📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

မဇ္ဈိမနိကာယေ

ဥပရိပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ

၁။ ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ

၁။ ဒေဝဒဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဒေဝဒဟသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေဝဒဟံ နာမာတိ ဒေဝါ ဝုစ္စန္တိ ရာဇာနော၊ တတ္ထ စ သကျရာဇူနံ မင်္ဂလပေါက္ခရဏီ အဟောသိ ပါသာဒိကာ အာရက္ခသမ္ပန္နာ၊ သာ ဒေဝါနံ ဒဟတ္တာ ‘‘ဒေဝဒဟ’’န္တိ ပညာယိတ္ထ။ တဒုပါဒါယ သောပိ နိဂမော ဒေဝဒဟန္တွေဝ သင်္ခံ ဂတော။ ဘဂဝါ တံ နိဂမံ နိဿာယ လုမ္ဗိနိဝနေ ဝိဟရတိ။ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတူတိ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မပစ္စယာ။ ဣမိနာ ကမ္မဝေဒနဉ္စ ကိရိယဝေဒနဉ္စ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကံ ဝိပါကဝေဒနမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ ဝါဒိနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဂဏ္ဌာတိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေ အနိယမေတွာ ဝုတ္တံ နိယမေတွာ ဒဿေတိ။

အဟုဝမှေဝမယန္တိ ဣဒံ ဘဂဝါ တေသံ အဇာနနဘာဝံ ဇာနန္တောဝ ကေဝလံ ကလိသာသနံ အာရောပေတုကာမော ပုစ္ဆတိ။ ယေ ဟိ ‘‘မယံ အဟုဝမှာ’’တိပိ န ဇာနန္တိ၊ တေ ကထံ ကမ္မဿ ကတဘာဝံ ဝါ အကတဘာဝံ ဝါ ဇာနိဿန္တိ။ ဥတ္တရိပုစ္ဆာယပိ ဧသေဝ နယော။

၂။ ဧဝံ သန္တေတိ စူဠဒုက္ခက္ခန္ဓေ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၉-၁၈၀) မဟာနိဂဏ္ဌဿ ဝစနေ သစ္စေ သန္တေတိ အတ္ထော၊ ဣဓ ပန ဧတ္တကဿ ဌာနဿ တုမှာကံ အဇာနနဘာဝေ သန္တေတိ အတ္ထော။ န ကလ္လန္တိ န ယုတ္တံ။

၃။ ဂါဠှူပလေပနေနာတိ ဗဟလူပလေပနေန၊ ပုနပ္ပုနံ ဝိသရဉ္ဇိတေန၊ န ပန ခလိယာ လိတ္တေန ဝိယ။ ဧသနိယာတိ ဧသနိသလာကာယ အန္တမသော နန္တကဝဋ္ဋိယာပိ။ ဧသေယျာတိ ဂမ္ဘီရံ ဝါ ဥတ္တာနံ ဝါတိ ဝီမံသေယျ။ အဂဒင်္ဂါရန္တိ ဈာမဟရီတကဿ ဝါ အာမလကဿ ဝါ စုဏ္ဏံ။ ဩဒဟေယျာတိ ပက္ခိပေယျ။ အရောဂေါတိအာဒိ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၁၃) ဝုတ္တမေဝ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ၊ သလ္လေန ဝိဒ္ဓဿ ဟိ ဝိဒ္ဓကာလေ ဝေဒနာယ ပါကဋကာလော ဝိယ ဣမေသံ ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ အဟုဝမှာ ဝါ နော ဝါ၊ ပါပကမ္မံ အကရမှာ ဝါ နော ဝါ၊ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပံ ကရမှာ’’တိ ဇာနနကာလော သိယာ။ ဝဏမုခဿ ပရိကန္တနာဒီသု စတူသု ကာလေသု ဝေဒနာယ ပါကဋကာလော ဝိယ ‘‘ဧတ္တကံ ဝါ နော ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ၊ ဧတ္တကေ ဝါ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗမေဝ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတိ၊ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌိတာ နာမ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဇာနနကာလော သိယာ။ အပရဘာဂေ ဖာသုဘာဝဇာနနကာလော ဝိယ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ဇာနနကာလော သိယာ။ ဧဝမေတ္ထ ဧကာယ ဥပမာယ တယော အတ္ထာ၊ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဧကော အတ္ထော ပရိဒီပိတော။

၄။ ဣမေ ပန တတော ဧကမ္ပိ န ဇာနန္တိ၊ ဝိရဇ္ဈိတွာ ဂတေ သလ္လေ အဝိဒ္ဓါဝ ‘‘ဝိဒ္ဓါသိ မယာ’’တိ ပစ္စတ္ထိကဿ ဝစနပ္ပမာဏေနေဝ ‘‘ဝိဒ္ဓါသ္မီ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒုက္ခပ္ပတ္တပုရိသော ဝိယ ကေဝလံ မဟာနိဂဏ္ဌဿ ဝစနပ္ပမာဏေန သဗ္ဗမေတံ သဒ္ဒဟန္တာ ဧဝံ သလ္လောပမာယ ဘဂဝတာ နိဂ္ဂဟိတာ ပစ္စာဟရိတုံ အသက္ကောန္တာ ယထာ နာမ ဒုဗ္ဗလော သုနခေါ မိဂံ ဥဋ္ဌာပေတွာ သာမိကဿ အဘိမုခံ ကရိတွာ အတ္တနာ ဩသက္ကတိ၊ ဧဝံ မဟာနိဂဏ္ဌဿ မတ္ထကေ ဝါဒံ ပက္ခိပန္တာ နိဂဏ္ဌော၊ အာဝုသောတိအာဒီမာဟံသု။

၅။ အထ နေ ဘဂဝါ သာစရိယကေ နိဂ္ဂဏှန္တော ပဉ္စ ခေါ ဣမေတိအာဒိမာဟ။ တတြာယသ္မန္တာနန္တိ တေသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု အာယသ္မန္တာနံ။ ကာ အတီတံသေ သတ္ထရိ သဒ္ဓါတိ အတီတံသဝါဒိမှိ သတ္ထရိ ကာ သဒ္ဓါ။ ယာ အတီတဝါဒံ သဒ္ဒဟန္တာနံ တုမှာကံ မဟာနိဂဏ္ဌဿ သဒ္ဓါ၊ သာ ကတမာ? ကိံ ဘူတတ္ထာ အဘူတတ္ထာ၊ ဘူတဝိပါကာ အဘူတဝိပါကာတိ ပုစ္ဆတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဟဓမ္မိကန္တိ သဟေတုကံ သကာရဏံ။ ဝါဒပဋိဟာရန္တိ ပစ္စာဂမနကဝါဒံ။ ဧတ္တာဝတာ တေသံ ‘‘အပနေထ သဒ္ဓံ၊ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာ ဧသာ’’တိ သဒ္ဓါဆေဒကဝါဒံ နာမ ဒဿေတိ။

၆။ အဝိဇ္ဇာ အညာဏာတိ အဝိဇ္ဇာယ အညာဏေန။ သမ္မောဟာတိ သမ္မောဟေန။ ဝိပစ္စေထာတိ ဝိပရီတတော သဒ္ဒဟထ၊ ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟံ ဝါ ဂဏှထာတိ အတ္ထော။

၇။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယကံ။ ဥပက္ကမေနာတိ ပယောဂေန။ ပဓာနေနာတိ ဝီရိယေန။ သမ္ပရာယဝေဒနီယန္တိ ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကဒါယကံ။ သုခဝေဒနီယန္တိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဝိပါကဒါယကံ ကုသလကမ္မံ။ ဝိပရီတံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ။ ပရိပက္ကဝေဒနီယန္တိ ပရိပက္ကေ နိပ္ဖန္နေ အတ္တဘာဝေ ဝေဒနီယံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။ အပရိပက္ကဝေဒနီယန္တိ အပရိပက္ကေ အတ္တဘာဝေ ဝေဒနီယံ၊ သမ္ပရာယဝေဒနီယဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။ ဧဝံ သန္တေပိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော – ယံ ပဌမဝယေ ကတံ ပဌမဝယေ ဝါ မဇ္ဈိမဝယေ ဝါ ပစ္ဆိမဝယေ ဝါ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ မဇ္ဈိမဝယေ ကတံ မဇ္ဈိမဝယေ ဝါ ပစ္ဆိမဝယေ ဝါ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ ပစ္ဆိမဝယေ ကတံ တတ္ထေဝ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ နာမ။ ယံ ပန သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ တံ ပရိပက္ကဝေဒနီယံ နာမ။ တံ ကုသလမ္ပိ ဟောတိ အကုသလမ္ပိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ပုဏ္ဏော နာမ ကိရ ဒုဂ္ဂတမနုဿော ရာဇဂဟေ သုမနသေဋ္ဌိံ နိဿာယ ဝသတိ။ တမေနံ ဧကဒိဝသံ နဂရမှိ နက္ခတ္တေ သင်္ဃုဋ္ဌေ သေဋ္ဌိ အာဟ – ‘‘သစေ အဇ္ဇ ကသိဿသိ၊ ဒွေ စ ဂေါဏေ နင်္ဂလဉ္စ လဘိဿသိ။ ကိံ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿသိ၊ ကသိဿသီ’’တိ။ ကိံ မေ နက္ခတ္တေန၊ ကသိဿာမီတိ? တေန ဟိ ယေ ဂေါဏေ ဣစ္ဆသိ၊ တေ ဂဟေတွာ ကသာဟီတိ။ သော ကသိတုံ ဂတော။ တံ ဒိဝသံ သာရိပုတ္တတ္ထေရော နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ကဿ သင်္ဂဟံ ကရောမီ’’တိ? အာဝဇ္ဇန္တော ပုဏ္ဏံ ဒိသွာ ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ တဿ ကသနဋ္ဌာနံ ဂတော။ ပုဏ္ဏော ကသိံ ဌပေတွာ ထေရဿ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒတွာ မုခေါဒကံ အဒါသိ။ ထေရော သရီရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ကမ္မန္တဿ အဝိဒူရေ နိသီဒိ ဘတ္တာဘိဟာရံ ဩလောကေန္တော။ အထဿ ဘရိယံ ဘတ္တံ အာဟရန္တိံ ဒိသွာ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။

သာ သာမိကဿ အာဟဋဘတ္တံ ထေရဿ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ပုန ဂန္တွာ အညံ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ ဒိဝါ အဂမာသိ။ ပုဏ္ဏော ဧကဝါရံ ကသိတွာ နိသီဒိ။ သာပိ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တီ အာဟ – ‘‘သာမိ ပါတောဝ တေ ဘတ္တံ အာဟရိယိတ္ထ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ပန သာရိပုတ္တတ္ထေရံ ဒိသွာ တံ တဿ ဒတွာ အညံ ပစိတွာ အာဟရန္တိယာ မေ ဥဿူရော ဇာတော၊ မာ ကုဇ္ဈိ သာမီ’’တိ။ ဘဒ္ဒကံ တေ ဘဒ္ဒေ ကတံ၊ မယာ ထေရဿ ပါတောဝ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ မုခေါဒကဉ္စ ဒိန္နံ၊ အမှာကံယေဝါနေန ပိဏ္ဍပါတောပိ ပရိဘုတ္တော၊ အဇ္ဇ ထေရေန ကတသမဏဓမ္မဿ မယံ ဘာဂိနော ဇာတာတိ စိတ္တံ ပသာဒေသိ။ ဧကဝါရံ ကသိတဋ္ဌာနံ သုဝဏ္ဏမေဝ အဟောသိ။ သော ဘုဉ္ဇိတွာ ကသိတဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော ဝိဇ္ဇောတမာနံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ယဋ္ဌိယာ ပဟရိတွာ ရတ္တသုဝဏ္ဏဘာဝံ ဇာနိတွာ ‘‘ရညော အကထေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ သဗ္ဗံ သကဋေဟိ အာဟရာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ရာသိံ ကာရေတွာ ‘‘ကဿိမသ္မိံ နဂရေ ဧတ္တကံ သုဝဏ္ဏံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကဿစိ နတ္ထီတိ စ ဝုတ္တေ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနမဿ အဒါသိ။ သော ပုဏ္ဏသေဋ္ဌိ နာမ ဇာတော။

အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – တသ္မိံယေဝ ရာဇဂဟေ ကာဠဝေဠိယော နာမ ဒုဂ္ဂတော အတ္ထိ။ တဿ ဘရိယာ ပဏ္ဏမ္ဗိလယာဂုံ ပစိ။ မဟာကဿပတ္ထေရော နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ကဿ သင်္ဂဟံ ကရောမီ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော တံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗံ တတ္ထ ပက္ခိပိတွာ ထေရဿ အဒါသိ၊ ထေရော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဥပနာမေသိ။ သတ္ထာ အတ္တနော ယာပနမတ္တံ ဂဏှိ၊ သေသံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဟောသိ။ ကာဠဝဠိယောပိ တံ ဌာနံ ပတ္တော စူဠကံ လဘိ။ မဟာကဿပေါ သတ္ထာရံ ကာဠဝဠိယဿ ဝိပါကံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ သေဋ္ဌိစ္ဆတ္တံ လဘိဿတီ’’တိ အာဟ။ ကာဠဝဠိယော တံ ကထံ သုတွာ ဂန္တွာ ဘရိယာယ အာရောစေသိ။

တဒါ စ ရာဇာ နဂရံ အနုသဉ္စရန္တော ဗဟိနဂရေ ဇီဝသူလေ နိသိန္နံ ပုရိသံ အဒ္ဒသ။ ပုရိသော ရာဇာနံ ဒိသွာ ဥစ္စာသဒ္ဒံ အကာသိ ‘‘တုမှာကံ မေ ဘုဉ္ဇနဘတ္တံ ပဟိဏထ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ သာယမာသဘတ္တေ ဥပနီတေ သရိတွာ ‘‘ဣမံ ဟရိတုံ သမတ္ထံ ဇာနာထာ’’တိ အာဟ၊ နဂရေ သဟဿဘဏ္ဍိကံ စာရေသုံ။ တတိယဝါရေ ကာဠဝဠိယဿ ဘရိယာ အဂ္ဂဟေသိ ။ အထ နံ ရညော ဒဿေသုံ၊ သာ ပုရိသဝေသံ ဂဟေတွာ ပဉ္စာဝုဓသန္နဒ္ဓါ ဘတ္တပါတိံ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမိ။ ဗဟိနဂရေ တာလေ အဓိဝတ္ထော ဒီဃတာလော နာမ ယက္ခော တံ ရုက္ခမူလေန ဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌ ဘက္ခောသိ မေ’’တိ အာဟ။ နာဟံ တဝ ဘက္ခော၊ ရာဇဒူတော အဟန္တိ။ ကတ္ထ ဂစ္ဆသီတိ။ ဇီဝသူလေ နိသိန္နဿ ပုရိသဿ သန္တိကန္တိ။ မမပိ ဧကံ သာသနံ ဟရိတုံ သက္ခိဿသီတိ။ အာမ သက္ခိဿာမီတိ။ ‘‘ဒီဃတာလဿ ဘရိယာ သုမနဒေဝရာဇဓီတာ ကာဠီ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ’’တိ အာရောစေယျာသိ။ ဣမသ္မိံ တာလမူလေ သတ္တ နိဓိကုမ္ဘိယော အတ္ထိ၊ တာ တွံ ဂဏှေယျာသီတိ။ သာ ‘‘ဒီဃတာလဿ ဘရိယာ သုမနဒေဝရာဇဓီတာ ကာဠီ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တီ အဂမာသိ။

သုမနဒေဝေါ ယက္ခသမာဂမေ နိသိန္နော သုတွာ ‘‘ဧကော မနုဿော အမှာကံ ပိယပဝတ္တိံ အာဟရတိ၊ ပက္ကောသထ န’’န္တိ သာသနံ သုတွာ ပသန္နော ‘‘ဣမဿ ရုက္ခဿ ပရိမဏ္ဍလစ္ဆာယာယ ဖရဏဋ္ဌာနေ နိဓိကုမ္ဘိယော တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ ဇီဝသူလေ နိသိန္နပုရိသော ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ မုခပုဉ္ဆနကာလေ ဣတ္ထိဖဿောတိ ဉတွာ စူဠာယ ဍံသိ၊ သာ အသိနာ အတ္တနော စူဠံ ဆိန္ဒိတွာ ရညော သန္တိကံယေဝ ဂတာ။ ရာဇာ ဘတ္တဘောဇိတဘာဝေါ ကထံ ဇာနိတဗ္ဗောတိ? စူဠသညာယာတိ ဝတွာ ရညော အာစိက္ခိတွာ တံ ဓနံ အာဟရာပေသိ။ ရာဇာ အညဿ ဧတ္တကံ ဓနံ နာမ အတ္ထီတိ။ နတ္ထိ ဒေဝါတိ။ ရာဇာ တဿာ ပတိံ တသ္မိံ နဂရေ ဓနသေဋ္ဌိံ အကာသိ။ မလ္လိကာယပိ ဒေဝိယာ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ တာဝ ကုသလကမ္မေ ဝတ္ထူနိ။

နန္ဒမာဏဝကော ပန ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ ထေရိယာ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇိ၊ တဿ မဉ္စတော ဥဋ္ဌာယ နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ ဩကာသမဒါသိ၊ တတ္ထေဝ မဟာနရကံ ပဝိဋ္ဌော။ နန္ဒောပိ ဂေါဃာတကော ပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ဂေါဃာတကကမ္မံ ကတွာ ဧကဒိဝသံ ဘောဇနကာလေ မံသံ အလဘန္တော ဧကဿ ဇီဝမာနကဂေါဏဿ ဇိဝှံ ဆိန္ဒိတွာ အင်္ဂါရေသု ပစာပေတွာ ခါဒိတုံ အာရဒ္ဓါ။ အထဿ ဇိဝှာ မူလေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဘတ္တပါတိယံယေဝ ပတိတာ၊ သော ဝိရဝန္တော ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နန္ဒောပိ ယက္ခော အညေန ယက္ခေန သဒ္ဓိံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ နဝေါရောပိတေဟိ ကေသေဟိ ရတ္တိဘာဂေ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နံ ဒိသွာ သီသေ ပဟရိတုကာမော ဣတရဿ ယက္ခဿ အာရောစေတွာ တေန ဝါရိယမာနောပိ ပဟာရံ ဒတွာ ဍယှာမိ ဍယှာမီတိ ဝိရဝန္တော တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဘူမိံ ပဝိသိတွာ မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တောတိ ဣမာနိ အကုသလကမ္မေ ဝတ္ထူနိ။

ယံ ပန အန္တမသော မရဏသန္တိကေပိ ကတံ ကမ္မံ ဘဝန္တရေ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ သမ္ပရာယဝေဒနီယံ နာမ။ တတ္ထ ယော အပရိဟီနဿ ဈာနဿ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ သော ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတဝိပါကောတိ ဝုတ္တော။ တဿ မူလဘူတံ ကမ္မံ နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ န သမ္ပရာယဝေဒနီယန္တိ၊ န ဝိစာရိတံ၊ ကိဉ္စာပိ န ဝိစာရိတံ၊ သမ္ပရာယဝေဒနီယမေဝ ပနေတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ပဌမမဂ္ဂါဒီနံ ဘဝန္တရေ ဖလသမာပတ္တိဝိပါကော၊ သော ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတဂုဏောတွေဝ ဝုတ္တော။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝုတ္တော၊ မဂ္ဂကမ္မံ ပန ပရိပက္ကဝေဒနီယန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂစေတနာယေဝ ဟိ သဗ္ဗလဟုံ ဖလဒါယိကာ အနန္တရဖလတ္တာတိ။

၈။ ဗဟုဝေဒနီယန္တိ သညာဘဝူပဂံ။ အပ္ပဝေဒနီယန္တိ အသညာဘဝူပဂံ။ သဝေဒနီယန္တိ သဝိပါကံ ကမ္မံ။ အဝေဒနီယန္တိ အဝိပါကံ ကမ္မံ။ ဧဝံ သန္တေတိ ဣမေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာဒီနံ ကမ္မာနံ ဥပက္ကမေန သမ္ပရာယဝေဒနီယာဒိ ဘာဝကာရဏဿ အလာဘေ သတိ။ အဖလောတိ နိပ္ဖလော နိရတ္ထကောတိ။ ဧတ္တာဝတာ အနိယျာနိကသာသနေ ပယောဂဿ အဖလတံ ဒဿေတွာ ပဓာနစ္ဆေဒကဝါဒေါ နာမ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဟဓမ္မိကာ ဝါဒါနုဝါဒါတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏာ ဟုတွာ နိဂဏ္ဌာနံ ဝါဒါ စ အနုဝါဒါ စ။ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ကာရဏံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ‘‘ဝါဒါနုပ္ပတ္တာ ဂါရယှဋ္ဌာနာ’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ပရေဟိ ဝုတ္တေန ကာရဏေန သကာရဏာ နိဂဏ္ဌာနံ ဝါဒံ အနုပ္ပတ္တာ တံ ဝါဒံ သောသေန္တာ မိလာပေန္တာ ဒုက္ကဋကမ္မကာရိနောတိအာဒယော ဒသ ဂါရယှဋ္ဌာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။

၉။ သင်္ဂတိဘာဝဟေတူတိ နိယတိဘာဝကာရဏာ။ ပါပသင်္ဂတိကာတိ ပါပနိယတိနော။ အဘိဇာတိဟေတူတိ ဆဠဘိဇာတိဟေတု။

၁၀။ ဧဝံ နိဂဏ္ဌာနံ ဥပက္ကမဿ အဖလတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိယျာနိကသာသနေ ဥပက္ကမဿ ဝီရိယဿ စ သဖလတံ ဒဿေတုံ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဒ္ဓဘူတန္တိ အနဓိဘူတံ။ ဒုက္ခေန အနဓိဘူတော နာမ မနုဿတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ၊ န တံ အဒ္ဓဘာဝေတိ နာဘိဘဝတီတိ အတ္ထော။ တမ္ပိ နာနပ္ပကာရာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပယောဇေန္တော ဒုက္ခေန အဒ္ဓဘာဝေတိ နာမ။ ယေ ပန သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာရညကာ ဝါ ဟောန္တိ ရုက္ခမူလိကာဒယော ဝါ၊ တေ ဒုက္ခေန န အဒ္ဓဘာဝေန္တိ နာမ။ နိယျာနိကသာသနသ္မိဉှိ ဝီရိယံ သမ္မာဝါယာမော နာမ ဟောတိ။

ထေရော ပနာဟ – ယော ဣဿရကုလေ နိဗ္ဗတ္တော သတ္တဝဿိကော ဟုတွာ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တော ပိတုအင်္ကေ နိသိန္နော ဃရေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ နိသိန္နေန ဘိက္ခုသင်္ဃေန အနုမောဒနာယ ကရိယမာနာယ တိဿော သမ္ပတ္တိယော ဒဿေတွာ သစ္စေသု ပကာသိတေသု အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ မာတာပိတူဟိ ဝါ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ တာတာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အာမ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ ဝိဟာရံ နီတော တစပဉ္စကံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ နိသိန္နော ကေသေသု ဩဟာရိယမာနေသု ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ နဝပဗ္ဗဇိတော ဝါ ပန မနောသိလာတေလမက္ခိတေန သီသေန ပုနဒိဝသေ မာတာပိတူဟိ ပေသိတံ ကာဇဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရေ နိသိန္နောဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ န ဒုက္ခေန အတ္တာနံ အဒ္ဓဘာဝေတိ နာမ။ အယံ ပန ဥက္ကဋ္ဌသက္ကာရော။ ယော ဒါသိကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တော အန္တမသော ရဇတမုဒ္ဒိကမ္ပိ ပိဠန္ဓိတွာ ဂေါရကပိယင်္ဂုမတ္တေနာပိ သရီရံ ဝိလိမ္ပေတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ နီတော ခုရဂ္ဂေ ဝါ ပုနဒိဝသေ ဝါ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အယမ္ပိ န အနဒ္ဓဘူတံ အတ္တာနံ ဒုက္ခေန အဒ္ဓဘာဝေတိ နာမ။

ဓမ္မိကံ သုခံ နာမ သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ စတုပစ္စယသုခံ။ အနဓိမုစ္ဆိတောတိ တဏှာမုစ္ဆနာယ အမုစ္ဆိတော။ ဓမ္မိကဉှိ သုခံ န ပရိစ္စဇာမီတိ န တတ္ထ ဂေဓော ကာတဗ္ဗော။ သင်္ဃတော ဟိ ဥပ္ပန္နံ သလာကဘတ္တံ ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဝါ ‘‘ဣဒမတ္ထံ ဧတ’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပတ္တန္တရေ ပဒုမံ ဝိယ သီလသမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလေဟိ ဝဍ္ဎတိ။ ဣမဿာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ မူလဘူတဿ။ ဒုက္ခနိဒါနဿာတိ တဏှာယ။ သာ ဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခဿ နိဒါနံ။ သင်္ခါရံ ပဒဟတောတိ သမ္ပယောဂဝီရိယံ ကရောန္တဿ။ ဝိရာဂေါဟောတီတိ မဂ္ဂေန ဝိရာဂေါ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘သင်္ခါရပဓာနေန မေ ဣမဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ ဝိရာဂေါ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ ပဇာနာတီတိ ဣမိနာ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ ကထိတာ။ ဒုတိယဝါရေန တဿ သမ္ပယောဂဝီရိယဿ မဇ္ဈတ္တတာကာရော ကထိတော။ သော ယဿ ဟိ ခွာဿာတိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – သော ပုဂ္ဂလော ယဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရပဓာနေန ဝိရာဂေါ ဟောတိ၊ သင်္ခါရံ တတ္ထ ပဒဟတိ၊ မဂ္ဂပဓာနေန ပဒဟတိ။ ယဿ ပန ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝေန္တဿ ဝိရာဂေါ ဟောတိ၊ ဥပေက္ခံ တတ္ထ ဘာဝေတိ၊ မဂ္ဂဘာဝနာယ ဘာဝေတိ။ တဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ။

၁၁။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ဆန္ဒရာဂေန ဗဒ္ဓစိတ္တော။ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒောတိ ဗဟလစ္ဆန္ဒော။ တိဗ္ဗာပေက္ခောတိ ဗဟလပတ္ထနော။ သန္တိဋ္ဌန္တိန္တိ ဧကတော တိဋ္ဌန္တိံ။ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိန္တိ မဟာဟသိတံ ဟသမာနံ။ သံဟသန္တိန္တိ သိတံ ကုရုမာနံ။

ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မဝိဘာဝနံ – ဧကော ဟိ ပုရိသော ဧကိဿာ ဣတ္ထိယာ သာရတ္တော ဃာသစ္ဆာဒနမာလာလင်္ကာရာဒီနိ ဒတွာ ဃရေ ဝါသေတိ။ သာ တံ အတိစရိတွာ အညံ သေဝတိ။ သော ‘‘နူန အဟံ အဿာ အနုရူပံ သက္ကာရံ န ကရောမီ’’တိ သက္ကာရံ ဝဍ္ဎေသိ။ သာ ဘိယျောသောမတ္တာယ အတိစရတိယေဝ။ သော – ‘‘အယံ သက္ကရိယမာနာပိ အတိစရတေဝ၊ ဃရေ မေ ဝသမာနာ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျ၊ နီဟရာမိ န’’န္တိ ပရိသမဇ္ဈေ အလံဝစနီယံ ကတွာ ‘‘မာ ပုန ဂေဟံ ပါဝိသီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သာ ကေနစိ ဥပါယေန တေန သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ နဋနစ္စကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိစရတိ။ တဿ ပုရိသဿ တံ ဒိသွာ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ၊ သောမနဿံ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

တတ္ထ ပုရိသဿ ဣတ္ထိယာ သာရတ္တကာလော ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အတ္တဘာဝေ အာလယော။ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီနိ ဒတွာ ဃရေ ဝသာပနကာလော ဝိယ အတ္တဘာဝဿ ပဋိဇဂ္ဂနကာလော။ တဿာ အတိစရဏကာလော ဝိယ ဇဂ္ဂိယမာနဿေဝ အတ္တဘာဝဿ ပိတ္တပကောပါဒီနံ ဝသေန သာဗာဓတာ။ ‘‘အတ္တနော အနုရူပံ သက္ကာရံ အလဘန္တီ အတိစရတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ သက္ကာရဝဍ္ဎနံ ဝိယ ‘‘ဘေသဇ္ဇံ အလဘန္တော ဧဝံ ဟောတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ဘေသဇ္ဇကရဏကာလော။ သက္ကာရေ ဝဍ္ဎိတေပိ ပုန အတိစရဏံ ဝိယ ပိတ္တာဒီသု ဧကဿ ဘေသဇ္ဇေ ကရိယမာနေ သေသာနံ ပကောပဝသေန ပုန သာဗာဓတာ။ ပရိသမဇ္ဈေ အလံဝစနီယံ ကတွာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎနံ ဝိယ ‘‘ဣဒါနိ တေ နာဟံ ဒါသော န ကမ္မကရော၊ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ တံယေဝ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဝိစရိံ၊ ကော မေ တယာ အတ္ထော၊ ဆိဇ္ဇ ဝါ ဘိဇ္ဇ ဝါ’’တိ တသ္မိံ အနပေက္ခတံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝီရိယံ ထိရံ ကတွာ မဂ္ဂေန ကိလေသသမုဂ္ဃာတနံ။ နဋနစ္စကာဒီဟိ နစ္စမာနံ ဝိစရန္တိံ ဒိသွာ ယထာ တဿ ပုရိသဿ ဒေါမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သောမနဿမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အရဟတ္တံ ပတ္တဿ ပိတ္တပကောပါဒီနံ ဝသေန အာဗာဓိကံ အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ ဒေါမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ‘‘မုစ္စိဿာမိ ဝတ ခန္ဓပရိဟာရဒုက္ခတော’’တိ သောမနဿမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ အယံ ပန ဥပမာ ‘‘ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တဿ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တဿ နတ္ထေတန္တိ ဉတွာ ဣတ္ထိယာ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ၊ ဧဝမယံ ဘိက္ခု သင်္ခါရံ ဝါ ပဒဟန္တဿ ဥပေက္ခံ ဝါ ဘာဝေန္တဿ ဒုက္ခနိဒါနံ ပဟီယတိ၊ နော အညထာတိ ဉတွာ တဒုဘယံ သမ္ပာဒေန္တော ဒုက္ခနိဒါနံ ပဇဟတီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ အာဂတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၂။ ယထာ သုခံ ခေါ မေ ဝိဟရတောတိ ယေန သုခေန ဝိဟရိတုံ ဣစ္ဆာမိ တေန၊ မေ ဝိဟရတော။ ပဒဟတောတိ ပေသေန္တဿ။ ဧတ္ထ စ ယဿ သုခါ ပဋိပဒါ အသပ္ပာယာ၊ သုခုမစီဝရာနိ ဓာရေန္တဿ ပါသာဒိကေ သေနာသနေ ဝသန္တဿ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ သပ္ပာယာ၊ ဆိန္နဘိန္နာနိ ထူလစီဝရာနိ ဓာရေန္တဿ သုသာနရုက္ခမူလာဒီသု ဝသန္တဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ၊ ဥသုကာရော ဝိယ ဟိ ဇာတိဇရာမရဏဘီတော ယောဂီ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဝင်္ကကုဋိလဇိမှတေဇနံ ဝိယ ဝင်္ကကုဋိလဇိမှစိတ္တံ၊ ဒွေ အလာတာ ဝိယ ကာယိကစေတသိကဝီရိယံ၊ တေဇနံ ဥဇုံ ကရောန္တဿ ကဉ္ဇိကတေလံ ဝိယ သဒ္ဓါ၊ နမနဒဏ္ဍကော ဝိယ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ၊ ဥဿုကာရဿ ဝင်္ကကုဋိလဇိမှတေဇနံ ကဉ္ဇိကတေလေန သိနေဟေတွာ အလာတေသု တာပေတွာ နမနဒဏ္ဍကေန ဥဇုကရဏံ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝင်္ကကုဋိလဇိမှစိတ္တံ သဒ္ဓါယ သိနေဟေတွာ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန တာပေတွာ လောကုတ္တရမဂ္ဂေန ဥဇုကရဏံ၊ ဥသုကာရဿေဝ ဧဝံ ဥဇုကတေန တေဇနေန သပတ္တံ ဝိဇ္ဈိတွာ သမ္ပတ္တိအနုဘဝနံ ဝိယ ဣမဿ ယောဂိနော တထာ ဥဇုကတေန စိတ္တေန ကိလေသဂဏံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါသာဒိကေ သေနာသနေ နိရောဓဝရတလဂတဿ ဖလသမာပတ္တိသုခါနုဘဝနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဓ တထာဂတော သုခါပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညဘိက္ခုနော၊ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညဘိက္ခုနော စ ပဋိပတ္တိယော ကထိတာ၊ ဣတရေသံ ဒွိန္နံ န ကထိတာ၊ တာ ကထေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဣမာသု ဝါ ဒွီသု ကထိတာသု ဣတရာပိ ကထိတာဝ ဟောန္တိ၊ အာဂမနီယပဋိပဒါ ပန န ကထိတာ၊ တံ ကထေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ သဟာဂမနီယာပိ ဝါ ပဋိပဒါ ကထိတာဝ၊ အဒဿိတံ ပန ဧကံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ဒဿေတွာ ဧကဿ ကုလပုတ္တဿ နိက္ခမနဒေသနံ အရဟတ္တေန ဝိနိဝဋ္ဋေဿာမီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဒေဝဒဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဉ္စတ္တယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ပဉ္စတ္တယသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ပရိဗ္ဗဇုပဂတဘာဝေန သမဏာ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏာ၊ လောကေန ဝါ သမဏာတိ စ ဗြာဟ္မဏာတိ စ ဧဝံ သမ္မတာ။ အပရန္တံ ကပ္ပေတွာ ဝိကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တီတိ အပရန္တကပ္ပိကာ။ အပရန္တကပ္ပော ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိပိ အပရန္တကပ္ပိကာ။ ဧတ္ထ စ အန္တောတိ ‘‘သက္ကာယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဧကော အန္တော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၆၁) ဝိယ ဣဓ ကောဋ္ဌာသော အဓိပ္ပေတော။ ကပ္ပောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိယော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ကပ္ပောတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကပ္ပာ တဏှာကပ္ပော စ ဒိဋ္ဌိကပ္ပော စာ’’တိ။ တသ္မာ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အနာဂတံ ခန္ဓကောဋ္ဌာသံ ကပ္ပေတွာ ဌိတာတိ အပရန္တကပ္ပိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေသံ ဧဝံ အပရန္တံ ကပ္ပေတွာ ဌိတာနံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန အပရန္တမေဝ အနုဂတာ ဒိဋ္ဌီတိ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိနော။ တေ ဧဝံဒိဋ္ဌိနော တံ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ အညမ္ပိ ဇနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကံ ကရောန္တာ အနေကဝိဟိတာနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ အဘိဝဒန္တိ။ အနေကဝိဟိတာနီတိ အနေကဝိဓာနိ။ အဓိဝုတ္တိပဒါနီတိ အဓိဝစနပဒါနိ။ အထ ဝါ ဘူတမတ္ထံ အဓိဘဝိတွာ ယထာသဘာဝတော အဂ္ဂဟေတွာ ဝတ္တနတော အဓိဝုတ္တိယောတိ ဒိဋ္ဌိယော ဝုစ္စန္တိ၊ အဓိဝုတ္တီနံ ပဒါနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ၊ ဒိဋ္ဌိဒီပကာနိ ဝစနာနီတိ အတ္ထော။

သညီတိ သညာသမင်္ဂီ။ အရောဂေါတိ နိစ္စော။ ဣတ္ထေကေတိ ဣတ္ထံ ဧကေ၊ ဧဝမေကေတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ သောဠသ သညီဝါဒါ ကထိတာ၊ အသညီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ နေဝသညီနာသညီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတော ဝါ ပန သတ္တဿာတိ ဣမိနာ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ။ တတ္ထ သတောတိ ဝိဇ္ဇမာနဿ။ ဥစ္ဆေဒန္တိ ဥပစ္ဆေဒံ။ ဝိနာသန္တိ အဒဿနံ။ ဝိဘဝန္တိ ဘဝဝိဂမံ။ သဗ္ဗာနေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံဝါတိ ဣမိနာ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ ကထိတာ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ပစ္စက္ခဓမ္မော ဝုစ္စတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိလဒ္ဓအတ္တဘာဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ နိဗ္ဗာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ၊ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ခဝူပသမန္တိ အတ္ထော။ သန္တံ ဝါတိ သညီတိအာဒိဝသေန တီဟာကာရေဟိ သန္တံ။ တီဏိ ဟောန္တီတိ သညီ အတ္တာတိအာဒီနိ သန္တအတ္တဝသေန ဧကံ၊ ဣတရာနိ ဒွေတိ ဧဝံ တီဏိ။

၂၂။ ရူပိံဝါတိ ကရဇရူပေန ဝါ ကသိဏရူပေန ဝါ ရူပိံ။ တတ္ထ လာဘီ ကသိဏရူပံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ တက္ကီ ဥဘောပိ ရူပါနိ ဂဏှာတိယေဝ။ အရူပိန္တိ အရူပသမာပတ္တိနိမိတ္တံ ဝါ၊ ဌပေတွာ သညာက္ခန္ဓံ သေသအရူပဓမ္မေ ဝါ အတ္တာတိ ပညပေန္တာ လာဘိနောပိ တက္ကိကာပိ ဧဝံ ပညပေန္တိ။ တတိယဒိဋ္ဌိ ပန မိဿကဂါဟဝသေန ပဝတ္တာ၊ စတုတ္ထာ တက္ကဂါဟေနေဝ။ ဒုတိယစတုက္ကေ ပဌမဒိဋ္ဌိ သမာပန္နကဝါရေန ကထိတာ၊ ဒုတိယဒိဋ္ဌိ အသမာပန္နကဝါရေန၊ တတိယဒိဋ္ဌိ သုပ္ပမတ္တေန ဝါ သရာဝမတ္တေန ဝါ ကသိဏပရိကမ္မဝသေန၊ စတုတ္ထဒိဋ္ဌိ ဝိပုလကသိဏဝသေန ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတံ ဝါ ပနေကေသံ ဥပါတိဝတ္တတန္တိ သညီတိပဒေန သင်္ခေပတော ဝုတ္တံ သညာသတ္တကံ အတိက္ကန္တာနန္တိ အတ္ထော။ အပရေ အဋ္ဌကန္တိ ဝဒန္တိ။ တဒုဘယံ ပရတော အာဝိဘဝိဿတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ကေစိ ဟိ ဧတာ သတ္တ ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သညာ သမတိက္ကမိတုံ သက္ကောန္တိ၊ ကေစိ ပန န သက္ကောန္တိ။ တတ္ထ ယေ သက္ကောန္တိ၊ တေဝ ဂဟိတာ။ တေသံ ပန ဧကေသံ ဥပါတိဝတ္တတံ အတိက္ကမိတုံ သက္ကောန္တာနံ ယထာပိ နာမ ဂင်္ဂံ ဥတ္တိဏ္ဏေသု မနုဿေသု ဧကော ဒီဃဝါပိံ ဂန္တွာ တိဋ္ဌေယျ၊ ဧကော တတော ပရံ မဟာဂါမံ၊ ဧဝမေဝ ဧကေ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ အပ္ပမာဏံ အာနေဉ္ဇန္တိ ဝတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဧကေ အာကိဉ္စညာယတနံ။ တတ္ထ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ တာဝ ဒဿေတုံ ဝိညာဏကသိဏမေကေတိ ဝုတ္တံ။ ပရတော ‘‘အာကိဉ္စညာယတနမေကေ’’တိ ဝက္ခတိ။ တယိဒန္တိ တံ ဣဒံ ဒိဋ္ဌိဂတဉ္စ ဒိဋ္ဌိပစ္စယဉ္စ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏဉ္စ။ တထာဂတော အဘိဇာနာတီတိ။ ဣမိနာ ပစ္စယေန ဣဒံ နာမ ဒဿနံ ဂဟိတန္တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာတိ။

ဣဒါနိ တဒေဝ ဝိတ္ထာရေန္တော ယေ ခေါ တေ ဘောန္တောတိအာဒိမာဟ။ ယာ ဝါ ပန ဧတာသံ သညာနန္တိ ယာ ဝါ ပန ဧတာသံ ‘‘ယဒိ ရူပသညာန’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တသညာနံ။ ပရိသုဒ္ဓါတိ နိရုပက္ကိလေသာ။ ပရမာတိ ဥတ္တမာ။ အဂ္ဂါတိ သေဋ္ဌာ။ အနုတ္တရိယာ အက္ခာယတီတိ အသဒိသာ ကထီယတိ။ ယဒိ ရူပသညာနန္တိ ဣမိနာ စတဿော ရူပါဝစရသညာ ကထိတာ။ ယဒိ အရူပသညာနန္တိ ဣမိနာ အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ။ ဣတရေဟိ ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ သမာပန္နကဝါရော စ အသမာပန္နကဝါရော စ ကထိတောတိ ဧဝမေတာ ကောဋ္ဌာသတော အဋ္ဌ၊ အတ္ထတော ပန သတ္တ သညာ ဟောန္တိ။ သမာပန္နကဝါရော ဟိ ပုရိမာဟိ ဆဟိသင်္ဂဟိတောယေဝ။ တယိဒံ သင်္ခတန္တိ တံ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ သညာဂတံ သဒ္ဓိံ ဒိဋ္ဌိဂတေန သင်္ခတံ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတံ။ ဩဠာရိကန္တိ သင်္ခတတ္တာဝ ဩဠာရိကံ။ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓောတိ ဧတေသံ ပန သင်္ခတန္တိ ဝုတ္တာနံ သင်္ခါရာနံ နိရောဓသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ အတ္ထိ။ အတ္ထေတန္တိ ဣတိ ဝိဒိတွာတိ တံ ခေါ ပန နိဗ္ဗာနံ ‘‘အတ္ထိ ဧတ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီတိ တဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏဒဿီ နိဗ္ဗာနဒဿီ။ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တောတိ တံ သင်္ခတံ အတိက္ကန္တော သမတိက္ကန္တောတိ အတ္ထော။

၂၃။ တတြာတိ တေသု အဋ္ဌသု အသညီဝါဒေသု။ ရူပိံ ဝါတိအာဒီနိ သညီဝါဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယဉ္စ ယသ္မာ အသညီဝါဒေါ၊ တသ္မာ ဣဓ ဒုတိယစတုက္ကံ န ဝုတ္တံ။ ပဋိက္ကောသန္တီတိ ပဋိဗာဟန္တိ ပဋိသေဓေန္တိ။ သညာရောဂေါတိအာဒီသု အာဗာဓဋ္ဌေန ရောဂေါ၊ သဒေါသဋ္ဌေန ဂဏ္ဍော၊ အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန သလ္လံ။ အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါတိအာဒီသု ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂတိံ၊ စုတိဝသေန ဂတိံ၊ စဝနဝသေန စုတိံ၊ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဥပပတ္တိံ၊ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အပရာပရံ ဝဍ္ဎနဝသေန ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ။ ကာမဉ္စ စတုဝေါကာရဘဝေ ရူပံ ဝိနာပိ ဝိညာဏဿ ပဝတ္တိ အတ္ထိ၊ သေသေ ပန တယော ခန္ဓေ ဝိနာ နတ္ထိ။ အယံ ပန ပဉှော ပဉ္စဝေါကာရဘဝဝသေန ကထိတော။ ပဉ္စဝေါကာရေ ဟိ ဧတ္တကေ ခန္ဓေ ဝိနာ ဝိညာဏဿ ပဝတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနေတ္ထ ‘‘အညတြ ရူပါတိအာဒိဝစနတော အရူပဘဝေပိ ရူပံ၊ အသညာဘဝေ စ ဝိညာဏံ အတ္ထိ၊ တထာ နိရောဓသမာပန္နဿာ’’တိ ဝဒတိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ စေ အတ္ထံ ပဋိဗာဟသိ၊ အာဂတိံ ဝါတိအာဒိဝစနတော တံ ဝိညာဏံ ပက္ခိဒွိပဒစတုပ္ပဒါ ဝိယ ဥပ္ပတိတွာပိ ဂစ္ဆတိ၊ ပဒသာပိ ဂစ္ဆတိ၊ ဂေါဝိသာဏဝလ္လိအာဒီနိ ဝိယ စ ဝဍ္ဎတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ယေ စ ဘဂဝတာ အနေကသတေသု သုတ္တေသု တယော ဘဝါ ဝုတ္တာ၊ တေ အရူပဘဝဿ အဘာဝါ ဒွေဝ အာပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ မာ ဧဝံ အဝစ၊ ယထာ ဝုတ္တမတ္ထံ ဓာရေဟီတိ။

၂၄။ တတြာတိ အဋ္ဌသု နေဝသညီနာသညီဝါဒေသု ဘုမ္မံ။ ဣဓာပိ ရူပိံ ဝါတိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အသညာ သမ္မောဟောတိ နိဿညဘာဝေါ နာမေသ သမ္မောဟဋ္ဌာနံ။ ယော ဟိ ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ တံ အသညီ ဧသောတိ ဝဒန္တိ။ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗသင်္ခါရမတ္တေနာတိ ဒိဋ္ဌဝိညာတဗ္ဗမတ္တေန သုတဝိညာတဗ္ဗမတ္တေန မုတဝိညာတဗ္ဗမတ္တေန။ ဧတ္ထ စ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာတဗ္ဗံ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗမတ္တေန ပဉ္စဒွါရိကသညာပဝတ္တိမတ္တေနာတိ အယဉှိ ဧတ္ထ အတ္ထော။ သင်္ခါရမတ္တေနာတိ ဩဠာရိကသင်္ခါရပဝတ္တိမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ ဧတဿအာယတနဿာတိ ဧတဿ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ။ ဥပသမ္ပဒန္တိ ပဋိလာဘံ။ ဗျသနံ ဟေတန္တိ ဝိနာသော ဟေသ၊ ဝုဋ္ဌာနံ ဟေတန္တိ အတ္ထော။ ပဉ္စဒွါရိကသညာပဝတ္တဉှိ ဩဠာရိကသင်္ခါရပဝတ္တံ ဝါ အပ္ပဝတ္တံ ကတွာ တံ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ တဿ ပန ပဝတ္တေန တတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ သင်္ခါရသမာပတ္တိပတ္တဗ္ဗမက္ခာယတီတိ ဩဠာရိကသင်္ခါရပဝတ္တိယာ ပတ္တဗ္ဗန္တိ န အက္ခာယတိ။ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိပတ္တဗ္ဗန္တိ သင်္ခါရာနံယေဝ အဝသေသာ ဘာဝနာဝသေန သဗ္ဗသုခုမဘာဝံ ပတ္တာ သင်္ခါရာ၊ တေသံ ပဝတ္တိယာ ဧတံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝရူပေသု ဟိ သင်္ခါရေသု ပဝတ္တေသု ဧတံ ပတ္တဗ္ဗံ နာမ ဟောတိ။ တယိဒန္တိ တံ ဣဒံ ဧတံ သုခုမမ္ပိ သမာနံ သင်္ခတံ သင်္ခတတ္တာ စ ဩဠာရိကံ။

၂၅။ တတြာတိ သတ္တသု ဥစ္ဆေဒဝါဒေသု ဘုမ္မံ။ ဥဒ္ဓံ သရန္တိ ဥဒ္ဓံ ဝုစ္စတိ အနာဂတသံသာရဝါဒေါ၊ အနာဂတံ သံသာရဝါဒံ သရန္တီတိ အတ္ထော။ အာသတ္တိံယေဝ အဘိဝဒန္တိ လဂ္ဂနကံယေဝ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာသတ္တ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဏှံယေဝ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ပေစ္စ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝံ ပေစ္စ ဘဝိဿာမ။ ခတ္တိယာ ဘဝိဿာမ၊ ဗြာဟ္မဏာ ဘဝိဿာမာတိ ဧဝမေတ္ထ နယော နေတဗ္ဗော။ ဝါဏိဇူပမာမညေတိ ဝါဏိဇူပမာ ဝိယ ဝါဏိဇပဋိဘာဂါ ဝါဏိဇသဒိသာ မယှံ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ သက္ကာယဘယာတိ သက္ကာယဿ ဘယာ။ တေ ဟိ ယထေဝ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အဘယဿ ဘာယန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဂဏ္ဍုပ္ပာဒေါ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဘယာ ပထဝိံ န ခါဒတိ ‘မာ ပထဝီ ခိယီ’တိ၊ ကောန္တော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကပါဒေန တိဋ္ဌတိ ‘မာ ပထဝီ ဩသီဒီ’တိ၊ ကိကီ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တာနာ သေတိ ‘မာ အမ္ဘာ ဥန္ဒြိယီ’တိ၊ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိကော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြဟ္မစရိယံ န စရတိ ‘မာ လောကော ဥစ္ဆိဇ္ဇီ’တိ ဣမေ စတ္တာရော အဘယဿ ဘာယန္တိ၊ ဧဝံ သက္ကာယဿ ဘာယန္တိ’’။ သက္ကာယပရိဇေဂုစ္ဆာတိ တမေဝ တေဘူမကသင်္ခါတံ သက္ကာယံ ပရိဇိဂုစ္ဆမာနာ။ သာ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓါတိ ဒဏ္ဍကေ ရဇ္ဇုံ ပဝေသေတွာ ဗဒ္ဓသုနခေါ။ ဧဝမေဝိမေတိ ဧတ္ထ ဒဠှတ္ထမ္ဘော ဝိယ ခီလော ဝိယ စ တေဘူမကဓမ္မသင်္ခါတော သက္ကာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သာ ဝိယ ဒိဋ္ဌိဂတိကော၊ ဒဏ္ဍကော ဝိယ ဒိဋ္ဌိ၊ ရဇ္ဇု ဝိယ တဏှာ၊ ဂဒ္ဒုလေန ဗန္ဓိတွာ ထမ္ဘေ ဝါ ခီလေ ဝါ ဥပနိဗဒ္ဓသုနခဿ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဆိန္ဒိတွာ ဂန္တုံ အသမတ္ထဿ အနုပရိဓာဝနံ ဝိယ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဒိဋ္ဌိဒဏ္ဍကေ ပဝေသိတာယ တဏှာရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတွာ သက္ကာယေ ဥပနိဗဒ္ဓဿ အနုပရိဓာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၆။ ဣမာနေဝ ပဉ္စာယတနာနီတိ ဣမာနေဝ ပဉ္စ ကာရဏာနိ။ ဣတိ မာတိကံ ဌပေန္တေနပိ ပဉ္စေဝ ဌပိတာနိ၊ နိဂမေန္တေနပိ ပဉ္စေဝ နိဂမိတာနိ၊ ဘာဇေန္တေန ပန စတ္တာရိ ဘာဇိတာနိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ ကုဟိံ ပဝိဋ္ဌန္တိ။ ဧကတ္တနာနတ္တဝသေန ဒွီသု ပဒေသု ပဝိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂၇။ ဧဝဉ္စ စတုစတ္တာလီသ အပရန္တကပ္ပိကေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌာရသ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကေ ဒဿေတုံ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတီတကောဋ္ဌာသသင်္ခါတံ ပုဗ္ဗန္တံ ကပ္ပေတွာ ဝိကပ္ပေတွာ ဂဏှန္တီတိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ။ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပော ဝါ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ။ ဧဝံ သေသမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိ ရူပါဒီသု အညတရံ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ဂဟေတွာ သဿတော အမရော နိစ္စော ဓုဝေါတိ အဘိဝဒန္တိ။ ယထာဟ ‘‘ရူပံ အတ္တာ စေဝ လောကော စ သဿတော စာတိ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တီ’’တိ ဝိတ္ထာရော။ အသဿတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ပဌမဝါဒေန စတ္တာရော သဿတဝါဒါ ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယဝါဒေန သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ။

နနု စေတေ ဟေဋ္ဌာ အာဂတာ၊ ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဂဟိတာတိ။ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ မတော တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထံ အာဂတာ။ ဣဓ ပန ပုဗ္ဗေနိဝါသလာဘီ ဒိဋ္ဌိဂတိကော အတီတံ ပဿတိ၊ န အနာဂတံ၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ပုဗ္ဗန္တတော အာဂတော အတ္တာ ဣဓေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ ဣတော ပရံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ ဣမဿတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ဂဟိတာ။ တတိယဝါဒေန စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတဝါဒါ ဝုတ္တာ၊ စတုတ္ထဝါဒေန စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ ဝုတ္တာ။ အန္တဝါတိ သပရိယန္တော ပရိစ္ဆိန္နော ပရိဝဋုမော။ အဝဍ္ဎိတကသိဏဿ တံ ကသိဏံ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ဂဟေတွာ ဧဝံ ဟောတိ။ ဒုတိယဝါဒေါ ဝဍ္ဎိတကသိဏဿ ဝသေန ဝုတ္တော၊ တတိယဝါဒေါ တိရိယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥဒ္ဓမဓော အဝဍ္ဎိတကသိဏဿ၊ စတုတ္ထဝါဒေါ တက္ကိဝသေန ဝုတ္တော။ အနန္တရစတုက္ကံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧကန္တသုခီတိ နိရန္တရသုခီ။ အယံ ဒိဋ္ဌိ လာဘီဇာတိဿရတက္ကီနံ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ လာဘိနော ဟိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ခတ္တိယာဒိကုလေ ဧကန္တသုခမေဝ အတ္တနော ဇာတိံ အနုဿရန္တဿ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဇာတိဿရဿ ပစ္စုပ္ပန္နံ သုခမနုဘဝတော အတီတာသု သတ္တသု ဇာတီသု တာဒိသမေဝ အတ္တဘာဝံ အနုဿရန္တဿ။ တက္ကိဿ ပန ဣဓ သုခသမင်္ဂိနော ‘‘အတီတေပါဟံ ဧဝမေဝ အဟောသိ’’န္တိ တက္ကေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ဧကန္တဒုက္ခီတိ အယံ ဒိဋ္ဌိ လာဘိနော နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ဧကန္တေနေဝ ဣဓ ဈာနသုခေန သုခီ ဟောတိ။ ဣဓ ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ ပန ဇာတိဿရဿ တက္ကိဿေဝ စ သာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတိယာ ဣဓ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တေသံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ စတုတ္ထာ ဒိဋ္ဌိ။ လာဘိနော ဟိ ဣဒါနိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေန အဒုက္ခမသုခဿ၊ ပုဗ္ဗေ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကမေဝ ဗြဟ္မလောကံ အနုဿရန္တဿ ။ ဇာတိဿရဿာပိ ပစ္စုပ္ပန္နေ မဇ္ဈတ္တဿ၊ အနုဿရန္တဿာပိ မဇ္ဈတ္တဘူတဋ္ဌာနမေဝ အနုဿရန္တဿ၊ တက္ကိနောပိ ပစ္စုပ္ပန္နေ မဇ္ဈတ္တဿ၊ အတီတေပိ ဧဝံ ဘဝိဿတီတိ တက္ကေနေဝ ဂဏှန္တဿ ဧသာ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတိကာ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ ၊ ဒွေ အဓိစ္စ-သမုပ္ပန္နိကာတိ အဋ္ဌာရသပိ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ ကထိတာ ဟောန္တိ။

၂၈။ ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌုဒ္ဓါရံ ဥဒ္ဓရန္တော တတြ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏန္တိ ပစ္စက္ခဉာဏံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိရုပက္ကိလေသံ။ ပရိယောဒါတန္တိ ပဘဿရံ။ သဗ္ဗပဒေဟိ ဝိပဿနာဉာဏံယေဝ ကထိတံ။ သဒ္ဓါဒယော ဟိ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဗာဟိရသမယသ္မိမ္ပိ ဟောန္တိ၊ ဝိပဿနာဉာဏံ သာသနသ္မိံယေဝ။ တတ္ထ ဉာဏဘာဂမတ္တမေဝ ပရိယောဒပေန္တီတိ မယမိဒံ ဇာနာမာတိ ဧဝံ တတ္ထ ဉာဏကောဋ္ဌာသံ ဩတာရေန္တိယေဝ။ ဥပါဒါနမက္ခာယတီတိ န တံ ဉာဏံ၊ မိစ္ဆာဒဿနံ နာမေတံ၊ တသ္မာ တဒပိ တေသံ ဘဝန္တာနံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ အက္ခာယတီတိ အတ္ထော။ အထာပိ တံ ဇာနနမတ္တလက္ခဏတ္တာ ဉာဏဘာဂမတ္တမေဝ၊ တထာပိ တဿ ဒဿနဿ အနုပါတိဝတ္တနတော ဥပါဒါနပစ္စယတော စ ဥပါဒါနမေဝ။ တဒုပါတိဝတ္တောတိ တံ ဒိဋ္ဌိံ အတိက္ကန္တော။ ဧတ္တာဝတာ စတ္တာရော သဿတဝါဒါ၊ စတ္တာရော ဧကစ္စသဿတိကာ၊ စတ္တာရော အန္တာနန္တိကာ၊ စတ္တာရော အမရာဝိက္ခေပိကာ၊ ဒွေ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ၊ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ၊ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါတိ ဗြဟ္မဇာလေ အာဂတာ ဒွါသဋ္ဌိပိ ဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ ဟောန္တိ။ ဗြဟ္မဇာလေ ပန ကထိတေ ဣဒံ သုတ္တံ အကထိတမေဝ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဣဓ တတော အတိရေကာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အာဂတတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ပန ကထိတေ ဗြဟ္မဇာလံ ကထိတမေဝ ဟောတိ။

၃၀။ ဣဒါနိ ဣမာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပမုခေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတုံ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိနိဿဂ္ဂါတိ ပရိစ္စာဂေန။ ကာမသံယောဇနာနံအနဓိဋ္ဌာနာတိ ပဉ္စကာမဂုဏတဏှာနံ နိဿဋ္ဌတ္တာ။ ပဝိဝေကံ ပီတိန္တိ သပ္ပီတိကဇ္ဈာနဒွယပီတိံ။ နိရုဇ္ဈတီတိ ဈာနနိရောဓေန နိရုဇ္ဈတိ။ သမာပတ္တိတော ပန ဝုဋ္ဌိတဿ နိရုဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ။ ယထေဝ ဟိ ‘‘အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ၊ နိရာမိသသုခဿ နိရောဓာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ ဧတ္ထ န အယမတ္ထော ဟောတိ – စတုတ္ထဇ္ဈာနနိရောဓာ တတိယဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တတိယဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇတီတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿန္တိ ဟီနဇ္ဈာနပရိယာဒါနကဒေါမနဿံ။ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတစိတ္တဿ ပန ကမ္မနီယဘာဝေါ ကထိတော။

ပဝိဝေကာ ပီတီတိ သာ ဧဝ ဈာနဒွယပီတိ။ ယံ ဆာယာ ဇဟတီတိ ယံ ဌာနံ ဆာယာ ဇဟတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယသ္မိံ ဌာနေ ဆာယာ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ အာတပေါ နတ္ထိ။ ယသ္မိံ အာတပေါ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ဆာယာ နတ္ထီတိ။

၃၁။ နိရာမိသံ သုခန္တိ တတိယဇ္ဈာနသုခံ။

၃၂။ အဒုက္ခမသုခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝေဒနံ။

၃၃။ အနုပါဒါနောဟမသ္မီတိ နိဂ္ဂဟဏော အဟမသ္မိ။ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယန္တိ နိဗ္ဗာနဿ သပ္ပာယံ ဥပကာရဘူတံ ။ နနု စ မဂ္ဂဒဿနံ နာမ သဗ္ဗတ္ထ နိကန္တိယာ သုက္ခာပိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကထမေတံ နိဗ္ဗာနဿ ဥပကာရပဋိပဒါ နာမ ဇာတန္တိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနုပါဒိယနဝသေန အဂ္ဂဏှနဝသေန ဥပကာရပဋိပဒါ နာမ ဇာတံ။ အဘိဝဒတီတိ အဘိမာနေန ဥပဝဒတိ။ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိန္တိ အဋ္ဌာရသဝိဓမ္ပိ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိံ။ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိန္တိ စတုစတ္တာရီသဝိဓမ္ပိ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိံ။ ဥပါဒါနမက္ခာယတီတိ အဟမသ္မီတိ ဂဟဏဿ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယာပန္နတ္တာ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ အက္ခာယတိ။

သန္တိဝရပဒန္တိ ဝူပသန္တကိလေသတ္တာ သန္တံ ဥတ္တမပဒံ။ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနန္တိ ဘဂဝတာ ‘‘ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ သော အာယတနော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဒွိန္နံ အာယတနာနံ ပဋိက္ခေပေန နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ။

‘‘ယတ္ထ အာပေါ စ ပထဝီ၊ တေဇော ဝါယော န ဂါဓတိ၊

အတော သရာ နိဝတ္တန္တိ၊ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတိ၊

ဧတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၇) –

ဧတ္ထ ပန သင်္ခါရပဋိက္ခေပေန နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ။

‘‘ကတ္ထ အာပေါ စ ပထဝီ၊ တေဇော ဝါယော န ဂါဓတိ၊

ကတ္ထ ဒီဃဉ္စ ရဿဉ္စ၊ အဏုံ ထူလံ သုဘာသုဘံ၊

ကတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၉၈)၊

တတြ ဝေယျာကရဏံ ဘဝတိ –

‘‘ဝိညာဏံ အနိဒဿနံ၊ အနန္တံ သဗ္ဗတော ပဘ’’န္တိ –

ဧတ္ထ သင်္ခါရပဋိက္ခေပေန နိဗ္ဗာနံ ဒဿိတံ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဆအာယတနပဋိက္ခေပေန ဒဿိတံ။ အညတ္ထ စ အနုပါဒါဝိမောက္ခောတိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဒဿိတံ၊ ဣဓ ပန အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ပဉ္စတ္တယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ကိန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ကိန္တိသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိသိနာရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ မဏ္ဍလပဒေသေ။ ဗလိဟရဏေတိ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဘူတာနံ ဗလိံ အာဟရန္တိ၊ တသ္မာ သော ဗလိဟရဏန္တိ ဝုတ္တော။ စီဝရဟေတူတိ စီဝရကာရဏာ၊ စီဝရံ ပစ္စာသီသမာနောတိ အတ္ထော။ ဣတိဘဝါဘဝဟေတူတိ ဧဝံ ဣမံ ဒေသနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နိဿာယ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ သုခံ ဝေဒိဿာမီတိ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ကိံ တုမှာကံ ဧဝံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၃၅။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒယော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရာဝ ကထိတာ။ တတ္ထာတိ တေသု သတ္တတိံသာယ ဓမ္မေသု။ သိယံသူတိ ဘဝေယျုံ။ အဘိဓမ္မေတိ ဝိသိဋ္ဌေ ဓမ္မေ၊ ဣမေသု သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသူတိ အတ္ထော။ တတြ စေတိ ဣဒမ္ပိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသွေဝ ဘုမ္မံ။ အတ္ထတော စေဝ နာနံ ဗျဉ္ဇနတော စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကာယောဝ သတိပဋ္ဌာနံ ဝေဒနာဝ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တေ အတ္ထတော နာနံ ဟောတိ ၊ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဗျဉ္ဇနတော နာနံ နာမ ဟောတိ။ တဒမိနာပီတိ တံ တုမှေ ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဇာနာထာတိ အတ္ထဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သမာနေတွာ အထဿ စ အညထာ ဂဟိတဘာဝေါ ဗျဉ္ဇနဿ စ မိစ္ဆာ ရောပိတဘာဝေါ ဒဿေတဗ္ဗော။ ယော ဓမ္မော ယော ဝိနယောတိ ဧတ္ထ အတ္ထဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ ဝိညာပနကာရဏမေဝ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ။

၃၇။ အတ္ထတော ဟိ ခေါ သမေတီတိ သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာနန္တိ ဂဟိတာ။ ဗျဉ္ဇနတော နာနန္တိ ကေဝလံ ဗျဉ္ဇနမေဝ သတိပဋ္ဌာနောတိ ဝါ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝါ မိစ္ဆာ ရောပေထ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါတိ သုတ္တန္တံ ပတွာ ဗျဉ္ဇနံ အပ္ပမတ္တကံ နာမ ဟောတိ။ ပရိတ္တမတ္တံ ဓနိတံ ကတွာ ရောပိတေပိ ဟိ နိဗ္ဗုတိံ ပတ္တုံ သက္ကာ ဟောတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဝိဇယာရာမဝိဟာရဝါသီ ကိရေကော ခီဏာသဝတ္ထေရော ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ သုတ္တံ အာဟရိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော – ‘‘သမုဒ္ဓါ သမုဒ္ဓါတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတီ’’တိ ဓနိတံ ကတွာ အာဟ။ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘သမုဒ္ဓါ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ အာဝုသော၊ သမုဒ္ဓါတိ ဝုတ္တေပိ သမုဒ္ဒေါတိ ဝုတ္တေပိ မယံ လောဏသာဂရမေဝ ဇာနာမ၊ တုမှေ ပန နော အတ္ထဂဝေသကာ၊ ဗျဉ္ဇနဂဝေသကာ၊ ဂစ္ဆထ မဟာဝိဟာရေ ပဂုဏဗျဉ္ဇနာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဗျဉ္ဇနံ သောဓာပေထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အကထေတွာဝ ဥဋ္ဌာပေသိ။ သော အပရဘာဂေ မဟာဝိဟာရေ ဘေရိံ ပဟရာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စတူသု မဂ္ဂေသု ပဉှံ ကထေတွာဝ ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဧဝံ သုတ္တန္တံ ပတွာ ဗျဉ္ဇနံ အပ္ပမတ္တကံ နာမ ဟောတိ။

ဝိနယံ ပန ပတွာ နော အပ္ပမတ္တကံ။ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာပိ ဟိ ဥဘတောသုဒ္ဓိတော ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပသမ္ပဒါဒိကမ္မာနိပိ သိထိလာဒီနံ ဓနိတာဒိကရဏမတ္တေနေဝ ကုပ္ပန္တိ။ ဣဓ ပန သုတ္တန္တဗျဉ္ဇနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

၃၈။ အထ စတုတ္ထဝါရေ ဝိဝါဒေါ ကသ္မာ? သညာယ ဝိဝါဒေါ။ ‘‘အဟံ သတိမေဝ သတိပဋ္ဌာနံ ဝဒါမိ၊ အယံ ‘ကာယော သတိပဋ္ဌာန’န္တိ ဝဒတီ’’တိ ဟိ နေသံ သညာ ဟောတိ။ ဗျဉ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။

၃၉။ နစောဒနာယ တရိတဗ္ဗန္တိ န စောဒနတ္ထာယ ဝေဂါယိတဗ္ဗံ။ ဧကစ္စော ဟိ ပုဂ္ဂလော ‘‘နလာဋေ တေ သာသပမတ္တာ ပိဠကာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘မယှံ နလာဋေ သာသပမတ္တံ ပိဠကံ ပဿသိ၊ အတ္တနော နလာဋေ တာလပက္ကမတ္တံ မဟာဂဏ္ဍံ န ပဿသီ’’တိ ဝဒတိ။ တသ္မာ ပုဂ္ဂလော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ အဒဠှဒိဋ္ဌီတိ အနာဒါနဒိဋ္ဌီ သုံသုမာရံ ဟဒယေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဒဠှံ န ဂဏှာတိ။

ဥပဃာတောတိ စဏ္ဍဘာဝေန ဝဏဃဋ္ဋိတဿ ဝိယ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိ။ သုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီတိ ‘‘ကိံ နာမ အဟံ အာပန္နော၊ ကဒါ အာပန္နော’’တိ ဝါ ‘‘တွံ အာပန္နော၊ တဝ ဥပဇ္ဈာယော အာပန္နော’’တိ ဝါ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ ဝတွာပိ ‘‘အသုကံ နာမ အသုကဒိဝသေ နာမ၊ ဘန္တေ၊ အာပန္နတ္ထ၊ သဏိကံ အနုဿရထာ’’တိ သရိတွာ တာဝဒေဝ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဝိဟေသာတိ ဗဟုံ အတ္ထဉ္စ ကာရဏဉ္စ အာဟရန္တဿ ကာယစိတ္တကိလမထော။ သက္ကောမီတိ ဧဝရူပေါ ဟိ ပုဂ္ဂလော ဩကာသံ ကာရေတွာ ‘‘အာပတ္တိံ အာပန္နတ္ထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ကဒါ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အသုကဒိဝသေ အသုကသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သရာမိ၊ အာဝုသော’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘သဏိကံ၊ ဘန္တေ၊ သရထာ’’တိ ဗဟုံ ဝတွာ သာရိတော သရိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တေနာဟ ‘‘သက္ကောမီ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပေက္ခာ နာတိမညိတဗ္ဗာတိ ဥပေက္ခာ န အတိက္ကမိတဗ္ဗာ၊ ကတ္တဗ္ဗာ ဇနေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ဌိတကံယေဝ ပဿာဝံ ကရောန္တံ ဒိသွာပိ ‘‘နနု၊ အာဝုသော၊ နိသီဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒတိ၊ သော ဥပေက္ခံ အတိမညတိ နာမ။

၄၀။ ဝစီသံဟာရောတိ ဝစနသဉ္စာရော။ ဣမေဟိ ကထိတံ အမူသံ အန္တရံ ပဝေသေယျ၊ တုမှေ ဣမေဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝုတ္တာတိ အမူဟိ ကထိတံ ဣမေသံ အန္တရံ ပဝေသေယျာတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိပဠာသောတိအာဒီဟိ စိတ္တဿ အနာရာဓနိယဘာဝေါ ကထိတော။ တံ ဇာနမာနော သမာနော ဂရဟေယျာတိ တံ သတ္ထာ ဇာနမာနော သမာနော နိန္ဒေယျ အမှေတိ။ ဧတံပနာဝုသော၊ ဓမ္မန္တိ ဧတံ ကလဟဘဏ္ဍနဓမ္မံ။

တဉ္စေတိ တံ သညတ္တိကာရကံ ဘိက္ခုံ။ ဧဝံ ဗျာကရေယျာတိ မယာ ဧတေ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပိတာတိ အဝတွာ ယေန ကာရဏေန သညတ္တိ ကတာ၊ တဒေဝ ဒဿေန္တော ဧဝံ ဗျာကရေယျ။ တာဟံ ဓမ္မံ သုတွာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မောတိ သာရဏီယဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ န စေဝ အတ္တာနန္တိအာဒီသု ‘‘ဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏော ဟေသ အဂ္ဂိ ဥဋ္ဌာသိ၊ ကော ဧတမညတြ မယာ နိဗ္ဗာပေတုံ သမတ္ထော’’တိ ဟိ ဝဒန္တော အတ္တာနံ ဥက္ကံသေတိ နာမ။ ‘‘ဧတ္တကာ ဇနာ ဝိစရန္တိ၊ ဩကာသော လဒ္ဓုံ န သက္ကာ၊ ဧကောပိ ဧတ္တကမတ္တံ နိဗ္ဗာပေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝဒမာနော ပရံ ဝမ္ဘေတိ နာမ။ တဒုဘယမ္ပေသ န ကရောတိ။ ဓမ္မော ပနေတ္ထ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗျာကရဏံ၊ တေသံ ဘိက္ခူနံ သညတ္တိကရဏံ အနုဓမ္မော၊ တဒေဝ ဗျာကရောတိ နာမ။ န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကောတိ အညော စဿ ကောစိ သဟေတုကော ပရေဟိ ဝုတ္တော ဝါဒေါ ဝါ အနုဝါဒေါ ဝါ ဂရဟိတဗ္ဗဘာဝံ အာဂစ္ဆန္တော နာမ နတ္ထိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကိန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သာမဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သာမဂါမသုတ္တံ။ တတ္ထ သာမဂါမေတိ သာမာကာနံ ဥဿန္နတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမေ ဂါမေ။ အဓုနာ ကာလင်္ကတောတိ သမ္ပတိ ကာလံ ကတော။ ဒွေဓိကဇာတာတိ ဒွေဇ္ဈဇာတာ ဒွေဘာဂဇာတာ။ ဘဏ္ဍနာဒီသု ဘဏ္ဍနံ ပုဗ္ဗဘာဂကလဟော၊ တံ ဒဏ္ဍာဒါနာဒိဝသေန ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမဝသေန စ ဝဒ္ဓိတံ ကလဟော၊ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသီ’’တိအာဒိကံ ဝိရုဒ္ဓဝစနံ ဝိဝါဒေါ။ ဝိတုဒန္တာတိ ဝိတုဇ္ဇန္တာ။ သဟိတံ မေတိ မမ ဝစနံ အတ္ထသံဟိတံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တဝ အဓိစိဏ္ဏံ စိရကာလသေဝနဝသေန ပဂုဏံ၊ တံ မမ ဝါဒံ အာဂမ္မ နိဝတ္တံ။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ တုယှံ ဥပရိ မယာ ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဘတ္တပုဋံ အာဒါယ တံ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝါဒပ္ပမောက္ခတ္ထာယ ဥတ္တရိ ပရိယေသမာနော စရ။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါတိ အထ မယာ အာရောပိတဝါဒတော အတ္တာနံ မောစေဟိ။ သစေ ပဟောသီတိ သစေ သက္ကောသိ။ ဝဓောယေဝါတိ မရဏမေဝ။

နာဋပုတ္တိယေသူတိ နာဋပုတ္တဿ အန္တေဝါသိကေသု။ နိဗ္ဗိန္နရူပါတိ ဥက္ကဏ္ဌိတသဘာဝါ၊ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရောန္တိ။ ဝိရတ္တရူပါတိ ဝိဂတပေမာ။ ပဋိဝါနရူပါတိ တေသံ နိပစ္စကိရိယတော နိဝတ္တသဘာဝါ။ ယထာ တန္တိ ယထာ စ ဒုရက္ခာတာဒိသဘာဝေ ဓမ္မဝိနယေ နိဗ္ဗိန္နဝိရတ္တပဋိဝါနရူပေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တထေဝ ဇာတာတိ အတ္ထော။ ဒုရက္ခာတေတိ ဒုက္ကထိတေ။ ဒုပ္ပဝေဒိတေတိ ဒုဝိညာပိတေ။ အနုပသမသံဝတ္တနိကေတိ ရာဂါဒီနံ ဥပသမံ ကာတုံ အသမတ္ထော။ ဘိန္နထူပေတိ ဘိန္နပတိဋ္ဌေ။ ဧတ္ထ ဟိ နာဋပုတ္တောဝ နေသံ ပတိဋ္ဌေန ထူပေါ၊ သော ပန ဘိန္နော မတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘိန္နထူပေ’’တိ။ အပ္ပဋိသရဏေတိ တဿေဝ အဘာဝေန ပဋိသရဏဝိရဟိတေ။

နနု စာယံ နာဋပုတ္တော နာဠန္ဒဝါသိကော၊ သော ကသ္မာ ပါဝါယံ ကာလံကတောတိ။ သော ကိရ ဥပါလိနာ ဂဟပတိနာ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စေန ဒသဟိ ဂါထာဟိ ဘာသိတေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ သုတွာ ဥဏှံ လောဟိတံ ဆဍ္ဍေသိ။ အထ နံ အဖာသုကံ ဂဟေတွာ ပါဝံ အဂမံသု၊ သော တတ္ထ ကာလမကာသိ။ ကာလံ ကုရုမာနော စ ‘‘မမ လဒ္ဓိ အနိယျာနိကာ သာရရဟိတာ၊ မယံ တာဝ နဋ္ဌာ၊ အဝသေသဇနော မာ အပါယပူရကော အဟောသိ ။ သစေ ပနာဟံ ‘မမ သာသနံ အနိယျာနိက’န္တိ ဝက္ခာမိ၊ န သဒ္ဒဟိဿန္တိ။ ယံနူနာဟံ ဒွေပိ ဇနေ န ဧကနီဟာရေန ဥဂ္ဂဏှာပေယျံ၊ တေ မမစ္စယေန အညမညံ ဝိဝဒိဿန္တိ။ သတ္ထာ တံ ဝိဝါဒံ ပဋိစ္စ ဧကံ ဓမ္မကထံ ကထေဿတိ၊ တတော တေ သာသနဿ မဟန္တဘာဝံ ဇာတိဿန္တီ’’တိ။

အထ နံ ဧကော အန္တေဝါသိကော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ဒုဗ္ဗလာ၊ မယှံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ သာရံ အာစိက္ခထ အာစရိယပ္ပမာဏ’’န္တိ။ အာဝုသော၊ တွံ မမစ္စယေန သဿတန္တိ ဂဏှေယျာသီတိ။ အပရောပိ တံ ဥပသင်္ကမိ၊ တံ ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာပေသိ။ ဧဝံ ဒွေပိ ဇနေ ဧကလဒ္ဓိကေ အကတွာ ဗဟူ နာနာနီဟာရေန ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကာလမကာသိ။ တေ တဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ သန္နိပတိတွာ အညမညံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ကဿာဝုသော၊ အာစရိယော သာရမာစိက္ခီ’’တိ? ဧကော ဥဋ္ဌဟိတွာ မယှန္တိ အာဟ။ ကိံ အာစိက္ခီတိ? သဿတန္တိ။ အပရော တံ ပဋိဗာဟိတွာ မယှံ သာရံ အာစိက္ခီတိ အာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗေ ‘‘မယှံ သာရံ အာစိက္ခိ၊ အဟံ ဇေဋ္ဌကော’’တိ အညမညံ ဝိဝါဒံ ဝဍ္ဎေတွာ အက္ကောသေ စေဝ ပရိဘာသေ စ ဟတ္ထပါဒပဟာရာဒီနိ စ ပဝတ္တေတွာ ဧကမဂ္ဂေန ဒွေ အဂစ္ဆန္တာ နာနာဒိသာသု ပက္ကမိံသု၊ ဧကစ္စေ ဂိဟီ အဟေသုံ။

ဘဂဝတော ပန ဓရမာနကာလေပိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဝိဝါဒေါ န ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ ဟိ တေသံ ဝိဝါဒကာရဏေ ဥပ္ပန္နမတ္တေယေဝ သယံ ဝါ ဂန္တွာ တေ ဝါ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေတွာ ခန္တိ မေတ္တာ ပဋိသင်္ခါ အဝိဟိံသာ သာရဏီယဓမ္မေသု ဧကံ ကာရဏံ ကထေတွာ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတိ။ ဧဝံ ဓရမာနောပိ သင်္ဃဿ ပတိဋ္ဌာဝ အဟောသိ။ ပရိနိဗ္ဗာယမာနောပိ အဝိဝါဒကာရဏံ ကတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဘဂဝတာ ဟိ သုတ္တေ ဒေသိတာ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ (အ။ နိ။ ၄။၁၈၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၇) ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ ဘိက္ခူနံ ပတိဋ္ဌာ စ အဝဿယော စ။ တထာ ခန္ဓကေ ဒေသိတာ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ (မဟာဝ။ ၃၀၅) သုတ္တေ ဝုတ္တာနိ စတ္တာရိ ပဉှဗျာကရဏာနိ (အ။ နိ။ ၄။၄၂) စ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယော ဝေါ မယာ၊ အာနန္ဒ၊ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆)။

၄၂။ အထခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသောတိ အယံ ထေရော ဓမ္မသေနာပတိဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော။ တံ ဘိက္ခူ အနုပသမ္ပန္နကာလေ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသောတိ သမုဒါစရိတွာ ထေရကာလေပိ တထေဝ သမုဒါစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော’’တိ။ ဥပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? နာဋပုတ္တေ ကိရ ကာလံကတေ ဇမ္ဗုဒီပေ မနုဿာ တတ္ထ တတ္ထ ကထံ ပဝတ္တယိံသု – ‘‘နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဧကော သတ္ထာတိ ပညာယိတ္ထ၊ တဿ ကာလကိရိယာယ သာဝကာနံ ဧဝရူပေါ ဝိဝါဒေါ ဇာတော၊ သမဏော ပန ဂေါတမော ဇမ္ဗုဒီပေ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပါကဋောယေဝ၊ ကီဒိသော နု ခေါ သမဏေ ဂေါတမေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သာဝကာနံ ဝိဝါဒေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ထေရော တံ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ ကထံ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ အာရောစေဿာမိ၊ သတ္ထာ စ ဧတံ အတ္ထုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဧကံ ဒေသနံ ကထေဿတီ’’တိ။ သော နိက္ခမိတွာ ယေန သာမဂါမော၊ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ။ ဥဇုမေဝ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂန္တွာ ယေနဿ ဥပဇ္ဈာယော အာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ မဟာပညော၊ သော ဣမံ သာသနံ သတ္ထု အာရောစေဿတိ၊ အထ သတ္ထာ တဒနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ။ ကထာပါဘတန္တိ ကထာမူလံ၊ မူလဉှိ ပါဘတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘အပ္ပကေနပိ မေဓာဝီ၊ ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊

သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ၊ အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၁။၄)၊

ဒဿနာယာတိ ဒဿနတ္ထာယ။ ကိံ ပနိမိနာ ဘဂဝါ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောတိ? နော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ အယဉှိ အာယသ္မာ ဒိဝါ နဝ ဝါရေ ရတ္တိံ နဝ ဝါရေတိ ဧကာဟံ အဋ္ဌာရသ ဝါရေ ဥပဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဒိဝသဿ ပန သတက္ခတ္တုံ ဝါ သဟဿက္ခတ္တုံ ဝါ ဂန္တုကာမော သမာနောပိ န အကာရဏာ ဂစ္ဆတိ၊ ဧကံ ပဉှုဒ္ဓါရံ ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သော တံဒိဝသံ တေန ဂန္တုကာမော ဧဝမာဟ။

အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါ ကထံ ဒေဝမနုဿာနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ? ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၄၅၁) ဝိယ ဟိ ဒွီသု ဘိက္ခူသု ဝိဝါဒံ အာပန္နေသု တသ္မိံ ဝိဟာရေ တေသံ အန္တေဝါသိကာ ဝိဝဒန္တိ၊ တေသံ ဩဝါဒံ ဂဏှန္တော ဘိက္ခုနိသင်္ဃော ဝိဝဒတိ၊ တတော တေသံ ဥပဋ္ဌာကာ ဝိဝဒန္တိ၊ အထ မနုဿာနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဓမ္မဝါဒီနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဓမ္မဝါဒိနိယော ဟောန္တိ၊ အဓမ္မဝါဒီနံ အဓမ္မဝါဒိနိယော ဟောန္တိ။ တတော တာသံ အာရက္ခဒေဝတာနံ မိတ္တာ ဘုမ္မဒေဝတာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပရမ္ပရာယ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မဝါဒီဟိ ပန အဓမ္မဝါဒိနောဝ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ၊ တတော ယံ ဗဟူဟိ ဂဟိတံ၊ တံ ဂဏှန္တိ။ ဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟုတရာဝ အဓမ္မံ ဂဏှန္တိ။ တေ အဓမ္မံ ပူရေတွာ ဝိဟရန္တာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါ ဗဟူနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ။

၄၃။ အဘိညာ ဒေသိတာတိ မဟာဗောဓိမူလေ နိသိန္နေန ပစ္စက္ခံ ကတွာ ပဝေဒိတာ။ ပတိဿယမာနရူပါ ဝိဟရန္တီတိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ဘဂဝတောအစ္စယေနာတိ ဧတရဟိ ဘဂဝန္တံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ၊ တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဥဂ္ဂတေဇတာယ ဒုရာသဒတာယ ဝိဝါဒံ ဇနေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဘဂဝတော ပန အစ္စယေန ဝိဝါဒံ ဇနေယျုန္တိ ဝဒတိ။ ယတ္ထ ပန တံ ဝိဝါဒံ ဇနေယျုံ၊ တံ ဒဿေန္တော အဇ္ဈာဇီဝေ ဝါ အဓိပါတိမောက္ခေ ဝါတိ အာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈာဇီဝေတိ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ – ‘‘ဘိက္ခု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာ’’တိအာဒိနာ (ပရိ။ ၂၈၇) နယေန ပရိဝါရေ ပညတ္တာနိ ဆ သိက္ခာပဒါနိ၊ တာနိ ဌပေတွာ သေသာနိ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနိ အဓိပါတိမောက္ခံ နာမ။ အပ္ပမတ္တကော သော အာနန္ဒာတိ အဇ္ဈာဇီဝံ အဓိပါတိမောက္ခဉ္စ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိဝါဒေါ နာမ ယသ္မာ ပရဿ ကထာယပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သလ္လက္ခေတွာ သုပ္ပဇဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပ္ပမတ္တကော’’တိ ဝုတ္တော။

တတြာယံ နယော – ဣဓေကစ္စော ‘‘န သက္ကာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ အနုလ္လပန္တေန ကိဉ္စိ လဒ္ဓု’’န္တိအာဒီနိ စိန္တေတွာ အာဇီဝဟေတု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဝါ ဥလ္လပတိ သဉ္စရိတ္တံ ဝါ အာပဇ္ဇတိ၊ ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု အရဟာတိအာဒိနာ နယေန သာမန္တဇပ္ပနံ ဝါ ကရောတိ၊ အဂိလာနော ဝါ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဏီတဘောဇနာနိ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဘိက္ခုနီ ဝါ ပန တာနိ ဝိညာပေတွာ ပါဋိဒေသနီယံ အာပဇ္ဇတိ၊ ယော ကောစိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကံ ယံကိဉ္စိ သူပေါဒနဝိညတ္တိမေဝ ဝါ ကရောတိ၊ အညတရံ ဝါ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ၊ တမေနံ သဗြဟ္မစာရီ ဧဝံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ လာဘေန လဒ္ဓေန၊ ယော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောတီ’’တိ။ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ကိဿ မယှံ ဣမိနာ လာဘေန၊ ယွာဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတွာ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေမိ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမံ ကရောမီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ တတော ဩရမတိ။ ဧဝံ ပရဿ ကထာယပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သလ္လက္ခေတွာ သုပ္ပဇဟော ဟောတိ။ တေန ဘဂဝါ ‘‘အပ္ပမတ္တကော’’တိ အာဟ။

မဂ္ဂေ ဝါ ဟိ၊ အာနန္ဒ၊ ပဋိပဒါယ ဝါတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ ပတွာ ဝိဝါဒေါ နာမ သဗ္ဗသော ဝူပသမ္မတိ၊ နတ္ထိ အဓိဂတမဂ္ဂါနံ ဝိဝါဒေါ။ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂံ ပန ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒဉ္စ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ နယော – ဧဝံ ဘိက္ခုံ မနုဿာ လောကုတ္တရဓမ္မေ သမ္ဘာဝေန္တိ။ သော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတေ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကိံ အာဂတတ္ထာ’’တိ။ မနသိကာတဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတုံ၊ ဘန္တေတိ။ နိသီဒထ၊ ခဏေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပေတုံ သမတ္ထကမ္မဋ္ဌာနကထံ အာစိက္ခိဿာမီတိ ဝတွာ ဝဒတိ – ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော မူလကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောတိ၊ တဿ တံ မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယံ ပဌမမဂ္ဂေါ နာမ။ သော ဒုတိယံ ဩဘာသဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ဒုတိယမဂ္ဂေါ အဓိဂတော ဟောတိ၊ ဧဝံ တတိယဉ္စ စတုတ္ထဉ္စ။ ဧတ္တာဝတာ မဂ္ဂပ္ပတ္တော စေဝ ဖလပ္ပတ္တော စ ဟောတီ’’တိ။ အထ တေ ဘိက္ခူ ‘‘အခီဏာသဝေါ နာမ ဧဝံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဒ္ဓါယံ ခီဏာသဝေါ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တိ။

သော အပရေန သမယေန ကာလံ ကရောတိ။ သမန္တာ ဘိက္ခာစာရဂါမေဟိ မနုဿာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ကေနစိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ပဉှံ ပုစ္ဆိတော’’တိ။ ဥပါသကာ ပုဗ္ဗေဝ ထေရေန ပဉှော ကထိတော အမှာကန္တိ။ တေ ပုပ္ဖမဏ္ဍပံ ပုပ္ဖကူဋာဂါရံ သဇ္ဇေတွာ သုဝဏ္ဏေန အက္ခိပိဓာနမုခပိဓာနာဒိံ ကရိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ သတ္တာဟံ သာဓုကီဠိကံ ကီဠေတွာ ဈာပေတွာ အဋ္ဌီနိ အာဒါယ စေတိယံ ကရောန္တိ။ အညေ အာဂန္တုကာ ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ‘‘မဟာထေရံ ပဿိဿာမ၊ ကဟံ၊ အာဝုသော၊ မဟာထေရော’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဘန္တေတိ။ ဒုက္ကရံ၊ အာဝုသော၊ ထေရေန ကတံ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေန္တေန၊ ပဉှံ ပုစ္ဆိတ္ထ၊ အာဝုသောတိ။ ဘိက္ခူနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ဣမိနာ နိယာမေန ကထေသိ၊ ဘန္တေတိ။ န ဧသော၊ အာဝုသော၊ မဂ္ဂေါ၊ ဝိပဿနုပက္ကိလေသော နာမေသ၊ န တုမှေ ဇာနိတ္ထ၊ ပုထုဇ္ဇနော၊ အာဝုသော၊ ထေရောတိ။ တေ ကလဟံ ကရောန္တာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘သကလဝိဟာရေ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခာစာရဂါမေသု မနုဿာ စ န ဇာနန္တိ၊ တုမှေယေဝ ဇာနာထ။ ကတရမဂ္ဂေန တုမှေ အာဂတာ၊ ကိံ ဝေါ ဝိဟာရဒွါရေ စေတိယံ န ဒိဋ္ဌ’’န္တိ။ ဧဝံဝါဒီနံ ပန ဘိက္ခူနံ သတံ ဝါ၊ ဟောတု သဟဿံ ဝါ၊ ယာဝ တံ လဒ္ဓိံ နပ္ပဇဟန္တိ၊ သဂ္ဂေါပိ မဂ္ဂေါပိ ဝါရိတောယေဝ။

အပရောပိ တာဒိသောဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေန္တော ဧဝံ ကထေတိ – စိတ္တေနေဝ တီသု ဥဒ္ဓနေသု တီဏိ ကပလ္လာနိ အာရောပေတွာ ဟေဋ္ဌာ အဂ္ဂိံ ကတွာ စိတ္တေနေဝ အတ္တနော ဒွတ္တိံသာကာရံ ဥပ္ပာဋေတွာ ကပလ္လေသု ပက္ခိပိတွာ စိတ္တေနေဝ ဒဏ္ဍကေန ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဘဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယာ ဈာယမာနေ ဆာရိကာ ဟောတိ၊ သာ မုခဝါတေန ပလာသေတဗ္ဗာ။ ဧတ္တကေန ဓူတပါပေါ နာမေသ သမဏော ဟောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

အပရော ဧဝံ ကထေတိ – စိတ္တေနေဝ မဟာစာဋိံ ဌပေတွာ မတ္ထုံ ယောဇေတွာ စိတ္တေနေဝ အတ္တနော ဒွတ္တိံသာကာရံ ဥပ္ပာဋေတွာ တတ္ထ ပက္ခိပိတွာ မတ္ထုံ ဩတာရေတွာ မန္ထိတဗ္ဗံ။ မထိယမာနံ ဝိလီယတိ၊ ဝိလီနေ ဥပရိ ဖေဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ သော ဖေဏော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ ဝေါ အမတံ ပရိဘုတ္တံ နာမ ဘဝိဿတိ ။ ဣတော ပရံ ‘‘အထ တေ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

၄၄။ ဣဒါနိ ယော ဧဝံ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ မူလံ ဒဿေန္တော ဆယိမာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဂါရဝေါတိ ဂါရဝဝိရဟိတော။ အပ္ပတိဿောတိ အပ္ပတိဿယော အနီစဝုတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ ဓရမာနေ တီသု ကာလေသု ဥပဋ္ဌာနံ န ယာတိ၊ သတ္ထရိ အနုပါဟနေ စင်္ကမန္တေ သဥပါဟနော စင်္ကမတိ၊ နီစေ စင်္ကမေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမေ စင်္ကမတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝသန္တေ ဥပရိ ဝသတိ၊ သတ္ထု ဒဿနဋ္ဌာနေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ၊ ဆတ္တံ ဓာရေတိ၊ ဥပါဟနံ ဓာရေတိ၊ နှာနတိတ္ထေ ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဝါ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတုံ န ဂစ္ဆတိ၊ စေတိယဿ ပညာယနဋ္ဌာနေ သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကရောတိ၊ အညေဟိ စ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကသ္မာ ဧဝံ ကရောသိ၊ န ဣဒံ ဝဋ္ဋတိ၊ သမ္မာသဗုဒ္ဓဿ နာမ လဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တူဏှီ ဟောတိ၊ ကိံ ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ ဝဒသီ’’တိ ဘဏတိ၊ အယံ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ နာမ။

ယော ပန ဓမ္မဿဝနေ သင်္ဃုဋ္ဌေ သက္ကစ္စံ န ဂစ္ဆတိ၊ သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ န သုဏာတိ၊ နိဒ္ဒါယတိ ဝါ သလ္လပေန္တော ဝါ နိသီဒတိ၊ သက္ကစ္စံ န ဂဏှာတိ န ဓာရေတိ၊ ‘‘ကိံ ဓမ္မေ အဂါရဝံ ကရောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုဏှီ ဟောတိ၊ ဓမ္မော ဓမ္မောတိ ဝဒသိ၊ ကိံ ဓမ္မော နာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ နာမ။

ယော ပန ထေရေန ဘိက္ခုနာ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ နိသီဒတိ ပဉှံ ကထေတိ၊ ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ၊ ဒုဿပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ကရောတိ၊ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ၊ ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ၊ ‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ လဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘တုဏှီ ဟောတိ၊ သင်္ဃော သင်္ဃောတိ ဝဒသိ၊ ကိံ သင်္ဃော၊ မိဂသင်္ဃော အဇသင်္ဃော’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ၊ အယံ သင်္ဃေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ ဟိ အဂါရဝေ ကတေ သင်္ဃေ ကတောယေဝ ဟောတိ။ တိဿော သိက္ခာ ပန အပရိပူရယမာနောဝ သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ နာမ။

အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ အတ္တနိ ဝါ အတ္တနော ပရိသာယ ဝါ။ ဗာဟိဒ္ဓါတိ ပရသ္မိံ ဝါ ပရဿ ပရိသာယ ဝါ။

၄၆။ ဣဒါနိ အယံ ဆ ဌာနာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နဝိဝါဒေါ ဝဍ္ဎန္တော ယာနိ အဓိကရဏာနိ ပါပုဏာတိ၊ တာနိ ဒဿေတုံ စတ္တာရိမာနီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝူပသမနတ္ထာယ ပဝတ္တမာနေဟိ သမထေဟိ အဓိကာတဗ္ဗာနီတိ အဓိကရဏာနိ။ ဝိဝါဒေါဝ အဓိကရဏံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣဒါနိ ဣမာနိပိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ပတွာ ဥပရိ ဝဍ္ဎေန္တော သော ဝိဝါဒေါ ယေဟိ သမထေဟိ ဝူပသမ္မတိ၊ တေသံ ဒဿနတ္ထံ သတ္တ ခေါ ပနိမေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဓိကရဏာနိ သမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ အဓိကရဏသမထာ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနန္တိ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပန္နာနံ။ အဓိကရဏာနန္တိ ဧတေသံ ဝိဝါဒါဓိကရဏာဒီနံ စတုန္နံ။ သမထာယ ဝူပသမာယာတိ သမနတ္ထဉ္စေဝ ဝူပသမနတ္ထဉ္စ။ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဣမေ သတ္တ သမထာ ဒါတဗ္ဗာ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယကထာ – အဓိကရဏေသု တာဝ ဓမ္မောတိ ဝါ အဓမ္မောတိ ဝါတိ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယော ဝိဝါဒေါ၊ ဣဒံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝါ အနုဝဒန္တာနံ ယော အနုဝါဒေါ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ၊ ဣဒံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ မာတိကာယံ အာဂတာ ပဉ္စ ဝိဘင်္ဂေ ဒွေတိ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ။ ယံ သင်္ဃဿ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏံ၊ ဣဒံ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။

တတ္ထ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မိံယေဝ ဝါ၊ အညတ္ထ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ သင်္ဃဿ နိယျာတိတံ၊ တတ္ထ သင်္ဃေန ဝါ ဂဏေန ဝါ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တေ တတ္ထေဝ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟိ ဝါ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ။ ဧဝံ သမ္မမာနေ ပန တသ္မိံ ယာ သင်္ဃသမ္မုခတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ၊ ဝိနယသမ္မုခတာ၊ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ၊ အယံ သမ္မုခါဝိနယော နာမ။

တတ္ထ စ ကာရကသင်္ဃဿ သာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝေါ သင်္ဃသမ္မုခတာ။ သမေတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော ဘူတတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ။ ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ၊ တထေဝ သမနံ ဝိနယသမ္မုခတာ။ ယော စ ဝိဝဒတိ၊ ယေန စ ဝိဝဒတိ၊ တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္တပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမေ ပနေတ္ထ သင်္ဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ တာဝ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မတိ။

သစေ ပနေဝမ္ပိ န သမ္မတိ၊ အထ နံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ သက္ကောမ ဝူပသမေတု’’န္တိ သင်္ဃဿေဝ နိယျာတေန္တိ။ တတော သင်္ဃော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သလာကဂ္ဂါဟကံ သမ္မန္နိတွာ တေန ဂုဠှကဝိဝဋကသကဏ္ဏဇပ္ပကေသု တီသု သလာကဂ္ဂါဟေသု အညတရဝသေန သလာကံ ဂါဟေတွာ သန္နိပတိတပရိသာယ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယ ယထာ တေ ဓမ္မဝါဒိနော ဝဒန္တိ၊ ဧဝံ ဝူပသန္တံ အဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော ဝုတ္တနယော ဧဝ။ ယံ ပန ယေဘုယျသိကာယ ကမ္မဿ ကရဏံ၊ အယံ ယေဘုယျသိကာ နာမ။ ဧဝံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။

အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယော စ အနုဝဒတိ၊ ယဉ္စ အနုဝဒတိ၊ တေသံ ဝစနံ သုတွာ၊ သစေ ကာစိ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ ဥဘော ခမာပေတွာ၊ သစေ အတ္ထိ၊ အယံ နာမေတ္ထ အာပတ္တီတိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယလက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ယဒါ ပန ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသိတဿ သတိဝိနယံ ယာစမာနဿ သင်္ဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သတိဝိနယံ ဒေတိ၊ တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန သတိဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။

ယဒါ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု ဥမ္မာဒဝသေန ကတေ အဿာမဏကေ အဇ္ဈာစာရေ ‘‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော – ‘‘ဥမ္မတ္တကေန မေ၊ အာဝုသော၊ ဧတံ ကတံ၊ နာဟံ တံ သရာမီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနောဝ ပုန အစောဒနတ္ထာယ အမူဠှဝိနယံ ယာစတိ၊ သင်္ဃော စဿ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အမူဠှဝိနယံ ဒေတိ၊ တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန အမူဠှဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ တပ္ပစ္စယာ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။

ယဒါ ပန ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ စောဒိယမာနဿ အညေနာညံ ပဋိစရတော ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယဿ ပုဂ္ဂလဿ – ‘‘သစာယံ အစ္ဆိန္နမူလော ဘဝိဿတိ၊ သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ဩသာရဏံ လဘိဿတိ၊ သစေ ဆိန္နမူလော၊ အယမေဝဿ နာသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော သင်္ဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန တဿပါပိယသိကံ ကရောတိ၊ တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ တဿ ပါပိယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။

အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ။ တဿ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ။ ယဒါ ပန ဧကဿ ဝါ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ သင်္ဃဂဏမဇ္ဈေသု ဝါ ဘိက္ခု လဟုကံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ၊ တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော တာဝ ယော စ ဒေသေတိ၊ ယဿ စ ဒေသေတိ၊ တေသံ သမ္မုခတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ပုဂ္ဂလဿ စ ဂဏဿ စ ဒေသနာကာလေ သင်္ဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အပန္နော’’တိ စ၊ အာမ ‘‘ပဿာမီ’’တိ စ ပဋိညာတာယ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ ကရဏံ၊ တံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ သင်္ဃာဒိသေသေ ပရိဝါသာဒိယာစနာ ပဋိညာ၊ ပရိဝါသာဒီနံ ဒါနံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။

ဒွေပက္ခဇာတာ ပန ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစာရံ စရိတွာ ပုန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကာရေဿာမ၊ သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္တာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ အညမညံ အာပတ္တိယာ ကာရာပနေ ဒေါသံ ဒိသွာ ယဒါ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မတိ။ တတြ ဟိ ယတ္တကာ ဟတ္ထပါသုပဂတာ ‘‘န မေ တံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ အကတွာ ‘‘ဒုက္ကဋံ ကမ္မံ ပုန ကာတဗ္ဗံ ကမ္မ’’န္တိ န ဥက္ကောဋေန္တိ၊ နိဒ္ဒမ္ပိ ဩက္ကန္တာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇဉ္စ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌဟန္တိ။ ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ယထာနုရူပံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကော’’တိ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယနယော၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမထက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၈၅) အာဂတောယေဝ။ ဝိနိစ္ဆယောပိဿ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝုတ္တော။

၄၇။ ယော ပနာယံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ‘‘ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူ ဝိဝဒန္တီ’’တိအာဒိကော ဝိတ္ထာရော ဝုတ္တော၊ သော ဧတေန နယေန သင်္ခေပတောဝ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မောတိအာဒီသု သုတ္တန္တပရိယာယေန တာဝ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ဓမ္မော၊ အကုသလကမ္မပထာ အဓမ္မော။ တထာ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ အာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ၊ တယော သတိပဋ္ဌာနာ တယော သမ္မပ္ပဓာနာ တယော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ ဆ ဗလာနိ အဋ္ဌ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ နဝင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ စာတိ၊ စတ္တာရော ဥပါဒါနာ ပဉ္စ နီဝရဏာနီတိအာဒယော သင်္ကလိဋ္ဌဓမ္မာ စာတိ အယံ အဓမ္မော။

တတ္ထ ယံကိဉ္စိ ဧကံ အဓမ္မကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ကရိဿာမ၊ ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယကုလံ နိယျာနိကံ ဘဝိဿတိ၊ မယဉ္စ လောကေ ပါကဋာ ဘဝိဿာမာ’’တိ တံ အဓမ္မံ ‘‘ဓမ္မော အယ’’န္တိ ကထေန္တာ ဓမ္မောတိ ဝိဝဒန္တိ။ တတ္ထေဝ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေသု ဧကံ ဂဟေတွာ ‘‘အဓမ္မော အယ’’န္တိ ကထေန္တာ အဓမ္မောတိ ဝိဝဒန္တိ။

ဝိနယပရိယာယေန ပန ဘူတေန ဝတ္ထုနာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ယထာပဋိညာယ ကာတဗ္ဗကမ္မံ ဓမ္မော နာမ၊ အဘူတေန ပန ဝတ္ထုနာ အစောဒေတွာ အသာရေတွာ အပဋိညာယ ကတဗ္ဗကမ္မံ အဓမ္မော နာမ။ တေသုပိ အဓမ္မံ ‘‘ဓမ္မော အယ’’န္တိ ကထေန္တာ ဓမ္မောတိ ဝိဝဒန္တိ၊ ‘‘အဓမ္မော အယ’’န္တိ ကထေန္တာ အဓမ္မောတိ ဝိဝဒန္တိ။

သုတ္တန္တပရိယာယေန ပန ရာဂဝိနယော ဒေါသဝိနယော မောဟဝိနယော သံဝရော ပဟာနံ ပဋိသင်္ခါတိ အယံ ဝိနယော နာမ၊ ရာဂါဒီနံ အဝိနယော အသံဝရော အပ္ပဟာနံ အပ္ပဋိသင်္ခါတိ အယံ အဝိနယော နာမ။ ဝိနယပရိယာယေန ဝတ္ထုသမ္ပတ္တိ ဉတ္တိသမ္ပတ္တိ အနုသာဝနသမ္ပတ္တိ သီမသမ္ပတိ ပရိသသမ္ပတ္တီတိ အယံ ဝိနယော နာမ၊ ဝတ္ထုဝိပတ္တိ…ပေ… ပရိသဝိပတ္တီတိ အယံ အဝိနယော နာမ။ တေသုပိ ယံကိဉ္စိ အဝိနယံ ‘‘ဝိနယော အယ’’န္တိ ကထေန္တာ ဝိနယောတိ ဝိဝဒန္တိ၊ ဝိနယံ အဝိနယောတိ ကထေန္တာ အဝိနယောတိ ဝိဝဒန္တိ။

ဓမ္မနေတ္တိ သမနုမဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဓမ္မရဇ္ဇု အနုမဇ္ဇိတဗ္ဗာ ဉာဏေန ဃံသိတဗ္ဗာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ။ သာ ပနေသာ ဓမ္မနေတ္တိ ‘‘ဣတိ ခေါ ဝစ္ဆ ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ အကုသလာ ဒသ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိ ဧဝံ မဟာဝစ္ဆဂေါတ္တသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၉၄) အာဂတာတိ ဝုတ္တာ။ သာ ဧဝ ဝါ ဟောတု၊ ယော ဝါ ဣဓ ဓမ္မောတိ စ ဝိနယော စ ဝုတ္တော။ ယထာ တတ္ထ သမေတီတိ ယထာ တာယ ဓမ္မနေတ္တိယာ သမေတိ၊ ‘‘ဓမ္မော ဓမ္မောဝ ဟောတိ၊ အဓမ္မော အဓမ္မောဝ၊ ဝိနယော ဝိနယောဝ ဟောတိ၊ အဝိနယော အဝိနယောဝ’’။ တထာ တန္တိ ဧဝံ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ ဧကစ္စာနံ အဓိကရဏာနန္တိ ဣဓ ဝိဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဒဿိတံ၊ သမ္မုခါဝိနယော ပန န ကိသ္မိဉ္စိ အဓိကရဏေ န လဗ္ဘတိ။

၄၈။ တံ ပနေတံ ယသ္မာ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ မာတိကာယ ဌပိတာနုက္ကမေန ဣဒါနိ သတိဝိနယဿ ဝါရေ ပတ္တေပိ တံ အဝတွာ ဝိဝါဒါဓိကရဏယေဝ တာဝ ဒုတိယသမထံ ဒဿေန္တော ကထဉ္စာနန္ဒ၊ ယေဘုယျသိကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗဟုတရာတိ အန္တမသော ဒွီဟိ တီဟိပိ အတိရေကတရာ။ သေသမေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၄၉။ ဣဒါနိ ဟေဋ္ဌာ အဝိတ္ထာရိတံ သတိဝိနယံ အာဒိံ ကတွာ ဝိတ္ထာရိတာဝသေသသမထေ ပဋိပါဋိယာ ဝိတ္ထာရေတုံ ကထဉ္စာနန္ဒ၊ သတိဝိနယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါတိ ဒွေ သာမန္တာနိ ခန္ဓသာမန္တဉ္စ အာပတ္တိသာမန္တဉ္စ။ တတ္ထ ပါရာဇိကာပတ္တိက္ခန္ဓော သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိက္ခန္ဓော ထုလ္လစ္စယ-ပါစိတ္တိယ-ပါဋိဒေသနီယ-ဒုက္ကဋ-ဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိက္ခန္ဓောတိ ဧဝံ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမခန္ဓံ ခန္ဓသာမန္တံ နာမ ဟောတိ။ ပဌမပါရာဇိကဿ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒုက္ကဋံ၊ သေသာနံ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဣဒံ အာပတ္တိသာမန္တံ နာမ။ တတ္ထ ခန္ဓသာမန္တေ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဂရုကာပတ္တိ နာမ ဟောတိ။ သရတာယသ္မာတိ သရတု အာယသ္မာ။ ဧကစ္စာနံ အဓိကရဏာနန္တိ ဣဓ အနုဝါဒါဓိကရဏမေဝ ဒဿိတံ။

၅၀။ ဘာသိတပရိက္ကန္တန္တိ ဝါစာယ ဘာသိတံ ကာယေန စ ပရိက္ကန္တံ၊ ပရက္ကမိတွာ ကတန္တိ အတ္ထော။ ဧကစ္စာနန္တိ ဣဓာပိ အနုဝါဒါဓိကရဏမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ပဋိညာတကရဏေ ‘‘ဧကစ္စာန’’န္တိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ဒဿိတံ။

၅၂။ ဒဝါတိ သဟသာ။ ရဝါတိ အညံ ဘဏိတုကာမေန အညံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ တဿပါပိယသိကာ ဟောတီတိ တဿပုဂ္ဂလဿ ပါပုဿန္နတာ ပါပိယသိကာ ဟောတိ။ ဣမိနာ ကမ္မဿ ဝတ္ထု ဒဿိတံ။ ဧဝရူပဿ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ ကမ္မံ ကာတ္တဗ္ဗံ။ ကမ္မေန ဟိ အဓိကရဏဿ ဝူပသမော ဟောတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ပါပုဿန္နတာယ။ ဣဓာပိ စ အနုဝါဒါဓိကရဏမေဝ အဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၅၃။ ကထဉ္စာနန္ဒ၊ တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ကမ္မံ တိဏဝတ္ထာရကသဒိသတ္တာ တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဂူထံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ ဃဋ္ဋိယမာနံ ဒုဂ္ဂန္ဓတာယ ဗာဓတိ၊ တိဏေဟိ အဝတ္ထရိတွာ သုပ္ပဋိစ္ဆာဒိတဿ ပနဿ သော ဂန္ဓော န ဗာဓတိ၊ ဧဝမေဝ ယံ အဓိကရဏံ မူလာနုမူလံ ဂန္တွာ ဝူပသမိယမာနံ ကက္ခဠတ္တာယ ဝါဠတ္တာယ ဘေဒါယ သံဝတ္တတိ၊ တံ ဣမိနာ ကမ္မေန ဝူပသန္တံ ဂူထံ ဝိယ တိဏဝတ္ထာရကေန ပဋိစ္ဆန္နံ ဝူပသန္တံ ဟောတီတိ ဣဒံ ကမ္မံ တိဏဝတ္ထာရကသဒိသတ္တာ တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဝုတ္တံ။ တဿ ဣဓာနန္ဒ၊ ဘိက္ခူနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနန္တိအာဒိဝစနေန အာကာရမတ္တမေဝ ဒဿိတံ၊ ခန္ဓကေ အာဂတာယေဝ ပနေတ္ထ ကမ္မဝါစာ ပမာဏံ။ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တန္တိ။ ဧတ္ထ ပန ထုလ္လဝဇ္ဇန္တိ ထူလ္လဝဇ္ဇံ ပါရာဇိကဉ္စေဝ သင်္ဃာဒိသေသဉ္စ။ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တန္တိ ဂိဟီနံ ဟီနေန ခုံသနဝမ္ဘနဓမ္မိကပဋိဿဝေသု အာပန္နာ အာပတ္တိ။ အဓိကရဏာနန္တိ ဣဓ အာပတ္တာဓိကရဏမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကိစ္စာဓိကရဏဿ ပန ဝသေန ဣဓ န ကိဉ္စိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ န ဝုတ္တံ၊ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ပနဿ ဝူပသမော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၄။ ဆယိမေ၊ အာနန္ဒ၊ ဓမ္မာ သာရဏီယာတိ ဟေဋ္ဌာ ကလဟဝသေန သုတ္တံ အာရဒ္ဓံ၊ ဥပရိ သာရဏီယဓမ္မာ အာဂတာ။ ဣတိ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနာ ဂတာ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ကောသမ္ဗိယသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၄၉၈-၅၀၀) ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ကထိတာ၊ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သောတာပတ္တိဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဏုန္တိ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။ ထူလန္တိ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သာမဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သုနက္ခတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သုနက္ခတ္တသုတ္တံ။ တတ္ထ အညာတိ အရဟတ္တံ။ ဗျာကတာတိ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ ကထိတာ။ အဓိမာနေနာတိ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညိနော၊ အနဓိဂတေ အဓိဂတသညိနော ဟုတွာ အဓိဂတံ အမှေဟီတိ မာနေန ဗျာကရိံသု။

၅၆။ ဧဝဉ္စေတ္ထ သုနက္ခတ္တ တထာဂတဿ ဟောတီတိ သုနက္ခတ္တ ဧတ္ထ ဧတေသံ ဘိက္ခူနံ ပဉှဗျာကရဏေ – ‘‘ဣဒံ ဌာနံ ဧတေသံ အဝိဘူတံ အန္ဓကာရံ၊ တေနိမေ အနဓိဂတေ အဓိဂတသညိနော၊ ဟန္ဒ နေသံ ဝိသောဓေတွာ ပါကဋံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ၊ ဧဝဉ္စ တထာဂတဿ ဟောတိ။ အထ စ ပနိဓေကစ္စေ…ပေ… တဿပိ ဟောတိ အညထတ္တန္တိ ဘဂဝါ ပဋိပန္နကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယတ္ထ ပန ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတာ ဧကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဟောန္တိ၊ တတြ ဘဂဝါ ပဿတိ – ‘‘ဣမေ ဣမံ ပဉှံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဇာနိတွာဝ ဇာနန္တာ ဝိယ အပ္ပတ္တေ ပတ္တသညိနော ဟုတွာ ဂါမနိဂမာဒီသု ဝိသေဝမာနာ ဝိစရိဿန္တိ၊ တံ နေသံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ ဧဝမဿာယံ ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတာနံ ကာရဏာ ပဋိပန္နကာနမ္ပိ အတ္ထာယ ‘‘ဓမ္မံ ဒေသိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နဿ စိတ္တဿ အညထာဘာဝေါ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

၅၈။ လောကာမိသာဓိမုတ္တောတိ ဝဋ္ဋာမိသ-ကာမာမိသ-လောကာမိသဘူတေသု ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဓိမုတ္တော တန္နိန္နော တဂ္ဂရုကော တပ္ပဗ္ဘာရော။ တပ္ပတိရူပီတိ ကာမဂုဏသဘာဂါ။ အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယာတိ အာနေဉ္ဇသမာပတ္တိပဋိသံယုတ္တာယ။ သံသေယျာတိ ကထေယျ။ အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တောတိ အာနေဉ္ဇသမာပတ္တိသံယောဇနေန ဝိသံသဋ္ဌော။ လောကာမိသာဓိမုတ္တောတိ ဧဝရူပေါ ဟိ လူခစီဝရဓရော မတ္တိကာပတ္တံ အာဒါယ အတ္တနော သဒိသေဟိ ကတိပယေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စန္တဇနပဒံ ဂစ္ဆတိ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌကာလေ မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘မဟာပံသုကုလိကာ အာဂတာ’’တိ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ ဘတ္တကိစ္စေ နိဋ္ဌိတေ အနုမောဒနံ သုတွာ – ‘‘သွေပိ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓေဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အလံ ဥပါသကာ၊ အဇ္ဇာပိ ဝေါ ဗဟူနံ ဒိန္နန္တိ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ အန္တောဝဿံ ဣဓ ဝသေယျာထာတိ အဓိဝါသေတွာ ဝိဟာရမဂ္ဂံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ သေနာသနံ ဂဟေတွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေန္တိ။ သာယံ ဧကော အာဝါသိကော တေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆတိ ‘‘ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ထာ’’တိ? အသုကဂါမေတိ။ ဘိက္ခာသမ္ပန္နာတိ? အာမ ဧဝရူပါ နာမ မနုဿာနံ သဒ္ဓါ ဟောတိ။ ‘‘အဇ္ဇေဝ နု ခေါ ဧတေ ဧဒိသာ၊ နိစ္စမ္ပိ ဧဒိသာ’’တိ? သဒ္ဓါ တေ မနုဿာ နိစ္စမ္ပိ ဧဒိသာ၊ တေ နိဿာယေဝ အယံ ဝိဟာရော ဝဍ္ဎတီတိ။ တတော တေ ပံသုကုလိကာ ပုနပ္ပုနံ တေသံ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တိ ၊ ဒိဝသာဝသေသံ ကထေတွာ ရတ္တိမ္ပိ ကထေန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဣစ္ဆာစာရေ ဌိတဿ သီသံ နိက္ခန္တံ ဟောတိ ဥဒရံ ဖာလိတံ။ ဧဝံ လောကာမိသာဓိမုတ္တော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၉။ ဣဒါနိ အာနေဉ္ဇသမာပတ္တိလာဘိံ အဓိမာနိကံ ဒဿေန္တော ဌာနံ ခေါ ပနေတန္တိအာဒိမာဟ။ အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တဿာတိ ကိလေသသိဉ္စနဝိရဟိတာသု ဟေဋ္ဌိမာသု ဆသု သမာပတ္တီသု အဓိမုတ္တဿ တန္နိန္နဿ တဂ္ဂရုနော တပ္ပဗ္ဘာရဿ။ သေ ပဝုတ္တေတိ တံ ပဝုတ္တံ။ ဆ သမာပတ္တိလာဘိနော ဟိ အဓိမာနိကဿ ပဉ္စကာမဂုဏာမိသဗန္ဓနာ ပတိတပဏ္ဍုပလာသော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။

၆၀။ ဣဒါနိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ လာဘိနော အဓိမာနိကဿ နိဃံသံ ဒဿေတုံ ဌာနံ ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒွေဓာ ဘိန္နာတိ မဇ္ဈေ ဘိန္နာ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကာတိ ခုဒ္ဒကာ မုဋ္ဌိပါသာဏမတ္တာ ဇတုနာ ဝါ သိလေသေန ဝါ အလ္လီယာပေတွာ ပဋိသန္ဓာတုံ သက္ကာ။ မဟန္တံ ပန ကုဋာဂါရပ္ပမာဏံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သေ ဘိန္နေတိ တံ ဘိန္နံ။ ဥပရိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဟိ ဟေဋ္ဌာသမာပတ္တိ ဒွေဓာဘိန္နာ သေလာ ဝိယ ဟောတိ၊ တံ သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ စိတ္တံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။

၆၁။ ဣဒါနိ နေဝသညာနာသညာယတနလာဘိနော အဓိမာနိကဿ စ နိဃံသံ ဒဿေန္တော ဌာနံ ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေ ဝန္တေတိ တံ ဝန္တံ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော ဟိ ဟေဋ္ဌာသမာပတ္တိယော ဝန္တသဒိသာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ပုန သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ စိတ္တံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။

၆၂။ ဣဒါနိ ခီဏာသဝဿ နိဃံသံ ဒဿေန္တော ဌာနံ ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေ ဥစ္ဆိန္နမူလေတိ သော ဥစ္ဆိန္နမူလော။ ဥပရိ သမာပတ္တိလာဘိနော ဟိ ဟေဋ္ဌာသမာပတ္တိ မူလစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တံ သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ စိတ္တံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။

၆၃။ ဌာနံခေါ ပနာတိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ သမာပတ္တိလာဘိနော အဓိမာနိကဿပိ ခီဏာသဝဿပိ နိဃံသော ကထိတော၊ သုက္ခဝိပဿကဿ ပန အဓိမာနိကဿပိ ခီဏာသဝဿပိ န ကထိတော။ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ နိဃံသံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။ သမာပတ္တိလာဘိနော ဟိ အဓိမာနိကဿ နိဃံသေ ကထိတေ သုက္ခဝိပဿကဿပိ အဓိမာနိကဿ ကထိတောဝ ဟောတိ၊ သမာပတ္တိလာဘိနော စ ခီဏာသဝဿ ကထိတေ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဿ ကထိတောဝ ဟောတိ။ ဧတေသံ ပန ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ သပ္ပာယာသပ္ပာယံ ကထေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ သိယာ – ပုထုဇ္ဇနဿ တာဝ အာရမ္မဏံ အသပ္ပာယံ ဟောတု၊ ခီဏာသဝဿ ကထံ အသပ္ပာယန္တိ။ ယဒဂ္ဂေန ပုထုဇ္ဇနဿ အသပ္ပာယံ၊ တဒဂ္ဂေန ခီဏာသဝဿာပိ အသပ္ပာယမေဝ။ ဝိသံ နာမ ဇာနိတွာ ခါဒိတမ္ပိ အဇာနိတွာ ခါဒိတမ္ပိ ဝိသမေဝ။ န ဟိ ခီဏာသဝေနပိ ‘‘အဟံ ခီဏာသဝေါ’’တိ အသံဝုတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝေနပိ ယုတ္တပယုတ္တေနေဝ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၆၄။ တတ္ထ သမဏေနာတိ ဗုဒ္ဓသမဏေန။ ဆန္ဒရာဂဗျာပါဒေနာတိ သော အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတော ဝိသဒေါသော ဆန္ဒရာဂေန စ ဗျာပါဒေန စ ရုပ္ပတိ ကုပ္ပတိ။ အသပ္ပာယာနီတိ အဝဍ္ဎိကရာနိ အာရမ္မဏာနိ။ အနုဒ္ဓံသေယျာတိ သောသေယျ မိလာပေယျ။ သဥပါဒိသေသန္တိ သဂဟဏသေသံ၊ ဥပါဒိတဗ္ဗံ ဂဏှိတဗ္ဗံ ဣဓ ဥပါဒီတိ ဝုတ္တံ။ အနလဉ္စ တေ အန္တရာယာယာတိ ဇီဝိတန္တရာယံ တေ ကာတုံ အသမတ္ထံ။ ရဇောသူကန္တိ ရဇော စ ဝီဟိသုကာဒိ စ သူကံ။ အသု စ ဝိသဒေါသောတိ သော စ ဝိသဒေါသော။ တဒုဘယေနာတိ ယာ သာ အသပ္ပာယကိရိယာ စ ယော ဝိသဒေါသော စ၊ တေန ဥဘယေန။ ပုထုတ္တန္တိ မဟန္တဘာဝံ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ သဥပါဒါနသလ္လုဒ္ဓါရော ဝိယ အပ္ပဟီနော အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ အသပ္ပာယကိရိယာယ ဌိတဘာဝေါ ဝိယ ဆသု ဒွါရေသု အသံဝုတကာလော၊ တဒုဘယေန ဝဏေ ပုထုတ္တံ ဂတေ မရဏံ ဝိယ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တနံ၊ မရဏမတ္တံ ဒုက္ခံ ဝိယ အညတရာယ ဂရုကာယ သံကိလိဋ္ဌာယ အာပတ္တိယာ အာပဇ္ဇနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဣမိနာဝ နယေန ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၅။ သတိယာယေတံအဓိဝစနန္တိ ဧတ္ထ သတိ ပညာဂတိကာ။ လောကိကာယ ပညာယ လောကိကာ ဟောတိ၊ လောကုတ္တရာယ လောကုတ္တရာ။ အရိယာယေတံ ပညာယာတိ ပရိသုဒ္ဓါယ ဝိပဿနာပညာယ။

ဣဒါနိ ခီဏာသဝဿ ဗလံ ဒဿေန္တော သော ဝတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံဝုတကာရီတိ ပိဟိတကာရီ။ ဣတိဝိဒိတွာ နိရုပဓီတိ ဧဝံ ဇာနိတွာ ကိလေသုပဓိပဟာနာ နိရုပဓိ ဟောတိ၊ နိရုပါဒါနောတိ အတ္ထော။ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ ဥပဓီနံ သင်္ခယဘူတေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။ ဥပဓိသ္မိန္တိ ကာမုပဓိသ္မိံ။ ကာယံ ဥပသံဟရိဿတီတိ ကာယံ အလ္လီယာပေဿတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော ခီဏာသဝေါ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ သေဝိတုံ၊ ကာယံ ဝါ ဥပသံဟရိဿတိ စိတ္တံ ဝါ ဥပ္ပာဒေဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သုနက္ခတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယသုတ္တံ။ တတ္ထ အနိစ္စာတိ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ ကာမာတိ ဝတ္ထုကာမာပိ ကိလေသကာမာပိ။ တုစ္ဆာတိ နိစ္စသာရဓုဝသာရအတ္တသာရဝိရဟိတတ္တာ ရိတ္တာ၊ န ပန နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ န ဟိ တုစ္ဆမုဋ္ဌီတိ ဝုတ္တေ မုဋ္ဌိ နာမ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဿ ပန အဗ္ဘန္တရေ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သော ဝုစ္စတိ တုစ္ဆော။ မုသာတိ နာသနကာ။ မောသဓမ္မာတိ နဿနသဘာဝါ၊ ခေတ္တံ ဝိယ ဝတ္ထု ဝိယ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝိယ စ န ပညာယိတ္ထ၊ ကတိပါဟေနေဝ သုပိနကေ ဒိဋ္ဌာ ဝိယ နဿန္တိ န ပညာယန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မောသဓမ္မာ’’တိ၊ မာယာကတမေတန္တိ ယထာ မာယာယ ဥဒကံ မဏီတိ ကတွာ ဒဿိတံ၊ ဗဒရိပဏ္ဏံ ကဟာပဏောတိ ကတွာ ဒဿိတံ၊ အညံ ဝါ ပန ဧဝရူပံ ဒဿနူပစာရေ ဌိတဿေဝ တထာ ပညာယတိ၊ ဥပစာရာတိက္ကမတော ပဋ္ဌာယ ပါကတိကမေဝ ပညာယတိ။ ဧဝံ ကာမာပိ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ‘‘မာယာကတ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ယထာ စ မာယာကာရော ဥဒကာဒီနိ မဏိအာဒီနံ ဝသေန ဒဿေန္တော ဝဉ္စေတိ၊ ဧဝံ ကာမာပိ အနိစ္စာဒီနိ နိစ္စာဒိသဘာဝံ ဒဿေန္တာ ဝဉ္စေန္တီတိ ဝဉ္စနကဋ္ဌေနပိ ‘‘မာယာကတ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဗာလလာပနန္တိ မယှံ ပုတ္တော၊ မယှံ ဓီတာ၊ မယှံ ဟိရညံ မယှံ သုဝဏ္ဏန္တိ ဧဝံ ဗာလာနံ လာပနတော ဗာလလာပနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာတိ မာနုသကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ သမ္ပရာယိကာတိ တေ ဌပေတွာ အဝသေသာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ။ ကာမသညာတိ မာနုသကေ ကာမေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နသညာ။ ဥဘယမေတံ မာရဓေယျန္တိ ဧတေ ကာမာ စ ကာမသညာ စ ဥဘယမ္ပိ မာရဓေယျံ။ ယေဟိ ဥဘယမေတံ ဂဟိတံ၊ တေသဉှိ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဥဘယမေတံ မာရဓေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

မာရဿေသ ဝိသယောတိအာဒီသုပိ ယထာ စောဠဿ ဝိသယော စောဠဝိသယော၊ ပဏ္ဍဿ ဝိသယော ပဏ္ဍဝိသယော၊ သံဝရာနံ ဝိသယော သံဝရဝိသယောတိ ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ ဝိသယောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ယေဟိ ဧတေ ကာမာ ဂဟိတာ၊ တေသံ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတိ။ တံ သန္ဓာယ မာရဿေသ ဝိသယောတိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စ ပန ကာမဂုဏေ နိဝါပဗီဇံ ဝိယ ဝိပ္ပကိရန္တော မာရော ဂစ္ဆတိ။ ယေဟိ ပန တေ ဂဟိတာ၊ တေသံ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတိ။ တံ သန္ဓာယ မာရဿေသ နိဝါပေါတိ ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ယတ္ထ ဟတ္ထိအာဒယော ဝသံ ဝတ္တေန္တိ၊ သော ဟတ္ထိဂေါစရော အဿဂေါစရော အဇဂေါစရောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ယေဟိ ဧတေ ကာမာ ဂဟိတာ၊ တေသု မာရော ဝသံ ဝတ္တေတိ။ တံ သန္ဓာယ မာရဿေသ ဂေါစရောတိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ကာမေသု။ မာနသာတိ စိတ္တသမ္ဘူတာ။ တတ္ထ သိယာ – ဒုဝိဓေ တာဝ ကာမေ အာရဗ္ဘ အဘိဇ္ဈာနလက္ခဏာ အဘိဇ္ဈာ၊ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော သာရမ္ဘော စ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ ဗျာပါဒေါ ကထံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? မမာယိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ အစ္ဆိန္နေပိ သောစန္တိ၊ အစ္ဆိဇ္ဇန္တေပိ သောစန္တိ၊ အစ္ဆိန္နသင်္ကိနောပိ သောစန္တိ၊ ယော ဧဝရူပေါ စိတ္တဿ အာဃာတောတိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေဝ အရိယသာဝကဿာတိ တေ အရိယသာဝကဿ။ ဝကာရော အာဂမသန္ဓိမတ္တံ ဟောတိ။ ဣဓ မနုသိက္ခတောတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခန္တဿ တေ တယောပိ ကိလေသာ အန္တရာယကရာ ဟောန္တိ။ အဘိဘုယျ လောကန္တိ ကာမလောကံ အဘိဘဝိတွာ။ အဓိဋ္ဌာယ မနသာတိ ဈာနာရမ္မဏစိတ္တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ အပရိတ္တန္တိ ကာမာဝစရစိတ္တံ ပရိတ္တံ နာမ၊ တဿ ပဋိက္ခေပေန မဟဂ္ဂတံ အပရိတ္တံ နာမ။ ပမာဏန္တိပိ ကာမာဝစရမေဝ၊ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ အပ္ပမာဏံ။ သုဘာဝိတန္တိ ပန ဧတံ ကာမာဝစရာဒီနံ နာမံ န ဟောတိ၊ လောကုတ္တရဿေဝေတံ နာမံ။ တသ္မာ ဧတဿ ဝသေန အပရိတ္တံ အပ္ပမာဏံ သုဘာဝိတန္တိ သဗ္ဗံ လောကုတ္တရမေဝ ဝဋ္ဋတိ။

တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ ကာမပဋိဗာဟနေန တမေဝ ပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတီတိ ကာရဏေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏံ? အရဟတ္တံ ဝါ၊ အရဟတ္တဿ ဝိပဿနံ ဝါ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝါ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရံ ဝါ။ သမ္ပသာဒေ သတီတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓော သမ္ပသာဒေါ အဓိမောက္ခသမ္ပသာဒေါ စ ပဋိလာဘသမ္ပသာဒေါ စ။ အရဟတ္တဿ ဟိ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဝိဟရတော မဟာဘူတာဒီသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ယေနိမေ နီဟာရေန မဟာဘူတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥပါဒါရူပါ ဥပဋ္ဌဟန္တိ နာမရူပါ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ပစ္စယာ သဗ္ဗထာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ လက္ခဏာရမ္မဏာ ဝိပဿနာ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ အဇ္ဇေဝ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿာမီတိ အပ္ပဋိလဒ္ဓေယေဝ အာသာ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အဓိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ။ တတိယဇ္ဈာနံ ဝါ ပါဒကံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနတ္ထာယ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနာဒီနိ သမနုပဿတော ယေနိမေ နီဟာရေန နီဝရဏာ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ၊ ကိလေသာ သန္နိသီဒန္တိ၊ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ သင်္ခါရဂတံ ဝါ ဝိဘူတံ ပါကဋံ ဟုတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုကဿ ပရလောကော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ ၊ စိတ္တုပ္ပာဒေါ လေပပိဏ္ဍေ လဂ္ဂမာနော ဝိယ ဥပစာရေန သမာဓိယတိ၊ အဇ္ဇေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီတိ အပဋိလဒ္ဓေယေဝ အာသာ သန္တိဋ္ဌတိ၊ အဓိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ ။ အယံ အဓိမောက္ခသမ္ပသာဒေါ နာမ။ တသ္မိံ သမ္ပသာဒေ သတိ။ ယော ပန အရဟတ္တံ ဝါ ပဋိလဘတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝါ၊ တဿ စိတ္တံ ဝိပ္ပသန္နံ ဟောတိယေဝ။ ဣဓ ပန ‘‘အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတီ’’တိ ဝစနတော အရဟတ္တဝိပဿနာယ စေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရဿ စ ပဋိလာဘော ပဋိလာဘသမ္ပသာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိပဿနာ ဟိ ပညာယ အဓိမုစ္စနဿ ကာရဏံ၊ ဥပစာရံ အာနေဉ္ဇသမာပတ္တိယာ။

ဧတရဟိ ဝါ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ။ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတီတိ ဧတ္ထ ဧတရဟိ ဝါ ပညာယ အဓိမုစ္စတိ၊ အာနေဉ္ဇံ ဝါ သမာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ပဒပရိဝတ္တနံ ကတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တသ္မိံ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ ပညာယ အဓိမုစ္စတိ၊ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ အတ္ထော။ တံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော အာနေဉ္ဇံ ဝါ သမာပဇ္ဇတိ၊ အထ ဝါ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ တံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော အာနေဉ္ဇံ ဝါ သမာပဇ္ဇတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေတုံ အသက္ကောန္တော ဧတရဟိ စတုသစ္စံ ဝါ သစ္ဆိကရောတိ။ တံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော အာနေဉ္ဇံ ဝါ သမာပဇ္ဇတီတိ။

တတြာယံ နယော – ဣဓ ဘိက္ခု တတိယဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောတိ။ တဿ နီဝရဏာ ဝိက္ခမ္ဘန္တိ၊ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ဥပစာရေန စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သော ရူပါရူပံ ပရိဂဏှာတိ၊ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ လက္ခဏာရမ္မဏိကံ ဝိပဿနံ ဝဝတ္ထပေတိ၊ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ဥပစာရေန မေ ဈာနံ ဝိသေသဘာဂိယံ ဘဝေယျ၊ တိဋ္ဌတု ဝိသေသဘာဂိယတာ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ နံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတိ။ ဧတ္တကေနဿ ကိစ္စံ ကတံ နာမ ဟောတိ။ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ အသက္ကောန္တော ပန တတော ဩသက္ကိတမာနသော အန္တရာ န တိဋ္ဌတိ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိယေဝ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ပုရိသော ‘‘ဝနမဟိံသံ ဃာတေဿာမီ’’တိ သတ္တိံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓန္တော သစေ တံ ဃာတေတိ၊ သကလဂါမဝါသိနော တောသေဿတိ၊ အသက္ကောန္တော ပန အန္တရာမဂ္ဂေ သသဂေါဓာဒယော ခုဒ္ဒကမိဂေ ဃာတေတွာ ကာဇံ ပူရေတွာ ဧတိယေဝ။

တတ္ထ ပုရိသဿ သတ္တိံ ဂဟေတွာ ဝနမဟိံသာနုဗန္ဓနံ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော တတိယဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ပရိကမ္မကရဏံ၊ ဝနမဟိံသဃာတနံ ဝိယ – ‘‘နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနာဒီနိ သမနုပဿတော ဝိသေသဘာဂိယံ ဘဝေယျ၊ တိဋ္ဌတု ဝိသေသဘာဂိယတာ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ နံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တဿ သစ္ဆိကရဏံ၊ မဟိံသံ ဃာတေတုံ အသက္ကောန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ သသဂေါဓာဒယော ခုဒ္ဒကမိဂေ ဃာတေတွာ ကာဇံ ပူရေတွာ ဂမနံ ဝိယ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ အသက္ကောန္တဿ၊ တတော ဩသက္ကိတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဂ္ဂဘာဝနာ စတုသစ္စသစ္ဆိကိရိယာယောဇနာသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဣဒါနိ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ အသက္ကောန္တဿ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ကာယဿ ဘေဒါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန တံ သံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာနေဉ္ဇူပဂံ၊ တံ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ တံသံဝတ္တနိကန္တိ တဿ ဘိက္ခုနော သံဝတ္တနိကံ။ ယေန ဝိပါကဝိညာဏေန သော ဘိက္ခု သံဝတ္တတိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တံ ဝိညာဏံ။ အာနေဉ္ဇူပဂန္တိ ကုသလာနေဉ္ဇသဘာဝူပဂတံ အဿ၊ တာဒိသမေဝ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ကုသလဝိညာဏံ ဝဒန္တိ။ ယံ တဿ ဘိက္ခုနော သံဝတ္တနိကံ ဥပပတ္တိဟေတုဘူတံ ကုသလဝိညာဏံ အာနေဉ္ဇူပဂတံ အဿ၊ ဝိပါကကာလေပိ တန္နာမကမေဝ အဿာတိ အတ္ထော။ သော ပနာယမတ္ထော – ‘‘ပုညံ စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ ပုညူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏံ။ အပုညံ စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါရောတိ၊ အပုညုပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏံ။ အာနေဉ္ဇံ စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ၊ အာနေဉ္ဇူပဂံ ဟောတိ ဝိညာဏ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယာတိ အာနေဉ္ဇဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ သပ္ပာယာ။ န ကေဝလဉ္စ သာ အာနေဉ္ဇဿေဝ၊ ဥပရိ အရဟတ္တဿာပိ သပ္ပာယာဝ ဥပကာရဘူတာယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ပဌမကအာနေဉ္ဇေ သမာဓိဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

၆၇။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌိမေန ဘိက္ခုနာ ပညဝန္တတရော တဿ စ ဘိက္ခုနော အတ္တနော စာတိ ဒွိန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ ရူပပဋိဗာဟနေန တမေဝ ပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတီတိ အာကာသာနဉ္စာယတာနာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ယထာ စ ဣဓ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝိသေသမတ္တမေဝ ပန ဝက္ခာမ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ ဒုတိယအာနေဉ္ဇေ ဝိပဿနာဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ၊ ‘‘ယံကိဉ္စိ ရူပ’’န္တိ ဧဝံ ဝိပဿနာမဂ္ဂံ ဒဿေန္တေန ကထိတာတိ အတ္ထော။

ဣတိပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ဒွီဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ ဥဘယမေတံ အနိစ္စန္တိ ဧတ္ထ အဋ္ဌ ဧကေကကောဋ္ဌာသာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဝသေန ပန သင်္ခိပိတွာ ဥဘယန္တိ ဝုတ္တံ။ နာလံ အဘိနန္ဒိတုန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနန္ဒိတုံ န ယုတ္တံ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ ကာမပဋိဗာဟနေန စ ရူပပဋိဗာဟနေန စ တမေဝ ပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတီတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဣမသ္မိံ တတိယအာနေဉ္ဇေ ဝိပဿနာဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

၆၈။ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ တီဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ စတုန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ ယတ္ထေတာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ယံ အာကိဉ္စညာယတနံ ပတွာ ဧတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သဗ္ဗသညာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတန္တိ ဧတံ အင်္ဂသန္တတာယ အာရမ္မဏသန္တတာယ စ သန္တံ၊ အတပ္ပကဋ္ဌေန ပဏီတံ။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ တာသံ သညာနံ ပဋိဗာဟနေန တမေဝ ပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ ဣမသ္မိံ ပဌမာကိဉ္စညာယတနေ သမာဓိဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနမေဝ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ စတူဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ ပဉ္စန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါတိ အဟံ မမာတိ ဂဟေတဗ္ဗေန သုညံ တုစ္ဆံ ရိတ္တံ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွိကောဋိကာ သုညတာ ဒဿိတာ။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပဋိပဒဉ္စ ဣမဉ္စ သုညတပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ ဣမသ္မိံ ဒုတိယာကိဉ္စညာယတနေ ဝိပဿနာဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

၇၀။ ဣတိပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနမေဝ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ ဆန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ နာဟံ ကွစနိ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ၊ န စ မမ ကွစနိ ကိသ္မိဉ္စိကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ ဧတ္ထ ပန စတုကောဋိကာ သုညတာ ကထိတာ။ ကထံ? အယဉှိ နာဟံ ကွစနီတိ ကွစိ အတ္တာနံ န ပဿတိ၊ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိန္တိ အတ္တနော အတ္တာနံ ကဿစိ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတိ၊ အတ္တနော ဘာတိဋ္ဌာနေ ဘာတရံ သဟာယဋ္ဌာနေ သဟာယံ ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရံ မညိတွာ ဥပဂန္တွာ ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ န စ မမ ကွစနီတိ ဧတ္ထ မမ – သဒ္ဒံ တာဝ ဌပေတွာ န စ ကွစနိ ပရဿ စ အတ္တာနံ ကွစိ န ပဿတီတိ အယမတ္ထော။ ဣဒါနိ မမ – သဒ္ဒံ အာဟရိတွာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ သော ပရဿ အတ္တာ မမ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနဘာဝေ အတ္ထီတိ န ပဿတိ။ အတ္တနော ဘာတိဋ္ဌာနေ ဘာတရံ သဟာယဋ္ဌာနေ သဟာယံ ပရိက္ခာရဋ္ဌာနေ ဝါ ပရိက္ခာရန္တိ ကိသ္မိဉ္စိ ဌာနေ ပရဿ အတ္တာနံ ဣမိနာ ကိဉ္စနဘာဝေန ဥပနေတဗ္ဗံ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမယံ ယသ္မာ နေဝ ကတ္ထစိ အတ္တာနံ ပဿတိ၊ န တံ ပရဿ ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတိ၊ န ပရဿ အတ္တာနံ ပဿတိ၊ န ပရဿ အတ္တာနံ အတ္တနော ကိဉ္စနဘာဝေ ဥပနေတဗ္ဗံ ပဿတိ၊ တသ္မာ အယံ သုညတာ စတုကောဋိကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပဋိပဒံ ဣမံ စတုကောဋိသုညတဉ္စ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ ဣမသ္မိံ တတိယာကိဉ္စညာယတနေပိ ဝိပဿနာဝသေနေဝ ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတီတိ အာကိဉ္စညာယတနံ ပတွာ ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ဆဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ သတ္တန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ ယတ္ထေတာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ယံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပတွာ ဧတ္ထ ဧတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ သဗ္ဗသညာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနောတိ တာသံ သညာနံ ပဋိဗာဟနေန တမေဝ ပဋိပဒံ ဗဟုလံ ကတွာ ဝိဟရန္တဿ။ ဣမသ္မိံ နေဝသညာနာသညာယတနေ သမာဓိဝသေန ဩသက္ကနာ ကထိတာ။

၇၁။ နော စဿ နော စ မေ သိယာတိ သစေ မယှံ ပုဗ္ဗေ ပဉ္စဝိဓံ ကမ္မဝဋ္ဋံ န အာယူဟိတံ အဿ၊ ယံ မေ ဣဒံ ဧတရဟိ ဧဝံ ပဉ္စဝိဓံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ ဧတံ မေ န သိယာ နပ္ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။ န ဘဝိဿတီတိ သစေ ဧတရဟိ ပဉ္စဝိဓံ ကမ္မဝဋ္ဋံ အာယူဟိတံ န ဘဝိဿတိ။ န မေ ဘဝိဿတီတိ တသ္မိံ အသတိ အနာဂတေ မေ ပဉ္စဝိဓံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ န ဘဝိဿတိ။ ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီတိ ယံ အတ္ထိ ယံ ဘူတံ ဧတရဟိ ခန္ဓပဉ္စကံ၊ တံ ပဇဟာမိ။ ဧဝံဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီတိ သော ဘိက္ခု ဧဝံ ဝိပဿနုပေက္ခံ လဘတီတိ အတ္ထော။

ပရိနိဗ္ဗာယေယျ နု ခေါ သော၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု န ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယေယျာတိ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ၊ တတိယဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဿ အရဟတ္တမ္ပိ ဩသက္ကနာပိ ပဋိပဒါပိ ပဋိသန္ဓိပိ ကထိတာ၊ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနာဒီနိ ပါဒကာနိ ကတွာ ဌိတာနံ၊ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဿ န ကိဉ္စိ ကထိတံ၊ တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အပေတ္ထာတိ အပိ ဧတ္ထ။ သော တံ ဥပေက္ခံ အဘိနန္ဒတီတိ သော တံ ဝိပဿနုပေက္ခံ တဏှာဒိဋ္ဌိအဘိနန္ဒနာဟိ အဘိနန္ဒတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တန္နိဿိတံ ဟောတိ ဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏံ ဝိပဿနာနိဿိတံ ဟောတိ။ တဒုပါဒါနန္တိ ယံ နိကန္တိဝိညာဏံ၊ တံ တဿ ဥပါဒါနံ နာမ ဂဟဏံ နာမ ဟောတိ။ သဥပါဒါနောတိ သဂဟဏော။ န ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ဝိပဿနာယ သာလယော ဘိက္ခု မမ သာသနေ န ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ယော ပန ဝိဟာရပရိဝေဏဥပဋ္ဌာကာဒီသု သာလယော၊ တသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကဟံ ပနာတိ? ကတ္ထ ပန? ဥပါဒိယမာနောဥပါဒိယတီတိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှမာနော ဂဏှာတိ။ ဥပါဒါနသေဋ္ဌံ ကိရ သော၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ သော ကိရ ဘိက္ခု ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဘဝံ ဥပါဒိယတိ၊ သေဋ္ဌဘဝေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ တဿ ဘိက္ခုနော ပဋိသန္ဓိ ကထိတာ။ ဣဒါနိဿ အရဟတ္တံ ကထေတုံ ဣဓာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။

၇၃။ နိဿာယ နိဿာယာတိ တံ တံ သမာပတ္တိံ နိဿာယ။ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာ အက္ခာတာတိ ဩဃတရဏံ ကထိတံ၊ တတိယဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဘိက္ခုနော ဩဃနိတ္ထရဏာ ကထိတာ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဘိက္ခုနော ဩဃနိတ္ထရဏာ ကထိတာတိ ဝဒတိ။

ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ အရိယော ဝိမောက္ခောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? သမာပတ္တိံ တာဝ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှန္တော ဘိက္ခု နာဝံ ဝါ ဥဠုမ္ပာဒီနိ ဝါ နိဿာယ မဟောဃံ တရိတွာ ပါရံ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ န ကိလမတိ။ သုက္ခဝိပဿကော ပန ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှန္တော ဗာဟုဗလေန သောတံ ဆိန္ဒိတွာ ပါရံ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ ကိလမတိ။ ဣတိ ဣမဿ သုက္ခဝိပဿကဿ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အရိယသာဝကောတိ သုက္ခဝိပဿကော အရိယသာဝကော။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌဟိ ဘိက္ခူဟိ ပညဝန္တတရော တေသဉ္စ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော စာတိ နဝန္နမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကတော ကတွာ သမ္မသတိ။ ဧသ သက္ကာယော ယာဝတာ သက္ကာယောတိ ယတ္တကော တေဘူမကဝဋ္ဋသင်္ခါတော သက္ကာယော နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗောပိ သော ဧသ သက္ကာယော၊ န ဣတော ပရံ သက္ကာယော အတ္ထီတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။

ဧတံအမတံ ယဒိဒံ အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ ယော ပနေသ စိတ္တဿ အနုပါဒါဝိမောက္ခော နာမ၊ ဧတံ အမတံ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတန္တိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ။ အညတ္ထ စ ‘‘အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခော’’တိ နိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ သုက္ခဝိပဿကဿ အရဟတ္တံ ကထိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ကေဝလံ ပန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သတ္တသု ဌာနေသု ဩသက္ကနာ ကထိတာ၊ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ပဋိသန္ဓိ၊ နဝသု ဌာနေသု အရဟတ္တံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? တတိယံ ဈာနံ တာဝ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဩသက္ကနာ ကထိတာ၊ ပဋိသန္ဓိ ကထိတာ၊ အရဟတ္တံ ကထိတံ၊ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ၊ တထာ အာကာသာနဉ္စာယတနံ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ပန ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဌိတာနံ တိဏ္ဏံ ဘိက္ခူနံ ဩသက္ကနာ ကထိတာ၊ ပဋိသန္ဓိ ကထိတာ၊ အရဟတ္တံ ကထိတံ။ တထာ အာကိဉ္စညာယတနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော။ နေဝသညာနာသညာယတနံ ပါဒကံ ကတွာ ဌိတဿ ပန ဩသက္ကနာ နတ္ထိ၊ ပဋိသန္ဓိ ပန အရဟတ္တဉ္စ ကထိတံ။ သုက္ခဝိပဿကဿ အရဟတ္တမေဝ ကထိတန္တိ။ ဧဝံ သတ္တသု ဌာနေသု ဩသက္ကနာ ကထိတာ၊ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ပဋိသန္ဓိ၊ နဝသု ဌာနေသု အရဟတ္တံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမဉ္စ ပန သတ္တသု ဌာနေသု ဩသက္ကနံ အဋ္ဌသု ပဋိသန္ဓိံ နဝသု အရဟတ္တံ သမောဓာနေတွာ ကထေန္တေန ဣမံ အာနေဉ္ဇသပ္ပာယသုတ္တံ သုကထိတံ နာမ ဟောတီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အာနေဉ္ဇသပ္ပာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ။ တတ္ထ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာတိ ယာဝ ပဌမသောပါနဖလကာ ဧကဒိဝသေနေဝ သတ္တဘူမိကော ပါသာဒေါ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ဝတ္ထုံ သောဓေတွာ ထမ္ဘုဿာပနတော ပဋ္ဌာယ ပန ယာဝ စိတ္တကမ္မကရဏာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ စေတ္ထ ပညာယတီတိ ဒဿေတိ။ ယဒိဒံ အဇ္ဈေနေတိ တယောပိ ဝေဒါ န သက္ကာ ဧကဒိဝသေနေဝ အဓီယိတုံ၊ ဧတေသံ အဇ္ဈေနေပိ ပန အနုပုဗ္ဗကိရိယာဝ ပညာယတီတိ ဒဿေတိ။ ဣဿတ္ထေတိ အာဝုဓဝိဇ္ဇာယပိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဝါလဝေဓိ နာမ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ဌာနသမ္ပာဒနမုဋ္ဌိကရဏာဒီဟိ ပန ဧတ္ထာပိ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ ပညာယတီတိ ဒဿေတိ။ သင်္ခါနေတိ ဂဏနာယ။ တတ္ထ အနုပုဗ္ဗကိရိယံ အတ္တနာဝ ဒဿေန္တော ဧဝံ ဂဏာပေမာတိအာဒိမာဟ။

၇၅။ သေယျထာပိ ဗြာဟ္မဏာတိ ဣဓ ဘဂဝါ ယသ္မာ ဗာဟိရသမယေ ယထာ ယထာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ၊ တထာ တထာ ကေရာဋိကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ အတ္တနော သာသနံ ဗာဟိရသမယေန အနုပမေတွာ ဘဒြအဿာဇာနီယေန ဥပမေန္တော သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ ဘဒြော ဟိ အဿာဇာနီယော ယသ္မိံ ကာရဏေ ဒမိတော ဟောတိ၊ တံ ဇီဝိတဟေတုပိ နာတိက္ကမတိ။ ဧဝမေဝ သာသနေ သမ္မာပဋိပန္နော ကုလပုတ္တော သီလဝေလံ နာတိက္ကမတိ။ မုခါဓာနေတိ မုခဋ္ဌပနေ။

၇၆။ သတိသမ္ပဇညာယ စာတိ သတိသမ္ပဇညာဟိ သမင်္ဂိဘာဝတ္ထာယ ။ ဒွေ ဟိ ခီဏာသဝါ သတတဝိဟာရီ စ နောသတတဝိဟာရီ စ။ တတ္ထ သတတဝိဟာရီ ယံကိဉ္စိ ကမ္မံ ကတွာပိ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ၊ နော သတတဝိဟာရီ ပန အပ္ပမတ္တကေပိ ကိစ္စေ ကိစ္စပ္ပသုတော ဟုတွာ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရော ခီဏာသဝသာမဏေရံ ဂဟေတွာ အရညဝါသံ ဂတော၊ တတ္ထ မဟာထေရဿ သေနာသနံ ပတ္တံ၊ သာမဏေရဿ န ပါပုဏာတိ၊ တံ ဝိတက္ကေန္တော ထေရော ဧကဒိဝသမ္ပိ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတုံ နာသက္ခိ။ သာမဏေရော ပန တေမာသံ ဖလသမာပတ္တိရတိယာ ဝီတိနာမေတွာ ‘‘သပ္ပာယော ၊ ဘန္တေ၊ အရညဝါသော ဇာတော’’တိ ထေရံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘န ဇာတော၊ အာဝုသော’’တိ အာဟ။ ဣတိ ယော ဧဝရူပေါ ခီဏာသဝေါ၊ သော ဣမေ ဓမ္မေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အာဝဇ္ဇိတွာဝ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ခိဿတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘သတိသမ္ပဇညာယ စာ’’တိ အာဟ။

၇၈။ ယေမေ၊ ဘော ဂေါတမာတိ တထာဂတေ ကိရ ကထယန္တေဝ ဗြာဟ္မဏဿ ‘‘ဣမေ ပုဂ္ဂလာ န အာရာဓေန္တိ၊ ဣမေ အာရာဓေန္တီ’’တိ နယော ဥဒပါဒိ၊ တံ ဒဿေန္တော ဧဝံ ဝတ္တုမာရဒ္ဓါ။

ပရမဇ္ဇဓမ္မေသူတိ အဇ္ဇဓမ္မာ နာမ ဆသတ္ထာရဓမ္မာ၊ တေသု ဂေါတမဝါဒေါဝ၊ ပရမော ဥတ္တမောတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ။ တတ္ထ အစိရပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတီတိ ဘဂဝတိ အစိရပရိနိဗ္ဗုတေ၊ ဓာတုဘာဇနီယံ ကတွာ ဓမ္မသင်္ဂီတိံ ကာတုံ ရာဇဂဟံ အာဂတကာလေ ။ ရညော ပဇ္ဇောတဿ အာသင်္ကမာနောတိ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော နာမေသ ရာဇာ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇဿ သဟာယော အဟောသိ၊ ဇီဝကံ ပေသေတွာ ဘေသဇ္ဇကာရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပန ဒဠှမိတ္တောဝ ဇာတော၊ သော ‘‘အဇာတသတ္တုနာ ဒေဝဒတ္တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပိတာ ဃာတိတော’’တိ သုတွာ ‘‘မမ ပိယမိတ္တံ ဃာတေတွာ ဧသ ရဇ္ဇံ ကရိဿာမီတိ မညတိ၊ မယှံ သဟာယဿ သဟာယာနံ အတ္ထိကဘာဝံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ပရိသတိ ဝါစံ အဘာသိ။ တံ သုတွာ တဿ အာသင်္ကာ ဥပ္ပန္နာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရညော ပဇ္ဇောတဿ အာသင်္ကမာနော’’တိ။ ကမ္မန္တောတိ ဗဟိနဂရေ နဂရပဋိသင်္ခါရာပနတ္ထာယ ကမ္မန္တဋ္ဌာနံ။

ဥပသင်္ကမီတိ မယံ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂီတိံ ကာရေဿာမာတိ ဝိစရာမ၊ အယဉ္စ မဟေသက္ခော ရာဇဝလ္လဘော သင်္ဂဟေ ကတေ ဝေဠုဝနဿ အာရက္ခံ ကရေယျာတိ မညမာနော ဥပသင်္ကမိ။ တေဟိ ဓမ္မေဟီတိ တေဟိ သဗ္ဗညုတညာဏဓမ္မေဟိ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗံ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေဟိ သဗ္ဗံ။ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ? ဆ ဟိ သတ္ထာရော ပဌမတရံ အပ္ပညာတကုလေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေ တထာဂတေ ဓရမာနေယေဝ ကာလံကတာ၊ သာဝကာပိ နေသံ အပ္ပညာတကုလေဟေဝ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေ တေသံ အစ္စယေန မဟာဝိဝါဒံ အကံသု။ သမဏော ပန ဂေါတမော မဟာကုလာ ပဗ္ဗဇိတော၊ တဿ အစ္စယေန သာဝကာနံ မဟာဝိဝါဒေါ ဘဝိဿတီတိ အယံ ကထာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပတ္ထရမာနာ ဥဒပါဒိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ စ ဓရန္တေ ဘိက္ခူနံ ဝိဝါဒေါ နာဟောသိ။ ယောပိ အဟောသိ၊ သောပိ တတ္ထေဝ ဝူပသမိတော။ ပရိနိဗ္ဗုတကာလေ ပနဿ – ‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုံ အပဝါဟိတုံ သမတ္ထဿ ဝါတဿ ပုရတော ပုရာဏပဏ္ဏံ ကိံ ဌဿတိ၊ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္တဿ သတ္ထု အလဇ္ဇမာနော မစ္စုရာဇာ ကဿ လဇ္ဇိဿတီ’’တိ မဟာသံဝေဂံ ဇနေတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ ဇာတာ အတိဝိယ ဥပသန္တုပသန္တာ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတန္တိ ဣဒံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ အနုသညာယမာနောတိ အနုသဉ္ဇာယမာနော၊ ကတာကတံ ဇနန္တောတိ အတ္ထော။ အနုဝိစရမာနော ဝါ။

၈၀။ အတ္ထိနု ခေါတိ အယမ္ပိ ဟေဋ္ဌိမပုစ္ဆမေဝ ပုစ္ဆတိ။ အပ္ပဋိသရဏေတိ အပ္ပဋိသရဏေ ဓမ္မဝိနယေ။ ကော ဟေတု သာမဂ္ဂိယာတိ တုမှာကံ သမဂ္ဂဘာဝဿ ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော။ ဓမ္မပ္ပဋိသရဏာတိ ဓမ္မော အမှာကံ ပဋိသရဏံ၊ ဓမ္မော အဝဿယောတိ ဒီပေတိ။

၈၁။ ပဝတ္တတီတိ ပဂုဏံ ဟုတွာ အာဂစ္ဆတိ။ အာပတ္တိ ဟောတိ ဝီတိက္ကမောတိ ဥဘယမေတံ ဗုဒ္ဓဿ အာဏာတိက္ကမနမေဝ။ ယထာဓမ္မံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ကာရေမာတိ ယထာ ဓမ္မော စ အနုသိဋ္ဌိ စ ဌိတာ၊ ဧဝံ ကာရေမာတိ အတ္ထော။

န ကိရ နော ဘဝန္တော ကာရေန္တိ ဓမ္မော နော ကာရေတီတိ ပဒဒွယေပိ နော ကာရော နိပါတမတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေ န ကိရ ဘဝန္တော ကာရေန္တိ၊ ဓမ္မောဝ ကာရေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

၈၃။ တဂ္ဃာတိ ဧကံသေ နိပါတော။ ကဟံ ပန ဘဝံ အာနန္ဒောတိ ကိံ ထေရဿ ဝေဠုဝနေ ဝသနဘာဝံ န ဇာနာတီတိ? ဇာနာတိ။ ဝေဠုဝနဿ ပန အနေန အာရက္ခာ ဒိန္နာ၊ တသ္မာ အတ္တာနံ ဥက္ကံသာပေတုကာမော ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ ပန တေန တတ္ထ အာရက္ခာ ဒိန္နာ? သော ကိရ ဧကဒိဝသံ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ ဂိဇ္ဈကူဋာ ဩတရန္တံ ဒိသွာ – ‘‘မက္ကဋော ဝိယ ဧသော’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ တံ ကထံ သုတွာ – ‘‘သစေ ခမာပေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ခမာပေတိ၊ ဣမသ္မိံ ဝေဠုဝနေ ဂေါနင်္ဂလမက္ကဋော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ သော တံ ကထံ သုတွာ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ကထာယ ဒွေဓာဘာဝေါ နာမ နတ္ထိ၊ ပစ္ဆာ မေ မက္ကဋဘူတကာလေ ဂေါစရဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝေဠုဝနေ နာနာဝိဓေ ရုက္ခေ ရောပေတွာ အာရက္ခံ အဒါသိ။ အပရဘာဂေ ကာလံ ကတွာ မက္ကဋော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘ဝဿကာရာ’’တိ ဝုတ္တေ အာဂန္တွာ သမီပေ အဋ္ဌာသိ။ တဂ္ဃာတိ သဗ္ဗဝါရေသု ဧကံသဝစနေယေဝ နိပါတော။ တဂ္ဃ၊ ဘော အာနန္ဒာတိ ဧဝံ ထေရေန ပရိသမဇ္ဈေ အတ္တနော ဥက္ကံသိတဘာဝံ ဉတွာ အဟမ္ပိ ထေရံ ဥက္ကံသိဿာမီတိ ဧဝမာဟ။

၈၄။ န စ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏာတိ ထေရော ကိရ စိန္တေသိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတဇ္ဈာနမ္ပိ အတ္ထိ၊ အဝဏ္ဏိတဇ္ဈာနမ္ပိ အတ္ထိ၊ အယံ ပန ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗမေဝ ဝဏ္ဏေတီတိ ပဉှံ ဝိသံဝါဒေတိ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဣမဿ မုခံ ဥလ္လောကေတုံ န ပိဏ္ဍပါတံ ရက္ခိတုံ၊ ပဉှံ ဥဇုံ ကတွာ ကထေဿာမီ’’တိ ဣဒံ ဝတ္တုံ အာရဒ္ဓံ။ အန္တရံ ကရိတွာတိ အဗ္ဘန္တရံ ကရိတွာ။ ဧဝရူပံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သော ဘဂဝါ ဈာနံ ဝဏ္ဏေသီတိ ဣဓ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဇ္ဈာနံ နာမ ကထိတံ။

ယံနော မယန္တိ အယံ ကိရ ဗြာဟ္မဏော ဝဿကာရဗြာဟ္မဏံ ဥသူယတိ၊ တေန ပုစ္ဆိတပဉှဿ အကထနံ ပစ္စာသီသမာနော ကထိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဝဿကာရေန ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ ပုနပ္ပုနံ တဿ နာမံ ဂဏှန္တော ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ၊ မယာ ပုစ္ဆိတပဉှံ ပန ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ ကထေသီ’’တိ အနတ္တမနော အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တံ။ တတ္ထ တဒဟူတိ တသ္မိံ အဟု၊ တသ္မိံ ဒိဝသေတိ အတ္ထော။ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော။ ဥပဝသန္တီတိ သီလေန ဝါ အနသနေန ဝါ ဥပေတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထုဒ္ဓါရော – ‘‘အာယာမ၊ အာဝုသော၊ ကပ္ပိန၊ ဥပေါသထံ ဂမိဿာမာ’’တိအာဒီသု ဟိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော ဥပေါသထော။ ‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ ဝိသာခေ ဥပေါသထော ဥပဝုတ္ထော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၅၃) သီလံ။ ‘‘သုဒ္ဓဿ ဝေ သဒါ ဖဂ္ဂု၊ သုဒ္ဓဿုပေါသထော သဒါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၇၉) ဥပဝါသော။ ‘‘ဥပေါသထော နာမ နာဂရာဇာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၆) ပညတ္တိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒဟုပေါသထေ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၈၁) ဥပဝသိတဗ္ဗဒိဝသော။ ဣဓာပိ သောယေဝ အဓိပ္ပေတော ။ သော ပနေသ အဋ္ဌမီစာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဘေဒေန တိဝိဓော။ တသ္မာ သေသဒွယနိဝါရဏတ္ထံ ပန္နရသေတိ ဝုတ္တံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော’’တိ။ မာသပုဏ္ဏတာယ ပုဏ္ဏာ သံပုဏ္ဏာတိ ပုဏ္ဏာ။ မာ-ဣတိ စန္ဒော ဝုစ္စတိ၊ သော ဧတ္ထ ပုဏ္ဏောတိ ပုဏ္ဏမာ။ ဧဝံ ပုဏ္ဏာယ ပုဏ္ဏမာယာတိ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒေသန္တိ ကာရဏံ။ တေန ဟိ တွံ ဘိက္ခု သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆာတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ဌိတဿ အကထေတွာ နိသီဒါပေသီတိ။ အယံ ကိရ ဘိက္ခု သဋ္ဌိမတ္တာနံ ပဓာနိယဘိက္ခူနံ သင်္ဃတ္ထေရော သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အရညေ ဝသတိ၊ တေ တဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဃဋေန္တိ ဝါယမန္တိ။ မဟာဘူတာနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ ဥပါဒါရူပါနိ၊ နာမရူပပစ္စယလက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနံ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ။ အထ နေ အာစရိယုပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နေ ထေရော မဟာဘူတပရိဂ္ဂဟာဒီနိ ပုစ္ဆတိ။ တေ သဗ္ဗံ ကထေန္တိ၊ မဂ္ဂဖလပဉှံ ပုစ္ဆိတာ ပန ကထေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘မမ သန္တိကေ ဧတေသံ ဩဝါဒဿ ပရိဟာနိ နတ္ထိ၊ ဣမေ စ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝိဟရန္တိ။ ကုက္ကုဋဿ ပါနီယပိဝနကာလမတ္တမ္ပိ နေသံ ပမာဒကိရိယာ နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေပိ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အဟံ ဣမေသံ အဇ္ဈာသယံ န ဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ ဧတေ ဘဝိဿန္တိ ၊ ဂဟေတွာ နေ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆာမိ၊ အထ နေသံ သတ္ထာ စရိယဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ၊ တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂတော။

သတ္ထာပိ သာယနှသမယေ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဥပနီတံ ဥဒကံ အာဒါယ သရီရံ ဥတုံ ဂဏှာပေတွာ မိဂါရမာတုပါသာဒပရိဝေဏေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ နံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ သူရိယော အတ္ထင်္ဂမေတိ၊ စန္ဒော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ စ ဘဂဝါ နိသိန္နော။ စန္ဒဿ ပဘာ နတ္ထိ၊ သူရိယဿ ပဘာ နတ္ထိ၊ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပဘံ မက္ခေတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ယမကဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဇ္ဇောတမာနာ ပုဉ္ဇာ ပုဉ္ဇာ ဟုတွာ ဒိသာဝိဒိသာသု ဓာဝန္တီတိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဝဏ္ဏဘူမိ နာမေသာ၊ ဓမ္မကထိကဿေဝေတ္ထ ထာမော ပမာဏံ၊ ယတ္တကံ သက္ကောတိ၊ တတ္တကံ ကထေတဗ္ဗံ။ ဒုက္ကထိတန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝံ သန္နိသိန္နာယ ပရိသာယ ထေရော ဥဋ္ဌဟိတွာ သတ္ထာရံ ပဉှဿ ဩကာသံ ကာရေသိ။ တတော ဘဂဝါ – ‘‘သစေ ဣမသ္မိံ ဌိတကေ ပုစ္ဆန္တေ ‘အာစရိယော နော ဥဋ္ဌိတော’တိ သေသဘိက္ခူ ဥဋ္ဌဟိဿန္တိ၊ ဧဝံ တထာဂတေ အဂါရဝေါ ကတော ဘဝိဿတိ။ အထ နိသိန္နာဝ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ အာစရိယေ အဂါရဝေါ ကတော ဘဝိဿတိ၊ ဧကဂ္ဂါ ဟုတွာ ဓမ္မဒေသနံ ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကုဏိဿန္တိ။ အာစရိယေ ပန နိသိန္နေ တေပိ နိသီဒိဿန္တိ။ တတော ဧကဂ္ဂါ ဓမ္မဒေသနံ ပဋိစ္ဆိတုံ သက္ကုဏိဿန္တီ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဌိတဿ အကထေတွာ နိသီဒါပေတီတိ။

ဣမေ နု ခေါ၊ ဘန္တေတိ ဝိမတိပုစ္ဆာ ဝိယ ကထိတာ။ ထေရော ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ၊ နတ္ထိ ဧတဿ ဝိမတိ။ ဇာနန္တေနပိ ပန အဇာနန္တေန ဝိယ ဟုတွာ ပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ ဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ၊ ‘‘ဇာနာတိ အယ’’န္တိ တဿ တဿ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဧကဒေသမေဝ ကထေတိ။ အဇာနန္တေန ဝိယ ပုစ္ဆိတေ ပန ကထေန္တော ဣတော စ ဧတ္တော စ ကာရဏံ အာဟရိတွာ ပါကဋံ ကတွာ ကထေတိ။ ကောစိ ပန အဇာနန္တောပိ ဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ။ ထေရော ဧဝရူပံ ဝစနံ ကိံ ကရိဿတိ၊ ဇာနန္တောယေဝ ပန အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဆန္ဒမူလကာတိ တဏှာမူလကာ။ ဧဝံရူပေါ သိယန္တိ သစေ ဩဒါတော ဟောတုကာမော၊ ဟရိတာလဝဏ္ဏော ဝါ မနောသိလာဝဏ္ဏော ဝါ သိယန္တိ ပတ္ထေတိ ။ သစေ ကာဠော ဟောတုကာမော၊ နီလုပ္ပလဝဏ္ဏော ဝါ အဉ္ဇနဝဏ္ဏော ဝါ အတသီပုပ္ဖဝဏ္ဏော ဝါ သိယန္တိ ပတ္ထေတိ။ ဧဝံဝေဒနောတိ ကုသလဝေဒနော ဝါ သုခဝေဒနော ဝါ သိယန္တိ ပတ္ထေတိ။ သညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ပန အတီတေ ပတ္ထနာ နာမ နတ္ထိ၊ ပတ္ထေန္တေနာပိ စ န သက္ကာ တံ လဒ္ဓုံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ န ဟောတိ၊ န ဟိ ဩဒါတော ကာဠဘာဝံ ပတ္ထေတွာ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကာဠော ဟောတိ၊ န ကာဠော ဝါ ဩဒါတော၊ ဒီဃော ဝါ ရဿော၊ ရဿော ဝါ ဒီဃော၊ ဒါနံ ပန ဒတွာ သီလံ ဝါ သမာဒိယိတွာ ‘‘အနာဂတေ ခတ္တိယော ဝါ ဟောမိ ဗြာဟ္မဏော ဝါ’’တိ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အနာဂတမေဝ ဂဟိတံ။

ခန္ဓာဓိဝစနန္တိ ခန္ဓာနံ ခန္ဓပဏ္ဏတ္တိ ကိတ္တကေန ဟောတီတိ ပုစ္ဆတိ။

မဟာဘူတာ ဟေတူတိ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၄၄၁) ဟိ ဟေတုဟေတု ဝုတ္တော။ အဝိဇ္ဇာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ သာဓာရဏတ္တာ သာဓာရဏဟေတု။ ကုသလာကုသလံ အတ္တနော အတ္တနော ဝိပါကဒါနေ ဥတ္တမဟေတု။ ဣဓ ပစ္စယဟေတု အဓိပ္ပေတော။ တတ္ထ ပထဝီဓာတု မဟာဘူတံ ဣတရေသံ တိဏ္ဏံ ဘူတာနံ ဥပါဒါရူပဿ စ ပညာပနာယ ဒဿနတ္ထာယ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဖဿောတိ ‘‘ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဝစနတော ဖဿော တိဏ္ဏံ ခန္ဓာနံ ပညာပနာယ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ။ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿာတိ ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန တာဝ သဒ္ဓိံ ဂဗ္ဘသေယျကာနံ ဥပရိမပရိစ္ဆေဒေန သမတိံသ ရူပါနိ သမ္ပယုတ္တာ စ တယော ခန္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏဿ ပညာပနာယ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ။ စက္ခုဒွါရေ စက္ခုပသာဒေါ စေဝ ရူပါရမ္မဏဉ္စ ရူပံ၊ သမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ နာမံ။ တံ နာမရူပံ စက္ခုဝိညာဏဿ ပညာပနာယ ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ။ ဧသေဝ နယော သေသဝိညာဏေသု။

၈၇။ ကထံ ပန၊ ဘန္တေတိ ဣဒံ ကိတ္တကေန နု ခေါတိ ဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီတိ ဣဒံ ဝိဝဋ္ဋံ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။

၈၈။ အယံရူပေ အဿာဒေါတိ ဣမိနာ ပရိညာပဋိဝေဓော စေဝ ဒုက္ခသစ္စဉ္စ ကထိတံ။ အယံ ရူပေ အာဒီနဝေါတိ ဣမိနာ ပဟာနပဋိဝေဓော စေဝ သမုဒယသစ္စဉ္စ။ ဣဒံ ရူပေ နိဿရဏန္တိ ဣမိနာ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓော စေဝ နိရောဓသစ္စဉ္စ။ ယေ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော ဓမ္မာ၊ အယံ ဘာဝနာပဋိဝေဓော မဂ္ဂသစ္စံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၈၉။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ပရဿ သဝိညာဏကေ ကာယေ။ သဗ္ဗနိမိတ္တေသူတိ ဣမိနာ ပန အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ‘‘သဝိညာဏကေ ကာယေ’’တိ ဝစနေန ဝါ အတ္တနော စ ပရဿ စ ကာယော ဂဟိတောဝ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တဂ္ဂဟဏေန အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓံ ဂဏှာတိ။

၉၀။ အနတ္တကတာနီတိ အနတ္တနိ ဌတွာ ကတာနိ။ ကမတ္တာနံ ဖုသိဿန္တီတိ ကတရသ္မိံ အတ္တနိ ဌတွာ ဝိပါကံ ဒဿေန္တီတိ သဿတဒဿနံ ဩက္ကမန္တော ဧဝမာဟ။ တဏှာဓိပတေယျေနာတိ တဏှာဇေဋ္ဌကေန။ တတြ တတြာတိ တေသု တေသု ဓမ္မေသု။ သဋ္ဌိမတ္တာနန္တိ ဣမေ ဘိက္ခူ ပကတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဇဟိတွာ အညံ နဝကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တာ ပလ္လင်္ကံ အဘိန္ဒိတွာ တသ္မိံယေဝ အာသနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၁။ ဧဝံမေ သုတန္တိ စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တံ။ တတ္ထ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတန္တိ ယံ ယံ ဒိသံ အနုဝိလောကေတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ တုဏှီဘူတမေဝ။ အနုဝိလောကေတွာတိ ပဉ္စပသာဒပဋိမဏ္ဍိတာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ တတော တတော ဝိလောကေတွာ အန္တမသော ဟတ္ထကုက္ကုစ္စပါဒကုက္ကုစ္စာနမ္ပိ အဘာဝံ ဒိသွာ။ အသပ္ပုရိသောတိ ပါပပုရိသော။ နော ဟေတံ၊ ဘန္တေတိ ယသ္မာ အန္ဓော အန္ဓံ ဝိယ သော တံ ဇာနိတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု။ ဧတေနေဝ နယေန ဣတော ပရေသုပိ ဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဿဒ္ဓသမန္နာဂတောတိ ပါပဓမ္မသမန္နာဂတော။ အသပ္ပုရိသဘတ္တီတိ အသပ္ပုရိသသေဝနော။ အသပ္ပုရိသစိန္တီတိ အသပ္ပုရိသစိန္တာယ စိန္တကော။ အသပ္ပုရိသမန္တီတိ အသပ္ပုရိသမန္တနံ မန္တေတာ။ အသပ္ပုရိသဝါစောတိ အသပ္ပုရိသဝါစံ ဘာသိတာ။ အသပ္ပုရိသကမ္မန္တောတိ အသပ္ပုရိသကမ္မာနံ ကတ္တာ။ အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌီတိ အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ အသပ္ပုရိသဒါနန္တိ အသပ္ပုရိသေဟိ ဒါတဗ္ဗံ ဒါနံ။ တျာဿ မိတ္တာတိ တေ အဿ မိတ္တာ။ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ စေတေတီတိ ပါဏံ ဟနိဿာမိ၊ အဒိန္နံ အာဒိယိဿာမိ၊ မိစ္ဆာ စရိဿာမိ၊ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမီတိ ဧဝံ အတ္တနော ဒုက္ခတ္ထာယ စိန္တေတိ။ ပရဗျာဗာဓာယာတိ ယထာ အသုကော အသုကံ ပါဏံ ဟန္တိ၊ အသုကဿ သန္တကံ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ဧဝံ နံ အာဏာပေဿာမီတိ ဧဝံ ပရဿ ဒုက္ခတ္ထာယ စိန္တေတိ။ ဥဘယဗျာဗာဓာယာတိ အဟံ အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ ဂဟေတွာ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမီတိ ဧဝံ ဥဘယဒုက္ခတ္ထာယ စိန္တေတီတိ။

အတ္တဗျာဗာဓာယပိ မန္တေတီတိအာဒီသု အဟံ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမီတိ မန္တေန္တော အတ္တဗျာဗာဓာယ မန္တေတိ နာမ။ အသုကံ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒပေဿာမီတိ မန္တေန္တော ပရဗျာဗာဓာယ မန္တေတိ နာမ။ အညေန သဒ္ဓိံ – ‘‘မယံ ဥဘောပိ ဧကတော ဟုတွာ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမာ’’တိ မန္တေန္တော ဥဘယဗျာဗာဓာယ မန္တေတိ နာမ။

အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေတီတိ ဒေယျဓမ္မမ္ပိ ပုဂ္ဂလမ္ပိ န သက္ကရောတိ။ ဒေယျဓမ္မံ န သက္ကရောတိ နာမ ဥတ္တဏ္ဍုလာဒိဒေါသသမန္နာဂတံ အာဟာရံ ဒေတိ၊ န ပသန္နံ ကရောတိ။ ပုဂ္ဂလံ န သက္ကရောတိ နာမ နိသီဒနဋ္ဌာနံ အသမ္မဇ္ဇိတွာ ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ နိသီဒါပေတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ အာဓာရကံ ဌပေတွာ ဒါနံ ဒေတိ။ အသဟတ္ထာတိ အတ္တနော ဟတ္ထေန၊ န ဒေတိ၊ ဒါသကမ္မကာရာဒီဟိ ဒါပေတိ။ အစိတ္တိကတွာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဒေယျဓမ္မေပိ ပုဂ္ဂလေပိ န စိတ္တီကာရံ ကတွာ ဒေတိ။ အပဝိဒ္ဓန္တိ ဆဍ္ဍေတုကာမော ဟုတွာ ဝမ္မိကေ ဥရဂံ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဒေတိ။ အနာဂမနဒိဋ္ဌိကောတိ နော ဖလပါဋိကင်္ခီ ဟုတွာ ဒေတိ။

တတ္ထဥပပဇ္ဇတီတိ န ဒါနံ ဒတွာ နိရယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယံ ပန တေန ပါပလဒ္ဓိကာယ မိစ္ဆာဒဿနံ ဂဟိတံ၊ တာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ နိရယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေဝမဟတ္တတာတိ ဆကာမာဝစရဒေဝါ။ မနုဿမဟတ္တတာတိ တိဏ္ဏံ ကုလာနံ သမ္ပတ္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣဒံ ပန သုတ္တံ သုဒ္ဓဝဋ္ဋဝသေနေဝ ကထိတန္တိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။