📜

၅။ သဠာယတနဝဂ္ဂေါ

၁။ အနာထပိဏ္ဍိကောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၃။ အဓိမတ္တဂိလာနောတိ အဓိကာယ မတ္တာယ မရဏဿ အာသန္နတာယ အတိဝိယ ဂိလာနောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘မရဏသေယျံ ဥပဂတော’’တိ။ အခဏ္ဍံ အကာသိ ဂဟပတိနော သတ္ထရိ ပရမပေမတ္တာ။ ယတ္တကံ စဿာတိ၊ ‘‘သကိံ ဝါ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တံ ယတ္တကံ အဿ ဂဟပတိဿ။

၃၈၄။ ဩသက္ကန္တီတိ ပရိဟာယန္တိ။ ဩတ္ထရန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ။ ဥသ္မာ နာမ ကမ္မဇတေဇောဓာတု၊ သာ သဟ ဇီဝိတိန္ဒြိယနိရောဓာ ပရိယာဒိယတိ၊ ယာဝ တာ အာယုဥသ္မာ ဝတ္တန္တိ၊ တာဝ မရဏန္တိကာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တေဝ ဝိညာဏဿ အနိရုဒ္ဓတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ ဥသ္မာ’’တိအာဒိ။

၃၈၅။ တီဟိ ဂါဟေဟီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟေဟိ။ ပဋိဗာဟိတုံ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ။ စက္ခုံ တီဟိ ဂါဟေဟိ န ဂဏှိဿာမီတိ မာနဂ္ဂါဟပဋိက္ခေပမုခေန စက္ခုသ္မိံ အနိစ္စာနုပဿနာတိ ဒဿေတိ။ အနိစ္စာနုပဿနာယ ဟိ သတိ အပ္ပတိဋ္ဌော မာနဂ္ဂါဟော၊ ဒုက္ခာနုပဿနာယ သတိ အပ္ပတိဋ္ဌော တဏှာဂ္ဂါဟော၊ အနတ္တာနုပဿနာယ သတိ အပ္ပတိဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟောတိ၊ ဂါဟော စ နာမ ဩဠာရိကော၊ တသ္မိံ ဝိဂတေပိ နိကန္တိ တိဋ္ဌေယျာတိ တံ ဝိဇဟာပေတုကာမေန၊ – ‘‘န စ မေ စက္ခုနိဿိတံ ဝိညာဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ဝိညာဏဉ္စာပိ မေ စက္ခုနိဿိတံ န ဘဝိဿတီ’’တိ။ သဗ္ဗံ ကာမဘဝရူပန္တိ ကာမဘူမိပရိယာပန္နံ သဗ္ဗံ ရူပက္ခန္ဓမာဟ – ‘‘ကာမရူပဘဝရူပ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ သော ယုတ္တော ဣမဿ ဝါရဿ ဧဝ အနဝသေသပဉ္စဝေါကာရဘဝပရိယာပန္နတော။ တထာ ဟိ ဥပရိ စတုဝေါကာရဘဝေါ အနဝသေသတော ဝုတ္တော။

၃၈၆။ ဣဓလောကန္တိ ဧတ္ထ သင်္ခါရလောကဝိသယောတိ အဓိပ္ပာယေန၊ ‘‘ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ ပဌမဒုတိယဝါရေဟိ ဣဓလောကော ဂဟိတောတိ ကတွာ။ ပဌမဒုတိယဝါရေဟိ ပန ဣဓလောကော ပရလောကောတိ ဝိဘာဂေန ဝိနာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ ဂဟိတော၊ တထာ တတိယဝါရေ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ စတုဝေါကာရဘဝေါ စ ဂဟိတောတိ ပုန ဒိဋ္ဌဓမ္မသမ္ပရာယဝသေန တံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေတုံ၊ ‘‘န ဣဓလောက’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ ။ ဣဓလောကန္တိ စ သတ္တသင်္ခါရဝသေနေဝ ဂဟိတံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သင်္ခါရဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယမ္ပိ မေ ဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ကေစိ။ အပရိတဿနတ္ထံ တဏှာပရိတဿနာယ အနုပ္ပာဒနတ္ထံ။ ယဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပန အဘာဝတော၊ ‘‘မနုဿလောကံ ဌပေတွာ သေသာ ပရလောကာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေသံ ပန ‘‘ဣဓလောက’’န္တိ ဣမိနာ သတ္တလောကဿပိ ဂဟဏံ ဣစ္ဆိတံ။ တေသံ မတေန၊ ‘‘မနုဿလောကံ ဌပေတွာ’’တိ ယောဇနာ။

၃၈၇။ အလ္လီယသီတိ အတ္တဘာဝေ ဘောဂေသု စ အပေက္ခံ ကရောသီတိ အတ္ထော။ ဧဝရူပီတိ ယာဒိသီ တဒါ ဓမ္မသေနာပတိနာ ကထိတာ၊ ဧဝရူပီ။ ဓမ္မကထာ န သုတပုဗ္ဗာတိ ယထာကထိတာကာရမေဝ သန္ဓာယ ပဋိက္ခေပေါ၊ န သုခုမဂမ္ဘီရသုညတာပဋိသံယုတ္တတာသာမညံ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ ပနာ’’တိအာဒိ။

မယာ ဂတမဂ္ဂမေဝ အနုဂစ္ဆသီတိ ဒါနမယပုညဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ၊ န ဗောဓိသတ္တဒါနဘူတံ ဒါနပါရမိတံ။ န ပဋိဘာတီတိ ရုစ္စနဝသေန စိတ္တေ န ဥပတိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ‘‘န ရုစ္စတီ’’တိ။ တထာ ဟေသ ဝဋ္ဋာဘိရတောတိ။ ဥဇုမဂ္ဂါဝဟာ ဝိပဿနာ ဘဂဝတာ ပနဿ ကထိတပုဗ္ဗာ။

၃၈၈။ ဧသိတဂုဏတ္တာ ဧသိယမာနဂုဏတ္တာ စ ဣသိ၊ အသေက္ခာ သေက္ခာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာ စ၊ ဣသီနံ သင်္ဃော၊ တေန နိသေဝိတန္တိ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတံ။ ကာမံ တဿ ဝိဟာရဿ ဂန္ဓကုဋိပါသာဒကူဋာဂါရာဒိဝသေန နိသီဒနနိပဇ္ဇနာယ ရုက္ခလတာဒိဝသေန ဘူမိသယာဒိဝသေန စ အနညသာဓာရဏာ မဟတီ ရမဏီယတာ အတ္ထေဝ၊ သာ ပန ဂေဟဿိတဘာဝေန အရိယာနံ စိတ္တံ တထာ န တောသေတိ၊ ယထာ အရိယာနံ နိသေဝိတဘာဝေနာတိ အာဟ – ‘‘ပဌမဂါထာယ ဇေတဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ’’တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၉၈၊ ထေရဂါ။ ၉၉၁၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၆၁)။ အပစယဂါမိနီ စေတနာ သတ္တာနံ သုဒ္ဓိမာဝဟတီတိ အာဟ – ‘‘ကမ္မန္တိ မဂ္ဂစေတနာ’’တိ။ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနဋ္ဌေန စ ဝိဇ္ဇာ၊ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အာဟ – ‘‘ဝိဇ္ဇာတိ မဂ္ဂပညာ’’တိ။ သမာဓိပက္ခိကော ဓမ္မော နာမ သမ္မာဝါယာမသတိသမာဓယော။ တထာ ဟိ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယော သမာဓိပိ သမာဓိပက္ခိကော။ သီလံ တဿ အတ္ထီတိ သီလန္တိ အာဟ – ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဇီဝိတံ ဥတ္တမ’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ တတ္ထ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ဥပကာရကဘာဝေန ဝိဇ္ဇာဘာဂေါ ။ တထာ ဟိ သော ပညာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပညာက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတော၊ ဧဝံ ဝါယာမသတိယော သမာဓိက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဓမ္မောတိ ဝါယာမသတိသမာဓယော’’တိ။ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဟိ ဣဓ သမ္မာသမာဓိ အဓိပ္ပေတော၊ – ‘‘ဧဝံ ဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၊ မ။ နိ။ ၃။၁၉၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၇၈) ဝိယ။ ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါတိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ ဧဝ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဂဟိတာတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧတေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေနာ’’တိ။

ဥပါယေနာတိ ယေန ဝိဓိနာ အရိယမဂ္ဂေါ ဘာဝေတဗ္ဗော၊ တေန သမာဓိပက္ခိယံ ဝိပဿနာဓမ္မဉ္စေဝ မဂ္ဂဓမ္မဉ္စ။ ‘‘အရိယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေဿာမိ သဥပနိသံ သပရိက္ခာရ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၆) ဟိ ဝစနတော သမ္မာသမာဓိအာဒယော မဂ္ဂဓမ္မာပိ သမာဓိပက္ခိယာ။ ဝိစိနေယျာတိ ဝီမံသေယျ၊ ဘာဝေယျာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဟေတုမှိ ဘုမ္မဝစနံ။ အရိယမဂ္ဂဟေတုကာ ဟိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိ။ တေနာဟ – ‘‘တသ္မိံ အရိယမဂ္ဂေ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မံ ဝိစိနေယျ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ဝိပဿေယျ။ တေသု ဟိ ဝိပဿိယမာနေသု ဝိပဿနာ ဥက္ကံသဂတာ။ ယဒဂ္ဂေန ဒုက္ခသစ္စံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ၊ တဒဂ္ဂေန သမုဒယသစ္စံ ပဟာနပဋိဝေဓေန နိရောဓသစ္စံ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓေန၊ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈီယတိ၊ ဧဝံ အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိယာ သုဇ္ဈတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧဝံ တေသု စတူသု သစ္စေသု ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ ဣဓာပိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။ သစ္စေသု ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈိယမာနေသူတိ ဝစနသေသော။

အဝဓာရဏဝစနန္တိ ဝဝတ္ထာပနဝစနံ၊ အဝဓာရဏန္တိ အတ္ထော။ သာရိပုတ္တောဝါတိ စ အဝဓာရဏံ တဿ သာဝကဘာဝတော သာဝကေသု သာရိပုတ္တောဝ သေယျောတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတိ။ ကိလေသဥပသမေနာတိ ဣမိနာ မဟာထေရဿ တာဒိသော ကိလေသူပသမောတိ ဒဿေတိ၊ ယဿ သာဝကဿ ဝိသယေ ပညာယ ပါရမိပ္ပတ္တိ အဟောသိ။ ယဒိ ဧဝံ – ‘‘ယောပိ ပါရင်္ဂတော ဘိက္ခု၊ ဧတာဝပရမော သိယာ’’တိ ဣဒံ ကထန္တိ? တေသံ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ပညာယ ပါရမိပ္ပတ္တသာဝကဝသေနေတံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ – ‘‘နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ နာနတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၁၄၁၊ ဝိဘ။ မူလဋီ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ) ဝစနတော သာဝကေဟိ ဝိမုတ္တိပညာမတ္တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘ပါရင်္ဂတောတိ နိဗ္ဗာနံ ဂတော’’တိအာဒိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အနာထပိဏ္ဍိကောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၂။ ဆန္နောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈၉။ ဆန္နောတိ ဣဒံ တဿ နာမန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝံနာမကော ထေရော’’တိ။ ယဿ ပန သတ္ထာရာ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော အာဏတ္တော၊ အယံ သော န ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘န အဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တတ္ထေရော’’တိ၊ လောကနာထဿ အဘိနိက္ခမနကာလေ ကပိလပုရတော နိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ ဂိလာနပုစ္ဆကာတိ ဂိလာနဿ ပုစ္ဆနကာ၊ ဂိလာနဘာဝဿ အဝတ္ထံ သောတုကာမာတိ အတ္ထော။ သသနတော ဟိံသနတော သတ္ထန္တိ အာဟ ‘‘ဇီဝိတဟာရကသတ္ထ’’န္တိ။

၃၉၀။ ဥပဝဇ္ဇံ ဧတဿ နတ္ထီတိ အနုပဝဇ္ဇံ၊ ကရဇကာယံ ကတွာ အာယတိံ ဥပ္ပတ္တိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အနုပ္ပတ္တိက’’န္တိ။

၃၉၁။ ခယဝယံ ဉတွာတိ သင်္ခါရဂတံ ခဏဘင်္ဂံ နေတွာ ဉာဏေန ယာထာဝတော ဉတွာ။ နေတံ မမာတိ ဒုက္ခတော သမနုပဿနာ သင်္ခါရေသု ဒိဋ္ဌေသု မမံကာရာဘာဝတော။ နေသောဟမသ္မီတိ အနိစ္စတော သမနုပဿနာ အနိစ္စတော တေသု ဒိဋ္ဌေသု အဟံကာရာဘာဝတော။ န မေသော အတ္တာတိ အနတ္တတော သမနုပဿနာ အနတ္တတော တေသု ဒိဋ္ဌေသု အတ္တဂ္ဂါဟာဘာဝတောတိ အာဟ – ‘‘နေတံ မမ…ပေ… အတ္တာတိ သမနုပဿာမီ’’တိ။

၃၉၃။ တသ္မာ ပုထုဇ္ဇနောတိ ယသ္မာ အရိယော သဗ္ဗသော ပရိညာတဝတ္ထုကော ဒုက္ခဝေဒနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ပုထုဇ္ဇနော၊ ကေဝလံ ပန အဓိမာနေနေဝ – ‘‘နာဘိကင်္ခါမိ ဇီဝိတံ၊ ပရိစိဏ္ဏော မေ သတ္ထာ၊ နိရောဓံ ဒိသွာ’’တိ ဝဒတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒမ္ပိ၊ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိ။ တဏှာနိဿိတဘာဝေန ဟိ အာယသ္မာ ဆန္နော မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဣတော စိတော ပရိဝတ္တန္တော စလတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိအာဒိ မနသိကာတဗ္ဗံ၊ တေန ဣဒံ သဗ္ဗံ တံ ဝိပ္ဖန္ဒိတံ န ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကပ္ပသဒ္ဒေါ ကာလပရိယာယောပိ ဟောတိ၊ န ကာလဝိသေသဝါစကော ဧဝါတိ အာဟ – ‘‘နိစ္စကပ္ပန္တိ နိစ္စကာလ’’န္တိ။ ယထာ အပ္ပဟီနတဏှာဒိဋ္ဌိကော ပုဂ္ဂလော တံနိဿိတော အလ္လိနော၊ ဧဝံ တာဟိပိ နိဿိတော အမုတ္တဘာဝတောတိ အာဟ – ‘‘တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ နိဿိတဿာ’’တိ။ စလိတန္တိ ယထာ ယထာ အသမာရဒ္ဓါယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အာဒီနဝဝသေန စလန္တံ ပန ယသ္မာ အရိယဿ ဝိနယေ ဝိရူပံ စလိတံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဟောတီ’’တိ။ တာဒိသေ ပန ပပဉ္စဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စိတ္တဿ စလိတေ အသတိ ဘာဝနာယ ဝီထိပဋိပန္နတာယ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘စလိတေ အသတိ ပဿဒ္ဓီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကိလေသပဿဒ္ဓိ နာမ ဟောတီ’’တိ။

ဘဝန္တရံ ဒိသွာ နမနဋ္ဌေန နတိ။ တေနာဟ – ‘‘နတိယာ အသတီတိ ဘဝတ္ထာယ အာလယနိကန္တိပရိယုဋ္ဌာနေသု အသတီ’’တိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန အာဂတိ နာမာတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝန္တရတော ဣဓေဝ အာဂမနံ နာမ၊ စုတိဝသေန စဝနဝသေန ဣတော ဘဝန္တရဿ ဂမနံ နာမ န ဟောတိ အာဂတိဂတိယာ အသတိ ကတူပစိတဿပိ ကမ္မဿ ဥပ္ပတ္တိပရိကပ္ပဝသေန ပဝတ္တိယာ အဘာဝတော။ စဝနဝသေနာတိ နိဗ္ဗတ္တဘဝတော စဝနဝသေန စုတိ၊ အာယတိံ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ဥပပါတော န ဟောတိ။ ယတော ဂတိ အာဂတိ စဝနံ ဥပပါတော န ဟောတိ၊ တတော ဧဝ နေဝိဓ၊ န ဟုရံ၊ န ဥဘယမန္တရေန၊ ကာယဿ ဂတိယာ အာဂတိယာ စ အဘာဝတော သဗ္ဗသော စုတူပပါတော နတ္ထိ၊ တေန န ဣဓလောကေ ဌိတောတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ပရလောကေ ဌိတောတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ န ဥဘယမန္တရေန ဌိတောတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘နယိဓ လောကေ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣဓလောကပရလောကဝိနိမုတ္တဿ သံသရဏပဒေသဿ အဘာဝတော၊ ‘‘န ဥဘယမန္တရေနာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဥဘယပရိယာပန္နော န ဟောတီတိ ပဋိက္ခိပန္တော၊ ‘‘န ဥဘယတ္ထ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ အယမေဝ အန္တောတိ ယော ဣဓလောကေ ပရလောကေ စ အဘာဝေါ အဝိဇ္ဇမာနတာ အနုပ္ပဇ္ဇနံ၊ အယမေဝ သကလဿ ဒုက္ခမူလဿ အန္တော ပရိယောသာနံ။

၃၉၄။ ကဏ္ဌနာဠိံ ဆိန္ဒီတိ နာဠိံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ တသ္မိံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဒ္ဓက္ခဏေ ဆေဒေါ စ ဝတ္တတိ၊ မရဏဘယဉ္စ ဩက္ကမိ အဝီတရာဂဘာဝတော၊ တတော ဧဝ ဂတိနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ‘‘သောပိ နာမ သဗြဟ္မစာရီနံ အနုပဝဇ္ဇတံ ဗျာကရိတွာ သရာဂမရဏံ မရိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂမာနသော သင်္ခါရေ အနိစ္စာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဏှန္တော။ အရဟတ္တံ ပတွာတိ ပုဗ္ဗေ ဗဟုသော ဝိပဿနာယ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ပါဝိတတ္တာ တာဝဒေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ အရဟတ္တဖလပစ္စဝေက္ခဏာနန္တရံ ကဏ္ဌနာဠိစ္ဆေဒပစ္စယာ ဇီဝိတနိရောဓေန သမသီသီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ န ဟိ အန္တိမဘဝိကဿ အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ။ ထေရဿာတိ အာယသ္မတော ဆန္နတ္ထေရဿ။ ဗျာကရဏေနာတိ ဟေတုမှိ ကရဏဝစနံ ‘‘ဗျာကရဏေန ဟေတုနာ’’တိ။ တန္နိမိတ္တဉှိ ထေရော ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏှန္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတိ။ ဣမိနာတိ၊ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိဝစနေန။ ထေရောတိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော။ ပုစ္ဆတီတိ၊ ဘန္တေ၊ တထာ ကုလသံသဂ္ဂပသုတော ကထံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ကုလေသု သံသဋ္ဌဝိဟာရီ’’တိ သဗြဟ္မစာရီနံ ပညာတဿပိ ဣမသ္မိံ ‘‘ဟောန္တိ ဟေတေ သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတော ဝုတ္တ-ဋ္ဌာနေ အသံသဋ္ဌဘာဝေါ ပါကဋော အဟောသိ။ ပက္ကမ္ပိ နိပက္ကံ ဝိယ သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနာပိ ကေစိ အသညတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆန္နောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၃။ ပုဏ္ဏောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၅။ အနန္တရသုတ္တေ ‘‘ပဋိသလ္လာနာတိ ဖလသမာပတ္တိတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဓမ္မသေနာပတိနော အရိယဝိဟာရဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ဣဓ ပန အကတကိစ္စဿ ပဋိသလ္လာနံ နာမ ကာယဝိဝေကောတိ အာဟ – ‘‘ပဋိသလ္လာနာတိ ဧကီဘာဝါ’’တိ။ ‘‘စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ’’တိ ပနေတ္ထ ဝိညေယျရူပံ ဝိဇာနန္တဿ ဒွါရဘူတံ စက္ခုန္တိ ဥဘယံ အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရဉ္စ အာယတနံ အဘိနန္ဒိတာဒိသာမညေန တဉ္စေတိ ဧတ္ထ တံ-သဒ္ဒေန ဧကဇ္ဈံ ပစ္စာမဋ္ဌန္တိ အာဟ – ‘‘တဉ္စေတိ တံ စက္ခုဉ္စေဝ ရူပဉ္စာ’’တိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝိညေယျသဒ္ဒေန ဇောတိတံ ဝိညာဏံ တံ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာတိ တဒုဘယံ၊ ‘‘မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ’’တိ ပဒေန ကထိတမေဝါတိ ဣဓ န ဂဟိတံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သမောဓာနေနာတိ သဟာဝဋ္ဌာနေန၊ စိတ္တေန နန္ဒိယာ တဏှာယ သဟ ပဝတ္တိယာ စိတ္တသဟုပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ’’တိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခဿ သမောဓာနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတဿ ဒုက္ခသစ္စဿ ပစ္စဝေါကာရေ သဟပ္ပဝတ္တိ ဟောတိ။ ယသ္မာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဆန္နံ ဒွါရာနံယေဝ ဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တထာ သမုဒယောတိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ဣတိ ဆသု ဒွါရေသူ’’တိအာဒိ။ ကိလေသဝဋ္ဋဿ ကမ္မဝဋ္ဋဿ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ စ ကထိတတ္တာ အာဟ – ‘‘ဝဋ္ဋံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေတီ’’တိ။ ဒုတိယနယေတိ ‘‘သန္တိ စ ခေါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေ ဒုတိယေ ဒေသနာနယေ။ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီတိ န ယထာနုသန္ဓိ နာပိ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ပုစ္ဆာနုသန္ဓိဿ ပန ဣဓ သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထီတိ။ သတ္တသု ဌာနေသူတိ အက္ကောသနေ ပရိဘာသနေ ပါဏိပ္ပဟာရေ လေဍ္ဍုပ္ပဟာရေ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေ သတ္ထပ္ပဟာရေ ဇီဝိတာဝေါရောပနေတိ ဣမေသု သတ္တသု။ ‘‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ’’တိအာဒိနာ ခန္တိပဋိသံယုတ္တံ သီဟနာဒံ နဒါပေတုံ။

၃၉၆။ စဏ္ဍာတိ ကောဓနာ၊ တေန ဒူသိတစိတ္တတာယ ဒုဋ္ဌာတိ ဝုတ္တာ။ ကိဗ္ဗိသာတိ ပါပါ။ ဖရုသာတိ ဤသကမ္ပိ ပသာဒသိနေဟာဘာဝေန လုဒ္ဒါ။ ဖရုသဝစနတာယ ဝါ ဖရုသာ၊ တထာဘူတာ ပန လုဒ္ဒါ နာမ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ကက္ခဠာ’’တိ။ ဣဒဉ္စ တေတိ၊ ‘‘ဟတ္ထစ္ဆေဒံ နာသိကစ္ဆေဒ’’န္တိ ဧဝမာဒိံ ဣဒဉ္စ အနိဋ္ဌံ ကရိဿာမာတိ ဘယဒဿနေန တဇ္ဇေဿန္တိ။

ဃဋိကမုဂ္ဂရေနာတိ ဒဏ္ဍာနံ ကိရ အဂ္ဂပဿေ ဃဋာကာရံ ဒဿေန္တိ၊ တေန သော ‘‘ဃဋိကမုဂ္ဂရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကတောဓာရာဒိနာ သတ္ထေန ကရဝါလခဂ္ဂါဒိနာ။ ‘‘ဣန္ဒြိယသံဝရာဒီနံ ဧတံ နာမ’’န္တိ ဝတွာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဣန္ဒြိယသံဝရာဒယော ‘‘ဒမော’’တိ ဝုတ္တာ၊ တံ ပါဌပဒေသံ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္စေနာ’’တိအာဒိမာဟ ။ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဒမေတိ သံဝရေတီတိ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ဒမော။ ရာဂါဒိပါပဓမ္မေ ဒမေတိ ဥပသမေတီတိ ဒမော၊ ပညာ။ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မကိလေသေ ဒမေတိ ဥပသမေတိ ဝိက္ခမ္ဘေတီတိ ဒမော ဥပေါသထော။ ဗျာပါဒဝိဟေသာဒိကေ ဒမေတိ ဝိနေတီတိ ဒမောတိ အာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ခန္တိ ‘ဒမော’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဥပသမောတိ တဿေဝ ဒမဿ ဝေဝစနံ၊ တသ္မာ ဒမော စ သော ဗျာပါဒါဒီနံ ဝိနယနဋ္ဌေန တေသံယေဝ ဥပသမနဋ္ဌေန ဥပသမော စာတိ ဒမူပသမော၊ အဓိဝါသနခန္တိ။

၃၉၇။ တတ္ထ ခန္တိယံ ကတာဓိကာရော တံ ဇနပဒံ ဂန္တွာ မဟာဇနဿ အဝဿယော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဒဿ အပဒါနံ သမုဒါဂမတော ပဋ္ဌာယ ဝိဘာဝေတုံ၊ ‘‘ကော ပနေသ ပုဏ္ဏော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သုနာပရန္တဇနပဒေ။ အသပ္ပာယဝိဟာရန္တိ ဘာဝနာဘိယောဂဿ န သပ္ပာယံ ဝိဟာရံ။

ဒွေ ဘာတရောတိ အဝိဘတ္တသာပတေယျာ အဝိဘတ္တဝေါဟာရသံယောဂါ။ တေနာဟ ‘‘တေသူ’’တိအာဒိ။ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဇနပဒေသု ဝိက္ကယံ ကရောန္တော။

‘‘ဗုဒ္ဓပူဇံ ဓမ္မပူဇံ သင်္ဃပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ တန္နိန္နာ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသီတိ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနံ အဿုတပုဗ္ဗံ သောတပထံ ဥပဂတံ အနပ္ပကံ ပီတိသောမနဿံ သမုဋ္ဌာပေန္တံ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပေဟိ ဆဝိစမ္မာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဝိက္ကိဏနဝသေန ဝိနိယောဇိတံ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဥပဋ္ဌာတီတိ ဘာဝနာဝီထိံ န ဩတရတိ။ မယှံ အသပ္ပာယောတိ မယှံ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယ သပ္ပာယော ဥပကာရော န ဟောတိ။

ကောစိစင်္ကမိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ မဟတာ သမုဒ္ဒဝီစိသဒ္ဒေန ဥပဒ္ဒုတတ္တာ ဘာဝနာမနသိကာရဿ အနဘိသမ္ဘုဏနတော။ တေနာဟ ‘‘သမုဒ္ဒဝီစိယော’’တိအာဒိ။ သောတိ မကုဠဝိဟာရော။

ဥတ္တမဇဝေန ဂစ္ဆမာနာ ယထာဓိပ္ပေတံ မဂ္ဂံ အတိက္ကမိတွာ အညတရံ ဒီပကံ ပါပုဏိ။

ဥပ္ပာဒိကံ ဥဋ္ဌာပေတွာတိ မဟာဝါတမဏ္ဍလသမုဋ္ဌာပနေန တသ္မိံ ပဒေသေ မဟာသမုဒ္ဒံ သံခေါဘေန္တော မဟန္တံ ဥပ္ပာဒံ ဥဋ္ဌပေတွာ။

ထေရော၊ ‘‘အမှေ အာဝဇ္ဇေယျာထာ’’တိ ကနိဋ္ဌဿ ဝစနံ သရိတွာ အန္တရန္တရာ အာဝဇ္ဇေတိ၊ တသ္မာ တဒါပိ အာဝဇ္ဇေတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တသ္မိံယေဝ ခဏေ အာဝဇ္ဇိတွာ’’တိ။ သမ္မုခေတိ သီသဋ္ဌာနေ။ ပဋိဝေဒေသုန္တိ ပဝေဒေသုံ၊ ဥပါသကာ မယန္တိ ပဋိဇာနိံသု။ ဣမိနာတိ ဣမိနာ မယှံ ပရိစ္စတ္တကောဋ္ဌာသေန။ မဏ္ဍလမာဠန္တိ မုဏ္ဍမဏ္ဍလမာဠသဒိသံ ပဋိဿယံ။ ပရိစာရကာတိ အဝသေသဂါမိနော။

သစ္စဗန္ဓဿ ဩကာသံ ကရောန္တော ‘‘ဧကူနပဉ္စသတာန’’န္တိ အာဟ။ တံ ဒိဝသံ…ပေ… အဂ္ဂဟေသိ၊ တေန သော ထေရော ပဌမံ သလာကံ ဂဏှန္တာနံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။

ဝါဏိဇဂါမံ ဂန္တွာတိ ဝါဏိဇဂါမသမီပံ ဂန္တွာ။ ဗုဒ္ဓကောလာဟလန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပဂမ္မ သတ္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကုတူဟလံ။

မဟာဂန္ဓကုဋိယံယေဝါတိ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ မဟာဂန္ဓကုဋိယံယေဝ။ ပရိစရိတဗ္ဗန္တိ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

ဂန္ဓကဋ္ဌာနီတိ စန္ဒနအဂရုသလဠာဒီနိ သုဂန္ဓကဋ္ဌာနိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ပုဏ္ဏောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၄။ နန္ဒကောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉၈။ သင်္ဃဿဘာရံ အကာသိ ဥပါယေန နန္ဒကတ္ထေရဿ ဩဝါဒေန ဝိနေတဗ္ဗာနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝိနယတ္ထံ။ တေနာဟ ‘‘ဣမံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ပရိယာယတိ ပဝတ္တတီတိ ပရိယာယော၊ ပဋိပါဋီတိ အာဟ – ‘‘ပရိယာယေနာတိ ဝါရေနာ’’တိ။ အဿာတိ နန္ဒကတ္ထေရဿ။ ဝဒါပေသိ အညေဟိ အတ္တနော အနောကာသဘာဝံ။ ပရိယာယေန ဩဝဒန္တီတိ ဩဝဒိတုံ သမတ္ထာ ဘိက္ခုနိယော ဝါရေန ဩဝဒန္တိ။ ဣဒံ ပရိယာယေန ဩဝဒနံ။ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ ပသီဒတိ ပုဗ္ဗစရိယသိဒ္ဓေန ဂါရဝဗဟုမာနေန ဂေဟဿိတပေမဝသေန။

ဂေါတမီတိ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ။ သေဋ္ဌိဿာတိ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော။

တေတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ။ ကိံ နု ခေါတိ ပုစ္ဆိ စိရတရကာလံ ပုညကိရိယာယ ပရိဘာဝိတသန္တာနတာယ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု စ ဂါရဝဗဟုမာနတာယ။ ဒုဂ္ဂတေဟိပိ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဒုဂ္ဂတေဟိပိ ယထာဝိဘဝံ ကတာ ကုဋိ တုမှာကံ ဝသိတုံ သက္ကာတိ ပုစ္ဆိ။

ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာတိ ဟတ္ထကမ္မံ ကတွာ ဒေထာတိ အတ္ထော။ အာနိသံသံ အာစိက္ခိတွာတိ ‘‘တာဒိသာနံ မဟေသီနံ ကတံ ဝေယျာဝစ္စံ အမှာကမ္ပိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ ဟောတိ။ အာဝါသဒါနဉ္စ နာမ မဟပ္ဖလံ မဟာနိသံသံ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မဟာသမ္ပတ္တိအာဝဟံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ အာနိသံသံ အာစိက္ခိတွာ။ ဂါဠှေန ဩဝါဒေန တဇ္ဇေတွာတိ၊ ‘‘ဣမေသု နာမ ကရောန္တေသု တွံ ကသ္မာ န ကရောသိ၊ မမ ဇေဋ္ဌကဒါသဿ ဘရိယဘာဝံ န ဇာနာသိ။ သဗ္ဗေဟိပိ ကရိယမာနဿ ဟတ္ထကမ္မဿ အကရဏေ တုယှံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒုက္ခံ အာဂမိဿတီ’’တိ ဘယေန တဇ္ဇေတွာ။ သတံ သတံ ဟုတွာတိ သတံ သတံ ဒါသပုတ္တာ ဧကဇ္ဈံ ဟုတွာ ဧကဉ္စ ဧကဉ္စ ကုဋိံ ကတွာ အဒါသိ။ စင်္ကမနာဒိပရိဝါရန္တိ စင်္ကမနရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနဘောဇနာဒိပရိဝါရဋ္ဌာနသဟိတံ။ ဇဂ္ဂိတွာ ဥပဋ္ဌာပေတွာ။ ဝိဿဇ္ဇာပေသီတိ ပရိစ္စဇာပေသိ။ ပရိဝတ္တာပေတွာတိ စေတာပေတွာ။ တိစီဝရာနီတိ သဟဿဂ္ဃနိကာနိ တိစီဝရာနိ ကတွာ အဒါသိ။ ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ၊ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေတိ အတ္ထော။ ရဇ္ဇေ ဌိတဿာတိ သဗ္ဗဘူတူပကာရရဇ္ဇေ ဌိတဿ။

နန္ဒကတ္ထေရောပီတိ တဒါ ဇေဋ္ဌကဒါသော ဧတရဟိ နန္ဒကတ္ထေရော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ ဇေဋ္ဌကဒါသိဓီတာ …ပေ… အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ မဟာပဇာပတိဂေါတမိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အယမာယသ္မာ နန္ဒကောတိ အယမေဝ သမုဒါဂမတော အာယသ္မာ နန္ဒကတ္ထေရော။ ဧတာဝ တာ ဘိက္ခုနိယောတိ ဧတာဝတာ သမုဒါဂမတော ပဉ္စသတာ ဘိက္ခုနိယော။

၃၉၉။ ဟေတုနာတိ ဉာယေန အဝိပရီတပဋိပတ္တိယာ။ ပုဗ္ဗဘာဂါ ဟိ ပုရိမာ ပုရိမာ ပဋိပဒါ ပစ္ဆိမာယ ကာရဏံ။ ယာထာဝသရသတော ဒိဋ္ဌန္တိ ယထာဘူတသဘာဝတော ပစ္စက္ခံ ဝိယ။

၄၀၁။ တံ သဘာဝံ တံသဘာဝန္တိ တဿာ ဝေဒနာယ ပစ္စယဘာဝေန အနုရူပံ။

၄၀၃။ ပဌမတရံယေဝ အနိစ္စာတိ တဿာပိ ဆာယာယ အနိစ္စဘာဝေါ ပဌမတရံယေဝ သိဒ္ဓါ။ န ဟိ ကဒါစိ အနိစ္စံ နိဿာယ ပဝတ္တံ ကိဉ္စိ နိစ္စံ နာမ အတ္ထီတိ။

၄၀၄။ အနုပဟနိတွာတိ အဝိနာသေတွာ။ ကထံ ပန မံသကာယံ စမ္မကာယဉ္စ အဝိနာသေတွာ ဣတရေသံ ကန္တနံ ဟောတီတိ ဗျတိရေကမုခေန ဒဿေတုံ၊ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ စမ္မံ အလ္လိယာပေန္တောတိ စမ္မေ လဂ္ဂါပေန္တော စမ္မပဋိဗဒ္ဓံ ကရောန္တော။ စမ္မံ ဗဒ္ဓံ ကတွာတိ ဝိဝရကာလေ န ဖာလေန္တော စမ္မဗဒ္ဓေ ကတွာ။ ဧဝံ အကတွာတိ ဧဝံ မံသစမ္မကာယာနံ ဝိနာသနံ အကတွာ၊ ဝိလိမံသာဒိဝိကန္တနေန အညမညံ ဝိဝေစေတွာ။ တတ္ထ ဝိလိမံသန္တိ စမ္မနိဿိတမံသံ၊ ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကန္တိ စ ဝဒန္တိ။ နှာရူတိ သုခုမနှာရု။ ဗန္ဓနန္တိ စမ္မမံသာနံ သမ္ဗန္ဓံ။ တေနာဟ – ‘‘သဗ္ဗစမ္မေ လဂ္ဂဝိလိပနမံသမေဝါ’’တိ။ အန္တရကိလေသမေဝါတိ အန္တရေ စိတ္တေ ဇာတတ္တာ သတ္တသန္တာနန္တောဂဓတာယ အဗ္ဘန္တရဘူတကိလေသမေဝ။

၄၀၅။ တဇ္ဇံ ဝါယာမန္တိ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ပုရိသေန ကုဌာရိနာ ဆေဇ္ဇံ ဆိန္ဒိတေ ဆေဇ္ဇဋ္ဌာနဿ သလ္လက္ခဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တဿ ပဋိဃာတဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ ကာယပရိဠာဟာဘာဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ တဿ အဝဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ကိစ္စန္တရေ အဇ္ဈုပေက္ခဏံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပညာယ ကိလေသေ ဆိန္ဒန္တဿ ယောဂိနော ဝီရိယဗလေန သဒ္ဓိံ သတိ-ပီတိ-ပဿဒ္ဓိ-သမာဓိ-ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အာဟ – ‘‘ဧဝံ န ဝိနာ ဆဟိ…ပေ… သက္ကောတီ’’တိ။

၄၀၇။ တေန ကာရဏေနာတိ ယေန တာသံ ဘိက္ခုနီနံ သာ ဓမ္မဒေသနာ သပ္ပာယာ၊ အာသေဝနမန္ဒတာယ ပန အဇ္ဈာသယေန ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပာ န ဇာတာယေဝ၊ ပုန တထာ ဒေသနာယ သတိ အာသေဝနဗလဝတာယ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေန ကာရဏေန တွမ္ပိ တာ ဘိက္ခုနိယော တေနေဝ ဩဝါဒေန ဩဝဒေယျာသီတိ။

၄၁၅။ သဗ္ဗပစ္ဆိမိကာတိ သဗ္ဗာသံ ကနိဋ္ဌာ သောတာပန္နာ၊ အနရိယာ တတ္ထ ကာစိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘သေသာ ပန…ပေ… ခီဏာသဝါ စာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝန္တိ အခီဏာသဝါပိ တာဒိသာ ဘိက္ခုနီ အတ္ထိ။ ဧဝံ သတိ သုက္ခဝိပဿကဘာဝေနပိ သတိ ခီဏာသဝဘာဝေ အရိယဿ ဝိနယေ အပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပာဝါတိ အဓိပ္ပာယေန စောဒေတိ၊ ‘‘ကထံ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပာ’’တိ? ဣတရော အဇ္ဈာသယပါရိပူရိယာတိ ကာရဏံ ဝတွာ၊ ‘‘ယဿ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမတ္ထံ ဝိဝရတိ။ အဇ္ဈာသယပါရိပူရိယာတိ တတ္ထ အဓိပ္ပာယပါရိပူရိယာ၊ န သဗ္ဗသော ဂုဏပါရိပူရိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ကဒါ နု ခေါ’’တိအာဒိ။ ဧတေန ပါဒကဇ္ဈာနသမ္မသိတဇ္ဈာနာနံ ဝိသဒိသတာယ ပုဂ္ဂလဿ ဝိပဿနာကာလေ ပဝတ္တအဇ္ဈာသယဝသေန အရိယမဂ္ဂေ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဈာနင်္ဂါနံ ဝိသေသတာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နန္ဒကောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၅။ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁၆။ ဝိမုတ္တိံပရိပါစေန္တီတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိဘူတံ အရဟတ္တံ သဗ္ဗသော ပါစေန္တိ သာဓေန္တိ နိဗ္ဗာပေန္တီတိ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ။ ဓမ္မာတိ ကာရဏဓမ္မာ။ တေနာဟ – ‘‘ဝိသုဒ္ဓိကာရဏဝသေနာ’’တိ၊ အရဟတ္တသင်္ခါတာယ ဝိသုဒ္ဓိယာ သမ္ပာဒနဝသေနာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒယော ဝိသုဇ္ဈမာနာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာဝ သဗ္ဗသော အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ စိတ္တံ ဝိမောစေန္တာ အဂ္ဂဖလဝိမုတ္တိံ သမ္ပာဒေန္တိ။ တေသံ ပန ဝိသုဒ္ဓိ ဗာလပရိဝဇ္ဇနေန ပဏ္ဍိတပယိရုပါသနေန ပသာဒါဝဟဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏာယ စ ဟောတိ။ တတော ဣဓ ပန္နရသ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာတိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အဿဒ္ဓေ ပုဂ္ဂလေတိ သဒ္ဓါရဟိတေ ပုဂ္ဂလေ။ တေ ဟိ နိဿာယ န ကဒါစိ သဒ္ဓါ သမ္ဘဝတိ၊ တေသံ ပန ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေန အညဒတ္ထု အသဒ္ဓိယမေဝ ဝဍ္ဎတိ၊ တသ္မာ တေ ပဋိဘယမဂ္ဂေါ ဝိယ ဒူရတော ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ။ အဿဒ္ဓိယန္တိ စ သဒ္ဓါယ ပဋိပက္ခဘူတာ အသဒ္ဓေယျဝတ္ထုသ္မိံ အဓိမုစ္စနာကာရေန ပဝတ္တာ သံကိလေသဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဒ္ဓေ ပုဂ္ဂလေတိ သဒ္ဓါသမ္ပန္နေ ပုဂ္ဂလေ။ တေ ဟိ နိဿာယ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုသ္မိံ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ ဘိယျောဘာဝံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတိ။ သဒ္ဓေယျဝတ္ထူတိ စ ဗုဒ္ဓါဒီနိ ရတနာနိ ကမ္မကမ္မဖလာနိ စ။ သေဝတောတိ လဗ္ဘမာနံ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတုံ ဝဍ္ဎေတုဉ္စ နိသေဝတော။ သေသပဒါနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ အထ ဝါ သေဝတော ဥပသင်္ကမတော။ ဘဇတော တေသံ ပဋိပတ္တိယံ ဘတ္တိံ ကုဗ္ဗတော။ ပယိရုပါသတောတိ တေသံ ဩဝါဒါနုသာသနိကရဏဝသေန ဥပဋ္ဌဟတော။ ပသာဒနီယသုတ္တန္တာ နာမ ဗုဒ္ဓါဒိဂုဏပဋိသံယုတ္တာ ပသာဒါဝဟာ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တာဒယော။ တေ ဟိ ပစ္စဝေက္ခတော ဗုဒ္ဓါဒီသု အနုပ္ပန္နာ ပသန္နာ ဥပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ ဘိယျောဘာဝံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟီတိ ဣမေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ ပဋိပက္ခဒူရီဘာဝတော ပစ္စေကံ သူပဟာရတော စ အာသေဝနံ ဘာဝနံ လဘန္တိ။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ မဂ္ဂဖလာဝဟဘာဝေန အစ္ဆတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပုဏာတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ပန ဝိသေသော – ကုသီတေတိ အလသေ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ နိက္ခိတ္တဓုရေ။ အာရဒ္ဓဝီရိယေတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေ သမ္မာပဋိပန္နေ။ သမ္မပ္ပဓာနေတိ အနုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ အနုပ္ပာဒနာဒိဝသေန ပဝတ္တေ စတ္တာရော ဥပါယပ္ပဓာနေ။ ပစ္စဝေက္ခတော ပဋိပတ္တိံ အဝေက္ခတော။ တေ ဟိ ပစ္စဝေက္ခတော လီနံ အဘိဘဝိတွာ သမ္မဒေဝ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိ အနုပ္ပန္နာနံ ဝိဓိနာ သတိသမ္ပဒါယ ဥပ္ပာဒါယ ဘိယျောဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ အသမာဟိတေ ဘန္တမိဂဘန္တဂေါဏသပ္ပဋိဘာဂေ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တေ။ သမာဟိတေ ဥပစာရသမာဓိနာ အပ္ပနာသမာဓိနာ စ သမ္မဒေဝ သမာဟိတစိတ္တေ။ ဈာနဝိမောက္ခေတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒိဈာနာနိ ပဌမာဒိဝိမောက္ခေ စ။ တေသဉှိ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဥပရူပရိ အစ္စန္တမေဝ သမာဓာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဒုပ္ပညေတိ နိပ္ပညေ၊ အရိယဓမ္မဿ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဝနသမ္မသနာဘာဝေန သဗ္ဗသော ပညာရဟိတေ စ။ ပညဝန္တေတိ ဝိပဿနာပညာယ စေဝ မဂ္ဂပညာယ စ သမန္နာဂတေ။ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယန္တိ ဂမ္ဘီရံ ခန္ဓာယတနဓာတုသစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိဘေဒံ ဉာဏဿ စရိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဝါ ဂမ္ဘီရဉာဏဿ စရိယံ ပဝတ္တတိ။ တတ္ထ ဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာ သမ္မောဟံ ဝိဓမတိ၊ အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပာဒါယ ဘိယျောဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ သုတ္တန္တက္ခန္ဓေတိ သုတ္တသမူဟေ။

ပုဗ္ဗေ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ ဝိသုဒ္ဓိကာရဏာနိ၊ ‘‘ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တာနီတိ ဣဓ သဒ္ဓါဒိကေ အညေ စ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော၊ ‘‘အပရေပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓါဒီနံ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတာ ဒဿိတာ ဧဝ၊ အနိစ္စသညာဒီနံ ပန ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယတာယ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ ဝိပဿနာဘာဝတော။ တေနာဟ – ‘‘ဣမေ ပဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ သညာ’’တိ။ ကလျာဏမိတ္တတာဒယောတိ ကလျာဏမိတ္တတာ သီလသံဝရော အဘိသလ္လေခကထာ ဝီရိယာရမ္ဘော နိဗ္ဗေဓိကာ ပညာ ဣမေ ကလျာဏမိတ္တတာဒယော ပဉ္စ ဓမ္မာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘မေဃိယသုတ္တသံဝဏ္ဏနာယံ’’ (ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၃၁) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ လောကံ ဝေါလောကေန္တဿာတိ ဗုဒ္ဓဝေနေယျသတ္တလောကံ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝိသေသတော ဩလောကေန္တဿ။

၄၁၉။ အာယသ္မတော ရာဟုလဿ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပက္ကတ္တာ သဒ္ဓိံ ပဋ္ဌပိတပတ္ထနာ ဒေဝတာ ဥဒိက္ခမာနာ တိဋ္ဌန္တိ၊ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဥတ္တရိ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေဿတီ’’တိ။ ယဒါ ပန သတ္ထာ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကေသိ၊ တာဝဒေဝ သမာနဇ္ဈာသယတာယ သဗ္ဗကာလံ တင်္ခဏံ အာဂမေန္တိယော တာ ဒေဝတာယော တံ သမဝါယံ ဒိသွာ ဧကသ္မိံ အန္ဓဝနသ္မိံယေဝ သန္နိပတိတာ။ ဥပါလိဿ ဂဟပတိနော ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ စတုသစ္စဓမ္မေသု ဒဿနကိစ္စေန ပဝတ္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါတိ တေသု သုတ္တေသု (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၃၀) ပဌမမဂ္ဂေါ ‘‘ဓမ္မစက္ခု’’န္တိ ဝုတ္တော၊ တဿ ဒဿနတ္ထဿ သာတိသယတ္တာ၊ ဗြဟ္မာယုနော ပန ဖလဉာဏာနိ ဟေဋ္ဌိမာနိ တီဏိ သာတိသယာနီတိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ(မ။ နိ။ ၂။၃၈၃ အာဒယော) တီဏိ ဖလာနိ ‘‘ဓမ္မစက္ခု’’န္တိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဒံ ပနေတ္ထ အာယသ္မတော ရာဟုလဿ မဂ္ဂဉာဏံ ဖလဉာဏဉ္စ ဒဿနတ္ထော သာတိသယော၊ တာဟိ စ ဒေဝတာဟိ ယံ ဉာဏံ အဓိဂတံ၊ တံ သာတိသယမေဝါတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ စ ဖလာနိ ဓမ္မစက္ခုန္တိဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ကိံ ပန သာဝကာနံ သစ္စာဘိသမယဉာဏေ အတ္ထိ ကောစိ ဝိသေသောတိ? အာမ အတ္ထိ။ သော စ ခေါ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာယ ပဝတ္တိယာကာရဝိသေသေန လဘေယျ ကာစိ ဝိသေသမတ္တာ။ သွာယမတ္ထော အဘိဓမ္မေ ‘‘နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿာ’’တိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တတော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ကိလေသပ္ပဟာနံ ပတိ ဝိသေသကိတ္တနေန ဒီပေတဗ္ဗော။ ကိံ ပန အာယသ္မာ ရာဟုလော ဝိယ တာ ဒေဝတာ သဗ္ဗာ ဧကစိတ္တာ ပဂေဝ စတ္တာရိ ဖလာနိ အဓိဂဏှိံသူတိ? နောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကိတ္တကာ ပန တာ ဒေဝတာတိ အာဟ ‘‘တာသဉ္စ ပနာ’’တိအာဒိ။

ရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၆။ ဆဆက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂၀။ အာဒိမှိကလျာဏန္တိ အာဒိကောဋ္ဌာသေ ကလျာဏံ ဧတဿာတိ ဝါ အာဒိကလျာဏော၊ တံ အာဒိကလျာဏံ၊ အာဒိကလျာဏဘာဝေါ စ ဒေါသဝိဂမေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ ယဉှိ သဗ္ဗသော ဝိဂတဒေါသံ၊ တံ ပရိပုဏ္ဏဂုဏမေဝ ဟောတီတိ ‘‘နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကတွာတိ စ ပဒံ၊ ‘‘ကလျာဏံ ကတွာ ဘဒ္ဒကံ ကတွာ’’တိ ပုရိမပဒဒွယေနပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒေသနာကာရော ဟိ ဣဓ ကလျာဏသဒ္ဒေန ဂဟိတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မဿ ကလျာဏတာ ဒဿိတာ ဟောတီ’’တိ၊ ဒုတိယေ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ဒေသေတဗ္ဗဓမ္မဿ ကလျာဏတာ မုချေနေဝ ကထိတာ ဣတရဿ အတ္ထာပတ္တိတော။ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အယဉ္စ ဒေသနာယ ထောမနာ ဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာဝါတိ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဣတိ ဘဂဝါ အရိယဝံသ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဂ္ဂဟဏမ္ပိ ဒေသနာယ ထောမနာ ဧဝါတိ ‘‘နဝဟိ ပဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝေဒနာ ယာထာဝတော ဇာနနံ၊ တဉ္စ မဂ္ဂကိစ္စံ၊ တဿ ဥပါယော ဝိပဿနာတိအာဟ – ‘‘သဟဝိပဿနေန မဂ္ဂေန ဇာနိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ပရိညာဘိသမယာဒိကိစ္စေန နိဗ္ဗတ္တိယာ အသမ္မောဟတော စ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော။ တေဘူမကစိတ္တမေဝ ကထိတံ သမ္မသနဋ္ဌာနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧသ နယော ဓမ္မာယတနာဒီသုပိ။ ဓမ္မာယတနဿ ဝါ အာယတနဘာဝတော ဗဟိဒ္ဓါဂဟဏံ၊ န သဗ္ဗသော အနဇ္ဈတ္တဘာဝတော။ ဝိပါကဝေဒနာပစ္စယာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပန္နတဏှာတိ ဆတ္တိံသဝိပါကဝေဒနံ နိဿာယ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ အနုဘဝေယျန္တိ အကုသလဇဝနက္ခဏတော ဥပ္ပန္နတဏှာ။

၄၂၂။ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓီတိ ယထာနုသန္ဓိအာဒီနံ အသမ္ဘဝတောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဟေဋ္ဌာတိ ဝိညာဏဖဿဝေဒနာတဏှာနံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာဒဿနေန စက္ခာယတနာဒီနံ ရူပါယတနာဒီနဉ္စ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာ ဒီပိတာ အပစ္စယုပ္ပန္နဿ ပစ္စယာဘာဝတော၊ ယဉ္စ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိကံ၊ တံ အနိစ္စံ ဥပ္ပာဒသမ္ဘဝတော၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာတိ ခန္ဓပဉ္စကေ စ ဆန္နံ ဆက္ကာနံ ဝသေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂကရဏေန အတ္ထတော အနတ္တလက္ခဏံ ဝိဘာဝိတံ။ န သရူပတောတိ သရူပတောပိ တံ ဝိဘာဝေတုကာမော တေနေဝ ဆဆက္ကာနံ ဝသေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂနယေန ဗျတိရေကတော စ အနွယတော စ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ – ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျာ’’တိအာဒိမာဟာတိ ယထာနုသန္ဓိကာဝ ဒေသနာ ဝိဘာဝိတာ။ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဟေဋ္ဌာ ပန ဆန္နံ ဆက္ကာနံ ဝသေန ဝိနိဗ္ဘောဂဒဿနမတ္တံ၊ န အနတ္တလက္ခဏံ ဝိဘာဝိတံ ၊ ဣဓ ပန သရူပတော အနတ္တလက္ခဏံ ဝိဘာဝိတန္တိ အဓိပ္ပာယေန အနုသန္ဓန္တရဘာဝဇောတနာ။ ယဒိပိ အနတ္တဘာဝေါ နာမ စတူသုပိ သစ္စေသု လဗ္ဘတေဝ၊ သဗ္ဗေပိ ဟိ ဓမ္မာ အနတ္တာ၊ ဣမေ ပနေတ္ထ ဒွေပိ နယာ သမ္မသနဝသေန ပဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဒွိန္နံ သစ္စာနံ အနတ္တဘာဝဒဿနတ္ထ’’န္တိ။ န ဥပပဇ္ဇတီတိ ဥပပတ္တိသင်္ခါတယုတ္တိယာ န သမေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘န ယုဇ္ဇတီ’’တိ။ အတ္တဝါဒိနာ – ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ အဘိမတော၊ စက္ခုဉ္စ ဥပ္ပာဒဝန္တတာယ အနိစ္စံ၊ ယံ ပစ္စယာယတ္ထဝုတ္တိတာ၊ တသ္မာ ‘‘စက္ခု အတ္တာတိ ယော ဝဒေယျ၊ တံ န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ။ သက္ကာယဝတ္ထု စက္ခု အနတ္တာ အနိစ္စဘာဝတော သေယျထာပိ ဃဋော၊ စက္ခုံ အနိစ္စံ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိဘာဝတော သေယျထာပိ ဃဋော၊ စက္ခု ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိ ဥပ္ပာဒါဒိသမ္ဘဝတော သေယျထာပိ ဃဋော။ ဝိဂစ္ဆတီတိ ဘင်္ဂုပ္ပတ္တိယာ သဘာဝါဝိဂမေန ဝိဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

၄၂၄။ ယသ္မာ ကိလေသဝဋ္ဋမူလကံ ကမ္မဝဋ္ဋံ၊ ကမ္မဝဋ္ဋမူလကဉ္စ ဝိပါကဝဋ္ဋံ။ ကိလေသုပ္ပတ္တိ စ တဏှာဒိဂ္ဂါဟပုဗ္ဗိကာ၊ တသ္မာ ‘‘တိဏ္ဏံ ဝါ ဂါဟာနံ ဝသေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတု’’န္တိ အာဟ။ ယသ္မာ ပန တဏှာပက္ခိကာ ဓမ္မာ သမုဒယသစ္စံ၊ စက္ခာဒယော ဒုက္ခသစ္စံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘ဒွိန္နံ သစ္စာနံ ဝသေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတု’’န္တိ။ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟာဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ သက္ကာယဂါမိနိပဋိပဒါယ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ ဂဟဏမေဝေတ္ထ အနုပဿနာတိ အာဟ – ‘‘ဂါဟတ္တယဝသေန ပဿတီ’’တိ။

တိဏ္ဏံ ဂါဟာနံ ပဋိပက္ခဝသေနာတိ တဏှာဒိဂ္ဂါဟပဋိပက္ခဘူတာနံ ဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တာနုပဿနာနံ ဝသေန၊ တာဟိ ဝါ တိဏ္ဏံ ဂါဟာနံ ပဋိပက္ခဝသေန ဝိနိဝေဌနဝသေန အနုပ္ပာဒနဝသေနာတိ အတ္ထော။ ပဋိပက္ခဝသေန ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေတုန္တိ ယောဇနာ။ သက္ကာယနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ဧတ္ထ နိရောဓဓမ္မော သရူပေနေဝ ဒဿိတောတိ အာဟ – ‘‘နိရောဓော…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ။ ပဋိသေဓဝစနာနီတိ ပဋိက္ခေပဝစနာနိ။

၄၂၅။ တဏှာဒီနံ အနုပါဒိယနဝစနာနိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ ဝုတ္တာနိ တဏှာဒိဋ္ဌီနံယေဝ အဘိနန္ဒနာဒိဝသေန ပဝတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ အပ္ပဟီနတ္ထော အနုသယတ္ထောတိ အာဟ – ‘‘အနုသေတီတိ အပ္ပဟီနော ဟောတီ’’တိ အရိယမဂ္ဂေန ဟိ အပ္ပဟီနော ထာမဂတော ရာဂါဒိကိလေသော အနုသယော ကာရဏလာဘေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဘာဝတော။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခကိလေသဒုက္ခဿာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ စေဝ ကိလေသဒုက္ခဿ စ။ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဉှိ ကိလေသဒုက္ခဿ အန္တကရဏံ၊ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ။

၄၂၆။ တေသန္တိ အနုသယာနံ။ ပဋိက္ခေပဝသေနာတိ ပဇဟနဝသေန၊ အပ္ပဝတ္တိကရဏဝသေနာတိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇံ ပဇဟိတွာတိ အနဝသေသတော အဝိဇ္ဇံ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒေတွာ။ ကာမံ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဉာဏမ္ပိ အဝိဇ္ဇာပဟာယိနီ ဝိဇ္ဇာ ဧဝ၊ တံ ပန ဉာဏံ အဝိဇ္ဇာယ အနဝသေသပ္ပဟာယကံ န ဟောတိ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏေ ပန ဥပ္ပန္နေ အဝိဇ္ဇာယ လေသောပိ နာဝသိဿတီတိ တဒေဝ အဝိဇ္ဇာယ ပဟာယကန္တိ အာဟ – ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေတွာ’’တိ။

၄၂၇။ သယမေဝ တထာဂတေ အတ္တနော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဒေသေန္တေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပတ္တာတိ အနစ္ဆရိယမေတံ၊ အထ ကိံ အစ္ဆရိယန္တိ အာဟ ‘‘ဣမ’’န္တိအာဒိ။ ကထေန္တေပီတိ ဧတ္ထ ဣတိသဒ္ဒေါ ပကာရတ္ထော၊ ဣမိနာဝ ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ပတ္တာ ဧဝါတိ သဋ္ဌိ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဧဝါတိ ယောဇနာ။ ဧတမ္ပိ အနစ္ဆရိယံ၊ သတ္ထု သမ္မုခါ သာဝကာ သမုဒါဂမာ မဟာဘိညာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါ တထာ တထာ သပ္ပာဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ။ တေနာဟ – ‘‘မဟာဘိညပ္ပတ္တာ ဟိ တေ သာဝကာ’’တိ။

မဟာမဏ္ဍပေတိ လောဟပါသာဒဿ ပုရတော ဧဝ မဟာဘိက္ခုသန္နိပါတော ဇာတောတိ တေသံ ပဟောနကဝသေန ကတေ မဟတိ သာဏိမဏ္ဍပေတိ ဝဒန္တိ။ တေသုပိ ဌာနေသူတိ တေသု ယထာဝုတ္တမဟာမဏ္ဍပါဒီသု ဌာနေသု။ မဟာထေရော အတ္ထီတိ ပဒံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ဒေဝတ္ထေရဿ ဂုဏေ သုတွာ ပသန္နမာနသော မဟာထေရော၊ တထာပိ ဝတ္ထသမ္ပတ္တိယာ ပသီဒိတွာ ‘‘တွံ ပန နှာပေဟီ’’တိ အာဟ။

ဟေဋ္ဌာပါသာဒေတိ စ ကလျာဏိယမဟာဝိဟာရေ ဥပေါသထာဂါရေ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဧကဒါ ဥပရိပါသာဒေ ဧကဒါ၊ ကထေသီတိ။ စူဠနာဂဿ တထာ မဟတီ ပရိသာ ဒေဝတာနုဘာဝေန အဘိညာပါဒနံ အဟောသီတိ ကေစိ ။ ထေရော ပန မဟိဒ္ဓိကော အဟောသိ၊ တသ္မာ တာဝ မဟတိံ ပရိသံ အဘိညာပေသီတိ အပရေ။

တတော တတောတိ တဿံ တဿံ ဒိသာယံ။ ဧကောဝါတိ ဧကစ္စော ဧဝ၊ န ဗဟုသော၊ ကတိပယာဝ ပုထုဇ္ဇနာ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

ဆဆက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၇။ မဟာသဠာယတနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂၈။ မဟန္တာနိ သဠာယတနာနိ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ မဟာသဠာယတနိကံ၊ မဟန္တတာ စ တေသံ မဟန္တံ လောကသန္နိဝါသံ အဘိဗျာပေတွာ ဌိတတ္တာ အယောနိသော ဂယှမာနာနံ မဟတော အနတ္ထာယ သံဝတ္တနတော၊ ယောနိသော ဂယှမာနာနံ မဟတော အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တနတော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဇောတကန္တိ ဗောဓကံ။

၄၂၉။ သိခါပ္ပတ္တာယ ဝိပဿနာယ ဇာနနမ္ပိ ယထာဘူတဇာနနမေဝ မဂ္ဂေန ဇာနနဿ အာသန္နကာရဏဘာဝတောတိ အာဟ – ‘‘သဟဝိပဿနေန မဂ္ဂေန အဇာနန္တော’’တိ။ ဝုဍ္ဎိံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပစ္စယသမောဓာနေန ဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝါသပါဠိယာ အပရာပရံ ပရိဝုဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံဘူတာ ပဂုဏဘာဝမာပါဒိတာ သမထဝိပဿနာဓမ္မာ ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ဝသီဘာဝံ ပါပိတာ ဈာနာဘိညာ ဝိယ စ ဝသီဘူတာ ဟုတွာ ဥပရူပရိ ဗြူဟေန္တီတိ အာဟ – ‘‘ဝသီဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ တထာ ဟိ တေ ကဒါစိ ဘဝပတ္ထနာယ အနုပ္ပာဒိတာယပိ အပ္ပဟီနဘာဝေနေဝဿာ တိဋ္ဌန္တိ။ အကုသလာ ဓမ္မာဝ ယေဘုယျေန ဒဿနာယတနေန ဝိနာသဒဿနတော ပဝတ္တန္တိ ပရိဝဍ္ဎန္တိ စ။ ပဉ္စဒွါရိကဒရထာတိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနသဟဂတာ အကုသလဒရထာ။ ဧဝံ မနောဒွါရိကဒရထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သန္တာပါတိ ဒရထေဟိ ဗလဝန္တော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ နိဿယဿ စ သန္တာပနကရာ။ ပရိဠာဟာတိ တတောပိ ဗလဝတရာ တေသံယေဝ ပရိဒဟနကရာ။

၄၃၀။ ပဉ္စဒွါရိကသုခံ၊ န ကာယပ္ပသာဒသန္နိဿိတသုခမေဝ။ မနောဒွါရိကသုခန္တိ မနောဒွါရိကစိတ္တသန္နိဿိတသုခံ၊ န ယံ ကိဉ္စိ စေတသိကသုခံ တဿ ကာယိကသုခဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနေန သမာပဇ္ဇနံ ဝါ ဝုဋ္ဌာနံ ဝါ နတ္ထီတိ ဣဒံ မနောဒွါရိကဇဝနေန တဿ သမ္ဘဝံ ဒဿေတုံ၊ မဂ္ဂဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ န ပန တပ္ပသင်္ဂသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ။ ဝိညတ္တိမတ္တမ္ပိ ဇနေတုံ အသမတ္ထံ သမာပဇ္ဇနဿ ကထံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဘဂဝန္တာနံ ဟောတီတိ စေ? တထာပိ တဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ပဉ္စဒွါရိကစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ အသမ္ဘဝေါ ဧဝ တာဒိသဿ ပုဗ္ဗာဘောဂဿ တသ္မိံ ကာလေ အသမ္ဘဝတော။ ဧတေနေဝ ယာ ကေသဉ္စိ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒါနံ ဃဋသဘာဝါဒီသု ဗုဒ္ဓိတုလျကာရိတာပတ္တိစောဒနာ၊ သာ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ တံတံပုရိမာဘောဂဝသေန တေန တေန ပဉ္စဒွါရိကာဘိနိယတမနောဝိညာဏဿ ပရတော ပဝတ္တမာနမနောဝိညာဏေန တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝိသေသဿ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗတော။ ဥပ္ပန္နမတ္တကမေဝ ဟောတီတိ ပဉ္စဒွါရိကဇဝနံ တာဒိသံ ကိဉ္စိ အတ္ထနိစ္ဆယကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ကေဝလံ ဥပ္ပန္နမတ္တမေဝ ဟောတိ။ အယန္တိ ‘‘အာဒီနဝါနုပဿိနော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ။

၄၃၁။ ကုသလစိတ္တ…ပေ… ဘူတဿာတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာသဟဂတကုသလစိတ္တဿ သမ္ပယုတ္တစေတောသုခသမင်္ဂီဘူတဿ။ ပုဗ္ဗသုဒ္ဓိကာတိ မဂ္ဂုပ္ပတ္တိတော၊ ဝိပဿနာရမ္ဘတောပိ ဝါ ပုဗ္ဗေဝ သုဒ္ဓါ။ တေနာဟ – ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တီ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထကကာရာပကင်္ဂါနီတိ သီလဝိသောဓနဿ စိတ္တသမာဓာနဿ ဝိပဿနာဘိယောဂဿ မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗကိလေသပဟာနဿာတိ သဗ္ဗဿပိ မဂ္ဂသမ္ဘာရကိစ္စဿ ကာရာပကင်္ဂါနိ။ အဋ္ဌင်္ဂိကော ဝါတိ ပဌမဇ္ဈာနိကော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂိကော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနိကော ဝါ သတ္တင်္ဂိကော ဟောတိ။

ဣမမေဝ သုတ္တပဒေသံ ဂဟေတွာတိ၊ ‘‘ယာ တထာဘူတဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံယေဝ တသ္မိံ ဌာနေ ဂဟိတတ္တာ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ ပဉ္စင်္ဂိကောတိ ဝဒတိ။ သောတိ တထာ ဝဒန္တော ဝိတဏ္ဍဝါဒီ။ အနန္တရဝစနေနေဝါတိ၊ ‘‘ယာ တထာဘူတဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိဝစနဿ၊ ‘‘ဧဝမဿာယ’’န္တိအာဒိနာ အနန္တရဝစနေန။ ပဋိသေဓိတဗ္ဗောတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ‘‘အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဝစနံ အရိယမဂ္ဂဿ ပဉ္စင်္ဂိကဘာဝံ ဥဇုကမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ယာ တထာဘူတဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ဧဝ အင်္ဂါနံ ဂဟဏံ ကိမတ္ထိယန္တိ အာဟ ‘‘ဥတ္တရိ စာ’’တိအာဒိ။ သမ္မာဝါစံ ဘာဝေတိ အရိယမဂ္ဂသမင်္ဂီ။ တေနာဟ ‘‘မိစ္ဆာဝါစံ ပဇဟတီ’’တိ။ ယသ္မိဉှိ ခဏေ သမ္မာဝါစာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံယေဝ မိစ္ဆာဝါစာ ပဇဟီယတီတိ။ သဟေဝ ဝိရတိယာ ပူရေန္တိ သမုစ္ဆေဒဝိရတိယာ ဝိနာ ဒုက္ခပရိညာဒီနံ အသမ္ဘဝတော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပရိသုဒ္ဓါနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ ပရိသုဒ္ဓေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿေဝ ဘာဝနာယ ဣဇ္ဈနတော။ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဂန္ထန္တရေနပိ သမတ္ထေတုံ၊ ‘‘သုဘဒ္ဒသုတ္တေပိ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနေကေသု သုတ္တသတေသု အဋ္ဌင်္ဂိကောဝ မဂ္ဂေါ အာဂတော၊ န ပဉ္စင်္ဂိကောတိ အဓိပ္ပာယော။

သမ္မာသတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ကာယာနုပဿနာဒိစတုကိစ္စသာဓိကာ ဟောတီတိ တံ စတုဗ္ဗိဓံ ကတွာ ဒဿေန္တော၊ ‘‘မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာဝ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ အာဟ။ န စတုမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တတာဝသေန။ ဧသ နယော သမ္မပ္ပဓာနာဒီသုပိ။ အညမညာနတိဝတ္တမာနာ ယုဂနဒ္ဓါ ယုတ္တာ ဝိယ အရိယမဂ္ဂယုဂနဒ္ဓါ အညမညံ ပဋိဗဒ္ဓါတိ ယုဂနဒ္ဓါ။ တေနာဟ – ‘‘ဧကက္ခဏိကယုဂနန္ဓာ’’တိ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဧဝ ဟိ သမထဝိပဿနာ ဧကက္ခဏိကာ ဟုတွာ သမဓုရံ ဝတ္တန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧတေ ဟီ’’တိအာဒိ။ အညသ္မိံ ခဏေ သမာပတ္တိ၊ အညသ္မိံ ဝိပဿနာတိ ဣဒံ တေသံ တတ္ထ တတ္ထ ကိစ္စတော အဓိကဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န အညထာ။ န ဟိ ပညာရဟိတာ သမာပတ္တိ၊ သမာဓိရဟိတာ စ ဝိပဿနာ အတ္ထိ။ အရိယမဂ္ဂေ ပန ဧကက္ခဏိကာ သမဓုရတာယ ဧကရသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဖလဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

မဟာသဠာယတနိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၈။ နဂရဝိန္ဒေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၅။ သမဝိသမံစရန္တီတိ ကာယသမာဒိံ သမညေဝ၊ ကာယဝိသမာဒိံ ဝိသမညေဝ စရန္တိ ကရောန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တံ ပန သမဝိသမံ အညမညံ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ ဝိသဒိသတ္တာ န ဧကသ္မိံ ကာလေ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ – ‘‘ကာလေန သမံ ကာလေန ဝိသမ’’န္တိ။ သမစရိယမ္ပိ ဟိ ဧတန္တိ ပုဗ္ဗေ သမစရိယာယ ဇောတိတတ္တာ ဝုတ္တံ။

၄၃၇။ အာကရောန္တိ အဓိပ္ပေတမတ္ထံ ဉာပေန္တိ ပဗောဓေန္တီတိ အာကာရာ၊ ဉာပကကာရဏန္တိ အာဟ – ‘‘ကေ အာကာရာတိ ကာနိ ကာရဏာနီ’’တိ။ အနုဗုဒ္ဓိယောတိ အနုမာနဉာဏာနိ။ တဉှိ ယထာဒိဋ္ဌမတ္ထံ ဒိဋ္ဌဘာဝေန အနွေတိ အနုဂစ္ဆတီတိ ‘‘အနွယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဟရိတတိဏစမ္ပကဝနာဒိဝသေနာတိ ဟရိတကမ္ဗလာဒိသဒိသတိဏာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရိတကနကပဋာဒိသဒိဝိကသိတစမ္ပကဝနာဒိဝသေန။ အာဒိသဒ္ဒေန စေတ္ထ ကီစကဝေဏုသဒ္ဒမဓုရသဖလာဖလဝသေန သဒ္ဒရသာနံ အတ္ထိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ စမ္ပကဝသေနေဝ ပန ဖဿဂန္ဓာနမ္ပိ အတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ။ တေနာဟ – ‘‘ရူပါဒယော ပဉ္စ ကာမဂုဏာ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဣတ္ထိရူပါဒီနိ သန္ဓာယေတံ ကထိတ’’န္တိ ဝတွာ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောန္တု ရူပါဒယော အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ၊ သဗ္ဗေပိ စေတေ ကိလေသုပ္ပတ္တိနိမိတ္တတာယ ကာမဂုဏာ ဧဝါတိ စောဒနံ သန္ဓာယ ဝိသဘာဂိတ္ထိဂတာ ရူပါဒယော သဝိသေသံ ကိလေသုပ္ပတ္တိနိမိတ္တန္တိ ဒဿေန္တော၊ ‘‘တာနိ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ တာနီတိ ရူပါဒီနိ။ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ တေန ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သမတ္ထေတိ၊ ‘‘ယသ္မာ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ၊ တသ္မာ ဣတ္ထိရူပါဒီနိ သန္ဓာယ ဧတံ ကထိတ’’န္တိ။ ပုရိသဿ စိတ္တန္တိ ပုရိသဿ စတုဘူမကံ ကုသလစိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဂဟေတွာ အန္တောမုဋ္ဌိဂတံ ဝိယ ကတွာ။ ‘‘ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၆) ဟိ ဂဟဏံ ပရိယာဒါနံ နာမ၊ ‘‘အနိစ္စသညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သဗ္ဗံ ကာမရာဂံ ပရိယာဒိယတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၂) ခေပနံ ပရိယာဒါနံ၊ ဣဓ ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ သုတ္တေနေဝ သာဓေတုံ၊ ‘‘ယထာဟာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသု န-ကာရော ပဋိသေဓတ္ထော။ အဟန္တိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ အညန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဣတ္ထိရူပတော အညံ။ ဧကရူပမ္ပီတိ ဧကမ္ပိ ရူပံ။ သမနုပဿာမီတိ ဉာဏဿ သမနုပဿနာ အဓိပ္ပေတာ၊ ဟေဋ္ဌာ န-ကာရံ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဗ္ဗသော ဩလောကေန္တော အညံ ဧကရူပမ္ပိ န သမနုပဿာမီ’’တိ။ ယံ ဧဝံ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ယံ ရူပံ ရူပဂရုကဿ ပုရိသဿ သဗ္ဗမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ ပဝတ္တိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ပရိယာဒိယိတွာ ဂဟေတွာ ခေပေတွာ စ တိဋ္ဌတိ။ ယထယိဒံ ဣတ္ထိရူပန္တိ ဣတ္ထိယာ ရူပကာယံ။ ရူပသဒ္ဒေါ ခန္ဓာဒိအနေကတ္ထဝါစကော၊ ဣဓ ပန ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနေ ရူပါယတနေ ဝဏ္ဏဓာတုယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဣတ္ထိရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဒဠှီကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမံ ‘‘ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣတ္ထိရူပ’’န္တိ ဣဒံ ဩပမ္မဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပရိယာဒါနဘာဝေ နိဒဿနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

နဂရဝိန္ဒေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၉။ ပိဏ္ဍပါတပါရိသုဒ္ဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃၈။ ဓမ္မသေနာပတိနော ပဋိသလ္လီယနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ဥပရိ စ ပါဠိယံ၊ ‘‘သုညတာဝိဟာရေန ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ ဗဟုလံ ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၃၈) ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပဋိသလ္လာနာတိ ဖလသမာပတ္တိတော’’တိ အာဟ။

ဝိပ္ပသန္နာနီတိ ဝိသေသတော ပသန္နာနိ။ ဩကာသဝသေနာတိ ဣန္ဒြိယာနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဝသေန။ နနု တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ သဘာဝတော ဝိပ္ပသန္နာနိ ဟောန္တီတိ? သစ္စံ ဟောန္တိ။ န ဟိဒံ တာဒိသံ ပသန္နတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ပန သန္တပဏီတသမာပတ္တိသမုဋ္ဌိတာနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာနံ စိတ္တဇရူပါနံ ဝသေန သေသတိသန္တတိရူပါနံ သေဋ္ဌတရံ ပဏီတဘာဝါပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဖလသမာပတ္တိတောတိ သုညတာနုပဿနာဝသေန သမာပန္နဖလသမာပတ္တိတော။ မဟန္တာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ပုရိသာနံ ဝိဟာရော မဟာပုရိသဝိဟာရော။ တေနာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓ…ပေ… ဝိဟာရော’’တိ။ ဝိဟာရတော ပဋ္ဌာယာတိ ပရိက္ခိတ္တေ စ ဝိဟာရေ ပရိက္ခေပတော ပဋ္ဌာယ၊ အပရိက္ခိတ္တေ စ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိဟာရဗ္ဘန္တရတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယာဝ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလာတိ ဂါမဿ အဗ္ဘန္တရိန္ဒခီလော။ ဂေဟပဋိပါဋိယာစရိတွာတိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ။ ယာဝ နဂရဒွါရေန နိက္ခမနာတိ နဂရဒွါရေန ယာဝ နိက္ခမနပဒေသာ။ ယာဝ ဝိဟာရာတိ ယာဝ ဝိဟာရဗ္ဘန္တရာ။ ပဋိက္ကန္တမဂ္ဂေါတိ နိဝတ္တနမဂ္ဂေါ။ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညနာကာရေန ပဝတ္တမာနမ္ပိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တံ စိတ္တေ ပဋိဟနန္တံ ဝိယ ပဝတ္တတီတိ အာဟ – ‘‘စိတ္တေ ပဋိဟညနကိလေသဇာတ’’န္တိ။ ဒိဝသဉ္စ ရတ္တိဉ္စ အနုသိက္ခန္တေနာတိ ဧတံယေဝ ရာဂါဒိပ္ပဟာယိနိံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဒိဝါ စ ရတ္တိဉ္စ အနု အနု သိက္ခန္တေန ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎေန္တေန။

၄၄၀။ ပဟီနာ နု ခေါ မေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာတိ ဧတ္ထ ကာမဂုဏပ္ပဟာနံ နာမ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘တိဋ္ဌန္တိ စိတြာနိ တထေဝ လောကေ၊ အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒ’’န္တိ။ ဧကဘိက္ခုဿ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာနာတိ ဧကဿေဝ ဘိက္ခုနော၊ ‘‘ပဟီနာ နု ခေါ မေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ’’တိအာဒိနာ ပါဠိယံ အာဂတာ နာနာပစ္စဝေက္ခဏာ ဟောန္တိ။ နာနာဘိက္ခူနန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ အနေကေသံ ဘိက္ခူနံ။ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာနာတိ ဝုတ္တနာနာပစ္စဝေက္ခဏာ။ ဣဒါနိ တမေဝ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ၊ ‘‘ကထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ပစ္စဝေက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကထံ ပန ပစ္စဝေက္ခတီတိ အာဟ ‘‘ပဟီနာ နု ခေါ’’တိအာဒိ။ ဝီရိယံ ပဂ္ဂယှာတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယံ အာရဘိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎိတွာ။ မဂ္ဂါနန္တရံ အနာဂါမိဖလံ ပတွာတိ ဝစနသေသော။ ဖလာနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ တသ္မိံ အနာဂါမိမဂ္ဂေ ဌိတော ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အဂ္ဂမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ တသ္မိံယေဝ အာသနေ န စိရေနေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဂဏှန္တော နိရောဓဓမ္မာနုပ္ပတ္တိယာ ဝိပဿနာပရိဝါသာဘာဝတော ဖလာနန္တရံ မဂ္ဂပ္ပတ္တော နာမ ဟောတီတိ ကတွာ။

တတော ဝုဋ္ဌာယာတိ မဂ္ဂါနန္တရဖလတော ဝုဋ္ဌာယ။ မဂ္ဂါနန္တရတော ဟိ ဝုဋ္ဌိတော မဂ္ဂတော ဝုဋ္ဌိတော ဝိယ ဟောတီတိ တထာ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဖလာနန္တရံ မဂ္ဂ’’န္တိ ဧတ္ထ ဖလံ အနန္တရံ ဧတဿာတိ ဖလာနန္တရံ။ ‘‘ဖလာနန္တရံ မဂ္ဂ’’န္တိ ပဒဒွယေနပိ အနာဂါမိမဂ္ဂဖလာနိ စေဝ ဝဒတီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ နီဝရဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ၊ ‘‘ပဟီနာ နု ခေါ မေ ပဉ္စ နီဝရဏာ’’တိအာဒိနာ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတေသန္တိ ဧတ္ထ ဧတေသံ နီဝရဏပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓသတိပဋ္ဌာနာဒီနံ။ ပဟာနာဒီနီတိ ပဟာနပရိညာဘာဝနာသစ္ဆိကိရိယာ။ နာနာပစ္စဝေက္ခဏာ ဟောတီတိ တာ ပစ္စဝေက္ခဏာ နာနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတာသု ပန ပစ္စဝေက္ခဏာသူတိ ဧတာသု ကာမဂုဏပစ္စဝေက္ခဏာဒီသု ဒွါဒသသု ပစ္စဝေက္ခဏာသု။ ဧကံ ပစ္စဝေက္ခဏံ ပစ္စဝေက္ခတိ ဒွါဒသသု နယေသု ဧကေနေဝ ကိစ္စသိဒ္ဓိတော။ အညော ဘိက္ခု။ ဧကန္တိ အညံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အညတ္ထော ဟိ အယံ ဧကသဒ္ဒေါ ‘‘ဣတ္ထေကေ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၁၊ ၂၇) ဝိယာတိ။ နာနာဘိက္ခူနံ ပန ဧကာ ပစ္စဝေက္ခဏာ၊ နာနာဘိက္ခူနံ နာနာပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဧဝံ စတုက္ကပစ္စဝေက္ခဏမ္ပိ ဧတ္ထ သမ္ဘဝတိ။ ဣမဿ ပန ဒွယဿ ဝသေန အဘိသမယော နတ္ထီတိ တဒုဘယံ အဋ္ဌကထာယံ န ဥဒ္ဓဋံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပိဏ္ဍပါတပါရိသုဒ္ဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

၁၀။ ဣန္ဒြိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၅၃။ ဧဝံနာမကေတိ ‘‘ဂဇင်္ဂလာ’’တိ ဧဝံ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန လဒ္ဓနာမကေ မဇ္ဈိမပဒေသဿ မရိယာဒဋ္ဌာနဘူတေ နိဂမေ။ သုဝေဠု နာမ နိစလရုက္ခောတိ ဝဒန္တိ။ တတော အညံ ဧဝါတိ ပန အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဧကာ ရုက္ခဇာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ စက္ခုသောတာနံ ယထာသကဝိသယတော နိဝါရဏံ ဒမနံ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ၊ တဉ္စ ခေါ သဗ္ဗသော အဒဿနေန အသဝနေနာတိ အာဟ – ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ န ပဿတိ၊ သောတေန သဒ္ဒံ န သုဏာတီ’’တိ။ သတိ ဟိ ဒဿနေ သဝနေ စ တာနိ အဒန္တာနိ အဘာဝိတာနေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ စက္ခုသောတာနိ စ အသမ္ပတ္တဂ္ဂါဟိတာယ ဒုရက္ခိတာနီတိ ဗြာဟ္မဏော တေသံယေဝ ဝိသယဂ္ဂဟဏံ ပဋိက္ခိပိ။ အသဒိသာယာတိ အညတိတ္ထိယသမယေဟိ အသာဓာရဏာယ။ အာလယန္တိ ကထေတုကာမတာကာရန္တိ အတ္ထော။

၄၅၄။ ဝိပဿနုပေက္ခာတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဝိပဿနာဉာဏေန လက္ခဏတ္တယေ ဒိဋ္ဌေ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဘာဝါဒိဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဝိပဿနာသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ။ သာ ပန ယသ္မာ ဘာဝနာဝိသေသပ္ပတ္တိယာ ဟေဋ္ဌိမေဟိ ဝိပဿနာဝါရေဟိ သန္တာ စေဝ ပဏီတာ စ၊ ပဂေဝ စက္ခုဝိညာဏာဒိသဟဂတာဟိ ဥပေက္ခာဟိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ဧသာ သန္တာ ဧသာ ပဏီတာ’’တိ။ အတပ္ပိကာတိ သန္တပဏီတဘာဝနာရသဝသေန တိတ္တိံ န ဇနေတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃)၊

ဣတီတိ ဧဝံ ဝက္ခမာနာကာရေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ဘိက္ခူတိ အယံ အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဘိက္ခူတိ ယောဇနာ။ စက္ခုဒွါရေ ရူပါရမ္မဏမှီတိ စက္ခုဒွါရေ အာပါထဂတေ ရူပါရမ္မဏေ။ မနာပန္တိ မနာပဘာဝေန ပဝတ္တနကံ။ မဇ္ဈတ္တေ မနာပါမနာပန္တိ ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တေ မနာပဘာဝေန အမနာပဘာဝေန စ ပဝတ္တနကံ မနာပါမနာပံ နာမာတိ။ တေနာဟ (‘‘နေဝ မနာပံ န အမနာပ’’န္တိ)။ ဣမိနာ မနာပဘာဝေါ ဂဟိတော၊ ‘‘နေဝ မနာပ’’န္တိ ဣမိနာ မနာပဘာဝေါ မဇ္ဈတ္တော စ ဥဘယံ ဧကဒေသတော လဗ္ဘတီတိ၊ ‘‘မနာပါမနာပ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အာရမ္မဏေ လဗ္ဘမာနဝိသေသဝသေန တဒါရမ္မဏဿ စိတ္တဿ ပါကတိကံ ပဝတ္တိအာကာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တပ္ပဋိသေဓေန အရိယဿ ဝိနယေ အနုတ္တရံ ဣန္ဒြိယဘာဝနံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘တဿ ရဇ္ဇိတုံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတြာယံ ယောဇနာ – တဿ စိတ္တံ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ ရဇ္ဇိတုံ ဝါ အနိဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ ဒုဿိတုံ ဝါ မဇ္ဈတ္တေ အာရမ္မဏေ မုယှိတုံ ဝါ။ အဒတွာတိ နိသေဓေတွာ။ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ပရိဇာနနဝသေန ဉာဏေန ဂဟေတွာ ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ ဝိပဿနံ မဇ္ဈတ္တေ ဌပေတီတိ အနုက္ကမေန ဝိပဿနုပေက္ခံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ သင်္ခါရုပေက္ခံ ပါပေတွာ ဌပေတိ။ စက္ခုမာတိ န ပသာဒစက္ခုနော အတ္ထိတာမတ္တဇောတနံ၊ အထ ခေါ တဿ အတိသယေန အတ္ထိတာဇောတနံ၊ ‘‘သီလဝါ’’တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ – ‘‘စက္ခုမာတိ သမ္ပန္နစက္ခု ဝိသုဒ္ဓနေတ္တော’’တိ။

၄၅၆။ ဤသကံ ပေါဏေတိ မဇ္ဈေ ဥစ္စံ ဟုတွာ ဤသကံ ပေါဏေ၊ န အန္တန္တေန ဝင်္ကေ။ တေနာဟ – ‘‘ရထီသာ ဝိယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဌိတေ’’တိ။

၄၆၁။ ပဋိကူလေတိ အမနုညေ အာရမ္မဏေ။ အပ္ပဋိကူလသညီတိ န ပဋိကူလသညီ။ တံ ပန အပ္ပဋိကူလသညိတံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘မေတ္တာဖရဏေန ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပဋိကူလေ အနိဋ္ဌေ ဝတ္ထုသ္မိံ သတ္တသညိတေ မေတ္တာဖရဏေန ဝါ ဓာတုသော ဥပသံဟာရေန ဝါ သင်္ခါရသညိတေ ပန ဓာတုသော ဥပသံဟာရေန ဝါတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတီတိ ဟိတေသိတာယ ဓမ္မသဘာဝစိန္တနာယ စ နပ္ပဋိကူလသညီ ဟုတွာ ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရတိ။ အပ္ပဋိကူလေ ဣဋ္ဌေ ဝတ္ထုသ္မိံ သတ္တသညိတေ ကေသာဒိအသုစိကောဋ္ဌာသမတ္တမေဝါတိ အသုဘဖရဏေန ဝါတိ အသုဘတော မနသိကာရဝသေန။ ဣဒံ ရူပါရူပမတ္တံ အနိစ္စံ သင်္ခတန္တိ အနိစ္စတော ဥပသံဟာရေန ဝါ။ တတော ဧဝ၊ ‘‘ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ မနသိ ကရောန္တော ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ သေသပဒေသူတိ၊ ‘‘ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စာ’’တိအာဒိနာ အာဂတေသု သေသေသု ဒွီသု ပဒေသု။ တတ္ထ ဟိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝတ္ထူနိ ဧကဇ္ဈံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ ယထာ သတ္တာနံ ပဌမံ ပဋိကူလတော ဥပဋ္ဌိတမေဝ ပစ္ဆာ ဂဟဏာကာရဝသေန အဝတ္ထန္တရေန ဝါ အပ္ပဋိကူလတော ဥပဋ္ဌာတိ။ ယဉ္စ အပ္ပဋိကူလတော ဥပဋ္ဌိတမေဝ ပစ္ဆာ ပဋိကူလတော ဥပဋ္ဌာတိ၊ တဒုဘယေပိ ခီဏာသဝေါ သစေ အာကင်္ခတိ၊ ဝုတ္တနယေန အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယျ ပဋိကူလသညီ ဝါတိ။

တဒုဘယံအဘိနိဝဇ္ဇေတွာတိ သဘာဝတော ဘာဝနာနုဘာဝတော စ ဥပဋ္ဌိတံ အာရမ္မဏံ ပဋိကူလသဘာဝံ အပ္ပဋိကူလသဘာဝံ ဝါတိ တံ ဥဘယံ ပဟာယ အဂ္ဂဟေတွာ။ သဗ္ဗသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ပန၊ ‘‘မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရိတုကာမော ကိံ ကရောတီ’’တိ၊ ဝတွာ တတ္ထ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု…ပေ… ဒေါမနဿိတော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိယာ ဝိဘာဝေတုံ၊ ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယော ဧဝ။ သတောတိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သတိမာ။ သမ္ပဇာနောတိ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သမ္ပဇာနကာရီ။ စက္ခုနာရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန၊ စက္ခုနာ ဝါ ကရဏဘူတေန ရူပံ ပဿိတွာ။ နေဝ သုမနော ဟောတိ ဂေဟဿိတသောမနဿပဋိက္ခေပေန နေက္ခမ္မပက္ခိကာယ ကိရိယာသောမနဿဝေဒနာယ။

ဣမေသု စာတိ ‘‘အညထာ စ ပနာနန္ဒ၊ အရိယဿ ဝိနယေ အနုတ္တရာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၄၅၃)၊ – ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ၊ သေခေါ ဟောတိ ပဋိပဒေါ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၄၆၀)၊ – ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ၊ အရိယော ဟောတိ ဘာဝိတိန္ဒြိယော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၄၆၁) စ အာဂတေသု တိဝိဓေသု နယေသု။ မနာပံ အမနာပံ မနာပါမနာပန္တိ ဧတ္ထ မနာပဂ္ဂဟဏေန သောမနဿယုတ္တကုသလာကုသလာနံ၊ အမနာပဂ္ဂဟဏေန ဒေါမနဿယုတ္တအကုသလာနံ၊ မနာပါမနာပဂ္ဂဟဏေန တဗ္ဗိဓုရုပေက္ခာယုတ္တာနံ သင်္ဂဟိတတ္တာ ပဌမနယေ ‘‘သံကိလေသံ ဝဋ္ဋတိ၊ နိက္ကိလေသံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဌမနယေ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ သံကိလေသကိလေသဝိပ္ပယုတ္တမ္ပိ ယုဇ္ဇတိ။ ဒုတိယနယေ ပန ‘‘သော…ပေ… အဍ္ဍီယတီ’’တိအာဒိဝစနတော ‘‘ပဌမံ သံကိလေသံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေက္ခဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ စဿ အပ္ပဟီနကိလေသဝသေန၊ ‘‘သံကိလေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတိယနယေ အရဟတော အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ ‘‘တတိယံ နိက္ကိလေသမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သေက္ခဝါရေ ပန ‘‘စက္ခုမာ ပုရိသော’’တိအာဒိကာ ဥပမာ ဧကမေဝ အတ္ထံ ဉာပေတုံ အာဟ။ တသ္မာ စက္ခုဒွါရဿ ဥပ္ပန္နေ ရာဂါဒိကေ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနုပေက္ခာယ ပတိဋ္ဌာနံ အရိယာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာတိ။ ပဌမနယော ဝိပဿကဝသေန အာဂတော၊ ဒုတိယော သေက္ခဿ ဝသေန၊ ပဌမဒုတိယော စ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ မူလကမ္မဋ္ဌာနဝသေန၊ တတိယော ခီဏာသဝဿ အရိယဝိဟာရဝသေန အာဂတော။ ပဌမနယေ စ ပုထုဇ္ဇနဿ ဝသေန၊ ဒုတိယနယေ သေက္ခဿ ဝသေန ကုသလံ ဝုတ္တံ၊ တတိယနယေ အသေက္ခဿ ဝသေန ကိရိယာဗျာကတံ ဝုတ္တန္တိ အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဣန္ဒြိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။

နိဋ္ဌိတာ စ သဠာယတနဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။

ဥပရိပဏ္ဏာသဋီကာ သမတ္တာ။