📜

၄။ ဝိဘင်္ဂဝဂ္ဂေါ

၁။ ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၂။ ဧကာ ရတ္တိ ဧကရတ္တော၊ ဘဒ္ဒေါ ဧကရတ္တော ဧတဿာတိ ဘဒ္ဒေကရတ္တံ၊ ဝိပဿနံ ပရိဗြူဟေန္တော ပုဂ္ဂလော။ တေနာဟ – ‘‘ဝိပဿနာနုယောဂသမန္နာဂတတ္တာ’’တိ။ တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တိယာ ပန ဘဒ္ဒေကရတ္တသဟစရဏတော ဘဒ္ဒေကရတ္တော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ ဒေသေတဗ္ဗမတ္ထံ ဥဒ္ဒိသတိ ဧတေနာတိ ဥဒ္ဒေသော၊ သင်္ခေပဒေသနာ ဧဝ။ ယသ္မာ ပန နိဒ္ဒေသပဒါနံ ဇနနိဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ မာတာ ဝိယာတိ မာတိကာတိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာဟ ‘‘ဥဒ္ဒေသန္တိ မာတိက’’န္တိ။ ဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္ထံ ဝိဘဇတိ ဧတေနာတိ ဝိဘင်္ဂေါ ဝိတ္ထာရဒေသနာ၊ တေနာဟ – ‘‘ဝိတ္ထာရဘာဇနိယ’’န္တိ ‘‘ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဘာဇေတိ ဝိဘဇတိ ဧတေနာ’’တိ ကတွာ။

ဥပ္ပာဒါဒိခဏတ္တယံ ပတွာ အတိက္ကမံ အတိက္ကန္တံ အတီတံ။ တံ ပန အတ္ထတော ဝိဂတံ ခန္ဓပဉ္စကန္တိ အာဟ ‘‘အတီတေ ခန္ဓပဉ္စကေ’’တိ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ နာနုဂစ္ဆေယျာတိ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဟိ နာနုဘဝေယျ၊ နာဘိနန္ဒေယျာတိ အတ္ထော။ ယထာ ‘‘နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဝိပရီတဂ္ဂါဟဝသေန အတီတေသု ရူပါဒီသု မိစ္ဆာအဘိနိဝိသနံ ပရာမာသော ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာ၊ ဧဝံ ‘‘နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ဝိပရီတဂ္ဂါဟဝသေန အနာဂတေသု ရူပါဒီသု မိစ္ဆာအဘိနိဝိသနံ ပရာမာသော ဒိဋ္ဌိ ကမ္မသမာဒါနံ ဒိဋ္ဌိပတ္ထနာတိ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ န ပတ္ထေယျာ’’တိ။ ယဒတီတန္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ တေန ‘‘အပတ္တ’’န္တိ ပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ တမ္ပိ ဟိ ကာရဏဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ စာ’’တိ။ တတ္ထာယမဓိပ္ပာယော၊ ‘‘အတီတံ တဏှာဒိဝသေန နာဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ သဗ္ဗသော အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ သသဝိသာဏံ ဝိယ၊ တထာ အနာဂတမ္ပိ န ပတ္ထေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတ္ထ သိယာ – အတီတံ နာဘိနန္ဒိတဗ္ဗံ အဘိနန္ဒနာယ နိပ္ပယောဇနတ္တာ၊ အနာဂတပတ္ထနာ ပန သဖလာပိ သိယာတိ န သဗ္ဗသော ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာတိ? န၊ တဿာပိ သဝိဃာတဘာဝေန ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗတော။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဟီနန္တိ နိဿဋ္ဌသဘာဝံ။ နိရုဒ္ဓန္တိ ဘဂ္ဂံ။ အတ္ထင်္ဂတန္တိ ဝိနာသံ။ အပ္ပတ္တန္တိ သဘာဝံ ဥပ္ပာဒါဒိကံ အသမ္ပတ္တံ။ အဇာတန္တိ န ဇာတံ။ အနိဗ္ဗတ္တန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။

ယတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ခဏေ၊ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဝါ ဓမ္မပုဉ္ဇေ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အသေသေတွာ။ အရညာဒီသု ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော။ တေန အရညေ ဝါ ရုက္ခမူလေ ဝါ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒီသု ဝါတိ ဌာနနိယမာဘာဝါ အနုပဿနာယ သာတစ္စကာရိတံ ဒဿေတိ။ ယမကာဒိဝသေန ပရိဗြူဟိယမာနာ ဝိပဿနာ ဝိယ ပဋိပက္ခေဟိ အကောပနိယာဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘အသံဟီရံ အသံကုပ္ပန္တိ ဣဒံ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဂါထာယမယမတ္ထော ဝိပဿနာဝသေန ယုဇ္ဇတီတိ အာဟ – ‘‘ဝိပဿနာ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကိံ ဧတာယ ပရိယာယကထာယာတိ နိပ္ပရိယာယတောဝ အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပန နိစ္စဿ နိဗ္ဗာနဿ အနုဗြူဟနာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုန’’န္တိအာဒိ။ ဧတေန တဒါရမ္မဏဓမ္မာ ဗြူဟနာယ၊ တေသံ အာရမ္မဏမ္ပိ အတ္ထတော အနုဗြူဟိတံ နာမ ဟောတိ ဗဟုလံ မနသိကာရေနာတိ ဒဿေတိ။

အာဒိတော တာပနံ အာတာပနံ၊ တေန အာရမ္ဘဓာတုမာဟ။ ပရိတော တာပနံ ပရိတာပနံ၊ တေန နိက္ကမဓာတုပရက္ကမဓာတုယော စာတိ။ တဿ သေနာတိ တဿ မစ္စုနော သဟကရဏဋ္ဌေန သေနာ ဝိယာတိ သေနာ။ သင်္ဂရောတိအာဒီသု မိတ္တာကာရဂ္ဂဟဏေန သာမပယောဂမာဟ။ လဉ္ဇဂ္ဂဟဏေန လဉ္ဇဒါနံ၊ တေန ဒါနပ္ပယောဂံ။ ဗလရာသီတိ ဟတ္ထိအဿာဒိဗလကာယော။ တေန ဒဏ္ဍဘေဒါနိ ဝဒတိ။ ဘေဒေါပိ ဟိ ဗလဝတော ဧဝ ဣဇ္ဈတိ၊ သွာယံ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဥပါယယောဂေန သမ္ပဝတ္တီယတိ။ တတ္ထ တတ္ထ စ သင်္ဂံ အာသတ္တိံ အရတိ ဒေတီတိ သင်္ဂရော ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ သင်္ဂရဏဝသေန တဿ ပဋိဇာနနဝသေန ပဝတ္တနတော။

ဥဋ္ဌာဟကံ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နံ။ သပရဟိတသီဝနလက္ခဏေန အသာဓုဘာဝပရမ္မုခဘာဝဂမနေန ဝါ သန္တော။

၂၇၃။ မနုညရူပဝသေနေဝ ဧဝံရူပေါ အဟောသီန္တိ အတီတံ အနွာဂမေတိ တတ္ထ နန္ဒိယာသမနွာနယနတော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကုသလသုခသောမနဿဝေဒနာဝသေနာတိ ကုသလဝေဒနာဝသေန သုခဝေဒနာဝသေန သောမနဿဝေဒနာဝသေနာတိ ပစ္စေကံ ဝေဒနာသဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ တဏှာဘိနန္ဒနာယ သတိ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာ သိဒ္ဓါ ဧဝါတိ – ‘‘တဏှံ သမနွာနေတိ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ဟီနရူပါဒိ…ပေ… န မညတိ အမနုညောပိ သမာနော သမနုညဘာဝဿေဝ ဝသေန မညနာယ ပဝတ္တနတော။ နာနုပဝတ္တယတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန နန္ဒိယာ ဒူရီကတတ္တာ။

၂၇၄။ ဥဠာရသုန္ဒရဘာဝမုခေနေဝ အနာဂတေသုပိ ရူပါဒီသု တဏှာဒိဋ္ဌိကပ္ပနာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ – ‘‘ဧဝံရူပေါ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။

၂၇၅။ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာတိ ယထာ နန္ဒိယာ အသမနွာနယနဇောတနံ ဗျတိရေကမုခေန ပတိဋ္ဌပေတုံ၊ ‘‘အတီတံ န နွာဂမေယျာ’’တိ ဥဒ္ဒေသဿ၊ ‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတီတံ အနွာဂမေတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၃) ဝိဘင်္ဂေါ ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မ’’န္တိအာဒိကဿ ဥဒ္ဒေသဿ ဗျတိရေကမုခေန ဝိဘင်္ဂေ ဝုစ္စမာနေ ဝိပဿနာပဋိက္ခေပဝသေန၊ ‘‘ကထဉ္စ…ပေ… ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ ပရမဂမ္ဘီရံ သတ္ထုဒေသနာနယံ အနုပဓာရေတွာ စောဒိတံ၊ ယသ္မာ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မ’’န္တိအာဒိကဿ ဥဒ္ဒေသဿ ဗျတိရေကမုခေနေဝ ဝိပဿနာပဋိက္ခေပဝသေန၊ ‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေသူ’’တိ ဝိဘင်္ဂဒေသနာ သမ္ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တဿာ ဧဝါတိ ဝိပဿနာယ ဧဝ။ အဘာဝံ ဒဿေတုံ သံဟီရတီတိ မာတိကံ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကထေတုကမျတာယ မာတိကာဝသေန ပဒုဒ္ဓါရံ ကတွာ၊ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုတဝါ သုတဝါ’’တိ စ အာဒိနာ ဝိတ္ထာရော ဝုတ္တော။ ဝိပဿနာယ အဘာဝတောတိ ဝိပဿနာယ အဘာဝိတတာယ အဝိက္ခမ္ဘိတတာယ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ သပတ္တေဟိ ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ ဌပနာယ အာကဍ္ဎီယတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိသယေ တတော ဧဝ အပါယသမုဒ္ဒံ သံသာရသမုဒ္ဒံ အာနီယတိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၂။ အာနန္ဒဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၆။ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏတော နိဝတ္တေတွာ ဧကသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ သမ္မဒေဝ လယနံ အပ္ပနံ ပဋိသလ္လာနံ၊ ယော ကောစိ သမာပတ္တိဝိဟာရော၊ ဣဓ ပန အရိယဝိဟာရော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ – ‘‘ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော’’တိအာဒိ။ ဇာနန္တောဝ ဘဂဝါ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိ (ပါရာ။ ၁၆)။

၂၇၈။ သာဓုကာရမဒါသီတိ သာဓုသဒ္ဒံ သာဝေသိ။ တံ ပန ပသံသာ ဟောတီတိ ပသံသတ္ထော သာဓုသဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဒေသနံ ပသံသန္တော’’တိ။ ဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဝဏ္ဏေဟိ ဂုဏဝန္တေ ဥဒဂ္ဂတာကရဏံ သမ္ပဟံသနံ၊ ကေဝလံ ဂုဏသံကိတ္တနဝသေန ထောမနာ ပသံသာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

အာနန္ဒဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ မဟာကစ္စာနဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၉။ ဥဏှဘာဝေန တပနတော တပံ ဥဒကံ ဧတဿာတိ တပေါဒါ၊ ရဟဒေါ။ တေနာဟ ‘‘တတ္တောဒကဿ ရဟဒဿာ’’တိ။ သင်္ခေပေန ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဝေဘာရပဗ္ဗတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတော ဥဒကရဟဒတော၊ တံ ရဟဒံ ဥပနိဿာယာတိ အတ္ထော။ နာဂဘဝနာဂတောပိ ဟိ သော ရဟဒေါ တတော ဥပရိ မနုဿလောကေ ဇလာသယေန သမ္ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တပေါဒါ နာမ နဒီ သန္ဒတီ’’တိ။ ဧဒိသာတိ ကုထိတာ ဥဏှာ၊ အနွတ္ထနာမဝသေန တပေါဒါတိ စ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ပေတလောကောတိ ပေတာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပစ္စေကနိရယံ သန္ဓာယာဟ။ ဣမဿ ပန အာရာမဿာတိ တပေါဒါရာမဿ။ တတောတိ တပေါဒါသင်္ခါတနဒိတော။ မဟာဥဒကရဟဒေါတိ မဟာဥဒကဘရိတံ ပလ္လလံ။

၂၈၀။ သမိဒ္ဓါတိ ဥဠာရော၊ ပရိပုဏ္ဏောယေဝါတိ အတ္ထော။ အာဒိမှိ ဗြဟ္မစရိယမဿာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယော၊ သော ဧဝ အာဒိဗြဟ္မစရိယကော။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိဘူတော’’တိ။ ‘‘အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိ အဒ္ဓဘေဒမုခေန သင်္ခတဓမ္မဗောဓဝစနံ။

၂၈၂။ ကာမံ ခန္ဓာဒိဝသေန ဝိဘဇနံ သာဓာရဏံ၊ ပဌမဒုတိယစတုတ္ထသုတ္တေသု ပန ခန္ဓဝသေန ဝိဘဇနံ ကတွာ ဣဓ တထာ အကတွာ ဧဝံ ဒေသနာယ ဌပနံ တတော အညထာ အာယတနဝသေန ဝိဘဇနတ္ထံ။ ဧဝံ ဝိဘိန္နာ ဟိ သင်္ခေပဝိတ္ထာရတော အနဝသေသာ သမ္မသနုပဂါ ဓမ္မာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ၊ အယံ ကိရေတ္ထ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယော ထေရေန နယတော ဂဟိတောတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွါဒသာယတနဝသေနေဝ မာတိကံ ဌပေသီတိ လောကိယာနိ ဒွါဒသာယတနာနိ ဧဝ သန္ဓာယ မာတိကံ ဌပေသိ၊ ယထာ တီသု သုတ္တေသု ခန္ဓဝသေန ဝိဘတ္တံ၊ ဧဝံ ယဒိ ဘဂဝတာ ဣဓာပိ ဝိဘဇနံ ဣစ္ဆိတံ သိယာ၊ တထာ ဝိဘဇေယျ၊ ယသ္မာ ပန တထာ အဝိဘဇိတွာဝ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌော၊ တသ္မာ ဒွါဒသာယတနဝသေနေဝေတ္ထ ဝိဘဇနံ ဘဂဝတာ စ အဓိပ္ပေတန္တိ နယဂ္ဂါဟေ ဌတွာ ထေရော ဝိဘဇိ။ တေနာဟ – ‘‘နယံ ပဋိလဘိတွာ ဧဝမာဟာ’’တိ။ ဘာရိယံ ကတန္တိ ဒုက္ကရံ ကတံ။ အပဒေ ပဒံ ဒဿိတံ အာကာသေ ပဒံ ကတံ သာဓာရဏဿ အတ္ထဿ ဝိသိဋ္ဌဝိသယတာယ ဒဿိတတ္တာ။ နိကန္တိဝိညာဏန္တိ နိကန္တိတဏှာယ သမ္ပယုတ္တံ ဝိညာဏံ၊ ‘‘ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ ဝစနတော။ မနောတိ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ မနောဒွါရိကဇဝနာနံ ဒွါရဘူတံ။

၂၈၃။ ပတ္ထနာဝသေန ဌပေသီတိ ပတ္ထနာဝသေန စိတ္တံ ပဝတ္တေသိ။

မဟာကစ္စာနဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ

သမတ္တာ။

၄။ လောမသကကင်္ဂိယဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈၆။ ဃနနိစိတလောမော လောမသော၊ အယံ ပန အပ္ပတာယ လောမသကောတိ အာဟ – ‘‘ဤသကလောမသာကာရတာယာ’’တိ၊ လောမသကော အင်္ဂိကော လောမသကကင်္ဂိယော၊ ပဌမော က-ကာရော အပ္ပတ္ထော၊ ဒုတိယံ ပန ပဒဝဍ္ဎနမေဝ။ ရတ္တကမ္ဗလသိလာယန္တိ ရတ္တကမ္ဗလဝဏ္ဏသိလာယံ။ ဩရုယှာတိ အာကာသတော ဩတရိတွာ။ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဒိန္နလာဘသက္ကာရဿ အသာဒိယနတော မနုဿပထေ န ဝသန္တိ။

ဒသဟိ စက္ကဝါဠသဟဿေဟီတိ နိဿက္ကဝစနတော အာဂန္တွာတိ အဓိပ္ပာယော။ သန္နိပတိတာဟိ ဒေဝတာဟီတိ ကရဏဝစနံ။ ပညာပယောဂမန္ဒတာယ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အသက္ကောန္တာနံ ဒေဝါနံ ဉာဏဿ တိက္ခဝိသဒဘာဝါပါဒနေန သမုတ္တေဇေတုံ သံဝေဂဇနနတ္ထံ…ပေ… အဘာသိ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဒေဝသန္နိပါတေ၊ တိဿံ ဝါ ဒေသနာယံ။ ဒေဝတ္တဿာတိ ဒေဝဘာဝဿ၊ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ သုတ္တဿ ဧတာတိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယာ။

သဝနမုခေန ဗျဉ္ဇနသော အတ္ထသော စ ဥပဓာရဏံ ဥဂ္ဂဏှနန္တိ အာဟ – ‘‘တုဏှီဘူတော နိသီဒိတွာ သုဏန္တော ဥဂ္ဂဏှာတိ နာမာ’’တိ။ ဝါစုဂ္ဂတကရဏံ ပရိယာပုဏနန္တိ အာဟ – ‘‘ဝါစာယ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တော ပရိယာပုဏာတိ နာမာ’’တိ။ ဂန္ထဿ ပရိဟဏံ ဓာရဏံ၊ တံ ပန ပရေသု ပတိဋ္ဌာပနံ ပါကဋံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘အညေသံ ဝါစေန္တော ဓာရေတိ နာမာ’’တိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

လောမသကကင်္ဂိယဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ

သမတ္တာ။

၅။ စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈၉။ အင်္ဂသုဘတာယာတိ အင်္ဂါနံ ဟတ္ထပါဒါဒိသရီရာဝယဝါနံ သုန္ဒရဘာဝေန။ ယံ အပစ္စံ ကုစ္ဆိတံ မုဒ္ဓံ ဝါ၊ တတ္ထ လောကေ မာဏဝဝေါဟာရော၊ ယေဘုယျေန သတ္တာ ဒဟရကာလေ သုဒ္ဓဓာတုကာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘တရုဏကာလေ ဝေါဟရိံသူ’’တိ။ အဓိပတိတ္တာတိ ဣဿရဘာဝတော။

သမာဟာရန္တိ သန္နိစယံ။ ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသေတိ ယသ္မာ အပ္ပတရေပိ ဗျယမာနေ ဘောဂါ ခီယန္တိ၊ အပ္ပတရေပိ သဉ္စယမာနေ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တသ္မာ ဝိညုဇာတိကော ကိဉ္စိ ဗျယံ အကတွာ အယမေဝ ဥပ္ပာဒေန္တော ဃရာဝါသံ အနုတိဋ္ဌေယျာတိ လောဘာဒေသိတမတ္ထံ ဝဒတိ။

ဓနလောဘေန…ပေ… နိဗ္ဗတ္တော။ လောဘဝသိကဿ ဟိ ဂတိ နိရယော ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတိ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ။ တသ္မိံ သမယေ ကာလင်္ကရေယျ၊ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဝဒါမိ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၅)။ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ ကတောကာသဿ ကမ္မဿ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကုဏေယျဘာဝတော။

ပတ္တက္ခန္ဓအဓောမုခဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဩနာမေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဗြာဟ္မဏစာရိတ္တဿ ဘာဝိတတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ တံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆီတိ သုတမေတံ မယာ၊ ‘‘မယှံ ပိတာ သုနခေါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ၊ ဧတံ ဘောတာ ဂေါတမေန ဝုတ္တန္တိ။ ကိမိဒံ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။

တထေဝ ဝတွာတိ ယထာ သုနခဿ ဝုတ္တံ၊ တထေဝ ဝတွာ။ အဝိသံဝါဒနတ္ထန္တိ၊ ‘‘တောဒေယျဗြာဟ္မဏော သုနခေါ ဇာတော’’တိ အတ္တနော ဝစနဿ အဝိသံဝါဒနတ္ထံ၊ ဝိသံဝါဒနာဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဉာတောမှိဣမိနာတိ ဣမိနာ မမ ပုတ္တေန မယှံ ပုရိမဇာတိယံ ပိတာတိ ဧဝံ ဉာတော အမှီတိ ဇာနိတွာ။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ကိရ သုနခေါ တထာ ဒဿေတိ၊ န ဇာတိဿရတာယ။ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဘုက္ကရဏံ ပန ပုရိမဇာတိသိဒ္ဓဝါသနာယ။ ဘဝပဋိစ္ဆန္နန္တိ ဘဝန္တရဘာဝေန ပဋိစ္ဆန္နံ။ နာမ-သဒ္ဒေါ သမ္ဘာဝနေ။ ပဋိသန္ဓိအန္တရန္တိ အညဇာတိပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေန ဟေဋ္ဌိမဇာတံ ဂတိံ။ အင်္ဂဝိဇ္ဇာပါဌကော ကိရေသ၊ တေန အပ္ပာယုကဒီဃာယုကတာဒိဝသေန စုဒ္ဒသ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိ၊ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ၊ ‘‘ဣမေသံ သတ္တာနံ အပ္ပာယုကတာဒယော ဝိသေသာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဝသေန သလ္လက္ခိယန္တိ။ န ခေါ ပနေတံ ယုတ္တံ ‘အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ယာဝ တေသံ တေသံ ကာရဏ’န္တိ၊ တသ္မာ ဘဝိတဗ္ဗမေတ္ထ အညေနေဝ ကာရဏေန။ သမဏော ဂေါတမော တံ ကာရဏံ ဝိဘဇိတွာ ကထေဿတိ၊ ဧဝါယံ သဗ္ဗညူတိ နိစ္ဆယော မေ အပဏ္ဏကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ၊ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတံ မနုဿံ ဝါ အာဝိသိတွာ ဣစ္ဆိတတ္ထကသာဝနံ နာမ မဟာမန္တဝိဇ္ဇာဝသေန ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဧတ္တာဝတာ သမဏဿ ဂေါတမဿ သဗ္ဗညုတာ သုနိစ္ဆိတာ ဟောတိ။ ယံ နူနာဟံ ကမ္မဖလမဿ ဥဒ္ဒိဿ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျံ၊ တတ္ထ စ မေ စိတ္တံ အာရာဓေန္တော ပဉှံ ဗျာကရိဿတိ။ ဧဝါယံ သဗ္ဗညူတိ ဝိနိစ္ဆယော မေ ဘဝိဿတီတိ တေ ပဉှေ ပုစ္ဆတီ’’တိ။

ဘဏ္ဍကန္တိ သာပတေယျံ၊ သန္တကန္တိ အတ္ထော။ ကမ္မုနာ ဒါတဗ္ဗံ အာဒိယန္တီတိ ကမ္မဒါယာဒါ၊ အတ္တနာ ကတူပစိတကမ္မဖလဘာဂီတိ အတ္ထော။ တံ ပန ကမ္မဒါယဇ္ဇံ ကာရဏောပစာရေန ဝဒန္တော၊ ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ဒါယဇ္ဇံ ဘဏ္ဍကန္တိ အတ္ထော’’တိ အာဟ – ယထာ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၈၀)။ ယဝတိ ဖလံ သဘာဝတော ဘိန္နမ္ပိ အဘိန္နံ ဝိယ မိဿိတံ ဟောတိ၊ ဧတေနာတိ ယောနီတိ အာဟ – ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ယောနိ ကာရဏ’’န္တိ။ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈတိ သံဗဇ္ဈတီတိ ဗန္ဓု၊ ဉာတိ သာလောဟိတော စ။ ကမ္မံ ပန ဧကန္တသမ္ဗန္ဓမေဝါတိ အာဟ – ‘‘ကမ္မံ ဧတေသံ ဗန္ဓူ’’တိ။ ပတိဋ္ဌာတိ အဝဿယော။ ကမ္မသဒိသော ဟိ သတ္တာနံ အဝဿယော နတ္ထိ၊ အညော ကောစိ ဣဿရော ဗြဟ္မာ ဝါ န ကရောတိ တာဒိသံ ကတ္တုံ သဇ္ဇိတုံ အသမတ္ထဘာဝတော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကမ္မမေဝါတိ ကသ္မာ အဝဓာရိတံ၊ နနု ကိလေသာပိ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတဘာဝကာရဏံ၊ န ကေဝလန္တိ ? သစ္စမေတံ၊ ကိလေသပယောဂေန ဝိပါကဝဋ္ဋံ နိဗ္ဗတ္တံ ကမ္မပဝတ္တိတမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကထိတဿ အတ္ထံ န သဉ္ဇာနာသီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝတွာ နနု ဘဂဝါ မဟာကာရုဏိကော ပရေသံ ဉာပနတ္ထမေဝ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အာဟ – ‘‘မာနနိဿိတော ကိရေသာ’’တိအာဒိ။

၂၉၀။ သမတ္တေနာတိ ပရိယတ္တေန၊ ယထာ တံ ဖလံ ဒါတုံ သမတ္ထံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကတေန၊ ဥပစိတေနာတိ အတ္ထော။ တာဒိသံ ပန အတ္တနော ကိစ္စေ အနူနံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိပုဏ္ဏေနာ’’တိ။ သမာဒိန္နေနာတိ ဧတ္ထ သမာဒါနံ နာမ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဂဟဏံ ပရာမသနန္တိ အာဟ – ‘‘ဂဟိတေန ပရာမဋ္ဌေနာ’’တိ။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ သုဂတိဒုဂ္ဂတီတိ ပဋိပဒါ၊ ကမ္မံ။ တထာ ဟိ တံ ‘‘ကမ္မပထော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဧသာတိ ပဋိပဒါ။ ဒုဗ္ဗလံ ဥပဃာတကမေဝ သိယာတိ ဥပပီဠကဿ ဝိသယံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဗလဝကမ္မေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗလဝကမ္မေနာတိ ပုညကမ္မေန။ ဝဒတိ နာမာတိ ဝဒန္တော ဝိယ ဟောတိ ။ နိဗ္ဗတ္တာပေယျန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ဥပပီဠကသဘာဝံ ကမ္မံ ဇနကသဘာဝံ န ဟောတီတိ? သဗ္ဗမေတံ ပရိကပ္ပနဝစနံ၊ ယထာ မနုဿာ ပစ္စတ္ထိကံ ပဋိပက္ခံ ကိဉ္စိ ကာတုံ အသမတ္ထာပိ ကေစိ အာလမ္ဗနဝသေန သမတ္ထာ ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေန္တိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ ကေစိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ – ယဿိဒံ ကမ္မဿဝိပါကံ ပီဠေတိ၊ သစေ တသ္မိံ အနောကာသေ ဧဝ သယံ ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသံ လဘေယျ၊ အပါယေသု ဧဝ တံသမင်္ဂိပုဂ္ဂလံ နိဗ္ဗတ္တာပေယျ၊ ယသ္မာ တံ ကမ္မံ ဗလဝံ ဟုတွာ အဝသေသပစ္စယသမဝါယေန ဝိပစ္စိတုံ အာရဒ္ဓံ၊ တသ္မာ ဣတရံ တဿ ဝိပါကံ ဝိဗာဓေန္တံ ဥပပီဠကံ နာမ ဇာတံ။ ဧတဒတ္ထမေဝ စေတ္ထ ‘‘ဗလဝကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ဗလဝဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ကိစ္စဝသေန ဟိ နေသံ ကမ္မာနံ ဧတာ သမညာ၊ ယဒိဒံ ဥပပီဠကံ ဥပစ္ဆေဒကံ ဇနကံ ဥပတ္ထမ္ဘကန္တိ၊ န ကုသလာနိ ဝိယ ဥပတ္ထမ္ဘာနိ ဟောန္တိ နိဗ္ဗတ္တတ္ထာယ။ ပီဠေတွာတိ ဝိဟေဌေတွာ ပဋိဃာဋနာဒိဝသေန ဥစ္ဆုတေလယန္တာဒယော ဝိယ ဥစ္ဆုတိလာဒိကေ ဝိဗာဓေတွာ။ နိရောဇန္တိ နိတ္တေဇံ။ နိယူသန္တိ နိရသံ။ ကသဋန္တိ နိဿာရံ။ ပရိဿယန္တိ ဥပဒ္ဒဝံ။

ဣဒါနိ ပရိဿယဿ ဥပနယနာကာရံ ဒဿေန္တေန တတ္ထ၊ ‘‘ဒါရကဿာ’’တိအာဒိံ ဝတွာ ဘောဂါနံ ဝိနာသနာကာရံ ဒဿေတုံ၊ ပုန ‘‘ဒါရကဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုမ္ဘဒေါဟနာတိ ကုမ္ဘပူရခီရာ။ ဂေါမဏ္ဍလေတိ ဂေါယူထေ။

အဋ္ဌုသဘဂမနံကတွာတိ အဋ္ဌဥသဘပ္ပမာဏံ ပဒေသံ ပစ္စတ္ထိကံ ဥဒ္ဒိဿ ဓနုဂ္ဂဟော အနုယာယိံ ကတွာ။ တန္တိ သရံ။ အညောတိ ပစ္စတ္ထိကော။ တတ္ထေဝ ပါတေယျ အစ္စာသန္နံ ကတွာ သရဿ ခိတ္တတ္တာ။ ဝါဠမစ္ဆောဒကန္တိ မကရာဒိဝါဠမစ္ဆဝန္တံ ဥဒကံ။

ပဋိသန္ဓိနိဗ္ဗတ္တကံ ကမ္မံ ဇနကကမ္မံ နာမ ပရိပုဏ္ဏဝိပါကဒါယိဘာဝတော၊ န ပဝတ္တိဝိပါကမတ္တနိဗ္ဗတ္တကံ။ ဘောဂသမ္ပဒါဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာရောဂျသမ္ပဒါဒိ-ပရိဝါရသမ္ပဒါဒီနိ ဂဏှာတိ။ န ဒီဃာယုကတာဒီနိ ဟိ အပ္ပာယုကတာသံဝတ္တနိကေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာနိ၊ အညံ ဒီဃာယုကတာကရဏေန ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ သက္ကောတိ၊ န အတိဒုဗ္ဗဏ္ဏံ အပ္ပေသက္ခံ နီစကုလီနံ ဒုပ္ပညံ ဝါ ဝဏ္ဏဝန္တတာဒိဝသေန။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ပဉှဝိဿဇ္ဇနေ’’တိအာဒိ၊ တံ ပန နိဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပုရိမာနီတိ ဥပပီဠကောပစ္ဆေဒကာနိ။ ဥပပီဠကုပဃာတာ နာမ ကုသလဝိပါကပဋိဗာဟကာတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒွေ အကုသလာနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ကုသလမေဝါတိ ဧတ္ထ ယထာ ဇနကံ ဥဘယသဘာဝံ၊ ဧဝံ ဣတရေသမ္ပိ ဥဘယသဘာဝတာယ ဝုစ္စမာနာယ န ကောစိ ဝိရောဓော။ ဒေဝဒတ္တာဒီနဉှိ နာဂါဒီနံ ဣတော အနုပ္ပဝစ္ဆိတာနံ ပေတာဒီနဉ္စ နရကာဒီသု အကုသလကမ္မဝိပါကဿ ဥပတ္ထမ္ဘနုပပီဠနုပဃာတနာနိ န န သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ယာ ဟေဋ္ဌာ ဗဟူသု အာနန္တရိယေသု ဧကေန ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဣတရေသံ တဿ အနုဗလပ္ပဒါယိတာ ဝုတ္တာ၊ သာပိ သမတ္ထိတာ ဟောတိ။ ယသ္မိဉှိ ကမ္မေ ကတေ ဇနကနိဗ္ဗတ္တံ ကုသလဖလံ ဝါ အကုသလဖလံ ဝါ ဗျာဓိဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တံ ဝိဗာဓီယတိ၊ တမုပတ္ထမ္ဘကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ ဇာတိသမတ္ထဿ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တိယဉ္စ ဝိပါကကဋတ္တာရူပါနံ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တံ ဇနကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ အညေန ဇနိတဿ ဣဋ္ဌဿ ဝါ အနိဋ္ဌဿ ဝါ ဖလဿ ဝိဗာဓာဝိစ္ဆေဒပစ္စယာနုပ္ပတ္တိယာ ဥပဗြူဟနပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ စ ဇနကသာမတ္ထိယာနုရူပံ ပရိဝုတ္တိစိရတရပဗန္ဓာ ဟောတိ၊ ဧတံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ။ တထာ ယသ္မိံ ကတေ ဇနကနိဗ္ဗတ္တံ ကုသလဖလံ အကုသလဖလံ ဝါ ဗျာဓိဓာတုသမတာဒိနိမိတ္တံ ဝိဗာဓီယတိ၊ တံ ဥပပီဠကံ။ ယသ္မိံ ပန ကတေ ဇနကသာမတ္ထိယဝသေန စိရတရပဗန္ဓာရဟမ္ပိ သမာနံ ဖလံ ဝိစ္ဆေဒကပစ္စယုပ္ပတ္တိယာ ဝိစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တံ ဥပဃာတကန္တိ အယမေတ္ထ သာရော။

တတ္ထာတိ တေသု ကမ္မေသု။ ဥပစ္ဆေဒကကမ္မေနာတိ အာယုနော ဥပဃာတကကမ္မေန။ သွာယမုပဃာတကဘာဝေါ ဒွိဓာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါဏာတိပါတိနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ န သက္ကောတိ ပါဏာတိပါတကမ္မုနာ သန္တာနဿ တထာဘိသင်္ခတတ္တာ။ ယသ္မိဉှိ သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တဿ တေန အဘိသင်္ခတတာ အဝဿံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ တတ္ထေဝ တဿ ဝိပါကဿ ဝိနိဗန္ဓနတော။ ဧတေန ကုသလဿ ကမ္မဿ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ ပါဏာတိပါတော တာဒိသံ သာမတ္ထိယုပဃာတံ ကရောတီတိ ဒဿေတိ၊ တတော ကမ္မံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ ‘‘ဒီဃာယုကာ’’တိအာဒိနာ ဥပဃာတသာမတ္ထိယေန ခေတ္တေ ဥပ္ပန္နသဿံ ဝိယ ဥပပတ္တိနိယာမကာ ဓမ္မာတိ ဒဿေတိ။ ဥပပတ္တိ နိယတဝိသေသေ ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသေ ကရောန္တေ ဧဝ ကုသလကမ္မေ အာကဍ္ဎိယမာနပဋိသန္ဓိကံ ပါဏာတိပါတကမ္မံ အပ္ပာယုကတ္ထာယ နိယမေတီတိ အာဟ – ‘‘ပဋိသန္ဓိမေဝ ဝါ နိယာမေတွာ အပ္ပာယုကံ ကရောတီ’’တိ။ ပါဏာတိပါတစေတနာယ အစ္စန္တကဋုကဝိပါကတ္တာ သန္နိဋ္ဌာနစေတနာယ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ တဿာ အတ္ထဿ ခီဏာဘာဝတော၊ ဣတရေ ပန န တထာ ဘာရိယာတိ အာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗာ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။ ဣဓ ပန ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသံ၊ တံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မနုဿာမနုဿပရိဿယာတိ မာနုသကာ အမာနုသကာ စ ဥပဒ္ဒဝါ။ ပုရတောတိ ပုဗ္ဗဒွါရတော။ ပစ္ဆတောတိ ပစ္ဆိမဝတ္ထုတော။ ပဝဋ္ဋမာနာတိ ပရိဇနဿ၊ ဒေဝတာနံ ဝါ ဒေသေန ပဝဋ္ဋမာနာ။ ပရေဟီတိ ပုရာတနေဟိ ပရေဟိ။ သမ္မုခီဘာဝန္တိ သာမိဘာဝဝသေန ပစ္စက္ခတ္တံ။ အာဟရိတွာ ဒေန္တိ ဣဏာယိကာ။ ကမ္မန္တာတိ ဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မာနိ။ အပါဏာတိပါတကမ္မန္တိ ပါဏာတိပါတဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ကမ္မံ၊ ပါဏာတိပါတာ ဝိရတိဝသေန ပဝတ္တိတကမ္မန္တိ အတ္ထော။ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကံ ဟောတိ ဝိပါကဿ ကမ္မသရိက္ခဘာဝတော ။ ဣမိနာ နယေနာတိ ဣမိနာ အပ္ပာယုကဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကေသု ကမ္မေသု ယထာဝုတ္တေန တံ သံဝတ္တနိကဝိဘာဝနနယေန။

ဝိဟေဌနကမ္မာဒီနိပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကောဓဣဿာမနကမစ္ဆေရထဒ္ဓအဝိဒ္ဒသုဘာဝဝသေန ပဝတ္တိတကမ္မာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တထေဝါတိ ယထာ ပါဏာတိပါတကမ္မံ အတ္ထတော ဧဝံ ဝဒတိ နာမာတိ ဝုတ္တံ၊ တထေဝ ဝဒမာနာနိ ဝိယ။ ‘‘ယံ ယဒေဝါတိပတ္ထေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတီ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၈။၁၀) ဝစနတော ယထာ သဗ္ဗကုသလံ သဗ္ဗာသံ သမ္ပတ္တီနံ ဥပနိဿယော၊ ဧဝံ သဗ္ဗံ အကုသလံ သဗ္ဗာသံ ဝိပတ္တီနံ ဥပနိဿယောတိ၊ ‘‘ဥပပီဠနေန နိဗ္ဘောဂတံ အာပါဒေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ တထာ ဟိ ပါဏာတိပါတကမ္မဝသေနပိ အယံ နယော ဒဿိတော။ အဝိဟေဌနာဒီနီတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန အက္ကောဓန-အနိဿာမန-ဒါန-အနတိမာန-ဝိဒ္ဒသုဘာဝေန ပဝတ္တကမ္မာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၉၃။ ဣဿာ မနော ဧတဿာတိ ဣဿာမနကောတိ အာဟ ‘‘ဣဿာသမ္ပယုတ္တစိတ္တော’’တိ။ ဥပက္ကောသန္တောတိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသန္တော။ ဣဿံ ဗန္ဓတီတိ ဣဿံ အနုဗန္ဓတိ ဣဿာသဟိတမေဝ စိတ္တံ အနုပဝတ္တေတိ။ အပ္ပေသက္ခောတိ အပ္ပာနုဘာဝေါ အပ္ပညာတော။ တေနာဟ ‘‘န ပညာယတီ’’တိ။ သာ ပနဿ အပ္ပာနုဘာဝတာ ပရိဝါရာဘာဝေန ပါကဋာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အပ္ပပရိဝါရော’’တိ။

၂၉၄။ မစ္ဆရိယဝသေန န ဒါတာ ဟောတီတိ သဗ္ဗသော ဒေယျဓမ္မဿ အဘာဝေန န ဒါတာ န ဟောတိ။ အမစ္ဆရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော သတိ ဒေယျဓမ္မေ ယထာရဟံ ဒေတိယေဝ။

၂၉၅။ အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ ခေတ္တဝသေန မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အညေပိ မာတုပိတုဇေဋ္ဌဘာတရာဒယော အဘိဝါဒနာဒိအရဟာ သန္တိ၊ တေသု ထဒ္ဓါဒိဝသေန ကရဏံ နီစကုလသံဝတ္တနိကမေဝ။ န ဟိ ပဝတ္တေ သက္ကာ ကာတုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ပဝတ္တိဝိပါကဒါယိနော ကမ္မဿ ဝိသယော ဧသောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိသန္ဓိမေဝ ပနာ’’တိအာဒိ။

၂၉၆။ အပရိပုစ္ဆနေနာတိ အပရိပုစ္ဆာမတ္တေန နိရယေ န နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အပရိပုစ္ဆာဟေတု ပန ကတ္တဗ္ဗာကရဏာဒီဟိ သိယာ နိရယနိဗ္ဗတ္တီတိ ပါဠိယံ၊ ‘‘န ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အပရိပုစ္ဆကော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာနုသန္ဓိံ ပါပေသီတိ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိနိဋ္ဌာနံ ပါပေသိ။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၆။ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉၈။ ကမ္မဿ မောဃဘာဝေါ နာမ ဖလေန တုစ္ဆတာ ဖလာဘာဝေါတိ အာဟ – ‘‘မောဃန္တိ တုစ္ဆံ အဖလ’’န္တိ။ တထံ ဘူတန္တိ သစ္စသဒ္ဒဿ အတ္ထမာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ပန ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဣမိနာ တမေဝ သဖလန္တိ ဝဒတိ။ သဖလဉှိ ကမ္မံ သတ္ထု အဘိမတမနောကမ္မန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒဉ္စ ‘‘မောဃံ ကာယကမ္မ’’န္တိအာဒိဝစနံ။ တံ ဂဟေတွာတိ ပရမ္ပရာယ ဂဟေတွာ။ ဧသာတိ ပေါတလိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော။ အဘိသညာနိရောဓကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာပိ ဟိ တိတ္ထိယာနံ အန္တရေ ပါကဋာ ဇာတာတိ။ ထေရောတိ သမိဒ္ဓိတ္ထေရော။ ယထာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ၊ တတော စ အညထာဝ ဒေါသာရောပနဘယေန ဂဟေတွာ တတော ဘဂဝန္တံ ထေရော ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယေန ပရိဗ္ဗာဇကော၊ ‘‘ပရိရက္ခိတဗ္ဗံ မညိဿတီ’’တိ အဝေါစာတိ အာဟ – ‘‘ပရိရက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဂရဟတော မောစနေန ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သဉ္စေတနာ အဿ အတ္ထီတိ သဉ္စေတနိကံ။ ကမ္မန္တိ သဉ္စေတနိကဿပိ ကမ္မဿ အတ္တနော သမယေ ဣစ္ဆိတတ္တာ ပရိဗ္ဗာဇကေန ဝုတ္တံ။

သင်္ခတသင်္ခါရတာယ ရူပမေဝ ‘‘တိလမတ္တမ္ပိ သင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘မံသစက္ခုနာဝ ပဿတီ’’တိ။ သမာဂမဒဿနံ သန္ဓာယာတိ ကတ္ထစိပိ တဿ ဒဿနံ သန္ဓာယ၊ န ပရိညာဒဿနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကုတော ပနေဝရူပံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိ။

၂၉၉။ ဝဋ္ဋဒုက္ခန္တိ သံသာရဒုက္ခံ။ ကိလေသဒုက္ခန္တိ ကိလေသသမ္ဘဝရာဂပရိဠာဟဒုက္ခံ။ သင်္ခါရဒုက္ခန္တိ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝံ ဝုတ္တဒုက္ခံ။ သစေ ဘာသိတံ ဘဝေယျာတိ ဣမံ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ သန္ဓာယ အာယသ္မတာ သမိဒ္ဓိနာ ဘာသိတံ သိယာ နု ဘဂဝါ၊ အဝိဘဇိတွာ ဗျာကရဏံ ယုတ္တမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၀၀။ ဥမ္မင်္ဂန္တိ ဥမ္မုဇ္ဇနံ၊ ကထာမုဠှေန အန္တရာ အညာဏဝိသယပဉှာ ဥမ္မင်္ဂံ။ တေနာဟ – ‘‘ပဉှာဥမ္မင်္ဂ’’န္တိ နေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသယန္တိ? ကာမဉ္စေတံ န ဒိဗ္ဗစက္ခုဝိသယံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုပရိဘဏ္ဍဉာဝိသယံ ပန သိယာတိ တထာ ဝုတ္တံ။ အဓိပ္ပာယေနေဝါတိ ဥဒါယိတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယေနေဝ ဂယှမာနေန တံ အယောနိယော ဥမ္မုဇ္ဇနံ အညာသိ။ သန္နိသီဒိတုံ ပုဗ္ဗေ နိသိန္နာကာရေန သန္နိသီဒိတုံ န သက္ကောတိ။ သမိဒ္ဓိတ္ထေရေန အနဘိသင်္ခတဿေဝ အတ္ထဿ ကထိတတ္တာ၊ ‘‘ယံ အဘူတံ၊ တဒေဝ ကထေဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ တိဿော ဝေဒနာ ပုစ္ဆိတာ၊ ‘‘ကိံ သော ဝေဒိယတီ’’တိ အဝိဘာဂေန ဝေဒိယမာနဿ ဇာတိတတ္တာ။ သုခါယ ဝေဒနာယ ဟိတန္တိ သုခဝေဒနိယံ။ တေနာဟ – ‘‘သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတ’’န္တိ။ သေသေသူတိ၊ ‘‘ဒုက္ခဝေဒနိယ’’န္တိအာဒီသု။

ဟေဋ္ဌာ တိကဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧတ္ထ၊ ‘‘ကုသလတော’’တိ အဓိကာရတော ရူပါဝစရကုသလတော ဟေဋ္ဌာ တိကဇ္ဈာနစေတနာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထာတိ ဧတေသု ကာမာဝစရရူပါဝစရသုခဝေဒနိယကမ္မေသု။ အဒုက္ခမသုခမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ သုခမ္ပီတိ ဣမမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။

ယဒိ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တတော အညတ္ထ အဒုက္ခမသုခံ ဇနေတိ၊ အထ ကသ္မာ၊ ‘‘ဒုက္ခဿေဝ ဇနနတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘သာ ပန ဝေဒနာ’’တိအာဒိ။

စတုတ္ထဇ္ဈာနစေတနာတိ ဧတ္ထ အရူပါဝစရကုသလစေတနာတိပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ ‘‘ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’တိ ဧတ္ထ ယထာလာဘဂ္ဂဟဏဝသေန မနသာ သုခဝေဒနိယံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယန္တိ အယမတ္ထော အရူပါဝစရကုသလေပိ လဗ္ဘတီတိ သုခမ္ပိ ဇနေတိ ဥက္ကဋ္ဌဿ ဉာဏသမ္ပယုတ္တကုသလဿ သောဠသဝိပါကစိတ္တနိဗ္ဗတ္တနတော၊ အယဉ္စ နယော ဟေဋ္ဌာ၊ ‘‘အဒုက္ခမသုခမ္ပီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပုဗ္ဗေ ပရိယာယတော ဒုက္ခဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သုတ္တန္တသံဝဏ္ဏနာ ဟေသာတိ ဣဒါနိ နိပ္ပရိယာယတော ပုန ဒဿေတုံ၊ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန ဧတ္ထ ဒုက္ခဝေဒနိယံ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ဝဋ္ဋတီတိ။ ဧတဿာတိ ဒုက္ခဝေဒနိယဿ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ယုဇ္ဇမာနတ္တာ ဧတဿ ဝသေန သဗ္ဗံ သုခဝေဒနိယံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဉ္စ ပဝတ္တိဝသေနေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အာလယောတိ အဘိရုစိ။ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏန္တိ မဟတိ ကမ္မဝိဘဇနေ ဉာဏံ၊ မဟန္တံ ဝါ ကမ္မဝိဘဇနဉာဏံ။ ဘာဇနံ နာမ နိဒ္ဒေသော၊ အယံ ပန ဥဒ္ဒေသောတိ ကတွာ အာဟ – ‘‘ကတမေ စတ္တာရော…ပေ… မာတိကာဋ္ဌပန’’န္တိ။

၃၀၁။ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏဿ အဘာဇနဘာဝတော၊ ပုစ္ဆာနုသန္ဓိအဇ္ဈာသယာနုသန္ဓီသု စ အနန္တောဂဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဣဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာတိ ဣဓ၊ ‘‘ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိ’’န္တိအာဒိနာ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တံ ကမ္မဝိဘင်္ဂံ အာရဗ္ဘ။ ဣမံ ပစ္စယံ လဘိတွာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒံ ဒဿနံ ဂဏှန္တီတိ ဣဒံ၊ ‘‘အတ္ထိ ကိရ၊ ဘော၊ ပါပကာနိ ကမ္မာနိ၊ နတ္ထိ ကိရ၊ ဘော၊ ပါပကာနိ ကမ္မာနီ’’တိ စ အာဒီနိ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓာဝိယ ဒိဋ္ဌမတ္တေ ဧဝ ဌတွာ အစိတ္တကဒဿနဉ္စ ဂဏှန္တိ။ ဝီရိယံ ကိလေသာနံ အာတာပနဝသေန အာတပ္ပံ၊ တဒေဝ ပဒဟဝသေန ပဓာနံ၊ ပုနပ္ပုနံ ယုဉ္ဇနဝသေန အနုယောဂေါ၊ တထာ ဘာဝနာယ နပ္ပမဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ အပ္ပမာဒေါ၊ သမ္မာ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိကာရောတိ ဝုစ္စတီတိ အဓိပ္ပာယေန၊ ‘‘ပဉ္စပိ ဝီရိယဿေဝ နာမာနီ’’တိ အာဟ။ အပ္ပမာဒေါ ဝါ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။ ယသ္မိံ မနသိကာရေ သတိ တဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဣဇ္ဈတိ၊ အယမေတ္ထ သမ္မာမနသိကာရောတိ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စေတောသမာဓိန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏသဟဂတံ စိတ္တသမာဓိံ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုသမာဓိ’’န္တိ။ အညထာတိ အကုသလကမ္မကရဏတော အညထာ၊ တံ ပန ကုသလကမ္မကရဏံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ယေ ဒဿန္နံ ကုသလာနံ ကမ္မပထာနံ ပူရိတတ္တာ’’တိ ဒိဋ္ဌိထာမေနာတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဗလေန။ ဒိဋ္ဌိပရာမာသေနာတိ ဒိဋ္ဌိဝသေန ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရာမာသေန။ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ၊ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ အဓိဋ္ဌာယ အဘိနိဝိသိတွာ။ အာဒိယိတွာတိ ဒဠှဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ။ ဝေါဟရတီတိ အတ္တနော ဂဟိတဂ္ဂဟဏံ ပရေသံ ဒီပေန္တော ဝေါဟရတိ။

၃၀၂။ တတြာနန္ဒာတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒံ ဝစနံ။ ‘‘တတြာနန္ဒာ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနမ္ပီတိ အတ္ထော။ န မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏဿ ဘာဇနံ တဿ အနိဒ္ဒေသဘာဝတော။ အဿာတိ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏဿ မာတိကာဋ္ဌပနမေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဝသေန အနုညာတဗ္ဗဿ စ ဒဿနဝသေန ဥဒ္ဒေသဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘ဧတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတ္ထ ပနာတိ ‘‘တတြာနန္ဒာ’’တိအာဒိပါဌေ။ ဧတေသံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနန္တိ ဧတေသံ ဟေဋ္ဌာ စတူသုပိ ဝါရေသု အာဂတာနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ။ ဧတ္တကာတိ ဧကစ္စိယာ သစ္စဂိရာ။ အနုညာတာတိ အနုဇာနိတာ။ အနနုညာတာတိ ပဋိက္ခေပိတာ။ ဣဓ အနနုညာတမုခေန ဒီပိတံ အနနုညာတဘာဝမတ္တံ။ တတြာနန္ဒာတိအာဒိကေ တတြာတိ နိဒ္ဓါရဏေ ဘုမ္မန္တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘တေသု စတူသု သမဏဗြာဟ္မဏေသူ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ ဝစနံ ‘‘အတ္ထိ ကိရ၊ ဘော…ပေ… ဝိပါကော’’တိ ဣဒံ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အဿာတိ တထာဝါဒိနော သမဏဗြာဟ္မဏဿ။ အညေနာကာရေနာတိ ‘‘ယော ကိရ၊ ဘော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တကာရဏတော အညေန ကာရဏေန။ ဒွီသု ဌာနေသူတိ ‘‘အတ္ထိ ကိရ၊ ဘော…ပေ… ဝိပါကော’’တိ စ၊ ‘‘အပါယံ…ပေ… နိရယံ ဥပပန္န’’န္တိ စ ဣမေသု ဒွီသု ပါဌပဒေသေသု။ အနုညာတာ တဒတ္ထဿ အတ္ထိဘာဝတော။ တီသု ဌာနေသူတိ ‘‘ယော ကိရ၊ ဘော…ပေ… နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ’’၊ ‘‘ယမ္ပိ သော…ပေ… တေ သဉ္ဇာနန္တိ’’၊ ‘‘ယမ္ပိ သော ယဒေဝ…ပေ… မောဃမည’’န္တိ ဣမေသု တီသု ပါဌပဒေသေသု။ အနနုညာတာ တဒတ္ထဿာနေကန္တိကတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသတော စ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အညထာ ဟိ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏ’’န္တိ။ ယထာ တေ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာ ပဒေသဉာဏသမဏဗြာဟ္မဏာ ကမ္မဝိဘင်္ဂံ သဉ္ဇာနန္တိ၊ တတော အညထာဝ သဗ္ဗသော ပဟီနဝိပလ္လာသဿ တထာ အာဂမနာဒိအတ္ထေန တထာဂတဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂဉာဏံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

၃၀၃။ ဣမိနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ယံ ကမ္မံ ကရောန္တော ဒိဋ္ဌော၊ တတော ပုဗ္ဗေတိ ယောဇနာ။ တတောတိ တတော ကရိယမာနကမ္မတော ပုဗ္ဗေ။ ခန္ဒောတိ ကုမာရော။ သိဝေါတိ ဣဿရော။ ပိတာမဟောတိ ဗြဟ္မာ။ ဣဿရာဒီဟီတိ ဣဿရဗြဟ္မပဇာပတိအာဒီဟိ။ ဝိသဋ္ဌောတိ နိမ္မိတော။ မိစ္ဆာဒဿနေနာတိ မိစ္ဆာဒဿနဝသေန။ ယန္တိ ယံ ကမ္မံ။ တတ္ထာတိ တေသု ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ပဝတ္တကမ္မေသု။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ ယောဇနာ။ ဥပပဇ္ဇိတွာတိ ဒုတိယဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ။ အပရသ္မိံ ပရိယာယေတိ အညသ္မိံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဝေ။

ဧကံ ကမ္မရာသိန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိဘေဒေန ဧကံ ကမ္မသမုဒါယံ။ ဧကံ ဝိပါကရာသိန္တိ တဿေဝ အင်္ဂေန ဧကံ ဝိပါကသမုဒါယံ။ ဣမိနာတိ ယထာဝုတ္တေန ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန သမဏေန ဗြာဟ္မဏေန ဝါ အဒိဋ္ဌာ။ တယောတိ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ တယော။ ဒွေ ဝိပါကရာသီတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနိယော အပရာပရိယာယဝေဒနိယောတိ ဒွေ ဝိပါကရာသီ။ ဥပပဇ္ဇဝေဒနိယံ ပန တေန ဒိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌော ဧကော၊ အဒိဋ္ဌာ တယောတိ ဒိဋ္ဌေ စ အဒိဋ္ဌေ စ စတ္တာရော ကမ္မရာသီ၊ တထာ ဒိဋ္ဌော ဧကော၊ အဒိဋ္ဌာ ဒွေတိ တယော ဝိပါကရာသီ။ ဣမာနိ သတ္တ ဌာနာနီတိ ယထာဝုတ္တာနိ သတ္တ ဉာဏဿ ပဝတ္တနဋ္ဌာနာနိ။ ‘‘ဣမဿ နာမ ကမ္မဿ ဣဒံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ ကမ္မဿ၊ ဖလဿ ဝါ အဒိဋ္ဌတ္တာ၊ ‘‘ဒုတိယဝါရေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ကိဉ္စိ န ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမံ ဝုတ္တနယေန တယော ကမ္မရာသီ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣဓ ဒိဗ္ဗစက္ခုကေန ဒိဋ္ဌဿ အဘာဝတော၊ ‘‘ပစ္စတ္တဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘဝတိ ဝဍ္ဎတိ ဧတေနာတိ ဘဗ္ဗံ၊ ဝဍ္ဎိနိမိတ္တံ။ န ဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဘူတဝိရဟိတ’’န္တိ။ အတ္တနော ဖလေ ဘာသနံ ဒိဗ္ဗနံ အာဘာသနန္တိ အာဟ – ‘‘အာဘာသတိ အဘိဘဝတိ ပဋိဗာဟတီ’’တိ။ ဗလဝကမ္မန္တိ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ ဂရုသမာသေဝိတာဒိဘေဒံ။ အာသန္နေတိ မရဏေ၊ အဘိဏှံ ဥပဋ္ဌာနေန ဝါ တဿ မရဏစိတ္တဿ အာသန္နေ။ ဗလဝကမ္မန္တိ ဂရုသမာသေဝိတတာဒိဝသေန ဗလဝံ ကုသလကမ္မံ။ ဒုဗ္ဗလကမ္မဿာတိ အတ္တနော ဒုဗ္ဗလဿ။ အာသန္နေ ကုသလံ ကတန္တိ ဣဓာပိ အာသန္နတာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥပဋ္ဌာနာကာရေနာတိ မရဏဿ အာသန္နကာလေ ကမ္မဿ ဥပဋ္ဌာနာကာရေန။ တဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ။ နိဗ္ဗတ္တိကာရဏဘူတံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ အကုသလန္တိ ယောဇနာ။ တိတ္ထိယာ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရေသု အကုသလတာယ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ယဿ ကဿစိ ဝိပါကဿ ကာရဏံ ကတွာ ဂဏှန္တိ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓာဒယော ဝိယ ဒိဋ္ဌမတ္တာဘိနိဝေသိနောတိ၊ ‘‘အညတိတ္ထိယာ…ပေ… ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတရသ္မိန္တိ ဘဗ္ဗဉ္စေဝ ဘဗ္ဗာဘာသဉ္စ၊ ဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗာဘာသန္တိ ဣမသ္မိံ ဒွယေ ။ ဧသေဝ နယော ပဌမဒုတိယပုဂ္ဂလဝသေန ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ ကမ္မာနံ ယောဇနာနယော ဝုတ္တော ဥပဋ္ဌာနာကာရဝသေန။ အယမေဝ တတိယစတုတ္ထပုဂ္ဂလဝသေန ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ ကမ္မာနံ ယောဇနာနယော။ တတိယဿ ဟိ ကမ္မဿ ကုသလတ္တာ တဿ စ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ တတ္ထ ကာရဏဘူတံ ကုသလံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တထာ စတုတ္ထဿပိ ကမ္မဿ ကုသလတ္တာ၊ တဿ ပန နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိကာရဏဘူတံ အညတိတ္ထိယာနံ အကုသလံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတီတိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၇။ သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀၄။ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ ဧတ္ထ ယထာ ဝိဒိတာနိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝဋ္ဋဒုက္ခသမတိက္ကမာယ ဟောန္တိ၊ တထာ ဝေဒနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ – ‘‘သဟဝိပဿနေန မဂ္ဂေန ဇာနိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ တတ္ထ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏတော မဂ္ဂေန အသမ္မောဟတော ဇာနနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ မနော သဝိသေသံ ဥပဝိစရတိ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တတိ ဧတေဟီတိ မနောပဝိစာရာ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာ။ အာရမ္မဏေ ဟိ အဘိနိရောပနာနုမဇ္ဇနေဟိ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ သဟ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ၊ န တဗ္ဗိရဟိတံ။ တေနာဟ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာ’’တိအာဒိ။ သတ္တာ ပဇ္ဇန္တိ ဧတေဟိ ယထာရဟံ ဝဋ္ဋံ ဝိဝဋ္ဋဉ္စာတိ သတ္တပဒါ၊ ဂေဟနိဿိတာ ဝဋ္ဋပဒါ။ ယောဂ္ဂါနံ ဒမနအာစရိယာ ယောဂ္ဂါစရိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဒမေတဗ္ဗဒမကာန’’န္တိ။ သေသန္တိ ဝုတ္တာဝသေသံ ဧကသတ္တတိဝိဓဝိညာဏံ သဖဿရူပကဿေဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။

၃၀၅။ ဣဓာတိ ဣမိဿံ ဆဝိညာဏကာယဒေသနာယံ။ မနောဓာတုတ္တယဝိနိမုတ္တမေဝ မနောဝိညာဏဓာတူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

စက္ခုမှိ သမ္ဖဿောတိ စက္ခုံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော သမ္ဖဿော။ တေနာဟ – ‘‘စက္ခုဝိဉာဏသမ္ပယုတ္တသမ္ဖဿဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။

ယထာ ကေဝလေန ဝိညာဏေန ရူပဒဿနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကေဝလေန စက္ခုပသာဒေနပီတိ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုဝိညာဏေနာ’’တိ။ တေန ပါဠိယံ စက္ခုနာတိ နိဿယမုခေန နိဿိတကိစ္စံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝေန။ ‘‘ဥပဝိစရတိ’’စ္စေဝ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု တတ္ထ ဝိတက္ကဗျာပါရောပိ အတ္ထီတိ? သစ္စံ အတ္ထိ။ သော ပနေတ္ထ တဂ္ဂတိကောတိ အာဟ – ‘‘ဝိတက္ကော တံသမ္ပယုတ္တော စာ’’တိ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနမ္ပိ ဥပဝိစရဏံ ဝိတက္ကဝိစာရာနံယေဝေတ္ထ ကိစ္စန္တိ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရသင်္ခါတာ မနောပဝိစာရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောမနဿယုတ္တော ဥပဝိစာရော သောမနဿူပဝိစာရော ယထာ ‘‘အာဇညရထော’’တိ အာဟ ‘‘သောမနဿေန သဒ္ဓိ’’န္တိအာဒိ။

၃၀၆။ ဥပဝိစာရာနံ ဥပဿယဋ္ဌေန ဂေဟံ ဝိယာတိ ဂေဟံ၊ ရူပါဒယောတိ အာဟ – ‘‘ဂေဟဿိတာနီတိ ကာမဂုဏနိဿိတာနီ’’တိ။ နိစ္စသညာဒိနိက္ခမနတော နေက္ခမ္မံ ဝိပဿနာတိ၊ ‘‘နေက္ခမ္မဿိတာနီတိဝိပဿနာနိဿိတာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဋ္ဌာနန္တိ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိဝသေန ပရိယိဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘ပရိယေသိတာန’’န္တိ။ ပိယဘာဝေါ ပန ကန္တသဒ္ဒေနေဝ ကထိတောတိ ကာမိတဗ္ဗာနံ မနော ရမေတီတိ မနောရမာနံ။ လောကေန အာမသီယတီတိ လောကာမိသံ၊ တဏှာ။ တာယ ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဣဋ္ဌဘာဝါပါဒနေန ပဋိသင်္ခတတာယ စ ပဋိသံယုတ္တာနံ။ အတီတေ ကတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အာရမ္မဏိကအနုဘဝနဿ အသမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဒိသံ အနုဿရဏံ ဒိဋ္ဌဂ္ဂဟဏာနုဿရေန စ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယထာဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အနိစ္စာကာရန္တိ ဟုတွာ အဘာဝါကာရံ။ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓန္တိ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒွေဓာ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗဉ္စေဝ၊ တတော ဧဝ ပလောကိတံ ဘင်္ဂဉ္စ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ယသ္မာ ဥပ္ပန္နံ ရူပံ တေနေဝါကာရေန န တိဋ္ဌတိ ၊ အထ ခေါ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာသင်္ခါတံ ပကတိံ ဝိဇဟတိ၊ ဝိဇဟိတဉ္စ ဇရာဝတ္ထာယ တတော ဝိဂစ္ဆတိ၊ ဝိဂစ္ဆန္တဉ္စ ဘင်္ဂုပ္ပတ္တိယာ နိရုဇ္ဈတီတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ပကတိဝိဇဟနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ‘‘ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ အနုဗောဓဉာဏံ ပန အဓိပ္ပေတံ ဝီထိပဋိပန္နာယ ဝိပဿနာယ ဝသေနာတိ ‘‘ဝိပဿနာပညာယာ’’တိ ဝုတ္တံ ဥပဝိစာရနိဒ္ဒေသဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ဆသုဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ’’တိအာဒိ။ သင်္ခါရာနံ ဘေဒံ ပဿတောတိ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနသဘာဝံ ဝီထိပဋိပန္နေန ဝိပဿနာဉာဏေန ပဿတော။ တေနာဟ ‘‘သင်္ခါရဂတမှိ တိက္ခေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သင်္ခါဂတမှီတိ သင်္ခါရဂတေ ဝိသယဘူတေ။ တိက္ခေတိ ဘာဝနာဗလေန ဣန္ဒြိယာနဉ္စ သမတာယ တိဗ္ဗေ။ သူရေတိ ပဋိပက္ခေဟိ အနဘိဘူတတာယ၊ တေသဉ္စ အဘိဘဝနသမတ္ထတာယ ဝိသဒေ ပဋုဘူတေ ပဝတ္တန္တေ။

ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝူပသန္တတာယ သန္တစိတ္တဿ၊ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခနတော ဘိက္ခုနော၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မသန္နိဿိတတ္တာ အမာနုသီ ရတီတိ ဝိဝေကရတိ နေက္ခမ္မရတိ။ ယတော ယတောတိ ယထာ ယထာ နယဝိပဿနာဒီသု ယေန ယေန သမ္မသနာကာရေနာတိ အတ္ထော။ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယန္တိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဘင်္ဂဉ္စ။ အမတန္တံ ဝိဇာနတန္တိ ဝိဇာနန္တာနံ ဝိညူနံ အာရဒ္ဓဝိပဿနာနံ တံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ အမတာဓိဂမဟေတုတာယ အမတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေတိ ရူပါဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ ယထာရဟံ ဆသု ဒွါရေသု အာပါထဂတေ။ ဝိသယေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။

၃၀၇။ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နံ။ အနုတ္တရဝိမောက္ခော နာမ အရဟတ္တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသေန။ ကထံ ပန တတ္ထ ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ န ဟိ အဓိဂတံ အရဟတ္တံ အာရမ္မဏံ ဟောတိ၊ န စ တံ အာရဗ္ဘ ပိဟာ ပဝတ္တတီတိ? ကော ဝါ ဧဝမာဟ – ‘‘အရဟတ္တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတီ’’တိ။ အနုဿုတိလဒ္ဓံ ပန ပရိကပ္ပသိဒ္ဓံ အရဟတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပတ္ထနံ ဌပေတိ၊ တတ္ထ စိတ္တံ ပဏိဒဟတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ။ အာယတနန္တိ အရဟတ္တမေဝ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂမာဒိကာရဏဘာဝတော၊ မနာယတနဓမ္မာယတနဘာဝတော စ တထာ ဝုတ္တံ၊ တံ ပနေတံ ဒေါမနဿံ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပတ္ထနာယ သဟာဝတ္တနတော။ န ဟိ လောဘဒေါသာနံ သဟ ဝုတ္တိ အတ္ထိ။ ပတ္ထနာမူလကတ္တာတိ ဣမိနာ ဥပဋ္ဌာပယတော ပဒဿ ဟေတုအတ္ထဇောတကတမာဟ။ ဧဝန္တိ ‘‘ကုဒါဿုနာမာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေန။ ဥဿုက္ကာပေတုန္တိ ယထာ မဂ္ဂေန ဃဋေတိ၊ ဧဝံ ဥဿုက္ကာပေတုံ။

၃၀၈။ အညာဏုပေက္ခာတိ အညာဏသဟိတာ ဥပေက္ခာ အသမပေက္ခနပဝတ္တာ။ တေန တေန မဂ္ဂေါဓိနာ တဿ တဿ အပါယဂမနီယကိလေသောဓိဿ အနဝသေသတော ဇိတတ္တာ ခီဏာသဝေါ နိပ္ပရိယာယတော ဩဓိဇိနော နာမ၊ တဒဘာဝတော ပုထုဇ္ဇနော နိပ္ပရိယာယတောဝ အနောဓိဇိနော နာမ၊ သေခေါ ပန သိယာ ပရိယာယတော ဩဓိဇိနောတိ။ တမ္ပိ နိဝတ္တေန္တော၊ ‘‘အခီဏာသဝဿာတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ အာယတိံ ဝိပါကံ ဇိနိတွာတိ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေန သဗ္ဗသော အာယတိံ ဝိပါကံ ဇိနိတွာ ဌိတတ္တာ ခီဏာသဝေါဝ နိပ္ပရိယာယတော ဝိပါကဇိနော နာမ၊ တဒဘာဝတော ပုထုဇ္ဇနော နိပ္ပရိယာယတော အဝိပါကဇိနော နာမ၊ သေခေါ ပန သိယာ ပရိယာယတော ဝိပါကဇိနောတိ။ တမ္ပိ နိဝတ္တေန္တော ‘‘အခီဏာသဝဿေဝါတိ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ အပဿန္တဿ ရူပန္တိ ပါဠိတော ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပုဗ္ဗေ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိ ဝစနံ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿာယံ ဥပေက္ခာ၊ န ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ဂေဟဿိတာ ဥပေက္ခာ ဟိ ယံ ကိဉ္စိ အာရမ္မဏဝတ္ထုံ အပေက္ခဿေဝ၊ န နိရပေက္ခဿာတိ ဣဋ္ဌေ၊ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ ဝါ အာရမ္မဏေ သိယာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ’’တိ။ အညာဏေန ပန တတ္ထ အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဂုဠပိဏ္ဍကေ’’တိအာဒိ။

ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တဿ အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တဿာတိ ဣဒံ ယေဘုယျေန သတ္တာနံ ဣဋ္ဌေ ရဇ္ဇနံ၊ အနိဋ္ဌေ ဒုဿနန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အယောနိယောမနသိကာရော ဟိ တံတံအာရမ္မဏဝသေန န ကတ္ထစိပိ ဇဝနနိယမံ ကရောတီတိ ဝုတ္တဝိပရီတေပိ အာရမ္မဏေ ရဇ္ဇနဒုဿနံ သမ္ဘဝတိ၊ တထာပိဿ ရဇ္ဇနဒုဿနံ အတ္ထတော ပဋိက္ခိတ္တမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသမပေက္ခနေတိ အသမံ အယုတ္တဒဿနေ အယောနိသော သမ္မောဟပုဗ္ဗကံ အာရမ္မဏဿ ဂဟဏေ။

၃၀၉။ ပဝတ္တနဝသေနာတိ ဥပ္ပာဒနဝသေန စေဝ ဗဟုလီကရဏဝသေန စ။ နိဿာယ စေဝ အာဂမ္မစာတိ အာဂမနဋ္ဌာနဘူတေ နိဿယပစ္စယဘူတေ စ ကတွာ။ အတိက္ကန္တာနိ နာမ ဟောန္တိ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဥဿာရေန္တာ သမုဿာရေန္တာ။

သောမနဿဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ၊ ‘‘သရိက္ခကေနေဝ သရိက္ခကံ ဇဟာပေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ ပဟာယကံ နာမ ပဟာတဗ္ဗတော ဗလဝမေဝ၊ သံကိလေသဓမ္မာနံ ဗလဝဘာဝတော သာတိသယံ ပန ဗလဝဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဣဒါနိ ဗလဝတာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗလဝဘာဝတော ဝေါဒါနဓမ္မာနံ အဓိဂမဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဟေတ္ထ နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿာနမ္ပိ ပဟာနံ ဇောတိတံ။

ဥပေက္ခာယ ပဟာယကဘာဝေန အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘ဥပေက္ခာကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဈာနဿ အလာဘိနော စ လာဘိနော စ ပကိဏ္ဏကသင်္ခါရသမ္မသနံ သန္ဓာယ၊ ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရေ စ ပါဒကေ ကတွာ’’တိ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာတိ ဘာဝနာယ ပဂုဏဘာဝံ အာဂမ္မ ကဒါစိ အဇ္ဈုပေက္ခနဝသေနပိ ဟိ သမ္မသနံ ဟောတီတိ။ ပါဒကဇ္ဈာနဝသေန၊ သမ္မသိတဓမ္မဝသေန ဝါ အာဂမနဝိပဿနာယ ဗဟုလံ သောမနဿသဟဂတဘာဝတော ‘‘ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ပန ဝိပဿနာ သောမနဿသဟဂတာဝါ’’တိ နိယမေတွာ ဝုတ္တံ။ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဟောတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ စတုတ္ထဇ္ဈာနာဒီနီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အရူပဇ္ဈာနာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ပုရိမသဒိသာဝါတိ ပုရိမသဒိသာ ဧဝ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ ဝါ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတာ ဝါတိ အတ္ထော။ ဣဒံ သန္ဓာယာတိ ယံ စတုတ္ထဇ္ဈာနာဒိပါဒကတော ဧဝ ဥပေက္ခာသဟဂတံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနံ နိဿာယ သောမနဿသဟဂတာယ ဝိပဿနာယ ပဟာနံ၊ ဣဒံ သန္ဓာယ။ ပဟာနန္တိ စေတ္ထ သမတိက္ကမလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတံ ဝိသေသံ ဝိပဿနာယ အာဝဇ္ဇနဋ္ဌာနဘူတံ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ အာသန္နေ သမာပန္နဇ္ဈာနဝိပဿနာ ပါဒကဇ္ဈာနဝိပဿနာ၊ သမ္မသိတဓမ္မောတိ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ ခန္ဓာ။ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယောတိ ပါဒကဇ္ဈာနဿ သမ္မသိတဇ္ဈာနဿ စ ဘေဒေ သတိ ပဋိပဇ္ဇနကဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ ‘‘အဟော ဝတ မယှံ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဈာနံ ဘဝေယျ စတုရင်္ဂိက’’န္တိအာဒိနာ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တအဇ္ဈာသယော။ တေသမ္ပိ ဝါဒေတိ ဧတ္ထ ပဌမထေရဝါဒေ။ အယမေဝ…ပေ… နိယမေတိ တတော တတော ဒုတိယာဒိပါဒကဇ္ဈာနတော ဥပ္ပန္နဿ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏဿ ပါဒကဇ္ဈာနာတိက္ကန္တာနံ အင်္ဂါနံ အသမာပဇ္ဇိတုကာမတာ ဝိရာဂဘာဝနာဘာဝတော ဣတရဿ စ အတဗ္ဘာဝတော။ ဧတေနေဝ ဟိ ပဌမထေရဝါဒေ အပါဒကပဌမဇ္ဈာနပါဒကမဂ္ဂါ ပဌမဇ္ဈာနိကာဝ ဟောန္တိ၊ ဣတရေ စ ဒုတိယဇ္ဈာနိကာဒိမဂ္ဂါ ပါဒကဇ္ဈာနဝိပဿနာနိယမေဟိ တံတံဈာနိကာဝ။ ဧဝံ သေသဝါဒေသုပိ ဝိပဿနာနိယမော ယထာသမ္ဘဝံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တေနာဟ – ‘‘တေသမ္ပိ ဝါဒေ အယမေဝ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဝ နိယမေတီ’’တိ။ ဝုတ္တာဝ၊ တသ္မာ န ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၁၀။ နာနတ္တာဒိ ကာမာဝစရာဒိကုသလာဒိဝိဘာဂတော နာနာဝိဓာ။ တေနာဟ ‘‘အနေကပ္ပကာရာ’’တိ။ နာနတ္တသိတာတိ ရူပသဒ္ဒါဒိနာနာရမ္မဏနိဿယာ။ ဧကတ္တာ ဧကသဘာဝါ ဇာတိဘူမိအာဒိဝိဘာဂါဘာဝတော။ ဧကာရမ္မဏနိဿိတာတိ ဧကပ္ပကာရေနေဝ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာ အညာဏုပေက္ခာ ဝုတ္တာ ‘‘ဗာလဿ မုဠှဿာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၈)။ ဥပရိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဝက္ခတိ ‘‘ဥပေက္ခကော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၃၁၁)။ ဒွေ ဥပေက္ခာ ဂဟိတာ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကတ္တာ၊ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတဗ္ဗတော၊ နာနတ္တသိတာယ ဥပေက္ခာယ ပကာသိတဘာဝတော စ။

အညာဏုပေက္ခာ အညာ သဒ္ဒါဒီသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ ရူပေသူတိ စ ဣမိနာ န ကေဝလံ ရူပါယတနဝိသေသာ ဧဝ ဂဟိတာ၊ အထ ခေါ ကသိဏရူပါနိပီတိ အာဟ – ‘‘ရူပေ ဥပေက္ခာဘာဝဉ္စ အညာ’’တိအာဒိ။ ဧကတ္တသိတဘာဝေါပိ ဣဓ ဧကတ္တဝိသယသမ္ပယောဂဝသေနေဝ ဣစ္ဆိတော၊ န အာရမ္မဏဝသေန စာတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ သမ္ပယုတ္တဝသေနာတိ သမ္ပယောဂဝသေန။ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နိဿယတီတိ အာကာသာနဉ္စာယတနနိဿိတာ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနခန္ဓနိဿိတာ။ သေသာသုပီတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနနိဿိတာဒီသုပိ။

အရူပါဝစရဝိပဿနုပေက္ခာယာတိ အရူပါဝစရဓမ္မာရမ္မဏာယ ဝိပဿနုပေက္ခာယ။ ရူပါဝစရဝိပဿနုပေက္ခန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တာယ ကာမရူပါရူပဘေဒါယ တဏှာယ နိဗ္ဗတ္တာတိ တမ္မယာ၊ တေဘူမကဓမ္မာ၊ တေသံ ဘာဝေါ တမ္မယတာ၊ တဏှာ ယဿ ဂုဏဿ ဝသေန အတ္ထေ သဒ္ဒနိဝေသော၊ တဒဘိဓာနကောတိ အာဟ – ‘‘တမ္မယတာ နာမ တဏှာ’’တိ ။ အတမ္မယတာ တမ္မယတာယ ပဋိပက္ခောတိ ကတွာ။ ဝိပဿနုပေက္ခန္တိ၊ ‘‘ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ၊ တံ ပဇဟတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၇၁၊ အ။ နိ။ ၇။၅၅) ဧဝမာဂတံ သင်္ခါရဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘူတံ ဥပေက္ခံ။

၃၁၁။ ယဒရိယောတိ ဧတ္ထ ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဥပယောဂပုထုဝစနေ စ ယ-သဒ္ဒေါတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ယေ သတိပဋ္ဌာနေ အရိယော’’တိ အာဟ။ ကာမံ ‘‘အရိယော’’တိ ပဒံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စာနံ သာဓာရဏံ၊ ဝက္ခမာနဿ ပန ဝိသေသဿ ဗုဒ္ဓါဝေဏိကတ္တာ၊ ‘‘အရိယော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနံ အယမာနုဘာဝေါ အတ္ထိ။ တီသု ဌာနေသူတိ န သုဿူသန္တီတိ ဝါ၊ ဧကစ္စေ န သုဿူသန္တိ ဧကစ္စေ သုဿူသန္တီတိ ဝါ၊ သုဿူသန္တီတိ ဝါ၊ ပဋိပန္နာပဋိပန္နာနံ သာဝကာနံ ပဋိပတ္တိသင်္ခါတေသု တီသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ သတိံ ပဋ္ဌပေန္တောတိ ပဋိဃာနုနယေဟိ အနဝဿုတတ္တာ တဒုဘယနိဝတ္တတ္တာ သဗ္ဗဒါ သတိံ ဥပဋ္ဌပေန္တော။ ဗုဒ္ဓါနမေဝ သာ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ၊ န ဣတရေသံ အာဝေဏိကဓမ္မဘာဝတော။ အာဒရေန သောတုမိစ္ဆာ ဣဓ သုဿူသာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘သဒ္ဒဟိတွာ သောတုံ န ဣစ္ဆန္တီ’’တိ အာဟ။ န အညာတိ ‘‘န အညာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ယကာရလောပေန နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘န ဇာနနတ္ထာယာ’’တိ။ သတ္ထု ဩဝါဒဿ အနာဒိယနမေဝ ဝေါက္ကမနန္တိ အာဟ – ‘‘အတိက္ကမိတွာ…ပေ… မညန္တီ’’တိ။

ဂေဟဿိတဒေါမနဿဝသေနာတိ ဣဒံ ဣဓ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗမတ္တဒဿနပဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နေက္ခမ္မဿိတဒေါမနဿဿပိ သတ္ထု ပသင်္ဂဝသေန ‘‘န စေဝ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ အတ္တမနပဋိက္ခေပေန အနတ္တမနတာ ဝုတ္တာ ဝိယ ဟောတီတိ တံ ပဋိသေဓေန္တော – ‘‘အပ္ပတီတော ဟောတီတိ န ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ တဿ သေတုဃာတော ဟိ တထာဂတာနံ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ အတ္တမနတာပဋိက္ခေပေါတိ အာဟ – ‘‘အပ္ပဋိပန္နကေသု ပန အနတ္တမနတာကာရဏဿ အဘာဝေနေတံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဋိဃအဝဿဝေနာတိ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ပဋိဃဝိဿန္ဒနေန၊ ပဋိဃပ္ပဝတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပိလာဝိတောတိ န ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တဿ ဗောဓိမူလေ ဧဝ ပဟီနတ္တာ။ ပဋိပန္နကေသူတိ ဣဒံ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ၊ အပ္ပဋိပန္နကေသုပိ တထာဂတဿ အနတ္တမနတာကာရဏံ နတ္ထေဝ။ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ ဧတံ ‘‘အတ္တမနော စေဝ ဟောတီ’’တိအာဒိဝစနံ ဝုတ္တံ သာဝကာနံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သတ္ထု အနဝဇ္ဇာယ စိတ္တာရာဓနာယ သမ္ဘဝတော။

၃၁၂။ ဒမိတောတိ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝါပါဒနေန သိက္ခာပိတော။ ဣရိယာပထပရိဝတ္တနဝသေန အပရိဝတ္တိတွာ ဧကဒိသာယ ဧဝ သတ္တဒိသာဝိဓာဝနဿ ဣဓာဓိပ္ပေတတ္တာ သာရိတာနံ ဟတ္ထိဒမ္မာဒီနံ ဧကဒိသာဓာဝနမ္ပိ အနိဝတ္တနဝသေနေဝ ယုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘အနိဝတ္တိတွာ ဓာဝန္တော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓာဝတီ’’တိ။ ကာယေန အနိဝတ္တိတွာဝါတိ ကာယေန အပရိဝတ္တိတွာ ဧဝ။ ဝိမောက္ခဝသေန အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓာဝတိ၊ န ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာဝသေန။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကနီဟာရေနေဝ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဒိဝသေ ဧကဘာဂေန။ ‘‘ပဟာရော’’တိ ဟိ ဒိဝသဿ တတိယော ဘာဂေါ ဝုစ္စတိ။ ဝိဓာဝနဉ္စေတ္ထ ဈာနသမာပဇ္ဇနဝသေန အကလင်္ကမပ္ပတိသာတံ ဇဝနစိတ္တပဝတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သမာပဇ္ဇတိယေဝါ’’တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၈။ ဥဒ္ဒေသဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁၃။ ဒေသေတဗ္ဗဿ အတ္ထဿ ဥဒ္ဒိသနံ ဥဒ္ဒေသော၊ ဝိဘဇနံ ဝိဘင်္ဂေါတိ အာဟ – ‘‘မာတိကဉ္စ ဝိဘဇနဉ္စာ’’တိ တုလေယျာတိအာဒီနိ စတ္တာရိပိ ပဒါနိ ပညာဝေဝစနာနိ။ အထ ဝါ တုလေယျာတိ တုလနဘူတာယ ပညာယ တဿ ဓမ္မဿ ပဂ္ဂဟာဒိဝိဓိနာ ပရိတုလေယျ။ တီရေယျာတိ တီရဏဘူတာယ ပညာယ တတ္ထ ဉာဏကိရိယာသမာပနဝသေန တီရေယျ။ ပရိဂ္ဂဏှေယျာတိ တထာသမာပန္နော အာနိသံသေ အဿာဒအာဒီနဝေ စ ဝိစိနေယျ။ ပရိစ္ဆိန္ဒေယျာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒဘူတေန ဉာဏေန အတ္ထံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနေယျ။ အာရမ္မဏေသူတိ ရူပါဒိပုထုတ္တာရမ္မဏေသု။ နိကန္တိဝသေနာတိ နိကာမနဝသေန အပေက္ခာဝသေန။ တိဋ္ဌမာနန္တိ ပဝတ္တမာနံ။ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေတိ ဈာနာရမ္မဏဘူတေ။ တဉှိ ဘာဝနာစိတ္တေနာဘိဘုယျ အဝိဿဇ္ဇိတွာ ဂယှမာနံ အဇ္ဈတ္တံ ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘ဂေါစရဇ္ဈတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဘာဝနံ အာရဒ္ဓဿ ဘိက္ခုနော ယဒိ ဘာဝနာရမ္မဏေ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တာယ နိကန္တိယာ ဥပရိ ဘာဝနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စိတ္တသံကောစဝသေန သဏ္ဌိတံ နာမ၊ တဒဘာဝေန အသဏ္ဌိတံ နာမ ဟောတီတိ၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ နိကန္တိဝသေန အသဏ္ဌိတ’’န္တိ အာဟ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘နိကန္တိဝသေန ဟိ အတိဋ္ဌမာနံ ဟာနဘာဂိယံ န ဟောတိ၊ ဝိသေသဘာဂိယမေဝ ဟောတီ’’တိ။ အဂ္ဂဟေတွာတိ ရူပါဒီသု ကိဉ္စိ တဏှာဒိဂ္ဂါဟဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ။ တထာ အဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ တဏှာပရိတာသာဒိဝသေန န ပရိတဿေယျ။ အဝသေသဿ စ ဒုက္ခဿာတိ သောကာဒိဒုက္ခဿ။ အဝသေသဿ စ ဒုက္ခဿာတိ ဝါ ဇာတိဇရာမရဏသီသေန ဝိပါကဒုက္ခဿ ဂဟိတတ္တာ ကိလေသဒုက္ခဿ စေဝ သံသာရဒုက္ခဿ စာတိ အတ္ထော။

၃၁၆။ ရူပမေဝ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘာဝတော ရူပနိမိတ္တံ။ ရာဂါဒိဝသေန တံ အနုဓာဝတီတိ ရူပနိမိတ္တာနုသာရီ။

၃၁၈။ နိကန္တိဝသေန အသဏ္ဌိတန္တိ အပေက္ခာဝသေန သဏ္ဌိတံ နိကန္တိံ ပဟာယ ပဝတ္တမာနံ ဥပရိ ဝိသေသာဝဟတောတိ။ တေနာဟ ‘‘နိကန္တိဝသေန ဟီ’’တိအာဒိ။

၃၂၀။ အဂ္ဂဟေတွာ အပရိတဿနာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ၊ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ တဏှာဒိဂ္ဂါဟဝသေန ဥပါဒိယိတွာ တဏှာပရိတာသာဒိဝသေန ပရိတဿနာ၊ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အဂ္ဂဟေတွာ အပရိတဿနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ ပနေသာ အနုပါဒါပရိတဿနာ ဟောတီတိ မဟာထေရဿ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရိတုံ စောဒနံ သမုဋ္ဌပေတိ? ဥပါဒါတဗ္ဗဿ အဘာဝတောတိ တဿ အနုပါဒါပရိတဿနာဘာဝေ ကာရဏဝစနံ။ ယဒိ ဟီတိအာဒိ တဿ သမတ္ထနံ။ ဥပါဒါပရိတဿနာဝ အဿ တထာ ဥပါဒါတဗ္ဗဿ တထေဝ ဥပါဒိန္နတ္တာ။ ဧဝန္တိ နိစ္စာဒိအာကာရေန။ ဥပါဒိန္နာပီတိ ဂဟိတပရာမဋ္ဌာပိ။ အနုပါဒိန္နာဝ ဟောန္တိ အယောနိသော ဂဟိတတ္တာ၊ ဝိညူသု နိဿာယ ဇာနိတဗ္ဗတ္တာ စ။ ဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏာကာရဝသေန၊ တဿ ပန အယထာဘူတဂါဟိတာယ ပရမတ္ထတော စ အဘာဝတော။ အတ္ထတောတိ ပရမတ္ထတော။ အနုပါဒါပရိတဿနာယေဝ နာမ ဟောတိ ဥပါဒါတဗ္ဗာကာရဿ အဘာဝေန တံ အနုပါဒိယိတွာ ဧဝ ပရိတဿနာတိ ကတွာ။

ပရိဝတ္တတီတိ န တဒေဝ ရူပံ အညထာ ပဝတ္တံ ပရိဝတ္တတိ၊ အထ ခေါ ပကတိဇဟနေန သဘာဝဝိဂမေန နဿတိ ဘိဇ္ဇတိ။ ဝိပရိဏတန္တိ အညထတ္တံ ဂတံ ဝိနဋ္ဌံ။ ကမ္မဝိညာဏန္တိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ။ ‘‘ရူပံ အတ္တာ’’တိအာဒိ မိစ္ဆာဂါဟဝသေန ဝိညာဏဿ ရူပဘေဒေန ဝုတ္တဿ ဘေဒါနုပရိဝတ္တိ ဟောတိ။ ဝိပရိဏာမံ အနုဂန္တွာ ဝိပရိဝတ္တနတံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ ဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တံ၊ တတော သမုပ္ပန္နာ ပရိတဿနာ ဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တဇာ ပရိတဿနာတိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ဝိပရိဏာမဿ…ပေ… ပရိတဿနာ’’တိ။ အကုသလဓမ္မသမုပ္ပာဒါ စာတိ၊ ‘‘ယံ အဟု ဝတ မေ၊ တံ ဝတ မေ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တာ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒဓမ္မာ။ ခေပေတွာတိ ပဝတ္တိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန အနုပ္ပတ္တိနိမိတ္တတာယ ခေပေတွာ။ ဘယတာသေနာတိ ဘာယနဝသေနပိ စိတ္တုတြာသေန။ တဏှာတာသေနာတိ တဿနေန။ သဝိဃာတောတိ စိတ္တဝိဃာတနဝိဃာတေန သဝိဃာတော။ တတော ဧဝ စေတောဒုက္ခေန သဒုက္ခော။ မဏိကရဏ္ဍကသညာယာတိ ရိတ္တကရဏ္ဍံယေဝ မဏိပရိပုဏ္ဏကရဏ္ဍောတိ ဥပ္ပန္နသညာယ။ အဂ္ဂဟေတွာ ပရိတဿနာတိ ဂဟေတဗ္ဗဿ အဘာဝေန ဂဟဏမ္ပိ အဝိဇ္ဇမာနပက္ခိယမေဝါတိ အဂ္ဂဟေတွာ ပရိတဿနာ နာမ ဟောတိ။

၃၂၁။ ကမ္မဝိညာဏမေဝ နတ္ထိ သတိ ကမ္မဝိညာဏေ ရူပဘေဒါနုပရိဝတ္တိ သိယာတိ ကမ္မဝိညာဏာဘာဝဒဿနမုခေန ခီဏာသဝဿ သဗ္ဗသော ကိလေသာဘာဝံ ဒဿေတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဥဒ္ဒေသဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၉။ အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂၃။ ဂေဟဿိတဝသေနာတိ ကိလေသနိဿိတဝသေန အနုရောဓဝသေန။ နေဝ ဥက္ခိပေယျာတိ န အနုဂ္ဂဏှေယျ။ န အဝက္ခိပေယျာတိ ဂေဟဿိတဝသေန ဝိရောဓဝသေန န နိဂ္ဂဏှေယျ။ အနုရောဓေန ဝိနာ သမ္ပဟံသနဝသေန ယထာဘူတဂုဏကထနံ နေဝုဿာဒနာ ဝဇ္ဇာဘာဝတော၊ တထာ ဝိရောဓေန ဝိနာ ဝိဝေစနဝသေန ယထာဘူတဒေါသကထနံ န အပသာဒနံ။ သဘာဝမေဝါတိ ယထာဘူတသဘာဝမေဝ ကဿစိ ပုဂ္ဂလဿ အနာဒေသကရဏဝသေန ကထေယျ၊ သေယျထာပိ အာယသ္မာ သုဘူတိတ္ထေရော။ ဝိနိစ္ဆိတသုခန္တိ၊ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇ’’န္တိအာဒိနာ ဝိသေသတော ဝိနိစ္ဆိတသုခါယ ဟောတိ။ ပရမ္မုခါ အဝဏ္ဏန္တိ သွာယံ ရဟောဝါဒေါ ပေသုညူပသံဟာရဝသေန ပဝတ္တော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘ပိသုဏဝါစန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ခီဏာတီတိ ခီဏော၊ ယော ဘာသတိ၊ ယဉ္စ ဥဒ္ဒိဿ ဘာသတိ၊ ဒွေပိ ဟိံသတိ ဝိဗာဓတီတိ အတ္ထော၊ တံ ခီဏဝါဒံ။ သွာယံ ယသ္မာ ကိလေသေဟိ အာကိဏ္ဏော သံကိလိဋ္ဌော ဧဝ စ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘အာကိဏ္ဏံသံကိလိဋ္ဌံ ဝါစ’’န္တိ။ တေန အဝသိဋ္ဌံ တိဝိဓမ္ပိ ဝစီဒုစ္စရိတမာဟ။ အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ၊ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ အဇ္ဈောသာယ။ အာဒါယာတိ ပဂ္ဂယှ။ ဝေါဟရေယျာတိ သမုဒါစရေယျ။ လောကသမညန္တိ လောကသင်္ကေတံ။

၃၂၄။ အာရမ္မဏတော သမ္ပယောဂတော ကာမေဟိ ပဋိသံဟိတတ္တာ ကာမပဋိသန္ဓိ၊ ကာမသုခံ။ တေနာဟ ‘‘ကာမူပသံဟိတေန သုခေနာ’’တိ။ သဒုက္ခောတိ ဝိပါကဒုက္ခေန သံကိလေသဒုက္ခေန သဒုက္ခော။ တထာ သပရိဠာဟောတိ ဝိပါကပရိဠာဟေန စေဝ ကိလေသပရိဠာဟေန စ သပရိဠာဟော။

၃၂၆။ ဝဋ္ဋတော နိဿရိတုံ အဒတွာ တတ္ထေဝ သီဒါပနတော မိစ္ဆာပဋိပဒါဘာဝေန သတ္တေ သံယောဇေတီတိ သံယောဇနံ၊ ဝိသေသတော ဘဝသံယောဇနံ တဏှာတိ အာဟ ‘‘တဏှာယေတံ နာမ’’န္တိ။ န တဏှာယေဝ မာနာဒယောပိ သံယောဇနတ္တံ သာဓေန္တိ နာမ သဗ္ဗသော သံယောဇနတော သုဋ္ဌု ဗန္ဓနတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၅-၁၂၆)။

ဣမံ စတုက္ကန္တိ၊ ‘‘ယေ ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ၊ ယေ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ’’တိ ဧဝမာဂတံ ဣမံ စတုက္ကံ နိဿာယ။ ‘‘ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော’’တိ၊ ဝတွာ တံ နိဿာယ ဌပိတဘာဝံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဘဂဝတော ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥဿာဒနာအပသာဒနာပညာယန္တိ တထာဂတေန ဝိနေတဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေန ဓမ္မဒေသနာယ ပဝတ္တေတဗ္ဗတော။ အယံ ပုဂ္ဂလော…ပေ… အာစာရသမ္ပန္နောတိ ဝါ နတ္ထိ ပရေသံ အနုဒ္ဒေသကဝသေန ဓမ္မဒေသနာယ ပဝတ္တနတော။

၃၂၉။ ပရမ္မုခါ အဝဏ္ဏန္တိ နိန္ဒိယဿ ဒေါသဿ နိန္ဒနံ။ န ဟိ ကဒါစိ နိန္ဒိယော ပသံသိယော ဟောတိ၊ တံ ပန ကာလံ ဉတွာဝ ကထေတဗ္ဗန္တိ အာဟ၊ ‘‘ယုတ္တပတ္တကာလံ ဉတွာဝါ’’တိ။ ခီဏဝါဒေပိ ဧသေဝ နယော တဿ ရဟောဝါဒေန သမာနယောဂက္ခမတ္တာ။

၃၃၀။ ဃာတီယတီတိ ဝဓီယတိ။ သဒ္ဒေါပိ ဘိဇ္ဇတိ နဿတိ၊ ဘေဒေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဂေလညပ္ပတ္တောတိ ခေဒံ ပရိဿမံ ပတ္တော။ အပလိဗုဒ္ဓန္တိ ဒေါသေဟိ အနနုပတိတံ။

၃၃၁။ အဘိနိဝိဿဝေါဟရတီတိ ဧဝမေတံ၊ န ဣတော အညထာတိ တံ ဇနပဒနိရုတ္တိံ အဘိနိဝိသိတွာ သမုဒါစရတိ။ အတိဓာဝနန္တိ သမညံ နာမေတံ လောကသင်္ကေတသိဒ္ဓါ ပညတ္တီတိ ပညတ္တိမတ္တေ အဋ္ဌတွာ ပရမတ္ထတော ထာမသာ ပရာမဿ ဝေါဟရဏံ။

၃၃၂။ အပရာမသန္တောတိ အနဘိနိဝိသန္တော သမညာမတ္တတောဝ ဝေါဟရတိ။

၃၃၃။ မရိယာဒဘာဇနီယန္တိ ယထာဝုတ္တသမ္မာပဋိပဒါယ မိစ္ဆာပဋိပဒါယ စ အညမညံ သင်္ကရဘာဝဝိဘာဇနံ။ ရဏန္တိ သတ္တာ ဧတေဟိ ကန္ဒန္တိ အကန္ဒန္တာပိ ကန္ဒနကာရဏဘာဝတောတိ ရဏာ၊ ရာဂဒေါသမောဟာ၊ ဒသပိ ဝါ ကိလေသာ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ဧကန္တာကုသလာ၊ တေဟိ နာနပ္ပကာရဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကေဟိ အဘိဘူတာ သတ္တာ ကန္ဒန္တိ၊ သဟ ရဏေဟီတိ သရဏော။ ရဏသဒ္ဒေါ ဝါ ရာဂါဒိရေဏူသု နိရုဠှော။ တေနာဟ ‘‘သရဇော သကိလေသော’’တိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ အာဂတတ္တာ ကာမသုခါနုယောဂါဒယောပိ ‘‘သရဏော’’တိ ဝုတ္တာတိ ဒုက္ခာဒီနံ ရဏဘာဝေါ တန္နိဗ္ဗတ္တကသဘာဝါနံ အကုသလာနံ သရဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အရဏောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝတ္ထုံ သောဓေတီတိ နိရောဓသမာပဇ္ဇနေန မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ဒက္ခိဏေယျဝတ္ထုဘူတံ အတ္တာနံ ဝိသောဓေတိ၊ နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝတ္ထုဝိသောဓနံ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌိတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ မဟာကဿပတ္ထေရာဒီနံ ဒိန္နဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ တထေဝါတိ ဣမိနာ ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရန္တော’’တိအာဒိံ ဥပသံဟရတိ။ မေတ္တာဘာဝနာယ မုဒုဘူတစိတ္တဗဟုမာနပုဗ္ဗကံ ဒေန္တီတိ ၊ ‘‘သုဘူတိတ္ထေရော ဒက္ခိဏံ ဝိသောဓေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဒါယကတောပိ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေတိ။ ဝတ္ထုသောဓနံ ပန ပဋိဘာဂတော။ ဧဝံ ပန ကာတုံ သက္ကာတိ သာဝကာနမ္ပိ ကိမေဝံ လဟုဝုဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနံ သာဝကေသု စိဏ္ဏဝသီဘာဝေါ သမ္ဘဝတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကေသု ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပကတိသာဝကေသုပိ ဝသိပ္ပတ္တေသု လဗ္ဘတီတိ တေ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အာမ သက္ကာ’’တိအာဒိမာဟ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၀။ ဓာတုဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၂။ အပရိက္ခီဏာယုကံ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဂမနန္တိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘တုရိတဂမနစာရိက’’န္တိ။ မမ ဝါသုပဂမနေန တဝ စိတ္တဿ အဖာသုကံ အနိဋ္ဌံ သစေ နတ္ထိ။ သောတိ ပုဗ္ဗုပဂတော။ ဒိန္နံ ဒိန္နမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဧကဝါရံ ဒိန္နံ ဒိန္နမေဝ ယုတ္တံ၊ န ပုန ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကတံ ကတမေဝါတိ သင်္ဂဟတ္ထံ ကတံ အနုစ္ဆဝိကကမ္မံ ကတမေဝ၊ န တံ ပုန ဝိပရိဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ပုက္ကုသာတိမှိ ဥဘယထာပိ ကုလပုတ္တဘာဝေါ ပရိပုဏ္ဏော ဧဝါတိ အာဟ – ‘‘ဇာတိကုလပုတ္တောပိ အာစာရကုလပုတ္တောပီ’’တိ။ တတြာတိ တသ္မိံ တက္ကသီလတော အာဂမနေ။ အင်္ကေ နိပန္နဒါရကံ ဝိယ ဇနံ တောသေတိ တုဋ္ဌိံ ပါပေတိ။ ရတနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပဗ္ဗတသမုဒ္ဒါဒိသန္နိဿိတတ္တာ ပစ္စန္တဒေသဿ။ ဒဿနီယန္တိ ဒဿနေနေဝ သုခါဝဟံ။ ဧဝရူပန္တိ ဒဿနီယံ သဝနီယဉ္စ။

အနဂ္ဃကမ္ဗလေ မဟဂ္ဃကမ္ဗလေ။ သာရကရဏ္ဍကေတိ စန္ဒနသာရာဒိသာရမယကရဏ္ဍကေ။ လိခါပေတွာ ဥက္ကိရာပေတွာ။ လာခါယ ဝဋ္ဋာပေတွာတိ မုခံ ပိဒဟိတွာ လာခါပရိကမ္မံ ကာရေတွာ။

အန္တော ဒုဿဘဏ္ဍိကံ အတ္ထီတိ အညာသိ နာတိဂရုကဘာဝတော။ အနဂ္ဃာ အဟေသုန္တိ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိဖဿသမ္ပတ္တိပမာဏမဟတ္တဒုန္နိမ္မာပိယတာဟိ မဟဂ္ဃာ အဟေသုံ၊ မဟာပုညော ရာဇာ တဿ အတ္ထေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ယဒိ ဧဝံ၊ ‘‘ကိန္နု ခေါ ပေသေမီ’’တိ ကသ္မာ ဝီမံသံ အာပဇ္ဇီတိ အာဟ – ‘‘အပိစ ခေါ ပနာ’’တိအာဒိ။ သောတိ ဗိမ္ဗိသာရော ရာဇာ။ ဝိစိနိတုံ အာရဒ္ဓါ ရတနဿ အနေကဝိဓတ္တာ ဥတ္တရုတ္တရိဉ္စ ပဏီတတရာဒိဘာဝတော။ သုဝဏ္ဏရဇတာဒီတိ သုဝဏ္ဏရဇတပဝါဠမဏိမုတ္တာဝေဠုရိယာဒိ။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓန္တိ စက္ခာဒိဣန္ဒြိယပဋိဗဒ္ဓံ။ ပဒေသန္တိ ဂုဏဝသေန ဧကဒေသံ န ပါပုဏာတိ။

သာမံ သစ္စာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတာသာမညေန၊ ‘‘ဗုဒ္ဓရတနမ္ပိ ဒုဝိဓ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓရတနသမံ ရတနံ နာမ နတ္ထိ၊ ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံ လောကေ ပရသ္မိံ ဝါ ပန ဗုဒ္ဓေန သဒိသော န ဝိဇ္ဇတီတိ။ ပဌမဗောဓိယံယေဝ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဃောသောပီ’’တိအာဒိ။

ရာဇာတုဋ္ဌော စိန္တေသိ၊ ‘‘တတ္ထ အဝိဇ္ဇမာနံယေဝ ပေသေတုံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပရိပုဏ္ဏံ ဧကဒိဝသမ္ပိ တသ္မိံ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါနံ အာဝါသပရိဂ္ဂဟော နတ္ထိ၊ တသ္မာ။ ပုဗ္ဗဒိသာမုခန္တိ ပုဗ္ဗဒိသာဘိမုခံ သီဟပဉ္ဇရံ။ တေနဿ သုဝိဘူတာလောကတံ ဒဿေတိ။

ဧဝံ အနညသာဓာရဏဿ ဘဂဝတော ဤဒိသော သမုဒါဂမောတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဧဝံ ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သမ္ပန္နသမုဒါဂမဿ တဒနုရူပါ အယံ ဖလသမ္ပဒါတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘တုသိတဘဝနတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အရိယဓမ္မော နာမ အရိယမဂ္ဂပ္ပဓာနော၊ အရိယမဂ္ဂေါ စ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယသင်္ဂဟော၊ တေ စ ဥဒ္ဒေသမတ္တေနေဝ ဂဟိတာတိ အာဟ – ‘‘သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယေ ဧကဒေသေန လိခိတွာ’’တိ။ စူဠသီလာဒီနိ ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈-၉) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဆဒွါရသံဝရံ သတိသမ္ပဇညန္တိ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဒွါရာနံ သံဝရဏဝသေန သတ္တဋ္ဌာနိကံ သတိသမ္ပဇညံ။ ဒွါဒသပ္ပဘေဒံ စီဝရာဒိစတုပ္ပစ္စယသန္တောသံ။ အရညရုက္ခမူလာဒီနဉ္စ ဝိဘင်္ဂံ ဘာဝနာနုကူလံ သေနာသနံ။ ‘‘အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ နီဝရဏပ္ပဟာနံ။ ပရိကမ္မန္တိ ကသိဏာဒိပရိကမ္မံ။ ပါဠိယံ အာဂတနယေန အဋ္ဌတိံသ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ။ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပါဋိယာ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ဣမံ ပဋိပတ္တိံ ဧကဒေသေန လိခိ။ သောဠသဝိဓန္တိ သောဠသဝိဓဘာဝနာယ ပယောဂံ။

ကိလဉ္ဇမယေတိ နာနာဝိဓဘိတ္တိဝိဘတ္တေ သဏှသုခုမရတနပရိသိဗ္ဗိတေ ကိလဉ္ဇမယသမုဂ္ဂေ။ ဗဟိ ဝတ္ထေန ဝေဌေတွာတိ ပဌမံ သုခုမကမ္ဗလေန ဝေဌေတွာ ပဋိပါဋိယာ တေတ္တိံသာယ သမုဂ္ဂေသု ပက္ခိပိတွာ တတော ဗဟိ သုခုမဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ ဆာဒေတွာ။ တိဏဂစ္ဆပဟာနသမ္မဇ္ဇနာဒိနာ သောဓိတမတ္တကမေဝ ဟောတု၊ ကဒလိပုဏ္ဏဃဋဌပနဓဇပဋာကုဿာပနာဒိအလင်္ကရဏေန မာ နိဋ္ဌာပေထာတိ အတ္ထော။ ရာဇာနုဘာဝေန ပဋိယာဒေထာတိ မမ ရာဇာနုရူပံ သဇ္ဇေထ၊ အလင်္ကရောထာတိ အတ္ထော။ အန္တရဘောဂိကာနန္တိ အနုယုတ္တရာဇမဟာမတ္တာနံ။ ဇဝနဒူတေတိ ခိပ္ပံ ဂစ္ဆန္တကဒူတပုရိသေ။ တာဠေဟိ သဟ အဝစရန္တီတိ တာဠာဝစရာ။

ရညာ ပဏ္ဏာကာရံ ဥဒ္ဒိဿ ကတပူဇာသက္ကာရဿ အမစ္စတော သုတတ္တာ ပဏ္ဏာကာရံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ သယံ နီစာသနေ နိသိန္နော။ နာယံ အညဿ ရတနဿ ဘဝိဿတီတိ အယံ ပရိဟာရော အညဿ မဏိမုတ္တာဒိဘေဒဿ ရတနဿ န ဘဝိဿတိ မဏိမုတ္တာဒီဟိ အဘိသင်္ခတတ္တာ။ ဗလဝသောမနဿံဥပ္ပဇ္ဇိ စိရတနကာလံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘာဝိတဘာဝနတာယ ဝါသိတဝါသနတာယ ဃဋေ ဒီပေါ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ သမုဇ္ဇလမာနပရိပက္ကတိဟေတုကဘာဝတော။

ဓာရေမီတိ ဣစ္ဆာမိ၊ ဂဏှာမီတိ အတ္ထော။ ဒွေဇ္ဈဝစနန္တိ ဒွေဠှကဘာဝေါ။ အန္တရံ ကရောတီတိ ဒွိန္နံ ပါဒါနံ အန္တရံ တံ လေခံ ကရောတိ၊ ဧကေန ပါဒေန အတိက္ကမီတိ အတ္ထော။ တဿာ ဂတမဂ္ဂေနာတိ တာယ ဒေဝိယာ ဝိဝဋ္ဋမာနာယ နာသိတာယ ဂတမဂ္ဂေန။ တံ ပန လေခန္တိ ပုက္ကုသာတိနာ ကတလေခံ။ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တကန္တိ တာလပတ္တမုဋ္ဌိံ။

သတ္ထုဂါရဝေနာတိ သတ္ထရိ ဥပ္ပန္နပသာဒပေမဗဟုမာနသမ္ဘဝေန။ တဒါ သတ္ထာရံယေဝ မနသိ ကတွာ တန္နိန္နဘာဝေန ဂစ္ဆန္တော၊ ‘‘ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိပိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေသိ၊ ‘‘ဧတ္ထ နု ခေါ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပရိဝိတက္ကဿေဝ အဘာဝတော၊ ရာဇဂဟံ ပန ပတွာ ရညော ပေသိတသာသနဝသေန တတ္ထ စ ဝိဟာရဿ ဗဟုဘာဝတော သတ္ထာ ကဟံ ဝသတီတိ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထု ဧကကဿေဝ နိက္ခမနံ ပဉ္စစတ္တာလီသ ယောဇနာနိ ပဒသာ ဂမနဉ္စ ဓမ္မပူဇာဝသေန ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဓမ္မပူဇာယ စ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏဘာဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ ဗုဒ္ဓသောဘံ ပန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အညာတကဝေသေန တတ္ထ ဂမနံ တဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိဿတ္ထဝသေန မဂ္ဂဒရထပဋိပဿမ္ဘနတ္ထံ။ အပ္ပဋိပဿဒ္ဓမဂ္ဂဒရထော ဟိ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနံ န ဟောတီတိ။ တထာဟိ ဝက္ခတိ၊ ‘‘နနု စ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။

ဥရုဒ္ဓန္တိ ဝိသာလန္တိ ကေစိ။ အတိရေကတိယောဇနသတန္တိအာဒိနာ အနွယတော ဗျတိရေကတော စ မစ္ဆေရဝိနယနေ သဗြဟ္မစာရီနံ ဩဝါဒဒါနံ။ အစ္စန္တသုခုမာလောတိအာဒိနာ သတ္ထု ဓမ္မဂါရဝေန သဒ္ဓိံ ကုလပုတ္တဿပိ ဓမ္မဂါရဝံ သံသန္ဒတိ သမေတီတိ ဒဿေတိ။ တေန ဘဂဝတော ကတဿ ပစ္စုဂ္ဂမနဿ ဌာနဂတဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော အညေသမ္ပိ ဘဗ္ဗရူပါနံ ကုလပုတ္တာနံ ယထာရဟံ သင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

ဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏန္တိ ဥစ္စဘာဝေန။ အာနုဘာဝေနာတိ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ယထာ သော သောတပထံ န ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ဝူပသမေတုံ သက္ကောတိ။ အဝိဗ္ဘန္တန္တိ ဝိဗ္ဘမရဟိတံ နိလ္လောလုပ္ပံ။ ‘‘ဘာဝနပုံသကံ ပနေတ’’န္တိ ဝတွာ တဿ ဝိဝရဏတ္ထံ၊ ‘‘ပါသာဒိကေန ဣရိယာပထေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ဧတံ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဣရိယတော’’တိအာဒိ။ အမနာပေါဟောတိ ပဿန္တာနံ။ သီဟသေယျာယ နိပန္နဿပိ ဟိ ဧကစ္စေ သရီရာဝယဝါ အဓောခိတ္တဝိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဒိဿန္တိ။ ကဋိယံ ဒွိန္နံ ဦရုသန္ဓီနံ ဒွိန္နဉ္စ ဇာဏုသန္ဓီနံ ဝသေန စတုသန္ဓိကပလ္လင်္ကံ။ န ပတိဋ္ဌာတီတိ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ‘‘ကံသိ တွ’’န္တိအာဒိနာ အပုစ္ဆိတေ ကထာပဝတ္တိ ဧဝ န ဟောတိ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတာယ ကထာယ န သဉ္ဇာယတီတိ တထာ ပန ပုစ္ဆာဝသေန ကထာယ အပ္ပဝတ္တိတာယ ဥပရိ ဓမ္မကထာ န သဉ္ဇာယတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတီတိ တသ္မာ။ ကထာပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ကထာပဝတ္တနတ္ထံ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝါ ပုစ္ဆိ။

သဘာဝမေဝကထေတီတိ အတ္တနော ဘဂဝတော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗကံ ကထမဟံ ဇာနေယျ’’န္တိ သဘာဝမေဝ ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယမေဝ ကထေတိ၊ န ပန သဒေဝကဿ လောကဿ သုပါကဋံ သဘာဝသိဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓရူပကာယသဘာဝံ။ အထ ဝါ သဘာဝမေဝ ကထေတီတိ ‘‘ဣဒမေဝ’’န္တိ ဇာနန္တောပိ တဒါ ဘဂဝတော ရုစိယာ တထာပဝတ္တမာနံ ရူပကာယသဘာဝမေဝ ကထေတိ အပ္ပဝိက္ခမ္ဘန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ – ‘‘တထာ ဟိ န’’န္တိအာဒိ၊ ဝိပဿနာလက္ခဏမေဝ ပဋိပဒန္တိ အဓိပ္ပာယော။

၃၄၃။ ‘‘ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အကထေတွာ’’တိ ဝတွာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ အကထနေ ကာရဏံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒဉ္စ သရူပတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အပရိသုဒ္ဓါယပိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဝိပဿနာ တထာ န ကိစ္စကာရီ၊ ပဂေဝ အဝိဇ္ဇမာနာယာတိ၊ ‘‘ယဿ ဟိ…ပေ… အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ’’စ္စေဝ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ စ နာမ သင်္ခေပတော ပန္နရသ စရဏဓမ္မာတိ အာဟ – ‘‘သီလသံဝရံ…ပေ… ဣမံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒံ အာစိက္ခတီ’’တိ။ ယာနကိစ္စံ သာဓေတိ မဂ္ဂဂမနေန အကိလန္တဘာဝသာဓနတ္တာ။ စိရကာလံ ပရိဘာဝိတာယ ပရိပက္ကဂတာယ ဟေတုသမ္ပဒါယ ဥပဋ္ဌာပိတံ သာမဏေရသီလမ္ပိ ပရိပုဏ္ဏံ အခဏ္ဍာဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ၊ ယံ ပုဗ္ဗဟေတုတ္တာ ‘‘သီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ဓာတုယော ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနာ၊ ပညတ္တိမတ္ထော ပုရိသော အဝိဇ္ဇမာနော။ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ အရဟတ္တဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ဝိပဿနံ ကထေန္တော ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ အဝိဇ္ဇမာနပ္ပဓာနံ ဒေသနံ အာရဘီတိ အာဟ – ‘‘ဘဂဝါ ဟီ’’တိအာဒိ။ ကတ္ထစိ ‘‘တေဝိဇ္ဇော ဆဠဘိညော’’တိအာဒီသု ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ – ‘‘ဣတ္ထိရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၁) အဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၁၂၁) ဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ – ‘‘ခတ္တိယကုမာရော ဗြာဟ္မဏကညာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၅) အဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေတိ။ ဣဓ ပန ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ ဟိ သမာသတ္ထော အဝိဇ္ဇမာနော ပုဂ္ဂလဝိသယတ္တာ၊ တဿ ပဒဿ အဝယဝတ္ထော ပန အပ္ပဓာနတ္ထော ဝိဇ္ဇမာနော၊ သော သဒ္ဒက္ကမေန အပ္ပဓာနောပိ အတ္ထက္ကမေန ပဓာနောတိ အာဟ – ‘‘ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနံ ဒဿေန္တော’’တိ။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယေတ္ထ ဒေသနာယ ကာရဏံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပဋ္ဌာပေယျာတိ – ‘‘ဓာတုယော’’ဣစ္စေဝ ကုလပုတ္တဿ စိတ္တံ နိဝေသေယျ တထာ သဉ္ဇာနေယျ၊ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေယျာတိ အတ္ထော။ သန္ဒေဟံ ကရေယျာတိ အသတိ ပုရိသေ ကော ကရောတိ? ကော ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဓာတုယော ဧဝါတိ ကိံ နု ခေါ ဣဒံ၊ ကထံ နု ခေါ ဣဒန္တိ သံသယံ ဥပ္ပာဒေယျ? သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယျာတိ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေ အန္ဓကာရေ ဝတ္တမာနံ ဝိယ ဒေသိယမာနေ အတ္ထေ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယျ ။ တထာဘူတော စ ဒေသနာယ အဘာဇနဘူတတ္တာ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကုဏေယျ။ ဧဝမာဟာတိ ဧဝံ ‘‘ဆဓာတုရော’’တိ အာဟ။

ယံ တွံ ပုရိသောတိ သဉ္ဇာနာသီတိ ယံ ရူပါရူပဓမ္မသမူဟံ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တမာနံ အဓိဋ္ဌာနဝိသေသဝိသိဋ္ဌံ – ‘‘ပုရိသော သတ္တော ဣတ္ထီ’’တိအာဒိနာ တွံ သဉ္ဇာနာသိ၊ သော ဆဓာတုရော။ သန္တေသုပိ ဆဓာတုဝိနိမုတ္တေသု ဓာတွန္တရေသု သုခါဝဂ္ဂဟဏတ္ထံ တထာ ဝုတ္တံ တဂ္ဂဟဏေနေဝ စ တေသံ ဂဟေတဗ္ဗတော၊ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတော ဧဝ။ သေသပဒေသူတိ ‘‘ဆဖဿာယတနော’’တိအာဒိပဒေသုပိ။ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ စတဿော ပတိဋ္ဌာ ဧတဿာတိ စတုရာဓိဋ္ဌာနော၊ အဓိတိဋ္ဌတိ ပတိဋ္ဌဟတိ ဧတေနာတိ အဓိဋ္ဌာနံ၊ ယေသု ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ပညာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘သွာယံ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။ ဧတ္တောတိ ဝဋ္ဋတော။ ဝိဝဋ္ဋိတွာတိ ဝိနိဝဋ္ဋိတွာ အပသက္ကိတွာ။ ဧတ္တောတိ ဝါ ဧတေဟိ ဆဓာတုအာဒီဟိ။ ဧတ္ထ ဟိ နိဝိဋ္ဌဿ အာယတ္တဿ ဥတ္တမာယ သိဒ္ဓိယာ အသမ္ဘဝေါတိ။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဝသေန သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဧဝဉှိ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနေန တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ မညဿဝါ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ ဆဟိပိ ဒွါရေဟိ ပဝတ္တမာနသောတာယ မဂ္ဂေန ဝိသောသိတာယ သဗ္ဗသော ဝိဂတာယ သဗ္ဗသော ဝိစ္ဆေဒပ္ပတ္တိယာ န သန္ဒန္တိ။ တေနာဟ ‘‘နပ္ပဝတ္တန္တီ’’တိ။ ယသ္မာ မာနေ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နေ အသမုစ္ဆိန္နော အနုပသန္တော ကိလေသော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ နိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော။

ပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ၊ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ (မ။ နိ။ ၁။၄၂၃၊ ၂။၂၄၊ ၃။၇၅၊ သံ။ နိ။ ၄။၁၂၀၊ အ။ နိ။ ၃။၁၅၊ ဝိဘ။ ၅၁၉၊ မဟာနိ။ ၁၆၁) အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယာ သမာဓိဝိပဿနာပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။ ဧတေန ပုဗ္ဗဘာဂိယံ သမထဝိပဿနာဘာဝနမာဟ။ သစ္စမနုရက္ခေယျာတိ သစ္စာနုရက္ခနာပဒေသေန သီလဝိသောဓနမာဟ၊ သစ္စေ ဌိတော သမာဒိန္နသီလံ အဝိကောပေတွာ ပရိပူရေန္တော သမာဓိသံဝတ္တနိယတံ ကရောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝစီသစ္စံ ရက္ခေယျာ’’တိ။ ကိလေသပရိစ္စာဂံ ဗြူဟေယျာတိ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနဝိဓိံ ဝဍ္ဎေယျ။ ကိလေသဝူပသမနံ သိက္ခေယျာတိ ယထာ တေ ကိလေသာ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပရိစ္စတ္တာ ယထာသမုဒါစာရပ္ပဝတ္တိယာ သန္တာနေ ပရိဠာဟံ န ဇနေန္တိ၊ ဧဝံ ကိလေသာနံ ဝူပသမနဝိဓိံ သိက္ခေယျ ပညာဓိဋ္ဌာနာဒီနန္တိ လောကုတ္တရာနံ ပညာဓိဋ္ဌာနာဒီနံ။ အဓိဂမတ္ထာယာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ။

၃၄၇။ ပုဗ္ဗေဝုတ္တာနန္တိ၊ ‘‘စတုရာဓိဋ္ဌာနော၊ ယတ္ထ ဌိတံ မညဿဝါ နပ္ပဝတ္တန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၄၃) ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနံ။

၃၄၈။ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျာတိ နိဒ္ဒေသဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ အာဒီဟီတိ ဧဝမာဒီဟိ။ ကိစ္စံ နတ္ထိ ကိစ္စာဘာဝတော။ ဥပ္ပဋိပါဋိဓာတုကန္တိ အယထာနုပုဗ္ဗိကံ။ ယထာဓမ္မဝသေနေဝါတိ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မာနံ ယထာသဘာဝေနေဝ။ သပ္ပာယံ ဓုတင်္ဂန္တိ အတ္တနော ကိလေသနိဂ္ဂဏှနယောဂ္ဂံ ဓုတင်္ဂံ။ စိတ္တရုစိတန္တိ အတ္တနော စိတ္တပကတိယာ အာစရိယေဟိ ဝိရောစေတဗ္ဗံ၊ စရိယာနုကူလန္တိ အတ္ထော။ ဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဓာတုဝိဘင်္ဂါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။

၃၅၄။ အယမ္ပေတ္ထာတိ ပိ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော။ တေန ‘‘အထာပရံ ဥပေက္ခာယေဝ အဝသိဿတီ’’တိ ဥပရိဒေသနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ သောပိ ဟိ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီတိ။ နနု စာယံ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဝိညာဏဓာတုယာ နိဒ္ဒေသောပိ ဘဝိဿတီတိ ယထာနုသန္ဓိနယော ဝိဇ္ဇတီတိ? န၊ ဝိညာဏဓာတုနိဒ္ဒေသနယေန ဒေသနာယ အပ္ပဝတ္တတ္တာ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌတော’’တိအာဒိ။ ယံ ဝါ ပနာတိအာဒိနာ ပန ဒေသနာယ သာနုသန္ဓိတံ ဝိဘာဝေတိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော အနနုသန္ဓိကံ ဒေသနံ ဒေသေန္တိ။ အာဂမနီယဝိပဿနာဝသေနာတိ ယဿာ ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တတ္တာ အာဂမနီယဋ္ဌာနေ ဌိတာ ဝိပဿနာ၊ တဿာ ဝသေန။ ကမ္မကာရကဝိညာဏန္တိ ‘‘နေတံ မမ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဝိပဿနာကိစ္စကာရကံ ဝိပဿနာသဟိတံ ဝိညာဏံ။ ဝိညာဏဓာတုဝသေနာတိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌာယ ဝိညာဏဓာတုယာ ဘာဇနဝသေန။ သတ္ထု ကထနတ္ထာယာတိ သတ္ထာရာ ဥဒ္ဒေသမေဝ ကတွာ ဌပိတတ္တာ နိဒ္ဒေသဝသေန ကထနတ္ထာယ။ အကထိတဘာဝေါ ဧဝ ဟိဿ အဝသိဋ္ဌတာ ကထနတ္ထာယ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထာယ စ။ ပဋိပက္ခဝိဂမေန တဿ စိတ္တဿ ပရိသုဒ္ဓတာတိ အာဟ ‘‘နိရုပက္ကိလေသ’’န္တိ။ ဥပက္ကိလေသာနံ ပန ပဟီနဘာဝတော ပရိယောဒါတံ။ သမုဒယဝသေန ဥဒယဒဿနတ္ထဉ္စေဝ ပစ္စယနိရောဓဝသေန အတ္ထင်္ဂမဒဿနတ္ထဉ္စ။ ကာရဏဘာဝေန သုခါယ ဝေဒနာယ ဟိတန္တိ သုခဝေဒနိယံ။ တေနာဟ ‘‘သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတ’’န္တိ။

၃၆၀။ ရူပကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန၊ အရူပကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ သုခဒုက္ခဝေဒနာမုခေန ပဂုဏံ ဇာတံ။

သတ္ထု ကထနတ္ထံယေဝ အဝသိဿတီတိ၊ ‘‘ကုလပုတ္တဿ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ နိသေဓေတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သမတ္ထေတုံ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ကုလပုတ္တဿ ရူပါဝစရဇ္ဈာနေတိ ကုလပုတ္တေန အဓိဂတရူပါဝစရဇ္ဈာနေ။ တေနာဟ – ‘‘ဘိက္ခု ပဂုဏံ တဝ ဣဒံ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာန’’န္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ သုဝဏ္ဏတာပနယောဂျံ အင်္ဂါရဘာဇနံ ဣဓ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘အင်္ဂါရကပလ္လ’’န္တိ။ သဇ္ဇေယျာတိ ယထာ တတ္ထ ပက္ခိတ္တသုဝဏ္ဏဉ္စ တပ္ပတိ၊ ဧဝံ ပဋိယာဒိယေယျ။ နီဟဋဒေါသန္တိ ဝိဂတီဘူတကာဠကံ။ အပနီတကသာဝန္တိ အပဂတသုခုမကာဠကံ။

အရိယမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမေန နာမ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ လောကိယဓမ္မေ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယေန၊ ‘‘ကသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိနာ စောဒနာ ကတာ။ ဝိနေယျဒမနကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန တာဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာယ ဝဏ္ဏော ကထိတောတိ တဿ ပရိဟာရံ ဝဒန္တော၊ ‘‘ကုလပုတ္တဿာ’’တိအာဒိမာဟ။

၃၆၁။ တဒနုဓမ္မန္တိ တဿ အရူပါဝစရဿ ကုသလဿ အနုရူပဓမ္မံ၊ ယာယ ပဋိပဒါယ တဿ အဓိဂမော ဟောတိ၊ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ရူပါဝစရဇ္ဈာန’’န္တိ။ တဂ္ဂဟဏာတိ တဿ ဂဟဏေန တဿာ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇမာနေန။ ဣတော ဥတ္တရိန္တိ ‘‘ဝိညာဏဉ္စာယတန’’န္တိအာဒီသု။

၃၆၂။ တဿေဝါတိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနဿ။ ဧတံ ပန သဝိပါကံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ သမေစ္စ သမ္ဘုယျ ပစ္စယေဟိ ကတတ္တာ သင်္ခတံ။ ပကပ္ပိတန္တိ ပစ္စယဝသေန သဝိဟိတံ။ အာယူဟိတန္တိ သမ္ပိဏ္ဍိတံ။ ကရောန္တေန ကရီယတီတိ ပဋိပဇ္ဇနကေန ပဋိပဇ္ဇီယတိ သင်္ခရီယတိ။ နိဗ္ဗာနံ ဝိယ န နိစ္စံ န သဿတံ။ အထ ခေါ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနသဘာဝတာယ တာဝကာလိကံ။ တတော ဧဝ စဝနာဒိသဘာဝန္တိ သဗ္ဗမေတံ ရူပါဝစရဓမ္မေသု အာဒီနဝဝိဘာဝနံ။ ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ သင်္ခါရဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတံ။ အတာဏန္တိ စဝနသဘာဝါဒိတာယ တာဏရဟိတံ။ အလေဏန္တိ တတော အရက္ခတ္တာ လီယနဋ္ဌာနရဟိတံ။ အသရဏန္တိ အပ္ပဋိသရဏံ။ အသရဏီဘူတန္တိ သဗ္ဗကာလမ္ပိ အပ္ပဋိသရဏံ။

သမတ္တပတ္တဝိသေ ခန္ဓာဒီသု ဂဟိတေ ဒုတ္တိကိစ္ဆာ သိယာတိ၊ ‘‘ခန္ဓံ ဝါ သီသံ ဝါ ဂဟေတုံ အဒတွာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝါတိ ဧတ္ထာယံ ဥပမာသံသန္ဒနာ – ဆေကော ဘိသက္ကော ဝိယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဝိသဝိကာရော ဝိယ ကိလေသဒုက္ခာနုဗန္ဓော၊ ဘိသက္ကဿ ဝိသံ ဌာနတော စာဝေတွာ ဥပရိ အာရောပနံ ဝိယ ဘဂဝတော ဒေသနာနုဘာဝေန ကုလပုတ္တဿ ကာမဘဝေ နိကန္တိံ ပရိယာဒါယ အရူပဇ္ဈာနေ ဘဝနံ။ ဘိသက္ကဿ ဝိသံ ဩတာရေတွာ ပထဝိယံ ပါတနံ ဝိယ ကုလပုတ္တဿ ဩရမ္ဘာဂိယကိလေသဒုက္ခာပနယနံ။

အသမ္ပတ္တဿာတိ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ အနဓိဂတဿ။ အပ္ပဋိလဒ္ဓဿေဝါတိ တဿ ဝေဝစနံ။ သဗ္ဗမေတန္တိ ‘‘အနိစ္စံ အဓုဝ’’န္တိအာဒိနာ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တံ သဗ္ဗမေတံ အာဒီနဝံ။ ဧကပဒေနေဝ ‘‘သင်္ခတမေတ’’န္တိ ကထေသိ သင်္ခတပဒေနေဝ တဿ အတ္ထဿ အနဝသေသတော ပရိယာဒိန္နတ္တာ။

နာယူဟတီတိ ဘဝကာရဏစေတနာဝသေန ဗျာပါရံ န သမူဟေတိ န သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ တေနာဟ – ‘‘န ရာသိံ ကရောတီ’’တိ။ အဘိသင်္ခရဏံ နာမ စေတနာဗျာပါရောတိ အာဟ – ‘‘န အဘိသဉ္စေတယတီ’’တိ။ တံ ပန ဖလုပ္ပာဒနသမတ္ထတာယ ဖလေန ကပ္ပနန္တိ အာဟ ‘‘န ကပ္ပေတီ’’တိ။ သစေ အဘိသင်္ခါရစေတနာ ဥဠာရာ၊ ဖလမဟတ္တသင်္ခါတာယ ဝုဍ္ဎိယာ ဟောတိ၊ အနုဠာရာ စ အဝုဍ္ဎိယာတိ အာဟ – ‘‘ဝုဍ္ဎိယာ ဝါ ပရိဟာနိယာ ဝါ’’တိ။ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာတိ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ သီဟသမာနဝုတ္တိတာယ စ ဒေသနံ ဥက္ကံသတော သာဝကေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိသေသံ အနဝသေသေန္တော တထာ ဝဒတိ၊ န သာဝကဝိသယံ အတိက္ကမိတွာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဝိသယမေဝ ဒေသေန္တော။ တေနာဟ – ‘‘အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဏှီ’’တိ။ ယဒိ ကုလပုတ္တော အတ္တနော…ပေ… ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ အထ ကသ္မာ ဘဂဝါ ဒေသနာယ အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဏှီတိ အာဟ ‘‘ယထာ နာမာ’’တိအာဒိ။

ဣတော ပုဗ္ဗေတိ ဣတော အနာဂါမိဖလာဓိဂမတော ဥတ္တရိ ဥပရိ။ အဿာတိ ကုလပုတ္တဿ။ ကထေန္တဿ ဘဂဝတော ဓမ္မေ နေဝ ကင်္ခါ န ဝိမတိ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ ကင်္ခါယ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဧကစ္စေသု ဌာနေသူတိ တထာ ဝိနေယျဌာနေသု။ တထာ ဟိ အယမ္ပိ ကုလပုတ္တော အနာဂါမိဖလံ ပတွာ ဘဂဝန္တံ သဉ္ဇာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယတော အနေနာ’’တိအာဒိ။

၃၆၃။ အနဇ္ဈောသိတာတိ အနဇ္ဈောသနီယာတိ အယမတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပေတွာ ဂဟေတုံ န ယုတ္တာ’’တိ။

၃၆၄။ ရာဂေါဝ အနုသယော ရာဂါနုသယော၊ သော စ ပစ္စယသမဝါယေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ – ‘‘သုခဝေဒနံ အာရဗ္ဘ ရာဂါနုသယော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ န ပန တဿ ဥပ္ပာဒနံ အတ္ထိ ခဏတ္တယသမာယောဂါသမ္ဘဝတော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဣတရန္တိ အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ။ ဝိသံယုတ္တောတိ ကေနစိ သညောဇနေန အသံယုတ္တတာယ ဧဝ နိယတဝိပ္ပယုတ္တော။ ကာယဿ ကောဋိ ပရမော အန္တော ဧတဿာတိ ကာယကောဋိကံ။ ဒုတိယပဒေတိ ‘‘ဇီဝိတပရိယန္တိက’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ။ ဝိသေဝနဿာတိ ဥပါဒါနဿ။ သီတီဘဝိဿန္တီတိ ပဒဿ ‘‘နိရုဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ကထံ ပန ဝေဒယိတာနံ ဒွါဒသသု အာယတနေသု နိရုဇ္ဈနံ သီတိဘာဝပ္ပတ္တီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ကိလေသာ ဟီ’’တိအာဒိ။ သမုဒယပဉှေနာတိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၀၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၃) သမုဒယသစ္စနိရောဓပဉှေန။ နနု သဗ္ဗသော ကိလေသပရိဠာဟဝိဂမေ သီတိဘာဝေါ နာမ ဝေဒနာနိရောဓမတ္တေန အဓိပ္ပေတော၊ တေန ဣဓ ဝေဒယိတာနိ ဝုတ္တာနိ၊ န ကိလေသာတိ ဝေဒယိတာနံ အစ္စန္တနိရောဓသင်္ခါတော သီတိဘာဝေါပိ ကိလေသသမုစ္ဆေဒေနေဝါတိ အာဟ ‘‘ဝေဒယိတာနိပီ’’တိအာဒိ။

၃၆၅။ ဣဒံဩပမ္မသံသန္ဒနန္တိ ဧတ္ထ သညောဇနာ ဒီပသိခါ ဝိယ၊ အဓိဋ္ဌာနကပလ္လိကာ ဝိယ ဝေဒနာယ နိဿယဘူတာ စတ္တာရော ခန္ဓာ၊ တေလံ ဝိယ ကိလေသာ၊ ဝဋ္ဋိ ဝိယ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ဥပဟရဏကပုရိသော ဝိယ ဝဋ္ဋဂါမီ ပုထုဇ္ဇနော၊ တဿ သီသစ္ဆေဒကပုရိသော ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ သန္တာနဿ သမုစ္ဆေဒကရဏတော၊ အနာဟာရာယ ဒီပသိခါယ နိဗ္ဗာယနံ ဝိယ ကမ္မကိလေသာနံ အနန္တရပစ္စယတော အနာဟာရာယ ဝေဒနာယ အနုပါဒိသေသဝသေန နိဗ္ဗာယနံ။

အာဒိမှိ သမာဓိဝိပဿနာပညာဟီတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဘူတာ တယာ ပဂုဏသမာဓိတော အရဟတ္တဿ ပဒဋ္ဌာနဘူတဝိပဿနာပညာတော စ။ ဥတ္တရိတရာတိ ဝိသိဋ္ဌတရာ။ ဧဝံ သမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ ဧဝံ-သဒ္ဒေါ ဣဒံသဒ္ဒတ္ထဝစနောတိ အာဟ – ‘‘ဣမိနာ ဥတ္တမေန အရဟတ္တဖလပညာဓိဋ္ဌာနေနာ’’တိ။ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ခေပေတီတိ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယော၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေါ၊ တံပရိယာပန္နတာယ တတ္ထ ဉာဏန္တိ အာဟ – ‘‘သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ ဉာဏံ နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေ ဉာဏ’’န္တိ။ အရဟတ္တဖလေ ဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ ဝုတ္တနယေန သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ သန္တေ တန္နိမိတ္တံ ဝါ ဥပ္ပန္နဉာဏန္တိ ကတွာ။ တဿာတိ၊ ‘‘ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန ပညာဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တဘိက္ခုနော။

၃၆၆။ ဟီတိ ယသ္မာ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ ဉာဏန္တိ အရဟတ္တဖလဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။ သစ္စန္တိ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ၊ န မဂ္ဂသစ္စံ။ ကာမံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ ပဋိပက္ခေဟိ အကောပနီယတာယ အကုပ္ပာ၊ ‘‘သစ္စေ ဌိတာ’’တိ ပန ဝစနတော၊ ‘‘အကုပ္ပာရမ္မဏကရဏေန အကုပ္ပာတိ ဝုတ္တာ’’တိ အာဟ။ ဝိတထန္တိ နဋ္ဌံ၊ ဇရာယ မရဏေန စ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတာယ ယာဒိသံ ဥပ္ပာဒါဝတ္ထာယ ဇာတံ၊ တတော အညာဒိသန္တိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ တံ ဇရာမရဏေဟိ ပရိမုသိတဗ္ဗရူပတာယ ‘‘မုသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘မောသဓမ္မန္တိ နဿနသဘာဝ’’န္တိ။ တံ အဝိတထန္တိ တံ ဝုတ္တနယေန အဝိတထံ နာမ၊ တံ သဘာဝေါ သဗ္ဗကာလံ တေနေဝ လဗ္ဘနတော။ သမထဝိပဿနာဝသေန ဝစီသစ္စတောတိ သမထဝိပဿနာဝသေန ယံ ဝိသုဒ္ဓိမတ္တံ ဝစီသစ္စံ၊ တတော။ ဒုက္ခသစ္စသမုဒယသစ္စေဟိ တစ္ဆဝိပလ္လာသဘူတသဘာဝေဟိ။ ဣတိ နေသံ ယထာသကံ သဘာဝေန အဝိတထဘာဝေ အမောသဓမ္မတာယ တေဟိပိ အဝိတထဘာဝါ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဥတ္တရိတရံ။ တသ္မာတိ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဥတ္တရိတရဘာဝတော။

၃၆၇။ ဥပဓီယတိ ဧတ္ထ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓီ၊ ခန္ဓာ ကာမဂုဏာ စ။ ဥပဒဟန္တိ ဒုက္ခန္တိ ဥပဓီ၊ ကိလေသာဘိသင်္ခါရာ။ ပရိပူရာ ဂဟိတာ ပရာမဋ္ဌာတိ ပရိယတ္တဘာဝေန တဏှာယ ဂဟိတာ ဒိဋ္ဌိယာ ပရာမဋ္ဌာ။ သမထဝိပဿနာဝသေန ကိလေသပရိစ္စာဂတောတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန စ ကိလေသာနံ ပရိစ္စဇနတော။ ဥတ္တရိတရော ဝိသိဋ္ဌတရဿ ပဟာနပ္ပကာရဿ အဘာဝတော။

၃၆၈။ အာဃာတကရဏဝသေနာတိ စေတသိကာဃာတဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန။ ဗျာပဇ္ဇနဝသေနာတိ စိတ္တဿ ဝိပတ္တိဘာဝဝသေန။ သမ္ပဒုဿနဝသေနာတိ သဗ္ဗသော ဒုဿနဝသေန။ တီဟိ ပဒေဟိ ယဒိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ပရိစ္စာဂေါ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ နေသံ ဝူပသမော ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဝိသေသေန ပရိစ္စာဂေါ သမ္ပဇဟနံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတာပါဒနံ စာဂေါ၊ တထာ ပန ပရိစ္စာဂေန ယော သော နေသံ တဒါ ဝူပသန္တတာယ အဘာဝေါ၊ အယံ ဥပသမောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

၃၆၉။ မညိတန္တိ မညနာ၊ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ကပ္ပနာတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာဝိဗန္ဓနတဏှာဂါဟာဒီနံ သာဓာရဏဘာဝတော အယမဟန္တိ ဧတ္ထ အဟန္တိ ဒိဋ္ဌိမညနာဒဿနံ၊ သာ ပန ဒိဋ္ဌိ မာနမညနာယ အတ္တနိယဂါဟဝသေန ဟောတီတိ သွေဝ ‘‘အယ’’န္တိ ဣမိနာ ဂဟိတောတိ အာဟ – ‘‘အယမဟန္တိ ဧကံ တဏှာမညိတမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ အာဗာဓဋ္ဌေနာတိ ပဋိပီဠနဋ္ဌေန။ မညနာဝသေန ဟိ သတ္တာနံ တထာ ဟောတိ။ အန္တောဒေါသဋ္ဌေနာတိ အဗ္ဘန္တရဒုဋ္ဌဘာဝေန။ မညနာဒူသိတတ္တာ ဟိ သတ္တာနံ အတ္တဘာဝေါ ဒုက္ခတာမူလာယတ္တော၊ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပာဒနိရောဓဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ ပက္ကပဘိန္နော ဟောတီတိ ဖလူပစာရေန ‘‘မညိတံ ဂဏ္ဍော’’တိ ဝုတ္တော။ အနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေနာတိ အနုပဝိသိတွာ ဟဒယမာဟစ္စ အဓိဋ္ဌာနေန။ မညိတဉှိ ပီဠာဇနနတော အန္တောတုဒနတော ဒုရုဒ္ဓရဏတော သလ္လံ။ ခီဏာသဝမုနိ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ သန္တတ္တာ၊ တတော ဧဝ ပရိဠာဟာနံ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ ဝူပသန္တတ္တာ သန္တော ဥပသန္တော နိဗ္ဗုတောတိ ဝုစ္စတိ။ ယတ္ထ ဌိတန္တိ ယသ္မိံ အသေက္ခဘူမိယံ ဌိတံ။ ယဒိ ဘဂဝါ အတ္တနော ဒေသနာဉာဏာနုရူပံ ဒေသနံ ပဝတ္တာပေယျ၊ မဟာပထဝိံ ပတ္ထရန္တဿ ဝိယ၊ အာကာသံ ပသာရေန္တဿ ဝိယ၊ အနန္တာပရိမေယျလောကဓာတုယော ပဋိစ္စ တေသံ ဌိတာကာရံ အနုပ္ပူရံ ဝိစိနန္တဿ ဝိယ ဒေသနာ ပရိယောသာနံ န ဂစ္ဆေယျ။ ယသ္မာ ပနဿ ဝိနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဒေသနာ ပဝတ္တိ၊ န တတော ပရံ အဏုမတ္တမ္ပိ ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗာပိ ဓမ္မဒေသနာ သံခိတ္တာဝ၊ ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ နနု သတ္တပကရဏဒေသနာ ဝိတ္ထာရကထာတိ? န သာပိ ဝိတ္ထာရကထာတိ အာဟ – ‘‘သမန္တပဋ္ဌာနကထာပိ သံခိတ္တာယေဝါ’’တိ။ သန္နိပတိတဒေဝပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပမေဝ ဟိ တဿာပိ ပဝတ္တိ၊ န သတ္ထုဒေသနာဉာဏာနုရူပန္တိ။ ယထာနုသန္ဓိံပါပေသိ ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌေ အနုပုဗ္ဗေန အနဝသေသတော ဝိဘဇနဝသေန ဒေသနာယ နိဋ္ဌာပိတတ္တာ။ ဝိပဉ္စိတညူ…ပေ… ကထေသိ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ဒေသိတတ္တာ။

၃၇၀။ အဋ္ဌန္နံ ပရိက္ခာရာနန္တိ နယိဒမနဝသေသပရိယာဒါနံ၊ လက္ခဏဝစနံ ပနေတံ၊ အညတရဿာတိ ဝစနသေသော။ တထာ ဟိ၊ ‘‘မယှံ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရလာဘာယ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ ပတ္တစီဝရံ၊ ပတ္တံ၊ စီဝရမေဝ ဝါ ဒိန္နေ စရိမဘဝေ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခာရော နိဗ္ဗတ္တတီတိ ဝဒန္တိ။ အဒိန္နတ္တာတိ ကေစိဝါဒေါ၊ တေနာဟ ‘‘ကုလပုတ္တော’’တိအာဒိ။ ဩကာသာဘာဝတောတိ ဥပသမ္ပဒါလက္ခဏဿ အသမ္ဘဝတော။ တေနာဟ – ‘‘ကုလပုတ္တဿ အာယုပရိက္ခီဏ’’န္တိ။ ဥဒကတိတ္ထ…ပေ… အာရဒ္ဓါ ပရမပ္ပိစ္ဆဘာဝတော။

ဝိဗ္ဘန္တာတိ ဘန္တစိတ္တာ။ သိင်္ဂေန ဝိဇ္ဈိတွာ ဃာတေသိ ပုရိမဇာတိဗဒ္ဓါဃာတတာယာတိ ဝဒန္တိ။

မာနုသံ ယောဂန္တိ မနုဿတ္တဘာဝံ။ အတ္တဘာဝေါ ဟိ ယုဇ္ဇတိ ကမ္မကိလေသေဟီတိ ‘‘ယောဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပစ္စဂုန္တိ ဥပဂစ္ဆိံသု။ ဥပကောတိအာဒိ တေသံ နာမာနိ။

ဂန္ဓကဋ္ဌေဟီတိ စန္ဒနာဂရုသဠလဒေဝဒါရုအာဒီဟိ ဂန္ဓဒါရူဟိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဓာတုဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၁။ သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၁။ အာစိက္ခနာတိ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ အာဒိတော ကထနံ။ ဒေသနာတိ တဿေဝ အတ္ထဿ အတိသဇ္ဇနံ ပဗောဓနံ။ ပညာပနာတိ ပကာရေဟိ ဉာပနာ၊ သာ ပန ယသ္မာ ဣတ္ထမိဒန္တိ ဝေနေယျာနံ ပစ္စက္ခတော ဒဿနာ၊ တေသံ ဝါ သန္တာနေ ပတိဋ္ဌာပနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ဒုက္ခသစ္စာဒီနံ ဌပနာ’’တိ။ ပဋ္ဌပနာတိ ပတိဋ္ဌာပနာ။ ယသ္မာ ပဋ္ဌပိယမာနသဘာဝါ ဒေသနာ ဘာဇနံ ဥပဂစ္ဆန္တီ ဝိယ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘ပညာပနာ’’တိ၊ ဇာနာပနာတိ အတ္ထော။ ဝိဝဋကရဏာတိ ဒေသိယမာနဿ အတ္ထဿ ဝိဝဋဘာဝကရဏံ။ ဝိဘာဂကိရိယာတိ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဝိဘာဂဿ ဝိတ္ထာရကရဏံ။ ပါကဋဘာဝကရဏန္တိ အဂမ္ဘီရဘာဝါပါဒနံ။ အပရော နယော – စတုသစ္စသညိတဿ အတ္ထဿ ပစ္စေကံ သရူပတော ဒဿနဝသေန ဣဒန္တိ အာဒိတော သိက္ခာပနံ ကထနံ အာစိက္ခနာ၊ ဧဝံ ပရသန္တာနေ ပဗောဓနဝသေန ပဝတ္တာပနာ ဒေသနာ၊ ဧဝံ ဝိနေယျာနံ စိတ္တပရိတောသဇနနေန တေသံ ဗုဒ္ဓိပရိပါစနံ ‘‘ပညာပနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ပညာပေန္တီ စ သာ ဒေသိယမာနံ အတ္ထံ ဝေနေယျသန္တာနေ ပကာရတော ဌပေတိ ပတိဋ္ဌပေတီတိ ‘‘ပဋ္ဌပနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပကာရတော ဌပေန္တီ ပန သံခိတ္တဿ ဝိတ္ထာရတော ပဋိဝုတ္တဿ ပုနာဘိဓာနတော ‘‘ဝိဝရဏာ’’တိ၊ တဿေဝတ္ထဿ ဝိဘာဂကရဏတော ‘‘ဝိဘဇနာ’’တိ၊ ဝုတ္တဿ ဝိတ္ထာရေနာဘိဓာနတော ဝိဘတ္တဿ ဟေတုဒါဟရဏဒဿနတော၊ ‘‘ဥတ္တာနီကမ္မ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ – ‘‘ပါကဋဘာဝကရဏ’’န္တိ၊ ဟေတူပမာဝသေနတ္ထဿ ပါကဋဘာဝကရဏတောတိ အတ္ထော။

အနုဂ္ဂါဟကာတိ အနုဂ္ဂဏှနကာမာ။ သွာယမနုဂ္ဂဟော သင်္ဂဟဝတ္ထုဝသေန ပါကဋော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အာမိသသင်္ဂဟေနာ’’တိအာဒိ။ ဇနေတာ ဇနေတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဇနိကာ မာတာ’’တိ။ ဝုဒ္ဓိံ ပရိသံ အာပါဒေတီတိ အာပါဒေတာ။ တေနာဟ ‘‘ပေါသေတာ’’တိ။ ဣဒါနိ ဒွိန္နံ မဟာထေရာနံ ယထာက္ကမံ သဗြဟ္မစာရီနံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေဟိ ဇနိကပေါသိကမာတုဋ္ဌာနိယေဟိ သင်္ဂါဟကတံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဇနိကမာတာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရတောဃောသေန ဝိနာပိ ဥပရိမဂ္ဂါဓိဂမော ဟောတီတိ ‘‘ပစ္စတ္တပုရိသကာရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမမဂ္ဂေါ ဧဝ ဟိ သာဝကာနံ ဧကန္တတော ဃောသာပေက္ခောတိ။ ပတ္တေသုပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ပဂေဝ အပ္ပတ္တေသူတိ ဒဿေတိ။ ဘဝဿ အပ္ပမတ္တကတာ နာမ ဣတ္တရကာလတာယာတိ အာဟ ‘‘အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပီ’’တိ။ ဇနေတာတိ ဇနကော၊ ထေရော ပန အရိယာယ ဇနယိတာ။ အာပါဒေတာတိ ဝဍ္ဎေတာ ပရိဗြူဟေတာ။ ပုရိမသ္မိံ သစ္စဒွယေ သမ္မသနဂ္ဂဟဏံ လောကိယတ္တာ တဿ၊ ဣတရသ္မိံ တဿ အဂ္ဂဟဏံ လောကုတ္တရတ္တာ။

ကာမေဟိ နိက္ခန္တော သင်္ကပ္ပော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော။ သွာယမဿ တတော နိက္ခမနတ္ထော တေသံ ပဋိပက္ခဘာဝတော တေဟိ ဝိသံသဂ္ဂတော ဝိရဇ္ဇနတော သမုစ္ဆိန္ဒနတော သဗ္ဗသော ဝိဝိတ္တဘာဝတော စ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ကာမပစ္စနီကဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကာမပဒဃာတန္တိ ယထာ ကာမော ပဒံ ပတိဋ္ဌံ န လဘတိ၊ ဧဝံ ဟနနံ၊ ကာမသမုစ္ဆေဒန္တိ အတ္ထော။ ကာမေဟိ သဗ္ဗသော ဝိဝိတ္တတ္တာ ကာမဝိဝိတ္တော၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ တဿ အန္တော၊ အရိယဖလံ၊ တသ္မိံ ကာမဝိဝိတ္တန္တေ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ‘‘ဗျာပါဒပစ္စနီကဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိယောဇနံ အတိဒိသတိ။ သဗ္ဗေ စေတေ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒယော နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘန္တိ၊ ကထံ တိဝိဓမိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာနံ သမုဂ္ဃာတောတိ အာဟ ‘‘တတြ ဟီ’’တိအာဒိ။ န နာနာ လဗ္ဘတီတိ ဣမိနာ တိဝိဓကိစ္စကာရိတံ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဒဿေတိ။ ကိစ္စဝသေန ဟိ တဿ နာမဿ လာဘော။ သမ္မာဝါစာဒီနမ္ပိ မဂ္ဂက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘမာနာနမ္ပိ စတုကိစ္စကာရိတာယ စတုဗ္ဗိဓနာမာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၂။ ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇၆။ မဟာပဇာပတိဂေါတမီတိ ဧတ္ထ ဂေါတမီတိ တဿ ဂေါတမဂေါတ္တတော အာဂတံ နာမံ၊ မဟာပဇာပတိ ပန ဂုဏတော။ တံ ဝိဝရိတုံ၊ ‘‘နာမကရဏဒိဝသေ ပနဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မဟတိံ ဥဠာရံ ပဇံ ဇနနပေါသနေဟိ ပရိရက္ခတီတိ မဟာပဇာပတိ။ ပရိဘောဂဝသေန န ဟညတီတိ အဟတံ။ သိပ္ပိကာနန္တိ တန္တဝါယာနံ။ ဝါယနဋ္ဌာနန္တိ ဝီနဋ္ဌာနံ။ တာနိ မံ န တောသေန္တိ ကာယိကဿ ပုညဿ အဘာဝတော။ တေနာဟ – ‘‘သဟတ္ထာ ကတမေဝမံ တောသေတီ’’တိ။ ပိသိတွာ နိဗ္ဗတ္တနံ ကတွာ။ ပေါထေတွာတိ သုခုမဘာဝါပါဒနတ္ထံ ဓနုကေန နေတွာ။ ကာလာနုကာလဉ္စ ဓာတိဂဏပရိဝုတာ ဂန္တွာ ဝေမကောဋိံ အဂ္ဂဟေသိ ဧကဒိဝသန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧဝဉှိ ‘‘ဧကဒိဝသံ ပန…ပေ… အကာသီ’’တိ ပုရိမဝစနေန တံ န ဝိရုဇ္ဈေယျ။

ဆ စေတနာတိ ဆဗ္ဗိဓာ စေတနာ။ န ဟိ တာ ဆယေဝ စေတနာတိ။ သင်္ဃေ ဂေါတမိ ဒေဟိ…ပေ… သင်္ဃော စာတိ ဣဒမေဝ သုတ္တပဒံ။ သင်္ဃေ ဂေါတမိ ဒေဟီတိ သင်္ဃဿ ဒါနာယ နိယောဇေသိ၊ တသ္မာ သင်္ဃောဝ ဒက္ခိဏေယျတရောတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ ယဒိ ဧဝန္တိအာဒိနာ တတ္ထ ဗျဘိစာရံ ဒဿေတိ။ ရာဇမဟာမတ္တာဒယောတိအာဒိနာ တတ္ထ ဗျတိရေကတော နိဒဿနံ အာဟ။ မဟန္တတရာ ဘဝေယျုန္တိ အာနုဘာဝါဒိနာ မဟန္တတရာ ဘဝေယျုံ၊ န စ တံ အတ္ထီတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဟေတုကံ ဒက္ခိဏေယျတံ အနပေက္ခိတွာ အတ္တနော ဒီယမာနဿ ဒါပနံ လဘတိ၊ တသ္မာ။ မာ ဧဝံ ဂဏှာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော သင်္ဃောဝ ဒက္ခိဏေယျော’’တိ မာ ဂဏှ။

တတ္ထ နိစ္ဆယသာဓကံ သုတ္တပဒံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘နယိမသ္မိံ လောကေ…ပေ… ဝိပုလဖလေသိန’’န္တိ အာဟ။ သွာယမတ္ထော ရတနသုတ္တေ (ခု။ ပါ။ ၆။၃၊ သု။ နိ။ ၂၂၆)၊ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝိတ္တ’’န္တိ ဂါထာယ၊ အဂ္ဂပသာဒသုတ္တာဒီဟိ (ဣတိဝု။ ၉၀) စ ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ။ တေနာဟ – ‘‘သတ္ထာရာ ဥတ္တရိတရော ဒက္ခိဏေယျော နာမ နတ္ထီ’’တိ။

ဂေါတမိယာ အန္တိမဘဝိကတာယ ဒါနဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ အနုပ္ပာဒနတော န တံ ဂရုတရံ သင်္ဃဿ ပါဒါပနေ ကာရဏန္တိ အာဟ – ‘‘ပစ္ဆိမာယ ဇနတာယာ’’တိအာဒိ။ ဝစနတောပီတိ တဿ ဝတ္ထယုဂဿ သတ္ထု ဧဝ ပဋိဂ္ဂဟဏာယ ဝစနတောပိ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။

သတ္ထာသင်္ဃပရိယာပန္နောဝ ဤဒိသေ ဌာနေ အဂ္ဂဖလဋ္ဌတာယ အဋ္ဌ-အရိယပုဂ္ဂလဘာဝတော၊ သစေ ပနဿ န သယံ သင်္ဃပရိယာပန္နတာ၊ ကထံ သင်္ဃေ ပူဇိတေ သတ္ထာ ပူဇိတော နာမ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တီဏိ သရဏဂမနာနိ တယော ဧဝ အဂ္ဂပသာဒါတိ ဝက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အဘိဓေယျာနုရူပါနိ ဟိ လိင်္ဂဝစနာနိ။ န ရုဟတိ အယာထာဝပဋိပတ္တိဘာဝတော၊ န ဂိဟိဝေသဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဂိဟိဘာဝဿ ပဋိက္ခိပိတတ္တာ။ န ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ‘‘သတ္ထာ သင်္ဃပရိယာပန္နော’’တိ သတ္ထုဘာဝတော။ သာဝကသမူဟော ဟိ သင်္ဃော ။ သင်္ဃဂဏေ ဟိ သတ္ထာ ဥတ္တရိတရော အနညသာဓာရဏဂုဏေဟိ သမန္နာဂတဘာဝတော မူလရတနဘာဝတော စ။

၃၇၇။ သမ္ပတိဇာတဿ မဟာသတ္တဿ သတ္တပဒဝီတိဟာရဂမနံ ဓမ္မတာဝသေန ဇာတံ၊ ပရံ တဒညဒဟရသဒိသီ ပဋိပတ္တီတိ အာဟ – ‘‘ဟတ္ထပါဒကိစ္စံ အသာဓေန္တေသူ’’တိ။

၃၇၈။ ပစ္စူပကာရံ န သုကရံ ဝဒါမိ အနုစ္ဆဝိကကိရိယာယ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ အဘိဝါဒေန္တိ ဧတေနာတိ အဘိဝါဒနံ။ ဝန္ဒမာနေဟိ အန္တေဝါသိကေဟိ အာစရိယံ ‘‘သုခီ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ အဘိဝါဒေန္တိ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဘိဝါဒန’’န္တိ။ တဒဘိမုခေါ…ပေ… ဝန္ဒိတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ သေယျထာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော။ ကာလာနုကာလံ ဥပဋ္ဌာနံ ဗီဇယနပါဒသမ္ဗာဟနာဒိ အနုစ္ဆဝိကကမ္မဿ ကရဏံ နာမ။ အနုစ္ဆဝိကံ ကိရိယံ ကာတုံ န သက္ကောတိယေဝ၊ ယသ္မာ အာစရိယေန ကတဿ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟဿ အန္တေဝါသိနာ ကရိယမာနော အာမိသာနုဂ္ဂဟော သင်္ခမ္ပိ ကလမ္ပိ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိယေဝါတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမီ’’တိ။

၃၇၉။ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ဒက္ခိဏံ အာရဗ္ဘ သမုဋ္ဌိတံ၊ ‘‘တံ မေ ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှတူ’’တိ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ ဝစနံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဒေသနာယ ဥဋ္ဌိတတ္တာ။ န ကေဝလဉ္စ တဿာ ဧဝ ဝစနံ၊ အထ ခေါ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ…ပေ… သမာဒပေသိ၊ တသ္မာ ဝိဘာဂတော စုဒ္ဒသသု…ပေ… ဟောတီတိ ဒဿေတုံ၊ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ပတိပစ္စေကံ ပုဂ္ဂလံ ဒီယတီတိ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ။ ပဌမသဒ္ဒေါ ယထာ အဂ္ဂတ္ထော၊ ဧဝံ သေဋ္ဌပရိယာယောပီတိ အာဟ ‘‘ဇေဋ္ဌကဝသေနပီ’’တိ။ အဂ္ဂါ ဥတ္တမေ ခေတ္တေ ပဝတ္တတ္တာ။ ဒုတိယတတိယာပိ ပရမဒက္ခိဏာယေဝ သဗ္ဗသော သမ္မာဝိက္ခမ္ဘိတရာဂါဒိကိလေသတ္တာ။ ရာဂါဒယော ဟိ အဒက္ခိဏေယျဘာဝဿ ကာရဏံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘တိဏဒေါသာနိ ခေတ္တာနိ၊ ရာဂဒေါသာ အယံ ပဇာ’’တိအာဒိ (ဓ။ ပ။ ၃၅၆)။ ယသ္မာ ပန သဝါသနံ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နကိလေသေဟိ တတော ဧဝ သဗ္ဗသော အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရေဟိ အနန္တာပရိမေယျဂုဏဂဏာဓာရေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ သဒိသော သဒေဝကေ လောကေ ကောစိ ဒက္ခိဏေယျော နတ္ထိ။ တသ္မာ ‘‘ပရမဒက္ခိဏာယေဝါ’’တိ သာသင်္ကံ ဝဒတိ။ ယသ္မာ ပဉ္စာဘိညော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ဧဝ ဟောတိ လောကိယာဘိညာနံ အဋ္ဌသမာပတ္တိအဓိဋ္ဌာနတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘လောကိယပဉ္စာဘိညေ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိမှီ’’တိ တာယ အဝုတ္တသိဒ္ဓတ္တာ။ ဂေါသီလဓာတုကောတိ ဂေါသီလသဘာဝေါ၊ သီလဝတာ သဒိသသီလောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အသဌော’’တိအာဒိ။ တေန န အလဇ္ဇိဓာတုကော ပကတိသိဒ္ဓါ ဣဓ ပုထုဇ္ဇနသီလဝါတိ အဓိပ္ပေတောတိ ဒဿေတိ။

ပရိစ္ဆိန္ဒန္တောတိ ဧတ္တကောတိ ပစ္စေကပ္ပမာဏတော တတော ဧဝ အညမညံ အသင်္ကရတောဝ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တော။ ကထံ ပန အသင်္ချေယျဘာဝေန ဝုစ္စမာနော ဝိပါကော ပရိစ္ဆိန္နော ဟောတိ? သောပိ တဿ ပရိစ္ဆေဒေါ ဧဝ ဣတရေဟိ အသံကိဏ္ဏဘာဝဒီပနတော၊ ဧတဒတ္ထမေဝ ပုဗ္ဗေ အသင်္ကရဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ဂုဏဝသေနာတိ လက္ခဏသမ္ပန္နာဒိဂုဏဝသေန။ ဥပကာရဝသေနာတိ ဘောဂရက္ခာဒိဥပကာရဝသေန။ ယံ ပေါသနတ္ထံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ န ဂဟိတံ ဒါနလက္ခဏာယောဂတော။ အနုဂ္ဂဟပူဇနိစ္ဆာဝသေန ဟိ အတ္တနော ဒေယျဝတ္ထုပရိစ္စာဂေါ ဒါနံ ဘယရာဂလဒ္ဓုကာမကုလာဒိဝသေန သာဝဇ္ဇာဘာဝတော။ တမ္ပိ န ဂဟိတံ အယာဝဒတ္ထတာအပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ယထာဓိပ္ပေတဖလဒါနာသမတ္ထဘာဝတော။ သမ္ပတ္တဿာတိ သန္တိကာဂတဿ။ တေန သမ္ပတ္တိပယောဇနေ အနပေက္ခတံ ဒဿေတိ။ ဖလံ ပဋိကင်္ခိတွာတိ ‘‘ဣဒံ မေ ဒါနမယံ ပုညံ အာယတိံ သုခဟိတဘာဝါယ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ဖလံ ပစ္စာသီသိတွာ။ တေနဿ ဖလဒါနေ နမိယတံ ဒဿေတိ၊ ယာဝဒတ္ထန္တိ ဣမိနာ ပရိပုဏ္ဏဖလတံ။ သတဂုဏာတိ ဧတ္ထ ဂုဏသဒ္ဒေါ န ‘‘ဂုဏေန နာမံ ဥဒ္ဓရေယျ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၆၊ နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄။၃၈) ဝိယ သမ္ပတ္တိအတ္ထော၊ ‘‘တဒ္ဒိဂုဏ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ န ဝဍ္ဎနတ္ထော၊ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ လောကေ၊ မနောဆဋ္ဌာ ပဝေဒိတာ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၁၇၃) ဝိယ န ကောဋ္ဌာသတ္ထော၊ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ခု။ ပါ။ ၃) ဝိယ န အန္တဘာဂတ္ထော၊ အထ ခေါ အာနိသံသတ္ထောတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘သတာနိသံသာ’’တိ အာဟ၊ တေ အာနိသံသေ သရူပတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘အာယုသတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သတဂုဏာတိ ဝါ သတဝဍ္ဎိကာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နိပ္ပရိတသံ ကရောတီတိ အာယုအာဒီနံ အာနိသံသာနံ အပရိတ္တာသံ ကရောတိ။ အထ ဝါ နိပ္ပရိတသံ ကရောတီတိ အာယုအာဒိနိမိတ္တံ အပရိတ္တာသံ ကရောတိ။ အထ ဝါ နိပ္ပရိတသံ ကရောတီတိ အာယုအာဒီနိ တတော ဥတ္တရိမ္ပိ အာဟာရာဒိဟေတု အပရိတ္တာသံ ကရောတိ။ အတ္တဘာဝဝိနိမုတ္တသဉ္စရဏဿ အဘာဝါ၊ ‘‘ဘဝသတေပိ ဝုတ္တေ အယမေဝတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ၊ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလေ’’တိအာဒီသု သဗ္ဗဝါရေသု။ နယော နေတဗ္ဗောတိ၊ ‘‘အာယုသဟဿံ ဝဏ္ဏသဟဿ’’န္တိအာဒိကော နယော။

သာသနာဝတရဏံ နာမ ယာဝဒေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခနိတ္ထရဏတ္ထံ၊ တဉ္စ မဂ္ဂပဋိဝေဓနံ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသရဏဂမနံ သိက္ခာပဒသမာဒါနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ သီလပရိပူရဏံ အဓိစိတ္တသိက္ခာနုယောဂေါ ဝိပဿနာဘာဝနာတိ သဗ္ဗာပေသာ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပတ္တိ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘တိသရဏံ ဂတော ဥပါသကောပီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယထာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓိ တာဝ နာမ ပရမ္ပရာယ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဿ ပစ္စယဘာဝတော ဥပနိဿယော၊ တထာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သီလပရိပူရဏံ ဥပသမ္ပဒါ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပါသကဿ ဒသသု ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာနံ အန္တမသော သရဏာဒိဂမနမ္ပိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဿ ဥပနိဿယော ဟောတိယေဝါတိ၊ ‘‘သဗ္ဗာပေသာ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ အနညသာဓာရဏ-ဝိဇ္ဇာစရဏာဒိ-အသင်္ချေယျအပရိမေယျ-ဂုဏ-သမုဒယပူရိတေ ဘဂဝတိ သဒ္ဓမ္မေ အရိယသင်္ဃေ ဥဠာရတရဗဟုမာနဂါရဝတံ ဂတော။ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ သွာခါတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိ တပ္ပရာယဏတာဒိအာကာရပ္ပတ္တော ဉာဏပရိသောဓိတော ပသာဒေါ သရဏဂမနန္တိ တေန ဝတ္ထုဂတေန ပသာဒေန ပရိဘာဝိတေ သန္တာနေ ကတံ ပုညက္ခေတ္တသမ္ပတ္တိယာ မဟပ္ဖလံ မဟာနိသံသမေဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘တသ္မိံ ဒိန္နဒါနမ္ပိ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျ’’န္တိ။ တယိဒံ သရဏံ ဝတ္ထုတ္တယေ ပသာဒဘာဝေန အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိမတ္တံ၊ တာဒိသဿ ပန ပဉ္စသီလံ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိဥပထမ္ဘိတော ကာယဝစီသံယမောတိ တတ္ထ ဒိန္နံ တတော ဥတ္တရိ မဟပ္ဖလန္တိ၊ ဒသသီလံ ပန ပရိပုဏ္ဏုပေါသထသီလံ၊ တတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလန္တိ၊ ‘‘တတော ဥတ္တရိ မဟပ္ဖလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သာမဏေရသီလာဒီနံ ပန ဥတ္တရိ ဝိသိဋ္ဌတရာဒိဘာဝတော တတ္ထ တတ္ထ ဒိန္နဿ ဝိသေသမဟပ္ဖလတာ ဝုတ္တာ။

မဂ္ဂသမင်္ဂိတာ နာမ မဂ္ဂစိတ္တက္ခဏပရိစ္ဆိန္နာ၊ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ကထံ ဒါတုံ ပဋိဂ္ဂဟေတုဉ္စ သမ္ဘဝတီတိ စောဒေတိ ‘‘ကိံ ပန မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ သက္ကာ ဒါနံ ဒါတု’’န္တိ။ ဣတရော တာဒိသေ သတိ သမယေတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အာမ သက္ကာ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ၊ ‘‘အာရဒ္ဓဝိပဿကော’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ တသ္မိံ ခဏေတိ တသ္မိံ ပက္ခိပနက္ခဏေ။ ယဒိ အဋ္ဌမကဿ သောတာပန္နဿ ဒိန္နဒါနံ ဖလတော အသင်္ချေယျမေဝ၊ ကော နေသံ ဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တေန သတိပိ အသင်္ချေယျဘာဝသာမညေ အတ္ထိ နေသံ အပ္ပဗဟုဘာဝေါ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယီ အသင်္ချေယျမဟာကပ္ပာသင်္ချေယျာနံ ဝိယာတိ ဒဿေတိ။ မဂ္ဂသမင်္ဂီနံ တေန တေန ဩဓိနာ သံကိလေသဓမ္မာနံ ပဟီယမာနတ္တာ ဝေါဒါနဓမ္မာနံ ဝဍ္ဎမာနတ္တာ အပရိယောသိတကိစ္စတ္တာ အပရိပုဏ္ဏဂုဏတာ၊ ပရိယောသိတကိစ္စတ္တာ ဖလသမင်္ဂီနံ ပရိပုဏ္ဏဂုဏတာတိ တံတံမဂ္ဂဋ္ဌေဟိ ဖလဋ္ဌာနံ ခေတ္တာတိသယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဟေဋ္ဌိမဟေဋ္ဌိမေဟိ ပန မဂ္ဂဋ္ဌေဟိ ဥပရိမာနံ မဂ္ဂဋ္ဌာနံ ဖလဋ္ဌေဟိ ဖလဋ္ဌာနံ ဥတ္တရိတရတာ ပါကဋာ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဥပရိမာနံ ဒိန္နဒါနဿ မဟပ္ဖလတာ ဝုတ္တာ။

၃၈၀။ ကာမဉ္စေတ္ထ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဥဘတောသင်္ဃေ ကေဝလေ စ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဒါနံ အတ္ထိ ဧဝ၊ န ပန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ၊ တံ ပန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဥဘတောသင်္ဃေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ အဝိရုဒ္ဓံ။ န ပါပုဏန္တိ မဟပ္ဖလဘာဝေန သဒိသတမ္ပိ၊ ကုတော အဓိကတံ။

‘‘တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဥဘတောသင်္ဃဿ’’ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တတ္တာ – ‘‘ကိံ ပနာ’’တိအာဒိနာ စောဒေတိ ။ ဣတရော ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ တံ ဥဒ္ဒိဿ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒိပရိစ္စာဂေါ ဝိယ စီဝရာဒိပရိစ္စာဂေါပိ မဟပ္ဖလော ဟောတိယေဝါတိ ကတွာ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဥဘတောသင်္ဃဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧတ္တကာယေဝ၊ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိသထာ’’တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆေဒဿ အကရဏေန ဥပစာရသီမာပရိယာပန္နာနံ ခေတ္တပရိယာပန္နာနံ ဝသေန အပရိစ္ဆိန္နကမဟာဘိက္ခုသင်္ဃေ။

ဂေါတ္တံ ဝုစ္စတိ သာဓာရဏနာမံ၊ မတ္တသဒ္ဒေါ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တသ္မာ သမဏာတိ ဂေါတ္တမတ္တံ အနုဘဝန္တိ ဓာရေန္တီတိ ဂေါတြဘုနော။ တေနာဟ ‘‘နာမမတ္တသမဏာ’’တိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတော သမဏဂဏော သင်္ဃော၊ တသ္မာ သင်္ဃော ဒုဿီလော နာမ နတ္ထိ။ ဂုဏသင်္ခါယာတိ အာနိသံသဂဏနာယ၊ မဟပ္ဖလတာယာတိ အတ္ထော။ ကာသာဝ…ပေ… အသင်္ချေယျာတိ ဝုတ္တာ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နတ္တာ။ ယထာ ပန သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဟောတိ၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သင်္ဃဂတာ ဒက္ခိဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ စိတ္တီကာရန္တိ ဂါရဝံ။

သင်္ဃတော န ပုဂ္ဂလတော။ အညထတ္တံ အာပဇ္ဇတီတိ ‘‘ဣမဿ မယာ ဒိန္နံ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘သင်္ဃဿ ဒဿာမီ’’တိ ဒေယျဓမ္မံ ပဋိယာဒေတွာ သာမဏေရဿ နာမ ဒါတဗ္ဗံ ဇာတန္တိ အညထတ္တံ အာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တဿ ဒက္ခိဏာ သင်္ဃဂတာ န ဟောတိယေဝ ပုဂ္ဂလဝသေန စိတ္တဿ ပရိဏာမိတတ္တာ။ နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယာ ဣမဿ ဒိန္နံ ဟောတိ ဝါ န ဝါ’’တိ ဝိမတိံ အနုပ္ပာဒေတွာ၊ ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေန ကရောတိ။

တတ္ထာတိအာဒိနာ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏတ္ထံ ဝတ္ထုံ နိဒဿေတိ၊ ‘‘ပရသမုဒ္ဒဝါသိနော’’တိအာဒိနာ။ ဩပုဉ္ဇာပေတွာ ပရိဘဏ္ဍံ ကာရေတွာ၊ ဟရိတဂေါမယေန ဥပလိမ္ပိတွာတိ အတ္ထော။ ကာသာဝကဏ္ဌသင်္ဃဿာတိ ကာသာဝကဏ္ဌသမူဟဿ။ ကော သောဓေတီတိ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ကော ဝိသောဓေတိ။ မဟပ္ဖလဘာဝါပတ္တိယာ ဟိ ဒက္ခိဏာ ဝိသုဇ္ဈတိ နာမ။ တတ္ထ ယေသံ ဟတ္ထေ ဒိန္နံ၊ တေသံ ဝသေန ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏာယ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ၊ – ‘‘တဒါပါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ သင်္ဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ချေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀) စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ကမ္မဝသေနေဝ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိံ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရော အရိယသင်္ဃေ ဒိန္နဒက္ခိဏာယ နိဗ္ဗိသိဋ္ဌံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ မတ္ထကပ္ပတ္တဿေဝ အရိယသင်္ဃဿ ဝသေန ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘သာရိပုတ္တ…ပေ… သောဓေန္တီ’’တိ ဝတွာ ပုန၊ ‘‘ယေ ကေစိ အရဟန္တော သောဓေန္တီ’’တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ထေရာ စိရပရိနိဗ္ဗုတာတိ ဣဒံ အဇ္ဇတနာနမ္ပိ အရိယာနံ သာဝကတံ ဒဿေန္တေန မဂ္ဂသောဓနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ န ဥဒ္ဒိဿ ပုညကရဏေ သတိ အကရဏပ္ပတ္တိယာ။ ဧဝဉှိ ‘‘အသီတိမဟာထေရာ သောဓေန္တီ’’တိ ဣဒံ သုဝုတ္တံ ဟောတိ၊ န အညထာ။

‘‘သင်္ဃဂတာယ ဒက္ခိဏာယာ’’တိ ကာမဉ္စေတံ သာဓာရဏဝစနံ၊ တထာပိ တတ္ထ တတ္ထ ပုဂ္ဂလဝိသေသော ဉာတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အတ္ထိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ သင်္ဃော’’တိအာဒိမာဟ။ န ဥပနေတဗ္ဗော ဘဂဝတော ကာလေ ဘိက္ခူနံ အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဂုဏဝသေန အတိဝိယ ဥဠာရဘာဝတော၊ ဧတရဟိ တဒဘာဝတော။ ဧတရဟိ သင်္ဃော…ပေ… န ဥပနေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ နယာနုသာရေန အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ တေန တေနေဝ သမယေနာတိ တဿ တဿ ကာလဿ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိမုခေန ပဋိပတ္တိယာ ဥဠာရတံ အနုဠာရတဉ္စ ဥလ္လိင်္ဂေတိ။ ယတ္ထ ဟိ ဘိက္ခူ ဂုဏေဟိ သဗ္ဗသော ပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ တသ္မိံ သမယေ သင်္ဃဂတာ ဒက္ခိဏာ ဣတရသ္မိံ သမယေ ဒက္ခိဏတော မဟပ္ဖလတရာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သင်္ဃေ စိတ္တီကာရံ ကာတုံ သက္ကောန္တဿာတိ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိံ သင်္ဃေ အာဝဇ္ဇိတွာ သင်္ဃဂတေန ပသာဒေန သင်္ဃဿ သမ္မုခါ ဝိယ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ စ ဂါရဝဝသေန ဒေန္တဿ ပုထုဇ္ဇနသမဏေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလတရံ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဂဟိတတ္တာ၊ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေမီ’’တိယေဝ ဒိန္နတ္တာ စ။

ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ၊ ‘‘သောတာပန္နေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလတရ’’န္တိ ဧဝမာဒိံ အတိဒိသတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဥဒ္ဒိသိတွာ ဂဟိတော သကဒါဂါမီ၊ ပါဋိပုဂ္ဂလိကော အနာဂါမီတိ ဧဝမာဒိ သင်္ဂဟိတံ။ မဟပ္ဖလတရမေဝ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘န တွေဝါဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန သင်္ဃဂတာယ ဒက္ခိဏာယ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၀)။ ယဒိ ခီဏာသဝေ ဒိန္နဒါနတော သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဂဟိတဒုဿီလေပိ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလံ၊ ဧဝံ သန္တေ – ‘‘သီလဝတော၊ မဟာရာဇ၊ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ နော တထာ ဒုဿီလေ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ အာဟ – ‘‘တံ ဣမံ နယံ ဂဟာယာ’’တိအာဒိ။ သင်္ဃတော ဥဒ္ဒိသိတွာ ဂဟဏဝိဓိံ ပဟာယ ဒုဿီလဿေဝ ဂဟဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ စတုက္ကေ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဣမဿ ပဒဿ ဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ’’တိ အာဂတံ။

၃၈၁။ ဝိသုဇ္ဈတီတိ န ကိလိဿတိ၊ မဟာဇုတိကာရီ မဟာဝိပ္ဖာရာ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သုစိဓမ္မောတိ ရာဂါဒိအသုစိဝိဓမနေန သုစိသဘာဝေါ။ န ပါပဓမ္မောတိ န နိဟီနသဘာဝေါ ပါပကိရိယာယ။ အကုသလဓမ္မော ဟိ ဧကန္တနိဟီနော။ ဇူဇကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော န ဟောတိ။ တဿ မဟာဗောဓိသတ္တဿ အတ္တနော ပုတ္တဒါနံ ဒါနပါရမိယာ မတ္ထကံ ဂဏှန္တံ မဟာပထဝီကမ္ပနသမတ္ထံ ဇာတံ၊ သွာယံ ဒါနဂုဏော ဝေဿန္တရမဟာရညာ ကထေတဗ္ဗောတိ။

ဥဒ္ဓရတီတိ ဗဟုလံ ကတပါပကမ္မဝသေန လဒ္ဓဝိနိပါတတော ဥဒ္ဓရတိ။ တသ္မာ နတ္ထိ မယှံ ကိဉ္စိ စိတ္တဿ အညထတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ပေတဒက္ခိဏန္တိ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗဒက္ခိဏံ။ ပါပိတကာလေယေဝါတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဒါနံ အသုကဿ ပေတဿ ဟောတူ’’တိ ဥဒ္ဒိသနဝသေန ပတ္တေ ပါပိတကာလေယေဝ။ အဿာတိ ပေတဿ။ ပါပုဏီတိ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝသေန ပါပုဏိ။ အယဉှိ ပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနေ ဓမ္မတာ။

တဒါ ကောသလရညော ပရိစ္စာဂဝသေန အတိဝိယ ဥဠာရဇ္ဈာသယတံ၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥက္ကံသဂတဂုဏဝိသိဋ္ဌတံ သန္ဓာယာဟ၊ ‘‘အသဒိသဒါနံ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ။

အသာရမ္ပိ ခေတ္တန္တိ သာရဟီနံ ဒုက္ခေတ္တံ။ သမယေတိ ကသနာရဟေ ကာလေ။ ပံသုံ အပနေတွာတိ နိဿာရံ ပံသုံ နီဟရိတွာ။ သာရဗီဇာနီတိ သဘာဝတော အဘိသင်္ခါရတော စ သာရဘူတာနိ ဗီဇာနိ။ ပတိဋ္ဌပေတွာတိ ဝပိတွာ။ ဧဝန္တိ ယထာ ကဿကော အတ္တနော ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ အသာရေပိ ခေတ္တေ ဖလံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သီလဝါ အတ္တနော ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုဿီလဿပိ ဒတွာ ဖလံ မဟန္တံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ဣမိနာ ဥပါယေနာတိ ဣမိနာ ပဌမပဒေ ဝုတ္တနယေန။ သဗ္ဗပဒေသူတိ သဗ္ဗကောဋ္ဌာသေသု ဝိသုဇ္ဈနံ ဝုတ္တံ၊ တတိယပဒေ ပန ဝိသုဇ္ဈနံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။

၃၈၂။ အရဟတော ဒိန္နဒါနမေဝ အဂ္ဂံ ဒါနစေတနာယ ကေနစိ ဥပက္ကိလေသေန အနုပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘ဘဝါလယဿ ဘဝပတ္ထနာယ အဘာဝတော’’တိ၊ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပီ’’တိ ဝစနသေသော။ ခီဏာသဝေါ ဒါနဖလံ န သဒ္ဒဟတီတိ ဣဒံ တဿ အပ္ပဟီနကိလေသဇနဿ ဝိယ ကမ္မကမ္မဖလာနံ သဒ္ဒဟနာကာရေန ပဝတ္တိ နတ္ထီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ယတော အရဟာ ‘‘အသဒ္ဓါ အကတညူ စ…ပေ… ပေါရိသော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၉၇) ထောမီယတိ။ အသဒ္ဒဟနံ အနုမာနပက္ခိကံ၊ အနုမာနဉ္စ သံသယပုဗ္ဗကံ၊ နိဿန္ဒိဒ္ဓါ စ ကမ္မကမ္မဖလေသု ပစ္စက္ခဘာဝံ ဂတော။ တမေဝ ဟိ နိစ္ဆိတဘာဝသိဒ္ဓံ နိဿန္ဒိဒ္ဓတံ သန္ဓာယ – ‘‘ဒါနဖလံ သဒ္ဒဟန္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ တေန ကတကမ္မံ ကမ္မလက္ခဏပ္ပတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ခီဏာသဝေနာ’’တိအာဒိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘နိစ္ဆန္ဒရာဂတ္တာ’’တိ၊ ဧတဉ္စ လက္ခဏဝစနံ၊ ကေနစိ ကိလေသေန အနုပက္ကိလိဋ္ဌတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အဿာတိ ခီဏာသဝဿ ဒါနံ။

ကိံ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိအာဒိနာ ဒါယကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိ စောဒိတာ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရေနာတိအာဒိနာ ပန ပဋိဂ္ဂါဟကတောတိ ဝဒန္တိ၊ တဒယုတ္တံ၊ သာဝကဿ မဟပ္ဖလဘာဝေ သံသယာဘာဝတော၊ ဟေဋ္ဌာ နိစ္ဆိတတ္တာ စ၊ တသ္မာ ဥဘယေနပိ ဒါယကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိ ဧဝ စောဒိတာ။ သာ ဟိ ဣဓ သာဓာရဏဝသေန နိစ္ဆိတတ္တာ သံသယဝတ္ထု။ တေနာဟ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန…ပေ… ဝဒန္တီ’’တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဟီတိအာဒိ ယထာဝုတ္တအတ္ထဿ ကာရဏဝစနံ။ အညော ဒါနဿ ဝိပါကံ ဇာနိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ သဗ္ဗသော သတ္တာနံ ကမ္မဝိပါကဝိဘာဂဇာနနဉာဏဿ အနနုညာတတ္တာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ န ဇာနန္တိ၊ ဒါနသံဝိဘာဂဿ ဝိပါကံ ယထာဟံ ဇာနာမိ၊ တသ္မာ အဒတွာ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၂၆)။ ဧတေန ဧတ္ထ ဉာဏဝိသောဓနံ နာမ ကထိတံ၊ န ဒက္ခိဏာယ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဒါယကတော ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ ဝသေန ဟောတီတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဒိန္နဒါနံ သဗ္ဗသော ဥပက္ကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဉာဏဿ စ အတိဝိယ ဥဠာရတ္တာ မဟာနုဘာဝံ နာမ သိယာ မဟာတေဇဝန္တဉ္စ၊ န မဟပ္ဖလံ တေသံ သန္တာနေ ပရိပုဏ္ဏဖလဿ အသမ္ဘဝတော။ ယဒိ ဒိန္နဒါနံ ပရိပုဏ္ဏဖလံ န ဟောတိ ဥဘယဝိပါကဒါနာဘာဝတော၊ ပဝတ္တိဝိပါကဒါယီ ပန ဟောတီတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဒါနံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

စတူဟီတိ သဟယောဂေ ကရဏဝစနံ၊ စတူဟိ သမ္ပဒါဟိ သဟဂတာ သဟိတံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဣမာ စတဿော သမ္ပဒါ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ဝုတ္တာ၊ န ယထာဓိဂတပုဂ္ဂလဝသေန။ တေနာဟ – ‘‘ဒေယျဓမ္မဿ ဓမ္မေနာ’’တိအာဒိ။ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေတိ ယသ္မိံ အတ္တဘာဝေ တံ ဒါနမယံ ပုညံ ဥပ္ပန္နံ၊ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ စေတနာယ မဟန္တတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟုတွာ ဝိပစ္စတီတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗစေတနာဒိဝသေနာတိ သန္နိဋ္ဌာပကဇဝနဝီထိတော ပုဗ္ဗာပရဝီထိစေတနာဝသေန၊ အညထာ သန္နိဋ္ဌာပကဝီထိယံယေဝ ပုဗ္ဗစေတနာဒိဝသေနာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ သာ ဟိ စေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဘူတာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ၊ န ဣတရာ။ မဟတ္တတာတိ ပုဗ္ဗာဘိသင်္ခါရဝသေန ဉာဏသမ္ပယောဂါဒိဝသေန စေတနာယ ဥဠာရတာ။ ခီဏာသဝဘာဝေနာတိ ယဿ ဒေတိ၊ တဿ ခီဏာသဝဘာဝေန။ ဝတ္ထုသမ္ပန္နတာတိ ဧတ္ထ ယထာ ပဋိဃသညာ နာနတ္တသညာနံ ဝိဂမေန ဒိဗ္ဗဝိဟာရာနံ ဝသေန၊ ဗျာပါဒသညာဒီနံ ဝိဂမေန ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ ဝသေန၊ သဗ္ဗသော ရူပသညာနာနတ္တသညာနံ ဝိဂမေန အာနေဉ္ဇဝိဟာရာနံ ဝသေန သဗ္ဗသော နိစ္စသညာဒီနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိမုခတာယ အရိယဝိဟာရာနံ ဝသေန ဝတ္ထုသမ္ပန္နတာ ဣစ္ဆိတာ။ တံတံသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန သန္တာနဿ နိရောဓသာဓနတာ တံ ဒိဝသံ နိရောဓဿ သာဓနတာ နာမ။ ဝတ္ထုသမ္ပန္နတာတိ သဗ္ဗသော နိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန ဝတ္ထုသမ္ပန္နတာ ဣစ္ဆိတာ၊ န သဗ္ဗသော အနဝသေသသညာနိရောဓတာယာတိ အာဟ – ‘‘တံ ဒိဝသံ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌိတဘာဝေန ဝတ္ထုသမ္ပန္နတာ’’တိ။ သညာနိရောဓဿ စေတ္ထ အစ္စာသန္နတံ သန္ဓာယ၊ ‘‘တံ ဒိဝသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဝိဘင်္ဂဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။