📜

၅။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ဗြဟ္မာယုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၃။ ‘‘မဟာသတ္တော မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၃၈) ဥဠာရတာ ဝိသယော၊ ‘‘မဟာဇနကာယော သန္နိပတီ’’တိအာဒီသု သမ္ဗဟုလဘာဝဝိသယော၊ ဣဓ ပန တဒုဘယမ္ပိဿ အတ္ထောတိ ‘‘မဟတာတိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သန္တုဋ္ဌိသလ္လေခပဝိဝေကအသံသဂ္ဂဝီရိယာရမ္ဘာဒီနံ သင်္ဂဟော။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသင်္ဃာတသင်္ခါတေနာတိ ဧတ္ထ ‘‘နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’ (သံ။ နိ။ ၂။၄၁၊ ၃။၉၉၈၊ ၁၀၀၄) – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိဝစနတော ဒိဋ္ဌိသီလာနံ နိယတသဘာဝတ္တာ သောတာပန္နာပိ အညမညံ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတာ၊ ပဂေဝ သကဒါဂါမိအာဒယော။ ‘‘တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ ၃၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၁၊ ပရိ။ ၂၇၄) တထာရူပေဟိ သီလေဟိ သီလသာမညဂတော ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၂၄၊ မ။ နိ။ ၁။၄၉၂၊ ၃။၅၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၂၊ ပရိ။ ၂၇၄) ဝစနတော ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတဘာဝေါ လဗ္ဘတိယေဝ။

ဩဋ္ဌပဟတကရဏဝသေန အတ္ထဝိဘာဂဝသေန။ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနန္တိ ဧတ္ထ နိဃဏ္ဍူတိ ဝစနီယဝါစကဘာဝေန အတ္ထံ သဒ္ဒဉ္စ ခဏ္ဍတိ ဝိဘဇ္ဇ ဒဿေတီတိ နိခဏ္ဍု။ သော ဧဝ ဣဓ ခ-ကာရဿ ဃ-ကာရံ ကတွာ ‘‘နိဃဏ္ဍူ’’တိ ဝုတ္တော။ ကိဋတိ ဂမေတိ ကိရိယာဒိဝိဘာဂံ၊ တံ ဝါ အနဝသေသပရိယာဒါနတော ဂမေန္တော ပူရေတီတိ ကေဋုဘံ။ ဝေဝစနပ္ပကာသကန္တိ ပရိယာယသဒ္ဒဒီပကံ၊ ဧကေကဿ အတ္ထဿ အနေကပရိယာယဝစနဝိဘာဝကန္တိ အတ္ထော။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ အနေကေသမ္ပိ အတ္ထာနံ ဧကသဒ္ဒဝစနီယတာဝိဘာဝနဝသေနပိ တဿ ဂန္ထဿ ပဝတ္တတ္တာ။ ဝစီဘေဒါဒိလက္ခဏာ ကိရိယာ ကပ္ပီယတိ ဧတေနာတိ ကိရိယာကပ္ပော၊ သော ပန ဝဏ္ဏပဒသမ္ဗန္ဓပဒတ္ထဝိဘာဂတော ဗဟုဝိကပ္ပောတိ အာဟ ‘‘ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပော’’တိ။ ဣဒဉ္စ မူလကိရိယာကပ္ပဂန္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ သတသဟဿပရိမာဏော နလစရိယာဒိပကရဏံ။ ဌာနကရဏာဒိဝိဘာဂတော နိဗ္ဗစနဝိဘာဂတော စ အက္ခရာ ပဘေဒီယန္တိ ဧတေဟီတိ အက္ခရပ္ပဘေဒါ၊ သိက္ခာနိရုတ္တိယော။ ဧတေသန္တိ ဝေဒါနံ။ တေ ဧဝ ဝေဒေ ပဒသော ကာယတီတိ ပဒကော။ တံ တံ သဒ္ဒံ တဒတ္ထဉ္စ ဗျာကရောတိ ဗျာစိက္ခတိ ဧတေနာတိ ဗျာကရဏံ၊ သဒ္ဒသတ္ထံ။ အာယတိံ ဟိတံ တေန လောကော န ယတတိ န ဤဟတီတိ လောကာယတံ။ တဉှိ ဂန္ထံ နိဿာယ သတ္တာ ပုညကိရိယာယ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေန္တိ။ ဝယတီတိ ဝယော၊ န ဝယော အဝယော၊ န အဝယော အနဝယော၊ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု ကတ္ထစိ အပရိကိလန္တော အဝိတ္ထာယန္တော တေ ဂန္ထေ သန္ဓာရေတိ ပူရေတီတိ အတ္ထော။ ဒွေ ပဋိသေဓာ ပကတိံ ဂမေန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အဝယော န ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ အဝယံ ဒဿေတုံ ‘‘အဝယော…ပေ… န သက္ကောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၈၄။ ဂရူတိ ဘာရိယံ အတ္တာနံ တတော မောစေတွာ ဂမနံ ဒုက္ကရံ ဟောတိ။ အနတ္ထောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိန္ဒာဗျာရောသဥပါရမ္ဘာဒိ။ အဗ္ဘုဂ္ဂတောတိ ဧတ္ထ အဘိသဒ္ဒယောဂေန ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။

လက္ခဏာနီတိ လက္ခဏဒီပနာနိ မန္တပဒါနိ။ အန္တရဓာယန္တီတိ န ကေဝလံ လက္ခဏမန္တာနိယေဝ၊ အညာနိပိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဉာဏဗလာဘာဝေန အနုက္ကမေန အန္တရဓာယန္တိ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ ‘‘ဧကသတံ အဒ္ဓရိယံ ဒိပညာသမတ္တတော သာမာ’’တိအာဒိ။ ပဏိဓိမဟတော သမာဒါနမဟတောတိအာဒိနာ ပစ္စေကံ မဟ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပဏိဓိမဟန္တတာဒိ စဿ ဗုဒ္ဓဝံသစရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာဒိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဋ္ဌာတိ နိပ္ဖတ္တိယော။ ဇာတိသာမညတောတိ လက္ခဏဇာတိယာ လက္ခဏဘာဝေန သမာနဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ လက္ခဏာနိ သုဝိသုဒ္ဓါနိ သုပရိဗျတ္တာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ စ ဟောန္တိ၊ န ဧဝံ စက္ကဝတ္တီနံ။ တေနာဟ ‘‘န တေဟေဝ ဗုဒ္ဓါ ဟောတီ’’တိ။

အဘိရူပတာ ဒီဃာယုကတာ၊ အပ္ပာတင်္ကတာ ဗြာဟ္မဏာဒီနံ ပိယမနာပတာတိ စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ။ ဒါနံ ပိယဝစနံ အတ္ထစရိယာ သမာနတ္တတာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ။ ရဉ္ဇနတောတိ ပီတိဇနနတော။ စက္ကံ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ ပဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ သယံ ဝတ္တေတိ၊ တေဟိ စ ပရံ သတ္တနိကာယံ ဝတ္တေတိ ပဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပရဟိတာဝဟော ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဝတ္တနံ ဧတဿ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ အပ္ပဋိဟတံ ဝါ အာဏာသင်္ခါတံ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတီ၊ အပ္ပဋိဟတံ ဝါ အာဏာသင်္ခါတံ စက္ကံ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ခတ္တိယမဏ္ဍလာဒိသညိတံ စက္ကံ သမူဟံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ဓမ္မံ စရတီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မတော အနပေတတ္တာ ဓမ္မော ရဉ္ဇနတ္ထေန ရာဇာတိ ဓမ္မရာဇာ။ ကောပါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကာမလောဘမာနမဒါဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇိတဝါ။ ကေနစိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ ဒဠှဘတ္တိဘာဝတော ဝါ ဇနပဒေါ ထာဝရိယံ ပတ္တော ဧတ္ထာတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ စိတ္တီကတဘာဝါဒိနာပိ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၆။၃၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၂၂၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၂၆၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀) စက္ကဿ ရတနဋ္ဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ရတိနိမိတ္တတာယ ဝါ စိတ္တီကတာဒိဘာဝဿ ရတိဇနနဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟတာယ ဝိသုံ အဂ္ဂဟဏံ။

ဣမေဟိ ပန ရတနေဟိ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ယံ ယမတ္ထံ ပစ္စနုဘောတိ၊ တံ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမေသု ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဇိတံ ဇိနာတိ မဟေသက္ခတာသံဝတ္တနိယကမ္မနိဿန္ဒဘာဝတော။ ဝိဇိတေ ယထာသုခံ အနုဝိစရတိ ဟတ္ထိရတနံ အဿရတနဉ္စ အဘိရုဟိတွာ တေသံ အာနုဘာဝေန အန္တောပါတရာသေယေဝ သကလံ ပထဝိံ အနုသံယာယိတွာ ရာဇဓာနိယံ ပစ္စာဂမနတော။ ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ တေန တတ္ထ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ သံဝိဓာနတော။ သေသေဟီတိ မဏိရတနဣတ္ထိရတနဂဟပတိရတနေဟိ။ တတ္ထ မဏိရတနေန ယောဇနပ္ပမာဏေ ဒေသေ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အာလောကဒဿနာဒိနာ သုခမနုဘဝတိ၊ ဣတ္ထိရတနေန အတိက္ကန္တမာနုသရူပသမ္ပတ္တိဒဿနာဒိဝသေန၊ ဂဟပတိရတနေန ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတမဏိကနကရဇတာဒိဓနပ္ပဋိလာဘဝသေန။ ဥဿာဟသတ္တိယောဂေါ ယေန ကေနစိ အပ္ပဋိဟတာဏာစက္ကဘာဝသိဒ္ဓိတော။ ဟတ္ထိအဿရတနာဒီနံ မဟာနုဘာဝတ္တာ ကောသသမ္ပတ္တိယာပိ ပဘာဝသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓိတော ‘‘ဟတ္ထိ…ပေ… ယောဂေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကောသော ဟိ နာမ သတိ ဥဿာဟသမ္ပတ္တိယံ (ဥဂ္ဂတေဇဿ သုကုမာရပရက္ကမဿ ပသန္နမုခဿ သမ္မုခေ ပါပုဏာတိ)။ ပစ္ဆိမေနာတိ ပရိဏာယကရတနေန။ တဉှိ သဗ္ဗရာဇကိစ္စေသု ကုသလံ အဝိရဇ္ဈနပယောဂံ။ တေနာဟ ‘‘မန္တသတ္တိယောဂေါ’’တိ။ တိဝိဓသတ္တိယောဂဖလံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သေသေဟီတိ သေသေဟိ ပဉ္စဟိ ရတနေဟိ။ အဒေါသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ အဒေါသသင်္ခါတေန ကုသလမူလေန သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ဥပ္ပာဒိတကမ္မဿ အာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ သောမ္မတရရတနဇာတိကတ္တာ။ မဇ္ဈိမာနိ မဏိဣတ္ထိဂဟပတိရတနာနိ။ အလောဘ…ပေ… ကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ ဥဠာရဓနဿ ဥဠာရဓနပဋိလာဘကာရဏဿ စ ပရိစ္စာဂသမ္ပဒါဟေတုကတ္တာ။ ပစ္ဆိမန္တိ ပရိဏာယကရတနံ။ တဉှိ အမောဟ…ပေ… ကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇတိ မဟာပညေနေဝ စက္ကဝတ္တိရာဇကိစ္စဿ ပရိဏေတဗ္ဗတ္တာ။

သရဏတော ပဋိပက္ခဝိဓမနတော သူရာ။ တေနာဟ ‘‘အဘီရုကဇာတိကာ’’တိ။ အသုရေ ဝိဇိနိတွာ ဌိတတ္တာ ဝီရော၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော၊ တဿ အင်္ဂံ ဒေဝပုတ္တော သေနင်္ဂဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီရင်္ဂရူပါတိ ဒေဝပုတ္တသဒိသကာယာ’’တိ။ သဘာဝေါတိ သဘာဝဘူတော အတ္ထော။ ဝီရကာရဏန္တိ ဝီရဘာဝကာရဏံ။ ဝီရိယမယသရီရာ ဝိယာတိ သဝိဂ္ဂဟဝီရိယသဒိသာ သဝိဂ္ဂဟဉ္စေ ဝီရိယံ သိယာ၊ တံသဒိသာတိ အတ္ထော။ နနု ရညော စက္ကဝတ္တိဿ ပဋိသေနာ နာမ နတ္ထိ၊ ယမဿ ပုတ္တာ ပမဒ္ဒေယျုံ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ပရသေနပမဒ္ဒနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သစေ’’တိအာဒိ။ တေန ပရသေနာ ဟောတု ဝါ မာ ဝါ၊ တေ ပန ဧဝံ မဟာနုဘာဝါတိ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေနာတိ ကတူပစိတေန အတ္တနော ပုညဓမ္မေန။ တေန ဟိ သဉ္စောဒိတာ ပထဝိယံ သဗ္ဗရာဇာနော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ‘‘သွာဂတံ တေ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ အတ္တနော ရဇ္ဇံ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ နိယျာဒေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော ဣမံ…ပေ… အဇ္ဈာဝသတီ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တဿ ယထာဝုတ္တဓမ္မဿ စိရတရံ ဝိပစ္စိတုံ ပစ္စယဘူတံ စက္ကဝတ္တိဝတ္တသမုဒါဂတံ ပယောဂသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ ဓမ္မံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗောတိအာဒိနာ ပဉ္စသီလဓမ္မေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ ‘‘အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေနာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ သုဋ္ဌုတရံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ၊ ယသ္မာ ရာဂါဒယော ပါပဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သတ္တသန္တာနံ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ကုသလပဝတ္တိံ နိဝါရေန္တိ၊ တသ္မာ တေ ‘‘ဆဒနာ၊ ဆဒါ’’တိ စ ဝုတ္တာ။

ဝိဝဋ္ဋေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ။ ပူဇာရဟတာ ဝုတ္တာ ‘‘အရဟတီတိ အရဟ’’န္တိ။ တဿာတိ ပူဇာရဟတာယ။ ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ အရဟန္တိ။ ဗုဒ္ဓတ္တဟေတုဘူတာ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒတာ ဝုတ္တာ သဝါသနသဗ္ဗကိလေသပ္ပဟာနပုဗ္ဗကတ္တာ ဗုဒ္ဓဘာဝသိဒ္ဓိယာ။ အရဟံ ဝဋ္ဋာဘာဝေနာတိ ဖလေန ဟေတုအနုမာနဒဿနံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဆဒနာဘာဝေနာတိ ဟေတုနာ ဖလာနုမာနဒဿနံ။ ဟေတုဒွယံ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဝဋ္ဋော ဝိစ္ဆဒေါ စာ’’တိ။ ဒုတိယဝေသာရဇ္ဇေနာတိ ‘‘ခီဏာသဝဿ တေ ပဋိဇာနတော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀) အာဂတေန ဝေသာရဇ္ဇေန။ ပုရိမသိဒ္ဓီတိ ပုရိမဿ ပဒဿ အတ္ထသိဒ္ဓိ။ ပဌမေနာတိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀) အာဂတေန ဝေသာရဇ္ဇေန။ ဒုတိယသိဒ္ဓီတိ ဗုဒ္ဓတ္တသိဒ္ဓိ။ တတိယစတုတ္ထေဟီတိ ‘‘ယေ ခေါ ပန တေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀)၊ ‘‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀) စ အာဂတေဟိ တတိယစတုတ္ထေဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ။ တတိယသိဒ္ဓီတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒနတာ သိဒ္ဓိ။ ယာထာဝတော အန္တရာယိကနိယျာနိကဓမ္မာပဒေသေန ဟိ သတ္ထု ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဘာဝေါ လောကေ ပါကဋော အဟောသိ။ ပုရိမံ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ပုရိမပဒံ ဘဂဝတော ဓမ္မစက္ခုံ သာဓေတိ ကိလေသာရီနံ သံသာရစက္ကဿ စ အရာနံ ဟတဘာဝဒီပနတော။ ဒုတိယံ ပဒံ ဗုဒ္ဓစက္ခုံ သာဓေတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿေဝ တံ သမ္ဘဝတော။ တတိယံ ပဒံ သမန္တစက္ခုံ သာဓေတိ သဝါသနသဗ္ဗကိလေသပ္ပဟာနဒီပနတော။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဟိ ဝတွာ ‘‘ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ’’တိ ဝစနံ ဗုဒ္ဓဘာဝါဝဟမေဝ သဗ္ဗကိလေသပ္ပဟာနံ ဝိဘာဝေတီတိ။ သူရဘာဝန္တိ လက္ခဏဝိဘာဝနေန ဝိသဒဉာဏတံ။

၃၈၅။ ဂဝေသီတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂၈၇) ဉာဏေန ပရိယေသနံ အကာသိ။ သမာနယီတိ ဉာဏေန သင်္ကလေန္တော သမာနံ အာနယိ သမာဟရိ။ န သက္ကောတိ သံကုစိတေ ဣရိယာပထေ ယေဘုယျေန တေသံ ဒုဗ္ဗိဘာဝနတော။ ကင်္ခတီတိ ပဒဿ အာကင်္ခတီတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘အဟော ဝတ ပဿေယျန္တိ ပတ္ထနံ ဥပ္ပာဒေတီ’’တိ။ ကိစ္ဆတီတိ ကိလမတိ။ ‘‘ကင်္ခတီ’’တိ ပဒဿ ပုဗ္ဗေ အာသီသနတ္ထတံ ဝတွာ ဣဒါနိ တဿ သံသယတ္ထတ္တမေဝ ဝိကပ္ပန္တရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ကင်္ခါယ ဝါ ဒုဗ္ဗလာ ဝိမတိ ဝုတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တီဟိ ဓမ္မေဟိ တိပ္ပကာရေဟိ သံသယဓမ္မေဟိ။ ကာလုဿိယဘာဝေါတိ အပ္ပသန္နတာယ ဟေတုဘူတော အာဝိလဘာဝေါ။ ယသ္မာ ဘဂဝတော ကောသောဟိတံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါဝေဏိကံ ဝတ္ထဂုယှံ သုဝိသုဒ္ဓကဉ္စနမဏ္ဍလသန္နိကာသံ အတ္တနော သဏ္ဌာနသန္နိဝေသသုန္ဒရတာယ အာဇာနေယျဂန္ဓဟတ္ထိနော ဝရင်္ဂစာရုဘာဝံ ဝိကသမာနတပနိယာရဝိန္ဒသမုဇ္ဇလကေသရာဝတ္တဝိလာသံ သဉ္ဈာပဘာနုရဉ္ဇိတဇလဝနန္တရာဘိလက္ခိတ-သမ္ပုဏ္ဏစန္ဒမဏ္ဍလသောဘဉ္စ အတ္တနော သိရိယာ အဘိဘုယျ ဝိရာဇတိ၊ ယံ ဗာဟိရဗ္ဘန္တရမလေဟိ အနုပက္ကိလိဋ္ဌတာယ စိရကာလံ သုပရိစိတဗြဟ္မစရိယာဓိကာရတာယ သုသဏ္ဌိတသဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စ ကောပီနမ္ပိ သန္တံ အကောပီနမေဝ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ။ ပဟူတဘာဝန္တိ ပုထုလဘာဝံ။ ဧတ္ထေဝ ဟိ တဿ သံသယော၊ တနုမုဒုသုကုမာရတာဒီသု ပနဿ ဂုဏေသု တဿ ဝိစာရဏာ ဧဝ နာဟောသိ။

ဟိရိကရဏောကာသန္တိ ဟိရိယိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ဆာယန္တိ ပဋိဗိမ္ဗံ။ ကီဒိသန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိယာ’’တိအာဒိ။ ဆာယာရူပန္တိ ဘဂဝတော ပဋိဗိမ္ဗရူပံ။ တဉ္စ ခေါ ဗုဒ္ဓသန္တာနတော ဝိနိမုတ္တံ ရူပကမတ္တံ ဘဂဝတော သရီရဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဝယဝံ ဣဒ္ဓိမယံ ဗိမ္ဗကမတ္တံ၊ တံ ပန ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ယထာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓရူပံ န ဒိဿတိ၊ တထာ ကတွာ ဒဿေတိ။ နီဟရိတွာတိ ဖရိတွာ။

ကဏ္ဏသောတာနံ ဥပစိတတနုတမ္ဗလောမတာယ ဓောတရဇတပနာဠိကာသဒိသတာ ဝုတ္တာ။ မုခပရိယန္တေတိ ကေသန္တေ။

ကိရိယာကရဏန္တိ ကိရိယာယ ကာယိကဿ ဝါစသိကဿ ပဋိပတ္တိ။ တတ္ထာတိ တေသု ကိစ္စေသု။ ဓမ္မကထိကာနံ ဝတ္တံ ဒဿေတုံ ဗီဇနိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ န ဟိ အညထာ သဗ္ဗဿပိ လောကဿ အလင်္ကာရဘူတံ ပရမုက္ကံသဂတံ သိက္ခာသံယမာနံ ဗုဒ္ဓါနံ မုခစန္ဒမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ ဟောတိ။

ပတ္ထရိတဝိတာနဩလမ္ဗိတဂန္ဓဒါမကုသုမဒါမကေ ဂန္ဓမဏ္ဍလမာဠေ။ ပုဗ္ဗဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ ‘‘ဧတ္တကံ ဝေလံ သမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တေန ပုဗ္ဗဘာဂေန ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ပစ္စယဒါယကေသု အနုရောဓဝသေန ပရိသံ ဥဿာဒေန္တော ဝါ ပဂ္ဂဏှန္တော၊ အဒါယကေသု ဝိရောဓဝသေန ပရိသံ အပသာဒေန္တော ဝါ။

ယောဂက္ခေမံ အန္တရာယာဘာဝံ။ သဘာဝဂုဏေနေဝါတိ ယထာဝုတ္တဂုဏေနေဝ။ ဘောတော ဂေါတမဿ ဂုဏံ သဝိဂ္ဂဟံ စက္ကဝါဠံ အတိသမ္ဗာဓံ ဝိတ္ထာရေန သန္ဓာရေတုံ အပ္ပဟောန္တတော။ ဘဝဂ္ဂံ အတိနီစံ ဥပရူပရိ သန္ဓာရေတုံ အပ္ပဟောန္တတော။

၃၈၆။ ဌာနဂမနာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃၅) ဘူမိယံ သုဋ္ဌု သမံပတိဋ္ဌိတာ ပါဒါ ဧတဿာတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ။ တံ ပန ဘဂဝတော သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတံ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဂ္ဂတလန္တိ အဂ္ဂပါဒတလံ။ ပဏှီတိ ပဏှိတလံ။ ပဿန္တိ ပါဒတလဿ ဒွီသု ပဿေသု ဧကေကံ၊ ဥဘယမေဝ ဝါ ပရိယန္တံ ပဿံ။ သုဝဏ္ဏပါဒုကတလံ ဝိယ ဥဇုကံ နိက္ခိပိယမာနံ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကက္ခဏေယေဝ။ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိံ ဖုသတိ နိက္ခိပနေ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟတီတိ ယောဇနာ။

တတြာတိ တာယ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ အနုပုဗ္ဗနိန္နာဝ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ဣဒံ ဝုစ္စမာနံ နိဿန္ဒဖလံ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သတ္ထု တိဒိဝဂမနေန သုပါကဋံ ကာတုံ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ တံ သမတ္ထေတိ။ တေန ပဌမလက္ခဏတောပိ ဒုတိယလက္ခဏံ မဟာနုဘာဝန္တိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘အန္တမသော စက္ကဝတ္တိရညော ပရိသံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ စက္ကလက္ခဏဿေဝ ပရိဝါရော’’တိ။ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတဿ တာဝတိံသဘဝနဿ စ ပကတိပဒနိက္ခေပဋ္ဌာနုပသင်္ကမနေ နေဝ ဗုဒ္ဓါနံ၊ န ဒေဝတာနံ အာနုဘာဝေါ၊ အထ ခေါ ဗုဒ္ဓါနံ လက္ခဏာနုဘာဝေါတိ ဣမမတ္ထံ နိဒဿိတံ။ သီလတေဇေန…ပေ… ဒသန္နံ ပါရမီနံ အာနုဘာဝေနာတိ ဣဒမ္ပိ လက္ခဏနိဗ္ဗတ္တကမ္မဝိသေသကိတ္တနမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာဝန္တေဟီတိ သဗ္ဗပဒေသဝန္တေဟိ။

နာဘိပရိစ္ဆိန္နာတိ နာဘိယံ ပရိစ္ဆိန္နာ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဌိတာ။ နာဘိမုခပရိက္ခေပပဋ္ဋောတိ ပကတိစက္ကဿ အက္ခဗ္ဘာဟတပရိဟရဏတ္ထံ နာဘိမုခေ ဌပေတဗ္ဗပရိက္ခေပပဋ္ဋော။ နေမိမဏိကာတိ နေမိယံ အာဝဠိဘာဝေန ဌိတမဏိကာလေခါ။

သမ္ဗဟုလဝါရောတိ ဗဟုဝိဓလေခင်္ဂဝိဘာဝနဝါရော။ သတ္တီတိ အာဝုဓသတ္တိ။ သိရိဝစ္ဆောတိ သိရိမုခံ။ နန္ဒီတိ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋံ။ သောဝတ္တိကောတိ သောဝတ္တိအင်္ကော။ ဝဋံသကောတိ အာဝေဠံ။ ဝဍ္ဎမာနကန္တိ ပုရိသဟာရိ ပုရိသင်္ဂံ။ မောရဟတ္ထကောတိ မောရပိဉ္ဆကလာပေါ၊ မောရပိဉ္ဆ ပရိသိဗ္ဗိတော ဝါ ဗီဇနိဝိသေသော။ ဝါလဗီဇနီတိ စာမရိဝါလံ။ သိဒ္ဓတ္ထာဒိ ပုဏ္ဏဃဋပုဏ္ဏပါတိယော။ ‘‘စက္ကဝါဠော’’တိ ဝတွာ တဿ ပဓာနာဝယဝေ ဒဿေတုံ ‘‘ဟိမဝါ သိနေရု…ပေ… သဟဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အာယတပဏှီတိ ဣဒံ အညေသံ ပဏှိတော ဒီဃတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန အတိဒီဃတန္တိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏပဏှီ’’တိ။ ယထာ ပန ပဏှိလက္ခဏံ ပရိပုဏ္ဏံ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာရဂ္ဂေနာတိ မဏ္ဍလာယ သိခါယ။ ဝဋ္ဋေတွာတိ ယထာ သုဝဋ္ဋံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋေတွာ။ ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကသဒိသာတိ ရတ္တကမ္ဗလမယဂေဏ္ဍုကသဒိသာ။

မက္ကဋဿေဝါတိ ဝါနရဿ ဝိယ။ ဒီဃဘာဝေန သမတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နိယျာသတေလေနာတိ ဆဒိကနိယျာသာဒိနိယျာသသမ္မိဿေန တေလေန။

တလုနာတိ သုကုမာရာ။

စမ္မေနာတိ အင်္ဂုလန္တရဝေဌိတစမ္မေန။ ပဋိဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရောတိ ဧကတော သမ္ဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရော။ ဧကပ္ပမာဏာတိ ဒီဃတော သမာနပ္ပမာဏာ။ ယဝလက္ခဏန္တိ အဗ္ဘန္တရတော အင်္ဂုလိပဗ္ဗေဌိတံ ယဝလက္ခဏံ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာတိ တံတံပဗ္ဗာနံ သမာနဒေသတာယ အင်္ဂုလီနံ ပသာရိတကာလေ အညမညံ ဝိဇ္ဈိတာနိ ဝိယ ဖုသိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။

သင်္ခါ ဝုစ္စန္တိ ဂေါပ္ဖကာ၊ ဥဒ္ဓံ သင်္ခါ ဧတေသန္တိ ဥဿင်္ခါ၊ ပါဒါ။ ပိဋ္ဌိပါဒေတိ ပိဋ္ဌိပါဒသမီပေ။ သုခေန ပါဒါ ပရိဝတ္တန္တိ ပါဒနာမနာဒီသု၊ တေနေဝ ဂစ္ဆန္တာနံ တေသံ ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလာနိ ဒိဿန္တိ။ တေနာတိ ဂေါပ္ဖကာနံ ပိဋ္ဌိပါဒတော ဥဒ္ဓံ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ။ စတုရင်္ဂုလမတ္တဉှိ တာနိ ဥဒ္ဓံ အာရောဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ နိဂုဠှာနိ စ ဟောန္တိ၊ န အညေသံ ဝိယ ပညာယမာနာနိ။ သတိပိ ဒေသန္တရပ္ပဝတ္တိယံ နိစ္စလောတိ ဒဿနတ္ထံ နာဘိဂ္ဂဟဏံ။

ယသ္မာ ဧဏီမိဂဿ သမန္တတော ဧကသဒိသမံသာ အနုက္ကမေန ဥဒ္ဓံ ထူလာ ဇင်္ဃာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဏီမိဂသဒိသဇင်္ဃာ’’တိ။ ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃောတိ သမန္တတော မံသူပစယေန ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃော။ တေနာဟ ‘‘န ဧကတော’’တိအာဒိ။

ဧတေနာတိ ‘‘အနောနမန္တော’’တိအာဒိဝစနေန၊ ဇာဏုဖာသုဘာဝဒီပနေနာတိ အတ္ထော။ အဝသေသဇနာတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန ရဟိတာ ဇနာ။ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဟောန္တိ ဟေဋ္ဌိမကာယတော ဥပရိမကာယဿ ရဿတာယ။ ဝါမနာ ဝါ ဥပရိမကာယတော ဟေဋ္ဌိမကာယဿ ရဿတာယ။ ဧတေန ဌပေတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ စက္ကဝတ္တိနဉ္စ ဣတရေ သတ္တာ ခုဇ္ဇာ ဝါမနာ စာတိ ဒဿေတိ။

ဩဟိတန္တိ သမောဟိတံ အန္တောဂဓံ။ တထာဘူတံ ပန တံ တေန ဆန္နံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဇာတိဟိင်္ဂုလကေနာ’’တိအာဒိ။ သွာယမတ္ထော အာဝုတ္တိဉာယေန စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သရီရပရိယာယော ဣဓ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါတိ အဓိပ္ပာယေန ပဌမဝိကပ္ပံ ဝတွာ တထာရူပါယ ပန ရုဠှိယာ အဘာဝံ မနသိ ကတွာ ဝဏ္ဏဓာတုပရိယာယမေဝ ဝဏ္ဏသဒ္ဒံ ဂဟေတွာ ဒုတိယဝိကပ္ပော ဝုတ္တော။

ရဇောတိ သုခုမရဇော။ ဇလ္လန္တိ မလီနဘာဝါဝဟော ရေဏုသဉ္စယော။ တေနာဟ ‘‘မလံ ဝါ’’တိ။ ယဒိ ဝိဝဋ္ဋတိ၊ ကထံ နှာနာဒီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထဓောဝနာ’’တိအာဒိ။

အာဝဋ္ဋပရိယောသာနေတိ ပဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာယ အန္တေ။

ဗြဟ္မုနော သရီရံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ အနောနမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဥဂ္ဂတန္တိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော’’တိ။ ပဿဝင်္ကာတိ ဒက္ခိဏပဿေန ဝါ ဝါမပဿေန ဝါ ဝင်္ကာ။

ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒိဝသေန သတ္တ ဥဿဒါ ဧတဿာတိ သတ္တုဿဒေါ။

သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ၊ ပရိပုဏ္ဏာဝယဝတာယ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ သကလော ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ သီဟဿေဝါတိ သီဟဿ ဝိယ။ သဏ္ဌန္တီတိ သဏ္ဌဟန္တိ။ နာနာစိတ္တေနာတိ ဝိဝိဓစိတ္တေန။ ပုညစိတ္တေနာတိ ပါရမိတာပုညစိတ္တရူပေန။ စိတ္တိတောတိ သဉ္ဇာတစိတ္တဘာဝေါ။

ဒွိန္နံ ကောဋ္ဋာနမန္တရန္တိ ဒွိန္နံ ပိဋ္ဌိဗာဟာနံ ဝေမဇ္ဈံ၊ ပိဋ္ဌိမဇ္ဈဿ ဥပရိဘာဂေါ။ စိတံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနိန္နဘာဝေန စိတံ၊ ဒွီဟိ ကောဋ္ဋေဟိ သမတလတာယ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဥဂ္ဂမ္မာတိ ဥဂ္ဂန္တွာ။

နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော ဧကဿ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ။ န ဟိ သဗ္ဗော နိဂြောဓော မဏ္ဍလော။ တေနာဟ ‘‘သမက္ခန္ဓသာခေါ နိဂြောဓော’’တိ။ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒသန္နိဓာနေန ဝါ ပရိမဏ္ဍလောဝ နိဂြောဓော ဂယှတီတိ ပရိမဏ္ဍလသဒ္ဒဿ လောပေန ဝိနာပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော’’တိ။ ယာဝတကွဿာတိ ဩ-ကာရဿ ဝ-ကာရာဒေသံ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သမဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓောတိ သမံ သုဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓော။ ကောဉ္စာ ဝိယ ဒီဃဂလာ၊ ဗကာ ဝိယ ဝင်္ကဂလာ၊ ဝရာဟာ ဝိယ ပုထုလဂလာတိ ယောဇနာ။ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသောတိ သုဝဏ္ဏမယခုဒ္ဒကမုဒိင်္ဂသဒိသော။

ရသဂ္ဂသဂ္ဂီတိ မဓုရာဒိဘေဒံ ရသံ ဂသန္တိ အန္တော ပဝေသန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ၊ ရသဂ္ဂသာနံ အဂ္ဂါ ရသဂ္ဂသဂ္ဂါ၊ တာ ဧတဿ သန္တီတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ။ တေနာတိ ဩဇာယ အဖရဏေန၊ ဟီနဓာတုကတ္တာ တေ ဗဟွာဗာဓာ ဟောန္တိ။

‘‘ဟနူ’’တိ သန္နိဿယဒန္တာဓာရဿ သမညာ၊ တံ ဘဂဝတော သီဟဟနုသဒိသံ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ သီဟဟနု။ တတ္ထ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ရူပကာယဿ ဓမ္မကာယဿ စ ဥပမာ နာမ နိဟီနုပမာဝ၊ နတ္ထိ သမာနုပမာ၊ ကုတော အဓိကူပမာ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ နိဟီနုပမာတိ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တိဘာဂဝသေန မဏ္ဍလတာယ ဒွါဒသိယံ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာနိ။

ဒန္တာနံ ဥစ္စနီစတာ အဗ္ဘန္တရဗာဟိရပဿဝသေနပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န အဂ္ဂဝသေနေဝ။ တေနာဟ ‘‘အယပဋ္ဋဆိန္နသင်္ခပဋလံ ဝိယာ’’တိ။ အယပဋ္ဋန္တိ စ ကကစံ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိသမာတိ ဝိသမသဏ္ဌာနာ။

ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တသရတာယ ဆိန္နဿရာပိ။ အနေကာကာရတာယ ဘိန္နဿရာပိ။ ကာကဿ ဝိယ အမနုညသရတာယ ကာကဿရာပိ။ အပလိဗုဒ္ဓတ္တာတိ အနုပဒ္ဒုတဝတ္ထုကတ္တာ။ ဝတ္ထုန္တိ စ အက္ခရုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနမာဟ။ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂါနိ ပရတော အာဂမိဿန္တိ။ မဉ္ဇုဃောသောတိ မဓုရဿရော။

ကရဝီကသဒ္ဒေါ ယေသံ သတ္တာနံ သောတပထံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တေ အတ္တနော သရသမ္ပတ္တိယာ ပကတိံ ဇဟာပေတွာ အဝသေ ကရောန္တော အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ မဓုရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတြိဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တံ ပီတိန္တိ တံ ဗုဒ္ဓဂတံ ပီတိံ။ တေနေဝ နီဟာရေန ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တန္တံ အဝိဇဟိတွာ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာ ထေရာနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဓမ္မဿဝနသပ္ပာယာ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ပရိပက္ကဉာဏတာယ ‘‘သတ္တဟိ…ပေ… ပတိဋ္ဌာသီ’’တိ။ သတ္တသတမတ္တေန ဩရောဓဇနေန သဒ္ဓိံ ပဒသာဝ ထေရာနံ သန္တိကံ ဥပဂတတ္တာ ‘‘သတ္တဟိ ဇင်္ဃာသတေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အဘိနီလနေတ္တောတိ အဓိကနီလနေတ္တော။ အဓိကနီလတာ စ သာတိသယံ နီလဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န နေတ္တေ နီလဝဏ္ဏဿေဝ အဓိကဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘န သကလနီလနေတ္တောဝါ’’တိအာဒိ။ ပီတလောဟိတဝဏ္ဏာ သေတမဏ္ဍလဂတရာဇိဝသေန၊ နီလသေတကာဠဝဏ္ဏာ ပန တံတံမဏ္ဍလဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

စက္ခုဘဏ္ဍန္တိ အက္ခိဒလန္တိ ကေစိ၊ အက္ခိဒလပတ္တန္တိ အညေ။ အက္ခိဒလေဟိ ပန သဒ္ဓိံ အက္ခိဗိမ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ဝိနိဂ္ဂတဂမ္ဘီရဇောတနာပိ ယုတ္တာ ဟောတိ။

ဥဏ္ဏာသဒ္ဒေါ လောကေ အဝိသေသတော လောမပရိယာယော၊ ဣဓ ပန လောမဝိသေသဝါစကောတိ အာဟ ‘‘ဥဏ္ဏလောမ’’န္တိ။ နလာဋမဇ္ဈဇာတာတိ နလာဋမဇ္ဈဂတာ။ ဩဒါတတာယ ဥပမာ၊ န မုဒုတာယ။ ရဇတပုဗ္ဗုဠကာတိ ရဇတမယတာရကာ။

ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝုတ္တန္တိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ စက္ကဝတ္တိနော စ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာယ ပရိပုဏ္ဏသီသဗိမ္ဗတာယ စ ‘‘ဥဏှီသသီသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ‘‘ဥဏှီသသီသော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ တံ အတ္ထဒွယံ ဘဂဝတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တထာဂတဿဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဏှတမတာယ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ စ ရညော ဗဒ္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ကပ္ပသီသာတိ ဒွိဓာဘူတသီသာ။ ဖလသီသာတိ ဖလသဒိသသီသာ။ အဋ္ဌိသီသာတိ မံသဿ အဘာဝတော တစောပရိယောနဒ္ဓအဋ္ဌိမတ္တသီသာ။ တုမ္ဗသီသာတိ လာဗုသဒိသသီသာ။ ပဗ္ဘာရသီသာတိ ပိဋ္ဌိဘာဂေန ဩလမ္ဗမာနသီသာ။ ပုရိမနယေနာတိ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတာပက္ခေန။ ဥဏှီသဝေဌိတသီသော ဝိယာတိ ဥဏှီသပဋ္ဋေန ဝေဌိတသီသပဒေသော ဝိယ။ ဥဏှီသံ ဝိယာတိ ဆေကေန သိပ္ပိနာ ဝိရစိတဥဏှီသမဏ္ဍလံ ဝိယ။

ကမ္မန္တိ ယေန ယေန ကမ္မေန ယံ ယံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တံ တံ ကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကန္တိ တဿ တဿ လက္ခဏဿ တံကမ္မာနုရူပတာ။ လက္ခဏန္တိ တဿ မဟာပုရိသလက္ခဏဿ အဝိပရီတသဘာဝေါ။ လက္ခဏာနိသံသန္တိ တံ လက္ခဏပဋိလာဘေန လဒ္ဓဗ္ဗဂုဏော။ ဣမာနိ ကမ္မာဒီနီတိ ဣမာနိ အနန္တရံ ဝုတ္တာနိ ကမ္မကမ္မသရိက္ခကာဒီနိ ဒဿေတွာ တံ သရူပတော ဝိဘာဝေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ သံဝဏ္ဏကေန။

ရတနဝိစိတ္တသုဝဏ္ဏတောရဏံ တသ္မိံ ကာလေ မနုဿလောကေ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေဝနဂရေ’’တိ။ သဗ္ဗသော သုပုပ္ဖိတသာလရုက္ခော အသာဓာရဏသောဘော မနုဿူပစာရေ န လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘သေလန္တရမှီ’’တိ။ ကိရိယာစာရန္တိ ကာယိကဝါစသိကကိရိယာပဝတ္တိံ။

၃၈၇။ သတတပါဋိဟာရိယန္တိ သတတံ စရိမဘဝေ သဗ္ဗကာလံ လက္ခဏနိဗ္ဗတ္တကကမ္မာနုဘာဝဟေတုကံ ဗုဒ္ဓါဝေဏိကံ ပါဋိဟာရိယံ။ ဗုဒ္ဓါနံ အတိဒူရေ ပါဒံ နိက္ခိပိတုကာမာနမ္ပိ နာတိဒူရေ ဧဝ နိက္ခိပနံ ဟောတီတိ ‘‘န အတိဒူရေ ဌပေဿာမီတိဥဒ္ဓရတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပကတိသဉ္စရဏဝသေနေတံ ဝုတ္တံ၊ တာဒိသေန ပါဒေန အနေကယောဇနေ ဌပေဿာမီတိ ဥဒ္ဓရဏမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ အတိဒူရံ ဟီတိအာဒိ ပမာဏာတိက္ကမေ ဒေါသဒဿနံ။ ဧဝံ သတီတိ ဧဝံ ဒက္ခိဏပါဒဝါမပါဒါနံ ယထာဓိပ္ပေတပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ သတိ။ ပဒဝိစ္ဆေဒေါတိ ပဒဝါရဝိစ္ဆေဒေါ။ ယာဒိသံ ပသာရေန္တော ဝါမပါဒဿ ဥဒ္ဓရဏံ ပတိဋ္ဌာနဉ္စ၊ ဒက္ခိဏပါဒဿ တာဒိသမေဝ၊ ဣတိ နေသံ ဥဒ္ဓရဏပတိဋ္ဌာနာနံ သမာနတော အညမညဘာဝေန အနူနာနဓိကတာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒက္ခိဏပါဒကိစ္စံ ဝါမပါဒေန နိယမိတံ၊ ဝါမပါဒကိစ္စံ ဒက္ခိဏပါဒေန နိယမိတ’’န္တိ။

ဒိဝါတိ ဥပကဋ္ဌာယ ဝေလာယ။ ဝိဟာရဘတ္တတ္ထာယာတိ ဝိဟာရေ ယထာဝုဒ္ဓံ ဂဟေတဗ္ဗဘတ္တတ္ထာယ။ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တောတိ ပကတိဂမနေန ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော။ ဩကာသံ န လဘတီတိ ပဒနိက္ခေပဋ္ဌာနံ န လဘတိ။ ဦရုပရိယာယော ဣဓ သတ္ထိ-သဒ္ဒေါတိ အာဟ ‘‘န ဦရုံ ဥန္နာမေတီ’’တိ။ ဒဏ္ဍင်္ကုသံ ဝုစ္စတိ ဒီဃဒဏ္ဍော အင်္ကုသော၊ တေန ရုက္ခသာခံ ဆိန္ဒတော ပုရိသဿ ယထာ ပစ္ဆာဘာဂေန ပါဒါနံ ဩသက္ကနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော ပါဒါ န ဩသက္ကန္တီတိ အာဟ ‘‘ရုက္ခသာခါဆေဒန…ပေ… ဩသက္ကာပေတီ’’တိ။ ဩဗဒ္ဓါနာဗဒ္ဓဋ္ဌာနေဟိ ပါဒံ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိယာတိ အာဗဒ္ဓဋ္ဌာနေန အနာဗဒ္ဓဋ္ဌာနေန စ ပါဒခဏ္ဍံ ကောဋ္ဋေတွာ ထဒ္ဓံ ကရောန္တော ဝိယ။ န ဣတော စိတော စ စာလေတီတိ အပရာပရံ န စာလေတိ။ ဥဿင်္ခပါဒတာယ သုခေနေဝ ပါဒါနံ ပရိဝတ္တနတော နာဘိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော န ဣဉ္ဇတီတိ ဟေဋ္ဌိမကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥပရိမ…ပေ… နိစ္စလော ဟောတီ’’တိ။ န ဇာနာတိ အနိဉ္ဇနတော။ ကာယဗလေနာတိ ဂမနပယောဂသင်္ခါတေန ကာယဂတေန ဝိသေသဗလေန။ ဇဝဂမနဟေတုဘူတေန ဝါ ကာယဗလေန။ တေနာဟ ‘‘ဗာဟာ ခိပန္တော’’တိအာဒိ။ ဇဝေန ဂစ္ဆန္တော ဟိ ဗာဟာ ခိပတိ၊ သရီရတော သေဒါ မုစ္စန္တိ။ နာဂါပလောကိတဝသေနာတိ နာဂဿ အပလောကနမိဝ သကလကာယေနေဝ ပရိဝတ္တေတွာ အပလောကနဝသေန။

အနာဝရဏဉာဏဿာတိ အနာဝရဏဉာဏဗလေန ဒဿနဿ။ အနာဝရဏဝါရော ပန ကာယေ ပတိဋ္ဌိတရူပဒဿနမ္ပိ အနာဝရဏမေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယာတိ နဂရဒွါရေ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ။ ပကတိဣရိယာပထေနေဝါတိ ဩနမနာဒိံ အကတွာ ဥဇုကဂမနာဒိနာ ဧဝ။ ယဒိ ဧဝံ ကောဋ္ဌကဒွါရဂေဟပ္ပဝေသေ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဒလိဒ္ဒမနုဿာန’’န္တိအာဒိ။ ပရိဝတ္တေန္တေနာတိ နိပဇ္ဇနတ္ထံ ကာယံ ပရိဝတ္တေန္တေန။

ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာတိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဥဘောသု ကဋိပ္ပဒေသေသု ပရိဂ္ဂဟေတွာ။ ပတတိ နိသီဒနဋ္ဌာနေ နိပဇ္ဇနဝသေန ပတတိ။ ဩရိမံ အင်္ဂံ နိဿာယ နိသိန္နောတိ ပလ္လင်္ကမာဘုဇိတွာ ဥက္ကုဋိကနိသဇ္ဇာယ ဥပရိမကာယံ ဟေဋ္ဌိမကာယေ ပတိဋ္ဌပေန္တောယေဝ ဘာရီကရဏဝသေန ဩရိမင်္ဂံ နိဿာယ နိသိန္နော။ ဃံသန္တောတိ အာနိသဒဒေသေန အာသနဋ္ဌာနံ ဃံသန္တော။ ပါရိမင်္ဂန္တိ သတ္ထိဘာဂသမ္မဒ္ဒံ အာနိသဒပဒေသံ။ တထေဝါတိ ဃံသန္တော ဧဝ။ ဩလမ္ဗကံ ဓာရေန္တော ဝိယာတိ ဩလမ္ဗကသုတ္တံ ဩတာရေန္တော ဝိယ။ တေန ဥဇုကမေဝ နိသီဒနမာဟ။ သရီရဿ ဂရုကဘာဝဟေတူနံ ဒူရတော သမုပါယိတဘာဝေန သလ္လဟုကဘာဝတော တူလပိစုံ ဌပေန္တော ဝိယ။

အပ္ပေသက္ခာနံ မဟာနုဘာဝဂေဟပ္ပဝေသေ သိယာ ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ စိတ္တက္ခောဘော၊ ဒရထဝသေန နာနပ္ပကာရကပ္ပနံ၊ ဘယဝသေန တဏှာဝသေန ပရိတဿနံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘န ဆမ္ဘတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၃၈၇) ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘န ဆမ္ဘတီ’’တိအာဒိ။

ဥဒကံ ဒီယတိ ဧတေနာတိ ဥဒကဒါနံ၊ ဘိင်္ကာရာဒိ ဥဒကဘာဇနံ။ ဗဒ္ဓံ ကတွာတိ ဟတ္ထဂတမတ္တိကံ ဝိယ အတ္တနော ဝသေ အဝတ္တန္တံ ကတွာ။ ပရိဝတ္တေတွာတိ ကုဇ္ဇိတွာ။ ဝိဆဍ္ဍယမာနော ဥဒကဿ ဝိက္ခိပနဝသေန ဆဍ္ဍယမာနော။

တထာ န ဂဏှာတိ၊ ဗျဉ္ဇနမတ္တာယ ဧဝ ဂဏှန္တော။ ဘတ္တံ ဝါ အမနာပန္တိ အာနေတွာ ယောဇနာ။ ဗျဉ္ဇနေန အာလောပအတိနာမနံ၊ အာလောပေန ဗျဉ္ဇနအတိနာမနန္တိ ဣမေသု ပန ဒွီသု ပဌမမေဝ အသာရုပ္ပတာယ အနိဋ္ဌံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ ပါဠိယံ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သဗ္ဗသ္မိံ အာဟရိတဗ္ဗဝတ္ထုသ္မိံ သုပဏီတဘာဝေန ရသော ပါကဋော ဟောတိ ဉာဏေန ပရိညာတတ္တာ။ ရသဂေဓော ပန နတ္ထိ သေတုဃာတတ္တာ။

အဿာတိ ‘‘နေဝ ဒဝါယာ’’တိအာဒိပဒဿ။ ဝုတ္တမေတန္တိ ‘‘ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိနိစ္ဆယော အာဂတော’’တိ သဗ္ဗာသဝသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၃) သံဝဏ္ဏယန္တေန ဝုတ္တမေတံ၊ တသ္မာ န ဧတ္ထ တံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ တသ္မာ ယော တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိနိစ္ဆယေ ဝိသေသဝါဒေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ သော ပရမတ္ထမဉ္ဇူသာယ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပတ္တဿ ဂဟဏဋ္ဌာနန္တိ ဟတ္ထေန ပတ္တဿ ဂဟဏပဒေသံ။ ဝိနိဝတ္တိတွာတိ ပတ္တေ သဗ္ဗံ အာမိသဂတံ သဒ္ဓိံ ဘတ္တေန ဝိနိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ပမာဏာတိက္ကန္တန္တိ ကေလာယနဝသေန အတိက္ကန္တပမာဏံ အာရက္ခံ ဌပေတိ။ စီဝရဘောဂန္တရန္တိ စီဝရပဋလန္တရံ။ ဥဒရေန အက္ကမိတွာတိ ဥဒရေနေဝ သန္နိရုမ္ဘိတွာ။

အပ္ပတ္တကာလံ အဘိမုခံ နာမေတိ ဥပနာမေတီတိ အတိနာမေတိ၊ ပတ္တကာလံ အတိက္ကာမေန္တော နာမေတိ အပနေတီတိ အတိနာမေတိ။ ဥဘယမ္ပိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ပါဠိယံ ‘‘န စ အနုမောဒနဿ ကာလမတိနာမေတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

ဝေဂဂမနေန ပဋိသံမုဉ္စိတွာ ဓာဝိတွာ ဂစ္ဆတိ။ အစ္စုက္ကဋ္ဌန္တိ အတိဝိယ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ကဍ္ဎိတပါရုတံ။ တေနာဟ ‘‘ယော ဟိ ယာဝ ဟနုကဋ္ဌိတော…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ အစ္စောက္ကဋ္ဌန္တိ အတိဝိယ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ ကဍ္ဎိတပါရုတံ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ ဩတာရေတွာ’’တိ။ ဥဘတော ဥက္ခိပိတွာတိ ဒက္ခိဏတော ဝါမတောတိ ဥဘောသု ပဿေသု ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဥက္ခိပိတွာ။ ထနန္တိ ဒက္ခိဏထနံ။

ဝိဿဋ္ဌောတိ ဝိမုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဝိဿဋ္ဌတ္တာယေဝ စေသ ဝိညေယျော’’တိ။ ယသ္မာ အမုတ္တဝါဒိနော ဝစနံ အဝိဿဋ္ဌတာယ န သိနိယှတိ၊ န ဧဝံ မုတ္တဝါဒိနောတိ အာဟ ‘‘သိနိဒ္ဓါ’’တိ။ ဝိညေယျောတိ သုပရိဗျတ္တတာယ အက္ခရတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ ဝိညာတုံ သက္ကုဏေယျော။ တေနာဟ ‘‘ပါကဋော’’တိ။ ဝိညာပနိယောတိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော။ ဗျဉ္ဇနဝသေနေဝ စေတ္ထ ဝိညေယျတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဃောသဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ မဓုရောတိ ပိယော ပေမနီယော အပလိဗုဒ္ဓါ။ သဝနမရဟတိ၊ သဝနဿ သောတဿ ဟိတောတိ ဝါ သဝနီယော။ သမ္ပိဏ္ဍိတောတိ သဟိတော။ ဘဂဝတော ဟိ သဒ္ဒေါ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနကတာသဉ္စိတတ္တာ သဟိတာကာရေနေဝ အာပါထမာဂစ္ဆတိ၊ န အယောသလာကာယ ပဟဋကံသထာလံ ဝိယ ဝိပ္ပကိဏ္ဏော။ တေနာဟ ‘‘အဝိသာရီ’’တိ။ ဂမ္ဘီရောတိ ယထာ ဂမ္ဘီရဝတ္ထုပရိစ္ဆိန္ဒနေန ဉာဏဿ ဂမ္ဘီရသမညာ၊ ဧဝံ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနသမ္ဘဝတော သဒ္ဒဿ ဂမ္ဘီရသမညာတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရောတိ ဂမ္ဘီရသမုဋ္ဌိတော’’တိ ။ နိန္နာဒဝါတိ သဝိသေသံ နိန္နာဒဝါ။ သွာယံ ဝိသေသော ဂမ္ဘီရဘာဝသိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရတ္တာယေဝ စေသ နိန္နာဒီ’’တိ။ ဧဝမေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ စတုရင်္ဂနိပ္ဖာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အကာရဏာ မာ နဿီတိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဝိယ သရဿ ပရိသပရိယန္တတာ ဝုတ္တာ၊ ဓမ္မတာဝသေနေဝ ပန သာ ဝေဒိတဗ္ဗာ တဿ မူလကာရဏဿ တထာ အဝဋ္ဌိတတ္တာ။

ပစ္စောသက္ကိတွာတိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ။ သမုဿိတကဉ္စနပဗ္ဗတံ ဝိယ ဥပရိ ဣန္ဒနီလရတနဝိတတသိခံ ဝိဇ္ဇုလ္လတာဘူသိတံ။ မဟာပထဝီအာဒယော သတ္ထုဂုဏပဋိဘာဂတာယ နိဒဿနံ၊ ကေဝလံ မဟန္တတာမတ္တံ ဥပါဒါယ နိဒဿိတာ။

၃၉၀။ အပ္ပဋိသံဝိဒိတောတိ အနာရောစိတော။ အာဂမနဝသေန စေတ္ထ ပဋိသံဝေဒိတန္တိ အာဟ ‘‘အဝိညာတအာဂမနော’’တိ။ ဥဂ္ဂတဘာဝန္တိ ကုလဘောဂဝိဇ္ဇာဒီဟိ ဥဠာရဘာဝံ။ အနုဒ္ဒယသမ္ပန္နာတိ ကာရုဏိကာ။

၃၉၁။ သဟသာဝ ဩကာသကရဏေန ဥစ္စကုလီနတာ ဒီပိတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ’’တိအာဒိ။

နာရိသမာနနာမန္တိ ဣတ္ထိအတ္ထဇောတကနာမံ။ တေနာဟ ‘‘ဣတ္ထိလိင်္ဂ’’န္တိ။ အဝှာတဗ္ဗာတိ ကထေတဗ္ဗာ။

၃၉၄။ ဧကနီဟာရေနေဝ အဋ္ဌ ပဉှေ ဗျာကရောန္တော။ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ…ပေ… ပဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေနိဝါသဿ ဝိဒိတကာရဏံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသော ပါကဋော’’တိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ကထိတံ တဿ ပရိဘဏ္ဍဉာဏဘာဝတော ယထာကမ္မူပဂဉာဏဿ။ ‘‘ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော၊ အဘိညာ ဝေါသိတော’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ မုနီတိ အသေက္ခမုနိ ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တဉာဏမောနေယျေန သမန္နာဂတော’’တိ။

ကိလေသရာဂေဟိ ကိလေသဝိဝဏ္ဏတာဟိ။ ဇာတိက္ခယပ္ပတ္တတ္တာ ‘‘အထော ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ အဘိဇာနိတွာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌတာယ အဂ္ဂမဂ္ဂပညာယ ဉတွာ။ ဣဒါနိ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ အာဂတနယေန ပရိညာပဟာနဘာဝနာသစ္ဆိကိရိယာသမာပတ္တီနံ ပါရဂမနေန ပါရဂူတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပါရဂူတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဘိညေယျဓမ္မာနံ ဇာနနဝသေန အဘိညာပါရဂူ။ တာဒိသောတိ ယာဒိသော ‘‘ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ ပဒဒွယေန ဝုတ္တော၊ တာဒိသော။ ဆဟိ အာကာရေဟီတိ ပဇာနနာဒီဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ။

ကာမဉ္စေတ္ထ ဒွေ ဧဝ ပုစ္ဆာဂါထာ ဒွေ စ ဝိဿဇ္ဇနာဂါထာ၊ ပုစ္ဆာပဋိပါဋိယာ ပန အသင်္ကရတော စ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဝတ္တတိ၊ တံ နိဒ္ဓါရေတုံ ကိံ ပနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝေဒေဟိ ဂတတ္တာတိ ဝေဒေဟိ မဂ္ဂဉာဏေဟိ ပါရင်္ဂတတ္တာ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိအာဒီဟိ ဝိဇ္ဇာနံ အတ္ထိတာယ ဗောဓိတတ္တာ။ ပါပဓမ္မာနန္တိ ဆတ္တိံသပါပဓမ္မာနံ သောတ္ထာနံ မဂ္ဂံ ပါပနေန နိဿေသတော သောဓိတတ္တာ။

၃၉၅။ ဓမ္မောနာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ကုသလဓမ္မေသု ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တိယာ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန။ တဿ အနုရူပဓမ္မဘာဝတော အနုဓမ္မော နာမ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဖလဓမ္မာ။ ယော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ သော တထာဂတံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေဌေတိ နာမ။ ယော ပန ပဋိပဇ္ဇန္တော စ ဒန္ဓာဘိညတာယ ကမ္မဋ္ဌာနသောဓနတ္ထံ အန္တရန္တရာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အနေကဝါရံ ကထာပေတိ၊ သော ဧတ္တာဝတာ ဓမ္မာဓိကရဏံ တထာဂတံ ဝိဟေဌေတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာယ ပရိဿမော အတ္ထိ၊ အယဉ္စ အတ္ထော မဟာသုဒဿနသုတ္တာဒီဟိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော၊ တသ္မာ – ‘‘သစ္စဓမ္မဿ အနုဓမ္မ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ပရကာလေ စေတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာနမ္ပိ သင်္ဂယှတိ၊ တံ ပန ဣမသ္မိံ ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာယ အရဟတ္တေနေဝ ကူဋံ ဂဟိတ’’န္တိ။

ဗြဟ္မာယုသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၂။ သေလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၆။ ကေဏိယောတိတဿ နာမံ၊ ပုဗ္ဗေ ကေဏိယာ ဇီဝိကာကပ္ပနတောတိ ဝဒန္တိ။ ဇဋိလောတိ ဇဋာဓရော။ ဗြာဟ္မဏဇာတိကတ္တာ ကောဋိသာရတာယ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော။ ပယောဇေတွာ နိဿယော ဟုတွာ ဝသတိ၊ ရတ္တိံ ကာမသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတီတိ ဝါ ယောဇနာ။ သုသင်္ခတန္တိ သပ္ပိမဓုသက္ကရာဒီဟိ စေဝ မရိစသိင်္ဂီဝေရာဒီဟိ စ သုဋ္ဌု အဘိသင်္ခတံ။

ပဋိက္ခေပပသန္နတာယာတိ အဟောဝတာယံ အပ္ပိစ္ဆော၊ ယော နိမန္တိယမာနောပိ န သာဒိယတီတိ ဥပနိမန္တိယမာနဿ ပဋိက္ခေပေ တိတ္ထိယာနံ ပသန္နဘာဝတောတိ။ တံ ကထံ? ဝိရုဒ္ဓမေတန္တိ ‘‘အကာရဏမေတ’’န္တိ ပဋိက္ခိပတိ။

၃၉၈။ ကပ္ပသဟဿေဟိပိ…ပေ… အဟောသီတိ ဣဒံ နာနုဿဝသိဒ္ဓံ အနုမာနဂ္ဂဟဏံ သန္ဓာယာဟ။ ပဒေတိ ဥတ္တရပဒလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ပဒပ္ပမာဏေ’’တိ။ ပဇ္ဇတိ နိက္ခိပတိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ပဒံ ပကတိယာ ပါဒနိက္ခိပဋ္ဌာနံ၊ တသ္မိံ ပဒေ။ ကီဠာပသုတတာဒိနာ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ။ ဗောဓိသတ္တစာရိကန္တိ ဒုက္ကရစရိယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၃၉၉။ ပရိပုဏ္ဏတာယာတိ အနူနတာယ။ အဟီနင်္ဂတာယာတိ အဝေကလ္လဘာဝတော။ ရောစတီတိ ရုစိ၊ ဒေဟပ္ပဘာ၊ သောဘဏာ ရုစိ ဧတဿာတိ သုရုစိ။ အာရောဟသမ္ပတ္တိ ကာယဿ ပမာဏယုတ္တဥစ္စတာ။ ပရိဏာဟသမ္ပတ္တိ ကိသထူလဘာဝဝဇ္ဇိတပရိဏာဟတာ။ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိ အဝယဝါနံ သုသဏ္ဌိတတာ။ စာရုဒဿနောတိ ပိယဒဿနော တေနာဟ ‘‘သုစိရမ္ပီ’’တိအာဒိ။ သုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏောတိ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန မဒ္ဒိတွာ သိလာနိဃံသေနေဝ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဌပိတဃနသုဝဏ္ဏရူပဝဏ္ဏော။ မဟာပုရိသဘာဝံ ဗျဉ္ဇေန္တိ ပကာသေန္တီတိ ဗျဉ္ဇနာနိ၊ မဟာပုရိသလက္ခဏာနီတိ အာဟ ‘‘ပဌမံ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနာနေဝါ’’တိ။

ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သုရုစီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ ‘‘အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသီ’’တိ ပုန ဝုတ္တံ။ ‘‘စာရုဒဿနော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသီ’’တိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကလျာဏဒဿနော ဘိက္ခု ကဉ္စနာဘတ္တစော’’တိ ပုန ဝုတ္တန္တိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဥတ္တရဂါထာယပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ သာတိသယံ ဥတ္တမဝဏ္ဏေ ဝဏ္ဏေတွာ ဥတ္တမဝဏ္ဏိနောတိ ပဒေန သန္တံ ပကာသေတီတိ အာဟ ‘‘ဥတ္တမဝဏ္ဏသမ္ပန္နဿာ’’တိ။ ဥတ္တမသာရထီတိ သေဋ္ဌပုရိသသာရထိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဇမ္ဗုဝနသဏ္ဍမဏ္ဍိတတာယ ဇမ္ဗုဒီပေါ ‘‘ဇမ္ဗုသဏ္ဍော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဿရိယန္တိ စက္ကဝတ္တိဿရိယံ။

ဇာတိခတ္တိယာတိ ဇာတိမန္တော ခတ္တိယာ။ ရာဇာဘိရာဇာတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒေါ ပူဇတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ရာဇူနံ ပူဇနီယော’’တိ။

အပ္ပမာဏာတိ အပရိမာဏာ လောကဓာတုယော။ ‘‘ယာဝတာ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရောတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအနုတ္တရဘာဝံ ‘‘ယာဝတာ ဟီ’’တိအာဒိနာ ပါကဋတရံ ကတွာ ဓမ္မရာဇဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘သွာဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မေနာတိ ပဋိဝေဓဓမ္မေန။ တေနာဟ ‘‘အနုတ္တရေနေဝါ’’တိ။ အနုတ္တရေနာတိ ဝိသိဋ္ဌေန ဥတ္တမေန။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ဓမ္မေနာတိ ပဋိပတ္တိဓမ္မေနာတိပိ သင်္ဂယှတိ။ ပရိယတ္တိဓမ္မေနာတိ ဒေသနာဓမ္မေန အာဏာစက္ကံ ပဝတ္တေမီတိ ယောဇနာ။ ဒေသနာဉာဏပဋိဝေဓဉာဏဝိဘာဂံ ဓမ္မစက္ကမေဝ ဝါ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ပဋိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျံ။

တထာဂတေန ဇာတောတိ တထာဂတေန ဟေတုနာ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော။ ဟေတုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ အနုဇာတောတိ စ ဝုတ္တေ အနု-သဒ္ဒဿ ဝသေန တထာဂတန္တိ စ ဥပယောဂဝစနမေဝ ဟောတိ၊ သော စ အနု-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထဇောတကောတိ အာဟ ‘‘တထာဂတံ ဟေတုံ အနုဇာတော’’တိ။ အဝညာတဗ္ဗဘာဝေန ဇာတောတိ အဝဇာတော ဒုပ္ပဋိပန္နတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဿီလော’’တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ‘‘ပုရိသန္တကလိ အဝဇာတော’’တိ။ ပုတ္တော နာမ န ဟောတိ တဿ ဩဝါဒါနုသာသနိယံ အဋ္ဌိတတ္တာ။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘အနုဇာတော တထာဂတ’’န္တိ ဧဝမာဟ။

ဝိဇ္ဇာတိ မဂ္ဂဝိဇ္ဇာ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ဝိမုတ္တီတိ ဖလဝိမုတ္တိ။ နနု စ မဂ္ဂေါ ဘာဝေတဗ္ဗေန ဂဟိတောတိ? သစ္စံ ဂဟိတော၊ သဗ္ဗေ စ ပန သတ္တ ဓမ္မာ အဘိညေယျာတိ ဝိဇ္ဇာယ အဘိညေယျဘာဝေါ ဝုတ္တော။ ဣမိနာ ဝါ နယေန သဗ္ဗေသမ္ပိ အဘိညေယျဘာဝေါ ဝုတ္တော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဖလေန ဝိနာ ဟေတုဘာဝဿေဝ အဘာဝတော ဟေတုဝစနေန ဖလသိဒ္ဓိ၊ နိရောဓဿ စ သမ္ပာပနေန မဂ္ဂဿ ဟေတုဘာဝေါ။ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တနေန တဏှာယ သမုဒယဘာဝေါတိ ဣမမတ္ထံ သင်္ဂဟိတမေဝ အတ္ထတော အာပန္နတ္တာ။ ယုတ္တဟေတုနာတိ ယုတ္တိယုတ္တေန ဟေတုနာ ဗုဒ္ဓဘာဝံ သာဓေတိ သစ္စဝိနိမုတ္တဿ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗဿ အဘာဝတော သစ္စသမ္ဗောဓနေနေဝ စ တဿ အနဝသေသတော ဗုဒ္ဓတ္တာ။ အတ္ထဝစနဉ္စေတံ၊ ပယောဂဝစနာနိ ပန – ဗြာဟ္မဏ၊ အဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗထာ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ သဗ္ဗတ္ထ အဝိပရီတမာစိက္ခတိ ယထာဟံ သဗ္ဗမဂ္ဂဒေသကောတိ ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ သယမေဝ အတ္တနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ အာရောစေတီတိ? မဟာကရုဏာယ အညေသံ မဟာဝိသယတော။ တတ္ထ ‘‘ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မီ’’တိအာဒီနိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ ကထာ။ ၄၀၅) သုတ္တပဒါနိ ဣဒမေဝ စ သုတ္တပဒံ ဧတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ။

သလ္လကန္တနောတိ သလ္လာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ရောဂဿာတိ ကိလေသရောဂဿ။ တသ္မာတိ အပုနပဝတ္တိပါဒနေန တိကိစ္ဆနတော။ ဗြဟ္မံ ဝါ သေဋ္ဌံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတ္တောတိ ဗြဟ္မဘူတော။ ဧဝံ အာဂတာယာတိ ဣမိနာ –

‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ၊ ဒုတိယာ အရတိ ဝုစ္စတိ၊

တတိယာ ခုပ္ပိပါသာ တေ၊ စတုတ္ထီ တဏှာ ပဝုစ္စတိ။

ထိနမိဒ္ဓံ တေပဉ္စမံ ထိနမိဒ္ဓံ တေ၊ ဆဋ္ဌာ ဘီရူ ပဝုစ္စတိ၊

သတ္တမီ ဝိစိကိစ္ဆာ တေ၊ မက္ခော ထမ္ဘော တေ အဋ္ဌမော။

လာဘော သိလောကော သက္ကာရော၊ မိစ္ဆာလဒ္ဓါ စ ယော ယသော၊

ယော စတ္တာနံ သမုက္ကံသေ၊ ပရေ စ အဝဇာနတိ၊

ဧသာ နမုစိ တေ သေနာ၊ ကဏှဿာဘိပ္ပဟာရိနီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၃၈-၄၄၁)၊

ဧဝံ ဝုတ္တံ နဝဝိဓံ သေနံ သင်္ဂယှတိ။ ဝသေ ဝတ္တေတွာတိ သမုစ္ဆိန္ဒနေန အနုပ္ပာဒတာပါဒနေန ဝသေ ဝတ္တေတွာ။ ကုတောစိ အဘယော နိဗ္ဘယော။

သယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ယေန ယေန အဓိဂတော၊ တေန တေန ပရသဒ္ဓါယ ဂန္တဗ္ဗံ ဟိတွာ အသမ္မောဟတော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏေနေဝ သာမံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ပစ္စက္ခ’’န္တိ။ ပသဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ။ ယထာ ရထေန ဇယတီတိ ရထိကော၊ ဧဝံ ဣဒံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကံ။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌန္တိ ဒဿနံ ဝုစ္စတိ၊ ဒိဋ္ဌမေဝ သန္ဒိဋ္ဌံ၊ သန္ဒဿနန္တိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော ယထာ ဝတ္ထယုဂံ အရဟတီတိ ဝတ္ထယုဂိကော။ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဖလဒါနံ သန္ဓာယ နာဿ ကာလောတိ အကာလံ၊ အကာလမေဝ အကာလိကံ၊ န ကာလန္တရံ ခေပေတွာ ဖလံ ဒေတိ၊ အတ္တနော ပန ပဝတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလံ ဒေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အတ္တနော ဖလပ္ပဒါနေ ပကဋ္ဌော ကာလော ပတ္တော အဿာတိ ကာလိကော၊ လောကိယော ကုသလဓမ္မော၊ ဣဒံ ပန သမနန္တရဖလတ္တာ န ကာလိကံ။

၄၀၀။ ‘‘မဟာယညံ ပဝတ္တယီ’’တိအာဒီသု ကေဝလံ ဒါနဓမ္မာဒီသု ယညပရိယာယသမ္ဘဝတော ‘‘ဗြာဟ္မဏာနံ ယညာဘာဝတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟိ ‘‘အဂ္ဂိမုခါ ဒေဝါ’’တိ အဂ္ဂိဇုဟနပုဗ္ဗကံ ယညံ ဝိဒဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂိဇုဟနပ္ပဓာနာတိ အတ္ထော’’တိ ‘‘ဘူရ္ဘုဝ? သွ?’’ ဣတိ သာဝိတ္တီ ပုဗ္ဗကတ္တာ မုခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ။ ‘‘မုခမိဝ မုခ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ဣဓာပိ ပဓာနပရိယာယော မုခသဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘မနုဿာနံ သေဋ္ဌတော ရာဇာ ‘မုခ’န္တိ ဝုတ္တော’’တိ အာဟ။ အာဓာရတောတိ ဩဂါဟန္တီနံ နဒီနံ အာဓာရဘာဝတော ပဋိသရဏတော ဂန္တဗ္ဗဋ္ဌာနဘာဝတော။ သညာဏတောတိ စန္ဒယောဂဝသေန အဇ္ဇ အသုကနက္ခတ္တန္တိ ပညာယနတော။ အာလောကကရဏတောတိ နက္ခတ္တာနိ အဘိဘဝိတွာ အာလောကကရဏတော။ သောမ္မဘာဝတောတိ သီတဟိမဝါသီတဝါတူပက္ခရဘာဝတော။ တပန္တာနန္တိ ဒီပသိခါ အဂ္ဂိဇာလာ အသနိဝိစက္ကန္တိ ဧဝမာဒီနံ ဝိဇ္ဇလန္တာနံ။ အာယမုခံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေန။

ဒိဗ္ဗစက္ခု ဓမ္မစက္ခု ပညာစက္ခု ဗုဒ္ဓစက္ခု သမန္တစက္ခူတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ။ တေ သရဏဿာတိ တေ သရဏဿ စ၊ တေ သရဏဘာဝမူလကတ္တာ ဣတရဒွယဿ စ၊ ယထာဝုတ္တ တေ-ပဒေန ဝုတ္တတ္ထတော ပရဿ စာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တေ တုယှံ၊ ဣတရဿ စ သရဏဿ အဟော အာနုဘာဝေါ’’တိ။ အာဝုတ္တိဝသေန ဝါ တေ သရဏဿာတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော – တုယှံ သရဏဘူတဿ စ ဣတရသရဏဿ စ အာနုဘာဝေါတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သေလသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ အဿလာယနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀၁။ အညမညဝိသိဋ္ဌတ္တာ ဝိသဒိသံ ရဇ္ဇံ ဝိရဇ္ဇံ၊ ဝိရဇ္ဇတော အာဂတာ၊ တတ္ထ ဇာတာတိ ဝါ ဝေရဇ္ဇကာ၊ ဧဝံ ဇာတာ ခေါ ပန တေ၊ ယသ္မာ ဝတ္ထာဘရဏာဒိဝိဘာဂေန နာနပ္ပကာရာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နာနာဝေရဇ္ဇကာန’’န္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝေရဇ္ဇဿေဝ ဝသေန နာနပ္ပကာရတာ ဝုတ္တာ။ ယညုပါသနာဒိနာတိ ယညာနုဘဝနမန္တဇ္ဈေနဒက္ခိဏပရိယေသနာဒိနာ။ စတုဝဏ္ဏသာဓာရဏန္တိ ခတ္တိယာဒီနံ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သာဓာရဏံ သံသာရသုဒ္ဓိပါပတဿနံ။ နှာနသုဒ္ဓိယာတိ တိတ္ထသမုဒ္ဒခါတေသု မန္တဇပ္ပနပုဗ္ဗကံ သာယံတတိယဥဒကောရောဟနာဒိနှာနသုဒ္ဓိယာ။ ဘာဝနာသုဒ္ဓိယာတိ ပရမဇောတိဘူတာယ ပုရိသဘာဝနာသင်္ခါတာယ သုဒ္ဓိယာ။ ဝါပိတသိရောတိ ဩရောပိတကေသော။ တမေဝ ဟိ သိရော ဝါပိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

သဘာဝဝါဒီတိ ယထာဘူတဝါဒီ။ ပဗ္ဗဇန္တာတိ ဗြာဟ္မဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂစ္ဆန္တာ၊ တသ္မာ ဗြာဟ္မဏာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနံ သိက္ခန္တေန ဘောတာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ၊ နော အဗြာဟ္မဏာ’’တိ အယံ ဝိဓိ သဟေတုကော သဥပါဒါနော သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟိတော၊ တသ္မာ တုယှံ ပရာဇယော နတ္ထိ…ပေ… ဧဝမာဟံသု။

၄၀၂။ လဒ္ဓိဘိန္ဒနတ္ထန္တိ ‘‘ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တလဒ္ဓိယာ ဝိနိဝေဌနတ္ထံ။ ပုတ္တပဋိလာဘတ္ထာယာတိ ‘‘ဧဝံ မယံ ပေတ္တိကံ ဣဏဓာရံ သောဓေယျာမာ’’တိ လဒ္ဓိယံ ဌတွာ ပုတ္တပဋိလာဘတ္ထာယ။ အယဉှေတ္ထ အဓမ္မိကာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အဇ္ဈာသယော။ နေသန္တိ ဗြာဟ္မဏာနံ။ သစ္စဝစနံ သိယာတိ ‘‘ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ’’တိအာဒိဝစနံ သစ္စံ ယဒိ သိယာ ဗြာဟ္မဏီနံ…ပေ… ဘဝေယျ၊ န စေတံ အတ္ထိ။ မဟာဗြဟ္မုနော မုခတော ဇာတောတိ ဝါဒစ္ဆေဒကဝါဒေါ မုခတောဇာတစ္ဆေကဝါဒေါ။ အဿလာယနောဝိညူ ဇာတိကော ‘‘နိရက္ခေပံ သမဏေန ဂေါတမေန ဝုတ္တ’’န္တိ ဇာနန္တောပိ သဟဂတာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိအာဒိမာဟ။

၄၀၃။ ဣဒါနိ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏောတိ ဝါဒံ ဘိန္ဒိတုံ ‘‘သုတံ တေ ယောနကကမ္ဗောဇေသူ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ယဒိ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော၊ သဗ္ဗတ္ထ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဘဝေယျ၊ အထ ကသ္မာ ယောနကကမ္ဗောဇာဒိဇနပဒေသု ဗြာဟ္မဏာနံ သေဋ္ဌဘာဝေါ နတ္ထိ? ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝဏ္ဏာ ၊ တသ္မာ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော’’တိ လဒ္ဓိမတ္တမေတံ။ တေသု ဟိ ဇနပဒေသု ဇနာ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတွာ သမ္မန္တယိတွာ ကတိကံ အကံသု၊ ဒါသံ သာမိကံ ကတွာ ဣတရေ သဗ္ဗေ တံ ပူဇေတွာ တဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ၊ ယော တေသံ အယျော ဟောတိ ဣတရေ သဗ္ဗေ တဿ ဒါသာ ဟောန္တိ၊ တေ ကတိပယသံဝစ္ဆရာတိက္ကမေန တဿ ကိဉ္စိ ဒေါသံ ဒိသွာ တံ တတော ဌာနတော အပနေတွာ အညံ ဌပေန္တိ၊ ဣတိ သော အယျော ဟုတွာ ဒါသော ဟောတိ၊ ဣတရော ဒါသော ဟုတွာ အယျော ဟောတိ၊ ဧဝံ တာဝ ကေစိ ‘‘အယျော ဟုတွာ ဒါသော ဟောတိ၊ ဒါသော ဟုတွာ အယျော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပုရိမဝသေနေဝ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗြာဟ္မဏော သဘရိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝယပ္ပတ္တေ ပုတ္တေ အသတီတိ ဣဒံ ဝက္ခမာနဿ ဒါရကဿ ဒါယဇ္ဇသာမိကဘာဝဿ တာဝ ဒဿနံ။ မာတိတော သုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ ယော မာတိတော သုဒ္ဓတ္တာ အယျော၊ ပိတိတော အသုဒ္ဓတ္တာ ဒါသော ဟောတိ၊ သော ဧဝ ပိတိတော အသုဒ္ဓတ္တာ ဒါသော ဟုတွာ မာတိတော အယျော ဟောတီတိ ဇာတိံ သမ္ဘေဒေတိ။ သောဝ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဟောတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အပရေ။ ကော ထာမောတိ မဟန္တေ လောကသန္နိဝါသေ အနမတဂ္ဂေ အတီတေ ကာလေ ဣတ္ထီနံ ဝါ စိတ္တေ အနဝဋ္ဌိတေ ဒါသာ ဒါသာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ အယျာ အယျာ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဧတ္ထ ကော ဧကန္တိကော သဟေတုကော အဝဿယော၊ တဿ သာဓကော သိဒ္ဓန္တော၊ ကိံ နိဒဿနန္တိ အတ္ထော။

၄၀၄။ သုက္ကစ္ဆေဒကဝါဒေါ နာမာတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော သုက္ကစ္ဆေဒကဝါရော နာမ။

၄၀၈။ သဗ္ဗသ္မိံ အဂ္ဂိကိစ္စံ ကရောန္တေတိ ဧတေန ယထာ ယတော ကုတောစိ နိဿယတော ဥပ္ပန္နော အဂ္ဂိဥပါဒါနသမ္ပန္နော အဂ္ဂိကိစ္စံ ကရောတိ၊ ဧဝံ ယသ္မိံ ကသ္မိဉ္စိ ဒါသကုလေ ဇာတော ဥပနိဿယသမ္ပန္နော သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနော သံသာရတော သုဇ္ဈတိ ဧဝါတိ ဒဿေတိ။

၄၀၉။ ပါဒသိကဝဏ္ဏောတိ အန္တရာဠဝဏ္ဏော။ ဧတေသန္တိ ခတ္တိယကုမာရေန ဗြာဟ္မဏကညာယ ဥပ္ပန္နပုတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏကုမာရေန ခတ္တိယကညာယ ဥပ္ပန္နပုတ္တောတိ ဧတေသံ ဒွိန္နံ မာဏဝကာနံ။ မတကဘတ္တေတိ မတေ ဥဒ္ဒိဿ ကတဘတ္တေ။ ထာလိပါကေတိ ကတမင်္ဂလဘတ္တေ။

၄၁၀။ တုမှေတိ ဇာတိသာမညတော မာဏဝံ ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဏှန္တော အာဟ။ ကော နု ခေါတိ အဝံသိရော ဣသိဝါဒေါ၊ တေသံ ဗြာဟ္မဏီသီနံ အသာမတ္ထိယဒဿနေန ဇာတိယာ အပ္ပမာဏတံ ဝိဘာဝေတုံ ဂါမဒါရကဝေသေန ဥပဂစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂါမဏ္ဍလရူပေါ ဝိယာ’’တိ။ ကောဏ္ဍဒမကောတိ အဒန္တဒမကော။

၄၁၁။ ဇနေတီတိ ဇနိကာ ဇနေတ္တိ။ ဇနကော ပိတာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဂန္ဓဗ္ဗပဉှန္တိ ဂန္ဓဗ္ဗဿ မာတုကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တဿ ခတ္တိယဘာဝါဒိပုစ္ဆံ။ ဒဗ္ဗိဂဟဏသိပ္ပမ္ပိ ဧကာ ဝိဇ္ဇာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကိရ ကုသလော ယံ ကိဉ္စိ အာဟာရူပဂပဏ္ဏပုပ္ဖဖလဗီဇံ အန္တမသော ဧလာလုကမ္ပိ ဂဟေတွာ ဘေသဇ္ဇေဟိ ယောဇေတွာ ပစန္တော သပ္ပိမဓုဖာဏိတေဟိ သမာနရသံ ကတွာ သမ္ပာဒေတုံ သက္ကောတိ၊ ပုဏ္ဏောပိ တာဒိသော၊ တေန ဉာတံ တွံ ဒဗ္ဗိဂဟဏသိပ္ပမတ္တမ္ပိ န ဇာနာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဒ္ဓါတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ သဒ္ဓါ၊ ပေါထုဇ္ဇနိကေနေဝ ရတနတ္တယပသာဒေန ပသန္နော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဥပါသကံ မံ ဘဝံ…ပေ… သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

အဿလာယနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၄။ ဃောဋမုခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၂။ ခေမိယာ နာမ ရညော ဒေဝိယာ ရောပိတတ္တာ တံ အမ္ဗဝနံ ခေမိယမ္ဗဝနန္တိ ဝုစ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မိကောတိ ဓမ္မယုတ္တော သဗ္ဗသောဝ အဓမ္မံ ပဟာယ ဓမ္မေ ဌိတော။ ပရိဗ္ဗဇတိ ပဗ္ဗဇတိ ဧတေနာတိ ပရိဗ္ဗဇော၊ ဃရာဝါသတော နိက္ခမနပုဗ္ဗကံ လိင်္ဂဂ္ဂဟဏဝသေန သီလသမာဒါနံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပရိဗ္ဗဇေ။ သဘာဝေါတိ တံ ပရိဗ္ဗာဇနိယံ၊ တေဟိ တေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗော ပဋိပတ္တိဓမ္မသင်္ခါတော သဘာဝေါ။ ဓမ္မောဝ ပမာဏန္တိ ဧတေန မယံ အဟိရိမနာ စိတ္တဿ ယထာဥပဋ္ဌိတံ ကထေမ၊ တသ္မာ တံ အပ္ပမာဏံ၊ ယော ပနေတ္ထ အဝိတထော ဓမ္မော၊ တဒေဝ ပမာဏံ။ အဓိဂတပဋိပတ္တိသင်္ခါတော သဘာဝေါ အတ္ထိ၊ တဿ တုမှေဟိ တုမှေဟိ ဗဟုနာ နာနာသန္ဒဿနာဒိ ကမ္မေန ဣဓ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဗဟုဒေဝေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၄၁၄။ သာရတ္တရတ္တာတိ သာရဇ္ဇနဝသေန ရတ္တာ၊ ဗဟုလရာဂဝသေန အဘိရတ္တာတိ အတ္ထော။ အတ္တနာ ဉာပေတဗ္ဗမတ္ထံ အနုဂ္ဂဟာပေတိ ဗောဓေတီတိ အနုဂ္ဂဟော၊ ဉာပိတကာရဏံ၊ သဟ အနုဂ္ဂဟေနာတိ သာနုဂ္ဂဟာ။ တေနာဟ ‘‘သကာရဏာ’’တိ။ ကိံ ပန တံ ကာရဏံ? ဣမဿာဓိပ္ပာယော ‘‘နတ္ထိ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော’’တိ မယာ ဝုတ္တော၊ အဒ္ဓါ ပနာယသ္မာ ဥဒေနော ယာထာဝတော ဓမ္မိကံ ပရိဗ္ဗဇံ မေ အာစိက္ခတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိ။

၄၂၁။ သဗ္ဗမိဒံ ထာဝရဇင်္ဂမံ ပုရိသကတံ၊ တသ္မာ ယံ ကိဉ္စိ ကတွာ အတ္တာ ပေါသေတဗ္ဗော ရက္ခိတဗ္ဗောတိ လောကာယတနိဿိတော နီတိမဂ္ဂေါ ဃောဋမုခကန္တော၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဧတဿ ကိရ ဇာနနသိပ္ပေ’’တိအာဒိ။ သဂ္ဂေနိဗ္ဗတ္တော နာမ နတ္ထိ အကတ္တဗ္ဗမေဝ ကရဏတော။ ဒေဝလောကပရိယာပန္နဓနံ မနုဿာနံ ဥပကပ္ပပုညာဘာဝတော ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ နိဟိတဓနံ ‘‘အသုကေ စာ’’တိ အာစိက္ခိတွာ ဂတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဃောဋမုခသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၅။ စင်္ကီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂၂။ တသ္မိန္တိ သာလဝနေ။ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒန္တိ ဩပါသာဒဂါမဿ ဥတ္တရဒိသာယံ။ ဥတ္တရေနာတိ ဧန-သဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဩပါသာဒန္တိ ဥပယောဂဝစနံ။ အဇ္ဈာဝသတီတိ ဧတ္ထ အဓိ-အာ-သဒ္ဒါနံ အနတ္ထန္တရတံ ဟဒယေ ကတွာ အာဟ ‘‘ဝသတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တေသံ အတ္ထဝိသေသဘာဝိတံ ဒဿေန္တော ‘‘အဘိဘဝိတွာ ဝါ အာဝသတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထာတိ ဩပါသာဒပဒေ။ သတ္တုဿဒန္တိအာဒီသု ပန ကထန္တိ အာဟ – ‘‘တဿ အနုပ္ပယောဂတ္တာဝ သေသပဒေသူ’’တိ။ ဥပ-အနု-အဓိ-ဣတိ-ဧဝံ-ပုဗ္ဗကေ ဝသနကိရိယယာဋ္ဌာနေ ဥပယောဂဝစနမေဝ ပါပုဏာတီတိ သဒ္ဒဝိဒူ ဣစ္ဆန္တီတိ အာဟ ‘‘လက္ခဏံ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပသဂ္ဂဝသေန ပနေတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဥဿဒတာ နာမေတ္ထ ဗဟုလတာတိ တံ ဗဟုလတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗဟုဇန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အာဝဇ္ဇိတွာတိ ပရိက္ခိပိတွာ။

ရညာ ဝိယ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂံ။ ရညော ဒါယဘူတန္တိ ကုလပရမ္ပရာယ ဘောဂ္ဂဘာဝေန ရညာ လဒ္ဓဒါယဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘ဒါယဇ္ဇန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ရာဇနီဟာရေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဥဒ္ဓံ ပရိဘောဂလာဘဿ သေဋ္ဌဒေယျတာ နာမ နတ္ထီတိ အာဟ – ‘‘ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရာဇသင်္ခေပေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တိတ္ထပဗ္ဗတာဒီသူတိ နဒီတိတ္ထပဗ္ဗတပါဒဂါမဒွါရအဋဝီမုခါဒီသု။ နိဿဋ္ဌပရိစ္စတ္တန္တိ မုတ္တစာဂဝသေန ပရိစ္စတ္တံ ကတွာ။ ဧတေသံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ။

၄၂၃။ တိ သန္နိပတိတာ။ ယော ကောစိ ဝိညူနံ ဣစ္ဆိတော ပဉှော၊ တဿ ပုစ္ဆိတဿ ယာထာဝတော ကထနသမတ္ထော ပုစ္ဆိတပဉှဗျာကရဏသမတ္ထော။ကုလာပဒေသာဒိနာ မဟတီ မတ္တာ ဧတဿာတိ မဟာမတ္တော။

၄၂၄။ တေတိ ‘‘နာနာဝေရဇ္ဇကာ’’တိ ဝုတ္တဗြာဟ္မဏာ။ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၃၀၃၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၅။၁၃၄) ဧတ္တကေ ဝုတ္တေ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ သုဇာတတာ ဝိညာယေယျ၊ သုဇာတသဒ္ဒေါ စ ‘‘သုဇာတော စာရုဒဿနော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၃၊ ထေရဂါ။ ၈၁၈) အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိပရိယာယောတိ ဇာတိဝသေနေဝ သုဇာတတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘မာတိတော စ ပိတိတော စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနောရသပုတ္တဝသေနပိ လောကေ မာတုပိတုသမညာ ဒိဿတိ၊ ဣဓ ပနဿ ဩရသပုတ္တဝသေနေဝ ဣစ္ဆီယတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသုဒ္ဓဂဟဏီကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိတာ စ မာတာ စ ပိတရော၊ ပိတူနံ ပိတရော ပိတာမဟာ၊ တေသံ ယုဂေါ ပိတာမဟယုဂေါ၊ တသ္မာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယုဂသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဧကသေသနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော ‘‘ယုဂေါ စ ယုဂေါ စ ယုဂါ’’တိ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒွိန္နံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ’’တိ။ ပုရိသဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ ‘‘မာတိတော’’တိ ပါဠိဝစနံ သမတ္ထိတံ ဟောတိ။ အက္ခိတ္တောတိ အပ္ပတ္တခေပေါ။ အနဝက္ခိတ္တောတိ သဒ္ဓထာလိပါကာဒီသု န အဝက္ခိတ္တော။ ဇာတိဝါဒေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဥဘတော…ပေ… ပိတာမဟယုဂါတိ ဧတေန ဗြာဟ္မဏဿ ယောနိဒေါသာဘာဝေါ ဒဿိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကဘာဝကိတ္တနတော။ အက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ ကိရိယာပရာဓာဘာဝေါ။ ကိရိယာပရာဓေန ဟိ သတ္တာ ခေပံ ပါပုဏန္တိ။ အနုပကုဋ္ဌောတိ ဣမိနာ အယုတ္တသံသဂ္ဂါဘာဝေါ။ အယုတ္တသံသဂ္ဂမ္ပိ ဟိ ပဋိစ္စ သတ္တာ အက္ကောသံ လဘန္တိ။

ဣဿရောတိ အဓိပတေယျသံဝတ္တနိယကမ္မဖလေန ဤသနသီလော။ သာ ပနဿ ဣဿရတာ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိပစ္စယာ ပါကဋာ ဇာတာတိ အဍ္ဎတာပရိယာယဘာဝေန ဝဒန္တော ‘‘အဍ္ဎောတိ ဣဿရော’’တိ အာဟ။ မဟန္တံ ဓနမဿ ဘူမိဂတဉ္စေဝ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စာတိ မဟဒ္ဓနော။ တဿာတိ တဿ တဿ။ ဝဒန္တိ ‘‘အနွယတော ဗျတိရေကတော စ အနုပသင်္ကမနကာရဏံ ကိတ္တေမာ’’တိ။

အဓိကရူပေါတိ ဝိသိဋ္ဌရူပေါ ဥတ္တမသရီရော။ ဒဿနံ အရဟတီတိ ဒဿနီယော။ တေနာဟ ‘‘ဒဿနယောဂ္ဂေါ’’တိ။ ပသာဒံ အာဝဟတီတိ ပါသာဒိကော။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တပသာဒဇနနတော’’တိ။ ဝဏ္ဏဿာတိ ဝဏ္ဏဓာတုယာ ။ သရီရန္တိ သန္နိဝေသဝိသိဋ္ဌော ကရစရဏဂီဝါသီသာဒိ အဝယဝသမုဒါယော၊ သော စ သဏ္ဌာနမုခေန ဂယှတီတိ ‘‘ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ပရမာယ…ပေ… သမ္ပတ္တိယာ စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဝဏ္ဏေသု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ ဥတ္တမောတိ ဝုတ္တံ ‘‘သေဋ္ဌေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတော’’တိ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ စက္ကဝတ္တိနော စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ ဟောန္တိ။ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီတိ ဥတ္တမသရီရာဘော သုဝဏ္ဏာဘောတိ အတ္ထော။ ဣမမေဝ ဟိ အတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘မဟာဗြဟ္မုနော သရီရသဒိသေန သရီရေန သမန္နာဂတော’’တိ။ န ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတံ။ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယာတိ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ အဝယဝပါရိပူရိယာ စ ဒဿနာယ ဩကာသော န ခုဒ္ဒကော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗာနေဝါ’’တိအာဒိ။

ယမနိယမလက္ခဏံ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ၊ တံ ပနဿ ရတ္တညုတာယ ဝုဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတံ သီလံ အဿ အတ္ထီတိ ဝုဒ္ဓသီလီ၊ တေန စ သဗ္ဗဒါ သမာယောဂတော ဝုဍ္ဎသီလေန သမန္နာဂတော။ ပဉ္စသီလမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ တတော ပရံ သီလဿ တတ္ထ အဘာဝတော တေသဉ္စ အဇာနနတော။

ဌာနကရဏသမ္ပတ္တိယာ သိက္ခာသမ္ပတ္တိယာ စ ကတ္ထစိပိ အနူနတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒါနိ ဗျဉ္ဇနာနိ အက္ခရာနိ ဧတိဿာတိ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အထ ဝါ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေနာတိ ပဒံ၊ နာမာဒိ၊ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဗျဉ္ဇေတီတိ ဗျဉ္ဇနံ ဝါကျံ၊ တေသံ ပရိပုဏ္ဏတာယ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ။ အတ္ထဉာပနသာဓနတာယ ဝါစာဝ ကရဏန္တိ ဝါက္ကရဏံ၊ ဥဒါဟရဏဃောသော။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ၊ တေန ဝါ ဘာသိတဗ္ဗအတ္ထဿ။ ပူရေ ပုဏ္ဏဘာဝေ။ ပူရေတိ စ ပုရိမသ္မိံ အတ္ထေ အာဓာရေ ဘုမ္မံ၊ ဒုတိယသ္မိံ ဝိသယေ။ သုခုမာလတ္တနေနာတိ ဣမိနာ တဿာ ဝါစာယ မုဒုသဏှဘာဝမာဟ။ အပလိဗုဒ္ဓါယ ပိတ္တသေမှာဒီဟိ။ သန္ဒိဋ္ဌံ သဗ္ဗံ ဒဿေတွာ ဝိယ ဧကဒေသကထနံ။ ဝိလမ္ဗိတံ သဏိကံ စိရာယိတွာ ကထနံ။ ‘‘သန္ဒိဒ္ဓဝိလမ္ဗိတာဒီ’’တိ ဝါ ပါဌော။ တတ္ထ သန္ဒိဒ္ဓံ သန္ဒေဟဇနကံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ခလိတာနုကဍ္ဎိတာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ပါကဋံ ကတွာတိ ဣမိနာ စဿ ဝါစာယ အတ္ထပါရိပူရိံ ဝဒန္တိ။

၄၂၅။ သဒိသာတိ ဧကဒေသေန သဒိသာ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗထာ သဒိသာ ကေစိပိ ဂုဏာ အညေသု လဗ္ဘန္တိ။ ဣတရေတိ အတ္တနော ဂုဏေဟိ အသဒိသဂုဏေ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ အတ္ထဇာတံ။ ဂေါပဒကန္တိ ဂါဝိယာ ပဒေ ဌိတဥဒကံ။ ကုလပရိယာယေနာတိ ကုလာနုက္ကမေန။

တတ္ထာတိ မဉ္စကေ။ သီဟသေယျံ ကပ္ပေသီတိ ယထာ ရာဟု အသုရိန္ဒော အာယာမတော ဝိတ္ထာရတော ဥဗ္ဗေဓတော စ ဘဂဝတော ရူပကာယဿ ပရိစ္ဆေဒံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောန္တော သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ။

ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန အရိယန္တိ အာဟ ‘‘အရိယံ ဥတ္တမံ ပရိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ၊ န သုခဝိပါကဋ္ဌေန။ ကတ္ထစိ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ ကတ္ထစိ အပရိမာဏာပိ ဒေဝမနုဿာ ယသ္မာ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု အသင်္ချေယျာ အပရိမေယျာ မဂ္ဂဖလာမတံ ပိဝန္တိ။ ကောဋိသတသဟဿာဒိပရိမာဏေနပိ ဗဟူ ဧဝ။ တသ္မာ အနုတ္တရာစာရသိက္ခာပနဝသေနေဝ ဘဂဝါ ဗဟူနံ အာစရိယော။ တေတိ ကာမရာဂတော အညေ ဘဂဝတာ ပဟီနကိလေသေ။

အပါပပုရေက္ခာရောတိ အပါပေဟိ ပုရက္ခရီယတိ၊ န ဝါ ပါပံ ပုရတော ကရောတီတိပိ အပါပပုရေက္ခာရောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အပါပေ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပါပေတိ ပါပပပဋိပက္ခေ ပါပရဟိတေ စ။ ဗြဟ္မနိ ဘဝါ၊ ဗြဟ္မုနော ဝါ ဟိတာ ဂရုကရဏာဒိနာ၊ ဗြဟ္မာနံ ဝါ မဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ ဗြဟ္မညာ၊ တဿာ ဗြဟ္မညာယ ပဇာယ။

တိရောရဋ္ဌာတိရောဇနပဒါတိ ဧတ္ထ ရဇ္ဇံ ရဋ္ဌံ ရာဇန္တိ ရာဇာနော ဧတေနာတိ ကတွာ။ တဒေကဒေသဘူတာ ပဒေသာ ပန ဇနပဒေါ ဇနာ ပဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ သုခဇီဝိကံ ပါပုဏန္တီတိ ကတွာ။ ပုစ္ဆာယ ဒေါသံ သလ္လက္ခေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဘဂဝါ ဝိဿဇ္ဇေတိ တေသံ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ စိန္တေတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ နဝကာတိ အာဂန္တုကဘာဝေန အမှာကံ အဘိနဝါ။

၄၂၆။ ဩပါတေတိ နိပ္ပာတေတီတိ အတ္ထော။ တထာဘူတော စ တတ္ထ ပေသိတာ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝေသေတီ’’တိ။ သံပုရက္ခရောန္တီတိ သက္ကစ္စံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကရောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရတော ကတွာ ဝိစရန္တီ’’တိ။

၄၂၇။ သုဒ္ဒေ ဗဟိ ကတွာ ရဟော သာသိတဗ္ဗဋ္ဌေန မန္တာ ဧဝ တံတံအတ္ထပဋိပတ္တိဟေတုတာယ ပဒန္တိ မန္တပဒံ ဝေဒံ။ တေနာဟ ‘‘ဝေဒေါ’’တိ။ ဧဝံ ကိရာတိ ပရမ္ပရဘာဝေန အာဘတန္တိ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတံ။ ပါဝစနသင်္ခါတသမ္ပတ္တိယာတိ ပမုခဝစနမှိ ဥဒတ္တာဒိသမ္ပတ္တိယာ။ သာဝိတ္တိအာဒီဟိ ဆန္ဒဗန္ဓေဟိ ဝဂ္ဂဗန္ဓေဟိ စာတိ ဂါယတ္တီအာဒီဟိ အဇ္ဈာယာနုဝါကာဒီဟိ ဆန္ဒဗန္ဓေဟိ စ ဝဂ္ဂဗန္ဓေဟိ စ။ သမ္ပာဒေတွာတိ ပဒသမ္ပတ္တိံ အဟာပေတွာ။ ပဝတ္တာရောတိ ဝါ ပါဝစနဝသေန ဝတ္တာရော။ သဇ္ဈာယိတန္တိ ဂါယနဝသေန သဇ္ဈာယိတံ၊ တံ ပန ပဒေနေဝ ဣစ္ဆိတန္တိ အာဟ ‘‘ပဒသမ္ပတ္တိဝသေနာ’’တိ။ အညေသံ ဝုတ္တန္တိ ပါဝစနဝသေန အညေသံ ဝုတ္တံ။ ရာသိကတန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒါဒိဝသေန၊ တတ္ထာပိ ပစ္စေကံ မန္တဗြဟ္မာဒိဝသေန အဇ္ဈာယာနုဝါကာဒိဝသေန ရာသိကတံ။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေတွာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏေန သတ္တာနံ ကမ္မဿကတံ၊ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဗ္ဗစက္ခုသဒိသေန ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန အတီတကပ္ပေ ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တဇ္ဈေနဝိဓိဉ္စ ဩလောကေတွာ။ ပါဝစနေန သဟ သံသန္ဒေတွာတိ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ယံ ဝစနံ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတံ၊ တေန သဟ အဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ။ န ဟိ တေသံ ဝိဝဋ္ဋသန္နိဿိတော အတ္ထော ပစ္စက္ခော ဟောတိ။ အပရာပရေတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ အပရာပရေ၊ ပစ္ဆိမာ ဩက္ကာကရာဇကာလာဒီသု ဥပ္ပန္နာ။ ပက္ခိပိတွာတိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဂန္ထိတမန္တပဒေသု ကိလေသသန္နိဿိတပဒါနံ တတ္ထ တတ္ထ ပဒေ ပက္ခိပနံ ကတွာ။ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသူတိ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တာဒီသု (ခု။ နိ။ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကသုတ္တံ) အာဂတနယေနေဝ သံကိလေသိကတ္ထဒီပနတော ပစ္စနီကဘူတေ အကံသု။

၄၂၈။ ပဋိပါဋိယာ ဃဋိတာတိ ပဋိပါဋိယာ သမ္ဗဒ္ဓါ။ ပရမ္ပရသံသတ္တာတိ အာဒါနိယာယ ယဋ္ဌိယာ သံသတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ယဋ္ဌိဂ္ဂါဟကေန စက္ခုမတာ’’တိ။ ပုရိမဿာတိ မဏ္ဍလာကာရေန ဌိတာယ အန္ဓဝေဏိယာ သဗ္ဗပုရိမဿ ဟတ္ထေန သဗ္ဗပစ္ဆိမဿ ကစ္ဆံ ဂဏှာပေတွာ။ ဒိဝသမ္ပီတိ အနေကဒိဝသမ္ပိ ။ စက္ခုဿ အနာဂတဘဝံ ဉတွာ ယထာအက္ကန္တဋ္ဌာနေယေဝ အနုပတိတွာ အက္ကမနံဝ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ကဟံ စက္ခုမာ ကဟံ မဂ္ဂေါ’’တိ ပရိဝေဒိတွာ။

ပါဠိအာဂတေသု ဒွီသူတိ သဒ္ဓါ အနုဿဝေါတိ ဣမေသု ဒွီသု။ ဧဝရူပေတိ ယထာ သဒ္ဓါနုဿဝါ၊ ဧဝရူပေ ဧဝ ပစ္စက္ခဂါဟိနောတိ အတ္ထော။ တယောတိ ရုစိအာကာရပရိဝိတက္ကဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယော။ ဘူတဝိပါကာတိ ဘူတတ္ထနိဋ္ဌာယကာ အဓိပ္ပေတတ္ထသာဓကာ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အဘူတတ္ထဝိပါကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု သဒ္ဓါယိတာဒိဝတ္ထူသု။ ဧကံသေနေဝ နိဋ္ဌံ ဂန္တုံ နာလံ အနေကန္တိကတ္တာ သဒ္ဓါဒိဂ္ဂါဟဿ။ ဥပရိ ပုစ္ဆာယ မဂ္ဂံ ဝိဝရိတွာ ဌပေသိ သစ္စာနုရက္ခာယ ဉာတုကာမတာယ ဥပ္ပာဒိတတ္တာ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ – မယာ ‘‘သစ္စမနုရက္ခတာ…ပေ… နိဋ္ဌံ ဂန္တု’’န္တိ ဝုတ္တေ သစ္စာနုရက္ခဏံ ဉာတုကာမော မာဏဝေါ ‘‘ကိတ္တာဝတာ’’တိအာဒိနာ ပုစ္ဆိဿတိ၊ တဿ တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သစ္စာနုဗောဓေ ပုစ္ဆာယ အဝသရံ ဒတွာ တဿ ဥပနိဿယေ ဥပကာရဓမ္မေ ကထေဿာမီတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပရိ ပုစ္ဆာယ မဂ္ဂံ ဝိဝရိတွာ ဌပေသီ’’တိ။

၄၃၀။ အတ္တာနညေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ယတော ဝုတ္တံ ပါဠိယံ – ‘‘ယံ ခေါ ပနာယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဂမ္ဘီရော သော ဓမ္မော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော’’တိအာဒိ။ လုဗ္ဘန္တီတိ လောဘနီယာ ယထာ ‘‘အပါယဂမနီယာ’’တိ အာဟ ‘‘လောဘနီယေသု ဓမ္မေသူတိ လောဘဓမ္မေသူ’’တိ။ ယထာ ဝါ ရူပါဒိဓမ္မာ လောဘနီယာ၊ ဧဝံ လောဘောတိ အာဟ ‘‘လောဘနီယေသု ဓမ္မေသူတိ လောဘဓမ္မေသူ’’တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ ဧတ္ထေသာ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧတ္ထ နိဝိသမာနာ နိဝိသတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃၊ ဝိဘ။ ၂၀၃)။ ဧသေ နယော သေသပဒဒွယေပိ။

၄၃၂။ နိဝေသေတီတိ ဌပေတိ ပဋ္ဌပေတိ။ ပယိရုပါသတီတိ ဥပဋ္ဌာနဝသေန ဥပဂန္တွာ နိသီဒတိ။ သုယျတိ ဧတေနာတိ သောတန္တိ အာဟ ‘‘ပသာဒသောတ’’န္တိ။ တဉှိ သဝနာယ ဩဒဟိတဗ္ဗန္တိ။ ဓာရေတိ သန္ဓာရေတိ တတ္ထေဝ မနံ ဌပေတိ။ အတ္ထတောတိ ယထာဝုတ္တဿ ဓမ္မဿ အတ္ထတော။ ကာရဏတောတိ ယုတ္တိတော ဟေတုဒါဟရဏေဟိ ဥပပတ္တိတော။ ဩလောကနန္တိ ဧဝမေတန္တိ ယထာသဘာဝတော ပညာစက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတံ ခမန္တိ၊ တဉ္စ မဟန္တဿ မဏိနော ပဇ္ဇလန္တဿ ဝိယ အာဝိကတွာ အတ္ထဿ စိတ္တေ ဥပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘ဣဓာ’’တိအာဒိ။ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒောတိ ကတ္တုကာမတာသင်္ခါတော ကုသလစ္ဆန္ဒော။ ဝါယမတီတိအာဒိတော စတုန္နမ္ပိ ဝီရိယာနံ ဝသေန ဝါယာမံ ပရက္ကမံ ကရောတိ။ မဂ္ဂပဓာနံ ပဒဟတီတိ မဂ္ဂါဝဟံ မဂ္ဂပရိယာပန္နဉ္စ သမ္မပ္ပဓာနံ ပဒဟတိ၊ ပဒဟနဝသေန တံ ပရိပူရေတိ။ ပရမသစ္စန္တိ အမောဃဓမ္မတ္တာ ပရမတ္ထသစ္စံ။ သဟဇာတနာမကာယေနာတိ မဂ္ဂပညာသဟဇာတနာမကာယေန ။ တဒေဝါတိ တဒေဝ ပရမသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန ဝိဘူတံ ပါကဋံ ကရောန္တော ပဿတီ’’တိ။

၄၃၃-၄။ မဂ္ဂါနုဗောဓောတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ဗောဓော ဗုဇ္ဈနံ၊ ယေသံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္ဒနဝသေန မဂ္ဂပ္ပဋိဝေဓော၊ တေသံ ပဋိပဿမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တမာနံ သာမညဖလံ၊ မဂ္ဂေန ပဋိဝိဒ္ဓါနိ သစ္စာနိ၊ ပရမတ္ထသစ္စမေဝ ဝါ အနုရူပဗုဇ္ဈနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သစ္စာနုပ္ပတ္တီတိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ သတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော ဒွါဒသ ဓမ္မာ သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ဥပကာရာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တေသံယေဝါတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ဒွါဒသန္န’’န္တိ။ နာယံ ‘‘တေသံယေဝါ’’တိ ပဒဿ အတ္ထော။ သတိပိ ကုသလဝိပါကာဒိဘာဝေန နာနတ္တေ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူမိကိစ္စာဒိဝသေန ပန သဒိသာတိ ဥပါယတောဝ မဂ္ဂဓမ္မာ အာသေဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဖလဘူတာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ တံသဒိသေ တဗ္ဗောဟာရံ ကတွာ ‘‘တေသံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝဉှိ အာသေဝနာဂဟဏံ သမတ္ထိတံ၊ န အညထာ။ န ဟိ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာနံ မဂ္ဂဓမ္မာနံ အာသေဝနာ၊ ဗဟုလီကမ္မံ ဝါ အတ္ထီတိ။ တုလနာတိ ဝိပဿနာ။ သာ ဟိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘူတာ မဂ္ဂပ္ပဓာနဿ ဗဟုကာရာ တဿ အဘာဝေ မဂ္ဂပ္ပဓာနဿေဝ အဘာဝတော၊ ဧဝံ ဥဿာဟော တုလနာယ ဆန္ဒော ဥဿာဟဿ ဗဟုကာရောတိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌိမဿ ဥပရိမူပကာရတံ သုဝိညေယျမေဝါတိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

စင်္ကီသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၆။ ဧသုကာရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၇။ ကောဋ္ဌာသန္တိ မံသဘာဂံ။ လဂ္ဂါပေယျုန္တိ နှာရုနာ ဝါ ဝါကေန ဝါ ဗန္ဓိတွာ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ ဝါ ဝသနဂေဟေ ဝါ ဩလမ္ဗနဝသေန ဗန္ဓေယျုံ။ သတ္ထဓမ္မန္တိ သတ္ထိကေသု သတ္ထဝါဟေန ပဏေတဗ္ဗံ အာဏာဓမ္မံ။ တဿ နိက္ခမနတ္ထန္တိ တံ မူလံ သတ္ထိကေဟိ နိတ္ထရဏတ္ထံ။ ပါပံ အဿာတိ ပရိစရန္တဿ ပါရိစရိယာယ အဟိတံဝ အဿ။ တေနာဟ ‘‘န သေယျော’’တိ။ ဥစ္စကုလီနာဒယော ဒုတိယဝါရာဒီဟိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဣဓ ဥပဓိဝိပတ္တိသမ္ပတ္တိယော ပါပိယာဒိပဒေဟိ ဝုတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ – ‘‘ပါပိယောတိ ပါပကော လာမကော အတ္တဘာဝေါ အဿာ’’တိ။ သေယျံသောတိ ဟိတကောဋ္ဌာသော၊ ဟိတသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဥစ္စကုလီနတာတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ အာဟ ‘‘ဥစ္စာကုလီနတ္တေနာ’’တိ။ ‘‘ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၅၊ ၃။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၅၊ ဥဒါ။ ၅၃၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၇။၂၀၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၄။၄၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ ၁။နိဒါနကထာ၊ ၂။ပကိဏ္ဏကကထာ၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၂။၁၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ နေတ္တိ။ ဋီ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁) ဝိယ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ဣဓ ပသံသာပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဝေဿောပိ ဟိ ဥဠာရဝဏ္ဏော ဟောတီ’’တိ။

၄၄၀။ ‘‘နိရဝေါ ပဒသဒ္ဒေါ သောဠာရဂေါတ္တဿ အကိဏ္ဏမတ္တိကာပတ္တော တိဋ္ဌေယျ အသင်္ဂစာရီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဘိက္ခာ စရိတဗ္ဗာဝ၊ အယံ တေသံ ကုလဓမ္မောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဟရိတွာတိ အပနေတွာ။ သတ္တဇီဝေါ သတ္တဝါဏိဇကော။ ဂေါပေတိ ရက္ခတီတိ ဂေါပေါ၊ အာရက္ခာဓိကာရေ နိယုတ္တော။ အသန္တိ လူနန္တိ တေနာတိ အသိတံ၊ လဝိတ္တံ။ ဝိဝိဓံ ဘာရံ အာဘဉ္ဇန္တိ ဩလမ္ဗန္တိ ဧတ္ထာတိ ဗျာဘင်္ဂီ၊ ကာဇံ။

၄၄၁။ အနုဿရတောတိ အနုဿရဏဟေတု ကုလဝံသာနုဿရဏက္ခဏေ ခတ္တိယောတိအာဒိနာ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘ပေါရာဏေ…ပေ… အနုဿရိယမာနေ’’တိ။ ဥစ္စနီစတ္တဇာနနတ္ထဉ္စ ကုလဝဝတ္ထာနံ ကတံ ဟောတီတိ ခတ္တိယာဒိကုလကမ္မုနာ တေသံ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သန္ဓနံ ဇီဝိကံ ပညပေန္တိ ဗြာဟ္မဏာ၊ တထာဂတော ပန လောကုတ္တရဓမ္မမေဝ ပုရိသဿ သန္ဓနံ ပညပေတိ တေန သတ္တဿ လောကဂ္ဂဘာဝသိဒ္ဓိတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧသုကာရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၇။ ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄၅။ ရာဇဂဟံပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပဗ္ဗတဿာတိ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတံ သန္ဓာယာဟ။ ရာဇဂဟနဂရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ပဗ္ဗတဿ သမီပေ ဌိတော ဇနပဒေါ ဒက္ခိဏာဂိရိ။ တဏ္ဍုလပုဋကာနံ ပါလိ ဧတ္ထာတိ တဏ္ဍုလပါလိ။ တဿ ကိရ ဒွါရသမီပေ တဏ္ဍုလဝါဏိဇာ တဏ္ဍုလပသိဗ္ဗကေ ဝိဝရိတွာ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ နိသီဒန္တိ၊ တေနဿ ‘‘တဏ္ဍုလပါလိဒွါရ’’န္တိ သမညာ အဟောသိ။ သဗ္ဗမေဝ သဿံ ဂဏှာတီတိ ဒလိဒ္ဒကဿကာနံ ဒိဝသပရိဗ္ဗယမတ္တမေဝ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗမေဝ အာယတော နိပ္ဖန္နံ ဓညံ ဂဏှာတိ။ မန္ဒသဿာနီတိ မန္ဒနိပ္ဖတ္တိကာနိ သဿာနိ။

၄၄၆။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဒါသကမ္မကရဿ နိဝါသနဘတ္တဝေတ္တနာနုပ္ပဒါနေန မင်္ဂလဒိဝသေသု ဓနဝတ္ထာလင်္ကာရာနုပ္ပဒါနာဒိနာ စ ပေါသေတဗ္ဗော။ မိတ္တာမစ္စာနံ ပိယဝစနအတ္ထစရိယာသမာနတ္တတာဒိ မိတ္တာမစ္စကရဏီယံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ ဉာတိသာလောဟိတာနံ။ တတ္ထ အာဝါဟဝိဝါဟသမ္ဗဒ္ဓေန ‘‘အမှာကံ ဣမေ’’တိ ဉာယန္တီတိ ဉာတီ၊ မာတာပိတာဒိသမ္ဗဒ္ဓတာယ သမာနလောဟိတာတိ သာလောဟိတာ။ သမ္မာ ဒဒန္တေသုပိ အသဇ္ဇနတော နတ္ထိ ဧတေသံ တိထီတိ အတိထိ၊ တေသံ အတ္တနာ သမာနပရိဘောဂဝသေန အတိထိကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ အတိထိဗလီတိ အတ္ထော။ ဉာတကဘူတပုဗ္ဗာ ပေတ္တိဝိသယံ ဥပဂတာ ပုဗ္ဗပေတာ၊ ဒက္ခိဏေယျေသု ကာလေန ကာလံ ဒါနံ ဒတွာ တေသံ ဥဒ္ဒိသနံ ပုဗ္ဗပေတကရဏီယံ၊ ပေတဗလီတိ အတ္ထော။ ဂန္ဓပုပ္ဖဝိလေပနဇာလာဘတ္တေဟိ ကာလေန ကာလံ ဒေဝတာနံ ပူဇာ ဒေဝတာကရဏီယံ၊ ဒေဝတာဗလီတိ အတ္ထော၊ ရာဇကိစ္စကရဏံ ဥပဋ္ဌာနံ ရာဇကရဏီယံ။ အယမ္ပိ ကာယောတိ အတ္တနော ကာယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

၄၄၇။ ပဉ္စ ဒုဿီလျကမ္မာနီတိ နိစ္စသီလပဋိပက္ခဓမ္မာ။ ဒသ အကုသလကမ္မပထဓမ္မာ ဒသ ဒုဿီလျကမ္မာနိ။ အဓမ္မစာရီ ဧဝ ဝိသမစာရီ ကာယဝိသမာဒိစရဏတောတိ ဝိသမစာရီပဒဿ အတ္ထော ဝိသုံ န ဝုတ္တော။

၄၄၈-၄၅၃။ ဩသရန္တိ အပသက္ကန္တိ၊ ခီယန္တီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပရိဟာယန္တီ’’တိ။ အဘိသရန္တီတိ အဘိဝဍ္ဎနဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝဍ္ဎန္တီ’’တိ။ တတြာတိ ဗြဟ္မလောကေ။ အဿာတိ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပန္နဿ ဓနဉ္ဇာနိဿ။ တတော ပဋ္ဌာယာတိ ယဒါ ဘဂဝတာ ‘‘ဧသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ။ စတုသစ္စဝိနိမုတ္တန္တိ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝိဘဇိတွာ ဝုစ္စမာနေဟိ သစ္စေဟိ ဝိမုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန တတော ပုဗ္ဗေပိ သစ္စဝိမုတ္တံ ကထံ န ကထေသိယေဝ သစ္စဝိမုတ္တဿ နိယျာနဿ အဘာဝတော။

ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၈။ ဝါသေဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၅၄။ ဇာတိံသောဓေတုကာမာ ဟောန္တီတိ သဟဝါသီနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ကိရိယာ ပရာဓေန ဝါ အသာရုပ္ပတ္တေန ဝါ ဇာတိယာ ဥပက္ကိလေသံ အာသင်္ကာယ တံ သောဓေတုကာမာ ဟောန္တိ။ မန္တေ သောဓေတုကာမာ ဟောန္တီတိ မန္တဝစနေ အာစရိယမတိစောဒနာယ အညေန ဝါကျေန ကေနစိ ကာရဏေန သံသယေ ဥပ္ပန္နေ တံ သောဓေတုကာမာ ဟောန္တိ။ အန္တရာတိ ဝေမဇ္ဈေ၊ အညတ္ထေဝါ အန္တရာသဒ္ဒေါတိ တဿ အညာ ကထာတိ ဝစနံ အဝဂန္တဗ္ဗံ။ ခန္တီမေတ္တာနုဒ္ဒယာဒိဂုဏသမ္ပန္နော ဧဝ ‘‘သီလဝါတိ ဂုဏဝါ’’တိအာဟ။ တေဟိ သီလဿ ဝိဿဇ္ဇနကာလေပိ ‘‘သီလဝါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမ္ပန္နသီလတ္တာ ဝါ တေဟိ သမန္နာဂတော ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သီလဝါတိ ဂုဏဝါ’’တိ။ အာစာရသမ္ပန္နောတိ သာဓု အာစာရဝတ္တော။

၄၅၅။ သိက္ခိတာတိ တေဝိဇ္ဇာနံ သိက္ခိတာ တုမှေ၊ န ဒါနိ တုမှေဟိ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ပဋိညာတာတိ ပဋိဇာနိတွာ ဌိတာ။

ဝေဒတ္တယသင်္ခါတာ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အဇ္ဈယန္တီတိ တေဝိဇ္ဇာ။ တေနာဟ ‘‘တိဝေဒါန’’န္တိ။ တယော ဝေဒေ အဏန္တိ အဇ္ဈယန္တီတိ ဗြာဟ္မဏာ၊ တေသံ။ ယံ ဧကံ ပဒမ္ပိ အက္ခာတံ၊ တံ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ ကေဝလိနော အဓိယိနော အပ္ပပယောဂေန။ နိဋ္ဌာဂတမှာတိ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတာ အမှာ တေဝိဇ္ဇာယ သကသမယဿ ကထနေ။

မနောကမ္မတော ဟိ ဝတ္တသမ္ပဒါတိကာရဏူပစာရေနာယမတ္ထော ဝုတ္တောတိ အာဟ – ‘‘တေန သမန္နာဂတော ဟိ အာစာရသမ္ပန္နော ဟောတီ’’တိ။

ခယာတီတန္တိ ဝဍ္ဎိပက္ခေ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သုက္ကပက္ခပါဋိပဒတော ပဋ္ဌာယ ဟိ စန္ဒော ဝဍ္ဎတီတိ ဝုစ္စတိ၊ န ခီယတီတိ။ ဝန္ဒမာနာ ဇနာ နမက္ကာရံ ကရောန္တိ။

အတ္ထဒဿနေနာတိ ဝိဝရဏေန ဒဿနပရိဏာယကဋ္ဌေန လောကဿ စက္ခု ဟုတွာ သမုပ္ပန္နံ။

၄၅၆။ တိဋ္ဌတု တာဝ ဗြာဟ္မဏစိန္တာတိ – ‘‘ကိံ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ ဥဒါဟု ဘဝတိ ကမ္မုနာ’’တိ အယံ ဗြာဟ္မဏဝိစာရော တာဝ တိဋ္ဌတု ။ ဇာတိဒဿနတ္ထံ တိဏရုက္ခကီဋပဋင်္ဂတော ပဋ္ဌာယ လောကေ ဇာတိဝိဘင်္ဂံ ဝိတ္ထာရတော ကထေဿာမီတိ တေသံ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ ဒေသေတဗ္ဗမတ္ထံ ပဋိဇာနာတိ။ တတ္ထ အညမညာ ဟိ ဇာတိယောတိ ဣဒံ ကာရဏဝစနံ၊ ယသ္မာ ဣမာ ဇာတိယော နာမ အညမညံ ဝိသိဋ္ဌာ၊ တသ္မာ ဇာတိဝိဘင်္ဂံ ဗျာကရိဿာမီတိ။

ယသ္မာ ဣဓ ဥပါဒိန္နကဇာတိ ဗျာကာတဗ္ဗဘာဝေန အာဂတာ၊ တဿာ ပန နိဒဿနဘာဝေန ဣတရာ၊ တသ္မာ ‘‘ဇာတိဝိဘင်္ဂံ ပါဏာန’’န္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ။ တေသံ တေသံ ပါဏာနံ ဇာတိယောတိ အတ္ထော။ ဧဝန္တိ နိဒဿနံ ကထေတွာ နိဒဿိတဗ္ဗေ ကထိယမာနေ။ တဿာတိ ဝါသေဋ္ဌဿ။ ကာမံ ‘‘တေသံ ဝေါဟံ ဗျက္ခိဿ’’န္တိ ဥဘောပိ မာဏဝေ နိဿာယ ဒေသနာ အာဂတာ၊ တထာပိ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဧဝံ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ ဇာနာဟီ’’တိအာဒိနာ ဝါသေဋ္ဌမေဝ အာလပန္တော ဘဂဝါ တမေဝ ဣမိနာ နိယာမေန ပမုခံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဿာတိ ဝါသေဋ္ဌဿာ’’တိ။ ဇာတိဘေဒေါ ဇာတိဝိသေသော၊ ဇာတိယာ ဘေဒေါ ပါကဋော ဘဝိဿတိ နိဒဿနေန ဝိဘူတဘာဝံ အာပါဒိတေန ပဋိညာတဿ အတ္ထဿ ဝိဘူတဘာဝါပတ္တိတော။ အာမ န ဝဋ္ဋတီတိ ကမ္မနာနတာယ ဧဝ ဥပါဒိန္နနာနတာယ ပဋိက္ခေပပဒမေတံ၊ န ဗီဇနာနတာယ အနုပါဒိန္နနာနတာယ ပဋိက္ခေပပဒန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ကမ္မံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – တံတံယောနိခိပနမတ္တံ ကမ္မဿ သာမတ္ထိယံ၊ တံတံယောနိနိယတာ ပန ယေ ဝဏ္ဏဝိသေသာ၊ တေ တံတံယောနိသိဒ္ဓိယာဝ သိဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ တံ ပန ယောနိခိပနကမ္မံ တံတံယောနိဝိသိဋ္ဌ-ဝိသေသာဘိဘူတာယ ပယောဂနိပ္ဖတ္တိယာ၊ အသံမုစ္ဆိတာယ ဧဝ ဝါ ပစ္စယဘူတာယ ဘဝပတ္ထနာယ အဘိသင်္ခတမေဝါတိ ဝိညာတဗ္ဗပစ္စယဝိသေသေန ဝိနာ ဖလဝိသေသာဘာဝတော ဧတံ သမီဟိတကမ္မံ ပတ္ထနာဒီဟိ စ ဘိန္နသတ္တိတံ ဝိသိဋ္ဌသာမတ္ထိယံ ဝါ အာပဇ္ဇိတွာ စက္ခုန္ဒြိယာဒိဝိသိဋ္ဌဖလနိဗ္ဗတ္တကံ ဇာယတိ၊ ဧဝံ ယောနိခိပနတံယောနိနိယတဝိသေသာဝဟတာ ဟောတီတိ။ ထေရေန ဟိ ဗီဇနာနတာ ဝိယ ကမ္မနာနတာပိ ဥပါဒိန္နကနာနတာယ သိယာ နု ခေါ ပစ္စယောတိ စောဒနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပစ္စယဝိသေသဝိသိဋ္ဌာ ကမ္မနာနတာ ပန ပစ္စယောတိ နိစ္ဆိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နာနာဝဏ္ဏာတိ နာနပ္ပကာရဝဏ္ဏာ။ တာလနာဠိကေရာဒီနံ လောကေ အဘိညာတတိဏဇာတိဘာဝတော ဝိသေသေန ဂယှတိ အဘိညာတသောတနယေန။ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏောဝါတိ အဋ္ဌာနပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ၊ ဇာတိယာဝ ဗြာဟ္မဏော ဘဝေယျာတိ ယောဇနာ။ န စ ဂယှတီတိ တိဏရုက္ခာဒီသု ဝိယ ဗြာဟ္မဏေသု ဇာတိနိယတဿ လိင်္ဂဿ အနုပလဗ္ဘနတော၊ ပိဝနဘုဉ္ဇနကထနဟသနာဒိကိရိယာယ ဗြာဟ္မဏဘာဝေန ဧကန္တိကလိင်္ဂနိယတာယ မန္တဇ္ဈေနာဒိံ ဝိနာ အနုပလဗ္ဘနတော စ။ ဝစီဘေဒေနေဝါတိ အာဟစ္စဝစနေနေဝ။

ကီဋေ ပဋင်္ဂေတိအာဒီသု ဇာတိနာနတာ လဗ္ဘတိ အညမညလိင်္ဂဝိသိဋ္ဌတာဒဿနာ။ ကုန္ထာ ကီဋကာ ၊ ခဇ္ဇခါဒကာ ကိပိလ္လိကာ။ ဥပ္ပတိတွာတိ ဥဍ္ဍေတွာ ဥဍ္ဍေတွာ။ ပဋဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝါ ပဋင်္ဂါ၊ န ခုဒ္ဒကပါဏကာ ကီဋာ နာမ။ တေသမ္ပိ ကီဋကာနံ။

ကာဠကာဒယောတိ ကလန္ဒကာဒယော။

ဥဒရံယေဝ နေသံ ပါဒါ ဥဒရေနေဝ သမ္ပဇ္ဇနတော။

သညာပုဗ္ဗကော ဝိဓိ အနိစ္စောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဥဒကေ’’တိ အာဟ ယထာ ‘‘ဝီရဿ ဘာဝေါ ဝီရိယ’’န္တိ။

ပတ္တသမုဒါယေ ပက္ခသဒ္ဒေါတိ ‘‘ပတ္တေဟိ ယန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ အဝယဝဗျတိရေကေန သမုဒါယော အတ္ထိ။

သင်္ခေပေန ဝုတ္တော ‘‘ဇာတိဝသေန နာနာ’’တိအာဒိနာ။ ဧတ္ထ ပဒတ္ထေ ဒုဗ္ဗိညေယျံ နတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓမတ္တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြာယံ ယောဇနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘န ဟိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧဒိသံ သီသံ ဟောတိ၊ ခတ္တိယာနံ ဧဒိသန္တိ နိယမော အတ္ထိ ယထာ ဟတ္ထိအဿမိဂါဒီန’’န္တိ ဣဒမေဝ ဝါကျံ သဗ္ဗတ္ထ နေတဗ္ဗံ။ တံ သံင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။

တဿာတိ ယထာဝုတ္တနိဂမနဝစနဿ အယံ ယောဇနာ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၅၇။ ဝေါကာရန္တိ ဝေါကရဏံ၊ ယေန ဝိသိဋ္ဌတာယ န ဝေါကရီယတိ ဇာတိဘေဒေါတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘နာနတ္တ’’န္တိ။

ဂေါရက္ခာဒိဥပဇီဝနေန အာဇီဝဝိပန္နော၊ ဟိံသာဒိနာ သီလဝိပန္နော၊ နိက္ခိတ္တဝတ္တတာဒိနာ အာစာရဝိပန္နောတိ။ သာမညဇောတနာ ဝိသေသေ နိဝိဋ္ဌာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဂေါရက္ခန္တိ ခေတ္တရက္ခ’’န္တိ။ ‘‘ဂေါတိ ဟိ ပထဝိယာ နာမ’’န္တိ။ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန သိပ္ပံ၊ တတ္ထ ကောသလ္လံ။ ပရေသံ ဤသနဋ္ဌေန ဟိံသနဋ္ဌေန ဣဿော၊ သော အဿ အတ္ထီတိ ဣဿော ယောဓာဇီဝိကော၊ ဣဿဿ ကမ္မံ ပဟရဏံ၊ ဥသုံ သတ္တိဉ္စ နိဿာယ ပဝတ္တာ ဇီဝိကာ ဣဿတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အာဝုဓဇီဝိက’’န္တိ။ ယံ နိဿာယ အဿ ဇီဝိကာ၊ တဒေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဥသုဉ္စ သတ္တိဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဗြဟ္မံ ဝုစ္စတိ ဝေဒေါ၊ တံ အဏတိ ဇာနာတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ ဇာနနဉ္စ ပေါရာဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိဟိတနိယာမေန ဗြာဟ္မဏေဟိ ကတောပသမေန အနုဋ္ဌာနတပေန ယထာ ‘‘အာဇီဝသီလာစာရဝိပန္နော နတ္ထီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကေဟိ လောကိယပဏ္ဍိတေဟိ စ သမ္ပဋိစ္ဆိတော၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇနမေဝါတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဗြာဟ္မဏသမယေန…ပေ… သာဓေတွာ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေတိ ဧဝံ အာဇီဝသီလာစာရဝိပန္နဿ အဗြာဟ္မဏဘာဝေ သတိ န ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ ဂုဏေဟိ ပန အာဇီဝသီလာစာရသမ္ပတ္တိသင်္ခါတေဟိ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂုဏာနံယေဝ ဗြာဟ္မဏဘာဝကရဏတော စတုဝဏ္ဏဝိဘာဂေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ဇာတော ယော သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နတာယ ဂုဏဝါ၊ သော ဝုတ္တလက္ခဏေန နိပ္ပရိယာယတော ဗာဟိတပါပတာယ ဗြာဟ္မဏောတိ အယမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏဘာဝေ ဉာယောတိ၊ ဧဝံ ဉာယံ အတ္ထတော အာပန္နံ ကတွာ။ နန္တိ တမေဝ ယထာဝုတ္တံ ဉာယံ။ ယော ဗြာဟ္မဏဿ သံဝဏ္ဏိတာယာတိ မာတုယာ ဥဘတောသုဇာတတာဒိကုလဝဏ္ဏေန သံဝဏ္ဏိတာယ ပသတ္ထာယ ယထာရူပါယ ဗြာဟ္မဏဿ မာတာ ဘဝိတုံ ယုတ္တာ၊ တထာရူပါယ မာတရိသမ္ဘူတော။ ဧတေန စတုန္နံ ယောနီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိသေသနိဋ္ဌာ ကတာ။ တေနာဟ ‘‘တတြာပိ ဝိသေသေနာ’’တိ။ ဧဝံ သာမညတော ဝိသေသနိဋ္ဌာဝသေန ‘‘ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝ’’န္တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ သာမညဇောတနံ အနာဒိယိတွာ ဝိသေသဇောတနာဝသေနေဝ အတ္ထံ ဝတ္တုံ ‘‘ယာစာယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိသုဒ္ဓဥပ္ပတ္တိမဂ္ဂသင်္ခါတာ ယောနိ ဝုတ္တာတိ အနုပက္ကုဋ္ဌဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓဥပ္ပတ္တိမဂ္ဂသင်္ခါတာ ယာ စာယံ ယောနိ ဝုတ္တာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတောပိ ဇာတသမ္ဘူတတ္တာတိ တတော ယောနိတော ဇာတတ္တာ မာတာပေတ္တိသမ္ပတ္တိတော သမ္ဘူတတ္တာ။

ဝိသိဋ္ဌတ္တာတိ သမုဒါယဘူတာ မနုဿာ ရာဂါဒိနာ ဝိသိဋ္ဌတ္တာ။ ရာဂါဒိနာ သဟ ကိဉ္စနေနာတိ သကိဉ္စနော။ တထေဝ ရာဂါဒိသင်္ခါတေန ပလိဗောဓနဋ္ဌေန သဟ ပလိဗောဓေနာတိ သပလိဗောဓော။ သဗ္ဗဂဟဏပဋိနိဿဂ္ဂေနာတိ ဥပါဒါနသင်္ခါတဿ သဗ္ဗဿ ဂဟဏဿ ပဋိနိဿဇ္ဇနေန။ ယသ္မာ ဗာဟိတပါပေါ အတ္တနော သန္တာနတော ဗဟိကတပါပေါ၊ တသ္မာ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏန္တိ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ဧဝရူပေါ ဧတိဿာ ကထာယ ဥပဒေသော နာနပ္ပကာရတော ဝိဘတ္တော၊ တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၅၈။ ဂဟိတဒဏ္ဍေသူတိ ပရေသံ ဒဏ္ဍေန ဝိဟေဌနံ အနိဓာယ အာဒိန္နဒဏ္ဍေသု။

၄၅၉။ ကိဉ္စိ ဂဟဏန္တိ တဏှာဂါဟာဒီသု ကိဉ္စိ ဂါဟံ။

ယေန ကာမဘဝေန မာနုသကေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ယုဉ္ဇတိ၊ တံ မာနုသကံ ယောဂံ။ ‘‘မာနုသကံ ယောဂ’’န္တိ ဧတ္ထ စ ဧကဒေသံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ ဧသ နယော ‘‘ဒိဗ္ဗယောဂ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ သဗ္ဗယောဂဝိသံယုတ္တန္တိ ပဒဒွယေန ဝုတ္တေဟိ သဗ္ဗကိလေသယောဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ။

ရတိန္တိ အဘိရတိံ အာသတ္တိံ။ ကုသလဘာဝနာယာတိ ကာယဘာဝနာဒိ ကုသလဓမ္မဘာဝနာယ ဥက္ကဏ္ဌိတံ။ ဝီရိယဝန္တန္တိ ဝီရိယသဗ္ဘာဝေန ဝီရံ နိဒ္ဒိသတိ၊ ဝီရဘာဝေါ ဟိ ဝီရိယန္တိ။

သုန္ဒရံ ဌာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ သုန္ဒရာယ ပဋိပတ္တိယာ အရိယပဋိပတ္တိယာ။

နိဗ္ဗတ္တိန္တိ ပရိယောသာနံ။ အတီတေတိ အတီတကောဋ္ဌာသေ။ ကိဉ္စနကာရကောတိ ပလိဗောဓဟေတုဘူတော။

အသေက္ခေ သီလက္ခန္ဓာဒိကေ မဟန္တေ ဂုဏေ။ ပဉ္စန္နံ မာရာနံ ဝိဇိတတ္တာ ဝိဇိတဝိဇယံ။

၄၆၀။ ဣဒံ အဇာနန္တာတိ ‘‘ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဣဒံ လောကသမညာမတ္တန္တိ အဇာနန္တာ။ ယေ ဗြာဟ္မဏေသု နာမဂေါတ္တံ နာမ တတိယံ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသံ ဇနေန္တိ၊ သာဝ နေသံ ဒိဋ္ဌိ။ ကတံ အဘိသင်္ခတန္တိ ပရိကပ္ပနဝသေနေဝ ကတံ ဌပိတံ တဒုပစိတံ၊ န ဟေတုပစ္စယသမာယောဂေန။ သမုစ္စာတိ သမ္မုတိယာ။ ကာ ပန သာ သမ္မုတီတိ အာဟ ‘‘သမညာယာ’’တိ၊ လောကသမညာတေနာတိ အတ္ထော။ သမ္မာ ပန ပရမတ္ထတော အဇာနန္တာနံ နာမဂေါတ္တံ ဧဝံ ကပ္ပေတီတိ အာဟ ‘‘နော စေ’’တိအာဒိ။ တံ ပန အသန္တမ္ပိ ပရမတ္ထတော သန္တတာယေဝ အဘိနိဝိသန္တိ၊ တေသမယံ ဒေါသောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ပကပ္ပိတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝေသေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၃၁)။ အဇာနန္တာ နောတိ ဧတ္ထ နော-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏတ္ထော – ‘‘န နော သမံ အတ္ထိ တထာဂတေနာ’’တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၆။၃) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အဇာနန္တာဝ ဧဝံ ဝဒန္တီ’’တိ။

နိပ္ပရိယာယန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ နိပ္ပရိယာယေန ဥဇုကမေဝါတိ အတ္ထော၊ န ပုဗ္ဗေ ဝိယ ‘‘ယော ဟိ ကောစီ’’တိ ပရိယာယဝသေန။ ‘‘န ဇစ္စာ’’တိ ဂါထာယ ပုဗ္ဗဒ္ဓေန ဇာတိဝါဒံ ပဋိက္ခိပန္တော ပစ္ဆိမဒ္ဓေန ကမ္မဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေန္တော။ တတ္ထာတိ တိဿံ ဂါထာယံ။ ဥပဍ္ဎဂါထာယ ဝိတ္ထာရဏတ္ထန္တိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ အတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတုံ ‘‘ကဿကော ကမ္မုနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပုရိမာယ စတူဟိ ပါဒေဟိ၊ ပစ္ဆိမေ ဒွီဟိ ဒွိန္နမ္ပိ သာဓာရဏတော အတ္ထော ဝိတ္ထာရိတော။ တတ္ထ ကသိကမ္မာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သိပ္ပကမ္မဝါဏိဇာဒိ သင်္ဂဟော။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဓာနဝစနဝိညေယျော ပစ္စယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသဒ္ဒဿ အတ္ထော ပစ္စယုပ္ပန္နာပေက္ခာယ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာ ပစ္စယေန ဧတံ ဟောတီ’’တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၇၀) တံသံဝဏ္ဏနာယဉ္စ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၂။၅၇၀) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမ္မာနာဝမာနာရဟကုလေတိ သမ္မာနာရဟေ ခတ္တိယာဒိကုလေ၊ အဝမာနာရဟေ စဏ္ဍာလာဒိကုလေ ကမ္မဝသေန ဥပပတ္တိ ဟောတိ ကမ္မဿ ဝိပစ္စမာနောကာသကရတာယ ဝိနာ တာဒိသာယ ဥစ္စနီစကုလနိဗ္ဗတ္တိယာ အဘာဝတော။ အဍ္ဎဒလိဒ္ဒတာဒိ အညာပိ ဟီနပဏီတတာ။

ကမ္မုနာတိ စေတ္ထ ယထာ လောကပဇာသတ္တသဒ္ဒေဟိ ဧကော ဧဝတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ သေသသဒ္ဒေဟိပိ၊ အဓိပ္ပာယဝိသေသော ပန တတ္ထ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပုရိမပဒေန စေတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ နာယံ လောကော ဗြဟ္မနိမ္မိတော ကမ္မေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ န ဟိ သန္နိဟိတကာရဏာနံ ဖလာနံ အညေန ဥပ္ပတ္တိဒိဋ္ဌိ ယုဇ္ဇတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ ပဋိသေဓော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာဒီသုဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ လောကဿ ပဌမုပ္ပတ္တိ န ဗြဟ္မုနာတိ ‘‘ကမ္မုနာ ဟိ တာသု တာသူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတိယေန ‘‘အယံ လောကော အာဒိတော ပဘုတိ ပဘဝကမ္မုနာ ဝတ္တတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမေတိ။ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ သူစနဉှိ နိဂမနံ။ တံ ပန နိယမတ္ထံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ကမ္မေနေဝ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ၊ န အညထာ’’တိ ။ စတုတ္ထေန ပဒေန။ ယာယတောတိ ဂစ္ဆတော။ နိဗ္ဗတ္တတောတိ နိဗ္ဗတ္တန္တဿ။ ပဝတ္တတောတိ ပဝတ္တန္တဿ။

ဓုတဓမ္မာ ဝိသေသတော တဏှာယ သန္တတ္တဝသေန ဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘တပေနာတိ ဓုတင်္ဂတပေနာ’’တိ။ မေထုနဝိရတိ ဝိသေသတော ဗြာဟ္မဏာနံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာ ဣဓ ဗြဟ္မစရိယေနာတိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မစရိယေနာတိ မေထုနဝိရတိယာ’’တိ။ ဧတေနာတိ ဣမိနာ ‘‘တပေနာ’’တိအာဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ ဝုတ္တေန။ သေဋ္ဌေနာတိ ဥတ္တမေန။ သံကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ပရိသုဒ္ဓေန။ ဗြဟ္မန္တိ ဗြဟ္မဘာဝံ သေဋ္ဌဘာဝံ။ သော ပနေတ္ထ အတ္ထတော ဗြာဟ္မဏဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ဗြာဟ္မဏဘာဝံ အာဝဟတီ’’တိ။

ဗြဟ္မာ စ သက္ကော စာတိ သက္ကဂရုကာနံ သက္ကော သက္ကေနပိ ဂရုကာတဗ္ဗတော၊ ဗြဟ္မဂရုကာနံ ဗြဟ္မာ ဗြဟ္မုနာပိ ဂရုကာတဗ္ဗတော။ ဝိဇာနတန္တိ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏဿ ဝိသေသံ ဇာနန္တာနံ ဝိညူနံ။ အဝိညုနော ဟိ အပ္ပမာဏံ။ တေနာဟ – ‘‘ပဏ္ဍိတာန’’န္တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဝါသေဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၉။ သုဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆၂။ တုဒိသညာတော ဂါမော နိဂမော ဧတဿာတိ တောဒေယျော၊ တဿ အတ္တဇော တောဒေယျပုတ္တောတိ အာဟ ‘‘တုဒိဂါမာ’’တိအာဒိ။ အာရာဓကောတိ သံရာဓကော။ ဓမ္မနိသန္တိ ယသ္မာ သမ္ပာဒနေန ပရိပူရဏေန ဣစ္ဆိတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္ပာဒကော ပရိပူရကော’’တိ။ ဉာယတိ နိစ္ဆယေန ဂမေတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဝါ ဉာယတိ ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ ဧတေနာတိ ဉာယော၊ တတော ဧတဿ သမ္ပာဒကဟေတုဘာဝတော ဉာယော ဓမ္မော အရိယမဂ္ဂေါ တံ ဉာယံ ဓမ္မံ။ တေနာဟ ‘‘ကာရဏဓမ္မ’’န္တိ။ အနဝဇ္ဇန္တိ အဝဇ္ဇပဋိပက္ခံ။

၄၆၃။ ဝဋ္ဋစာရကတော နိယျာတီတိ နိယျာနိကံ ဤကာရဿ ရဿတ္တံ ယ-ကာရဿ စ က-ကာရံ ကတွာ။ နိယျာနေ ဝါ နိယုတ္တံ၊ နိယျာနံ သီလန္တိ ဝါ နိယျာနိကံ၊ တပ္ပဋိပက္ခတော အနိယျာနိကံ။ သာ ပန အတ္ထတော အကုသလကိရိယာတိ အာဟ ‘‘အကုသလပဋိပဒ’’န္တိ။

ဗဟုဘာဝဝါစကော ဣဓ မဟာသဒ္ဒေါ ‘‘မဟာဇနော’’တိအာဒီသုဝိယာတိ အာဟ ‘‘မဟန္တေဟိ ဗဟူဟီ’’တိ။ အတ္ထောတိ ပယောဇနံ။ မဟန္တာနီတိ ဗဟုလာနိ။ ကိစ္စာနီတိ ကာတဗ္ဗာနိ။ အဓိကရဏာနီတိ အဓိကာရဇီဝိကာရူပါနိ။ ဃရာဝါသကမ္မမေဝ ပဉ္စဗလိကရဏဒသအတ္ထဋ္ဌာနဘာဝတော လောကယာတြာယ စ သမ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော ဇီဝိတဝုတ္တိယာ ဝါ ဟေတုဘာဝတော ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနံ။

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄)၊

ဂါထာယ ဝုတ္တနယေန စူဠန္တေဝါသိကဿ ဝိယ။

၄၆၄။ အယောနိသော ပဝတ္တိတံ ဝါဏိဇ္ဇကမ္မံ ဝိယ အပါယဘူတံ ကသိကမ္မံ နိဒဿနဘာဝေ ဌပေတွာ အယောနိသောမနသိကရဏဝသေန ပဝတ္တံ ဃရာဝါသကိစ္စံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ယထာ ကသိ…ပေ… ဧဝံ ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနမ္ပီ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသီတိ သော ကိရ ဗဟူ ဗြာဟ္မဏေ ဓနံ ဒတွာ ယညံ ကာရေသိ။ ဥပရီတိ ‘‘ဥပရိ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝဒေဟီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေဟိ အတ္တနော သမယေန အာစိက္ခာပိတောပိ ယထာ ဥပဋ္ဌိတမေဝ ကထေတွာ ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အထ ဗြာဟ္မဏာ – ‘‘ဣမိနာ အမှာကံ ယညေ ဒေါသော ဒိန္နော’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ကဠေဝရံ သုသာနံ နေတုံ နာဒံသု။ အထဿ ဉာတကေဟိ သဟဿေ ဒိန္နေ တံ သဟဿံ ဂဟေတွာ ဂေဟတော နီဟရိတုံ အဒံသု။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဆတ္တိံသ ဣတ္ထိယော ‘‘ဧကာ ဝတ္ထံ အဒါသိ၊ ဧကာ ဂန္ဓံ၊ ဧကာ သုမနမာလ’’န္တိအာဒိနာ တံ တံ ဒါနမယံ ပုညံ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပရိစာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု သဟဿအစ္ဆရာပရိဝါရိကာ၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဝေဇယန္တရထံ ပေသေတွာ ပက္ကောသာပိတေန ဂုတ္တိလာစရိယဘူတေန မဟာဗောဓိသတ္တေန ပုစ္ဆိတာ တံ တံ အတ္တနာ ကတံ ပုညံ ဗျာကရိံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သကလာယ ဂုတ္တိလဝိမာနကထာယ ဒီပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဝဏိဇ္ဇကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇမာနန္တိ ဧတ္ထ တဿ ဝိပဇ္ဇမာနာကာရော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော။ ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတီတိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။ သီလေသု အပရိပူရကာရိနောတိအာဒိ တဿ ဝိပဇ္ဇနာကာရဒဿနံ။ ဈာနာဒိသုခန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဘိညာဝိပဿနာဒိသုခဿ ဝိယ သဗြဟ္မစာရီဟိ သဒ္ဓိံ သီလသမ္ပဒါဒိသုခဿ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရဟတ္တမ္ပိ ပါပုဏာတိ ပဂေဝ သေက္ခပုထုဇ္ဇနသမ္ပတ္တိယောတိ အဓိပ္ပာယော။

စာဂသီသေနာတိ ပဓာနဘူတေန စာဂေန ဒါနေန တံ အဝဿယံ ကတွာ။ ဧတ္ထ တေ န ကောစိ အဖာသုကဘာဝေါတိ။ ဥဇုကံ ကတွာ အဝိရုဒ္ဓံ ကတွာ၊ သမ္ပယောဇေတွာတိ အတ္ထော။ တပစရိယန္တိ အဂ္ဂိပရိစရဏံ၊ တပစရိယဉ္စ ဗြဟ္မစရိယဂ္ဂဟဏာ ဒုဋ္ဌုလ္လဘာဝတော။

၄၆၆။ အဇာနနဘာဝန္တိ အသဗ္ဗညုဘာဝံ။ ဘဂဝတော ပန သဗ္ဗညုဘာဝေါ သဒေဝကေ လောကေ ဇလတလေ ပက္ခိတ္တတေလံ ဝိယ ပတ္ထရိတွာ ဌိတော၊ န မေ ဣဒံ ပတိရူပံ၊ တတော ပရိဝတ္တိဿာမီတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏော၊ ဘော၊ ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပစ္စာဟရိတုံ ပဋိပက္ခေန အပဟရိတုံ။ သေတပေါက္ခရသဒိသောတိ ပုဏ္ဍရီကပတ္တသဒိသဝဏ္ဏော။ သုဝဋ္ဋိတာတိ ဝဋ္ဋဘာဝယုတ္တဋ္ဌာနေ သုဝဋ္ဋာ။ နာမကံယေဝါတိ နာမမတ္တမေဝ ဝစနမတ္တမေဝ။ တထာဘူတာနံ ဘာဝဿပိ အဘာဝေန နိဟီနံ နာမ ဟောတိ၊ နာမ-သဒ္ဒေါ နိဟီနပရိယာယော။ တေနာဟ – ‘‘လာမကံယေဝါ’’တိ။

၄၆၇။ ကတမာ ဝါစာ တေသံ သေယျောတိ တေသံ စင်္ကိယာဒီနံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝုစ္စမာနဝိဘာဂါသု ဝါစာသု ကတမာ ဝါစာ သေယျောတိ။ ‘‘သေယျာ’’တိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ။ သမ္မုတိယာတိ အဝိလင်္ဃိတသာဓုမရိယာဒါယ လောကသမ္မုတိယာ။ တေနာဟ ‘‘လောကဝေါဟာရေနာ’’တိ။ မန္တာတိ မန္တာသင်္ခါတာယ ပညာယ မန္တေတွာ ဇာနိတွာ။ တေနာဟ ‘‘တုလယိတွာ’’တိ။ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဟေတုသဉှိတံ။ တံ ပန ဧကံသတော ယုတ္တိယုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ကာရဏနိဿိတ’’န္တိ။ အာဝုတောတိအာဒီသု အာဒိတော အဘိမုခံ ဉာဏဂတိယာ ဝိဗန္ဓနေန အာဝုတော၊ အာဝရိယေန ဝိသေသတော ဉာဏဂတိယာ နိဗန္ဓနေန နိဝုတော၊ ဧဝံ ဩဖုဋော ပလိဂုဏ္ဌိတော။ ပရိယောနဒ္ဓါတိ သမန္တတော ဩနဒ္ဓါ ဆာဒိတော။ တေနာဟ ‘‘ပလိဝေဌိတော’’တိ။

၄၆၈။ သစေ ဧတံ ကာရဏမတ္ထီတိ ‘‘နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနော အဂ္ဂိ ဇလတီ’’တိ ဧတံ ကာရဏံ သစေ အတ္ထိ ယဒိ သိယာ၊ သော အပရော တိဏကဋ္ဌုပါဒါနော အဂ္ဂိ ယဒိ ဘဝေယျ။ သဒေါသော သာဒီနဝေါ သပရိက္ကိလေသော။ ပရိသုဒ္ဓါတိ ဥပက္ကိလေသာဘာဝေန သဗ္ဗသော သုဒ္ဓါ။ ဇာတိ အာဒီနံ အဘာဝေနာတိ ဇာတိပစ္စယာနံ ကမ္မကိလေသာနံ နိဂ္ဂမေန။

၄၆၉။ နနိစ္စလာ တိဋ္ဌန္တီတိ တတ္ထ ပက္ခိပိတဗ္ဗဿ လဗ္ဘမာနတ္တာ ယထာပညတ္တံ ဟုတွာ နိစ္စလာ အကမ္ပိယာ န တိဋ္ဌန္တိ။ တံ ဒေါသံ တံ ဦနတာဒေါသံ။

အညသ္မိံ အသတီတိ အတ္ထဘဉ္ဇကမုသာဝါဒေ အသတိ။ သော ဟိ အတ္တနော သန္တကဿ အဒါတုကာမတာဒိဝသေန ပဝတ္တဿ အကမ္မပထပ္ပတ္တဿ မုသာဝါဒဘာဝဿ ဝိပရီတော အညော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ တထာ ဟိ ဣတရော ယေဘုယျေန ဝဠဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဝေါဟရိတဗ္ဗတော ဝဠဉ္ဇကမုသာဝါဒေါတိ အာဟ။ န ကဒါစိ မုသာဝါဒီတိ ဒွေ ကထာ န ကထေန္တိ။ ဗာဟိရကာနံ အနဝဇ္ဇတပသမ္မတာယပိ နိဿိတောတိ ဝတ္တုံ အာဟ ‘‘သီလဝါ တပနိဿိတကော ဟောတိ’’တိ။ ဝိဝဋမုခါ မန္တဇ္ဈေနမဏ္ဍိတာ သဗ္ဗသော သဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ၊ န ဣတရေတိ အာဟ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နိစ္စံ သဇ္ဈာယန္တီ’’တိ။

၄၇၀။ စိရံ နိက္ခန္တောတိ နိဂ္ဂတော ဟုတွာ စိရကာလေ။ န သဗ္ဗသော ပစ္စက္ခာ ဟောန္တိ သတိသမ္မောဟတော မဂ္ဂါနဉ္စ အညထာ ကရဏတော။ စိရာယိတတ္တန္တိ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ ကထနဿ စိရာယနံ။ ဝိတ္ထာယိတတ္တန္တိ အသပ္ပဋိဘာနံ။ တံ ပန သဥပမာဟ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဗလသမ္ပန္နောတိ ကာယဗလေန သမန္နာဂတော။ ပမာဏကတံ ကမ္မံ နာမ ပမာဏကရာနံ ရာဂါဒိကိလေသာနံ အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ‘‘ပမာဏကတံ ကမ္မံ နာမ ကာမာဝစရ’’န္တိ အာဟ၊ တေသံ ပန ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပမာဏကတံ ကမ္မံ နာမ ရူပါရူပါဝစရ’’န္တိ။ တတ္ထာပိ ဝိသေသတော အပ္ပမညာဘာဝနာ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘တေသုပီ’’တိအာဒိ။ နိရီဟကတ္တာ ယထာ အပ္ပမာဏသမညာ လဗ္ဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပမာဏံ…ပေ… ဝုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ န ဩဟီယတိ န တိဋ္ဌတီတိ ကတူပစိတမ္ပိ ကာမာဝစရကမ္မံ ယထာဓိဂတေ မဟဂ္ဂတဇ္ဈာနေ အပရိဟီနေ တံ အဘိဘဝိတွာ အာသီဒေတွာ ပဿေ ဩဟီယကံ ကတွာ ပဋိသန္ဓိံ ဒါတုံ သမတ္ထဘာဝေန န တိဋ္ဌတိ။ လဂ္ဂိတုန္တိ အာဝရိတုံ ။ ဌာတုန္တိ ပတိဋ္ဌာတုံ။ ဖရိတွာတိ ပဋိပ္ဖရိတွာ။ ပရိယာဒိယိတွာတိ တဿ သာမတ္ထိယံ ခေပေတွာ။ ကမ္မဿ ပရိယာဒိယနံ နာမ ဝိပါကုပ္ပာဒဗန္ဓနမေဝါတိ အာဟ – ‘‘တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သုဘသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၀။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၇၃။ အဘိပ္ပသန္နာတိ အဘိသမေစ္စ ပသန္နာ။ တေနာဟ – ‘‘အဝေစ္စပ္ပသာဒဝသေန ပသန္နာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏီ ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာယ ‘‘တုယှံ ဒေယျဓမ္မံ ရုစ္စနကဋ္ဌာနေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ မဂ္ဂေနေဝ ဟိဿာ မစ္ဆရိယဿ ပဟီနတ္တာ ဗုဒ္ဓပက္ခဗြာဟ္မဏပက္ခဝသေန ဥဘတောပက္ခိကာ။

ကိံသူတိ ကိန္တိ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ဆေတွာ အနာဒိယိတွာ ဝိနာသေတွာ။ သုခံ သေတီတိ စိတ္တသန္တာပါဘာဝေန သုခေန သုပတိ။ န သောစတီတိ တတော ဧဝ သောကံ နာမ ဝိနာသေတိ။ ကောဓန္တိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏံ ကောဓံ။ ဆေတွာ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ။ သုခံ သေတီတိ ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဍယှမာနတ္တာ သုခံ သုပတိ။ ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿတ္တာ န သောစတိ။ ဝိသမူလဿာတိ ဒုက္ခဝိပါကဿ။ မဓုရဂ္ဂဿာတိ အက္ကောသကဿ ပစ္စက္ကောသနေန၊ ပဟာရကဿ ပဋိပ္ပဟရဏေန ယံ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယေဝ ‘‘မဓုရဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ပရိယောသာနံ ‘‘အဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အရိယာတိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ။

ပဉှံ ကထေသီတိ ဗြာဟ္မဏော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော လောကပူဇိတော၊ န သက္ကာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝတွာ သန္တဇ္ဇေတုံ၊ ဧကံ သဏှပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ သော ဧကံ ပုစ္ဆာဂါထံ အဘိသင်္ခရိတွာ ‘‘သစေ အသုကဿ နာမ ဝဓံ ရောစေမီတိ ဝက္ခတိ၊ ယေ တုယှံ န ရုစ္စန္တိ၊ တေ မာရေတုကာမောသိ၊ လောကဝဓာယ ဥပ္ပန္နော ကိံ တုယှံ သမဏဘာဝေနာတိ နိဂ္ဂဟေဿာမိ။ သစေ န ကဿစိ ဝဓံ ရောစေမီတိ ဝက္ခတိ၊ အထ နံ တွံ ရာဂါဒီနမ္ပိ ဝဓံ န ဣစ္ဆသိ၊ တသ္မာ သမဏော ဟုတွာ အာဟိဏ္ဍသီတိ နိဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ဣမံ ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော နေဝ ဂိလိတုံ န ဥဂ္ဂိလိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေတွာ ဣမံ ပယှံ ပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ကထေသိ။ သော ပဉှဗျာကရဏေန အာရာဓိတစိတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ တံ ပဗ္ဗာဇေသိ၊ သော ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။

အဝဘူတာတိ အဓောဘူတာ။ အဓောဘာဝေါ သတ္တာနံ အဝဍ္ဎိ အဝမင်္ဂလန္တိ အာဟ – ‘‘အဝဍ္ဎိဘူတာ အဝမင်္ဂလဘူတာယေဝါ’’တိ။ ပရိဘူတာတိ ပရိဘဝပ္ပတ္တာ။ ဝိဇ္ဇမာနာနန္တိ ပါဠိယံ အနာဒရေ သာမိဝစနန္တိ တဒတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိဇ္ဇမာနေသူ’’တိအာဟ။ ပကဋ္ဌံ၊ ပဝဍ္ဎံ ဝါ ဉာဏန္တိ ပညာဏန္တိ ဘဂဝတော ဉာဏံ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တံ။

၄၇၄။ အဘိဇာနိတွာတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနိတွာ။ ဝေါသိတဝေါသာနာတိ ကတကရဏီယတာယ သဗ္ဗသော ပရိသောသိတနိဋ္ဌာ။ ပါရမိသင်္ခါတန္တိ ပရမုက္ကံသဘာဝတော ပါရမီတိ သင်္ခါတံ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာနံ ပါရဘူတ’’န္တိ။ ဗြဟ္မစရိယဿာတိ သာသနဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတံ။ တေနာဟ ‘‘ဥပ္ပာဒကာ ဇနကာ’’တိ။ ‘‘ဣဒမေဝံ ဘဝိဿတိ ဣဒမေဝ’’န္တိ တက္ကနံ တက္ကော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ တက္ကီ။ ယသ္မာ သော တံ တံ ဝတ္ထုံ တထာ တထာ တက္ကိတွာ ဂဏှတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တက္ကဂါဟီ’’တိ။ ဝီမံသနသီလော ဝီမံသီ ပစ္စက္ခဘူတမတ္ထံ ဝီမံသနဘူတာယ ပညာယ ကေဝလံ ဝီမံသနတော။ တေနာဟ ‘‘ပညာစာရံ စရာပေတွာ ဧဝံဝါဒီ’’တိ။ ယထာဝုတ္တတက္ကီဝီမံသီဘာဝေန တက္ကပရိယာဟတံ ဝီမံသာနုစရိတံ သယံပဋိဘာနံ ဧဝမေတန္တိ ဝတွာ။

၄၈၅။ အဋ္ဌိတပဓာနဝတန္တိ အညတ္ထ ကိသ္မိဉ္စိ ပုဂ္ဂလေ အဋ္ဌိတပဓာနဝတံ အနညသာဓာရဏံ ဘောတော ဂေါတမဿ ပဓာနံ အဟောသိ။ သပ္ပုရိသပဓာနဝတံ အဟောသိ သပ္ပုရိသပဓာနဝတာဓိဂတာနံ ဧတာဒိသာနံ အရဟတံ အစ္ဆရိယပုဂ္ဂလာနံယေဝ အာဝေဏိကပဓာနဝတံ အဟောသိ။ အဇာနန္တောဝ ပကာသေတီတိ အယံ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ သယံ ပစ္စက္ခတော အဇာနန္တော ဧဝ ကေဝလံ သဒ္ဒံ ဥပ္ပာဒေတွာဝ ပကာသေသီတိ သညာယ အာဟ။ အဇာနနဘာဝေ သန္တေတိ ဣမေ အဓိဒေဝါတိ ပစ္စက္ခတော ဇာနနေ အသတိ။ ပဏ္ဍိတေန မနုဿေနာတိ လောကဝေါဟာရကုသလေန မနုဿေန၊ တွံ ပန လောကဝေါဟာရေပိ အကုသလော။ ဝစနတ္ထဉှိ အဇာနန္တော ယံ ကိဉ္စိ ဝဒတိ။ ဥစ္စေန သမ္မတန္တိ ဥစ္စံ သုပါကဋံ သဗ္ဗသော တရုဏဒါရကေဟိပိ သမ္မတံ။ ဉာတမေတံ ယဒိဒံ အတ္ထိ ဒေဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘သုသုဒါရကာပီ’’တိအာဒိ။ ဒေဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝါ။ အဓိဒေဝါ နာမ သမ္မုတိဒေဝေဟိ အဓိကဒေဝါတိ ကတွာ၊ တဒညေ စ မနုဿေ အဓိကဘာဝေ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသဋီကာ သမတ္တာ။