော ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သီဟမိဂရာဇာနံ အနုဗန္ဓန္တော နိက္ခန္တသီဟပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ မဏိပဗ္ဗတသဿိရိကဝနသဏ္ဍတော ဒါဌဗလော မဟာဗျဂ္ဃော ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဗျဂ္ဃရာဇာနံ အနုဗန္ဓဗျဂ္ဃပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ သိမ္ဗလိဒါယတော နိက္ခန္တသုပဏ္ဏရာဇာ ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သုပဏ္ဏရာဇဿ ပစ္ဆတော နိက္ခန္တသုပဏ္ဏပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတတော ဂဂနတလံ ပက္ခန္ဒသုဝဏ္ဏဟံသရာဇာ ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဟံသာဓိပတိံ အနုပက္ခန္ဒဟံသပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ မဟာသရံ အဇ္ဈောဂါဠှာ သုဝဏ္ဏမဟာနာဝါ ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သုဝဏ္ဏနာဝံ ပစ္ဆာ အနုဗန္ဓနာဝါပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ စက္ကရတနာနုဘာဝေန ဂဂနတလေ သမ္ပယာတစက္ကဝတ္တိရာဇာ ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ရာဇာနံ အနုသမ္ပယာတပရိဏာယကရတနံ ဝိယ။ ဘဂဝါ ဝိဂတဝလာဟကံ နဘံ ပဋိပန္နတာရကရာဇာ ဝိယ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ တာရကာဓိပတိနော အနုမဂ္ဂပဋိပန္နာ ပရိသုဒ္ဓဩသဓိတာရကာ ဝိယ။

ဘဂဝါပိ မဟာသမ္မတပဝေဏိယံ ဩက္ကာကရာဇဝံသေ ဇာတော၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝါပိ သင်္ခေ ပက္ခိတ္တခီရသဒိသော သုပရိသုဒ္ဓဇာတိခတ္တိယကုလေ ဇာတော၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝါပိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝတောပိ သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ ဒေဝနဂရေသု သမုဿိတရတနတောရဏံ ဝိယ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ပါရိစ္ဆတ္တကော ဝိယ စ အတိမနောဟရဏံ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒဿာပိ။ ဣတိ ဒွေပိ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ၊ ဒွေပိ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ၊ ဒွေပိ ခတ္တိယသုခုမာလာ၊ ဒွေပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ၊ ဒွေပိ လက္ခဏသမ္ပန္နာ ဧကမဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ပဋိပါဋိယာ ဂစ္ဆန္တာနံ ဒွိန္နံ စန္ဒမဏ္ဍလာနံ ဒွိန္နံ သူရိယမဏ္ဍလာနံ ဒွိန္နံ သက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာဒီနံ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနာ ဝိယ ဝိရောစိံသု။

တတြာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တောဝ ပါဒတလတော ယာဝ ဥပရိ ကေသန္တာ တထာဂတံ အာလောကေသိ။ သော ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓဝေသဝိလာသံ ဒိသွာ ‘‘သောဘတိ ဘဂဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တသရီရော ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တတာယ ဝိပ္ပကိဏ္ဏသုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမဇ္ဈဂတော ဝိယ၊ ဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တော ကနကပဗ္ဗတော ဝိယ၊ ယန္တသုတ္တသမာကဍ္ဎိတရတနဝိစိတ္တံ သုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ၊ ရတ္တပံသုကူလစီဝရပဋိစ္ဆန္နောပိ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တကနကပဗ္ဗတော ဝိယ၊ ပဝါဠလတာပဋိမဏ္ဍိတံ သုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ ၊ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏပူဇိတံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝိယ၊ လာခါရသာနုလိတ္တော ကနကယူပေါ ဝိယ၊ ရတ္တဝလာဟကန္တရတော တင်္ခဏဗ္ဘုဂ္ဂတပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ၊ အဟော သမတိံသပါရမိတာနုဘာဝသဇ္ဇိတဿ အတ္တဘာဝဿ သိရီသမ္ပတ္တီ’’တိ စိန္တေသိ။ တတော အတ္တာနမ္ပိ ဩလောကေတွာ – ‘‘အဟမ္ပိ သောဘာမိ။ သစေ ဘဂဝါ စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ အကရိဿာ၊ မယှံ ပရိဏာယကဋ္ဌာနန္တရံ အဒဿာ။ ဧဝံ သန္တေ အတိဝိယ ဇမ္ဗုဒီပတလံ အသောဘိဿာ’’တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေသိ။

ဘဂဝါပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောဝ စိန္တေသိ – ‘‘ပရိပုဏ္ဏစ္ဆဝိမံသလောဟိတော ဒါနိ ရာဟုလဿ အတ္တဘာဝေါ။ ရဇနီယေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ဟိ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒနကာလော ဇာတော၊ ကိံ ဗဟုလတာယ နု ခေါ ရာဟုလော ဝီတိနာမေတီ’’တိ။ အထ သဟာဝဇ္ဇနေနေဝ ပသန္နဥဒကေ မစ္ဆံ ဝိယ၊ ပရိသုဒ္ဓေ အာဒါသမဏ္ဍလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ စ တဿ တံ စိတ္တုပ္ပာဒံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာဝ – ‘‘အယံ ရာဟုလော မယှံ အတြဇော ဟုတွာ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ‘အဟံ သောဘာမိ၊ မယှံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒော ဥပ္ပထံ ပဋိပန္နော အဂေါစရေ စရတိ၊ ဒိသာမူဠှအဒ္ဓိကော ဝိယ အဂန္တဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ခေါ ပနဿ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ ဝဍ္ဎန္တော အတ္တတ္ထမ္ပိ ယထာဘူတံ ပဿိတုံ န ဒဿတိ၊ ပရတ္ထမ္ပိ၊ ဥဘယတ္ထမ္ပိ။ တတော နိရယေပိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှာပေဿတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယမ္ပိ၊ ပေတ္တိဝိသယေပိ၊ အသုရကာယေပိ၊ သမ္ဗာဓေပိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ပရိပါတေဿတိ။ အယဉှိ –

အနတ္ထဇနနော လောဘော၊ လောဘော စိတ္တပ္ပကောပနော၊

ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။

လုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ လုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ လောဘော သဟတေ နရံ။ (ဣတိဝု။ ၈၈) –

ယထာ ခေါ ပန အနေကရတနပူရာ မဟာနာဝါ ဘိန္နဖလကန္တရေန ဥဒကံ အာဒိယမာနာ မုဟုတ္တမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ဝေဂေနဿာ ဝိဝရံ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝမေဝံ အယမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော။ ယာဝဿ အယံ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ သီလရတနာဒီနိ န ဝိနာသေတိ၊ တာဝဒေဝ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယမကာသိ။ ဧဝရူပေသု ပန ဌာနေသု ဗုဒ္ဓါနံ နာဂဝိလောကနံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ယန္တေန ပရိဝတ္တိတသုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ သကလကာယေနေဝ ပရိဝတ္တေတွာ ဌိတော ရာဟုလဘဒ္ဒံ အာမန္တေသိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အပလောကေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ နေတံ မမာတိအာဒီနိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ ဝုတ္တာနိ။ ရူပမေဝ နု ခေါ ဘဂဝါတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? တဿ ကိရ – ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’’တိ သုတွာ – ‘‘ဘဂဝါ သဗ္ဗံ ရူပံ ဝိပဿနာပညာယ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ၊ ဝေဒနာဒီသု နု ခေါ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ နယော ဥဒပါဒိ။ တသ္မာ တသ္မိံ နယေ ဌိတော ပုစ္ဆတိ။ နယကုသလော ဟေသ အာယသ္မာ ရာဟုလော၊ ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေ ဣဒမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗံ ဣဒမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ နယသတေနပိ နယသဟဿေနပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။

သိက္ခာကာမော ဟိ အယံ အာယသ္မာ၊ ပါတောဝ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပတ္ထမတ္တံ ဝါလိကံ ဩကိရတိ – ‘‘အဇ္ဇ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကာ မယှံ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကာ ဧတ္တကံ ဩဝါဒံ ဧတ္တကံ ပရိဘာသံ လဘာမီ’’တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ နံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေန္တော – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာကာမာနံ ယဒိဒံ ရာဟုလော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉) သိက္ခာယမေဝ အဂ္ဂံ ကတွာ ဌပေသိ။ သောပိ အာယသ္မာ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ တမေဝ သီဟနာဒံ နဒိ –

‘‘သဗ္ဗမေတံ အဘိညာယ၊ ဓမ္မရာဇာ ပိတာ မမ၊

သမ္မုခါ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။

သိက္ခာကာမာနဟံ အဂ္ဂေါ၊ ဓမ္မရာဇေန ထောမိတော၊

သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ၊ သဟာယော ပဝရော မမ။

ဓမ္မရာဇာ ပိတာ မယှံ၊ ဓမ္မာရက္ခော စ ပေတ္တိယော၊

သာရိပုတ္တော ဥပဇ္ဈာယော၊ သဗ္ဗံ မေ ဇိနသာသန’’န္တိ။

အထဿ ဘဂဝါ ယသ္မာ န ကေဝလံ ရူပမေဝ၊ ဝေဒနာဒယောပိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ရူပမ္ပိ ရာဟုလာတိအာဒိမာဟ။ ကော နဇ္ဇာတိ ကော နု အဇ္ဇ။ ထေရဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မယှံ အတ္တဘာဝနိဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဉတွာ ‘သမဏေန နာမ ဧဝရူပေါ ဝိတက္ကော န ဝိတက္ကိတဗ္ဗော’တိ နေဝ ပရိယာယေန ကထံ ကထေသိ၊ ဂစ္ဆ ဘိက္ခု ရာဟုလံ ဝဒေဟိ ‘မာ ပုန ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသီ’တိ န ဒူတံ ပေသေသိ။ မံ သမ္မုက္ခေ ဌတွာယေဝ ပန သဘဏ္ဍကံ စောရံ စူဠာယ ဂဏှန္တော ဝိယ သမ္မုခါ သုဂတောဝါဒံ အဒါသိ။ သုဂတောဝါဒေါ စ နာမ အသင်္ခေယျေဟိပိ ကပ္ပေဟိ ဒုလ္လဘော။ ဧဝရူပဿ ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ ဩဝါဒံ လဘိတွာ ကော နု ဝိညူ ပဏ္ဍိတဇာတိကော အဇ္ဇ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿတီ’’တိ။ အထေသ အာယသ္မာ အာဟာရကိစ္စံ ပဟာယ ယသ္မိံ နိသိန္နဋ္ဌာနေ ဌိတေန ဩဝါဒေါ လဒ္ဓါ၊ တတောဝ ပဋိနိဝတ္တေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ဘဂဝါပိ တံ အာယသ္မန္တံ နိဝတ္တမာနံ ဒိသွာ န ဧဝမာဟ – ‘‘မာ နိဝတ္တ တာဝ၊ ရာဟုလ၊ ဘိက္ခာစာရကာလော တေ’’တိ။ ကသ္မာ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ တာဝ ကာယဂတာသတိအမတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ။

အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ဘဂဝတိ ဂတေ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသ။ ဧတဿ ကိရာယသ္မတော ဧကကဿ ဝိဟရတော အညံ ဝတ္တံ၊ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဝိဟရတော အညံ။ ယဒါ ဟိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧကာကိနော ဝသန္တိ၊ တဒါ ပါတောဝ သေနာသနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ သန္နိသိန္နာ အတ္တနော စိတ္တရုစိယာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဝိဟရန္တာ ပန ထေရာ ဧဝံ န ကရောန္တိ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ပဌမံ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ဂတေ ထေရော အတ္တနော သေနာသနာ နိက္ခမိတွာ – ‘‘ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ နာမ သဗ္ဗေဝ ပါသာဒိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝါ၊ န ဝါ သက္ကောန္တီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အသမ္မဋ္ဌံ ဌာနံ သမ္မဇ္ဇတိ။ သစေ ကစဝရော အဆဍ္ဍိတော ဟောတိ၊ တံ ဆဍ္ဍေတိ။ ပါနီယဋ္ဌပေတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိ ပါနီယကူဋေ အသတိ ပါနီယဃဋံ ဌပေတိ။ ဂိလာနာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တုမှာကံ ကိံ အာဟရာမိ၊ ကိံ ဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ? ပုစ္ဆတိ။ အဝဿိကဒဟရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ – ‘‘အဘိရမထ၊ အာဝုသော၊ မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထ၊ ပဋိပတ္တိသာရကံ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ဩဝဒတိ။ ဧဝံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ဟိ စက္ကဝတ္တိ ကုဟိဉ္စိ ဂန္တုကာမော သေနာယ ပရိဝါရိတော ပဌမံ နိက္ခမတိ၊ ပရိဏာယကရတနံ သေနင်္ဂါနိ သံဝိဓာယ ပစ္ဆာ နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ သဒ္ဓမ္မစက္ကဝတ္တိ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရော ပဌမံ နိက္ခမတိ၊ တဿ ဘဂဝတော ပရိဏာယကရတနဘူတော ဓမ္မသေနာပတိ ဣမံ ကိစ္စံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ နိက္ခမတိ။ သော ဧဝံ နိက္ခန္တော တသ္မိံ ဒိဝသေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ရာဟုလဘဒ္ဒံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသာ’’တိ။

အထ ကသ္မာ အာနာပါနဿတိယံ နိယောဇေသိ? နိသဇ္ဇာနုစ္ဆဝိကတ္တာ။ ထေရော ကိရ ‘‘ဧတဿ ဘဂဝတာ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတ’’န္တိ အနာဝဇ္ဇိတွာဝ ယေနာကာရေန အယံ အစလော အနောဗဒ္ဓါ ဟုတွာ နိသိန္နော၊ ဣဒမဿ ဧတိဿာ နိသဇ္ဇာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အာနာပါနဿတိန္တိ အဿာသပဿာသေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာဟီတိ ဒဿေတိ။

မဟပ္ဖလာ ဟောတီတိ ကီဝမဟပ္ဖလာ ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခု အာနာပါနဿတိံ အနုယုတ္တော ဧကာသနေ နိသိန္နောဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တထာ အသက္ကောန္တော မရဏကာလေ သမသီသီ ဟောတိ၊ တထာ အသက္ကောန္တော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဓမ္မကထိကဒေဝပုတ္တဿ ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တတော ဝိရဒ္ဓါ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ၊ တံ အသစ္ဆိကရောန္တော ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဗာဟိယတ္ထေရာဒယော ဝိယ ခိပ္ပာဘိညော ဟောတိ၊ ဧဝံ မဟပ္ဖလာ။ မဟာနိသံသာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အာနာပါနဿတီ ယဿ၊ ပရိပုဏ္ဏာ သုဘာဝိတာ၊

အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၅၄၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁။၆၀) –

ဣမံ မဟပ္ဖလတံ သမ္ပဿမာနော ထေရော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ တတ္ထ နိယောဇေတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ထေရော အာနာပါနဿတိန္တိ ဥဘောပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ဂတာ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ ဝိဟာရေယေဝ ဩဟီနော။ ဘဂဝါ တဿ ဩဟီနဘာဝံ ဇာနန္တောပိ နေဝ အတ္တနာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ၊ န အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဟတ္ထေ ပေသေသိ၊ န ပသေနဒိမဟာရာဇအနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ သညံ အဒါသိ။ သညာမတ္တကဉှိ လဘိတွာ တေ ကာဇဘတ္တံ အဘိဟရေယျုံ။ ယထာ စ ဘဂဝါ၊ ဧဝံ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ န ကိဉ္စိ အကာသိ။ ရာဟုလတ္ထေရော နိရာဟာရော ဆိန္နဘတ္တော အဟောသိ။ တဿ ပနာယသ္မတော – ‘‘ဘဂဝါ မံ ဝိဟာရေ ဩဟီနံ ဇာနန္တောပိ အတ္တနာ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတံ နာပိ သယံ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ န အညဿ ဟတ္ထေ ပဟိဏိ ၊ န မနုဿာနံ သညံ အဒါသိ၊ ဥပဇ္ဈာယောပိ မေ ဩဟီနဘာဝံ ဇာနန္တော တထေဝ န ကိဉ္စိ အကာသီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ၊ ကုတော တပ္ပစ္စယာ ဩမာနံ ဝါ အတိမာနံ ဝါ ဇနေဿတိ။ ဘဂဝတာ ပန အာစိက္ခိတကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ – ‘‘ဣတိပိ ရူပံ အနိစ္စံ၊ ဣတိပိ ဒုက္ခံ၊ ဣတိပိ အသုဘံ၊ ဣတိပိ အနတ္တာ’’တိ အဂ္ဂိံ အဘိမတ္ထေန္တော ဝိယ နိရန္တရံ မနသိကတွာ သာယနှသမယေ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဥပဇ္ဈာယေန အာနာပါနဿတိံ ဘာဝေဟီတိ ဝုတ္တော ၊ တဿ ဝစနံ န ကရိဿာမိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉှိ ဝစနံ အကရောန္တော ဒုဗ္ဗစော နာမ ဟောတိ။ ‘ဒုဗ္ဗစော ရာဟုလော၊ ဥပဇ္ဈာယဿပိ ဝစနံ န ကရောတီ’တိ စ ဂရဟုပ္ပတ္တိတော ကက္ခဠတရာ ပီဠာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဘာဝနာဝိဓာနံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၁၄။ တတ္ထ ပဋိသလ္လာနာတိ ဧကီဘာဝတော။ ယံကိဉ္စိ ရာဟုလာတိ ကသ္မာ? ဘဂဝါ အာနာပါနဿတိံ ပုဋ္ဌော ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတီတိ။ ရူပေ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနတ္ထံ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ရာဟုလဿ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဆန္ဒရာဂေါ ဥပ္ပန္နော၊ ဟေဋ္ဌာ စဿ သင်္ခေပေန ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။ ဣဒါနိဿာပိ ဒွိစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ အတ္တဘာဝံ ဝိရာဇေတွာ ဝိသင်္ခရိတွာ တံနိဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒေဿာမီ’’တိ။ အထ အာကာသဓာတုံ ကသ္မာ ဝိတ္ထာရေသီတိ? ဥပါဒါရူပဒဿနတ္ထံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနေဝ ကထိတာနိ၊ န ဥပါဒါရူပံ။ တသ္မာ ဣမိနာ မုခေန တံ ဒဿေတုံ အာကာသဓာတုံ ဝိတ္ထာရေသိ။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကေန အာကာသေန ပရိစ္ဆိန္နရူပမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ။

အာကာသေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ ရူပံ ယာတိ ဝိဘူတတံ၊

တဿေဝံ အာဝိဘာဝတ္ထံ၊ တံ ပကာသေသိ နာယကော။

ဧတ္ထ ပန ပုရိမာသု တာဝ စတူသု ဓာတူသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ ဝုတ္တမေဝ။

၁၁၈။ အာကာသဓာတုယံ အာကာသဂတန္တိ အာကာသဘာဝံ ဂတံ။ ဥပါဒိန္နန္တိအာဒိန္နံ ဂဟိတံ ပရာမဋ္ဌံ၊ သရီရဋ္ဌကန္တိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိ မံသလောဟိတာဒီဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌကဏ္ဏဝိဝရံ။ နာသစ္ဆိဒ္ဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယေနစာတိ ယေန ဆိဒ္ဒေန။ အဇ္ဈောဟရတီတိ အန္တော ပဝေသေတိ၊ ဇိဝှာဗန္ဓနတော ဟိ ယာဝ ဥဒရပဋလာ မနုဿာနံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ စာတိ ယသ္မိံ ဩကာသေ။ သန္တိဋ္ဌတီတိ ပတိဋ္ဌာတိ။ မနုဿာနဉှိ မဟန္တံ ပဋပရိဿာဝနမတ္တဉ္စ ဥဒရပဋလံ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဓောဘာဂံ နိက္ခမတီတိ ယေန ဟေဋ္ဌာ နိက္ခမတိ။ ဒွတ္တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဧကဝီသတိယာ ဌာနေသု ဝင်္ကံ အန္တံ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣမိနာ သုခုမသုခုမံ စမ္မမံသာဒိအန္တရဂတဉ္စေဝ လောမကူပဘာဝေန စ ဌိတံ အာကာသံ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထာပိ ပထဝီဓာတုအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၉။ ဣဒါနိဿ တာဒိဘာဝလက္ခဏံ အာစိက္ခန္တော ပထဝီသမန္တိအာဒိမာဟ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဟိ အရဇ္ဇန္တော အဒုဿန္တော တာဒီ နာမ ဟောတိ။ မနာပါမနာပါတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌ လောဘသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ မနာပါ နာမ၊ ဒွေ ဒေါမနဿစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ အမနာပါ နာမ။ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တီတိ ဧတေ ဖဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တဝ စိတ္တံ အန္တောမုဋ္ဌိဂတံ ကရောန္တော ဝိယ ပရိယာဒါယ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ခိဿန္တိ ‘‘အဟံ သောဘာမိ၊ မယှံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’’န္တိ ပုန အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဆန္ဒရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဂူထဂတန္တိအာဒီသု ဂူထမေဝ ဂူထဂတံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

န ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌိတောတိ ပထဝီပဗ္ဗတရုက္ခာဒီသု ဧကသ္မိမ္ပိ န ပတိဋ္ဌိတော၊ ယဒိ ဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဘဝေယျ၊ ပထဝိယာ ဘိဇ္ဇမာနာယ သဟေဝ ဘိဇ္ဇေယျ၊ ပဗ္ဗတေ ပတမာနေ သဟေဝ ပတေယျ၊ ရုက္ခေ ဆိဇ္ဇမာနေ သဟေဝ ဆိဇ္ဇေယျ။

၁၂၀။ မေတ္တံရာဟုလာတိ ကသ္မာ အာရဘိ? တာဒိဘာဝဿ ကာရဏဒဿနတ္ထံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ တာဒိဘာဝလက္ခဏံ ဒဿိတံ၊ န စ သက္ကာ အဟံ တာဒီ ဟောမီတိ အကာရဏာ ဘဝိတုံ၊ နပိ ‘‘အဟံ ဥစ္စာကုလပ္ပသုတော ဗဟုဿုတော လာဘီ၊ မံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဘဇန္တိ၊ အဟံ တာဒီ ဟောမီ’’တိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ကောစိ တာဒီ နာမ ဟောတိ၊ မေတ္တာဒိဘာဝနာယ ပန ဟောတီတိ တာဒိဘာဝဿ ကာရဏဒဿနတ္ထံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ ဘာဝယတောတိ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တဿ။ ယော ဗျာပါဒေါတိ ယော သတ္တေ ကောပေါ၊ သော ပဟီယိဿတိ။ ဝိဟေသာတိ ပါဏိအာဒီဟိ သတ္တာနံ ဝိဟိံသနံ။ အရတီတိ ပန္တသေနာသနေသု စေဝ အဓိကုသလဓမ္မေသု စ ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ ပဋိဃောတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သတ္တေသု သင်္ခါရေသု စ ပဋိဟညနကိလေသော။ အသုဘန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု ဥပစာရပ္ပနံ။ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု အသုဘဘာဝနာ စ နာမေသာ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာဝ။ ရာဂေါတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ။ အနိစ္စသညန္တိ အနိစ္စာနုပဿနာယ သဟဇာတသညံ။ ဝိပဿနာ ဧဝ ဝါ ဧသာ အသညာပိ သညာသီသေန သညာတိ ဝုတ္တာ။ အသ္မိမာနောတိ ရူပါဒီသု အသ္မီတိ မာနော။

၁၂၁။ ဣဒါနိ ထေရေန ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာနာပါနဿတိန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ စ ပါဠိအတ္ထော စ သဒ္ဓိံ အာနိသံသကထာယ သဗ္ဗော သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ ဣမံ ဒေသနံ ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ပရိနိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မာဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မာလုကျသုတ္တံ။ တတ္ထ မာလုကျပုတ္တဿာတိ ဧဝံနာမကဿ ထေရဿ။ ဌပိတာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနီတိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ နာမ န ဗျာကာတဗ္ဗာနီတိ ဧဝံ ဌပိတာနိ စေဝ ပဋိက္ခိတ္တာနိ စ။ တထာဂတောတိ သတ္တော။ တံ မေ န ရုစ္စတီတိ တံ အဗျာကရဏံ မယှံ န ရုစ္စတိ။ သိက္ခံပစ္စက္ခာယာတိ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာ။

၁၂၅။ ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ ယာစကော ဝါ ဟိ ယာစိတကံ ပစ္စာစိက္ခေယျ၊ ယာစိတကော ဝါ ယာစကံ။ တွံ နေဝ ယာစကော န ယာစိတကော၊ သော ဒါနိ တွံ ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ အတ္ထော။

၁၂၆။ ဝိဒ္ဓါအဿာတိ ပရသေနာယ ဌိတေန ဝိဒ္ဓါ ဘဝေယျ။ ဂါဠှပလေပနေနာတိ ဗဟလလေပနေန။ ဘိသက္ကန္တိ ဝေဇ္ဇံ။ သလ္လကတ္တန္တိ သလ္လကန္တနံ သလ္လကန္တိယသုတ္တဝါစကံ။ အက္ကဿာတိ အက္ကဝါကေ ဂဟေတွာ ဇိယံ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အက္ကဿာ’’တိ။ သဏှဿာတိ ဝေဏုဝိလီဝဿ။ မရုဝါခီရပဏ္ဏီနမ္ပိ ဝါကေဟိယေဝ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ယဒိ ဝါ မရုဝါယ ယဒိ ဝါ ခီရပဏ္ဏိနောတိ။ ဂစ္ဆန္တိ ပဗ္ဗတဂစ္ဆနဒီဂစ္ဆာဒီသု ဇာတံ။ ရောပိမန္တိ ရောပေတွာ ဝဍ္ဎိတံ သရဝနတော သရံ ဂဟေတွာ ကတံ။ သိထိလဟနုနောတိ ဧဝံနာမကဿ ပက္ခိနော။ ဘေရဝဿာတိ ကာဠသီဟဿ။ သေမှာရဿာတိ မက္ကဋဿ။ ဧဝံ နောတိ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။

၁၂၇။ အတ္ထေဝ ဇာတီတိ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသောဝ နတ္ထိ၊ ဇာတိ ပန အတ္ထိယေဝ။ တထာ ဇရာမရဏာဒီနီတိ ဒဿေတိ။ ယေသာဟန္တိ ယေသံ အဟံ။ နိဃာတန္တိ ဥပဃာတံ ဝိနာသံ။ မမ သာဝကာ ဟိ ဧတေသု နိဗ္ဗိန္နာ ဣဓေဝ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၁၂၈။ တသ္မာတိဟာတိ ယသ္မာ အဗျာကတမေတံ၊ စတုသစ္စမေဝ မယာ ဗျာကတံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ န ဟေတံ မာလုကျပုတ္တ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ဧတံ ဗျာကရဏံ ဝါ ကာရဏနိဿိတံ န ဟောတိ။ န အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိမတ္တမ္ပိ ပုဗ္ဗဘာဂသီလမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ န နိဗ္ဗိဒါယာတိအာဒီသု ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ ဝါ ဝိရဇ္ဈနတ္ထာယ ဝါ ဝဋ္ဋနိရောဓာယ ဝါ ရာဂါဒိဝူပသမနတ္ထာယ ဝါ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိဇာနနတ္ထာယ ဝါ စတုမဂ္ဂသင်္ခါတသမ္ဗောဓတ္ထာယ ဝါ အသင်္ခတနိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ ဝါ န ဟောတိ။ ဧတံ ဟီတိ ဧတံ စတုသစ္စဗျာကရဏံ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတံ ပုဗ္ဗပဒဋ္ဌာနံ။ သေသံ ဝုတ္တပဋိဝိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမမ္ပိ ဒေသနံ ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာမာလုကျသုတ္တံ။ တတ္ထ ဩရမ္ဘာဂိယာနီတိ ဟေဋ္ဌာ ကောဋ္ဌာသိကာနိ ကာမဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိသံဝတ္တနိကာနိ။ သံယောဇနာနီတိ ဗန္ဓနာနိ။ ကဿခေါ နာမာတိ ကဿ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါ ဒေသိတာနိ ဓာရေသိ၊ ကိံ တွမေဝေကော အဿောသိ၊ န အညော ကောစီတိ? အနုသေတီတိ အပ္ပဟီနတာယ အနုသေတိ။ အနုသယမာနော သံယောဇနံ နာမ ဟောတိ။

ဧတ္ထ စ ဘဂဝတာ သံယောဇနံ ပုစ္ဆိတံ၊ ထေရေနပိ သံယောဇနမေဝ ဗျာကတံ။ ဧဝံ သန္တေပိ တဿ ဝါဒေ ဘဂဝတာ ဒေါသော အာရောပိတော။ သော ကသ္မာတိ စေ? ထေရဿ တထာလဒ္ဓိကတ္တာ။ အယဉှိ တဿ လဒ္ဓိ ‘‘သမုဒါစာရက္ခဏေယေဝ ကိလေသေဟိ သံယုတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ဣတရသ္မိံ ခဏေ အသံယုတ္တော’’တိ။ တေနဿ ဘဂဝတာ ဒေါသော အာရောပိတော။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ အတ္တနော ဓမ္မတာယေဝ အယံ ဓမ္မဒေသနာ အာရဒ္ဓါ၊ သာ ဣမိနာ အပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာ ဝိသံဝါဒိတာ။ ဟန္ဒာဟံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ သော ဧဝမကာသိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌိတေနာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတေန အဘိဘူတေန။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရေတေနာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အနုဂတေန။ နိဿရဏန္တိ ဒိဋ္ဌိနိဿရဏံ နာမ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ အပ္ပဋိဝိနီတာတိ အဝိနောဒိတာ အနီဟဋာ။ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနန္တိ ဟေဋ္ဌာဘာဂိယသံယောဇနံ နာမ ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုက္ကပက္ခော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ ‘‘သာနုသယာ ပဟီယတီ’’တိ ဝစနတော ပနေတ္ထ ဧကစ္စေ ‘‘အညံ သံယောဇနံ အညော အနုသယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယထာ ဟိ သဗျဉ္ဇနံ ဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဘတ္တတော အညံ ဗျဉ္ဇနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ‘‘သာနုသယာ’’တိ ဝစနတော ပရိယုဋ္ဌာနသက္ကာယဒိဋ္ဌိတော အညေန အနုသယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေသံ လဒ္ဓိ။ တေ ‘‘သသီသံ ပါရုပိတွာ’’တိအာဒီဟိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ န ဟိ သီသတော အညော ပုရိသော အတ္ထိ။ အထာပိ သိယာ – ‘‘ယဒိ တဒေဝ သံယောဇနံ သော အနုသယော၊ ဧဝံ သန္တေ ဘဂဝတာ ထေရဿ တရုဏူပမော ဥပါရမ္ဘော ဒုအာရောပိတော ဟောတီ’’တိ။ န ဒုအာရောပိတော၊ ကသ္မာ? ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာတိ ဝိတ္ထာရိတမေတံ။ တသ္မာ သောယေဝ ကိလေသော ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနံ၊ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ‘‘သာနုသယာ ပဟီယတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၃၂။ တစံ ဆေတွာတိအာဒီသု ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – တစစ္ဆေဒေါ ဝိယ ဟိ သမာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ဖေဂ္ဂုစ္ဆေဒေါ ဝိယ ဝိပဿနာ၊ သာရစ္ဆေဒေါ ဝိယ မဂ္ဂေါ။ ပဋိပဒါ ပန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၁၃၃။ ဥပဓိဝိဝေကာတိ ဥပဓိဝိဝေကေန။ ဣမိနာ ပဉ္စကာမဂုဏဝိဝေကော ကထိတော။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာတိ ဣမိနာ နီဝရဏပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ဣမိနာ ကာယာလသိယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ကထိတာ။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဥပဓိဝိဝေကေန ကာမေဟိ ဝိနာ ဟုတွာ။ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟီတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနေန ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ စ အကုသလေဟိ ဝိနာ ဟုတွာ။ ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတီတိ ယံ တတ္ထ အန္တောသမာပတ္တိက္ခဏေယေဝ သမာပတ္တိသမုဋ္ဌိတဉ္စ ရူပါဒိဓမ္မဇာတံ ဟောတိ။ တေဓမ္မေတိ တေ ရူပဂတန္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေ ရူပါဒယော ဓမ္မေ။ အနိစ္စတောတိ န နိစ္စတော။ ဒုက္ခတောတိ န သုခတော။ ရောဂတောတိအာဒီသု အာဗာဓဋ္ဌေန ရောဂတော၊ အန္တောဒေါသဋ္ဌေန ဂဏ္ဍတော၊ အနုပဝိဒ္ဓဋ္ဌေန ဒုက္ခဇနနဋ္ဌေန စ သလ္လတော၊ ဒုက္ခဋ္ဌေန အဃတော၊ ရောဂဋ္ဌေန အာဗာဓတော၊ အသကဋ္ဌေန ပရတော၊ ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပလောကတော၊ နိဿတ္တဋ္ဌေန သုညတော၊ န အတ္တဋ္ဌေန အနတ္တတော။ တတ္ထ အနိစ္စတော၊ ပလောကတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏံ ကထိတံ၊ ဒုက္ခတောတိအာဒီဟိ ဆဟိ ဒုက္ခလက္ခဏံ၊ ပရတော သုညတော အနတ္တတောတိ တီဟိ အနတ္တလက္ခဏံ။

သော တေဟိ ဓမ္မေဟီတိ သော တေဟိ ဧဝံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဒိဋ္ဌေဟိ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မေဟိ။ စိတ္တံ ပဋိဝါပေတီတိ စိတ္တံ ပဋိသံဟရတိ မောစေတိ အပနေတိ။ ဥပသံဟရတီတိ ဝိပဿနာစိတ္တံ တာဝ သဝနဝသေန ထုတိဝသေန ပရိယတ္တိဝသေန ပညတ္တိဝသေန စ ဧတံ သန္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝံ အသင်္ခတာယ အမတာယ ဓာတုယာ ဥပသံဟရတိ။ မဂ္ဂစိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေနေဝ ဧတံ သန္တမေတံ ပဏီတန္တိ န ဧဝံ ဝဒတိ၊ ဣမိနာ ပန အာကာရေန တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဥပသံဟရတီတိ အတ္ထော။ သော တတ္ထ ဌိတောတိ တာယ တိလက္ခဏာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယ ဌိတော။ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတီတိ အနုက္ကမေန စတ္တာရော မဂ္ဂေ ဘာဝေတွာ ပါပုဏာတိ ။ တေနေဝ ဓမ္မရာဂေနာတိ သမထဝိပဿနာဓမ္မေ ဆန္ဒရာဂေန။ သမထဝိပဿနာသု ဟိ သဗ္ဗသော ဆန္ဒရာဂံ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အသက္ကောန္တော အနာဂါမီ ဟောတိ။

ယဒေဝတတ္ထ ဟောတိ ဝေဒနာဂတန္တိ ဣဓ ပန ရူပံ န ဂဟိတံ။ ကသ္မာ? သမတိက္ကန္တတ္တာ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ရူပံ အတိက္ကမိတွာ အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ သမာပန္နောတိ သမထဝသေနပိနေန ရူပံ အတိက္ကန္တံ၊ ဟေဋ္ဌာ ရူပံ သမ္မဒေဝ သမ္မသိတွာ တံ အတိက္ကမ္မ ဣဒါနိ အရူပံ သမ္မသတီတိ ဝိပဿနာဝသေနပိနေန ရူပံ အတိက္ကန္တံ။ အရူပေ ပန သဗ္ဗသောပိ ရူပံ နတ္ထီတိ တံ သန္ဓာယပိ ဣဓ ရူပံ န ဂဟိတံ။

အထ ကိဉ္စရဟီတိ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ? သမထဝသေန ဂစ္ဆတော စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ။ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆတော ပညာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော ပညာဝိမုတ္တော နာမာတိ ဧတ္ထ ထေရဿ ကင်္ခါ နတ္ထိ။ အယံ သဘာဝဓမ္မောယေဝ၊ သမထဝသေနေဝ ပန ဂစ္ဆန္တေသု ဧကော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ဧကော ပညာဝိမုတ္တော။ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆန္တေသုပိ ဧကော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ဧကော စေတောဝိမုတ္တောတိ ဧတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ပုစ္ဆတိ။

ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတံ ဝဒါမီတိ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတံ ဝဒါမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ န တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တေန တေ ဧတံ အပါကဋံ။ အဟံ ပန ပဋိဝိဇ္ဈိံ၊ တေန မေ ဧတံ ပါကဋံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာ ကာရဏံ။ သမထဝသေနေဝ ဟိ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကဿ ဘိက္ခုနော စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧကဿ ပညာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိပဿနာဝသေနေဝ စ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကဿ ပညာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧကဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သမထဝိပဿနာဓုရေန အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ တေသု ဓမ္မသေနာပတိ ပညာဝိမုတ္တော ဇာတော၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စေတောဝိမုတ္တော။ ဣတိ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တမေတ္ထ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကာသနဘောဇနန္တိ ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေ အသနဘောဇနံ၊ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘတ္တန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပာဗာဓတန္တိအာဒီနိ ကကစောပမေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ န ဥဿဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ သိယာ ကုက္ကုစ္စံ သိယာ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဧဝံ ဘုဉ္ဇန္တော ယာဝဇီဝံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ သက္ခိဿာမိ နု ခေါ၊ န နု ခေါတိ ဣတိ မေ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဧကဒေသံ ဘုဉ္ဇိတွာတိ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ကိရ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ သပ္ပိမှိ ဒိန္နေ သပ္ပိနာ ဥဏှမေဝ ထောကံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ အဝသေသံ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဆာယူဒကဖာသုကေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧတံ သန္ဓာယ သတ္ထာ အာဟ။ ဘဒ္ဒါလိ၊ ပန စိန္တေသိ – ‘‘သစေ သကိံ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒိန္နံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဩဒနဿ ပူရေတွာ လဒ္ဓံ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဆာယူဒကဖာသုကေ ဌာနေ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဣတိ ဧဝံ ဝဋ္ဋေယျ၊ ဣတရထာ ကော သက္ကောတီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမ္ပိ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ န ဥဿဟာမီတိ အာဟ။ အယံ ကိရ အတီတေ အနန္တရာယ ဇာတိယာ ကာကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကာကာ စ နာမ မဟာဆာတကာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဆာတကတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ တဿ ပန ဝိရဝန္တဿေဝ ဘဂဝါ တံ မဒ္ဒိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဝိကာလေ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၄၈) သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ အထ ခေါ အာယသ္မာ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊…ပေ… အနုဿာဟံ ပဝေဒေသီတိ။

ယထာတန္တိ ယထာ အညောပိ သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ ဧကဝိဟာရေပိ ဝသန္တော သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝံ န ဒဒေယျ၊ တထေဝ န အဒါသီတိ အတ္ထော။ နေဝ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ၊ န ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ န ဝိတက္ကမာဠကံ၊ န ဧကံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ယသ္မိံ ကုလေ ဘဂဝါ နိသီဒတိ၊ တဿ ဒွါရေပိ န အဋ္ဌာသိ။ သစဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ ဂစ္ဆတိ၊ သော ပုရေတရမေဝ ဉတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ။ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကိရေသ ကုလပုတ္တော ပရိသုဒ္ဓသီလော။ တေနဿ န အညော ဝိတက္ကော အဟောသိ၊ – ‘‘မယာ နာမ ဥဒရကာရဏာ ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညာပနံ ပဋိဗာဟိတံ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ မေ ကတ’’န္တိ အယမေဝ ဝိတက္ကော အဟောသိ။ တသ္မာ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တောပိ လဇ္ဇာယ သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝံ နာဒါသိ။

၁၃၅။ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တီတိ မနုဿာ ဘဂဝတော စီဝရသာဋကံ အဒံသု၊ တံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ကရောန္တိ။ ဧတံ ဒေါသကန္တိ ဧတံ ဩကာသမေတံ အပရာဓံ၊ သတ္ထု သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တဿ ပဋိဗာဟိတကာရဏံ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ကရတရန္တိ ဝဿဉှိ ဝသိတွာ ဒိသာပက္ကန္တေ ဘိက္ခူ ကုဟိံ ဝသိတ္ထာတိ ပုစ္ဆန္တိ၊ တေဟိ ဇေတဝနေ ဝသိမှာတိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ အန္တောဝဿေ ကတရံ ဇာတကံ ကထေသိ၊ ကတရံ သုတ္တန္တံ၊ ကတရံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတာရော ဟောန္တိ။ တတော ‘‘ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒံ ပညပေသိ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ နာမ နံ ဧကော ထေရော ပဋိဗာဟီ’’တိ ဝက္ခန္တိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ – ‘‘ဘဂဝတောပိ နာမ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တဿ ပဋိဗာဟိတံ အယုတ္တံ အကာရဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ တေ အယံ ဒေါသော မဟာဇနန္တရေ ပါကဋော ဟုတွာ ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာ ဧဝမာဟံသု။ အပိစ အညေပိ ဘိက္ခူ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိဿန္တိ။ အထ တွံ ‘‘ဧထာဝုသော၊ မမ သတ္ထာရံ ခမာပေန္တဿ သဟာယာ ဟောထာ’’တိ သင်္ဃံ သန္နိပါတေဿသိ။ တတ္ထ အာဂန္တုကာ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ ဣမိနာပိ ဘိက္ခုနာ ကတ’’န္တိ။ တတော ဧတမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ဘာရိယံ ကတံ ဘိက္ခုနာ၊ ဒသဗလံ နာမ ပဋိဗာဟိဿတီတိ အယုတ္တမေတ’’န္တိ ဝက္ခန္တိ။ ဧဝမ္ပိ တေ အယံ အပရာဓော မဟာဇနန္တရေ ပါကဋော ဟုတွာ ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာပိ ဧဝမာဟံသု။ အထ ဝါ ဘဂဝါ ပဝါရေတွာ စာရိကံ ပက္ကမိဿတိ၊ အထ တွံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဘဂဝတော ခမာပနတ္ထာယ သင်္ဃံ သန္နိပါတေဿသိ။ တတြ ဒိသာဝါသိနော ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ကတ’’န္တိ…ပေ… ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာပိ ဧဝမာဟံသု။

ဧတဒဝေါစာတိ အပ္ပတိရူပံ မယာ ကတံ၊ ဘဂဝါ ပန မဟန္တေပိ အဂုဏေ အလဂ္ဂိတွာ မယှံ အစ္စယံ ပဋိဂ္ဂဏှိဿတီတိ မညမာနော ဧတံ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အစ္စယောတိ အပရာဓော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရဏတ္ထာယ၊ ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ ခလိတဿ အကရဏတ္ထာယ။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသေန။ သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလီတိ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ တယာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ကာရဏံ အတ္ထိ၊ တမ္ပိ တေ န ပဋိဝိဒ္ဓံ န သလ္လက္ခိတန္တိ ဒဿေတိ။

၁၃၆။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒီသု ဓမ္မာနုသာရီ၊ သဒ္ဓါနုသာရီတိ ဒွေ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂလာ။ ဧတေ ပန သတ္တပိ အရိယပုဂ္ဂလေ ဘဂဝတာပိ ဧဝံ အာဏာပေတုံ န ယုတ္တံ၊ ဘဂဝတာ အာဏတ္တေ တေသမ္ပိ ဧဝံ ကာတုံ န ယုတ္တံ။ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပဝသေန ပန အရိယပုဂ္ဂလာနံ သုဝစဘာဝဒဿနတ္ထံ ဘဒ္ဒါလိတ္ထေရဿ စ ဒုဗ္ဗစဘာဝဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။

အပိ နု တွံ တသ္မိံ သမယေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ? ဘဒ္ဒါလိဿ နိဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဘဒ္ဒါလိ၊ ဣမေ သတ္တ အရိယပုဂ္ဂလာ လောကေ ဒက္ခိဏေယျာ မမ သာသနေ သာမိနော၊ မယိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗယုတ္တေ ကာရဏေ သတိ ဧတေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ယုတ္တံ။ တွံ ပန မမ သာသနတော ဗာဟိရကော၊ မယိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေ တုယှံ ပဋိဗာဟိတုံ န ယုတ္တန္တိ။

ရိတ္တော တုစ္ဆောတိ အန္တော အရိယဂုဏာနံ အဘာဝေန ရိတ္တကော တုစ္ဆကော၊ ဣဿရဝစနေ ကိဉ္စိ န ဟောတိ။ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသီတိ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော၊ တထေဝ ကရောသိ၊ ခမာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တဝ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဝုဍ္ဎိ ဟေသာ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အရိယဿ ဝိနယေတိ ဧသာ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အရိယဿ ဝိနယေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝုဍ္ဎိ နာမ။ ကတမာ? အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိတွာ အာယတိံ သံဝရာပဇ္ဇနာ။ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ‘‘ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ၊ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။

၁၃၇။ သတ္ထာပိဥပဝဒတီတိ ‘‘အသုကဝိဟာရဝါသီ အသုကဿ ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အသုကဿ အန္တေဝါသိကော ဣတ္ထန္နာမော နာမ ဘိက္ခု လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အရညံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ သုတွာ – ‘‘ကိံ တဿ အရညဝါသေန၊ ယော မယှံ ပန သာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’’တိ ဧဝံ ဥပဝဒတိ၊ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော၊ အပိစေတ္ထ ဒေဝတာ န ကေဝလံ ဥပဝဒန္တိ၊ ဘေရဝါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ ပလာယနာကာရမ္ပိ ကရောန္တိ။ အတ္တနာပိ အတ္တာနန္တိ သီလံ အာဝဇ္ဇန္တဿ သံကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ၊ န ကမ္မဋ္ဌာနံ အလ္လီယတိ။ သော ‘‘ကိံ မာဒိသဿ အရညဝါသေနာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမတိ။ အတ္တာပိ အတ္တာနံ ဥပဝဒိတောတိ အတ္တနာပိ အတ္တာ ဥပဝဒိတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပစ္စနီကနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ဧဝံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

၁၄၀။ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရောန္တီတိ အပ္ပမတ္တကေပိ ဒေါသေ နိဂ္ဂဟေတွာ ပုနပ္ပုနံ ကာရေန္တိ။ နော တထာတိ မဟန္တေပိ အပရာဓေ ယထာ ဣတရံ၊ ဧဝံ ပသယှ န ကာရေန္တိ။ သော ကိရ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ ဧဝရူပံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဟိ သတ္ထာရံ ခမာပေဟီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃတောပိ၊ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အတ္တနော သန္တိကံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘ဘဒ္ဒါလိ၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ ဧဝရူပံ နာမ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ သတ္ထုသန္တိကာပိ အနုဂ္ဂဟံ ပစ္စာသီသတိ။ တတော ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃေနာပိ န သမဿာသိတော၊ သတ္ထာရာပီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။

အထ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ သတ္ထာပိ ဩဝဒိတဗ္ဗယုတ္တမေဝ ဩဝဒတိ၊ န ဣတရန္တိ ဒဿေတုံ ဣဓ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ ဧကစ္စောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညေနာညန္တိအာဒီနိ အနုမာနသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ န သမ္မာ ဝတ္တတီတိ သမ္မာ ဝတ္တမ္ပိ န ဝတ္တတိ။ န လောမံ ပါတေတီတိ အနုလောမဝတ္တေ န ဝတ္တတိ၊ ဝိလောမမေဝ ဂဏှာတိ။ န နိတ္ထာရံ ဝတ္တတီတိ နိတ္ထာရဏကဝတ္တမှိ န ဝတ္တတိ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတ္ထံ တုရိတတုရိတော ဆန္ဒဇာတော န ဟောတိ။ တတြာတိ တသ္မိံ တဿ ဒုဗ္ဗစကရဏေ။ အဘိဏှာပတ္တိကောတိ နိရန္တရာပတ္တိကော။ အာပတ္တိဗဟုလောတိ သာပတ္တိကကာလောဝဿ ဗဟု၊ သုဒ္ဓါ နိရာပတ္တိကကာလော အပ္ပောတိ အတ္ထော။ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတီတိ ခိပ္ပံ န ဝူပသမ္မတိ၊ ဒီဃသုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဓရာ ပါဒဓောဝနကာလေ အာဂတံ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ ဝတ္တဝေလာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုန ကာလံ မညိတွာ အာဂတံ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တုယှံ ဝိဟာရဝေလာ၊ ဂစ္ဆာဝုသော၊ သာမဏေရာဒီနံ ဥဒ္ဒေသဒါနဝေလာ၊ အမှာကံ နှာနဝေလာ၊ ထေရူပဋ္ဌာနဝေလာ၊ မုခဓောဝနဝေလာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒိဝသဘာဂေပိ ရတ္တိဘာဂေပိ အာဂတံ ဥယျောဇေန္တိယေဝ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ တွံ ဣမမေဝ ဌာနံ ဇာနာသိ၊ အသုကော နာမ ဝိနယဓရတ္ထေရော သိနေဟပါနံ ပိဝတိ၊ အသုကော ဝိရေစနံ ကာရေတိ၊ ကသ္မာ တုရိတောသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒီဃသုတ္တမေဝ ကရောန္တိ။

၁၄၁။ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတီတိ လဟုံ ဝူပသမ္မတိ၊ န ဒီဃသုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဿုက္ကာပန္နာ ဘိက္ခူ – ‘‘အာဝုသော၊ အယံ သုဗ္ဗစော ဘိက္ခု၊ ဇနပဒဝါသိနော နာမ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသနဋ္ဌာနနိသဇ္ဇနာဒီနိ န ဖာသုကာနိ ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခာစာရောပိ ဒုက္ခော ဟောတိ၊ သီဃမဿ အဓိကရဏံ ဝူပသမေမာ’’တိ သန္နိပတိတွာ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။

၁၄၂။ အဓိစ္စာပတ္တိကောတိ ကဒါစိ ကဒါစိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ကိဉ္စာပိ လဇ္ဇီ ဟောတိ ပကတတ္တော၊ ဒုဗ္ဗစတ္တာ ပနဿ ဘိက္ခူ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။

၁၄၄။ သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု အပ္ပမတ္တိကာယ ဂေဟဿိတသဒ္ဓါယ အပ္ပမတ္တကေန ဂေဟဿိတပေမေန ယာပေတိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏသဒိသာ ဟိ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ နဝပဗ္ဗဇိတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ အဇာနန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ပေမမတ္တေန ယာပေတိ၊ တသ္မာ ဧဝရူပါ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗာ။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဟိ သင်္ဂဟံ လဘိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဌိတာ အဘိညာပတ္တာ မဟာသမဏာ ဘဝိဿန္တိ။ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ‘‘ဩဝဒိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဩဝဒန္တိ၊ န ဣတရ’’န္တိ ဣမမေဝ ဘဂဝတာ ဒဿိတံ။

၁၄၅။ အညာယသဏ္ဌဟိံသူတိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သတ္တေသု ဟာယမာနေသူတိ ပဋိပတ္တိယာ ဟာယမာနာယ သတ္တာ ဟာယန္တိ နာမ။ သဒ္ဓမ္မေ အန္တရဓာယမာနေတိ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မေ အန္တရဓာယမာနေ။ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မောပိ ဟိ ပဋိပတ္တိပူရကေသု သတ္တေသု အသတိ အန္တရဓာယတိ နာမ ။ အာသဝဋ္ဌာနီယာတိ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိ ဧတေသူတိ အာသဝဋ္ဌာနီယာ။ ယေသု ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓနာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဝိသေသဘူတာ စ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိယေဝ။ ယသ္မာ နေသံ တေ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ ယာဝ န သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ န တာဝ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။

ဧဝံ အကာလံ ဒဿေတွာ ပုန ကာလံ ဒဿေတုံ ယတော စ ခေါ၊ ဘဒ္ဒါလီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ၊ ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မိံ ကာလေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂတာ ဝီတိက္ကမဒေါသာ သင်္ဃေ ပါတုဘဝန္တိ၊ တဒါ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ ကသ္မာ? တေသံယေဝ အာသဝဋ္ဌာနီယဓမ္မသင်္ခါတာနံ ဝီတိက္ကမဒေါသာနံ ပဋိဃာတာယ။

ဧဝံ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အကာလံ၊ ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ကာလန္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ ဣဓေကစ္စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟတ္တန္တိ မဟန္တဘာဝံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဝသေန မဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ၊ တာဝ သေနာသနာနိ ပဟောန္တိ၊ သာသနေ ဧကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဟတ္တံ ပတ္တေ ပန တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ တတ္ထ မဟတ္တံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိဒွိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၅၁)။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇၁)။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅)။

ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

လာဘဂ္ဂန္တိ လာဘဿ အဂ္ဂံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န လာဘဂ္ဂပတ္တော ဟောတိ၊ န တာဝ လာဘံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ –

‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အစေလကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၇၀)။

ဣဒဉှိ လာဘဂ္ဂပတ္တေ သင်္ဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။

ယသဂ္ဂန္တိ ယသဿ အဂ္ဂံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ယသဂ္ဂပတ္တော ဟောတိ၊ န တာဝ ယသံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ ‘‘သုရာမေရယပါနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၂၇)။ ဣဒဉှိ ယသဂ္ဂပတ္တေ သင်္ဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။

ဗာဟုသစ္စန္တိ ဗဟုဿုတဘာဝံ။ သင်္ဃော ဟိ ယာဝ န ဗာဟုသစ္စပတ္တော ဟောတိ၊ န တာဝ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟုသစ္စပတ္တေ ပန ယသ္မာ ဧကံ နိကာယံ ဒွေ နိကာယေ ပဉ္စပိ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ပုဂ္ဂလာ ရသေန ရသံ သံသန္ဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ဒီပေန္တိ၊ အထ သတ္ထာ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ (ပါစိ။ ၄၁၈)…ပေ… သမဏုဒ္ဒေသောပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၂၉) နယေန သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။

ရတ္တညုတံ ပတ္တောတိ ဧတ္ထ ရတ္တိယော ဇာနန္တီတိ ရတ္တညူ။ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ၊ စိရပဗ္ဗဇိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရတ္တညူနံ ဘာဝံ ရတ္တညုတံ။ တတြ ရတ္တညုတံ ပတ္တေ သင်္ဃေ ဥပသေနံ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ အာရဗ္ဘ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟာယသ္မာ ဦနဒသဝဿေ ဘိက္ခူ ဥပသမ္ပာဒေန္တေ ဒိသွာ ဧကဝဿော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ အထ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅)။ ဧဝံ ပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဒသဝဿမှာ ဒသဝဿမှာ’’တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ အပရမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလေန အဗျတ္တေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ။ ဣတိ ရတ္တညုတံ ပတ္တကာလေ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ပညတ္တာနိ။

၁၄၆။ အာဇာနီယသုသူပမံဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေသိန္တိ တရုဏာဇာနီယဥပမံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသယိံ။ တတြာတိ တသ္မိံ အသရဏေ။ န ခေါ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ ဧသေဝ ဟေတူတိ န ဧသ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီဘာဝေါယေဝ ဧကော ဟေတု။

၁၄၇။ မုခါဓာနေ ကာရဏံ ကာရေတီတိ ခလီနဗန္ဓာဒီဟိ မုခဋ္ဌပနေ သာဓုကံ ဂီဝံ ပဂ္ဂဏှာပေတုံ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ဝိသူကာယိတာနီတိအာဒီဟိ ဝိသေဝနာစာရံ ကထေသိ။ သဗ္ဗာနေဝ ဟေတာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ တသ္မိံ ဌာနေတိ တသ္မိံ ဝိသေဝနာစာရေ။ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ နိဗ္ဗိသေဝနော ဟောတိ၊ တံ ဝိသေဝနံ ဇဟတီတိ အတ္ထော။ ယုဂါဓာနေတိ ယုဂဋ္ဌပနေ ယုဂဿ သာဓုကံ ဂဟဏတ္ထံ။

အနုက္ကမေတိ စတ္တာရောပိ ပါဒေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဥက္ခိပနေ စ နိက္ခိပနေ စ။ ပရသေနာယ ဟိ အာဝါဋေ ဌတွာ အသိံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တဿ အဿဿ ပါဒေ ဆိန္ဒန္တိ။ တသ္မိံ သမယေ ဧသ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတ္တာရောပိ ပါဒေ ဥက္ခိပိဿတီတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနဝိဓာနေန ဧတံ ကာရဏံ ကရောန္တိ။ မဏ္ဍလေတိ ယထာ အဿေ နိသိန္နောယေဝ ဘူမိယံ ပတိတံ အာဝုဓံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ကရဏတ္ထံ မဏ္ဍလေ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ခုရကာသေတိ အဂ္ဂဂ္ဂခုရေဟိ ပထဝီကမနေ။ ရတ္တိံ ဩက္ကန္တကရဏသ္မိဉှိ ယထာ ပဒသဒ္ဒေါ န သုယျတိ၊ တဒတ္ထံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သညံ ဒတွာ အဂ္ဂဂ္ဂခုရေဟိယေဝ ဂမနံ သိက္ခာပေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဇဝေတိ သီဃဝါဟနေ။ ‘‘ဓာဝေ’’တိပိ ပါဌော။ အတ္တနော ပရာဇယေ သတိ ပလာယနတ္ထံ၊ ပရံ ပလာယန္တံ အနုဗန္ဓိတွာ ဂဟဏတ္ထဉ္စ ဧတံ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ဒဝတ္တေတိ ဒဝတ္တာယ၊ ယုဒ္ဓကာလသ္မိဉှိ ဟတ္ထီသု ဝါ ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တေသု အဿေသု ဝါ ဟသန္တေသု ရထေသု ဝါ နိဃောသန္တေသု ယောဓေသု ဝါ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တေသု တဿ ရဝဿ အဘာယိတွာ ပရသေနပဝေသနတ္ထံ အယံ ကာရဏာ ကရီယတိ။

ရာဇဂုဏေတိ ရညာ ဇာနိတဗ္ဗဂုဏေ။ ကူဋကဏ္ဏရညော ကိရ ဂုဠဝဏ္ဏော နာမ အဿော အဟောသိ။ ရာဇာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ စေတိယပဗ္ဗတံ ဂမိဿာမီတိ ကလမ္ဗနဒီတီရံ သမ္ပတ္တော။ အဿော တီရေ ဌတွာ ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ရာဇာ အဿာစရိယံ အာမန္တေတွာ – ‘‘အဟော တယာ အဿော သိက္ခာပိတော ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ အာစရိယော – ‘‘သုသိက္ခာပိတော ဒေဝ အဿော၊ ဧဝမဿ ဟိ စိတ္တံ ‘သစာဟံ ဥဒကံ ဩတရိဿာမိ၊ ဝါလံ တေမိဿတိ၊ ဝါလေ တိန္တေ ရညော အင်္ဂေ ဥဒကံ ပါတေယျာ’တိ ဧဝံ တုမှာကံ သရီရေ ဥဒကပါတနဘယေန န ဩတရတိ၊ ဝါလံ ဂဏှာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ အဿော ဝေဂေန ဩတရိတွာ ပါရံ ဂတော။ ဧတဒတ္ထံ အယံ ကာရဏာ ကရီယတိ။ ရာဇဝံသေတိ အဿရာဇဝံသေ။ ဝံသော စေသော အဿရာဇာနံ၊ တထာရူပေန ပဟာရေန ဆိန္နဘိန္နသရီရာပိ အဿာရောဟံ ပရသေနာယ အပါတေတွာ ဗဟိ နီဟရန္တိယေဝ။ ဧတဒတ္ထံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။

ဥတ္တမေ ဇဝေတိ ဇဝသမ္ပတ္တိယံ၊ ယထာ ဥတ္တမဇဝေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။ ဥတ္တမေ ဟယေတိ ဥတ္တမဟယဘာဝေ၊ ယထာ ဥတ္တမဟယော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပကတိယာ ဥတ္တမဟယောဝ ဥတ္တမဟယကာရဏံ အရဟတိ၊ န အညော။ ဥတ္တမဟယကာရဏာယ ဧဝ စ ဟယော ဥတ္တမဇဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န အညောတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ရာဇာ ဧကံ သိန္ဓဝပေါတကံ လဘိတွာ သိန္ဓဝဘာဝံ အဇာနိတွာဝ ဣမံ သိက္ခာပေဟီတိ အာစရိယဿ အဒါသိ။ အာစရိယောပိ တဿ သိန္ဓဝဘာဝံ အဇာနန္တော တံ မာသခါဒကဃောဋကာနံ ကာရဏာသု ဥပနေတိ။ သော အတ္တနော အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ကာရဏံ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ သော တံ ဒမေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကူဋဿော အယံ မဟာရာဇာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော အဿာစရိယပုဗ္ဗကော ဒဟရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော တံ ပရိခါပိဋ္ဌေ စရန္တံ ဒိသွာ – ‘‘အနဂ္ဃော၊ ဘန္တေ၊ သိန္ဓဝပေါတကော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ကထေသိ။ သစေ ရာဇာ ဇာနေယျ၊ မင်္ဂလဿံ နံ ကရေယျာတိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော၊ တာတ၊ ရာဇာ အပ္ပေဝ နာမ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒေယျ ရညော ကထေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ၊ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အနဂ္ဃော သိန္ဓဝပေါတကော အတ္ထီ’’တိ ကထေသိ။ တယာ ဒိဋ္ဌော ၊ တာတာတိ? အာမ၊ မဟာရာဇာတိ။ ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? တုမှာကံ ဘုဉ္ဇနကသုဝဏ္ဏထာလေ တုမှာကံ ဘုဉ္ဇနကဘတ္တံ တုမှာကံ ပိဝနကရသော တုမှာကံ ဂန္ဓာ တုမှာကံ မာလာတိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ ဒါပေသိ။ ဒဟရော ဂါဟာပေတွာ အဂမာသိ။

အဿော ဂန္ဓံ ဃာယိတွာဝ ‘‘မယှံ ဂုဏဇာနနကအာစရိယော အတ္ထိ မညေ’’တိ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော ဂန္တွာ ‘‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ အဿော အာဂန္တွာ သုဝဏ္ဏထာလေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ၊ ရသံ ပိဝိ။ အထ နံ ဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပိတွာ ရာဇပိဠန္ဓနံ ပိဠန္ဓိတွာ ‘‘ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သော ဒဟရဿ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ မင်္ဂလဿဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော – ‘‘အယံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အနဂ္ဃော သိန္ဓဝပေါတကော၊ ဣမိနာဝ နံ နိယာမေန ကတိပါဟံ ပဋိဇဂ္ဂါပေဟီ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိ။

အထ ကတိပါဟဿ အစ္စယေန အာဂန္တွာ အဿဿ အာနုဘာဝံ ပဿိဿသိ၊ မဟာရာဇာတိ။ သာဓု အာစရိယ ကုဟိံ ဌတွာ ပဿာမာတိ? ဥယျာနံ ဂစ္ဆ၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ အဿံ ဂါဟာပေတွာ အဂမာသိ။ ဒဟရော အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ‘‘ဧတံ ရုက္ခံ အနုပရိယာဟီ’’တိ အဿဿ သညံ အဒါသိ။ အဿော ပက္ခန္ဒိတွာ ရုက္ခံ အနုပရိဂန္တွာ အာဂတော။ ရာဇာ နေဝ ဂစ္ဆန္တံ န အာဂစ္ဆန္တံ အဒ္ဒသ။ ဒိဋ္ဌော တေ၊ မဟာရာဇာတိ? န ဒိဋ္ဌော၊ တာတာတိ။ ဝလဉ္ဇကဒဏ္ဍံ ဧတံ ရုက္ခံ နိဿာယ ဌပေထာတိ ဝတွာ အစ္ဆရံ ပဟရိ ‘‘ဝလဉ္ဇကဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဧဟီ’’တိ။ အဿော ပက္ခန္ဒိတွာ မုခေန ဂဟေတွာ အာဂတော။ ဒိဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ၊ တာတာတိ။

ပုန အစ္ဆရံ ပဟရိ ‘‘ဥယျာနဿ ပါကာရမတ္ထကေန စရိတွာ ဧဟီ’’တိ။ အဿော တထာ အကာသိ။ ဒိဋ္ဌော၊ မဟာရာဇာတိ။ န ဒိဋ္ဌော၊ တာတာတိ။ ရတ္တကမ္ဗလံ အာဟရာပေတွာ အဿဿ ပါဒေ ဗန္ဓာပေတွာ တထေဝ သညံ အဒါသိ။ အဿော ဥလ္လင်္ဃိတွာ ပါကာရမတ္ထကေန အနုပရိယာယိ။ ဗလဝတာ ပုရိသေန အာဝိဉ္ဆနအလာတဂ္ဂိသိခါ ဝိယ ဥယျာနပါကာရမတ္ထကေ ပညာယိတ္ထ။ အဿော ဂန္တွာ သမီပေ ဌိတော။ ဒိဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ၊ တာတာတိ။ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိပါကာရမတ္ထကေ အနုပရိယာဟီတိ သညံ အဒါသိ။

ပုန ‘‘ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ ပဒုမပတ္တေသု စာရိကံ စရာဟီ’’တိ သညံ အဒါသိ။ ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ သဗ္ဗပဒုမပတ္တေ စရိတွာ အဂမာသိ၊ ဧကံ ပတ္တမ္ပိ အနက္ကန္တံ ဝါ ဖာလိတံ ဝါ ဆိန္ဒိတံ ဝါ ခဏ္ဍိတံ ဝါ နာဟောသိ။ ဒိဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ၊ တာတာတိ။ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ တံ ဟတ္ထတလံ ဥပနာမေသိ။ ဓာတူပတ္ထဒ္ဓါ လင်္ဃိတွာ ဟတ္ထတလေ အဋ္ဌာသိ။ ဒိဋ္ဌံ၊ မဟာရာဇာတိ? ဒိဋ္ဌံ၊ တာတာတိ။ ဧဝံ ဥတ္တမဟယော ဧဝ ဥတ္တမကာရဏာယ ဥတ္တမဇဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ။

ဥတ္တမေ သာခလျေတိ မုဒုဝါစာယ။ မုဒုဝါစာယ ဟိ၊ ‘‘တာတ၊ တွံ မာ စိန္တယိ၊ ရညော မင်္ဂလဿော ဘဝိဿသိ၊ ရာဇဘောဇနာဒီနိ လဘိဿသီ’’တိ ဥတ္တမဟယကာရဏံ ကာရေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမေ သာခလျေ’’တိ။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရညော ဥပဘောဂေါ။ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထံ ဝိယ ပါဒံ ဝိယ အနောဟာယေဝ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အင်္ဂန္တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ စတူသု ဝါ သေနင်္ဂေသု ဧကံ အင်္ဂံ ဟောတိ။

အသေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ အရဟတ္တဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ တံသမ္ပယုတ္တာဝ။ သမ္မာဉာဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ။ ဌပေတွာ ပန အဋ္ဌ ဖလင်္ဂါနိ သေသာ ဓမ္မာ ဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဟေတွာ နိဋ္ဌာပိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ ဧဝံမေ သုတန္တိ လဋုကိကောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ယေန သော ဝနသဏ္ဍောတိ အယမ္ပိ မဟာဥဒါယိတ္ထေရော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံယေဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ သဒ္ဓိံ ပဋိက္ကမိ။ တသ္မာ ယေန သော ဘဂဝတာ ဥပသင်္ကမန္တော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပဟတ္တာတိ အပဟာရကော။ ဥပဟတ္တာတိ ဥပဟာရကော။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော။

၁၄၉။ ယံဘဂဝါတိ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ။ ဣင်္ဃာတိ အာဏတ္တိယံ နိပါတော။ အညထတ္တန္တိ စိတ္တဿ အညထတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ န ဘဂဝန္တံ ပဋိစ္စ၊ ဧဝရူပံ ပန ပဏီတဘောဇနံ အလဘန္တာ ကထံ ယာပေဿာမာတိ ဧဝံ ပဏီတဘောဇနံ ပဋိစ္စ အဟောသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ရတ္တိဘောဇနဿ ပဏီတဘာဝံ ဒဿေတိ။ သူပေယျန္တိ သူပေန ဥပနေတဗ္ဗံ မစ္ဆမံသကဠီရာဒိ။ သမဂ္ဂါ ဘုဉ္ဇိဿာမာတိ ဧကတော ဘုဉ္ဇိဿာမ။ သင်္ခတိယောတိ အဘိသင်္ခါရိကခါဒနီယာနိ။ သဗ္ဗာ တာ ရတ္တိန္တိ သဗ္ဗာ တာ သင်္ခတိယော ရတ္တိံယေဝ ဟောန္တိ၊ ဒိဝါ ပန အပ္ပာ ပရိတ္တာ ထောကိကာ ဟောန္တီတိ။ မနုဿာ ဟိ ဒိဝါ ယာဂုကဉ္ဇိယာဒီဟိ ယာပေတွာပိ ရတ္တိံ ယထာသတ္တိ ယထာပဏီတမေဝ ဘုဉ္ဇန္တိ။

ပုန ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ရတ္တိ ဝိကာလဘောဇနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ဗဟလန္ဓကာရေ။ မာဏဝေဟီတိ စောရေဟိ။ ကတကမ္မေဟီတိ ကတစောရကမ္မေဟိ။ စောရာ ကိရ ကတကမ္မာ ယံ နေသံ ဒေဝတံ အာယာစိတွာ ကမ္မံ နိပ္ဖန္နံ၊ တဿ ဥပဟာရတ္ထာယ မနုဿေ မာရေတွာ ဂလလောဟိတာဒီနိ ဂဏှန္တိ။ တေ အညေသု မနုဿေသု မာရိယမာနေသု ကောလာဟလာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ၊ ပဗ္ဗဇိတံ ပရိယေသန္တော နာမ နတ္ထီတိ မညမာနာ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ မာရေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အကတကမ္မေဟီတိ အဋဝိတော ဂါမံ အာဂမနကာလေ ကမ္မနိပ္ဖန္နတ္ထံ ပုရေတရံ ဗလိကမ္မံ ကာတုကာမေဟိ။ အသဒ္ဓမ္မေန နိမန္တေတီတိ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု အဇ္ဇေကရတ္တိံ ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဓ ဝသိတွာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ သွေ ဂမိဿသီ’’တိ မေထုနဓမ္မေန နိမန္တေတိ။

ပုန ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကာရဏံ ကထေတိ။ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယာတိ ဝိဇ္ဇုဝိဇ္ဇောတနက္ခဏေ ။ ဝိဿရမကာသီတိ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။ အဘုမ္မေတိ ဘူ’တိ ဝဍ္ဎိ၊ အဘူ’တိ အဝဍ္ဎိ၊ ဝိနာသော မယှန္တိ အတ္ထော။ ပိသာစော ဝတ မန္တိ ပိသာစော မံ ခါဒိတုံ အာဂတော ဝတ။ အာတုမာရီ မာတုမာရီတိ ဧတ္ထ အာတူတိ ပိတာ၊ မာတူတိ မာတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဿ ပိတာ ဝါ မာတာ ဝါ အတ္ထိ၊ တံ မာတာပိတရော အမှာကံ ပုတ္တကောတိ ယထာ တထာ ဝါ ဥပ္ပာဒေတွာ ယံကိဉ္စိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သယာပေန္တိ။ သော ဧဝံ ရတ္တိံ ပိဏ္ဍာယ န စရတိ။ တုယှံ ပန မာတာပိတရော မတာ မညေ၊ တေန ဧဝံ စရသီတိ။

၁၅၀။ ဧဝမေဝါတိ ဧဝမေဝ ကိဉ္စိ အာနိသံသံ အပဿန္တာ နိက္ကာရဏေနေဝ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဂရဟန္တော အာဟ။ တတ္ထ အာဟံသူတိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ပနိမဿာတိ ဣမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဟေတု ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ နာမ၊ နနု အပဿန္တေန ဝိယ အသုဏန္တေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ဩရမတ္တကဿာတိ ပရိတ္တမတ္တကဿ။ အဓိသလ္လိခတေဝါယန္တိ အယံ သမဏော နဝနီတံ ပိသန္တော ဝိယ ပဒုမနာဠသုတ္တံ ကကစေန ဩက္ကန္တန္တော ဝိယ အတိသလ္လေခတိ၊ အတိဝါယာမံ ကရောတိ။ သိက္ခာကာမာတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော ဝိယ သိက္ခာကာမာ၊ တေသု စ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တေသဉှိ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သစေ ဧတေ ‘အပ္ပမတ္တကမေတံ၊ ဟရထ ဘဂဝါ’တိ ဝဒေယျုံ၊ ကိံ သတ္ထာ န ဟရေယျ။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ‘ဧဝံ ဘဂဝါ၊ သာဓု ဘဂဝါ၊ ပညပေထ ဘဂဝါ’တိ အတိရေကတရံ ဥဿာဟံ ပဋိလဘန္တီ’’တိ။ တသ္မာ တေသု အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။

တေသန္တိ တေသံ ဧကစ္စာနံ မောဃပုရိသာနံ။ တန္တိ တံ အပ္ပမတ္တကံ ပဟာတဗ္ဗံ။ ထူလော ကလိင်္ဂရောတိ ဂလေ ဗဒ္ဓံ မဟာကဋ္ဌံ ဝိယ ဟောတိ။ လဋုကိကာ သကုဏိကာတိ စာတကသကုဏိကာ။ သာ ကိရ ရဝသတံ ရဝိတွာ နစ္စသတံ နစ္စိတွာ သကိံ ဂေါစရံ ဂဏှာတိ။ အာကာသတော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတံ ပန နံ ဒိသွာ ဝစ္ဆပါလကာဒယော ကီဠနတ္ထံ ပူတိလတာယ ဗန္ဓန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အာဂမေတီတိ ဥပေတိ။ တဉှိ တဿာတိ တံ ပူတိလတာဗန္ဓနံ တဿာ အပ္ပသရီရတာယ စေဝ အပ္ပထာမတာယ စ ဗလဝဗန္ဓနံ နာမ၊ မဟန္တံ နာဠိကေရရဇ္ဇု ဝိယ ဒုစ္ဆိဇ္ဇံ ဟောတိ။ တေသန္တိ တေသံ မောဃပုရိသာနံ သဒ္ဓါမန္ဒတာယ စ ပညာမန္ဒတာယ စ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ နာမ၊ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမတ္တကမ္ပိ မဟန္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု ဝိယ ဒုပ္ပဇဟံ ဟောတိ။

၁၅၁။ သုက္ကပက္ခေ ပဟာတဗ္ဗဿာတိ ကိံ ဣမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ဟေတု ဘဂဝတာ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ ယဿ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ။ နနု ဧဝံ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ ဉတွာပိ ပဟာတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ အပ္ပောဿုက္ကာတိ အနုဿုက္ကာ။ ပန္နလောမာတိ ပတိတလောမာ၊ န တဿ ပဟာတဗ္ဗဘယေန ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမာ။ ပရဒတ္တဝုတ္တာတိ ပရေဟိ ဒိန္နဝုတ္တိနော၊ ပရတော လဒ္ဓေန ယာပေန္တာတိ အတ္ထော။ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီတိ အပစ္စာသီသနပက္ခေ ဌိတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ မိဂေါ ဟိ ပဟာရံ လဘိတွာ မနုဿာဝါသံ ဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ဝဏတေလံ ဝါ လဘိဿာမီတိ အဇ္ဈာသယံ အကတွာ ပဟာရံ လဘိတွာဝ အဂါမကံ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဟဋဋ္ဌာနံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ နိပတိတွာ ဖာသုဘူတကာလေ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ မိဂါ အပစ္စာသီသနပက္ခေ ဌိတာ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ တဉှိ တဿာတိ တံ ဝရတ္တဗန္ဓနံ တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ မဟာသရီရတာယ စေဝ မဟာထာမတာယ စ ဒုဗ္ဗလဗန္ဓနံ နာမ။ ပူတိလတာ ဝိယ သုဆိဇ္ဇံ ဟောတိ။ တေသံ တန္တိ တေသံ တံ ကုလပုတ္တာနံ သဒ္ဓါမဟန္တတာယ စ ပညာမဟန္တတာယ စ မဟန္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထုပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမတ္တကံ ဝိယ သုပ္ပဇဟံ ဟောတိ။

၁၅၂။ ဒလိဒ္ဒေါတိ ဒါလိဒ္ဒိယေန သမန္နာဂတော။ အဿကောတိ နိဿကော။ အနာဠှိယောတိ အနဍ္ဎော။ အဂါရကန္တိ ခုဒ္ဒကဂေဟံ။ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂန္တိ ယဿ ဂေဟယဋ္ဌိယော ပိဋ္ဌိဝံသတော မုစ္စိတွာ မဏ္ဍလေ လဂ္ဂါ၊ မဏ္ဍလတော မုစ္စိတွာ ဘူမိယံ လဂ္ဂါ။ ကာကာတိဒါယိန္တိ ယတ္ထ ကိဉ္စိဒေဝ ဘုဉ္ဇိဿာမာတိ အန္တော နိသိန္နကာလေ ဝိသုံ ဒွါရကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ၊ တတော တတော ကာကာ ပဝိသိတွာ ပရိဝါရေန္တိ။ သူရကာကာ ဟိ ပလာယနကာလေ စ ယထာသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ နိက္ခမိတွာ ပလာယန္တိ။ နပရမရူပန္တိ န ပုညဝန္တာနံ ဂေဟံ ဝိယ ဥတ္တမရူပံ။ ခဋောပိကာတိ ဝိလီဝမဉ္စကော။ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါတိ ဩဏတုဏ္ဏတာ။ ဓညသမဝါပကန္တိ ဓညဉ္စ သမဝါပကဉ္စ။ တတ္ထ ဓညံ နာမ ကုဒြူသကော။ သမဝါပကန္တိ လာဗုဗီဇကုမ္ဘဏ္ဍဗီဇကာဒိ ဗီဇဇာတံ။ နပရမရူပန္တိ ယထာ ပုညဝန္တာနံ ဂန္ဓသာလိဗီဇာဒိ ပရိသုဒ္ဓံ ဗီဇံ၊ န ဧဝရူပံ။ ဇာယိကာတိ ကပဏဇာယာ။ နပရမရူပါတိ ပစ္ဆိသီသာ လမ္ဗတ္ထနီ မဟောဒရာ ပိသာစာ ဝိယ ဗီဘစ္ဆာ။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ။ သော ဝတဿံ၊ ယောဟန္တိ သော ဝတာဟံ ပုရိသော နာမ အဿံ၊ ယော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။

သော န သက္ကုဏေယျာတိ သော ဧဝံ စိန္တေတွာပိ ဂေဟံ ဂန္တွာ – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လာဘဂရုကာ ဒုက္ကရာ ဒုရာသဒါ၊ သတ္တပိ အဋ္ဌပိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယထာဓောတေနေဝ ပတ္တေန အာဂန္တဗ္ဗမ္ပိ ဟောတိ ၊ ဧဝံ ယာပေတုံ အသက္ကောန္တဿ မေ ပုန အာဂတဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တိဏဝလ္လိဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ နာမ ဒုဿမောဓာနိယာ၊ ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ ဝီမံသတိ။ အထဿ တံ အဂါရကံ ဝေဇယန္တပါသာဒေါ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ အထဿ ခဋောပိကံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဣမံ ဝိသင်္ခရိတွာ ဥဒ္ဓနာလာတံ ကရိဿန္တိ၊ ပုန အဋ္ဋနိပါဒဝိလီဝါဒီနိ လဒ္ဓဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ၊ ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ သိရိသယနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တတော ဓညကုမ္ဘိံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ အယံ ဃရဏီ ဣမံ ဓညံ တေန တေန သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိဿတိ။ ပုန အာဂတေန ဇီဝိတဝုတ္တိ နာမ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ အဍ္ဎတေဠသာနိ ကောဋ္ဌာဂါရသတာနိ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တတော မာတုဂါမံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဣမံ ဟတ္ထိဂေါပကော ဝါ အဿဂေါပကော ဝါ ယော ကောစိ ပလောဘေဿတိ၊ ပုန အာဂတေန ဘတ္တပါစိကာ နာမ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဟောတိ၊ ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ ရူပိနီ ဒေဝီ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘‘သော န သက္ကုဏေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၅၃။ နိက္ခဂဏာနန္တိ သုဝဏ္ဏနိက္ခသတာနံ။ စယောတိ သန္တာနတော ကတသန္နိစယော။ ဓညဂဏာနန္တိ ဓညသကဋသတာနံ။

၁၅၄။ စတ္တာရောမေ၊ ဥဒါယိ၊ ပုဂ္ဂလာတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဟေဋ္ဌာ ‘‘တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တိ၊ တေ တဉ္စေဝ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ပဇဟနကာ စ အပ္ပဇဟနကာ စ ရာသိဝသေန ဒဿိတာ၊ န ပါဋိယေက္ကံ ဝိဘတ္တာ။ ဣဒါနိ ယထာ နာမ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထံ ဂတော ပုရိသော ပဋိပါဋိယာ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ပုန နိဝတ္တိတွာ ဝင်္ကဉ္စ ပဟာယ ကမ္မေ ဥပနေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ ဂဏှာတိ၊ ဧဝမေဝ အပ္ပဇဟနကေ ဆဍ္ဍေတွာ အဗ္ဗောဟာရိကေ ကတွာ ပဇဟနကပုဂ္ဂလာ စတ္တာရော ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

ဥပဓိပဟာနာယာတိ ခန္ဓုပဓိကိလေသုပဓိအဘိသင်္ခါရုပဓိကာမဂုဏူပဓီတိ ဣမေသံ ဥပဓီနံ ပဟာနာယ။ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာတိ ဥပဓိအနုဓာဝနကာ။ သရသင်္ကပ္ပာတိ ဧတ္ထ သရန္တိ ဓာဝန္တီတိ သရာ။ သင်္ကပ္ပေန္တီတိ သင်္ကပ္ပာ။ ပဒဒွယေနပိ ဝိတက္ကာယေဝ ဝုတ္တာ။ သမုဒါစရန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝတ္တန္တိ။ သံယုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ သံယုတ္တော။ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာတိ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာ ။ ကဒါစိ ကရဟစီတိ ဗဟုကာလံ ဝီတိဝတ္တေတွာ။ သတိသမ္မောသာတိ သတိသမ္မောသေန။ နိပါတောတိ အယောကဋာဟမှိ ပတနံ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘နပ္ပဇဟတိ၊ ပဇဟတိ၊ ခိပ္ပံ ပဇဟတီ’’တိ တယော ရာသယော ဒဿိတာ။ တေသု စတ္တာရော ဇနာ နပ္ပဇဟန္တိ နာမ၊ စတ္တာရော ပဇဟန္တိ နာမ၊ စတ္တာရော ခိပ္ပံ ပဇဟန္တိ နာမ။

တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော သောတာပန္နော သကဒါဂါမီ အနာဂါမီတိ ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ နပ္ပဇဟန္တိ နာမ။ ပုထုဇ္ဇနာဒယော တာဝ မာ ပဇဟန္တု၊ အနာဂါမီ ကထံ န ပဇဟတီတိ? သောပိ ဟိ ယာဝဒေဝဿ ဘဝလောဘော အတ္ထိ၊ တာဝ အဟောသုခံ အဟောသုခန္တိ အဘိနန္ဒတိ။ တသ္မာ နပ္ပဇဟတိ နာမ။ ဧတေယေဝ ပန စတ္တာရော ဇနာ ပဇဟန္တိ နာမ။ သောတာပန္နာဒယော တာဝ ပဇဟန္တု၊ ပုထုဇ္ဇနော ကထံ ပဇဟတီတိ? အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဟိ သတိသမ္မောသေန သဟသာ ကိလေသေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘မာဒိသဿ နာမ ဘိက္ခုနော ကိလေသော ဥပ္ပန္နော’’တိ သံဝေဂံ ကတွာ ဝီရိယံ ပဂ္ဂယှ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂေန ကိလေသေ သမုဂ္ဃာတေတိ။ ဣတိ သော ပဇဟတိ နာမ။ တေယေဝ စတ္တာရော ခိပ္ပံ ပဇဟန္တိ နာမ။ တတ္ထ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၈ အာဒယော)၊ ဣန္ဒြိယဘာဝနေတိ (မ။ နိ။ ၃။၄၅၃ အာဒယော) ဣမေသု သုတ္တေသု ကိဉ္စာပိ တတိယဝါရော ဂဟိတော၊ ပဉှော ပန ဒုတိယဝါရေနေဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပဓိဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စ ခန္ဓာ ဥပဓိ နာမ။ တံ ဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ကိလေသုပဓိနာ နိရုပဓိ ဟောတိ၊ နိဂ္ဂဟဏော နိတဏှောတိ အတ္ထော။ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။

၁၅၅။ ဧဝံ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ယေ ပဇဟန္တိ၊ တေ ‘‘ဣမေ နာမ ဧတ္တကေ ကိလေသေ ပဇဟန္တိ’’။ ယေ နပ္ပဇဟန္တိ၊ တေပိ ‘‘ဣမေ နာမ ဧတ္တကေ ကိလေသေ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ဒဿေတုံ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ ဥဒါယိ ကာမဂုဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မိဠှသုခန္တိ အသုစိသုခံ။ အနရိယသုခန္တိ အနရိယေဟိ သေဝိတသုခံ။ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ဧတဿ သုခဿ ပဋိလာဘတောပိ ဝိပါကတောပိ ဘာယိတဗ္ဗံ။ နေက္ခမ္မသုခန္တိ ကာမတော နိက္ခန္တသုခံ။ ပဝိဝေကသုခန္တိ ဂဏတောပိ ကိလေသတောပိ ပဝိဝိတ္တသုခံ။ ဥပသမသုခန္တိ ရာဂါဒိဝူပသမတ္ထာယ သုခံ။ သမ္ဗောဓသုခန္တိ မဂ္ဂသင်္ခါတဿ သမ္ဗောဓဿ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သုခံ။ န ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ဧတဿ သုခဿ ပဋိလာဘတောပိ ဝိပါကတောပိ န ဘာယိတဗ္ဗံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗမေဝေတံ။

၁၅၆။ ဣဉ္ဇိတသ္မိံဝဒါမီတိ ဣဉ္ဇနံ စလနံ ဖန္ဒနန္တိ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိန္တိ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတံ။ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိန္တိ ယေ ဧတေ အနိရုဒ္ဓါ ဝိတက္ကဝိစာရာ၊ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတံ။ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနိဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမီတိ ဣဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အနိဉ္ဇနံ အစလနံ နိပ္ဖန္ဒနန္တိ ဝဒါမိ။

အနလန္တိ ဝဒါမီတိ အကတ္တဗ္ဗအာလယန္တိ ဝဒါမိ၊ တဏှာလယော ဧတ္ထ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ အနလံ အပရိယတ္တံ၊ န ဧတ္တာဝတာ အလမေတန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ နေဝသညာနာသညာယတနဿာပီတိ ဧဝရူပါယပိ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ပဟာနမေဝ ဝဒါမိ။ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါတိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဝါ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝါ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒေသနာ ပန နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ နိဋ္ဌာပိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၇။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စာတုမသုတ္တံ။ တတ္ထ စာတုမာယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနီတိ အဓုနာ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ သတာနိ။ ထေရာ ကိရ စိန္တေသုံ – ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ ဒသဗလံ အဒိသွာဝ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဧတေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿေဿာမ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော အတ္တနော ယထာဥပနိဿယေန ပတိဋ္ဌဟိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂတာ။ ပဋိသမ္မောဒမာနာတိ ‘‘ကစ္စာဝုသော၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒိံ ပဋိသန္ထာရကထံ ကုရုမာနာ။ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာတိ အတ္တနော အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ပုစ္ဆိတွာ ဒွါရဝါတပါနာနိ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌကဋသာရကာဒီနိ နီဟရိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ယထာဋ္ဌာနေ သဏ္ဌာပယမာနာ။ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာတိ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ မေ ပတ္တံ ဌပေထ၊ ဣဒံ စီဝရံ၊ ဣဒံ ထာလကံ၊ ဣဒံ ဥဒကတုမ္ဗံ၊ ဣမံ ကတ္တရယဋ္ဌိန္တိ ဧဝံ သမဏပရိက္ခာရေ သင်္ဂေါပယမာနာ။

ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥစ္စံ၊ ပတ္ထဋတ္တာ မဟန္တံ အဝိနိဗ္ဘောဂသဒ္ဒံ ကရောန္တာ။ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေတိ ကေဝဋ္ဋာနံ မစ္ဆပစ္ဆိဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ – ‘‘ဣဓ အညံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေဟိ၊ ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေဟိ၊ ဧတဿ တေ မဟာ ဒိန္နော၊ မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆဂဟဏတ္ထံ ဇာလေ ပက္ခိတ္တေပိ တသ္မိံ ဌာနေ ကေဝဋ္ဋာ စေဝ အညေ စ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န ပဝိဋ္ဌော၊ ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တမ္ပိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပဏာမေမီတိ နီဟရာမိ။ န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ တုမှေ မာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောထ၊ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝသန္တာ ကိံ နာမ သာရုပ္ပံ ကရိဿထ၊ တုမှာဒိသာနံ မမ သန္တိကေ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ တေသု ဧကဘိက္ခုပိ ‘‘ဘဂဝါ တုမှေ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန အမှေ ပဏာမေထာ’’တိ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ၊ သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိံသု။ ဧဝံ ပန တေသံ အဟောသိ ‘‘မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမ၊ ဓမ္မကထံ သောဿာမ၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဝသိဿာမာတိ အာဂတာ။ ဧဝရူပဿ ပန ဂရုနော သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ မဟာသဒ္ဒံ ကရိမှာ၊ အမှာကမေဝ ဒေါသောယံ၊ ပဏာမိတမှာ၊ န နော လဒ္ဓံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဝတ္ထုံ၊ န သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရံ ဩလောကေတုံ၊ န မဓုရဿရေန ဓမ္မံ သောတု’’န္တိ။ တေ ဗလဝဒေါမနဿဇာတာ ဟုတွာ ပက္ကမိံသု။

၁၅၈။ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ တေ ကိရ သကျာ အာဂမနသမယေပိ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ပဿိံသု။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတေ ဘိက္ခူ ပဝိသိတွာဝ ပဋိနိဝတ္တာ၊ ဇာနိဿာမ တံ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံသု။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ကဟံ ပန တုမှေတိ တုမှေ ဣဒါနေဝ အာဂန္တွာ ကဟံ ဂစ္ဆထ၊ ကိံ တုမှာကံ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဥဒါဟု ဒသဗလဿာတိ? တေသံ ပန ဘိက္ခူနံ၊ – ‘‘အာဝုသော၊ မယံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂတာ၊ ဒိဋ္ဌော နော ဘဂဝါ၊ ဣဒါနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝစနပရိဟာရော အတ္ထိ၊ ဧဝရူပံ ပန လေသကပ္ပံ အကတွာ ယထာဘူတမေဝ အာရောစေတွာ ဘဂဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော ပဏာမိတောတိ အာဟံသု။ တေ ပန ရာဇာနော သာသနေ ဓုရဝဟာ၊ တသ္မာ စိန္တေသုံ – ‘‘ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စသု ဘိက္ခုသတေသု ဂစ္ဆန္တေသု ဘဂဝတော ပါဒမူလံ ဝိဂစ္ဆိဿတိ၊ ဣမေသံ နိဝတ္တနာကာရံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ တေန ဟာယသ္မန္တောတိအာဒိမာဟံသု။ တေသုပိ ဘိက္ခူသု ‘‘မယံ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန ပဏာမိတာ၊ န မယံ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဧကဘိက္ခုပိ ပဋိပ္ဖရိတော နာမ နာဟောသိ၊ သဗ္ဗေ ပန သမကံယေဝ၊ ‘‘ဧဝမာဝုသော၊’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။

၁၅၉။ အဘိနန္ဒတူတိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာဂမနံ ဣစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒတု။ အဘိဝဒတူတိ ဧတု ဘိက္ခုသင်္ဃောတိ ဧဝံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တော အဘိဝဒတု။ အနုဂ္ဂဟိတောတိ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန စ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန စ အနုဂ္ဂဟိတော။ အညထတ္တန္တိ ဒသဗလဿ ဒဿနံ န လဘာမာတိ ပသာဒညထတ္တံ ဘဝေယျ။ ဝိပရိဏာမောတိ ပသာဒညထတ္တေန ဝိဗ္ဘမန္တာနံ ဝိပရိဏာမညထတ္တံ ဘဝေယျ။ ဗီဇာနံ တရုဏာနန္တိ တရုဏသဿာနံ။ သိယာ အညထတ္တန္တိ ဥဒကဝါရကာလေ ဥဒကံ အလဘန္တာနံ မိလာတဘာဝေန အညထတ္တံ ဘဝေယျ၊ သုဿိတွာ မိလာတဘာဝံ အာပဇ္ဇနေန ဝိပရိဏာမော ဘဝေယျ။ ဝစ္ဆကဿ ပန ခီရပိပါသာယ သုဿနံ အညထတ္တံ နာမ၊ သုဿိတွာ ကာလကိရိယာ ဝိပရိဏာမော နာမ။

၁၆၀။ ပသာဒိတော ဘဂဝါတိ ထေရော ကိရ တတ္ထ နိသိန္နောဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဗြဟ္မာနံ အာဂတံ အဒ္ဒသ ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ စ အာယာစနသဒ္ဒံ သုဏိ၊ စေတောပရိယဉာဏေန ဘဂဝတော ပသန္နဘာဝံ အညာသိ။ တသ္မာ – ‘‘ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ ပက္ကောသိယမာနာနံ ဂမနံ နာမ န ဖာသုကံ၊ ယာဝ သတ္ထာ န ပေသေတိ၊ တာဝဒေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ အပ္ပောဿုက္ကောတိ အညေသု ကိစ္စေသု အနုဿုက္ကော ဟုတွာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရန္တိ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရံ အနုယုတ္တော မညေ ဘဂဝါ ဝိဟရိတုကာမော၊ သော ဣဒါနိ ယထာရုစိယာ ဝိဟရိဿတီတိ ဧဝံ မေ အဟောသီတိ ဝဒတိ။ မယမ္ပိဒါနီတိ မယံ ပရံ ဩဝဒမာနာ ဝိဟာရတော နိက္ကဍ္ဎိတာ၊ ကိံ အမှာကံ ပရောဝါဒေန။ ဣဒါနိ မယမ္ပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရေနေဝ ဝိဟရိဿာမာတိ ဒီပေတိ။ ထေရော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိရဒ္ဓါ အတ္တနော ဘာရဘာဝံ န အညာသိ။ အယဉှိ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဒွိန္နမ္ပိ မဟာထေရာနံ ဘာရော၊ တေန နံ ပဋိသေဓေန္တော ဘဂဝါ အာဂမေဟီတိအာဒိမာဟ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန အတ္တနော ဘာရဘာဝံ အညာသိ။ တေနဿ ဘဂဝါ သာဓုကာရံ အဒါသိ။

၁၆၁။ စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဣမသ္မိံ သာသနေ စတ္တာရိ ဘယာနိ။ ယော တာနိ အဘီတော ဟောတိ၊ သော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ သက္ကောတိ။ ဣတရော ပန န သက္ကောတီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဥဒကောရောဟန္တေတိ ဥဒကံ ဩရောဟန္တေ ပုဂ္ဂလေ။ ကုမ္ဘီလဘယန္တိ သုံသုမာရဘယံ။ သုသုကာဘယန္တိ စဏ္ဍမစ္ဆဘယံ။

၁၆၂။ ကောဓုပါယာသဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော ဦမီသု ဩသီဒိတွာ မရတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကောဓုပါယာသေ ဩသီဒိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ကောဓုပါယာသော ‘‘ဦမိဘယ’’န္တိ ဝုတ္တော။

၁၆၃။ ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော ကုမ္ဘီလေန ခါဒိတော မရတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဩဒရိကတ္တေန ခါဒိတော ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ဩဒရိကတ္တံ ‘‘ကုမ္ဘီလဘယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၆၄။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေနာတိ သီသပ္ပစာလကာဒိကရဏေန အရက္ခိတကာယော ဟုတွာ။ အရက္ခိတာယ ဝါစာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လဘာသနာဒိဝသေန အရက္ခိတဝါစော ဟုတွာ။ အနုပဋ္ဌိတာယသတိယာတိ ကာယဂတာသတိံ အနုပဋ္ဌာပေတွာ။ အသံဝုတေဟီတိ အပိဟိတေဟိ။ ပဉ္စန္နေတံကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော အာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ မရတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပဉ္စကာမဂုဏာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ‘‘အာဝဋ္ဋဘယ’’န္တိ ဝုတ္တာ။

၁၆၅။ အနုဒ္ဓံသေတီတိ ကိလမေတိ မိလာပေတိ။ ရာဂါနုဒ္ဓံသေနာတိ ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန။ မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော စဏ္ဍမစ္ဆံ အာဂမ္မ လဒ္ဓပ္ပဟာရော မရတိ၊ ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ မာတုဂါမံ အာဂမ္မ ဥပ္ပန္နကာမရာဂေါ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ မာတုဂါမော ‘‘သုသုကာဘယ’’န္တိ ဝုတ္တော။

ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ ယထာ ဥဒကံ အနောရောဟန္တဿ ဥဒကံ နိဿာယ အာနိသံသော နတ္ထိ၊ ဥဒကပိပါသာယ ပိပါသိတော စ ဟောတိ ရဇောဇလ္လေန ကိလိဋ္ဌသရီရော စ၊ ဧဝမေဝံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ သာသနေ အပဗ္ဗဇန္တဿာပိ ဣမံ သာသနံ နိဿာယ အာနိသံသော နတ္ထိ၊ တဏှာပိပါသာယ ပိပါသိတော စ ဟောတိ ကိလေသရဇေန သံကိလိဋ္ဌစိတ္တော စ။ ယထာ ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘယာနိ အဘာယိတွာ ဥဒကံ ဩရောဟန္တဿ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာနိသံသော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣမာနိ အဘာယိတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဿာပိ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာနိသံသော ဟောတိ။ ထေရော ပနာဟ – ‘‘စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ ဥဒကံ အနောတရန္တော သောတံ ဆိန္ဒိတွာ ပရတီရံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ အဘာယိတွာ ဩတရန္တော သက္ကောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘာယိတွာ သာသနေ အပဗ္ဗဇန္တောပိ တဏှာသောတံ ဆိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗာနပါရံ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကောတိ၊ အဘာယိတွာ ပဗ္ဗဇန္တော ပန သက္ကောတီ’’တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန နိဋ္ဌာပိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ နဠကပါနသုတ္တံ။ တတ္ထ နဠကပါနေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဝါနရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော၊ မဟာကာယော ကပိရာဇာ အနေကဝါနရသဟဿပရိဝုတော ပဗ္ဗတပါဒေ ဝိစရတိ။ ပညဝါ ခေါ ပန ဟောတိ မဟာပုညော။ သော ပရိသံ ဧဝံ ဩဝဒတိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗတပါဒေ တာတာ၊ ဝိသဖလာနိ နာမ ဟောန္တိ၊ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ ပေါက္ခရဏိယော နာမ ဟောန္တိ၊ တုမှေ ပုဗ္ဗေ ခါဒိတပုဗ္ဗာနေဝ ဖလာနိ ခါဒထ၊ ပီတပုဗ္ဗာနေဝ ပါနီယာနိ စ ပိဝထ၊ ဧတ္ထ ဝေါ မံ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အခါဒိတပုဗ္ဗာနိ ပန ဖလာနိ အပီတပုဗ္ဗာနိ စ ပါနီယာနိ မံ အပုစ္ဆိတွာ မာ ခါဒိတ္ထ မာ ပိဝိတ္ထာ’’တိ။

တေ ဧကဒိဝသံ စရမာနာ အညံ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ပါနီယံ ဩလောကေန္တာ ဧကံ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ ပေါက္ခရဏိံ ဒိသွာ သဟသာ အပိဝိတွာ သမန္တာ ပရိဝါရေတွာ မဟာသတ္တဿ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသီဒိံသု။ မဟာသတ္တော အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ တာတာ ပါနီယံ န ပိဝထာ’’တိ အာဟ။ တုမှာကံ အာဂမနံ ဩလောကေမာတိ။ သာဓု တာတာတိ သမန္တာ ပဒံ ပရိယေသမာနော ဩတိဏ္ဏပဒံယေဝ အဒ္ဒသ၊ န ဥတ္တိဏ္ဏပဒံ၊ ဒိသွာ သပရိဿယာတိ အညာသိ။ တာဝဒေဝ စ တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တအမနုဿော ဥဒကံ ဒွေဓာ ကတွာ ဥဋ္ဌာသိ သေတမုခေါ နီလကုစ္ဆိ ရတ္တဟတ္ထပါဒေါ မဟာဒါဌိကော ဝင်္ကဒါဌော ဝိရူပေါ ဗီဘစ္ဆော ဥဒကရက္ခသော။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘ကသ္မာ ပါနီယံ န ပိဝထ၊ မဓုရံ ဥဒကံ ပိဝထ၊ ကိံ တုမှေ ဧတဿ ဝစနံ သုဏာထာ’’တိ? မဟာသတ္တော အာဟ – ‘‘တွံ ဣဓ အဓိဝတ္ထော အမနုဿော’’တိ? အာမာဟန္တိ။ တွံ ဣဓ ဩတိဏ္ဏေ လဘသီတိ? အာမ လဘာမိ၊ တုမှေ ပန သဗ္ဗေ ခါဒိဿာမီတိ။ န သက္ခိဿသိ၊ ယက္ခာတိ။ ပါနီယံ ပန ပိဝိဿထာတိ? အာမ ပိဝိဿာမာတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဧကောပိ ဝေါ န မုစ္စိဿတီတိ။ ပါနီယဉ္စ ပိဝိဿာမ၊ န စ တေ ဝသံ ဂမိဿာမာတိ ဧကနဠံ အာဟရာပေတွာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဓမိ၊ သဗ္ဗော ဧကစ္ဆိဒ္ဒေါ အဟောသိ၊ တီရေ နိသီဒိတွာဝ ပါနီယံ ပိဝိ၊ သေသဝါနရာနံ ပါဋိယေက္ကေ နဠေ အာဟရာပေတွာ ဓမိတွာ အဒါသိ။ သဗ္ဗေ ယက္ခဿ ပဿန္တဿေဝ ပါနီယံ ပိဝိံသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒိသွာ ပဒမနုတ္တိဏ္ဏံ၊ ဒိသွာနော’ တရိတံ ပဒံ၊

နဠေန ဝါရိံ ပိဿာမ၊ နေဝ မံ တွံ ဝဓိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၂၀)၊

တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဇ္ဇဒိဝသာ တသ္မိံ ဌာနေ နဠာ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါဝ ဟောန္တိ။ ဣမိနာ ဟိ သဒ္ဓိံ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ စတ္တာရိ ကပ္ပဋ္ဌိယပါဋိဟာရိယာနိ နာမ – စန္ဒေ သသဗိမ္ဗံ ၊ ဝဋ္ဋကဇာတကမှိ သစ္စကိရိယဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိဿ ဂမနုပစ္ဆေဒေါ၊ ဃဋိကာရကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေဝဿ အဝဿနံ၊ တဿာ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ နဠာနံ ဧကစ္ဆိဒ္ဒဘာဝေါတိ။ ဣတိ သာ ပေါက္ခရဏီ နဠေန ပါနီယဿ ပီတတ္တာ နဠကပါနာတိ နာမံ လဘိ။ အပရဘာဂေ တံ ပေါက္ခရဏိံ နိဿာယ ဂါမော ပတိဋ္ဌာသိ၊ တဿာပိ နဠကပါနန္တေဝ နာမံ ဇာတံ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နဠကပါနေ’’တိ။ ပလာသဝနေတိ ကိံသုကဝနေ။

၁၆၇။ တဂ္ဃမယံ၊ ဘန္တေတိ ဧကံသေနေဝ မယံ၊ ဘန္တေ၊ အဘိရတာ။ အညေပိ ယေ တုမှာကံ သာသနေ အဘိရမန္တိ၊ တေ အမှေဟိ သဒိသာဝ ဟုတွာ အဘိရမန္တီတိ ဒီပေန္တိ။

နေဝ ရာဇာဘိနီတာတိအာဒီသု ဧကော ရညော အပရာဓံ ကတွာ ပလာယတိ။ ရာဇာ ကုဟိံ၊ ဘော၊ အသုကောတိ? ပလာတော ဒေဝါတိ။ ပလာတဋ္ဌာနေပိ မေ န မုစ္စိဿတိ၊ သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ၊ မုစ္စေယျာတိ ဝဒတိ။ တဿ ကောစိဒေဝ သုဟဒေါ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ တွံ သစေ ဇီဝိတုမိစ္ဆသိ၊ ပဗ္ဗဇာဟီတိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဇီဝိတံ ရက္ခမာနော စရတိ။ အယံ ရာဇာဘိနီတော နာမ။

ဧကော ပန စောရာနံ မူလံ ဆိန္ဒန္တော စရတိ။ စောရာ သုတွာ ‘‘ပုရိသာနံ အတ္ထိကဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဇာနာပေဿာမ န’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပလာယတိ။ စောရာ ပလာတောတိ သုတွာ ‘‘ပလာတဋ္ဌာနေပိ နော န မုစ္စိဿတိ၊ သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ၊ မုစ္စေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပဗ္ဗဇတိ။ အယံ စောရာဘိနီတော နာမ။

ဧကော ပန ဗဟုံ ဣဏံ ခါဒိတွာ တေန ဣဏေန အဋ္ဋော ပီဠိတော တမှာ ဂါမာ ပလာယတိ။ ဣဏသာမိကာ သုတွာ ‘‘ပလာတဋ္ဌာနေပိ နော န မုစ္စိဿတိ၊ သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ၊ မုစ္စေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပဗ္ဗဇတိ။ အယံ ဣဏဋ္ဋော နာမ။

ရာဇဘယာဒီနံ ပန အညတရေန ဘယေန ဘီတော အဋ္ဋော အာတုရော ဟုတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတော ဘယဋ္ဋော နာမ။ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒီသု ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော ပဗ္ဗဇိတော အာဇီဝိကာပကတော နာမ၊ အာဇီဝိကာယ ပကတော အဘိဘူတောတိ အတ္ထော။ ဣမေသု ပန ဧကောပိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ပဗ္ဗဇိတော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ‘‘နေဝ ရာဇာဘိနီတော’’တိအာဒိမာဟ။

ဝိဝေကန္တိ ဝိဝိစ္စ ဝိဝိတ္တော ဟုတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ကာမေဟိ စ အကုသလဓမ္မေဟိ စ ဝိဝိတ္တေန ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနသင်္ခါတံ ပီတိသုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ၊ သစေ တံ ဝိဝိစ္စ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ၊ အညံ ဝါ ဥပရိ ဒွိန္နံ ဈာနာနံ စတုန္နဉ္စ မဂ္ဂါနံ ဝသေန သန္တတရံ သုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ၊ တဿ ဣမေ အဘိဇ္ဈာဒယော စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီတိ။ တတ္ထ အရတီတိ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ တန္ဒီတိ အာလသိယဘာဝေါ။ ဧဝံ ယော ပဗ္ဗဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ တဿ ဣမေ သတ္တ ပါပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယဿ တေ ဓမ္မာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ၊ သောယေဝ သမဏကိစ္စမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ပုန ဝိဝေကံ အနုရုဒ္ဓါ…ပေ… အညံ ဝါ တတော သန္တတရန္တိ အာဟ။

ဧဝံ ကဏှပက္ခံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေနေဝ နယေန သုက္ကပက္ခံ ဒဿေတုံ ပုန ဝိဝေကန္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၆၈။ သင်္ခါယာတိ ဇာနိတွာ။ ဧကန္တိ ဧကစ္စံ။ ပဋိသေဝတီတိ သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကံ သေဝတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတီတိ သပ္ပဋိသန္ဓိကေ တာဝ ဗျာကရောတု၊ အပ္ပဋိသန္ဓိကေ ကထံ ဗျာကရောတီတိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ပုန ဘဝေ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တော ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ နာမ။

ဇနကုဟနတ္ထန္တိ ဇနဝိမှာပနတ္ထံ။ ဇနလပနတ္ထန္တိ မဟာဇနဿ ဥပလာပနတ္ထံ။ န ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဧဝံ မံ မဟာဇနော ဇာနိဿတိ၊ ဧဝံ မေ မဟာဇနဿ အန္တရေ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတီတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန န ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။ ဥဠာရဝေဒါတိ မဟန္တတုဋ္ဌိနော။

၁၆၉။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာတိ သော ပရိနိဗ္ဗုတော အာယသ္မာ ဣမဿ ဌိတဿ အာယသ္မတော။ ဧဝံသီလောတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ သီလာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ပန သမာဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ဓမ္မာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတီတိ တေန ဘိက္ခုနာ ပူရိတပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တဿ အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကတွာ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ၊ အရဟတ္တံ ပတ္တုမသက္ကောန္တဿ ပဋိပတ္တိံ ပူရယမာနဿ စရတောပိ ဖာသုဝိဟာရောယေဝ နာမ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဂေါလိယာနိသုတ္တံ။ တတ္ထ ပဒသမာစာရောတိ ဒုဗ္ဗလသမာစာရော ဩဠာရိကာစာရော၊ ပစ္စယေသု သာပေက္ခော မဟာရက္ခိတတ္ထေရော ဝိယ။ တံ ကိရ ဥပဋ္ဌာကကုလေ နိသိန္နံ ဥပဋ္ဌာကော အာဟ ‘‘အသုကတ္ထေရဿ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ ဒိန္န’’န္တိ။ သာဓု တေ ကတံ တံယေဝ တက္ကေတွာ ဝိဟရန္တဿ စီဝရံ ဒေန္တေနာတိ။ တုမှာကမ္ပိ၊ ဘန္တေ၊ ဒဿာမီတိ။ သာဓု ကရိဿသိ တံယေဝ တက္ကေန္တဿာတိ အာဟ။ အယမ္ပိ ဧဝရူပေါ ဩဠာရိကာစာရော အဟောသိ။ သပ္ပတိဿေနာတိ သဇေဋ္ဌကေန၊ န အတ္တာနံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိဟရိတဗ္ဗံ။ သေရိဝိဟာရေနာတိ သစ္ဆန္ဒဝိဟာရေန နိရင်္ကုသဝိဟာရေန။

နာနူပခဇ္ဇာတိ န အနုပခဇ္ဇ န အနုပဝိသိတွာ။ တတ္ထ ယော ဒွီသု မဟာထေရေသု ဥဘတော နိသိန္နေသု တေ အနာပုစ္ဆိတွာဝ စီဝရေန ဝါ ဇာဏုနာ ဝါ ဃဋ္ဋေန္တော နိသီဒတိ၊ အယံ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒတိ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ ပန အတ္တနော ပတ္တအာသနသန္တိကေ ဌတွာ နိသီဒါဝုသောတိ ဝုတ္တေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ န ဝဒန္တိ၊ နိသီဒါမိ၊ ဘန္တေတိ အာပုစ္ဆိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ အာပုစ္ဆိတကာလတော ပဋ္ဌာယ နိသီဒါတိ ဝုတ္တေပိ အဝုတ္တေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ န ပဋိဗာဟိဿာမီတိ ဧတ္ထ ယော အတ္တနော ပတ္တာသနံ အတိက္ကမိတွာ နဝကာနံ ပါပုဏနဋ္ဌာနေ နိသီဒတိ၊ အယံ နဝေ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ နာမ။ တသ္မိဉှိ တထာ နိသိန္နေ နဝါ ဘိက္ခူ ‘‘အမှာကံ နိသီဒိတုံ န ဒေတီ’’တိ ဥဇ္ဈာယန္တာ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ အာသနံ ဝါ ပရိယေသန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ တသ္မာ အတ္တနော ပတ္တာသနေယေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ န ပဋိဗာဟတိ နာမ။

အာဘိသမာစာရိကမ္ပိ ဓမ္မန္တိ အဘိသမာစာရိကံ ဝတ္တပဋိပတ္တိမတ္တမ္ပိ။ နာတိကာလေနာတိ န အတိပါတော ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ န အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံယေဝ ပဝိသိတဗ္ဗဉ္စ နိက္ခမိတဗ္ဗဉ္စ။ အတိပါတော ပဝိသိတွာ အတိဒိဝါ နိက္ခမန္တဿ ဟိ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ ပရိဟာယန္တိ။ ကာလဿေဝ မုခံ ဓောဝိတွာ မက္ကဋကသုတ္တာနိ ဆိန္ဒန္တေန ဥဿာဝဗိန္ဒူ နိပါတေန္တေန ဂါမံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပရိယေသိတွာ ယာဝ ဘိက္ခာကာလာ အန္တောဂါမေယေဝ နာနပ္ပကာရံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တေန နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါ နိက္ခမ္မ ဘိက္ခူနံ ပါဒဓောဝနဝေလာယ ဝိဟာရံ ပစ္စာဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ န ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ၊ အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၉၉) ဣမံ သိက္ခာပဒံ ရက္ခန္တေန တဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ ပုရေဘတ္တဉ္စ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ စာရိတ္တံ န အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓတော ဟောတိ စပလောတိ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကော စေဝ ဟောတိ စီဝရမဏ္ဍန-ပတ္တမဏ္ဍန-သေနာသနမဏ္ဍနာ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿ ကေလာယနာ မဏ္ဍနာတိ ဧဝံ ဝုတ္တေန စ တရုဏဒါရကာဝစာပလျေန သမန္နာဂတော။

ပညဝတာဘဝိတဗ္ဗန္တိ စီဝရကမ္မာဒီသု ဣတိကတ္တဗ္ဗေသု ဥပါယပညာယ သမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေတိ အဘိဓမ္မပိဋကေ စေဝ ဝိနယပိဋကေ စ ပါဠိဝသေန စေဝ အဋ္ဌကထာဝသေန စ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သဗ္ဗန္တိမေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒေန အဘိဓမ္မေ ဒုကတိကမာတိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂံ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိနယေ ပန ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယေန သဒ္ဓိံ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ ဒွေ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။

အာရုပ္ပာတိ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌပိ သမာပတ္တိယော ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။ တာ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသက္ကောန္တေန သတ္တသုပိ ယောဂေါ ကရဏီယော၊ ဆသုပိ…ပေ… ပဉ္စသုပိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဧကံ ကသိဏေ ပရိကမ္မကမ္မဋ္ဌာနံ ပဂုဏံ ကတွာ အာဒါယ ဝိစရိတဗ္ဗံ၊ ဧတ္တကံ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေတိ ဣမိနာ သဗ္ဗေပိ လောကုတ္တရဓမ္မေ ဒဿေတိ။ တသ္မာ အရဟန္တေန ဟုတွာ ဝိဟာတဗ္ဗံ၊ အရဟတ္တံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တေန အနာဂါမိဖလေ သကဒါဂါမိဖလေ သောတာပတ္တိဖလေ ဝါ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဧကံ ဝိပဿနာမုခံ ယာဝ အရဟတ္တာ ပဂုဏံ ကတွာ အာဒါယ ဝိစရိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အာဘိသမာစာရိကဝတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပေတွာ နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ကီဋာဂိရိသုတ္တံ။ တတ္ထ ကာသီသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ ဧထ တုမှေပိ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧထ တုမှေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ပဉ္စ အာနိသံသေ သမ္ပဿမာနာ အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ၊ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဣမာနိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဧကပ္ပဟာရေန အဇဟာပေတွာ ဧကသ္မိံ သမယေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနမေဝ ဇဟာပေသိ၊ ပုန ကာလံ အတိနာမေတွာ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ ဇဟာပေန္တော ဧဝမာဟ။ ကသ္မာ? ဣမာနိ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဝတ္တမာနာနိ ဝဋ္ဋေ အာစိဏ္ဏာနိ သမာစိဏ္ဏာနိ နဒိံ ဩတိဏ္ဏဥဒကံ ဝိယ အနုပက္ခန္ဒာနိ၊ နိဝါတေသု စ ဃရေသု သုဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိတာ သုခုမာလာ ကုလပုတ္တာ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဧကပ္ပဟာရေန ပဇဟန္တာ ကိလမန္တိ။ တသ္မာ ဧကပ္ပဟာရေန အဇဟာပေတွာ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ဇဟာပေသိ၊ ဣဓ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ။ ဇဟာပေန္တော ပန န တဇ္ဇိတွာ ဝါ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝါ၊ တေသံ ပဟာနပစ္စယာ ပန အပ္ပာဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထာတိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာဝ ဇဟာပေသိ။ ကီဋာဂိရီတိ တဿ နိဂမဿ နာမံ။

၁၇၅။ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာတိ အဿဇိ စ ပုနဗ္ဗသုကော စ ဆသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေသု ဒွေ ဂဏာစရိယာ။ ပဏ္ဍုကော လောဟိတကော မေတ္တိယော ဘုမ္မဇကော အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကောတိ ဣမေ ဆ ဇနာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ နာမ။ တေသု ပဏ္ဍုကလောဟိတကာ အတ္တနော ပရိသံ ဂဟေတွာ သာဝတ္ထိယံ ဝသန္တိ၊ မေတ္တိယဘုမ္မဇကာ ရာဇဂဟေ၊ ဣမေ ဒွေ ဇနာ ကီဋာဂိရိသ္မိံ အာဝါသိကာ ဟောန္တိ။ အာဝါသိကာတိ နိဗဒ္ဓဝါသိနော၊ တံနိဗန္ဓာ အကတံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ ဇိဏ္ဏံ ပဋိသင်္ခရောန္တိ၊ ကတေ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ကာလိကန္တိ အနာဂတေ ကာလေ ပတ္တဗ္ဗံ အာနိသံသံ။

၁၇၈။ မယာ စေတံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဝသဿ တယော ဝါရေ ဘုဉ္ဇိတွာ သုခဝေဒနံယေဝ ဥပ္ပာဒေန္တော န ဣမသ္မိံ သာသနေ ကိစ္စကာရီ နာမ ဟောတိ၊ ဧတ္တကာ ပန ဝေဒနာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဧတ္တကာ န သေဝိတဗ္ဗာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဧဝရူပံ သုခဝေဒနံ ပဇဟထာတိ ဣဒဉ္စ ဂေဟဿိတသောမနဿဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာတိ ဣဒဉ္စ နေက္ခမ္မသိတသောမနဿဝသေန ။ ဣတော ပရေသုပိ ဒွီသု ဝါရေသု ဂေဟဿိတနေက္ခမ္မသိတာနံယေဝ ဒေါမနဿာနဉ္စ ဥပေက္ခာနဉ္စ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၈၁။ ဧဝံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဝေဒနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေသံ အပ္ပမာဒေန ကိစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ယေသဉ္စ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ တေ ဒဿေတုံ နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗေသံယေဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကတံ တေသံ အပ္ပမာဒေနာတိ တေသံ ယံ အပ္ပမာဒေန ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ကတံ။ အနုလောမိကာနီတိ ပဋိပတ္တိအနုလောမာနိ ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပာယာနိ၊ ယတ္ထ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ မဂ္ဂဖလာနိ ပါပုဏိတုံ။ ဣန္ဒြိယာနိသမန္နာနယမာနာတိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ သမာနံ ကုရုမာနာ။

၁၈၂။ သတ္တိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ယေသံ အပ္ပမာဒေန ကရဏီယံ နတ္ထိ၊ တေ ဒွေ ဟောန္တိ။ ယေသံ အတ္ထိ၊ တေ ပဉ္စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ဣမေ သတ္တ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။

တတ္ထ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော။ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော၊ မဂ္ဂေန နာမကာယတော။ သော စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာနံ စတုန္နံ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။ ပါဠိ ပနေတ္ထ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော၊ ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈) ဧဝံ အဘိဓမ္မေ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ။

ပညာဝိမုတ္တောတိ ပညာယ ဝိမုတ္တော။ သော သုက္ခဝိပဿကော၊ စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ဣမေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓောဝ ဟောတိ။ ပါဠိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတာ။ ယထာဟ – ‘‘န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီ။ ယော ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ၊ ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ၊ သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓော ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တတြိဒံ သင်္ခေပလက္ခဏံ – ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ၊ သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖုသိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။

သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တော။ သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ – ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ…ပေ… နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။ ဧတေသု ဟိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယ ဩကပ္ပေန္တဿ ဝိယ အဓိမုစ္စန္တဿ ဝိယ စ ကိလေသက္ခယော ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ သူရံ ဟုတွာ ဝဟတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ န သီဃံ ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ သုယျတိ၊ ဗလဝတရော ဝါယာမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ။ ယထာ ပန နိသိတအသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ၊ အသိ သီဃံ ဝဟတိ၊ သဒ္ဒေါ န သုယျတိ၊ ဗလဝဝါယာမကိစ္စံ န ဟောတိ၊ ဧဝရူပါ ပညာဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ ဓမ္မောတိ ပညာ၊ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိမှိ စ ဧသေဝ နယော။ ဥဘော ပနေတေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။ တထာ – ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပနေသာ ဧတေသံ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ဣဓ ပါဠိ အာဂတာ၊ တတ္ထ ယသ္မာ ရူပသမာပတ္တိယာ ဝိနာ အရူပသမာပတ္တိယော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အာရုပ္ပာတိ ဝုတ္တေပိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ ဝုတ္တာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာယေန ဖုသိတွာတိ သဟဇာတနာမကာယေန ဖုသိတွာ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာတိ ပညာယ စ ဧတဿ အရိယသစ္စဓမ္မေ ဒိသွာ။ ဧကစ္စေ အာသဝါတိ ပဌမမဂ္ဂါဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗာ ဧကဒေသအာသဝါ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာတိ တထာဂတေန ပဝေဒိတာ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ ကထိတံ၊ ဣမသ္မိံ သမာဓိ၊ ဣမသ္မိံ ဝိပဿနာ၊ ဣမသ္မိံ မဂ္ဂေါ၊ ဣမသ္မိံ ဖလန္တိ ဧဝံ အတ္ထေန အတ္ထေ ကာရဏေန ကာရဏေ စိဏ္ဏစရိတတ္တာ မဂ္ဂပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝေါစရိတာတိ ဝိစရိတာ။ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာ ဟောတီတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ မတ္တသော နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ မတ္တာယ ဩလောကနံ ခမန္တိ။ သဒ္ဓါမတ္တန္တိ သဒ္ဓါယေဝ၊ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ

ဣတိ ဣမေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယေသု ပုဂ္ဂလေသု တယော ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂဖလာ သေခါ။ တေသု အနုလောမသေနာသနံ သေဝမာနာ ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနာ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တေသံ ယထာဌိတောဝ ပါဠိအတ္ထော။ အဝသာနေ ပန ဒွေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ တေဟိ တဿ မဂ္ဂဿ အနုလောမသေနာသနံ သေဝိတံ၊ ကလျာဏမိတ္တာ ဘဇိတာ၊ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနီတာနိ။ ဥပရိ ပန တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ သေဝမာနာ ဘဇမာနာ သမန္နာနယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိအတ္ထော။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန ဣမမေဝ ပါဠိံ ဂဟေတွာ – ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ န ဧကစိတ္တက္ခဏိကော၊ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော’’တိ ဝဒတိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ယဒိ အညေန စိတ္တေန သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ၊ အညေန ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇတိ၊ အညေန ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနေတိ၊ အညံ မဂ္ဂစိတ္တန္တိ သန္ဓာယ တွံ ‘န ဧကစိတ္တက္ခဏိကော မဂ္ဂေါ၊ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော’တိ ဝဒသိ၊ ဧဝံ သန္တေ သေနာသနံ သေဝမာနော နီလောဘာသံ ပဗ္ဗတံ ပဿတိ၊ ဝနံ ပဿတိ၊ မိဂပက္ခီနံ သဒ္ဒံ သုဏာတိ၊ ပုပ္ဖဖလာနံ ဂန္ဓံ ဃာယတိ၊ ပါနီယံ ပိဝန္တော ရသံ သာယတိ၊ နိသီဒန္တော နိပဇ္ဇန္တော ဖဿံ ဖုသတိ။ ဧဝံ တေ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂီပိ လောကုတ္တရဓမ္မသမင်္ဂီယေဝ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပနေတံ သမ္ပဋိစ္ဆသိ၊ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈသိ။ သတ္ထာရာ ဟိ ပဉ္စဝိညာဏကာယာ ဧကန္တံ အဗျာကတာဝ ဝုတ္တာ၊ တံသမင်္ဂိဿ ကုသလာကုသလံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ စ ဧကန္တကုသလော။ တသ္မာ ပဇဟေတံ ဝါဒ’’န္တိ ပညပေတဗ္ဗော။ သစေ ပညတ္တိံ န ဥပဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။

၁၈၃။ နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိကေနေဝါတိ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမမေဝ မဏ္ဍူကဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂမနံ ဝိယ အညာရာဓနံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာနံ န ဝဒါမိ။ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဒ္ဓါဇာတောတိ ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓါယ ဇာတသဒ္ဓါ။ ဥပသင်္ကမတီတိ ဂရူနံ သမီပံ ဂစ္ဆတိ။ ပယိရုပါသတီတိ သန္တိကေ နိသီဒတိ။ ဓာရေတီတိ သာဓုကံ ကတွာ ဓာရေတိ။ ဆန္ဒော ဇာယတီတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော ဇာယတိ။ ဥဿဟတီတိ ဝီရိယံ ကရောတိ။ တုလေတီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တုလယတိ။ တုလယိတွာ ပဒဟတီတိ ဧဝံ တီရဏဝိပဿနာယ တုလယန္တော မဂ္ဂပဓာနံ ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တောတိ ပေသိတစိတ္တော။ ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စန္တိ နာမကာယေန နိဗ္ဗာနသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ။ ပညာယ စာတိ နာမကာယသမ္ပယုတ္တာယ မဂ္ဂပညာယ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ပဿတိ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ တေ သတ္ထု အာဂမနံ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနမတ္တမ္ပိ န အကံသု၊ တသ္မာ တေသံ စရိယံ ဂရဟန္တော သာပိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဓါ နာဟောသီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကီဝဒူရေဝိမေတိ ကိတ္တကံ ဒူရေ ဌာနေ။ ယောဇနသတမ္ပိ ယောဇနသဟဿမ္ပိ အပက္ကန္တာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပန ကိဉ္စိ အာဟ။ စတုပ္ပဒံ ဝေယျာကရဏန္တိ စတုသစ္စဗျာကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၁၈၄။ ယဿုဒ္ဒိဋ္ဌဿာတိ ယဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ။ ယောပိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာတိ ဗာဟိရကသတ္ထာရံ ဒဿေတိ။ ဧဝရူပီတိ ဧဝံဇာတိကာ။ ပဏောပဏဝိယာတိ ပဏဝိယာ စ ဩပဏဝိယာ စ ။ န ဥပေတီတိ န ဟောတိ။ ကယဝိက္ကယကာလေ ဝိယ အဂ္ဃဝဍ္ဎနဟာပနံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ ဂေါဏော ကိံ အဂ္ဃတိ၊ ဝီသတိ အဂ္ဃတီတိ ဘဏန္တော ပဏတိ နာမ။ န ဝီသတိ အဂ္ဃတိ၊ ဒသ အဂ္ဃတီတိ ဘဏန္တော ဩပဏတိ နာမ။ ဣဒံ ပဋိသေဓေန္တော အာဟ ‘‘ပဏောပဏဝိယာ န ဥပေတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ပဏောပဏဝိယံ ဒဿေတုံ ဧဝဉ္စ နော အဿ၊ အထ နံ ကရေယျာမ၊ န စ နော ဧဝမဿ၊ န နံ ကရေယျာမာတိ အာဟ။

ကိံ ပန၊ ဘိက္ခဝေတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တထာဂတော သဗ္ဗသော အာမိသေဟိ ဝိသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ၊ ဧဝံ ဝိသံသဋ္ဌဿ သတ္ထုနော ဧဝရူပါ ပဏောပဏဝိယာ ကိံ ယုဇ္ဇိဿတိ? ပရိယောဂါဟိယ ဝတ္တတောတိ ပရိယောဂါဟိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟေတွာ ဝတ္တန္တဿ။ အယမနုဓမ္မောတိ အယံ သဘာဝေါ။ ဇာနာတိ ဘဂဝါ၊ နာဟံ ဇာနာမီတိ ဘဂဝါ ဧကာသနဘောဇနေ အာနိသံသံ ဇာနာတိ၊ အဟံ န ဇာနာမီတိ မယိ သဒ္ဓါယ ဒိဝသဿ တယော ဝါရေ ဘောဇနံ ပဟာယ ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။ ရုဠဟနီယန္တိ ရောဟနီယံ။ ဩဇဝန္တန္တိ သိနေဟဝန္တံ။ ကာမံ တစော စာတိ ဣမိနာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ တစော ဧကံ အင်္ဂံ၊ နှာရု ဧကံ၊ အဋ္ဌိ ဧကံ၊ မံသလောဟိတံ ဧကန္တိ ဧဝံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒေသနံ ပန ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေန နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။