📜

၂။ အနုပဒဝဂ္ဂေါ

၁။ အနုပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၃။ ဣဒ္ဓိမာတိဂုဏော ပါကဋော ပရတောဃောသေန ဝိနာ ပါသာဒကမ္ပနဒေဝစာရိကာဒီဟိ သယမေဝ ပကာသဘာဝတော၊ ဓုတဝါဒါဒိဂုဏာနမ္ပိ တထာဘာဝေ ဧတေနေဝ နယေန တေသံ ဂုဏာနံ ပါကဋယောဂတော စ ပရေသံ နိစ္ဆိတဘာဝတော စ။ ပညဝတော ဂုဏာတိ ပညာပဘေဒပဘာဝိတေ ဂုဏဝိသေသေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေ ဟိ ယေဘုယျေန ပရေသံ အဝိသယာ။ တေနာဟ – ‘‘န သက္ကာ အကထိတာ ဇာနိတု’’န္တိ။ ဝိသဘာဂါ သဘာဂါ နာမ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလေသု ပုထုဇ္ဇနေသု၊ တေ ပန အပ္ပဟီနရာဂဒေါသတာယ ပရဿ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ မက္ခေတွာ အဝိဇ္ဇမာနံ အဝဏ္ဏမေဝ ဃောသေန္တီတိ အာဟ – ‘‘ဝိသဘာဂ…ပေ… ကထေန္တီ’’တိ။

ယာ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အဿာဒတော အာဒီနဝတော ယထာဘူတံ ပဇာနနာ၊ အယံ ဓာတုကုသလတာ။ အာယတနကုသလတာယပိ ဧသေဝ နယော။ အဝိဇ္ဇာဒီသု ဒွါဒသသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု ကောသလ္လံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကုသလတာ။ ဣဒံ ဣမဿ ဖလဿ ဌာနံ ကာရဏံ၊ ဣဒံ အဋ္ဌာနံ အကာရဏန္တိ ဧဝံ ဌာနဉ္စ ဌာနတော၊ အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနနာ၊ အယံ ဌာနာဋ္ဌာနကုသလတာ။ ယော ပန ဣမေသု ဓာတုအာဒီသု ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန နိဿင်္ဂဂတိယာ ပဏ္ဍာတိ လဒ္ဓနာမေန ဉာဏေန ဣတော ဂတော ပဝတ္တော၊ အယံ ပဏ္ဍိတော နာမာတိ အာဟ – ‘‘ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ မဟန္တာနံ အတ္ထာနံ ပရိဂ္ဂဏှနတော မဟတီ ပညာ ဧတဿာတိ မဟာပညော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ အာဟ – ‘‘မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော’’တိ။

နာနတ္တန္တိ ယာဟိ မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ထေရော ‘‘မဟာပညော’’တိအာဒိနာ ကိတ္တီယတိ၊ တာသံ မဟာပညာဒီနံ ဣဒံ နာနတ္တံ အယံ ဝေမတ္တတာ။ ယဿ ကဿစိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၂၁၆၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၁၀၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၅၈၄) ဝိသေသတော အရူပဓမ္မဿ မဟတ္တံ နာမ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ တဒဿ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ ဒဿေန္တော၊ ‘‘မဟန္တေသီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဟေတုမဟန္တတာယ ပစ္စယမဟန္တတာယ နိဿယမဟန္တတာယ ပဘေဒမဟန္တတာယ ကိစ္စမဟန္တတာယ ဖလမဟန္တတာယ အာနိသံသမဟန္တတာယ စ သီလက္ခန္ဓဿ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဟေတူ အလောဘာဒယော၊ ပစ္စယာ ဟိရောတ္တပ္ပသဒ္ဓါသတိဝီရိယာဒယော။ နိဿယာ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိသမ္မာသမ္ဗောဓိနိယတတာ တံသမင်္ဂိနော စ ပုရိသဝိသေသာ။ ပဘေဒေါ စာရိတ္တာဒိဝိဘာဂေါ။ ကိစ္စံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပဋိပက္ခဿ ဝိဓမနံ။ ဖလံ သဂ္ဂသမ္ပဒါ နိဗ္ဗာနသမ္ပဒါ စ။ အာနိသံသော ပိယမနာပတာဒိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉) အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၆၄ အာဒယော) စ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ နယေန သမာဓိက္ခန္ဓာဒီနမ္ပိ မဟန္တတာ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနံ ပန မဟန္တဘာဝေါ မဟာဝိသယတာယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဌာနာဋ္ဌာနာနံ မဟာဝိသယတာ ဗဟုဓာတုကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၄ အာဒယော) သယမေဝ အာဂမိဿတိ။ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ သမာဓိက္ခန္ဓေ နိဒ္ဓါရိတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အရိယသစ္စာနံ သကလသာသနသင်္ဂဟဏတော သစ္စဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၁၈၉ အာဒယော) တံသံဝဏ္ဏနာသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၉ အာဒယော) အာဂတနယေန။ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ ဝိဘင်္ဂါဒီသု (ဝိဘ။ ၃၅၅ အာဒယော) တံသံဝဏ္ဏနာဒီသု (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၃၅၅ အာဒယော) စ အာဂတနယေန။ သာမညဖလာနံ မဟတော ဟိတဿ မဟတော သုခဿ မဟတော အတ္ထဿ မဟတော ယောဂက္ခေမဿ နိပ္ဖတ္တိဘာဝတော သန္တပဏီတနိပုဏအတက္ကာဝစရပဏ္ဍိတဝေဒနီယဘာဝတော စ။ အဘိညာနံ မဟာသမ္ဘာရတော မဟာဝိသယတော မဟာကိစ္စတော မဟာနုဘာဝတော မဟာနိပ္ဖတ္တိတော စ။ နိဗ္ဗာနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိမဟတ္ထသိဒ္ဓိတော မဟန္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုထုပညာတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – နာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ၊ ‘‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော နာမ…ပေ… အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော နာမာ’’တိ၊ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တေသုပိ ‘‘ဧကဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော၊ ဧကာဒသဝိဓေန ရူပက္ခန္ဓော၊ ဧကဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ ဗဟုဝိဓေန ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ ဧကဝိဓေန သညာက္ခန္ဓော…ပေ… ဧကဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ ဗဟုဝိဓေန ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဧဝံ ဧကေကဿ ခန္ဓဿ ဧကဝိဓာဒိဝသေန အတီတာဒိဘေဒဝသေနပိ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တထာ ‘‘ဣဒံ စက္ခာယတနံ နာမ…ပေ… ဣဒံ ဓမ္မာယတနံ နာမ။ တတ္ထ ဒသာယတနာ ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စတုဘူမကာ’’တိ ဧဝံ အာယတနနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

နာနာဓာတူသူတိ ‘‘အယံ စက္ခုဓာတု နာမ…ပေ… အယံ မနောဝိညာဏဓာတု နာမ။ တတ္ထ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ ဒွေ စတုဘူမကာ’’တိ ဧဝံ နာနာဓာတူသု ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တယိဒံ ဥပါဒိဏ္ဏကဓာတုဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉှိ ဒွိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဥပါဒိဏ္ဏကဓာတူသုယေဝ နာနာကရဏံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တဉ္စ ခေါ ဧကဒေသတောဝ၊ နော နိပ္ပဒေသတော၊ အနုပါဒိဏ္ဏကဓာတူနံ ပန နာနာကရဏံ န ဇာနန္တိယေဝ။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံယေဝ ပန၊ ‘‘ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နတ္တာ ဣမဿ ရုက္ခဿ ခန္ဓော သေတော ဟောတိ၊ ဣမဿ ကဏှော၊ ဣမဿ ဗဟလတ္တစော၊ ဣမဿ တနုတ္တစော၊ ဣမဿ ပတ္တံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန ဧဝရူပံ၊ ဣမဿ ပုပ္ဖံ နီလံ ပီတံ လောဟိတံ ဩဒါတံ သုဂန္ဓံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ၊ ဖလံ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ ဒီဃံ ဝဋ္ဋံ သုသဏ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဖရုသံ သုဂန္ဓံ မဓုရံ တိတ္တကံ အမ္ဗိလံ ကဋုကံ ကသာဝံ၊ ကဏ္ဋကော တိခိဏော အတိခိဏော ဥဇုကော ကုဋိလော လောဟိတော ဩဒါတော ဟောတီ’’တိ ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

အတ္ထေသူတိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု။ နာနာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသူတိ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါဘေဒတော သန္တာနဘေဒတော စ နာနပ္ပဘေဒေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂေသု။ အဝိဇ္ဇာဒိအင်္ဂါနဉှိ ပစ္စေကံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသညိတာတိ။ တေနာဟ – သင်္ခါရပိဋကေ ‘‘ဒွါဒသ ပစ္စယာ ဒွါဒသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါ’’တိ။ နာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသူတိ နာနာသဘာဝေသု နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော သုညသဘာဝေသု၊ တတော ဧဝ ဣတ္ထိပုရိသအတ္တအတ္တနိယာဒိဝသေန အနုပလဗ္ဘေသု သဘာဝေသု။ မ-ကာရော ဟေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရော။ နာနာအတ္ထေသူတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေသု ပစ္စယုပ္ပန္နာဒိနာနာအတ္ထေသု။ ဓမ္မေသူတိ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေသု ပစ္စယာဒိနာနာဓမ္မေသု။ နိရုတ္တီသူတိ တေသံယေဝ အတ္ထဓမ္မာနံ နိဒ္ဓါရဏဝစနသင်္ခါတာသု နာနာနိရုတ္တီသု။ ပဋိဘာနေသူတိ ဧတ္ထ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီသု ဝိသယဘူတေသု၊ ‘‘ဣမာနိ ဣဒမတ္ထဇောတကာနီ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၂၅-၇၄၅) တထာ တထာ ပဋိဘာနတော ပဋိဘာနာနီတိ လဒ္ဓနာမေသု ဉာဏေသု။ ပုထု နာနာသီလက္ခန္ဓေသူတိအာဒီသု သီလဿ ပုထုတ္တံ နာနတ္တဉ္စ ဝုတ္တမေဝ။ ဣတရေသံ ပန ဝုတ္တနယာနုသာရေန သုဝိညေယျတ္တာ ပါကဋမေဝ။ ယံ ပန အဘိန္နံ ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ တတ္ထ ဥပစာရဝသေန ပုထုတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ပုထု နာနာဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မာ’’တိ။ တေနဿ မဒနိမ္မဒနာဒိပရိယာယေန ပုထုတ္တံ ပရိဒီပိတံ ဟောတိ။

ဧဝံ ဝိသယဝသေန ပညာယ မဟတ္တံ ပုထုတ္တဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မဝသေန ဟာသဘာဝံ၊ ပဝတ္တိအာကာရဝသေန ဇဝနဘာဝံ၊ ကိစ္စဝသေန တိက္ခာဒိဘာဝဉ္စ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ကတမာ ဟာသပညာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဟာသဗဟုလောတိ ပီတိဗဟုလော။ သေသပဒါနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ သီလံ ပရိပူရေတီတိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ ပီတိသဟဂတာယ ပညာယ။ ပီတိသောမနဿသဟဂတာ ဟိ ပညာ အဘိရတိဝသေန အာရမ္မဏေ ဖုလ္လာ ဝိကသိတာ ဝိယ ပဝတ္တတိ၊ န ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ ပါတိမောက္ခသီလံ ဌပေတွာ ဟာသနီယံ ပရံ တိဝိဓမ္ပိ သီလံ ပရိပူရေတီတိ အတ္ထော။ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ပုန သီလက္ခန္ဓမာဟ။ သမာဓိက္ခန္ဓန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ရူပံအနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ရူပက္ခန္ဓံ အနိစ္စန္တိ သီဃံ ဝေဂေန ပဝတ္တိယာ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝေန ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဿ သာတိသယတ္တာ ဣန္ဒေန ဝိဿဋ္ဌဝဇိရံ ဝိယ လက္ခဏံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီ အဒန္ဓာယန္တီ ရူပက္ခန္ဓေ အနိစ္စလက္ခဏံ ဝေဂသာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သာ ဇဝနပညာ နာမာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတွာ ဗလဝဝိပဿနာဝသေန ဒဿေတုံ၊ ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ခယဋ္ဌေနာတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇနတော ခယသဘာဝတ္တာ။ ဘယဋ္ဌေနာတိ ဘယာနကဘာဝတော။ အသာရကဋ္ဌေနာတိ အတ္တသာရဝိရဟတော နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော စ။ တုလယိတွာတိ တုလာဘူတာယ ဝိပဿနာပညာယ တုလေတွာ။ တီရယိတွာတိ တာယ ဧဝ တီရဏဘူတာယ တီရေတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ယာထာဝတော ပကာသေတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓံ ဝိဘူတံ ကတွာ။ ရူပနိရောဓေတိ ရူပက္ခန္ဓဿ နိရောဓဘူတေ နိဗ္ဗာနေ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဝသေန။ ဣဒါနိ သိခါပ္ပတ္တဝိပဿနာဝသေန ဇဝနပညံ ဒဿေတုံ၊ ပုန ‘‘ရူပ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝသေနာတိ ကေစိ။

ဉာဏဿ တိက္ခဘာဝေါ နာမ သဝိသေသံ ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ၊ ‘‘ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ’’တိ ဝတွာ တေ ပန ကိလေသေ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္က’’န္တိအာဒိမာဟ။ တိက္ခပညော ဟိ ခိပ္ပာဘိညော ဟောတိ၊ ပဋိပဒါ စဿ န စလတီတိ အာဟ – ‘‘ဧကသ္မိံ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ အဓိဂတာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိ။

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ’’တိ ယာထာဝတော ဒဿနေန သစ္စသမ္ပဋိဝေဓော ဣဇ္ဈတိ၊ န အညထာတိ ကာရဏမုခေန နိဗ္ဗေဓိကပညံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရေသုဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဗ္ဗေဂဗဟုလောတိ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အဘိဏှံ ပဝတ္တသံဝေဂေါ။ ဥတ္တာသဗဟုလောတိ ဉာဏုတြာသဝသေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဗဟုသော ဥတြသ္တမာနသော။ တေန အာဒီနဝါနုပဿနမာဟ။ ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလောတိ ပန ဣမိနာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနံ အာဟ – အရတိဗဟုလောတိအာဒိနာ တဿာ ဧဝ အပရာပရုပ္ပတ္တိံ။ ဗဟိမုခေါတိ သဗ္ဗသင်္ခါရတော ဗဟိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တဉာဏမုခေါ၊ တထာ ဝါ ပဝတ္တိတဝိမောက္ခမုခေါ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ နိဗ္ဗေဓော၊ သော ဧတိဿာ အတ္ထိ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဈတီတိ ဝါ နိဗ္ဗေဓာ၊ သာဝ ပညာ နိဗ္ဗေဓိကာ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

ပဇ္ဇတိ ဧတေန ဝိပဿနာဒိကောတိ ပဒံ၊ သမာပတ္တိ၊ တသ္မာ အနုပဒန္တိ အနုသမာပတ္တိယောတိ အတ္ထော။ ပဒံ ဝါ သမ္မသနုပဂါ ဓမ္မာ ဝိပဿနာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘သမာပတ္တိဝသေန ဝါ’’တိ ။ ဈာနင်္ဂဝသေန ဝါတိ ဈာနင်္ဂဝသေနာတိ စ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ကမတ္ထော ဣဓ ပဒသဒ္ဒေါ၊ တသ္မာ အနုပဒံ အနုက္ကမေနာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘အနုပဋိပါဋိယာ’’တိ။ ဓမ္မဝိပဿနန္တိ တံတံသမာပတ္တိစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာနံ ဓမ္မာနံ ဝိပဿနံ။ ဝိပဿတီတိ သမာပတ္တိယော ဈာနမုခေန တေ တေ ဓမ္မေ ယာထာဝတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဣတိပိ ဒုက္ခာ’’တိအာဒိနာ သမ္မသတိ။ အဒ္ဓမာသေန အရဟတ္တံ ပတ္တော ဥက္ကံသဂတဿ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရဿ နိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တိယမာနတ္တာ၊ သာဝကပါရမီဉာဏဿ စ တထာ ပဋိပါဒေတဗ္ဗတ္တာ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ ဓမ္မသေနာပတိ ပန တတော စိရေန၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောပိ မဟာပညောဝ၊ တသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရောဝ မဟာပညတရောတိ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ၊ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သမ္မသနံ စရတိ ဧတ္ထာတိ သမ္မသနစာရော၊ ဝိပဿနာဘူမိ၊ တံ သမ္မသနစာရံ။ ဧကဒေသမေဝါတိ သကအတ္တဘာဝေ သင်္ခါရေ အနဝသေသတော ပရိဂ္ဂဟေတုဉ္စ သမ္မသိတုဉ္စ အသက္ကောန္တံ အတ္တနော အဘိနီဟာရသမုဒါဂတဉာဏဗလာနုရူပံ ဧကဒေသမေဝ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သမ္မသန္တော။ နနု စ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၆) ဝစနတော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမေန သဗ္ဗံ ပရိညေယျံ ပရိဇာနိတဗ္ဗမေဝ? သစ္စမေတံ၊ တဉ္စ ခေါ သမ္မသနုပဂဓမ္မဝသေန ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သသန္တာနဂတေ သဗ္ဗဓမ္မေ ၊ ပရသန္တာနဂတေ စ တေသံ သန္တာနဝိဘာဂံ အကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဘာဝသာမညတော သမ္မသနံ၊ အယံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရော။ ထေရော ပန ဗဟိဒ္ဓါဓမ္မေပိ သန္တာနဝိဘာဂေန ကေစိ ကေစိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမ္မသိ၊ တဉ္စ ခေါ ဉာဏေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ကတွာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဉာဏေန နာမ ယာဝတာ နေယျံ ပဝတ္တိတဗ္ဗံ၊ တထာ အပဝတ္တနတော ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာယ အဘာဝတော ‘‘ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မသနစာရော ဒသသဟဿိလောကဓာတုယံ သတ္တသန္တာနဂတာ၊ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သင်္ခါရာတိ ဝဒန္တိ၊ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠေသူတိ အပရေ။ တထာ ဟိ အဒ္ဓတ္တယဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနယံ ဩသရိတွာ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ဗုဒ္ဓါနံ မဟာဝဇိရဉာဏံ ပဝတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သသန္တာနဂတေဟိ သဒ္ဓိံ မဇ္ဈိမဒေသဝါသိသတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ စ သမ္မသနစာရောတိ ဝဒန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိသတ္တသန္တာနဂတာတိ ကေစိ။ ဓမ္မသေနာပတိနောပိ ယထာဝုတ္တသာဝကာနံ ဝိပဿနာဘူမိယေဝ သမ္မသနစာရော။ တတ္ထ ပန ထေရော သာတိသယံ နိရဝသေသံ အနုပဒဓမ္မံ ဝိပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသီ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘သာဝကာနံ ဝိပဿနာဘူမီ’’တိ ဧတ္ထ သုက္ခဝိပဿကာ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပကတိသာဝကာ အဂ္ဂသာဝကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဆသု ဇနေသု သုက္ခဝိပဿကာနံ ဈာနာဘိညာဟိ အနဓိဂတပညာနေပုညတ္တာ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပဒေသောက္ကမနံ ဝိပဿနာကာလေ ဣစ္ဆိကိစ္ဆိတဓမ္မဝိပဿနာ နတ္ထိ။ တေ ယထာပရိဂ္ဂဟိတဓမ္မမတ္တေယေဝ ဌတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပန ပကတိသာဝကာ ယေန မုခေန ဝိပဿနံ အာရဘန္တိ၊ တတော အညေန ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝိပုလဉာဏတ္တာ။ မဟာသာဝကာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ တတော သာတိသယံ ဝိပဿနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ အဂ္ဂသာဝကေသု ဒုတိယော အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ သမာဓာနဿ သာတိသယတ္တာ ဝိပဿနံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပဌမော ပန တတော မဟာပညတာယ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏံ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တေဟိပိ မဟာဘိနီဟာရတာယ အတ္တနော အဘိနီဟာရာနုရူပံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကဝိပဿနံ ကရောန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနံ၊ သမ္မဒေဝ၊ ပရိပူရိတပညာပါရမိပဘာဝိတ-သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမနဿ အနုရူပါယာတိ။ ယထာ နာမ ကတဝါလဝေဓပရိစယေန သရဘင်္ဂသဒိသေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တော သရော အန္တရာ ရုက္ခလတာဒီသု အသဇ္ဇမာနော လက္ခဏေယေဝ ပတတိ၊ န သဇ္ဇတိ န ဝိရဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ အန္တရာ အသဇ္ဇမာနာ အဝိရဇ္ဈမာနာ ဝိပဿနာ သမ္မသနီယဓမ္မေသု ယာထာဝတော နာနာနယေဟိ ပဝတ္တတိ။ ယံ မဟာဉာဏန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေါ ဂဏတော ဝုတ္တောယေဝ။

ဧတေသု စ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော ခဇ္ဇောတပဘာသဒိသော၊ အဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒီပပဘာသဒိသော၊ မဟာသာဝကာနံ ဩက္ကာပဘာသဒိသော၊ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဩသဓိတာရကာပဘာသဒိသော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စန္ဒပဘာသဒိသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ရသ္မိသဟဿပဋိမဏ္ဍိတသရဒသူရိယမဏ္ဍလသဒိသော ဥပဋ္ဌာသိ။ တထာ သုက္ခဝိပဿကာနံ ဝိပဿနာစာရော အန္ဓာနံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဂမနသဒိသော၊ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒဏ္ဍကသေတုဂမနသဒိသော၊ မဟာသာဝကာနံ ဇင်္ဃသေတုဂမနသဒိသော၊ အဂ္ဂသာဝကာနံ သကဋသေတုဂမနသဒိသော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဟာဇင်္ဃမဂ္ဂဂမနသဒိသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ မဟာသကမဂ္ဂဂမနသဒိသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရဟတ္တဉ္စ ကိရ ပတွာတိ ဧတ္ထ ကိရ-သဒ္ဒေါ အနုဿဝလဒ္ဓါယမတ္ထောတိ ဒီပေတုံ ဝုတ္တော။ ပတွာ အညာသိ အတ္တနော ဝိပဿနာစာရဿ မဟာဝိသယတ္တာ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝဿ စ သလ္လက္ခဏေန။ ကထံ ပနာယံ မဟာထေရော ဒန္ဓံ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော သီဃံ အရဟတ္တံ ပတ္တတော ပညာယ အတ္တာနံ သာတိသယံ ကတွာ အညာသီတိ အာဟ – ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ မဟာဇဋန္တိ မဟာဇာလသာခံ အတိဝိယ သိဗ္ဗိတဇာလံ။ ယဋ္ဌိံ ပန သာရံ ဝါ ဥဇုံ ဝါ န လဘတိ ဝေဏုဂ္ဂဟဏေ အနုစ္စိနိတွာ ဝေဏုဿ ဂဟိတတ္တာ။ ဧဝံသမ္ပဒန္တိ ယထာ တေသု ပုရိသေသု ဧကော ဝေဠုဂ္ဂဟဏေ အနုစ္စိနိတွာ ဝေဠုယဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ၊ ဧကော ဥစ္စိနိတွာ၊ ဧဝံ နိပ္ဖတ္တိကံ။ ပဓာနန္တိ ဘာဝနာနုယုဉ္ဇနံ။

သတ္တသဋ္ဌိဉာဏာနီတိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၃ မာတိကာ) အာဂတေသု တေသတ္တတိယာ ဉာဏေသု ဌပေတွာ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ သုတမယဉာဏာဒီနိ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏပရိယောသာနာနိ သတ္တသဋ္ဌိ ဉာဏာနိ။ တာနိ ဟိ သာဝကေဟိ ပဝိစိတဗ္ဗာနိ၊ န ဣတရာနိ။ သောဠသဝိဓံ ပညန္တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၃၇၉၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၅။၃၇၉) မဟာပညာဒိကာ၊ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိပညာတိ ဣဒံ သောဠသဝိဓံ ပညံ။

တတြာတိ တဿ။ ဣဒံ ဟောတီတိ ဣဒံ ဒါနိ ဝုစ္စမာနံ အနုပုဗ္ဗသမ္မသနံ ဟောတိ။ ဝိပဿနာကောဋ္ဌာသန္တိ ဝိတက္ကာဒိသမ္မသိတဗ္ဗဓမ္မဝိဘာဂေန ဝိဘတ္တဝိပဿနာဘာဂံ။

၉၄။ ပဌမေ ဈာနေတိ ဥပသိလေသေ ဘုမ္မံ၊ တသ္မာ ယေ ပဌမေ ဈာနေ ဓမ္မာတိ ယေ ပဌမဇ္ဈာနသံသဋ္ဌာ ဓမ္မာတိ အတ္ထော။ အန္တောသမာပတ္တိယန္တိ စ သမာပတ္တိသဟဂတေ စိတ္တုပ္ပာဒေ သမာပတ္တိသမညံ အာရောပေတွာ ဝုတ္တံ။ ဝဝတ္ထိတာတိ ကတဝဝတ္ထနာ နိစ္ဆိတာ။ ပရိစ္ဆိန္နာတိ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္နာ သလက္ခဏတော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာတာ။ ဩလောကေန္တောတိ ဉာဏစက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော ပဿန္တော။ အဘိနိရောပနံ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အာရောပနံ။ အနုမဇ္ဇနံ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အနုဝိစာရဏံ။ ဖရဏံ ပဏီတရူပေဟိ ကာယဿ ဗျာပနံ၊ ဝိပ္ဖာရိကဘာဝေါ ဝါ။ သာတန္တိ သာတမဓုရတာ။ အဓိက္ခေပေါ ဝိက္ခေပဿ ပဋိပက္ခဘူတံ သမာဓာနံ။ ဖုသနံ ဣန္ဒြိယဝိသယဝိညာဏဿ တတော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အာရမ္မဏေ ဖုသနာကာရေန ဝိယ ပဝတ္တိ။ ဝေဒယိတံ အာရမ္မဏာနုဘဝနံ။ သဉ္ဇာနနံ နီလာဒိဝသေန အာရမ္မဏဿ သလ္လက္ခဏံ။ စေတယိတံ စေတသော ဗျာပါရော။ ဝိဇာနနံ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိ။ ကတ္တုကမျတာ စိတ္တဿ အာရမ္မဏေန အတ္ထိကတာ။ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ အဓိမုစ္စနံ၊ သန္နိဋ္ဌာနံ ဝါ အဓိမောက္ခော။ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒတွာ စိတ္တဿ ပဂ္ဂဏှနံ ပဂ္ဂါဟော၊ အဓိဂ္ဂဟောတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တွာ ဌာနံ၊ အနိဿဇ္ဇနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ။ သမပ္ပဝတ္တေသု အဿေသု သာရထိ ဝိယ သကိစ္စပသုတေသု သမ္ပယုတ္တေသု အဇ္ဈုပေက္ခနံ မဇ္ဈတ္တတာ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အာရမ္မဏေ အနုနယနံ သံစရဏံ အနုနယော။ သဘာဝတောတိ ယထာဘူတသဘာဝတော။ သောဠသန္နံ ဧဝ စေတ္ထ ဓမ္မာနံ ဂဟဏံ တေသံယေဝ ထေရေန ဝဝတ္ထာပိတဘာဝတော၊ တေ ဧဝဿ တဒါ ဥပဋ္ဌဟိံသု၊ န ဣတရေတိ ဝဒန္တိ။ ဝီရိယသတိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဣန္ဒြိယဘာဝသာမညတော သဒ္ဓါပညာ၊ သတိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဧကန္တာနဝဇ္ဇဘာဝသာမညတော ပဿဒ္ဓိအာဒယော ဆ ယုဂဠာ၊ အလောဘာဒေါသာ စ သင်္ဂဟိတာ ဈာနစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နတ္တာ တေသံ ဓမ္မာနံ။ ထေရေန စ ဓမ္မာ ဝဝတ္ထာနသာမညတော အာရဒ္ဓါ။ တေ န ဥပဋ္ဌဟိံသူတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ အပရေ။

ဝိဒိတာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဥပ္ပာဒေပိ နေသံ ဝေဒနာနံ ပဇာနနံ ဟောတိယေဝါတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တံ ဇာနာတီတိ တံဉာဏော၊ တဿ ဘာဝေါ တံဉာဏတာ၊ ဉာဏဿ အတ္တသံဝေဒနန္တိ အတ္ထော။ တံသမာနယောဂက္ခမာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ။ ဉာဏဗဟုတာတိ ဉာဏဿ ဗဟုဘာဝေါ၊ ဧကစိတ္တုပ္ပာဒေ အနေကဉာဏတာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဝိဝရိတုံ၊ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န သက္ကာ ဇာနိတုံ အာရမ္မဏကရဏဿ အဘာဝတော။ အသမ္မောဟာဝဗောဓော စ ဤဒိသဿ ဉာဏဿ နတ္ထိ။ ဧကေကမေဝ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တသ္မိံ ခဏေ ဧကဿေဝ အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော၊ န စ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ စိတ္တုပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ၊ ကပ္ပာ တိဋ္ဌန္တိ ယေ မရူ၊

န တွေဝ တေပိ ဇီဝန္တိ၊ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ သံယုတာ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၁၀၊ ၃၉) စ၊

‘‘နတ္ထိ စိတ္တေ ယုဂါ ဂဟီ’’တိ စ –

ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပရိဂ္ဂဟိတတာယာတိ ယသ္မိဉ္စ အာရမ္မဏေ ယေ ဈာနဓမ္မာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေသံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပဂေဝ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ နာမ မိဂသူကရာဒီနံ အာသယေပရိဂ္ဂဟိတေ တတြ ဌိတာ မိဂါ ဝါ သူကရာ ဝါ တတော ဥဋ္ဌာနတောပိ အာဂမနတောပိ နေသာဒဿ သုခဂ္ဂဟဏာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ။ တေနာဟ ‘‘ထေရေန ဟီ’’တိအာဒိ။ တေနာတိ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝေန။ အဿာတိ ထေရဿ။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ ဈာနစိတ္တုပ္ပာဒပရိယာပန္နာနံ ဓမ္မာနံ။ ဥပ္ပာဒံ အာဝဇ္ဇန္တဿာတိအာဒိနာ ဥပ္ပာဒါဒီသု ယံ ယဒေဝ အာရဗ္ဘ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ခဏေ တဿ တဿေဝ စဿ ပါကဋဘာဝေါ ဒီပိတော။ န ဟိ အာဝဇ္ဇနေန ဝိနာ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တီတိ ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇမာနာ ဟုတွာ သမ္ဘဝန္တိ၊ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ ဥဒယံ ပဿတိ တေသံ ဓမ္မာနံ၊ ‘‘အဟုတွာ သမ္ဘောန္တီ’’တိ ဥပ္ပာဒက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝဒဿနတော။ ပုဗ္ဗေ အဘာဝဗောဓကော ဟိ အတ္တလာဘော ဓမ္မာနံ ဥဒယော။ ဟုတွာတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ။ ပဋိဝေန္တီတိ ပဋိ ခဏေ ခဏေ ဝိနဿန္တိ။ ဝယံ ပဿတိ၊ ‘‘ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီ’’တိ တေသံ ဓမ္မာနံ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂိဘာဝဒဿနတော။ ဝိဒ္ဓံသဘာဝဗောဓကော ဟိ ဓမ္မာနံ ဝိဇ္ဇမာနတော ဝယော။

တေသု ဓမ္မေသု နတ္ထိ ဧတဿ ဥပယော ရာဂဝသေန ဥပဂမနန္တိ အနုပယော၊ အနနုရောဓော။ ဟုတွာ ဝိဟရတီတိ ယောဇနာ။ တထာ နတ္ထိ ဧတဿ အပါယော ပဋိဃဝသေန အပဂမနန္တိ အနပါယော၊ အဝိရောဓော။ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသော မေ အတ္ထာ’’တိ တဿ တဏှာဒိဋ္ဌိအဘိနိဝေသာဘာဝတော တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ အနိဿိတော။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ အနုပယာနိဿိတဘာဝတော ဝိပဿနာယ ပရိဗန္ဓဝသေန ဆန္ဒရာဂေန န ပဋိဗဒ္ဓါ န ဝိဗန္ဓိတော။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ တတော ဧဝ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိဝသေန ကာမရာဂတော ဝိမုတ္တော။ ဝိသံယုတ္တော ဝိက္ခမ္ဘနဝသေနေဝ ပဋိပက္ခဓမ္မေဟိ ဝိသံယုတ္တော။

ကိလေသမရိယာဒါ တေန ကတာ ဘဝေယျာတိ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဝတ္တေ သောဠသ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနံ ဝိပဿနာဝီထိံ ဘိန္ဒိတွာ သစေ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တဿ ဝိပဿနာဝီထိယာ ကိလေသမရိယာဒါ တေန စိတ္တေန၊ စိတ္တသမင်္ဂိနာ ဝါ ကတာ ဘဝေယျ။ တေသူတိ တေသု ဓမ္မေသု။ အဿာတိ ထေရဿ။ ဧကောပီတိ ရာဂါဒီသု ဧကောပီတိ စ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တာကာရေန ဧကစ္စာနံ အနာပါထဂမနေ သတိ ဝိပဿနာ န တေသု ဓမ္မေသု နိရန္တရပ္ပဝတ္တာတိ အာရမ္မဏမရိယာဒါ ဘဝေယျ။ ဝိက္ခမ္ဘိတပစ္စနီကတ္တာတိ ဝိပဿနာယ ပဋိပက္ခဓမ္မာနံ ပဂေဝ ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဣဒါနိပိ ဝိက္ခမ္ဘေတဗ္ဗာ ကိလေသာ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ။

ဣတောတိ ပဌမဇ္ဈာနတော။ အနန္တရောတိ ဥပရိမော ဈာနာဒိဝိသေသော။ တဿ ပဇာနနဿာတိ၊ ‘‘အတ္ထိ ဥတ္တရိ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တဇာနနဿ။ ဗဟုလီကရဏေနာတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနေန။

သမ္ပသာဒနဋ္ဌေနာတိ ကိလေသကာလုသိယာပဂမနေန၊ တဿ ဝိစာရက္ခောဘဝိဂမေန ဝါ စေတသော သမ္မဒေဝ ပါသာဒိကဘာဝေန။

ဝီရိယံ သတိ ဥပေက္ခာတိ အာဂတဋ္ဌာနေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေက္ခာ၊ အဒုက္ခမသုခါဝေဒနာတိ ဧတ္ထ ဈာနုပေက္ခာတိ၊ ‘‘သုခဋ္ဌာနေ ဝေဒနုပေက္ခာဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုခဋ္ဌာနေတိ စ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု သုခဿ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ။ ပဿဒ္ဓတ္တာတိ သမဓုရစေတယိတဘာဝေန အာရမ္မဏေ ဝိသဋဝိတ္ထတဘာဝတော ယော သော စေတသော အာဘောဂေါ ဝုတ္တော။ သာမညဖလာဒီသု သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ သာ ထန အတ္ထတော သတိဝိနိမုတ္တာ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ပရိသုဒ္ဓါသတိယေဝါ’’တိ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေက္ခာ၊ န ဈာနုပေက္ခာဒယော။

၉၅။ ဤဒိသေသု ဌာနေသု သတိယာ န ကဒါစိပိ ဉာဏဝိရဟော အတ္ထီတိ အာဟ – ‘‘ဉာဏေန သမ္ပဇာနော ဟုတွာ’’တိ။ တထာ ဟိ တတိယဇ္ဈာနေ၊ ‘‘သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဧတ္ထ သမ္ပဇာနောတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ ။ န သာဝကာနံ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာ ဟောတိ သင်္ခါရာဝသေသသုခုမပ္ပဝတ္တိယာ ဒုဝိညေယျတ္တာ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော။ တေနာဟ – ‘‘ကလာပဝိပဿနံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟာ’’တိ။

၉၆။ ပညာယစဿဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီတိ ဒဿနသမကာလံ ခီယမာနာ အာသဝါ၊ ‘‘ဒိသွာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ သမာနကာလေပိ ဟိ ဧဒိသော သဒ္ဒပ္ပယောဂေါ ဒိဿတိ –

‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၅၊ ၂။၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇)။

‘‘နိဟန္တွာ တိမိရံ သဗ္ဗံ၊ ဥဂ္ဂတေဇော သမုဂ္ဂတော၊

ဝေရောစနော ရသ္မိမာလီ၊ လောကစက္ခုပဘင်္ကရော’’တိ။ (ပဋ္ဌာ။ အနုဋီ။ ၁။၂၅-၃၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၂။၅၈၀) စ –

ဧဝမာဒီသု။ ဟေတုအတ္ထော ဝါ အယံ ဒိသွာသဒ္ဒေါ အသမာနကတ္တုကော ယထာ – ‘‘ဃတံ ပိဝိတွာ ဗလံ ဟောတိ၊ သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၂။၈၀၂)။ ဒဿနဟေတုကော ဟိ အာသဝါနံ ပရိက္ခယော ပရိညာသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယေ သတိ ပဟာနာဘိသမယဿ လဗ္ဘနတော။ ယုဂနဒ္ဓံ အာဟရိတွာတိ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ ဈာနဓမ္မေ သမ္မသန္တော သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတိ။ ဧဝံ ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တတ္ထ သမ္မသန္တော သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ယထာ ထေရော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အရဟတ္တံ ပတ္တဝါရော ဣဓ ဂဟိတော’’တိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ။ ဒီဃနခသုတ္တဒေသနာယ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၅-၂၀၆) ဟိ ထေရော အရဟတ္တံ ပတ္တော။ တဒါ စ အနာဂါမီ ဟုတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတီတိ ဝစနအဝသရော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အရဟတ္တံ ပတ္တဝါရော ဣဓ ဂဟိတော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ – ‘‘သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ? ထေရေ ဝိဇ္ဇမာနေ ပဏ္ဍိတဂုဏေ အနဝသေသတော ဒဿေတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေတုံ။ နိရောဓသမာပဇ္ဇနံ ပန ထေရဿ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏံ။ တေနာဟ ‘‘နိရောဓံ ပန…ပေ… ဝဒန္တီ’’တိ။ တေန ဖလသမာပတ္တိမ္ပိ အန္တရာ သမာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဒဿေတိ။

ဝေါမိဿံ ဝိဝရိတုံ ‘‘တတ္ထဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ အာဘောဂေန သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ အာဟရိတွာ ဌိတဿ နိရောဓသမာပတ္တိ သီသံ နာမ ဟောတိ၊ တဿ အာဘောဂဝသေန နိရောဓဿ ဝါရော အာဂစ္ဆတိ။ ဖလသမာပတ္တိ ဂူဠှော ဟောတိ၊ ‘‘ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ အာဘောဂဿ အဘာဝတော။ ဖလသမာပတ္တိ သီသံ ဟောတီတိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေန အာဘောဂပဋိဗဒ္ဓမေတေသံ အာဂမနန္တိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော ထေရာ ပနာတိအာဒိ အဋ္ဌကထာရုဠှမေဝ တံ ဝစနံ။ အန္တောသမာပတ္တိယန္တိ နိရောဓံ သမာပန္နကာလေ။ တိသမုဋ္ဌာနိကရူပဓမ္မေတိ ဥတုကမ္မာဟာရဝသေန တိသမုဋ္ဌာနိကရူပဓမ္မေ။

၉၇။ စိဏ္ဏဝသိတန္တိ ပဋိပက္ခဒူရိဘာဝေန သုဘာဝိတဝသီဘာဝံ။ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တောတိ ဥက္ကံသပရိနိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော။ ဥရေ ဝါယာမဇနိတာယ ဩရသော။ ပဘာဝိတန္တိ ဥပ္ပာဒိတံ။ ဓမ္မေနာတိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မေန။ တဿ ဟိ အဓိဂမေန အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော နိဗ္ဗတ္တောတိ ကတွာ၊ ‘‘ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဓမ္မဒါယဿာတိ နဝဝိဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဒါယဿ။ အာဒိယနတောတိ ဂဏှနတော၊ သသန္တာနေ ဥပ္ပာဒနတောတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အနုပဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၂။ ဆဗ္ဗိသောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၈။ ခီဏာဇာတီတိ အတ္တနော ဇာတိက္ခယံ ပဋိဇာနန္တေန အရဟတ္တံ ဗျာကတံ ဟောတိ အရဟတော တဒဘာဝတော။ တထာ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသော မေ ပရိယောသိတောတိ ပဋိဇာနန္တေနပိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ စတူသု သစ္စေသု ပရိညာဒိဝသေန သောဠသဝိဓဿပိ ကိစ္စဿ အတ္တနာ နိဋ္ဌာပိတဘာဝံ ပဋိဇာနန္တေနပိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝံ၊ အာယတိံ ဝါ ပရိညာဒိကရဏီယာဘာဝံ ပဋိဇာနန္တေနပီတိ အာဟ – ‘‘ဧကေနပိ ပဒေန အညာ ဗျာကတာဝ ဟောတီ’’တိ။ ဒွိက္ခတ္တုံ ဗဒ္ဓံ ပန သုဗဒ္ဓံ ဝိယာတိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန အညာဗျာကရဏံ စတူဟိ ပဒေဟိ အာဂတံ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ စေတ္ထ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ စေတနာယ ဒိဋ္ဌဝါဒိတာ နာမ အရိယဝေါဟာရော။ သဘာဝေါတိ ပကတိအတ္ထော ဟိ အယံ ဓမ္မသဒ္ဒေါ၊ ‘‘ဇာတိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၇၄-၂၇၅) ဝိယ တသ္မာ၊ အနုဓမ္မောတိ အရိယဘာဝံ အနုဂတာ ပကတီတိ အတ္ထော။ ပရမပ္ပိစ္ဆတာယ အရိယာ အတ္တနော ဂုဏေ အနာဝိကရောန္တာပိ သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝပဝေဒနတ္ထဉ္စေဝ သဗြဟ္မစာရီနံ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ဥဿာဟဇနနတ္ထဉ္စ တာဒိသာနံ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေယေဝ အာဝိကရောန္တီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ – ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတဿ…ပေ… ကာတဗ္ဗော’’တိ။

၉၉။ ဒုဗ္ဗလန္တိ ဖေဂ္ဂု ဝိယ သုဘေဇ္ဇနီယံ ဗလဝိရဟိတံ၊ အသာရန္တိ အတ္ထော။ ဝိရာဂုတန္တိ ပလုဇ္ဇနသဘာဝံ။ ဝိဂစ္ဆနသဘာဝန္တိ ဝိနာသဂမနသဘာဝံ။ အနိစ္စဒုက္ခဝိပရိဏာမတ္တာ အဿာသလေသဿပိ အဘာဝတော အဿာသဝိရဟိတံ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန သမန္နာဂမနဝသေန စ ယထာရဟံ ဥပေန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ ဥပယာ၊ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဥပါဒိယန္တိ ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဏှန္တီတိ ဥပါဒါနာ။ အဓိတိဋ္ဌတိ စေတသော အဘိနန္ဒနဘူတာတိ စေတသော အဓိဋ္ဌာနံ။ တာဟီတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ။ တန္တိ စိတ္တံ။ အဘိနိဝိသတီတိ အဘိရတိဝသေန နိဝိသတိ၊ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – သက္ကာယဓမ္မေသု စိတ္တံ အဘိနိဝိသတိ ‘‘ဧတံ မမံ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ ဧတာဟိ အဘိနိဝေသာဟိ၊ တထာ သက္ကာယဓမ္မေသု စိတ္တံ အနုသေတိ ဧတာဟီတိ အနုသယာ၊ တဏှာဒိဋ္ဌိယော။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ တေဘူမကဓမ္မေသု ရာဂါဒယော အနုသေန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန တံသဟဂတဓမ္မာ တတ္ထ အနုသေန္တီတိ ပရိယာယေန၊ ‘‘တံ အနုသေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ခယာ ဝိရာဂါတိ ဟေတုမှိ နိဿက္ကဝစနန္တိ ‘‘ခယေန ဝိရာဂေနာ’’တိ ဟေတုမှိ ကရဏဝသေန အတ္ထော ဝုတ္တော။ ဝိရာဂေနာတိ စ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒိ အတ္ထော ။ တေန ‘‘နိရောဓေနာ’’တိ ဧဝမာဒိကံ ဂဟိတံ ဟောတိ။ အညမညဝေဝစနာနေဝ ဥပယာဒီနံ သမုစ္ဆေဒဿေဝ ဗောဓနတော။

၁၀၀။ ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထ သေသဘူတတ္တယံ ဥပါဒါရူပဉ္စာတိ ပတိဋ္ဌာနာ၊ နိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓာတုစာတိ ပတိဋ္ဌာနဓာတု။ နှာနီယစုဏ္ဏံ ဗာဟိရဥဒကံ ဝိယ သေသဘူတတ္တယံ အာဗန္ဓတီတိ အာဗန္ဓနံ။ ပစနီယဘတ္တံ ဗာဟိရတေဇော ဝိယ သေသဘူတတ္တယံ ပရိပါစေတီတိ ပရိပါစနံ။ ဗာဟိရဝါတော ဝိယ သေသဘူတတ္တယံ ဝိတ္ထမ္ဘေတီတိ ဝိတ္ထမ္ဘနံ။ ဓာတုသဒ္ဒတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတူတိ အသမ္ဖုသိတဘာဝေါ တေသံ ဝိပရိမဋ္ဌတာဘာဝတော။ ဝိဇာနနံ အာရမ္မဏူပလဒ္ဓိ။ အဟံ အတ္တာတိ အဟံ၊ ‘‘ရူပဓမ္မော မေ အတ္တာ’’တိ အတ္တကောဋ္ဌာသေန အတ္တဘာဝေန န ဥပဂမိံ န ဂဏှိံ။ နိဿိတနိဿိတာပိ နိဿိတာ ဧဝ နာမာတိ အာဟ ‘‘ပထဝီဓာတုနိဿိတာဝါ’’တိ။ အတ္တနာ ဝါ ပန တန္နိဿိတာတိ ‘‘ဧကေန ပရိယာယေနာ’’တိ။ ဥပါဒါရုပမ္ပိ ကာမံ နိဿိတမ္ပိ ဟောတိ။ တထာပိ တံ နိဿိတံ ဟောတိယေဝါတိ တံ န ဥဒ္ဓဋံ။ ပရိစ္ဆေဒကရတ္တာ ပရိစ္ဆေဒါကာသဿ ‘‘အဝိနိဗ္ဘောဂဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန စ တထာ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ သဗ္ဗမ္ပိ ဘူတုပါဒါရူပံ အာကာသဓာတုနိဿိတံ နာမ။ တံ နိဿာယ ပဝတ္တိယာ ဥပါဒါရူပံ ဝိယ ဘူတရူပါနိ၊ အရူပက္ခန္ဓာ ဝိယ စ ဝတ္ထုရူပါနိ၊ ‘‘တံနိဿိတရူပဝတ္ထုကာ အရူပက္ခန္ဓာ’’တိ ဝုတ္တနယေန အာကာသဓာတုနိဿိတစက္ခာဒိရူပဓမ္မဝတ္ထုကာ ဝေဒနာဒယော အရူပက္ခန္ဓာ အာကာသဓာတုနိဿိတာ နာမာတိ ဣမမတ္ထံ တထာ-သဒ္ဒေန ဥပသံဟရတိ။ ဣဓာပီတိ အာကာသဓာတုနိဿိတပဒေပိ၊ န ပထဝီဓာတုနိဿိတပဒါဒီသု ဧဝ။ ရူပါရူပန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ရူပါရူပံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ အဂ္ဂဟိတံ နတ္ထိ။ သဟဇာတာ…ပေ… နိဿိတန္တိ ဣဒံ နိပ္ပရိယာယသိဒ္ဓံ နိဿယတ္တံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပရိယာယသိဒ္ဓေ နိဿယတ္တေ ဂယှမာနေ – ‘‘ပစ္ဆာဇာတပစ္စယောတိ ပစ္ဆာဇာတာ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ ပုရေဇာတဿ ဣမဿ ကာယဿ ပစ္ဆာဇာတပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၁၁) ဝစနတော သဗ္ဗံ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပံ၊ ‘‘ဝိညာဏဓာတုနိဿိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တထာ အနန္တရဝိညာဏဓာတုပစ္စယာ ပဝတ္တနတော၊ ‘‘ဝိညာဏဓာတုနိဿိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၁၀၁။ ရုပ္ပတိ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ ရူပန္တိ အယမတ္ထော စက္ခုဒွါရေ အာပါထဂတေ ရူပါယတနေ နိပ္ပရိယာယတော လဗ္ဘတိ၊ န အာပါထမနာဂတေ။ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗဘာဝေါ ပန အာပါထမနာဂတေပိ တသ္မိံ လဗ္ဘတေဝ တံသဘာဝါနတိဝတ္ထနတော။ ရူပါယတနံ ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ။ ထေရော ပန အာပါထံ အနာဂတဿာပိ ရူပါယတနဿ ရူပဘာဝံ န သက္ကာ ပဋိက္ခိပိတုန္တိ ဒွိဓာကရဏံ နာနုဇာနန္တော ဆန္နောဝါဒံ နိဒဿေတိ၊ ‘‘ဥပရိ ဆန္နောဝါဒေ ကိန္တိ ကရိဿထာ’’တိ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘စက္ခုံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၁) အာဂတံ၊ န စေတ္ထ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂတမေဝ ရူပါယတနံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗပဒေန ဂဟိတံ၊ န အာပါထံ အနာဂတန္တိ သက္ကာ ဝိညာတုံ အဝိသေသေနေဝ ရူပါယတနေန တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂါဟာဘာဝဿ ဇောတိတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘န ယိဒံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ ရူပမေဝါတိ ရူပါယတနမေဝ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ပဒံ ကထံ နေတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ ပနာ’’တိအာဒိ။ စက္ခုဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ ဝိညာတဗ္ဗေသူတိ ယေန မနောဝိညာဏေန စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိအာဒိနာ စက္ခုဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ တေန ဝိညာတဗ္ဗေသု တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မေသူတိ အတ္ထော။ တဏှာဆန္ဒောတိ တဿနသဘာဝေါ ဆန္ဒော၊ န ကတ္တုကမျတာ ဆန္ဒောယေဝါတိ တဏှာဆန္ဒော။ ရဇ္ဇနဝသေနာတိ ဝတ္ထံ ဝိယ ရင်္ဂဇာတံ စိတ္တဿ အနုရဉ္ဇနဝသေန။ အဘိနန္ဒနဝသေနာတိ အာရမ္မဏေ အဘိရမိတွာ နန္ဒနဝသေန။ သပ္ပီတိကတဏှာ ဟိ နန္ဒီတိ ဝုစ္စတိ။ တဏှာယနဝသေန တဏှာ။

၁၀၂။ အဟင်္ကာရောတိ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၂၁၊ ၁၂၃၉၊ ဝိဘ။ ၈၃၂၊ ၈၆၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၁၀၈၊ မဟာနိ။ ၂၁၊ ၁၇၈) အဟံကရဏံ။ ယေန ဟိ မမံ ကရောတိ၊ ဧတံ မမင်္ကာရော။ သွေဝါတိ ‘‘အဟင်္ကာရော’’တိ ဝုတ္တမာနော။ ဧဝံ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌေ သဗ္ဗာသု လောကိယာဘိညာသု ဝုစ္စမာနာသု ဟေဋ္ဌာ ဝိဇ္ဇာဒွယံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန၊ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉ္စ အဝတွာ ကသ္မာ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ? ဣတရော ဣဓ သဗ္ဗဝါရေသုပိ လောကုတ္တရဓမ္မပုစ္ဆာ အဓိကတာ တသ္မာ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ’’တိအာဒိနာ တတိယာ ဝိဇ္ဇာ ကထိတာတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဘိက္ခူ လောကိယဓမ္မံ န ပုစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧကဝိဿဇ္ဇိတသုတ္တံ နာမေတံ တတိယဝိဇ္ဇာယ ဧဝ အာဂတတ္တာ။ အရိယဓမ္မဝသေနပိဿ သမညာ အတ္ထေဝါတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဆဗ္ဗိသောဓနန္တိပိဿ နာမ’’န္တိ ဝတွာ တေသု ဓမ္မေသု ဘေဒံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဧတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိသုဒ္ဓါတိ တဿာ စောဒနာယ သောဓနဝသေန ဝိသောဓိတာ။ ဧကမေဝ ကတွာတိ ဧကဝါရဝသေနေဝ ပါဠိယံ ဧကဇ္ဈံ အာဂတတ္တာ ဧကမေဝ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ ဝါ ဆဗ္ဗိသောဓနတာတိ အာဟ – ‘‘စတူဟိ အာဟာရေဟိ သဒ္ဓိ’’န္တိ ကထံ ပနေတ္ထ စတ္တာရော အာဟာရာ ဂဟေတဗ္ဗာတိ? ကေစိ တာဝ အာဟု – ‘‘သာဓူတိ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥတ္တရိ ပဉှော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော’’တိ ဟေဋ္ဌာ အာဂတေန နယေန အာဟာရဝါရော အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ သဗ္ဗနိမိတ္တေသူ’’တိ ဧတ္ထ အာဟာရာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတတ္တာ အာဟာရာ အတ္ထတော အာဂတာ ဧဝါတိ အညေ။ အပရေ ပန ရူပက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေန ကဗဠီကာရော အာဟာရော ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေန ဖဿာဟာရော၊ မနောသဉ္စေတနာဟာရဂ္ဂဟဏေန ဝိညာဏာဟာရော သရူပတောပိ ဂဟိတောတိ ဝဒန္တိ။

‘‘ဆဗ္ဗိသောဓန’’န္တိ ဣမဿ သုတ္တဿ သမညာယ အနွတ္ထတံ ဒဿေတွာ အာယတိမ္ပိ တာဒိသေန ဗျာကရဏေန ဘိက္ခူနံ ပဋိပတ္တိမ္ပိ ဒဿနတ္ထံ၊ ‘‘ဣမေ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝိနယနိဒ္ဒေသပရိယာယေနာတိ ဝိနယနိဒ္ဒေသေ အာဂတေန ကာရဏေန။ ဝိနယေ ဝါ အာဂတနိဒ္ဒေသာနုက္ကမေန။

အဓိဂန္တဗ္ဗတော အဓိဂမော၊ ဈာနာဒိအဓိဂမပုစ္ဆာ။ တေနာဟ – ‘‘ဈာနဝိမောက္ခာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ဥပါယပုစ္ဆာတိ အဓိဂမောပါယပုစ္ဆာ။ ကိန္တီတိ ကေန ပကာရေန ဝိဓိနာတိ အတ္ထော။

ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီတိ ဣဒံ ပန ပုဗ္ဗေ ‘‘ကိံ တေ အဓိဂတ’’န္တိ အနိဒ္ဓါရိတဘေဒါ ဈာနာဒိဝိသေသာ ပုစ္ဆိတာတိ ဣဒါနိ တေသံ နိဒ္ဓါရေတွာ ပုစ္ဆနာကာရဒဿနံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ယထာဝုတ္တေဟိ အာကာရေဟိ အဓိဂမဗျာကရဏံ သောဓေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ။ ဧတ္တာဝတာဝါတိ ဧတ္တကေန ဗျာကရဏမတ္တေနေဝ န သက္ကာရော ကာတဗ္ဗော။ ဗျာကရဏဉှိ ဧကစ္စဿ အယာထာဝတောပိ ဟောတိ၊ ယထာ နာမ ဇာတရူပပတိရူပံ ဇာတရူပံ ဝိယ ခါယတီတိ ဇာတရူပံ နိဃံသနတာပနဆေဒနေဟိ သောဓေတဗ္ဗံ ဧဝမေဝံ ဣမေသု ဣဒါနေဝ ဝုတ္တေသု ဆသု ဌာနေသု ပက္ခိပိတွာ သောဓနတ္ထံ ဝတ္တဗ္ဗော ဝိမောက္ခာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမာဓိ-သမာပတ္တိ-ဉာဏဒဿန-မဂ္ဂဘာဝနာ-ဖလသစ္ဆိကိရိယာ သင်္ဂဏှာတိ။

ပါကဋော ဟောတိ အဓိဂတဝိသေသဿ သတိသမ္မောသာဘာဝတော။ သေသပုစ္ဆာသုပိ ‘‘ပါကဋော ဟောတီ’’တိ ပဒေ ဧသေဝ နယော။ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာကုသလာတိ သဇ္ဈာယမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာသု နိပုဏာ။ ယာယ ပဋိပဒါယ ယဿ အရိယမဂ္ဂေါ အာဂစ္ဆတိ၊ သာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိ အာဂမနပဋိပဒါ။ သောဓေတဗ္ဗာတိ သုဒ္ဓါ ဥဒါဟု အသုဒ္ဓါတိ ဝိစာရဏဝသေန သောဓေတဗ္ဗာ။ န သုဇ္ဈတီတိ တတ္ထ တတ္ထ ပမာဒပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အပနေတဗ္ဗော အတ္တနော ပဋိညာယ။ ‘‘သုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတွာ သုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဒီဃရတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပညာယတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ယဒီ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယဒိ သော ဘိက္ခု တာယ ပဋိပဒါယ ယဒိ ပညာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ခီဏာသဝပဋိပတ္တိသဒိသာ ပဋိပဒါ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသတ္တာ။

နဒိယာ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒနဋ္ဌာနံ နဒီမုခဒွါရံ။ မဒ္ဒမာနောတိ ဗဒရသာဠဝံ သရသံ ပတ္တေ ပက္ခိတ္တော ဟုတွာ မဒ္ဒမာနော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆဗ္ဗိသောဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ သပ္ပုရိသဓမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ သပ္ပုရိသဓမ္မန္တိ သပ္ပုရိသဘာဝကရံ ဓမ္မံ။ သော ပန ယသ္မာ သပ္ပုရိသာနံ ပဝေဏိကော ဓမ္မော ဟောတိ။ တသ္မာ အာဟ – ‘‘သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မ’’န္တိ၊ ဧသ နယော အသပ္ပုရိသဓမ္မန္တိ ဧတ္ထာပိ။ ဧဝံ ပဓာနံ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗဉ္စ သပ္ပုရိသဓမ္မံ အာဒိံ ကတွာ မာတိကံ ဌပေတွာ အယထာနုပုဗ္ဗိယာ နိဒ္ဒိသန္တော ‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသပ္ပုရိသဓမ္မော’’တိအာဒိမာဟ။ တထာ ပန နိဒ္ဒိသန္တော ဥဒါဟရဏပုဗ္ဗကံ ဟေတုံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗပရိစ္စာဂပုဗ္ဗကံ ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ နာမ ဉာယပဋိပတ္တိ၊ တသ္မာ သပ္ပုရိသဓမ္မာ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာတိ ဒီပေန္တော သတ္ထာ အယထာနုပုဗ္ဗိယာ နိဒ္ဓါရီယတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ တထာ အညတ္ထာပိ ‘‘အသေဝနာ စ ဗာလာနံ၊ ပဏ္ဍိတာနဉ္စ သေဝနာ’’တိ။ ဧတဒေဝ ဟိ ကုလဒွယံ ‘‘ဥစ္စကုလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ နိပ္ပရိယာယတော။ တထာဟိ အန္တိမဘဝိကာ ဗောဓိသတ္တာ တတ္ထေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။ သောတိ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု။ အန္တရံ ကရိတွာတိ တံ ကာရဏံ ကတွာ။ ပဋိပဒါ ဟိ ဝိညူနံ ပူဇာယ ကာရဏံ၊ န ဥစ္စကုလီနတာ။ မဟာကုလာတိ ဝိပုလကုလာ ဥပါဒိတောဒိတကုလသမ္ပဝတ္တိကာတိ အတ္ထော။

၁၀၆။ ယသသဒ္ဒေါ ပရိဝါရဝါစကော။ ယသဿီတိ စ သာတိသယပရိဝါရဝန္တတာ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ပရိဝါရသမ္ပန္နော’’တိ။ အာဓိပတေယျာဘာဝတော ပရေသံ ဥပရိနတ္တိ ဧတေသံ ဤသော ဤသနံ ဣဿရိယန္တိ အက္ခာတဗ္ဗာတိ အပ္ပေသက္ခာ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပပရိဝါရာ’’တိ။ အဘာဝတ္ထော ဟိ ဣဓ အပ္ပ-သဒ္ဒေါ။

၁၀၇။ နဝေဝ ဓုတင်္ဂါနိ အာဂတာနီတိ ဧတ္ထ ယထာ ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူလိကဿ တေစီဝရိကတာ သုကရာ။ ဧဝံ ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကဿ သပဒါနစာရိကတာ သုကရာ။ ဧကာသနိကဿ စ ပတ္တပိဏ္ဍိကခလုပစ္ဆာဘတ္တိကတာ သုကရာ ဧဝါတိ – ‘‘ပံသုကူလိကော ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနေနေဝ ပါဠိယာ အနာဂတာနမ္ပိ အာဂတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ပရိဟရဏသုကရတာယ တေသမ္ပိ သမာဒါနသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ ‘‘တေရသ ဟောန္တီ’’တိ။

၁၀၈။ ကာမတဏှာဒိကာယ တာယ တဏှာယ နိဗ္ဗတ္တာတိ တမ္မယာ၊ ပုထုဇ္ဇနာ၊ ပကတိဘာဝူပဂမနေန တေသံ ဘာဝေါ တမ္မယတာ၊ တပ္ပဋိက္ခေပတော အတမ္မယတာ၊ နိတ္တဏှတာ။ တံယေဝ ကာရဏံ ကတွာတိ ပဌမဇ္ဈာနေပိ တဏှာပဟာနံယေဝ ကာရဏံ ကတွာ။ စိတ္တေ ဥပ္ပာဒေတွာတိ အတမ္မယတာပရိယာယေန ဝုတ္တေ တဏှာယ ပဋိပက္ခဓမ္မေ သမ္ပာဒေတွာ။ န မညတီတိ မညနာနံ အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ကိသ္မိဉ္စိ ဩကာသေ ကာမဘဝါဒိကေ ကေနစိ ဝတ္ထုနာ ဟတ္ထိအဿခေတ္တဝတ္ထာဒိနာ ပတ္တစီဝရဝိဟာရပရိဝေဏာဒိနာ စ ပုဂ္ဂလံ န မညတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သပ္ပုရိသဓမ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၄။ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၉။ အညမညန္တိ အညံ အညံ။ တေနာဟ ‘‘အညံ သေဝိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ သတ္တဟိ ပဒေဟီတိ သတ္တဟိ ဝါကျေဟိ။ ပဇ္ဇတိ ဧတေန ယထာဓိပ္ပေတော အတ္ထောတိ ပဒံ၊ ဝါကျံ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏံ ဓမ္မဒါယာဒေ (မ။ နိ။ ၁။၃၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၁၃။ ဒိဋ္ဌိယေဝ ပစ္စယဝသေန ပဋိလဒ္ဓတာယ ဒိဋ္ဌိပဋိလာဘော။ သညာပဋိလာဘေပိ ဧသေဝ နယော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသမ္မာဒိဋ္ဌိယော…ပေ… န ဂဟိတာ ကမ္မပထပ္ပတ္တာနံ တေသံ မနောသမာစာရဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဒိဋ္ဌိ စိတ္တုပ္ပာဒဝါရေ န ဂဟိတာတိ? ကာမံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ အဝယဝိဘာဝေါ လဗ္ဘတိ၊ တထာပိ စိတ္တုပ္ပာဒက္ခဏေ လောကိယလောကုတ္တရစိတ္တုပ္ပာဒေသု ကမ္မပထကောဋ္ဌာသော န ဥဒ္ဓဋော။

၁၁၅။ ကာမသညာဒီနန္တိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ယထာ ဗျာပါဒဝိဟိံသာသညာ သင်္ဂဟိတာ၊ ဧဝံ အနဘိဇ္ဈာအဗျာပါဒအဝိဟိံသာသညာ သင်္ဂဟိတာ ပဌမေန အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘အနဘိဇ္ဈာသဟဂတာယ သညာယာ’’တိအာဒိပါဌဿ သင်္ဂဟိတတ္တာ။

၁၁၇။ တိ ကာမဘဝါဒီနံ အပရိယောသာနာယ ပရိယောသာနံ ဣစ္ဆတောပိ တာဒိသဿ ဘဝါနံ အပရိယောသာနမေဝ ဟောတိ ။ စတ္တာရော ဟောန္တိ ပုဂ္ဂလဝသေန။ တေနာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနောပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ အကုသလာ ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တီတိ တေသံ ပဟာနာယ အပ္ပဋိပဇ္ဇမာနဿာတိ အဓိပ္ပာယော၊ တတော ဧဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ။ တေနဿ ကိလေသဒုက္ခေန ဝိပါကဒုက္ခေန စ သဒုက္ခမေဝ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပဟာယ သုဒ္ဓါဝါသေသု နိဗ္ဗတ္တနာရဟော အနာဂါမီ ကထံ…ပေ… အဘိဝဍ္ဎန္တီတိ အာဟ ‘‘အနာဂါမီပီ’’တိအာဒိ။ သဒုက္ခမေဝ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ယာယ လဗ္ဘမာနအကုသလာဘိဝုဒ္ဓိံ ကုသလပရိဟာနိဉ္စ ဂဟေတွာ အနာဂါမိနောပိ သဗျာဗဇ္ဈအတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ယထာလဗ္ဘမာနံ အကုသလပရိဟာနိံ ကုသလာဘိဝုဒ္ဓိဉ္စ ဂဟေတွာ ပုထုဇ္ဇနဿပိ အန္တိမဘဝိကဿ အဗျာဗဇ္ဈအတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တနံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ပုထုဇ္ဇနောပီ’’တိအာဒိ။ အကုသလမေဝ ဟာယတိ၊န ကုသလံ တဿ ဗုဒ္ဓိပက္ခေ ဌိတတ္တာ။ တတ္ထာပိ ဝိပဿနမေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတိ၊ န ဝဋ္ဋဂဗ္ဘံ အန္တိမဘဝိကတာယ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿိတတ္တာ အဇ္ဈာသယဿ၊ ဉာဏဿ စ ပါကဂမနတော။

၁၁၉။ ဧကစ္စဿာတိ သာမိဝစနံ ‘‘အဘိနန္ဒတီ’’တိအာဒီသု ပစ္စတ္တဝသေန ပရိဏာမေတဗ္ဗံ၊ တထာ ‘‘နိဗ္ဗိန္ဒတီ’’တိအာဒီသုပိ။ ဥဂ္ဂဏှိတွာပီတိ ပိ-သဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ အတ္ထံ အဇာနန္တာ တာဝ ဒီဃရတ္တံ ဟိတသုခတော ပရိဗာဟိရာ ဟောန္တု ဇာနန္တာနမ္ပိ သဗ္ဗေသံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီတိ အနေကံသိကတံ စောဒေန္တော ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣတရော သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိယေဝါတိ၊ ‘‘အပ္ပဋိသန္ဓိကာ’’တိအာဒိနာ အနေကံသိကတံ ပရိဟရတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၅။ ဗဟုဓာတုကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၄။ ဘယန္တိ (အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃။၁) စိတ္တသံသပ္ပတာတိ အာဟ ‘‘စိတ္တုတြာသော’’တိ။ ဥပဒ္ဒဝေါတိ အန္တရာယော။ တဿ ပန ဝိက္ခေပကာရဏတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အနေကဂ္ဂတာကာရော’’တိ။ ဥပသဂ္ဂေါတိ ဥပသဇ္ဇနံ။ တတော အပ္ပတီကာရဝိဃာတာပတ္တိ ယသ္မာ ပတီကာရာဘာဝေန ဝိဟညမာနဿ ကိဉ္စိ ကာတုံ အသမတ္ထဿ ဩသီဒနကာရဏံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂနာကာရော’’တိ။ ဝဉ္စေတွာ အာဂန္တုံ ယထာဝုတ္တေ ဒိဝသေ အနာဂစ္ဆန္တေသု။ ဗဟိ အနိက္ခမနတ္ထာယ ဒွါရေ အဂ္ဂိံ ဒတွာ။

နဠေဟီတိ နဠစ္ဆန္နသင်္ခေပေန ဥပရိ ဆာဒေတွာ တေဟိယေဝ ဒါရုကစ္ဆဒနနိယာမေန ပရိတောပိ ဆာဒိတာ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ တိဏေဟိ ဆန္နတံ၊ သေသသမ္ဘာရာနံ ရုက္ခမယတဉ္စ အတိဒိသတိ။ ဝိဓဝါပုတ္တေတိ အဒန္တဘာဝေါပလက္ခဏံ။ တေ ဟိ နိပ္ပိတိကာ အဝိနီတာ အသံယတာ အကိစ္စကာရိနော ဟောန္တိ။

မတ္ထကံ အပါပေတွာဝ နိဋ္ဌာပိတာတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ဧဝမကာသီတိ? အာနန္ဒတ္ထေရဿ ပုစ္ဆာကောသလ္လဒီပနတ္ထမေဝ၊ တတ္ထ နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတဘိက္ခူနံ ဒေသနာယ ဇာနနတ္ထဉ္စ။ တေ ကိရ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ အဇာနန္တာ အန္ဓကာရံ ပဝိဋ္ဌာ ဝိယ ဌိတာ။ ပုစ္ဆာနုသန္ဓိဝသေန ပရိဂ္ဂယှ ဇာနိဿန္တီတိ။

၁၂၅။ ရူပပရိဂ္ဂဟောဝ ကထိတော၊ န အညံ ကိဉ္စီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တတော သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရေတွာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သဗ္ဗာပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တီတိ အဒ္ဓေကာဒသ ဓာတုယော ရူပက္ခန္ဓော၊ အဒ္ဓဋ္ဌမာ ဓာတုယော ယထာရဟံ ဝေဒနာဒယော စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ တဏှာဝဇ္ဇာ ဒုက္ခသစ္စံ။ အပ္ပဝတ္တီတိ အပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တံ။ နိရောဓပဇာနနာတိ ပညာသီသေန မဂ္ဂကိစ္စမာဟ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပမုခေါ ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ။ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ကထိတံ ဟောတိ သမ္မသနဿ ဘူမိယာ နိပ္ဖတ္တိယာ စ ကထိတတ္တာ။ ဇာနာတိ ပဿတီတိ ဣမိနာ ဉာဏဒဿနံ ကထိတံ တံ ပန လောကိယံ လောကုတ္တရန္တိ ဒုဝိဓန္တိ တဒုဘယမ္ပိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော’’တိ။

ဧတ္တာဝတာပိ ခေါတိ ပိ-သဒ္ဒဂ္ဂဟဏေန အညေန ပရိယာယေန သတ္ထာ ဓာတုကောသလ္လံ ဒေသေတုကာမောတိ ထေရော ၊ ‘‘သိယာ ပန၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆတီတိ ဘဂဝါ ပထဝီဓာတုအာဒိဝသေနပိ ဓာတုကောသလ္လံ ဝိဘာဝေတိ။ တတ္ထ ပထဝီဓာတုအာဒိသဒ္ဒေန ဒေသနာကာရဏံ ဝိဘာဝေန္တော၊ ‘‘ပထဝီဓာတု…ပေ… ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တာပိ ဟိ အာဒိတော ဆ ဓာတုယော။ ‘‘ဝိညာဏဓာတုတောနီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ကထံ ရူပဓာတုယော နီဟရီယန္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယ တံ နယံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဝိညာဏဓာတူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ကာယဝိညာဏဓာတုယာ အာရမ္မဏံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုပထဝီဓာတု အာဒိဝသေန ဒေသနာရုဠမေဝ၊ ကာယဓာတု ပန နီဟရိတဗ္ဗာတိ ဧကံသမေဝ နီဟရဏဝိဓိံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ပုရိမပစ္ဆိမဝသေန မနောဓာတူတိ ပစ္ဆိမဘာဂဝသေန ကိရိယာမနောဓာတု ဂဟေတဗ္ဗာ တဿာနုရူပဘာဝတော။ နနု စေတ္ထ မနောဓာတု နာမာယံ မနောဝိညာဏဓာတုယာ အသံသဋ္ဌာ၊ ဝိသုံယေဝ စေသာ ဓာတူတိ? သစ္စမေတံ အဋ္ဌာရသဓာတုဒေသနာယ၊ စိတ္တဝိဘတ္တိနိဒ္ဒေသေ ဆဝိညာဏကာယဒေသနာယံ ပန သာ မနောဝိညာဏကာယသင်္ဂဟိတာဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၂။၅၁၇) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပုရိမပစ္ဆိမဝသေနာတိ ပုရေစရာနုစရဝသေန။ မနောဓာတူတိ ဝိပါကမနောဓာတု ဂဟေတဗ္ဗာ ပုရေစရဏတော၊ ပရတော ဥပ္ပဇ္ဇနကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုယာ အနန္တရံ မနောဓာတုယာ၊ ကိရိယာမနောဓာတုယာ အနန္တရံ မနောဝိညာဏဓာတုယာ အနုပ္ပဇ္ဇနတော စ။

ဓမ္မာနံ ယာဝဒေဝ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝိဘာဝနတ္ထာယ သတ္ထု ဓာတုဒေသနာတိ အညေသု သဘာဝဓာရဏာဒိအတ္ထေသု လဗ္ဘမာနေသုပိ အယမေတ္ထ အတ္ထော ပဓာနောတိ အာဟ – ‘‘ဧသနယော သဗ္ဗတ္ထာ’’တိ။ သပ္ပဋိပက္ခဝသေနာတိ သပ္ပဋိဘာဂဝသေန သုခံ ဒုက္ခေန သပ္ပဋိဘာဂံ၊ ဒုက္ခံ သုခေန၊ ဧဝံ သောမနဿဒေါမနဿာတိ။ ယထာ သုခါဒီနံယေဝ သမုဒါစာရော ဝိဘူတော၊ န ဥပေက္ခာယ၊ ဧဝံ ရာဂါဒီနံယေဝ သမုဒါစာရော ဝိဘူတော၊ န မောဟဿ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဝိဘူတဘာဝေနာ’’တိ။ ကာယဝိညာဏဓာတု ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ တဒဝိနာဘာဝတော။ သေသာသု သောမနဿဓာတုအာဒီသု၊ ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောတိ အဝိနာဘာဝတော ဧဝ။ န ဟိ သောမနဿာဒယော မနောဓာတုယာ ဝိနာ ဝတ္တန္တိ။ ဥပေက္ခာဓာတုတော နီဟရိတွာတိ ဧတ္ထ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒယော စတဿော ဝိညာဏဓာတုယော တာသံ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူတာ စက္ခုဓာတုအာဒယော စာတိ အဋ္ဌ ရူပဓာတုယော၊ မနောဓာတု၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ မနောဝိညာဏဓာတု၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဧဝ ဓမ္မဓာတူတိ ဧဝံ ပန္နရသ ဓာတုယော ဥပေက္ခာဓာတုတော နီဟရိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဓာတုအာဒယော ပန စတဿော ဓာတုယော ဓမ္မဓာတုအန္တောဂဓာ ၊ ဧဝံ သုခဓာတုတော ကာယဝိညာဏဓာတုယာ တဿာ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူတာနံ ကာယဓာတုဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတူနဉ္စ နီဟရဏာ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတနယာတိ၊ ‘‘ဥပေက္ခာဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။

ကာမဝိတက္ကာဒယော ဣဓ ကာမဓာတုအာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာတိ ‘‘ကာမဓာတုအာဒီနံ ဒွေဓာဝိတက္ကေ ကာမဝိတက္ကာဒီသု ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ကာမဝိတက္ကောတိ ကာမပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ ဗျာပါဒဝိတက္ကောတိ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ ဝိဟိံသာဝိတက္ကောတိ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော နေက္ခမ္မဝိတက္ကော၊ သော ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတိ။ အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ သော မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတိ။ အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဝိဟိံသာဝိတက္ကော၊ သော ကရုဏာယ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပဌမဇ္ဈာနာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ ပနတ္ထော အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရတော အာဂတော ဧဝါတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘အဘိဓမ္မေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမဓာတုတော နီဟရိတွာတိ ဧတ္ထ ကာမဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ ရူပဓာတုအာဒယော ဆ၊ တံဝိသယာ သတ္တဝိညာဏဓာတုယော၊ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ဝိညာဏဓာတူနံ စက္ခုဓာတုအာဒယော ပဉ္စာတိ အဋ္ဌာရသ။ နေက္ခမ္မဓာတုအာဒယော ပန ဓမ္မဓာတုအန္တောဂဓာ ဧဝ။

ကာမတဏှာယ ဝိသယဘူတာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူတိ အာဟ – ‘‘ပဉ္စ ကာမာဝစရက္ခန္ဓာ ကာမဓာတူ’’တိ။ တထာ ရူပတဏှာယ ဝိသယဘူတာ ဓမ္မာ ရူပဓာတု၊ အရူပတဏှာယ ဝိသယဘူတာ ဓမ္မာ အရူပဓာတူတိ အာဟ – ‘‘စတ္တာရော အရူပါဝစရက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိ။ ကာမတဏှာ ကာမော ဥတ္တရပဒလောပေန၊ ဧဝံ ရူပါရူပတဏှာ ရူပါရူပံ။ အာရမ္မဏကရဏဝသေန တာ ယတ္ထ အဝစရန္တိ၊ တေ ကာမာဝစရာဒယောတိ ဧဝံ ကာမာဝစရက္ခန္ဓာဒီနံ ကာမတဏှာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒိနာ နယေနာတိ ဧတေန ‘‘ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ဧတ္ထာဝစရာ’’တိအာဒိပါဠိံ (ဝိဘ။ ၁၀၂၀) သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထာဝစရာတိ အဝီစိပရနိမ္မိတပရိစ္ဆိန္နောကာသာယ ကာမတဏှာယ ဝိသယဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တဒေါကာသတာ စ တဏှာယ တန္နိန္နတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပရိပုဏ္ဏအဋ္ဌာရသဓာတုကတ္တာ ကာမာဝစရဓမ္မာနံ ‘‘ကာမဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မနောဝိညာဏဓာတုဓမ္မဓာတု ဧကဒေသမတ္တမေဝ ဟိ ရူပါရူပါဝစရဓမ္မာတိ။

သမာဂန္တွာတိ သဟိတာ ဟုတွာ။ ယတ္တကဉှိ ပစ္စယဓမ္မာ အတ္တနော ဖလဿ ကာရဏံ၊ တတ္ထ တန္နိဗ္ဗတ္တနေ သမာဂတာ ဝိယ ဟောတိ ဝေကလ္လေ တဒနိဗ္ဗတ္တနတော။ သင်္ခတဓာတုတော နီဟရိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ ဓမ္မဓာတုဧကဒေသဘာဝတော။

၁၂၆။ ဧဝံ ပဝတ္တမာနာ မယံ အတ္တာတိ ဂဟဏံ ဂမိဿာမာတိ ဣမိနာ ဝိယ အဓိပ္ပာယေန အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာ အဇ္ဈတ္တာ၊ တေသု ဘဝါ တပ္ပရိယာပန္နတ္တာတိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ။ တတော ဗဟိဘူတာနိ ဗာဟိရာနိ။ အာယတနကထာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒကထာ စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၁၀၊ ၅၇၀၊ ၅၇၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ န ဝိတ္ထာရိတာ။

၁၂၇။ အဝိဇ္ဇမာနံ ဌာနံ အဋ္ဌာနံ (အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၂၆၈၊ ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၈၀၉)၊ နတ္ထိ ဌာနန္တိ ဝါ အဋ္ဌာနံ။ အနဝကာသောတိ ဧတ္ထ ဧသေဝ နယော။ တဒတ္ထနိဂမနမေဝ ဟိ ‘‘နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘယေနပီ’’တိအာဒိ။ ယန္တိ ကာရဏေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဟေတုအတ္ထော စ ကာရဏတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ယန္တိ ယေန ကာရဏေနာ’’တိ။ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ သမ္ပန္နော’’တိ။ ကုတော ပနာယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ? လိင်္ဂတော။ လိင်္ဂဉှေတံ၊ ယဒိဒံ နိစ္စတော ဥပဂမနပဋိက္ခေပေါ။ စတုဘူမကေသူတိ ဣဒံ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာနံ အရိယသာဝကဿ ဝိသယဘာဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ၊ န ပန တေ အာရဗ္ဘ နိစ္စတော ဥပဂမနသဗ္ဘာဝတော။ ဝက္ခတိ စ ‘‘စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာ ပနာ’’တိအာဒိနာ။ အဘိသင်္ခတသင်္ခါရအဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရာနံ သပ္ပဒေသတ္တာ နိပ္ပဒေသသင်္ခါရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ‘‘သင်္ခတသင်္ခါရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ လောကုတ္တရသင်္ခါရာနံ ပန နိဝတ္တနေ ကာရဏံ သယမေဝ ဝက္ခတိ။ ဧတံ ကာရဏံ နတ္ထိ သေတုဃာတတ္တာ။ တေဇုဿဒတ္တာတိ သံကိလေသဝိဓမနတေဇဿ အဓိကဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ဂမ္ဘီရဘာဝေန ဒုဒ္ဒသာ။ အကုသလာနံ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တီတိ ဣဒံ ပကရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာနံ သတ္တာနံ ကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တေ အာရမ္မဏံ န ဟောန္တိ။

အသုခေ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော စ ဣဓ သုခတော ဥပဂမနဿ ဌာနန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဧကန္တ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ ပဓာနဒိဋ္ဌိမာဟ ။ ဒိဋ္ဌိယာ နိဗ္ဗာနဿ အဝိသယဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝါတိ ‘‘ကသိဏာဒိပဏ္ဏတ္တိသင်္ဂဟတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပရိစ္ဆေဒေါတိ သင်္ခါရာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ သင်္ခါရာနံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇဂဟဏံ။ သွာယံ ယေသံ နိစ္စာဒိတော ဥပဂမနံ ဘဝတိ တေသံယေဝ ဝသေန ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗဝါရေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗဝါရေသူတိ နိစ္စာဒိသဗ္ဗဝါရေသု။ ပုထုဇ္ဇနော ဟီတိ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ ယသ္မာ ယံ ယံ သင်္ခါရံ နိစ္စာဒိဝသေန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တံ တံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန အနိစ္စာဒိဝသေန ဂဏှန္တော ယာထာဝတော ဇာနန္တော တံ ဂါဟံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ဝိနိဝေဌေတိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဂါဟော တတ္ထ ဝိဿဇ္ဇနာတိ စတုတ္ထဘူမကသင်္ခါရာ ဣဓ သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေန န ဂယှတီတိ အတ္ထော။

၁၂၈။ ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန မာတာပိတုသမညာ၊ ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝေါဟာရော လောကေ ဒိဿတိ၊ သော စ ခေါ ပရိယာယတော နိပ္ပရိယာယသိဒ္ဓံ တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဇနိကာ ဝ မာတာ ဇနကော ပိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ အာနန္တရိယကမ္မဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘မနုဿဘူတောဝ ခီဏာသဝေါ အရဟာတိ အဓိပ္ပေတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အဋ္ဌာနမေတ’’န္တိအာဒိနာ မာတုအာဒီနံယေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနေ အရိယသာဝကဿ အဘဗ္ဗဘာဝဒဿနတော တဒညံ အရိယသာဝကော ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီတိ ဣဒံ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိ မညမာနော ဝဒတိ – ‘‘ကိံ ပန အရိယသာဝကော အညံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာ’’တိ ? ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ၊ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနတော၊ ‘‘ဧတမ္ပိ အဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သစေပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဗလဒီပနတ္ထန္တိ သဒ္ဓါဒိဗလသမန္နာဂမဒီပနတ္ထံ။ အရိယမဂ္ဂေနာဂတသဒ္ဓါဒိဗလဝသေန ဟိ အရိယသာဝကော တာဒိသံ သာဝဇ္ဇံ န ကရောတိ။

ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟီတိ ဣဒံ အတ္ထနိပ္ဖာဒကာနိ တေသံ ပုဗ္ဗဘာဂိယာနိ စ ကာရဏာနိ ကာရဏဘာဝသာမညေန ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ၊ န ပန သဗ္ဗေသံ ပဉ္စန္နံ သဟယောဂက္ခမတော။ အာကာရေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အနုဿာဝနေနာတိ အနုရူပံ သာဝနေန။ ဘေဒဿ အနုရူပံ ယထာ ဘေဒေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာနံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော ဝစနဿ သာဝနေန ဝိညာပနေန။ တေနာဟ ‘‘နနု တုမှေ’’တိအာဒိ။ ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာတိ ဧတေန ‘‘ပါကဋံ ကတွာ ဘေဒကရဝတ္ထုဒီပနံ ဝေါဟာရော၊ တတ္ထ အတ္တနော နိစ္ဆိတမတ္ထံ ရဟဿဝသေန ဝိညာပနံ အနုဿာဝန’’န္တိ ဒဿေတိ။

ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏန္တိ တေဟိ သင်္ဃဘေဒသိဒ္ဓိတော ဝုတ္တံ၊ ဣတရေ ပန တေသံ ပုဗ္ဗဘာဂဘူတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝေါဟာရာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထာတိ ဝေါဟာရေ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ၊ တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တာနိ တန္နိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလာနိ၊ အနန္တရပ္ပယောဇနာနိ စာတိ အာနန္တရိယာနိ၊ တာနိ ဧဝ ‘‘အာနန္တရိယကမ္မာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

ကမ္မတောတိ ‘‘ဧဝံ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝံ အနန္တရိယကမ္မသဒိသ’’န္တိ ဧဝံ ကမ္မဝိဘာဂတော။ ဒွါရတောတိ ကာယာဒိဒွါရတော။ ကပ္ပဋ္ဌိတိယတောတိ ‘‘ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌိတိကဝိပါကံ၊ ဣဒံ န ကပ္ပဋ္ဌိတိကဝိပါက’’န္တိ ဧဝံ ကပ္ပဋ္ဌိတိယဝိဘာဂတော။ ပါကာတိ ‘‘ဣဒမေတ္ထ ဝိပစ္စတိ၊ ဣဒံ န ဝိပစ္စတီ’’တိ ဝိပစ္စနဝိဘာဂတော။ သာဓာရဏာဒီဟီတိ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏာသာဓာရဏတော၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဒနာဒိဝိဘာဂတော စ။

ယသ္မာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ စ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တိ၊ ယထာ တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ၊ ဧဝံ မနုဿဘာဝေ ဌိတဿေဝ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တီတိ အာဟ ‘‘မနုဿဘူတဿေဝါ’’တိ။ ပါကတိကမနုဿာနမ္ပိ စ ကုသလဓမ္မာနံ ဝိသေသပ္ပတ္တိ ဝိမာနဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ (ဝိ။ ဝ။ အဋ္ဌ။ ၃) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဝုတ္တော စ အတ္ထော သမာနဇာတိယဿ ဝိကောပနေ ကမ္မံ ဂရုတရံ၊ န တထာ ဝိဇာတိယဿာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘မနုဿဘူတံ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ’’တိ။ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ စ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင်္ဂပ္ပဗန္ဓော၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယပ္ပဗန္ဓော စ၊ န အညောတိ အာဟ ‘‘အပိ ပရိဝတ္တလိင်္ဂ’’န္တိ။ အရဟန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တဿ ဝိပါကန္တိအာဒိ ကမ္မဿ အာနန္တရိယဘာဝသမတ္ထနံ၊ စတုကောဋိကဉ္စေတ္ထ သမ္ဘဝတိ။ တတ္ထ ပဌမာ ကောဋိ ဒဿိတာ၊ ဣတရာသု ဝိသင်္ကေတံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိပိ တတ္ထ ဝိသင်္ကေတော၊ ကမ္မံ ပန ဂရုတရံ အာနန္တရိယသဒိသံ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ အယံ ပဉှောတိ ဉာပနိစ္ဆာနိဗ္ဗတ္တာ ကထာ။

အာနန္တရိယံ ဖုသတိ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ။ အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ၊ ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒါရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ အာနန္တရိယနာနန္တရိယဘာဝေ ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သင်္ဂါမစတုက္ကံ သမ္ပတ္တဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

တေနေဝါတိ တေနေဝ ပယောဂေန။ အရဟန္တဃာတော ဟောတိယေဝ အရဟတော မာရိတတ္တာ။ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ ဒိန္နံ ဟောတီတိ ယသ္မာ ယထာ ဝဓကစိတ္တံ ပစ္စုပ္ပန္နာရမ္မဏမ္ပိ ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒဝသေန စ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတိ၊ န ဧဝံ စာဂစေတနာ၊ သာ ဟိ စဇိတဗ္ဗဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စဇနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အညသန္တကဘာဝကရဏဉ္စ တဿ စဇနံ၊ တသ္မာ ယဿ တံ သန္တကံ ကတံ။ တဿေဝ ဒိန္နံ ဟောတီတိ။

လောဟိတံ သမော သရတီတိ အဘိဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ မဟန္တတရန္တိ ဂရုတရံ။ သရီရပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယာတိ သတ္ထုရူပကာယပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ။

အသန္နိပတိတေတိ ဣဒံ သာမဂ္ဂိယဒီပနံ။ ဘေဒေါ စ ဟောတီတိ သင်္ဃဿ ဘေဒေါ ဟောတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ သညာယာတိ ဤဒိသကရဏံ သင်္ဃဿ ဘေဒါယ န ဟောတီတိ သညာယ။ နဝတော ဦနပရိသာယံ ကရောန္တဿ တထာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ တထာတိ ဣမိနာ ‘‘န အာနန္တရိယကမ္မန္တိ’’ ဣမံ အာကဍ္ဎတိ၊ န ပန ‘‘ဘေဒေါ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ။ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ဟိ နဝန္နမေဝ ဝသေန သင်္ဃဘေဒေါ။ ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာ ယထာဓမ္မံ အဝဋ္ဌာနတော။ သင်္ဃဘေဒဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ သင်္ဃရာဇိ။

ကာယဒွါရမေဝ ပူရေန္တိ ကာယကမ္မဘာဝေနေဝ လက္ခိတဗ္ဗတော။

‘‘သဏ္ဌဟန္တေ ဟိ…ပေ… မုစ္စတီ’’တိ ဣဒံ ကပ္ပဋ္ဌကထာယ န သမေတိ။ တထာ ဟိ ကပ္ပဋ္ဌကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၆၅၄-၆၅၇) ဝုတ္တံ – ‘‘အာပါယိကောတိ ဣဒံ သုတ္တံ ယံ သော ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ တိဋ္ဌေယျ၊ တံ အာယုကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ ပန အာယုကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ အတ္ထေ သတိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ ဧတ္ထ စ သဏ္ဌဟန္တေတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘သွေဝဝိနဿိဿတီ’’တိ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတိ တတော ပရံ ကပ္ပာဘာဝေ အာယုကပ္ပဿပိ အဘာဝတောတိ အဝိရောဓတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေသာနီတိ သင်္ဃဘေဒတော အညာနိ အာနန္တရိယကမ္မာနိ။

အဟောသိကမ္မံ…ပေ… သင်္ချံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သတိ ကထံ နေသံ အာနန္တရိယတာ စုတိအနန္တရံ ဝိပါကဒါနာဘာဝတော။ အထ သတိ ဖလဒါနေ စုတိအနန္တရော ဧဝ ဧတေသံ ဖလကာလော၊ န အညောတိ ဖလကာလနိယမေန နိယတတာ နိစ္ဆိတာ၊ န ဖလဒါနနိယမေန၊ ဧဝမ္ပိ နိယတဖလကာလာနံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာနဉ္စ နိယတတာ အာပဇ္ဇေယျ။ တသ္မာ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာနံ ပစ္စယန္တရဝိကလတာဒီဟိ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အတ္တနော သဘာဝေန ဝိပါကဓမ္မတာ ဝိယ ဗလဝတာ အာနန္တရိယေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ အဝိပစ္စမာနာနမ္ပိ အာနန္တရိယာနံ ဖလဒါနေ နိယတသဘာဝါ အာနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တီတိ အတ္တနော သဘာဝေန ဖလဒါနနိယမေနေဝ နိယတတာ အာနန္တရိယတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အဝဿဉ္စ အာနန္တရိယသဘာဝါ တတော ဧဝ နိယတသဘာဝါ စ တေသံ ပဝတ္တီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗမေတံ အညဿ ဗလဝတော အာနန္တရိယဿ အဘာဝေ စုတိအနန္တရံ ဧကန္တေန ဖလဒါနတော။

နနု ဧဝံ အညေသမ္ပိ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာနံ အညသ္မိံ ဝိပါကဒါယကေ အသတိ စုတိအနန္တရမေကန္တေန ဖလဒါနတော နိယတသဘာဝါ အနန္တရိယသဘာဝါ စ ပဝတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ။ အသမာနဇာတိကေန စေတောပဏိဓိဝသေန ဥပဃာတကေန စ နိဝတ္တေတဗ္ဗဝိပါကတ္တာ အနန္တရေ ဧကန္တဖလဒါယကတ္တာဘာဝါ။ န ပန အာနန္တရိယကာနံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနိ ဝိယ အသမာနဇာတိကံ ဖလနိဝတ္တကံ အတ္ထိ သဗ္ဗာနန္တရိယာနံ အဝီစိဖလတ္တာ။ န စ ဟေဋ္ဌူပပတ္တိံ ဣစ္ဆတော သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိယ ဥပရူပပတ္တိဇနကကမ္မဖလံ အာနန္တရိယဖလံ နိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော စေတောပဏိဓိ အတ္ထိ အနိစ္ဆန္တဿေဝ အဝီစိပါတနတော၊ န စ အာနန္တရိယောပဃာတကံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တေသံယေဝ အနန္တရေ ဧကန္တဝိပါကဇနကသဘာဝါ ပဝတ္တီတိ။ အနေကာနိ စ အာနန္တရိယာနိ ကတာနိ ဧကန္တေနေဝ ဝိပါကေ နိယတသဘာဝတ္တာ ဥပရတာဝိပစ္စနသဘာဝါသင်္ကတ္တာ နိစ္ဆိတာနိ သဘာဝတော နိယတာနေဝ။ တေသု ပန သမာနသဘာဝေသု ဧကေန ဝိပါကေ ဒိန္နေ ဣတရာနိ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ တေနေဝ ကတတ္တာ န ဒုတိယံ တတိယံ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ကရောန္တိ။ န သမတ္ထတာဝိဃာတတ္တာတိ နတ္ထိ တေသံ အာနန္တရိယကတာ နိဝတ္တိ၊ ဂရုတရဘာဝေါ ပန တေသု လဗ္ဘတေဝါတိ သင်္ဃဘေဒဿ သိယာ ဂရုတရဘာဝေါတိ၊ ‘‘ယေန…ပေ… ဝိပစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ဧကဿ ပန အညာနိ ဥပတ္ထမ္ဘကာနိ ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာနိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ဝစနေန ဣတရေသံ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိတာ အနုညာတာ ဝိယ ဒိဿတိ။ နော ဝါ တထာ သီလဝတီတိ ယထာ ပိတာ သီလဝါ၊ တထာ သီလဝတီ နော ဝါ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ သစေ မာတာ သီလဝတီ၊ မာတုဃာတော ပဋိသန္ဓိဝသေန ဝိပစ္စတီတိ ယောဇနာ။

ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော။ သမာနသံဝါသကောတိ အပါရာဇိကော။ သမာနသီမာယန္တိ ဧကသီမာယံ။

သတ္ထုကိစ္စံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ယံ သတ္ထာရာ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ အနုသာသနာဒိ၊ တံ ကာတုံ အသမတ္ထောတိ ဘဂဝန္တံ ပစ္စက္ခာယ။ အညံ တိတ္ထကရန္တိ အညံ သတ္ထာရံ။

၁၂၉။ အဘိဇာတိအာဒိသု (အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၂၇၇) ပကပ္ပနေန ဒေဝတူပသင်္ကမနာဒိနာ ဇာတစက္ကဝါဠေန သမာနယောဂက္ခေမံ ဒသသဟဿပရိမာဏံ ဌာနံ ဇာတိခေတ္တံ၊ သရသေနေဝ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ အာဏာခေတ္တံ၊ ဝိသယဘူတံ ဌာနံ ဝိသယခေတ္တံ။ ဒသသဟဿီ လောကဓာတူတိ ဣမာယ လောကဓာတုယာ သဒ္ဓိံ ဣမံ လောကဓာတုံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု။ တတ္တကာနံယေဝ ဇာတိခေတ္တဘာဝေါ ဓမ္မတာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပရိဂ္ဂဟဝသေနာ’’တိ ကေစိ။ ‘‘သဗ္ဗေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ တတ္တကံ ဧဝ ဇာတိခေတ္တံ တန္နိဝါသီနံယေဝ စ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနကာလာဒီနံ ဆန္နံ ဧဝ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ မဟာဘိနီဟာရာဒိကာလေပိ တဿ ပကမ္ပနဿ လဗ္ဘမာနတော။ အာဏာခေတ္တံ နာမ ယံ ဧကဇ္ဈံ သံဝဋ္ဋတိ စ ဝိဝဋ္ဋတိ စ။ အာဏာ ဝတ္တတိ အာဏာယ တန္နိဝါသီနံ ဒေဝတာနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆနေန၊ တဉ္စ ခေါ ကေဝလံ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝေနေဝ၊ န အဓိပ္ပာယဝသေန၊ အဓိပ္ပာယဝသေန ပန ‘‘ယာဝတာ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၁) ဝစနတော တတော ပရမ္ပိ အာဏာ ပဝတ္တေယျ။

န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ၊ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိံ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မိ။ ပ။ ၄။၅။၁၁) ဣမိဿံ လောကဓာတုယံ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ၊ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဂဝတာ သမသမာ သမ္ဗောဓိယန္တိ၊ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ နောတိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁)၊ ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမံ သုတ္တံ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၁) ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧကတောတိ သဟ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ သော ပန ကာလော ကထံ ပရိစ္ဆိန္နောတိ စရိမဘဝေ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနာတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယာတိ ပဋိလောမက္ကမေန ဝဒတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယာတိ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ။ ဧတ္ထန္တရေတိ စရိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဧတေသံ အန္တရေ။

အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ၊ တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘တီဏိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနေန ဟိ သာသနဿ ဩသက္ကိတတ္တာ အပရဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ လဒ္ဓါဝသရာ ဟောတိ။ ပဋိပဒါတိ ပဋိဝေဓာဝဟာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။ ‘‘ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝတွာ တမတ္ထံ ဗောဓိသတ္တံ နိဒဿနံ ကတွာ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ တယိဒံ ဟီနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိယျာနိကဓမ္မဿ ဌိတိဉှိ ဒဿေန္တော အနိယျာနိကဓမ္မံ နိဒဿေတိ။

မာတိကာယ အန္တရဟိတာယာတိ၊ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနယပ္ပတ္တာ သိက္ခာပဒပါဠိ မာတိကာ၊ တာယ အန္တရဟိတာယ နိဒါနုဒ္ဒေသသင်္ခါတေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ ပဗ္ဗဇ္ဇာယုပသမ္ပဒါကမ္မေသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပါတိမောက္ခေ ဓရန္တေယေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ၊ ဧဝံ သတိ တဒုဘယံ ပါတိမောက္ခေ အန္တောဂဓံ တဒုဘယာဘာဝေ ပါတိမောက္ခာဘာဝတော၊ တသ္မာ တယိဒံ တယံ သာသနဿ ဌိတိဟေတူတိ အာဟ – ‘‘ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ယသ္မာ ဝါ ဥပသမ္ပဒါဓီနံ ပါတိမောက္ခံ၊ ဥပသမ္ပဒါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓီနာ၊ တသ္မာ ပါတိမောက္ခေ သိဒ္ဓေ၊ သိဒ္ဓါသု ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု စ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပစ္ဆိမပဋိဝေဓတော ဟိ ပရံ ပဋိဝေဓသာသနံ၊ ပစ္ဆိမသီလတော စ ပရံ ပဋိပတ္တိသာသနံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ။ ဩသက္ကိတံ နာမာတိ ပစ္ဆိမကပဋိဝေဓသီလဘေဒဒွယံ ဧကတော ကတွာ တတော ပရံ ဝိနဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တေန ကာမံ ‘‘သာသနဋ္ဌိတိယာ ပရိယတ္တိ ပမာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ပရိယတ္တိ ပန ပဋိပတ္တိဟေတုကာတိ ပဋိပတ္တိယာ အသတိ အပ္ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနံ သာသနောသက္ကနဿ ဝိသေသကာရဏန္တိ ဒဿေတွာ တယိဒံ သာသနောသက္ကနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနောသာနန္တိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကာရုညန္တိ ပရိဒေဝနကာရုညံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဒီပန္တရေသု ဒေဝနာဂဗြဟ္မလောကေသု စ ဝိပ္ပကိရိတွာ ဌိတာနံ ဓာတူနံ မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတနံ၊ ရသ္မိဝိဿဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ တေဇောဓာတုယာ ဥဋ္ဌာနံ၊ ဧကဇာလီဘာဝေါ စာတိ သဗ္ဗမေတံ သတ္ထု အဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနစ္ဆရိယတ္တာတိ ဒွီသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အစ္ဆရိယတ္တာဘာဝဒေါသတောတိ အတ္ထော။ ဗုဒ္ဓါ နာမ မဇ္ဈေ ဘိန္နံ သုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဧကသဒိသာတိ တေသံ ဒေသနာပိ ဧကရသာ ဧဝါတိ အာဟ – ‘‘ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော’’တိ။ ဧတေနပိ အနစ္ဆရိယတ္တမေဝ သာဓေတိ။ ဝိဝါဒဘာဝတောတိ ဧတေန ဝိဝါဒါဘာဝတ္ထံ ဒွေ ဧကတော န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဒဿေတိ။

တတ္ထာတိ မိလိန္ဒပဉှေ။ ဧကံ ဗုဒ္ဓံ ဓာရေတီတိ ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ။ ဧတေန ဧဝံ သဘာဝါ ဧတေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ ယေန ဒုတိယဗုဒ္ဓဂုဏေ ဓာရေတုံ အသမတ္ထာ အယံ လောကဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ပစ္စယဝိသေသနိပ္ဖန္နာနဉှိ ဂုဏဓမ္မာနံ ဘာရိယော ဝိသေသော န သက္ကာ ဓာရေတုန္တိ၊ ‘‘န ဓာရေယျာ’’တိ ဝတွာ တမေဝ အဓာရဏံ ပရိယာယန္တရေနပိ ပကာသေန္တော ‘‘စလေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စလေယျာတိ ပရိပ္ဖန္ဒေယျ။ ကမ္ပေယျာတိ ပဝေဓေယျ။ နမေယျာတိ ဧကပဿေန နမေယျ။ ဩနမေယျာတိ ဩသီဒေယျ။ ဝိနမေယျာတိ ဝိဝိဓံ ဣတောစိတော စ နမေယျ။ ဝိကိရေယျာတိ ဝါတေန ထုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရေယျ။ ဝိဓမေယျာတိ ဝိနဿေယျ။ ဝိဒ္ဓံသေယျာတိ သဗ္ဗသော ဝိဒ္ဓသ္တာ ဘဝေယျ။ တထာဘူတာ စ ကတ္ထစိ န တိဋ္ဌေယျာတိ အာဟ ‘‘န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

ဣဒါနိ တတ္ထ နိဒဿနံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမုပါဒိကာတိ သမံ ဥဒ္ဓံ ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမုပါဒိကာ၊ ဥဒကဿ ဥပရိ သမံ ဂါမိနီတိ အတ္ထော။ ဝဏ္ဏေနာတိ သဏ္ဌာနေန။ ပမာဏေနာတိ အာရောဟေန ။ ကိသထူလေနာတိ ကိသထူလဘာဝေန၊ ပရိဏာဟေနာတိ အတ္ထော။

ဆာဒေန္တန္တိ ရောစေန္တံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေန္တံ။ တန္ဒီကတောတိ တေန ဘောဇနေန တန္ဒီဘူတော။ အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတောတိ ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနေန ဩနမိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အနောနမိတဒဏ္ဍော ဝိယ ဇာတော။ သကိံ ဘုတ္တော ဝမေယျာတိ ဧကမ္ပိ အာလောပံ အဇ္ဈောဟရိတွာ ဝမေယျာတိ အတ္ထော။

အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ ဓမ္မေန နာမ ပထဝီ တိဋ္ဌေယျ။ သာ ကိံ တေနေဝ စလတိ ဝိနဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပုစ္ဆတိ။ ပုန ထေရော ‘‘ရတနံ နာမ လောကေ ကုဋုမ္ဗံ သန္ဓာရေန္တံ အဘိမတဉ္စ လောကေန အတ္တနော ဂရုသဘာဝတာယ သကဋဘင်္ဂဿ ကာရဏံ အတိဘာရဘူတံ ဒိဋ္ဌံ။ ဧဝံဓမ္မော စ ဟိတသုခဝိသေသေဟိ တံသမင်္ဂိနံ ဓာရေန္တော အဘိမတော စ ဝိညူနံ ဂမ္ဘီရပ္ပမေယျဘာဝေန ဂရုသဘာဝတ္တာ အတိဘာရဘူတော ပထဝီစလနဿ ကာရဏံ ဟောတီ’’တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဣဓ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သကဋာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတေနေဝ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနာဒိကာလေ ပထဝီကမ္ပနကာရဏံ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကသကဋတော ရတနန္တိ ဧကသ္မာ၊ ဧကဿ ဝါ သကဋဿ ရတနံ၊ တသ္မာ သကဋတော ဂဟေတွာတိ အတ္ထော။

ဩသာရိတန္တိ ဥစ္စာရိတံ၊ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဂ္ဂေါတိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အဂ္ဂေါ။

သဘာဝပကတီတိ သဘာဝဘူတာ အကိတ္တိမာ ပကတိ။ ကာရဏမဟန္တတာယာတိ မဟန္တေဟိ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မေဟိ ပါရမိတာသင်္ခါတေဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ နိဗ္ဗတ္တိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပထဝိအာဒီနိ မဟန္တာနိ ဝတ္ထူနိ၊ မဟန္တာ စ သက္ကဘာဝါဒယော အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကေကာ ဧဝ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ မဟန္တော အတ္တနော ဝိသယေ ဧကောဝ၊ ကော စ တဿ ဝိသယော? ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ ယာဝတကံ ဝါ ဉေယျံ။ ဧဝံ ‘‘အာကာသော ဝိယ အနန္တဝိသယော ဘဂဝါ ဧကောဝ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တော ပရစက္ကဝါဠေသု ဒုတိယဿ ဗုဒ္ဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။

ဣမိနာဝပဒေနာတိ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဣမိနာ ဧဝ ပဒေန။ ဒသစက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဂဟိတာနိ ဇာတိခေတ္တတ္တာ။ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝါတိ ဣမိနာ ဧကစက္ကဝါဠေနေဝ။ ယထာ – ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ စက္ကဝါဠေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိမ္ပိ စက္ကဝါဠေ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ၊ တတ္ထပိ မဇ္ဈိမပဒေသေ ဧဝါတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ’’တိ ဇာတိခေတ္တေ အဓိပ္ပေတေပိ ဣမိနာဝ စက္ကဝါဠေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဝိဝါဒူပစ္ဆေဒတောတိ ဝိဝါဒူပစ္ဆေဒကာရဏာ။ ဒွီသု ဥပ္ပန္နေသု ယော ဝိဝါဒေါ ဘဝေယျ၊ တဿ အနုပ္ပာဒေါယေဝေတ္ထ ဝိဝါဒုပစ္ဆေဒေါ။ ဧကသ္မိံ ဒီပေတိအာဒိနာ ဒီပန္တရေပိ ဧကဇ္ဈံ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပဂေဝ ဧကဒီပေတိ ဒဿေတိ။ သော ပရိဟာယေထာတိ စက္ကဝါဠဿ ပဒေသေ ဧဝ ဝတ္တိတဗ္ဗတ္တာ ပရိဟာယေယျ။

၁၃၀။ မနုဿတ္တန္တိ မနုဿဘာဝေါ တဿေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိအာဒီနံ ယောဂ္ဂဘာဝတော။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသဘာဝေါ။ ဟေတူတိ မနောဝစီပဏိဓာနပုဗ္ဗိကာ ဟေတုသမ္ပဒါ။ သတ္ထာရဒဿနန္တိ သတ္ထုသမ္မုခီဘာဝေါ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ကမ္မကိရိယဝါဒီသု တာပသေသု၊ ဘိက္ခူသု ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာဒိဂုဏသမ္ပဒါ။ အဓိကာရောတိ ဗုဒ္ဓံ ဥဒ္ဒိဿ အဓိကော သက္ကာရော။ ဆန္ဒတာတိ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ဥဒ္ဒိဿ သာတိသယော ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာတိ ဧတေသံ အဋ္ဌန္နံ ဓမ္မာနံ သမာယောဂေန။ အဘိနီဟာရောတိ ကာယပဏိဓာနံ။ သမိဇ္ဈတီတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပရမတ္ထဒီပနိယာ စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာယ (စရိယာ။ အဋ္ဌ။ ပကိဏ္ဏကကထာ) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သဗ္ဗာကာရပရိပူရမေဝါတိ ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏတာယ သတ္တုဿဒါဒီဟိ သဗ္ဗာကာရေဟိ သမ္ပန္နမေဝ။ န ဟိ ဣတ္ထိယာ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှတာ သမ္ဘဝတိ၊ ဒုတိယပကတိ စ နာမ ပဌမပကတိတော နိဟီနာ ဧဝ။ တေနေဝါဟ အနန္တရဝါရေ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။

ဣဓ ပုရိသဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတောတိ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ ပုရိသဘူတဿ တတ္ထ ဗြဟ္မလောကေ ဗြဟ္မတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တနတော။ တေန အသတိပိ ပုရိသလိင်္ဂေ ပုရိသာကာရာ ဗြဟ္မာနော ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။ တံယေဝ ဟိ ပုရိသာကာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ယံ ပုရိသော ဗြဟ္မတ္တံ ကရေယျာ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သမာနေပီ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ဧဝံ ဣတ္ထိယော ဗြဟ္မလောကေ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အာဟ ‘‘ဗြဟ္မတ္တ’’န္တိအာဒိ။

၁၃၁။ ကာယဒုစ္စရိတဿာတိအာဒိပါဠိယာ ကမ္မနိယာမော နာမ ကထိတော။ သမဉ္ဇနံ သမင်္ဂေါ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ သမင်္ဂီ၊ သမန္နာဂတော။ သမဉ္ဇနသီလော ဝါ သမင်္ဂီ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာယူဟနသမင်္ဂိတာ၊ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာဝသေန စေတနာသမင်္ဂိတာ။ စေတနာသန္တတိဝသေန ဝါ အာယူဟနသမင်္ဂိတာ၊ တံတံစေတနာခဏဝသေန စေတနာသမင်္ဂိတာ။ ကတူပစိတဿ အဝိပက္ကဝိပါကဿ ကမ္မဿ ဝသေန ကမ္မသမင်္ဂိတာ၊ ကမ္မေ ပန ဝိပစ္စိတုံ အာရဒ္ဓေ ဝိပါကပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝိပါကသမင်္ဂိတာ။ ကမ္မာဒီနံ ဥပဋ္ဌာနကာလဝသေန ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာ။ ကုသလာကုသလကမ္မာယူဟနက္ခဏေတိ ကုသလကမ္မဿ စ အကုသလကမ္မဿ စ သမီဟနက္ခဏေ။ တထာတိ ဣမိနာ ကုသလာကုသလကမ္မပဒံ အာကဍ္ဎတိ။ ယထာ ကတံ ကမ္မံ ဖလဒါနသမတ္ထံ ဟောတိ၊ တထာ ကတံ ဥပစိတံ။ ဝိပါကာရဟန္တိ ဒုတိယဘဝါဒီသု ဝိပစ္စနာရဟံ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ဥပပတ္တိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတီတိ ယောဇနာ။ စလတီတိ ပရိဝတ္တတိ။ ဧကေန ဟိ ကမ္မုနာ တဇ္ဇေ နိမိတ္တေ ဥပဋ္ဌာပိတေ ပစ္စယဝိသေသဝသေန တတော အညေန ကမ္မုနာ အညဿ နိမိတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ ပရိဝတ္တနံ။

သုနခဇီဝိကောတိ သုနခေဟိ ဇီဝနသီလော။ တလသန္ထရဏပူဇန္တိ ဘူမိတလဿ ပုပ္ဖေဟိ သန္တရဏပူဇံ။ အာယူဟနစေတနာကမ္မသမင်္ဂိတာဝသေနာတိ ကာယဒုစ္စရိတဿ အပရာပရံ အာယူဟနေန သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာယ တဿေဝ ပကပ္ပနေ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန အခေပိတတ္တာ ယထူပစိတကမ္မုနာ စ သမင်္ဂိဘာဝဿ ဝသေန။

၁၃၂။ ဧဝံ သဿိရိကန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အနေကဓာတုဝိဘဇနာဒိနာ နာနာနယဝိစိတ္တတာယ ပရမနိပုဏဂမ္ဘီရတာယ စ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ သသောဘံ ကတွာ။

နံ ဓာရေဟီတိ ဧတ္ထ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဓာတုအာဒိဝသေန ပရိဝဋ္ဋီယန္တိ အတ္ထာ ဧတေဟီတိ ပရိဝဋ္ဋာ၊ ဒေသနာဘေဒါ။ စတ္တာရော ပရိဝဋ္ဋာ ဧတဿ၊ ဧတသ္မိံ ဝါတိ စတုပရိဝဋ္ဋော၊ ဓမ္မပရိယာယော။ ဓမ္မော စ သော ပရိယတ္တိဘာဝတော ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန အာဒါသောတိ ဓမ္မာဒါသော။ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ယထာဓမ္မာနံ အာဒါသောတိပိ ဓမ္မာဒါသော။ ယထာ ဟိ အာဒါသေန သတ္တာနံ မုခေ မလဒေါသဟရဏံ၊ ဧဝံ ဣမိနာပိ သုတ္တေန ယောဂီနံ မုခေ မလဒေါသဟရဏံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣမိနာ သုတ္တေန ကိလေသေ မဒ္ဒိတွာ သမထာဓိဂမေန ယောဂိနော ဇယပ္ပတ္တာ၊ တသ္မာ အမတပုရပ္ပဝေသနေ ဥဂ္ဃောသနမဟာဘေရိတာယ စ အမတဒုန္ဒုဘိ။ ဣဓ ဝုတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တံ။ အနုတ္တရော သင်္ဂါမဝိဇယောတိ အနုတ္တရဘာဝတော ကိလေသသင်္ဂါမဝိဇယော၊ ‘‘ဝိဇေတိ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဗဟုဓာတုကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၆။ ဣသိဂိလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ သမညာယတိ ဧတာယာတိ သမညာ၊ နာမန္တိ အတ္ထော။ အယမယံ နာမာတိ ပညာပေန္တိ ဧတာယ၊ တထာပညာပနမတ္တန္တိ ဝါ ပညတ္တိ၊ နာမမေဝ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစန’’န္တိ။ သေသေသုပီတိ ‘‘ပဏ္ဍဝဿ ပဗ္ဗတဿာ’’တိအာဒီသု တီသု ဝါရေသုပိ။

သမုဋ္ဌာနံ တာဝ သုတ္တဿ ကထေတွာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ကာတုံ ‘‘တဒါ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န ပဗ္ဗတေဟိ အတ္ထောတိ န ဘဂဝတော ပဗ္ဗတေဟိ ကထိတေဟိ အတ္ထော အတ္ထိ။ ဣသိဂိလိဘာဝေါတိ ဣသိဂိလိနာမတာ။ ဣတီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန၊ ဣမံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ အဝေက္ခန္တောတိ အတ္ထော။

စေတိယဂဗ္ဘေတိ စေတိယဃရေ စေတိယဿ အဗ္ဘန္တရေ။ ယမကမဟာဒွါရန္တိ ယမကကဝါဋယုတ္တံ မဟန္တံ ဒွါရံ။ ဒွေဓာ ကတွာတိ ပဗ္ဗတဿ အဗ္ဘန္တရေ မဏ္ဍပသင်္ခေပေန လေဏံ နိမ္မိနိတွာ ဒွေဓာ ကတွာ တဒါ တေ တတ္ထ ဝသိံသု။

ဝသိတကာလဉ္စ ကထေန္တော တေသံ မာတုယာ ယာဝ တတိယဘဝတော ပဋ္ဌာယ သမုဒါဂမံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပတ္ထေသီတိ တဿာ ကိရ ခေတ္တကုဋိယာ ဝီဟယော ဘဇ္ဇန္တိယာ တတ္ထ မဟာကရဉ္ဇပုပ္ဖပ္ပမာဏာ မဟန္တာ မနောဟရာ ပဉ္စသတမတ္တာ လာဇာ ဇာယိံသု။ သာ တာ ဂဟေတွာ မဟန္တေ ပဒုမိနိပတ္တေ ဌပေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တဿာ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ အဝိဒူရေ ခေတ္တပါဠိယာ ဂစ္ဆတိ။ သာ တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသာ သုပုပ္ဖိတံ မဟန္တံ ဧကံ ပဒုမံ ဂဟေတွာ တတ္ထ လာဇေ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဣမဿ၊ ဘန္တေ၊ ပုညဿ အာနုဘာဝေန အာနုဘာဝသမ္ပန္နေ ပဉ္စသတပုတ္တေ လဘေယျ’’န္တိ ပဉ္စ ပုတ္တသတာနိ ပတ္ထေသိ။ တသ္မိံယေဝ ခဏေတိ ယဒါ သာ ယထာဝုတ္တံ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ပဉ္စသတာ မိဂလုဒ္ဒကာ သမ္ဘတသမ္ဘာရာ ပရိပက္ကပစ္စေကဗောဓိဉာဏာ တဿေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ မဓုရမံသံ ဒတွာ၊ ‘‘ဧတိဿာ ပုတ္တာ ဘဝေယျာမာ’’တိ ပတ္ထယိံသု။ အတီတာသု အနေကဇာတီသု တဿာ ပုတ္တဘာဝေန အာဂတတ္တာ တထာ တေသံ အဟောသီတိ ဝဒန္တိ။ ပါဒုဒ္ဓါရေတိ ပါဒုဒ္ဓါရေ ပါဒုဒ္ဓါရေ။ ပါဒုဒ္ဓါရသီသေန စေတ္ထ နိက္ခိပနံ အာဟ။

ဂဗ္ဘမလံ နိဿာယာတိ ဗဟိ နိက္ခန္တံ ဂဗ္ဘမလံ နိဿယံ ကတွာ သံသေဒဇဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ ။ ဩပပါတိကဘာဝေနာတိ ကေစိ။ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာတိ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ။ ဝိပဿနာတိ အနိစ္စာနုပဿနာပုဗ္ဗိကာ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနပုဗ္ဗိကာ စ၊ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ အနိစ္စလက္ခဏေ ဒိဋ္ဌေ၊ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ’’တိ သေသလက္ခဏာနိ သုဝိညေယျာနေဝ ဟောန္တိ။ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ နိဗ္ဗတ္တယိံသူတိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿဉ္စ ပစ္စေကဗောဓိပါရမိတာယ ပရိနိပ္ဖန္နတ္တာ ဉာဏဿ ပရိပါကတ္တာ ဝုတ္တနယေန သယမေဝ ဝိပဿနံ ပဝတ္တေတွာ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ အဓိဂစ္ဆိံသု။ သဗ္ဗေပိ တေ တံယေဝ ဂါထံ အဘာသိံသူတိ အာဟ – ‘‘အယံ တေသံ ဗျာကရဏဂါထာ အဟောသီ’’တိ။

သရောရုဟန္တိ သရသိ ဇာတံ။ ပဒုမပလာသပတ္တဇန္တိ ခုဒ္ဒကမဟန္တေဟိ ကမလဒလေဟိ သဟဇာတံ။ ခုဒ္ဒကမဟန္တကမလဒလသင်္ခါတာနိ ဝါ ပဒုမပလာသပတ္တာနိ ဧတ္ထ သန္တီတိ ပဒုမပလာသပတ္တံ၊ ပဒုမဂစ္ဆံ။ တတ္ထ ဇာတန္တိ ပဒုမပလာသပတ္တဇံ။ သုပုပ္ဖိတန္တိ သုဋ္ဌု ပုပ္ဖိတံ သမ္မာ ဝိကသိတံ။ ဘမရဂဏာနုစိဏ္ဏန္တိ ဘမရဂဏေဟိ အနုကုလဉ္စေဝ အနုပရိဗ္ဘမိတဉ္စ။ အနိစ္စတာယုပဂတန္တိ ခဏေ ခဏေ ဝဏ္ဏဘေဒါဒိဝသေန အနိစ္စတာယ ဥပဂတံ။ ဝိဒိတွာတိ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ဇာနိတွာ။ ဧကော စရေတိ တသ္မာ အညောပိ မာဒိသော ဟောတုကာမော ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ။

၁၃၅။ သတိသာရသီလသာရာဒိသမန္နာဂမနေန သတ္တေသု သာရဘူတာ။ သဗ္ဗသော ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဝိဂတတ္တာ နိဒ္ဒုက္ခာ။ သမုစ္ဆိန္နတဏှတာယ နိတ္တဏှာ။ မာနစ္ဆိဒေါတိ ထုတိဝစနံ။

ဧတေသံ ဧကနာမကာယေဝါတိ ဧတေသံ အာဂတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပါဠိယံ အနာဂတာ အညေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမာနနာမကာ ဧဝ။ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋီကရဏတ္ထံ ‘‘ဣမေသု ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိသုံ ဝိသုံ အဝတွာတိ ပစ္စေကံ သရူပတော အဝတွာ။ အညေ စာတိ အသာဓာရဏတ္တာ အာဟ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဣသိဂိလိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၇။ မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ ဒေါသေဟိ အာရကာတိ အရိယံ။ တေနာဟ ‘‘နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ။ သာ ပန နိဒ္ဒေါသတာ လောကုတ္တရဘာဝေန သဝိသေသာတိ အာဟ ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိ။ သမ္မာ သုန္ဒရော ပသတ္ထော နိယျာနိကော သမာဓိ သမ္မာသမာဓီတိ အာဟ – ‘‘သမ္မာသမာဓိန္တိ မဂ္ဂသမာဓိ’’န္တိ။ ဥပနိသီဒတိ ဧတ္ထ ဖလံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယာတိ ဥပနိသံ၊ ကာရဏန္တိ အာဟ – ‘‘သဥပနိသန္တိ သပ္ပစ္စယ’’န္တိ။ ပရိကရောတိ ပရိဝါရေတီတိ ပရိက္ခာရောတိ အာဟ – ‘‘သပရိက္ခာရန္တိ သပရိဝါရ’’န္တိ။

ပရိဝါရိတာတိ သဟဇာတာဒိပစ္စယဘာဝေန ပရိဝါရန္တေဟိ ဝိယ ဥပဂတာ။ ပုရေစာရိကာတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဘာဝနာ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ပစ္စယတ္တာ ပုရဿရာ။ တေနာဟ – ‘‘ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ စာ’’တိ။ ဣဒါနိ တာနိ ကိစ္စတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပရိဝီမံသဂ္ဂဟဏံ တတ္ထ တတ္ထ စိတ္တုပ္ပာဒေ ဝီမံသာဓိပတေယျေန ပဝတ္တိယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တေနဿ မဂ္ဂသမာဓိဿ နာနာခဏိကံ ပုဗ္ဗင်္ဂမဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝီမံသနပရိယောသာနေတိ တထာပဝတ္တအနုလောမဉာဏဿ ဩသာနေ။ ဘူမိလဒ္ဓံ ဝဋ္ဋံ သမုဂ္ဃာဋယမာနာတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဒီဃရတ္တံ အနုသယိတံ ကိလေသဝဋ္ဋံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တိ။ ဝူပသမယမာနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝူပသမယမာနာတိ ဝါ တတော ဧဝ အဝသိဋ္ဌမ္ပိ ဝဋ္ဋံ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန ဝူပသမေန္တိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ သာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဒုဝိဓာပီတိ ယထာဝုတ္တာ ဒုဝိဓာပိ။ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ကိစ္စဿ ဒဿိတတ္တာ။

လက္ခဏေ ပဋိဝိဇ္ဈမာနေ လက္ခဏိကော ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ…ပေ… အာရမ္မဏတော ပဇာနာတီ’’တိ။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိယမ္ပိ ဧသေဝ နယော။ ကိစ္စတောတိ ဘာဝနာကိစ္စတော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယံ တဒဓိဂတအသမ္မောဟတာယ အသမ္မောဟတော ပဇာနာတိ။ ကိစ္စတောတိ ပဋိဝေဓကိစ္စတော။ တံ ပန သဗ္ဗထာ အသမ္မုယှနမေဝါတိ အာဟ ‘‘အသမ္မောဟတော’’တိ။ ဧဝံ ပဇာနနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ယာထာဝတော အဝဗောဓော။ အဿာတိ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ။

ဒွါယန္တိ -ကာရော ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ဒွယံ ဝဒါမီ’’တိ။ ဒွေ အဝယဝါ ဧတဿာတိ ဒွယံ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဝိဓကောဋ္ဌာသံ ဝဒါမီ’’တိ။ ပုညဿ ဧကော ဘာဂေါ သော ဧဝ ပုညဘာဂိကော ၊ က-ကာရဿ ယ-ကာရံ ကတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ‘‘ပုညဘာဂိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပဓိသင်္ခါတဿာတိ ခန္ဓပဗန္ဓသင်္ခါတဿ။

အမတဒွါရန္တိ အရိယမဂ္ဂံ။ ပညပေတီတိ နိယျာနာဒိပကာရတော ပညပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတီ’’တိ။ တတ္ထ သမ္မောဟဿ ဝိဒ္ဓံသနေန အသမ္မောဟတော ဒဿေတိ။ တသ္မိံ အတ္ထေတိ အမတဒွါရပညာပနေ အတ္ထေ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂပ္ပတ္တာတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝပ္ပတ္တာ။ မဂ္ဂဘာဝေန နိယျာနဘာဝေန ပဝတ္တိယာ မဂ္ဂပညာယ အဋ္ဌန္နမ္ပိ သာဓာရဏတ္တာ သမုဒါယဿ စ အဝယဝေါ အင်္ဂန္တိ ကတွာ သေသဓမ္မေ အင်္ဂိကဘာဝေန ဒဿေန္တော ‘‘အရိယမဂ္ဂဿ အင်္ဂ’’န္တိ အာဟ။ သော ဘိက္ခူတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဇာနန္တော ဘိက္ခု။ ပဇဟနတ္ထာယာတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟနာယ။ ပဋိလာဘတ္ထာယာတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အဓိဂမာယ။ ကုသလဝါယာမောတိ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တောဝ ကောသလ္လသမ္ဘူတော ဝါယာမော။ သရတီတိ သတော၊ တံ ပနဿ သရဏံ သတိသမင်္ဂိတာယာတိ အာဟ ‘‘သတိယာ သမန္နာဂတော’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိံ ယထာဘူတာ သမ္မာဝါယာမသတိယော သဟဇာတာ စ ပုရေဇာတာ စ ဟုတွာ ပရိဝါရေန္တိ၊ ‘‘ဣတိယိမေ တယော ဓမ္မာ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ အနုပရိဓာဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တီ’’တိ ပန ဝစနတော၊ ‘‘ဧတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိနာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဧဝ သေသဓမ္မာနံ ယထာရဟံ သဟစရဏဘာဝေန ပရိဝါရဏံ ယောဇိတံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါနံ ဂဟဏံ ဣတရေသံ ပရိဝါရဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ ။ န ဟိ သက္ကာ တေ ဧဝ ပရိဝါရေ ပရိဝါရဝန္တေ စ ကတွာ ဝတ္တုံ သင်္ကရတော သမ္မောဟဇနနတော စ။ တယောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝါယာမသတိယော သဟဇာတပရိဝါရာဝ ဟောန္တိ မဂ္ဂက္ခဏိကာနံ တေသံ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဝိပဿနာခဏဝိရတီနံ အသမ္ဘဝတော။

၁၃၇။ တက္ကနဝသေန လောကသိဒ္ဓေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိဝိဓံ တက္ကနံ ကူပေ ဝိယ ဥဒကဿ အာရမ္မဏဿ အာကဍ္ဎနံ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကော။ သင်္ကပ္ပနဝသေနာတိ တံ တံ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ ကပ္ပနဝသေန။ တက္ကနံ ကပ္ပနန္တိ စ အတံသဟဇာတာနမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကဂ္ဂေါတိ ဣမိနာ သမာဓိနာ လဒ္ဓုပကာရဿေဝ ဝိတက္ကဿ အပ္ပနာပရိယာယော ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဝိသေသေန ဝါ အပ္ပနာ ဝိတက္ကဿ ဝသေန စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အဘိရောပေတိ၊ ဝိတက္ကေ အသတိ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ဝိတက္ကေ ပနာ’’တိအာဒိ။ အတ္တနောယေဝ ဓမ္မတာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အဘိရုဟတီတိ၊ ဧတေန အာရမ္မဏဓမ္မာနံ ဂဟဏံ နာမ သဘာဝသိဒ္ဓံ၊ န ဓမ္မန္တရမပေက္ခတိ၊ ဝိတက္ကော ပန ပဝတ္တမာနော အာရမ္မဏာဘိနိရောပနဝသေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ သဘာဝါဝိတက္ကစိတ္တုပ္ပာဒတော သဝိတက္ကစိတ္တုပ္ပာဒဿ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏဝိသေသော ဝိတက္ကေန ဇာတောတိ ကတွာ ဝိတက္ကော စိတ္တဿ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေ ဝိသေသပစ္စယောတိ ပါကဋောယမတ္ထော။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – ယထာ ကောစိ ရာဇဝလ္လဘံ၊ တံသမ္ဗန္ဓီနံ မိတ္တံ ဝါ နိဿာယ ရာဇဂေဟံ အာရောဟတိ အနုပဝိသတိ၊ ဧဝံ ဝိတက္ကံ နိဿာယ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ ဝိတက္ကဿ အာရမ္မဏာဘိနိရောပနသဘာဝတ္တာ၊ အညေသံ ဓမ္မာနဉ္စ အဝိတက္ကသဘာဝတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘စေတသော အဘိနိရောပနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၇)။

ယဒိ ဧဝံ ကထံ အဝိတက္ကစိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတီတိ? ဝိတက္ကဗလေနေဝ။ ယထာ ဟိ သော ပုရိသော ပရိစယေန တေန ဝိနာပိ နိရာသင်္ကော ရာဇဂေဟံ ပဝိသတိ၊ ဧဝံ ပရိစယေန ဝိတက္ကေန ဝိနာပိ အဝိတက္ကံ စိတ္တံ အာရမ္မဏံ အာရောဟတိ။ ပရိစယေနာတိ စ သန္တာနေ ပဝတ္တဝိတက္ကဘာဝနာသင်္ခါတေန ပရိစယေန။ ဝိတက္ကဿ ဟိ သန္တာနေ အဘိဏှံ ပဝတ္တဿ ဝသေန စိတ္တဿ အာရမ္မဏာဘိရုဟနံ စိရပရိစိတံ၊ တေန တံ ကဒါစိ ဝိတက္ကေန ဝိနာပိ တတ္ထ ပဝတ္တတေဝ၊ ယထာ ဉာဏသဟဂတံ စိတ္တံ သမ္မသနဝသေန စိရပရိစိတံ ကဒါစိ ဉာဏရဟိတမ္ပိ သမ္မသနဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ယထာ ဝါ ကိလေသသဟိတံ ဟုတွာ ပဝတ္တံ သဗ္ဗသော ကိလေသရဟိတမ္ပိ ပရိစယေန ကိလေသဝါသနာဝသေန ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝါစံ သင်္ခရောတီတိ ဝါစံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဝစီဃောသုပ္ပတ္တိယာ ဝိသေသပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ လောကိယဝိတက္ကော ဒွတ္တိံသစိတ္တသဟဂတော ဝါစံ သင်္ခရောတိ ဝစီဝိညတ္တိဇနနတော။ ဝစီသင်္ခါရောတွေဝ ပနဿ နာမံ ဟောတိ ရုဠှိတော၊ တံသမတ္ထတာနိရောဓတော ဝါ သမ္ဘဝတော ပန သင်္ခါရောတိ။ ‘‘လောကုတ္တရသမ္မာသင်္ကပ္ပံ ပရိဝါရေန္တီ’’တိ ဝတွာ တိဝိဓေ သမ္မာသင်္ကပ္ပေ ကဒါစိ ကတမံ ပရိဝါရေန္တီတိ? စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိအာဒိ။ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ နာနာသမန္နာဟာရဟေတုကတ္တာ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေယေဝ စ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ။ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ တိဝိဓဿပိ ပဋိပက္ခဿ သမုစ္ဆိန္ဒနေန သာတိသယံ တိဏ္ဏမ္ပိ ကိစ္စကရဏတော။ ဧသ နယော သမ္မာဝါစာဒီသုပိ။

၁၃၈။ ဝိရမတိ ဧတာယာတိ ဝေရမဏီ ဝိရတိ ဝုစ္စတိ။ သာ မုသာဝါဒတော ဝိရမဏဿ ကာရဏဘာဝတော စေတနာပိ ဝေရဿ မဏနတော ဝိနာသနတော ဝိရတိပီတိ အာဟ – ‘‘ဝိရတိပိ စေတနာပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အာရကာ ရမတီတိ သမုစ္ဆိန္နေဟိ ဒူရတော သမုဿာရေတိ။ ဝိနာ တေဟိ ရမတီတိ အစ္စန္တမေဝ တေဟိ ဝိနာ ဘဝတိ။ တတော တတောတိ ဒိဋ္ဌေ အဒိဋ္ဌဝါဒါဒိတော မုသာဝါဒါ။ ဝိသေသတော အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတ္တာ ပဋိနိဝတ္တာ ဟုတွာ။

၁၄၀။ တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာတိ ပစ္စယပဋိသေဝန-သာမန္တဇပ္ပန-ဣရိယာပထပဝတ္တနသင်္ခါတေန ပါပိစ္ဆတာ နိဗ္ဗတ္တေန တိဝိဓေန ကုဟနဝတ္ထုနာ။ ဧတာယ ကုဟနာယ ကရဏဘူတာယ ပစ္စယုပ္ပာဒနတ္ထံ နိမိတ္တံ သီလံ ဧတေသန္တိ ယောဇနာ။ အတ္တဝိသယလာဘဟေတု အက္ကောသနခုံသနဝမ္ဘနာဒိဝသေန ပိသနံ ဃဋ္ဋနံ ဝိဟေဌနံ နိပ္ပေသော။ ဣတော လဒ္ဓံ အညဿ၊ တတော လဒ္ဓံ ပရဿ ဒတွာ ဧဝံ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီံသတီတိ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီံသနာ။ ပါဠိယံ အာဂတော ကုဟနာဒိဝသေန မိစ္ဆာအာဇီဝေါ။ ကော ပန သောတိ အာဟ ‘‘အာဇီဝဟေတူ’’တိအာဒိ။ တာသံယေဝါတိ အဝဓာရဏံ၊ ‘‘အာဇီဝေါ ကုပ္ပမာနော ကာယဝစီဒွါရေသု ဧဝ ကုပ္ပတီ’’တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၁၄၁။ သမ္မာ ပသတ္ထာ သောဘနာ နိယျာနိကာ ဒိဋ္ဌိ ဧတဿာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ ပုဂ္ဂလော။ တဿ ပန ယသ္မာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သစ္စာဘိသမယဿ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ အဝဿယော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတဿာ’’တိ။ ပဟောတိ ဘဝတိ တာယ သဟေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ယာထာဝတော ဇာနနဋ္ဌေန သမ္မာဉာဏန္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ၊ တဉ္စ ခေါ မဂ္ဂသမာဓိမှိ ဌိတေ ဧဝ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ အာဟ – ‘‘မဂ္ဂသမ္မာသမာဓိမှိ…ပေ… သမ္မာဉာဏံ ပဟောတီ’’တိအာဒိ။ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတီတိ? ယထာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတော ပုဂ္ဂလော၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေ ဌိတော၊ ‘‘သမ္မာဉာဏော’’တိ ဝုတ္တော၊ တဿ စ မဂ္ဂဖလသမ္မာသမာဓိပဝတ္တိယာ ပဟောတိ သမ္မာဉာဏဿ သမ္မာဝိမုတ္တိယာ ပဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဖလသမာဓိ တာဝ ပဝတ္တတု၊ မဂ္ဂသမာဓိ ပန ကထန္တိ? တမ္ပိ အကုပ္ပဘာဝတာယ အစ္စန္တသမာဓိဘာဝတော ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ပဝတ္တတေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ။ ဌပေတွာ အဋ္ဌဖလင်္ဂါနီတိ ဖလဘူတာနိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ၊ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ဌပေတွာ။ သမ္မာဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ကတွာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ သမ္မာဉာဏံ ကတွာ။ ဖလံ ကာတုန္တိ ဖလဓမ္မသဟစရိတတာယ ဝိပါကသဘာဝတာယ စ ‘‘ဖလ’’န္တိ လဒ္ဓနာမေ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ တထာ စ ဝုတ္တံ သလ္လေခသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၈၃) ‘‘ဖလသမ္ပယုတ္တာနိ ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနိ အဋ္ဌင်္ဂါနိ ဌပေတွာ သေသဓမ္မာ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

၁၄၂။ နိဇ္ဇိဏ္ဏာတိ နိဇ္ဇီရိတာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနာသိတာတိ အတ္ထော။ ဖလံ ကထိတန္တိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ ဝါရေန သာမညဖလံ ကထိတန္တိ ဝဒန္တိ၊ နိဇ္ဇီရဏံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နိဇ္ဇီရဏံ ပန သမုစ္ဆိန္ဒနန္တိ ကတွာ၊ မဇ္ဈိမဘာဏကာ…ပေ… မဂ္ဂေါ ကထိတောတိ ဝဒန္တိ။ ဒဿနဋ္ဌေနာတိ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန စတုန္နံ သစ္စာနံ ပစ္စက္ခတော ဒဿနဋ္ဌေန။ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာတိ ပစ္စက္ခေန ယထာဒိဋ္ဌာနံ မဂ္ဂဖလာနံ ပါကဋကရဏဋ္ဌေန။ တဒဓိမုတ္တဋ္ဌေနာတိ တသ္မိံ ယထာသစ္ဆိကတေ နိဗ္ဗာနေ အဓိမုစ္စနဘာဝေန။

ကုသလပက္ခာတိ အနဝဇ္ဇကောဋ္ဌာသာ။ မဟာဝိပါကဒါနေနာတိ မဟတော ဝိပုလဿ လောကုတ္တရဿ သုခဝိပါကဿ စေဝ ကာယိကာဒိဒုက္ခဝိပါကဿ စ ဒါနေန။

ယထာ မဟာဝိပါကဿ ဒါနေန မဟာစတ္တာရီသကံ၊ တထာ ဗဟုတာယပိ မဟာစတ္တာရီသကောတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဣမသ္မိဉ္စ ပန သုတ္တေ ပဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယော ကထိတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟုအတ္ထောပိ ဟိ မဟာ-သဒ္ဒေါ ဟောတိ ‘‘မဟာဇနော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၆၅)။ ဧတ္ထ စ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ ဝတ္ထုဘေဒေန ဒသ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ ကထိတာ၊ ဝတ္ထုဘေဒေနေဝ၊ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ ဒသ သမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာတိ ဝီသတိ ဟောတိ။ ယထာ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိအာဒိနာ မဂ္ဂဝသေန ဒသ သမ္မတ္တဓမ္မာ၊ တပ္ပဋိပက္ခဘူတာ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဿ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော ပဟောတီ’’တိအာဒိနာ အတ္ထတော ဒသ မိစ္ဆတ္တဓမ္မာတိ ဝီသတိ၊ တထာ ဖလဝသေန တေသု ဧဝံ ဝီသတိ။ ကထံ ဝါရေပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ? ဧဝမေတေ ဒွေ စတ္တာရီသကာနိ ပုရိမေန သဒ္ဓိံ တယော စတ္တာရီသကာ ဝိဘာဝိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၄၃။ ပသံသိယဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကံ နိန္ဒိယံ ပသံသန္တောပိ အတ္ထတော ပသံသိယံ နိန္ဒန္တော နာမ ဟောတိ။ ပသံသိယဿ ဂုဏပရိဓံသနမုခေနေဝ ဟိ နိန္ဒိယဿ ပသံသာယ ပဝတ္တနတောတိ အာဟ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိနာမာယံ သောဘနာတိ ဝဒန္တောပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဂရဟတိ နာမာ’’တိအာဒိ။ ဧဝမာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ‘‘နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈၊ မ။ နိ။ ၂။၂၂၇) ဧဝမာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ဧဝံဝါဒိနောတိ ဧဝံ ဟေတု ပဋိက္ခေပဝါဒိနောတိ အတ္ထော။ ဩက္ကန္တနိယာမာတိ ဩဂါဠှမိစ္ဆတ္တနိယာမာ။ ဧဝရူပံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယမေဝ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဒိသော ဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အတေကိစ္ဆော’’တိအာဒိ ဝုတ္တသဒိသော။

အတ္တနော နိန္ဒာဘယေနာတိ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိဉ္စ နာမေတေ ဂရဟန္တီ’’အာဒိနာ ဥပရိ ပရေဟိ ဝတ္တဗ္ဗနိန္ဒာဘယေန။ ဃဋ္ဋနဘယေနာတိ တထာ ပရေသံ အာသာဒနာဘယေန။ သဟဓမ္မေန ပရေန အတ္တနော ဥပရိ ကာတဗ္ဗနိဂ္ဂဟော ဥပါရမ္ဘော၊ ဂရဟတော ပရိတ္တာသော ဥပါရမ္ဘဘယံ၊ တံ ပန အတ္ထတော ဥပဝါဒဘယံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဥပဝါဒဘယေနာ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာစတ္တာရီသကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၈။ အာနာပါနဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄၄။ ပုဗ္ဗေနာတိ နိဿက္ကေ ကရဏဝစနံ။ ‘‘အပရံ ဝိသေသ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသေသဝိသယော စ ပုဗ္ဗသဒ္ဒေါတိ အာဟ – ‘‘သီလပရိပူရဏာဒိတော ပုဗ္ဗဝိသေသတော’’တိ။

၁၄၅။ အာရဒ္ဓါ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ အာရာဓိတော။ ယဒတ္ထာယ သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဝိသေသာပတ္တိ စ၊ တဒေဝေတ္ထ အပ္ပတ္တန္တိ အဓိပ္ပေတံ၊ တံ ဈာနဝိပဿနာနိမိတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘အပ္ပတ္တဿ အရဟတ္တဿာ’’တိ။ ကောမုဒီတိ ကုမုဒဝတီ။ တဒါ ကိရ ကုမုဒါနိ သုပုပ္ဖိတာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ကုမုဒါနံ အတ္ထိတာယ ကောမုဒီ’’တိ။ ကုမုဒါနံ သမူဟော၊ ကုမုဒါနိ ဧဝ ဝါ ကောမုဒါ၊ တေ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကောမုဒီတိ။ ပဝါရဏသင်္ဂဟန္တိ မဟာပဝါရဏံ အကတွာ အာဂမနီယသင်္ဂဟဏံ။

အာရဒ္ဓဝိပဿကဿာတိ အာရဘိတဝိပဿနဿ၊ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥဿုက္ကာပေတွာ ဝိပဿိဿ။ ဘိက္ခူ ဣဓ ဩသရိဿန္တိ ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရိတပဝါရဏာ ‘‘ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိဿာမ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ သောဓေဿာမ၊ ယထာလဒ္ဓံ ဝိသေသဉ္စ ပဝေဒိဿာမာ’’တိ အဇ္ဈာသယေန။ ဣမေ ဘိက္ခူတိ ဣမေ တရုဏသမထဝိပဿနာ ဘိက္ခူ။ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ခိဿန္တိ သေနာသနသပ္ပာယာဒိအလာဘေန။ အပလိဗုဒ္ဓန္တိ အညေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ။ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ အန္တောဝဿဘာဝတော။ ဧကဿ ဒိန္နောပိ သဗ္ဗေသံ ဒိန္နောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတသုတဋ္ဌာနေယေဝ ဧကမာသံ ဝသိတွာ ဩသရိံသု။

၁၄၆။ အလန္တိ ယုတ္တံ၊ ဩပါယိကန္တိ အတ္ထော၊ ‘‘အလမေဝ နိဗ္ဗိန္ဒိတု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄၊ ၁၂၈၊ ၁၃၄၊ ၁၄၃) ဝိယ။ ပုဋဗဒ္ဓံ ပရိဟရိတွာ အသိတံ ပုဋောသံ အ-ကာရဿ ဩ-ကာရံ ကတွာ။ တေနာဟ ‘‘ပါထေယျ’’န္တိ။

၁၄၇။ ဝိပဿနာ ကထိတာတိ အနိစ္စသညာမုခေနေဝ ဝိပဿနာဘာဝနာ ကထိတာ။ န ဟိ ကေဝလာယ အနိစ္စာနုပဿနာယ ဝိပဿနာကိစ္စံ သမိဇ္ဈတိ။ ဗဟူ ဘိက္ခူ တေ စ ဝိတ္ထာရရုစိကာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။

၁၄၉။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗဝါရေသု။ ‘‘တသ္မာ တိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒနာနုပဿီ’’တိအာဒီသုပိ ပီတိပဋိသံဝေဒိတာဒိဝသေနေဝ ဝေဒနာနုပဿနာယ ဝုတ္တတ္တာ၊ ‘‘သုခဝေဒနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာမနသိကာရတာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သာဓုကံ မနသိကာရ’’န္တိ။ သညာနာမေန ပညာ ဝုတ္တာ တေသံ ပယောဂတ္တာ။ မနသိကာရနာမေန ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ ဘာဝနာယ ပရိစိတတ္တာ အာရမ္မဏဿ မနသိကာရန္တိ ကတွာ။ ဝိတက္ကဝိစာရေ ဌပေတွာတိ ဝုတ္တံ ဝစီသင်္ခါရတ္တာ တေသံ။

ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပိ မနသိကာရပရိယာပန္နတာယ ‘‘မနသိကာရော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သန္တေ ဝေဒနာနုပဿနာဘာဝေါ န ယုဇ္ဇတိ၊ အဿာသပဿာသာ ဟိဿ အာရမ္မဏံ။ ဝတ္ထုန္တိ သုခါဒီနံ ဝေဒနာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘူတံ ဝတ္ထုံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝေဒနာဝ ဝေဒိယတိ၊ ဝေဒနာယ ဧကန္တဘာဝဒဿနေန တဿ ဝေဒနာနုပဿနာဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ ဧဝါတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ ဧတဿ အနုယောဂဿ။

ဒွီဟာကာရေဟီတိ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေ ဒဿေန္တော ‘‘အာရမ္မဏတော အသမ္မောဟတော စာ’’တိ အာဟ။ သပ္ပီတိကေ ဒွေ ဈာနေတိ ပီတိသဟဂတာနိ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနာနိ ပဋိပါဋိယာ သမာပဇ္ဇတိ။ သမာပတ္တိက္ခဏေတိ သမာပဇ္ဇနက္ခဏေ။ ဈာနပဋိလာဘေနာတိ ဈာနေန သမင်္ဂီဘာဝေန။ အာရမ္မဏတော အာရမ္မဏမုခေန တဒါရမ္မဏဈာနပရိယာပန္နာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ အာရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ ယထာ နာမ သပ္ပပရိယေသနံ စရန္တေန တဿ အာသယေ ပဋိသံဝိဒိတေ သောပိ ပဋိသံဝိဒိတောဝ ဟောတိ မန္တာဂဒဗလေန တဿ ဂဟဏဿ သုကရတ္တာ၊ ဧဝံ ပီတိယာ အာသယဘူတေ အာရမ္မဏေ ပဋိသံဝိဒိတေ သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဧဝ ဟောတိ သလက္ခဏတော သာမညလက္ခဏတော စ တဿာ ဂဟဏဿ သုကရတ္တာ။ ဝိပဿနာက္ခဏေတိ ဝိပဿနာပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ မဂ္ဂပညာယ ဝိသေသတော ဒဿနက္ခဏေ။ လက္ခဏပဋိဝေဓာတိ ပီတိယာ သလက္ခဏဿ သာမညလက္ခဏဿ စ ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ ယဉှိ ပီတိယာ ဝိသေသတော သာမညတော စ လက္ခဏံ၊ တသ္မိံ ဝိဒိတေ သာ ယာထာဝတော ဝိဒိတာ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘အသမ္မောဟတော ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတီ’’တိ။

ဣဒါနိ တမတ္ထံ ပါဠိယာ ဝိဘာဝေတုံ၊ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ စေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒီဃံ အဿာသဝသေနာတိ ဒီဃဿ အဿာသဿ အာရမ္မဏဘူတဿ ဝသေန။ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတောတိ ဈာနပရိယာပန္နံ အဝိက္ခေပေါတိ လဒ္ဓနာမံ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ တံသမ္ပယုတ္တာယ ပညာယ ပဇာနတော။ ယထေဝ ဟိ အာရမ္မဏမုခေန ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ၊ ဧဝံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ အာရမ္မဏမုခေန ပဋိသံဝိဒိတာ ဧဝ ဟောန္တိ။ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတီတိ ဒီဃံ အဿာသဝသေန ဈာနသမ္ပယုတ္တာ သတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပဋ္ဌိတေ အာရမ္မဏမုခေန ဈာနေပိ ဥပဋ္ဌိတာ ဧဝ နာမ ဟောတိ။ တာယ သတိယာတိ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတာယ တာယ သတိယာ ယထာဝုတ္တေန တေန ဉာဏေန သုပ္ပဋိဝိဒိတတ္တာ အာရမ္မဏဿ တဿ ဝသေန တဒါရမ္မဏာ သာ ပီတိ ပဋိသံဝိဒိတာ ဟောတိ။ အဝသေသပဒါနိပီတိ ‘‘ဒီဃံ ပဿာသဝသေနာ’’တိအာဒိပဒါနိပိ။

ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ဝုတ္တမတ္ထံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဣတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာပိ ယောဂိနာ မနသိကာရေန ပဋိလဘိတဗ္ဗတော ပဋိလာဘောတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဈာနသမ္ပယုတ္တေ ဝေဒနာသင်္ခါတမနသိကာရပဋိလာဘေနာ’’တိ။

အဿာသပဿာသနိမိတ္တန္တိ အဿာသပဿာသေ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓပဋိဘာဂနိမိတ္တံ အာရမ္မဏံ ကိဉ္စာပိ ကရောတိ၊ သတိဉ္စ သမ္ပဇညဉ္စ ဥပဋ္ဌပေတွာ ပဝတ္တနတော အာရမ္မဏမုခေန တဒါရမ္မဏဿ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီယေဝ နာမေသ ဟောတိ။ ဧဝံ စိတ္တာနုပဿနာပိ သတိသမ္ပဇညဗလေနေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ပဇဟတိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ ပဇဟတီတိ ပဟာနံ၊ ဉာဏံ။ ဒေါမနဿဝသေန ဗျာပါဒနီဝရဏံ ဒဿိတံ တဒေကဋ္ဌဘာဝတော။ တဿာတိ နီဝရဏပဗ္ဗဿ။ ပဟာနကရဉာဏန္တိ ပဇဟနဉာဏံ။ ဝိပဿနာပရမ္ပရန္တိ ပဋိပါဋိယာ ဝိပဿနမာဟ။ သမထပဋိပန္နန္တိ မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တံ ပဋိပန္နစိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ဧကတော ဥပဋ္ဌာနန္တိ ပဋိပက္ခဝိဂမေန ဧကဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနံ။ သဟဇာတာနံ အဇ္ဈုပေက္ခနာ ဟောတီတိ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု ဗျာပါရဿ အနာပဇ္ဇိတတ္တာ အာရမ္မဏာနံ အဇ္ဈုပေက္ခနာ၊ ‘‘ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တအဇ္ဈုပေက္ခနာ ပဝတ္တာတိ ပဋိပန္နာ။ ကေဝလံ နီဝရဏာဒိဓမ္မေတိ နီဝရဏာဒိဓမ္မေ ဧဝ ပဟီနေ ဒိသွာ၊ အထ ခေါ တေသံ ပဇဟနဉာဏမ္ပိ ယာထာဝတော ပညာယ ဒိသွာ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ဓမ္မာပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ပဂေဝ အဓမ္မာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၀)။

၁၅၀။ အနိစ္စာဒိဝသေနပဝိစိနတီတိ အနိစ္စာဒိပ္ပကာရေဟိ ဝိစိနတိ ပဿတိ။ နိရာမိသာတိ ကိလေသာမိသရဟိတာ။ ကာယိကစေတသိကဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ကာယစိတ္တာနံ သာဓုဘာဝူပဂမနေန ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။ သဟဇာတဓမ္မာနံ ဧကသဘာဝေန ပဝတ္တိယာ သဟဇာတအဇ္ဈုပေက္ခနာယ အဇ္ဈုပေက္ခိတာ ဟောတိ။

တသ္မိံ ကာယေ ပဝတ္တာ ကာယာရမ္မဏာ သတိ၊ ပုဗ္ဗဘာဂိယော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သောမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန စေတံ ဩက္ကမနံ ဩလိယနံ ကောသဇ္ဇံ၊ တတော အတိဝတ္တနံ အတိဓာဝနံ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ တဒုဘယဝိဓုရာ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာဘူတာ အနောသက္ကနအနတိဝတ္တနသင်္ခါတာ မဇ္ဈတ္တာကာရတာ။ ဣဒါနိ ယထေဝ ဟီတိအာဒိနာ တမေဝ မဇ္ဈတ္တာကာရံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတိ။ တုဒနံ ဝါ ပတောဒေန။ အာကဍ္ဎနံ ဝါ ရသ္မိနာ။ နတ္ထိ န ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာတိ ဧကေကသ္မိံ စိတ္တေ ဝိပဿနာဝသေန သဟ ဥပ္ပဇ္ဇနကာ။ နာနာရသလက္ခဏာတိ နာနာကိစ္စာ စေဝ နာနာသဘာဝါ စ။

၁၅၂။ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ သဗ္ဗာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂၇) အာနာပါနာရမ္မဏာ အပရာပရံ ပဝတ္တသတိယော အာရမ္မဏသီသေန တဒါရမ္မဏာ ဓမ္မာ ဂဟိတာ၊ တာ ပနေကသန္တာနေ လောကိယစိတ္တသမ္ပယုတ္တာတိ လောကိယာ၊ တာ ဝဍ္ဎမာနာ လောကိယံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သတိပဋ္ဌာနံ ပရိပူရေန္တိ။ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဖလနိဗ္ဗာနန္တိ ဝိမုတ္တီနံ ဖလဘူတံ တေဟိယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ၊ အမတမဟာနိဗ္ဗာနမေဝ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီနံ အဓိဂမေန အဓိဂန္တဗ္ဗတာယ တထာ ဝုတ္တံ။ ပရိပူရဏဉ္စဿ အာရမ္မဏံ ကတွာ အမတဿာနုဘဝနမေဝ။ ဣဓ သုတ္တေ လောကိယာပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာ လောကုတ္တရာပီတိ ဧတ္တကံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဣတိ လောကိယဿ အာဂတဋ္ဌာနေ လောကိယံ ကထိတ’’န္တိ စ အတ္ထဝဏ္ဏနာဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ကထိတံ။ ထေရောတိ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော။ အညတ္ထ ဧဝံ ဟောတီတိ အညသ္မိံ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာနံ တတ္ထ တတ္ထ ဝေါမိဿကနယေန အာဂတသုတ္တေ ဧဝံ လောကိယံ အာဂတံ၊ ဣဓ လောကုတ္တရံ အာဂတန္တိ ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ လောကုတ္တရံ ဥပရိ အာဂတန္တိ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိံ ပရိပူရေန္တီတိ ဧဝံ လောကုတ္တရံ ဥပရိ ဒေသနာယံ အာဂတံ၊ တသ္မာ လောကိယာ ဧဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ ပရိပူရိကာ ကထေတဗ္ဗာ လောကုတ္တရာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဝိဇ္ဇာဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ၊ တသ္မာ ထေရေန ဝုတ္တောယေဝေတ္ထ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

အာနာပါနဿတိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၉။ ကာယဂတာသတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅၃-၄။ တပ္ပဋိသရဏာနံ ကာမာဝစရသတ္တာနံ ပဋိသရဏဋ္ဌေန ဂေဟာ ကာမဂုဏာ၊ ဂေဟေ သိတာ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယာ အလ္လီနာတိ ဂေဟဿိတာ။ သရန္တီတိ ဝေဂသာ ပဝတ္တန္တိ။ ဝေဂေန ဟိ ပဝတ္တိ ဓာဝတီတိ ဝုစ္စတိ။ သင်္ကပ္ပာတိ ယေ ကေစိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ၊ ဗျာပါဒဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ ကာမဂုဏသိတာ ဧဝါတိ။ ဂေါစရဇ္ဈတ္တသ္မိံယေဝါတိ ပရိဂ္ဂဟိတေ ကမ္မဋ္ဌာနေ ဧဝ ဝတ္တန္တိ။ တဉှိ ဓမ္မဝသေန ဥပဋ္ဌိတာယ ဘာဝနာယ ဂေါစရဘာဝတော ‘‘ဂေါစရဇ္ဈတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဿာသပဿာသကာယေ ဂတာ ပဝတ္တာတိ ကာယဂတာ၊ တံ ကာယဂတာသတိံ။ သတိသီသေန တံသဟဂတေ ဘာဝနာဓမ္မေ ဝဒတိ အဿာသပဿာသကာယာဒိကေ တံတံကောဋ္ဌာသေ သမထဝတ္ထုဘာဝေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ တထာပရိဂ္ဂဟိတေ ဝါ တေ အာရဗ္ဘ အနိစ္စာဒိမနသိကာရဝသေန ပဝတ္တာ ကာယာရမ္မဏာ သတီ သတိဘာဝေန ဝတွာ ဧကဇ္ဈံ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယပရိဂ္ဂါဟိက’’န္တိအာဒိမာဟ။

သတိပဋ္ဌာနေတိ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၈၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၁)၊ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနာ ကထိတာ၊ စုဏ္ဏကဇာတာနိ အဋ္ဌိကာနိ ပရိယောသာနံ ကတွာ ကာယာနုပဿနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ ဣဓ ပန ကေသာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတာနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ ဝသေန ဥပရိဒေသနာယ ဝဍ္ဎိတတ္တာ အဋ္ဌာရသဝိဓေန ကာယဂတာသတိဘာဝနာ။

၁၅၆။ တဿ ဘိက္ခုနောတိ ယော ကာယဂတာသတိဘာဝနာယ ဝသီဘူတော၊ တဿ ဘိက္ခုနော။ သမ္ပယောဂဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တီတိ သဟဇာတ-အညမည-နိဿယ-သမ္ပယုတ္တ-အတ္ထိ-အဝိဂတပစ္စယဝသေန ဝိဇ္ဇံ ဘဇန္တိ၊ တာယ သဟ ဧကီဘာဝမိဝ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာဘာဂေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေဝတ္တန္တီတိ ဝိဇ္ဇာသဘာဂတာယ တဒေကဒေသေ ဝိဇ္ဇာကောဋ္ဌာသေ ဝတ္တန္တိ။ တာဟိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဖဿာဒယော။ နနု စေတ္ထ ဝိဇ္ဇာနံ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယတာ န သမ္ဘဝတီတိ? နော န သမ္ဘဝတိ။ ယာယ ဟိ ဝိဇ္ဇာယ ဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တာနံ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယတာ၊ သာ တံနိမိတ္တာယ ဝိဇ္ဇာယ ဥပစရီယတီတိ။ ဧကာ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ၊ သေသာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာတိ အဋ္ဌသု ဝိဇ္ဇာသု ဧကံ ‘‘ဝိဇ္ဇာ’’တိ ဂဟေတွာ ဣတရာ တဿာ ဘာဂတာယ ‘‘ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တနသဘာဝါသု အယမေဝ ဝိဇ္ဇာတိ ဝတ္တဗ္ဗာတိ နိယမဿ အဘာဝတော ဝိဇ္ဇာဘာဂေါ ဝိယ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာပိ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အာပေါဖရဏန္တိ ပဋိဘာဂနိမိတ္တဘူတေန အာပေါကသိဏေန သဗ္ဗသော မဟာသမုဒ္ဒဖရဏံ အာပေါဖရဏံ နာမ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ကိစ္စံ ဖရဏန္တိ ကတွာ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုအတ္ထံ ဝါ အာလောကဖရဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥဘယသ္မိမ္ပိ ပက္ခေ သမုဒ္ဒင်္ဂမာနံ ကုန္နဒီနံ သမုဒ္ဒန္တောဂဓတ္တာ တေသံ စေတသာ ဖုဋတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကုန္နဒိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ကဉ္စိမေဝ ကာလံ သန္ဒိတွာ တာသံ ဥဒကဿ သမုဒ္ဒပရိယာပန္နဘာဝူပဂမနတ္တာ၊ န ဗဟိ မဟာနဒိယော ဝိယ ပရိတ္တကာလဋ္ဌိတိကာတိ။

ဩတာရန္တိ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ အဝသရံ၊ တံ ပန ဝိဝရံ ဆိဒ္ဒန္တိ စ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏန္တိ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ဩလမ္ဗနံ။ ယာဝ ပရိယောသာနာတိ မတ္တိကာပုဉ္ဇဿ ယာဝ ပရိယောသာနာ။

၁၅၈။ အဘိညာယာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိအဘိညာယ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဿာတိ ပစ္စက္ခတော ကာတဗ္ဗဿ အဓိဋ္ဌာနဝိကုဗ္ဗနာဒိဓမ္မဿ။ အဘိညာဝ ကာရဏန္တိ အာဟ – ‘‘သစ္ဆိကိရိယာပေက္ခာယ၊ အဘိညာကာရဏဿ ပန သိဒ္ဓိယာ ပါကဋာ’’တိ။ မရိယာဒဗဒ္ဓါတိ ဥဒကမာတိကာမုခေ ကတာ။

ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေ ကာလေ သုခေန ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗတ္တာ။ ပတိဋ္ဌာကတာယာတိ သမ္ပတ္တီနံ ပတိဋ္ဌာဘာဝံ ပါပိတာယ။ အနုပ္ပဝတ္တိတာယာတိ ဘာဝနာဗဟုလီကာရေဟိ အနုပ္ပဝတ္တိတာယ။ ပရိစယကတာယာတိ အာသေဝနဒဠှတာယ သုစိရံ ပရိစယာယ။ သုသမ္ပဂ္ဂဟိတာယာတိ သဗ္ဗသော ဥက္ကံသံ ပါပိတာယ။ သုသမာရဒ္ဓါယာတိ အတိဝိယ သမ္မဒေဝ နိဗ္ဗတ္တိကတာယ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ကာယဂတာသတိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၀။ သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆၀။ သင်္ခါရုပပတ္တိန္တိ ဝိပါကက္ခန္ဓသညိတာနံ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပတ္တိံ၊ နိဗ္ဗတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ အဝဓာရဏံ ဧတသ္မိံ ပဒေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ၊ ‘‘သင်္ခါရာနံယေဝ ဥပပတ္တိ’’န္တိ ဝတွာ တေန နိဝတ္တိတံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘န သတ္တဿာ’’တိ အာဟ။ တေန သတ္တော ဇီဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ မိစ္ဆာဝါဒံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဓမ္မဝသေန ဥပ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥပ္ပတ္တိဇနကဓမ္မဝသေနပိ တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ပုညာဘိသင်္ခါရေန ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာမေသု ပုညာဘိသင်္ခါရေနပိ ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ သာ ပန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဂဟိတာတိ။ ပုညာဘိသင်္ခါရေန ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝုတ္တတ္ထာပေက္ခဏဝိကပ္ပတ္ထော၊ အဝုတ္တတ္ထာပေက္ခာယ ပန န အာဂတော ‘‘အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရေနာ’’တိ။ အထ ဝါ ဥပပတ္တိ အာဂတာ၊ ဧဝံ ကိစ္စံ အာဂတံ၊ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော ပနေတ္ထ သရူပေန အနာဂတောပိ ပုညာဘိသင်္ခါရဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရေနာ’’တိ ပဌန္တိ။ ဘဝူပဂက္ခန္ဓာနန္တိ သုဂတိဘဝူပဂါနံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ။

၁၆၁။ လောကိကာ ဝဋ္ဋန္တိ ကမ္မဝဋ္ဋဿ ဂဟဏတော။ ဘဝူပပတ္တိဟေတုဘူတာ ဩကပ္ပနီယသဒ္ဓါ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ တာဒိသံ ဗုဒ္ဓဝစနဗာဟုသစ္စံ အာမိသပရိစ္စာဂေါ ကမ္မဿကတာဉာဏံ ကမ္မဖလဒိဋ္ဌိ စ ဣမေ သဒ္ဓါဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဌပေတီတိ ပဏိဒဟနဝသေန ဌပေတိ။ ပဏိဒဟတီတိ ဟိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ တတ္ထ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ကတွာ ဌပေတိ။ သဟပတ္ထနာယာတိ၊ ‘‘အဟော ဝတာဟံ…ပေ… ဥပပဇ္ဇေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တပတ္ထနာယ သဟ။ သဒ္ဓါဒယောဝါတိ ယထာဝုတ္တာ သဒ္ဓါဒယော ဧဝ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဥပပတ္တိယာ သင်္ခရဏဋ္ဌေန သင်္ခါရာ၊ တသ္မာ ဧဝ အညေဟိ ဝိသိဋ္ဌဘဝူပဟရဏဋ္ဌေန ဝိဟာရာ နာမာတိ။ တသ္မိံ ဌာနေတိ တသ္မိံ ဥပပတ္တိဋ္ဌာနေ။

ပဉ္စဓမ္မာဝ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ဥပပတ္တိံ မဂ္ဂတိ ဂဝေသတိ ဧတေနာတိ မဂ္ဂေါ။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ။ စေတနာ ပနေတ္ထ သုဒ္ဓသင်္ခါရတာယ သဒ္ဓါဒိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ၊ တသ္မာ အဝဓာရဏံ ကတံ။ ဥပပတ္တိပကပ္ပနဝသေနေဝ ပဝတ္တိယာ ပတ္ထနာဂဟဏေနေဝ တဿာ ဂဟဏန္တိ ကေစိ။ စိတ္တကရယုတ္တဂတိနိဗ္ဗတ္တနဓမ္မဝသေန အဝဓာရဏဿ ကတတ္တာ။ စေတနာ ဟိ နာမ ကမ္မံ၊ တဿာ ဥပပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ တဿာ ပန ကိစ္စကရဏာ သဒ္ဓါဒယော ပတ္ထနာ စာတိ ဣမေ ဓမ္မာ သဟကာရိနော ဘဝူပပတ္တိယာ နိယာမကာ ဟောန္တီတိ တတြူပပတ္တိယာ ပဝတ္တန္တီတိ တေသံ မဂ္ဂါဒိဘာဝေါ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ တေန သဒ္ဓါ ပတ္ထနာ စာတိ ဥဘယေ ဓမ္မာ သဟိတာ ဟုတွာ ကမ္မံ ဝိသေသေန္တာ ဂတိံ နိယမေန္တီတိ ဒဿေတိ၊ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ အနိယတံ ကေဝလဿ ကမ္မဿ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ‘‘ကမ္မံ ကတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မာယူဟနတော ပန ပဂေဝ ပတ္ထနံ ဌပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ကမ္မံ ကတွာတိ စေတ္ထ ‘‘တာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဘုတွာ သယတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ န ကာလနိယမော၊ ကမ္မံ ကတွာ ယဒါ ကဒါစိ ပတ္ထနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ ဣဒံ စာရိတ္တဒဿနံ ဝိယ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဘဝပတ္ထနာ ယာဝ မဂ္ဂေန န သမုစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တာဝ အနုပ္ပန္နာဘိနဝကတူပစိတဿ ကမ္မဿ ပစ္စယော ဟောတိယေဝ။ ပုန တထာ ဝိသေသပစ္စယော၊ ယထာ နိယမေတွာ ဥပ္ပာဒိတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဿ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထိ၊ န ပတ္ထနာ တဿ ဂတိ အနိဗဒ္ဓါ’’တိ။

၁၆၅။ သဗ္ဗသောဝါတိ ‘‘ဣဒံ ကာဠကံ သာမံ သေတံ ဟရိတံ မဏ္ဍလံ အပရိမဏ္ဍလံ စတုရံသံ ပရိပုဏ္ဏံ ခုဒ္ဒကံ မဟန္တ’’န္တိအာဒိနာ သဗ္ဗသောဝ ပါကဋံ ဟောတိ။

၁၆၇။ သုန္ဒရောတိ ကာဠကာဒိဒေါသရဟိတတာယ သောဘနော။ အာကရသမ္ပန္နော သမ္ပန္နအာကရုပ္ပတ္တိယာ။ ဓောဝနာဒီဟီတိ ဓောဝနတာပနမဇ္ဇနာဒီဟိ။

၁၆၈။ လောကဓာတူနံ သတသဟဿံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တနတော သတသဟဿော။ တဿ ပန တတ္ထ ဩဘာသကရဏံ ပါကဋန္တိ အာဟ ‘‘အာလောကဖရဏဗြဟ္မာ’’တိ။ အယမေဝ နယော ဟေဋ္ဌာ ‘‘သဟဿော ဗြဟ္မာ’’တိအာဒီသုပိ။ နိက္ခေန ကတန္တိ နိက္ခပရိမာဏေန ဇမ္ဗောနဒေန ကတံ။ နိက္ခံ ပန ဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ ကေစိ။ ပဉ္စဝီသတိသုဝဏ္ဏန္တိ အပရေ။ သုဝဏ္ဏံ နာမ စတုဓရဏန္တိ ဝဒန္တိ။ ဃဋ္ဋနမဇ္ဇနက္ခမံ န ဟောတိ ပရိတ္တဘာဝတော။ အတိရေကေနာတိ ပဉ္စသုဝဏ္ဏအတိရေကေန နိက္ခပ္ပမာဏံ အသမ္ပတ္တေန။ ဝဏ္ဏဝန္တံ ပန န ဟောတိ အဝိပုလတာယ ဥဠာရံ ဟုတွာ အနုပဋ္ဌာနတော။ အဝဏ္ဏဝန္တတာယ ဧဝ ဖရုသဓာတုကံ ခါယတိ။ တာသူတိ တာသု ဘူမီသု၊ ယတ္ထ သာခါ ဝဍ္ဎိတွာ ဌိတာ။ တေတိ သုဝဏ္ဏင်္ကုရာ။ ပစိတွာတိ တာပေတွာ။ သမ္ပဟဋ္ဌန္တိ သမုဇ္ဇလီကတန္တိ အာဟ – ‘‘ဓောတဃဋ္ဋိတပမဇ္ဇိတ’’န္တိ၊ တမ္ဗမတ္တိကလေပံ ကတွာ ဓောတဉ္စေဝ ပါသာဏာဒိနာ ဃဋ္ဋိတဉ္စ ဧဠကလောမာဒိနာ ပမဇ္ဇိတဉ္စာတိ အတ္ထော။

ဧတဒေဝါတိ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဧတ္ထ အာလောကဖရဏမေဝ။ အထ ဝါ ယံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏံ၊ အာလောကဖရဏမ္ပိ ဧတဒေဝ။ ယတ္တကဉှိ ဌာနံ ယောဂီ ကသိဏာလောကေန ဖရတိ၊ တတ္တကံ ဌာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဖုသတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏေ ဒဿိတေ အာလောကဖရဏံ ဒဿိတမေဝါတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ‘‘ဖရိတွာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ။ အဝိနာသေန္တေနာတိ အသမ္ဘိန္နေန။

ကသိဏဖရဏံဝိယာတိ ကသိဏောဘာသေန ဖရဏံ ဝိယ ဒိဿတိ ဥပဋ္ဌာတိ၊ မဏိပဘာဖရဏဿ ဝိယ ဗြဟ္မလောကေ ဓာတုဖရဏဿ ဒဿိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သရီရပဘာ ပန နိက္ခပဘာသဒိသာတိ၊ ‘‘နိက္ခောပမ္မေ သရီရဖရဏံ ဝိယ ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာ နာမ နတ္ထီတိ ပါဠိပဒဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ နာမ နိစ္ဆိတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အဝိနိစ္ဆိတာယ ပန နတ္ထိ ဝိယာတိ အကထနံ နာမ အဋ္ဌကထာယ အနာစိဏ္ဏန္တိ တဿ ဝါဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ။ ယထာ ဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တထာ အဝတွာ ‘‘ဝိယာ’’တိ ဝစနံ ကိမတ္ထိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဗုဒ္ဓါနံ ဗျာမပ္ပဘာ ဗျာမပ္ပဒေသေ သဗ္ဗကာလံ အဓိဋ္ဌာတိ ဝိယ တဿ ဗြဟ္မုနော သရီရဖရဏံ သရီရာဘာယ ပတ္ထရဏံ သဗ္ဗကာလိကံ။ စတ္တာရိမာနိ ဣတရာနိ ဖရဏာနိ အဝိနာသေတွာ အညမညမဘိန္ဒိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ ဖရဏပဒဿေဝ ဝေဝစနံ ‘‘အဓိမုစ္စနေနေဝ ဖရဏ’’န္တိ။ ပတ္ထရတီတိ ယထာဝုတ္တံ ဖရဏဝသေန ပတ္ထရတိ။ ဇာနာတီတိ အဓိမုစ္စနဝသေန ဇာနာတိ။

၁၆၉။ အာဒယောတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုဘေ သင်္ဂဏှာတိ။ အာဘာတိ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိကေ ဒေဝေ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ သာဓာရဏတော ဝုတ္တံ။ တတော သုဘာတိ တတိယဇ္ဈာနဘူမိကေ။ တေနာဟ – ‘‘ပါဋိယေက္ကာ ဒေဝါ နတ္ထီ’’တိအာဒိ။ သာဓာရဏတော ကတာယပိ ပတ္ထနာယ ဈာနင်္ဂံ ပရိတ္တံ ဘာဝိတဉ္စေ၊ ပရိတ္တာဘေသု ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ မဇ္ဈိမဉ္စေ၊ အပ္ပမာဏာဘေသု၊ ပဏီတဉ္စေ၊ အာဘဿရေသု ဥပပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုဘာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သုဝိညေယျောတိ အာဟ – ‘‘ဝေဟပ္ဖလာဒိဝါရာ ပါကဋာယေဝါ’’တိ။

ကာမာဝစရေသု နိဗ္ဗတ္တတူတိအာဒိနာ သဒ္ဓါဒီနံ အဇ္ဈာနဝိပဿနာနံ ကထံ တဒဓိဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ အာသင်္ကတိ။ ဣတရော သဒ္ဓါဒီနံ အဇ္ဈာနသဘာဝတ္တေပိ ဈာနဝိပဿနာနံ အဓိဋ္ဌာနံ နိဿယပစ္စယာဒိဝသေန သပ္ပစ္စယတ္တာ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိံ နိဗ္ဗာနဉ္စ အာဝဟန္တီတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ ။ တတ္ထ သီလန္တိ သမ္ဘာရသီလံ။ အနာဂါမီ သမုစ္ဆိန္နဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနော သမာနော သစေ သဗ္ဗသော ဥပပတ္တိယော အတိက္ကမိတုံ န သက္ကောတိ၊ အရိယဘူမီသု ဧဝ နိဗ္ဗတ္တတိ ယထူပစိတဈာနကမ္မုနာတိ အာဟ – ‘‘အနာဂါမိ…ပေ… နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ။ ဥပရိမဂ္ဂန္တိ အဂ္ဂမဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ။ အာသဝက္ခယန္တိ သဗ္ဗသော အာသဝါနံ ခယံ ပဟာနံ ပါပုဏာတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သင်္ခါရုပပတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ အနုပဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။