📜

၂။ အနုပဒဝဂ္ဂေါ

၁။ အနုပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အနုပဒသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ (ပဋိ။ မ။ ၃။၄) ‘‘ပဏ္ဍိတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဂုဏကထံ အဝေါစ။ ကသ္မာ? အဝသေသတ္ထေရေသု ဟိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဣဒ္ဓိမာတိ ဂုဏော ပါကဋော၊ မဟာကဿပဿ ဓုတဝါဒေါတိ၊ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုကောတိ၊ ဥပါလိတ္ထေရဿ ဝိနယဓရောတိ၊ ရေဝတတ္ထေရဿ ဈာယီ ဈာနာဘိရတောတိ၊ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဗဟုဿုတောတိ။ ဧဝံ တေသံ တေသံ ထေရာနံ တေ တေ ဂုဏာ ပါကဋာ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ပန အပါကဋာ။ ကသ္မာ? ပညဝတော ဟိ ဂုဏာ န သက္ကာ အကထိတာ ဇာနိတုံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘သာရိပုတ္တဿ ဂုဏေ ကထေဿာမီ’’တိ သဘာဂပရိသာယ သန္နိပါတံ အာဂမေသိ။ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနဉှိ သန္တိကေ ဝဏ္ဏံ ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေ ဝဏ္ဏေ ကထိယမာနေ အဝဏ္ဏမေဝ ကထေန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ထေရဿ သဘာဂပရိသာ သန္နိပတိ၊ တဿာ သန္နိပတိတဘာဝံ ဒိသွာ သတ္ထာ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ ပဏ္ဍိတောတိ ဓာတုကုသလတာ အာယတနကုသလတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလတာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဏ္ဍိတော။ မဟာပညောတိအာဒီသု မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

တတြိဒံ မဟာပညာဒီနံ နာနတ္တံ – တတ္ထ ကတမာ မဟာပညာ? မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ၊ မဟန္တေ သမာဓိက္ခန္ဓေ၊ ပညာက္ခန္ဓေ၊ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ၊ မဟန္တာနိ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ၊ မဟန္တာ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ၊ မဟန္တာနိ အရိယသစ္စာနိ၊ မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ၊ သမ္မပ္ပဓာနေ၊ ဣဒ္ဓိပါဒေ၊ မဟန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ ဗလာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ၊ မဟန္တေ အရိယမဂ္ဂေ၊ မဟန္တာနိ သာမညဖလာနိ၊ မဟန္တာ အဘိညာယော၊ မဟန္တံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။

ကတမာ ပုထုပညာ၊ ပုထု နာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။ ပုထု နာနာဓာတူသု၊ ပုထု နာနာအာယတနေသု၊ ပုထု နာနာအတ္ထေသု၊ ပုထု နာနာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု၊ ပုထု နာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသု၊ ပုထု နာနာအတ္ထေသု၊ ဓမ္မေသု၊ နိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေသု၊ ပုထု နာနာသီလက္ခန္ဓေသု၊ ပုထု နာနာသမာဓိ-ပညာ-ဝိမုတ္တိ-ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေသု၊ ပုထု နာနာဌာနာဋ္ဌာနေသု၊ ပုထု နာနာဝိဟာရသမာပတ္တီသု၊ ပုထု နာနာအရိယသစ္စေသု၊ ပုထု နာနာသတိပဋ္ဌာနေသု၊ သမ္မပ္ပဓာနေသု၊ ဣဒ္ဓိပါဒေသု၊ ဣန္ဒြိယေသု၊ ဗလေသု၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု၊ ပုထု နာနာအရိယမဂ္ဂေသု၊ သာမညဖလေသု၊ အဘိညာသု၊ ပုထု နာနာဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မ ပရမတ္ထေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။

ကတမာ ဟာသပညာ၊ ဣဓေကစ္စော ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော သီလံ ပရိပူရေတိ၊ ဣန္ဒြိယသံဝရံ ပရိပူရေတိ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂံ၊ သီလက္ခန္ဓံ၊ သမာဓိက္ခန္ဓံ၊ ပညာက္ခန္ဓံ၊ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဌာနာဋ္ဌာနံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဟာသဗဟုလော ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ၊ ဟာသဗဟုလော အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သတိပဋ္ဌာနေ၊ သမ္မပ္ပဓာနေ၊ ဣဒ္ဓိပါဒေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ၊ ဗလာနိ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ၊ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဟာသပညာ၊ ဟာသဗဟုလော သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတိ၊ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ၊ ဟာသဗဟုလော ဝေဒတုဋ္ဌိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဟာသပညာ။

ကတမာ ဇဝနပညာ၊ ယံကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော ခိပ္ပံ… အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယံကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန၊ ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန၊ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရာ၊ ဝိညာဏံ ၊ စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန…ပေ… ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ဝိညာဏံ။ စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။

ကတမာ တိက္ခပညာ၊ ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ၊ ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ၊ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ၊ ဥပ္ပန္နံ ရာဂံ၊ ဒေါသံ၊ မောဟံ၊ ကောဓံ၊ ဥပနာဟံ၊ မက္ခံ၊ ပဠာသံ၊ ဣဿံ၊ မစ္ဆရိယံ၊ မာယံ၊ သာဌေယျံ၊ ထမ္ဘံ၊ သာရမ္ဘံ၊ မာနံ၊ အတိမာနံ၊ မဒံ၊ ပမာဒံ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသေ၊ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ၊ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ တိက္ခပညာ။ ဧကသ္မိံ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော၊ ဆ စ အဘိညာယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ပဿိတာ ပညာယာတိ တိက္ခပညာ။

ကတမာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ၊ ဣဓေကစ္စော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတိ ဥတ္တာသဗဟုလော ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော အရတိဗဟုလော အနဘိရတိဗဟုလော ဗဟိမုခေါ န ရမတိ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု၊ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ ဒေါသက္ခန္ဓံ၊ မောဟက္ခန္ဓံ၊ ကောဓံ၊ ဥပနာဟံ…ပေ… သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။

အနုပဒဓမ္မဝိပဿနန္တိ သမာပတ္တိဝသေန ဝါ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝါ အနုပဋိပါဋိယာ ဓမ္မဝိပဿနံ ဝိပဿတိ၊ ဧဝံ ဝိပဿန္တော အဒ္ဓမာသေန အရဟတ္တံ ပတ္တော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော မဟာပညဝန္တတရော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဟိ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော သတ္တ ဒိဝသေ ဝါယမိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ သမ္မသနစာရံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသိ။ ဧဝံ သမ္မသန္တော အဒ္ဓမာသံ ဝါယမိ။ အရဟတ္တဉ္စ ကိရ ပတွာ အညာသိ – ‘‘ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓေ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ စ အညော သာဝကော နာမ ပညာယ မယာ ပတ္တဗ္ဗံ ပတ္တုံ သမတ္ထော နာမ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ဝေဠုယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမီတိ မဟာဇဋံ ဝေဠုံ ဒိသွာ ဇဋံ ဆိန္ဒန္တဿ ပပဉ္စော ဘဝိဿတီတိ အန္တရေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ သမ္ပတ္တမေဝ ယဋ္ဌိံ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဆိန္ဒိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ၊ သော ကိဉ္စာပိ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတိ၊ ယဋ္ဌိံ ပန သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘတိ။ အပရော စ တထာရူပမေဝ ဝေဏုံ ဒိသွာ ‘‘သစေ သမ္ပတ္တံ ယဋ္ဌိံ ဂဏှိဿာမိ၊ သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘိဿာမီ’’တိ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ မဟန္တေန သတ္ထေန ဝေဏုဇဋံ ဆိန္ဒိတွာ သာရာ စေဝ ဥဇူ စ ယဋ္ဌိယော ဥစ္စိနိတွာ အာဒါယ ပက္ကမေယျ။ အယံ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ၊ ယဋ္ဌိယော ပန သာရာ စေဝ ဥဇူ စ လဘတိ။ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ထေရာနံ ပဓာနံ။

ဧဝံ ပန အဒ္ဓမာသံ ဝါယမိတွာ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သူကရခတလေဏဒွါရေ ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ ဒသဗလံ ဗီဇယမာနော ဌိတော ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပန္နရသမေ ဒိဝသေ သာဝကပါရမိဉာဏဿ မတ္ထကံ ပတွာ သတ္တသဋ္ဌိ ဉာဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သောဠသဝိဓံ ပညံ အနုပ္ပတ္တော။

တတြိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တဿ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယာတိ ယာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနံ ဝိပဿတီတိ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာ ဝုတ္တာ၊ တတြ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ သာရိပုတ္တဿ ဣဒံ ဟောတိ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ တံ ဝိပဿနာကောဋ္ဌာသံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

၉၄။ ပဌမေ ဈာနေတိ ယေ ပဌမေ ဈာနေ အန္တောသမာပတ္တိယံ ဓမ္မာ။ တျာဿာတိ တေ အဿ။ အနုပဒဝဝတ္ထိတာ ဟောန္တီတိ အနုပဋိပါဋိယာ ဝဝတ္ထိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ ဉာတာ ဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ကထံ? ထေရော ဟိ တေ ဓမ္မေ ဩလောကေန္တော အဘိနိရောပနလက္ခဏော ဝိတက္ကော ဝတ္တတီတိ ဇာနာတိ။ တထာ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏော ဝိစာရော၊ ဖရဏလက္ခဏာ ပီတိ၊ သာတလက္ခဏံ သုခံ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊ ဖုသနလက္ခဏော ဖဿော ဝေဒယိတလက္ခဏာ ဝေဒနာ၊ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ၊ စေတယိတလက္ခဏာ စေတနာ၊ ဝိဇာနနလက္ခဏံ ဝိညာဏံ၊ ကတ္တုကမျတာလက္ခဏော ဆန္ဒော၊ အဓိမောက္ခလက္ခဏော အဓိမောက္ခော၊ ပဂ္ဂါဟလက္ခဏံ ဝီရိယံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သတိ၊ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ ဥပေက္ခာ၊ အနုနယမနသိကာရလက္ခဏော မနသိကာရော ဝတ္တတီတိ ဇာနာတိ။ ဧဝံ ဇာနံ အဘိနိရောပနဋ္ဌေန ဝိတက္ကံ သဘာဝတော ဝဝတ္ထပေတိ…ပေ… အနုနယမနသိကာရဏဋ္ဌေန မနသိကာရံ သဘာဝဘာဝတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တျာဿ ဓမ္မာ အနုပဒဝဝတ္ထိတာ ဟောန္တီ’’တိ။

ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိဒိတာ ပါကဋာဝ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ တိဋ္ဌမာနာပိ ဝိဒိတာ ပါကဋာဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီတိ နိရုဇ္ဈမာနာပိ ဝိဒိတာ ပါကဋာဝ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧတ္ထ ပန တံဉာဏတာ စေဝ ဉာဏဗဟုတာ စ မောစေတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ တေနေဝ အင်္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင်္ဂုလဂ္ဂံ န သက္ကာ ဖုသိတုံ၊ ဧဝမေဝ တေနေဝ စိတ္တေန တဿ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒေါ ဝါ ဌိတိ ဝါ ဘင်္ဂေါ ဝါ န သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ။ ဧဝံ တာဝ တံဉာဏတာ မောစေတဗ္ဗာ။ ယဒိ ပန ဒွေ စိတ္တာနိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ ဧကေန စိတ္တေန ဧကဿ ဥပ္ပာဒေါ ဝါ ဌိတိ ဝါ ဘင်္ဂေါ ဝါ သက္ကာ ဘဝေယျ ဇာနိတုံ။ ဒွေ ပန ဖဿာ ဝါ ဝေဒနာ ဝါ သညာ ဝါ စေတနာ ဝါ စိတ္တာနိ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇနကာနိ နာမ နတ္ထိ၊ ဧကေကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ဉာဏဗဟုတာ မောစေတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သန္တေ ကထံ? မဟာထေရဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ သောဠသ ဓမ္မာ ဝိဒိတာ ပါကဋာ ဟောန္တီတိ။ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပရိဂ္ဂဟိတတာယ။ ထေရေန ဟိ ဝတ္ထု စေဝ အာရမ္မဏဉ္စ ပရိဂ္ဂဟိတံ၊ တေနဿ တေသံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒံ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဥပ္ပာဒေါ ပါကဋော ဟောတိ၊ ဌာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဌာနံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဘေဒံ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဘေဒေါ ပါကဋော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တီတိ ဣမိနာ ဥဒယံ ပဿတိ။ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီတိ ဣမိနာ ဝယံ ပဿတိ။

အနုပါယောတိ ရာဂဝသေန အနုပဂမနော ဟုတွာ။ အနပါယောတိ ပဋိဃဝသေန အနပဂတော။ အနိဿိတောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ အနိဿိတော။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ ဆန္ဒရာဂေန အဗဒ္ဓါ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ကာမရာဂတော ဝိပ္ပမုတ္တော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝါ ဝိသံယုတ္တော။ ဝိမရိယာဒီကတေနာတိ နိမ္မရိယာဒီကတေန။ စေတသာတိ ဧဝံဝိဓေန စိတ္တေန ဝိဟရတိ။

တတ္ထ ဒွေ မရိယာဒါ ကိလေသမရိယာဒါ စ အာရမ္မဏမရိယာဒါ စ။ သစေ ဟိဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တေ သောဠသ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ ကိလေသမရိယာဒါ တေန ကတာ ဘဝေယျ၊ တေသု ပနဿ ဧကောပိ န ဥပ္ပန္နောတိ ကိလေသမရိယာဒါ နတ္ထိ။ သစေ ပနဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တေ သောဠသ ဓမ္မေ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဧကစ္စေ အာပါထံ နာဂစ္ဆေယျုံ။ ဧဝမဿ အာရမ္မဏမရိယာဒါ ဘဝေယျုံ။ တေ ပနဿ သောဠသ ဓမ္မေ အာဝဇ္ဇန္တဿ အာပါထံ အနာဂတဓမ္မော နာမ နတ္ထီတိ အာရမ္မဏမရိယာဒါပိ နတ္ထိ။

အပရာပိ ဒွေ မရိယာဒါ ဝိက္ခမ္ဘနမရိယာဒါ စ သမုစ္ဆေဒမရိယာဒါ စ။ တာသု သမုစ္ဆေဒမရိယာဒါ ဥပရိ အာဂမိဿတိ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဝိက္ခမ္ဘနမရိယာဒါ အဓိပ္ပေတာ။ တဿ ဝိက္ခမ္ဘိတပစ္စနီကတ္တာ နတ္ထီတိ ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရတိ။

ဥတ္တရိနိဿရဏန္တိ ဣတော ဥတ္တရိ နိဿရဏံ။ အညေသု စ သုတ္တေသု ‘‘ဥတ္တရိ နိဿရဏ’’န္တိ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန အနန္တရော ဝိသေသော အဓိပ္ပေတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဗ္ဗဟုလီကာရာတိ တဿ ပဇာနနဿ ဗဟုလီကရဏေန။ အတ္ထိတွေဝဿ ဟောတီတိ တဿ ထေရဿ အတ္ထီတိယေဝ ဒဠှတရံ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသဝါရေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒုတိယဝါရေ ပန သမ္ပသာဒနဋ္ဌေန သမ္ပသာဒေါ။ သဘာဝတော ဝဝတ္ထပေတိ။

စတုတ္ထဝါရေ ဥပေက္ခာတိ သုခဋ္ဌာနေ ဝေဒနုပေက္ခာဝ။ ပဿဒ္ဓတ္တာ စေတသော အနာဘောဂေါတိ ယော သော ‘‘ယဒေဝ တတ္ထ သုခ’’န္တိ စေတသော အာဘောဂေါ၊ ဧတေနေတံ ဩဠာရိကမက္ခာယတီတိ ဧဝံ ပဿဒ္ဓတ္တာ စေတသော အနာဘောဂေါ ဝုတ္တော၊ တဿ အဘာဝါတိ အတ္ထော။ သတိပါရိသုဒ္ဓီတိ ပရိသုဒ္ဓါသတိယေဝ။ ဥပေက္ခာပိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေက္ခာ။

၉၅။ သတော ဝုဋ္ဌဟတီတိ သတိယာ သမန္နာဂတော ဉာဏေန သမ္ပဇာနော ဟုတွာ ဝုဋ္ဌာတိ။ တေ ဓမ္မေ သမနုပဿတီတိ ယသ္မာ နေဝသညာနာသညာယတနေ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာ ဟောတိ၊ န သာဝကာနံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ကလာပဝိပဿနံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

ပညာယစဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ မဂ္ဂပညာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒိသွာ စတ္တာရော အာသဝါ ခီဏာ ဟောန္တိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ အာဟရိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဝါရောပိ အတ္ထိ၊ နိရောဓသမာပတ္တိသမာပန္နဝါရောပိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တဝါရော ဣဓ ဂဟိတော၊ နိရောဓံ ပန စိဏ္ဏဝသိတာယ အပရာပရံ သမာပဇ္ဇိဿတီတိ ဝဒန္တိ။

တတ္ထဿ ယသ္မိံ ကာလေ နိရောဓသမာပတ္တိ သီသံ ဟောတိ၊ နိရောဓဿ ဝါရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဖလသမာပတ္တိ ဂူဠှာ ဟောတိ။ ယသ္မိံ ကာလေ ဖလသမာပတ္တိ သီသံ ဟောတိ၊ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝါရော အာဂစ္ဆတိ၊ နိရောဓသမာပတ္တိ ဂူဠှာ ဟောတိ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ထေရာ ပန ဝဒန္တိ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရော သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ အာဟရိတွာ အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆိကတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ။ တေ ဓမ္မေတိ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တေ တိသမုဋ္ဌာနိကရူပဓမ္မေ၊ ဟေဋ္ဌာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တဓမ္မေ ဝါ။ တေပိ ဟိ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ဝိပဿိတဗ္ဗဓမ္မာဝ၊ တသ္မာ တေ ဝါ ဝိပဿတီတိ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၇။ ဝသိပ္ပတောတိ စိဏ္ဏဝသိတံ ပတ္တော။ ပါရမိပ္ပတ္တောတိ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော။ ဩရသောတိအာဒီသု ထေရော ဘဂဝတော ဥရေ နိဗ္ဗတ္တသဒ္ဒံ သုတွာ ဇာတောတိ ဩရသော၊ မုခေန ပဘာဝိတံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဇာတောတိ မုခတော ဇာတော၊ ဓမ္မေန ပန ဇာတတ္တာ နိမ္မိတတ္တာ ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော၊ ဓမ္မဒါယဿ အာဒိယနတော ဓမ္မဒါယာဒေါ၊ အာမိသဒါယဿ အနာဒိယနတော နော အာမိသဒါယာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အနုပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဆဗ္ဗိသောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဆဗ္ဗိသောဓနသုတ္တံ။ တတ္ထ ခီဏာ ဇာတီတိအာဒီသု ဧကေနာပိ ပဒေန အညာ ဗျာကတာဝ ဟောတိ၊ ဒွီဟိပိ။ ဣဓ ပန စတူဟိ ပဒေဟိ အညဗျာကရဏံ အာဂတံ။ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌဝါဒိတာတိအာဒီသု ယာယ စေတနာယ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌံ မေတိ ဝဒတိ၊ သာ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌဝါဒိတာ နာမ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယမနုဓမ္မောတိ အယံ သဘာဝေါ။ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗန္တိ န ကေဝလံ အဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ၊ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ပနဿ သဗ္ဗောပိ ခီဏာသဝဿ သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ဥတ္တရိံ ပဉှောတိ သစေ ပနဿ ဝေယျာကရဏေန အသန္တုဋ္ဌာ ဟောထ၊ ဥတ္တရိမ္ပိ အယံ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ဣတော ပရေသုပိ တီသု ဝါရေသု အယမေဝ နယော။

၉၉။ အဗလန္တိ ဒုဗ္ဗလံ။ ဝိရာဂုနန္တိ ဝိဂစ္ဆနသဘာဝံ။ အနဿာသိကန္တိ အဿာသဝိရဟိတံ။ ဥပါယူပါဒါနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တဏှာဒိဋ္ဌိယော ဟိ တေဘူမကဓမ္မေ ဥပေန္တီတိ ဥပါယာ၊ ဥပါဒိယန္တီတိ ဥပါဒါနာ။ စေတသော အဒိဋ္ဌာနာဘိနိဝေသာနုသယာတိပိ တာသံယေဝ နာမံ။ စိတ္တဉှိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ သက္ကာယဓမ္မေသု တိဋ္ဌတိ အဓိတိဋ္ဌတီတိ တဏှာဒိဋ္ဌိယော စေတသော အဓိဋ္ဌာနာ၊ တာဟိ တံ အဘိနိဝိသတီတိ အဘိနိဝေသာ၊ တာဟိယေဝ တံ အနုသေတီတိ အနုသယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ခယာဝိရာဂါတိအာဒီသု ခယေန ဝိရာဂေနာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။

၁၀၀။ ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာနဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အာကာသဓာတူတိ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတု။ ဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဇာနနဓာတု။ န အနတ္တတော ဥပဂစ္ဆိန္တိ အဟံ အတ္တာတိ အတ္တကောဋ္ဌာသေန န ဥပဂမိံ။ န စ ပထဝီဓာတုနိဿိတန္တိ ပထဝီဓာတုနိဿိတာ သေသဓာတုယော စ ဥပါဒါရူပဉ္စ အရူပက္ခန္ဓာ စ။ တေပိ ဟိ နိဿိတဝတ္ထုရူပါနံ ပထဝီဓာတုနိဿိတတ္တာ ဧကေန ပရိယာယေန ပထဝီဓာတုနိဿိတာဝ။ တသ္မာ ‘‘န စ ပထဝီဓာတုနိဿိတ’’န္တိ ဝဒန္တော သေသရူပါရူပဓမ္မေပိ အတ္တတော န ဥပဂစ္ဆိန္တိ ဝဒတိ။ အာကာသဓာတုနိဿိတပဒေ ပန အဝိနိဗ္ဘောဂဝသေန သဗ္ဗမ္ပိ ဘူတုပါဒါရူပံ အာကာသဓာတုနိဿိတံ နာမ ၊ တထာ တံနိဿိတရူပဝတ္ထုကာ အရူပက္ခန္ဓာ။ ဧဝံ ဣဓာပိ ရူပါရူပံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဝိညာဏဓာတုနိဿိတပဒေ ပန သဟဇာတာ တယော ခန္ဓာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနရူပဉ္စ ဝိညာဏဓာတုနိဿိတန္တိ ရူပါရူပံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။

၁၀၁။ ရူပေ စက္ခုဝိညာဏေ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ယံ အတီတေ စက္ခုဒွါရဿ အာပါထံ အာဂန္တွာ နိရုဒ္ဓံ၊ ယဉ္စ အနာဂတေ အာပါထံ အာဂန္တွာ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ ယမ္ပိ ဧတရဟိ အာဂန္တွာ နိရုဒ္ဓံ၊ တံ သဗ္ဗံ ရူပံ နာမ။ ယံ ပန အတီတေပိ အာပါထံ အနာဂန္တွာ နိရုဒ္ဓံ၊ အနာဂတေပိ အနာဂန္တွာ နိရုဇ္ဈိဿတိ၊ ဧတရဟိပိ အနာဂန္တွာ နိရုဒ္ဓံ၊ တံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗဓမ္မေသု သင်္ဂဟိတန္တိ ဝုတ္တေ တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဒွိဓာ ကရောထ၊ ဥပရိ ဆန္ဒောဝါရေ ကိန္တိ ကရိဿထ၊ နယိဒံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ တသ္မာ တီသု ကာလေသု အာပါထံ အာဂတံ ဝါ အနာဂတံ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ရူပမေဝ၊ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ပန တယော ခန္ဓာ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗဓမ္မာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော ‘‘စက္ခုဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ ဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူ’’တိ။ ဆန္ဒောတိ တဏှာဆန္ဒော။ ရာဂေါတိ သွေဝ ရဇ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ နန္ဒီတိ သွေဝ အဘိနန္ဒနဝသေန နန္ဒီ။ တဏှာတိ သွေဝ တဏှာယနဝသေန တဏှာ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၀၂။ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယာတိ ဧတ္ထ အဟင်္ကာရော မာနော၊ မမင်္ကာရော တဏှာ၊ သွေဝ မာနာနုသယော။ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယာတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉ္စ အဝတွာ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ဘိက္ခူ လောကိယဓမ္မံ န ပုစ္ဆန္တိ၊ လောကုတ္တရမေဝ ပုစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆိတပဉှံယေဝ ကထေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧကဝိဿဇ္ဇိတသုတ္တံ နာမေတံ၊ ဆဗ္ဗိသောဓနန္တိပိဿ နာမံ။ ဧတ္ထ ဟိ စတ္တာရော ဝေါဟာရာ ပဉ္စ ခန္ဓာ ဆ ဓာတုယော ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ အတ္တနော သဝိညာဏကကာယော ပရေသံ သဝိညာဏကကာယောတိ ဣမေ ဆ ကောဋ္ဌာသာ ဝိသုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ‘‘ဆဗ္ဗိသောဓနိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသိတ္ထေရာ ပန အတ္တနော စ ပရဿ စ ဝိညာဏကကာယံ ဧကမေဝ ကတွာ စတူဟိ အာဟာရေဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ဝဒန္တိ။

ဣမေ ပန ဆ ကောဋ္ဌာသာ ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ၊ ကိန္တိ တေ အဓိဂတံ၊ ကဒါ တေ အဓိဂတံ၊ ကတ္ထ တေ အဓိဂတံ၊ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၈) ဧဝံ ဝိနယနိဒ္ဒေသပရိယာယေန သောဓေတဗ္ဗာ။

ဧတ္ထ ဟိ ကိံ တေ အဓိဂတန္တိ အဓိဂမပုစ္ဆာ၊ ဈာနဝိမောက္ခာဒီသု သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီသု ဝါ ကိံ တယာ အဓိဂတံ။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတန္တိ ဥပါယပုစ္ဆာ။ အယဉှိ ဧတ္ထာဓိပ္ပာယော – ကိံ တယာ အနိစ္စလက္ခဏံ ဓုရံ ကတွာ အဓိဂတံ၊ ဒုက္ခာနတ္တလက္ခဏေသု အညတရံ ဝါ၊ ကိံ ဝါ သမာဓိဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ ၊ ဥဒါဟု ဝိပဿနာဝသေန၊ တထာ ကိံ ရူပေ အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဥဒါဟု အရူပေ၊ ကိံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ အဘိနိဝိသိတွာ၊ ဥဒါဟု ဗဟိဒ္ဓါတိ။ ကဒါ တေ အဓိဂတန္တိ ကာလပုစ္ဆာ၊ ပုဗ္ဗဏှမဇ္ဈနှိကာဒီသု ကတရသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကတ္ထ တေ အဓိဂတန္တိ ဩကာသပုစ္ဆာ၊ ကိသ္မိံ ဩကာသေ၊ ကိံ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ရုက္ခမူလေ မဏ္ဍပေ ကတရသ္မိံ ဝါ ဝိဟာရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာတိ ပဟီနကိလေသေ ပုစ္ဆတိ၊ ကတရမဂ္ဂဝဇ္ဈာ တဝ ကိလေသာ ပဟီနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီတိ ပဋိလဒ္ဓဓမ္မပုစ္ဆာ၊ ပဌမမဂ္ဂါဒီသု ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တသ္မာ ဣဒါနိ စေပိ ကောစိ ဘိက္ခု ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာဓိဂမံ ဗျာကရေယျ၊ န သော ဧတ္တာဝတာဝ သက္ကာတဗ္ဗော။ ဣမေသု ပန ဆသု ဌာနေသု သောဓနတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတံ၊ ကိံ ဈာနံ ဥဒါဟု ဝိမောက္ခာဒီသု အညတရ’’န္တိ? ယော ဟိ ယေန အဓိဂတော ဓမ္မော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကိန္တိ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ အနိစ္စလက္ခဏာဒီသု ကိံ ဓုရံ ကတွာ၊ အဋ္ဌတိံသာယ ဝါ အာရမ္မဏေသု ရူပါရူပအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဒိဘေဒေသု ဝါ ဓမ္မေသု ကေန မုခေန အဘိနိဝိသိတွာတိ? ယော ဟိ ယဿာဘိနိဝေသော၊ သော တဿ ပါကဋော ဟောတိ။

သစေ ပန ‘‘အယံ နာမ မေ အဘိနိဝေသော၊ ဧဝံ မယာ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကဒါ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပုဗ္ဗဏှေ၊ ဥဒါဟု မဇ္ဈနှိကာဒီသု အညတရသ္မိံ ကာလေ’’တိ ? သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတကာလော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ မေ ကာလေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတ္ထ တေ အဓိဂတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ဒိဝါဋ္ဌာနေ၊ ဥဒါဟု ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု အညတရသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ? သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတောကာသော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘အမုကသ္မိံ နာမ မေ ဩကာသေ အဓိဂတ’’န္တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ၊ ဥဒါဟု ဒုတိယာဒိမဂ္ဂဝဇ္ဈာ’’တိ? သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။

သစေ ‘‘ဣမေ နာမ မေ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ဝဒတိ၊ တတော ‘‘ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ‘‘ကိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ၊ ဥဒါဟု သကဒါဂါမိမဂ္ဂါဒီသု အညတရဿာ’’တိ? သဗ္ဗေသဉှိ အတ္တနာ အဓိဂတဓမ္မော ပါကဋော ဟောတိ။ သစေ ‘‘ဣမေသံ နာမာဟံ ဓမ္မာနံ လာဘီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧတ္တာဝတာပိဿ ဝစနံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ။ ဗဟုဿုတာ ဟိ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာကုသလာ ဘိက္ခူ ဣမာနိ ဆ ဌာနာနိ သောဓေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဣမဿ ဘိက္ခုနော အာဂမနပဋိပဒါ သောဓေတဗ္ဗာ၊ ယဒိ အာဂမနပဋိပဒါ န သုဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒါယ လောကုတ္တရဓမ္မာ နာမ န လဗ္ဘန္တီ’’တိ အပနေတဗ္ဗော။

ယဒိ ပနဿ အာဂမနပဋိပဒါ သုဇ္ဈတိ၊ ‘‘ဒီဃရတ္တံ တီသု သိက္ခာသု အပ္ပမတ္တော ဇာဂရိယမနုယုတ္တော စတူသု ပစ္စယေသု အလဂ္ဂေါ အာကာသေ ပါဏိသမေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိ ပညာယတိ၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဗျာကရဏံ ပဋိပဒါယ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ သမေတိ။ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဂင်္ဂေါဒကံ ယမုနောဒကေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧဝမေဝ သုပညတ္တာ တေန ဘဂဝတာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ သံသန္ဒတိ သမေတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိပဒါ စာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၆) ဝုတ္တသဒိသံ ဟောတိ။

အပိစ ခေါ ဧတ္တကေနာပိ သက္ကာရော န ကာတဗ္ဗော။ ကသ္မာ? ဧကစ္စဿ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ သတော ခီဏာသဝပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပဒါ ဟောတိ။ တသ္မာ သော ဘိက္ခု တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ ဥတ္တာသေတဗ္ဗော။ ခီဏာသဝဿ နာမ အသနိယာပိ မတ္ထကေ ပတမာနာယ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ န ဟောတိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ အပ္ပမတ္တကေနာပိ ဟောတိ။

တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ဒီဃဘာဏကအဘယတ္ထေရော ကိရ ဧကံ ပိဏ္ဍပါတိကံ ပရိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ဒဟရဿ သညံ အဒါသိ။ သော တံ နှာယမာနံ ကလျာဏီနဒီမုခဒွါရေ နိမုဇ္ဇိတွာ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ပိဏ္ဍပါတိကော ကုမ္ဘီလောတိ သညာယ မဟာသဒ္ဒမကာသိ၊ တဒါ နံ ပုထုဇ္ဇနောတိ သဉ္ဇာနိံသု။ စန္ဒမုခတိဿရာဇကာလေ ပန မဟာဝိဟာရေ သင်္ဃတ္ထေရော ခီဏာသဝေါ ဒုဗ္ဗလစက္ခုကော ဝိဟာရေယေဝ အစ္ဆိ။ ရာဇာ ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ဘိက္ခူသု ဘိက္ခာစာရံ ဂတေသု အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ သပ္ပော ဝိယ ပါဒေ အဂ္ဂဟေသိ။ ထေရော သိလာထမ္ဘော ဝိယ နိစ္စလော ဟုတွာ ကော ဧတ္ထာတိ အာဟ ? အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တိဿောတိ။ သုဂန္ဓံ ဝါယသိ နော တိဿာတိ? ဧဝံ ခီဏာသဝဿ ဘယံ နာမ နတ္ထီတိ။

ဧကစ္စော ပန ပုထုဇ္ဇနောပိ အတိသူရော ဟောတိ နိဗ္ဘယော။ သော ရဉ္ဇနီယေန အာရမ္မဏေန ပရိဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော။ ဝသဘရာဇာပိ ဟိ ဧကံ ထေရံ ပရိဂ္ဂဏှမာနော ဃရေ နိသီဒါပေတွာ တဿ သန္တိကေ ဗဒရသာဠဝံ မဒ္ဒမာနော နိသီဒိ။ မဟာထေရဿ ခေဠော စလိ၊ တတော ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ အာဝိဘူတော။ ခီဏာသဝဿ ဟိ ရသတဏှာ နာမ သုပ္ပဟီနာ၊ ဒိဗ္ဗေသုပိ ရသေသု နိကန္တိ နာမ န ဟောတိ။ တသ္မာ ဣမေဟိ ဥပါယေဟိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သစဿ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ ရသတဏှာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တွံ အရဟာတိ အပနေတဗ္ဗော။ သစေ ပန အဘီရူ အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ ဟုတွာ သီဟော ဝိယ နိသီဒတိ၊ ဒိဗ္ဗာရမ္မဏေပိ နိကန္တိံ န ဇနေတိ။ အယံ ဘိက္ခု သမ္ပန္နဝေယျာကရဏော သမန္တာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ ပေသိတံ သက္ကာရံ အရဟတီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဆဗ္ဗိသောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သပ္ပုရိသဓမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သပ္ပုရိသဓမ္မသုတ္တံ။ တတ္ထ သပ္ပုရိသဓမ္မန္တိ သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မံ။ အသပ္ပုရိသဓမ္မန္တိ ပါပပုရိသာနံ ဓမ္မံ။ ဧဝံ မာတိကံ ဌပေတွာပိ ပုန ယထာ နာမ မဂ္ဂကုသလော ပုရိသော ဝါမံ မုဉ္စိတွာ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာတိ။ ပဌမံ မုဉ္စိတဗ္ဗံ ကထေတိ၊ ဧဝံ ပဟာတဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပဌမံ ဒေသေန္တော ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသဓမ္မောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥစ္စာကုလာတိ ခတ္တိယကုလာ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလာ ဝါ။ ဧတဒေဝ ဟိ ကုလဒွယံ ‘‘ဥစ္စာကုလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သော တတ္ထ ပုဇ္ဇောတိ သော ဘိက္ခု တေသု ဘိက္ခူသု ပူဇာရဟော။ အန္တရံ ကရိတွာတိ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာ။

မဟာကုလာတိ ခတ္တိယကုလာ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလာ ဝါ ဝေဿကုလာ ဝါ။ ဣဒမေဝ ဟိ ကုလတ္တယံ ‘‘မဟာကုလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ မဟာဘောဂကုလာတိ မဟန္တေဟိ ဘောဂေဟိ သမန္နာဂတာ ကုလာ။ ဥဠာရဘောဂကုလာတိ ဥဠာရေဟိ ပဏီတေဟိ ဘောဂေဟိ သမ္ပန္နကုလာ။ ဣမသ္မိံ ပဒဒွယေ စတ္တာရိပိ ကုလာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ဇာတော ဟိ ပုညဗလေဟိ မဟာဘောဂေါပိ ဥဠာရဘောဂေါပိ ဟောတိယေဝ။

၁၀၆။ ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပန္နော။ အပ္ပညာတာတိ ရတ္တိံ ခိတ္တသရာ ဝိယ သင်္ဃမဇ္ဈာဒီသု န ပညာယန္တိ။ အပ္ပေသက္ခာတိ အပ္ပပရိဝါရာ။

၁၀၇။ အာရညိကောတိ သမာဒိန္နအာရညိကဓုတင်္ဂေါ။ သေသဓုတင်္ဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမသ္မိဉ္စ သုတ္တေ ပါဠိယံ နဝေဝ ဓုတင်္ဂါနိ အာဂတာနိ၊ ဝိတ္ထာရေန ပနေတာနိ တေရသ ဟောန္တိ။ တေသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တမေဝ။

၁၀၈။ အတမ္မယတာတိ တမ္မယတာ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ နိတ္တဏှာတိ အတ္ထော။ အတမ္မယတညေဝ အန္တရံ ကရိတွာတိ နိတ္တဏှတံယေဝ ကာရဏံ ကတွာ အဗ္ဘန္တရံ ဝါ ကတွာ၊ စိတ္တေ ဥပ္ပာဒေတွာတိ အတ္ထော။

နိရောဓဝါရေ ယသ္မာ အနာဂါမိခီဏာသဝါဝ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ သာ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အသပ္ပုရိသဝါရော ပရိဟီနော။ န ကဉ္စိ မညတီတိ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ တီဟိ မညနာဟိ န မညတိ။ နကုဟိဉ္စိ မညတီတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဩကာသေ န မညတိ။ န ကေနစိ မညတီတိ ကေနစိ ဝတ္ထုနာပိ တံ ပုဂ္ဂလံ န မညတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သပ္ပုရိသဓမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တံ။ တတ္ထ တဉ္စ အညမညံ ကာယသမာစာရန္တိ အညံ သေဝိတဗ္ဗံ ကာယသမာစာရံ၊ အညံ အသေဝိတဗ္ဗံ ဝဒါမိ၊ သေဝိတဗ္ဗမေဝ ကေနစိ ပရိယာယေန အသေဝိတဗ္ဗန္တိ၊ အသေဝိတဗ္ဗံ ဝါ သေဝိတဗ္ဗန္တိ စ န ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ဝစီသမာစာရာဒီသု ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဘဂဝါ သတ္တဟိ ပဒေဟိ မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိတ္ထာရတော အဝိဘဇိတွာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ကသ္မာ? သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏတ္ထံ။

၁၁၃။ မနောသမာစာရေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမ္မာဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌိပဋိလာဘဝသေန ဝိသုံ အင်္ဂံ ဟုတွာ ဌိတာတိ န ဂဟိတာ။

၁၁၄။ စိတ္တုပ္ပာဒေ အကမ္မပထပ္ပတ္တာ အဘိဇ္ဈာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၁၅။ သညာပဋိလာဘဝါရေ အဘိဇ္ဈာသဟဂတာယ သညာယာတိအာဒီနိ ကာမသညာဒီနံ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။

၁၁၇။ သဗျာဗဇ္ဈန္တိ သဒုက္ခံ။ အပရိနိဋ္ဌိတဘာဝါယာတိ ဘဝါနံ အပရိနိဋ္ဌိတဘာဝါယ။ ဧတ္ထ စ သဗျာဗဇ္ဈတ္တဘာဝါ နာမ စတ္တာရော ဟောန္တိ။ ပုထုဇ္ဇနောပိ ဟိ ယော တေနတ္တဘာဝေန ဘဝံ ပရိနိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောတိ၊ တဿ ပဋိသန္ဓိတော ပဋ္ဌာယ အကုသလာ ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ စ ပရိဟာယန္တိ၊ သဒုက္ခမေဝ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ နာမ။ တထာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော။ ပုထုဇ္ဇနာဒယော တာဝ ဟောန္တု၊ အနာဂါမီ ကထံ သဗျာဗဇ္ဈံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ကထဉ္စဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီတိ။ အနာဂါမီပိ ဟိ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တော ဥယျာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခေ ဩလောကေတွာ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေတိ၊ အနာဂါမိနော ဘဝလောဘော ဘဝတဏှာ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ၊ တဿ အပ္ပဟီနတဏှတာယ အကုသလာ ဝဍ္ဎန္တိ နာမ၊ ကုသလာ ပရိဟာယန္တိ နာမ၊ သဒုက္ခမေဝ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ၊ အပရိနိဋ္ဌိတဘဝေါယေဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဗျာဗဇ္ဈန္တိ အဒုက္ခံ။ အယမ္ပိ စတုန္နံ ဇနာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော ဟိ ပုထုဇ္ဇနောပိ တေနတ္တဘာဝေန ဘဝံ ပရိနိဋ္ဌာပေတုံ သက္ကောတိ၊ ပုန ပဋိသန္ဓိံ န ဂဏှာတိ၊ တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ အကုသလာ ပရိဟာယန္တိ၊ ကုသလာယေဝ ဝဍ္ဎန္တိ၊ အဒုက္ခမေဝ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ပရိနိဋ္ဌိတဘဝေါယေဝ နာမ ဟောတိ။ တထာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော။ သောတာပန္နာဒယော တာဝ ဟောန္တု၊ ပုထုဇ္ဇနော ကထံ အဗျာဗဇ္ဈအတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ကထဉ္စဿ အကုသလပရိဟာနိအာဒီနိ ဟောန္တီတိ။ ပုထုဇ္ဇနောပိ ပစ္ဆိမဘဝိကော တေနတ္တဘာဝေန ဘဝံ ပရိနိဋ္ဌာပေတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ တဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဝိယ ဧကေနူနပါဏသဟဿံ ဃာတေန္တဿာပိ အတ္တဘာဝေါ အဗျာဗဇ္ဈောယေဝ နာမ၊ ဘဝံ ပရိနိဋ္ဌာပေတိယေဝ နာမ။ အကုသလမေဝ ဟာယတိ၊ ဝိပဿနမေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတိ နာမ။

၁၁၉။ စက္ခုဝိညေယျန္တိအာဒီသု ယသ္မာ ဧကစ္စဿ တသ္မိံယေဝ ရူပေ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အဘိနန္ဒတိ အဿာဒေတိ၊ အဘိနန္ဒန္တော အဿာဒေန္တော အနယဗျသနံ ပါပုဏာတိ၊ ဧကစ္စဿ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဝိရဇ္ဇတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော နိဗ္ဗုတိံ ပါပုဏာတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဉ္စ အညမည’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနေယျုန္တိ ဧတ္ထ ကေ ဘဂဝတော ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ၊ ကေ န အာဇာနန္တီတိ? ယေ တာဝ ဣမဿ သုတ္တဿ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တက္ကရာ န ဟောန္တိ၊ ယထာဝုတ္တံ အနုလောမပဋိပဒံ န ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တေ န အာဇာနန္တိ နာမ။ ယေ ပန တက္ကရာ ဟောန္တိ၊ ယထာဝုတ္တံ အနုလောမပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ တေ အာဇာနန္တိ နာမ။ ဧဝံ သန္တေပိ သပဋိသန္ဓိကာနံ တာဝ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတု၊ အပ္ပဋိသန္ဓိကာနံ ကထံ ဟောတီတိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ အနုပါဒါနာ ဝိယ ဇာတဝေဒါ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ၊ ကပ္ပသတသဟဿာနမ္ပိ အစ္စယေန တေသံ ပုန ဒုက္ခံ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဧကံသေန တေသံယေဝ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဗဟုဓာတုကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဗဟုဓာတုကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဘယာနီတိအာဒီသု ဘယန္တိ စိတ္တုတြာသော။ ဥပဒ္ဒဝေါတိ အနေကဂ္ဂတာကာရော။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပသဋ္ဌာကာရော တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂနာကာရော။ တေသံ ဧဝံ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ပဗ္ဗတာဒိဝိသမနိဿိတာ စောရာ ဇနပဒဝါသီနံ ပေသေန္တိ ‘‘မယံ အသုကဒိဝသေ နာမ တုမှာကံ ဂါမံ ပဟရိဿာမာ’’တိ။ တံ ပဝတ္တိံ သုတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အယံ စိတ္တုတြာသော နာမ။ ‘‘ဣဓ နော စောရာ ကုပိတာ အနတ္ထမ္ပိ အာဝဟေယျု’’န္တိ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ပဝိသိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇန္တိ၊ ဍံသမကသာဒီဟိ ခဇ္ဇမာနာ ဂုမ္ဗန္တရာနိ ပဝိသန္တိ၊ ခါဏုကဏ္ဋကေ မဒ္ဒန္တိ။ တေသံ ဧဝံ ဝိစရန္တာနံ ဝိက္ခိတ္တဘာဝေါ အနေကဂ္ဂတာကာရော နာမ။ တတော စောရေသု ယထာဝုတ္တေ ဒိဝသေ အနာဂစ္ဆန္တေသု ‘‘တုစ္ဆကသာသနံ တံ ဘဝိဿတိ၊ ဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’’တိ သပရိက္ခာရာ ဂါမံ ပဝိသန္တိ၊ အထ တေသံ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဂါမံ ပရိဝါရေတွာ ဒွါရေ အဂ္ဂိံ ဒတွာ မနုဿေ ဃာတေတွာ စောရာ သဗ္ဗံ ဝိဘဝံ ဝိလုမ္ပေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသု ဃာတိတာဝသေသာ အဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေတွာ ကောဋ္ဌစ္ဆာယဘိတ္တိစ္ဆာယာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂိတွာ နိသီဒန္တိ နဋ္ဌံ အနုသောစမာနာ။ အယံ ဥပသဋ္ဌာကာရော လဂ္ဂနာကာရော နာမ။

နဠာဂါရာတိ နဠေဟိ ပရိစ္ဆန္နာ အဂါရာ၊ သေသသမ္ဘာရာ ပနေတ္ထ ရုက္ခမယာ ဟောန္တိ။ တိဏာဂါရေပိ ဧသေဝ နယော။ ဗာလတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဗာလမေဝ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာလော ဟိ အပဏ္ဍိတပုရိသော ရဇ္ဇံ ဝါ ဥပရဇ္ဇံ ဝါ အညံ ဝါ ပန မဟန္တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တော ကတိပယေ အတ္တနာ သဒိသေ ဝိဓဝါပုတ္တေ မဟာဓုတ္တေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧထ အဟံ တုမှေ ဣဿရေ ကရိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗတဂဟနာဒီနိ နိဿာယ အန္တန္တေ ဂါမေ ပဟရန္တော ဒါမရိကဘာဝံ ဇာနာပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန နိဂမေပိ ဇနပဒေပိ ပဟရတိ၊ မနုဿာ ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ခေမန္တဋ္ဌာနံ ပတ္ထယမာနာ ပက္ကမန္တိ၊ တေ နိဿာယ ဝသန္တာ ဘိက္ခူပိ ဘိက္ခုနိယောပိ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာနိ ပဟာယ ပက္ကမန္တိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဘိက္ခာပိ သေနာသနမ္ပိ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ။ ဧဝံ စတုန္နံ ပရိသာနံ ဘယံ အာဂတမေဝ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇိတေသုပိ ဒွေ ဗာလာ ဘိက္ခူ အညမညံ ဝိဝါဒံ ပဋ္ဌပေတွာ စောဒနံ အာရဘန္တိ ။ ဣတိ ကောသမ္ဗိဝါသိကာနံ ဝိယ မဟာကလဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စတုန္နံ ပရိသာနံ ဘယံ အာဂတမေဝ ဟောတီတိ ဧဝံ ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဗာလတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝတာ ဓမ္မဒေသနာ မတ္ထကံ အပါပေတွာဝ နိဋ္ဌာပိတာ။ ယံနူနာဟံ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗညုတညာဏေနေဝဿ ဒေသနာယ ပါရိပူရိံ ကရေယျန္တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

၁၂၅။ အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟော၊ အဍ္ဎဋ္ဌမကဓာတုယော အရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟောဝ ကထိတော။ သဗ္ဗာပိ ခန္ဓဝသေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ တေသံ သမုဋ္ဌာပိကာ တဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဣတိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပနေတာ ဓာတုယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာဝ။ ဇာနာတိ ပဿတီတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော။

ပထဝီဓာတုအာဒယော သဝိညာဏကကာယံ သုညတော နိဿတ္တတော ဒဿေတုံ ဝုတ္တာ။ တာပိ ပုရိမာဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓာတူဟိ ပူရေတဗ္ဗာ။ ပူရေန္တေန ဝိညာဏဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။ ဝိညာဏဓာတု ဟေသာ စက္ခုဝိညာဏာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓာ ဟောတိ။ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏဓာတုယာ ပရိဂ္ဂဟိတာယ တဿာ ဝတ္ထု စက္ခုဓာတု၊ အာရမ္မဏံ ရူပဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ မနောဝိညာဏဓာတုယာ ပန ပရိဂ္ဂဟိတာယ တဿာ ပုရိမပစ္ဆိမဝသေန မနောဓာတု၊ အာရမ္မဏဝသေန ဓမ္မဓာတူတိ ဒွေ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဣမာသု အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။

သုခဓာတူတိအာဒီသု သုခဉ္စ တံ နိဿတ္တသုညတဋ္ဌေန ဓာတု စာတိ သုခဓာတု။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ စတဿော ဓာတုယော သပ္ပဋိပက္ခဝသေန ဂဟိတာ၊ ပစ္ဆိမာ ဒွေ သရိက္ခကဝသေန။ အဝိဘူတဘာဝေန ဟိ ဥပေက္ခာဓာတု အဝိဇ္ဇာဓာတုယာ သရိက္ခာ။ ဧတ္ထ စ သုခဒုက္ခဓာတူသု ပရိဂ္ဂဟိတာသု ကာယဝိညာဏဓာတု ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ၊ သေသာသု ပရိဂ္ဂဟိတာသု မနောဝိညာဏဓာတု ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ ဣမာပိ ဆ ဓာတုယော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌာရသဟိယေဝ ပူရေတဗ္ဗာ။ ပူရေန္တေန ဥပေက္ခာဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမာသု အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။

ကာမဓာတုအာဒီနံ ဒွေဓာဝိတက္ကေ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၆) ကာမဝိတက္ကာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိဓမ္မေပိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု၊ ကာမပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၈၂) နယေနေဝ ဧတာသံ ဝိတ္ထာရော အာဂတောယေဝ။ ဣမာပိ ဆ ဓာတုယော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌာရသဟိယေဝ ပူရေတဗ္ဗာ။ ပူရေန္တေန ကာမဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမာသု အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။

ကာမဓာတုအာဒီသု ပဉ္စ ကာမာဝစရက္ခန္ဓာ ကာမဓာတု နာမ၊ ပဉ္စ ရူပါဝစရက္ခန္ဓာ ရူပဓာတု နာမ၊ စတ္တာရော အရူပါဝစရက္ခန္ဓာ အရူပဓာတု နာမ။ အဘိဓမ္မေ ပန ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု၊ ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၁၈၂) နယေန ဧတာသံ ဝိတ္ထာရော အာဂတောယေဝ။ ဣမာပိ တိဿော ဓာတုယော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌာရသဟိယေဝ ပူရေတဗ္ဗာ။ ပူရေန္တေန ကာမဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမာသု အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။

သင်္ခတာတိ ပစ္စယေဟိ သမာဂန္တွာ ကတာ၊ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနမေတံ အဓိဝစနံ။ န သင်္ခတာ အသင်္ခတာ။ နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣမာပိ ဒွေ ဓာတုယော ဟေဋ္ဌာ အဋ္ဌာရသဟိယေဝ ပူရေတဗ္ဗာ။ ပူရေန္တေန သင်္ခတဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမာသု အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု အဍ္ဎေကာဒသဓာတုယော ရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ပုရိမနယေနေဝ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ။

၁၂၆။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနီတိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ စ ဗာဟိရာနိ စ။ ဧတ္ထ ဟိ စက္ခုအာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ၊ ရူပါဒီနိ ဗာဟိရာနိ ဆ။ ဣဓာပိ ဇာနာတိ ပဿတီတိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ကထိတော။

ဣမသ္မိံသတိ ဣဒန္တိအာဒိ မဟာတဏှာသင်္ခယေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

၁၂၇။ အဋ္ဌာနန္တိ ဟေတုပဋိက္ခေပေါ။ အနဝကာသောတိ ပစ္စယပဋိက္ခေပေါ။ ဥဘယေနာပိ ကာရဏမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ကာရဏဉှိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ အတ္တနော ဖလဿ ဌာနန္တိ စ အဝကာသောတိ စ ဝုစ္စတိ။ ယန္တိ ယေန ကာရဏေန။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နောတိ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော သောတာပန္နော အရိယသာဝကော။ ကဉ္စိ သင်္ခါရန္တိ စတုဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ကဉ္စိ ဧကသင်္ခါရမ္ပိ။ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ နိစ္စောတိ ဂဏှေယျ။ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ယံ ပုထုဇ္ဇနောတိ ယေန ကာရဏေန ပုထုဇ္ဇနော။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတံ ကာရဏံ အတ္ထိ။ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဟိ သော တေဘူမကေသု သင်္ခတသင်္ခါရေသု ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဂဏှေယျာတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာ ပန တေဇုဿဒတ္တာ ဒိဝသံ သန္တတ္တော အယောဂုဠော ဝိယ မက္ခိကာနံ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ အညေသံ ဝါ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ။ ဣမိနာ နယေန ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတောတိအာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သုခတော ဥပဂစ္ဆေယျာတိ ‘‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၁၊ ၂၂) ဧဝံ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန သုခတော ဂါဟံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ပန အရိယသာဝကော ပရိဠာဟာဘိဘူတော ပရိဠာဟဝူပသမတ္ထံ မတ္တဟတ္ထိံ ပရိတ္တာသိတော ဝိယ၊ စောက္ခဗြာဟ္မဏော ဝိယ စ ဂူထံ ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော ဥပဂစ္ဆတိ။ အတ္တဝါရေ ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင်္ဂဟတ္ထံ သင်္ခါရန္တိ အဝတွာ ကဉ္စိ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ အရိယသာဝကဿ စတုဘူမကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ပုထုဇ္ဇနဿ တေဘူမကဝသေန။ သဗ္ဗဝါရေသု အရိယသာဝကဿာပိ တေဘူမကဝသေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ယဉှိ ပုထုဇ္ဇနော ဂဏှာတိ၊ တတော တတော အရိယသာဝကော ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ ယံ ယံ နိစ္စံ သုခံ အတ္တာတိ ဂဏှာတိ၊ တံ တံ အရိယသာဝကော အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဂဏှန္တော တံ ဂါဟံ ဝိနိဝေဌေတိ။

၁၂၈။ မာတရန္တိအာဒီသု ဇနိကာဝ မာတာ၊ ဇနကော ပိတာ၊ မနုဿဘူတောဝ ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော။ ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ? ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာနံ။ သစေပိ ဟိ ဘဝန္တရဂတံ အရိယသာဝကံ အတ္တနော အရိယဘာဝံ အဇာနန္တမ္ပိ ကောစိ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘ဣမံ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ၊ နေဝ သော တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ။ အထာပိ နံ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘‘သစေ ဣမံ န ဃာတေဿသိ၊ သီသံ တေ ဆိန္ဒိဿာမာ’’တိ။ သီသမေဝဿ ဆိန္ဒေယျ၊ န စ သော တံ ဃာတေယျ။ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ပန မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ အရိယသာဝကဿ စ ဗလဒီပနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သာဝဇ္ဇော ပုထုဇ္ဇနဘာဝေါ၊ ယတြ ဟိ နာမ ပုထုဇ္ဇနော မာတုဃာတာဒီနိပိ အာနန္တရိယာနိ ကရိဿတိ။ မဟာဗလော စ အရိယသာဝကော၊ ယော ဧတာနိ ကမ္မာနိ န ကရောတီတိ။

ဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဝဓကစိတ္တေန ပဒုဋ္ဌစိတ္တော။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျာတိ ဇီဝမာနကသရီရေ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာယ ပိဝနမတ္တမ္ပိ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေယျ။ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ သမာနသံဝါသကံ သမာနသီမာယ ဌိတံ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ပဉ္စဟုပါလိ အာကာရေဟိ သင်္ဃော ဘိဇ္ဇတိ။ ကမ္မေန ဥဒ္ဒေသေန ဝေါဟရန္တော အနုဿာဝနေန သလာကဂ္ဂါဟေနာ’’တိ (ပရိ။ ၄၅၈)။

တတ္ထ ကမ္မေနာတိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ဥဒ္ဒေသေနာတိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ဝေါဟရန္တောတိ ကထယန္တော၊ တာဟိ တာဟိ ဥပ္ပတ္တီဟိ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တော။ အနုဿာဝနေနာတိ နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ၊ မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ တုမှာကံ ယုတ္တံ၊ ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနံ ဝိယ သီတလော၊ ကိံ အဟံ အပါယတော န ဘာယာမီတိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာဝနေန။ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။

ဧတ္ထ စ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ၊ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေန တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သင်္ဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တဒါ သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ မာတုဃာတာဒီနိ ပဉ္စ အာနန္တရိယကမ္မာနိ ဒဿိတာနိ ဟောန္တိ၊ ယာနိ ပုထုဇ္ဇနော ကရောတိ၊ န အရိယသာဝကော၊ တေသံ အာဝိဘာဝတ္ထံ –

ကမ္မတော ဒွါရတော စေဝ၊ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတော တထာ၊

ပါကသာဓာရဏာဒီဟိ၊ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

တတ္ထ ကမ္မတော တာဝ – ဧတ္ထ ဟိ မနုဿဘူတဿေဝ မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ ဟောတိ၊ တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိဿာမီတိ သကလစက္ကဝါဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတွာပိ သကလစက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ နိသိန္နဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သင်္ဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စန္တော ဝိစရိတွာပိ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သယံ မနုဿဘူတော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ၊ သယံ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုဿဘူတံ၊ တိရစ္ဆာနောယေဝ ဝါ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ တဿ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ၊ ဘာရိယံ ပန ဟောတိ၊ အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ မနုဿဇာတိကာနံ ပန ဝသေန အယံ ပဉှော ကထိတော။

တတ္ထ ဧဠကစတုက္ကံ သင်္ဂါမစတုက္ကံ စောရစတုက္ကဉ္စ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဠကံ မာရေမီတိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုဿော မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတာအဘိသန္ဓိနာ ဝါ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ။ မာတာပိတာအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသေဝ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒွယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု၊ ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

မနုဿအရဟန္တမေဝ မာရေတွာ အာနန္တရိယံ ဖုသတိ၊ န ယက္ခဘူတံ။ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ၊ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။ မနုဿအရဟန္တဿ စ ပုထုဇ္ဇနကာလေယေဝ သတ္ထပ္ပဟာရေ ဝါ ဝိသေ ဝါ ဒိန္နေပိ ယဒိ သော အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝ မရတိ၊ အရဟန္တဃာတော ဟောတိယေဝ။ ယံ ပန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဒိန္နံ ဒါနံ အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။ သေသအရိယပုဂ္ဂလေ မာရေန္တဿ အာနန္တရိယံ နတ္ထိ။ ကမ္မံ ပန ဘာရိယံ၊ အာနန္တရိယသဒိသမေဝ။

လောဟိတုပ္ပာဒေ တထာဂတဿ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတွာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ။ သရီရဿ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဝိဒ္ဓသိလတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတာ သကလိကာပိ တထာဂတဿ ပါဒန္တံ ပဟရိ၊ ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပါဒေါ အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ တထာ ကရောန္တဿ အာနန္တရိယံ ဟောတိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတဿ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ တမှာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတွာ ဖာသုမကာသိ၊ တထာ ကရောန္တဿ ပုညကမ္မမေဝ ဟောတိ။

အထ ယေ စ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ၊ ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ၊ တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓမာနံ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ၊ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ မဟန္တတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိမူလမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ၊ တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဘတိ၊ ဗောဓိအတ္ထဉှိ ဂေဟံ၊ န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ၊ တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ဘဂဝတော သရီရပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။

သင်္ဃဘေဒေ သီမဋ္ဌကသင်္ဃေ အသန္နိပတိတေ ဝိသုံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကတဝေါဟာရာနုဿာဝန-သလာကဂ္ဂါဟဿ ကမ္မံ ဝါ ကရောန္တဿ၊ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ အာနန္တရိယကမ္မဉ္စ။ သမဂ္ဂသညာယ ပန ဝဋ္ဋတီတိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဘေဒေါဝ ဟောတိ၊ န အာနန္တရိယကမ္မံ၊ တထာ နဝတော ဦနပရိသာယံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန နဝန္နံ ဇနာနံ ယော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ ၊ တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ။ အနုဝတ္တကာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇကမ္မံ။ ဓမ္မဝါဒိနော ပန အနဝဇ္ဇာ။

တတ္ထ နဝန္နမေဝ သင်္ဃဘေဒေ ဣဒံ သုတ္တံ – ‘‘ဧကတော ဥပါလိ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ ဧကတော စတ္တာရော၊ နဝမော အနုဿာဝေတိ၊ သလာကံ ဂါဟေတိ ‘အယံ ဓမ္မော အယံ ဝိနယော ဣဒံ သတ္ထုသာသနံ၊ ဣဒံ ဂဏှထ၊ ဣမံ ရောစေထာ’တိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဥပါလိ၊ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စ။ နဝန္နံ ဝါ၊ ဥပါလိ၊ အတိရေကနဝန္နံ ဝါ သင်္ဃရာဇိ စေဝ ဟောတိ သင်္ဃဘေဒေါ စာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁)။ ဧတေသု ပန ပဉ္စသု သင်္ဃဘေဒေါ ဝစီကမ္မံ၊ သေသာနိ ကာယကမ္မာနီတိ။ ဧဝံ ကမ္မတော ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ဒွါရတောတိ သဗ္ဗာနေဝ စေတာနိ ကာယဒွါရတောပိ ဝစီဒွါရတောပိ သမုဋ္ဌဟန္တိ။ ပုရိမာနိ ပနေတ္ထ စတ္တာရိ အာဏတ္တိကဝိဇ္ဇာမယပယောဂဝသေန ဝစီဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ကာယဒွါရမေဝ ပူရေန္တိ၊ သင်္ဃဘေဒေါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဘေဒံ ကရောန္တဿ ကာယဒွါရတော သမုဋ္ဌဟိတွာပိ ဝစီဒွါရမေဝ ပူရေတီတိ။ ဧဝမေတ္ထ ဒွါရတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောတိ သင်္ဃဘေဒေါယေဝ စေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယော။ သဏ္ဌဟန္တေ ဟိ ကပ္ပေ ကပ္ပဝေမဇ္ဈေ ဝါ သင်္ဃဘေဒံ ကတွာ ကပ္ပဝိနာသေယေဝ မုစ္စတိ။ သစေပိ ဟိ သွေဝ ကပ္ပော ဝိနဿိဿတီတိ အဇ္ဇ သင်္ဃဘေဒံ ကရောတိ၊ သွေဝ မုစ္စတိ၊ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ။ ဧဝံ ကရဏံ ပန နတ္ထိ။ သေသာနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ အာနန္တရိယာနေဝ ဟောန္တိ၊ န ကပ္ပဋ္ဌိတိယာနီတိ ဧဝမေတ္ထ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

ပါကတောတိ ယေန စ ပဉ္စပေ’တာနိ ကမ္မာနိ ကတာနိ ဟောန္တိ၊ တဿ သင်္ဃဘေဒေါယေဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ၊ သေသာနိ ‘‘အဟောသိကမ္မံ၊ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော’’တိ ဧဝမာဒီသု သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ။ သင်္ဃဿ ဘေဒါဘာဝေ လောဟိတုပ္ပာဒေါ၊ တဒဘာဝေ အရဟန္တဃာတော၊ တဒဘာဝေ စ သစေ ပိတာ သီလဝါ ဟောတိ၊ မာတာ ဒုဿီလာ၊ နော ဝါ တထာ သီလဝတီ၊ ပိတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ။ သစေ မာတာပိတုဃာတော၊ ဒွီသုပိ သီလေန ဝါ ဒုဿီလေန ဝါ သမာနေသု မာတုဃာတောဝ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတိ ။ မာတာ ဟိ ဒုက္ကရကာရိနီ ဗဟူပကာရာ စ ပုတ္တာနန္တိ ဧဝမေတ္ထ ပါကတောပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

သာဓာရဏာဒီဟီတိ ပုရိမာနိ စတ္တာရိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာနိ။ သင်္ဃဘေဒေါ ပန ‘‘န ခေါ၊ ဥပါလိ ဘိက္ခုနီ၊ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ န သိက္ခမာနာ၊ န သာမဏေရော၊ န သာမဏေရီ၊ န ဥပါသကော၊ န ဥပါသိကာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒတိ၊ ဘိက္ခု ခေါ၊ ဥပါလိ၊ ပကတတ္တော သမာနသံဝါသကော သမာနသီမာယံ ဌိတော သင်္ဃံ ဘိန္ဒတီ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၅၁) ဝစနတော ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဘိက္ခုနောဝ ဟောတိ၊ န အညဿ၊ တသ္မာ အသာဓာရဏော။ အာဒိသဒ္ဒေန သဗ္ဗေပိ တေ ဒုက္ခဝေဒနာသဟဂတာ ဒေါသမောဟသမ္ပယုတ္တာ စာတိ ဧဝမေတ္ထ သာဓာရဏာဒီဟိပိ ဝိညာတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယော။

အညံ သတ္ထာရန္တိ ‘‘အယံ မေ သတ္ထာ သတ္ထုကိစ္စံ ကာတုံ အသမတ္ထော’’တိ ဘဝန္တရေပိ အညံ တိတ္ထကရံ ‘‘အယံ မေ သတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ဂဏှေယျ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

၁၂၉။ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ ဇာတိခေတ္တံ အာဏာခေတ္တံ ဝိသယခေတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိခေတ္တံ နာမ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနကာလေ နိက္ခမနကာလေ သမ္ဗောဓိကာလေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ပန အာဏာခေတ္တံ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉှိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ဝိသယခေတ္တဿ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ နေယျံ၊ ယာဝတကံ နေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ၊ ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။

ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု ဌပေတွာ ဣမံ စက္ကဝါဠံ အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ တိဿော သင်္ဂီတိယော မဟာကဿပတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ ယသတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သင်္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဣမံ စက္ကဝါဠံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ၊ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။

အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ။ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဟိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ဗောဓိံ အပ္ပတွာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမီတိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ၊ တာဝ ပုဗ္ဗေတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနေနေဝ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော၊ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာသပမတ္တာ ဓာတု တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ ဌိတာသု ဗုဒ္ဓါ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။

တီဏိ ဟိ အန္တရဓာနာနိ နာမ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ၊ ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ၊ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ပရိယတ္တီတိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ ပဋိဝေဓောတိ သစ္စပဋိဝေဓော။ ပဋိပတ္တီတိ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓဓရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ ဧသော ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနောတိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရိကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ ကဒါစိ အပ္ပာ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ၊ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိ ပမာဏံ။

ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော န ဇာနာမီတိ အာဟ။ တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတံ ဝိသေသံ သံသန္ဒေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ၊ သော အာစိက္ခိ၊ တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ သမ္ပာဒေသိ၊ ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။

ယဒါ ပန သာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒါ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နဿတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ၊ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင်္ဂဟော၊ တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု ပိဋကေသု ဌိတေသု သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယျာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒြိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ၊ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗြဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ဂါထာနံ ပုစ္ဆာ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ သဘိယပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ သဘိယသုတ္တံ) ဝိယ အာဠဝကပုစ္ဆာ (သု။ နိ။ အာဠဝကသုတ္တံ၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆) ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။

ဒွီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ၊ ပရိဝါရခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယ ဌိတာယပိ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင်္ဂမဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကဿပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သစ္စပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကဿ သီလဘေဒတော စ ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န ဝါရိတာတိ။

တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ၊ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ကုသိနာရာယံ၊ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ သာသနဿ ကိရ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ ဂမိဿန္တိ၊ မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ၊ တတော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ၊ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတု အန္တရာ န နဿိဿတိ။ သဗ္ဗာ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနာ ဟုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ၊ တာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိဿန္တိ။

တတော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝတာ ယော သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ၊ ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒါနိ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိဿန္တိ။ ဌပေတွာ အနာဂါမိခီဏာသဝေ အဝသေသာ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ၊ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာဝ ဘဝိဿတိ၊ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။ ယာဝ ဧဝံ န အနန္တရဓာယတိ၊ တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုန္တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အစ္ဆရိယမနုဿာ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော၊ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၁-၁၇၄)။

ယဒိ စ ဒွေ ဝါ စတ္တာရော ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ န အစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ။ ဧကသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါပိ ဘဝေယျုံ။ တသ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉှိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ၊ အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ။ တတော န အစ္ဆရိယော သိယာ၊ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ။

ဝိဝါဒါဘာဝတော စ။ ဗဟူသု စ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကာ ဝိယ ‘‘အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ ပါသာဒိကော၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ မဓုရဿရော လာဘီ ပုညဝါ’’တိ ဝိဝဒေယျုံ၊ တသ္မာပိ ဧဝံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပိစေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) –

‘‘တတ္ထ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ ဒေသေန္တာ စ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒေသေန္တိ၊ ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ၊ သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ၊ အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကာ သိက္ခာ ဧကာ အနုသိဋ္ဌိ၊ ကေန ကာရဏေန ဒွေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ? ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော။ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဘဝေယျ၊ ဒွိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယျ။ ဩဝဒမာနာ စ ဒွေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယျုံ၊ အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယျုံ၊ တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဗြူဟိ၊ ယထာဟံ နိဿံသယော ဘဝေယျန္တိ။

အယံ မဟာရာဇ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ၊ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ၊ စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယျ။ ဧကသ္မိံ ပုရိသေ အဘိရူဠှေ သာ နာဝါ သမုပါဒိကာ ဘဝေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂေန၊ သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယျ။ အပိနု သာ မဟာရာဇ၊ နာဝါ ဒွိန္နမ္ပိ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ စလေယျ ကမ္ပေယျ နမေယျ ဩနမေယျ ဝိနမေယျ ဝိကိရေယျ ဝိဓမေယျ ဝိဒ္ဓံသေယျ၊ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ၊ ဩသီဒေယျ ဥဒကေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ၊ ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ၊ ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ၊ စလေယျ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။

ယထာ ဝါ ပန မဟာရာဇ ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ ဆာဒေန္တံ ယာဝကဏ္ဌမဘိပူရယိတွာ၊ သော ဓာတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒိကတော အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တတ္တကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ အပိနု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယျာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ …ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာတိ။

ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ? ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ ရတနပရိပူရိတာ ဘဝေယျုံ ယာဝ မုခသမာ။ ဧကသ္မာ သကဋတော ရတနံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သကဋေ အာကိရေယျုံ၊ အပိနု ခေါ တံ၊ မဟာရာဇ၊ သကဋံ ဒွိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ၊ ဘန္တေ၊ နာဘိပိ တဿ ဖလေယျ၊ အရာပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျုံ၊ နေမိပိ တဿ ဩပတေယျ၊ အက္ခောပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျာတိ။ ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီတိ? အာမ၊ ဘန္တေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ။

အပိစ မဟာရာဇ ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ၊ အညမ္ပိ တတ္ထ အဘိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွိန္နံ ဗလဝါမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘တုမှာကံ အမစ္စော အမှာကံ အမစ္စော’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ယဒိ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓါ အမှာကံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဥဘတောပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ဣဒံ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကံ ကာရဏံ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပရမ္ပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ အဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓါတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါတိ ယံ ဝစနံ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ ပဝရော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အသမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အသမသမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိသမော ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိဘာဂေါ ဗုဒ္ဓါတိ၊ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓါတိ ယံ ဝစနံ ၊ တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ ၊ ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ၊ ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

အပိစ ခေါ မဟာရာဇ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ၊ ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတာယ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ အညမ္ပိ မဟာရာဇ ယံ လောကေ မဟန္တံ၊ တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တီ၊ သာ ဧကာယေဝ။ သာဂရော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ အာကာသော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ သက္ကော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ မာရော မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ ဗြဟ္မာ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ။ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မဟန္တော၊ သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တတ္ထ အညဿ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သုကထိတော၊ ဘန္တေ နာဂသေန၊ ပဉှော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီ’’တိ။

ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠေ။ ဟေဋ္ဌာ ဣမိနာဝ ပဒေန ဒသစက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဂဟိတာနိ တာနိပိ၊ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနေ ပန ဝါရိတေ ဣတော အညေသု စက္ကဝါဠေသု နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝါရိတမေဝ ဟောတိ။

အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ ဧတ္ထ စက္ကရတနပါတုဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ပုဗ္ဗံ၊ တဿေဝ အန္တရဓာနတော ပစ္ဆာ စရိမံ။ တတ္ထ ဒွိဓာ စက္ကရတနဿ အန္တရဓာနံ ဟောတိ၊ စက္ကဝတ္တိနော ကာလံကိရိယတော ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ။ အန္တရဓာယမာနဉ္စ ပန တံ ကာလံကိရိယတော ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ အန္တရဓာယတိ၊ တတော ပရံ စက္ကဝတ္တိနော ပါတုဘာဝေါ အဝါရိတော။

ကသ္မာ ပန ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ စက္ကဝတ္တိနော နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ။ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ။ ဒွီသု ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တေသု ‘‘အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော အမှာကံ ရာဇာ မဟန္တော’’တိ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီတိ စ ဧကသ္မိံ ဒီပေ စက္ကဝတ္တီတိ စ အနစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ ။ ယော စာယံ စက္ကရတနဿ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဣဿရိယာနုပ္ပဒါနသမတ္ထော မဟာနုဘာဝေါ၊ သော ပရိဟာယေထ။ ဣတိ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒတော အစ္ဆရိယဘာဝတော စက္ကရတနဿ မဟာနုဘာဝတော စ န ဧကစက္ကဝါဠေ ဒွေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။

၁၃၀။ ယံ ဣတ္ထီ အဿ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္ထ တိဋ္ဌတု တာဝ သဗ္ဗညုဂုဏေ နိဗ္ဗတ္တေတွာ လောကုတ္တာရဏသမတ္ထော ဗုဒ္ဓဘာဝေါ၊ ပဏိဓာနမတ္တမ္ပိ ဣတ္ထိယာ န သမ္ပဇ္ဇတိ။

မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီတိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဣမာနိ ဟိ ပဏိဓာနသမ္ပတ္တိကာရဏာနိ။ ဣတိ ပဏိဓာနမ္ပိ သမ္ပာဒေတုံ အသမတ္ထာယ ဣတ္ထိယာ ကုတော ဗုဒ္ဓဘာဝေါတိ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ အဿ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရော စ ပုညုဿယော သဗ္ဗာကာရပရိပူရမေဝ အတ္တဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပုရိသောဝ အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။

ယံ ဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီတိအာဒီသုပိ ယသ္မာ ဣတ္ထိယာ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှတာဒီနံ အဘာဝေန လက္ခဏာနိ န ပရိပူရေန္တိ၊ ဣတ္ထိရတနာဘာဝေန သတ္တရတနသမင်္ဂိတာ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗမနုဿေဟိ စ အဓိကော အတ္တဘာဝေါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ ဣတ္ထီ ရာဇာ အဿ စက္ကဝတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ သက္ကတ္တာဒီနိ တီဏိ ဌာနာနိ ဥတ္တမာနိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂဉ္စ ဟီနံ၊ တသ္မာ တဿာ သက္ကတ္တာဒီနိပိ ပဋိသိဒ္ဓါနိ။

နနု စ ယထာ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ၊ ဧဝံ ပုရိသလိင်္ဂမ္ပိ ဗြဟ္မလောကေ နတ္ထိ? တသ္မာ ‘‘ယံ ပုရိသော ဗြဟ္မတ္တံ ကရေယျ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိပိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ။ နော န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဣဓ ပုရိသဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတော။ ဗြဟ္မတ္တန္တိ ဟိ မဟာဗြဟ္မတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ဣတ္ထီ စ ဣဓ ဈာနံ ဘာဝေတွာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ န မဟာဗြဟ္မာနံ၊ ပုရိသော ပန တတ္ထ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ သမာနေပိ စေတ္ထ ဥဘယလိင်္ဂါဘာဝေ ပုရိသသဏ္ဌာနာဝ ဗြဟ္မာနော၊ န ဣတ္ထိသဏ္ဌာနာ၊ တသ္မာ သုဝုတ္တမေဝေတံ။

၁၃၁။ ကာယဒုစ္စရိတဿာတိအာဒီသု ယထာ နိမ္ဗဗီဇကောသာတကီဗီဇာဒီနိ မဓုရဖလံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ အသာတံ အမဓုရမေဝ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ဧဝံ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ မဓုရဝိပါကံ န နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ အမဓုရမေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ယထာ စ ဥစ္ဆုဗီဇသာလိဗီဇာဒီနိ မဓုရံ သာဒုရသမေဝ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ န အသာတံ ကဋုကံ၊ ဧဝံ ကာယသုစရိတာဒီနိ မဓုရမေဝ ဝိပါကံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ န အမဓုရံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယာဒိသံ ဝပတေ ဗီဇံ၊ တာဒိသံ ဟရတေ ဖလံ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပက’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅၆)၊

တသ္မာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ ကာယဒုစ္စရိတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီတိအာဒီသု သမင်္ဂီတိ ပဉ္စဝိဓာ သမင်္ဂိတာ အာယူဟနသမင်္ဂိတာ စေတနာသမင်္ဂိတာ ကမ္မသမင်္ဂိတာ ဝိပါကသမင်္ဂိတာ၊ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာတိ။ တတ္ထ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနက္ခဏေ အာယူဟနသမင်္ဂိတာတိ ဝုစ္စတိ။ တထာ စေတနာသမင်္ဂိတာ။ ယာဝ ပန အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ၊ တာဝ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတံ ဝိပါကာရဟံ ကမ္မံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မသမင်္ဂိနော’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဧသာ ကမ္မသမင်္ဂိတာ။ ဝိပါကသမင်္ဂိတာ ဝိပါကက္ခဏေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာဝ ပန သတ္တာ အရဟတ္တံ န ပါပုဏန္တိ၊ တာဝ နေသံ တတော တတော စဝိတွာ နိရယေ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ အဂ္ဂိဇာလလောဟကုမ္ဘိအာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ နိရယော၊ ဂဗ္ဘသေယျကတ္တံ အာပဇ္ဇမာနာနံ မာတုကုစ္ဆိ၊ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ကပ္ပရုက္ခဝိမာနာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနာကာရေဟိ ဒေဝလောကောတိ ဧဝံ ဥပ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဣတိ နေသံ ဣမိနာ ဥပ္ပတ္တိနိမိတ္တဥပဋ္ဌာနေန အပရိမုတ္တတာ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ နာမ။ သာ စလတိ သေသာ နိစ္စလာ။ နိရယေ ဟိ ဥပဋ္ဌိတေပိ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဒေဝလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ နိရယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ မနုဿလောကေ ဥပဋ္ဌိတေပိ တိရစ္ဆာနယောနိ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ စ ဥပဋ္ဌိတာယပိ မနုဿလောကော ဥပဋ္ဌာတိယေဝ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – သောဏဂိရိပါဒေ ကိရ အစေလဝိဟာရေ သောဏတ္ထေရော နာမ ဧကော ဓမ္မကထိကော၊ တဿ ပိတာ သုနခဇီဝိကော အဟောသိ။ ထေရော တံ ပဋိဗာဟန္တောပိ သံဝရေ ဌပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘မာ နဿိ ဇရကော’’တိ မဟလ္လကကာလေ အကာမကံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နဿ နိရယော ဥပဋ္ဌာတိ၊ သောဏဂိရိပါဒတော မဟန္တာ မဟန္တာ သုနခါ အာဂန္တွာ ခါဒိတုကာမာ ဝိယ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ သော မဟာဘယဘီတော – ‘‘ဝါရေဟိ၊ တာတ သောဏ၊ ဝါရေဟိ၊ တာတ သောဏာ’’တိ အာဟ။ ကိံ မဟာထေရာတိ။ န ပဿသိ တာတာတိ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သောဏတ္ထေရော – ‘‘ကထဉှိ နာမ မာဒိသဿ ပိတာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ပတိဋ္ဌာ’ဿ ဘဝိဿာမီ’’တိ သာမဏေရေဟိ နာနာပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏေသု တလသန္ထရဏပူဇံ အာသနပူဇဉ္စ ကာရေတွာ ပိတရံ မဉ္စေန စေတိယင်္ဂဏံ အာဟရိတွာ မဉ္စေ နိသီဒါပေတွာ – ‘‘အယံ မဟာထေရ-ပူဇာ တုမှာကံ အတ္ထာယ ကတာ ‘အယံ မေ ဘဂဝါ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရော’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ စိတ္တံ ပသာဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သော မဟာထေရော ပူဇံ ဒိသွာ တထာ ကရောန္တော စိတ္တံ ပသာဒေသိ၊ တာဝဒေဝဿ ဒေဝလောကော ဥပဋ္ဌာသိ၊ နန္ဒနဝန-စိတ္တလတာဝန-မိဿကဝန-ဖာရုသကဝနဝိမာနာနိ စေဝ နာဋကာနိ စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ သော ‘‘အပေထ အပေထ သောဏာ’’တိ အာဟ။ ကိမိဒံ ထေရာတိ? ဧတာ တေ၊ တာတ၊ မာတရော အာဂစ္ဆန္တီတိ ။ ထေရော ‘‘သဂ္ဂေါ ဥပဋ္ဌိတော မဟာထေရဿာ’’တိ စိန္တေသိ။ ဧဝံ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ စလတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု သမင်္ဂိတာသု ဣဓ အာယူဟနစေတနာကမ္မသမင်္ဂိတာဝသေန ကာယဒုစ္စရိတသမင်္ဂီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၁၃၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ‘‘ဧဝံ ဘဂဝတာ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တေ ထေရော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသုတ္တံ သမန္နာဟရိတွာ ဧဝံ သဿိရိကံ ကတွာ ဒေသိတသုတ္တဿ နာမ ဘဂဝတာ နာမံ န ဂဟိတံ။ ဟန္ဒဿ နာမံ ဂဏှာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။

တသ္မာ တိဟ တွန္တိအာဒီသု အယံ အတ္ထယောဇနာ –

အာနန္ဒ၊ ယသ္မာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မပရိယာယေ ‘‘အဋ္ဌာရသ ခေါ ဣမာ၊ အာနန္ဒ၊ ဓာတုယော၊ ဆ ဣမာ၊ အာနန္ဒ၊ ဓာတုယော’’တိ ဧဝံ ဗဟုဓာတုယော ဝိဘတ္တာ၊ တသ္မာ တိဟ တွံ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ ဗဟုဓာတုကောတိပိ နံ ဓာရေဟိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ဓာတုအာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဋ္ဌာနာဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရော ပရိဝဋ္ဋာ ကထိတာ ၊ တသ္မာ စတုပရိဝဋ္ဋောတိပိ နံ ဓာရေဟိ။ ယသ္မာ စ အာဒါသံ ဩလောကေန္တဿ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ ဩလောကေန္တဿ ဧတေ ဓာတုအာဒယော အတ္ထာ ပါကဋာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဓမ္မာဒါသောတိပိ နံ ဓာရေဟိ။ ယသ္မာ စ ယထာ နာမ ပရသေနမဒ္ဒနာ ယောဓာ သင်္ဂါမတူရိယံ ပဂ္ဂဟေတွာ ပရသေနံ ပဝိသိတွာ သပတ္တေ မဒ္ဒိတွာ အတ္တနော ဇယံ ဂဏှန္တိ၊ ဧဝမေဝ ကိလေသသေနမဒ္ဒနာ ယောဂိနော ဣဓ ဝုတ္တဝသေန ဝိပဿနံ ပဂ္ဂဟေတွာ ကိလေသေ မဒ္ဒိတွာ အတ္တနော အရဟတ္တဇယံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ အမတဒုန္ဒုဘီတိပိ နံ ဓာရေဟိ။ ယသ္မာ စ ယထာ သင်္ဂါမယောဓာ ပဉ္စာဝုဓံ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဇယံ ဂဏှန္တိ၊ ဧဝံ ယောဂိနောပိ ဣဓ ဝုတ္တံ ဝိပဿနာဝုဓံ ဂဟေတွာ ကိလေသသေနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ အရဟတ္တဇယံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ အနုတ္တရော သင်္ဂါမဝိဇယောတိပိ နံ ဓာရေဟီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဗဟုဓာတုကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဣသိဂိလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ဣသိဂိလိသုတ္တံ။ တတ္ထ အညာဝ သမညာ အဟောသီတိ ဣသိဂိလိဿ ဣသိဂိလီတိ သမညာယ ဥပ္ပန္နကာလေ ဝေဘာရော န ဝေဘာရောတိ ပညာယိတ္ထ၊ အညာယေဝဿ သမညာ အဟောသိ။ အညာ ပညတ္တီတိ ဣဒံ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

တဒါ ကိရ ဘဂဝါ သာယနှသမယေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ယသ္မိံ ဌာနေ နိသိန္နာနံ ပဉ္စ ပဗ္ဗတာ ပညာယန္တိ၊ တတ္ထ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတွာ ဣမေ ပဉ္စ ပဗ္ဗတေ ပဋိပါဋိယာ အာစိက္ခိ။ တတ္ထ န ဘဂဝတော ပဗ္ဗတေဟိ အတ္ထော အတ္ထိ၊ ဣတိ ဣမေသု ပန ပဗ္ဗတေသု ပဋိပါဋိယာ ကထိယမာနေသု ဣသိဂိလိဿ ဣသိဂိလိဘာဝေါ ကထေတဗ္ဗော ဟောတိ။ တသ္မိံ ကထိယမာနေ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နာမာနိ စေဝ ပဒုမဝတိယာ စ ပတ္ထနာ ကထေတဗ္ဗာ ဘဝိဿတီတိ ဘဂဝါ ဣမံ ပဉ္စ ပဗ္ဗတပဋိပါဋိံ အာစိက္ခိ။

ပဝိသန္တာဒိဿန္တိ ပဝိဋ္ဌာ န ဒိဿန္တီတိ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စာ အာဂန္တွာ စေတိယဂဗ္ဘေ ယမကမဟာဒွါရံ ဝိဝရန္တာ ဝိယ တံ ပဗ္ဗတံ ဒွေဓာ ကတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ မာပေတွာ တတ္ထ ဝသိံသု၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဣမေ ဣသီတိ ဣမေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဣသီ။

ကဒါ ပန တေ တတ္ထ ဝသိံသု? အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ တထာဂတေ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဧကာ ကုလဓီတာ ခေတ္တံ ရက္ခမာနာ ဧကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပဉ္စဟိ လာဇာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဒတွာ ပဉ္စ ပုတ္တသတာနိ ပတ္ထေသိ။ တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ ပဉ္စသတာ မိဂလုဒ္ဒကာ မဓုရမံသံ ဒတွာ ‘‘ဧတိဿာ ပုတ္တာ ဘဝေယျာမာ’’တိ ပတ္ထယိံသု။ သာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ တတော စုတာ ဇာတဿရေ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တမေကော တာပသော ဒိသွာ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ တဿာ ဝိစရန္တိယာဝ ပါဒုဒ္ဓါရေ ပါဒုဒ္ဓါရေ ဘူမိတော ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ ဧကော ဝနစရကော ဒိသွာ ဗာရာဏသိရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ နံ အာဟရာပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိံ အကာသိ၊ တဿာ ဂဗ္ဘော သဏ္ဌာသိ။ မဟာပဒုမကုမာရော မာတုကုစ္ဆိယံ ဝသိ၊ သေသာ ဂဗ္ဘမလံ နိဿာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဝယပ္ပတ္တာ ဥယျာနေ ပဒုမဿရေ ကီဠန္တာ ဧကေကသ္မိံ ပဒုမေ နိသီဒိတွာ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု။ အယံ တေသံ ဗျာကရဏဂါထာ အဟောသိ –

‘‘သရောရုဟံ ပဒုမပလာသပတ္တဇံ၊ သုပုပ္ဖိတံ ဘမရဂဏာနုစိဏ္ဏံ၊

အနိစ္စတာယုပဂတံ ဝိဒိတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။

တသ္မိံ ကာလေ တေ တတ္ထ ဝသိံသု၊ တဒါ စဿ ပဗ္ဗတဿ ဣသိဂိလီတိ သမညာ ဥဒပါဒိ။

၁၃၅။ ယေ သတ္တသာရာတိ အရိဋ္ဌော ဥပရိဋ္ဌော တဂရသိခီ ယသဿီ သုဒဿနော ပိယဒဿီ ဂန္ဓာရော ပိဏ္ဍောလော ဥပါသဘော နီတော တထော သုတဝါ ဘာဝိတတ္တောတိ တေရသန္နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နာမာနိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသဉ္စ အညေသဉ္စ ဂါထာဗန္ဓေန နာမာနိ အာစိက္ခန္တော ယေ သတ္တသာရာတိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ သတ္တသာရာတိ သတ္တာနံ သာရဘူတာ။ အနီဃာတိ နိဒ္ဒုက္ခာ။ နိရာသာတိ နိတ္တဏှာ။

ဒွေ ဇာလိနောတိ စူဠဇာလိ မဟာဇာလီတိ ဒွေ ဇာလိနာမကာ။ သန္တစိတ္တောတိ ဣဒမ္ပိ ဧကဿ နာမမေဝ။ ပဿိ ဇဟိ ဥပဓိဒုက္ခမူလန္တိ ဧတ္ထ ပဿိ နာမ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ဒုက္ခဿ ပန မူလံ ဥပဓိံ ဇဟီတိ အယမဿ ထုတိ။ အပရာဇိတောတိပိ ဧကဿ နာမမေဝ။

သတ္ထာ ပဝတ္တာ သရဘင်္ဂေါ လောမဟံသော ဥစ္စင်္ဂမာယောတိ ဣမေ ပဉ္စ ဇနာ။ အသိတော အနာသဝေါ မနောမယောတိ ဣမေပိ တယော ဇနာ။ မာနစ္ဆိဒေါ စ ဗန္ဓုမာတိ ဗန္ဓုမာ နာမ ဧကော၊ မာနဿ ပန ဆိန္နတ္တာ မာနစ္ဆိဒေါတိ ဝုတ္တော။ တဒါဓိမုတ္တောတိပိ နာမမေဝ။

ကေတုမ္ဘရာဂေါ စ မာတင်္ဂေါ အရိယောတိ ဣမေ တယော ဇနာ။ အထစ္စုတောတိ အထ အစ္စုတော။ အစ္စုတဂါမဗျာမင်္ကောတိ ဣမေ ဒွေ ဇနာ။ ခေမာဘိရတော စ သောရတောတိ ဣမေ ဒွေယေဝ။

သယှော အနောမနိက္ကမောတိ သယှော နာမ သော ဗုဒ္ဓါ၊ အနောမဝီရိယတ္တာ ပန အနောမနိက္ကမောတိ ဝုတ္တော။ အာနန္ဒော နန္ဒော ဥပနန္ဒော ဒွါဒသာတိ စတ္တာရော အာနန္ဒာ၊ စတ္တာရော နန္ဒာ စတ္တာရော ဥပနန္ဒာတိ ဧဝံ ဒွါဒသ။ ဘာရဒွါဇောအန္တိမဒေဟဓာရီတိ ဘာရဒွါဇော နာမ သော ဗုဒ္ဓါ။ အန္တိမဒေဟဓာရီတိ ထုတိ။

တဏှစ္ဆိဒေါတိ သိခရိဿာယံ ထုတိ။ ဝီတရာဂေါတိ မင်္ဂလဿ ထုတိ။ ဥသဘစ္ဆိဒါ ဇာလိနိံ ဒုက္ခမူလန္တိ ဥသဘော နာမ သော ဗုဒ္ဓါ ဒုက္ခမူလဘူတံ ဇာလိနိံ အစ္ဆိဒါတိ အတ္ထော။ သန္တံ ပဒံ အဇ္ဈဂမောပနီတောတိ ဥပနီတော နာမ သော ဗုဒ္ဓါ သန္တံ ပဒံ အဇ္ဈဂမာ။ ဝီတရာဂေါတိပိ ဧကဿ နာမမေဝ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တောတိ အယံ ကဏှဿ ထုတိ။

ဧတေ စ အညေ စာတိ ဧတေ ပါဠိယံ အာဂတာ စ ပါဠိယံ အနာဂတာ အညေ စ ဧတေသံ ဧကနာမကာယေဝ။ ဣမေသု ဟိ ပဉ္စသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓသတေသု ဒွေပိ တယောပိ ဒသပိ ဒွါဒသပိ အာနန္ဒာဒယော ဝိယ ဧကနာမကာ အဟေသုံ။ ဣတိ ပါဠိယံ အာဂတနာမေဟေဝ သဗ္ဗေသံ နာမာနိ ဝုတ္တာနိ ဟောန္တီတိ ဣတော ပရံ ဝိသုံ ဝိသုံ အဝတွာ ‘‘ဧတေ စ အညေ စာ’’တိ အာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဣသိဂိလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ ဧဝံမေ သုတန္တိ မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တံ။ တတ္ထ အရိယန္တိ နိဒ္ဒေါသံ လောကုတ္တရံ၊ နိဒ္ဒေါသဉှိ ‘‘အရိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သမ္မာသမာဓိန္တိ မဂ္ဂသမာဓိံ။ သဥပနိသန္တိ သပစ္စယံ။ သပရိက္ခာရန္တိ သပရိဝါရံ။

ပရိက္ခတာတိ ပရိဝါရိတာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတီတိ ဒွိဓာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ ပုရေစာရိကာ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ စ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ စ။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကသင်္ခါရေ အနိစ္စာဒိဝသေန ပရိဝီမံသတိ၊ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ပန ပရိဝီမံသနပရိယောသာနေ ဘူမိလဒ္ဓံ ဝဋ္ဋံ သမုဂ္ဃာဋယမာနာ ဝူပသမယမာနာ သီတုဒကဃဋသဟဿံ မတ္ထကေ အာသိဉ္စမာနာ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယထာ ဟိ ခေတ္တံ ကုရုမာနော ကဿကော ပဌမံ အရညေ ရုက္ခေ ဆိန္ဒတိ၊ ပစ္ဆာ အဂ္ဂိံ ဒေတိ၊ သော အဂ္ဂိ ပဌမံ ဆိန္နေ ရုက္ခေ အနဝသေသေ ဈာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ပဌမံ အနိစ္စာဒိဝသေန သင်္ခါရေ ဝီမံသတိ၊ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ တာယ ဝီမံသနတ္ထံ သင်္ခါရေ ပုန အပ္ပဝတ္တိဝသေန သမုဂ္ဃာဋယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သာ ဒုဝိဓာပိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ပဇာနာတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ လက္ခဏပဋိဝေဓေန အာရမ္မဏတော ပဇာနာတိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော ပဇာနာတိ။ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ သာ ဧဝံ ပဇာနနာ အဿ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။

ဒွါယံ ဝဒါမီတိ ဒွယံ ဝဒါမိ၊ ဒုဝိဓကောဋ္ဌာသံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ ပုညဘာဂိယာတိ ပုညကောဋ္ဌာသဘူတာ။ ဥပဓိဝေပက္ကာတိ ဥပဓိသင်္ခါတဿ ဝိပါကဿ ဒါယိကာ။

ပညာ ပညိန္ဒြိယန္တိအာဒီသု ဝိဘဇိတွာ ဝိဘဇိတွာ အမတဒွါရံ ပညပေတိ ဒဿေတီတိ ပညာ။ တသ္မိံ အတ္ထေ ဣန္ဒတ္တံ ကရောတီတိ ပညိန္ဒြိယံ။ အဝိဇ္ဇာယ န ကမ္ပတီတိ ပညာဗလံ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာ စတုသစ္စဓမ္မေ ဝိစိနာတီတိ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ မဂ္ဂသမ္ပတ္တိယာ ပသဋ္ဌာ သောဘနာ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ အရိယမဂ္ဂဿ အင်္ဂန္တိ မဂ္ဂင်္ဂံ။ သောတိ သော ဘိက္ခု။ ပဟာနာယာတိ ပဇဟနတ္ထာယ။ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ သမ္မာဝါယာမောတိ နိယျာနိကော ကုသလဝါယာမော။ သတောတိ သတိယာ သမန္နာဂတော ဟုတွာ။ အနုပရိဓာဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တီတိ သဟဇာတာ စ ပုရေဇာတာ စ ဟုတွာ ပရိဝါရေန္တိ။ ဧတ္ထ ဟိ သမ္မာဝါယာမော စ သမ္မာသတိ စ လောကုတ္တရသမ္မာဒိဋ္ဌိံ သဟဇာတာ ပရိဝါရေန္တိ ရာဇာနံ ဝိယ ဧကရထေ ဌိတာ အသိဂ္ဂါဟဆတ္တဂ္ဂါဟာ။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ပန ပုရေဇာတာ ဟုတွာ ပရိဝါရေတိ ရထဿ ပုရတော ပတ္တိကာဒယော ဝိယ။ ဒုတိယပဗ္ဗတော ပဋ္ဌာယ ပန သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနံ တယောပိ သဟဇာတပရိဝါရာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၃၇။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပောတိ ပဇာနာတီတိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ လက္ခဏပဋိဝေဓေန အာရမ္မဏတော ပဇာနာတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော ပဇာနာတိ။ ဣတော အပရေသု သမ္မာဝါစာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာမသင်္ကပ္ပာဒယော ဒွေဓာဝိတက္ကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၆) ဝုတ္တာယေဝ။

တက္ကောတိအာဒီသု တက္ကနဝသေန တက္ကော။ သွေဝ စ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝိတက္ကောတိ ဝုတ္တော၊ သွေဝ သင်္ကပ္ပနဝသေန သင်္ကပ္ပော။ ဧကဂ္ဂေါ ဟုတွာ အာရမ္မဏေ အပ္ပေတီတိ အပ္ပနာ။ ဥပသဂ္ဂေန ပန ပဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဗျပ္ပနာတိ ဝုတ္တံ။ စေတသော အဘိနိရောပနာတိ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနာ။ ဝိတက္ကသ္မိဉှိ သတိ ဝိတက္ကော အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ ဝိတက္ကေ ပန အသတိ အတ္တနောယေဝ ဓမ္မတာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အဘိရုဟတိ ဇာတိသမ္ပန္နော အဘိညာတပုရိသော ဝိယ ရာဇဂေဟံ။ အနဘိညာတဿ ဟိ ပဋိဟာရေန ဝါ ဒေါဝါရိကေန ဝါ အတ္ထော ဟောတိ၊ အဘိညာတံ ဇာတိသမ္ပန္နံ သဗ္ဗေ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဇာနန္တီတိ အတ္တနောဝ ဓမ္မတာယ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝါစံ သင်္ခရောတီတိ ဝစီသင်္ခါရော။ ဧတ္ထ စ လောကိယဝိတက္ကော ဝါစံ သင်္ခရောတိ၊ န လောကုတ္တရော။ ကိဉ္စာပိ န သင်္ခရောတိ၊ ဝစီသင်္ခါရောတွေဝ စ ပနဿ နာမံ ဟောတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ အနုပရိဓာဝန္တီတိ လောကုတ္တရသမ္မာသင်္ကပ္ပံ ပရိဝါရေန္တိ။ ဧတ္ထ စ တယောပိ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန တိဏ္ဏမ္ပိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒီနဉ္စ ပဒစ္ဆေဒံ သမုဂ္ဃာတံ ကရောန္တော မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနော ဧကောဝ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိဝသေန တီဏိ နာမာနိ လဘတိ။ ပရတော သမ္မာဝါစာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁၃၈။ မုသာဝါဒါဝေရမဏီတိအာဒီသု ဝိရတိပိ စေတနာပိ ဝဋ္ဋတိ။ အာရတီတိအာဒီသု ဝစီဒုစ္စရိတေဟိ အာရကာ ရမတီတိ အာရတိ။ ဝိနာ တေဟိ ရမတီတိ ဝိရတိ။ တတော တတော ပဋိနိဝတ္တာဝ ဟုတွာ တေဟိ ဝိနာ ရမတီတိ ပဋိဝိရတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ၊ သဗ္ဗမိဒံ ဩရမနဘာဝဿေဝ အဓိဝစနံ။ ဝေရံ မဏတိ ဝိနာသေတီတိ ဝေရမဏိ။ ဣဒမ္ပိ ဩရမနဿေဝ ဝေဝစနံ။

၁၃၉။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီတိအာဒီသုပိ စေတနာ ဝိရတီတိ ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

၁၄၀။ ကုဟနာတိအာဒီသု တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာ လောကံ ဧတာယ ကုဟယန္တိ ဝိမှာပယန္တီတိ ကုဟနာ။ လာဘသက္ကာရတ္ထိကာ ဟုတွာ ဧတာယ လပန္တီတိ လပနာ။ နိမိတ္တံ သီလမေတေသန္တိ နေမိတ္တိကာ၊ တေသံ ဘာဝေါ နေမိတ္တိကတာ။ နိပ္ပေသော သီလမေတေသန္တိ နိပ္ပေသိကာ၊ တေသံ ဘာဝေါ နိပ္ပေသိကတာ။ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသန္တိ မဂ္ဂန္တိ ပရိယေသန္တီတိ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနာ၊ တေသံ ဘာဝေါ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရေန ပနေတာ ကုဟနာဒိကာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ သီလနိဒ္ဒေသေယေဝ ပါဠိဉ္စ အဋ္ဌကထဉ္စ အာဟရိတွာ ပကာသိတာ။ မိစ္ဆာအာဇီဝဿ ပဟာနာယာတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ ပါဠိယံ အာဂတောဝ မိစ္ဆာအာဇီဝေါ၊ အာဇီဝဟေတု ပန ပဝတ္တိတာ ပါဏာတိပါတာဒယော သတ္တကမ္မပထစေတနာပိ မိစ္ဆာအာဇီဝေါဝ။ တာသံယေဝ သတ္တန္နံ စေတနာနံ ပဒပစ္ဆေဒံ သမုဂ္ဃာတံ ကုရုမာနံ မဂ္ဂင်္ဂံ ပူရယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဝိရတိ သမ္မာအာဇီဝေါ နာမ။

၁၄၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿာတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီတိ မဂ္ဂသမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတိ၊ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိဿပိ ဖလသမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဉာဏဿသမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဧတ္ထ ပန မဂ္ဂသမ္မာသမာဓိမှိ ဌိတဿ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏံ သမ္မာဉာဏံ ပဟောတိ၊ ဖလသမ္မာသမာဓိမှိ ဌိတဿ ဖလပစ္စဝေက္ခဏံ သမ္မာဉာဏံ ပဟောတိ။ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏသမ္မာဉာဏေ စ ဌိတဿ မဂ္ဂသမ္မာဝိမုတ္တိ ပဟောတိ၊ ဖလပစ္စဝေက္ခဏသမ္မာဉာဏေ ဌိတဿ ဖလသမ္မာဝိမုတ္တိ ပဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဌပေတွာ အဋ္ဌ ဖလင်္ဂါနိ သမ္မာဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ကတွာ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖလံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။

၁၄၂။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီတိအာဒီသု အဝသေသနိကာယဘာဏကာ ဖလံ ကထိတန္တိ ဝဒန္တိ၊ မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပန ဒသန္နံ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနံ အာဂတဋ္ဌာနေ မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဒဿနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏံ၊ တဒဓိမုတ္တဋ္ဌေန သမ္မာဝိမုတ္တိ။

ဝီသတိ ကုသလပက္ခာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော ဒသ၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ ဒသာတိ ဧဝံ ဝီသတိ ကုသလပက္ခာ ဟောန္တိ။ ဝီသတိ အကုသလပက္ခာတိ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော ဒသ၊ ‘‘ယေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ ဒသ စာတိ ဧဝံ ဝီသတိ အကုသလပက္ခာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဟာစတ္တာရီသကောတိ မဟာဝိပါကဒါနေန မဟန္တာနံ ကုသလပက္ခိကာနဉ္စေဝ အကုသလပက္ခိကာနဉ္စ စတ္တာရီသာယ ဓမ္မာနံ ပကာသိတတ္တာ မဟာစတ္တာရီသကောတိ။

ဣမသ္မိဉ္စ ပန သုတ္တေ ပဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ ပစ္စဝေက္ခဏာသမ္မာဒိဋ္ဌီတိ။ တတ္ထ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ။ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဒွေပိ ကထိတာ။ ‘‘သမ္မာဉာဏံ ပဟောတီ’’တိ။ ဧတ္ထ ပန ပစ္စဝေက္ခဏာသမ္မာဒိဋ္ဌိ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၃။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံစေ ဘဝံ ဂရဟတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နာမာယံ သောဘနာတိ ဝဒန္တောပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမာယံ န သောဘနာတိ ဝဒန္တောပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဂရဟတိ နာမ။ ဩက္ကလာတိ ဩက္ကလဇနပဒဝါသိနော။ ဝဿဘညာတိ ဝဿော စ ဘညော စာတိ ဒွေ ဇနာ။ အဟေတုဝါဒါတိ နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ဧဝမာဒိဝါဒိနော။ အကိရိယဝါဒါတိ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပန္တိ ဧဝံ ကိရိယပဋိက္ခေပဝါဒိနော။ နတ္ထိကဝါဒါတိ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိဝါဒိနော။ တေ ဣမေသု တီသုပိ ဒဿနေသု ဩက္ကန္တနိယာမာ အဟေသုံ။ ကထံ ပနေတေသု နိယာမော ဟောတီတိ။ ယော ဟိ ဧဝရူပံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော သဇ္ဈာယတိ ဝီမံသတိ၊ တဿ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ၊ နတ္ထိ ဒိန္နံ၊ ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီ’’တိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ။ ပဌမဇဝနေ သတေကိစ္ဆော ဟောတိ၊ တထာ ဒုတိယာဒီသု။ သတ္တမေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အတေကိစ္ဆော အနိဝတ္တီ အရိဋ္ဌကဏ္ဍကသဒိသော ဟောတိ။

တတ္ထ ကောစိ ဧကံ ဒဿနံ ဩက္ကမတိ၊ ကောစိ ဒွေ၊ ကောစိ တီဏိပိ၊ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောဝ ဟောတိ၊ ပတ္တော သဂ္ဂမဂ္ဂါဝရဏဉ္စေဝ မောက္ခမဂ္ဂါဝရဏဉ္စ။ အဘဗ္ဗော တဿ အတ္တဘာဝဿ အနန္တရံ သဂ္ဂမ္ပိ ဂန္တုံ၊ ပဂေဝ မောက္ခံ၊ ဝဋ္ဋခါဏု နာမေသ သတ္တော ပထဝီဂေါပကော၊ ယေဘုယျေန ဧဝရူပဿ ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ ဝဿဘညာပိ ဧဒိသာ အဟေသုံ။ နိန္ဒာဗျာရောသဥပါရမ္ဘဘယာတိ အတ္တနော နိန္ဒာဘယေန ဃဋ္ဋနဘယေန ဥပဝါဒဘယေန စာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အာနာပါနဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ အာနာပါနဿတိသုတ္တံ။ တတ္ထ အညေဟိ စာတိ ဌပေတွာ ပါဠိယံ အာဂတေ ဒသ ထေရေ အညေဟိပိ အဘိညာတေဟိ ဗဟူဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ။ တဒါ ကိရ မဟာ ဘိက္ခုသင်္ဃော အဟောသိ အပရိစ္ဆိန္နဂဏနော။

ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တီတိ အာမိသသင်္ဂဟေန ဓမ္မသင်္ဂဟေန စာတိ ဒွီဟိ သင်္ဂဟေဟိ သင်္ဂဏှိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနောဝါဒါနုသာသနီဟိ ဩဝဒန္တိ စ အနုသာသန္တိ စ။ တေ စာတိ စကာရော အာဂမသန္ဓိမတ္တံ။ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ဇာနန္တီတိ သီလပရိပူရဏာဒိတော ပုဗ္ဗဝိသေသတော ဥဠာရတရံ အပရံ ကသိဏပရိကမ္မာဒိဝိသေသံ ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။

၁၄၅။ အာရဒ္ဓါတိ တုဋ္ဌော။ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာတိ အပ္ပတ္တဿ အရဟတ္တဿ ပါပုဏနတ္ထံ။ သေသပဒဒွယေပိ အယမေဝ အတ္ထော။ ကောမုဒိံ စာတုမာသိနိန္တိ ပစ္ဆိမကတ္တိကစာတုမာသပုဏ္ဏမံ။ သာ ဟိ ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ၊ စတုန္နံ ဝဿိကာနံ မာသာနံ ပရိယောသာနတ္တာ စာတုမာသိနီတိ ဝုစ္စတိ။ အာဂမေဿာမီတိ ဥဒိက္ခိဿာမိ၊ အဇ္ဇ အပဝါရေတွာ ယာဝ သာ အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ကတ္ထစိ အဂန္တွာ ဣဓေဝ ဝသိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘိက္ခူနံ ပဝါရဏသင်္ဂဟံ အနုဇာနန္တော ဧဝမာဟ။

ပဝါရဏသင်္ဂဟော နာမ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန ဒိယျတိ ကဿ ပနေသ ဒိယျတိ၊ ကဿ န ဒိယျတီတိ။ အကာရကဿ တာဝ ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ န ဒိယျတိ၊ တထာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ စေဝ အရိယသာဝကဿ စ။ ယဿ ပန သမထော ဝါ တရုဏော ဟောတိ ဝိပဿနာ ဝါ၊ တဿ ဒိယျတိ။ ဘဂဝါပိ တဒါ ဘိက္ခူနံ စိတ္တာစာရံ ပရိဝီမံသန္တော သမထဝိပဿနာနံ တရုဏဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘မယိ အဇ္ဇ ပဝါရေန္တေ ဒိသာသု ဝဿံဝုဋ္ဌာ ဘိက္ခူ ဣဓ ဩသရိဿန္တိ။ တတော ဣမေ ဘိက္ခူ ဝုဍ္ဎတရေဟိ ဘိက္ခူဟိ သေနာသနေ ဂဟိတေ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သစေပိ စာရိကံ ပက္ကမိဿာမိ၊ ဣမေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဒုလ္လဘမေဝ ဘဝိဿတိ။ မယိ ပန အပဝါရေန္တေ ဘိက္ခူပိ ဣမံ သာဝတ္ထိံ န ဩသရိဿန္တိ၊ အဟမ္ပိ စာရိကံ န ပက္ကမိဿာမိ၊ ဧဝံ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ အပလိဗုဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ။ တေ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဖာသု ဝိဟရန္တာ သမထဝိပဿနာ ထာမဇာတာ ကတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ခိဿန္တီ’’တိ သော တံဒိဝသံ အပဝါရေတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ပဝါရေဿာမီတိ ဘိက္ခူနံ ပဝါရဏသင်္ဂဟံ အနုဇာနိ။ ပဝါရဏသင်္ဂဟသ္မိဉှိ လဒ္ဓေ ယဿ နိဿယပဋိပန္နဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပက္ကမန္တိ၊ သောပိ ‘‘သစေ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကော အာဂမိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ယာဝ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသာ ဝသိတုံ လဘတိ။ သစေပိ သဋ္ဌိဝဿာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။ အယဉ္စ ပန ပဝါရဏသင်္ဂဟော ဧကဿ ဒိန္နောပိ သဗ္ဗေသံ ဒိန္နောယေဝ ဟောတိ။

သာဝတ္ထိံ ဩသရန္တီတိ ဘဂဝတာ ပဝါရဏသင်္ဂဟော ဒိန္နောတိ သုတသုတဋ္ဌာနေယေဝ ယထာသဘာဝေန ဧကံ မာသံ ဝသိတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယ ဥပေါသထံ ကတွာ ဩသရန္တေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေနာပရန္တိ ဣဓ တရုဏသမထဝိပဿနာသု ကမ္မံ ကတွာ သမထဝိပဿနာ ထာမဇာတာ အကံသု၊ အယံ ပုဗ္ဗေ ဝိသေသော နာမ။ တတော သမာဟိတေန စိတ္တေန သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ကေစိ သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… ကေစိ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိံသု။ အယံ အပရော ဥဠာရော ဝိသေသော နာမ။

၁၄၆။ အလန္တိ ယုတ္တံ။ ယောဇနဂဏနာနီတိ ဧကံ ယောဇနံ ယောဇနမေဝ၊ ဒသပိ ယောဇနာနိ ယောဇနာနေဝ၊ တတော ဥဒ္ဓံ ယောဇနဂဏနာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣဓ ပန ယောဇနသတမ္ပိ ယောဇနသဟဿမ္ပိ အဓိပ္ပေတံ။ ပုဋောသေနာပီတိ ပုဋောသံ ဝုစ္စတိ ပါထေယျံ။ တံ ပါထေယျံ ဂဟေတွာပိ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တမေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘ပုဋံသေနာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော – ပုဋော အံသေ အဿာတိ ပုဋံသော၊ တေန ပုဋံသေန၊ အံသေ ပါထေယျပုဋံ ဝဟန္တေနာပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၄၇။ ဣဒါနိ ဧဝရူပေဟိ စရဏေဟိ သမန္နာဂတာ ဧတ္ထ ဘိက္ခူ အတ္ထီတိ ဒဿေတုံ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနန္တိအာဒီနိ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဘိနိဝိဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာ။ တတြ ဟိ ယေ ဘိက္ခူ တသ္မိံ ခဏေ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တိ၊ တေသံ လောကုတ္တရာ ဟောန္တိ။ အာရဒ္ဓဝိပဿကာနံ လောကိယာ။ အနိစ္စသညာဘာဝနာနုယောဂန္တိ ဧတ္ထ သညာသီသေန ဝိပဿနာ ကထိတာ ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌာဝ ဗဟူ ဘိက္ခူ၊ တသ္မာ သေသကမ္မဋ္ဌာနာနိ သင်္ခေပေန ကထေတွာ အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိတ္ထာရေန ကထေန္တော အာနာပါနဿတိ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။ ဣဒံ ပန အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာနံ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝဿ ပါဠိတ္ထော စ ဘာဝနာနယော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၄၉။ ကာယညတရန္တိ ပထဝီကာယာဒီသု စတူသု ကာယေသု အညတရံ ဝဒါမိ၊ ဝါယော ကာယံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ရူပါယတနံ…ပေ… ကဗဠီကာရော အာဟာရောတိ ပဉ္စဝီသတိ ရူပကောဋ္ဌာသာ ရူပကာယော နာမ။ တေသု အာနာပါနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနေ သင်္ဂဟိတတ္တာ ကာယညတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ဧဝမာဟ။ တသ္မာတိဟာတိ ယသ္မာ စတူသု ကာယေသု အညတရံ ဝါယောကာယံ၊ ပဉ္စဝီသတိရူပကောဋ္ဌာသေ ဝါ ရူပကာယေ အညတရံ အာနာပါနံ အနုပဿတိ၊ တသ္မာ ကာယေ ကာယာနုပဿီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝေဒနာညတရန္တိ တီသု ဝေဒနာသု အညတရံ၊ သုခဝေဒနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သာဓုကံ မနသိကာရန္တိ ပီတိပဋိသံဝေဒိတာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နံ သုန္ဒရမနသိကာရံ။ ကိံ ပန မနသိကာရော သုခဝေဒနာ ဟောတီတိ။ န ဟောတိ၊ ဒေသနာသီသံ ပနေတံ။ ယထေဝ ဟိ ‘‘အနိစ္စသညာဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ သညာနာမေန ပညာ ဝုတ္တာ၊ ဧဝမိဓာပိ မနသိကာရနာမေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတသ္မိံ စတုက္ကေ ပဌမပဒေ ပီတိသီသေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ ဒုတိယပဒေ သုခန္တိ သရူပေနေဝ ဝုတ္တာ။ စိတ္တသင်္ခါရပဒဒွယေ ‘‘သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ၊ ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တသင်္ခါရာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇၄) ဝစနတော ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရေ ဌပေတွာ သဗ္ဗေပိ စိတ္တသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာ စိတ္တသင်္ခါရေ သင်္ဂဟိတာ’’တိ ဝစနတော စိတ္တသင်္ခါရနာမေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ။ တံ သဗ္ဗံ မနသိကာရနာမေန သင်္ဂဟေတွာ ဣဓ ‘‘သာဓုကံ မနသိကာရ’’န္တိ အာဟ။

ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ ဧသာ ဝေဒနာ အာရမ္မဏံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝေဒနာနုပဿနာ န ယုဇ္ဇတီတိ။ နော န ယုဇ္ဇတိ၊ သတိပဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာယမ္ပိ ဟိ ‘‘တံတံသုခါဒီနံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေဒနာဝ ဝေဒယတိ၊ တံ ပန ဝေဒနာပဝတ္တိံ ဥပါဒါယ ‘အဟံ ဝေဒယာမီ’တိ ဝေါဟာရမတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ ။ အပိစ ပီတိပဋိသံဝေဒီတိအာဒီနံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယမေတဿ ပရိဟာရော ဝုတ္တောယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ –

‘‘ဒွီဟာကာရေဟိ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ အာရမ္မဏတော စ အသမ္မောဟတော စ။ ကထံ အာရမ္မဏတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇတိ၊ တဿ သမာပတ္တိက္ခဏေ ဈာနပဋိလာဘေန အာရမ္မဏတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ အာရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ ကထံ အသမ္မောဟတော (ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ)? သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနသမ္ပယုတ္တံ ပီတိံ ခယတော ဝယတော သမ္မသတိ၊ တဿ ဝိပဿနာက္ခဏေ လက္ခဏပဋိဝေဓာ အသမ္မောဟတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘ဒီဃံ အဿာသဝသေန စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ တာယ သတိယာ၊ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီ’တိ။ ဧတေနေဝ နယေန အဝသေသပဒါနိပိ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ဣတိ ယထေဝ ဈာနပဋိလာဘေန အာရမ္မဏတော ပီတိသုခစိတ္တသင်္ခါရာ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဣမိနာပိ ဈာနသမ္ပယုတ္တေန ဝေဒနာသင်္ခါတမနသိကာရပဋိလာဘေန အာရမ္မဏတော ဝေဒနာ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ တသ္မာ သုဝုတ္တမေတံ ဟောတိ ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခု ဝိဟရတီ’’တိ။

နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ အသမ္ပဇာနဿာတိ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော – ယသ္မာ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ဘိက္ခု ကိဉ္စာပိ အဿာသပဿာသနိမိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ တဿ ပန စိတ္တဿ အာရမ္မဏေ သတိဉ္စ သမ္ပဇညဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ ပဝတ္တနတော စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီယေဝ နာမေသ ဟောတိ။ န ဟိ မုဋ္ဌဿတိဿ အသမ္ပဇာနဿ အာနာပါနဿတိဘာဝနာ အတ္ထိ။ တသ္မာ အာရမ္မဏတော စိတ္တပဋိသံဝိဒိတာဒိဝသေန စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခု ဝိဟရတီတိ။ သော ယံ တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ၊ တံ ပညာယ ဒိသွာ သာဓုကံ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတီတိ ဧတ္ထ အဘိဇ္ဈာယ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ၊ ဒေါမနဿဝသေန ဗျာပါဒနီဝရဏံ ဒဿိတံ။ ဣဒဉှိ စတုက္ကံ ဝိပဿနာဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ ဓမ္မာနုပဿနာ စ နီဝရဏပဗ္ဗာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓာ ဟောတိ၊ တဿာ နီဝရဏပဗ္ဗံ အာဒိ၊ တဿပိ ဣဒံ နီဝရဏဒွယံ အာဒိ၊ ဣတိ ဓမ္မာနုပဿနာယ အာဒိံ ဒဿေတုံ ‘‘အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာန’’န္တိ အာဟ။ ပဟာနန္တိ အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ ပဇဟတီတိ ဧဝံ ပဟာနကရဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ပညာယ ဒိသွာတိ တံ အနိစ္စဝိရာဂနိရောဓပဋိနိဿဂ္ဂါဉာဏသင်္ခါတံ ပဟာနဉာဏံ အပရာယ ဝိပဿနာပညာယ၊ တမ္ပိ အပရာယာတိ ဧဝံ ဝိပဿနာပရမ္ပရံ ဒဿေတိ။ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတီတိ ယဉ္စ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ ဧကတော ဥပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတီတိ ဒွိဓာ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ တတ္ထ သဟဇာတာနမ္ပိ အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဟောတိ အာရမ္မဏဿပိ အဇ္ဈုပေက္ခနာ၊ ဣဓ အာရမ္မဏအဇ္ဈုပေက္ခနာ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေတိ ယသ္မာ အနိစ္စာနုပဿီ အဿသိဿာမီတိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော န ကေဝလံ နီဝရဏာဒိဓမ္မေ၊ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿသီသေန ပန ဝုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနဉာဏမ္ပိ ပညာယ ဒိသွာ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခု ဝိဟရတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၅၀။ ပဝိစိနတီတိ အနိစ္စာဒိဝသေန ပဝိစိနတိ။ ဣတရံ ပဒဒွယံ ဧတဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရာမိသာတိ နိက္ကိလေသာ။ ပဿမ္ဘတီတိ ကာယိကစေတသိကဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ကာယောပိ စိတ္တမ္ပိ ပဿမ္ဘတိ။ သမာဓိယတီတိ သမ္မာ ဌပိယတိ၊ အပ္ပနာပတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတီတိ သဟဇာတအဇ္ဈုပေက္ခနာယ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတိ။

ဧဝံ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယပရိဂ္ဂါဟကဿ ဘိက္ခုနော တသ္မိံ ကာယေ သတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ သတိယာ သမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ တံသမ္ပယုတ္တမေဝ ကာယိကစေတသိကဝီရိယံ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အနောသက္ကနအနတိဝတ္တနသင်္ခါတော မဇ္ဈတ္တာကာရော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ယထေဝ ဟိ သမပ္ပဝတ္တေသု အဿေသု သာရထိနော ‘‘အယံ ဩလီယတီ’’တိ တုဒနံ ဝါ၊ ‘‘အယံ အတိဓာဝတီ’’တိ အာကဍ္ဎနံ ဝါ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ဧဝံ ပဿမာနဿ ဌိတာကာရောဝ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ဣမေသံ ဆန္နံ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အနောသက္ကနအနတိဝတ္တနသင်္ခါတော မဇ္ဈတ္တာကာရော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ နာမ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတံ? ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ နာနာရသလက္ခဏာ ဝိပဿနာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ နာမ ကထိတာ။

၁၅၂။ ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဧတ္ထ ပန အာနာပါနပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ လောကိယာ ဟောတိ၊ လောကိယာ အာနာပါနာ လောကိယသတိပဋ္ဌာနံ ပရိပူရေန္တိ၊ လောကိယာ သတိပဋ္ဌာနာ လောကုတ္တရဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တိ၊ လောကုတ္တရာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလနိဗ္ဗာနံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣတိ လောကိယဿ အာဂတဋ္ဌာနေ လောကိယံ ကထိတံ၊ လောကုတ္တရဿ အာဂတဋ္ဌာနေ လောကုတ္တရံ ကထိတန္တိ။ ထေရော ပနာဟ ‘‘အညတ္ထ ဧဝံ ဟောတိ၊ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ လောကုတ္တရံ ဥပရိ အာဂတံ၊ လောကိယာ အာနာပါနာ လောကိယသတိပဋ္ဌာနေ ပရိပူရေန္တိ၊ လောကိယာ သတိပဋ္ဌာနာ လောကိယေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တိ၊ လောကိယာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ လောကုတ္တရံ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလနိဗ္ဗာနံ ပရိပူရေန္တိ၊ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိပဒေန ဟိ ဣဓ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလနိဗ္ဗာနံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

အာနာပါနဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကာယဂတာသတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၃-၄။ ဧဝံမေ သုတန္တိ ကာယဂတာသတိသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂေဟသိတာတိ ပဉ္စကာမဂုဏနိဿိတာ။ သရသင်္ကပ္ပာတိ ဓာဝနသင်္ကပ္ပာ။ သရန္တီတိ ဟိ သရာ၊ ဓာဝန္တီတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တသ္မိံယေဝ။ ကာယဂတာသတိန္တိ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကမ္ပိ ကာယာရမ္မဏမ္ပိ သတိံ။ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကန္တိ ဝုတ္တေ သမထော ကထိတော ဟောတိ၊ ကာယာရမ္မဏန္တိ ဝုတ္တေ ဝိပဿနာ။ ဥဘယေန သမထဝိပဿနာ ကထိတာ ဟောန္တိ။

ပုန စပရံ…ပေ… ဧဝမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာယဂတာသတိံ ဘာဝေတီတိ သတိပဋ္ဌာနေ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနာ ကထိတာ။

၁၅၆။ အန္တောဂဓာဝါဿာတိ တဿ ဘိက္ခုနော ဘာဝနာယ အဗ္ဘန္တရဂတာဝ ဟောန္တိ။ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတိ ဧတ္ထ သမ္ပယောဂဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တီတိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ ဝိဇ္ဇာဘာဂေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တီတိပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏံ၊ မနောမယိဒ္ဓိ၊ ဆ အဘိညာတိ အဋ္ဌ ဝိဇ္ဇာ။ ပုရိမေန အတ္ထေန တာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ။ ပစ္ဆိမေန အတ္ထေန တာသု ယာ ကာစိ ဧကာ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ၊ သေသာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတိ ဧဝံ ဝိဇ္ဇာပိ ဝိဇ္ဇာယ သမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာပိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စေတသာ ဖုဋောတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ဖရဏံ အာပေါဖရဏဉ္စ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏဉ္စ၊ တတ္ထ အာပေါကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ အာပေန ဖရဏံ အာပေါဖရဏံ နာမ။ ဧဝံ ဖုဋေပိ မဟာသမုဒ္ဒေ သဗ္ဗာ သမုဒ္ဒင်္ဂမာ ကုန္နဒိယော အန္တောဂဓာဝ ဟောန္တိ၊ အာလောကံ ပန ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သကလသမုဒ္ဒဿ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏံ နာမ။ ဧဝံ ဖရဏေပိ မဟာသမုဒ္ဒေ သဗ္ဗာ သမုဒ္ဒင်္ဂမာ ကုန္နဒိယော အန္တောဂဓာဝ ဟောန္တိ။

ဩတာရန္တိ ဝိဝရံ ဆိဒ္ဒံ။ အာရမ္မဏန္တိ ကိလေသုပ္ပတ္တိပစ္စယံ။ လဘေထ ဩတာရန္တိ လဘေယျ ပဝေသနံ၊ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ယာဝ ပရိယောသာနာ ဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ နိက္ခေပနန္တိ နိက္ခိပနဋ္ဌာနံ။

၁၅၇။ ဧဝံ အဘာဝိတကာယဂတာသတိံ ပုဂ္ဂလံ အလ္လမတ္တိကပုဉ္ဇာဒီဟိ ဥပမေတွာ ဣဒါနိ ဘာဝိတကာယဂတာသတိံ သာရဖလကာဒီဟိ ဥပမေတုံ သေယျထာပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဂ္ဂဠဖလကန္တိ ကဝါဋံ။

၁၅၈။ ကာကပေယျောတိ မုခဝဋ္ဋိယံ နိသီဒိတွာ ကာကေန ဂီဝံ အနာမေတွာဝ ပါတဗ္ဗော။ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယဿာတိ အဘိညာယ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဿ။ သက္ခိဘဗ္ဗတံပါပုဏာတီတိ ပစ္စက္ခဘာဝံ ပါပုဏာတိ။ သတိ သတိ အာယတနေတိ သတိသတိ ကာရဏေ။ ကိံ ပနေတ္ထ ကာရဏန္တိ? အဘိညာဝ ကာရဏံ။ အာဠိဗန္ဓာတိ မရိယာဒဗဒ္ဓါ။

ယာနီကတာယာတိ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာယ။ ဝတ္ထုကတာယာတိ ပတိဋ္ဌာကတာယ။ အနုဋ္ဌိတာယာတိ အနုပ္ပဝတ္တိတာယ။ ပရိစိတာယာတိ ပရိစယကတာယ။ သုသမာရဒ္ဓါယာတိ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါယ သုသမ္ပဂ္ဂဟိတာယ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ကာယဂတာသတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ ဧဝံမေ သုတန္တိ သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ခါရုပပတ္တိန္တိ သင်္ခါရာနံယေဝ ဥပပတ္တိံ၊ န သတ္တဿ၊ န ပေါသဿ၊ ပုညာဘိသင်္ခါရေန ဝါ ဘဝူပဂက္ခန္ဓာနံ ဥပပတ္တိံ။

၁၆၁။ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတောတိ သဒ္ဓါဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ လောကိကာ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဒဟတီတိ ဌပေတိ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ သင်္ခါရာ စ ဝိဟာရာ စာတိ သဟ ပတ္ထနာယ သဒ္ဓါဒယောဝ ပဉ္စ ဓမ္မာ။ တတြုပပတ္တိယာတိ တသ္မိံ ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ။ အယံ မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါတိ သဟ ပတ္ထနာယ ပဉ္စ ဓမ္မာဝ။ ယဿ ဟိ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထိ၊ န ပတ္ထနာ၊ တဿ ဂတိ အနိဗဒ္ဓါ။ ယဿ ပတ္ထနာ အတ္ထိ၊ န ပဉ္စ ဓမ္မာ၊ တဿပိ အနိဗဒ္ဓါ။ ယေသံ ဥဘယံ အတ္ထိ၊ တေသံ ဂတိ နိဗဒ္ဓါ။ ယထာ ဟိ အာကာသေ ခိတ္တဒဏ္ဍော အဂ္ဂေန ဝါ မဇ္ဈေန ဝါ မူလေန ဝါ နိပတိဿတီတိ နိယမော နတ္ထိ၊ ဧဝံ သတ္တာနံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ အနိယတံ။ တသ္မာ ကုသလံ ကမ္မံ ကတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပတ္ထနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၁၆၅။ အာမဏ္ဍန္တိ အာမလကံ။ ယထာ တံ ပရိသုဒ္ဓစက္ခုဿ ပုရိသဿ သဗ္ဗသောဝ ပါကဋံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တဿ ဗြဟ္မုနော သဒ္ဓိံ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသတ္တေဟိ သဟဿီ လောကဓာတု။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

၁၆၇။ သုဘောတိ သုန္ဒရော။ ဇာတိမာတိ အာကရသမ္ပန္နော။ သုပရိကမ္မကတောတိ ဓောဝနာဒီဟိ သုဋ္ဌုကတပရိကမ္မော။ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တောတိ ရတ္တကမ္ဗလေ ဌပိတော။

၁၆၈။ သတသဟဿောတိ လောကဓာတုသတသဟဿမှိ အာလောကဖရဏဗြဟ္မာ။ နိက္ခန္တိ နိက္ခေန ကတံ ပိဠန္ဓနံ၊ နိက္ခံ နာမ ပဉ္စသုဝဏ္ဏံ၊ ဦနကနိက္ခေန ကတံ ပသာဓနဉှိ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနက္ခမံ န ဟောတိ၊ အတိရေကေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနံ ခမတိ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ ပန န ဟောတိ၊ ဖရုသဓာတုကံ ခါယတိ။ နိက္ခေန ကတံ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနဉ္စေဝ ခမတိ၊ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စ ဟောတိ။ ဇမ္ဗောနဒန္တိ ဇမ္ဗုနဒိယံ နိဗ္ဗတ္တံ။ မဟာဇမ္ဗုရုက္ခဿ ဟိ ဧကေကာ သာခါ ပဏ္ဏာသ ပဏ္ဏာသ ယောဇနာနိ ဝဍ္ဎိတာ၊ တာသု မဟန္တာ နဒိယော သန္ဒန္တိ၊ တာသံ နဒီနံ ဥဘယတီရေသု ဇမ္ဗုပက္ကာနံ ပတိတဋ္ဌာနေ သုဝဏ္ဏင်္ကုရာ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ တေ နဒီဇလေန ဝုယှမာနာ အနုပုဗ္ဗေန မဟာသမုဒ္ဒံ ပဝိသန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ဇမ္ဗောနဒန္တိ ဝုတ္တံ။ ဒက္ခကမ္မာရပုတ္တဥက္ကာမုခသုကုသလသမ္ပဟဋ္ဌန္တိ ဒက္ခေန သုကုသလေန ကမ္မာရပုတ္တေန ဥက္ကာမုခေ ပစိတွာ သမ္ပဟဋ္ဌံ။ ဥက္ကာမုခေတိ ဥဒ္ဓနေ။ သမ္ပဟဋ္ဌန္တိ ဓောတဃဋ္ဋိတမဇ္ဇိတံ။ ဝတ္ထောပမေ (မ။ နိ။ ၁။၇၅-၇၆) စ ဓာတုဝိဘင်္ဂေ (မ။ နိ။ ၃။၃၅၇-၃၆၀) စ ပိဏ္ဍသောဓနံ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကတဘဏ္ဍသောဓနံ ဝုတ္တံ။

ယံ ပန သဗ္ဗဝါရေသု ဖရိတွာ အဓိမုစ္စိတွာတိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပဉ္စဝိဓံ ဖရဏံ စေတောဖရဏံ ကသိဏဖရဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏံ အာလောကဖရဏံ သရီရဖရဏန္တိ။ တတ္ထ စေတောဖရဏံ နာမ လောကဓာတုသဟဿေ သတ္တာနံ စိတ္တဇာနနံ။ ကသိဏဖရဏံ နာမ လောကဓာတုသဟဿေ ကသိဏပတ္ထရဏံ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏံ နာမ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ သဟဿလောကဓာတုဒဿနံ။ အာလောကဖရဏမ္ပိ ဧတဒေဝ။ သရီရဖရဏံ နာမ လောကဓာတုသဟဿေ သရီရပဘာယ ပတ္ထရဏံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဣမာနိ ပဉ္စ ဖရဏာနိ အဝိနာသေန္တေန ကထေတဗ္ဗန္တိ။

တိပိဋကစူဠာဘယတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘မဏိဩပမ္မေ ကသိဏဖရဏံ ဝိယ နိက္ခောပမ္မေ သရီရဖရဏံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ။ တဿ ဝါဒံ ဝိယ အဋ္ဌကထာ နာမ နတ္ထီတိ ပဋိက္ခိတွာ သရီရဖရဏံ န သဗ္ဗကာလိကံ၊ စတ္တာရိမာနိ ဖရဏာနိ အဝိနာသေတွာဝ ကထေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိမုစ္စတီတိ ပဒံ ဖရဏပဒဿေဝ ဝေဝစနံ၊ အထ ဝါ ဖရတီတိ ပတ္ထရတိ။ အဓိမုစ္စတီတိ ဇာနာတိ။

၁၆၉။ အာဘာတိအာဒီသု အာဘာဒယော နာမ ပါဋိယေက္ကာ ဒေဝါ နတ္ထိ၊ တယော ပရိတ္တာဘာဒယော ဒေဝါ အာဘာ နာမ၊ ပရိတ္တာသုဘာဒယော စ။ သုဘကိဏှာဒယော စ သုဘာ နာမ။ ဝေဟပ္ဖလာဒိဝါရာ ပါကဋာယေဝ။

ဣမေ တာဝ ပဉ္စ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ ကာမာဝစရေသု နိဗ္ဗတ္တတု။ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တံ ပန အာသဝက္ခယဉ္စ ကထံ ပါပုဏာတီတိ? ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ သီလံ၊ သော ဣမသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ တာ တာ သမာပတ္တိယော ဘာဝေတွာ ရူပီဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အရူပဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အရူပီဗြဟ္မလောကေ၊ သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိဖလံ သစ္ဆိကတွာ ပဉ္စသု သုဒ္ဓါဝါသေသု နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဥပရိမဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ အာသဝက္ခယံ ပါပုဏာတီတိ။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။