📜

၄။ ရာဇဝဂ္ဂေါ

၁။ ဃဋိကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈၂။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဃဋိကာရသုတ္တံ။ တတ္ထ သိတံ ပါတွာကာသီတိ မဟာမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော အညတရံ ဘူမိပ္ပဒေသံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မယာ စရိယံ စရမာနေန ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝုတ္ထပုဗ္ဗ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ၊ အဟံ တဒါ ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ အဟောသိံ၊ မယှံ သဟာယော ဃဋိကာရော နာမ ကုမ္ဘကာရော အဟောသိ၊ တေန သဒ္ဓိံ မယာ ဣဓ ဧကံ သုကာရဏံ ကတံ၊ တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အပါကဋံ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ ဟန္ဒ နံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါကဋံ ကရောမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ ဌိတကောဝ သိတပါတုကမ္မမကာသိ၊ အဂ္ဂဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေတွာ မန္ဒဟသိတံ ဟသိ။ ယထာ ဟိ လောကိယမနုဿာ ဥရံ ပဟရန္တာ – ‘‘ကုဟံ ကုဟ’’န္တိ ဟသန္တိ၊ န ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဟသိတံ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရမတ္တမေဝ ဟောတိ။

ဟသိတဉ္စ နာမေတံ တေရသဟိ သောမနဿသဟဂတစိတ္တေဟိ ဟောတိ။ တတ္ထ လောကိယမဟာဇနော အကုသလတော စတူဟိ၊ ကာမာဝစရကုသလတော စတူဟီတိ အဋ္ဌဟိ စိတ္တေဟိ ဟသတိ၊ သေက္ခာ အကုသလတော ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာနိ ဒွေ အပနေတွာ ဆဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ၊ ခီဏာသဝါ စတူဟိ သဟေတုကကိရိယစိတ္တေဟိ ဧကေန အဟေတုကကိရိယစိတ္တေနာတိ ပဉ္စဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။ တေသုပိ ဗလဝါရမ္မဏေ အာပါထဂတေ ဒွီဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေဟိ ဟသန္တိ၊ ဒုဗ္ဗလာရမ္မဏေ ဒုဟေတုကစိတ္တဒွယေန စ အဟေတုကစိတ္တေန စာတိ တီဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုသောမနဿသဟဂတစိတ္တံ ဘဂဝတော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရမတ္တံ ဟသိတံ ဥပ္ပာဒေသိ။

တံ ပနေတံ ဟသိတံ ဧဝံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ထေရဿ ပါကဋံ အဟောသိ။ ကထံ? တထာရူပေ ဟိ ကာလေ တထာဂတဿ စတူဟိ ဒါဌာဟိ စတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃမုခတော သတေရတာဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ ဝိရောစမာနာ မဟာတာလက္ခန္ဓပမာဏာ ရသ္မိဝဋ္ဋိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီသဝရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒါဌဂ္ဂေသုယေဝ အန္တရဓာယန္တိ။ တေန သညာဏေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆမာနောပိ သိတပါတုဘာဝံ ဇာနာတိ။

ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ – ‘‘ဧတ္ထ ကိရ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဩဝဒိ၊ စတုသစ္စပ္ပကာသနံ အကာသိ၊ ဘဂဝတောပိ ဧတ္ထ နိသီဒိတုံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ဧဝမယံ ဘူမိဘာဂေါ ဒွီဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော ဘဝိဿတိ၊ မဟာဇနော ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ စေတိယဋ္ဌာနံ ကတွာ ပရိစရန္တော သဂ္ဂမဂ္ဂပရာယဏော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၂၈၃။ မုဏ္ဍကေန သမဏကေနာတိ မုဏ္ဍံ မုဏ္ဍောတိ၊ သမဏံ ဝါ သမဏောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အယံ ပန အပရိပက္ကဉာဏတ္တာ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥဂ္ဂဟိတဝေါဟာရဝသေနေဝ ဟီဠေန္တော ဧဝမာဟ။ သောတ္တိသိနာနိန္တိ သိနာနတ္ထာယ ကတသောတ္တိံ။ သောတ္တိ နာမ ကုရုဝိန္ဒပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကကလာပကာ ဝုစ္စတိ၊ ယံ သန္ဓာယ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာ နဟာယန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝုတ္တံ။ တံ ဥဘောသု အန္တေသု ဂဟေတွာ သရီရံ ဃံသန္တိ။ ဧဝံ သမ္မာတိ ယထာ ဧတရဟိပိ မနုဿာ ‘‘စေတိယဝန္ဒနာယ ဂစ္ဆာမ၊ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ဥဿာဟံ န ကရောန္တိ၊ ‘‘နဋသမဇ္ဇာဒိဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ပန ဧကဝစနေနေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ၊ တထေဝ သိနှာယိတုန္တိ ဝုတ္တေ ဧကဝစနေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။

၂၈၄။ ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသီတိ ဧကပဿေ အရိယပရိဟာရေန ပဌမတရံ နှာယိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဌိတော တဿ မဟန္တေန ဣဿရိယပရိဟာရေန နှာယန္တဿ နှာနပရိယောသာနံ အာဂမေတွာ တံ နိဝတ္ထနိဝါသနံ ကေသေ ဝေါဒကေ ကုရုမာနံ အာမန္တေသိ။ အယန္တိ အာသန္နတ္တာ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိနိဝဋ္ဌေတွာတိ နာဂဗလော ဗောဓိသတ္တော ‘‘အပေဟိ သမ္မာ’’တိ ဤသကံ ပရိဝတ္တမာနောဝ တေန ဂဟိတဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာတိ အတ္ထော။ ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဇောတိပါလော ပညဝါ၊ သကိံ ဒဿနံ လဘမာနော တထာဂတဿ ဒဿနေပိ ပသီဒိဿတိ၊ ဓမ္မကထာယပိ ပသီဒိဿတိ၊ ပသန္နော စ ပသန္နာကာရံ ကာတုံ သက္ခိဿတိ၊ မိတ္တာ နာမ ဧတဒတ္ထံ ဟောန္တိ၊ ယံကိဉ္စိ ကတွာ မမ သဟာယံ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ နံ ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ။

ဣတ္တရဇစ္စောတိ အညဇာတိကော၊ မယာ သဒ္ဓိံ အသမာနဇာတိကော၊ လာမကဇာတိကောတိ အတ္ထော။ န ဝတိဒန္တိ ဣဒံ အမှာကံ ဂမနံ န ဝတ ဩရကံ ဘဝိဿတိ န ခုဒ္ဒကံ၊ မဟန္တံ ဘဝိဿတိ။ အယဉှိ န အတ္တနော ထာမေန ဂဏှိ၊ သတ္ထု ထာမေန ဂဏှီတိ ဂဟဏသ္မိံယေဝ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ ယာဝတာဒေါဟိပီတိ ဧတ္ထ ဒေါကာရဟိကာရပိကာရာ နိပါတာ၊ ယာဝတုပရိမန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဝါစာယ အာလပနံ ဩဝဋ္ဋိကာယ ဂဟဏဉ္စ အတိက္ကမိတွာ ယာဝ ကေသဂ္ဂဟဏမ္ပိ တတ္ထ ဂမနတ္ထံ ပယောဂေါ ကတ္တဗ္ဗော’’တိ။

၂၈၅။ ဓမ္မိယာကထာယာတိ ဣဓ သတိပဋိလာဘတ္ထာယ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တာ ဓမ္မီ ကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿ ဟိ ဘဂဝါ၊ – ‘‘ဇောတိပါလ၊ တွံ န လာမကဋ္ဌာနံ ဩတိဏ္ဏသတ္တော၊ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ပန သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္ထေတွာ ဩတိဏ္ဏောသိ၊ တာဒိသဿ နာမ ပမာဒဝိဟာရော န ယုတ္တော’’တိအာဒိနာ နယေန သတိပဋိလာဘာယ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသီထေရာ ပန ဝဒန္တိ – ‘‘ဇောတိပါလ၊ ယထာ အဟံ ဒသပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော လောကေ ဝိစရာမိ၊ ဧဝမေဝံ တွမ္ပိ ဒသပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သမဏဂဏပရိဝါရော လောကေ ဝိစရိဿသိ။ ဧဝရူပေန နာမ တယာ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ယထာဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမတိ၊ ဧဝံ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ကထေသီတိ။

၂၈၆။ အလတ္ထ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒန္တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ကိမကာသိ? ယံ ဗောဓိသတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန ဣတ္တရသတ္တာ ဝိယ ပတိတသိင်္ဂါ န ဟောန္တိ၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပန သုပတိဋ္ဌာယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရယမာနာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ယာဝ အနုလောမဉာဏံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ၊ မဂ္ဂဖလတ္ထံ ဝါယာမံ န ကရောန္တိ။ ဇောတိပါလောပိ တထေဝ အကာသိ။

၂၈၇။ အဍ္ဎမာသုပသမ္ပန္နေတိ ကုလဒါရကဉှိ ပဗ္ဗာဇေတွာ အဍ္ဎမာသမ္ပိ အဝသိတွာ ဂတေ မာတာပိတူနံ သောကော န ဝူပသမ္မတိ၊ သောပိ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏံ န ဇာနာတိ၊ ဒဟရဘိက္ခုသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ သိနေဟော န ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္တကံ ပန ကာလံ နိဝါသေ သတိ မာတာပိတရော ပဿိတုံ လဘန္တိ။ တေန တေသံ သောကော တနုဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏံ ဇာနာတိ၊ သာမဏေရဒဟရဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော ဇာယတိ၊ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ သိနေဟော ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ အဘိရမတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ။ တသ္မာ ဧတ္တကံ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဍ္ဎမာသံ ဝသိတွာ ပက္ကာမိ။

ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနောတိ ပုဋကေ ကတွာ သုက္ခာပိတဿ ရတ္တသာလိနော။ တဿ ကိရ သာလိနော ဝပ္ပကာလတော ပဋ္ဌာယ အယံ ပရိဟာရော – ကေဒါရာ သုပရိကမ္မကတာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဂန္ဓောဒကေန သိဉ္စိံသု၊ ဝပ္ပကာလေ ဝိတာနံ ဝိယ ဥပရိ ဝတ္ထကိလဉ္ဇံ ဗန္ဓိတွာ ပရိပက္ကကာလေ ဝီဟိသီသာနိ ဆိန္ဒိတွာ မုဋ္ဌိမတ္တေ ပုဋကေ ကတွာ ယောတ္တဗဒ္ဓေ ဝေဟာသံယေဝ သုက္ခာပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ အတ္ထရိတွာ ကောဋ္ဌကေသု ပူရေတွာ တတိယေ ဝဿေ ဝိဝရိံသု။ ဧဝံ တိဝဿံ ပရိဝုတ္ထဿ သုဂန္ဓရတ္တသာလိနော အပဂတကာဠကေ သုပရိသုဒ္ဓေ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ခဇ္ဇကဝိကတိမ္ပိ ဘတ္တမ္ပိ ပဋိယာဒိယိံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ…ပေ… ကာလံ အာရောစာပေသီတိ။

၂၈၈။ အဓိဝုဋ္ဌော မေတိ ကိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ဝေဂဠိင်္ဂတော နိက္ခမနကာလေ ဃဋိကာရော အတ္တနော သန္တိကေ ဝဿာဝါသံ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ အဂ္ဂဟေသိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အဟုဒေဝ အညထတ္တံ အဟု ဒေါမနဿန္တိ တေမာသံ ဒါနံ ဒါတုံ၊ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ၊ ဣမိနာ စ နိယာမေန ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ နာလတ္ထန္တိ အလာဘံ အာရဗ္ဘ စိတ္တညထတ္တံ စိတ္တဒေါမနဿံ အဟောသိ၊ န တထာဂတံ အာရဗ္ဘ။ ကသ္မာ? သောတာပန္နတ္တာ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ။ အထေကသ္မိံ သမယေ ပစ္စန္တေ ကုပိတေ ဝူပသမနတ္ထံ ဂစ္ဆန္တော ဥရစ္ဆဒံ နာမ ဓီတရမာဟ – ‘‘အမ္မ အမှာကံ ဒေဝေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏာ တံ ရာဇဓီတရံ ဒိသွာ ဝိသညိနော အဟေသုံ။ ကေ ဣမေ စာတိ ဝုတ္တေ တုမှာကံ ဘူမိဒေဝါတိ။ ဘူမိဒေဝါ နာမ ဧဝရူပါ ဟောန္တီတိ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ဝီထိံ ဩလောကေန္တီ ဌိတာ ကဿပဿ ဘဂဝတော အဂ္ဂသာဝကံ ဒိသွာ ပက္ကောသာပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ အနုမောဒနံ သုဏမာနာယေဝ သောတာပန္နာ ဟုတွာ ‘‘အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သတ္ထာ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ဣသိပတနေ ဝသတီ’’တိ စ သုတွာ နိမန္တေတွာ ဒါနံ အဒါသိ။

ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော။ အထ နံ ပဌမတရမေဝ ဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ဓီတု အဝဏ္ဏံ ဝတွာ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ ပန ဓီတု ဇာတကာလေယေဝ ဝရံ အဒါသိ။ တဿာ ‘‘သတ္တ ဒိဝသာနိ ရဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝရံ ဂဏှိံသု။ အထဿာ ရာဇာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ရဇ္ဇံ နိယျာတေသိ။ သာ သတ္ထာရံ ဘောဇယမာနာ ရာဇာနံ ပက္ကောသာပေတွာ ဗဟိသာဏိယံ နိသီဒါပေသိ။ ရာဇာ သတ္ထု အနုမောဒနံ သုတွာဝ သောတာပန္နော ဇာတော။ သောတာပန္နဿ စ နာမ တထာဂတံ အာရဗ္ဘ အာဃာတော နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘န တထာဂတံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။

ယံ ဣစ္ဆတိ တံ ဟရတူတိ သော ကိရ ဘာဇနာနိ ပစိတွာ ကယဝိက္ကယံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ပန ဝတွာ ဒါရုတ္ထာယ ဝါ မတ္တိကတ္ထာယ ဝါ ပလာလတ္ထာယ ဝါ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ မဟာဇနာ ‘‘ဃဋိကာရေန ဘာဇနာနိ ပက္ကာနီ’’တိ သုတွာ ပရိသုဒ္ဓတဏ္ဍုလလောဏဒဓိတေလဖာဏိတာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ဘာဇနံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ မူလံ အပ္ပံ၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဒတွာ ဂဏှာမာတိ တံ န ဂဏှန္တိ။ ဓမ္မိကော ဝါဏိဇော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ ဗဟု နော အကုသလံ ဘဝိဿတီတိ ပုန ဂန္တွာ မူလံ အာဟရန္တိ။ သစေ ပန ဘာဇနံ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ၊ အာဘတံ မူလံ ဗဟု၊ ဓမ္မိကော ဝါဏိဇော၊ အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတီတိ ယထာဘတံ ဃရသာမိကာ ဝိယ သာဓုကံ ပဋိသာမေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံဂုဏော ပန ကသ္မာ န ပဗ္ဗဇတီတိ။ ရညော ဝစနပထံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတီတိ အာဟ။

၂၈၉။ ကော နု ခေါတိ ကုဟိံ နု ခေါ။ ကုမ္ဘိယာတိ ဥက္ခလိတော။ ပရိယောဂါတိ သူပဘာဇနတော။ ပရိဘုဉ္ဇာတိ ဘုဉ္ဇ။ ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝံ ဝဒန္တိ? ဃဋိကာရော ကိရ ဘတ္တံ ပစိတွာ သူပံ သမ္ပာဒေတွာ မာတာပိတရော ဘောဇေတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘဂဝတော ဝဍ္ဎမာနကံ ဘတ္တသူပံ ပဋ္ဌပေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ အာဓာရကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥဒကံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ မာတာပိတူနံ သညံ ဒတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ အဘိဝိဿတ္ထောတိ အတိဝိဿတ္ထော။ ပီတိသုခံန ဝိဇဟတီတိ န နိရန္တရံ ဝိဇဟတိ၊ အထ ခေါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ခဏေ – ‘‘သဒေဝကေ နာမ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော မယှံ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ သဟတ္ထေန အာမိသံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ လာဘာ ဝတ မေ’’တိ အနုဿရတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ခဏေ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။

၂၉၀။ ကဠောပိယာတိ ပစ္ဆိတော။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ဧဝမကာသီတိ။ ပစ္စယော ဓမ္မိကော၊ ဘိက္ခူနံ ပတ္တေ ဘတ္တသဒိသော၊ တသ္မာ ဧဝမကာသိ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိပိ စ သာဝကာနံယေဝ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သိက္ခာပဒဝေလာ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ ဟိ ရညော ဥယျာနေ ပုပ္ဖဖလာနိ ဟောန္တိ၊ အညေသံ တာနိ ဂဏှန္တာနံ နိဂ္ဂဟံ ကရောန္တိ၊ ရာဇာ ယထာရုစိယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမေတံ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသီထေရာ ပန ‘‘ဒေဝတာ ကိရ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဒံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။

၂၉၁။ ဟရထ၊ ဘန္တေ၊ ဟရထ ဘဒြမုခါတိ အမှာကံ ပုတ္တော ‘‘ကုဟိံ ဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဒသဗလဿ သန္တိက’’န္တိ ဝဒတိ၊ ကုဟိံ နု ခေါ ဂစ္ဆတိ၊ သတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနဿ ဩဝဿကဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတီတိ ပုတ္တေ အပရာဓသညိနော ဂဟဏေ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဧဝမာဟံသု။

တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဋ္ဌာသီတိ ဘဂဝါ ကိရ စတုန္နံ ဝဿိကာနံ မာသာနံ ဧကံ မာသံ အတိက္ကမိတွာ တိဏံ အာဟရာပေသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – အာကာသံ ဆဒနမဿာတိ အာကာသစ္ဆဒနံ။ န ဒေဝေါတိဝဿီတိ ကေဝလံ နာတိဝဿိ၊ ယထာ ပနေတ္ထ ပကတိယာ စ နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရေ ဧကမ္ပိ ဥဒကဗိန္ဒု နာတိဝဿိ၊ ဧဝံ ဃနဆဒနဂေဟဗ္ဘန္တရေ ဝိယ န ဝါတာတပါပိ အာဗာဓံ အကံသု၊ ပကတိယာ ဥတုဖရဏမေဝ အဟောသိ။ အပရဘာဂေ တသ္မိံ နိဂမေ ဆဍ္ဍိတေပိ တံ ဌာနံ အနောဝဿကမေဝ အဟောသိ။ မနုဿာ ကမ္မံ ကရောန္တာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တတ္ထ သာဋကေ ဌပေတွာ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ယာဝ ကပ္ပုဋ္ဌာနာ တံ ဌာနံ တာဒိသမေဝ ဘဝိဿတိ။ တဉ္စ ခေါ ပန န တထာဂတဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန၊ တေသံယေဝ ပန ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ။ တေသဉှိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကတ္ထ န လဘေယျ၊ အမှာကံ နာမ ဒွိန္နံ အန္ဓကာနံ နိဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကာရေသီ’’တိ န တပ္ပစ္စယာ ဒေါမနဿံ ဥဒပါဒိ – ‘‘သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော အမှာကံ နိဝေသနာ တိဏံ အာဟရာပေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ပန တေသံ အနပ္ပကံ ဗလဝသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ ဣတိ တေသံယေဝ ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဣဒံ ပါဋိဟာရိယံ ဇာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၉၂။ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနီတိ ဧတ္ထ ဒွေ သကဋာနိ ဧကော ဝါဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဒုပိယဉ္စ သူပေယျန္တိ သူပတ္ထာယ တဒနုရူပံ တေလဖာဏိတာဒိံ။ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿဿ တေမာသတ္ထာယ ဘတ္တံ ဘဝိဿတီတိ ကိရ သညာယ ရာဇာ ဧတ္တကံ ပေသေသိ။ အလံ မေ ရညောဝ ဟောတူတိ ကသ္မာ ပဋိက္ခိပိ? အဓိဂတအပ္ပိစ္ဆတာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘နာဟံ ရညာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ကထံ နု ခေါ ပေသေသီ’’တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ ဗာရာဏသိံ ဂတော၊ အဒ္ဓါ သော ရညော ဝဿာဝါသံ ယာစိယမာနော မယှံ ပဋိညာတဘာဝံ အာရောစေတွာ မမ ဂုဏကထံ ကထေသိ၊ ဂုဏကထာယ လဒ္ဓလာဘော ပန နဋေန နစ္စိတွာ လဒ္ဓံ ဝိယ ဂါယကေန ဂါယိတွာ လဒ္ဓံ ဝိယ စ ဟောတိ။ ကိံ မယှံ ဣမိနာ၊ ကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပန္နေန မာတာပိတူနမ္ပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿပိ ဥပဋ္ဌာနံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဃဋိကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ရဋ္ဌပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ။ တတ္ထ ထုလ္လကောဋ္ဌိကန္တိ ထုလ္လကောဋ္ဌံ ပရိပုဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရံ။ သော ကိရ ဇနပဒေါ နိစ္စသဿော သဒါ ဗီဇဘဏ္ဍံ နိက္ခမတိ၊ ခလဘဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ တေန တသ္မိံ နိဂမေ ကောဋ္ဌာ နိစ္စပူရာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သော ထုလ္လကောဋ္ဌိကန္တေဝ သင်္ခံ ဂတော။

၂၉၄။ ရဋ္ဌပါလောတိ ကသ္မာ ရဋ္ဌပါလော? ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထောတိ ရဋ္ဌပါလော။ ကဒါ ပနဿေတံ နာမံ ဥပ္ပန္နန္တိ။ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ။ ဣတော ဟိ ပုဗ္ဗေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဝဿသတသဟဿာယုကေသု မနုဿေသု ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော လောကဟိတာယ စာရိကံ စရိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ၊ အာနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော၊

သုဇာတာ နာမ ဇနိကာ၊ ပဒုမုတ္တရဿ သတ္ထုနော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၂။၁၉)၊

ပဒုမုတ္တရေ ပန အနုပ္ပန္နေ ဧဝ ဟံသဝတိယာ ဒွေ ကုဋုမ္ဗိကာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ကပဏဒ္ဓိကယာစကာဒီနံ ဒါနံ ပဋ္ဌပယိံသု။ တဒါ ပဗ္ဗတဝါသိနော ပဉ္စသတာ တာပသာ ဟံသဝတိံ အနုပ္ပတ္တာ။ တေ ဒွေပိ ဇနာ တာပသဂဏံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တာပသာ ကိဉ္စိကာလံ ဝသိတွာ ပဗ္ဗတပါဒမေဝ ဂတာ။ ဒွေ သင်္ဃတ္ထေရာ ဩဟီယိံသု။ တဒါ တေသံ တေ ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာနံ အကံသု။ တာပသေသု ဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တေသု ဧကော သက္ကဘဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ ဧကော ဘူမိန္ဓရနာဂရာဇဘဝနဿ။

ကုဋုမ္ဗိကေသု ဧကော သက္ကဘဝနံ ပတ္ထနံ ကတွာ သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော နာဂဘဝနေ ပါလိတနာဂရာဇာ နာမ။ တံ သက္ကော အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဒိသွာ နာဂယောနိယံ အဘိရမသီတိ ပုစ္ဆိ။ သော နာဘိရမာမီတိ အာဟ။ တေန ဟိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဒါနံ ဒတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပတ္ထနံ ကရောဟိ၊ ဥဘော သုခံ ဝသိဿာမာတိ။ နာဂရာဇာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒဒမာနော ပဒုမုတ္တရဿ ဒသဗလဿ ပုတ္တံ ဥပရေဝတံ နာမ သာမဏေရံ ဒိသွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ ဒတွာ သာမဏေရဿ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။ ဘဂဝါ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ နာမ ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော ရာဟုလကုမာရော ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ တေ ပတ္ထနာ’’တိ ကထေသိ။ နာဂရာဇာ တမတ္ထံ သက္ကဿ ကထေသိ။ သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ တထေဝ သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတံ ရဋ္ဌပါလံ နာမ ကုလပုတ္တံ ဒိသွာ – ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ လောကသ္မိံ တုမှာဒိသေ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အယံ ကုလပုတ္တော ဝိယ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ရဋ္ဌပါလော နာမ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနမကာသိ။ သတ္ထာ သမိဇ္ဈနကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သရာဇိကံ စာတုဝဏ္ဏံ၊ ပေါသေတုံ ယံ ပဟောဿတိ၊

ရဋ္ဌပါလကုလံ နာမ၊ တတ္ထ ဇာယိဿတေ အယ’’န္တိ။ –

ဧဝံ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ တဿေတံ နာမံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတဒဟောသီတိ ကိံ အဟောသိ? ယထာ ယထာ ခေါတိအာဒိ။ တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – အဟံ ခေါ ယေန ယေန ကာရဏေန ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကဒိဝသမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ၊ သင်္ခလိခိတံ ဝိလိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ စရိတဗ္ဗံ၊ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ၊ ယံနူနာဟံ ကေသဉ္စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကာသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။

အစိရပက္ကန္တေသု ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ရဋ္ဌပါလော အနုဋ္ဌိတေသု တေသု န ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ကသ္မာ? တတ္ထဿ ဗဟူ ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ သန္တိ၊ တေ – ‘‘တွံ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော၊ န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျုံ၊ တတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဘဝိဿတီတိ သဟေဝ ပရိသာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ပုန ကေနစိ သရီရကိစ္စလေသေန နိဝတ္တိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော အစိရပက္ကန္တေသု ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ ရာဟုလကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတတော ပဘုတိ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တသ္မာ နံ ပုစ္ဆိ အနုညာတောသိ ပန တွံ၊ ရဋ္ဌပါလ၊ မာတာပိတူဟိ…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ။

၂၉၅။ အမ္မတာတာတိ ဧတ္ထ အမ္မာတိ မာတရံ အာလပတိ၊ တာတာတိ ပိတရံ။ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကောဝ ပုတ္တကော၊ အညော ကောစိ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ဧကပုတ္တောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုကမ္ပာဝသေန ဧကပုတ္တကောတိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ ပီတိဇနကော။ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော။ သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော၊ သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ သုခပရိဘတောတိ သုခေန ပရိဘတော၊ ဇာတကာလတော ပဘုတိ ဓာတီဟိ အင်္ကတော အင်္ကံ အာဟရိတွာ ဓာရိယမာနော အဿကရထကာဒီဟိ ဗာလကီဠနကေဟိ ကီဠယမာနော သာဒုရသဘောဇနံ ဘောဇယမာနော သုခေန ပရိဟဋော။ န တွံ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသီတိ တွံ ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂံ ဒုက္ခဿ န ဇာနာသိ န သရသီတိ အတ္ထော။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမာတိ သစေပိ တဝ အမှေသု ဇီဝမာနေသု မရဏံ ဘဝေယျ၊ တေန တေ မရဏေနပိ မယံ အကာမကာ အနိစ္ဆကာ န အတ္တနော ရုစိယာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ၊ တယာ ဝိယောဂံ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ဧဝံ သန္တေ ကိံ ပန ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ၊ ယေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ။ အထ ဝါ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ကေန ပန ကာရဏေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၂၉၆။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ နံ ဌိတံ မာတာပိတရော နာနုဇာနိံသု၊ တတ္ထေဝ ဌာနေ။ အနန္တရဟိတာယာတိ ကေနစိ အတ္ထရဏေန အနတ္ထတာယ။ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေဟိ သဉ္စာရေဟိ၊ ဣတော စိတော စ ဥပနေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ လဠ ဥပလဠ ရမ၊ ကီဠဿူတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သင်္ဃဉ္စ အာရဗ္ဘ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနိ သုဂတိမဂ္ဂသံသောဓကာနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောန္တော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ကထာနုပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ နိရာလာပသလ္လာပေါ အဟောသိ။

အထဿ မာတာပိတရော တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ပဋိဝစနမ္ပိ အလဘမာနာ သဟာယကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧသ ဝေါ သဟာယကော ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ နိဝါရေထ န’’န္တိ အာဟံသု။ တေပိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိက္ခတ္တုံ အဝေါစုံ၊ တေသမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ…ပေ… တုဏှီ အဟောသီတိ။ အထဿ သဟာယကာနံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော မရိဿတိ၊ န ကောစိ ဂုဏော လဗ္ဘတိ။ ပဗ္ဗဇိတံ ပန နံ မာတာပိတရောပိ ကာလေန ကာလံ ပဿိဿန္တိ၊ မယမ္ပိ ပဿိဿာမ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ စ နာမေသာ ဘာရိယာ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မတ္တိကာပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ၊ ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ အတိဒုက္ကရံ၊ အယဉ္စ သုခုမာလော နာဂရိကဇာတိယော၊ သော တံ စရိတုံ အသက္ကောန္တော ပုန ဣဓေဝ အာဂမိဿတိ၊ ဟန္ဒဿ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေဿာမာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ မာတာပိတရောပိ နံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန တေ မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ ဣမံ ကတိကံ ကတွာ အနုဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော…ပေ… အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ…ပေ… ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာတိ ဥဒ္ဓံ ဒဿေတဗ္ဗာ၊ ယထာ တံ ကာလေန ကာလံ ပဿန္တိ၊ ဧဝံ အာဂန္တွာ အတ္တာနံ ဒဿေတဗ္ဗာ။

၂၉၉။ ဗလံ ဂဟေတွာတိ သပ္ပာယဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဥစ္ဆာဒနာဒီဟိ စ ကာယံ ပရိဟရန္တော ကာယဗလံ ဇနေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ အဿုမုခံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါတိ။ ဘဂဝါ သမီပေ ဌိတံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု ရဋ္ဌပါလံ ပဗ္ဗာဇေဟိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေဟိ စာ’’တိ။ သာဓု၊ ဘန္တေတိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဇိနဒတ္တိယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓါ ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။

ပဟိတတ္တောဝိဟရန္တောတိ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ဧဝံ ဝိဟရန္တော။ နေယျပုဂ္ဂလော ဟိ အယမာယသ္မာ၊ တသ္မာ ပုညဝါ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နောပိ သမာနော ‘‘အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝ အရဟတ္တ’’န္တိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ ဒွါဒသမေ ဝဿေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ မယှံ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနမာနာ – ‘‘တယာ ကာလေန ကာလံ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဒဿနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ အနုဇာနိံသု၊ ဒုက္ကရကာရိကာ ခေါ ပန မာတာပိတရော၊ အဟဉ္စ ယေနဇ္ဈာသယေန ပဗ္ဗဇိတော၊ သော မေ မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ဣဒါနိ ဘဂဝန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ အတ္တာနံ မာတာပိတူနံ ဒဿေဿာမီတိ စိန္တေတွာ အာပုစ္ဆိတုကာမော ဥပသင်္ကမိ။ မနသာကာသီတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ရဋ္ဌပါလေ ဂတေ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ မနသိ အကာသိ။ တတော ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘သက္ခိဿတိ နု ခေါ ရဋ္ဌပါလော တံ မဒ္ဒိတု’’န္တိ ဩလောကေန္တော တဿ အရဟတ္တသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘သက္ခိဿတီ’’တိ အညာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ယထာ ဘဂဝါ အညာသိ…ပေ… ကာလံ မညသီတိ။

မိဂစီရေတိ ဧဝံနာမကေ ဥယျာနေ။ တဉှိ ရညာ – ‘‘အကာလေ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာနံ ဒိန္နမေဝ ဣဒံ၊ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဧဝမနုညာတမေဝ အဟောသိ၊ တသ္မာ ထေရော – ‘‘မမ အာဂတဘာဝံ မာတာပိတူနံ အာရောစေဿာမိ၊ တေ မေ ပါဒဓောဝနဥဏှောဒကပါဒမက္ခနတေလာဒီနိ ပေသိဿန္တီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပာဒေတွာ ဥယျာနမေဝ ပါဝိသိ။ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ဒုတိယဒိဝသေ ပါဝိသိ။

မဇ္ဈိမာယာတိ သတ္တဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဃရဿ မဇ္ဈိမေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ။ ဥလ္လိခါပေတီတိ ကပ္ပကေန ကေသေ ပဟရာပေတိ။ ဧတဒဝေါစာတိ – ‘‘ဣမေ သမဏကာ အမှာကံ ပိယပုတ္တကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ စောရာနံ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိတွာ ဝိယ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဒဿာပေန္တိ၊ ဧဝံ ဖရုသကာရကာ ဧတေ ပုန ဣမံ ဌာနံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညန္တိ၊ ဧတ္တောဝ နိကဍ္ဎိတဗ္ဗာ ဧတေ’’တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘ဣမေဟိ မုဏ္ဍကေဟီ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ဉာတိဒါသီတိ ဉာတကာနံ ဒါသီ။ အာဘိဒေါသိကန္တိ ပါရိဝါသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ တတ္ထာယံ ပဒတ္ထော – ပူတိဘာဝဒေါသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒေါသော၊ အဘိဒေါသောဝ အာဘိဒေါသိကော။ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿေဝ နာမသညာ ဧသာ ယဒိဒံ အာဘိဒေါသိကောတိ၊ တံ အာဘိဒေါသိကံ။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတီတိ ယသ္မာ အန္တမသော ဒါသကမ္မကာရာနံ ဂေါရူပါနမ္ပိ အပရိဘောဂါရဟော၊ တသ္မာ နံ ကစဝရံ ဝိယ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ သစေတန္တိ သစေ ဧတံ။ ဘဂိနီတိ အရိယဝေါဟာရေန အတ္တနော ဓာတိံ ဉာတိဒါသိံ အာလပတိ။ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မန္တိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗသဘာဝံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘဂိနိ ဧတံ သစေ ဗဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာဟီ’’တိ။ ကိံ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ ၊ ဝိညတ္တိ ဝါ ပယုတ္တဝါစာ ဝါ န ဟောတီတိ။ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟတ္တာ။ ယဉှိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ၊ ယတ္ထ သာမိကာ အနာလယာ ဟောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒေထ အာဟရထ အာကိရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဟိ အယမာယသ္မာ အဂ္ဂအရိယဝံသိကော သမာနောပိ ဧဝမာဟ။

ဟတ္ထာနန္တိ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ ပတ္တံ ဥပနာမယတော မဏိဗန္ဓတော ပဘုတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဟတ္ထာနံ။ ပါဒါနန္တိ နိဝါသနန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒွိန္နမ္ပိ ပါဒါနံ။ သရဿာတိ သစေ တံ ဘဂိနီတိ ဝါစံ နိစ္ဆာရယတော သရဿ စ။ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒီနိ ဩလောကယမာနာ – ‘‘ပုတ္တဿ မေ ရဋ္ဌပါလဿ ဝိယ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပပိဋ္ဌိသဒိသာ ဣမာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော၊ ဟရိတာလဝဋ္ဋိယော ဝိယ သုဝဋ္ဋိတာ အင်္ဂုလိယော၊ မဓုရော သရော’’တိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ တဿ ဟာယသ္မတော ဒွါဒသဝဿာနိ အရညာဝါသဉ္စေဝ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အညာဒိသော သရီရဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ တေန နံ သာ ဉာတိဒါသီ ဒိသွာဝ န သဉ္ဇာနိ၊ နိမိတ္တံ ပန အဂ္ဂဟေသီတိ။

၃၀၀။ ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစာတိ ထေရဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သဏ္ဌာပေတွာ ထညံ ပါယေတွာ သံဝဍ္ဎိတဓာတီပိ သမာနာ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာခီဏာသဝဘာဝပ္ပတ္တေန သာမိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ – ‘‘တွံ နု ခေါ၊ မေ ဘန္တေ၊ ပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တီ ဝေဂေန ဃရံ ပဝိသိတွာ ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစ။ ယဂ္ဃေတိ အာရောစနတ္ထေ နိပါတော။ သစေဇေ သစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဇေတိ အာလပနေ နိပါတော။ ဧဝဉှိ တသ္မိံ ဒေသေ ဒါသိဇနံ အာလပန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘တွဉှိ၊ ဘောတိ ဒါသိ၊ သစေ သစ္စံ ဘဏသီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဥပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? မဟာကုလေ ဣတ္ထိယော ဗဟိ နိက္ခမန္တာ ဂရဟံ ပါပုဏန္တိ၊ ဣဒဉ္စ အစ္စာယိကကိစ္စံ၊ သေဋ္ဌိဿ နံ အာရောစေဿာမီတိ စိန္တေတိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ တသ္မိံ ကိရ ဒေသေ ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ၊ အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ။ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ကပဏမနုဿာ ဝိယ အသာရုပ္ပေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။

အတ္ထိနာမ တာတာတိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေ၊ နာမာတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ မညနတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ အမှာကံ ဓနံ၊ နနု မယံ နိဒ္ဓနာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ။ တထာ အတ္ထိ နု ခေါ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ အမှာကံ ဇီဝိတံ၊ နနု မယံ မတာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ။ တထာ အတ္ထိ မညေ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ တဝ အဗ္ဘန္တရေ သာသနံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓါ သမဏဂုဏော၊ ယံ တွံ သုဘောဇနရသသံဝဍ္ဎိတောပိ ဣမံ ဇိဂုစ္ဆနေယျံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အမတမိဝ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိဿသီတိ။ သော ပန ဂဟပတိ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ဧတမတ္ထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုမသက္ကောန္တော – ‘‘အတ္ထိ နာမ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝစ။ အက္ခရစိန္တကာ ပနေတ္ထ ဣဒံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ – အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေနေတံ အတ္ထိသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တဿာယမတ္ထော – ‘‘အတ္ထိ နာမ…ပေ… ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ ပစ္စက္ခမ္ပိ အဟံ န သဒ္ဒဟာမိ န မရိသယာမီ’’တိ။ ဣဒံ ဧတ္တကံ ဝစနံ ဂဟပတိ ထေရဿ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ဌိတကောဝ ကထေသိ။ ထေရောပိ ပိတရိ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ဌိတေယေဝ တံ ပူတိကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိ သုနခဝန္တသဒိသံ ပူတိကုက္ကုဋဏ္ဍမိဝ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ပူတိကံ ဝါယန္တံ။ ပုထုဇ္ဇနေန ကိရ တထာရူပံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ကာ။ ထေရော ပန အရိယိဒ္ဓိယံ ဌတွာ ဒိဗ္ဗောဇံ အမတရသံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဓမကရဏေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပတ္တဉ္စ မုခဉ္စ ဟတ္ထပါဒေ စ ဓောဝိတွာ ကုတော နော ဂဟပတီတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကုတော နောတိ ကုတော နု။ နေဝ ဒါနန္တိ ဒေယျဓမ္မဝသေန နေဝ ဒါနံ အလတ္ထမှ။ န ပစ္စက္ခာနန္တိ ‘‘ကိံ၊ တာတ ရဋ္ဌပါလ၊ ကစ္စိ တေ ခမနီယံ၊ ကစ္စိသိ အပ္ပကိလမထေန အာဂတော၊ န တာဝ တာတ ဂေဟေ ဘတ္တံ သမ္ပာဒိယတီ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရဝသေန ပစ္စက္ခာနမ္ပိ န အလတ္ထမှ။ ကသ္မာ ပန ထေရော ဧဝမာဟ? ပိတု အနုဂ္ဂဟေန။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ယထာ ဧသ မံ ဝဒတိ ၊ အညေပိ ပဗ္ဗဇိတေ ဧဝံ ဝဒတိ မညေ။ ဗုဒ္ဓသာသနေ စ ပတ္တန္တရေ ပဒုမံ ဝိယ ဘသ္မာဆန္နော အဂ္ဂိ ဝိယ ဖေဂ္ဂုပဋိစ္ဆန္နော စန္ဒနသာရော ဝိယ သုတ္တိကာပဋိစ္ဆန္နံ မုတ္တရတနံ ဝိယ ဝလာဟကပဋိစ္ဆန္နော စန္ဒိမာ ဝိယ မာဒိသာနံ ပဋိစ္ဆန္နဂုဏာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တော နတ္ထိ၊ တေသုပိ န ဧဝရူပံ ဝစနံ ပဝတ္တေဿတိ၊ သံဝရေ ဌဿတီ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန ဧဝမာဟ။

ဧဟိ တာတာတိ တာတ တုယှံ ဃရံ မာ ဟောတု၊ ဧဟိ ဃရံ ဂမိဿာမာတိ ဝဒတိ။ အလန္တိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌဧကာသနိကတာယ ပဋိက္ခိပန္တော ဧဝမာဟ။ အဓိဝါသေသီတိ ထေရော ပန ပကတိယာ ဥက္ကဋ္ဌသပဒါနစာရိကော သွာတနာယဘိက္ခံ နာမ နာဓိဝါသေတိ၊ မာတု အနုဂ္ဂဟေန ပန အဓိဝါသေသိ။ မာတု ကိရဿ ထေရံ အနုဿရိတွာ မဟာသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ရောဒနေနေဝ ပက္ကက္ခိ ဝိယ ဇာတာ၊ တသ္မာ ထေရော ‘‘သစာဟံ တံ အပဿိတွာ ဂမိဿာမိ၊ ဟဒယမ္ပိဿာ ဖာလေယျာ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန အဓိဝါသေသိ။ ကာရာပေတွာတိ ဧကံ ဟိရညဿ၊ ဧကံ သုဝဏ္ဏဿာတိ ဒွေ ပုဉ္ဇေ ကာရာပေတွာ။ ကီဝမဟန္တာ ပန ပုဉ္ဇာ အဟေသုန္တိ။ ယထာ ဩရတော ဌိတော ပုရိသော ပါရတော ဌိတံ မဇ္ဈိမပ္ပမာဏံ ပုရိသံ န ပဿတိ၊ ဧဝံမဟန္တာ။

၃၀၁။ ဣဒံ တေ တာတာတိ ကဟာပဏပုဉ္ဇဉ္စ သုဝဏ္ဏပုဉ္ဇဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ။ မတ္တိကန္တိ မာတိတော အာဂတံ၊ ဣဒံ တေ မာတာမဟိယာ မာတု ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဂန္ဓမာလာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နံ ဓနန္တိ အတ္ထော။ အညံ ပေတ္တိကံ အညံ ပိတာမဟန္တိ ယံ ပန တေ ပိတု စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကံ၊ တံ အညံယေဝ၊ နိဟိတဉ္စ ပယုတ္တဉ္စ အတိဝိယ ဗဟု။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပိတာမဟ’’န္တိ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပေတာမဟ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ သက္ကာတတောနိဒါနန္တိ ဓနဟေတု ဓနပစ္စယာ။ တံ တံ ဓနံ ရက္ခန္တဿ စ ရာဇာဒီနံ ဝသေန ဓနပရိက္ခယံ ပါပုဏန္တဿ ကဿစိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနသောကာဒယော သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ – ‘‘အဟံ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေဿာမီတိ အာနေသိံ၊ သော ဒါနိ မေ ဓမ္မကထံ ကာတုံ အာရဒ္ဓါ၊ အယံ န မေ ဝစနံ ကရိဿတီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ အဿ ဩရောဓာနံ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ – ‘‘အယံ ဝေါ သာမိကော၊ ဂစ္ဆထ ယံ ကိဉ္စိ ကတွာ နံ ဂဏှိတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သုဝယေ ဌိတာ နာဋကိတ္ထိယော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပရိဝါရယိံသု ၊ တာသု ဒွေ ဇေဋ္ဌကိတ္ထိယော သန္ဓာယ ပုရာဏဒုတိယိကာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စေကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာတိ ဧကေကမှိ ပါဒေ နံ ဂဟေတွာ။

ကီဒိသာနာမ တာ အယျပုတ္တ အစ္ဆရာယောတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟံသု? တဒါ ကိရ သမ္ဗဟုလေ ခတ္တိယကုမာရေပိ ဗြာဟ္မဏကုမာရေပိ သေဋ္ဌိပုတ္တေပိ မဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇန္တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ အဇာနန္တာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ ‘‘ကသ္မာ ဧတေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ ‘‘ဒေဝစ္ဆရာဒေဝနာဋကာနံ ကာရဏာ’’တိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗာ ဧဝမာဟံသု။ အထ ထေရော ပဋိက္ခိပန္တော န ခေါ မယံ ဘဂိနီတိအာဒိမာဟ။ သမုဒါစရတီတိ ဝေါဟရတိ ဝဒတိ။ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသူတိ တံ ဘဂိနိဝါဒေန သမုဒါစရန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယံ အဇ္ဇ အာဂမိဿတိ၊ အဇ္ဇ အာဂမိဿတီ’’တိ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဗဟိ န နိက္ခန္တာ၊ ဧတံ နိဿာယ နော ဒါရကာ န လဒ္ဓါ၊ ယေသံ အာနုဘာဝေန ဇီဝေယျာမ၊ ဣတော စမှာ ပရိဟီနာ အညတော စ။ အယံ လောကော နာမ အတ္တနောဝ စိန္တေသိ၊ တသ္မာ တာပိ ‘‘ဣဒါနိ မယံ အနာထာ ဇာတာ’’တိ အတ္တနောဝ စိန္တယမာနာ – ‘‘အနတ္ထိကော ဒါနိ အမှေဟိ အယံ၊ သော အမှေ ပဇာပတိယော သမာနာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတုကုစ္ဆိယာ သယိတဒါရိကာ ဝိယ မညတီ’’တိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသု၊ ပတိတာတိ အတ္ထော။

မာ နော ဝိဟေဌေထာတိ မာ အမှေ ဓနံ ဒဿေတွာ မာတုဂါမေ စ ဥယျောဇေတွာ ဝိဟေဌယိတ္ထ၊ ဝိဟေသာ ဟေသာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? မာတာပိတူနံ အနုဂ္ဂဟေန။ သော ကိရ သေဋ္ဌိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂံ နာမ ကိလိဋ္ဌံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဟာရေတွာ နှာယိတွာ တယော ဇနာ ဧကတော ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ မညမာနော ထေရဿ ဘိက္ခံ န ဒေတိ။ ထေရော – ‘‘မာဒိသဿ ခီဏာသဝဿ အာဟာရန္တရာယံ ကတွာ ဧတေ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေယျု’’န္တိ တေသံ အနုဂ္ဂဟေန ဧဝမာဟ။

၃၀၂။ ဂါထာ အဘာသီတိ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ ပဿာတိ သန္တိကေ ဌိတဇနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ စိတ္တန္တိ စိတ္တဝိစိတ္တံ။ ဗိမ္ဗန္တိ အတ္တဘာဝံ။ အရုကာယန္တိ နဝန္နံ ဝဏမုခါနံ ဝသေန ဝဏကာယံ။ သမုဿိတန္တိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ နဝဟိ နှာရုသတေဟိ ဗန္ဓိတွာ နဝဟိ မံသပေသိသတေဟိ လိမ္ပိတွာ သမန္တတော ဥဿိတံ။ အာတုရန္တိ ဇရာတုရတာယ ရောဂါတုရတာယ ကိလေသာတုရတာယ စ နိစ္စာတုရံ။ ဗဟုသင်္ကပ္ပန္တိ ပရေသံ ဥပ္ပန္နပတ္ထနာသင်္ကပ္ပေဟိ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ ။ ဣတ္ထီနဉှိ ကာယေ ပုရိသာနံ သင်္ကပ္ပာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ကာယေ ဣတ္ထီနံ။ သုသာနေ ဆဍ္ဍိတကဠေဝရဘူတမ္ပိ စေတံ ကာကကုလလာဒယော ပတ္ထယန္တိယေဝါတိ ဗဟုသင်္ကပ္ပော နာမ ဟောတိ။ ယဿ နတ္ထိဓုဝံ ဌိတီတိ ယဿ ကာယဿ မာယာမရီစိဖေဏပိဏ္ဍ ဥဒကပုပ္ဖုဠာဒီနံ ဝိယ ဧကံသေနေဝ ဌိတိ နာမ နတ္ထိ၊ ဘိဇ္ဇနဓမ္မတာဝ နိယတာ။

တစေန ဩနဒ္ဓန္တိ အလ္လမနုဿစမ္မေန ဩနဒ္ဓံ။ သဟ ဝတ္ထေဘိ သောဘတီတိ ဂန္ဓာဒီဟိ မဏိကုဏ္ဍလေဟိ စ စိတ္တကတမ္ပိ ရူပံ ဝတ္ထေဟိ သဟေဝ သောဘတိ၊ ဝိနာ ဝတ္ထေဟိ ဇေဂုစ္ဆံ ဟောတိ အနောလောကနက္ခမံ။

အလတ္တကကတာတိ အလတ္တကေန ရဉ္ဇိတာ။ စုဏ္ဏကမက္ခိတန္တိ သာသပကက္ကေန မုခပီဠကာဒီနိ နီဟရိတွာ လောဏမတ္တိကာယ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ ဝိလိယာပေတွာ တိလပိဋ္ဌေန လောဟိတံ ပသာဒေတွာ ဟလိဒ္ဒိယာ ဝဏ္ဏံ သမ္ပာဒေတွာ စုဏ္ဏကဂဏ္ဍိကာယ မုခံ ပဟရန္တိ၊ တေနေသ အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

အဋ္ဌာပဒကတာတိ ရသောဒကေန မက္ခိတွာ နလာဋပရိယန္တေ အာဝတ္တနပရိဝတ္တေ ကတွာ အဋ္ဌပဒကရစနာယ ရစိတာ။ အဉ္ဇနီတိ အဉ္ဇနနာဠိကာ။

ဩဒဟီတိ ဌပေသိ။ ပါသန္တိ ဝါကရာဇာလံ။ နာသဒါတိ န ဃဋ္ဋယိ။ နိဝါပန္တိ နိဝါပသုတ္တေ ဝုတ္တနိဝါပတိဏသဒိသဘောဇနံ။ ကန္ဒန္တေတိ ဝိရဝမာနေ ပရိဒေဝမာနေ။ ဣမာယ ဟိ ဂါထာယ ထေရော မာတာပိတရော မိဂလုဒ္ဒကေ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ၊ အဝသေသဉာတကေ မိဂလုဒ္ဒကပရိသံ ဝိယ၊ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝါကရာဇာလံ ဝိယ၊ အတ္တနာ ဘုတ္တဘောဇနံ နိဝါပတိဏံ ဝိယ၊ အတ္တာနံ မဟာမိဂံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ ယထာ ဟိ မဟာမိဂေါ ယာဝဒတ္ထံ နိဝါပတိဏံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဒိသံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမံ နာမ ဌာနံ ဂတဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ မိဂလုဒ္ဒကာနံ ပရိဒေဝန္တာနံယေဝ ဝါကရံ အဃဋ္ဋယမာနောဝ ဥပ္ပတိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဃနစ္ဆာယဿ ဆတ္တဿ ဝိယ ဂုမ္ဗဿ ဟေဋ္ဌာ မန္ဒမန္ဒေန ဝါတေန ဗီဇယမာနော အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ထေရော ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ အာကာသေနေဝ ဂန္တွာ မိဂစီရေ ပစ္စုပဋ္ဌာသိ။

ကသ္မာ ပန ထေရော အာကာသေန ဂတောတိ။ ပိတာ ကိရဿ သေဋ္ဌိ သတ္တသု ဒွါရကောဋ္ဌကေသု အဂ္ဂဠံ ဒါပေတွာ မလ္လေ အာဏာပေသိ – ‘‘သစေ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆတိ ၊ ဟတ္ထပါဒေသု နံ ဂဟေတွာ ကာသာယာနိ ဟရိတွာ ဂိဟိဝေသံ ဂဏှာပေထာ’’တိ။ တသ္မာ ထေရော – ‘‘ဧတေ မာဒိသံ မဟာခီဏာသဝံ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဟေတွာ အပုညံ ပသဝေယျုံ၊ တံ နေသံ မာ အဟောသီ’’တိ စိန္တေတွာ အာကာသေန အဂမာသိ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသိတ္ထေရာနံ ပန – ‘‘ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရေ ပစ္စုပဋ္ဌာသီ’’တိ အယံ ဝါစနာမဂ္ဂေါယေဝ။

၃၀၃။ မိဂဝေါတိ တဿ ဥယျာနပါလဿ နာမံ။ သောဓေန္တောတိ ဥယျာနမဂ္ဂံ သမံ ကာရေတွာ အန္တောဥယျာနေ တစ္ဆိတဗ္ဗယုတ္တဋ္ဌာနာနိ တစ္ဆာပေန္တော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တာနိ ဌာနာနိ သမ္မဇ္ဇာပေန္တော ဝါလုကာဩကိရဏ-ပုပ္ဖဝိကိရဏ-ပုဏ္ဏဃဋဋ္ဌပန-ကဒလိက္ခန္ဓဌပနာဒီနိ စ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။ ယေန ရာဇာ ကောရဗျော တေနုပသင်္ကမီတိ အမှာကံ ရာဇာ သဒါ ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ၊ ပဿိတုကာမော ဧတံ၊ အာဂတဘာဝံ ပနဿ န ဇာနာတိ၊ မဟာ ခေါ ပနာယံ ပဏ္ဏာကာရော၊ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ယေန ရာဇာ ကောရဗျော တေနုပသင်္ကမိ။

ကိတ္တယမာနော အဟောသီတိ သော ကိရ ရာဇာ ထေရံ အနုဿရိတွာ ဗလမဇ္ဈေပိ နာဋကမဇ္ဈေပိ – ‘‘ဒုက္ကရံ ကတံ ကုလပုတ္တေန တာဝ မဟန္တံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ပုနနိဝတ္တိတွာ အနပလောကေန္တေနာ’’တိ ဂုဏံ ကထေသိ၊ တံ ဂဟေတွာ အယံ ဧဝမာဟ။ ဝိဿဇ္ဇေထာတိဝတွာတိ ဩရောဓမဟာမတ္တဗလကာယာဒီသု ယဿ ယံ အနုစ္ဆဝိကံ၊ တဿ တံ ဒါပေတွာတိ အတ္ထော။ ဥဿဋာယ ဥဿဋာယာတိ ဥဿိတာယ ဥဿိတာယ၊ မဟာမတ္တမဟာရဋ္ဌိကာဒီနံ ဝသေန ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတမေဝ ပရိသံ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဟတ္ထတ္ထရေ နိသီဒတူတိ ဟတ္ထတ္ထရော တနုကော ဗဟလပုပ္ဖာဒိဂုဏံ ကတွာ အတ္ထတော အဘိလက္ခိတော ဟောတိ၊ တာဒိသေ အနာပုစ္ဆိတွာ နိသီဒိတုံ န ယုတ္တန္တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။

၃၀၄။ ပါရိဇုညာနီတိ ပါရိဇုညဘာဝါ ပရိက္ခယာ။ ဇိဏ္ဏောတိ ဇရာဇိဏ္ဏော။ ဝုဍ္ဎောတိ ဝယောဝုဍ္ဎော။ မဟလ္လကောတိ ဇာတိမဟလ္လကော။ အဒ္ဓဂတောတိ အဒ္ဓါနံ အတိက္ကန္တော။ ဝယောအနုပ္ပတ္တောတိ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော။ ပဗ္ဗဇတီတိ ဓုရဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ၊ – ‘‘ဘန္တေ၊ မယာ ဒဟရကာလေ ဗဟုံ ကုသလံ ကတံ၊ ဣဒါနိ မဟလ္လကောမှိ၊ မဟလ္လကဿ စေသာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ၊ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ အပ္ပဟရိတံ ကတွာ ဇီဝိဿာမိ၊ ပဗ္ဗာဇေထ မံ၊ ဘန္တေ၊’’တိ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေန္တော ယာစတိ၊ ထေရာ အနုကမ္ပာယ ပဗ္ဗာဇေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။

အပ္ပာဗာဓောတိ အရောဂေါ။ အပ္ပာတင်္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနိယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ တတ္ထ ယဿ ဘုတ္တဘုတ္တော အာဟာရော ဇီရတိ၊ ယဿ ဝါ ပန ပုဋဘတ္တံ ဝိယ တထေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဥဘောပေတေ န သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတာ။ ယဿ ပန ဘုတ္တကာလေ ဘတ္တစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ၊ အယံ သမဝေပါကိနိယာ သမန္နာဂတော။ နာတိသီတာယ နစ္စုဏှာယာတိ တေနေဝ ကာရဏေန နာတိသီတာယ နစ္စုဏှာယ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ ရာဇာနော ဝါ ဟရန္တီတိအာဒိနာ အနုက္ကမေန။ ဒုတိယဝါရေ ရာဇဘယစောရဘယဆာတကဘယာဒိနာ အနုက္ကမေန။

၃၀၅။ ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဓမ္မနိဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဥပနိယျတီတိ ဇရာမရဏသန္တိကံ ဂစ္ဆတိ၊ အာယုက္ခယေန ဝါ တတ္ထ နိယျတိ။ အဒ္ဓုဝေါတိ ဓုဝဋ္ဌာနဝိရဟိတော။ အတာဏောတိ တာယိတုံ သမတ္ထေန ဝိရဟိတော။ အနဘိဿရောတိ အသရဏော အဘိသရိတွာ အဘိဂန္တွာ အဿာသေတုံ သမတ္ထေန ဝိရဟိတော။ အဿကောတိ နိဿကော သကဘဏ္ဍဝိရဟိတော။ သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယန္တိ သကဘဏ္ဍန္တိ သလ္လက္ခိတံ သဗ္ဗံ ပဟာယ လောကေန ဂန္တဗ္ဗံ။ တဏှာဒါသောတိ တဏှာယ ဒါသော။

၃၀၆။ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ ဟတ္ထိသိပ္ပေ။ ကတာဝီတိ ကတကရဏီယော၊ သိက္ခိတသိက္ခော ပဂုဏသိပ္ပောတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဦရုဗလီတိ ဦရုဗလသမ္ပန္နော။ ယဿ ဟိ ဖလကဉ္စ အာဝုဓဉ္စ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ပဝိသိတွာ အဘိန္နံ ဘိန္ဒတော ဘိန္နံ သန္ဓာရယတော ပရဟတ္ထဂတံ ရဇ္ဇံ အာဟရိတုံ ဦရုဗလံ အတ္ထိ၊ အယံ ဦရုဗလီ နာမ။ ဗာဟုဗလီတိ ဗာဟုဗလသမ္ပန္နော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ အလမတ္တောတိ သမတ္ထအတ္တဘာဝေါ။

ပရိယောဓာယ ဝတ္တိဿန္တီတိ ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဒ္ဒဝံ ဩဓာယ အဝတ္ထရိတွာ ဝတ္တိဿန္တီတိ သလ္လက္ခေတွာ ဂဟိတာ။

သံဝိဇ္ဇတိခေါ၊ ဘော ရဋ္ဌပါလ၊ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သော ရာဇာ ဥပရိ ဓမ္မုဒ္ဒေသဿ ကာရဏံ အာဟရန္တော အာဟ။

အထာပရံဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ပဿာမိ လောကေ’’တိအာဒိနာ နယေန စတုန္နံ ဓမ္မုဒ္ဒေသာနံ အနုဂီတိံ အဝေါစ။

၃၀၇။ တတ္ထ ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တီတိ ဧကံ လဘိတွာ ဒွေ ပတ္ထယန္တိ၊ ဒွေ လဘိတွာ စတ္တာရောတိ ဧဝံ ဥတ္တရုတ္တရိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ ပတ္ထယန္တိယေဝ။

ပသယှာတိ သပတ္တဂဏံ အဘိဘဝိတွာ။ သသာဂရန္တန္တိ သဒ္ဓိံ သာဂရန္တေန။ ဩရံ သမုဒ္ဒဿာတိ ယံ သမုဒ္ဒဿ ဩရတော သကရဋ္ဌံ၊ တေန အတိတ္တရူပေါတိ အတ္ထော။ န ဟတ္ထီတိ န ဟိ အတ္ထိ။

အဟော ဝတာ နောတိ အဟော ဝတ နု၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အမရာတိစာဟူတိ အမရံ ဣတိ စ အာဟု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ မတံ ဉာတီ ပရိဝါရေတွာ ကန္ဒန္တိ၊ တံ – ‘‘အဟော ဝတ အမှာကံ ဘာတာ မတော၊ ပုတ္တော မတော’’တိအာဒီနိပိ ဝဒန္တိ။

ဖုသန္တိ ဖဿန္တိ မရဏဖဿံ ဖုသန္တိ။ တထေဝ ဖုဋ္ဌောတိ ယထာ ဗာလော၊ ဓီရောပိ တထေဝ မရဏဖဿေန ဖုဋ္ဌော၊ အဖုဋ္ဌော နာမ နတ္ထိ၊ အယံ ပန ဝိသေသော။ ဗာလော စ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတီတိ ဗာလော ဗာလဘာဝေန မရဏဖဿံ အာဂမ္မ ဝဓိတောဝ သေတိ အဘိဟတောဝ သယတိ။ အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏန္တိအာဒိဝိပ္ပဋိသာရဝသေန စလတိ ဝေဓတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ဓီရော စ န ဝေဓတီတိ ဓီရော သုဂတိနိမိတ္တံ ပဿန္တော န ဝေဓတိ န စလတိ။

ယာယ ဝေါသာနံ ဣဓာဓိဂစ္ဆတီတိ ယာယ ပညာယ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗကိစ္စဝေါသာနံ အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ သာဝ ဓနတော ဥတ္တမတရာ။ အဗျောသိတတ္တာတိ အပရိယောသိတတ္တာ၊ အရဟတ္တပတ္တိယာ၊ အဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဘဝါဘဝေသူတိ ဟီနပ္ပဏီတေသု ဘဝေသု။

ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကန္တိ တေသု ပါပံ ကရောန္တေသု ယော ကောစိ သတ္တော ပရမ္ပရာယ သံသာရံ အာပဇ္ဇိတွာ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ ဥပေတိ။ တဿပ္ပပညောတိ တဿ တာဒိသဿ အပ္ပပညဿ အညော အပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော။

သကမ္မုနာဟညတီတိ အတ္တနာ ကတကမ္မဝသေန ‘‘ကသာဟိပိ တာလေတီ’’တိအာဒီဟိ ကမ္မကာရဏာဟိ ဟညတိ။ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေတိ ဣတော ဂန္တွာ ပရမှိ အပါယလောကေ။

ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိဝိဓရူပေန၊ နာနာသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကာမဂုဏေသူတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေသု သဗ္ဗကာမဂုဏေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ။ ဒဟရာတိ အန္တမသော ကလလမတ္တဘာဝံ ဥပါဒါယ တရုဏာ။ ဝုဍ္ဎာတိ ဝဿသတာတိက္ကန္တာ။ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျောတိ အဝိရုဒ္ဓံ အဒွဇ္ဈဂါမိံ ဧကန္တနိယျာနိကံ သာမညမေဝ ‘‘သေယျော၊ ဥတ္တရိတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စာ’’တိ ဥပဓာရေတွာ ပဗ္ဗဇိတောသ္မိ မဟာရာဇာတိ။ တသ္မာ ယံ တွံ ဝဒသိ – ‘‘ကိံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ’’တိ၊ ဣဒံ ဒိသွာ စ သုတွာ စ ပဗ္ဗဇိတောသ္မီတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ရဋ္ဌပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဃဒေဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၈။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဃဒေဝသုတ္တံ။ တတ္ထ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေတိ ပုဗ္ဗေ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ တံ အမ္ဗဝနံ ရောပေသိ။ တေသု ရုက္ခေသု ပလုဇ္ဇမာနေသု အပရဘာဂေ အညေပိ ရာဇာနော ရောပေသုံယေဝ။ တံ ပန ပဌမဝေါဟာရဝသေန မဃဒေဝမ္ဗဝနန္တေဝ သင်္ခံ ဂတံ။ သိတံ ပါတွာကာသီတိ သာယနှသမယေ ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ ဒိသွာ – ‘‘ဝသိတပုဗ္ဗံ နု ခေါ မေ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော – ‘‘ပုဗ္ဗေ အဟံ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဣမံ အမ္ဗဝနံ ရောပေသိံ၊ ဧတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံ။ တံ ခေါ ပနေတံ ကာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အပါကဋံ၊ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ အဂ္ဂဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေန္တော သိတံ ပါတု အကာသိ။

ဓမ္မော အဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မေန ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဓမ္မေ ဌိတောတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ ဌိတော။ ဓမ္မံ စရတီတိ သမံ စရတိ ။ တတြ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသူတိ ယောပိ သော ပုဗ္ဗရာဇူဟိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒိန္နပရိဟာရော၊ တံ အဟာပေတွာ ပကတိနိယာမေနေဝ အဒါသိ၊ တထာ ဂဟပတိကာနံ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပက္ခဿာတိ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိကပက္ခောပိ သင်္ဂဟိတော။ အဋ္ဌမီဥပေါသထဿ ဟိ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန သတ္တမိယဉ္စ နဝမိယဉ္စ၊ စာတုဒ္ဒသပန္နရသာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန တေရသိယဉ္စ ပါဋိပဒေ စာတိ ဣမေ ဒိဝသာ ပါဋိဟာရိကပက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသုပိ ဥပေါသထံ ဥပဝသိ။

၃၀၉။ ဒေဝဒူတာတိ ဒေဝေါတိ မစ္စု၊ တဿ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာ။ သိရသ္မိဉှိ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ ဌိတော ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပလိတာနိ မစ္စုဒေဝဿ ဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ ယထာ ဟိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဒေဝတာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အသုကဒိဝသေ မရိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ တထေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု ဒေဝတာဗျာကရဏသဒိသမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပလိတာနိ ဒေဝသဒိသာ ဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဇိဏ္ဏဗျာဓိတမတပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာဝ သံဝေဂမာပဇ္ဇိတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ ဒုခိတဉ္စ ဗျာဓိတံ၊

မတဉ္စ ဒိသွာ ဂတမာယုသင်္ခယံ၊

ကာသာယဝတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ၊

တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ။

ဣမိနာ ပရိယာယေန ပလိတာနိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတတ္တာ ဒေဝဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာတိ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဇေဋ္ဌကဂါမံ ဒတွာ။ ကသ္မာ အဒါသိ? သံဝိဂ္ဂမာနသတ္တာ။ တဿ ဟိ အဉ္ဇလိသ္မိံ ဌပိတာနိ ပလိတာနိ ဒိသွာဝ သံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အညာနိ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ အာယု အတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ ဌိတံ ဝိယ အတ္တာနံ မညမာနော သံဝိဂ္ဂေါ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘သိရေ ဒိသွာန ပလိတံ၊ မဃဒေဝေါ ဒိသမ္ပတိ၊

သံဝေဂံ အလဘီ ဓီရော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယီ’’တိ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ မယှံ၊ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ၊

ပါတုဘူတာ ဒေဝဒူတာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။

ပုရိသယုဂေတိ ဝံသသမ္ဘဝေ ပုရိသေ။ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာတိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇန္တာပိ ဟိ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎိတေ ကေသေ ဗန္ဓိတွာ ဇဋာကလာပဓရာ ဟုတွာ ဝိစရန္တိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတော ပန အနေသနံ အနနုယုဉ္ဇိတွာ ရာဇဂေဟတော အာဟဋဘိက္ခာယ ယာပေန္တော ဗြဟ္မဝိဟာရံ ဘာဝေသိ။ တသ္မာ သော မေတ္တာသဟဂတေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကုမာရကီဠိတံ ကီဠီတိ အင်္ကေန အင်္ကံ ပရိဟရိယမာနော ကီဠိ။ မာလာကလာပံ ဝိယ ဟိ နံ ဥက္ခိပိတွာဝ ဝိစရိံသု။ ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော…ပေ… ပဗ္ဗဇီတိ ဣမဿ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသေ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ အဟေသုံ။ မဃဒေဝရညော မတကဘတ္တံ၊ တဿ ရညော ပဗ္ဗဇိတမင်္ဂလံ၊ တဿ ပုတ္တဿ ဆတ္တုဿာပနမင်္ဂလံ၊ တဿ ပုတ္တဿ ဥပရဇ္ဇမင်္ဂလံ၊ တဿ ပုတ္တဿ နာမကရဏမင်္ဂလန္တိ ဧကသ္မိံယေဝ သမယေ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ အဟေသုံ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပတလေ ဥန္နင်္ဂလမဟောသိ။

၃၁၁။ ပုတ္တပပုတ္တကာတိ ပုတ္တာ စ ပုတ္တပုတ္တာ စာတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ တဿ ပရမ္ပရာ။ ပစ္ဆိမကော အဟောသီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပစ္ဆိမကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော – ‘‘ပဝတ္တတိ နု ခေါ တံ မယာ မနုဿလောကေ နိဟတံ ကလျာဏဝတ္တ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တတိ၊ ဣဒါနိ န ပဝတ္တိဿတီ’’တိ။ န ခေါ ပနာဟံ မယှံ ပဝေဏိယာ ဥစ္ဆိဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီတိ အတ္တနော ဝံသေ ဇာတရညောယေဝ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝံသဿ နေမိံ ဃဋေန္တော ဝိယ နိဗ္ဗတ္တော၊ တေနေဝဿ နိမီတိ နာမံ အဟောသိ။ ဣတိ သော ပဗ္ဗဇိတရာဇူနံ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပစ္ဆိမကော အဟောသိ။ ဂုဏေဟိ ပန အတိရေကတရော။ တဿ ဟိ သဗ္ဗရာဇူဟိ အတိရေကတရာ ဒွေ ဂုဏာ အဟေသုံ ။ စတူသု ဒွါရေသု သတသဟဿံ သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒေဝသိကံ ဒါနံ အဒါသိ၊ အနုပေါသထိကဿ စ ဒဿနံ နိဝါရေသိ။ အနုပေါသထိကေသု ဟိ ရာဇာနံ ပဿိဿာမာတိ ဂတေသု ဒေါဝါရိကော ပုစ္ဆတိ ‘‘တုမှေ ဥပေါသထိကာ နော ဝါ’’တိ။ ယေ အနုပေါသထိကာ ဟောန္တိ၊ တေ နိဝါရေတိ ‘‘အနုပေါသထိကာနံ ရာဇာ ဒဿနံ န ဒေတီ’’တိ။ ‘‘မယံ ဇနပဒဝါသိနော ကာလေ ဘောဇနံ ကုဟိံ လဘိဿာမာ’’တိပိ တတ္ထ ဝစနောကာသော နတ္ထိ။ စတူသု ဟိ ဒွါရေသု ရာဇင်္ဂဏေ စ အနေကာနိ ဘတ္တစာဋိသဟဿာနိ ပဋိယတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ မဟာဇနော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေ မဿုံ ကာရေတွာ နှာယိတွာ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတွာ ယထာရုစိတံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ရညော ဂေဟဒွါရံ ဂစ္ဆတိ။ ဒေါဝါရိကေန ‘‘ဥပေါသထိကာ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတာ ‘‘အာမ အာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေန ဟိ အာဂစ္ဆထာတိ ပဝေသေတွာ ရညော ဒဿေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဂုဏေဟိ အတိရေကတရော အဟောသိ။

၃၁၂။ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနန္တိ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝါနံ။ တေ ကိရ ဒေဝါ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလနဂရဝါသိနော ရညော ဩဝါဒေ ဌတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ ရညော ဂုဏကထံ ကထေန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေဝါနံ တာဝတိံသာန’’န္တိ။

နိသိန္နောဟောတီတိ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိဂတော ဒါနဉ္စ သီလဉ္စ ဥပပရိက္ခမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဒါနံ နု ခေါ မဟန္တံ ဥဒါဟု သီလံ၊ ယဒိ ဒါနံ မဟန္တံ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဒါနမေဝ ဒဿာမိ။ အထ သီလံ၊ သီလမေဝ ပူရိဿာမီ’’တိ။ တဿ ‘‘ဣဒံ မဟန္တံ ဣဒံ မဟန္တ’’န္တိ နိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တဿေဝ သက္ကော ဂန္တွာ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အထ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊…ပေ… သမ္မုခေ ပါတုရဟောသီတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ရညော ကင်္ခါ ဥပ္ပန္နာ၊ တဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထံ ပဉှဉ္စ ကထေဿာမိ၊ ဣဓာဂမနတ္ထာယ ပဋိညဉ္စ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ။ တသ္မာ ဂန္တွာ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ ရာဇာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ရူပံ ဒိသွာ ဘီတော အဟောသိ လောမဟဋ္ဌဇာတော။ အထ နံ သက္ကော – ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဿတ္ထော ပဉှံ ပုစ္ဆ၊ ကင်္ခံ တေ ပဋိဝိနောဒေဿာမီ’’တိ အာဟ။

ရာဇာ –

‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ဒါနံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယံ ဝါ၊ ကတမံ သု မဟပ္ဖလ’’န္တိ။ –

ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သက္ကော – ‘‘ဒါနံ နာမ ကိံ၊ သီလမေဝ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ မဟန္တံ။ အဟဉှိ ပုဗ္ဗေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒသဝဿသဟဿာနိ ဒသန္နံ ဇဋိလသဟဿာနံ ဒါနံ ဒတွာ ပေတ္တိဝိသယတော န မုတ္တော၊ သီလဝန္တာ ပန မယှံ ဒါနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတိ။

န ဟေတေ သုလဘာ ကာယာ၊ ယာစယောဂေန ကေနစိ၊

ယေ ကာယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ အနာဂါရာ တပဿိနော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၉-၄၃၀)၊

ဧဝံ ရညော ကင်္ခံ ဝိနောဒေတွာ ဒေဝလောကဂမနာယ ပဋိညာဂဟဏတ္ထံ လာဘာ တေ မဟာရာဇာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိကမ္ပမာနောတိ အဘာယမာနော။ အဓိဝါသေသီတိ အဟံ မဟာဇနံ ကုသလံ သမာဒပေမိ၊ ပုညဝန္တာနံ ပန ဝသနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ အာဂတေန မနုဿပထေ သုခံ ကထေတုံ ဟောတီတိ အဓိဝါသေသိ။

၃၁၃။ ဧဝံ ဘဒ္ဒန္တဝါတိ ဧဝံ ဟောတု ဘဒ္ဒကံ တဝ ဝစနန္တိ ဝတွာ။ ယောဇေတွာတိ ဧကသ္မိံယေဝ ယုဂေ သဟဿအဿာဇာနီယေ ယောဇေတွာ။ တေသံ ပန ပါဋိယေက္ကံ ယောဇနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မနံ အာဂမ္မ ယုတ္တာယေဝ ဟောန္တိ။ သော ပန ဒိဗ္ဗရထော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဟောတိ၊ နဒ္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ရထသီသံ ပညာသယောဇနာနိ၊ အက္ခဗန္ဓော ပဏ္ဏာသယောဇနာနိ၊ အက္ခဗန္ဓတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာဘာဂေါ ပဏ္ဏာသယောဇနာနိ၊ သဗ္ဗော သတ္တဝဏ္ဏရတနမယော။ ဒေဝလောကော နာမ ဥဒ္ဓံ၊ မနုဿလောကော အဓော၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာမုခံ ရထံ ပေသေသီတိ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ပကတိမဂ္ဂံ ပေသေတိ၊ ဧဝမေဝ မနုဿာနံ သာယမာသဘတ္တေ နိဋ္ဌိတေ စန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ပေသေသိ၊ ယမကစန္ဒာ ဥဋ္ဌိတာ ဝိယ အဟေသုံ။ မဟာဇနော ဒိသွာ ‘‘ယမကစန္ဒာ ဥဂ္ဂတာ’’တိ အာဟ။ အာဂစ္ဆန္တေ အာဂစ္ဆန္တေ န ယမကစန္ဒာ၊ ဧကံ ဝိမာနံ၊ န ဝိမာနံ၊ ဧကော ရထောတိ။ ရထောပိ အာဂစ္ဆန္တော အာဂစ္ဆန္တော ပကတိရထပ္ပမာဏောဝ၊ အဿာပိ ပကတိအဿပ္ပမာဏာဝ အဟေသုံ။ ဧဝံ ရထံ အာဟရိတွာ ရညော ပါသာဒံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပါစီနသီဟပဉ္ဇရဋ္ဌာနေ ရထံ နိဝတ္တေတွာ အာဂတမဂ္ဂါဘိမုခံ ကတွာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌတွာဝ အာရောဟနသဇ္ဇံ ဌပေသိ။

အဘိရုဟ မဟာရာဇာတိ ရာဇာ – ‘‘ဒိဗ္ဗယာနံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ န တာဝဒေဝ အဘိရုဟိ၊ နာဂရာနံ ပန ဩဝါဒံ အဒါသိ ‘‘ပဿထ တာတာ၊ ယံ မေ သက္ကေန ဒေဝရညာ ဒိဗ္ဗရထော ပေသိတော၊ သော စ ခေါ န ဇာတိဂေါတ္တံ ဝါ ကုလပ္ပဒေသံ ဝါ ပဋိစ္စ ပေသိတော၊ မယှံ ပန သီလာစာရဂုဏေ ပသီဒိတွာ ပေသိတော။ သစေ တုမှေပိ သီလံ ရက္ခိဿထ၊ တုမှာကမ္ပိ ပေသေဿတိ၊ ဧဝံ ရက္ခိတုံ ယုတ္တံ နာမေတံ သီလံ။ နာဟံ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ စိရာယိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ မဟာဇနံ ဩဝဒိတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ရထံ အဘိရုဟိ။ တတော မာတလိ သင်္ဂါဟကော ‘‘အဟမ္ပိ မဟာရာဇဿ မမာနုစ္ဆဝိကံ ကရိဿာမီ’’တိ အာကာသမှိ ဒွေ မဂ္ဂေ ဒဿေတွာ အပိစ မဟာရာဇာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကတမေနာတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမေသု မဂ္ဂေသု ဧကော နိရယံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော ဒေဝလောကံ၊ တေသု တံ ကတမေန နေမိ။ ယေနာတိ ယေန မဂ္ဂေန ဂန္တွာ ယတ္ထ ပါပကမ္မန္တာ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယန္တိ၊ တံ ဌာနံ သက္ကာ ဟောတိ ပဿိတုန္တိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာတကေပိ –

‘‘ကေန တံ နေမိ မဂ္ဂေန၊ ရာဇသေဋ္ဌ ဒိသမ္ပတိ၊

ယေန ဝါ ပါပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ ယေ နရာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၀) –

ဂါထာယ အယမေဝတ္ထော။ တေနေဝါဟ –

‘‘နိရယေ တာဝ ပဿာမိ၊ အာဝါသေ ပါပကမ္မိနံ၊

ဌာနာနိ လုဒ္ဒကမ္မာနံ၊ ဒုဿီလာနဉ္စ ယာ ဂတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၁)၊

ဥဘယေနေဝ မံ မာတလိ နေဟီတိ မာတလိ ဒွီဟိ မဂ္ဂေဟိ မံ နေဟိ၊ အဟံ နိရယံ ပဿိတုကာမော ဒေဝလောကမ္ပီတိ။ ပဌမံ ကတမေန နေမီတိ။ ပဌမံ နိရယမဂ္ဂေန နေဟီတိ။ တတော မာတလိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ရာဇာနံ ပဉ္စဒသ မဟာနိရယေ ဒဿေသိ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ –

‘‘ဒဿေသိ မာတလိ ရညော၊ ဒုဂ္ဂံ ဝေတရဏိံ နဒိံ၊

ကုထိတံ ခါရသံယုတ္တံ၊ တတ္တံ အဂ္ဂိသိခူပမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၂) –

ဇာတကေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိရယံ ဒဿေတွာ ရထံ နိဝတ္တေတွာ ဒေဝလောကာဘိမုခံ ဂန္တွာ ဗီရဏီဒေဝဓီတာယ သောဏဒိန္နဒေဝပုတ္တဿ ဂဏဒေဝပုတ္တာနဉ္စ ဝိမာနာနိ ဒဿေန္တော ဒေဝလောကံ နေသိ။ တတြာပိ ဝိတ္ထာရကထာ –

‘‘ယဒိ တေ သုတာ ဗီရဏီ ဇီဝလောကေ၊

အာမာယဒါသီ အဟု ဗြာဟ္မဏဿ၊

သာ ပတ္တကာလေ အတိထိံ ဝိဒိတွာ၊

မာတာဝ ပုတ္တံ သကိမာဘိနန္ဒီ၊

သံယမာ သံဝိဘာဂါ စ၊

သာ ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၀၇) –

ဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဂစ္ဆတော ပန တဿ ရထနေမိ ဝဋ္ဋိယာ စိတ္တကူဋဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဥမ္မာရေ ပဟတမတ္တေဝ ဒေဝနဂရေ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဧကကံယေဝ ဩဟာယ ဒေဝသင်္ဃော မဟာသတ္တံ ပစ္စုဂ္ဂမနမကာသိ၊ တံ ဒေဝတာနံ အာဒရံ ဒိသွာ သက္ကော စိတ္တံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော – ‘‘အဘိရမ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝေသု ဒေဝါနုဘာဝေနာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ အဇ္ဇ အာဂန္တွာ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒေဝဂဏံ အတ္တနော အဘိမုခမကာသိ။ သစေ ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ ဝသိဿတိ၊ န မံ ဒေဝါ ဩလောကေဿန္တီ’’တိ။ သော ဥသူယမာနော၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုယှံ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဝသိတုံ ပုညံ နတ္ထိ၊ အညေသံ ပုညေန ဝသာဟီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဧဝမာဟ။ ဗောဓိသတ္တော – ‘‘နာသက္ခိ ဇရသက္ကော မနံ သန္ဓာရေတုံ၊ ပရံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ခေါ ပန ယာစိတွာ လဒ္ဓဘဏ္ဍကံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တော အလံ မာရိသာတိအာဒိမာဟ။ ဇာတကေပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယထာ ယာစိတကံ ယာနံ၊ ယထာ ယာစိတကံ ဓနံ၊

ဧဝံသမ္ပဒမေဝေ တံ၊ ယံ ပရတော ဒါနပစ္စယာ၊

န စာဟမေတမိစ္ဆာမိ၊ ယံ ပရတော ဒါနပစ္စယာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၈၅-၅၈၆) –

သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တော ပန မနုဿတ္တဘာဝေန ကတိဝါရေ ဒေဝလောကံ ဂတောတိ။ စတ္တာရော – မန္ဓာတုရာဇကာလေ သာဓိနရာဇကာလေ ဂုတ္တိလဝီဏာဝါဒကကာလေ နိမိမဟာရာဇကာလေတိ။ သော မန္ဓာတုကာလေ ဒေဝလောကေ အသင်္ချေယျံ ကာလံ ဝသိ၊ တသ္မိဉှိ ဝသမာနေယေဝ ဆတ္တိံသ သက္ကာ စဝိံသု။ သာဓိနရာဇကာလေ သတ္တာဟံ ဝသိ၊ မနုဿဂဏနာယ သတ္တ ဝဿသတာနိ ဟောန္တိ။ ဂုတ္တိလဝီဏာဝါဒကကာလေ စ နိမိရာဇကာလေ စ မုဟုတ္တမတ္တံ ဝသိ၊ မနုဿဂဏနာယ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဟောန္တိ။

၃၁၄။ တတ္ထေဝမိထိလံ ပဋိနေသီတိ ပဋိနေတွာ ပကတိသိရိဂဗ္ဘေယေဝ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

၃၁၅။ ကဠာရဇနကောတိ တဿ နာမံ။ ကဠာရဒန္တတာယ ပန ကဠာရဇနကောတိ ဝုတ္တော။ န သော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇီတိ ဧတ္တကမတ္တမေဝ န အကာသိ၊ သေသံ သဗ္ဗံ ပါကတိကမေဝ အဟောသိ။

၃၁၆။ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကလျာဏဝတ္တံ ကော သမုစ္ဆိန္ဒတိ၊ ကေန သမုစ္ဆိန္နံ၊ ကော ပဝတ္တေတိ၊ ကေန ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘န သက္ကာ မယာ အရဟတ္တံ လဒ္ဓု’’န္တိ ဝီရိယံ အကရောန္တော သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ ဒုဿီလေန သမုစ္ဆိန္နံ နာမ ဟောတိ။ သတ္တ သေခါ ပဝတ္တေန္တိ။ ခီဏာသဝေန ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဃဒေဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဓုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁၇။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဓုရသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာကစ္စာနောတိ ဂိဟိကာလေ ဥဇ္ဇေနိကရညော ပုရောဟိတပုတ္တော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော စ။ မဓုရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ဂုန္ဒာဝနေတိ ကဏှကဂုန္ဒာဝနေ ။ အဝန္တိပုတ္တောတိ အဝန္တိရဋ္ဌေ ရညော ဓီတာယ ပုတ္တော။ ဝုဒ္ဓါ စေဝ အရဟာ စာတိ ဒဟရံ အရဟန္တမ္ပိ န တထာ သမ္ဘာဝေန္တိ ယထာ မဟလ္လကံ၊ ထေရော ပန ဝုဒ္ဓါ စေဝ အဟောသိ အရဟာ စ။ ဗြာဟ္မဏာ၊ ဘော ကစ္စာနာတိ သော ကိရ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏလဒ္ဓိကော၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏောတိအာဒီသု ဇာတိဂေါတ္တာဒီနံ ပညာပနဋ္ဌာနေ ဗြာဟ္မဏာဝ သေဋ္ဌာတိ ဒဿေတိ။ ဟီနော အညော ဝဏ္ဏောတိ ဣတရေ တယော ဝဏ္ဏာ ဟီနာ လာမကာတိ ဝဒတိ။ သုက္ကောတိ ပဏ္ဍရော။ ကဏှောတိ ကာဠကော။ သုဇ္ဈန္တီတိ ဇာတိဂေါတ္တာဒိပညာပနဋ္ဌာနေသု သုဇ္ဈန္တိ။ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာတိ မဟာဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ။ ဩရသာ မုခတော ဇာတာတိ ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တာ၊ ဥရေ ကတွာ သံဝဒ္ဓိတာတိ ဝါ ဩရသာ။ ဗြဟ္မဇာတိ ဗြဟ္မတော နိဗ္ဗတ္တာ။ ဗြဟ္မနိမ္မိတာတိ ဗြဟ္မုနာ နိမ္မိတာ။ ဗြဟ္မဒါယာဒါတိ ဗြဟ္မုနော ဒါယာဒါ။ ဃောသောယေဝ ခေါ ဧသောတိ ဝေါဟာရမတ္တမေဝေတံ။

၃၁၈။ ဣဇ္ဈေယျာတိ သမိဇ္ဈေယျ၊ ယတ္တကာနိ ဓနာဒီနိ ပတ္ထေယျ၊ တတ္တကေဟိဿ မနောရထော ပူရေယျာတိ အတ္ထော။ ခတ္တိယောပိဿာဿာတိ ခတ္တိယောပိ အဿ ဣဿရိယသမ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ အဿ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စီတိ န ဧတေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ။

၃၂၂။ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမာတိ နိသိန္နာသနံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဣဓ နိသီဒါတိ ဝဒေယျာမ။ အဘိနိမန္တေယျာမပိ နန္တိ အဘိဟရိတွာ တံ နိမန္တေယျာမ။ တတ္ထ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော ဝါစာယ စေဝ ကာယေန စ။ ‘‘တုမှာကံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ မမံ စီဝရာဒီဟိ ဝဒေယျာထ ယေနတ္ထော’’တိ ဝဒန္တော ဟိ ဝါစာယ အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ စီဝရာဒိဝေကလ္လံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ တာနိ ဒေန္တော ပန ကာယေန အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘အဘိနိမန္တေယျာမပိ န’’န္တိ အာဟ။ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိန္တိ ရက္ခာသင်္ခါတဉ္စေဝ အာဝရဏသင်္ခါတဉ္စ ဂုတ္တိံ။ ယာ ပနေသာ အာဝုဓဟတ္ထေ ပုရိသေ ဌပေန္တေန ရက္ခာ၊ သာ ဓမ္မိကာ နာမ သံဝိဟိတာ န ဟောတိ။ ယထာ ပန အဝေလာယ ကဋ္ဌဟာရိကာပဏ္ဏဟာရိကာဒယော ဝိဟာရံ န ပဝိသန္တိ၊ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ဝိဟာရသီမာယ မိဂေ ဝါ မစ္ဆေ ဝါ န ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ သံဝိဒဟန္တေန ဓမ္မိကာ နာမ သံဝိဟိတာ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဓမ္မိက’’န္တိ။

ဧဝံသန္တေတိ ဧဝံ စတုန္နမ္ပိ ဝဏ္ဏာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဗ္ဗဇိတသက္ကာရေန သမေ သမာနေ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဓုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောကနဒေါတိ ကောကနဒံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ။ သော စ မင်္ဂလပါသာဒေါ ဩလောကနကပဒုမံ ဒဿေတွာ ကတော၊ တသ္မာ ကောကနဒေါတိ သင်္ခံ လဘိ။

၃၂၅။ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာတိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရန္တိ ပဌမံ သောပါနဖလကံ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဒသာခေါတိ ဩလောကနတ္ထံယေဝ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော အဒ္ဒသ။ ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသီတိ ‘‘ကိဿ နု ခေါ အတ္ထာယ ရာဇကုမာရေန အယံ မဟာသက္ကာရော ကတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ပုတ္တပတ္ထနာယ ကတဘာဝံ အညာသိ။ သော ဟိ ရာဇကုမာရော အပုတ္တကော၊ သုတဉ္စာနေန အဟောသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ အဓိကာရံ ကတွာ မနသာ ဣစ္ဆိတံ လဘန္တီ’’တိ။ သော – ‘‘သစာဟံ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မမ စေလပ္ပဋိကံ အက္ကမိဿတိ။ နော စေ လဘိဿာမိ၊ န အက္ကမိဿတီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သန္ထရာပေသိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ ပုတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘န နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဧကသ္မိံ ဒီပေ ဝသမာနော သမစ္ဆန္ဒေန သကုဏပေါတကေ ခါဒိ။ သစဿ မာတုဂါမော အညောဝ ဘဝေယျ၊ ပုတ္တံ လဘေယျ။ ဥဘောဟိ ပန သမာနစ္ဆန္ဒေဟိ ဟုတွာ ပါပကမ္မံ ကတံ၊ တေနဿ ပုတ္တော န နိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ အညာသိ။ ဒုဿေ ပန အက္ကန္တေ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထိတပတ္ထိတံ လဘန္တီတိ လောကေ အနုဿဝေါ၊ မယာ စ မဟာအဘိနီဟာရော ကတော၊ န စ ပုတ္တံ လဘာမိ၊ တုစ္ဆံ ဣဒံ ဝစန’’န္တိ မိစ္ဆာဂဟဏံ ဂဏှေယျ။ တိတ္ထိယာပိ – ‘‘နတ္ထိ သမဏာနံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ၊ စေလပ္ပဋိကံ မဒ္ဒန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တီ’’တိ ဥဇ္ဈာယေယျုံ ။ ဧတရဟိ စ အက္ကမန္တေသု ဗဟူ ဘိက္ခူ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဘဗ္ဗံ ဇာနိတွာ အက္ကမိဿန္တိ၊ အဘဗ္ဗံ ဇာနိတွာ န အက္ကမိဿန္တိ။ အနာဂတေ ပန ဥပနိဿယော မန္ဒော ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတံ န ဇာနိဿန္တိ။ တေသု အက္ကမန္တေသု သစေ ပတ္ထိတံ ဣဇ္ဈိဿတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ ။ နော စေ ဣဇ္ဈိဿတိ၊ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဘိနီဟာရံ ကတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ လဘန္တိ၊ တံ ဣဒါနိ န လဘန္တိ ။ တေယေဝ မညေ ဘိက္ခူ ပဋိပတ္တိပူရကာ အဟေသုံ၊ ဣမေ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ အက္ကမိတုံ အနိစ္ဆန္တော တုဏှီ အဟောသိ။ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေလပ္ပဋိကာ အက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈)။ မင်္ဂလတ္ထာယ ပညတ္တံ အနက္ကမန္တေသု ပန အက္ကမနတ္ထာယ အနုပညတ္တိံ ဌပေသိ – ‘‘ဂိဟီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မင်္ဂလိကာ၊ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂိဟီနံ မင်္ဂလတ္ထာယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈)။

၃၂၆။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီတိ ဣဒံ ထေရော ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု တတိယံ ကာရဏံ သန္ဓာယာဟ။ န ခေါ သုခေန သုခန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂသညီ ဟုတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ န အက္ကမိ၊ တသ္မာ အဟမ္ပိ သတ္ထာရာ သမာနစ္ဆန္ဒော ဘဝိဿာမီတိ မညမာနော ဧဝမာဟ။

၃၂၇။ သော ခေါ အဟန္တိအာဒိ ‘‘ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ’’တိ တာဝ မဟာသစ္စကေ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ယာဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ အာသဝက္ခယာ ပါသရာသိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၃၄၃။ အင်္ကုသဂယှေ သိပ္ပေတိ အင်္ကုသဂဟဏသိပ္ပေ။ ကုသလော အဟန္တိ ဆေကော အဟံ။ ကဿ ပနာယံ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှီတိ? ပိတု သန္တိကေ၊ ပိတာပိဿ ပိတု သန္တိကေဝ ဥဂ္ဂဏှိ။ ကောသမ္ဗိယံ ကိရ ပရန္တပရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ရာဇမဟေသီ ဂရုဘာရာ အာကာသတလေ ရညာ သဒ္ဓိံ ဗာလာတပံ တပ္ပမာနာ ရတ္တကမ္ဗလံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နာ ဟောတိ၊ ဧကော ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏော ‘‘မံသပေသီ’’တိ မညမာနော ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ သာ ‘‘ဆဍ္ဍေယျ မ’’န္တိ ဘယေန နိဿဒ္ဒါ အဟောသိ၊ သော တံ ပဗ္ဗတပါဒေ ရုက္ခဝိဋပေ ဌပေသိ။ သာ ပါဏိဿရံ ကရောန္တီ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။ သကုဏော ပလာယိ၊ တဿာ တတ္ထေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တိယာမရတ္တိံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ကမ္ဗလံ ပါရုပိတွာ နိသီဒိ။ တတော စ အဝိဒူရေ တာပသော ဝသတိ။ သော တဿာ သဒ္ဒေန အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ရုက္ခမူလံ အာဂတော ဇာတိံ ပုစ္ဆိတွာ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ဩတာရေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ယာဂုံ ပါယေသိ။ ဒါရကဿ မေဃဥတုဉ္စ ပဗ္ဗတဥတုဉ္စ ဂဟေတွာ ဇာတတ္တာ ဥဒေနောတိ နာမံ အကာသိ။ တာပသော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ ဒွေပိ ဇနေ ပေါသေသိ။

သာ ဧကဒိဝသံ တာပသဿ အာဂမနဝေလာယ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဣတ္ထိကုတ္တံ ဒဿေတွာ တာပသံ သီလဘေဒံ အာပါဒေသိ။ တေသံ ဧကတော ဝသန္တာနံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပရန္တပရာဇာ ကာလံ အကာသိ။ တာပသော ရတ္တိဘာဂေ နက္ခတ္တံ ဩလောကေတွာ ရညော မတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘တုယှံ ရာဇာ မတော၊ ပုတ္တော တေ ကိံ ဣဓ ဝသိတုံ ဣစ္ဆတိ၊ ဥဒါဟု ပေတ္တိကေ ရဇ္ဇေ ဆတ္တံ ဥဿာပေတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ပုတ္တဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတုကာမတဉ္စဿ ဉတွာ တာပသဿ အာရောစေသိ။ တာပသော စ ဟတ္ထိဂန္ထသိပ္ပံ ဇာနာတိ၊ ကုတောနေန လဒ္ဓံ? သက္ကဿ သန္တိကာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရဿ သက္ကော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ‘‘ကေန ကိလမထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဟတ္ထိပရိဿယော အတ္ထီ’’တိ အာရောစေသိ။ တဿ သက္ကော ဟတ္ထိဂန္ထဉ္စေဝ ဝီဏကဉ္စ ဒတွာ ‘‘ပလာပေတုကာမတာယ သတိ ဣမံ တန္တိံ ဝါဒေတွာ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယျာထ၊ ပက္ကောသိတုကာမတာယ သတိ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တာပသော တံ သိပ္ပံ ကုမာရဿ အဒါသိ။ သော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ဟတ္ထီသု အာဂတေသု တန္တိံ ဝါဒေတွာ သိလောကံ ဝဒတိ၊ ဟတ္ထီ ဘီတာ ပလာယိံသု။

သော သိပ္ပဿ အာနုဘာဝံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ ပက္ကောသနသိပ္ပံ ပယောဇေသိ။ ဇေဋ္ဌကဟတ္ထီ အာဂန္တွာ ခန္ဓံ ဥပနာမေသိ။ သော တဿ ခန္ဓဂတော ယုဒ္ဓသမတ္ထေ တရုဏဟတ္ထီ ဥစ္စိနိတွာ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန တံ တံ ဂါမံ ပဝိသိတွာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော၊ သမ္ပတ္တိံ အတ္ထိကာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဇနသင်္ဂဟံ ကတွာ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော၊ မယှံ ဆတ္တံ ဒေထာ’’တိ အသဒ္ဒဟန္တာနံ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဒဿေတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။ သော ဟတ္ထိဝိတ္တကော ဟုတွာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ သုန္ဒရော ဟတ္ထီ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ဂန္တွာ ဂဏှာတိ။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော ‘‘တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ကဋ္ဌဟတ္ထိံ ပယောဇေတွာ တဿ အန္တော ယောဓေ နိသီဒါပေတွာ တံ ဟတ္ထိံ ဂဟဏတ္ထာယ အာဂတံ ဂဏှိတွာ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဟဏတ္ထာယ ဓီတရံ ဥယျောဇေသိ။ သော တာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတွာ တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော နဂရံယေဝ အဂမာသိ။ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပန္နော အယံ ဗောဓိရာဇကုမာရော အတ္တနော ပိတု သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိ။

၃၄၄။ ပဓာနိယင်္ဂါနီတိ ပဓာနံ ဝုစ္စတိ ပဒဟနဘာဝေါ၊ ပဓာနမဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိယော။ ပဓာနိယဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါနီတိ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ သဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော။ သာ ပနေသာ အာဂမနသဒ္ဓါ အဓိဂမသဒ္ဓါ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ ပသာဒသဒ္ဓါတိ စတုဗ္ဗိဓာ။ တတ္ထ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ သဒ္ဓါ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ အာဂမနသဒ္ဓါ နာမ။ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓေန အဓိဂတတ္တာ အဓိဂမသဒ္ဓါ နာမ။ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မော သင်္ဃောတိ ဝုတ္တေ အစလဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ နာမ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ပသာဒသဒ္ဓါ နာမ၊ ဣဓ ပန ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ဗောဓိန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏံ။ တံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ တထာဂတေနာတိ သဒ္ဒဟတိ၊ ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ၊ ဣမိနာ ပန အင်္ဂေန တီသုပိ ရတနေသု သဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ယဿ ဟိ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒေါ ဗလဝါ၊ တဿ ပဓာနံ ဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ။

အပ္ပာဗာဓောတိ အရောဂေါ။ အပ္ပာတင်္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနိယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာတိ အတိသီတဂဟဏိကော ဟိ သီတဘီရူ ဟောတိ၊ အစ္စုဏှဂဟဏိကော ဥဏှဘီရူ၊ တေသံ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ မဇ္ဈိမဂဟဏိကဿ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယာ’’တိ။ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာတိ ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ဥဒယဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဂန္တုံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သမတ္ထာယ၊ ဧတေန ပညာသလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟိကံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဝုတ္တံ။ အရိယာယာတိ ပရိသုဒ္ဓါယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗေ လောဘက္ခန္ဓာဒယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယ။ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ယံ ဒုက္ခံ ခီယတိ၊ တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဝိပဿနာပညာဝ ကထိတာ။ ဒုပ္ပညဿ ဟိ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ ဣမာနိ စ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကိယာနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

၃၄၅။ သာယမနုသိဋ္ဌောပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီတိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ အနုသိဋ္ဌော အရုဏုဂ္ဂမနေ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ။ ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနေ အနုသိဋ္ဌော သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယံ။ အယဉ္စ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တာ။ ဒန္ဓပညော ဟိ နေယျပုဂ္ဂလော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တိက္ခပညော ဧကဒိဝသေန၊ သေသဒိဝသေ မဇ္ဈိမပညာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဟော ဗုဒ္ဓါ အဟော ဓမ္မော အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာတိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနံ ဥဠာရတာယ ဓမ္မဿ စ သွာက္ခာတတာယ ပါတော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သာယံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ ပသံသန္တော ဧဝမာဟ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ဝိမှယတ္ထေ နိပါတော။

၃၄၆။ ကုစ္ဆိမတီတိ အာပန္နသတ္တာ။ ယော မေ အယံ၊ ဘန္တေ၊ ကုစ္ဆိဂတောတိ ကိံ ပနေဝံ သရဏံ ဂဟိတံ ဟောတီတိ။ န ဟောတိ။ အစိတ္တကသရဏဂမနံ နာမ နတ္ထိ၊ အာရက္ခော ပနဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။ အထ နံ ယဒါ မဟလ္လကကာလေ မာတာပိတရော၊ – ‘‘တာတ၊ ကုစ္ဆိဂတမေဝ တံ သရဏံ ဂဏှာပယိမှာ’’တိ သာရေန္တိ၊ သော စ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘အဟံ သရဏံ ဂတော ဥပါသကော’’တိ သတိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တဒါ သရဏံ ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အင်္ဂုလိမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၇။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတီတိ ကသ္မာ ဓာရေတိ? အာစရိယဝစနေန။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

အယံ ကိရ ကောသလရညော ပုရောဟိတဿ မန္တာဏိယာ နာမ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဗြာဟ္မဏိယာ ရတ္တိဘာဂေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနကာလေ သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု၊ ရညော မင်္ဂလသကုန္တောပိ သိရိသယနေ ဌပိတာ အသိလဋ္ဌိပိ ပဇ္ဇလိ။ ဗြာဟ္မဏော နိက္ခမိတွာ နက္ခတ္တံ ဩလောကေန္တော စောရနက္ခတ္တေန ဇာတောတိ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ သုခသေယျဘာဝံ ပုစ္ဆိ။

ရာဇာ ‘‘ကုတော၊ မေ အာစရိယ၊ သုခသေယျာ? မယှံ မင်္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိ၊ ရဇ္ဇဿ ဝါ ဇီဝိတဿ ဝါ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ။ မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဃရေ ကုမာရော ဇာတော၊ တဿာနုဘာဝေန န ကေဝလံ တုယှံ နိဝေသနေ၊ သကလနဂရေပိ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိတာနီတိ။ ကိံ ဘဝိဿတိ အာစရိယာတိ? စောရော ဘဝိဿတိ မဟာရာဇာတိ။ ကိံ ဧကစောရကော၊ ဥဒါဟု ရဇ္ဇဒူသကော စောရောတိ? ဧကစောရကော ဒေဝါတိ။ ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ရညော မနံ ဂဏှိတုကာမော အာဟ – ‘‘မာရေထ နံ ဒေဝါ’’တိ။ ဧကစောရကော သမာနော ကိံ ကရိဿတိ? ကရီသသဟဿခေတ္တေ ဧကသာလိသီသံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပဋိဇဂ္ဂထ နန္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏံ ဂဏှန္တာ သယနေ ဌပိတမင်္ဂလအသိလဋ္ဌိ၊ ဆဒနေ ဌပိတာ သရာ၊ ကပ္ပာသပိစုမှိ ဌပိတံ တာလဝဏ္ဋကရဏသတ္ထကန္တိ ဧတေ ပဇ္ဇလန္တာ ကိဉ္စိ န ဟိံသိံသု၊ တသ္မာ အဟိံသကောတိ နာမံ အကံသု။ တံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏကာလေ တက္ကသီလံ ပေသယိံသု။

သော ဓမ္မန္တေဝါသိကော ဟုတွာ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသိ။ ဝတ္တသမ္ပန္နော ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ အဟောသိ။ သေသအန္တေဝါသိကာ ဗာဟိရကာ အဟေသုံ။ တေ – ‘‘အဟိံသကမာဏဝကဿ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ န ပညာယာမ၊ ကထံ နံ ဘိန္ဒေယျာမာ’’တိ? နိသီဒိတွာ မန္တယန္တာ – ‘‘သဗ္ဗေဟိ အတိရေကပညတ္တာ ဒုပ္ပညောတိ။ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဝတ္တသမ္ပန္နတ္တာ ဒုဗ္ဗတ္တောတိ။ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ဇာတိသမ္ပန္နတ္တာ ဒုဇ္ဇာတောတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ ကိန္တိ ကရိဿာမာ’’တိ? တတော ဧကံ ခရမန္တံ မန္တယိံသု ‘‘အာစရိယဿ အန္တရံ ကတွာ နံ ဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ တယော ရာသီ ဟုတွာ ပဌမံ ဧကစ္စေ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ကိံ တာတာတိ? ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဧကာ ကထာ သုယျတီတိ။ ကိံ တာတာတိ? အဟိံသကမာဏဝေါ တုမှာကံ အန္တရေ ဒုဗ္ဘတီတိ မညာမာတိ။ အာစရိယော သန္တဇ္ဇေတွာ – ‘‘ဂစ္ဆထ ဝသလာ၊ မာ မေ ပုတ္တံ မယှံ အန္တရေ ပရိဘိန္ဒထာ’’တိ နိဋ္ဌုဘိ။ တတော ဣတရေ၊ အထ ဣတရေဟိ တယောပိ ကောဋ္ဌာသာ အာဂန္တွာ တထေဝ ဝတွာ – ‘‘အမှာကံ အသဒ္ဒဟန္တာ ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။

အာစရိယော သိနေဟေန ဝဒန္တေ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ မညေ သန္ထဝေါ’’တိ ပရိဘိဇ္ဇိတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဃာတေမိ န’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဃာတေဿာမိ ‘ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အတ္တနော သန္တိကံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ အာဂတေ မာဏဝကေ ဒေါသံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီ’တိ။ ပုန ကောစိ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ န အာဂမိဿတိ၊ ဧဝံ မေ လာဘော ပရိဟာယိဿတိ၊ အထ နံ သိပ္ပဿ ပရိယောသာနုပစာရောတိ ဝတွာ ဇင်္ဃသဟဿံ ဃာတေဟီတိ ဝက္ခာမိ။ အဝဿံ ဧတ္ထ ဧကော ဥဋ္ဌာယ တံ ဃာတေဿတီ’’တိ။

အထ နံ အာဟ – ‘‘ဧဟိ တာတ ဇင်္ဃသဟဿံ ဃာတေဟိ၊ ဧဝံ တေ သိပ္ပဿ ဥပစာရော ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မယံ အဟိံသကကုလေ ဇာတာ၊ န သက္ကာ အာစရိယာတိ။ အလဒ္ဓုပစာရံ သိပ္ပံ ဖလံ န ဒေတိ တာတာတိ။ သော ပဉ္စာဝုဓံ ဂဟေတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋဝိံ ပဝိဋ္ဌော။ အဋဝိံ ပဝိသနဋ္ဌာနေပိ အဋဝိမဇ္ဈေပိ အဋဝိတော နိက္ခမနဋ္ဌာနေပိ ဌတွာ မနုဿေ ဃာတေတိ။ ဝတ္ထံ ဝါ ဝေဌနံ ဝါ န ဂဏှာတိ။ ဧကော ဒွေတိ ဂဏိတမတ္တမေဝ ကရောန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဂဏနမ္ပိ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ပကတိယာပိ ပညဝါ ဧသ၊ ပါဏာတိပါတိနော ပန စိတ္တံ န ပတိဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ အနုက္ကမေန ဂဏနမ္ပိ န သလ္လက္ခေသိ၊ ဧကေကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဌပေတိ။ ဌပိတဋ္ဌာနေ အင်္ဂုလိယော ဝိနဿန္တိ၊ တတော ဝိဇ္ဈိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ကတွာ ဓာရေသိ၊ တေနေဝ စဿ အင်္ဂုလိမာလောတိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ သော သဗ္ဗံ အရညံ နိဿဉ္စာရမကာသိ၊ ဒါရုအာဒီနံ အတ္ထာယ အရညံ ဂန္တုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။

ရတ္တိဘာဂေ အန္တောဂါမမ္ပိ အာဂန္တွာ ပါဒေန ပဟရိတွာ ဒွါရံ ဥဂ္ဃာတေတိ။ တတော သယိတေယေဝ မာရေတွာ ဧကော ဧကောတိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဂါမော ဩသရိတွာ နိဂမေ အဋ္ဌာသိ၊ နိဂမော နဂရေ။ မနုဿာ တိယောဇနတော ပဋ္ဌာယ ဃရာနိ ပဟာယ ဒါရကေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ အာဂမ္မ သာဝတ္ထိံ ပရိဝါရေတွာ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ – ‘‘စောရော၊ တေ ဒေဝ၊ ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ကန္ဒန္တိ။ ဘဂ္ဂဝေါ ‘‘မယှံ ပုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ဘောတိ အင်္ဂုလိမာလော နာမ စောရော ဥပ္ပန္နော၊ သော န အညော၊ တဝ ပုတ္တော အဟိံသကကုမာရော။ ဣဒါနိ ရာဇာ တံ ဂဏှိတုံ နိက္ခမိဿတိ၊ ကိံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ? ဂစ္ဆ သာမိ၊ ပုတ္တံ မေ ဂဟေတွာ ဧဟီတိ။ နာဟံ ဘဒ္ဒေ ဥဿဟာမိ၊ စတူသု ဟိ ဇနေသု ဝိဿာသော နာမ နတ္ထိ၊ စောရော မေ ပုရာဏသဟာယောတိ အဝိဿာသနီယော၊ သာခါ မေ ပုရာဏသန္ထတာတိ အဝိဿာသနီယာ၊ ရာဇာ မံ ပူဇေတီတိ အဝိဿာသနီယော၊ ဣတ္ထီ မေ ဝသံ ဂတာတိ အဝိဿာသနီယာတိ။ မာတု ဟဒယံ ပန မုဒုကံ ဟောတိ။ တသ္မာ အဟံ ပန ဂန္တွာ မယှံ ပုတ္တံ အာနေဿာမီတိ နိက္ခန္တာ။

တံဒိဝသဉ္စ ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အင်္ဂုလိမာလံ ဒိသွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဧတဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတိ။ အဂါမကေ အရညေ ဌိတော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ သုတွာ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆ အဘိညာ သစ္ဆိကရိဿတိ။ သစေ န ဂမိဿာမိ၊ မာတရိ အပရဇ္ဈိတွာ အနုဒ္ဓရဏီယော ဘဝိဿတိ၊ ကရိဿာမိဿ သင်္ဂဟ’’န္တိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော တံ သင်္ဂဏှိတုကာမော ဝိဟာရာ နိက္ခမိ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၄၈။ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ။ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဟတ္ထေ အတ္ထံ ဝိနာသံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝန္တံ သဉ္ဇာနိတွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ အသဉ္ဇာနိတွာတိ? အသဉ္ဇာနိတွာ။ အညာတကဝေသေန ဟိ ဘဂဝါ ဧကကောဝ အဂမာသိ။ စောရောပိ တသ္မိံ သမယေ ဒီဃရတ္တံ ဒုဗ္ဘောဇနေန စ ဒုက္ခသေယျာယ စ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟောတိ။ ကိတ္တကာ ပနာနေန မနုဿာ မာရိတာတိ? ဧကေနူနသဟဿံ။ သော ပန ဣဒါနိ ဧကံ လဘိတွာ သဟဿံ ပူရေဿတီတိ သညီ ဟုတွာ ယမေဝ ပဌမံ ပဿာမိ၊ တံ ဃာတေတွာ ဂဏနံ ပူရေတွာ သိပ္ပဿ ဥပစာရံ ကတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ နှာယိတွာ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတွာ မာတာပိတရော ပဿိဿာမီတိ အဋဝိမဇ္ဈတော အဋဝိမုခံ အာဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌိတောဝ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသီတိ မဟာပထဝိံ ဥမ္မိယော ဥဋ္ဌပေန္တော ဝိယ သံဟရိတွာ အပရဘာဂေ အက္ကမတိ၊ ဩရဘာဂေ ဝလိယော နိက္ခမန္တိ၊ အင်္ဂုလိမာလော သရက္ခေပမတ္တံ မုဉ္စိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝါ ပုရတော မဟန္တံ အင်္ဂဏံ ဒဿေတွာ သယံ မဇ္ဈေ ဟောတိ၊ စောရော အန္တေ။ သော ‘‘ဣဒါနိ နံ ပါပုဏိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗထာမေန ဓာဝတိ။ ဘဂဝါ အင်္ဂဏဿ ပါရိမန္တေ ဟောတိ၊ စောရော မဇ္ဈေ။ သော ‘‘ဧတ္ထ နံ ပါပုဏိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ဓာဝတိ။ ဘဂဝါ တဿ ပုရတော မာတိကံ ဝါ ထလံ ဝါ ဒဿေတိ၊ ဧတေနုပါယေန တီဏိ ယောဇနာနိ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ စောရော ကိလမိ၊ မုခေ ခေဠော သုဿိ၊ ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စိံသု။ အထဿ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော’’တိ ဧတဒဟောသိ။ မိဂမ္ပီတိ မိဂံ ကသ္မာ ဂဏှာတိ? ဆာတသမယေ အာဟာရတ္ထံ။ သော ကိရ ဧကံ ဂုမ္ဗံ ဃဋ္ဋေတွာ မိဂေ ဥဋ္ဌာပေတိ။ တတော စိတ္တရုစိယံ မိဂံ အနုဗန္ဓန္တော ဂဏှိတွာ ပစိတွာ ခါဒတိ။ ပုစ္ဆေယျန္တိ ယေန ကာရဏေနာယံ ဂစ္ဆန္တောဝ ဌိတော နာမ ၊ အဟဉ္စ ဌိတောဝ အဋ္ဌိတော နာမ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ တံ ကာရဏံ ပုစ္ဆေယျန္တိ အတ္ထော။

၃၄၉။ နိဓာယာတိ ယော ဝိဟိံသနတ္ထံ ဘူတေသု ဒဏ္ဍော ပဝတ္တယိတဗ္ဗော သိယာ၊ တံ နိဓာယ အပနေတွာ မေတ္တာယ ခန္တိယာ ပဋိသင်္ခါယ အဝိဟိံသာယ သာရဏီယဓမ္မေသု စ ဌိတော အဟန္တိ အတ္ထော။ တုဝမဋ္ဌိတောသီတိ ပါဏေသု အသညတတ္တာ ဧတ္တကာနိ ပါဏသဟဿာနိ ဃာတေန္တဿ တဝ မေတ္တာ ဝါ ခန္တိ ဝါ ပဋိသင်္ခါ ဝါ အဝိဟိံသာ ဝါ သာရဏီယဓမ္မော ဝါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တုဝံ အဋ္ဌိတောသိ၊ ဣဒါနိ ဣရိယာပထေန ဌိတောပိ နိရယေ ဓာဝိဿသိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယံ ပေတ္တိဝိသယေ အသုရကာယေ ဝါ ဓာဝိဿသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တတော စောရော – ‘‘မဟာ အယံ သီဟနာဒေါ၊ မဟန္တံ ဂဇ္ဇိတံ၊ န ဣဒံ အညဿ ဘဝိဿတိ၊ မဟာမာယာယ ပုတ္တဿ သိဒ္ဓတ္ထဿ သမဏရညော ဧတံ ဂဇ္ဇိတံ၊ ဒိဋ္ဌော ဝတမှိ မညေ တိခိဏစက္ခုနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန၊ သင်္ဂဟကရဏတ္ထံ မေ ဘဂဝါ အာဂတော’’တိ စိန္တေတွာ စိရဿံ ဝတ မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟိတောတိ ဒေဝမနုဿာဒီဟိ စတုပစ္စယပူဇာယ ပူဇိတော။ ပစ္စုပါဒီတိ စိရဿံ ကာလဿ အစ္စယေန မယှံ သင်္ဂဟတ္ထာယ ဣမံ မဟာဝနံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပဟာယ ပါပန္တိ ပဇဟိတွာ ပါပံ။

ဣတွေဝါတိ ဧဝံ ဝတွာယေဝ။ အာဝုဓန္တိ ပဉ္စာဝုဓံ။ သောဗ္ဘေတိ သမန္တတော ဆိန္နေ။ ပပါတေတိ ဧကတော ဆိန္နေ။ နရကေတိ ဖလိတဋ္ဌာနေ။ ဣဓ ပန တီဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အရညမေဝ ဝုတ္တံ။ အကိရီတိ ခိပိ ဆဍ္ဍေသိ။

တမေဟိဘိက္ခူတိ တဒါ အဝေါစာတိ ဘဂဝတော ဣမံ ပဗ္ဗာဇေန္တော ကုဟိံ သတ္ထကံ လဘိဿာမိ၊ ကုဟိံ ပတ္တစီဝရန္တိ ပရိယေသနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကမ္မံ ပန ဩလောကေသိ။ အထဿ ပုဗ္ဗေ သီလဝန္တာနံ အဋ္ဌပရိက္ခာရဘဏ္ဍကဿ ဒိန္နဘာဝံ ဉတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ – ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သော သဟ ဝစနေနေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ ပဋိလဘိ။ တာဝဒေဝဿ ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ၊ သမဏလိင်္ဂံ ပါတုရဟောသိ။

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တာ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ သရီရပဋိဗဒ္ဓါဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါတိ ဧသ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေါ တဿ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုဘာဝေါ အဟောသိ၊ န ဟိ ဧဟိဘိက္ခူနံ ဝိသုံ ဥပသမ္ပဒါ နာမ အတ္ထိ။

၃၅၀။ ပစ္ဆာသမဏေနာတိ ဘဏ္ဍဂ္ဂါဟကေန ပစ္ဆာသမဏေန၊ တေနေဝ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ တံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ ဂတောတိ အတ္ထော။ မာတာပိဿ အဋ္ဌဥသဘမတ္တေန ဌာနေန အန္တရိတာ၊ – ‘‘တာတ၊ အဟိံသက ကတ္ထ ဌိတောသိ၊ ကတ္ထ နိသိန္နောသိ၊ ကုဟိံ ဂတောသိ? မယာ သဒ္ဓိံ န ကထေသိ တာတာ’’တိ ဝဒန္တီ အာဟိဏ္ဍိတွာ အပဿမာနာ ဧတ္တောဝ ဂတာ။

ပဉ္စမတ္တေဟိအဿသတေဟီတိ သစေ စောရဿ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ၊ အနုဗန္ဓိတွာ နံ ဂဏှိဿာမိ။ သစေ မယှံ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ၊ ဝေဂေန ပလာယိဿာမီတိ သလ္လဟုကေန ဗလေန နိက္ခမိ ။ ယေန အာရာမောတိ ကသ္မာ အာရာမံ အဂမာသိ? သော ကိရ စောရဿ ဘာယတိ၊ စိတ္တေန ဂန္တုကာမော န ဂစ္ဆတိ၊ ဂရဟာဘယေန နိက္ခမိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိဿာမိ၊ သော ပုစ္ဆိဿတိ ‘ကသ္မာ ဗလံ ဂဟေတွာ နိက္ခန္တောသီ’တိ။ အထာဟံ အာရောစေဿာမိ၊ ဘဂဝါ ဟိ မံ န ကေဝလံ သမ္ပရာယိကေနေဝ အတ္ထေန သင်္ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေနပိ သင်္ဂဏှာတိယေဝ။ သော သစေ မယှံ ဇယော ဘဝိဿတိ၊ အဓိဝါသေဿတိ။ သစေ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ ‘ကိံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ စောရံ အာရဗ္ဘ ဂမနေနာ’တိ ဝက္ခတိ။ တတော မံ ဇနော ဧဝံ သဉ္ဇာနိဿတိ – ‘ရာဇာ စောရံ ဂဟေတုံ နိက္ခန္တော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန နိဝတ္တိတော’တိ’’ ဂရဟမောက္ခံ သမ္ပဿမာနော အဂမာသိ။

ကုတော ပနဿာတိ ကသ္မာ အာဟ? အပိ နာမ ဘဂဝါ တဿ ဥပနိဿယံ ဩလောကေတွာ တံ အာနေတွာ ပဗ္ဗာဇေယျာတိ ဘဂဝတော ပရိဂဏှနတ္ထံ အာဟ။ ရညောတိ န ကေဝလံ ရညောယေဝ ဘယံ အဟောသိ၊ အဝသေသောပိ မဟာဇနော ဘီတော ဖလကာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေဝ ပလာယိတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ အဋ္ဋာလကေ အာရုယှ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဧဝဉ္စ အဝေါစ – ‘‘အင်္ဂုလိမာလော ‘ရာဇာ မယှံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆတီ’တိ ဉတွာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ဇေတဝနေ နိသိန္နော၊ ရာဇာ တေန ဂဟိတော၊ မယံ ပန ပလာယိတွာ မုတ္တာ’’တိ။ နတ္ထိ တေ ဣတော ဘယန္တိ အယဉှိ ဣဒါနိ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေတိ၊ နတ္ထိ တေ ဣမဿ သန္တိကာ ဘယန္တိ အတ္ထော။

ကထံ ဂေါတ္တောတိ? ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ပဗ္ဗဇိတံ ဒါရုဏကမ္မေန ဥပ္ပန္နနာမံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတုံ န ယုတ္တံ၊ မာတာပိတူနံ ဂေါတ္တဝသေန နံ သမုဒါစရိဿာမီတိ မညမာနော ပုစ္ဆိ။ ပရိက္ခာရာနန္တိ ဧတေသံ အတ္ထာယ အဟံ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ ကထေန္တောယေဝ စ ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ မုဉ္စိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေသိ။

၃၅၁။ အာရညိကောတိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဓုတင်္ဂါနိ ပါဠိယံ အာဂတာနိ။ ထေရေန ပန တေရသပိ သမာဒိန္နာနေဝ အဟေသုံ၊ တသ္မာ အလန္တိ အာဟ။ ယဉှိ မယံ၊ ဘန္တေတိ ကိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုဗန္ဓိတွာ ဂဏှာမီ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ရညာ ပေသိတဟတ္ထာဒယော သော ဧဝံ အဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာပိ – ‘‘ဟတ္ထီဟိယေဝ နံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှထ၊ အဿေဟေဝ၊ ရထေဟေဝါ’’တိ ဧဝံ အနေကဝါရံ ဗဟူ ဟတ္ထာဒယော ပေသေသိ။ ဧဝံ ဂတေသု ပန တေသု – ‘‘အဟံ အရေ အင်္ဂုလိမာလော’’တိ တသ္မိံ ဥဋ္ဌာယ သဒ္ဒံ ကရောန္တေ ဧကောပိ အာဝုဓံ ပရိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ၊ သဗ္ဗေဝ ကောဋ္ဋေတွာ မာရေသိ။ ဟတ္ထီ အရညဟတ္ထီ၊ အဿာ အရညအဿာ၊ ရထာပိ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒတိ။

ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ န ဣဒံ ပဌမံ ပါဝိသိ။ ဣတ္ထိဒဿနဒိဝသံ သန္ဓာယ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ဒေဝသိကမ္ပိ ပနေသ ပဝိသတေဝ၊ မနုဿာ စ နံ ဒိသွာ ဥတ္တသန္တိပိ ပလာယန္တိပိ ဒွါရမ္ပိ ထကေန္တိ၊ ဧကစ္စေ အင်္ဂုလိမာလောတိ သုတွာဝ ပလာယိတွာ အရညံ ဝါ ပဝိသန္တိ၊ ဃရံ ဝါ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ထကေန္တိ။ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တာ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ တိဋ္ဌန္တိ ။ ထေရော ဥဠုင်္ဂယာဂုမ္ပိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခမ္ပိ န လဘတိ၊ ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမတိ။ ဗဟိ အလဘန္တော နဂရံ သဗ္ဗသာဓာရဏန္တိ နဂရံ ပဝိသတိ။ ယေန ဒွါရေန ပဝိသတိ၊ တတ္ထ အင်္ဂုလိမာလော အာဂတောတိ ကူဋသဟဿာနံ ဘိဇ္ဇနကာရဏံ ဟောတိ။ ဧတဒဟောသီတိ ကာရုညပ္ပတ္တိယာ အဟောသိ။ ဧကေန ဦနမနုဿသဟဿံ ဃာတေန္တဿ ဧကဒိဝသမ္ပိ ကာရုညံ နာဟောသိ၊ ဂဗ္ဘမူဠှာယ ဣတ္ထိယာ ဒဿနမတ္တေနေဝ ကထံ ဥပ္ပန္နန္တိ? ပဗ္ဗဇ္ဇာဗလေန၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဗလဉှိ ဧတံ။

တေန ဟီတိ ယသ္မာ တေ ကာရုညံ ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။ အရိယာယ ဇာတိယာတိ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ ဧတံ တွံ မာ ဂဏှိ၊ နေသာ တဝ ဇာတိ။ ဂိဟိကာလော ဧသ၊ ဂိဟီ နာမ ပါဏမ္ပိ ဟနန္တိ၊ အဒိန္နာဒါနာဒီနိပိ ကရောန္တိ။ ဣဒါနိ ပန တေ အရိယာ နာမ ဇာတိ။ တသ္မာ တွံ ‘‘ယတော အဟံ၊ ဘဂိနိ၊ ဇာတော’’တိ သစေ ဧဝံ ဝတ္တုံ ကုက္ကုစ္စာယသိ၊ တေန ဟိ ‘‘အရိယာယ ဇာတိယာ’’တိ ဧဝံ ဝိသေသေတွာ ဝဒါဟီတိ ဥယျောဇေသိ။

တံ ဣတ္ထိံ ဧတဒဝေါစာတိ ဣတ္ထီနံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ နာမ န သက္ကာ ပုရိသေန ဥပသင်္ကမိတုံ။ ထေရော ကိံ ကရောသီတိ? အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော သစ္စကိရိယံ ကတွာ သောတ္ထိကရဏတ္ထာယ အာဂတောတိ အာရောစာပေသိ။ တတော တေ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ ထေရဿ ဗဟိသာဏိယံ ပီဌကံ ပညာပေသုံ။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ – ‘‘ယတော အဟံ ဘဂိနိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော’’တိ သစ္စကိရိယံ အကာသိ၊ သဟ သစ္စဝစနေနေဝ ဓမကရဏတော မုတ္တဥဒကံ ဝိယ ဒါရကော နိက္ခမိ။ မာတာပုတ္တာနံ သောတ္ထိ အဟောသိ။ ဣမဉ္စ ပန ပရိတ္တံ န ကိဉ္စိ ပရိဿယံ န မဒ္ဒတိ၊ မဟာပရိတ္တံ နာမေတန္တိ ဝုတ္တံ။ ထေရေန နိသီဒိတွာ သစ္စကိရိယကတဋ္ဌာနေ ပီဌကံ အကံသု။ ဂဗ္ဘမူဠှံ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိမ္ပိ အာနေတွာ တတ္ထ နိသဇ္ဇာပေန္တိ၊ တာဝဒေဝ သုခေန ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ယာ ဒုဗ္ဗလာ ဟောတိ န သက္ကာ အာနေတုံ၊ တဿာ ပီဌကဓောဝနဥဒကံ နေတွာ သီသေ သိဉ္စန္တိ၊ တင်္ခဏံယေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ အညမ္ပိ ရောဂံ ဝူပသမေတိ။ ယာဝ ကပ္ပာ တိဋ္ဌနကပါဋိဟာရိယံ ကိရေတံ။

ကိံ ပန ဘဂဝါ ထေရံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကာရာပေသီတိ? န ကာရာပေသိ။ ထေရဉှိ ဒိသွာ မနုဿာ ဘီတာ ပလာယန္တိ။ ထေရော ဘိက္ခာဟာရေန ကိလမတိ၊ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တဿ အနုဂ္ဂဟေန သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣဒါနိ ကိရ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော မေတ္တစိတ္တံ ပဋိလဘိတွာ သစ္စကိရိယာယ မနုဿာနံ သောတ္ထိဘာဝံ ကရောတီတိ မနုဿာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ၊ တတော ဘိက္ခာဟာရေန အကိလမန္တော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ န ဟိ သစ္စကိရိယာ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဟောတိ။ ထေရဿာပိ စ ‘‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ စိတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ န ဂစ္ဆတိ၊ အဋဝိယံ ဌတွာ မနုဿာနံ ဃာတိတဋ္ဌာနမေဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ‘‘ဒုဂ္ဂတောမှိ၊ ခုဒ္ဒကပုတ္တောမှိ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေဟိ သာမီတိ မရဏဘီတာနံ ဝစနာကာရော စ ဟတ္ထပါဒဝိကာရော စ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ သော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ တတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဇာတိံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာဝါယံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီတိ အရိယာယ ဇာတိယာ သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ ဧကော ဝူပကဋ္ဌောတိအာဒိ ဝတ္ထသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၈၀) ဝိတ္ထာရိတံ။

၃၅၂။ အညေနပိ လေဍ္ဍု ခိတ္တောတိ ကာကသုနခသူကရာဒီနံ ပဋိက္ကမာပနတ္ထာယ သမန္တာ သရက္ခေပမတ္တေ ဌာနေ ယေန ကေနစိ ဒိသာဘာဂေန ခိတ္တော အာဂန္တွာ ထေရဿေဝ ကာယေ ပတတိ။ ကိတ္တကေ ဌာနေ ဧဝံ ဟောတိ? ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ယာဝ ဂဏ္ဌိကပဋိမုက္ကဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဟောတိ။ ဘိန္နေန သီသေနာတိ မဟာစမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ ယာဝ အဋ္ဌိမရိယာဒါ ဘိန္နေန။

ဗြာဟ္မဏာတိ ခီဏာသဝဘာဝံ သန္ဓာယ အာဟ။ ယဿ ခေါ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကမ္မဿ ဝိပါကေနာတိ ဣဒံ သဘာဂဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဉှိ ကရိယမာနမေဝ တယော ကောဋ္ဌာသေ ပူရေတိ။ သတ္တသု စိတ္တေသု ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ပဌမဇဝနစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ တံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တံ အဟောသိကမ္မံ၊ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော၊ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော၊ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဣမဿ တိကဿ ဝသေန အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ အတ္ထသာဓိကာ သတ္တမဇဝနစေတနာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ တံ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ တံ အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဥဘိန္နမန္တရေ ပဉ္စဇဝနစေတနာ အပရာပရိယဝေဒနီယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ တံ အနာဂတေ ယဒါ ဩကာသံ လဘတိ၊ တဒါ ဝိပါကံ ဒေတိ။ သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ အဟောသိကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ ထေရဿ ပန ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဉ္စ အပရာပရိယဝေဒနီယဉ္စာတိ ဣမာနိ ဒွေ ကမ္မာနိ ကမ္မက္ခယကရေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋိတာနိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ အတ္ထိ ။ တံ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿာပိ ဝိပါကံ ဒေတိယေဝ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ‘‘ယဿ ခေါ တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တသ္မာ ယဿ ခေါတိ ဧတ္ထ ယာဒိသဿ ခေါ တွံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကမ္မဿ ဝိပါကေနာတိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဗ္ဘာ မုတ္တောတိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ၊ အဗ္ဘာ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူတိ ဣမေဟိ ပန ဥပက္ကိလေသေဟိ မုတ္တော စန္ဒိမာ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ဧဝံ နိရုပက္ကိလေသော စန္ဒိမာ လောကံ ပဘာသေတိ၊ ဧဝံ ပမာဒကိလေသဝိမုတ္တော အပ္ပမတ္တော ဘိက္ခု ဣမံ အတ္တနော ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ ပဘာသေတိ၊ ဝိဟတကိလေသန္ဓကာရံ ကရောတိ။

ကုသလေန ပိဓီယတီတိ မဂ္ဂကုသလေန ပိဓီယတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ကရီယတိ။ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ဣမာ တိဿော ထေရဿ ဥဒါနဂါထာ နာမ။

ဒိသာ ဟိ မေတိ ဣဒံ ကိရ ထေရော အတ္တနော ပရိတ္တာဏာကာရံ ကရောန္တော အာဟ။ တတ္ထ ဒိသာ ဟိ မေတိ မမ သပတ္တာ။ ယေ မံ ဧဝံ ဥပဝဒန္တိ – ‘‘ယထာ မယံ အင်္ဂုလိမာလေန မာရိတာနံ ဉာတကာနံ ဝသေန ဒုက္ခံ ဝေဒိယာမ၊ ဧဝံ အင်္ဂုလိမာလောပိ ဝေဒိယတူ’’တိ၊ တေ မယှံ ဒိသာ စတုသစ္စဓမ္မကထံ သုဏန္တူတိ အတ္ထော။ ယုဉ္ဇန္တူတိ ကာယဝါစာမနေဟိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဝိဟရန္တု။ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိသန္တောတိ ယေ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဓမ္မံယေဝ အာဒပေန္တိ သမာဒပေန္တိ ဂဏှာပေန္တိ၊ တေ မနုဇာ မယှံ သပတ္တာ ဘဇန္တု သေဝန္တု ပယိရုပါသန္တူတိ အတ္ထော။

အဝိရောဓပ္ပသံသီနန္တိ အဝိရောဓော ဝုစ္စတိ မေတ္တာ၊ မေတ္တာပသံသကာနန္တိ အတ္ထော။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေနာတိ ခဏေ ခဏေ ခန္တိမေတ္တာပဋိသင်္ခါသာရဏီယဓမ္မံ သုဏန္တု။ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တူတိ တဉ္စ ဓမ္မံ အနုကရောန္တု ပူရေန္တု။

န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေတိ ယော မယှံ ဒိသော၊ သော မံ ဧကံသေနေဝ န ဟိံသေယျ။ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ နန္တိ န ကေဝလံ မံ၊ အညမ္ပိ ပန ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ မာ ဟိံသန္တု မာ ဝိဟေဌေန္တု။ ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိန္တိ ပရမံ သန္တိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိတွာ။ ရက္ခေယျ တသထာဝရေတိ တသာ ဝုစ္စန္တိ သတဏှာ၊ ထာဝရာ နိတ္တဏှာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ သော သဗ္ဗံ တသထာဝရံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ မယှမ္ပိ ဒိသာ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏန္တု၊ ဧဝံ မံ ဧကံသေနေဝ န ဟိံသိဿန္တီတိ။ ဣမာ တိဿော ဂါထာ အတ္တနော ပရိတ္တံ ကာတုံ အာဟ။

ဣဒါနိ အတ္တနောဝ ပဋိပတ္တိံ ဒီပေန္တော ဥဒကဉှိ နယန္တိနေတ္တိကာတိ အာဟ။ တတ္ထ နေတ္တိကာတိ ယေ မာတိကံ သောဓေတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကံ နယန္တိ။ ဥသုကာရာတိ ဥသုကာရကာ။ နမယန္တီတိ တေလကဉ္ဇိကေန မက္ခေတွာ ကုက္ကုဠေ တာပေတွာ ဥန္နတုန္နတဋ္ဌာနေ နမေန္တာ ဥဇုံ ကရောန္တိ။ တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ တဉှိ ဣဿာသော တေဇံ ကရောတိ၊ ပရဉ္စ တဇ္ဇေတိ၊ တသ္မာ တေဇနန္တိ ဝုစ္စတိ။ အတ္တာနံ ဒမယန္တီတိ ယထာ နေတ္တိကာ ဥဇုမဂ္ဂေန ဥဒကံ နယန္တိ၊ ဥသုကာရာ တေဇနံ၊ တစ္ဆကာ စ ဒါရုံ ဥဇုံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ပဏ္ဍိတာ အတ္တာနံ ဒမေန္တိ ဥဇုကံ ကရောန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရောန္တိ။

တာဒိနာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု နိဗ္ဗိကာရေန – ‘‘ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဘဂဝါ တာဒီ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေ တာဒီ၊ ဝန္တာဝီတိ တာဒီ၊ စတ္တာဝီတိ တာဒီ၊ တိဏ္ဏာဝီတိ တာဒီ၊ တန္နိဒ္ဒေသာတိ တာဒီ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈၊ ၁၉၂) ဧဝံ တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တေန သတ္ထာရာ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု၊ တဏှာယေတံ နာမံ။ တာယ ဟိ ဂေါဏာ ဝိယ ဂီဝါယ ရဇ္ဇုယာ၊ သတ္တာ ဟဒယေ ဗဒ္ဓါ တံ တံ ဘဝံ နီယန္တိ၊ တသ္မာ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ဖုဋ္ဌောကမ္မဝိပါကေနာတိ မဂ္ဂစေတနာယ ဖုဋ္ဌော။ ယသ္မာ ဟိ မဂ္ဂစေတနာယ ကမ္မံ ပစ္စတိ ဝိပစ္စတိ ဍယှတိ၊ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သာ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တာ။ တာယ ဟိ ဖုဋ္ဌတ္တာ ဧသ အဏဏော နိက္ကိလေသော ဇာတော၊ န ဒုက္ခဝေဒနာယ အဏဏော။ ဘုဉ္ဇာမီတိ စေတ္ထ ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သော ဟိ စတ္တာရော ပစ္စယေ ထေနေတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ထေယျာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၅)။ သီလဝတော ပန အပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ ခီဏာသဝဿ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ ဣဓ ကိလေသဣဏာနံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘အဏဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနိဏော’’တိပိ ပါဌော။ သာမိပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ကာမရတိသန္ထဝန္တိ ဒုဝိဓေသုပိ ကာမေသု တဏှာရတိသန္ထဝံ မာ အနုယုဉ္ဇထ မာ ကရိတ္ထ။ နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမာတိ ယံ မယာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ မန္တိတံ၊ တံ မမ မန္တိတံ န ဒုမ္မန္တိတံ။ သံဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသူတိ အဟံ သတ္ထာတိ ဧဝံ လောကေ ဥပ္ပန္နေဟိ ယေ ဓမ္မာ သံဝိဘတ္တာ၊ တေသု ဓမ္မေသု ယံ သေဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ၊ တဒေဝ အဟံ ဥပဂမံ ဥပဂတော သမ္ပတ္တော၊ တသ္မာ မယှံ ဣဒံ အာဂမနံ သွာဂတံ နာမ ဂတန္တိ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယပညာ။ ကတံဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တိ ယံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ မယာ ကတံ။ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ နဝဟိ စ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေသီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အင်္ဂုလိမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပိယဇာတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ပိယဇာတိကသုတ္တံ။ တတ္ထ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တီတိ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပဋိဘန္တိ၊ ပကတိနိယာမေန ပန န ပဋိဘန္တိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ န ပဋိဘာတီတိ န ရုစ္စတိ။ အာဠာဟနန္တိ သုသာနံ။ အညထတ္တန္တိ ဝိဝဏ္ဏတာယ အညထာဘာဝေါ။ ဣန္ဒြိယာနိ နာမ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ပတိဋ္ဌိတောကာသံ ပန သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ပိယဇာတိကာတိ ပိယတော ဇာယန္တိ။ ပိယပ္ပဘာဝိကာတိ ပိယတော ပဘဝန္တိ။

၃၅၅။ သစေ တံ၊ မဟာရာဇာတိ တဿ အတ္ထံ အသလ္လက္ခယမာနာပိ သတ္ထရိ သဒ္ဓါယ ဧဝံ ဝဒတိ။ စရ ပိရေတိ အပေဟိ အမှာကံ ပရေ၊ အနဇ္ဈတ္တိကဘူတေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ စရ ပိရေတိ ပရတော ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာတိပိ အတ္ထော။

၃၅၆။ ဒွိဓာဆေတွာတိ အသိနာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကရောန္တော ဆိန္ဒိတွာ။ အတ္တာနံဥပ္ဖာလေသီတိ တေနေဝ အသိနာ အတ္တနော ဥဒရံ ဖာလေသိ။ ယဒိ ဟိ တဿ သာ အပ္ပိယာ ဘဝေယျ၊ ဣဒါနိ အညံ မာတုဂါမံ ဂဏှိဿာမီတိ အတ္တာနံ န ဃာတေယျ။ ယသ္မာ ပနဿ သာ ပိယာ အဟောသိ၊ တသ္မာ ပရလောကေပိ တာယ သဒ္ဓိံ သမင်္ဂိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဧဝမကာသိ။

၃၅၇။ ပိယာ တေ ဝဇိရီတိ ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ – ‘‘သစာဟံ၊ ‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယံ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ’တိအာဒိကထံ ကထေယျံ၊ ‘ကော တေ ဧဝံ အကာသိ၊ အပေဟိ နတ္ထိ ဧတ’န္တိ မံ ပဋိသေဓေယျ၊ ဝတ္တမာနေနေဝ နံ သညာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ ဧတ္ထ မရဏဝသေန ဝိပရိဏာမော၊ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဂမနဝသေန အညထာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝါသဘာယာတိ ဝါသဘာ နာမ ရညော ဧကာ ဒေဝီ၊ တံ သန္ဓာယာဟ။

ပိယာတေ အဟန္တိ ကသ္မာ သဗ္ဗပစ္ဆာ အာဟ? ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မယှံ ကုပိတော၊ သစာဟံ သဗ္ဗပဌမံ ‘ပိယာ တေ အဟ’န္တိ ပုစ္ဆေယျံ၊ ‘န မေ တွံ ပိယာ၊ စရ ပိရေ’တိ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ ကထာ ပတိဋ္ဌာနံ န လဘိဿတီ’’တိ ကထာယ ပတိဋ္ဌာနတ္ထံ သဗ္ဗပစ္ဆာ ပုစ္ဆိ။ ကာသိကောသလေသု ဆဍ္ဍိတဘာဝေန ဝိပရိဏာမော၊ ပဋိရာဇူနံ ဟတ္ထဂမနဝသေန အညထာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာစမေဟီတိ အာစမနောဒကံ ဒေဟိ။ အာစမိတွာ ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ သတ္ထာရံ နမဿိတုကာမော ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ပိယဇာတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဗာဟိတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၈။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဗာဟိတိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကပုဏ္ဍရီကံ နာဂန္တိ ဧဝံနာမကံ ဟတ္ထိံ။ တဿ ကိရ ဖာသုကာနံ ဥပရိ တာလဖလမတ္တံ ပဏ္ဍရဋ္ဌာနံ အတ္ထိ ၊ တေနဿ ဧကပုဏ္ဍရီကောတိ နာမံ အကံသု။ သိရိဝဍ္ဎံ မဟာမတ္တန္တိ ပစ္စေကဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ကထာဖာသုကတ္ထံ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တံ ဧဝံနာမကံ မဟာမတ္တံ။ အာယသ္မာနောတိ ဧတ္ထ နောတိ ပုစ္ဆာယ နိပါတော။ မဟာမတ္တော ထေရဿ သင်္ဃာဋိပတ္တဓာရဏာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧဝံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။

၃၅၉။ ဩပါရမ္ဘောတိ ဥပါရမ္ဘံ ဒေါသံ အာရောပနာရဟော။ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ရာဇာ ပုစ္ဆတိ။ သုန္ဒရိဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နမိဒံ သုတ္တံ၊ တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ယဉှိ မယံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ယံ မယံ ဝိညူဟီတိ ဣဒံ ပဒံ ဂဟေတွာ ပဉှေန ပရိပူရေတုံ နာသက္ခိမှာ၊ တံ ကာရဏံ အာယသ္မတာ ဧဝံ ဝဒန္တေန ပရိပူရိတံ။

၃၆၀။ အကုသလောတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတော။ သာဝဇ္ဇောတိ သဒေါသော။ သဗျာဗဇ္ဈောတိ သဒုက္ခော။ ဒုက္ခဝိပါကောတိ ဣဓ နိဿန္ဒဝိပါကော ကထိတော။ တဿာတိ တဿ ဧဝံ အတ္တဗျာဗာဓာဒီနံ အတ္ထာယ ပဝတ္တကာယသမာစာရဿ။

သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံယေဝ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေတီတိ။ အာမ ဝဏ္ဏေတီတိ ဝုတ္တေ ယထာ ပုစ္ဆာ၊ တထာ အတ္ထော ဝုတ္တော ဘဝေယျ။ ဧဝံ ဗျာကရဏံ ပန န ဘာရိယံ။ အပ္ပဟီနအကုသလောပိ ဟိ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေယျ၊ ဘဂဝါ ပန ပဟီနာကုသလတာယ ယထာကာရီ တထာဝါဒီတိ ဒဿေတုံ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။

၃၆၂။ ဗာဟိတိကာတိ ဗာဟိတိရဋ္ဌေ ဥဋ္ဌိတဝတ္ထဿေတံ နာမံ။ သောဠသသမာ အာယာမေနာတိ အာယာမေန သမသောဠသဟတ္ထာ။ အဋ္ဌသမာ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဝိတ္ထာရေန သမအဋ္ဌဟတ္ထာ။

၃၆၃။ ဘဂဝတောပါဒါသီတိ ဘဂဝတော နိယျာတေသိ။ ဒတွာ စ ပန ဂန္ဓကုဋိယံ ဝိတာနံ ကတွာ ဗန္ဓိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိ ဘိယျောသောမတ္တာယ သောဘိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ နေယျပုဂ္ဂလဿ ပန ဝသေန အယံ ဒေသနာ နိဋ္ဌိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဗာဟိတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ။ တတ္ထ မေဒါဠုပန္တိ နာမေတံ တဿ၊ တဿ ဟိ နိဂမဿ မေဒဝဏ္ဏာ ပါသာဏာ ကိရေတ္ထ ဥဿန္နာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ မေဒါဠုပန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ သေနာသနံ ပနေတ္ထ အနိယတံ၊ တသ္မာ န တံ ဝုတ္တံ။ နဂရကန္တိ ဧဝံနာမကံ သကျာနံ နိဂမံ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ န အညေန ကရဏီယေန၊ အယံ ပန ဗန္ဓုလသေနာပတိံ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဂဏှထာတိ အာဏာပေသိ၊ တံဒိဝသဉ္စဿ ဘရိယာယ မလ္လိကာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ နိမန္တိတော၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဃရံ အာဂန္တွာ နိသိန္နမတ္တေ ‘‘သေနာပတိ ကာလင်္ကတော’’တိ သာသနံ အာဟရိတွာ မလ္လိကာယ အဒံသု။ သာ ပဏ္ဏံ ဂဟေတွာ မုခသာသနံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ရညာ အယျေ သေနာပတိ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဂဟာပိတော’’တိ အာရောစေသုံ။ မဟာဇနဂတံ မာ ကရိတ္ထာတိ ဩဝဋ္ဋိကာယ ပဏ္ဏံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိ။ တသ္မိံ သမယေ ဧကာ သပ္ပိစာဋိ နီဟရိတာ၊ သာ ဥမ္မာရေ အာဟစ္စ ဘိန္နာ၊ တံ အပနေတွာ အညံ အာဟရာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပရိဝိသိ။

သတ္ထာ ကတဘတ္တကိစ္စော ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ – ‘‘သပ္ပိစာဋိယာ ဘိန္နပစ္စယာ န စိန္တေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ တသ္မိံ သမယေ မလ္လိကာ ပဏ္ဏံ နီဟရိတွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌပေတွာ – ‘‘ဘဂဝါ ဣမံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သေနာပတိနော မတသာသနံ၊ အဟံ ဧတမ္ပိ န စိန္တယာမိ၊ သပ္ပိစာဋိပစ္စယာ ကိံ စိန္တေယျာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ – ‘‘မလ္လိကေ၊ မာ စိန္တယိ၊ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ နာမ ဝတ္တမာနာနံ ဟောတိ ဧတ’’န္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကတွာ အဂမာသိ။ မလ္လိကာ ဒွတ္တိံသသုဏိသာယော ပက္ကောသာပေတွာ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ ရာဇာ မလ္လိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သေနာပတိနော အမှာကံ အန္တရေ ဘိန္နဒေါသော အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ နတ္ထိ သာမီတိ။ သော တဿာ ဝစနေန တဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပာဒေသိ။ သော – ‘‘ဧဝရူပံ နာမ အဒေါသကာရကံ မံ သမ္ဘာဝယိတွာ အာဂတံ သဟာယကံ ဝိနာသေသိ’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ ပါသာဒေ ဝါ နာဋကေသု ဝါ ရဇ္ဇသုခေသု ဝါ စိတ္တဿာဒံ အလဘမာနော တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဧတဒေဝ ကိစ္စံ အဟောသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ။

ဒီဃံကာရာယနန္တိ ဒီဃကာရာယနော နာမ ဗန္ဓုလသေနာပတိဿ ဘာဂိနေယျော ‘‘ဧတဿ မေ မာတုလော အဒေါသကာရကော နိက္ကာရဏေန ဃာတိတော’’တိ ရညာ သေနာပတိဋ္ဌာနေ ဌပိတော။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေနာတိ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန ၊ ဓရဏိတလံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ သာဂရံ ပရိဝတ္တေန္တော ဝိယ ဝိစိတ္တဝေသသောဘေန မဟတာ ဗလကာယေနာတိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကာနီတိ ဒဿနေနေဝ သဟ ရဉ္ဇနကာနိ။ ပသာဒနီယာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ ပါသာဒိကာနီတိ ပသာဒဇနကာနိ။ အပ္ပသဒ္ဒါနီတိ နိဿဒ္ဒါနိ။ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနီတိ အဝိဘာဝိတတ္ထေန နိဂ္ဃောသေန ရဟိတာနိ။ ဝိဇနဝါတာနီတိ ဝိဂတဇနဝါတာနိ။ မနုဿရာဟဿေယျကာနီတိ မနုဿာနံ ရဟဿကမ္မာနုစ္ဆဝိကာနိ၊ ရဟဿမန္တံ မန္တေန္တာနံ အနုရူပါနီတိ အတ္ထော။ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပာနီတိ နိလီယနဘာဝဿ ဧကီဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကာနိ။ ယတ္ထ သုဒံ မယန္တိ န တေန တတ္ထ ဘဂဝါ ပယိရုပါသိတပုဗ္ဗော၊ တာဒိသေသု ပန ပယိရုပါသိတပုဗ္ဗော၊ တသ္မာ ယာဒိသေသု သုဒံ မယန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

အတ္ထိ၊ မဟာရာဇာတိ ပဏ္ဍိတော သေနာပတိ ‘‘ရာဇာ ဘဂဝန္တံ မမာယတီ’’တိ ဇာနာတိ၊ သော သစေ မံ ရာဇာ ‘‘ကဟံ ဘဂဝါ’’တိ ဝဒေယျ၊ အဒန္ဓာယန္တေန အာစိက္ခိတုံ ယုတ္တန္တိ စရပုရိသေ ပယောဇေတွာ ဘဂဝတော နိဝါသနဋ္ဌာနံ ဉတွာဝ ဝိဟရတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အာရာမံ ပါဝိသီတိ ဗဟိနိဂမေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓာပေတွာ ကာရာယနေန သဒ္ဓိံ ပါဝိသိ။

၃၆၆။ ဝိဟာရောတိ ဂန္ဓကုဋိံ သန္ဓာယာဟံသု။ အာဠိန္ဒန္တိ ပမုခံ။ ဥက္ကာသိတွာတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ကတွာ။ အဂ္ဂဠန္တိ ကဝါဋံ။ အာကောဋေဟီတိ အဂ္ဂနခေန ဤသကံ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ကိရ အတိဥပရိ အမနုဿာ၊ အတိဟေဋ္ဌာ ဒီဃဇာတိကာ ကောဋေန္တိ။ တထာ အကောဋေတွာ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဒွါရကောဋ္ဋကဝတ္တန္တိ ဒီပေန္တာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထေဝါတိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ။ ခဂ္ဂဉ္စ ဥဏှီသဉ္စာတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊

ဝါလဗီဇနိမုဏှီသံ၊ ခဂ္ဂံ ဆတ္တဉ္စုပါဟနံ၊

ဩရုယှ ရာဇာ ယာနမှာ၊ ဌပယိတွာ ပဋိစ္ဆဒန္တိ။ –

အာဂတာနိ ပန ပဉ္စပိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ အဒါသိ။ ကသ္မာ ပန အဒါသီတိ။ အတိဂရုနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကံ ဥဒ္ဓတဝေသေန ဂန္တုံ န ယုတ္တန္တိ စ၊ ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ရုစိဝသေန သမ္မောဒိဿာမိ စာတိ။ ပဉ္စသု ဟိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍေသု နိဝတ္တိတေသု တွံ နိဝတ္တာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ န ဟောတိ၊ သဗ္ဗေ သယမေဝ နိဝတ္တန္တိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အဒါသိ။ ရဟာယတီတိ ရဟဿံ ကရောတိ နိဂူဟတိ။ အယံ ကိရဿ အဓိပ္ပာယော ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အယံ ရာဇာ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ စတုက္ကဏ္ဏမန္တံ မန္တေတွာ မယှံ မာတုလံ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဂဏှာပေသိ၊ ဣဒါနိပိ စတုက္ကဏ္ဏမန္တံ မန္တေတုကာမော၊ ကစ္စိ နု ခေါ မံ ဂဏှာပေဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ကောပဝသေနဿ ဧတဒဟောသိ။

ဝိဝရိဘဂဝါ ဒွါရန္တိ န ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယ ဒွါရံ ဝိဝရိ၊ ဝိဝရတူတိ ပန ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တတော – ‘‘ဘဂဝါ တုမှေဟိ အနေကေသု ကပ္ပကောဋီသု ဒါနံ ဒဒမာနေဟိ န သဟတ္ထာ ဒွါရဝိဝရဏကမ္မံ ကတ’’န္တိ သယမေဝ ဒွါရံ ဝိဝဋံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဘဂဝတော မနေန ဝိဝဋံ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာတိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ။ တသ္မိံ ပန ပဝိဋ္ဌမတ္တေယေဝ ကာရာယနော ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ခန္ဓာဝါရံ ဂန္တွာ ဝိဋဋူဘံ အာမန္တေသိ ‘‘ဆတ္တံ သမ္မ ဥဿာပေဟီ’’တိ။ မယှံ ပိတာ ကိံ ဂတောတိ? ပိတရံ မာ ပုစ္ဆ၊ သစေ တွံ န ဥဿာပေသိ၊ တံ ဂဏှိတွာ အဟံ ဥဿာပေမီတိ။ ‘‘ဥဿာပေမိ သမ္မာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ကာရာယနော ရညော ဧကံ အဿဉ္စ အသိဉ္စ ဧကမေဝ စ ပရိစာရိကံ ဣတ္ထိံ ဌပေတွာ – ‘‘သစေ ရာဇာ ဇီဝိတေန အတ္ထိကော၊ မာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ဝိဋဋူဘဿ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ တံ ဂဟေတွာ သာဝတ္ထိမေဝ ဂတော။

၃၆၇။ ဓမ္မနွယောတိ ပစ္စက္ခဉာဏသင်္ခါတဿ ဓမ္မဿ အနုနယော အနုမာနံ၊ အနုဗုဒ္ဓီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယေနဿ ဓမ္မနွယေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ဣဓ ပနာဟံ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာပါဏကောဋိကန္တိ ပါဏောတိ ဇီဝိတံ၊ တံ မရိယာဒံ အန္တော ကရိတွာ၊ မရဏသမယေပိ စရန္တိယေဝ၊ တံ န ဝီတိက္ကမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အပါဏကောဋိက’’န္တိပိ ပါဌော၊ အာဇီဝိတပရိယန္တန္တိ အတ္ထော။ ယထာ ဧကစ္စေ ဇီဝိတဟေတု အတိက္ကမန္တာ ပါဏကောဋိကံ ကတွာ စရန္တိ၊ န ဧဝန္တိ အတ္ထော။ အယမ္ပိ ခေါ မေ၊ ဘန္တေတိ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ ဓမ္မသွာက္ခာတတာယ သင်္ဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ စ ဧတံ ဧဝံ ဟောတိ၊ ဧဝဉှိ မေ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၃၆၉။ နဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တေတိ စက္ခုံ အဗန္ဓန္တေ ဝိယ။ အပါသာဒိကဉှိ ဒိသွာ ပုန ဩလောကနကိစ္စံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ သော စက္ခုံ န ဗန္ဓတိ နာမ။ ပါသာဒိကံ ဒိသွာ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကနကိစ္စံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သော စက္ခုံ ဗန္ဓတိ နာမ။ ဣမေ စ အပါသာဒိကာ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဗန္ဓုကရောဂေါ နောတိ ကုလရောဂေါ။ အမှာကံ ကုလေ ဇာတာ ဧဝရူပါ ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥဠာရန္တိ မဟေသက္ခံ။ ပုဗ္ဗေနာပရန္တိ ပုဗ္ဗတော အပရံ ဝိသေသံ။ တတ္ထ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနာတိ နာမ၊ သမာပတ္တိံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှန္တော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗတော အပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနာတိ နာမ။

၃၇၀။ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုန္တိ ဃာတေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဃာတေတုံ။ ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုန္တိ ဓနေန ဝါ ဇာပေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဇာပေတုံ ဇာနိတုံ အဓနံ ကာတုံ။ ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ ရဋ္ဌတော ဝါ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ ပဗ္ဗာဇေတုံ။

၃၇၃။ ဣသိဒတ္တပုရာဏာတိ ဣသိဒတ္တော စ ပုရာဏော စ။ တေသု ဧကော ဗြဟ္မစာရီ၊ ဧကော သဒါရသန္တုဋ္ဌော။ မမဘတ္တာတိ မမ သန္တကံ ဘတ္တံ ဧတေသန္တိ မမဘတ္တာ။ မမယာနာတိ မမ သန္တကံ ယာနံ ဧတေသန္တိ မမယာနာ။ ဇီဝိကာယ ဒါတာတိ ဇီဝိတဝုတ္တိံ ဒါတာ။ ဝီမံသမာနောတိ ဥပပရိက္ခမာနော။ တဒါ ကိရ ရာဇာ နိဒ္ဒံ အနောက္ကန္တောဝ ဩက္ကန္တော ဝိယ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထ တေ ထပတယော ‘‘ကတရသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမာ’’တိ သုတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ယေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေန သီသေ ကတေ ရာဇာ ပါဒတော ဟောတိ။ ယေန ရာဇာ၊ တေန သီသေ ကတေ သတ္ထာ ပါဒတော ဟောတိ၊ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ? တတော နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဇာ ကုပ္ပမာနော ယံ အမှာကံ ဒေတိ၊ တံ အစ္ဆိန္ဒေယျ။ န ခေါ ပန မယံ သက္ကောမ ဇာနမာနာ သတ္ထာရံ ပါဒတော ကာတု’’န္တိ ရာဇာနံ ပါဒတော ကတွာ နိပဇ္ဇိံသု။ တံ သန္ဓာယ အယံ ရာဇာ ဧဝမာဟ။

၃၇၄။ ပက္ကာမီတိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ကာရာယနဿ ဌိတဋ္ဌာနံ ဂတော၊ တံ တတ္ထ အဒိသွာ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနံ ဂတော၊ တတ္ထာပိ အညံ အဒိသွာ တံ ဣတ္ထိံ ပုစ္ဆိ။ သာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ – ‘‘န ဣဒါနိ မယာ ဧကကေန တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ၊ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဘာဂိနေယျေန သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ မယှံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကဏာဇကဘတ္တဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇိ၊ ဗဟလဥဒကဉ္စ ပိဝိ။ တဿ သုခုမာလပကတိကဿ အာဟာရော န သမ္မာ ပရိဏာမိ။ သော ရာဇဂဟံ ပါပုဏန္တောပိ ဝိကာလေ ဒွါရေသု ပိဟိတေသု ပါပုဏိ။ ‘‘အဇ္ဇ သာလာယံ သယိတွာ သွေ မယှံ ဘာဂိနေယျံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဗဟိနဂရေ သာလာယ နိပဇ္ဇိ။ တဿ ရတ္တိဘာဂေ ဥဋ္ဌာနာနိ ပဝတ္တိံသု၊ ကတိပယဝါရေ ဗဟိ နိက္ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပဒသာ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော တဿာ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ နိပဇ္ဇိတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ကာလမကာသိ။ သာ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘ဒွီသု ရဇ္ဇေသု ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဣဒါနိ ပရဿ ဗဟိနဂရေ အနာထသာလာယ အနာထကာလကိရိယံ ကတွာ နိပန္နော မယှံ သာမိ ကောသလရာဇာ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိတုံ အာရဘိ။ မနုဿာ သုတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ အာဂတကာရဏံ ဉတွာ မဟာပရိဟာရေန သရီရကိစ္စံ ကရိတွာ ‘‘ဝိဋဋူဘံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဗလကာယံ သန္နိပါတေသိ။ အမစ္စာ ပါဒေသု ပတိတွာ – ‘‘သစေ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ မာတုလော အရောဂေါ အဿ၊ တုမှာကံ ဂန္တုံ ယုတ္တံ ဘဝေယျ၊ ဣဒါနိ ပန ဝိဋဋူဘောပိ တုမှေ နိဿာယ ဆတ္တံ ဥဿာပေတုံ အရဟတိယေဝါ’’တိ သညာပေတွာ နိဝါရေသုံ။

ဓမ္မစေတိယာနီတိ ဓမ္မဿ စိတ္တီကာရဝစနာနိ။ တီသု ဟိ ရတနေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တီကာရေ ကတေ သဗ္ဗတ္ထ ကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတိ စိတ္တီကာရေ ကတေ ဓမ္မောပိ ကတောဝ ဟောတီတိ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မစေတိယာနီ’’တိ အာဟ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာနီတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာနိ၊ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိဘူတာနီတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥရုညာယန္တိ ဥရုညာတိ တဿ ရဋ္ဌဿပိ နဂရဿပိ ဧတဒေဝ နာမံ၊ ဘဂဝါ ဥရုညာနဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ကဏ္ဏကတ္ထလံ နာမ ဧကော ရမဏီယော ဘူမိဘာဂေါ အတ္ထိ၊ သော မိဂါနံ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ န အညေန၊ အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တကရဏီယေနေဝ။ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီတိ ဣမာ ဒွေ ဘဂိနိယော ရညော ပဇာပတိယော။ ဘတ္တာဘိဟာရေတိ ဘတ္တံ အဘိဟရဏဋ္ဌာနေ။ ရညော ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနဉှိ သဗ္ဗာပိ ဩရောဓာ ကဋစ္ဆုအာဒီနိ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာပိ တထေဝ အဂမံသု။

၃၇၆။ ကိံ ပန၊ မဟာရာဇာတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ရညော ဂရဟပရိမောစနတ္ထံ။ ဧဝဉှိ ပရိသာ စိန္တေယျ – ‘‘အယံ ရာဇာ အာဂစ္ဆမာနောဝ မာတုဂါမာနံ သာသနံ အာရောစေတိ၊ မယံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတောတိ မညာမ၊ အယံ ပန မာတုဂါမာနံ သာသနံ ဂဟေတွာ အာဂတော၊ မာတုဂါမဒါသော မညေ၊ ဧသ ပုဗ္ဗေပိ ဣမိနာဝ ကာရဏေန အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပုစ္ဆိတော ပန သော အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ကထေဿတိ၊ ဧဝမဿ အယံ ဂရဟာ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဂရဟမောစနတ္ထံ ဧဝမာဟ။

၃၇၈။ အဗ္ဘုဒါဟာသီတိ ကထေသိ။ သကိဒေဝသဗ္ဗံ ဥဿတိ သဗ္ဗံ ဒက္ခိတီတိ ယော ဧကာဝဇ္ဇနေန ဧကစိတ္တေန အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ဥဿတိ ဝါ ဒက္ခိတိ ဝါ၊ သော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဧကေန ဟိ စိတ္တေန အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီတိ အာဝဇ္ဇိတွာပိ အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနိတုံ န သက္ကာ၊ ဧကဒေသမေဝ ဇာနာတိ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ပန တေန စိတ္တေန သဗ္ဗေနေဝ သဗ္ဗံ န ဇာနာတီတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ဧဝံ ဧကစိတ္တဝသေနာယံ ပဉှော ကထိတော။ ဟေတုရူပန္တိ ဟေတုသဘာဝံ ကာရဏဇာတိကံ။ သဟေတုရူပန္တိ သကာရဏဇာတိကံ။ သမ္ပရာယိကာဟံ၊ ဘန္တေတိ သမ္ပရာယဂုဏံ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပုစ္ဆာမိ။

၃၇၉။ ပဉ္စိမာနီတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနိ။ ကထိနင်္ဂဏဝါသီစူဠသမုဒ္ဒတ္ထေရော ပန ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ လောကုတ္တရာနေဝါတိ ရုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ပဓာနဝေမတ္တတန္တိ ပဓာနနာနတ္တံ။ အညာဒိသမေဝ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ ပဓာနံ၊ အညာဒိသံ သောတာပန္နဿ၊ အညာဒိသံ သကဒါဂါမိနော၊ အညာဒိသံ အနာဂါမိနော၊ အညာဒိသံ အရဟတော၊ အညာဒိသံ အသီတိမဟာသာဝကာနံ၊ အညာဒိသံ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ၊ အညာဒိသံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ၊ အညာဒိသံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ပဓာနံ သောတာပန္နဿ ပဓာနံ န ပါပုဏာတိ…ပေ… ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပဓာနံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ ပဓာနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ပဓာနဝေမတ္တတံ ဝဒါမီ’’တိ အာဟ။ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုန္တိ ယံ အကူဋကရဏံ၊ အနဝစ္ဆိန္ဒနံ ၊ ဓုရဿ အစ္ဆိန္ဒနန္တိ ဒန္တေသု ကာရဏံ ဒိဿတိ၊ တံ ကာရဏံ ဥပဂစ္ဆေယျုန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တဘူမိန္တိ ဒန္တေဟိ ဂန္တဗ္ဗဘူမိံ။ အဿဒ္ဓါတိအာဒီသု ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော စတ္တာရောပိ အဿဒ္ဓါ နာမ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ သောတာပန္နဿ သဒ္ဓံ အပ္ပတ္တောတိ အဿဒ္ဓါ၊ သောတာပန္နော သကဒါဂါမိဿ၊ သကဒါဂါမီ အနာဂါမိဿ၊ အနာဂါမီ အရဟတော သဒ္ဓံ အပ္ပတ္တောတိ အဿဒ္ဓါ၊ အာဗာဓော အရဟတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဉ္စပိ ဗဟွာဗာဓာ နာမ ဟောန္တိ။ အရိယသာဝကဿ ပန သဌော မာယာဝီတိ နာမံ နတ္ထိ။ တေနေဝ ထေရော – ‘‘ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကုတ္တရာနိ ကထိတာနီတိ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ အဿခဠုင်္ကသုတ္တန္တေ ပန – ‘‘တယော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿခဠုင်္ကေ တယော စ ပုရိသခဠုင်္ကေ ဒေသေဿာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၄၁) ဧတ္ထ အရိယသာဝကဿာပိ သမ္ဗောဓိနာမံ အာဂတံ ၊ တဿ ဝသေန လောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာတိ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနော ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝီရိယံ အသမ္ပတ္တော…ပေ… အနာဂါမီ အရဟတ္တမဂ္ဂဝီရိယံ အသမ္ပတ္တောတိ ကုသီတောပိ အဿဒ္ဓါ ဝိယ စတ္တာရောဝ ဟောန္တိ၊ တထာ ဒုပ္ပညော။

ဧဝံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ ဟိ မဂ္ဂပဓာနရဟိတော ပုဂ္ဂလော။ ဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ မဂ္ဂပဓာနဝါ။ ယထာ အဒန္တာ ဟတ္ထိအာဒယော ကူဋာကာရံ အကတွာ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓုရံ အပါတေတွာ ဒန္တဂမနံ ဝါ ဂန္တုံ ဒန္တဘူမိံ ဝါ ပတ္တုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဧဝမေဝံ မဂ္ဂပဓာနရဟိတော မဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ။ ယထာ ပန ဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ကူဋာကာရံ အကတွာ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓုရံ အပါတေတွာ ဒန္တဂမနံ ဝါ ဂန္တုံ ဒန္တဘူမိံ ဝါ ပတ္တုံ သက္ကောန္တိ ၊ ဧဝမေဝံ မဂ္ဂပဓာနဝါ မဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဓာနဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တောကာသံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂပဓာနဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တောကာသံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတီ’’တိ။

၃၈၀။ သမ္မပ္ပဓာနာတိ မဂ္ဂပဓာနေန သမ္မပ္ပဓာနာ။ န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိန္တိ ယံ ဧကဿ ဖလဝိမုတ္တိယာ ဣတရဿ ဖလဝိမုတ္တိံ အာရဗ္ဘ နာနာကရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ တံ န ကိဉ္စိ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိန္တိ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိမှိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ကိံ ပန တွံ၊ မဟာရာဇာတိ၊ မဟာရာဇ၊ ကိံ တွံ? ‘‘သန္တိ ဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ၊ သန္တိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ…ပေ… သန္တိ ဒေဝါ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော၊ သန္တိ ဒေဝါ တတုတ္တရိ’’န္တိ ဧဝံ ဒေဝါနံ အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာသိ၊ ယေန ဧဝံ ဝဒေသီတိ။ တတော အတ္ထိဘာဝံ ဇာနာမိ၊ မနုဿလောကံ ပန အာဂစ္ဆန္တိ နာဂစ္ဆန္တီတိ ဣဒံ ပုစ္ဆန္တော ယဒိ ဝါ တေ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ သဗျာဗဇ္ဈာတိ သဒုက္ခာ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန အပ္ပဟီနစေတသိကဒုက္ခာ။ အာဂန္တာရောတိ ဥပပတ္တိဝသေန အာဂန္တာရော။ အဗျာဗဇ္ဈာတိ သမုစ္ဆိန္နဒုက္ခာ။ အနာဂန္တာရောတိ ဥပပတ္တိဝသေန အနာဂန္တာရော။

၃၈၁။ ပဟောတီတိ သက္ကောတိ။ ရာဇာ ဟိ ပုညဝန္တမ္ပိ လာဘသက္ကာရသမ္ပန္နံ ယထာ န ကောစိ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ တံ အပုညဝန္တမ္ပိ သကလဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာပနမတ္တံ အလဘန္တံ ယထာ လာဘသက္ကာရသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ ဗြဟ္မစရိယဝန္တမ္ပိ ဣတ္ထီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေတွာ သီလဝိနာသံ ပါပေန္တော ဗလက္ကာရေန ဝါ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ အဗြဟ္မစရိယဝန္တမ္ပိ သမ္ပန္နကာမဂုဏံ အမစ္စံ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသေတွာ ဣတ္ထီနံ မုခမ္ပိ ပဿိတုံ အဒေန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတိ နာမ။ ရဋ္ဌတော ပန ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတိ နာမ။

ဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တီတိ ကာမာဝစရေ တာဝ အဗျာဗဇ္ဈေ ဒေဝေ သဗျာဗဇ္ဈာ ဒေဝါ စက္ခုဝိညာဏဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တိ။ ကသ္မာ? အရဟတော တတ္ထ ဌာနာဘာဝတော။ ရူပါဝစရေ ပန ဧကဝိမာနသ္မိံယေဝ တိဋ္ဌန္တိ စ နိသီဒန္တိ စာတိ စက္ခုဝိညာဏဒဿနာယ ပဟောန္တိ၊ ဧတေဟိ ဒိဋ္ဌံ ပန သလ္လက္ခိတံ ပဋိဝိဒ္ဓံ လက္ခဏံ ဒဋ္ဌုံ သလ္လက္ခိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဉာဏစက္ခုနာ ဒဿနာယ နပ္ပဟောန္တိ၊ ဥပရိဒေဝေ စ စက္ခုဝိညာဏဒဿနေနာပီတိ။

၃၈၂။ ကော နာမော အယံ၊ ဘန္တေတိ ရာဇာ ထေရံ ဇာနန္တောပိ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ပသံသိတုကာမတာယ။ အာနန္ဒရူပေါတိ အာနန္ဒသဘာဝေါ။ ဗြဟ္မပုစ္ဆာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသောတိ သာ ကိရ ကထာ ဝိဋဋူဘေနေဝ ကထိတာ၊ တေ ‘‘တယာ ကထိတာ၊ တယာ ကထိတာ’’တိ ကုပိတာ အညမညံ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ အတ္တနော အတ္တနော ဗလကာယံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကလဟမ္ပိ ကရေယျုန္တိ နိဝါရဏတ္ထံ သော ရာဇပုရိသော ဧတဒဝေါစ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန နိဋ္ဌိတာတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။