📜

၂။ ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ

၁။ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၇။ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယန္တိ ဧတ္ထ အမ္ဗလဋ္ဌိကာ ဝုစ္စတိ သုဇာတော တရုဏမ္ဗရုက္ခော၊ တဿ ပန အဝိဒူရေ ကတော ပါသာဒေါ ဣဓ ‘‘အမ္ဗလဋ္ဌိကာ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘ဝေဠုဝနဝိဟာရဿာ’’တိအာဒိ။ ပဓာနဃရသင်္ခေပေတိ ဘာဝနာဂေဟပ္ပကာရေ ယောဂီနံ ဂေဟေတိ အတ္ထော။ တိခိဏောဝ ဟောတိ၊ န တဿ တိခိဏဘာဝေါ ကေနစိ ကာတဗ္ဗော သဘာဝသိဒ္ဓတ္တာ။ ဧဝမေဝ အတ္တနော ဝိမုတ္တိပရိပါစနကမ္မုနာ တိက္ခဝိသဒဘာဝပ္ပတ္တိယာ အယမ္ပိ အာယသ္မာ…ပေ… တတ္ထ ဝိဟာသိ။ ပကတိပညတ္တမေဝါတိ ပကတိယာ ပညတ္တံ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပဂမနတော ပုရေတရမေဝ စာရိတ္တဝသေန ပညတ္တံ။

၁၀၈။ ဥဒကံ အနေန ဓီယတိ၊ ဌပီယတိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဥဒကာဓာနံ။ ဥဒကဋ္ဌာနန္တိ စ ခုဒ္ဒကဘာဇနံ။ ‘‘ဩဝါဒဒါနတ္ထံ အာမန္တေသီ’’တိ ဝတွာ တံ ပနဿ ဩဝါဒဒါနံ န ဣဓေဝ၊ အထ ခေါ ဗဟူသု ဌာနေသု ဗဟုက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိတန္တိ တာနိ တာနိ သင်္ခေပတော ဒဿေတွာ ဣဓ သံဝဏ္ဏနတ္ထံ ‘‘ဘဂဝတာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အဝိဇဟိတန္တိ ဣမိနာ သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ကုမာရပဉှာ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧကေကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ပဝတ္တာ ဒသ ပုစ္ဆာ ဧတဿာတိ ဒသပုစ္ဆံ၊ ဧကေကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ဧကုတ္တရဝသေန ပဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ ပဉ္စပဏ္ဏသဝိဿဇ္ဇနံ သာမဏေရပဉှန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရမတ္ထဇောတိကာယံ ခုဒ္ဒကဋ္ဌကထာယံ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၄။ကုမာရပဉှဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနာဒီနဝဒဿိတာယ အဘိဏှံ မုသာ သမုဒါစရဏတော ‘‘ပိယမုသာဝါဒါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဥဒကာဝသေသဆဍ္ဍနဥဒကာဓာနနိကုဇ္ဇနဥက္ကုဇ္ဇနဒဿနသညိတာ စတဿော ဥဒကာဓာနူပမာယော သဗ္ဗဿ ယုဒ္ဓကမ္မဿ အကရဏကရဏဝသေန ဒဿိတာ ဒွေ ဟတ္ထိဥပမာယော။

တတ္ထရာဟုလသုတ္တန္တိ သုတ္တနိပါတေ အာဂတံ ရာဟုလသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၃၃၇ အာဒယော)။ အဘိဏှောဝါဒဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာ အန္တရန္တရာ တံ သုတ္တံ ကထေတွာ ဘဂဝါ ထေရံ ဩဝဒတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ပနာတိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ဘဂဝတော တံတံကာလာနုရူပံ အတ္တနော ဩဝါဒဒါနံ သန္ဓာယ။ ဗီဇန္တိ အဏ္ဍံ။ ပဿသိ နူတိ နု-သဒ္ဒေါ အနုဇာနနေ၊ နနု ပဿသီတိ အတ္ထော။ သစ္စဓမ္မံ လင်္ဃိတွာ ဌိတဿ ကိဉ္စိပိ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ ပါပံ နတ္ထီတိ အာဟ – ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ သံဝရရဟိတဿ ဩပမ္မဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ’’တိ။ တထာ ဟိ –

‘‘ဧကံ ဓမ္မမတီတဿ၊ မုသာဝါဒိဿ ဇန္တုနော၊

ဝိတိဏ္ဏပရလောကဿ၊ နတ္ထိ ပါပမကာရိယ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၆)၊

ဥရုဠှဝါတိ ဥရုဠှော ဟုတွာ ဥဿိတော။ သော ပန ဒမဝသေန အဘိရုယှ ဝဍ္ဎိတော အာရောဟနယောဂျော စ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဘိဝဍ္ဎိတော အာရောဟသမ္ပန္နော’’တိ။ အာဂတာဂတေတိ အတ္တနော ယောဂျပဒေသံ အာဂတာဂတေ။ ပဋိသေနာယ ဖလကကောဋ္ဌကမုဏ္ဍပါကာရာဒယောတိ ပဋိသေနာယ အတ္တနော အာရက္ခတ္ထာယ ဌပိတေ ဖလကကောဋ္ဌကေ စေဝ ဥဒ္ဓစ္ဆဒပါကာရာဒိကေ စ။ ဧတံ ပဒေသန္တိ ဧတံ ပရသေနာပဒေသံ။ ဧတ္တကေနာတိ ဩလောကနမတ္တေန။ တဿ ဩလောကနာကာရဒဿနေနေဝ။ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ သေနာနီကံ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တီရပါတိကံ မဒ္ဒိတံ ဟုတွာ ပဒါတာ ဟုတွာ ဒွေဓာ ဟုတွာ ပလာယန္တိ။ ကဏ္ဏေဟိ ပဟရိတွာတိ ပဂေဝ သရာနံ အာဂမနသဒ္ဒံ ဥပဓာရေတွာ ယထာ ဝေဂေါ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သမုဋ္ဌာပေတွာ တေဟိ ပဟရိတွာ ပါတနံ။ ပဋိဟတ္ထိပဋိအဿာတိအာဒိနာ ပစ္စေကံ ပတိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗောတိ။ ဒီဃာသိလဋ္ဌိယာတိ ဒီဃလတာယ အသိလဋ္ဌိယာ။

ကရဏေတိ ကမ္မကရဏေ။ မညတိ ဟတ္ထာရောဟော။ အယမုဂ္ဂရန္တိ တာဒိသေ ကာလေ ဂဟိတမုဂ္ဂရံ။ ဩလောကေတွာတိ ဉာဏစက္ခုနာ ဒိသွာ၊ အဘိဏှံ သမ္ပဇညံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။

၁၀၉။ သသက္ကန္တိ ပဿိတုံ ယုတ္တံ ကတွာ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ န ကရဏီယံ၊ တာဒိသံ နိယမတော အကတ္တဗ္ဗံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကံသေနေဝ န ကာတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဋိသံဟရေယျာသီတိ ကရဏတော သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇေယျာသိ။ ယထာဘူတော အသန္တော နိဝတ္တော အကရောန္တော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိဝတ္တေယျာသိ မာ ကရေယျာသီ’’တိ။ အနုပဒေယျာသီတိ အနုဗလပ္ပဒါယီ ဘဝေယျာသိ။ တေနာဟ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘေယျာသီ’’တိ။ တံ ပန အနုဗလပ္ပဒါနံ ဥပတ္ထမ္ဘနံ ပုနပ္ပုနံ ကရဏမေဝါတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ကရေယျာသီ’’တိ ။ သိက္ခမာနောတိ တံယေဝ အဓိသီလသိက္ခံ တန္နိဿယဉ္စ သိက္ခာဒွယံ သိက္ခန္တော သမ္ပာဒေန္တော။

၁၁၁။ ကိတ္တကေပန ဌာနေတိ ကိတ္တကေ ဌာနေ ပဝတ္တာနိ။ အဝိဒူရေ ဧဝ ပဝတ္တာနီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေယေဝ သောဓေတဗ္ဗာနီ’’တိ အာဟ။ ဧဝဉှိ တာနိ သုသောဓိတာနိ ဟောန္တိ သုပရိသုဒ္ဓါနိ။ ပရေသံ အပ္ပိယံ ဂရုံ ဂါရယှံ၊ ယထာဝုတ္တဋ္ဌာနတော ပန အညံ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေနေဝ ကာယကမ္မာဒီနိ ပရိသောဓိတာနိ ဟောန္တီတိ န ဂဟိတံ။ ပဋိဃံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေန အသမပေက္ခဏေ မောဟဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၁၂။ ဝုတ္တနယေန ကာယကမ္မာဒိပရိသောဓနံ နာမ ဣဓေဝ၊ န ဣတော ဗဟိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါ…ပေ… သာဝကာ ဝါ’’တိ။ တေ ဟိ အတ္ထတော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဝါတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ အာရုဠှမဂ္ဂေါ၊ ရာဟုလ၊ မယာ တုယှံ အာစိက္ခိတော၊ တသ္မာ။ တေန အနုသိက္ခန္တေန တယာ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ

သမတ္တာ။

၂။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ ဣရိယာပထာနုဗန္ဓနေနာတိ ဣရိယာပထဂမနာနုဗန္ဓနေန၊ န ပဋိပတ္တိဂမနာနုဗန္ဓနေန။ အညမေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ပဋိပတ္တိဂမနံ အညံ သာဝကာနံ။ ဝိလာသိတဂမနေနာတိ – ‘‘ဒူရေ ပါဒံ န ဥဒ္ဓရတိ၊ န အစ္စာသန္နေ ပါဒံ နိက္ခိပတိ၊ နာတိသီဃံ ဂစ္ဆတိ နာတိသဏိက’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၂၄၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ မဟာဝဂ္ဂ ၃။၂၈၅) ဝုတ္တေန သဘာဝသီလေန ဗုဒ္ဓါနံ စာတုရိယဂမနေန။ တဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ‘‘ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒါနုပဒိကောတိ ရာဟုလတ္ထေရဿပိ လက္ခဏပါရိပူရိယာ တာဒိသမေဝ ဂမနန္တိ ယတ္တကံ ပဒေသံ အန္တရံ အဒတွာ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တုံ အာရဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗတ္ထ တမေဝ ဂမနပဒါနုပဒံ ဂစ္ဆတီတိ ပဒါနုပဒိကော။

ဝဏ္ဏနာဘူမိ စာယံ တတ္ထ ဘဂဝန္တံ ထေရဉ္စ အနေကရူပါဟိ ဥပမာဟိ ဝဏ္ဏေန္တော ‘‘တတ္ထ ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ နိက္ခန္တဂဇပေါတကော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထာတိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ဧဝံ တံ ကေသရသီဟော ဝိယာတိအာဒီသုပိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တာရကရာဇာ နာမ စန္ဒော။ ဒွိန္နံ စန္ဒမဏ္ဍလာနန္တိအာဒိ ပရိကပ္ပဝစနံ၊ ဗုဒ္ဓါဝေဏိကသန္တကံ ဝိယ ဗုဒ္ဓါနံ အာကပ္ပသောဘာ အဟောသိ၊ အဟော သိရီသမ္ပတ္တီတိ ယောဇနာ။

အာဒိယမာနာတိ ဂဏှန္တိ။ ‘‘ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမာ’’တိ န အဇ္ဇုပေက္ခိတဗ္ဗော။ ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေတိ ဣဒံ ပါဏအတိပါတနံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ဒဏ္ဍေန ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဝိဟေဌနံ န ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ပါဏိနာ ဒဏ္ဍကဒါနဉ္စ အန္တမသော ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနမတ္တမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ နယသတေနပိ နယသဟဿေနပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တထာ ဣဓ တာဝ သမ္မဇ္ဇနံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေပိ တတ္ထ ပရိဘဏ္ဍကရဏံ ဝိဟာရင်္ဂဏသမ္မဇ္ဇနံ ကစဝရဆဍ္ဍနံ ဝါလိကာသမကိရဏန္တိ ဧဝမာဒိနာ နယသတေန နယသဟဿေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ ပရိဘာသန္တိ တဇ္ဇနံ။ လဘာမီတိ ပစ္စာသီသတိ။

သဗ္ဗမေတန္တိ သဗ္ဗံ ဧတံ မယိ လဗ္ဘမာနံ သိက္ခာကာမတံ။ အဘိညာယာတိ ဇာနိတွာ။ သဟာယောတိ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝေ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဓမ္မာရက္ခောတိ သတ္ထု သဒ္ဓမ္မရတနာနုပါလကော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော။ ပေတ္တိယောတိ စူဠပိတာ။ သဗ္ဗံ မေ ဇိနသာသနန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓသာသနံ မယှမေဝ။

ဆန္ဒရာဂံ ဉတွာတိ ဆန္ဒရာဂံ မမ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နံ ဉတွာ။ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေတိ ဝိဟာရပရိယန္တေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလဋ္ဌာနေ အနုစ္ဆဝိကေ။

တဒါတိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ ပသာဒါပနကာလေ။ အညကမ္မဋ္ဌာနာနိ စင်္ကမနဣရိယာပထေပိ ပိဋ္ဌိပသာရဏကာလေပိ သမိဇ္ဈန္တိ၊ န ဧဝမိဒန္တိ အာဟ – ‘‘ဣဒမဿ ဧတိဿာ နိသဇ္ဇာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ။ အာနာပါနဿတိန္တိ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ။

သမသီသီ ဟောတီတိ သစေ သမသီသီ ဟုတွာ န ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ နော စေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ။ ခိပ္ပာဘိညောတိ ခိပ္ပံ လဟုံယေဝ ပတ္တဗ္ဗဆဠဘိညော။

ပရိပုဏ္ဏာတိ သောဠသသု အာကာရေသု ကဿစိပိ အတာပနေန သဗ္ဗသော ပုဏ္ဏာ။ သုဘာဝိတာတိ သမထဘာဝနာယ ဝိပဿနာဘာဝနာယ စ အနုပုဗ္ဗသမ္ပာဒနေန သုဘာဝိတာ။ ဂဏနာဝိဓာနာနုပုဗ္ဗိယာ အာသေဝိတတ္တာ အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ။

ဩမာနံ ဝါတိ အဝဇာနနံ ဥညာတန္တိ ဧဝံဝိဓံ မာနံ ဝါ။ အတိမာနံ ဝါတိ ‘‘ကိံ ဣမေဟိ၊ မမေဝ အာနုဘာဝေန ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတိမာနံ ဝါ ကုတော ဇနေဿတီတိ။

၁၁၄။ ဝိသင်္ခရိတွာတိ ဝိသံယုတ္တေ ကတွာ၊ ယထာ သင်္ဂါကာရေန ဂဟဏံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ဝိနိဘုဉ္ဇိတွာတိ အတ္ထော။ မဟာဘူတာနိ တာဝ ဝိတ္ထာရေတု၊ သမ္မသနူပဂတ္တာ၊ အသမ္မသနူပဂံ အာကာသဓာတုံ အထ ကသ္မာ ဝိတ္ထာရေသီတိ အာဟ ‘‘ဥပါဒါရူပဒဿနတ္ထ’’န္တိ။ အာပေါဓာတု သုခုမရူပံ။ ဣတရာသု ဩဠာရိကသုခုမတာပိ လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ဥပါဒါရူပဒဿနတ္ထ’’န္တိ။ ဟေဋ္ဌာ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနေဝ ကထိတာနိ၊ န ဥပါဒါရူပန္တိ တဿ ပနေတ္ထ လက္ခဏဟာရနယေန အာကာသဒဿနေန ဒဿိတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ မုခေန တံ ဒဿေတု’’န္တိ။ န ကေဝလံ ဥပါဒါရူပဂ္ဂဟဏဒဿနတ္ထမေဝ အာကာသဓာတု ဝိတ္ထာရိတာ၊ အထ ခေါ ပရိဂ္ဂဟသုခတာယပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗဿ ရူပဿ နိရဝသေသပရိယာဒါနတ္ထံ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကေနာ’’တိ ဝိသေသနမာဟ။ အာကာသေနာတိ အာကာသဓာတုယာ ဂဟိတာယ။ ပရိစ္ဆိန္နရူပန္တိ တာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတကလာပဂတမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ ဝိဘူတံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။

ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂါထာယ ဒဿေတိ။ တဿာတိ ဥပါဒါယရူပဿ။ ဧဝံ အာဝိဘာဝတ္ထန္တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နတာယ အာကာသဿ ဝသေန ဝိဘူတဘာဝတ္ထံ။ တန္တိ အာကာသဓာတုံ။

၁၁၈။ အာကာသဘာဝံ ဂတန္တိ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌာနံ တေသံ ပရိစ္ဆေဒကဘာဝေန အာကာသန္တိ ဂဟေတဗ္ဗတံ ဂတံ၊ အာကာသမေဝ ဝါ အာကာသဂတံ ယထာ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတံ (ဓ။ သ။ ၃၈၁၊ မဟာနိ။ ၁၂)၊ အတ္ထင်္ဂတ’’န္တိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၀) စ။ အာဒိန္နန္တိ ဣမန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အာဒိန္နံ။ တေနာဟ ‘‘ဂဟိတံ ပရာမဋ္ဌ’’န္တိ။ အညတ္ထ ကမ္မဇံ ‘‘ဥပါဒိန္န’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ န တထာ ဣဓာတိ အာဟ ‘‘သရီရဋ္ဌကန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ပထဝီဓာတုအာဒီသုဝုတ္တနယေနေဝါတိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀ အာဒယော) ဝုတ္တနယဒဿနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၁၁၉။ တာဒိဘာဝေါ နာမ နိဋ္ဌိတကိစ္စဿ ဟောတိ၊ အယဉ္စ ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇတိ၊ အထ ကိမတ္ထံ တာဒိဘာဝတာ ဝုတ္တာတိ? ပထဝီသမတာဒိလက္ခဏာစိက္ခဏာဟိ ဝိပဿနာယ သုခပ္ပဝတ္တိအတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသူ’’တိအာဒိ။ ဂဟေတွာတိ ကုသလပ္ပဝတ္တိယာ ဩကာသဒါနဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ န ပတိဋ္ဌိတောတိ န နိဿိတော န လဂ္ဂေါ။

၁၂၀။ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာ အသုဘဘာဝနာ အာနာပါနဿတိဘာဝနာ စ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တော ဝိပဿနာယ ပါဒကဘာဝါယ အနိစ္စာဒိသညာယ ဝိပဿနာဘာဝေန ဥဿက္ကိတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အရဟတ္တာဓိဂမာယ ဟောတီတိ ‘‘မေတ္တာဒိဘာဝနာယ ပန ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သတ္တေသု သင်္ခါရေသု စ ပဋိဟညနကိလေသောတိ အာဃာတဘာဝမေဝ ဝဒတိ ဉာယဘာဝတော အညေသမ္ပိ။ အသ္မိမာနောတိ ရူပါဒိကေ ပစ္စေကံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ‘‘အယမဟမသ္မီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တမာနော။

၁၂၁။ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ဂဏနာဒိဝသေန အာသေဝိယမာနာ အဿာသပဿာသာ ယောဂကမ္မဿ ပတိဋ္ဌာနတာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ပန တထာပဝတ္တော မနသိကာရော ဘာဝနာ။ ဧတ္ထ စ တဿေဝ ထေရဿ ဘဂဝတာ ဗဟူနံ ကမ္မဋ္ဌာနာနံ ဒေသိတတ္တာ စရိတံ အနာဒိယိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ သဗ္ဗေသံ ပုဂ္ဂလာနံ သပ္ပာယာနီတိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ၊ အတိသပ္ပာယဝသေန ပန ကမ္မဋ္ဌာနေသု ဝိဘာဂကထာ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ ဧဝံဌပိတာနီတိ ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အနိယျာနိကတာယ န ဗျာကာတဗ္ဗာနိ န ကထေတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ ဌပနီယပက္ခေ ဌပိတာနိ စေဝ နိယျာနိကသာသနေ ဆဍ္ဍနီယတာယ ပဋိက္ခိတ္တာနိ စ၊ အပိစေတ္ထ အတ္ထတော ပဋိက္ခေပေါ ဧဝ ဗျာကာတဗ္ဗတော။ ယထာ ဧကော ကမ္မကိလေသဝသေန ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော၊ တထာ အပရောပိ အပရောပီတိ သတ္တော တထာဂတော ဝုစ္စတီတိ အာဟ – ‘‘တထာဂတောတိ သတ္တော’’တိ။ တံ အဗျာကရဏံ မယှံ န ရုစ္စတီတိ ယဒိ သဿတော လောကော၊ သဿတော လောကောတိ၊ အသဿတော လောကော၊ အသဿတော လောကောတိ ဇာနာမာတိ ဗျာကာတဗ္ဗမေဝ၊ ယံ ပန ဥဘယထာ အဗျာကရဏံ၊ တံ မေ စိတ္တံ န အာရာဓေတိ အဇာနနဟေတုကတ္တာ အဗျာကရဏဿ။ တေနာဟ – ‘‘အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော ဧတဒေဝ ဥဇုကံ၊ ယဒိဒံ န ဇာနာမိ န ပဿာမီ’’တိ။ သဿတောတိအာဒီသု သဿတောတိ သဗ္ဗကာလိကော၊ နိစ္စော ဓုဝေါ အဝိပရိဏာမဓမ္မောတိ အတ္ထော။ သော ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ လောကီယန္တိ ဧတ္ထ ပုညပါပတဗ္ဗိပါကာ၊ သယံ ဝါ တဗ္ဗိပါကာကရာဒိဘာဝေန အဝိယုတ္တေဟိ လောကီယတီတိ လောကောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဧတေန စတ္တာရောပိ သဿတဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ အသဿတောတိ န သဿတော၊ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ ဘေဒနဓမ္မောတိ အတ္ထော၊ အသဿတောတိ စ သဿတဘာဝပဋိက္ခေပေန ဥစ္ဆေဒေါ ဒီပိတောတိ သတ္တပိ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ အန္တဝါတိ ပရိဝဋုမော ပရိစ္ဆိန္နပရိမာဏော၊ အသဗ္ဗဂတောတိ အတ္ထော။ တေန ‘‘သရီရပရိမာဏော၊ အင်္ဂုဋ္ဌပရိမာဏော၊ ယဝပရိမာဏော ပရမာဏုပရိမာဏော အတ္တာ’’တိ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၄၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၇၆-၇၇) ဧဝမာဒိဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။

တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ တထာဂတော ဇီဝေါ အတ္တာ မရဏတော ဣမဿ ကာယဿ ဘေဒတော ပရံ ဥဒ္ဓံ ဟောတိ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန သဿတဘာဝမုခေန သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ စ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ န ဟောတီတိ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ဧတေန ဥစ္ဆေဒဝါဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ အပိစ ဟောတိ စ န စ ဟောတီတိ အတ္ထိ နတ္ထိ စာတိ။ ဧတေန ဧကစ္စသဿတဝါဒေါ ဒဿိတော။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီတိ ပန ဣမိနာ အမရာဝိက္ခေပဝါဒေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝတာ ပန အနိယျာနိကတ္တာ အနတ္ထသံဟိတာနိ ဣမာနိ ဒဿနာနီတိ တာနိ န ဗျာကတာနိ၊ တံ အဗျာကရဏံ သန္ဓာယာဟ အယံ ထေရော ‘‘တံ မေ န ရုစ္စတီ’’တိ။ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာသမာဒိန္နသိက္ခံ ပဟာယ။

၁၂၅။ တွံနေဝယာစကောတိ အဟံ ဘန္တေ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမီတိအာဒိနာ။ န ယာစိတကောတိ တွံ မာလုကျပုတ္တ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာတိအာဒိနာ။

၁၂၆။ ပရသေနာယ ဌိတေန ပုရိသေန။ ဗဟလလေပနေနာတိ ဗဟလဝိလေပနေန။ မဟာသုပိယာဒိ သဗ္ဗော မုဒုဟိဒကော ဝေဏုဝိသေသော သဏှော။ မရုဝါတိ မကစိ။ ခီရပဏ္ဏိနောတိ ခီရပဏ္ဏိယာ၊ ယဿာ ဆိန္ဒနမတ္တေ ပဏ္ဏေ ခီရံ ပဂ္ဃရတိ။ ဂစ္ဆန္တိ ဂစ္ဆတော ဇာတံ သယံဇာတဂုမ္ဗတော ဂဟိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သိထိလဟနု နာမ ဒတ္တာ ကဏ္ဏော ပတင်္ဂေါ။ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ န ဟောတီတိ ‘‘သဿတော လောကော’’တိ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတိ၊ တံ ပဟာယ ဧဝ ပတ္တဗ္ဗတော။

၁၂၇။ အတ္ထေဝ ဇာတီတိအာဒိနာ ဧတာ ဒိဋ္ဌိယော ပစ္စေကမ္ပိ သံသာရပရိဗြူဟနာ ကဋသိဝဍ္ဎနာ နိဗ္ဗာနဝိဗန္ဓနာတိ ဒဿေတိ။

၁၂၈။ တသ္မာတိဟာတိ ဣဒံ အဋ္ဌာနေ ဥဒ္ဓဋံ၊ ဌာနေယေဝ ပန ‘‘ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမဿ ပရတော ကတွာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဖလေန အရဏီယတော အနုဂန္တဗ္ဗတော ကာရဏမ္ပိ ‘‘အတ္ထော’’တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ကာရဏနိဿိတ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိမတ္တမ္ပီ’’တိ။ ပုဗ္ဗပဒဋ္ဌာနန္တိ ပဌမာရမ္ဘော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၄။ မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ ဩရံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု၊ တတ္ထ ပဝတ္တိယာ သံဝတ္တနတော ဩရံ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈတာယ ဩရမ္ဘာဂေ ဟေဋ္ဌာကောဋ္ဌာသေ ဘဇန္တီတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာကောဋ္ဌာသိကာနီ’’တိအာဒိ။ ကမ္မုနာ ဟိ ဝဋ္ဋေန စ ဒုက္ခံ သံယောဇေန္တီတိ သံယောဇနာနိ၊ ဩရမ္ဘာဂိယသညိတာနိ သံယောဇနာနိ ယဿ အပ္ပဟီနာနိ၊ တဿေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ။ ယဿ ပန တာနိ ပဟီနာနိ၊ တဿ တံ နတ္ထီတိ။ အပ္ပဟီနတာယ အနုသေတီတိ အရိယမဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နတာယ ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အပ္ပဟီနဘာဝေန အနုသေတိ။ အနုသယမာနော သံယောဇနံ နာမ ဟောတီတိ အနုသယတ္တံ ဖရိတွာ ပဝတ္တမာနော ပါပဓမ္မော ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန သံယောဇနံ နာမ ဟောတိ။ ဧတေန ယဒိ ပန အနုသယတော သံယောဇနံ ပဝတ္တံ၊ တထာပိ ယေ တေ ကာမရာဂါဒယော ‘‘အနုသယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေယေဝ ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနာနီတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒေဝ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနံ ဘဂဝတာ ပုစ္ဆိတံ၊ တဒေဝ ထေရေနပိ ဝိဿဇ္ဇိတံ၊ တထာပိ အယံ လဒ္ဓိ သန္နိဿယာ။ တတ္ထ ဒေါသာရောပနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တဿ ဝါဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမုဒါစာရက္ခဏေယေဝါတိ ပဝတ္တိက္ခဏေ ဧဝ။ န ဟိ သဗ္ဗေ ဝတ္တမာနာ ကိလေသာ သံယောဇနတ္ထံ ဖရန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာတိ တေန ကာရဏေန၊ တထာလဒ္ဓိကတ္တာတိ အတ္ထော။ စိန္တေသိ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ယောဇနာ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယေဝါတိ အဇ္ဈတ္တာသယေနေဝ။ ဝိသံဝါဒိတာတိ သတ္ထု စိတ္တဿ အနာရာဓနေန ဝိဝေစိတာ။ ဧဝမကာသိ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသာပေသိ။

၁၃၀။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌိတေနာတိ ပရိယုဋ္ဌာနသမတ္ထသက္ကာယဒိဋ္ဌိကေန။ တထာဘူတဉ္စ စိတ္တံ တာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိဂယှိတံ အဇ္ဈောတ္ထဋဉ္စ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဂဟိတေန အဘိဘူတေနာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိနိဿရဏံ နာမ ဒဿနမဂ္ဂေါ တေန သမုစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗတော၊ သော ပန နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ တံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဿရဏံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ အဝိနောဒိတာ အနီဟဋာတိ ပဒဒွယေနပိ သမုစ္ဆေဒဝသေန အပ္ပဟီနတ္တံယေဝ ဝဒတိ။ အညံ သံယောဇနံ အညော အနုသယောတိ ဝဒန္တိ၊ သဟဘာဝေါ နာမ အညေန ဟောတိ။ န ဟိ တဒေဝ တေန သဟာတိ ဝုစ္စတီတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ အညေနာတိ အတ္ထတော အညေန။ အဝတ္ထာမတ္တတော ယဒိပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော သမုဒါယော နတ္ထိ၊ အဝယဝေါ ပန သမုဒါယော န ဟောတီတိ သော သမုဒါယတော အညော ဧဝါတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ ယထာဝုတ္တဿ ပရိဟာရဿ အပ္ပာဋိဟီရကတံ အာသင်္ကိတွာ ပက္ခန္တရံ အာသလ္လိတံ ‘‘အထာပိ သိယာ’’တိအာဒိနာ။ ပက္ခန္တရေဟိ ပရိဟာရာ ဟောန္တီတိ ယထာဝုတ္တဉာယေနပိ အညော ပုရိသော အထာပိ သိယာ၊ အယံ ပနေတ္ထ အညော ဒေါသောတိ အာဟ ‘‘ယဒိ တဒေဝါ’’တိအာဒိ။ အထာပိ သိယာ တုယှံ ယဒိ ပရိဝိတက္ကော ဤဒိသော ယဒိ တဒေဝ သံယောဇနန္တိအာဒိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာတိ ပရမတ္ထတော သော ဧဝ ကိလေသော သံယောဇနမနုသယော စ၊ ဗန္ဓနတ္ထအပ္ပဟီနတ္ထာနံ ပန အတ္ထေဝ ဘေဒေါတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ။

၁၃၂။ တစစ္ဆေဒေါ ဝိယ သမာပတ္တိ ကိလေသာနံ သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘနဿ သာရစ္ဆေဒဿ အနုသယဿ ဒူရဘာဝတော။ ဖေဂ္ဂုစ္ဆေဒေါ ဝိယ ဝိပဿနာ တဿ အာသန္နဘာဝတော။ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာတိ အဘာဝိတသဒ္ဓါဒိဗလတာယ ဒုဗ္ဗလနာမကာယာ ပုဂ္ဂလာ၊ ယေသံ သက္ကာယနိရောဓာယ…ပေ… နာဓိမုစ္စတိ။ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ယထာ သော ဒုဗ္ဗလကော ပုရိသော၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော သော ပုရိသော ဂင်္ဂါပါရံ ဝိယ သက္ကာယပါရံ ဂန္တုံ အသမတ္ထတ္တာ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၃၃။ ဥပဓိဝိဝေကေနာတိ ဣမိနာ ဥပဓိဝိဝေကာတိ ကရဏေ နိဿက္ကနန္တိ ဒဿေတိ၊ ဥပဓိဝိဝေကာတိ ဝါ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနဿ ဥပဓိဝိဝေကေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနေန ပဉ္စကာမဂုဏဝိဝေကော ကထိတော။ ကာမဂုဏာပိ ဟိ ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓီတိ ဝုစ္စန္တီတိ။ ထိနမိဒ္ဓပစ္စယာ ကာယဝိဇမ္ဘိတာဒိဘေဒံ ကာယာလသိယံ။ တတ္ထာတိ အန္တောသမာပတ္တိယံ သမာပတ္တိအဗ္ဘန္တရေ ဇာတံ။ တံ ပန သမာပတ္တိပရိယာပန္နမ္ပိ အပရိယာပန္နမ္ပီတိ တဒုဘယံ ဒဿေတုံ ‘‘အန္တောသမာပတ္တိက္ခဏေယေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရူပါဒယော ဓမ္မေတိ ရူပဝေဒနာဒိကေ ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မေ။ န နိစ္စတောတိ ဣမိနာ နိစ္စပဋိက္ခေပတော တေသံ အနိစ္စတမာဟ။ တတော ဧဝ ဥဒယဝယန္တတော ဝိပရိဏာမတော တာဝကာလိကတော စ တေ အနိစ္စာတိ ဇောတိတံ ဟောတိ။ ယဉှိ နိစ္စံ န ဟောတိ၊ တံ ဥဒယဗ္ဗယပရိစ္ဆိန္နံ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒွေဓာ ဝိပရိဏတံ ဣတ္တရခဏမေဝ စ ဟောတိ။ န သုခတောတိ ဣမိနာ သုခပဋိက္ခေပတော တေသံ ဒုက္ခတမာဟ၊ အတော ဧဝ အဘိဏှံ ပဋိပီဠနတော ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ တေ ဒုက္ခာတိ ဇောတိတံ ဟောတိ။ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တတာယ ဟိ တေ အဘိဏှံ ပဋိပီဠနတော နိရန္တရဒုက္ခတာယ ဒုက္ခဿေဝ စ အဓိဋ္ဌာနဘူတာတိ။ ပစ္စယယာပနီယတာယ ရောဂမူလတာယ စ ရောဂတော။ ဒုက္ခတာသူလယောဂိတာယ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပက္ကဘိဇ္ဇနတော စ ဂဏ္ဍတော။ ပီဠာဇနနတော အန္တောတုဒနတော ဒုန္နီဟရဏတော စ အဝဒ္ဓိအာဝဟတော အဃဝတ္ထုတော စ အသေရီဘာဝတော အာဗာဓပဒဋ္ဌာနတာယ စ အာဗာဓတော။ အဝသဝတ္တနတော အဝိဓေယျတာယ ပရတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ ပလုဇ္ဇနီယတာယ ပလောကတော။ သာမီနိဝါသီကာရကဝေဒကအဓိဋ္ဌာယကဝိရဟတော သုညတော။ အတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေန အနတ္တတော၊ ရူပါဒိဓမ္မာပိ န ဧတ္ထ အတ္တာ ဟောန္တီတိ အနတ္တာ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ န အတ္တာ ဟောတီတိ အနတ္တာ။ တေန အဗျာပါရတော နိရီဟတော တုစ္ဆတော အနတ္တာတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ လက္ခဏတ္တယမေဝ အဝဗောဓတ္ထံ ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အန္တောသမာပတ္တိယန္တိ သမာပတ္တီနံ သဟဇာတတာယ သမာပတ္တီနံ အဗ္ဘန္တရေ။ စိတ္တံ ပဋိသံဟရတီတိ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂါဒိဥပက္ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနေန ဝိပဿနာစိတ္တံ ပဋိသံဟရတိ။ တေနာဟ ‘‘မောစေတီ’’တိ။ သဝနဝသေနာတိ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိအာဒိနာ သဝနဝသေန။ ထုတိဝသေနာတိ တထေဝ ထောမနာဝသေန ဂုဏတော သံကိတ္တနဝသေန။ ပရိယတ္တိဝသေနာတိ တဿ ဓမ္မဿ ပရိယာပုဏနဝသေန။ ပညတ္တိဝသေနာတိ တဒတ္ထဿ ပညာပနဝသေန။ အာရမ္မဏကရဏဝသေနေဝ ဥပသံဟရတိ မဂ္ဂစိတ္တံ။ ဧတံ သန္တန္တိအာဒိ ပန အဝဓာရဏနိဝတ္တိတတ္ထဒဿနံ။ ယထာ ဝိပဿနာ ‘‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတ’’န္တိအာဒိနာ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန အဘိသမေန္တော တတ္ထ လဗ္ဘမာနေ သဗ္ဗေ ဝိသေသေ အသမ္မောဟတော ပဋိဝိဇာနန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမိနာ ပန အာကာရေနာ’’တိအာဒိ။ သော တတ္ထ ဌိတောတိ သော အဒန္ဓဝိပဿနော ယောဂီ တတ္ထ တာယ အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယ ဌိတော။ သဗ္ဗသောတိ တဿ မဂ္ဂဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗတ္တိတသမထဝိပဿနာသု။ အသက္ကောန္တော အနာဂါမီ ဟောတီတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဟာသု ဧဝ သမထဝိပဿနာသု ဆန္ဒရာဂံ ပဟာယ အဂ္ဂမဂ္ဂဝဟာသု တာသု နိကန္တိံ ပရိယာဒါတုံ အသက္ကောန္တော အနာဂါမိတာယမေဝ သဏ္ဌာတိ။

သမတိက္ကန္တတ္တာတိ သမထဝသေန ဝိပဿနာဝသေန စာတိ သဗ္ဗထာပိ ရူပဿ အတိက္ကန္တတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘အယဉှီ’’တိအာဒိ။ အနေနာတိ ယောဂိနာ။ တံ အတိက္ကမ္မာတိ ဣဒံ ယော ဝါ ပဌမံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝပရိယာပန္နေ ဓမ္မေ သမ္မဒေဝ သမ္မသိတွာ တေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ တတော အရူပသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ အရူပဓမ္မေ သမ္မသတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒါနိ အရူပံ သမ္မသတီ’’တိ။

သမထဝသေနဂစ္ဆတောတိ သမထပ္ပဓာနံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတီတိ တဿ ဝိပဿနာဘာဝနာယ တထာ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တတ္တာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ သမာဓိပ္ပဓာနာ ဟောတိ၊ မဂ္ဂေပိ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဗလဝံ ဟောတိ။ သော စေတောဝိမုတ္တော နာမာတိ သော အရိယော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆတောတိ ‘‘သမထဝသေန ဂစ္ဆတော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉ္စ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ သုတ္တန္တနယေန ဣဓာဘိဟိတော ပရိယာယော နာမ၊ အဘိဓမ္မနယေန ပရတော ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဒဿယိဿာမ။ အယံ သဘာဝဓမ္မောယေဝါတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ သမထပ္ပဓာနာ စေ သမာဓိ ဓုရံ၊ ဝိပဿနာပဓာနာ စေ ပညာ ဓုရန္တိ အယံ ဓမ္မသဘာဝေါယေဝ၊ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ န အာသင်္ကိတဗ္ဗံ။

ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ။ တေနာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယနာနတ္တံ ဝဒါမီ’’တိ။ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာ ကာရဏန္တိ ဣဒံ ဒဿေတိ – အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဝိယ သမထဝသေန ဝိပဿနာဝသေန စ ယံ ပုဗ္ဗဘာဂဂမနံ၊ တံ အပ္ပမာဏံ တံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနံ၊ ယဿ သမာဓိ ဓုရံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဗလဝံ ဟောတိ၊ သော အရိယော စေတောဝိမုတ္တိ နာမ ဟောတိ။ ယဿ ပညာ ဓုရံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဗလဝံ ဟောတိ သော အရိယော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဗုဒ္ဓိဝိသိဋ္ဌေန နိဒဿနေန ဒဿေန္တော ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၅။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၄။ အသိယတီတိ အသနံ၊ ဘုဉ္ဇနံ ဘောဇနံ၊ အသနဿ ဘောဇနံ အသနဘောဇနံ၊ အာဟာရပရိဘောဂေါ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေ အသနဘောဇနံ ဧကာသနဘောဇနံ။ သော ပန ကာလော သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဝသေန ပုဗ္ဗဏှော ဧဝ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေ အသနဘောဇန’’န္တိ။ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စန္တိ ‘‘အယုတ္တံ ဝတ မယာ ကတံ၊ ယော အတ္တနော သရီရပကတိံ အဇာနန္တော ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိ၊ ယေန မေ ဣဒံ သရီရံ ကိသံ ဇာတံ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟော နာဟောသီ’’တိ ဧဝံ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စံ ဘဝေယျ။ ဧတံ သန္ဓာယ သတ္ထာ အာဟ၊ န ဘဒ္ဒါလိမေဝ တာဒိသံ ကိရိယံ အနုဇာနန္တော။ ဣတရထာတိ ယဒိ ဧကံယေဝ ဘတ္တံ ဒွိဓာ ကတွာ တတော ဧကဿ ဘာဂဿ ဘုဉ္ဇနံ ဧကဒေသဘုဉ္ဇနံ အဓိပ္ပေတံ။ ကော သက္ကောတီတိ ကော ဧဝံ ယာပေတုံ သက္ကောတိ။ အတီတဇာတိပရိစယောပိ နာမ ဣမေသံ သတ္တာနံယေဝ အနုဗန္ဓတီတိ အာဟ ‘‘အတီတေ’’တိအာဒိ။ ဝိရဝန္တဿေဝါတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ တံ မဒ္ဒိတွာတိ ‘‘အယံ သိက္ခာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ အာစိဏ္ဏံ၊ အယဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ သိက္ခတေဝါ’’တိ ဝတွာ တံ ဘဒ္ဒါလိံ တဿ ဝါ အနုဿာဟပဝေဒနံ အဘိဘဝိတွာ။ ဘိက္ခာစာရဂမနတ္ထံ န ဝိတက္ကမာဠကံ အဂမာသိ၊ ဝိဟာရစာရိကံ စရန္တော တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ ဂစ္ဆတိ။

၁၃၅။ ဒူသယန္တိ ဂရဟန္တိ ဧတေနာတိ ဒေါသော၊ အပရာဓော၊ သော ဧဝ ကုစ္ဆိတဘာဝေန ဒေါသကော။ ဂရဟာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတော ဩကာသော။ တေနာဟ – ‘‘ဧတံ ဩကာသံ ဧတံ အပရာဓ’’န္တိ။ ဒုက္ကရတရန္တိ ပတိကာရဝသေန အတိသယေန ဒုက္ကရံ။ အပရာဓော ဟိ န ခမာပေန္တံ ယထာပစ္စယံ ဝိတ္ထာရိတော ဟုတွာ ဒုပ္ပတိကာရော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝဿဉှီ’’တိအာဒိ။

အလဂ္ဂိတွာတိ ဣမမ္ပိ နာမ အပနီတံ အကာသီတိ ဧဝံ အဝိနေတွာ၊ တံ တံ တဿ ဟိတပဋိပတ္တိံ နိဝါရဏံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဉာယပဋိပတ္တိံ အတိစ္စ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ အစ္စယော၊ အပရာဓော၊ ပုရိသေန မဒ္ဒိတွာ ပဝတ္တိတော အပရာဓော အတ္ထတော ပုရိသံ အတိစ္စ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ’’တိ။ အဝသေသပစ္စယာနံ သမာဂမေ ဧတိ ဖလံ ဧတသ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတိ စာတိ သမယော၊ ဟေတု ယထာ ‘‘သမုဒါယော’’တိ အာဟ ‘‘ဧကံ ကာရဏ’’န္တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဘဒ္ဒါလိတ္ထေရဿ အပရိပူရကာရိတာယ ဘိက္ခုအာဒီနံ ဇာနနံ၊ တမ္ပိ ကာရဏံ ကတွာ ‘‘အဟံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ န ဥဿဟာမီ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

၁၃၆။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာတိ ပဌမမဂ္ဂစိတ္တက္ခဏေန ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ။ ဧဝံ အာဏာပေတုံ န ယုတ္တန္တိ သင်္ကမတ္ထာယ အာဏာပေတုံ န ယုတ္တံ ပယောဇနာဘာဝတော။ အနာစိဏ္ဏဉ္စေတံ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ယဒိဒံ ပဒသာ အက္ကမနံ။ တထာ ဟိ –

‘‘အက္ကမိတွာန မံ ဗုဒ္ဓါ၊ သဟ သိဿေဟိ ဂစ္ဆတု၊

မာ နံ ကလလံ အက္ကမိတ္ထ၊ ဟိတာယ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၃)၊

သုမေဓပဏ္ဍိတေန ပစ္စာသီသိတံ န ကတံ။ ယထာဟ –

‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဥဿီသကေ မံ ဌတွာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၆၀)၊

ဘဂဝတာ အာဏတ္တေ သတိ တေသမ္ပိ ဧဝံ ကာတုံ န ယုတ္တန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ယုတ္တန္တိ ဣဒံ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပနဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ကာတုံ အာရဒ္ဓံ နာမ ကိစ္စံ ကေဟိစိ ပဋိဗာဟိတုံ ယုတ္တံ နာမ အတ္ထိ ပဋိဗာဟိတုံယေဝ အကရဏတော။ သမ္မတ္တနိယာမဿ အနောက္ကန္တတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဗာဟိရကော’’တိ။

၁၃၇။ န ကမ္မဋ္ဌာနံ အလ္လီယတီတိ စိတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဩတရတိ။

၁၄၀။ ပုနပ္ပုနံ ကာရေန္တီတိ ဒဏ္ဍကမ္မပဏာမနာဒိကာရဏံ ပုနပ္ပုနံ ကာရေန္တိ။ သမ္မာဝတ္တမှိ န ဝတ္တတီတိ တဿာ တဿာ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနတ္ထံ ဘဂဝတာ ပညတ္တသမ္မာဝတ္တမှိ န ဝတ္တတိ။ အနုလောမဝတ္တေ န ဝတ္တတီတိ ယေန ယေန ဝတ္တေန သင်္ဃော အနုလောမိကော ဟောတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ အနုလောမဝတ္တေ န ဝတ္တတိ ဝိလောမမေဝ ဂဏှာတိ၊ ပဋိလောမေန ဟောတိ။ နိတ္ထာရဏကဝတ္တမှီတိ ယေန ဝတ္တေန သင်္ဃော အနုလောမိကော ဟောတိ၊ သာပတ္တိကဘာဝတော နိတ္ထိဏ္ဏော ဟောတိ၊ တမှိ နိတ္ထာရဏဝတ္တသ္မိံ န ဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘အာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ ဒုဗ္ဗစကရဏေတိ ဒုဗ္ဗစဿ ဘိက္ခုနော ကရဏေ။

၁၄၄။ ယာပေတီတိ ဝတ္တတိ၊ သာသနေ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ အဘိညာပတ္တာတိ ‘‘အသုကော အသုကော စ ထေရော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဗဟုဿုတော’’တိအာဒိနာ အဘိညာတဘာဝံ ပတ္တာ အဓိဂတအဘိညာတာ။

၁၄၅။ သတ္တေသု ဟာယမာနေသူတိ ကိလေသဗဟုလတာယ ပဋိပဇ္ဇနကသတ္တေသု ပရိဟာယန္တေသု ပဋိပထေသု ဇာယမာနေသု။ အန္တရဓာယတိ နာမ တဒါဓာရတာယ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ပရူပဝါဒါဒယော။ သမ္ပရာယိကာ အပါယဒုက္ခဝိသေသာ။ အာသဝန္တိ တေန တေန ပစ္စယေန ပဝတ္တန္တီတိ အာသဝါ။ နေသန္တိ ပရူပဝါဒါဒိအာသဝါနံ။ တေတိ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ။

အကာလံ ဒဿေတွာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အကာလံ ဒဿေတွာ။ ဥပ္ပတ္တိန္တိ အာသဝဋ္ဌာနိယာနံ ဓမ္မာနမုပ္ပတ္တိံ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ကာလံ၊ တာဝသေနာသနာနိ ပဟောန္တိ၊ တေန အာဝါသမစ္ဆရိယာဒိဟေတုနာ သာသနေ ဧကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနိယာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဣမိနာ ပန ဟေတုနာ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပဒါနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယသန္တိ ကိတ္တိသဒ္ဒံ ပရိဝါရဉ္စ။ သာဂတတ္ထေရဿ နာဂဒမနကိတ္တိယသာဒိဝသေန သုရာပါနသင်္ခါတော အာသဝဋ္ဌာနိယော ဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇိ။

ရသေန ရသံ သံသန္ဒေတွာတိ ဥပါဒိန္နကဖဿရသေန အနုပါဒိန္နကဖဿရသံ သံသန္ဒေတွာ။

၁၄၆။ န ခေါ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ ဧသေဝ ဟေတု၊ အထ ခေါ အညမ္ပိ အတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ဓမ္မဿ သက္ကစ္စသဝနေ ထေရံ နိယောဇေတိ။

၁၄၇။ ဝိသေဝနာစာရန္တိ အဒန္တကိရိယံ။ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ အဒန္တကိရိယံ ပဟာယ ဒန္တော ဟောတိ။ ယုဂဿာတိ ရထဓုရဿ။

အနုက္ကမေတိ အနုရူပပရိဂမေ။ တဒဝတ္ထာနုရူပံ ပါဒါနံ ဥက္ခိပနေ နိက္ခိပနေ စ။ တေနာဟ ‘‘စတ္တာရော ပါဒေ’’တိအာဒိ။ ရဇ္ဇုဗန္ဓနဝိဓာနေနာတိ ပါဒတော ဘူမိယာ မောစနဝိဓာနေန။ ဧဝံ ကရဏတ္ထန္တိ ယထာ အဿေ နိသိန္နဿေဝ ဘူမိံ ဂဟေတုံ သက္ကာ၊ ဧဝံ စတ္တာရော ပါဒေ တထာ ကတွာ အတ္တနော နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ။ မဏ္ဍလေတိ မဏ္ဍလဓာဝိကာယံ။ ပထဝီကမနေတိ ပထဝိံ ဖုဋ္ဌမတ္တေန ဂမနေ။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂဂ္ဂခုရေဟီ’’တိ။ ဩက္ကန္တကရဏသ္မိန္တိ ဩက္ကန္တေတွာ ပရသေနာသမ္မဒ္ဒန ဩက္ကန္တကရဏေ။ ဧကသ္မိံ ဌာနေတိ စတူသု ပါဒေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဂမနံ စောဒေန္တီတိ အတ္ထော၊ သော ပနေတ္ထ သီဃတရော အဓိပ္ပေတော။ ဒဝတ္တေတိ မရိယာဒါကောပနေဟိ နာနပ္ပယောဇနေ၊ ပရသေနာယ ပဝတ္တမဟာနာဒပဟရဏေဟိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ယုဒ္ဓကာလသ္မိ’’န္တိအာဒိ။

ရညာ ဇာနိတဗ္ဗဂုဏေတိ ယထာ ရာဇာ အဿဿ ဂုဏေ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ တေန ဇာနိတဗ္ဗဂုဏကာရဏံ ကာရေတိ။ အဿရာဇဝံသေတိ ဒုဿဟံ ဒုက္ခံ ပတွာပိ ယထာ အယံ ရာဇဝံသာနုရူပကိရိယံ န ဇဟိဿတိ၊ ဧဝံ သိက္ခာပနေ။ သိက္ခာပနမေဝ ဟိ သန္ဓာယ သဗ္ဗတ္ထ ‘‘ကာရဏံ ကာရေတီ’’တိ ဝုတ္တံ တဿ ကရဏကာရာပနပရိယာယတ္တာ။

ယထာဥတ္တမဇဝေါ ဟောတီတိ ဇဝဒဿနဋ္ဌာနေ ယထာ ဟယော ဥတ္တမဇဝံ န ဟာပေသိ၊ ဧဝံ သိက္ခာပေတိ။ ဥတ္တမဟယဘာဝေ၊ ယထာ ဥတ္တမဟယော ဟောတီတိ ကမ္မကရဏကာလေ အတ္တနော ဥတ္တမသဘာဝံ အနိဂုဟိတွာ အဝဇ္ဇေတွာ ယထာ အတ္ထသိဒ္ဓိ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပရမဇဝေန သိက္ခာပေတိ။ ယထာ ကိရိယာ ဝိနာ ဒဗ္ဗမ္ပိ ဝိနာ ကိရိယံ န ဘဝတိ၊ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ပကတိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတြာတိ တသ္မိံ ပကတိယာ ဥတ္တမဟယဿေဝ ဥတ္တမဟယကာရဏာရဟတ္တာ ဥတ္တမဇဝပဋိပဇ္ဇနေ။ မာသခါဒကဃောဋကာနန္တိ မာသံ ခါဒိတွာ ယထာ တထာ ဝိဂုဏခလုင်္ဂကာနံ။ ဝလဉ္ဇကဒဏ္ဍန္တိ ရညာ ဂဟေတဗ္ဗသုဝဏ္ဏဒဏ္ဍံ။ ဓာတုပတ္ထဒ္ဓါတိ အတ္တနာဝ သမုပ္ပာဒိတဓာတုယာ ဥပတ္ထမ္ဘိတော ဟုတွာ။

ဥတ္တမေ သာခလျေတိ ပရမသခိလဘာဝေ သခိလဝါစာယ ဧဝ ဒမေတဗ္ဗတာယ။ တေနာဟ ‘‘မုဒုဝါစာယ ဟီ’’တိအာဒိ။

အရဟတ္တဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ ဖလသမာပတ္တိကာလေ ပဝတ္တသမ္မာဉာဏံ။ သမ္မာဉာဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝါတိ ပန ဣဒံ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိဘာဝသာမညေန ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ ‘‘အသေက္ခေနာ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ။ တမ္ပိ အသေက္ခဉာဏန္တိ စေ? ဧဝမ္ပိ နိပ္ပရိယာယ သေက္ခဂ္ဂဟဏေ ပရိယာယသေက္ခဂ္ဂဟဏံ န ယုတ္တမေဝ၊ ကိစ္စဘေဒေန ဝါ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကာ ဧဝ ဟိ သာ ပညာ နိဗ္ဗာနဿ ပစ္စက္ခကိရိယာယ သမ္မာဒဿနကိစ္စံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သမ္မာဇာနနကိစ္စံ ဥပါဒါယ ‘‘သမ္မာဉာဏ’’န္တိ။ အညာတာဝိန္ဒြိယဝသေန ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ပညိန္ဒြိယဝသေန သမ္မာဉာဏန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဂ္ဂဖလာဝဟာယ ဒေသနာယ သင်္ခေပတောဝ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဂ္ဃဋိတညုပုဂ္ဂလဿ ဝသေနာ’’တိ။

ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၆။ လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၈။ မဟာဥဒါယိတ္ထေရောတိ ကာဠုဒါယိလာဠုဒါယိတ္ထေရေဟိ အညော မဟာဒေဟတာယ မဟာဥဒါယီတိ သာသနေ ပညာတော ထေရော။ အပဟရိ အပဟရတိ အပဟရိဿတီတိ အပဟတ္တာ။ တေကာလိကော ဟိ အယံ သဒ္ဒေါ။ ဥပဟတ္တာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အပဟာရကောတိ အပနေတာ။ ဥပဟာရကောတိ ဥပနေတာ။

၁၄၉။ ယန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တေန စ အနန္တရနိဒ္ဒိဋ္ဌသမယော ပစ္စာမဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ။ န ဘဂဝန္တံ ပဋိစ္စာတိ န ဘဂဝန္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ။

ကမ္မနိပ္ဖန္နတ္ထန္တိ အတ္တနာ အာယာစိယမာနကမ္မသိဒ္ဓိအတ္ထံ။ ဘဝတီတိ ဘူ၊ န ဘူတိ အဘူ၊ ဘယဝသေန ပန သာ ဣတ္ထီ ‘‘အဘု’’န္တိ အာဟ။ အာတု မာတူတိ ဧတ္ထ ယထာ –

‘‘အင်္ဂါ အင်္ဂါ သမ္ဘဝသိ၊ ဟဒယာ အဓိဇာယသေ၊

အတ္တာ ဧဝ ပုတ္တ နာမာသိ၊ သ ဇီဝ သရဒေါသတ’’န္တိ။ –

အာဒီသု ပုတ္တော ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ ကုလဝသေန သန္တာနေ ပဝတ္တနတော။ ဧဝံ ပိတာပိ ‘‘ပုတ္တဿ အတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ‘‘ဘိက္ခုဿ အတ္တာ မာတာ’’တိ ဝတ္ထုကာမာ ဘယဝသေန ‘‘အာတု မာတူ’’တိ အာဟ။ တေနာဟ ‘‘အာတူတိ ပိတာ’’တိအာဒိ။

၁၅၀။ ဧဝမေဝန္တိ ဣဒံ ဂရဟတ္ထဇောတနနိပါတပဒန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဂရဟန္တော အာဟာ’’တိ။ တထာ ဟိ နံ ဝါစကသဒ္ဒေနေဝ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ’’တိ အာဟ။ အာဟံသူတိ တေသံ တထာ ဝစနဿ အဝိစ္ဆေဒေန ပဝတ္တိဒီပနန္တိ အာဟ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိ။ ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿာတိ ပဟာတဗ္ဗဝတ္ထုံ အဝမညမာနေဟိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ကိံ ပနာ’’တိ။ ဟေတုမှိ ဇောတေတဗ္ဗေ စေတံ သာမိဝစနံ ယထာ ‘‘အနုဿဝဿ ဟေတု၊ အဇ္ဈေနဿ ဟေတူ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တကဿ ဟေတူ’’တိ။ နနု အပဿန္တေန ဝိယ အသုဏန္တေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ? သတ္ထာရာ နာမ အပ္ပမတ္တကေသု ဒေါသေသု အပဿန္တေန ဝိယ စ အသုဏန္တေန ဝိယ စ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေသံ အဓိပ္ပာယေန ဝိဝရဏံ။ တေသု စာတိ သိက္ခာကာမေသု စ။ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ တေသန္တိ ယေ ‘‘မောဃပုရိသာ’’တိ ဝုတ္တာ ပုဂ္ဂလာ၊ တေသံ။ ဂလေ ဗဒ္ဓံ မဟာကဋ္ဌန္တိ ဂလေ ဩလမ္ဗေတွာ ဗဒ္ဓံ ရုက္ခဒဏ္ဍမာဟ။ ပူတိလတာယာတိ ဂလောစိယာ။ ပါရာဇိကဝတ္ထု ဝိယ ဒုပ္ပဇဟံ ဟောတီတိ ဆန္ဒကပ္ပဟာနဝသေန တံ ပဇဟိတုံ န သက္ကောတိ။

၁၅၁။ အနုဿုက္ကာတိ တဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟာနေ ဥဿုက္ကရဟိတာ။ အပစ္စာသီသနပက္ခေတိ တာယ ပရဒတ္တဝုတ္တိတာယ ကဿစိ ပစ္စယဿ ကုတောစိ အပစ္စာသီသကပက္ခေ ဌိတာ ဟုတွာ သုပ္ပဇဟံ ဟောတိ၊ န တဿ ပဟာနေ ဘာရိယံ အတ္ထိ။

၁၅၂။ ဒလိဒ္ဒေါ ဒုဂ္ဂတော။ အဿကောတိ အသာပတေယျော။ ဂေဟယဋ္ဌိယောတိ ဂေဟဆဒနဿ အာဓာရာ၊ တာ ဥဇုကံ တိရိယံ ဌပေတဗ္ဗဒဏ္ဍာ။ သမန္တတော ဘိတ္တိပါဒေသု ဌပေတဗ္ဗဒဏ္ဍာ မဏ္ဍလာ။ ကာကာတိဒါယိန္တိ ဣတော စိတော ကာကေဟိ အတိပါတဝသေန ဥဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယတ္ထ ကိဉ္စိဒေဝါ’’တိအာဒိ။ သူရကာကာတိ ကာကာနံ ဥဍ္ဍေပနာကာရမာဟ။ နပရမရူပန္တိ ဟီနရူပံ။ ဝိလီဝမဉ္စကောတိ တာလဝေတ္တကာဒီဟိ ဝီတမဉ္စကော။ သာ ပနဿ သန္တာနာနံ ဆိန္နဘိန္နတာယ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂတာ၊ တထာ သတိ သာ ဝိသမရူပါ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဩဏတာ’’တိအာဒိ။ သော ပုဂ္ဂလော လူခဘောဇီ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဓညံ နာမ ကုဒြူသကော’’တိ။ သမကာလံ ဝပိတဗ္ဗတာယ သမဝါပကံ၊ ယထာဥတု ဝပိတဗ္ဗဗီဇံ။ ဇာယိကာတိ ကုစ္ဆိတာ ဘရိယာ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဂရဟာယံ က-သဒ္ဒေါ။ သော ဝတာဟံ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ သောဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇေယျံ၊ ယောဟံ ပုရိသော နာမ အဿံ ဝတာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန အတ္တနော ပုရိသံ ဗောဓေယျ။ တံသဘာဝေ ဌိတဿ ဗောဓာ န တု ဒုက္ကရာ၊ သာ ခဋောပိကာ။ သာ ကုမ္ဘီ။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိနော အဍ္ဎတေဠသာနိ ကောဋ္ဌာဂါရသတာနိ ဝိယ။

၁၅၃။ သုဝဏ္ဏနိက္ခသတာနန္တိ အနေကေသံ သုဝဏ္ဏနိက္ခသတာနံ။ စယောတိ သန္တာနေဟိ နိစယော အဝီစိ နိစ္စပ္ပဗန္ဓနိစယော။ တေနာဟ ‘‘သန္တာနတော ကတသန္နိစယော’’တိ။

၁၅၄။ ဟေဋ္ဌာ ကိဉ္စာပိ အပ္ပဇဟနကာ ပဌမံ ဒဿိတာ၊ ပဇဟနကာ ပဓာနာ၊ တေသဉ္စ ဝသေနေတ္ထ ပုဂ္ဂလစတုက္ကံ ဒဿိတံ။ တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တီတိ ပဇဟနကာ ပဌမံ ဂဟိတာ။ ရာသိဝသေနာတိ ‘‘ဣဓုဒါယိ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိနာ စတုက္ကေ အာဂတဝိဘာဂံ အနာမသိတွာ ‘‘တေ တေ’’တိ ပစုရဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘န ပါဋိယေက္ကံ ဝိဘတ္တာ’’တိ။ အဝိဘာဂေန ဂဟိတဝတ္ထူသု ဝိဘာဂတော ဂဟဏံ လောကသိဒ္ဓမေတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဇဟနကပုဂ္ဂလာတိ ‘‘တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဇဟနကပုဂ္ဂလာ ဧဝ။

ဥပဓိအနုဓာဝနကာတိ ဥပဓီသု အနုအနုဓာဝနကာ ဥပဓိယော အာရဗ္ဘ ပဝတ္တနကာ။ ဝိတက္ကာယေဝါတိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒိဝိတက္ကာယေဝ။ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာတိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရောပရိယတ္တံ။ တဿ ဟိ ဝသေနေဝ တေ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ ဇာတာ။ အဂ္ဂမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ယာဝ န တံ မဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတေန္တိ၊ တာဝ နပ္ပဇဟန္တိ နာမ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌိမာ တယောပိ အရိယာ အပ္ပဟီနဿ ကိလေသဿ ဝသေန ‘‘နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ပဂေဝ ပုထုဇ္ဇနာ။ ဝုတ္တနယေန ပန ဝိပဿနံ မဂ္ဂေန ဃဋေန္တာ တေ စတ္တာရော ဇနာ အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏေ ပဇဟန္တိ နာမ။ တေ ဧဝ တတ္ထ သီဃကာရိနော ခိပ္ပံ ပဇဟန္တိ နာမ၊ တေနာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။

သံဝေဂံ ကတွာ အဂ္ဂိံ အက္ကန္တပုရိသော ဝိယ။ မဂ္ဂေနာတိ အနုက္ကမာဂတေန အဂ္ဂမဂ္ဂေန။ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေတိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀ အာဒယော)။ တတ္ထ ဟိ ‘‘တဿ ဓာတာရမ္မဏမေဝ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၂) ဧတ္ထ အတိတိက္ခနာတိတိက္ခ-နာတိမန္ဒအတိမန္ဒ-ပုဂ္ဂလဝသေန အဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၀၂) တယော ဝါရာ ဥဒ္ဓဋာ၊ တတ္ထ မဇ္ဈိမဝသေနေဝ ပဉှော ကထိတော။ ဣန္ဒြိယဘာဝနေတိ ဣန္ဒြိယဘာဝနာသုတ္တေ၊ တတ္ထာပိ မဇ္ဈိမနယေနေဝ ပဉှော ကထိတော။ တေနာဟ ‘‘ဣမေသူ’’တိအာဒိ။

တန္တိ ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုတ္တံ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ဒုက္ခဿ မူလန္တိ သဗ္ဗဿပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ကာရဏံ။ နိဂ္ဂဟဏောတိ နိရုပါဒါနော။ တေနာဟ ‘‘နိတ္တဏှော’’တိ။

၁၅၅။ ယေ ပဇဟန္တီတိ ‘‘တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တပုဂ္ဂလာ။ တေ ဣမေ နာမ ဧတ္တကေ ကိလေသေ ပဇဟန္တီတိ ယေ တေ ပုထုဇ္ဇနာ လာဘိနော စ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဧတ္တကေ တံတံဈာနာဒိဝတ္ထုကေ စ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈတာယ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဧတ္တကေ ကိလေသေ ပဇဟန္တိ။ ယေ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသုစိသုခံ ကာယာသုစိသန္နိဿိတတ္တာ။ အနရိယေဟီတိ အပရိသုဒ္ဓေဟိ။ ပဋိလာဘတော ဘာယိတဗ္ဗံ ကိလေသဒုက္ခဂတိကတ္တာ။ ဝိပါကတော ဘာယိတဗ္ဗံ အပါယဒုက္ခဂတိကတ္တာ။ ဂဏတောပိ ကိလေသတောပိ ဝိဝိတ္တသုခန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကတော စ ကိလေသသင်္ဂဏိကတော စ ဝိဝိတ္တသုခံ။ ရာဂါဒိဝူပသမတ္ထာယာတိ ရာဂါဒိဝူပသမာဝဟံ သုခံ။ န ဘာယိတဗ္ဗံ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ ဧကန္တဟိတဘာဝတော။

၁၅၆။ ဣဉ္ဇိတသ္မိန္တိ ပစ္စတ္တေ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဣဉ္ဇန’’န္တိအာဒိ။ ဣဉ္ဇတိ တေနာတိ ဣဉ္ဇိတံ၊ တဿ တဿ ဈာနဿ ခေါဘကရံ ဩဠာရိကံ ဈာနင်္ဂံ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အနိဉ္ဇနံ သန္နိသိန္နာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၄-၂၄၅၊ မ။ နိ။ ၁။၃၈၄-၃၈၆၊ ပါရာ။ ၁၂-၁၃)။

အလံ-သဒ္ဒေါ ယုတ္တတ္ထောပိ ဟောတိ – ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ၊ အလံ ဝိမုစ္စိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄၊ ၁၂၈၊ ၁၃၄၊ ၁၄၃)၊ တသ္မာ အနလံ အနုသင်္ဂံ ကာတုံ အယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အကတ္တဗ္ဗအာလယန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။ သန္နိဋ္ဌာနန္တိ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ အလံ ဧတ္တာဝတာတိ ဥဿာဟပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသညိတံ အဏုံ ဝါ ဩရမ္ဘာဂိယသညိတံ ထူလံ ဝါ၊ ရူပရာဂေါတိ ဧဝရူပံ အဏုံ ဝါ ကာမာသဝေါ ပဋိဃန္တိ ဧဝရူပံ ထူလံ ဝါ၊ မုဒုနာ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသေန အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ကမ္မဗန္ဓနဋ္ဌေန ဝါ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ တဗ္ဗိပရိယာယတော မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာတိတိက္ခပညဿ ဝသေန ဒေသနာယ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသော ဟိ ပရိယာဒိန္နနိကန္တိကဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဝသေန သညာဝေဒယိတနိရောဓဿ အာဂတတ္တာ ‘‘အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ နိဋ္ဌာပိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၇။ စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၇။ ယထာဥပနိဿယေနာတိ ယော ယော ဥပနိဿယော ယထာဥပနိဿယော၊ တေန ယထာဥပနိဿယေန သမ္မာပယောဂေန။ ပတိဋ္ဌဟိဿန္တိ သာသနေ ပတိဋ္ဌံ ပဋိလဘိဿန္တိ။ ဝသနဋ္ဌာနာနီတိ ဝဿဂ္ဂါဒိဝသေန ဝသနဋ္ဌာနာနိ။ သဏ္ဌာပယမာနာတိ သုဝိဘတ္တဘာဝေန ဌပေန္တာ။

အဝိနိဗ္ဘောဂသဒ္ဒန္တိ ဝိနိဘုဉ္ဇိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျသဒ္ဒံ။ ဝစီဃောသောပိ ဟိ ဗဟူဟိ ဧကစ္စံ ပဝတ္တိတော ဌာနတော စ ဒူရတရော ကေဝလံ မဟာနိဂ္ဃောသော ဧဝ ဟုတွာ သောတပထမာဂစ္ဆတိ။ မစ္ဆဝိလောပေတိ မစ္ဆေ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိယ ဂဟဏေ၊ မစ္ဆာနံ ဝါ နယနေ။

၁၅၈။ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေတိ နိစ္ဆယတ္ထေ၊ ဣဒံ တာဝ အမှေဟိ ဝုစ္စမာနဝစနံ ဧကန္တသောတဗ္ဗံ၊ ပစ္ဆာ တုမှေဟိ ကာတဗ္ဗံ ကရောထာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝစနပရိဟာရောတိ တေဟိ သကျရာဇူဟိ ဝုတ္တဝစနဿ ပရိဟာရော။ လေသကပ္ပန္တိ ကပ္ပိယလေသံ။ ဓုရဝဟာတိ ဓုရဝါဟိနော၊ ဓောရယှာတိ အတ္ထော။ ပါဒမူလန္တိ ဥပစာရံ ဝဒတိ။ ဝိဂစ္ဆိဿတီတိ ဟာယိဿတိ။ ပဋိပ္ဖရိတောတိ န ဘဂဝတော သမ္မုခါဝ၊ သကျရာဇူနံ ပုရတောပိ ဝိပ္ဖရိတောဝ ဟောတိ။

၁၅၉။ အဘိနန္ဒတူတိ အဘိမုခေါ ဟုတွာ ပမောဒတု။ အဘိဝဒတူတိ အဘိရူပဝသေန ဝဒတု။ ပသာဒညထတ္တန္တိ အပ္ပသာဒဿ ဝိပရိဏာမော ဟီနာယာဝတ္တနသင်္ခါတံ ပရိဝတ္တနံ၊ တေနာဟ ‘‘ဝိဗ္ဘမန္တာနံ။ ဝိပရိဏာမညထတ္တ’’န္တိ။ ကာရဏူပစာရေန သဿေသု ဗီဇပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဗီဇာနံ တရုဏာနန္တိ တရုဏသဿာန’’န္တိ။ တရုဏဘာဝေနေဝ တဿ ဘာဝိနော ဖလဿ အဘာဝေန ဝိပရိဏာမော။

၁၆၀။ ကတ္တဗ္ဗဿ သရသေနေဝ ကရဏံ စိတ္တရုစိယံ၊ န တထာ ပရဿ ဥဿာဒနေနာတိ အာဟ – ‘‘ပက္ကောသိယမာနာနံ ဂမနံ နာမ န ဖာသုက’’န္တိ။ မယမ္ပိ ဘဂဝါ ဝိယ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရေနေဝ ဝိဟရိဿာမာတိ ဒီပေတိ ပကတိယာ ဝိဝေကဇ္ဈာသယဘာဝတော ဝိရဒ္ဓါ အာဂတဿ ဘာရဿ အဝဟနတောယေဝ။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော ဘာရဘာဝံ န အညာသီ’’တိ။

၁၆၁။ ကသ္မာအာရဘီတိ? သပ္ပာယတော။ ပဉ္စသတာ ဟိ ဘိက္ခူ အဘိနဝါ၊ တသ္မာ တေသံ ဩဝါဒဒါနတ္ထံ ဘဂဝါ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘီတိ။

၁၆၂။ ကောဓုပါယာသဿာတိ ဧတ္ထ ကုဇ္ဈနဋ္ဌေန ကောဓော၊ သွေဝ စိတ္တဿ ကာယဿ စ အတိပ္ပမဒ္ဒနမထနုပ္ပာဒနေဟိ ဒဠှံ အာယာသဋ္ဌေန ဥပါယာသော။ အနေကဝါရံ ပဝတ္တိတွာ အတ္တနာ သမဝေတံ သတ္တံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အဒတွာ အနယဗျသနပါပနေန ကောဓုပါယာသဿ ဦမိသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ကောဓုပါယာသေ’’တိအာဒိ။

၁၆၃။ ဩဒရိကတ္တေန ခါဒိတောတိ ဩဒရိကဘာဝေန အာမိသဂေဓေန မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကာကပ္ပနေန နာသိတသီလာဒိဂုဏတာယ ခါဒိတဓမ္မသရီရော။

၁၆၄။ ပဉ္စကာမဂုဏာဝဋ္ဋေနိမုဇ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ကာမရာဂါဘိဘူတေ သတ္တေ ဣတော စ ဧတ္တော၊ ဧတ္တော စ ဣတောတိ ဧဝံ မနာပိယရူပါဒိဝိသယသင်္ခါတေ အာဝဋ္ဋေ အတ္တာနံ သံသာရေတွာ ယထာ တတော ဗဟိဘူတေ နေက္ခမ္မေ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဧဝံ အာဝဋ္ဋေတွာ ဗျသနာပါဒနေန ကာမဂုဏာနံ အာဝဋ္ဋသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။

၁၆၅။ ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေနာတိ ရာဂေန အနုဒ္ဓံသိတေန။ စဏ္ဍမစ္ဆံ အာဂမ္မာတိ သုသုကာဒိစဏ္ဍမစ္ဆံ အာဂမ္မ။ မာတုဂါမံ အာဂမ္မာတိ မာတုဂါမော ဟိ ယောနိသောမနသိကာရရဟိတံ အဓီရပုရိသံ ဣတ္ထိကုတ္တဘူတေဟိ အတ္တနော ဟာဝဘာဝဝိလာသေဟိ အဘိဘုယျ ဂဟေတွာ ဓီရဇာတိယမ္ပိ အတ္တနော ရူပါဒီဟိ ပလောဘနဝသေန အနဝသေသံ အတ္တနော ဥပကာရဓမ္မေ သီလာဒိကေ သမ္ပာဒေတုံ အသမတ္ထံ ကရောန္တော အနယဗျသနံ ပါပေတိ။ တေနာဟ – ‘‘မာတုဂါမံ အာဂမ္မ ဥပ္ပန္နကာမရာဂေါ ဝိဗ္ဘမတီ’’တိ။

ဘယံ နာမ ယတ္ထ ဘာယိတဗ္ဗဝတ္ထု၊ တတ္ထ ဩတရန္တဿေဝ ဟောတိ၊ န အနောတရန္တဿ၊ တံ ဩတရိတွာ ဘယံ ဝိနောဒေတွာ တတ္ထ ကိစ္စံ သာဓေတဗ္ဗံ၊ ဣတရထာ စတ္ထသိဒ္ဓိ န ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဥပမောပမိတဗ္ဗသရူပဝသေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဒကံ နိဿာယ အာနိသံသော ပိပါသဝိနယနံ သရီရသုဒ္ဓိ ပရိဠာဟူပသမော ကာယဥတုဂ္ဂါဟာပနန္တိ ဧဝမာဒိ။ သာသနံ နိဿာယ အာနိသံသော ပန သင်္ခေပတော ဝဋ္ဋဒုက္ခူပသမော၊ ဝိတ္ထာရတော ပန သီလာနိသံသာဒိဝသေန အနေကဝိဓော၊ သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာနိသံသော ဟောတိ တာနိ ဘယာနိ အဘိဘုယျ ပဝတ္တဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣမာနိ အဘာယိတွာတိ ဣမာနိ ကောဓူပါယာသာဒိဘယာနိ အဘိဘုယျ ပဝတ္တိတွာ အဘာယိတွာ။ ကောဓူပါယာသာဒယော ဟိ ဘာယတိ ဧတသ္မာတိ ဘယန္တိ ဝုတ္တာ။ ထေရောတိ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော။ ကာမံ ပဟာနာဘိသမယကာလော ဧဝ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပန သံကိလေသဝေါဒါနဓမ္မေသု ကိစ္စံ အသံကိဏ္ဏံ ကတွာ ဒဿေတုံ သမာနကာလိကမ္ပိ အသမာနကာလိကံ ဝိယ ဝုတ္တံ ‘‘တဏှာသောတံ ဆိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗာနပါရံ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၈။ နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၆။ ယတ္ထ ဗောဓိသတ္တပမုခေါ ဝါနရော နဠကေန ပါနီယံ ပိဝိ၊ သာ ပေါက္ခရဏီ၊ တဿာမန္တော ဘူမိပ္ပဒေသော၊ တတ္ထ နိဝိဋ္ဌဂါမော စ ‘‘နဠကပါန’’န္တေဝ ပညာယိတ္ထ၊ ဣဓ ပန ဂါမော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘နဠကပါနေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ’’တိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ ကိရာ’’တိ အာရဒ္ဓံ။ ပညဝါတိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာယ ပညာယ ပညဝါ။

ထူလဒီဃဗဟုလဘာဝေန မဟတီဟိ ဒါဌိကာဟိ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာဒါဌိကော။ ‘‘ဥဒကရက္ခသော အဟ’’န္တိ ဝတွာ ဝါနရာနံ ကဉ္စိ အမုဉ္စိတွာ ‘‘သဗ္ဗေ တုမှေ မမ ဟတ္ထဂတာ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘တုမှေ ပန သဗ္ဗေ ခါဒိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဓမိ…ပေ… ပိဝိံသူတိ ဗောဓိသတ္တေန ဂဟိတနဠော အနဝသေသော အဗ္ဘန္တရေ သဗ္ဗသန္ဓီနံ နိဗ္ဗာဓေန ဧကစ္ဆိဒ္ဒေါ အဟောသိ။ နေဝ မံ တွံ ဝဓိဿသီတိ ဥဒကရက္ခသ တွံ ဝဓိတုကာမောပိ မမ ပုရိသထာမေန န ဝဓိဿသိ။

ဧဝံ ပန ဝတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ပါပေါ ဧတ္ထ ပါနီယံ ပိဝန္တေ အညေပိ သတ္တေ မာ ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ ကရုဏာယမာနော ‘‘ဧတ္ထ ဇာယန္တာ နဠာ သဗ္ဗေ အပဗ္ဗဗန္ဓာ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါဝ ဟောန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ဂတော။ တေနာဟ ‘‘တတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။

၁၆၇။ အနုရုဒ္ဓပ္ပမုခါ ဘိက္ခူ ဘဂဝတာ ‘‘ကစ္စိ တုမှေ အနုရုဒ္ဓါ’’တိ ပုစ္ဆိတာတိ ထေရော ‘‘တဂ္ဃ မယံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။

သစေ ပဗ္ဗဇတိ၊ ဇီဝိတံ လဘိဿတိ၊ နော အညထာတိ ရညာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိနီတာတိ ရာဇာဘိနီတာ။ စောရာဘိနီတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ စောရာနံ မူလံ ဆိန္ဒန္တော ‘‘ကဏ္ဋကသောဓနံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အာဇီဝိကာယာတိ အာဇီဝေန ဇီဝိတဝုတ္တိယာ။ ဣမေသု ပန အနုရုဒ္ဓတ္ထေရာဒီသု။

ဝိဝေကန္တိ ပုဗ္ဗကာလိကကိရိယပ္ပဓာနံ ‘‘အဗျာပဇ္ဇံ ဥပေတ’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ – ‘‘ဝိဝိစ္စာ’’တိ၊ ဝိဝိစ္စိတွာ ဝိဝိတ္တော ဟုတွာ ဝိနာ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စန္တိ ပဗ္ဗဇိတဿ သာရုပ္ပကိစ္စံ။ သမဏကိစ္စန္တိ သမဏဘာဝကရဏကိစ္စံ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ တဒဂ္ဂေန သမဏဘာဝကရမ္ပိ ကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တေနာဟ ‘‘သော ယေဝါ’’တိအာဒိ။

၁၆၈။ အပ္ပဋိသန္ဓိကေ တာဝ ဗျာကရောန္တော ပဝတ္တီသု ဌာနံ အတီတောတိ ကတွာ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ နာမ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိယာ အဘာဝကိတ္တနတော။ မဟန္တတုဋ္ဌိနောတိ ဝိပုလပမောဒါ။

၁၆၉။ ဣမဿာတိ ‘‘အဿာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဝစနံ။ ဣမဿ ဌိတဿ အာယသ္မတော သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝသုတော ဝါတိ ယောဇနာ။ သမာဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ဓမ္မာတိ အဓိပ္ပေတာ၊ သမာဓိ ပန ဧဝံဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရသဒ္ဒေန ဂဟိတော။ ဧဝံဝိမုတ္တာတိ ဧတ္ထ ပန ဝိမုတ္တိသဒ္ဒေန ဖလဝိမုတ္တိ ဂဟိတာ။ စရတောပီတိ သမထဝိပဿနာစာရေန စရတောပိ ဝိဟရန္တဿပိ။ ဥပါသကဥပါသိကာဌာနေသု လဗ္ဘမာနမ္ပိ အရဟတ္တံ အပ္ပကဘာဝတော ပါဠိယံ အနုဒ္ဓဋန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၉။ ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ ပဒသမာစာရောတိ တံတံပစ္စယဘေဒဒဿနာယ ဝိဂတတ္တာ ပကာရေဟိ ဒလိဒ္ဒသမာစာရော သိထိလသမာစာရောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန တာဒိသော သမာစာရော ထိရော ဒဠှော နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဗ္ဗလသမာစာရော’’တိ။ ‘‘သာခသမာစာရော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂနဋ္ဌေန သာခါသဒိသသီလောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဩဠာရိကာစာရော’’တိ။ ပစ္စယေသု သာပေက္ခောတိ ပစ္စယေသု သာပေက္ခတာယ ဧဝ ဟိဿ ဩဠာရိကာစာရတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုနာ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုတ္တေ ဂါရဝဝသေန ပတိဿဝနံ ပတိဿော၊ ပတိဿဝစနဘူတံ တံသဘာဂဉ္စ ယံ ကိဉ္စိ ဂါရဝန္တိ အတ္ထော။ သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿေန၊ သပ္ပတိဿဝေန ဩဝါဒသမ္ပဋိစ္ဆနေန။ ပတိဿီယတီတိ ဝါ ပတိဿော၊ ဂရုကာတဗ္ဗော၊ တေန သဟ ပတိဿေနာတိ သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘သဇေဋ္ဌကေနာ’’တိ။ သေရိဝိဟာရော နာမ အတ္တပ္ပဓာနဝါသော။ တေနာဟ ‘‘နိရင်္ကုသဝိဟာရေနာ’’တိ။

အနုပခဇ္ဇာတိ အနုပကဍ္ဎိတွာ။ ဂရုဋ္ဌာနိယာနံ အန္တရံ အနာပုစ္ဆာ အနုပဝိသိတွာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အာဘိသမာစာရိကန္တိ အဘိသမာစာရေ ဘဝံ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘ဝတ္တပဋိပတ္တိမတ္တမ္ပီ’’တိ။ နာတိကာလဿေဝ သင်္ဃဿ ပုရတော ပဝိသိတဗ္ဗံ၊ န ပစ္ဆာ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန အတိကာလေ စ ဂါမပ္ပဝေသော အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမနဉ္စ နိဝါရိတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘န အတိပါတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကောတိ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော။ အဝစာပလျေနာတိ ဒဠှဝါတာပဟတပလ္လဝသဒိသေန လောလဘာဝေန။

ပညဝတာတိ ဣမိနာ ဘိက္ခုသာရုပ္ပေသု ဣတိကတ္တဗ္ဗေသု ဥပါယပညာ အဓိပ္ပေတာ၊ န သုတမယပညာ။ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ယောဂေါတိ ဣမိနာ ဘာဝနာပညာဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ယောဂေါ ပကာသိတော။ ယောဂေါတိ စ ပရိစယော ဥဂ္ဂဏှဝသေန။

အာရုပ္ပာတိ ဣမိနာ စတဿောပိ အရူပသမာပတ္တိယော ဂဟိတာ၊ တာ ပန စတူဟိ ရူပသမာပတ္တီဟိ ဝိနာ န သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ အာဟ – ‘‘အာရုပ္ပာတိ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌပိ သမာပတ္တိယော ဝုတ္တာ ဟောန္တီ’’တိ။ ကသိဏေတိ ဒသဝိဓေ ကသိဏေ။ ဧကံ ပရိကမ္မကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဧကဘာဝနာ ပရိကမ္မဒီပနံ ခန္ဓကမ္မဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ ‘‘ပဂုဏံ ကတွာ’’တိ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ပန တဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ လောကိယာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေတိ ဣမိနာ သဗ္ဗေပိ လောကုတ္တရဓမ္မေ ဒဿေတီ’’တိ။ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေနာတိ ဇာနိတွာ ဝိတ္ထာရေတွာ ဉာတဗ္ဗပုဂ္ဂလဿ ဝသေနာတိ။

ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၀။ ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ ပဉ္စအာနိသံသေတိ အပ္ပာဗာဓတာဒိကေ ပဉ္စ ဂုဏေ။ တတ္ထ အက္ခိရောဂကုစ္ဆိရောဂါဒီနံ အဘာဝေါ အပ္ပာဗာဓတာ။ သရီရေ တေသံ ကုပ္ပနဒုက္ခဿ အဘာဝေါ အပ္ပာတင်္ကံ။ သရီရဿ ဥဋ္ဌာနသုခတာ လဟုဋ္ဌာနံ။ ဗလံ နာမ ကာယဗလံ။ ဖာသုဝိဟာရော ဣရိယာပထသုခတာ။ အနုပက္ခန္ဒာနီတိ ဒုစ္စဇနဝသေန သတ္တာနံ အနုပဝိဋ္ဌာနိ။ သဉ္ဇာနိဿထာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တသ္မာ ဣတိ ဧဝံ အာနိသံသန္တိ အတ္ထော။

၁၇၅။ အာဝါသေ နိယုတ္တာတိ အာဝါသိကာ တဿ အနတိဝတ္တနတော။ တေနာဟ ‘‘နိဗဒ္ဓဝါသိနော’’တိ၊ နိယတဝါသိနောတိ အတ္ထော။ တန္နိဗန္ဓာတိ နိဗန္ဓံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါရော၊ တတ္ထ ဗန္ဓာ ပသုတာ ဥဿုကာတိ တန္နိဗန္ဓာ။ ကထံ တေ တတ္ထ နိဗန္ဓာတိ အာဟ ‘‘အကတံ သေနာသန’’န္တိအာဒိ။ ဥပ္ပဇ္ဇနကေန ကာလေန ပတ္တဗ္ဗံ ကာလိကံ သော ပန ကာလော အနာဂတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အနာဂတေ ကာလေ ပတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

၁၇၈။ ဧတ္တကာ ဝေဒနာ သေဝိတဗ္ဗာတိ အဋ္ဌာရသပိ နေက္ခမ္မနိဿိတာ ဝေဒနာ သေဝိတဗ္ဗာ၊ ဂေဟဿိတာ န သေဝိတ္ဗ္ဗာ။

၁၈၁။ တံ ကတံ သောဠသဝိဓဿပိ ကိစ္စဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ။ အနုလောမိကာနီတိ ဥတုသုခဘာဝေန အနုရူပါနိ။ တေနာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပာယာနီ’’တိ။ သမာနံ ကုရုမာနာတိ ဩမတ္တတံ အဓိမတ္တတဉ္စ ပဟာယ သမကိစ္စတံ သမ္ပာဒေန္တာ။

၁၈၂။ တေ ဒွေ ဟောန္တီတိ တေ အာဒိတော ဝုတ္တာ ဒွေ။

ဥဘတော (အ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၇။၁၄) ဥဘယထာ ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယံ (ပု။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂၄) ‘‘ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ကေစိ တာဝ ထေရာ – ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန၊ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ထေရာ – ‘‘အယံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ရူပတော မုစ္စိတွာ နာမံ နိဿာယ ဌိတော ပုန တတော မုစ္စနတော နာမနိဿိတကော’’တိ ဝတွာ တဿ စ သာဓကံ –

‘‘အစ္စိ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ၊ (ဥပသိဝါတိ ဘဂဝါ၊)

အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခံ၊

ဧဝံ မုနိ နာမကာယာ ဝိမုတ္တော၊

အတ္ထံ ပလေတိ န ဥပေတိ သင်္ခ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၈၀၊ စူဠနိ။ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၁၊ ဥပသီဝမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၃) –

ဣမံ သုတ္တပဒံ ဝတွာ ‘‘နာမကာယတော စ ရူပကာယတော စ သုဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တေ ဟိ အာကိဉ္စညာယတနလာဘိနော ဥပသိဝဗြာဟ္မဏဿ ဘဂဝတာ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ အက္ခာတောတိ။ အပရေ ပန ‘‘သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တော၊ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခေန ဧကဝါရံ ဝိမုတ္တောတိ ဧဝံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧတ္ထ ပဌမဝါဒေ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ဒုတိယဝါဒေ ဥဘတောဘာဂတော ဝိမုတ္တောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ တတိယဝါဒေ ပန ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဒွေ ဝါရေ ဝိမုတ္တောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တော ကိလေသာ ဝါ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒေဟိ ကာယဒွယတော ဝိမုတ္တာ အဿာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ဒွီဟိ ဘာဂေဟီ’’တိအာဒိ။

သောတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနမ္ပိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ ဝိယ ဒုဝင်္ဂိကံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ န ဟောတိ ရူပကာယတော အဝိမုတ္တတ္တာ။ တဉှိ ကိလေသကာယတောဝ ဝိမုတ္တံ၊ န ရူပကာယတော၊ တသ္မာ တတော ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော န ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘စတုန္နံ အရူပ…ပေ… ပဉ္စဝိဓော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိကေ နိရောဓသမာပတ္တိအန္တေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဝတွာ – ‘‘ယတော စ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ ယဒိပိ မဟာနိဒါနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၉-၁၃၀) ဝုတ္တံ၊ တံ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဣဓ သဗ္ဗဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသင်္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘ပဉ္စဝိဓော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ပါဠိ ပနေတ္ထ…ပေ… အဘိဓမ္မေ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ’’တိ အာဟ။ ဣဓာပိ ဟိ ကီဋာဂိရိသုတ္တေ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော…ပေ… ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ အရူပသမာပတ္တိဝသေန စတ္တာရော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ၊ သေဋ္ဌော စ ဝုတ္တော ဝုတ္တလက္ခဏူပပတ္တိတော။ ယထာဝုတ္တေသု ဟိ ပဉ္စသု ပုရိမာ စတ္တာရော နိရောဓံ န သမာပဇ္ဇန္တီတိ ပရိယာယေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ နာမ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ အနာဂါမီ တံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ နိပ္ပရိယာယေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌော နာမ။

ကတမော စ ပုဂ္ဂလောတိအာဒီသု ကတမောတိ ပုစ္ဆာဝစနံ၊ ပုဂ္ဂလောတိ အသာဓာရဏတော ပုစ္ဆိတဗ္ဗဝစနံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ ဧကစ္စောတိ ဧကော ။ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတီတိ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော သဟဇာတနာမကာယေန ပဋိလဘိတွာ ဝိဟရတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဝိပဿနာပညာယ သင်္ခါရဂတံ၊ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပဿိတွာ စတ္တာရောပိ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပညာဝိမုတ္တောတိ ဝိသေသတော ပညာယ ဧဝ ဝိမုတ္တော၊ န တဿာ ပတိဋ္ဌာနဘူတေန အဋ္ဌဝိမောက္ခသင်္ခါတေန သာတိသယေန သမာဓိနာတိ ပညာဝိမုတ္တော။ ယော အရိယော အနဓိဂတအဋ္ဌဝိမောက္ခေန သဗ္ဗသော အာသဝေဟိ ဝိမုတ္တော၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဓိဂတေပိ ဟိ ရူပဇ္ဈာနဝိမောက္ခေ န သော သာတိသယသမာဓိနိဿိတောတိ န တဿ ဝသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အရူပဇ္ဈာနေသု ပန ဧကသ္မိမ္ပိ သတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ။ တေန ဟိ အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေန တံနာမဒါနသမတ္ထေန အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘီတွေဝ ဝုစ္စတိ။ သမုဒါယေ ဟိ ပဝတ္တော ဝေါဟာရော အဝယဝေပိ ဒိဿတိ ယထာ ‘‘သတ္တိသယော’’တိ။ ပါဠီတိ အဘိဓမ္မပါဠိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတိဿံ ပညာဝိမုတ္တိကထာယံ။ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝါတိ အဝဓာရဏေန ဣဓာပိ ပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကရောတိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောပါယေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘာဝနပုံသကံ ဝါ ဧတံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂) ဝိယ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ပန ကာယေန သစ္ဆိကတော၊ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ‘‘ဝိမုတ္တော’’တိ ဧကစ္စာနံ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ၊ ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ။ အယံ စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ကာယသက္ခိဘာဝံ ပတ္တာနံ စတုန္နံ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အဂ္ဂမဂ္ဂပ္ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဝိယ ပဉ္စဝိဓော နာမ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ အဘိဓမ္မဋီကာယံ ‘‘ကာယသက္ခိမှိပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။

ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္တာ ပတ္တော’’တိပိ ပါဌော။ ဧတေန စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓဿ ပတ္တတံ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ၊ သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတီ’’တိ။ တတ္ထ ပညာယာတိ မဂ္ဂပညာယ။ ပဌမဖလဋ္ဌတော ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂဋ္ဌာ၊ တာဝ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီ’’တိ။ ယထာ ပန ပညာဝိမုတ္တော ပဉ္စဝိဓော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ အယမ္ပိ သုက္ခဝိပဿကော၊ စတူဟိ ရူပဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဘာဝပ္ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ပဉ္စဝိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဥဒ္ဓံ ဒုက္ခန္တိ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဌပေတွာ တဏှံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ယာထာဝတော ပဇာနာတိ။ ယသ္မာ ပန တဏှာ ဒုက္ခံ ဇနေတိ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တတော တံ ဒုက္ခံ သမုဒေတိ၊ တသ္မာ နံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ယသ္မာ ပန ဣဒံ ဒုက္ခံ သမုဒယော စ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ အပ္ပဝတ္တိံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ အရိယော ပန အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တံ ဒုက္ခနိရောဓံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ နာနက္ခဏေ သစ္စဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ။ ဣဒါနိ တံ ဧကက္ခဏေ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တဿတ္ထော အာဂမိဿတိ။

သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တောတိ ဧတေန သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တဿပိ သဒ္ဓါမတ္တေန ဝိမုတ္တဘာဝေါ ဒီပိတော ဟောတိ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ ဝါ သဒ္ဓါယ အဓိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သောတာပတ္တိဖလ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ သဒ္ဒဟန္တဿာတိ ‘‘ဧကံသတော အယံ ပဋိပဒါ ကိလေသက္ခယံ အာဝဟတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဘာသိတတ္တာ’’တိ ဧဝံ သဒ္ဒဟန္တဿ။ ယသ္မာ ပနဿ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ နိစ္စသညာပဟာနဝသေန ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ပဿတော တတ္ထ တတ္ထ ပစ္စက္ခတာပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယာ’’တိ။ သေသပဒဒွယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဧတ္ထ စ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာတိ ဝစနေန အာဂမနီယပဋိပဒါနာနတ္တေန သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာနံ ပညာနာနတ္တံ ဟောတီတိ ဒဿိတံ။ အဘိဓမ္မဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ပု။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂၈) ‘‘နေသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နာနတ္တံ နတ္ထိ၊ ပညာယ နာနတ္တံ အတ္ထိယေဝါ’’တိ ဝတွာ – ‘‘အာဂမနီယနာနတ္တေနေဝ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တံ န ပါပုဏာတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပညာသင်္ခါတံ ဓမ္မံ အဓိမတ္တတာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟုတွာ ပဝတ္တံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ တေနာဟ ‘‘ဓမ္မော’’တိအာဒိ။ သဒ္ဓံ အနုဿရတိ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဣမမတ္ထံ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ အတိဒိသတိ။ ပညံ ဝါဟေတီတိ ပညာဝါဟီ၊ ပညံ သာတိသယံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ။ သဒ္ဓါဝါဟိန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာတိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒီသု အာဂမနတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တဗ္ဗကထာ။ ဧတေသန္တိ ယထာဝုတ္တာနံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒီနံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ ကီဋာဂိရိသုတ္တေ။ နနု စ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိဝသေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ကာယသက္ခီအာဒယော စ အဘိဓမ္မေ အာဂတာ၊ ကထမိဓ အရူပဇ္ဈာနလာဘီဝသေနေဝ ဥဒ္ဓဋာတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။

ဖုသိတွာ ပတွာ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ န အာသဝါ ပညာယ ပဿီယန္တိ၊ ဒဿနကာရဏာ ပညာယ ပရိက္ခီဏာ ‘‘ဒိသွာ ပညာယ ပရိက္ခီဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဒဿနာယတ္တပရိက္ခယတ္တာ ဧဝ ဟိ ဒဿနံ အာသဝါနံ ခယဿ ပုရိမကိရိယာ ဟောတီတိ။ တထာဂတေန ပဝေဒိတာတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ တထာဂတေန ပဋိဝိဒ္ဓါ ဝိဒိတာ ပစ္ဆာ ပရေသံ ပါကဋီကတာ။ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မာ’’တိ ဝတွာ တဒန္တောဂဓတ္တာ သီလာဒီနံ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ ကထိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထေနာတိ အဝိပ္ပဋိသာရာဒိပယောဇနေန တသ္မိံ တသ္မိံ ပီတိအာဒိကေန အတ္ထေန။ ကာရဏေနာတိ သပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိနာ ကာရဏေန တသ္မိံ တသ္မိံ သမာဓိအာဒိပဒဋ္ဌာနတာယ သီလာဒိ ကာရဏေ။ စိဏ္ဏစရိတတ္တာတိ သဒ္ဓါစိဏ္ဏဘာဝေန သမ္ဗောဓာဝဟဘာဝေ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတာ ဝိသေသေန စရိတာ၊ တေသု တေန ပညာ သုဋ္ဌု စရာပိတာတိ အတ္ထော။ ပတိဋ္ဌိတာ ဟောတိ မဂ္ဂေန အာဂတတ္တာ။ မတ္တာယ ပရိတ္တပ္ပမာဏေန။ ဩလောကနံ ခမန္တိ၊ ပညာယ ဂဟေတဗ္ဗတံ ဥပေန္တိ။

တယောတိ ကာယသက္ခိဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသဒ္ဓါဝိမုတ္တာ။ ယထာဌိတောဝ ပါဠိအတ္ထော၊ န တတ္ထ ကိဉ္စိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ သုတ္တန္တပရိယာယေန အဝုတ္တံ ဝဒတိ။ တဿ မဂ္ဂဿာတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ တဿ အဓိဂတတ္တာ။ ဥပရိ ပန တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ သေဝမာနာ အနုလောမသေနာသနံ၊ ဘဇမာနာ ကလျာဏမိတ္တေ၊ သမန္နာနယမာနာ ဣန္ဒြိယာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဘာဝနာမဂ္ဂပ္ပဋိပါဋိယာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တိ မဂ္ဂဿ အနေကစိတ္တက္ခဏိကတာယာတိ အယမေတ္ထ သုတ္တပဒေသေ ပါဠိယာ အတ္ထော။

ဣမမေဝပါဠိံ ဂဟေတွာတိ ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ မဂ္ဂဋ္ဌေ ပုဂ္ဂလေ ဝတွာ ‘‘ဣမဿ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိနာ တေသံ ဝသေန အနုလောမသေနာသနသေဝနာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ ဣမမေဝ ယထာဝုတ္တံ ပါဠိပဒေသံ ဂဟေတွာ ‘‘လောကုတ္တရဓမ္မော ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော’’တိ ဝဒတိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗောတိ သော ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိ မဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂလေ ဝတွာ အနုလောမိကသေနာသနသေဝနာဒိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ မဂ္ဂသမင်္ဂိနော ဧဝ ဟုတွာ တေ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ သေနာသနပဋိသံယုတ္တရူပါဒိဝိပဿနဂ္ဂဟဏသ္မိံ တဝ မတေန မဂ္ဂသမင်္ဂိနော ဧဝ အာပဇ္ဇေယျုံ၊ န စေတံ ဧဝံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓန္တိ ယံ ကိဉ္စိ မာ ကထေဟီတိ ဝါရေတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ယဒိ အညေန စိတ္တေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧဝံ သန္တေတိ နာနာစိတ္တေနေဝ သေနာသနပဋိသေဝနာဒိကေ သတိ။ တတ္ထ ပါဠိယံ ယဒိ လောကုတ္တရဓမ္မသမင်္ဂိနော ဧဝ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂိကာလေပိ လောကုတ္တရသမင်္ဂိတံ သစေ သမ္ပဋိစ္ဆသိ၊ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈသိ သုတ္တဝိရောဓဒီပနတော။ တေနာဟ ‘‘သတ္ထာရာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဓမ္မဝိစာရဏာ နာမ တုယှံ အဝိသယော၊ တသ္မာ ယာဂုံ ပိဝါဟီတိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။

၁၈၃။ အာဒိကေနေဝါတိ ပဌမေနေဝ။ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာတိ အနုပုဗ္ဗေနေဝ ပဝတ္တသိက္ခာယ။ တေနာဟ ‘‘ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစန’’န္တိ။ သဒ္ဓါ ဇာတာ ဧတဿာတိ သဒ္ဓါဇာတော၊ အဂျာဟိတာတိပက္ခေပေန ဇာတ-သဒ္ဒဿ ပစ္ဆာဝစနံ ။ ဧဝမေတန္တိ အဓိမုစ္စနံ ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓါ။ သန္တိကေ နိသီဒတိ ဥပဋ္ဌာနဝသေန။ သာဓုကံ ကတွာ ဓာရေတီတိ ယထာသုတံ ဓမ္မံ ဝါစုဂ္ဂတကရဏဝသေန တံ ပဂုဏံ ကတွာ သာရဝသေန ဓာရေတိ။ ဆန္ဒော ဇာယတီတိ ဓမ္မေသု နိဇ္ဈာနက္ခမေသု ဣမေ ဓမ္မေ ဘာဝနာပညာယ ပစ္စက္ခတော ဥဿာမီတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော ဇာယတိ။ ဥဿဟတီတိ ဆန္ဒော ဥပ္ပာဒမတ္တေ အဋ္ဌတွာ တတော ဘာဝနာရမ္ဘဝသေန ဥဿဟတိ။ တုလယတိတိ သမ္မသနဝသေန သင်္ခါရေ။ တီရဏဝိပဿနာယ တုလယန္တောတိ တီရဏပရိညာယ ဇာနိတွာ ဥပရိ ပဟာနပရိညာယ ဝသေန ပရိတုလယန္တော ပဋိဇာနန္တော။ မဂ္ဂပဓာနံ ပဒဟတီတိ မဂ္ဂလက္ခဏံ ပဓာနိကံ မဂ္ဂံ ပဒဟတိ။ ပေသိတစိတ္တောတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိ ပေသိတစိတ္တော။ နာမကာယေနာတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပါဋိယာ တံတံမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တနာမကာယေန။ န ပန ကိဉ္စိ အာဟာတိ ဒူရတာယ သမာနံ န ကိဉ္စိ ဝစနံ ဘဂဝါ အာဟ တေ ဒဠှတရံ နိဂ္ဂဏှိတုံ။

၁၈၄။ ပဏေန ဝေါဟာရေန ဗျာကရဏံ ပဏဝိယာ၊ ပဏဝိယာ အဘာဝေန ဩပဏဝိယာ၊ န ဥပေတီတိ န ယုဇ္ဇတိ။ တန္တိ ဣဒံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ ပဏော ပဏဝိယံ ဒဿေတုံ။ တယိဒံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ ‘‘မယံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမာ’’တိ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေဟိ ဝုတ္တံ သိက္ခာယ အဝတ္တနဘာဝဒီပနဝစနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ဥက္ခိပိတွာတိ သီသေန ဂဟေတွာ ဝိယ သမာဒါယ။ အနုဓမ္မောတိ အနုရူပေါ သဘာဝေါ၊ သာဝကဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကာ ပဋိပတ္တိ။ ရောဟနီယန္တိ ဝိရုဠှိဘာဝံ။ သိနိယှတိ ဧတ္ထ၊ ဧတေန ဝါတိ သိနေဟော၊ ကာရဏံ။ တံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သိနေဟဝန္တံ၊ ပါဒကန္တိ အတ္ထော။ တစော ဧကံ အင်္ဂန္တိ တစော ဝီရပက္ခဘာဝေ ဧကမင်္ဂံ။ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ဟိ တစေ ပလုဇ္ဇမာနေပိ တံနိမိတ္တံ အဝေါသာနံ အနာပဇ္ဇနကဿေဝ ဝီရိယဿ ဧကံ အင်္ဂံ ဧကံ ကာရဏံ။ ဧဝံ သေသေသု ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဘိက္ခုဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။