📜

၁။ ဒေဝတာသံယုတ္တံ

၁။ နဠဝဂ္ဂေါ

၁။ ဩဃတရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ သံယုတ္တာဂမော နာမ သဂါထာဝဂ္ဂေါ၊ နိဒါနဝဂ္ဂေါ၊ ခန္ဓကဝဂ္ဂေါ၊ သဠာယတနဝဂ္ဂေါ၊ မဟာဝဂ္ဂေါတိ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဟောတိ။ သုတ္တတော –

‘‘သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ၊

ဒွါသဋ္ဌိ စေဝ သုတ္တာနိ၊ ဧသော သံယုတ္တသင်္ဂဟော’’။

ဘာဏဝါရတော ဘာဏဝါရသတံ ဟောတိ။ တဿ ဝဂ္ဂေသု သဂါထာဝဂ္ဂေါ အာဒိ၊ သုတ္တေသု ဩဃတရဏသုတ္တံ။ တဿာပိ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိကံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တံ နိဒါနမာဒိ။ သာ ပနေသာ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ အာဒိမှိ ဝိတ္ထာရိတာ၊ တသ္မာ သာ တတ္ထ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁။ ယံ ပနေတံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိကံ နိဒါနံ၊ တတ္ထ ဧဝန္တိ နိပါတပဒံ။ မေတိအာဒီနိ နာမပဒါနိ။ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝီတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ၊ ဟရတီတိ အာချာတပဒန္တိ ဣမိနာ တာဝ နယေန ပဒဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္ထတော ပန ဧဝံသဒ္ဒေါ တာဝ ဥပမူပဒေသ-သမ္ပဟံသန-ဂရဟဏ-ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏာဒိ-အနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟေသ – ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဧဝမာဒီသု ဥပမာယံ အာဂတော။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂) ဥပဒေသေ။ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) သမ္ပဟံသနေ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဂရဟဏေ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသု’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁) ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ။ ‘‘ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၈) အာကာရေ ။ ‘‘ဧဟိ တွံ မာဏဝက၊ ယေန သမဏော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သာဓု ကိရ ဘဝံ အာနန္ဒော ယေန သုဘဿ မာဏဝဿ တောဒေယျပုတ္တဿ နိဝေသနံ၊ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’တိ’’အာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၅) နိဒဿနေ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ ကာလာမာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါတိ? အကုသလာ၊ ဘန္တေ။ သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါတိ? သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ။ ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါတိ? ဝိညုဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ။ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ ဝါ နော ဝါ၊ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ? သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) အဝဓာရဏေ။ သွာယမိဓ အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ – နာနာနယနိပုဏံ အနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာ ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ? သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတွာပိ ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။

နိဒဿနတ္ထေန – ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ၊ န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော – ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧဝံ သုတ’’န္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလသုတ္တံ နိဒဿေတိ။

အဝဓာရဏတ္ထေန – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော၊ ဂတိမန္တာနံ၊ သတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၀-၂၂၃) ဧဝံ ဘဂဝတာ – ‘‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ဗျဉ္ဇနကုသလော နိရုတ္တိကုသလော ပုဗ္ဗာပရကုသလော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၉) ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒဿေန္တော သတ္တာနံ သောတုကာမတံ ဇနေတိ – ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ တဉ္စ ခေါ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနမနဓိကံ၊ ဧဝမေဝ န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

မေသဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၁) မယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ ’’ တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၈) မယှန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉) မမာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ‘‘မယာ သုတ’’န္တိ စ ‘‘မမ သုတ’’န္တိ စ အတ္ထဒွယေ ယုဇ္ဇတိ။

သုတန္တိ အယံ သုတသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဂမန-ဝိဿုတ-ကိလိန္နဥပစိတာနုယောဂ-သောတဝိညေယျ-သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟိဿ – ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိအာဒီသု ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၁) ဝိဿုတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿာ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၅၇) ကိလိန္နာကိလိန္နဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၇။၁၂) ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပသုတာ ဓီရာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) ဈာနာနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၄၁) သောတဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉) သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတန္တိ ဝါ ဥပဓာရဏန္တိ ဝါ အတ္ထော။ မေ-သဒ္ဒဿ ဟိ မယာတိ အတ္ထေ သတိ – ‘‘ဧဝံ မယာ သုတံ၊ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။ မမာတိ အတ္ထေ သတိ – ‘‘ဧဝံ မမ သုတံ၊ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု တီသု ပဒေသု ဧဝန္တိ သောတဝိညာဏာဒိဝိညာဏကိစ္စနိဒဿနံ။ မေတိ ဝုတ္တဝိညာဏသမင်္ဂိပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပဋိက္ခေပတော အနူနာနဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ တထာ ဧဝန္တိ တဿ သောတဒွါရာနုသာရေန ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိဘာဝပ္ပကာသနံ။ မေတိ အတ္တပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ဓမ္မပ္ပကာသနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ‘‘နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ မယာ န အညံ ကတံ၊ ဣဒံ ပန ကတံ၊ အယံ ဓမ္မော သုတော’’တိ။

တထာ ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗပ္ပကာသနံ။ မေတိ ပုဂ္ဂလပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စပ္ပကာသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တံ မယာ ဧဝံ သုတ’’န္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော ။ ဧဝန္တိ ဟိ အယံ အာကာရပညတ္တိ။ မေတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိသယနိဒ္ဒေသော။ ဧတ္တာဝတာ နာနာကာရပ္ပဝတ္တေန စိတ္တသန္တာနေန တံသမင်္ဂိနော ကတ္တုဝိသယေ ဂဟဏသန္နိဋ္ဌာနံ ကတံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ဧဝန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိညာဏကိစ္စနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ဥဘယကိစ္စယုတ္တပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ‘‘မယာ သဝနကိစ္စဝိညာဏသမင်္ဂိနာ ပုဂ္ဂလေန ဝိညာဏဝသေန လဒ္ဓသဝနကိစ္စဝေါဟာရေန သုတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ကိဉှေတ္ထ တံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ၊ ယံ ဧဝန္တိ ဝါ မေတိ ဝါ နိဒ္ဒေသံ လဘေထ။ သုတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ ယဉှိ တံ ဧတ္ထ သောတေန ဥပလဒ္ဓံ၊ တံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ။ တထာ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ တံ တံ ဥပါဒါယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပါဒါပညတ္တိ။ သုတန္တိ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပနိဓာပညတ္တိ။

ဧတ္ထ စ ဧဝန္တိ ဝစနေန အသမ္မောဟံ ဒီပေတိ။ န ဟိ သမ္မူဠှော နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓသမတ္ထော ဟောတိ။ သုတန္တိ ဝစနေန သုတဿ အသမ္မောသံ ဒီပေတိ။ ယဿ ဟိ သုတံ သမ္မုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န သော ကာလန္တရေန မယာ သုတန္တိ ပဋိဇာနာတိ။ ဣစ္စဿ အသမ္မောဟေန ပညာသိဒ္ဓိ၊ အသမ္မောသေန ပန သတိသိဒ္ဓိ။ တတ္ထ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ ဗျဉ္ဇနာဝဓာရဏသမတ္ထတာ၊ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ အတ္ထပဋိဝေဓသမတ္ထတာ ။ တဒုဘယသမတ္ထတာယောဂေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဓမ္မကောသဿ အနုပါလနသမတ္ထတော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တသိဒ္ဓိ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိ ဝစနေန ယောနိသော မနသိကာရံ ဒီပေတိ၊ အယောနိသော မနသိကရောတော ဟိ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓာဘာဝတော။ သုတန္တိ ဝစနေန အဝိက္ခေပံ ဒီပေတိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ သဝနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘န မယာ သုတံ၊ ပုန ဘဏထာ’’တိ ဘဏတိ။ ယောနိသော မနသိကာရေန စေတ္ထ အတ္တသမ္မာပဏိဓိံ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတံ သာဓေတိ၊ သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တဿ ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ တဒဘာဝတော။ အဝိက္ခေပေန သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ သာဓေတိ။ န ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော သောတုံ သက္ကောတိ၊ န စ သပ္ပုရိသေ အနုပနိဿယမာနဿ သဝနံ အတ္ထီတိ။

အပရော နယော – ယသ္မာ ‘‘ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ဝုတ္တံ၊ သော စ ဧဝံ ဘဒ္ဒကော အာကာရော န သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တနော ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဘဒ္ဒကေန အာကာရေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ။ သုတန္တိ သဝနယောဂေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ။ န ဟိ အပ္ပတိရူပဒေသေ ဝသတော သပ္ပုရိသူပနိဿယဝိရဟိတဿ ဝါ သဝနံ အတ္ထိ။ ဣစ္စဿ ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ အာသယသုဒ္ဓိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ပုရိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ တာယ စ အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ၊ ပယောဂသုဒ္ဓိယာ အာဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ။ ဣတိ ပယောဂါသယသုဒ္ဓဿ အာဂမာဓိဂမသမ္ပန္နဿ ဝစနံ အရုဏုဂ္ဂံ ဝိယ သူရိယဿ ဥဒယတော၊ ယောနိသော မနသိကာရော ဝိယ စ ကုသလကမ္မဿ၊ အရဟတိ ဘဂဝတော ဝစနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဘဝိတုန္တိ ဌာနေ နိဒါနံ ဌပေန္တော ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိ ဣမိနာ နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန အတ္တနော အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣမိနာ သောတဗ္ဗဘေဒပဋိဝေဓဒီပကေန ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ။ ဧဝန္တိ စ ဣဒံ ယောနိသော မနသိကာရဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော – ‘‘ဧတေ မယာ ဓမ္မာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣဒံ သဝနယောဂဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော – ‘‘ဗဟူ မယာ ဓမ္မာ သုတာ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိ ဒီပေတိ။ တဒုဘယေနပိ အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိံ ဒီပေန္တော သဝနေ အာဒရံ ဇနေတိ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနပရိပုဏ္ဏဉှိ ဓမ္မံ အာဒရေန အဿုဏန္တော မဟတာ ဟိတာ ပရိဗာဟိရော ဟောတီတိ အာဒရံ ဇနေတွာ သက္ကစ္စံ ဓမ္မော သောတဗ္ဗောတိ။

ဧဝံမေ သုတန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မံ အတ္တနော အဒဟန္တော အသပ္ပုရိသဘူမိံ အတိက္ကမတိ၊ သာဝကတ္တံ ပဋိဇာနန္တော သပ္ပုရိသဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသဒ္ဓမ္မာ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘ကေဝလံ သုတမေဝေတံ မယာ၊ တဿေဝ ပန ဘဂဝတော ဝစန’’န္တိ ဒီပေန္တော အတ္တာနံ ပရိမောစေတိ၊ သတ္ထာရံ အပဒိသတိ၊ ဇိနဝစနံ အပ္ပေတိ၊ ဓမ္မနေတ္တိံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမဝစနံ ဝိဝရန္တော – ‘‘သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တဿ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒဿ ဒသဗလဓရဿ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဓမ္မိဿရဿ ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပဿ ဓမ္မသရဏဿ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ၊ န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာ’’တိ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာနံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အဿဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတီတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝိနာသယတိ အဿဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ၊

ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ၊ ဝဒံ ဂေါတမသာဝကော’’တိ။

ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

‘‘သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ’’။

တထာ ဟိဿ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) သမဝါယော အတ္ထော။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂) သမူဟော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒါလိ၊ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ –

အာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) ပဋိလာဘော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ပဋိဝေဓော။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော။ တေန သံဝစ္ဆရ-ဥတု-မာသဍ္ဎမာသ-ရတ္တိ-ဒိဝ-ပုဗ္ဗဏှ-မဇ္ဈနှိက-သာယနှ-ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမယာမ-မုဟုတ္တာဒီသု ကာလပ္ပဘေဒဘူတေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဧတေသု သံဝစ္ဆရာဒီသု သမယေသု ယံ ယံ သုတ္တံ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဥတုမှိ မာသေ ပက္ခေ ရတ္တိဘာဂေ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ထေရဿ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတံ ပညာယ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ အသုကသံဝစ္ဆရေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ အသုကပက္ခေ အသုကရတ္တိဘာဂေ အသုကဒိဝသဘာဂေ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ န သက္ကာ သုခေန ဓာရေတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတုံ ဝါ၊ ဗဟု စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧကေနေဝ ပဒေန တမတ္ထံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ယေ ဝါ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော ဇာတိသမယော သံဝေဂသမယော အဘိနိက္ခမနသမယော ဒုက္ကရကာရိကသမယော မာရဝိဇယသမယော အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော ဒေသနာသမယော ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိ ဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုဿေသု အတိဝိယ သုပ္ပကာသာ အနေကကာလပ္ပဘေဒါ ဧဝ သမယာ။ တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင်္ခါတံ ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။ ယော စာယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော၊ အတ္တဟိတပရဟိတပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတပဋိပတ္တိသမယော ၊ သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒွယသမယေသု ဓမ္မိကထာသမယော၊ ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော၊ တေသုပိ သမယေသု အညတရံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရ’’န္တိ စ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု ‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ စ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ ဝိနယေ စ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ကရဏဝစနေန၊ တထာ အကတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ။ တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တတ္ထ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု စ အဓိကရဏတ္ထော ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော၊ တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ စ သမယဿ ဘာဝေန တေသံ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ဘုမ္မဝစနနိဒ္ဒေသော ကတော။

ဝိနယေ စ ဟေတုအတ္ထော ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ဟိ သော သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော သာရိပုတ္တာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ဟေတုဘူတေန ကရဏဘူတေန စ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပယန္တော သိက္ခာပဒပညတ္တိဟေတုဉ္စ အပေက္ခမာနော ဘဂဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ တတ္ထ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဣဓ ပန အညသ္မိံ စ ဧဝံဇာတိကေ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယဉှိ သမယံ ဘဂဝါ ဣမံ အညံ ဝါ သုတ္တန္တံ ဒေသေသိ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ ကရုဏာဝိဟာရေန ဝိဟာသိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။

တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတွာ၊ ဘုမ္မေန ကရဏေန စ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘‘တသ္မိံ သမယေ’’တိ ဝါ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝါ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝ အတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဧကသ္မိံ သမယေ’’တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ဂရု။ ဂရုံ ဟိ လောကေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယဉ္စ သဗ္ဗဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရု၊ တသ္မာ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပေါရာဏေဟိပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၂)၊

အပိစ –

‘‘ဘဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။ –

ဣမိဿာ ဂါထာယ ဝသေနဿ ပဒဿ ဝိတ္ထာရတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၄) ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တောယေဝ။

ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝစနေန ယထာသုတံ ဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဘဂဝတော ဓမ္မသရီရံ ပစ္စက္ခံ ကရောတိ။ တေန ‘‘နယိဒံ အတိက္ကန္တသတ္ထုကံ ပါဝစနံ၊ အယံ ဝေါ သတ္ထာ’’တိ သတ္ထု အဒဿနေန ဥက္ကဏ္ဌိတံ ဇနံ သမဿာသေတိ။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါတိ ဝစနေန တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ဒဿေန္တော ရူပကာယပရိနိဗ္ဗာနံ သာဓေတိ။ တေန ‘‘ဧဝံဝိဓဿ နာမ အရိယဓမ္မဿ ဒေသကော ဒသဗလဓရော ဝဇိရသင်္ဃာတသမာနကာယော သောပိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ကေန အညေန ဇီဝိတေ အာသာ ဇနေတဗ္ဗာ’’တိ ဇီဝိတမဒမတ္တံ ဇနံ သံဝေဇေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စဿ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။ ဧဝန္တိ စ ဘဏန္တော ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ။ မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ။ ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ။ ဘဂဝါတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ။

သာဝတ္ထိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂီပရိဒီပနမေတံ။ ဣဓ ပန ဌာနဂမနနိသဇ္ဇာသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အညတရဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ ၊ တေန ဌိတောပိ ဂစ္ဆန္တောပိ နိသိန္နောပိ သယာနောပိ ဘဂဝါ ဝိဟရတိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဇေတဝနေတိ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဝနေ။ တဉှိ တေန ရောပိတံ သံဝဍ္ဎိတံ ပရိပါလိတံ အဟောသိ၊ တသ္မာ ‘‘ဇေတဝန’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ တသ္မိံ ဇေတဝနေ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေတိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ စတုပညာသဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာတိတတ္တာ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော’’တိ သင်္ခံ ဂတေ အာရာမေ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယ သဗ္ဗာသဝသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄) ဝုတ္တော။

တတ္ထ သိယာ – ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ တတ္ထ ဝိဟရတိ၊ ‘‘သာဝတ္ထိယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ ဧကံ သမယံ ဝိဟရိတုန္တိ။ န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နနု အဝေါစုမှ ‘‘သမီပတ္ထေ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယထာ ဂင်္ဂါယမုနာဒီနံ သမီပေ ဂေါယူထာနိ စရန္တာနိ ‘‘ဂင်္ဂါယံ စရန္တိ၊ ယမုနာယံ စရန္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ယဒိဒံ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ဇေတဝနံ၊ တတ္ထ ဝိဟရန္တော ဝုစ္စတိ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ’’တိ။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ သာဝတ္ထိဝစနံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသဋ္ဌာနနိဒဿနတ္ထံ သေသဝစနံ။

အညတရာ ဒေဝတာတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အပါကဋာ ဧကာ ဒေဝတာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဇာနာတိ နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ အဟု ဉာတညတရဿ မဟေသက္ခဿ ယက္ခဿ သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိံ ဘာသိတာ’’တိ ဧတ္ထ ပန အဘိညာတော သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ ‘‘အညတရော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဒေဝတာ’’တိ စ ဣဒံ ဒေဝါနမ္ပိ ဒေဝဓီတာနမ္ပိ သာဓာရဏဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဒေဝေါ အဓိပ္ပေတော၊ သော စ ခေါ ရူပါဝစရာနံ ဒေဝါနံ အညတရော။

အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘာနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ ။ တတ္ထ ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိ၊ နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော ၊ စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင်္ဃော၊ ဥဒ္ဒိသတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၀၊ စူဠဝ။ ၃၈၃) ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) သုန္ဒရေ။

‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ –

ဧဝမာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇) အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ ဘော ဂေါတမ၊ အဘိက္ကန္တံ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁၅) အဗ္ဘာနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ၊ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာယံ ဒေဝပုတ္တော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိယာမော ဟိ ကိရေသ ဒေဝတာနံ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ။

အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒေါ အဘိရူပေ၊ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒေါ ပန ဆဝိထုတိ-ကုလဝဂ္ဂ-ကာရဏ-သဏ္ဌာနပ္ပမာဏ-ရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၅၅၃) ဆဝိယာ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ၊ ဂဟပတိ၊ ဣမေ သမဏဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၆၀၂) ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ အဘိရူပစ္ဆဝိ၊ ဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ ပကတိဣဒ္ဓိံ ဇဟိတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ အတိရေကဝဏ္ဏံ အတိရေကဣဒ္ဓိံ မာပေတွာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုဿာ ဝိယ အဘိသင်္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ကာမာဝစရာ အနဘိသင်္ခတေနပိ အာဂန္တုံ သက္ကောန္တိ၊ ရူပါဝစရာ ပန န သက္ကောန္တိ။ တေသဉှိ အတိသုခုမော အတ္တဘာဝေါ၊ န တေန ဣရိယာပထကပ္ပနံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယံ ဒေဝပုတ္တော အဘိသင်္ခတေနေဝ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ။

ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလ-သဒ္ဒေါ အနဝသေသ-ယေဘုယျာဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁) အနဝသေသတ္ထမတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပာ စ အင်္ဂမဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိဿန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၄၃) ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၂၅) အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၄၄) အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော၊ ဘန္တေ၊ အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သင်္ဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၅၇) ဝိသံယောဂေါ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ အနဝသေသတ္ထော အဓိပ္ပေတော။

ကပ္ပ-သဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟန-ဝေါဟာရ-ကာလ-ပညတ္တိ-ဆေဒန-ဝိကပ္ပ-လေသသမန္တဘာဝါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ၊ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၁၀၉၄၊ ၁၁၀၁) ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဝိကပ္ပော။ ‘‘အာတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၈၀) လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပနဿ သမန္တဘာဝတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အနဝသေသံ သမန္တတော ဇေတဝန’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ၊ စန္ဒိမာ ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။

ယေနာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ တသ္မာ ‘‘ယတ္ထ ဘဂဝါ၊ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန၊ သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ။ ဥပသင်္ကမီတိ စ ဂတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝံ ဂတာ တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယေနတ္ထေန လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတာ၊ တံ ပုစ္ဆိတုကာမာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇုလိံ သိရသိ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော – ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ ဌိတာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ဟောတိ၊ တထာ အဋ္ဌာသီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အဋ္ဌာသီတိ ဌာနံ ကပ္ပေသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဒေဝမနုဿာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ တိဋ္ဌန္တိ၊ အယဉ္စ ဒေဝေါ တေသံ အညတရော၊ တသ္မာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။

ကထံ ဌိတော ပန ဧကမန္တံ ဌိတော ဟောတီတိ? ဆ ဌာနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ၊ အစ္စာသန္နံ၊ ဥပရိဝါတံ ၊ ဥန္နတပ္ပဒေသံ၊ အတိသမ္မုခံ၊ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ ဌိတော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ ဌိတော သင်္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ ဌိတော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဌိတော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ ဌိတော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ ဌိတော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ ဌာနဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ အဝေါစ။ ကထံ နူတိ ကာရဏပုစ္ဆာ။ ဘဂဝတော ဟိ တိဏ္ဏောဃဘာဝေါ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ ပါကဋော၊ တေနိမိဿာ ဒေဝတာယ တတ္ထ ကင်္ခါ နတ္ထိ၊ ဣမိနာ ပန ကာရဏေန ‘‘တိဏ္ဏော’’တိ န ဇာနာတိ၊ တေန သာ တံ ကာရဏံ ပုစ္ဆမာနာ ဧဝမာဟ။

မာရိသာတိ ဒေဝတာနံ ပိယသမုဒါစာရဝစနမေတံ။ နိဒ္ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ယဒါ ခေါ တေ၊ မာရိသ၊ သင်္ကုနာ သင်္ကု ဟဒယေ သမာဂစ္ဆေယျ၊ အထ နံ တွံ ဇာနေယျာသိ ‘ဝဿသဟဿံ မေ နိရယေ ပစ္စမာနဿာ’’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၁၂) ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ န ဟိ နေရယိကသတ္တော နိဒ္ဒုက္ခော နာမ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ န နိဒ္ဒုက္ခော၊ ရုဠှီသဒ္ဒေန ပန ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ပဌမကပ္ပိကာနံ နိဒ္ဒုက္ခာနံ သုခသမပ္ပိတာနံ ဧသ ဝေါဟာရော၊ အပရဘာဂေ ဒုက္ခံ ဟောတု ဝါ မာ ဝါ၊ ရုဠှီသဒ္ဒေန အယံ ဝေါဟာရော ဝုစ္စတေဝ နိပ္ပဒုမာပိ နိရုဒကာပိ ဝါ ပေါက္ခရဏီ ပေါက္ခရဏီ ဝိယ။

ဩဃမတရီတိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ဩဃာ၊ ကာမောဃော ဘဝေါဃော ဒိဋ္ဌောဃော အဝိဇ္ဇောဃောတိ။ တတ္ထ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂေါ ကာမောဃော နာမ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဈာနနိကန္တိ စ ဘဝေါဃော နာမ။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌောဃော နာမ။ စတူသု သစ္စေသု အညာဏံ အဝိဇ္ဇောဃော နာမ။ တတ္ထ ကာမောဃော အဋ္ဌသု လောဘသဟဂတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဘဝေါဃော စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ္တလောဘသဟဂတေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌောဃော စတူသု ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ္တေသု စိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အဝိဇ္ဇောဃော သဗ္ဗာကုသလေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သဗ္ဗောပိ စေသ အဝဟနနဋ္ဌေန ရာသဋ္ဌေန စ ဩဃောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝဟနနဋ္ဌေနာတိ အဓောဂမနဋ္ဌေန။ အယဉှိ အတ္တနော ဝသံ ဂတေ သတ္တေ အဓော ဂမေတိ၊ နိရယာဒိဘေဒါယ ဒုဂ္ဂတိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ ဥပရိဘာဝံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဂန္တုံ အဒေန္တော အဓော တီသု ဘဝေသု စတူသု ယောနီသု ပဉ္စသု ဂတီသု သတ္တသု ဝိညာဏဋ္ဌိတီသု နဝသု သတ္တာဝါသေသု စ ဂမေတီတိပိ အတ္ထော။ ရာသဋ္ဌေနာတိ မဟန္တဋ္ဌေန။ မဟာ ဟေသော ကိလေသရာသိ အဝီစိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပတ္ထဋော၊ ယဒိဒံ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂေါ နာမ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမယံ ရာသဋ္ဌေနာပိ ဩဃောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတရီတိ ဣမံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဩဃံ ကေန နု တွံ၊ မာရိသ၊ ကာရဏေန တိဏ္ဏောတိ ပုစ္ဆတိ။

အထဿာ ဘဂဝါ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော အပ္ပတိဋ္ဌံ ခွာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပတိဋ္ဌန္တိ အပ္ပတိဋ္ဌဟန္တော။ အနာယူဟန္တိ အနာယူဟန္တော၊ အဝါယမန္တောတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ ဂူဠှံ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတွာ ပဉှံ ကထေသိ။ ဒေဝတာပိ နံ သုတွာ ‘‘ဗာဟိရကံ တာဝ ဩဃံ တရန္တာ နာမ ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌန္တာ တရိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ အာယူဟန္တာ တရန္တိ၊ အယံ ပန အဝီစိတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ပတ္ထဋံ ကိလေသောဃံ ကိလေသရာသိံ အပ္ပတိဋ္ဌဟန္တော အနာယူဟန္တော အတရိန္တိ အာဟ။ ကိံ နု ခေါ ဧတံ? ကထံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? ဝိမတိံ ပက္ခန္တာ ပဉှဿ အတ္ထံ န အညာသိ။

ကိံ ပန ဘဂဝတာ ယထာ သတ္တာ န ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ ကထနတ္ထာယ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတာ ပဋိဝိဒ္ဓါတိ? န ဧတဒတ္ထာယ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဒွေ ပန ဘဂဝတော ဒေသနာ နိဂ္ဂဟမုခေန စ အနုဂ္ဂဟမုခေန စ။ တတ္ထ ယေ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဟောန္တိ အညာတေပိ ဉာတသညိနော ပဉ္စသတာ ဗြာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ ဝိယ၊ တေသံ မာနနိဂ္ဂဟတ္ထံ ယထာ န ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ မူလပရိယာယာဒိသဒိသံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အယံ နိဂ္ဂဟမုခေန ဒေသနာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘နိဂ္ဂယှ နိဂ္ဂယှာဟံ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ပဝယှ ပဝယှ၊ အာနန္ဒ၊ ဝက္ခာမိ၊ ယော သာရော၊ သော ဌဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၉၆)။ ယေ ပန ဥဇုကာ သိက္ခာကာမာ၊ တေသံ သုဝိညေယျံ ကတွာ အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒိသဒိသံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ‘‘အဘိရမ၊ တိဿ၊ အဘိရမ၊ တိဿ၊ အဟမောဝါဒေန အဟမနုဂ္ဂဟေန အဟမနုသာသနိယာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၄) စ နေ သမဿာသေတိ။ အယံ အနုဂ္ဂဟမုခေန ဒေသနာ။

အယံ ပန ဒေဝပုတ္တော မာနတ္ထဒ္ဓါ ပဏ္ဍိတမာနီ၊ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – အဟံ ဩဃံ ဇာနာမိ၊ တထာဂတဿ ဩဃတိဏ္ဏဘာဝံ ဇာနာမိ၊ ‘‘ဣမိနာ ပန ကာရဏေန တိဏ္ဏော’’တိ ဧတ္တကမတ္တံ န ဇာနာမိ။ ဣတိ မယှံ ဉာတမေဝ ဗဟု၊ အပ္ပံ အညာတံ၊ တမဟံ ကထိတမတ္တမေဝ ဇာနိဿာမိ။ ကိဉှိ နာမ တံ ဘဂဝါ ဝဒေယျ၊ ယဿာဟံ အတ္ထံ န ဇာနေယျန္တိ။ အထ သတ္ထာ ‘‘အယံ ကိလိဋ္ဌဝတ္ထံ ဝိယ ရင်္ဂဇာတံ အဘဗ္ဗော ဣမံ မာနံ အပ္ပဟာယ ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ၊ မာနနိဂ္ဂဟံ တာဝဿ ကတွာ ပုန နီစစိတ္တေန ပုစ္ဆန္တဿ ပကာသေဿာမီ’’တိ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတွာ ပဉှံ ကထေသိ။ သောပိ နိဟတမာနော အဟောသိ၊ သာ စဿ နိဟတမာနတာ ဥတ္တရိပဉှပုစ္ဆနေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿ ပန ပဉှပုစ္ဆနဿ အယမတ္ထော – ကထံ ပန တွံ၊ မာရိသ၊ အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာယူဟံ ဩဃမတရိ၊ ယထာဟံ ဇာနာမိ၊ ဧဝံ မေ ကထေဟီတိ။

အထဿ ဘဂဝါ ကထေန္တော ယဒါသွာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဒါ သွာဟန္တိ ယသ္မိံ ကာလေ အဟံ။ သုကာရော နိပါတမတ္တံ။ ယထာ စ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု။ သံသီဒါမီတိ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတွာ အတရန္တော တတ္ထေဝ ဩသီဒါမိ။ နိဗ္ဗုယှာမီတိ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော အတိဝတ္တာမိ။ ဣတိ ဌာနေ စ ဝါယာမေ စ ဒေါသံ ဒိသွာ အတိဋ္ဌန္တော အဝါယမန္တော ဩဃမတရိန္တိ ဧဝံ ဘဂဝတာ ပဉှော ကထိတော။ ဒေဝတာယပိ ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ န ပန ပါကဋော၊ တဿ ပါကဋီကရဏတ္ထံ သတ္တ ဒုကာ ဒဿိတာ။ ကိလေသဝသေန ဟိ သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ အဘိသင်္ခါရဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ ဝါ သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ အဝသေသကိလေသာနဉ္စေဝ အဘိသင်္ခါရာနဉ္စ ဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ တဏှာဝသေန ဝါ သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ ဒိဋ္ဌိဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ သဿတဒိဋ္ဌိယာ ဝါ သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ ဩလီယနာဘိနိဝေသာ ဟိ ဘဝဒိဋ္ဌိ၊ အတိဓာဝနာဘိနိဝေသာ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ ။ လီနဝသေန ဝါ သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ ဥဒ္ဓစ္စဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ တထာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝသေန သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ သဗ္ဗာကုသလာဘိသင်္ခါရဝသေန သန္တိဋ္ဌန္တော သံသီဒတိ နာမ၊ သဗ္ဗလောကိယကုသလာဘိသင်္ခါရဝသေန အာယူဟန္တော နိဗ္ဗုယှတိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ စုန္ဒ၊ ယေ ကေစိ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ အဓောဘာဂင်္ဂမနီယာ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ ဥပရိဘာဂင်္ဂမနီယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၈၆)။

ဣမံ ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သုတွာဝ ဒေဝတာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ တုဋ္ဌာ ပသန္နာ အတ္တနော တုဋ္ဌိဉ္စ ပသာဒဉ္စ ပကာသယန္တီ စိရဿံ ဝတာတိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ စိရဿန္တိ စိရဿ ကာလဿ အစ္စယေနာတိ အတ္ထော။ အယံ ကိရ ဒေဝတာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ တဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ အန္တရာ အညံ ဗုဒ္ဓံ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ တသ္မာ အဇ္ဇ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဧဝမာဟ။ ကိံ ပနိမာယ ဒေဝတာယ ဣတော ပုဗ္ဗေ သတ္ထာ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောတိ။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ဝါ ဟောတု အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ဝါ၊ ဒဿနံ ဥပါဒါယ ဧဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗြာဟ္မဏန္တိ ဗာဟိတပါပံ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏံ။ ပရိနိဗ္ဗုတန္တိ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတံ။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ ဝိသတ္တိကန္တိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု အာသတ္တဝိသတ္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိသတ္တိကာ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ တံ ဝိသတ္တိကံ အပ္ပတိဋ္ဌမာနံ အနာယူဟမာနံ တိဏ္ဏံ နိတ္တိဏ္ဏံ ဥတ္တိဏ္ဏံ စိရဿံ ဝတ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။

သမနုညော သတ္ထာ အဟောသီတိ တဿာ ဒေဝတာယ ဝစနံ စိတ္တေနေဝ သမနုမောဒိ၊ ဧကဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ အန္တရဓာယီတိ အဘိသင်္ခတကာယံ ဇဟိတွာ အတ္တနော ပကတိဥပါဒိဏ္ဏကကာယသ္မိံယေဝ ဌတွာ လဒ္ဓါသာ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာ ဟုတွာ ဒသဗလံ ဂန္ဓေဟိ စ မာလေဟိ စ ပူဇေတွာ အတ္တနော ဘဝနံယေဝ အဂမာသီတိ။

ဩဃတရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နိမောက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂။ ဣဒါနိ ဒုတိယသုတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပဌမမာဂတဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထဉ္စ ပဟာယ ယံ ယံ အနုတ္တာနံ၊ တံ တဒေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဇာနာသိ နောတိ ဇာနာသိ နု။ နိမောက္ခန္တိအာဒီနိ မဂ္ဂါဒီနံ နာမာနိ ။ မဂ္ဂေန ဟိ သတ္တာ ကိလေသဗန္ဓနတော နိမုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ နိမောက္ခောတိ ဝုတ္တော။ ဖလက္ခဏေ ပန တေ ကိလေသဗန္ဓနတော ပမုတ္တာ၊ တသ္မာ ဖလံ သတ္တာနံ ပမောက္ခောတိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ သတ္တာနံ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဝိဝိစ္စတိ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနံ ဝိဝေကောတိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာနိ ဝါ ဧတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ ပတွာ သတ္တာ သဗ္ဗဒုက္ခတော နိမုစ္စန္တိ ပမုစ္စန္တိ ဝိဝိစ္စန္တိ၊ တသ္မာ တဒေဝ ‘‘နိမောက္ခော ပမောက္ခော ဝိဝေကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာနာမိ ခွာဟန္တိ ဇာနာမိ ခေါ အဟံ။ အဝဓာရဏတ္ထော ခေါကာရော ။ အဟံ ဇာနာမိယေဝ။ သတ္တာနံ နိမောက္ခာဒိဇာနနတ္ထမေဝ ဟိ မယာ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓန္တိ သီဟနာဒံ နဒတိ။ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ နာမ ကိရ ဧတံ သုတ္တံ။

နန္ဒီဘဝပရိက္ခယာတိ နန္ဒီမူလကဿ ကမ္မဘဝဿ ပရိက္ခယေန။ နန္ဒိယာ စ ဘဝဿ စာတိပိ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဟိ ပုရိမနယေ နန္ဒီဘဝေန တိဝိဓကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဂဟိတော၊ သညာဝိညာဏေဟိ တံသမ္ပယုတ္တာ စ ဒွေ ခန္ဓာ။ တေဟိ ပန တီဟိ ခန္ဓေဟိ သမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာ တေသံ ဂဟဏေန ဂဟိတာဝါတိ အနုပါဒိဏ္ဏကာနံ စတုန္နံ အရူပက္ခန္ဓာနံ အပ္ပဝတ္တိဝသေန သဥပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ ဟောတိ။ ဝေဒနာနံ နိရောဓာ ဥပသမာတိ ဥပါဒိဏ္ဏကဝေဒနာနံ နိရောဓေန စ ဥပသမေန စ။ တတ္ထ ဝေဒနာဂဟဏေန တံသမ္ပယုတ္တာ တယော ခန္ဓာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဝတ္ထာရမ္မဏဝသေန ရူပက္ခန္ဓောပိ။ ဧဝံ ဣမေသံ ဥပါဒိဏ္ဏကာနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အပ္ပဝတ္တိဝသေန အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ ဟောတိ။ ဒုတိယနယေ ပန နန္ဒိဂ္ဂဟဏေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဂဟိတော၊ ဘဝဂ္ဂဟဏေန ဥပပတ္တိဘဝသင်္ခါတော ရူပက္ခန္ဓော၊ သညာဒီဟိ သရူပေနေဝ တယော ခန္ဓာ။ ဧဝံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အပ္ပဝတ္တိဝသေန နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမမေဝ စ နယံ စတုနိကာယိကဘဏ္ဍိကတ္ထေရော ရောစေတိ။ ဣတိ နိဗ္ဗာနဝသေနေဝ ဘဂဝါ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသီတိ။

နိမောက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥပနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ တတိယေ ဥပနီယတီတိ ပရိက္ခီယတိ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဥပဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အနုပုဗ္ဗေန မရဏံ ဥပေတီတိ အတ္ထော။ ယထာ ဝါ ဂေါပါလေန ဂေါဂဏော နီယတိ၊ ဧဝံ ဇရာယ မရဏသန္တိကံ ဥပနီယတီတိ အတ္ထော။ ဇီဝိတန္တိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ အပ္ပန္တိ ပရိတ္တံ ထောကံ။ တဿ ဒွီဟာကာရေဟိ ပရိတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ သရသပရိတ္တတာယ စ ခဏပရိတ္တတာယ စ။ သရသပရိတ္တတာယပိ ဟိ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၄၃) ဝစနတော ပရိတ္တံ။ ခဏပရိတ္တတာယပိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အတိပရိတ္တော သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခဏော ဧကစိတ္တပ္ပဝတ္တိမတ္တောယေဝ ။ ယထာ နာမ ရထစက္ကံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ နေမိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တတိ၊ တိဋ္ဌမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ၊ တသ္မိံ စိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ သတ္တော နိရုဒ္ဓါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝတိ န ဇီဝိဿတိ၊ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတိ န ဇီဝတိ န ဇီဝိတ္ထ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝတိ န ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝိဿတိ။

‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝေါ စ၊ သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ၊

ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ၊ လဟုသော ဝတ္တတေ ခဏော။

‘‘ယေ နိရုဒ္ဓါ မရန္တဿ၊ တိဋ္ဌမာနဿ ဝါ ဣဓ၊

သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာ၊ ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ။

‘‘အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတော၊ ပစ္စုပ္ပန္နေန ဇီဝတိ၊

စိတ္တဘင်္ဂါ မတော လောကော၊ ပညတ္တိ ပရမတ္ထိယာ’’တိ။ (မဟာနိ။ ၁၀)၊

ဇရူပနီတဿာတိ ဇရံ ဥပဂတဿ၊ ဇရာယ ဝါ မရဏသန္တိကံ ဥပနီတဿ။ န သန္တိ တာဏာတိ တာဏံ လေဏံ သရဏံ ဘဝိတုံ သမတ္ထာ နာမ ကေစိ နတ္ထိ။ ဧတံ ဘယန္တိ ဧတံ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ မရဏူပဂမနံ၊ အာယုပရိတ္တတာ၊ ဇရူပနီတဿ တာဏာဘာဝေါတိ တိဝိဓံ ဘယံ ဘယဝတ္ထု ဘယကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ပုညာနိ ကယိရာထ သုခါဝဟာနီတိ ဝိညူ ပုရိသော သုခါဝဟာနိ သုခဒါယကာနိ ပုညာနိ ကရေယျ။ ဣတိ ဒေဝတာ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ သန္ဓာယ ပုဗ္ဗစေတနံ အပရစေတနံ မုဉ္စစေတနဉ္စ ဂဟေတွာ ဗဟုဝစနဝသေန ‘‘ပုညာနီ’’တိ အာဟ။ ဈာနဿာဒံ ဈာနနိကန္တိံ ဈာနသုခဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘သုခါဝဟာနီ’’တိ အာဟ။ တဿာ ကိရ ဒေဝတာယ သယံ ဒီဃာယုကဋ္ဌာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ကာမာဝစရဒေဝေသု ပရိတ္တာယုကဋ္ဌာနေ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ ထုလ္လဖုသိတကေ ဝုဋ္ဌိပါတသဒိသေ သတ္တေ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ ‘‘အဟောဝတိမေ သတ္တာ ဈာနံ ဘာဝေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဧကကပ္ပ-ဒွေကပ္ပ-စတုကပ္ပ-အဋ္ဌကပ္ပ-သောဠသကပ္ပ-ဒွတ္တိံသကပ္ပ-စတုသဋ္ဌိကပ္ပပ္ပမာဏံ အဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျု’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

အထ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ ဒေဝတာ အနိယျာနိကံ ဝဋ္ဋကထံ ကထေတီ’’တိ ဝိဝဋ္ဋမဿာ ဒဿေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ လောကာမိသန္တိ ဒွေ လောကာမိသာ ပရိယာယေန စ နိပ္ပရိယာယေန စ။ ပရိယာယေန တေဘူမကဝဋ္ဋံ လောကာမိသံ၊ နိပ္ပရိယာယေန စတ္တာရော ပစ္စယာ။ ဣဓ ပရိယာယလောကာမိသံ အဓိပ္ပေတံ။ နိပ္ပရိယာယလောကာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သန္တိပေက္ခောတိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ အစ္စန္တသန္တိံ ပေက္ခန္တော ဣစ္ဆန္တော ပတ္ထယန္တောတိ။

ဥပနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အစ္စေန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ စတုတ္ထေ အစ္စေန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ။ ကာလာတိ ပုရေဘတ္တာဒယော ကာလာ။ တရယန္တိ ရတ္တိယောတိ ရတ္တိယော အတိက္ကမမာနာ ပုဂ္ဂလံ မရဏူပဂမနာယ တရယန္တိ သီဃံ သီဃံ ဂမယန္တိ။ ဝယောဂုဏာတိ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝယာနံ ဂုဏာ၊ ရာသယောတိ အတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟတာနံ ဝတ္ထာနံ ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈) ဧတ္ထ ဟိ ပဋလဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဧတ္ထ အာနိသံသဋ္ဌော။ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏ’’န္တိ ဧတ္ထ ကောဋ္ဌာသဋ္ဌော။ ‘‘ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဧတ္ထ ရာသဋ္ဌော။ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ’’တိ ဧတ္ထ ဗန္ဓနဋ္ဌော။ ဣဓ ပန ရာသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ တသ္မာ ဝယောဂုဏာတိ ဝယောရာသယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုပုဗ္ဗံဇဟန္တီတိ အနုပဋိပါဋိယာ ပုဂ္ဂလံ ဇဟန္တိ။ မဇ္ဈိမဝယေ ဌိတံ ဟိ ပဌမဝယော ဇဟတိ၊ ပစ္ဆိမဝယေ ဌိတံ ဒွေ ပဌမမဇ္ဈိမာ ဇဟန္တိ၊ မရဏက္ခဏေ ပန တယောပိ ဝယာ ဇဟန္တေဝ။ ဧတံ ဘယန္တိ ဧတံ ကာလာနံ အတိက္ကမနံ၊ ရတ္တိဒိဝါနံ တရိတဘာဝေါ၊ ဝယောဂုဏာနံ ဇဟနဘာဝေါတိ တိဝိဓံ ဘယံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။

အစ္စေန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ကတိဆိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ ပဉ္စမေ ကတိ ဆိန္ဒေတိ ဆိန္ဒန္တော ကတိ ဆိန္ဒေယျ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဆိန္ဒေ ဇဟေ’’တိ အတ္ထတော ဧကံ။ ဂါထာဗန္ဓဿ ပန မဋ္ဌဘာဝတ္ထံ အယံ ဒေဝတာ သဒ္ဒပုနရုတ္တိံ ဝဇ္ဇယန္တီ ဧဝမာဟ။ ကတိ သင်္ဂါတိဂေါတိ ကတိ သင်္ဂေ အတိဂတော၊ အတိက္ကန္တောတိ အတ္ထော။ သင်္ဂါတိကောတိပိ ပါဌော၊ အယမေဝ အတ္ထော။ ပဉ္စ ဆိန္ဒေတိ ဆိန္ဒန္တော ပဉ္စ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဆိန္ဒေယျ။ ပဉ္စ ဇဟေတိ ဇဟန္တော ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဇဟေယျ။ ဣဓာပိ ဆိန္ဒနဉ္စ ဇဟနဉ္စ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ ဘဂဝါ ပန ဒေဝတာယ အာရောပိတဝစနာနုရူပေနေဝ ဧဝမာဟ။ အထ ဝါ ပါဒေသု ဗဒ္ဓပါသသကုဏော ဝိယ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဟေဋ္ဌာ အာကဍ္ဎမာနာကာရာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဆိန္ဒေယျာတိ ဝဒတိ။ ဟတ္ထေဟိ ဂဟိတရုက္ခသာခါ ဝိယ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဥပရိ အာကဍ္ဎမာနာကာရာနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေယျာတိ ဝဒတိ။ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေတိ ဧတေသံ သံယောဇနာနံ ဆိန္ဒနတ္ထာယ စေဝ ပဟာနတ္ထာယ စ ဥတ္တရိ အတိရေကံ ဝိသေသံ ဘာဝေန္တော သဒ္ဓါပဉ္စမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဘာဝေယျာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ သင်္ဂါတိဂေါတိ ရာဂသင်္ဂေါ ဒေါသသင်္ဂေါ မောဟသင်္ဂေါ မာနသင်္ဂေါ ဒိဋ္ဌိသင်္ဂေါတိ ဣမေ ပဉ္စ သင်္ဂေ အတိက္ကန္တော။ ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီတိ စတုရောဃတိဏ္ဏောတိ ကထီယတိ။ ဣမာယ ပန ဂါထာယ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရာနိ ကထိတာနီတိ။

ကတိဆိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဇာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဆဋ္ဌေ ဇာဂရတန္တိ ဇာဂရန္တာနံ။ ပဉ္စ ဇာဂရတန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယံ ပန သဒ္ဓါဒီသု ပဉ္စသု ဣန္ဒြိယေသု ဇာဂရန္တေသု ပဉ္စ နီဝရဏာ သုတ္တာ နာမ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသိန္နော ဝါ ဌိတော ဝါ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေန္တောပိ ပမာဒတာယ အကုသလသမင်္ဂိတာယ သုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သုတ္တေသု ပဉ္စသု နီဝရဏေသု ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာဂရာနိ နာမ။ ကသ္မာ ? ယသ္မာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တောပိ အပ္ပမာဒတာယ ကုသလသမင်္ဂိတာယ ဇာဂရော နာမ ဟောတိ။ ပဉ္စဟိ ပန နီဝရဏေဟေဝ ကိလေသရဇံ အာဒိယတိ ဂဏှာတိ ပရာမသတိ။ ပုရိမာ ဟိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပစ္ဆိမာနံ ပစ္စယာ ဟောန္တီတိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ပရိသုဇ္ဈတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓာပိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ လောကိယလောကုတ္တရာနေဝ ကထိတာနီတိ။

ဇာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အပ္ပဋိဝိဒိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ သတ္တမေ ဓမ္မာတိ စတုသစ္စဓမ္မာ။ အပ္ပဋိဝိဒိတာတိ ဉာဏေန အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ပရဝါဒေသူတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဝါဒေသု။ တေ ဟိ ဣတော ပရေသံ တိတ္ထိယာနံ ဝါဒတ္တာ ပရဝါဒါ နာမ။ နီယရေတိ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပရေနပိ နီယန္တိ။ တတ္ထ သယမေဝ သဿတာဒီနိ ဂဏှန္တာ ဂစ္ဆန္တိ နာမ၊ ပရဿ ဝစနေန တာနိ ဂဏှန္တာ နီယန္တိ နာမ။ ကာလော တေသံ ပဗုဇ္ဈိတုန္တိ တေသံ ပုဂ္ဂလာနံ ပဗုဇ္ဈိတုံ အယံ ကာလော။ လောကသ္မိဉှိ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော၊ ဓမ္မော ဒေသိယတိ၊ သင်္ဃော သုပ္ပဋိပန္နော၊ ပဋိပဒါ ဘဒ္ဒိကာ၊ ဣမေ စ ပန မဟာဇနာ ဝဋ္ဋေ သုတ္တာ နပ္ပဗုဇ္ဈန္တီတိ ဒေဝတာ အာဟ။ သမ္ဗုဒ္ဓါတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဗုဒ္ဓါ။ စတ္တာရော ဟိ ဗုဒ္ဓါ – သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ၊ သုတဗုဒ္ဓါတိ။ တတ္ထ သမတိံသပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတ္တော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ သယမ္ဘုတံ ပတ္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ။ အဝသေသာ ခီဏာသဝါ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါ နာမ။ ဗဟုဿုတော သုတဗုဒ္ဓါ နာမ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ တယောပိ ပုရိမာ ဝဋ္ဋန္တိ။ သမ္မဒညာတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဇာနိတွာ။ စရန္တိ ဝိသမေ သမန္တိ ဝိသမေ ဝါ လောကသန္နိဝါသေ ဝိသမေ ဝါ သတ္တနိကာယေ ဝိသမေ ဝါ ကိလေသဇာတေ သမံ စရန္တီတိ။

အပ္ပဋိဝိဒိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သုသမ္မုဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ အဋ္ဌမေ သုသမ္မုဋ္ဌာတိ ပညာယ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝေနေဝ သုနဋ္ဌာ။ ယထာ ဟိ ဒွေ ခေတ္တာနိ ကသိတွာ၊ ဧကံ ဝပိတွာ၊ ဗဟုဓညံ အဓိဂတဿ အဝါပိတခေတ္တတော အလဒ္ဓံ သန္ဓာယ ‘‘ဗဟုံ မေ ဓညံ နဋ္ဌ’’န္တိ ဝဒန္တော အလဒ္ဓမေဝ ‘‘နဋ္ဌ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမိဓာပိ အပ္ပဋိဝိဒိတာဝ သုသမ္မုဋ္ဌာ နာမ။ အသမ္မုဋ္ဌာတိ ပညာယ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝေနေဝ အနဋ္ဌာ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝါတိ။

သုသမ္မုဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မာနကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ နဝမေ မာနကာမဿာတိ မာနံ ကာမေန္တဿ ဣစ္ဆန္တဿ။ ဒမောတိ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ သမာဓိပက္ခိကော ဒမော နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ ‘‘သစ္စေန ဒန္တော ဒမသာ ဥပေတော၊ ဝေဒန္တဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၅) ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော ဒမောတိ ဝုတ္တော။ ‘‘ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ၊ ခန္တျာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၁) ဧတ္ထ ပညာ။ ‘‘ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန အတ္ထိ ပုညံ၊ အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၃၆၅) ဧတ္ထ ဥပေါသထကမ္မံ။ ‘‘သက္ခိဿသိ ခေါ တွံ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဣမိနာ ဒမူပသမေန သမန္နာဂတော သုနာပရန္တသ္မိံ ဇနပဒေ ဝိဟရိတု’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၈၈၊ မ။ နိ။ ၃။၃၉၆) ဧတ္ထ အဓိဝါသနခန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဒမောတိ သမာဓိပက္ခိကဓမ္မာနံ ဧတံ နာမံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘န မောနမတ္ထိ အသမာဟိတဿာ’’တိ။ တတ္ထ မောနန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏံ၊ တဉှိ မုနာတီတိ မောနံ၊ စတုသစ္စဓမ္မေ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ မစ္စုဓေယျဿာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋဿ။ တဉှိ မစ္စုနော ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မစ္စုဓေယျန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပါရန္တိ တဿေဝ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ။ တရေယျာတိ ပဋိဝိဇ္ဈေယျ ပါပုဏေယျ ဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကော အရညေ ဝိဟရန္တော ပမတ္တော ပုဂ္ဂလော မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ န တရေယျ န ပဋိဝိဇ္ဈေယျ န ပါပုဏေယျာတိ။

မာနံ ပဟာယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန နဝဝိဓမာနံ ပဇဟိတွာ။ သုသမာဟိတတ္တောတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီဟိ သုဋ္ဌု သမာဟိတတ္တော။ သုစေတသောတိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တတာယ သုန္ဒရစိတ္တော။ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဟိ သုစေတသောတိ န ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တေန သုစေတသော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ သဗ္ဗေသု ခန္ဓာယတနာဒီသု ဝိပ္ပမုတ္တော ဟုတွာ။ တရေယျာတိ ဧတ္ထ တေဘူမကဝဋ္ဋံ သမတိက္ကမန္တော နိဗ္ဗာနံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တရတီတိ ပဋိဝေဓတရဏံ နာမ ဝုတ္တံ။ ဣတိ ဣမာယ ဂါထာယ တိဿော သိက္ခာ ကထိတာ ဟောန္တိ။ ကထံ – မာနော နာမာယံ သီလဘေဒနော၊ တသ္မာ ‘‘မာနံ ပဟာယာ’’တိ ဣမိနာ အဓိသီလသိက္ခာ ကထိတာ ဟောတိ။ ‘‘သုသမာဟိတတ္တော’’တိ ဣမိနာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။ ‘‘သုစေတသော’’တိ ဧတ္ထ စိတ္တေန ပညာ ဒဿိတာ၊ တသ္မာ ဣမိနာ အဓိပညာသိက္ခာ ကထိတာ။ အဓိသီလဉ္စ နာမ သီလေ သတိ ဟောတိ၊ အဓိစိတ္တံ စိတ္တေ သတိ၊ အဓိပညာ ပညာယ သတိ။ တသ္မာ သီလံ နာမ ပဉ္စပိ ဒသပိ သီလာနိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရော အဓိသီလံ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တံ၊ ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ အဓိစိတ္တံ။ ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ၊ ဝိပဿနာ အဓိပညာ။ အနုပ္ပန္နေပိ ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပဝတ္တတီတိ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ သီလမေဝ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ ပဝတ္တတီတိ အဓိသီလံ။ စိတ္တပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထယန္တေန သမာဒိန္နံ ပဉ္စသီလမ္ပိ ဒသသီလမ္ပိ အဓိသီလမေဝ။ သမာပန္နာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယောပိ အဓိစိတ္တမေဝ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါ လောကိယသီလံ သီလမေဝ၊ လောကုတ္တရံ အဓိသီလံ။ စိတ္တပညာသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။ ဣတိ ဣမာယ ဂါထာယ သမောဓာနေတွာ တိဿော သိက္ခာ သကလသာသနံ ကထိတံ ဟောတီတိ။

မာနကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ အရညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဒသမေ သန္တာနန္တိ သန္တကိလေသာနံ၊ ပဏ္ဍိတာနံ ဝါ။ ‘‘သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၃)၊ ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၀၄) ဟိ ပဏ္ဍိတာပိ သန္တောတိ ဝုတ္တာ။ ဗြဟ္မစာရိနန္တိ သေဋ္ဌစာရီနံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တာနံ။ ကေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတီတိ ကေန ကာရဏေန ဆဝိဝဏ္ဏော ပသီဒတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ ပနေသာ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ? ဧသာ ကိရ ဝနသဏ္ဍဝါသိကာ ဘုမ္မဒေဝတာ အာရညကေ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တေ အရညံ ပဝိသိတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နေ ပဿတိ။ တေသဉ္စ ဧဝံ နိသိန္နာနံ ဗလဝစိတ္တေကဂ္ဂတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ၊ သဘာဂသန္တတိ ဩက္ကမတိ၊ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ စိတ္တေ ပသန္နေ လောဟိတံ ပသီဒတိ၊ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာနိ ဥပါဒါရူပါနိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ၊ ဝဏ္ဋာ ပမုတ္တတာလဖလဿ ဝိယ မုခဿ ဝဏ္ဏော ဟောတိ။ တံ ဒိသွာ ဒေဝတာ စိန္တေသိ – ‘‘သရီရဝဏ္ဏော နာမာယံ ပဏီတာနိ ရသသမ္ပန္နာနိ ဘောဇနာနိ သုခသမ္ဖဿာနိ နိဝါသနပါပုရဏသယနာနိ ဥတုသုခေ တေဘူမိကာဒိဘေဒေ စ ပါသာဒေ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒီနိ စ လဘန္တာနံ ပသီဒတိ၊ ဣမေ ပန ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ မိဿကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဝိရဠမဉ္စကေ ဝါ ဖလကေ ဝါ သိလာယ ဝါ သယနာနိ ကပ္ပေန္တိ၊ ရုက္ခမူလာဒီသု ဝါ အဗ္ဘောကာသေ ဝါ ဝသန္တိ၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဧတေသံ ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ’’တိ။ တသ္မာ ပုစ္ဆိ။

အထဿာ ဘဂဝါ ကာရဏံ ကထေန္တော ဒုတိယံ ဂါထံ အာဟ။ တတ္ထ အတီတန္တိ အတီတေ အသုကော နာမ ရာဇာ ဓမ္မိကော အဟောသိ၊ သော အမှာကံ ပဏီတေ ပစ္စယေ အဒါသိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ လာဘိနော အဟေသုံ။ အထ မယံ ဧဝရူပါနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိမှာ၊ စီဝရာနိ ပါရုပိမှာတိ ဧဝံ ဧကစ္စေ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကာ ဝိယ ဣမေ ဘိက္ခူ အတီတံ နာနုသောစန္တိ။ နပ္ပဇပ္ပန္တိ နာဂတန္တိ အနာဂတေ ဓမ္မိကော ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ဖီတာ ဇနပဒါ ဘဝိဿန္တိ၊ ဗဟူနိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ၊ ‘‘ခါဒထ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္တာရော ဘဝိဿန္တိ၊ တဒါ မယံ ဧဝရူပါနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိဿာမ၊ စီဝရာနိ ပါရုပိဿာမာတိ ဧဝံ အနာဂတံ န ပတ္ထေန္တိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေနာတိ ယေန ကေနစိ တင်္ခဏေ လဒ္ဓေန ယာပေန္တိ။ တေနာတိ တေန တိဝိဓေနာပိ ကာရဏေန။

ဧဝံ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿေဝ ဝဏ္ဏဿ ဝိနာသံ ဒဿေန္တော အနန္တရံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အနာဂတပ္ပဇပ္ပာယာတိ အနာဂတဿ ပတ္ထနာယ။ ဧတေနာတိ ဧတေန ကာရဏဒွယေန။ နဠောဝ ဟရိတော လုတောတိ ယထာ ဟရိတော နဠော လာယိတွာ ဥဏှပါသာဏေ ပက္ခိတ္တော သုဿတိ၊ ဧဝံ သုဿန္တီတိ။

အရညသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။ နဠဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ နန္ဒနဝဂ္ဂေါ

၁။ နန္ဒနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁။ နန္ဒနဝဂ္ဂဿ ပဌမေ တတြာတိ တသ္မိံ အာရာမေ။ ခေါတိ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာဝသေန နိပါတမတ္တံ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ပရိသဇေဋ္ဌကေ ဘိက္ခူ ဇာနာပေသိ။ ဘိက္ခဝေါတိ တေသံ အာမန္တနာကာရဒီပနံ။ ဘဒန္တေတိ ပတိဝစနဒါနံ။ တေ ဘိက္ခူတိ ယေ တတ္ထ သမ္မုခီဘူတာ ဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာ ဘိက္ခူ။ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုန္တိ ဘဂဝတော ဝစနံ ပတိအဿောသုံ၊ အဘိမုခါ ဟုတွာ သုဏိံသု သမ္ပဋိစ္ဆိံသူတိ အတ္ထော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗ’’န္တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ တာဝတိံသကာယိကာတိ တာဝတိံသကာယေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တာဝတိံသကာယော နာမ ဒုတိယဒေဝလောကော ဝုစ္စတိ။ မဃေန မာဏဝေန သဒ္ဓိံ မစလဂါမေ ကာလံ ကတွာ တတ္ထ ဥပ္ပန္နေ တေတ္တိံသ ဒေဝပုတ္တေ ဥပါဒါယ ကိရ တဿ ဒေဝလောကဿ အယံ ပဏ္ဏတ္တိ ဇာတာတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန သေသစက္ကဝါဠေသုပိ ဆ ကာမာဝစရဒေဝလောကာ အတ္ထိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘သဟဿံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ သဟဿံ တာဝတိံသာန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၂၉)၊ တသ္မာ နာမပဏ္ဏတ္တိယေဝေသာ တဿ ဒေဝလောကဿာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ နိဒ္ဒေါသံ ပဒံ ဟောတိ။

နန္ဒနေ ဝနေတိ ဧတ္ထ တံ ဝနံ ပဝိဋ္ဌေ ပဝိဋ္ဌေ နန္ဒယတိ တောသေတီတိ နန္ဒနံ။ ပဉ္စသု ဟိ မရဏနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ စဝိဿာမာ’’တိ ပရိဒေဝမာနာ ဒေဝတာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ‘‘မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ အဘိဇ္ဇနဓမ္မာ နာမ သင်္ခါရာ နတ္ထီ’’တိ ဩဝဒိတွာ တတ္ထ ပဝေသာပေတိ။ တာသံ အညာဟိ ဒေဝတာဟိ ဗာဟာသု ဂဟေတွာ ပဝေသိတာနမ္ပိ တဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာဝ မရဏသောကော ဝူပသမ္မတိ၊ ပီတိပါမောဇ္ဇမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ တသ္မိံ ကီဠမာနာ ဧဝ ဥဏှသန္တတ္တော ဟိမပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလီယန္တိ၊ ဝါတာပဟတဒီပသိခါ ဝိယ ဝိဇ္ဈာယန္တီတိ ဧဝံ ယံကိဉ္စိ အန္တော ပဝိဋ္ဌံ နန္ဒယတိ တောသေတိယေဝါတိ နန္ဒနံ၊ တသ္မိံ နန္ဒနေ။ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတာတိ အစ္ဆရာတိ ဒေဝဓီတာနံ နာမံ၊ တာသံ သမူဟေန ပရိဝုတာ။

ဒိဗ္ဗေဟီတိ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တေဟိ။ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟီတိ မနာပိယရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗသင်္ခါတေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဗန္ဓနေဟိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ ဝါ ။ သမပ္ပိတာတိ ဥပေတာ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိစာရယမာနာတိ ရမမာနာ၊ တေသု တေသု ဝါ ရူပါဒီသု ဣန္ဒြိယာနိ သဉ္စာရယမာနာ။ တာယံ ဝေလာယန္တိ တသ္မိံ ပရိစာရဏကာလေ။ သော ပနဿ ဒေဝပုတ္တဿ အဓုနာ အဘိနိဗ္ဗတ္တကာလော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေယေဝ ရတ္တသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဝိရောစယမာနော တိဂါဝုတပ္ပမာဏော အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဒိဗ္ဗဝတ္ထနိဝတ္ထော ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဒိဗ္ဗမာလာဝိလေပနဓရော ဒိဗ္ဗေဟိ စန္ဒနစုဏ္ဏေဟိ သမံ ဝိကိရိယမာနော ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ဩဝုတော နိဝုတော ပရိယောနဒ္ဓါ လောဘာဘိဘူတော ဟုတွာ လောဘနိဿရဏံ နိဗ္ဗာနံ အပဿန္တော အာသဘိံ ဝါစံ ဘာသန္တော ဝိယ မဟာသဒ္ဒေန ‘‘န တေ သုခံ ပဇာနန္တီ’’တိ ဣမံ ဂါထံ ဂါယမာနော နန္ဒနဝနေ ဝိစရိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသီ’’တိ။

ယေ န ပဿန္တိ နန္ဒနန္တိ ယေ တတြ ပဉ္စကာမဂုဏာနုဘဝနဝသေန နန္ဒနဝနံ န ပဿန္တိ။ နရဒေဝါနန္တိ ဒေဝနရာနံ၊ ဒေဝပုရိသာနန္တိ အတ္ထော။ တိဒသာနန္တိ တိက္ခတ္တုံ ဒသန္နံ။ ယသဿိနန္တိ ပရိဝါရသင်္ခါတေန ယသေန သမ္ပန္နာနံ။

အညတရာ ဒေဝတာတိ ဧကာ အရိယသာဝိကာ ဒေဝတာ။ ပစ္စဘာသီတိ ‘‘အယံ ဗာလဒေဝတာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ နိစ္စံ အစလံ မညတိ၊ နာဿာ ဆေဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မတံ ဇာနာတီ’’တိ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ ဒဿေန္တီ ‘‘န တွံ ဗာလေ’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ပတိအဘာသိ။ ယထာ အရဟတံ ဝစောတိ ယထာ အရဟန္တာနံ ဝစနံ၊ တထာ တွံ န ဇာနာသီတိ။ ဧဝံ တဿာ အဓိပ္ပာယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ အရဟန္တာနံ ဝစနံ ဒဿေန္တီ အနိစ္စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာတိ သဗ္ဗေ တေဘူမကသင်္ခါရာ ဟုတွာ အဘာဝတ္ထေန အနိစ္စာ။ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနောတိ ဥပ္ပာဒဝယသဘာဝါ။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ ယသ္မာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနောတိ။ ဥပ္ပာဒဝယဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ တဒနန္တရာ ဝေမဇ္ဈဋ္ဌာနံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေသံ ဝူပသမော သုခေါတိ တေသံ သင်္ခါရာနံ ဝူပသမသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနမေဝ သုခံ။ ဣဒံ အရဟတံ ဝစောတိ။

နန္ဒနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နန္ဒတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂။ ဒုတိယေ နန္ဒတီတိ တုဿတိ အတ္တမနော ဟောတိ။ ပုတ္တိမာတိ ဗဟုပုတ္တော။ တဿ ဟိ ဧကစ္စေ ပုတ္တာ ကသိကမ္မံ ကတွာ ဓညဿ ကောဋ္ဌေ ပူရေန္တိ၊ ဧကစ္စေ ဝဏိဇ္ဇံ ကတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အာဟရန္တိ၊ ဧကစ္စေ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ယာနဝါဟနဂါမနိဂမာဒီနိ လဘန္တိ။ အထ တေသံ အာနုဘာဝသင်္ခါတံ သိရိံ အနုဘဝမာနာ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ နန္ဒတိ။ ဆဏဒိဝသာဒီသု ဝါ မဏ္ဍိတပသာဓိတေ ပုတ္တေ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ ဒိသွာ နန္ဒတီတိ၊ ‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ’’တိ အာဟ။ ဂေါဟိ တထေဝါတိ ယထာ ပုတ္တိမာ ပုတ္တေဟိ၊ တထာ ဂေါသာမိကောပိ သမ္ပန္နံ ဂေါမဏ္ဍလံ ဒိသွာ ဂါဝေါ နိဿာယ ဂေါရသသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ဂေါဟိ နန္ဒတိ။ ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာတိ၊ ဧတ္ထ ဥပဓီတိ စတ္တာရော ဥပဓီ – ကာမူပဓိ၊ ခန္ဓူပဓိ၊ ကိလေသူပဓိ၊ အဘိသင်္ခါရူပဓီတိ။ ကာမာပိ ဟိ ‘‘ယံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧဝံ ဝုတ္တဿ သုခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ‘‘ဥပဓိယတိ ဧတ္ထ သုခ’’န္တိ ဣမိနာ ဝစနတ္ထေန ဥပဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ခန္ဓာပိ ခန္ဓမူလကဿ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ ကိလေသာပိ အပါယဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော၊ အဘိသင်္ခါရာပိ ဘဝဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတောတိ။ ဣဓ ပန ကာမူပဓိ အဓိပ္ပေတော။ ပဉ္စ ဟိ ကာမဂုဏာ တေဘူမိကာဒိပါသာဒ-ဥဠာရသယန-ဝတ္ထာလင်္ကာရ-နာဋကပရိဝါရာဒိဝသေန ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ပီတိသောမနဿံ ဥပသံဟရမာနာ နရံ နန္ဒယန္တိ။ တသ္မာ ယထာ ပုတ္တာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဧဝံ ဣမေပိ ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီတိ ယော ကာမဂုဏသမ္ပတ္တိရဟိတော ဒလိဒ္ဒေါ ဒုလ္လဘဃာသစ္ဆာဒနော ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ။ ဧဝရူပေါ မနုဿပေတော စ မနုဿနေရယိကော စ ကိံ နန္ဒိဿတိ ဘဂဝါတိ အာဟ။

ဣဒံ သုတွာ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဒေဝတာ သောကဝတ္ထုမေဝ နန္ဒဝတ္ထုံ ကရောတိ၊ သောကဝတ္ထုဘာဝမဿာ ဒီပေဿာမီ’’တိ ဖလေန ဖလံ ပါတေန္တော ဝိယ တာယေဝ ဥပမာယ တဿာ ဝါဒံ ဘိန္ဒန္တော တမေဝ ဂါထံ ပရိဝတ္တေတွာ သောစတီတိ အာဟ။ တတ္ထ သောစတိ ပုတ္တေဟီတိ ဝိဒေသဂမနာဒိဝသေန ပုတ္တေသု နဋ္ဌေသုပိ နဿန္တေသုပိ ဣဒါနိ နဿိဿန္တီတိ နာသသင်္ကီပိ သောစတိ၊ တထာ မတေသုပိ မရန္တေသုပိ စောရေဟိ ရာဇပုရိသေဟိ ဂဟိတေသု ဝါ ပစ္စတ္ထိကာနံ ဟတ္ထံ ဥပဂတေသု ဝါ မရဏသင်္ကီပိ ဟုတွာ သောစတိ။ ရုက္ခပဗ္ဗတာဒီဟိ ပတိတွာ ဟတ္ထပါဒါဒီနံ ဘေဒဝသေန ဘိန္နေသုပိ ဘိဇ္ဇန္တေသုပိ ဘေဒသင်္ကီပိ ဟုတွာ သောစတိ။ ယထာ စ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါသာမိကောပိ တထေဝ နဝဟာကာရေဟိ ဂေါဟိ သောစတိ။ ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာတိ ယထာ စ ပုတ္တဂါဝေါ၊ ဧဝံ ပဉ္စ ကာမဂုဏောပဓီပိ –

‘‘တဿ စေ ကာမယာနဿ၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော၊

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၇၃) –

ဝုတ္တနယေန နရံ သောစန္တိ။ တသ္မာ နရဿ သောစနာ သောကဝတ္ထုကမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ သော သောစတိ၊ ယော နိရူပဓီတိ ယဿ ပန စတုဗ္ဗိဓာပေတေ ဥပဓိယော နတ္ထိ၊ သော နိရုပဓိ မဟာခီဏာသဝေါ ကိံ သောစိဿတိ၊ န သောစတိ ဒေဝတေတိ။

နန္ဒတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ နတ္ထိပုတ္တသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃။ တတိယေ နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမန္တိ ဝိရူပေပိ ဟိ အတ္တနော ပုတ္တကေ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗကံ ဝိယ မညန္တိ၊ မာလာဂုဠေ ဝိယ သီသာဒီသု ကတွာ ပရိဟရမာနာ တေဟိ ဩဟဒိတာပိ ဩမုတ္တိကာပိ ဂန္ဓဝိလေပနပတိတာ ဝိယ သောမနဿံ အာပဇ္ဇန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိ ။ ပုတ္တပေမသမံ ပေမံ နာမ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂေါသမိတံ ဓနန္တိ ဂေါဟိ သမံ ဂေါဓနသမံ ဂေါဓနသဒိသံ အညံ ဓနံ နာမ နတ္ထိ ဘဂဝါတိ အာဟ။ သူရိယသမာ အာဘာတိ သူရိယာဘာယ သမာ အညာ အာဘာ နာမ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ သမုဒ္ဒပရမာတိ ယေ ကေစိ အညေ သရာ နာမ၊ သဗ္ဗေ တေ သမုဒ္ဒပရမာ၊ သမုဒ္ဒေါ တေသံ ဥတ္တမော၊ သမုဒ္ဒသဒိသံ အညံ ဥဒကနိဓာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဘဂဝါတိ။

ယသ္မာ ပန အတ္တပေမေန သမံ ပေမံ နာမ နတ္ထိ။ မာတာပိတာဒယော ဟိ ဆဍ္ဍေတွာပိ ပုတ္တဓီတာဒယော စ အပေါသေတွာပိ သတ္တာ အတ္တာနမေဝ ပေါသေန္တိ။ ဓညေန စ သမံ ဓနံ နာမ နတ္ထိ။ (ယဒါ ဟိ သတ္တာ ဒုဗ္ဘိက္ခာ ဟောန္တိ)၊ တထာရူပေ ဟိ ကာလေ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ ဂေါမဟိံသာဒီနိပိ ဓညဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဓညသာမိကာနမေဝ သန္တိကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပညာယ စ သမာ အာဘာ နာမ နတ္ထိ။ သူရိယာဒယော ဟိ ဧကဒေသံယေဝ ဩဘာသန္တိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ စ တမံ ဝိနောဒေန္တိ။ ပညာ ပန ဒသသဟဿိမ္ပိ လောကဓာတုံ ဧကပ္ပဇ္ဇောတံ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ အတီတံသာဒိပဋိစ္ဆာဒကဉ္စ တမံ ဝိဓမတိ။ မေဃဝုဋ္ဌိယာ စ သမော သရော နာမ နတ္ထိ။ နဒီဝါပိ ဟောတု တလာကာဒီနိ ဝါ၊ ဝုဋ္ဌိသမော သရော နာမ နတ္ထိ။ မေဃဝုဋ္ဌိယာ ဟိ ပစ္ဆိန္နာယ မဟာသမုဒ္ဒေါ အင်္ဂုလိပဗ္ဗတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န ဟောတိ၊ ဝုဋ္ဌိယာ ပန ပဝတ္တမာနာယ ယာဝ အာဘဿရဘဝနာပိ ဧကောဒကံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒေဝတာယ ပဋိဂါထံ ဝဒန္တော နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမန္တိအာဒိမာဟာတိ။

နတ္ထိပုတ္တသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ခတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄။ စတုတ္ထေ ခတ္တိယော ဒွိပဒန္တိ ဒွိပဒါနံ ရာဇာ သေဋ္ဌော။ ကောမာရီတိ ကုမာရိကာလေ ဂဟိတာ။ အယံ သေသဘရိယာနံ သေဋ္ဌာတိ ဝဒတိ။ ပုဗ္ဗဇောတိ ပဌမံ ဇာတော ကာဏော ဝါပိ ဟောတု ကုဏိအာဒီနံ ဝါ အညတရော၊ ယော ပဌမံ ဇာတော၊ အယမေဝ ပုတ္တော ဣမိဿာ ဒေဝတာယ ဝါဒေ သေဋ္ဌော နာမ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဒွိပဒါဒီနံ ဗုဒ္ဓါဒယော သေဋ္ဌာ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ပဋိဂါထံ အာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံယေဝ အပဒါဒိဘေဒါနံ သတ္တာနံ သေဋ္ဌော၊ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ပနေသ သဗ္ဗသတ္တသေဋ္ဌော ဒွိပဒေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဒွိပဒံ သေဋ္ဌောတိ အာဟ။ ဒွိပဒေသု ဥပ္ပန္နဿ စဿ သဗ္ဗသတ္တသေဋ္ဌဘာဝေါ အပ္ပဋိဟတောဝ ဟောတိ။ အာဇာနီယောတိ ဟတ္ထီ ဝါ ဟောတု အဿာဒီသု အညတရော ဝါ၊ ယော ကာရဏံ ဇာနာတိ၊ အယံ အာဇာနီယောဝ စတုပ္ပဒါနံ သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ကူဋကဏ္ဏရညော ဂုဠဝဏ္ဏအဿော ဝိယ။ ရာဇာ ကိရ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ စေတိယပဗ္ဗတံ ဂမိဿာမီတိ ကလမ္ဗနဒီတီရံ သမ္ပတ္တော၊ အဿော တီရေ ဌတွာ ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတိ ၊ ရာဇာ အဿာစရိယံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘အဟော ဝတ တယာ အဿော သိက္ခာပိတော ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ အာစရိယော ‘‘သုသိက္ခာပိတော ဒေဝ အဿော၊ ဧတဿ ဟိ စိတ္တံ – ‘သစာဟံ ဥဒကံ ဩတရိဿာမိ၊ ဝါလံ တေမိဿတိ၊ ဝါလေ တိန္တေ ရညော အင်္ဂေ ဥဒကံ ပါတေယျာ’တိ၊ ဧဝံ တုမှာကံ သရီရေ ဥဒကပါတနဘယေန န ဩတရတိ၊ ဝါလံ ဂဏှာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ အဿော ဝေဂေန ဩတရိတွာ ပါရံ ဂတော။ သုဿူသာတိ သုဿူသမာနာ။ ကုမာရိကာလေ ဝါ ဂဟိတာ ဟောတု ပစ္ဆာ ဝါ၊ သုရူပါ ဝါ ဝိရူပါ ဝါ၊ ယာ သာမိကံ သုဿူသတိ ပရိစရတိ တောသေတိ၊ သာ ဘရိယာနံ သေဋ္ဌာ။ အဿဝေါတိ အာသုဏမာနော။ ဇေဋ္ဌော ဝါ ဟိ ဟောတု ကနိဋ္ဌော ဝါ၊ ယော မာတာပိတူနံ ဝစနံ သုဏာတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဩဝါဒပဋိကရော ဟောတိ၊ အယံ ပုတ္တာနံ သေဋ္ဌော၊ အညေဟိ သန္ဓိစ္ဆေဒကာဒိစောရေဟိ ပုတ္တေဟိ ကော အတ္ထော ဒေဝတေတိ။

ခတ္တိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သဏမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ပဉ္စမေ ဌိတေ မဇ္ဈနှိကေတိ ဌိတမဇ္ဈနှိကေ။ သန္နိသီဝေသူတိ ယထာ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဥပဂန္တွာ သန္နိသိန္နေသု ဝိဿမမာနေသု။ ဌိတမဇ္ဈနှိကကာလော နာမေသ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဣရိယာပထဒုဗ္ဗလျကာလော။ ဣဓ ပန ပက္ခီနံယေဝ ဝသေန ဒဿိတော။ သဏတေဝါတိ သဏတိ ဝိယ မဟာဝိရဝံ ဝိယ မုစ္စတိ။ သဏမာနမေဝ စေတ္ထ ‘‘သဏတေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တပ္ပဋိဘာဂံ နာမေတံ။ နိဒါဃသမယသ္မိဉှိ ဌိတမဇ္ဈနှိကကာလေ စတုပ္ပဒဂဏေသု စေဝ ပက္ခီဂဏေသု စ သန္နိသိန္နေသု ဝါတပူရိတာနံ သုသိရရုက္ခာနဉ္စေဝ ဆိဒ္ဒဝေဏုပဗ္ဗာနဉ္စ ခန္ဓေန ခန္ဓံ သာခါယ သာခံ သင်္ဃဋ္ဋယန္တာနံ ပါဒပါနဉ္စ အရညမဇ္ဈေ မဟာသဒ္ဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တံ ဘယံ ပဋိဘာတိ မန္တိ တံ ဧဝရူပေ ကာလေ မဟာအရညဿ သဏမာနံ မယှံ ဘယံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဒန္ဓပညာ ကိရေသာ ဒေဝတာ တသ္မိံ ခဏေ အတ္တနော နိသဇ္ဇဖာသုကံ ကထာဖာသုကံ ဒုတိယကံ အလဘန္တီ ဧဝမာဟ။ ယသ္မာ ပန တာဒိသေ ကာလေ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တဿ ဝိဝိတ္တေ အရညာယတနေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော အနပ္ပကံ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃) စ၊

‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါပိ၊ အပရော စေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အတီဝ ဖာသု ဘဝတိ၊ ဧကဿ ဝသတော ဝနေ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၅၃၇) စ၊

တသ္မာ ဘဂဝါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သာ ရတိ ပဋိဘာတိ မန္တိ ယာ ဧဝရူပေ ကာလေ ဧကကဿ နိသဇ္ဇာ နာမ၊ သာ ရတိ မယှံ ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။

သဏမာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ နိဒ္ဒါတန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဆဋ္ဌေ နိဒ္ဒါတိ၊ ‘‘အဘိဇာနာမဟံ၊ အဂ္ဂိဝေဿန၊ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝရူပါယ အဗျာကတနိဒ္ဒါယ ပုဗ္ဗဘာဂါပရဘာဂေသု သေခပုထုဇ္ဇနာနံ သသင်္ခါရိကအကုသလေ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နံ ထိနမိဒ္ဓံ။ တန္ဒီတိ အတိစ္ဆာတာတိသီတာဒိကာလေသု ဥပ္ပန္နံ အာဂန္တုကံ အာလသိယံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ တန္ဒီ? ယာ တန္ဒီ တန္ဒိယနာ တန္ဒိမနတာ အာလသျံ အာလသျာယနာ အာလသျာယိတတ္တံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ တန္ဒီ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၅၇)။ ဝိဇမ္ဘိတာတိ ကာယဝိဇမ္ဘနာ။ အရတီတိ အကုသလပက္ခာ ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ ဘတ္တသမ္မဒေါတိ ဘတ္တမုစ္ဆာ ဘတ္တကိလမထော။ ဝိတ္ထာရော ပန တေသံ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဇမ္ဘိတာ? ယာ ကာယဿ ဇမ္ဘနာ ဝိဇမ္ဘနာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ အာဂတောဝ။ ဧတေနာတိ ဧတေန နိဒ္ဒါဒိနာ ဥပက္ကိလေသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌော နိဝါရိတပါတုဘာဝေါ။ နပ္ပကာသတီတိ န ဇောတတိ၊ န ပါတုဘဝတီတိ အတ္ထော။ အရိယမဂ္ဂေါတိ လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ပါဏိနန္တိ သတ္တာနံ။ ဝီရိယေနာတိ မဂ္ဂသဟဇာတဝီရိယေန။ နံ ပဏာမေတွာတိ ဧတံ ကိလေသဇာတံ နီဟရိတွာ။ အရိယမဂ္ဂေါတိ လောကိယလောကုတ္တရမဂ္ဂေါ။ ဣတိ မဂ္ဂေနေဝ ဥပက္ကိလေသေ နီဟရိတွာ မဂ္ဂဿ ဝိသုဒ္ဓိ ဝုတ္တာတိ။

နိဒ္ဒါတန္ဒီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဒုက္ကရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇။ သတ္တမေ ဒုတ္တိတိက္ခန္တိ ဒုက္ခမံ ဒုအဓိဝါသိယံ။ အဗျတ္တေနာတိ ဗာလေန။ သာမညန္တိ သမဏဓမ္မော။ ဣမိနာ ဒေဝတာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ယံ ပဏ္ဍိတာ ကုလပုတ္တာ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ ဒန္တေ အဘိဒန္တမာဓာယ ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စပိ စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှိတွာပိ ဧကာသနံ ဧကဘတ္တံ ပဋိသေဝမာနာ အာပါဏကောဋိကံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာ သာမညံ ကရောန္တိ။ တံ ဘဂဝါ ဗာလော အဗျတ္တော ကာတုံ န သက္ကောတီတိ။ ဗဟူ ဟိ တတ္ထ သမ္ဗာဓာတိ တသ္မိံ သာမညသင်္ခါတေ အရိယမဂ္ဂေ ဗဟူ သမ္ဗာဓာ မဂ္ဂါဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဗဟူ ပရိဿယာတိ ဒဿေတိ။

စိတ္တဉ္စေ န နိဝါရယေတိ ယဒိ အယောနိသော ဥပ္ပန္နံ စိတ္တံ န နိဝါရေယျ၊ ကတိ အဟာနိ သာမညံ စရေယျ? ဧကဒိဝသမ္ပိ န စရေယျ။ စိတ္တဝသိကော ဟိ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ပဒေ ပဒေတိ အာရမ္မဏေ အာရမ္မဏေ။ အာရမ္မဏဉှိ ဣဓ ပဒန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဟိ အာရမ္မဏေ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဗာလော ဝိသီဒတိ နာမ။ ဣရိယာပထပဒမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဂမနာဒီသု ဟိ ယတ္ထ ယတ္ထ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဝိသီဒတိ နာမ။ သင်္ကပ္ပာနန္တိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒီနံ။

ကုမ္မော ဝါတိ ကစ္ဆပေါ ဝိယ။ အင်္ဂါနီတိ ဂီဝပဉ္စမာနိ အင်္ဂါနိ။ သမောဒဟန္တိ သမောဒဟန္တော၊ သမောဒဟိတွာ ဝါ။ မနောဝိတက္ကေတိ မနမှိ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကေ။ ဧတ္တာဝတာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ယထာ ကုမ္မော သောဏ္ဍိပဉ္စမာနိ အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ သမောဒဟန္တော သိင်္ဂါလဿ ဩတာရံ န ဒေတိ၊ သမောဒဟိတွာ စဿ အပ္ပသယှတံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု မနမှိ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကေ သကေ အာရမ္မဏကပါလေ သမောဒဟံ မာရဿ ဩတာရံ န ဒေတိ၊ သမောဒဟိတွာ စဿ အပ္ပသယှတံ အာပဇ္ဇတီတိ။ အနိဿိတောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ အနိဿိတော ဟုတွာ။ အဟေဌယာနောတိ အဝိဟိံသမာနော။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ နူပဝဒေယျ ကဉ္စီတိ ယံကိဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ အာစာရဝိပတ္တိအာဒီသု ယာယ ကာယစိ မင်္ကုံ ကာတုကာမော ဟုတွာ န ဝဒေယျ၊ ‘‘ကာလေန ဝက္ခာမိ နော အကာလေနာ’’တိအာဒယော ပန ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတေန စိတ္တေန ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဝဒေယျာတိ။

ဒုက္ကရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဟိရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈။ အဋ္ဌမေ ဟိရီနိသေဓောတိ ဟိရိယာ အကုသလေ ဓမ္မေ နိသေဓေတီတိ ဟိရီနိသေဓော။ ကောစိ လောကသ္မိံဝိဇ္ဇတီတိ ကောစိ ဧဝရူပေါ ဝိဇ္ဇတီတိ ပုစ္ဆတိ။ ယော နိန္ဒံ အပဗောဓတီတိ ယော ဂရဟံ အပဟရန္တော ဗုဇ္ဈတိ။ အဿော ဘဒြော ကသာမိဝါတိ ယထာ ဘဒြော အဿာဇာနီယော ကသံ အပဟရန္တော ဗုဇ္ဈတိ၊ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဈန္တော ဝိယ ကသာယ အတ္တနိ နိပါတံ န ဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ဘိက္ခု ဘူတဿ ဒသအက္ကောသဝတ္ထုနော အတ္တနိ နိပါတံ အဒဒန္တော နိန္ဒံ အပဗောဓတိ အပဟရန္တော ဗုဇ္ဈတိ၊ ဧဝရူပေါ ကောစိ ခီဏာသဝေါ ဝိဇ္ဇတီတိ ပုစ္ဆတိ။ အဘူတက္ကောသေန ပန ပရိမုတ္တော နာမ နတ္ထိ။ တနုယာတိ တနုကာ၊ ဟိရိယာ အကုသလေ ဓမ္မေ နိသေဓေတွာ စရန္တာ ခီဏာသဝါ နာမ အပ္ပကာတိ အတ္ထော။ သဒါ သတာတိ နိစ္စကာလံ သတိဝေပုလ္လေန သမန္နာဂတာ။ အန္တံ ဒုက္ခဿ ပပ္ပုယျာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ကောဋိံ အန္တဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိတွာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဟိရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ကုဋိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉။ နဝမေ ကစ္စိ တေ ကုဋိကာတိ အယံ ဒေဝတာ ဒသ မာသေ အန္တောဝသနဋ္ဌာနဋ္ဌေန မာတရံ ကုဋိကံ ကတွာ၊ ယထာ သကုဏာ ဒိဝသံ ဂေါစရပသုတာ ရတ္တိံ ကုလာဝကံ အလ္လီယန္တိ၊ ဧဝမေဝံ သတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာပိ မာတုဂါမဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အာလယဝသေန ဘရိယံ ကုလာဝကံ ကတွာ။ ကုလပဝေဏိံ သန္တာနကဋ္ဌေန ပုတ္တေ သန္တာနကေ ကတွာ၊ တဏှံ ဗန္ဓနံ ကတွာ၊ ဂါထာဗန္ဓနေန ဣမေ ပဉှေ သမောဓာနေတွာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ၊ ဘဂဝါပိဿာ ဝိဿဇ္ဇေန္တော တဂ္ဃာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တဂ္ဃာတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ နတ္ထီတိ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဝါ ပုန မာတုကုစ္ဆိဝါသဿ ဒါရဘရဏဿ ပုတ္တနိဗ္ဗတ္တိယာ ဝါ အဘာဝတော နတ္ထိ။

ဒေဝတာ ‘‘မယာ သန္နာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဂုဠှာ ပဉှာ ပုစ္ဆိတာ၊ အယဉ္စ သမဏော ပုစ္ဆိတမတ္တေယေဝ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဇာနံ နု ခေါ မေ အဇ္ဈာသယံ ကထေသိ၊ ဥဒါဟု အဇာနံ ယံ ဝါ တံ ဝါ မုခါရုဠှံ ကထေသီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန ကိန္တာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိန္တာဟန္တိ ကိံ တေ အဟံ။ အထဿာ ဘဂဝါ အာစိက္ခန္တော မာတရန္တိအာဒိမာဟ။ သာဟု တေတိ ဂါထာယ အနုမောဒိတွာ သမ္ပဟံသိတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ ဂတာတိ။

ကုဋိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သမိဒ္ဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဒသမေ တပေါဒါရာမေတိ တပေါဒဿ တတ္တောဒကဿ ရဟဒဿ ဝသေန ဧဝံ လဒ္ဓနာမေ အာရာမေ။ ဝေဘာရပဗ္ဗတဿ ကိရ ဟေဋ္ဌာ ဘုမ္မဋ္ဌကနာဂါနံ ပဉ္စယောဇနသတိကံ နာဂဘဝနံ ဒေဝလောကသဒိသံ မဏိမယေန တလေန အာရာမုယျာနေဟိ စ သမန္နာဂတံ။ တတ္ထ နာဂါနံ ကီဠနဋ္ဌာနေ မဟာဥဒကရဟဒေါ၊ တတော တပေါဒါ နာမ နဒီ သန္ဒတိ ကုထိတာ ဥဏှောဒကာ။ ကသ္မာ ပနေသာ ဧဒိသာ? ရာဇဂဟံ ကိရ ပရိဝါရေတွာ မဟာပေတလောကော တိဋ္ဌတိ၊ တတ္ထ ဒွိန္နံ မဟာလောဟကုမ္ဘိနိရယာနံ အန္တရေန အယံ တပေါဒါ အာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ကုထိတာ သန္ဒတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယတာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တပေါဒါ သန္ဒတိ၊ သော ဒဟော အစ္ဆောဒကော သီတောဒကော သာတောဒကော သေတောဒကော သုပ္ပတိတ္ထော ရမဏီယော ပဟူတမစ္ဆကစ္ဆပေါ၊ စက္ကမတ္တာနိ စ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖန္တိ။ အပိစာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တပေါဒါ ဒွိန္နံ မဟာနိရယာနံ အန္တရိကာယ အာဂစ္ဆတိ၊ တေနာယံ တပေါဒါ ကုထိတာ သန္ဒတီ’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၁)။

ဣမဿ ပန အာရာမဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ တတော မဟာဥဒကရဟဒေါ ဇာတော၊ တဿ ဝသေနာယံ ဝိဟာရော ‘‘တပေါဒါရာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။

သမိဒ္ဓီတိ တဿ ကိရ ထေရဿ အတ္တဘာဝေါ သမိဒ္ဓါ အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော၊ တသ္မာ ‘‘သမိဒ္ဓီ’’တွေဝ သင်္ခံ ဂတော။ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုန္တိ ပဓာနိကတ္ထေရော ဧသ၊ ဗလဝပစ္စူသေ ဥဋ္ဌာယာသနာ သရီရံ ဥတုံ ဂါဟာပေတွာ ဗဟိ သဋ္ဌိဟတ္ထမတ္တေ မဟာစင်္ကမေ အပရာပရံ စင်္ကမိတွာ ‘‘သေဒဂဟိတေဟိ ဂတ္တေဟိ ပရိဘုဉ္ဇမာနံ သေနာသနံ ကိလိဿတီ’’တိ မညမာနော ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စနတ္ထံ သရီရဓောဝနတ္ထံ ဥပသင်္ကမိ။ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသီတိ နိဝါသနံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။

ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနောတိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗသဒိသာနိ ဝေါဒကာနိ ကုရုမာနော။ အလ္လသရီရေ ပါရုတံ ဟိ စီဝရံ ကိလိဿတိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ၊ န စေတံ ဝတ္တံ။ ထေရော ပန ဝတ္တသမ္ပန္နော၊ တသ္မာ ဝတ္တေ ဌိတောဝ နှာယိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တတ္ထ ဣဒံ နှာနဝတ္တံ – ဥဒကတိတ္ထံ ဂန္တွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ စီဝရာနိ နိက္ခိပိတွာ ဝေဂေန ဌိတကေနေဝ န ဩတရိတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗဒိသာ ပန ဩလောကေတွာ ဝိဝိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ခါဏုဂုမ္ဗလတာဒီနိ ဝဝတ္ထပေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥက္ကာသိတွာ အဝကုဇ္ဇ ဌိတေန ဥတ္တရာသင်္ဂစီဝရံ အပနေတွာ ပသာရေတဗ္ဗံ၊ ကာယဗန္ဓနံ မောစေတွာ စီဝရပိဋ္ဌေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဥဒကသာဋိကာ နတ္ထိ၊ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ မောစေတွာ သစေ သိန္နဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ ပသာရေတဗ္ဗံ။ နော စေ အတ္ထိ၊ သံဟရိတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဥဒကံ ဩတရန္တေန သဏိကံ နာဘိပ္ပမာဏမတ္တံ ဩတရိတွာ ဝီစိံ အနုဋ္ဌာပေန္တေန သဒ္ဒံ အကရောန္တေန နိဝတ္တိတွာ အာဂတဒိသာဘိမုခေန နိမုဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ စီဝရံ ရက္ခိတံ ဟောတိ။ ဥမ္မုဇ္ဇန္တေနပိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေန သဏိကံ ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ နှာနပရိယောသာနေ ဥဒကန္တေ ဥက္ကုဋိကေန နိသီဒိတွာ နိဝါသနံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥဋ္ဌာယ သုပရိမဏ္ဍလံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ အပါရုပိတွာဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ။

ထေရောပိ တထာ နှာယိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဝိဂစ္ဆမာနဥဒကံ ကာယံ ဩလောကယမာနော အဋ္ဌာသိ။ တဿ ပကတိယာပိ ပါသာဒိကဿ ပစ္စူသသမယေ သမ္မာ ပရိဏတာဟာရဿ ဥဏှောဒကေန နှာတဿ အတိဝိယ မုခဝဏ္ဏော ဝိရောစိ၊ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တတာလဖလံ ဝိယ ပဘာသမ္ပန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ တင်္ခဏဝိကသိတပဒုမံ ဝိယ မုခံ သဿိရိကံ အဟောသိ၊ သရီရဝဏ္ဏောပိ ဝိပ္ပသီဒိ။ တသ္မိံ သမယေ ဝနသဏ္ဍေ အဓိဝတ္ထာ ဘုမ္မဒေဝတာ ပါသာဒိကံ ဘိက္ခုံ ဩလောကယမာနာ သမနံ နိဂ္ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တီ ကာမပရိဠာဟာဘိဘူတာ ဟုတွာ၊ ‘‘ထေရံ ပလောဘေဿာမီ’’တိ အတ္တဘာဝံ ဥဠာရေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကရိတွာ သဟဿဝဋ္ဋိပဒီပံ ပဇ္ဇလမာနာ ဝိယ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပယမာနာ ဝိယ သကလာရာမံ ဧကောဘာသံ ကတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဝန္ဒိတွာဝ ဝေဟာသေ ဌိတာ ဂါထံ အဘာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ…ပေ… အဇ္ဈဘာသီ’’တိ။

အဘုတွာတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ။ ဘိက္ခသီတိ ပိဏ္ဍာယ စရသိ။ မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါတိ ဧတ္ထ ကာလော နာမ ပဉ္စကာမဂုဏပဋိသေဝနက္ခမော ဒဟရယောဗ္ဗနကာလော။ ဇရာဇိဏ္ဏေန ဟိ ဩဘဂ္ဂေန ဒဏ္ဍပရာယဏေန ပဝေဓမာနေန ကာသသာသာဘိဘူတေန န သက္ကာ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ ဣတိ ဣမံ ကာလံ သန္ဓာယ ဒေဝတာ ‘‘မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ မာ ဥပစ္စဂါတိ မာ အတိက္ကမိ။

ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမီတိ ဧတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ ကာလံ န ဇာနာမီတိ မရဏကာလံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တာနဉှိ –

‘‘ဇီဝိတံ ဗျာဓိ ကာလော စ၊ ဒေဟနိက္ခေပနံ ဂတိ၊

ပဉ္စေတေ ဇီဝလောကသ္မိံ၊ အနိမိတ္တာ န နာယရေ’’။

တတ္ထ ဇီဝိတံ တာဝ ‘‘ဧတ္တကမေဝ၊ န ဣတော ပရ’’န္တိ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနိမိတ္တံ။ ကလလကာလေပိ ဟိ သတ္တာ မရန္တိ၊ အဗ္ဗုဒ-ပေသိ-ဃန-အဍ္ဎမာသ-ဧကမာသ-ဒွေမာသ-တေမာသ-စတုမာသပဉ္စမာသ…ပေ… ဒသမာသကာလေပိ၊ ကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တသမယေပိ၊ တတော ပရံ ဝဿသတဿ အန္တောပိ ဗဟိပိ မရန္တိယေဝ။ ဗျာဓိပိ ‘‘ဣမိနာဝ ဗျာဓိနာ သတ္တာ မရန္တိ၊ န အညေနာ’’တိ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနိမိတ္တော။ စက္ခုရောဂေနပိ ဟိ သတ္တာ မရန္တိ သောတရောဂါဒီနံ အညတရေနပိ။ ကာလောပိ၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ယေဝ ကာလေ မရိတဗ္ဗံ၊ န အညသ္မိ’’န္တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနိမိတ္တော။ ပုဗ္ဗဏှေပိ ဟိ သတ္တာ မရန္တိ မဇ္ဈနှိကာဒီနံ အညတရသ္မိမ္ပိ။ ဒေဟနိက္ခေပနမ္ပိ၊ ‘‘ဣဓေဝ မီယမာနာနံ ဒေဟေန ပတိတဗ္ဗံ၊ န အညတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနိမိတ္တံ။ အန္တောဂါမေ ဇာတာနဉှိ ဗဟိဂါမေပိ အတ္တဘာဝေါ ပတတိ၊ ဗဟိဂါမေပိ ဇာတာနံ အန္တောဂါမေပိ။ တထာ ထလဇာနံ ဇလေ၊ ဇလဇာနံ ထလေတိ အနေကပ္ပကာရတော ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဂတိပိ၊ ‘‘ဣတော စုတေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဝဝတ္ထာနာဘာဝတော အနိမိတ္တာ။ ဒေဝလောကတော ဟိ စုတာ မနုဿေသုပိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ၊ မနုဿလောကတော စုတာ ဒေဝလောကာဒီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဧဝံ ယန္တေ ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ ဂတိပဉ္စကေ လောကော သမ္ပရိဝတ္တတိ။ တဿေဝံ သမ္ပရိဝတ္တတော ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ကာလေ မရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣမံ မရဏဿ ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမိ။

ဆန္နော ကာလော န ဒိဿတီတိ အယံ ကာလော မယှံ ပဋိစ္ဆန္နော အဝိဘူတော န ပညာယတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ အယံ ကာလော ပဋိစ္ဆန္နော န ပညာယတိ၊ တသ္မာ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ အဘုတွာဝ ဘိက္ခာမိ။ မာ မံ ကာလော ဥပစ္စဂါတိ ဧတ္ထ သမဏဓမ္မကရဏကာလံ သန္ဓာယ ‘‘ကာလော’’တိ အာဟ။ အယဉှိ သမဏဓမ္မော နာမ ပစ္ဆိမေ ကာလေ တိဿော ဝယောသီမာ အတိက္ကန္တေန ဩဘဂ္ဂေန ဒဏ္ဍပရာယဏေန ပဝေဓမာနေန ကာသသာသာဘိဘူတေန န သက္ကာ ကာတုံ။ တဒါ ဟိ န သက္ကာ ဟောတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝါ ဂဏှိတုံ၊ ဓုတင်္ဂံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ၊ အရညဝါသံ ဝါ ဝသိတုံ၊ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပတ္တိံ ဝါ သမာပဇ္ဇိတုံ၊ ပဒဘာဏ-သရဘညဓမ္မကထာ-အနုမောဒနာဒီနိ ဝါ ကာတုံ၊ တရုဏယောဗ္ဗနကာလေ ပနေတံ သဗ္ဗံ သက္ကာ ကာတုန္တိ အယံ သမဏဓမ္မကရဏဿ ကာလော မာ မံ ဥပစ္စဂါ၊ ယာဝ မံ နာတိက္ကမတိ၊ တာဝ ကာမေ အဘုတွာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောမီတိ အာဟ။

ပထဝိယံပတိဋ္ဌဟိတွာတိ သာ ကိရ ဒေဝတာ – ‘‘အယံ ဘိက္ခု သမဏဓမ္မကရဏဿ ကာလံ နာမ ကထေတိ၊ အကာလံ နာမ ကထေတိ၊ သဟေတုကံ ကထေတိ သာနိသံသ’’န္တိ ဧတ္တာဝတာဝ ထေရေ လဇ္ဇံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ မဟာဗြဟ္မံ ဝိယ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ စ နံ မညမာနာ ဂါရဝဇာတာ အာကာသာ ဩရုယှ ပထဝိယံ အဋ္ဌာသိ၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ပထဝိယံ ဌိတာ၊ ယေန ပနတ္ထေန အာဂတာ၊ ပုနပိ တမေဝ ဂဟေတွာ ဒဟရော တွန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုသူတိ တရုဏော။ ကာဠကေသောတိ သုဋ္ဌု ကာဠကေသော။ ဘဒြေနာတိ ဘဒ္ဒကေန။ ဧကစ္စော ဟိ ဒဟရောပိ သမာနော ကာဏော ဝါ ဟောတိ ကုဏိအာဒီနံ ဝါ အညတရော၊ သော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော နာမ န ဟောတိ။ ယော ပန အဘိရူပေါ ဟောတိ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နော၊ ယံ ယဒေဝ အလင်္ကာရပရိဟာရံ ဣစ္ဆတိ၊ တေန တေန အလင်္ကတော ဒေဝပုတ္တော ဝိယ စရတိ၊ အယံ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော နာမ ဟောတိ။ ထေရော စ ဥတ္တမရူပသမ္ပန္နော၊ တေန နံ ဧဝမာဟ။

အနိက္ကီဠိတာဝီကာမေသူတိ ကာမေသု အကီဠိတကီဠော အဘုတ္တာဝီ၊ အကတကာမကီဠောတိ အတ္ထော။ မာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာတိ ယေဘုယျေန ဟိ တာ အဒိဋ္ဌသစ္စာ အဝီတရာဂါ အပရစိတ္တဝိဒူနိယော ဒေဝတာ ဘိက္ခူ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသတိမ္ပိ…ပေ… သဋ္ဌိမ္ပိ ဝဿာနိ ပရိသုဒ္ဓံ အခဏ္ဍံ ဗြဟ္မစရိယံ စရမာနေ ဒိသွာ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မာနုသကေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဟာယ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပတ္ထယန္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ အယမ္ပိ တတ္ထေဝ ဥပ္ပာဒေသိ။ တသ္မာ မာနုသကေ ကာမေ သန္ဒိဋ္ဌိကေ၊ ဒိဗ္ဗေ စ ကာလိကေ ကတွာ ဧဝမာဟ။

န ခေါ အဟံ၊ အာဝုသောတိ၊ အာဝုသော၊ အဟံ သန္ဒိဋ္ဌိကေ ကာမေ ဟိတွာ ကာလိကေ ကာမေ န အနုဓာဝါမိ န ပတ္ထေမိ န ပိဟေမိ။ ကလိကဉ္စ ခေါ အဟံ၊ အာဝုသောတိ အဟံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကာလိကံ ကာမံ ဟိတွာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ လောကုတ္တရဓမ္မံ အနုဓာဝါမိ။ ဣတိ ထေရော စိတ္တာနန္တရံ အလဒ္ဓဗ္ဗတာယ ဒိဗ္ဗေပိ မာနုသကေပိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ကာလိကာတိ အကာသိ၊ စိတ္တာနန္တရံ လဒ္ဓဗ္ဗတာယ လောကုတ္တရဓမ္မံ သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ။ ပဉ္စကာမဂုဏေသု သမောဟိတေသုပိ သမ္ပန္နကာမဿာပိ ကာမိနော စိတ္တာနန္တရံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတာရမ္မဏာနုဘဝနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ စက္ခုဒွါရေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ အနုဘဝိတုကာမေန ဟိ စိတ္တကာရပေါတ္ထကာရရူပကာရာဒယော ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘ဣဒံ နာမ သဇ္ဇေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဧတ္ထန္တရေ အနေကကောဋိသတသဟဿာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အထ ပစ္ဆာ တံ အာရမ္မဏံ သမ္ပာပုဏာတိ ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါနန္တရံ ပန သောတာပတ္တိဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အန္တရာ အညဿ စိတ္တဿ ဝါရော နတ္ထိ။ သေသဖလေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။

သော တမေဝတ္ထံ ဂဟေတွာ ကာလိကာ ဟိ၊ အာဝုသောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာလိကာတိ ဝုတ္တနယေန သမောဟိတသမ္ပတ္တိနာပိ ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗာ။ ဗဟုဒုက္ခာတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ နိဿာယ ပတ္တဗ္ဗဒုက္ခဿ ဗဟုတာယ ဗဟုဒုက္ခာ။ တံဝတ္ထုကဿေဝ ဥပါယာသဿ ဗဟုတာယ ဗဟုပါယာသာ။ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျောတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ နိဿာယ လဒ္ဓဗ္ဗသုခတော အာဒီနဝေါ ဘိယျော၊ ဒုက္ခမေဝ ဗဟုတရန္တိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မောတိ အယံ လောကုတ္တရဓမ္မော ယေန ယေန အဓိဂတော ဟောတိ၊ တေန တေန ပရသဒ္ဓါယ ဂန္တဗ္ဗတံ ဟိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန သယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ အတ္တနော ဖလဒါနံ သန္ဓာယ နာဿ ကာလောတိ အကာလော၊ အကာလောယေဝ အကာလိကော။ ယော ဧတ္ထ အရိယမဂ္ဂဓမ္မော၊ သော အတ္တနော ပဝတ္တိသမနန္တရမေဝ ဖလံ ဒေတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧဟိ ပဿ ဣမံ ဓမ္မ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဧဟိပဿဝိဓိံ အရဟတီတိ ဧဟိပဿိကော။ အာဒိတ္တံ စေလံ ဝါ သီသံ ဝါ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ ဘာဝနာဝသေန အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနယံ အရဟတီတိ ဩပနေယျိကော။ သဗ္ဗေဟိ ဥဂ္ဃဋိတညူအာဒီဟိ ဝိညူဟိ ‘‘ဘာဝိတော မေ မဂ္ဂေါ၊ အဓိဂတံ ဖလံ၊ သစ္ဆိကတော နိရောဓော’’တိ အတ္တနိ အတ္တနိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၆ အာဒယော) ဓမ္မာနုဿတိဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော။

ဣဒါနိ သာ ဒေဝတာ အန္ဓော ဝိယ ရူပဝိသေသံ ထေရေန ကထိတဿ အတ္ထေ အဇာနန္တီ ကထဉ္စ ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကထဉ္စာတိပဒဿ ‘‘ကထဉ္စ ဘိက္ခု ကာလိကာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ကထံ ဗဟုဒုက္ခာ၊ ကထံ ဗဟုပါယာသာ’’တိ? ဧဝံ သဗ္ဗပဒေဟိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နဝေါတိ အပရိပုဏ္ဏပဉ္စဝဿော ဟိ ဘိက္ခု နဝေါ နာမ ဟောတိ၊ ပဉ္စဝဿတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမော၊ ဒသဝဿတော ပဋ္ဌာယ ထေရော။ အပရော နယော – အပရိပုဏ္ဏဒသဝဿော နဝေါ၊ ဒသဝဿတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈိမော၊ ဝီသတိဝဿတော ပဋ္ဌာယ ထေရော။ တေသံ အဟံ နဝေါတိ ဝဒတိ။

နဝေါပိ ဧကစ္စော သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒွါဒသတေရသဝဿာနိ သာမဏေရဘာဝေနေဝ အတိက္ကန္တော စိရပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ၊ အဟံ ပန အစိရပဗ္ဗဇိတောတိ ဝဒတိ။ ဣမံ ဓမ္မဝိနယန္တိ ဣမံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ။ ဥဘယမ္ပေတံ သာသနဿေဝ နာမံ။ ဓမ္မေန ဟေတ္ထ ဒွေ ပိဋကာနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိနယေန ဝိနယပိဋကံ၊ ဣတိ တီဟိ ပိဋကေဟိ ပကာသိတံ ပဋိပတ္တိံ အဓုနာ အာဂတောမှီတိ ဝဒတိ။

မဟေသက္ခာဟီတိ မဟာပရိဝါရာဟိ။ ဧကေကဿ ဟိ ဒေဝရညော ကောဋိသတမ္ပိ ကောဋိသဟဿမ္ပိ ပရိဝါရော ဟောတိ၊ တေ အတ္တာနံ မဟန္တေ ဌာနေ ဌပေတွာ တထာဂတံ ပဿန္တိ။ တတ္ထ အမှာဒိသာနံ အပ္ပေသက္ခာနံ မာတုဂါမဇာတိကာနံ ကုတော ဩကာသောတိ ဒဿေတိ။

မယမ္ပိအာဂစ္ဆေယျာမာတိ ဣဒံ သာ ဒေဝတာ ‘‘သစေပိ စက္ကဝါဠံ ပူရေတွာ ပရိသာ နိသိန္နာ ဟောတိ၊ မဟတိယာ ဗုဒ္ဓဝီထိယာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တုံ လဘတီ’’တိ ဉတွာ အာဟ။ ပုစ္ဆ ဘိက္ခု၊ ပုစ္ဆ ဘိက္ခူတိ ထိရကရဏဝသေန အာမေဍိတံ ကတံ။

အက္ခေယျသညိနောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေဝေါ၊ မနုဿော၊ ဂဟဋ္ဌော၊ ပဗ္ဗဇိတော၊ သတ္တော၊ ပုဂ္ဂလော၊ တိဿော၊ ဖုဿော’’တိအာဒိနာ နယေန အက္ခေယျတော သဗ္ဗေသံ အက္ခာနာနံ သဗ္ဗာသံ ကထာနံ ဝတ္ထုဘူတတော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ‘‘အက္ခေယျာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘သတ္တော နရော ပေါသော ပုဂ္ဂလော ဣတ္ထီ ပုရိသော’’တိ ဧဝံ သညာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ သညိနော၊ အက္ခေယျေသွေဝ သညိနောတိ အက္ခေယျသညိနော၊ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု သတ္တပုဂ္ဂလာဒိသညိနောတိ အတ္ထော။ အက္ခေယျသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတာတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ပတိဋ္ဌိတာ။ ရတ္တော ဟိ ရာဂဝသေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဒုဋ္ဌော ဒေါသဝသေန၊ မူဠှော မောဟဝသေန၊ ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိဝသေန၊ ထာမဂတော အနုသယဝသေန၊ ဝိနိဗဒ္ဓါ မာနဝသေန၊ အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆာဝသေန၊ ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စဝသေန ပတိဋ္ဌိတော ဟောတိ။ အက္ခေယျံ အပရိညာယာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ တီဟိ ပရိညာဟိ အပရိဇာနိတွာ။ ယောဂမာယန္တိ မစ္စုနောတိ မစ္စုနော ယောဂံ ပယောဂံ ပက္ခေပံ ဥပက္ခေပံ ဥပက္ကမံ အဗ္ဘန္တရံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ မရဏဝသံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ကာလိကာ ကာမာ ကထိတာ။

ပရိညာယာတိ ဉာတပရိညာ၊ တီရဏပရိညာ၊ ပဟာနပရိညာတိ ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိဇာနာတိ – ‘‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော၊ အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ အယံ သညာက္ခန္ဓော၊ အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓော၊ အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော၊ ဣမာနိ တေသံ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ၊ အယံ ဉာတပရိညာ။ ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓေ တီရေတိ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတောတိ ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ။ အယံ တီရဏပရိညာ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ။ အယံ ပဟာနပရိညာ။

အက္ခာတာရံ န မညတီတိ ဧဝံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိဇာနိတွာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု အက္ခာတာရံ ပုဂ္ဂလံ န မညတိ။ အက္ခာတာရန္တိ ကမ္မဝသေန ကာရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အက္ခာတဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလံ န မညတိ၊ န ပဿတီတိ အတ္ထော ။ ကိန္တိ အက္ခာတဗ္ဗန္တိ? ‘‘တိဿော’’တိ ဝါ ‘‘ဖုဿော’’တိ ဝါ ဧဝံ ယေန ကေနစိ နာမေန ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ ပကာသေတဗ္ဗံ။ တဉှိ တဿ န ဟောတီတိ တံ တဿ ခီဏာသဝဿ န ဟောတိ။ ယေန နံ ဝဇ္ဇာတိ ယေန နံ ‘‘ရာဂေန ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ဒေါသေန ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝါ ‘‘မောဟေန မူဠှော’’တိ ဝါတိ ကောစိ ဝဒေယျ၊ တံ ကာရဏံ တဿ ခီဏာသဝဿ နတ္ထိ။

သစေ ဝိဇာနာသိ ဝဒေဟီတိ သစေ ဧဝရူပံ ခီဏာသဝံ ဇာနာသိ၊ ‘‘ဇာနာမီ’’တိ ဝဒေဟိ။ နော စေ ဇာနာသိ၊ အထ ‘‘န ဇာနာမီ’’တိ ဝဒေဟိ။ ယက္ခာတိ ဒေဝတံ အာလပန္တော အာဟ။ ဣတိ ဣမာယ ဂါထာယ သန္ဒိဋ္ဌိကော နဝဝိဓော လောကုတ္တရဓမ္မော ကထိတော။ သာဓူတိ အာယာစနတ္ထေ နိပါတော။

ယော မညတီတိ ယော အတ္တာနံ ‘‘အဟံ သမော’’တိ ဝါ ‘‘ဝိသေသီ’’တိ ဝါ ‘‘နိဟီနော’’တိ ဝါ မညတိ။ ဧတေန ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒယော တယော မာနာ ဂဟိတာဝ။ တေသု ဂဟိတေသု နဝ မာနာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သော ဝိဝဒေထ တေနာတိ သော ပုဂ္ဂလော တေနေဝ မာနေန ယေန ကေနစိ ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ – ‘‘ကေန မံ တွံ ပါပုဏာသိ၊ ကိံ ဇာတိယာ ပါပုဏာသိ၊ ဥဒါဟု ဂေါတ္တေန၊ ကုလပဒေသေန၊ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ၊ ဗာဟုသစ္စေန၊ ဓုတဂုဏေနာ’’တိ ဧဝံ ဝိဝဒေယျ။ ဣတိ ဣမာယပိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ ကာလိကာ ကာမာ ကထိတာ။

တီသု ဝိဓာသူတိ တီသု မာနေသု။ ‘‘ဧကဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၅၈၄) ဟိ ကောဋ္ဌာသော ‘‘ဝိဓော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ၊ ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) အာကာရော။ ‘‘တိဿော ဣမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဓာ။ ကတမာ တိဿော ? သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၁၆၂) မာနော ‘‘ဝိဓာ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ မာနောဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တီသု ဝိဓာသူတိ တီသု မာနေသူ’’တိ။ အဝိကမ္ပမာနောတိ သော ပုဂ္ဂလော ဧတေသု သင်္ခေပတော တီသု ၊ ဝိတ္ထာရတော နဝသု မာနေသု န ကမ္ပတိ၊ န စလတိ။ သမော ဝိသေသီတိ န တဿ ဟောတီတိ တဿ ပဟီနမာနဿ ခီဏာသဝဿ ‘‘အဟံ သဒိသော’’တိ ဝါ ‘‘သေယျော’’တိ ဝါ ‘‘ဟီနော’’တိ ဝါ န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပစ္ဆိမပဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတိ ဣမာယပိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ နဝဝိဓော သန္ဒိဋ္ဌိကော လောကုတ္တရဓမ္မော ကထိတော။

ပဟာသိသင်္ခန္တိ၊ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၁၂၀၊ ၂၃၉) ပညာ ‘‘သင်္ခါ’’တိ အာဂတာ။ ‘‘အတ္ထိ တေ ကောစိ ဂဏကော ဝါ မုဒ္ဒိကော ဝါ သင်္ခါယကော ဝါ၊ ယော ပဟောတိ ဂင်္ဂါယ ဝါလုကံ ဂဏေတု’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၄၁၀) ဧတ္ထ ဂဏနာ။ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀) ကောဋ္ဌာသော။ ‘‘ယာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သင်္ခါ သမညာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိ ‘‘သင်္ခါ’’တိ အာဂတာ။ ဣဓာပိ အယမေဝ အဓိပ္ပေတာ။ ပဟာသိ သင်္ခန္တိ ပဒဿ ဟိ အယမေဝတ္ထော – ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှော ဣတိ ဣမံ ပဏ္ဏတ္တိံ ခီဏာသဝေါ ပဟာသိ ဇဟိ ပဇဟီတိ။

န ဝိမာနမဇ္ဈဂါတိ နဝဘေဒံ တိဝိဓမာနံ န ဥပဂတော။ နိဝါသဋ္ဌေန ဝါ မာတုကုစ္ဆိ ‘‘ဝိမာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိဝသေန န ဥပဂစ္ဆီတိပိ အတ္ထော။ အနာဂတတ္ထေ အတီတဝစနံ။ အစ္ဆေစ္ဆီတိ ဆိန္ဒိ။ ဆိန္နဂန္ထန္တိ စတ္တာရော ဂန္ထေ ဆိန္ဒိတွာ ဌိတံ။ အနီဃန္တိ နိဒ္ဒုက္ခံ။ နိရာသန္တိ နိတ္တဏှံ။ ပရိယေသမာနာတိ ဩလောကယမာနာ။ နာဇ္ဈဂမုန္တိ န အဓိဂစ္ဆန္တိ န ဝိန္ဒန္တိ န ပဿန္တိ။ ဝတ္တမာနတ္ထေ အတီတဝစနံ။ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါတိ ဣဓလောကေ ဝါ ပရလောကေ ဝါ။ သဗ္ဗနိဝေသနေသူတိ တယော ဘဝါ၊ စတဿော ယောနိယော၊ ပဉ္စ ဂတိယော၊ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ နဝ သတ္တာဝါသာ၊ ဣတိ ဣမေသုပိ သဗ္ဗေသု သတ္တနိဝေသနေသု ဧဝရူပံ ခီဏာသဝံ ကာယဿ ဘေဒါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဝါ န ပဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဣမာယ ဂါထာယ သန္ဒိဋ္ဌိကံ လောကုတ္တရဓမ္မမေဝ ကထေသိ။

ဣမဉ္စ ဂါထံ သုတွာ သာပိ ဒေဝတာ အတ္ထံ သလ္လက္ခေသိ၊ တေနေဝ ကာရဏေန ဣမဿ ခွာဟံ၊ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါပံ န ကယိရာတိ ဂါထာယ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝသေနပိ။ ဒသကုသလကမ္မပထဝသေန တာဝ ဝစသာတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ ဂဟိတံ။ မနသာတိ တိဝိဓံ မနောသုစရိတံ ဂဟိတံ။ ကာယေန ဝါ ကိဉ္စန သဗ္ဗလောကေတိ တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ ဂဟိတံ။ ဣမေ တာဝ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ကာမေ ပဟာယာတိ ဣမိနာ ပန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ပဋိက္ခိတ္တော။ သတိမာ သမ္ပဇာနောတိ ဣမိနာ ဒသကုသလကမ္မပထကာရဏံ သတိသမ္ပဇညံ ဂဟိတံ။ ဒုက္ခံ န သေဝေထ အနတ္ထသံဟိတန္တိ ဣမိနာ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ပဋိသိဒ္ဓါ။ ဣတိ ဒေဝတာ ‘‘ဥဘော အန္တေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ ကာရဏေဟိ သတိသမ္ပဇညေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ တုမှေဟိ ကထိတေ အာဇာနာမိ ဘဂဝါ’’တိ ဝဒတိ။

အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဝသေန ပန အယံ နယော – တသ္မိံ ကိရ ဌာနေ မဟတီ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒေဝတာ ယထာဌာနေ ဌိတာဝ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ အတ္တနာ အဓိဂတံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဒဿေန္တီ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဝစသာတိ သမ္မာဝါစာ ဂဟိတာ၊ မနော ပန အင်္ဂံ န ဟောတီတိ မနသာတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တကံ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ကာယေန ဝါ ကိဉ္စန သဗ္ဗလောကေတိ သမ္မာကမ္မန္တော ဂဟိတော၊ အာဇီဝေါ ပန ဝါစာကမ္မန္တပက္ခိကတ္တာ ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ သတိမာတိ ဣမိနာ ဝါယာမသတိသမာဓယော ဂဟိတာ။ သမ္ပဇာနောတိပဒေန သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသင်္ကပ္ပာ။ ကာမေ ပဟာယ၊ ဒုက္ခံ န သေဝေထာတိပဒဒွယေန အန္တဒွယဝဇ္ဇနံ။ ဣတိ ဣမေ ဒွေ အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမံ ပဋိပဒံ တုမှေဟိ ကထိတံ၊ အာဇာနာမိ ဘဂဝါတိ ဝတွာ တထာဂတံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။

သမိဒ္ဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နန္ဒနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ သတ္တိဝဂ္ဂေါ

၁။ သတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ သတ္တိဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သတ္တိယာတိ ဒေသနာသီသမေတံ။ ဧကတောခါရာဒိနာ သတ္ထေနာတိ အတ္ထော။ ဩမဋ္ဌောတိ ပဟတော။ စတ္တာရော ဟိ ပဟာရာ ဩမဋ္ဌော ဥမ္မဋ္ဌော မဋ္ဌော ဝိမဋ္ဌောတိ။ တတ္ထ ဥပရိ ဌတွာ အဓောမုခံ ဒိန္နပဟာရော ဩမဋ္ဌော နာမ၊ ဟေဋ္ဌာ ဌတွာ ဥဒ္ဓံမုခံ ဒိန္နော ဥမ္မဋ္ဌော နာမ၊ အဂ္ဂဠသူစိ ဝိယ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတော မဋ္ဌော နာမ၊ သေသော သဗ္ဗောပိ ဝိမဋ္ဌော နာမ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဩမဋ္ဌော ဂဟိတော။ သော ဟိ သဗ္ဗဒါရုဏော ဒုရုဒ္ဓရသလ္လော ဒုတ္တိကိစ္ဆော အန္တောဒေါသော အန္တောပုဗ္ဗလောဟိတောဝ ဟောတိ ၊ ပုဗ္ဗလောဟိတံ အနိက္ခမိတွာ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပုဗ္ဗလောဟိတံ နိဟရိတုကာမေဟိ မဉ္စေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ အဓောသိရော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ မရဏံ ဝါ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ ပါပုဏာတိ။ ပရိဗ္ဗဇေတိ ဝိဟရေယျ။

ဣမာယ ဂါထာယ ကိံ ကထေတိ? ယထာ သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌော ပုရိသော သလ္လုဗ္ဗဟန-ဝဏတိကိစ္ဆနာနံ အတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ၊ ပယောဂံ ကရောတိ ပရက္ကမတိ။ ယထာ စ ဍယှမာနော မတ္ထကေ အာဒိတ္တသီသော တဿ နိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ၊ ပယောဂံ ကရောတိ ပရက္ကမတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ကာမရာဂံ ပဟာနာယ သတော အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရေယျ ဘဂဝါတိ ကထေသိ။

အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ဣမာယ ဒေဝတာယ ဥပမာ တာဝ ဒဠှံ ကတွာ အာနီတာ၊ အတ္ထံ ပန ပရိတ္တကံ ဂဟေတွာ ဌိတာ၊ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တီပိ ဟေသာ ကာမရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနပဟာနမေဝ ကထေယျ။ ယာဝ စ ကာမရာဂေါ မဂ္ဂေန န သမုဂ္ဃာဋိယတိ၊ တာဝ အနုဗဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ဣတိ တမေဝ ဩပမ္မံ ဂဟေတွာ ပဌမမဂ္ဂဝသေန ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဒေသေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော ပုရိမာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဖုသတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဒုတိယေ နာဖုသန္တံ ဖုသတီတိ ကမ္မံ အဖုသန္တံ ဝိပါကော န ဖုသတိ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ အဖုသန္တံ ကမ္မံ န ဖုသတိ။ ကမ္မဉှိ နာကရောတော ကရိယတိ။ ဖုသန္တဉ္စ တတောဖုသေတိ ကမ္မံ ဖုသန္တံ ဝိပါကော ဖုသတိ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ဖုသတိ။ ကမ္မဉှိ ကရောတော ကရိယတိ။ တသ္မာ ဖုသန္တံ ဖုသတိ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌပဒေါသိနန္တိ ယသ္မာ န အဖုသန္တံ ဖုသတိ၊ ဖုသန္တဉ္စ ဖုသတိ၊ အယံ ကမ္မဝိပါကာနံ ဓမ္မတာ၊ တသ္မာ ယော ‘‘အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ၊ သုဒ္ဓဿ ပေါသဿ အနင်္ဂဏဿာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော အပ္ပဒုဋ္ဌပဒေါသီ ပုဂ္ဂလော၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ကမ္မံ ဖုသန္တမေဝ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ ဝိပါကော ဝါ ဖုသတိ။ သော ဟိ ပရဿ ဥပဃာတံ ကာတုံ သက္ကောတိ ဝါ မာ ဝါ၊ အတ္တာ ပနာနေန စတူသု အပါယေသု ဌပိတော နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘တမေဝ ဗာလံ ပစ္စေတိ ပါပံ၊ သုခုမော ရဇော ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဇဋာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ တတိယေ အန္တောဇဋာတိ ဂါထာယံ ဇဋာတိ တဏှာယ ဇာလိနိယာ အဓိဝစနံ။ သာ ဟိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သံသိဗ္ဗနဋ္ဌေန ဝေဠုဂုမ္ဗာဒီနံ သာခါဇာလသင်္ခါတာ ဇဋာ ဝိယာတိ ဇဋာ။ သာ ပနေသာ သကပရိက္ခာရပရပရိက္ခာရေသု သကအတ္တဘာဝ-ပရအတ္တဘာဝေသု အဇ္ဈတ္တိကာယတန-ဗာဟိရာယတနေသု စ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အန္တောဇဋာ ဗဟိဇဋာတိ ဝုစ္စတိ။ တာယ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ ဇဋာယ ဇဋိတာ ပဇာ။ ယထာ နာမ ဝေဠုဇဋာဒီဟိ ဝေဠုအာဒယော၊ ဧဝံ တာယ တဏှာဇဋာယ သဗ္ဗာပိ အယံ သတ္တနိကာယသင်္ခါတာ ပဇာ ဇဋိတာ ဝိနဒ္ဓါ၊ သံသိဗ္ဗိတာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ စ ဧဝံ ဇဋိတာ၊ တံ တံ ဂေါတမ ပုစ္ဆာမီတိ တသ္မာ တံ ပုစ္ဆာမိ။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ ဣမံ ဧဝံ တေဓာတုကံ ဇဋေတွာ ဌိတံ ဇဋံ ကော ဝိဇဋေယျ၊ ဝိဇဋေတုံ ကော သမတ္ထောတိ ပုစ္ဆတိ။

အထဿ ဘဂဝါ တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော သီလေ ပတိဋ္ဌာယာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သီလေ ပတိဋ္ဌာယာတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ဌတွာ။ ဧတ္ထ စ ဘဂဝါ ဇဋာဝိဇဋနံ ပုစ္ဆိတော သီလံ အာရဘန္တော န ‘‘အညံ ပုဋ္ဌော အညံ ကထေတီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဇဋာဝိဇဋကဿ ဟိ ပတိဋ္ဌာဒဿနတ္ထမေတ္ထ သီလံ ကထိတံ။

နရောတိ သတ္တော။ သပညောတိ ကမ္မဇတိဟေတုကပဋိသန္ဓိပညာယ ပညဝါ။ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယန္တိ သမာဓိဉ္စေဝ ဝိပဿနဉ္စ ဘာဝယမာနော။ စိတ္တသီသေန ဟေတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ကထိတာ၊ ပညာနာမေန ဝိပဿနာ။ အာတာပီတိ ဝီရိယဝါ။ ဝီရိယဉှိ ကိလေသာနံ အာတာပနပရိတာပနဋ္ဌေန ‘‘အာတာပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဒဿ အတ္ထီတိ အာတာပီ။ နိပကောတိ နေပက္ကံ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ပဒေန ပါရိဟာရိယပညံ ဒဿေတိ။ ပါရိဟာရိယပညာ နာမ ‘‘အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ၊ အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ကာရာပိတာ ပရိဟရိတဗ္ဗပညာ။ ဣမသ္မိဉှိ ပဉှာဗျာကရဏေ တိက္ခတ္တုံ ပညာ အာဂတာ။ တတ္ထ ပဌမာ ဇာတိပညာ၊ ဒုတိယာ ဝိပဿနာပညာ၊ တတိယာ သဗ္ဗကိစ္စပရိဏာယိကာ ပါရိဟာရိယပညာ။

သောဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋန္တိ သော ဣမေဟိ သီလာဒီဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု။ ယထာ နာမ ပုရိသော ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သုနိသိတံ သတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာ မဟန္တံ ဝေဠုဂုမ္ဗံ ဝိဇဋေယျ၊ ဧဝမေဝံ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ သမာဓိသိလာယံ သုနိသိတံ ဝိပဿနာပညာသတ္ထံ ဝီရိယဗလပဂ္ဂဟိတေန ပါရိဟာရိယပညာဟတ္ထေန ဥက္ခိပိတွာ သဗ္ဗမ္ပိ တံ အတ္တနော သန္တာနေ ပတိတံ တဏှာဇဋံ ဝိဇဋေယျ သဉ္ဆိန္ဒေယျ သမ္ပဒါလေယျာတိ။

ဧတ္တာဝတာ သေခဘူမိံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဇဋံ ဝိဇဋေတွာ ဌိတံ မဟာခီဏာသဝံ ဒဿေန္တော ယေသန္တိအာဒိမာဟ။ ဧဝံ ဇဋံ ဝိဇဋေတွာ ဌိတံ ခီဏာသဝံ ဒဿေတွာ ပုန ဇဋာယ ဝိဇဋနောကာသံ ဒဿေန္တော ယတ္ထ နာမဉ္စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ပဋိဃံ ရူပသညာ စာတိ ဧတ္ထ ပဋိဃသညာဝသေန ကာမဘဝေါ ဂဟိတော၊ ရူပသညာဝသေန ရူပဘဝေါ။ တေသု ဒွီသု ဂဟိတေသု အရူပဘဝေါ ဂဟိတောဝ ဟောတိ ဘဝသင်္ခေပေနာတိ။ ဧတ္ထေသာ ဆိဇ္ဇတေ ဇဋာတိ ဧတ္ထ တေဘူမကဝဋ္ဋဿ ပရိယာဒိယနဋ္ဌာနေ ဧသာ ဇဋာ ဆိဇ္ဇတိ၊ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ဆိဇ္ဇတိ နိရုဇ္ဈတီတိ အယံ အတ္ထော ဒဿိတော ဟောတိ။ တတိယံ။

၄။ မနောနိဝါရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄။ စတုတ္ထေ ယတော ယတောတိ ပါပတော ဝါ ကလျာဏတော ဝါ။ အယံ ကိရ ဒေဝတာ ‘‘ယံကိဉ္စိ ကုသလာဒိဘေဒံ လောကိယံ ဝါ လောကုတ္တရံ ဝါ မနော၊ တံ နိဝါရေတဗ္ဗမေဝ၊ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံလဒ္ဓိကာ ။ သ သဗ္ဗတောတိ သော သဗ္ဗတော။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ ဒေဝတာ အနိယျာနိကကထံ ကထေတိ၊ မနော နာမ နိဝါရေတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ ဘာဝေတဗ္ဗမ္ပိ၊ ဝိဘဇိတွာ နမဿာ ဒဿေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယဂါထံ အာဟ။ တတ္ထ န မနော သံယတတ္တမာဂတန္တိ၊ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘န သဗ္ဗတော မနော နိဝါရယေ’’တိ၊ ကတရံ တံ မနော၊ ယံ တံ သဗ္ဗတော န နိဝါရေတဗ္ဗန္တိ စေ။ မနော သံယတတ္တံ အာဂတံ၊ ယံ မနော ယတ္ထ သံယတဘာဝံ အာဂတံ၊ ‘‘ဒါနံ ဒဿာမိ၊ သီလံ ရက္ခိဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဥပ္ပန္နံ၊ ဧတံ မနော န နိဝါရေတဗ္ဗံ၊ အညဒတ္ထု ဗြူဟေတဗ္ဗံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ ယတော ယတော စ ပါပကန္တိ ယတော ယတော အကုသလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတော တတော စ တံ နိဝါရေတဗ္ဗန္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အရဟန္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ပဉ္စမေ ကတာဝီတိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတကိစ္စော။ အဟံ ဝဒါမီတိ အယံ ဒေဝတာ ဝနသဏ္ဍဝါသိနီ၊ သာ အာရညကာနံ ဘိက္ခူနံ ‘‘အဟံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ အဟံ နိသီဒါမိ၊ မမ ပတ္တော၊ မမ စီဝရ’’န္တိအာဒိကထာဝေါဟာရံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣမေ ဘိက္ခူ ‘ခီဏာသဝါ’တိ မညာမိ၊ ခီဏာသဝါနဉ္စ နာမ ဧဝရူပါ အတ္တုပလဒ္ဓိနိဿိတကထာ ဟောတိ၊ န ဟောတိ နု ခေါ’’တိ ဇာနနတ္ထံ ဧဝံ ပုစ္ဆတိ။

သာမညန္တိ လောကနိရုတ္တိံ လောကဝေါဟာရံ။ ကုသလောတိ ခန္ဓာဒီသု ကုသလော။ ဝေါဟာရမတ္တေနာတိ ဥပလဒ္ဓိနိဿိတကထံ ဟိတွာ ဝေါဟာရဘေဒံ အကရောန္တော ‘‘အဟံ၊ မမာ’’တိ ဝဒေယျ။ ‘‘ခန္ဓာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ခန္ဓာ နိသီဒန္တိ၊ ခန္ဓာနံ ပတ္တော၊ ခန္ဓာနံ စီဝရ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဝေါဟာရဘေဒေါ ဟောတိ၊ န ကောစိ ဇာနာတိ။ တသ္မာ ဧဝံ အဝတွာ လောကဝေါဟာရေန ဝေါဟရတီတိ။

အထ ဒေဝတာ – ‘‘ယဒိ ဒိဋ္ဌိယာ ဝသေန န ဝဒတိ၊ မာနဝသေန နု ခေါ ဝဒတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန ယော ဟောတီတိ ပုစ္ဆိ။ တတ္ထ မာနံ နု ခေါတိ သော ဘိက္ခု မာနံ ဥပဂန္တွာ မာနဝသေန ဝဒေယျ နု ခေါတိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ ဒေဝတာ ခီဏာသဝံ သမာနံ ဝိယ ကရောတီ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘ခီဏာသဝဿ နဝဝိဓောပိ မာနော ပဟီနော’’တိ ဒဿေန္တော ပဋိဂါထံ အာဟ။ တတ္ထ ဝိဓူပိတာတိ ဝိဓမိတာ။ မာနဂန္ထဿာတိ မာနာ စ ဂန္ထာ စ အဿ။ မညတန္တိ မညနံ။ တိဝိဓမ္ပိ တဏှာ-ဒိဋ္ဌိ-မာန-မညနံ သော ဝီတိဝတ္တော၊ အတိက္ကန္တောတိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဇ္ဇောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဆဋ္ဌေ ပုဋ္ဌုန္တိ ပုစ္ဆိတုံ။ ကထံ ဇာနေမူတိ ကထံ ဇာနေယျာမ။ ဒိဝါရတ္တိန္တိ ဒိဝါ စ ရတ္တိဉ္စ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ယတ္ထ ယတ္ထေဝ ပဇ္ဇလိတော ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ။ ဧသာ အာဘာတိ ဧသာ ဗုဒ္ဓါဘာ။ ကတမာ ပန သာတိ? ဉာဏာလောကော ဝါ ဟောတု ပီတိအာလောကော ဝါ ပသာဒါလောကော ဝါ ဓမ္မကထာအာလောကော ဝါ၊ သဗ္ဗောပိ ဗုဒ္ဓါနံ ပါတုဘာဝါ ဥပ္ပန္နော အာလောကော ဗုဒ္ဓါဘာ နာမ။ အယံ အနုတ္တရာ သဗ္ဗသေဋ္ဌာ အသဒိသာတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇။ သတ္တမေ ကုတော သရာ နိဝတ္တန္တီတိ ဣမေ သံသာရသရာ ကုတော နိဝတ္တန္တိ၊ ကိံ အာဂမ္မ နပ္ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ န ဂါဓတီတိ န ပတိဋ္ဌာတိ။ အတောတိ အတော နိဗ္ဗာနတော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။ သတ္တမံ။

၈။ မဟဒ္ဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈။ အဋ္ဌမေ နိဓာနဂတံ မုတ္တသာရာဒိ မဟန္တံ ဓနမေတေသန္တိ မဟဒ္ဓနာ။ သုဝဏ္ဏရဇတဘာဇနာဒိ မဟာဘောဂေါ ဧတေသန္တိ မဟာဘောဂါ။ အညမညာဘိဂိဇ္ဈန္တီတိ အညမညံ အဘိဂိဇ္ဈန္တိ ပတ္ထေန္တိ ပိဟေန္တိ။ အနလင်္ကတာတိ အတိတ္တာ အပရိယတ္တဇာတာ။ ဥဿုက္ကဇာတေသူတိ နာနာကိစ္စဇာတေသု အနုပ္ပန္နာနံ ရူပါဒီနံ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ ဥပ္ပန္နာနံ အနုဘဝနတ္ထာယ ဥဿုက္ကေသု။ ဘဝသောတာနုသာရီသူတိ ဝဋ္ဋသောတံ အနုသရန္တေသု။ အနုဿုကာတိ အဝါဝဋာ။ အဂါရန္တိ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိံ ဂေဟံ။ ဝိရာဇိယာတိ ဝိရာဇေတွာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ စတုစက္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉။ နဝမေ စတုစက္ကန္တိ စတုဣရိယာပထံ။ ဣရိယာပထော ဟိ ဣဓ စက္ကန္တိ အဓိပ္ပေတော။ နဝဒွါရန္တိ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ နဝဒွါရံ။ ပုဏ္ဏန္တိ အသုစိပူရံ။ လောဘေန သံယုတန္တိ တဏှာယ သံယုတ္တံ။ ကထံ ယာတြာ ဘဝိဿတီတိ ဧတဿ ဧဝရူပဿ သရီရဿ ကထံ နိဂ္ဂမနံ ဘဝိဿတိ၊ ကထံ မုတ္တိ ပရိမုတ္တိ သမတိက္ကမော ဘဝိဿတီတိ ပုစ္ဆတိ။ နဒ္ဓိန္တိ ဥပနာဟံ၊ ပုဗ္ဗကာလေ ကောဓော၊ အပရကာလေ ဥပနာဟောတိ ဧဝံ ပဝတ္တံ ဗလဝကောဓန္တိ အတ္ထော။ ဝရတ္တန္တိ ‘‘ဆေတွာ နဒ္ဓိ ဝရတ္တဉ္စ၊ သန္ဒာနံ သဟနုက္ကမ’’န္တိ ဂါထာယ (ဓ။ ပ။ ၃၉၈၊ သု။ နိ။ ၆၂၇) တဏှာ ဝရတ္တာ၊ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒာနံ နာမ ဇာတံ။ ဣဓ ပန ပါဠိနိဒ္ဒိဋ္ဌေ ကိလေသေ ဌပေတွာ အဝသေသာ ‘‘ဝရတ္တာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣတိ ကိလေသဝရတ္တဉ္စ ဆေတွာတိ အတ္ထော။ ဣစ္ဆာ လောဘန္တိ ဧကောယေဝ ဓမ္မော ဣစ္ဆနဋ္ဌေန ဣစ္ဆာ၊ လုဗ္ဘနဋ္ဌေန လောဘောတိ ဝုတ္တော။ ပဌမုပ္ပတ္တိကာ ဝါ ဒုဗ္ဗလာ ဣစ္ဆာ၊ အပရာပရုပ္ပတ္တိကော ဗလဝါ လောဘော။ အလဒ္ဓပတ္ထနာ ဝါ ဣစ္ဆာ၊ ပဋိလဒ္ဓဝတ္ထုမှိ လောဘော။ သမူလံ တဏှန္တိ အဝိဇ္ဇာမူလေန သမူလကံ တဏှံ။ အဗ္ဗုယှာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဥပ္ပာဋေတွာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဧဏိဇင်္ဃသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဒသမေ ဧဏိဇင်္ဃန္တိ ဧဏိမိဂဿ ဝိယ သုဝဋ္ဋိတဇင်္ဃံ။ ကိသန္တိ အထူလံ သမသရီရံ။ အထ ဝါ အာတပေန မိလာတံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ အနုပဗြူဟိတသရီရန္တိပိ အတ္ထော။ ဝီရန္တိ ဝီရိယဝန္တံ။ အပ္ပာဟာရန္တိ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ မိတာဟာရံ၊ ဝိကာလဘောဇနပဋိက္ခေပဝသေန ဝါ ပရိတ္တာဟာရံ။ အလောလုပန္တိ စတူသု ပစ္စယေသု လောလုပ္ပဝိရဟိတံ။ ရသတဏှာပဋိက္ခေပေါ ဝါ ဧသ။ သီဟံဝေကစရံ နာဂန္တိ ဧကစရံ သီဟံ ဝိယ၊ ဧကစရံ နာဂံ ဝိယ။ ဂဏဝါသိနော ဟိ ပမတ္တာ ဟောန္တိ၊ ဧကစရာ အပ္ပမတ္တာ၊ တသ္မာ ဧကစရာဝ ဂဟိတာတိ။ ပဝေဒိတာတိ ပကာသိတာ ကထိတာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ နာမရူပေ။ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဟိ ရူပံ ဂဟိတံ၊ မနေန နာမံ၊ ဥဘယေဟိ ပန အဝိနိဘုတ္တဓမ္မေ ဂဟေတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဝသေနပေတ္ထ ဘုမ္မံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ။ ဒသမံ။

သတ္တိဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ သတုလ္လပကာယိကဝဂ္ဂေါ

၁။ သဗ္ဘိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ သတုလ္လပကာယိကဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သတုလ္လပကာယိကာတိ သတံ ဓမ္မံ သမာဒါနဝသေန ဥလ္လပေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တာတိ သတုလ္လပကာယိကာ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – သမ္ဗဟုလာ ကိရ သမုဒ္ဒဝါဏိဇာ နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိံသု။ တေသံ ခိတ္တသရဝေဂေန ဂစ္ဆန္တိယာ နာဝါယ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ မဟန္တံ ဥပ္ပာတိကံ ပါတုဘူတံ၊ မဟာဦမိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ နာဝံ ဥဒကဿ ပူရေန္တိ။ နာဝါယ နိမုဇ္ဇမာနာယ မဟာဇနော အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝတာနံ နာမာနိ ဂဟေတွာ အာယာစနာဒီနိ ကရောန္တော ပရိဒေဝိ။ တေသံ မဇ္ဈေ ဧကော ပုရိသော – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ဧဝရူပေ ဘယေ ပတိဋ္ဌာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော အတ္တနော ပရိသုဒ္ဓါနိ သရဏာနိ စေဝ သီလာနိ စ ဒိသွာ ယောဂီ ဝိယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ တမေနံ ဣတရေ သဘယကာရဏံ ပုစ္ဆိံသု။ သော တေသံ ကထေသိ – ‘‘အမ္ဘော အဟံ နာဝံ အဘိရူဟနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒါနံ ဒတွာ သရဏာနိ စေဝ သီလာနိ စ အဂ္ဂဟေသိံ၊ တေန မေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ။ ကိံ ပန သာမိ ဧတာနိ အညေသမ္ပိ ဝတ္တန္တီတိ? အာမ ဝတ္တန္တီတိ တေန ဟိ အမှာကမ္ပိ ဒေထာတိ။ သော တေ မနုဿေ သတံ သတံ ကတွာ သတ္တ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ၊ တတော ပဉ္စသီလာနိ အဒါသိ။ တေသု ပဌမံ ဇင်္ဃသတံ ဂေါပ္ဖကမတ္တေ ဥဒကေ ဌိတံ အဂ္ဂဟေသိ၊ ဒုတိယံ ဇာဏုမတ္တေ၊ တတိယံ ကဋိမတ္တေ၊ စတုတ္ထံ နာဘိမတ္တေ၊ ပဉ္စမံ ထနမတ္တေ၊ ဆဋ္ဌံ ဂလပ္ပမာဏေ၊ သတ္တမံ မုခေန လောဏောဒကေ ပဝိသန္တေ အဂ္ဂဟေသိ။ သော တေသံ သီလာနိ ဒတွာ – ‘‘အညံ တုမှာကံ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ၊ သီလမေဝ အာဝဇ္ဇေထာ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ တာနိ သတ္တပိ ဇင်္ဃသတာနိ တတ္ထ ကာလံ ကတွာ အာသန္နကာလေ ဂဟိတသီလံ နိဿာယ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ တေသံ ဃဋာဝသေနေဝ ဝိမာနာနိ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သဗ္ဗေသံ မဇ္ဈေ အာစရိယဿ ယောဇနသတိကံ သုဝဏ္ဏဝိမာနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အဝသေနာနိ တဿ ပရိဝါရာနိ ဟုတွာ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမံ ဒွါဒသယောဇနိကံ အဟောသိ။ တေ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ ကမ္မံ အာဝဇ္ဇေန္တာ အာစရိယံ နိဿာယ သမ္ပတ္တိလာဘံ ဉတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆာမ တာဝ၊ ဒသဗလဿ သန္တိကေ အမှာကံ အာစရိယဿ ဝဏ္ဏံ ကထေယျာမာ’’တိ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု၊ တာ ဒေဝတာ အာစရိယဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဧကေကံ ဂါထံ အဘာသိံသု။

တတ္ထ သဗ္ဘိရေဝါတိ ပဏ္ဍိတေဟိ၊ သပ္ပုရိသေဟိ ဧဝ။ ရ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ သမာသေထာတိ သဟ နိသီဒေယျ။ ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ၊ သဗ္ဗဣရိယာပထေ သဗ္ဘိရေဝ သဟ ကုဗ္ဗေယျာတိ အတ္ထော။ ကုဗ္ဗေထာတိ ကရေယျ။ သန္ထဝန္တိ မိတ္တသန္ထဝံ။ တဏှာသန္ထဝေါ ပန န ကေနစိ သဒ္ဓိံ ကာတဗ္ဗော၊ မိတ္တသန္ထဝေါ ဗုဒ္ဓ-ပစ္စေကဗုဒ္ဓ-ဗုဒ္ဓသာဝကေဟိ သဟ ကာတဗ္ဗော။ ဣဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သတန္တိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာနံ။ သဒ္ဓမ္မန္တိ ပဉ္စသီလဒသသီလစတုသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ သဒ္ဓမ္မံ၊ ဣဓ ပန ပဉ္စသီလံ အဓိပ္ပေတံ။ သေယျော ဟောတီတိ ဝဍ္ဎိ ဟောတိ။ န ပါပိယောတိ လာမကံ ကိဉ္စိ န ဟောတိ။ နာညတောတိ ဝါလိကာဒီဟိ တေလာဒီနိ ဝိယ အညတော အန္ဓဗာလတော ပညာ နာမ န လဗ္ဘတိ၊ တိလာဒီဟိ ပန တေလာဒီနိ ဝိယ သတံ ဓမ္မံ ဉတွာ ပဏ္ဍိတမေဝ သေဝန္တော ဘဇန္တော လဘတီတိ။ သောကမဇ္ဈေတိ သောကဝတ္ထူနံ သောကာနုဂတာနံ ဝါ သတ္တာနံ မဇ္ဈဂတော န သောစတိ ဗန္ဓုလမလ္လသေနာပတိဿ ဥပါသိကာ ဝိယ၊ ပဉ္စန္နံ စောရသတာနံ မဇ္ဈေ ဓမ္မသေနာပတိဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော သံကိစ္စသာမဏေရော ဝိယ စ။

ဉာတိမဇ္ဈေ ဝိရောစတီတိ ဉာတိဂဏမဇ္ဈေ သံကိစ္စထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဓိမုတ္တကသာမဏေရော ဝိယ သောဘတိ။ သော ကိရ ထေရဿ ဘာဂိနေယျော ဟောတိ၊ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘သာမဏေရ၊ မဟလ္လကောသိ ဇာတော၊ ဂစ္ဆ၊ ဝဿာနိ ပုစ္ဆိတွာ ဧဟိ၊ ဥပသမ္ပာဒေဿာမိ တ’’န္တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ စောရအဋဝိယာ ဩရဘာဂေ ဘဂိနိဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရိ၊ တံ ဘဂိနီ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေသိ။ သော ကတဘတ္တကိစ္စော ဝဿာနိ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘အဟံ န ဇာနာမိ၊ မာတာ မေ ဇာနာတီ’’တိ အာဟ။ အထ သော ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ အဟံ မာတုသန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ အဋဝိံ ဩတိဏ္ဏော။ တမေနံ ဒူရတောဝ စောရပုရိသော ဒိသွာ စောရာနံ အာရောစေသိ။ စောရာ ‘‘သာမဏေရော ကိရေကော အဋဝိံ ဩတိဏ္ဏော၊ ဂစ္ဆထ နံ အာနေထာ’’တိ အာဏာပေတွာ ဧကစ္စေ ‘‘မာရေမ န’’န္တိ အာဟံသု၊ ဧကစ္စေ ဝိဿဇ္ဇေမာတိ။ သာမဏေရော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သေခေါ သကရဏီယော၊ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ သောတ္ထိမတ္တာနံ ကရိဿာမီ’’တိ စောရဇေဋ္ဌကံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘ဥပမံ တေ၊ အာဝုသော၊ ကရိဿာမီ’’တိ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘အဟု အတီတမဒ္ဓါနံ၊ အရညသ္မိံ ဗြဟာဝနေ၊

စေတော ကူဋာနိ ဩဍ္ဍေတွာ၊ သသကံ အဝဓီ တဒါ။

‘‘သသကဉ္စ မတံ ဒိသွာ၊ ဥဗ္ဗိဂ္ဂါ မိဂပက္ခိနော၊

ဧကရတ္တိံ အပက္ကာမုံ၊ ‘အကိစ္စံ ဝတ္တတေ ဣဓ’။

‘‘တထေဝ သမဏံ ဟန္တွာ၊ အဓိမုတ္တံ အကိဉ္စနံ၊

အဒ္ဓိကာ နာဂမိဿန္တိ၊ ဓနဇာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစ္စံ ခေါ သမဏော အာဟ၊ အဓိမုတ္တော အကိဉ္စနော၊

အဒ္ဓိကာ နာဂမိဿန္တိ၊ ဓနဇာနိ ဘဝိဿတိ။

‘‘သစေ ပဋိပထေ ဒိသွာ၊ နာရောစေဿသိ ကဿစိ၊

တဝ သစ္စမနုရက္ခန္တော၊ ဂစ္ဆ ဘန္တေ ယထာသုခ’’န္တိ။

သော တေဟိ စောရေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတော ဂစ္ဆန္တော ဉာတယောပိ ဒိသွာ တေသမ္ပိ န အာရောစေသိ။ အထ တေ အနုပ္ပတ္တေ စောရာ ဂဟေတွာ ဝိဟေဌယိံသု၊ ဥရံ ပဟရိတွာ ပရိဒေဝမာနဉ္စဿ မာတရံ စောရာ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ကိံ တေ ဟောတိ အဓိမုတ္တော၊ ဥဒရေ ဝသိကော အသိ၊

ပုဋ္ဌာ မေ အမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။

‘‘အဓိမုတ္တဿ အဟံ မာတာ၊ အယဉ္စ ဇနကော ပိတာ၊

ဘဂိနီ ဘာတရော စာပိ၊ သဗ္ဗေဝ ဣဓ ဉာတယော။

‘‘အကိစ္စကာရီ အဓိမုတ္တော၊ ယံ ဒိသွာ န နိဝါရယေ၊

ဧတံ ခေါ ဝတ္တံ သမဏာနံ၊ အရိယာနံ ဓမ္မဇီဝိနံ။

‘‘သစ္စဝါဒီ အဓိမုတ္တော၊ ယံ ဒိသွာ န နိဝါရယေ၊

အဓိမုတ္တဿ သုစိဏ္ဏေန၊ သစ္စဝါဒိဿ ဘိက္ခုနော၊

သဗ္ဗေဝ အဘယံ ပတ္တာ၊ သောတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တု ဉာတယော’’တိ။

ဧဝံ တေ စောရေဟိ ဝိဿဇ္ဇိတာ ဂန္တွာ အဓိမုတ္တံ အာဟံသု –

‘‘တဝ တာတ သုစိဏ္ဏေန၊ သစ္စဝါဒိဿ ဘိက္ခုနော၊

သဗ္ဗေဝ အဘယံ ပတ္တာ၊ သောတ္ထိံ ပစ္စာဂမမှသေ’’တိ။

တေပိ ပဉ္စသတာ စောရာ ပသာဒံ အာပဇ္ဇိတွာ အဓိမုတ္တဿ သာမဏေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ သော တေ အာဒါယ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဌမံ အတ္တနာ ဥပသမ္ပန္နော ပစ္ဆာ တေ ပဉ္စသတေ အတ္တနော အန္တေဝါသိကေ ကတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တေ အဓိမုတ္တထေရဿ ဩဝါဒေ ဌိတာ သဗ္ဗေ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ဣမမတ္ထံ ဂဟေတွာ ဒေဝတာ ‘‘သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ ဉာတိမဇ္ဈေ ဝိရောစတီ’’တိ အာဟ။

သာတတန္တိ သတတံ သုခံ ဝါ စိရံ တိဋ္ဌန္တီတိ ဝဒတိ။ သဗ္ဗာသံ ဝေါတိ သဗ္ဗာသံ တုမှာကံ။ ပရိယာယေနာတိ ကာရဏေန။ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီတိ၊ န ကေဝလံ သေယျောဝ ဟောတိ၊ န စ ကေဝလံ ပညံ လဘတိ၊ သောကမဇ္ဈေ န သောစတိ၊ ဉာတိမဇ္ဈေ ဝိရောစတိ၊ သုဂတိယံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ စိရံ သုခံ တိဋ္ဌတိ၊ သကလသ္မာ ပန ဝဋ္ဋဒုက္ခာပိ မုစ္စတီတိ။ ပဌမံ။

၂။ မစ္ဆရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဒုတိယေ မစ္ဆေရာ စ ပမာဒါ စာတိ အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏေန မစ္ဆေရေန စေဝ သတိဝိပ္ပဝါသလက္ခဏေန ပမာဒေန စ။ ဧကစ္စော ဟိ ‘ဣဒံ မေ ဒေန္တဿ ပရိက္ခယံ ဂမိဿတိ၊ မယှံ ဝါ ဃရမာနုသကာနံ ဝါ န ဘဝိဿတီ’’တိ မစ္ဆရိယေန ဒါနံ န ဒေတိ။ ဧကစ္စော ခိဍ္ဍာဒိပသုတတ္တာ ‘ဒါနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတိ။ ဧဝံ ဒါနံ န ဒီယတီတိ ဧဝမေတံ ယသဒါယကံ သိရီဒါယကံ သမ္ပတ္တိဒါယကံ သုခဒါယကံ ဒါနံ နာမ န ဒီယတီတိအာဒိနာ ကာရဏံ ကထေသိ။ ပုညံ အာကင်္ခမာနေနာတိ ပုဗ္ဗစေတနာဒိဘေဒံ ပုညံ ဣစ္ဆမာနေန။ ဒေယျံ ဟောတိ ဝိဇာနတာတိ အတ္ထိ ဒါနဿ ဖလန္တိ ဇာနန္တေန ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝဒတိ။

တမေဝ ဗာလံ ဖုသတီတိ တံယေဝ ဗာလံ ဣဓလောကပရလောကေသု ဇိဃစ္ဆာ စ ပိပါသာ စ ဖုသတိ အနုဗန္ဓတိ န ဝိဇဟတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ တမေဝ ဖုသတိ၊ တသ္မာ။ ဝိနေယျ မစ္ဆေရန္တိ မစ္ဆေရမလံ ဝိနေတွာ။ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ မလာဘိဘူတိ မလာဘိဘူ ဟုတွာ တံ မစ္ဆေရမလံ အဘိဘဝိတွာ ဒါနံ ဒဒေယျ။

တေ မတေသု န မီယန္တီတိ အဒါနသီလတာယ မရဏေန မတေသု န မီယန္တိ။ ယထာ ဟိ မတော သမ္ပရိဝါရေတွာ ဌပိတေ ဗဟုမှိပိ အန္နပါနာဒိမှိ ‘‘ဣဒံ ဣမဿ ဟောတု၊ ဣဒံ ဣမဿာ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ သံဝိဘာဂံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ အဒါနသီလောပီတိ မတကဿ စ အဒါနသီလဿ စ ဘောဂါ သမသမာ နာမ ဟောန္တိ။ တေန ဒါနသီလာ ဧဝရူပေသု မတေသု န မီယန္တီတိ အတ္ထော။ ပန္ထာနံဝ သဟ ဝဇံ၊ အပ္ပသ္မိံ ယေ ပဝေစ္ဆန္တီတိ ယထာ အဒ္ဓါနံ ကန္တာရမဂ္ဂံ သဟ ဝဇန္တာ ပထိကာ သဟ ဝဇန္တာနံ ပထိကာနံ အပ္ပသ္မိံ ပါထေယျေ သံဝိဘာဂံ ကတွာ ပဝေစ္ဆန္တိ ဒဒန္တိယေဝ၊ ဧဝမေဝံ ယေ ပန အနမတဂ္ဂံ သံသာရကန္တာရံ သဟ ဝဇန္တာ သဟ ဝဇန္တာနံ အပ္ပသ္မိမ္ပိ ဒေယျဓမ္မေ သံဝိဘာဂံ ကတွာ ဒဒန္တိယေဝ၊ တေ မတေသု န မီယန္တိ။

ဧသ ဓမ္မော သနန္တနောတိ ဧသ ပေါရာဏကော ဓမ္မော၊ သနန္တနာနံ ဝါ ပဏ္ဍိတာနံ ဧသ ဓမ္မောတိ။ အပ္ပသ္မေကေတိ အပ္ပသ္မိံ ဒေယျဓမ္မေ ဧကေ။ ပဝေစ္ဆန္တီတိ ဒဒန္တိ။ ဗဟုနေကေ န ဒိစ္ဆရေတိ ဗဟုနာပိ ဘောဂေန သမန္နာဂတာ ဧကစ္စေ န ဒဒန္တိ။ သဟဿေန သမံ မိတာတိ သဟဿေန သဒ္ဓိံ မိတာ၊ သဟဿ ဒါနသဒိသာ ဟောတိ။

ဒုရနွယောတိ ဒုရနုဂမနော၊ ဒုပ္ပူရောတိ အတ္ထော။ ဓမ္မံ စရေတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ စရတိ။ ယောပိ သမုဉ္ဇကဉ္စရေတိ ယော အပိ ခလမဏ္ဍလာဒိသောဓနပလာလပေါဌနာဒိဝသေန သမုဉ္ဇကဉ္စရတိ။ ဒါရဉ္စ ပေါသန္တိ ဒါရဉ္စ ပေါသန္တော။ ဒဒံ အပ္ပကသ္မိန္တိ အပ္ပကသ္မိံ ပဏ္ဏသာကမတ္တသ္မိမ္ပိ သံဝိဘာဂံ ကတွာ ဒဒန္တောဝ သော ဓမ္မံ စရတိ။ သတံ သဟဿာနန္တိ သဟဿံ သဟဿံ ကတွာ ဂဏိတာနံ ပုရိသာနံ သတံ၊ သတသဟဿန္တိ အတ္ထော။ သဟဿယာဂိနန္တိ ဘိက္ခုသဟဿဿ ဝါ ယာဂေါ ကဟာပဏသဟဿေန ဝါ နိဗ္ဗတ္တိတော ယာဂေါပိ သဟဿယာဂေါ။ သော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သဟဿယာဂိနော၊ တေသံ သဟဿယာဂိနံ။ ဧတေန ဒသန္နံ ဝါ ဘိက္ခုကောဋီနံ ဒသန္နံ ဝါ ကဟာပဏကောဋီနံ ပိဏ္ဍပါတော ဒဿိတော ဟောတိ။ ယေ ဧတ္တကံ ဒဒန္တိ၊ တေ ကလမ္ပိ နဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿာတိ အာဟ။ ယွာယံ သမုဉ္ဇကံ စရန္တောပိ ဓမ္မံ စရတိ၊ ဒါရံ ပေါသေန္တောပိ၊ အပ္ပကသ္မိံ ဒဒန္တောပိ၊ တထာဝိဓဿ ဧတေ သဟဿယာဂိနော ကလမ္ပိ နဂ္ဃန္တိ။ ယံ တေန ဒလိဒ္ဒေန ဧကပဋိဝီသကမတ္တမ္ပိ သလာကဘတ္တမတ္တမ္ပိ ဝါ ဒိန္နံ၊ တဿ ဒါနဿ သဗ္ဗေသမ္ပိ တေသံ ဒါနံ ကလံ နဂ္ဃတီတိ။ ကလံ နာမ သောဠသဘာဂေါပိ သတဘာဂေါပိ သဟဿဘာဂေါပိ။ ဣဓ သတဘာဂေါ ဂဟိတော။ ယံ တေန ဒါနံ ဒိန္နံ၊ တသ္မိံ သတဓာ ဝိဘတ္တေ ဣတရေသံ ဒသကောဋိသဟဿဒါနံ တတော ဧကကောဋ္ဌာသမ္ပိ နဂ္ဃတီတိ အာဟ။

ဧဝံ တထာဂတေ ဒါနဿ အဂ္ဃံ ကရောန္တေ သမီပေ ဌိတာ ဒေဝတာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝံ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါနံ ပါဒေန ပဝဋ္ဋေတွာ ရတနသတိကေ ဝိယ နရကေ ပက္ခိပန္တော ဣဒံ ဧဝံ ပရိတ္တကံ ဒါနံ စန္ဒမဏ္ဍလေ ပဟရန္တော ဝိယ ဥက္ခိပတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဧတံ မဟပ္ဖလတရ’’န္တိ ဇာနနတ္ထံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။ တတ္ထ ကေနာတိ ကေန ကာရဏေန။ မဟဂ္ဂတောတိ မဟတ္တံ ဂတော၊ ဝိပုလဿေတံ ဝေဝစနံ။ သမေန ဒိန္နဿာတိ သမေန ဒိန္နဿ ဒါနဿ။ အထဿာ ဘဂဝါ ဒါနံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ဒဒန္တိ ဟေကေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာတိ ဝိသမေ ကာယဝစီမနောကမ္မေ ပတိဋ္ဌိတာ ဟုတွာ။ ဆေတွာတိ ပေါထေတွာ။ ဝဓိတွာတိ မာရေတွာ။ သောစယိတွာတိ ပရံ သောကသမပ္ပိတံ ကတွာ။ အဿုမုခါတိ အဿုမုခသမ္မိဿာ။ ပရံ ရောဒါပေတွာ ဒိန္နဒါနဉှိ အဿုမုခဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ သဒဏ္ဍာတိ ဒဏ္ဍေန တဇ္ဇေတွာ ပဟရိတွာ ဒိန္နဒက္ခိဏာ သဒဏ္ဍာတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝန္တိ နာဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာယ မဟာဒါနံ ဂဟေတွာ အပ္ပဖလံ နာမ ကာတုံ သက္ကောမိ ပရိတ္တကဒါနံ ဝါ မဟပ္ဖလံ နာမ။ ဣဒံ ပန မဟာဒါနံ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိယာ အပရိသုဒ္ဓတာယ ဧဝံ အပ္ပဖလံ နာမ ဟောတိ၊ ဣတရံ ပရိတ္တဒါနံ အတ္တနော ဥပ္ပတ္တိယာ ပရိသုဒ္ဓတာယ ဧဝံ မဟပ္ဖလံ နာမာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဧဝန္တိအာဒိမာဟာတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သာဓုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ တတိယေ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟာရံ ဥဒါဟရိ။ ယထာ ဟိ ယံ တေလံ မာနံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ ဝိဿန္ဒိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ အဝသေသကောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဉ္စ ဇလံ တဠာကံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဩဃောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝံ ယံ ပီတိဝစနံ ဟဒယံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဓိကံ ဟုတွာ အန္တော အသဏ္ဌဟိတွာ ဗဟိ နိက္ခမတိ၊ တံ ဥဒါနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝရူပံ ပီတိမယံ ဝစနံ နိစ္ဆာရေသီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါယပိ သာဟု ဒါနန္တိ ကမ္မဉ္စ ကမ္မဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာပိ ဒိန္နဒါနံ သာဟု လဒ္ဓကံ ဘဒ္ဒကမေဝ။ အာဟူတိ ကထေန္တိ။ ကထံ ပနေတံ ဥဘယံ သမံ နာမ ဟောတီတိ? ဇီဝိတဘီရုကော ဟိ ယုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ၊ ခယဘီရုကော ဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ‘‘ဇီဝိတဉ္စ ရက္ခိဿာမိ ယုဇ္ဈိဿာမိ စာ’’တိ ဟိ ဝဒန္တော န ယုဇ္ဈတိ။ ဇီဝိတေ ပန အာလယံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ၊ ‘‘ဆေဇ္ဇံ ဝါ ဟောတု မရဏံ ဝါ၊ ဂဏှိဿာမေတံ ဣဿရိယ’’န္တိ ဥဿဟန္တောဝ ယုဇ္ဈတိ။ ‘‘ဘောဂေ စ ရက္ခိဿာမိ၊ ဒါနဉ္စ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော န ဒဒါတိ။ ဘောဂေသု ပန အာလယံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒဿာမီတိ ဥဿဟန္တောဝ ဒေတိ။ ဧဝံ ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမံ ဟောတိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? အပ္ပာပိ သန္တာ ဗဟုကေ ဇိနန္တီတိ ယထာ စ ယုဒ္ဓေ အပ္ပကာပိ ဝီရပုရိသာ ဗဟုကေ ဘီရုပုရိသေ ဇိနန္တိ၊ ဧဝံ သဒ္ဓါဒိသမ္ပန္နော အပ္ပကမ္ပိ ဒါနံ ဒဒန္တော ဗဟုမစ္ဆေရံ မဒ္ဒတိ၊ ဗဟုဉ္စ ဒါနဝိပါကံ အဓိဂစ္ဆတိ။ ဧဝမ္ပိ ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနံ။ တေနေဝါဟ –

‘‘အပ္ပမ္ပိ စေ သဒ္ဒဟာနော ဒဒါတိ၊

တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။

ဣမဿ စ ပနတ္ထဿ ပကာသနတ္ထံ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု စ အင်္ကုရဝတ္ထု စ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ဓမ္မလဒ္ဓဿာတိ ဓမ္မေန သမေန လဒ္ဓဿ ဘောဂဿ ဓမ္မလဒ္ဓဿ စ ပုဂ္ဂလဿ။ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလော လဒ္ဓဓမ္မော နာမ အဓိဂတဓမ္မော အရိယပုဂ္ဂလော။ ဣတိ ယံ ဓမ္မလဒ္ဓဿ ဘောဂဿ ဒါနံ ဓမ္မလဒ္ဓဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ ဒီယတိ၊ တမ္ပိ သာဓူတိ အတ္ထော။ ယော ဓမ္မလဒ္ဓဿာတိ ဣမသ္မိမ္ပိ ဂါထာပဒေ အယမေဝ အတ္ထော။ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတဿာတိ ဥဋ္ဌာနေန စ ဝီရိယေန စ အဓိဂတဿ ဘောဂဿ။ ဝေတရဏိန္တိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ။ ယမဿ ပန ဝေတရဏိမ္ပိ သဉ္ဇီဝကာဠသုတ္တာဒယောပိ ဧကတိံသမဟာနိရယေပိ သဗ္ဗသောဝ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။

ဝိစေယျ ဒါနန္တိ ဝိစိနိတွာ ဒိန္နဒါနံ။ တတ္ထ ဒွေ ဝိစိနနာ ဒက္ခိဏာဝိစိနနံ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနဉ္စ။ တေသု လာမကလာမကေ ပစ္စယေ အပနေတွာ ပဏီတပဏီတေ ဝိစိနိတွာ တေသံ ဒါနံ ဒက္ခိဏာဝိစိနနံ နာမ။ ဝိပန္နသီလေ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ပဉ္စနဝုတိပါသဏ္ဍဘေဒေ ဝါ ဒက္ခိဏေယျေ ပဟာယ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာနံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဒါနံ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ နာမ။ ဧဝံ ဒွီဟာကာရေဟိ ဝိစေယျ ဒါနံ။ သုဂတပ္ပသတ္ထန္တိ သုဂတေန ဝဏ္ဏိတံ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ ဒဿေန္တော ယေ ဒက္ခိဏေယျာတိအာဒိမာဟ။ ဗီဇာနိ ဝုတ္တာနိ ယထာတိ ဣမိနာ ပန ဒက္ခိဏာဝိစိနနံ အာဟ။ အဝိပန္နဗီဇသဒိသာ ဟိ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာ ပဏီတပဏီတာ ဒေယျဓမ္မာတိ။

ပါဏေသုပိ သာဓု သံယမောတိ ပါဏေသု သံယတဘာဝေါပိ ဘဒ္ဒကော။ အယံ ဒေဝတာ ဣတရာဟိ ကထိတံ ဒါနာနိသံသံ အတိက္ကမိတွာ သီလာနိသံသံ ကထေတုမာရဒ္ဓါ။ အဟေဌယံ စရန္တိ အဝိဟိံသန္တော စရမာနော။ ပရူပဝါဒါတိ ပရဿ ဥပဝါဒဘယေန။ ဘယာတိ ဥပဝါဒဘယာ။ ဒါနာ စ ခေါ ဓမ္မပဒံဝ သေယျောတိ ဒါနတော နိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ ဓမ္မပဒမေဝ သေယျော။ ပုဗ္ဗေ စ ဟိ ပုဗ္ဗတရေ စ သန္တောတိ ပုဗ္ဗေ စ ကဿပဗုဒ္ဓါဒိကာလေ ပုဗ္ဗတရေ စ ကောဏာဂမနဗုဒ္ဓါဒိကာလေ၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ဧတေ ပုဗ္ဗေ စ ပုဗ္ဗတရေ စ သန္တော နာမာတိ။ တတိယံ။

၄။ နသန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄။ စတုတ္ထေ ကမနီယာနီတိ ရူပါဒီနိ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာနိ။ အပုနာဂမနံ အနာဂန္တာ ပုရိသော မစ္စုဓေယျာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋသင်္ခါတာ မစ္စုဓေယျာ အပုနာဂမနသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ အနာဂန္တာ။ နိဗ္ဗာနဉှိ သတ္တာ န ပုနာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တံ အပုနာဂမနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ကာမေသု ဗဒ္ဓါ စ ပမတ္တော စ အနာဂန္တာ နာမ ဟောတိ၊ သော တံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဆန္ဒဇန္တိ တဏှာဆန္ဒတော ဇာတံ။ အဃန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓဒုက္ခံ။ ဒုတိယပဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဆန္ဒဝိနယာ အဃဝိနယောတိ တဏှာဝိနယေန ပဉ္စက္ခန္ဓဝိနယော ။ အဃဝိနယာ ဒုက္ခဝိနယောတိ ပဉ္စက္ခန္ဓဝိနယေန ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဝိနီတမေဝ ဟောတိ။ စိတြာနီတိ အာရမ္မဏစိတ္တာနိ။ သင်္ကပ္ပရာဂေါတိ သင်္ကပ္ပိတရာဂေါ။ ဧဝမေတ္ထ ဝတ္ထုကာမံ ပဋိက္ခိပိတွာ ကိလေသကာမော ကာမောတိ ဝုတ္တော။ အယံ ပနတ္ထော ပသူရသုတ္တေန (သု။ နိ။ ၈၃၀ အာဒယော) ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ပသူရပရိဗ္ဗာဇကော ဟိ ထေရေန ‘‘သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော’’တိ ဝုတ္တေ –

‘‘န တေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊

သင်္ကပ္ပရာဂဉ္စ ဝဒေသိ ကာမံ၊

သင်္ကပ္ပယံ အကုသလေ ဝိတက္ကေ၊

ဘိက္ခူပိ တေ ဟေဟိန္တိ ကာမဘောဂီ’’တိ။ –

အာဟ။ အထ နံ ထေရော အဝေါစ –

‘‘တေ စေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊

သင်္ကပ္ပရာဂံ န ဝဒေသိ ကာမံ၊

ပဿန္တော ရူပါနိ မနောရမာနိ၊

သတ္ထာပိ တေ ဟေဟိတိ ကာမဘောဂီ။

သုဏန္တော သဒ္ဒါနိ၊ ဃာယန္တော ဂန္ဓာနိ၊

သာယန္တော ရသာနိ၊ ဖုသန္တော ဖဿာနိ မနောရမာနိ၊

သတ္ထာပိ တေ ဟေဟိတိ ကာမဘောဂီ’’တိ။

အထေတ္ထ ဓီရာတိ အထ ဧတေသု အာရမ္မဏေသု ပဏ္ဍိတာ ဆန္ဒရာဂံ ဝိနယန္တိ။ သံယောဇနံ သဗ္ဗန္တိ ဒသဝိဓမ္ပိ သံယောဇနံ။ အကိဉ္စနန္တိ ရာဂကိဉ္စနာဒိဝိရဟိတံ။ နာနုပတန္တိ ဒုက္ခာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခာ ပန တဿ ဥပရိ န ပတန္တိ။ ဣစ္စာယသ္မာမောဃရာဇာတိ၊ ‘‘ပဟာသိ သင်္ခ’’န္တိ ဂါထံ သုတွာ တဿံ ပရိသတိ အနုသန္ဓိကုသလော မောဃရာဇာ နာမ ထေရော ‘‘ဣမိဿာ ဂါထာယ အတ္ထော န ယထာနုသန္ဓိံ ဂတော’’တိ စိန္တေတွာ ယထာနုသန္ဓိံ ဃဋေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါတိ ဣဓလောကေ ဝါ ပရလောကေ ဝါ။ နရုတ္တမံ အတ္ထစရံ နရာနန္တိ ကိဉ္စာပိ သဗ္ဗေ ခီဏာသဝါ နရုတ္တမာ စေဝ အတ္ထစရာ စ နရာနံ၊ ထေရော ပန ဒသဗလံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ယေ တံ နမဿန္တိ ပသံသိယာ တေတိ ယဒိ တထာဝိမုတ္တံ ဒေဝမနုဿာ နမဿန္တိ၊ အထ ယေ တံ ဘဂဝန္တံ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အနုပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿန္တိ၊ တေ ကိံ ပသံသိယာ၊ ဥဒါဟု အပသံသိယာတိ။ ဘိက္ခူတိ မောဃရာဇတ္ထေရံ အာလပတိ။ အညာယ ဓမ္မန္တိ စတုသစ္စဓမ္မံ ဇာနိတွာ။ သင်္ဂါတိဂါ တေပိ ဘဝန္တီတိ ယေ တံ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အနုပဋိပတ္တိယာ ဝါ နမဿန္တိ။ တေ စတုသစ္စဓမ္မံ အညာယ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ သင်္ဂါတိဂါပိ ဟောန္တိ၊ ပသံသိယာပိ ဟောန္တီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဥဇ္ဈာနသညိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပဉ္စမေ ဥဇ္ဈာနသညိကာတိ ဥဇ္ဈာနသညီ ဒေဝလောကော နာမ ပါဋိယေက္ကော နတ္ထိ၊ ဣမာ ပန ဒေဝတာ တထာဂတဿ စတုပစ္စယပရိဘောဂံ နိဿာယ ဥဇ္ဈာယမာနာ အာဂတာ။ တာသံ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဘိက္ခူနံ ပံသုကူလစီဝရ-ပိဏ္ဍိယာလောပ-ရုက္ခမူလသေနာသနပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇေဟိ သန္တောသဿေဝ ပရိယန္တကာရိတံ ဝဏ္ဏေတိ၊ သယံ ပန ပတ္တုဏ္ဏဒုကူလ ခေါမာဒီနိ ပဏီတစီဝရာနိ ဓာရေတိ၊ ရာဇာရဟံ ဥတ္တမံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ဒေဝဝိမာနကပ္ပာယ ဂန္ဓကုဋိယာ ဝရသယနေ သယတိ၊ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိသေဝတိ၊ ဒိဝသံ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ဝစနမဿ အညတော ဂစ္ဆတိ၊ ကိရိယာ အညတော’’တိ ဥဇ္ဈာယမာနာ အာဂမိံသု။ တေန တာသံ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ‘‘ဥဇ္ဈာနသညိကာ’’တိ နာမံ ဂဟိတံ။

အညထာ သန္တန္တိ အညေနာကာရေန ဘူတံ။ နိကစ္စာတိ နိကတိယာ ဝဉ္စနာယ၊ ဝဉ္စေတွာတိ အတ္ထော။ ကိတဝဿေဝါတိ ကိတဝေါ ဝုစ္စတိ သာကုဏိကော။ သော ဟိ အဂုမ္ဗောဝ သမာနော သာခပဏ္ဏာဒိပဋိစ္ဆာဒနေန ဂုမ္ဗဝဏ္ဏံ ဒဿေတွာ ဥပဂတေ မောရတိတ္တိရာဒယော သကုဏေ မာရေတွာ ဒါရဘရဏံ ကရောတိ။ ဣတိ တဿ ကိတဝဿ ဣမာယ ဝဉ္စနာယ ဧဝံ ဝဉ္စေတွာ သကုဏမံသဘောဇနံ ဝိယ ကုဟကဿာပိ ပံသုကူလေန အတ္တာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ကထာဆေကတာယ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတွာ ခါဒမာနဿ ဝိစရတော။ ဘုတ္တံ ထေယျေန တဿ တန္တိ သဗ္ဗောပိ တဿ စတုပစ္စယပရိဘောဂေါ ထေယျေန ပရိဘုတ္တော နာမ ဟောတီတိ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာတိ အယံ ကာရကော ဝါ အကာရကော ဝါတိ ပဏ္ဍိတာ ဇာနန္တိ။ ဣတိ တာ ဒေဝတာ ‘‘တထာဂတာပိ မယမေဝ ပဏ္ဍိတာ’’တိ မညမာနာ ဧဝမာဟံသု။

အထ ဘဂဝါ နယိဒန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒဠှာတိ အယံ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါ ဒဠှာ ထိရာ။ ယာယ ပဋိပဒါယ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန စာတိ ဒွီဟိ ဈာနေဟိ ဈာယိနော မာရဗန္ဓနာ ပမုစ္စန္တိ၊ တံ ပဋိပဒံ ဘာသိတမတ္တေန ဝါ သဝနမတ္တေန ဝါ ဩက္ကမိတုံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ န ဝေ ဓီရာ ပကုဗ္ဗန္တီတိ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ ဝိဒိတွာ လောကပရိယာယံ သင်္ခါရလောကဿ ဥဒယဗ္ဗယံ ဉတွာ စတုသစ္စဓမ္မဉ္စ အညာယ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတာ လောကေ ဝိသတ္တိကံ တိဏ္ဏာ ဧဝံ န ကုဗ္ဗန္တိ၊ မယံ ဧဝရူပါနိ န ကထေမာတိ အတ္ထော။

ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာတိ ‘‘အယုတ္တံ အမှေဟိ ကတံ၊ အကာရကမေဝ မယံ ကာရကဝါဒေန သမုဒါစရိမှာ’’တိ လဇ္ဇမာနာ မဟာဗြဟ္မနိ ဝိယ ဘဂဝတိ ဂါရဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ ဘဂဝန္တံ ဒုရာသဒံ ကတွာ ပဿမာနာ အာကာသတော ဩတရိတွာ ဘူမိယံ ဌတွာတိ အတ္ထော။ အစ္စယောတိ အပရာဓော။ နော၊ ဘန္တေ၊ အစ္စာဂမာတိ အမှေ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ အာသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဃဋ္ဋယိတဗ္ဗံ။ တာ ကိရ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ကာယေန ဝါစာယာတိ ဒွီဟိပိ ဃဋ္ဋယိံသု။ တထာဂတံ အဝန္ဒိတွာ အာကာသေ ပတိဋ္ဌမာနာ ကာယေန ဃဋ္ဋယိံသု၊ ကိတဝေါပမံ အာဟရိတွာ နာနပ္ပကာရကံ အသဗ္ဘိဝါဒံ ဝဒမာနာ ဝါစာယ ဃဋ္ဋယိံသု။ တသ္မာ အာသာဒေတဗ္ဗံ အမညိမှာတိ အာဟံသု။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရဏတ္ထာယ၊ ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ အကရဏတ္ထာယ။

သိတံပါတွာကာသီတိ အဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေန္တော ပဟဋ္ဌာကာရံ ဒဿေသိ။ ကသ္မာ? တာ ကိရ ဒေဝတာ န သဘာဝေန ခမာပေန္တိ၊ လောကိယမဟာဇနဉ္စ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ တထာဂတဉ္စ ဧကသဒိသံ ကရောန္တိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘ပရတော ကထာယ ဥပ္ပန္နာယ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ ပစ္ဆာ ခမိဿာမီ’’တိ သိတံ ပါတွာကာသိ။ ဘိယျောသော မတ္တာယာတိ အတိရေကပ္ပမာဏေန။ ဣမံ ဂါထံ အဘာသီတိ ကုပိတော ဧသ အမှာကန္တိ မညမာနာ အဘာသိ။

န ပဋိဂဏှတီတိ န ခမတိ နာဓိဝါသေတိ။ ကောပန္တရောတိ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နကောပေါ။ ဒေါသဂရူတိ ဒေါသံ ဂရုံ ကတွာ အာဒါယ ဝိဟရန္တော။ သ ဝေရံ ပဋိမုဉ္စတီတိ သော ဧဝရူပေါ ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စန္တော ဝိယ တံ ဝေရံ အတ္တနိ ပဋိမုဉ္စတိ ဌပေတိ၊ န ပဋိနိဿဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ အစ္စယော စေ န ဝိဇ္ဇေထာတိ သစေ အစ္စာယိကကမ္မံ န ဘဝေယျ။ နော စိဓာပဂတံ သိယာတိ ယဒိ အပရာဓော နာမ န ဘာဝေယျ။ ကေနီဓ ကုသလော သိယာတိ ယဒိ ဝေရာနိ န သမ္မေယျုံ၊ ကေန ကာရဏေန ကုသလော ဘဝေယျ။

ကဿစ္စယာတိ ဂါထာယ ကဿ အတိက္ကမော နတ္ထိ? ကဿ အပရာဓော နတ္ထိ? ကော သမ္မောဟံ နာပဇ္ဇတိ? ကော နိစ္စမေဝ ပဏ္ဍိတော နာမာတိ အတ္ထော? ဣမံ ကိရ ဂါထံ ဘဏာပနတ္ထံ ဘဂဝတော သိတပါတုကမ္မံ။ တသ္မာ ဣဒါနိ ဒေဝတာနံ ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ ခမိဿာမီတိ တထာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တထာဂတဿာတိ တထာ အာဂတောတိ ဧဝမာဒီဟိ ကာရဏေဟိ တထာဂတဿ။ ဗုဒ္ဓဿာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိမောက္ခန္တိကပဏ္ဏတ္တိဝသေန ဧဝံ လဒ္ဓနာမဿ။ အစ္စယံ ဒေသယန္တီနန္တိ ယံ ဝုတ္တံ တုမှေဟိ ‘‘အစ္စယံ ဒေသယန္တီနံ…ပေ… သ ဝေရံ ပဋိမုဉ္စတီ’’တိ၊ တံ သာဓု ဝုတ္တံ၊ အဟံ ပန တံ ဝေရံ နာဘိနန္ဒာမိ န ပတ္ထယာမီတိ အတ္ထော။ ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ဝေါစ္စယန္တိ တုမှာကံ အပရာဓံ ခမာမီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သဒ္ဓါသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဆဋ္ဌေ သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ပုရိသဿ ဟောတီတိ ပုရိသဿ ဒေဝလောကေ မနုဿလောကေ စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တဿ သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ဟောတိ၊ သဟာယကိစ္စံ သာဓေတိ။ နော စေ အဿဒ္ဓိယံ အဝတိဋ္ဌတီတိ ယဒိ အဿဒ္ဓိယံ န တိဋ္ဌတိ။ ယသောတိ ပရိဝါရော။ ကိတ္တီတိ ဝဏ္ဏဘဏနံ။ တတွဿ ဟောတီတိ တတော အဿ ဟောတိ။ နာနုပတန္တိ သင်္ဂါတိ ရာဂသင်္ဂါဒယော ပဉ္စ သင်္ဂါ န အနုပတန္တိ။ ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တီတိ ယေ ပမာဒံ ကရောန္တိ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ တေ တံ အနုယုဉ္ဇန္တိ နာမ။ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတီတိ မုတ္တာမဏိသာရာဒိဥတ္တမဓနံ ဝိယ ရက္ခတိ။ ဈာယန္တောတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန စ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေန စ ဈာယန္တော။ တတ္ထ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ။ ဝိပဿနာ ဟိ တီဏိ လက္ခဏာနိ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ မဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ အာဂတကိစ္စံ သာဓေတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဖလံ တထလက္ခဏံ နိရောဓသစ္စံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန ကသိဏာရမ္မဏဿ ဥပနိဇ္ဈာယနတော အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပရမံ နာမ အရဟတ္တသုခံ အဓိပ္ပေတန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သမယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သတ္တမေ သက္ကေသူတိ ‘‘သကျာ ဝတ၊ ဘော ကုမာရာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၆၇) ဥဒါနံ ပဋိစ္စ သက္ကာတိ လဒ္ဓနာမာနံ ရာဇကုမာရာနံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရူဠှီသဒ္ဒေန သက္ကာတိ ဝုစ္စတိ ။ တသ္မိံ သက္ကေသု ဇနပဒေ။ မဟာဝနေတိ သယံဇာတေ အရောပိမေ ဟိမဝန္တေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓေ မဟတိ ဝနေ။ သဗ္ဗေဟေဝ အရဟန္တေဟီတိ ဣမံ သုတ္တံ ကထိတဒိဝသေယေဝ ပတ္တအရဟန္တေဟိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – သာကိယကောလိယာ ဟိ ကိရ ကပိလဝတ္ထုနဂရဿ စ ကောလိယနဂရဿ စ အန္တရေ ရောဟိဏိံ နာမ နဒိံ ဧကေနေဝ အာဝရဏေန ဗန္ဓာပေတွာ သဿာနိ ကာရေန္တိ။ အထ ဇေဋ္ဌမူလမာသေ သဿေသု မိလာယန္တေသု ဥဘယနဂရဝါသီနမ္ပိ ကမ္မကာရာ သန္နိပတိံသု။ တတ္ထ ကောလိယနဂရဝါသိနော အာဟံသု – ‘‘ဣဒံ ဥဒကံ ဥဘယတော အာဟရိယမာနံ န တုမှာကံ၊ န အမှာကံ ပဟောဿတိ ၊ အမှာကံ ပန သဿံ ဧကေန ဥဒကေနေဝ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ၊ ဣဒံ ဥဒကံ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ။ ကပိလဝတ္ထုဝါသိနော အာဟံသု – ‘‘တုမှေသု ကောဋ္ဌေ ပူရေတွာ ဌိတေသု မယံ ရတ္တသုဝဏ္ဏနီလမဏိကာဠကဟာပဏေ စ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိပသိဗ္ဗကာဒိဟတ္ထာ န သက္ခိဿာမ တုမှာကံ ဃရဒွါရေ ဝိစရိတုံ၊ အမှာကမ္ပိ သဿံ ဧကေနေဝ ဥဒကေန နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ၊ ဣဒံ ဥဒကံ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘န မယံ ဒဿာမာ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ န ဒဿာမာ’’တိ။ ဧဝံ ကထံ ဝဍ္ဎေတွာ ဧကော ဥဋ္ဌာယ ဧကဿ ပဟာရံ အဒါသိ၊ သောပိ အညဿာတိ ဧဝံ အညမညံ ပဟရိတွာ ရာဇကုလာနံ ဇာတိံ ဃဋ္ဋေတွာ ကလဟံ ဝဍ္ဎယိံသု။

ကောလိယကမ္မကာရာ ဝဒန္တိ – ‘‘တုမှေ ကပိလဝတ္ထုဝါသိကေ ဂဟေတွာ ဂဇ္ဇထ၊ ယေ သောဏသိင်္ဂါလာဒယော ဝိယ အတ္တနော ဘဂိနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝသိံသု၊ ဧတေသံ ဟတ္ထိနော စ အဿာ စ ဖလကာဝုဓာနိ စ အမှာကံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? သာကိယကမ္မကာရာ ဝဒန္တိ – ‘‘တုမှေ ဒါနိ ကုဋ္ဌိနော ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဂဇ္ဇထ၊ ယေ အနာထာ နိဂ္ဂတိကာ တိရစ္ဆာနာ ဝိယ ကောလရုက္ခေ ဝသိံသု၊ ဧတေသံ ဟတ္ထိနော စ အဿာ စ ဖလကာဝုဓာနိ စ အမှာကံ ကိံ ကရိဿန္တီ’’တိ? တေ ဂန္တွာ တသ္မိံ ကမ္မေ နိယုတ္တအမစ္စာနံ ကထေသုံ၊ အမစ္စာ ရာဇကုလာနံ ကထေသုံ။ တတော သာကိယာ – ‘‘ဘဂိနီဟိ သဒ္ဓိံ သံဝသိတကာနံ ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ ဒဿေဿာမာ’’တိ ယုဒ္ဓသဇ္ဇာ နိက္ခမိံသု။ ကောလိယာပိ – ‘‘ကောလရုက္ခဝါသီနံ ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ ဒဿေဿာမာ’’တိ ယုဒ္ဓသဇ္ဇာ နိက္ခမိံသု။

ဘဂဝါပိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေဝ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဣမေ ဧဝံ ယုဒ္ဓသဇ္ဇေ နိက္ခမန္တေ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ – ‘‘မယိ ဂတေ အယံ ကလဟော ဝူပသမ္မိဿတိ နု ခေါ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘အဟမေတ္ထ ဂန္တွာ ကလဟဝူပသမနတ္ထံ တီဏိ ဇာတကာနိ ကထေဿာမိ၊ တတော ကလဟော ဝူပသမ္မိဿတိ။ အထ သာမဂ္ဂိဒီပနတ္ထာယ ဒွေ ဇာတကာနိ ကထေတွာ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ ဒေသေဿာမိ။ ဒေသနံ သုတွာ ဥဘယနဂရဝါသိနောပိ အဍ္ဎတိယာနိ အဍ္ဎတိယာနိ ကုမာရသတာနိ ဒဿန္တိ၊ အဟံ တေ ပဗ္ဗာဇေဿာမိ၊ တဒါ မဟာသမာဂမော ဘဝိဿတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ အကာသိ။ တသ္မာ ဣမေသု ယုဒ္ဓသဇ္ဇေသု နိက္ခမန္တေသု ကဿစိ အနာရောစေတွာ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂန္တွာ ဒွိန္နံ သေနာနံ အန္တရေ အာကာသေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။

ကပိလဝတ္ထုဝါသိနော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာဝ၊ ‘‘အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌော သတ္ထာ အာဂတော။ ဒိဋ္ဌော နု ခေါ တေန အမှာကံ ကလဟကရဏဘာဝေါ’’တိ စိန္တေတွာ၊ ‘‘န ခေါ ပန သက္ကာ ဘဂဝတိ အာဂတေ အမှေဟိ ပရဿ သရီရေ သတ္ထံ ပါတေတုံ။ ကောလိယနဂရဝါသိနော အမှေ ဟနန္တု ဝါ ဗဇ္ဈန္တု ဝါ’’တိ။ အာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ၊ နိသီဒိံသု။ ကောလိယနဂရဝါသိနောပိ တထေဝ စိန္တေတွာ အာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ၊ နိသီဒိံသု။

ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ၊ ‘‘ကသ္မာ အာဂတတ္ထ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ပုစ္ဆိ? ‘‘န၊ ဘဂဝါ၊ တိတ္ထကီဠာယ န ပဗ္ဗတကီဠာယ၊ န နဒီကီဠာယ၊ န ဂိရိဒဿနတ္ထံ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ သင်္ဂါမံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အာဂတမှာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နိဿာယ ဝေါ ကလဟော၊ မဟာရာဇာတိ? ဥဒကံ၊ ဘန္တေတိ။ ဥဒကံ ကိံ အဂ္ဃတိ၊ မဟာရာဇာတိ? အပ္ပံ၊ ဘန္တေတိ။ ပထဝီ နာမ ကိံ အဂ္ဃတိ၊ မဟာရာဇာတိ? အနဂ္ဃာ၊ ဘန္တေတိ။ ခတ္တိယာ ကိံ အဂ္ဃန္တီတိ? ခတ္တိယာ နာမ အနဂ္ဃာ၊ ဘန္တေတိ။ အပ္ပမူလံ ဥဒကံ နိဿာယ ကိမတ္ထံ အနဂ္ဃေ ခတ္တိယေ နာသေထ၊ မဟာရာဇ၊ ကလဟေ အဿာဒေါ နာမ နတ္ထိ၊ ကလဟဝသေန၊ မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌာနေ ဝေရံ ကတွာ ဧကာယ ရုက္ခဒေဝတာယ ကာဠသီဟေန သဒ္ဓိံ ဗဒ္ဓါဃာတော သကလမ္ပိ ဣမံ ကပ္ပံ အနုပ္ပတ္တောယေဝါတိ ဝတွာ ဖန္ဒနဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၄ အာဒယော) ကထေသိ’’။ တတော ‘‘ပရပတ္တိယေန နာမ၊ မဟာရာဇ၊ န ဘဝိတဗ္ဗံ။ ပရပတ္တိယာ ဟုတွာ ဟိ ဧကဿ သသကဿ ကထာယ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတေ ဟိမဝန္တေ စတုပ္ပဒဂဏာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိနော အဟေသုံ။ တသ္မာ ပရပတ္တိယေန န ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ၊ ပထဝီဥန္ဒြိယဇာတကံ ကထေသိ။ တတော ‘‘ကဒါစိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒုဗ္ဗလောပိ မဟာဗလဿ ရန္ဓံ ဝိဝရံ ပဿတိ၊ ကဒါစိ မဟာဗလော ဒုဗ္ဗလဿ။ လဋုကိကာပိ ဟိ သကုဏိကာ ဟတ္ထိနာဂံ ဃာတေသီ’’တိ လဋုကိကဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၅။၃၉ အာဒယော) ကထေသိ။ ဧဝံ ကလဟဝူပသမနတ္ထာယ တီဏိ ဇာတကာနိ ကထေတွာ သာမဂ္ဂိပရိဒီပနတ္ထာယ ဒွေ ဇာတကာနိ ကထေသိ။ ကထံ? ‘‘သမဂ္ဂါနဉှိ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဩတာရံ နာမ ပဿိတုံ န သက္ကောတီတိ ဝတွာ၊ ရုက္ခဓမ္မဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁။၇၄) ကထေသိ ။ တတော ‘‘သမဂ္ဂါနံ၊ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဝိဝရံ ဒဿိတုံ န သက္ခိ။ ယဒါ ပန အညမညံ ဝိဝါဒမကံသု၊ အထ တေ နေသာဒပုတ္တော ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ အာဒါယ ဂတောတိ ဝိဝါဒေ အဿာဒေါ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ၊ ဝဋ္ဋကဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁။၁၁၈) ကထေသိ။ ဧဝံ ဣမာနိ ပဉ္စ ဇာတကာနိ ကထေတွာ အဝသာနေ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ (သု။ နိ။ ၉၄၁ အာဒယော) ကထေသိ။

ရာဇာနော ပသန္နာ – ‘‘သစေ သတ္ထာ နာဂမိဿ၊ မယံ သဟတ္ထာ အညမညံ ဝဓိတွာ လောဟိတနဒိံ ပဝတ္တယိဿာမ။ အမှာကံ ပုတ္တဘာတရော စ ဂေဟဒွါရေ န ပဿေယျာမ၊ သာသနပဋိသာသနမ္ပိ နော အာဟရဏကော နာဘဝိဿ။ သတ္ထာရံ နိဿာယ နော ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ။ သစေ ပန သတ္ထာ အာဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ ဒီပသဟဿဒွယပရိဝါရံ စတုမဟာဒီပရဇ္ဇမဿ ဟတ္ထဂတံ အဘဝိဿ၊ အတိရေကသဟဿံ ခေါ ပနဿ ပုတ္တာ အဘဝိဿံသု၊ တတော ခတ္တိယပရိဝါရော အဝိစရိဿ။ တံ ခေါ ပနေသ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ နိက္ခမိတွာ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တော။ ဣဒါနိပိ ခတ္တိယပရိဝါရောယေဝ ဝိစရတူ’’တိ ဥဘယနဂရဝါသိနော အဍ္ဎတိယာနိ အဍ္ဎတိယာနိ ကုမာရသတာနိ အဒံသု။ ဘဂဝါပိ တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ မဟာဝနံ အဂမာသိ။ တေသံ ဂရုဂါရဝေန န အတ္တနော ရုစိယာ ပဗ္ဗဇိတာနံ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ပုရာဏဒုတိယိကာယောပိ တေသံ – ‘‘အယျပုတ္တာ ဥက္ကဏ္ဌန္တု၊ ဃရာဝါသော န သဏ္ဌာတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ သာသနံ ပေသေန္တိ။ တေ စ အတိရေကတရံ ဥက္ကဏ္ဌိံသု။

ဘဂဝါ အာဝဇ္ဇေန္တော တေသံ အနဘိရတိဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မာဒိသေန ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဝသန္တာ ဥက္ကဏ္ဌန္တိ၊ ဟန္ဒ နေသံ ကုဏာလဒဟဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တတ္ထ နေတွာ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေမီ’’တိ ကုဏာလဒဟဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ။ တေ တံ ဒဋ္ဌုကာမာ အဟေသုံ။ ဒဋ္ဌုကာမတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုဏာလဒဟန္တိ? အာမ ဘဂဝါတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဧထ ဂစ္ဆာမာတိ။ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဘဂဝါ ဂမနဋ္ဌာနံ မယံ ကထံ ဂမိဿာမာတိ။ တုမှေ ဂန္တုကာမာ ဟောထ၊ အဟံ မမာနုဘာဝေန ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီတိ။ သာဓု၊ ဘန္တေတိ။ ဘဂဝါ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ကုဏာလဒဟေ ပတိဋ္ဌာယ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမသ္မိံ ကုဏာလဒဟေ ယေသံ မစ္ဆာနံ နာမံ န ဇာနာထ မမံ ပုစ္ဆထာ’’တိ။

တေ ပုစ္ဆိံသု။ ဘဂဝါ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ကထေသိ။ န ကေဝလဉ္စ၊ မစ္ဆာနံယေဝ၊ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ရုက္ခာနမ္ပိ ပဗ္ဗတပါဒေ ဒွိပဒစတုပ္ပဒသကုဏာနမ္ပိ နာမာနိ ပုစ္ဆာပေတွာ ကထေသိ။ အထ ဒွီဟိ သကုဏေဟိ မုခတုဏ္ဍကေန ဍံသိတွာ ဂဟိတဒဏ္ဍကေ နိသိန္နော ကုဏာလသကုဏရာဇာ ပုရတော ပစ္ဆတော ဥဘောသု စ ပဿေသု သကုဏသင်္ဃပရိဝုတော အာဂစ္ဆတိ။ ဘိက္ခူ တံ ဒိသွာ – ‘‘ဧသ၊ ဘန္တေ၊ ဣမေသံ သကုဏာနံ ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ပရိဝါရာ ဧတေ ဧတဿာ’’တိ မညာမာတိ။ ဧဝမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယမ္ပိ မမေဝ ဝံသော မမ ပဝေဏီတိ။ ဣဒါနိ တာဝ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတေ သကုဏေ ပဿာမ။ ယံ ပန ဘဂဝါ ‘‘အယမ္ပိ မမေဝ ဝံသော မမ ပဝေဏီ’’တိ အာဟ၊ တံ သောတုကာမမှာတိ။ သောတုကာမတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေတိ? အာမ ဘဂဝါတိ။ တေန ဟိ သုဏာထာတိ တီဟိ ဂါထာသတေဟိ မဏ္ဍေတွာ ကုဏာလဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) ကထေန္တော အနဘိရတိံ ဝိနောဒေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဗ္ဗေပိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု၊ မဂ္ဂေနေဝ စ နေသံ ဣဒ္ဓိပိ အာဂတာ။ ဘဂဝါ ‘‘ဟောတု တာဝ ဧတ္တကံ တေသံ ဘိက္ခူန’’န္တိ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ မဟာဝနမေဝ အဂမာသိ။ တေပိ ဘိက္ခူ ဂမနကာလေ ဒသဗလဿ အာနုဘာဝေန ဂန္တွာ အာဂမနကာလေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ မဟာဝနေ ဩတရိံသု။

ဘဂဝါ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ – ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိသီဒထ။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈာနံ ဝေါ ကိလေသာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီ’’တိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘ဘဂဝါ အမှာကံ အနဘိရတဘာဝံ ဉတွာ ကုဏာလဒဟံ နေတွာ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေသိ၊ တတ္ထ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တာနံ နော ဣဒါနိ ဣဓ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ၊ န ခေါ ပန အမှေဟိ ‘သောတာပန္နာ မယ’န္တိ ဝီတိနာမေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုရိသပုရိသေဟိ နော ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေ ဒသဗလဿ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသီဒနံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပဗ္ဘာရရုက္ခမူလေသု နိသီဒိံသု။

ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ ပကတိယာပိ အဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ၊ လဒ္ဓုပါယဿ ပန ဘိက္ခုနော ကိလမနကာရဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဂစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တာ စ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ‘အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေဿာမာ’တိ မမ သန္တိကံ အာဂမိဿန္တိ။ ဧတေသု အာဂတေသု ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိဿန္တိ၊ မဟာသမယော ဘဝိဿတိ၊ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ မယာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တတော ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ နိသီဒိ။

သဗ္ဗပဌမံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဂတတ္ထေရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တတော အပရော တတော အပရောတိ ပဉ္စသတာပိ ပဒုမိနိယံ ပဒုမာနိ ဝိယ ဝိကသိံသု။ သဗ္ဗပဌမံ အရဟတ္တံ ပတ္တဘိက္ခု ‘‘ဘဂဝတော အာရောစေဿာမီ’’တိ ပလ္လင်္ကံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ နိသီဒနံ ပပ္ဖောဋေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဒသဗလာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ဧဝံ အပရောပိ အပရောပီတိ ပဉ္စသတာ ဘတ္တသာလံ ပဝိသန္တာ ဝိယ ပဋိပါဋိယာဝ အာဂမိံသု။ ပဌမံ အာဂတော ဝန္ဒိတွာ နိသီဒနံ ပညာပေတွာ၊ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ၊ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေတုကာမော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ အညော ကောစိ? နတ္ထီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော အပရမ္ပိ အဒ္ဒသ အပရမ္ပိ အဒ္ဒသယေဝါတိ သဗ္ဗေပိ တေ အာဂန္တွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ၊ အယံ ဣမဿ ဟရာယမာနော န ကထေသိ၊ အယံ ဣမဿ ဟရာယမာနော န ကထေသိ။ ခီဏာသဝါနံ ကိရ ဒွေ အာကာရာ ဟောန္တိ – ‘‘အဟော ဝတ မယာ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ သဒေဝကော လောကော ခိပ္ပမေဝ ပဋိဝိဇ္ဈေယျာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဋိဝိဒ္ဓဘာဝံ ပန နိဓိလဒ္ဓပုရိသော ဝိယ န အညဿ အာရောစေတုကာမာ ဟောန္တိ။

ဧဝံ ဩသဋမတ္တေ ပန တသ္မိံ အရိယမဏ္ဍလေ ပါစီနယုဂန္ဓရပရိက္ခေပတော အဗ္ဘာ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူတိ၊ ဣမေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပဋိမဏ္ဍိတဿ လောကဿ ရာမဏေယျကဒဿနတ္ထံ ပါစီနဒိသာယ ဥက္ခိတ္တရဇတမယမဟာအာဒါသမဏ္ဍလံ ဝိယ၊ နေမိဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ၊ ပရိဝတ္တိယမာနရဇတစက္ကသဿိရိကံ ပုဏ္ဏစန္ဒမဏ္ဍလံ ဥလ္လင်္ဃိတွာ၊ အနိလပထံ ပဋိပဇ္ဇိတ္ထ။ ဣတိ ဧဝရူပေ ခဏေ လယေ မုဟုတ္တေ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ မဟာဝနေ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ အရဟန္တေဟိ။

တတ္ထ ဘဂဝါပိ မဟာသမ္မတဿ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော၊ တေပိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ မဟာသမ္မတဿ ကုလေ ဥပ္ပန္နာ။ ဘဂဝါပိ ခတ္တိယဂဗ္ဘေ ဇာတော၊ တေပိ ခတ္တိယဂဗ္ဘေ ဇာတာ။ ဘဂဝါပိ ရာဇပဗ္ဗဇိတော၊ တေပိ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ။ ဘဂဝါပိ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ နိဿဇ္ဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ တေပိ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ဟတ္ထဂတာနိ ရဇ္ဇာနိ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတာ။ ဣတိ ဘဂဝါ ပရိသုဒ္ဓေ ဩကာသေ၊ ပရိသုဒ္ဓေ ရတ္တိဘာဂေ၊ သယံ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိသုဒ္ဓပရိဝါရော၊ ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂပရိဝါရော၊ ဝီတဒေါသော ဝီတဒေါသပရိဝါရော၊ ဝီတမောဟော ဝီတမောဟပရိဝါရော၊ နိတ္တဏှော နိတ္တဏှပရိဝါရော၊ နိက္ကိလေသော နိက္ကိလေသပရိဝါရော၊ သန္တော သန္တပရိဝါရော၊ ဒန္တော ဒန္တပရိဝါရော၊ မုတ္တော မုတ္တပရိဝါရော၊ အတိဝိယ ဝိရောစတီတိ။ ဝဏ္ဏဘူမိ နာမေသာ၊ ယတ္တကံ သက္ကောတိ၊ တတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဣတိ ဣမေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ အရဟန္တေဟီ’’တိ။

ယေဘုယျေနာတိ ဗဟုတရာ သန္နိပတိတာ၊ မန္ဒာ န သန္နိပတိတာ အသညီ အရူပါဝစရဒေဝတာ သမာပန္နဒေဝတာယော စ။ တတြာယံ သန္နိပါတက္ကမော – မဟာဝနဿ ကိရ သာမန္တာ ဒေဝတာ စလိံသု၊ ‘‘အာယာမ ဘော! ဗုဒ္ဓဒဿနံ နာမ ဗဟူပကာရံ၊ ဓမ္မဿဝနံ ဗဟူပကာရံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဒဿနံ ဗဟူပကာရံ။ အာယာမ အာယာမာ’’တိ! မဟာသဒ္ဒံ ကုရုမာနာ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တဉ္စ တံမုဟုတ္တံ အရဟတ္တပ္ပတ္တခီဏာသဝေ စ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန တာသံ တာသံ သဒ္ဒံ သုတွာ သဒ္ဒန္တရအဍ္ဎဂါဝုတဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနယောဇနာဒိဝသေန တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတေ ဟိမဝန္တေ၊ တိက္ခတ္တုံ တေသဋ္ဌိယာ နဂရသဟဿေသု၊ နဝနဝုတိယာ ဒေါဏမုခသတသဟဿေသု၊ ဆနဝုတိယာ ပဋ္ဋနကောဋိသတသဟဿေသု၊ ဆပဏ္ဏာသာယ ရတနာကရေသူတိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ၊ ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ၊ အပရဂေါယာနေ၊ ဥတ္တရကုရုမှိ၊ ဒွီသု ပရိတ္တဒီပသဟဿေသူတိ သကလစက္ကဝါဠေ၊ တတော ဒုတိယတတိယစက္ကဝါဠေတိ ဧဝံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု ဒေဝတာ သန္နိပတိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဉှိ ဣဓ ဒသလောကဓာတုယောတိ အဓိပ္ပေတံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒသဟိ စ လောကဓာတူဟိ ဒေဝတာ ယေဘုယျေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တီ’’တိ။

ဧဝံ သန္နိပတိတာဟိ ဒေဝတာဟိ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သူစိဃရေ နိရန္တရံ ပက္ခိတ္တသူစီဟိ ဝိယ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗြဟ္မလောကဿ ဧဝံ ဥစ္စတ္တနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – လောဟပါသာဒေ ကိရ သတ္တကူဋာဂါရသမော ပါသာဏော ဗြဟ္မလောကေ ဌတွာ အဓော ခိတ္တော စတူဟိ မာသေဟိ ပထဝိံ ပါပုဏာတိ။ ဧဝံ မဟန္တေ ဩကာသေ ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဌတွာ ခိတ္တာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ဓူမော ဝါ ဥပရိ ဂန္တုံ၊ ဥပရိ ဝါ ဌတွာ ခိတ္တသာသပါ ဟေဋ္ဌာ ဩတရိတုံ အန္တရံ န လဘန္တိ၊ ဧဝံ နိရန္တရာ ဒေဝတာ အဟေသုံ။ ယထာ ခေါ ပန စက္ကဝတ္တိရညော နိသိန္နဋ္ဌာနံ အသမ္ဗာဓံ ဟောတိ၊ အာဂတာဂတာ မဟေသက္ခာ ခတ္တိယာ ဩကာသံ လဘန္တိယေဝ၊ ပရတော ပရတော ပန အတိသမ္ဗာဓံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ဘဂဝတော နိသိန္နဋ္ဌာနံ အသမ္ဗာဓံ၊ အာဂတာဂတာ မဟေသက္ခာ ဒေဝါ စ ဗြဟ္မာနော စ ဩကာသံ လဘန္တိယေဝ။ အပိ သုဒံ ဘဂဝတော အာသန္နာသန္နဋ္ဌာနေ ဝါလဂ္ဂနိတ္တုဒနမတ္တေ ပဒေသေ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဒေဝါ သုခုမေ အတ္တဘာဝေ မာပေတွာ အဋ္ဌံသု။ သဗ္ဗပရတော သဋ္ဌိ သဋ္ဌိ ဒေဝတာ အဋ္ဌံသု။

သုဒ္ဓါဝါသကာယိကာနန္တိ သုဒ္ဓါဝါသဝါသီနံ။ သုဒ္ဓါဝါသာ နာမ သုဒ္ဓါနံ အနာဂါမိခီဏာသဝါနံ အာဝါသာ ပဉ္စ ဗြဟ္မလောကာ။ ဧတဒဟောသီတိ ကသ္မာ အဟောသိ? တေ ကိရ ဗြဟ္မာနော သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ယထာ ပရိစ္ဆေဒေန ဝုဋ္ဌိတာ ဗြဟ္မဘဝနံ ဩလောကေန္တာ ပစ္ဆာဘတ္တေ ဘတ္တဂေဟံ ဝိယ သုညတံ အဒ္ဒသံသု။ တတော ‘‘ကုဟိံ ဗြဟ္မာနော ဂတာ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တာ မဟာသမာဂမံ ဉတွာ – ‘‘အယံ သမာဂမော မဟာ၊ မယံ ဩဟီနာ၊ ဩဟီနကာနံ ပန ဩကာသော ဒုလ္လဘော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဂစ္ဆန္တာ အတုစ္ဆဟတ္ထာ ဟုတွာ ဧကေကံ ဂါထံ အဘိသင်္ခရိတွာ ဂစ္ဆာမ။ တာယ မဟာသမာဂမေ စ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေဿာမ၊ ဒသဗလဿ စ ဝဏ္ဏံ ဘာသိဿာမာ’’တိ။ ဣတိ တေသံ သမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ အာဝဇ္ဇိတတ္တာ ဧတဒဟောသိ။

ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟေသုန္တိ ပါဠိယံ ဘဂဝတော သန္တိကေ အဘိမုခဋ္ဌာနေယေဝ ဩတိဏ္ဏာ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တာ၊ န ခေါ ပနေတ္ထ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေ ပန ဗြဟ္မလောကေ ဌိတာယေဝ ဂါထာ အဘိသင်္ခရိတွာ ဧကော ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတရိ၊ ဧကော ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ၊ ဧကော ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ၊ ဧကော ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတရိ။ တတော ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတိဏ္ဏဗြဟ္မာ နီလကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီလရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ မဏိဝမ္မံ ပဋိမုဉ္စန္တော ဝိယ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ဗုဒ္ဓဝီထိ နာမ ကေနစိ ဥတ္တရိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ မဟတိယာ ဗုဒ္ဓဝီထိယာဝ အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ အတ္တနာ အဘိသင်္ခတံ ဂါထံ အဘာသိ။

ဒက္ခိဏစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတိဏ္ဏဗြဟ္မာ ပီတကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပဘံ မုဉ္စိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ သုဝဏ္ဏပဋံ ပါရုပန္တော ဝိယ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတွာ တထေဝ အကာသိ။ ပစ္ဆိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတိဏ္ဏဗြဟ္မာ လောဟိတကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ လောဟိတကရသ္မိယော မုဉ္စိတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ ရတ္တဝရကမ္ဗလေန ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတွာ တထေဝ အကာသိ။ ဥတ္တရစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ ဩတိဏ္ဏဗြဟ္မာ ဩဒါတကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဩဒါတရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာနံ သုမနကုသုမပဋံ ပါရုပန္တော ဝိယ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတွာ တထေဝ အကာသိ။

ပါဠိယံ ပန ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟေသုံ။ အထ ခေါ တာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသူတိ ဧဝံ ဧကက္ခဏေ ဝိယ ပုရတော ပါတုဘာဝေါ စ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတဘာဝေါ စ ဝုတ္တော၊ သော ဣမိနာ အနုက္ကမေန အဟောသိ၊ ဧကတော ကတွာ ပန ဒဿိတော။ ဂါထာဘာသနံ ပန ပါဠိယမ္ပိ ဝိသုံ ဝိသုံယေဝ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ မဟာသမယောတိ မဟာသမူဟော။ ပဝနံ ဝုစ္စတိ ဝနသဏ္ဍော။ ဥဘယေနပိ ဘဂဝါ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ဝနသဏ္ဍေ အဇ္ဇ မဟာသမူဟော သန္နိပါတော’’တိ အာဟ။ တတော ယေသံ သော သန္နိပါတော၊ တေ ဒဿေတုံ ဒေဝကာယာ သမာဂတာတိ အာဟ။ တတ္ထ ဒေဝကာယာတိ ဒေဝဃဋာ။ အာဂတမှ ဣမံ ဓမ္မသမယန္တိ ဧဝံ သမာဂတေ ဒေဝကာယေ ဒိသွာ မယမ္ပိ ဣမံ ဓမ္မသမူဟံ အာဂတာ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒက္ခိတာယေ အပရာဇိတသင်္ဃန္တိ ကေနစိ အပရာဇိတံ အဇ္ဇေဝ တယော မာရေ မဒ္ဒိတွာ ဝိဇိတသင်္ဂါမံ ဣမံ အပရာဇိတသင်္ဃံ ဒဿနတ္ထာယ အာဂတမှာတိ အတ္ထော။ သော ပန၊ ဗြဟ္မာ၊ ဣမံ ဂါထံ ဘာသိတွာ၊ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ၊ ပုရတ္ထိမစက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံယေဝ အဋ္ဌာသိ။

အထ ဒုတိယော ဝုတ္တနယေနေဝ အာဂန္တွာ အဘာသိ။ တတ္ထ တတြ ဘိက္ခဝေါတိ တသ္မိံ သန္နိပါတဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူ။ သမာဒဟံသူတိ သမာဓိနာ ယောဇေသုံ။ စိတ္တမတ္တနော ဥဇုကံ အကံသူတိ အတ္တနော စိတ္တေ သဗ္ဗေ ဝင်္ကကုဋိလဇိမှဘာဝေ ဟရိတွာ ဥဇုကံ အကရိံသု။ သာရထီဝ နေတ္တာနိ ဂဟေတွာတိ ယထာ သမပ္ပဝတ္တေသု သိန္ဓဝေသု ဩဓသ္တပတောဒေါ သာရထီ သဗ္ဗယောတ္တာနိ ဂဟေတွာ အစောဒေန္တော အဝါရေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတာ ဂုတ္တဒွါရာ သဗ္ဗေပေတေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ဣန္ဒြိယာနိ ရက္ခန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊ ဧတေ ဒဋ္ဌုံ ဣဓာဂတမှာ ဘဂဝါတိ၊ သောပိ ဂန္တွာ ယထာဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

အထ တတိယော ဝုတ္တနယေနေဝ အာဂန္တွာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဆေတွာ ခီလန္တိ ရာဂဒေါသမောဟခီလံ ဆိန္ဒိတွာ။ ပလိဃန္တိ ရာဂဒေါသမောဟပလိဃမေဝ။ ဣန္ဒခီလန္တိ ရာဂဒေါသမောဟဣန္ဒခီလမေဝ ။ ဦဟစ္စ မနေဇာတိ ဧတေ တဏှာဧဇာယ အနေဇာ ဘိက္ခူ ဣန္ဒခီလံ ဦဟစ္စ သမူဟနိတွာ စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတစာရိကံ စရန္တိ။ သုဒ္ဓါတိ နိရုပက္ကိလေသာ။ ဝိမလာတိ နိမ္မလာ။ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ စက္ခုမတာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တေန။ သုဒန္တာတိ စက္ခုတောပိ ဒန္တာ သောတတောပိ ဃာနတောပိ ဇိဝှာတောပိ ကာယတောပိ မနတောပိ ဒန္တာ။ သုသုနာဂါတိ တရုဏနာဂါ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဆန္ဒာဒီဟိ န ဂစ္ဆန္တီတိ နာဂါ၊ တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ န အာဂစ္ဆန္တီတိ နာဂါ၊ နာနပ္ပကာရံ အာဂုံ န ကရောန္တီတိ နာဂါ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန မဟာနိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၈၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ –

‘‘အာဂုံ န ကရောတိ ကိဉ္စိ လောကေ၊

သဗ္ဗသံယောဂ ဝိသဇ္ဇ ဗန္ဓနာနိ၊

သဗ္ဗတ္ထ န သဇ္ဇတီ ဝိမုတ္တော၊

နာဂေါ တာဒိ ပဝုစ္စတေ တထတ္တာ’’တိ။ –

ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုသုနာဂါတိ သုသူ နာဂါ၊ သုသုနာဂဘာဝသမ္ပတ္တိံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ တေ ဧဝရူပေ အနုတ္တရေန ယောဂ္ဂါစရိယေန ဒမိတေ တရုဏနာဂေ ဒဿနာယ အာဂတမှ ဘဂဝါတိ။ သောပိ ဂန္တွာ ယထာဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

အထ စတုတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ အာဂန္တွာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဂတာသေတိ နိဗ္ဗေမတိကသရဏဂမနေန ဂတာ။ သောပိ ဂန္တွာ ယထာဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ သကလိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈။ အဋ္ဌမေ မဒ္ဒကုစ္ဆိသ္မိန္တိ ဧဝံနာမကေ ဥယျာနေ။ တဉှိ အဇာတသတ္တုမှိ ကုစ္ဆိဂတေ တဿ မာတရာ – ‘‘အယံ မယှံ ကုစ္ဆိဂတော ဂဗ္ဘော ရညော သတ္တု ဘဝိဿတိ။ ကိံ မေ ဣမိနာ’’တိ? ဂဗ္ဘပါတနတ္ထံ ကုစ္ဆိ မဒ္ဒါပိတာ။ တသ္မာ ‘‘မဒ္ဒကုစ္ဆီ’’တိ သင်္ခံ ဂတံ။ မိဂါနံ ပန အဘယဝါသတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ဧတ္ထ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဒေဝဒတ္တော ဟိ အဇာတသတ္တုံ နိဿာယ ဓနုဂ္ဂဟေ စ ဓနပါလကဉ္စ ပယောဇေတွာပိ တထာဂတဿ ဇီဝိတန္တရာယံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘သဟတ္ထေနေဝ မာရေဿာမီ’’တိ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ မဟန္တံ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏံ သိလံ ဥက္ခိပိတွာ၊ ‘‘သမဏော ဂေါတမော စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏော ဟောတူ’’တိ ပဝိဇ္ဈိ။ မဟာထာမဝါ ကိရေသ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ အဋ္ဌာနံ ခေါ ပနေတံ၊ ယံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရူပက္ကမေန ဇီဝိတန္တရာယော ဘဝေယျာတိ တံ တထာဂတဿ သရီရာဘိမုခံ အာဂစ္ဆန္တံ အာကာသေ အညာ သိလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဒွိန္နံ သိလာနံ သမ္ပဟာရေန မဟန္တော ပါသာဏဿ သကလိကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိပါဒပရိယန္တံ အဘိဟနိ၊ ပါဒေါ မဟာဖရသုနာ ပဟတော ဝိယ သမုဂ္ဂတလောဟိတေန လာခါရသမက္ခိတော ဝိယ အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတွာ ဒေဝဒတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗဟု တယာ မောဃပုရိသ၊ အပုညံ ပသုတံ၊ ယော တွံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော ဝဓကစိတ္တော တထာဂတဿ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေသီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော အဖာသု ဇာတံ။ ဘိက္ခူ စိန္တယိံသု – ‘‘အယံ ဝိဟာရော ဥဇ္ဇင်္ဂလော ဝိသမော၊ ဗဟူနံ ခတ္တိယာဒီနဉ္စေဝ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ အနောကာသော’’တိ။ တေ တထာဂတံ မဉ္စသိဝိကာယ အာဒါယ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ နယိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော ဟောတီ’’တိ။

ဘုသာတိ ဗလဝတိယော။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဒုက္ခန္တိ သုခပဋိက္ခေပေါ။ တိဗ္ဗာတိ ဗဟလာ။ ခရာတိ ဖရုသာ။ ကဋုကာတိ တိခိဏာ။ အသာတာတိ အမဓုရာ။ န တာသု မနော အပ္ပေတိ၊ န တာ မနံ အပ္ပာယန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ ဝေဒနာဓိဝါသနသတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဟုတွာ။ အဝိဟညမာနောတိ အပီဠိယမာနော၊ သမ္ပရိဝတ္တသာယိတာယ ဝေဒနာနံ ဝသံ အဂစ္ဆန္တော။

သီဟသေယျန္တိ ဧတ္ထ ကာမဘောဂိသေယျာ၊ ပေတသေယျာ၊ သီဟသေယျာ၊ တထာဂတသေယျာတိ စတဿော သေယျာ။ တတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဘောဂီ သတ္တာ ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ အယံ ကာမဘောဂိသေယျာ။ တေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေတာ ဥတ္တာနာ သေန္တီ’’တိ အယံ ပေတသေယျာ။ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ ဟိ အဋ္ဌိသင်္ဃာဋဇဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီဟော မိဂရာဇာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ အနုပက္ခိပိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သေတီ’’တိ အယံ သီဟသေယျာ။ တေဇုဿဒတ္တာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ၊ ‘ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ၊ ဒိဝသမ္ပိ သယိတွာ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတြသန္တော ပဗုဇ္ဈတိ၊ သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါဒီနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတိ’။ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ ‘‘နယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ၊ န သူရဘာဝဿ အနုရူပ’’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ‘‘တုယှံ ဇာတိယာ စ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘိတံ ဝိဇမ္ဘိတွာ ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ပန ‘‘တထာဂတသေယျာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ။ အယဉှိ တေဇုဿဒဣရိယာပထတ္တာ ဥတ္တမသေယျာ နာမ။

ပါဒေ ပါဒန္တိ ဒက္ခိဏပါဒေ ဝါမပါဒံ။ အစ္စာဓာယာတိ အတိအာဓာယ၊ ဤသကံ အတိက္ကမ္မ ဌပေတွာ ။ ဂေါပ္ဖကေန ဟိ ဂေါပ္ဖကေ ဇာဏုနာ ဝါ ဇာဏုမှိ သင်္ဃဋ္ဋိယမာနေ အဘိဏှံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ၊ သေယျာ အဖာသုကာ ဟောတိ။ ယထာ န သင်္ဃဋ္ဋေတိ၊ ဧဝံ အတိက္ကမ္မ ဌပိတေ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ သေယျာ ဖာသု ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝံ နိပဇ္ဇိ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သယနပရိဂ္ဂါဟကသတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော။ ‘‘ဥဋ္ဌာနသည’’န္တိ ပနေတ္ထ န ဝုတ္တံ၊ ဂိလာနသေယျာ ဟေသာ တထာဂတဿ။

သတ္တသတာတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဗ္ဗာပိ တာ ဒေဝတာ ဂိလာနသေယျဋ္ဌာနံ အာဂတာ။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဂိလာနသေယျံ အာဂတာနံ ဒေါမနဿေန ဘဝိတဗ္ဗံ သိယာ။ ဣမာသံ ပန တထာဂတဿ ဝေဒနာဓိဝါသနံ ဒိသွာ၊ ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ မဟာနုဘာဝတာ! ဧဝရူပါသု နာမ ဝေဒနာသု ဝတ္တမာနာသု ဝိကာရမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ သိရီသယနေ အလင်္ကရိတွာ ဌပိတသုဝဏ္ဏရူပကံ ဝိယ အနိဉ္ဇမာနေန ကာယေန နိပန္နော၊ ဣဒါနိဿ အဓိကတရံ မုခဝဏ္ဏော ဝိရောစတိ၊ အာဘာသမ္ပန္နော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ သမ္ပတိ ဝိကသိတံ ဝိယ စ အရဝိန္ဒံ အဿ မုခံ သောဘတိ၊ ကာယေပိ ဝဏ္ဏာယတနံ ဣဒါနိ သုသမ္မဋ္ဌကဉ္စနံ ဝိယ ဝိပ္ပသီဒတီ’’တိ ဥဒါနံ ဥဒပါဒိ။

နာဂေါဝတ ဘောတိ၊ ဧတ္ထ ဘောတိ ဓမ္မာလပနံ။ ဗလဝန္တဋ္ဌေန နာဂေါ။ နာဂဝတာတိ နာဂဘာဝေန။ သီဟော ဝတာတိအာဒီသု အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော။ ဗျတ္တပရိစယဋ္ဌေန ကာရဏာကာရဏဇာနနေန ဝါ အာဇာနီယော။ အပ္ပဋိသမဋ္ဌေန နိသဘော။ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဟိ ဥသဘော၊ ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ ဂဝသတသဟဿဇေဋ္ဌကော နိသဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ ပန အပ္ပဋိသမဋ္ဌေန အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ။ တေနေဝတ္ထေန ဣဓ ‘‘နိသဘော’’တိ ဝုတ္တော။ ဓုရဝါဟဋ္ဌေန ဓောရယှော။ နိဗ္ဗိသေဝနဋ္ဌေန ဒန္တော။

ပဿာတိ အနိယမိတာဏတ္တိ။ သမာဓိန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိံ။ သုဝိမုတ္တန္တိ ဖလဝိမုတ္တိယာ သုဝိမုတ္တံ။ ရာဂါနုဂတံ ပန စိတ္တံ အဘိနတံ နာမ ဟောတိ၊ ဒေါသာနုဂတံ အပနတံ။ တဒုဘယပဋိက္ခေပေန န စာဘိနတံ န စာပနတန္တိ အာဟ။ န စ သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတန္တိ န သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလေသေ နိဂ္ဂဟေတွာ ဝါရိတဝတံ၊ ကိလေသာနံ ပန ဆိန္နတ္တာ ဝတံ ဖလသမာဓိနာ သမာဟိတန္တိ အတ္ထော။ အတိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဝိဟေဌေတဗ္ဗံ ဃဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ အဒဿနာတိ အညာဏာ။ အညာဏီ ဟိ အန္ဓဗာလောဝ ဧဝရူပေ သတ္ထရိ အပရဇ္ဈေယျာတိ ဒေဝဒတ္တံ ဃဋ္ဋယမာနာ ဝဒန္တိ။

ပဉ္စဝေဒါတိ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ဝေဒါနံ ဓာရကာ။ သတံ သမန္တိ ဝဿသတံ။ တပဿီတိ တပနိဿိတကာ ဟုတွာ။ စရန္တိ စရန္တာ။ န သမ္မာဝိမုတ္တန္တိ သစေပိ ဧဝရူပါ ဗြာဟ္မဏာ ဝဿသတံ စရန္တိ၊ စိတ္တဉ္စ နေသံ သမ္မာ ဝိမုတ္တံ န ဟောတိ။ ဟီနတ္တရူပါ န ပါရံ ဂမာ တေတိ ဟီနတ္တသဘာဝါ တေ နိဗ္ဗာနင်္ဂမာ န ဟောန္တိ။ ‘‘ဟီနတ္ထရူပါ’’တိပိ ပါဌော၊ ဟီနတ္ထဇာတိကာ ပရိဟီနတ္ထာတိ အတ္ထော။ တဏှာဓိပန္နာတိ တဏှာယ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။ ဝတသီလဗဒ္ဓါတိ အဇဝတကုက္ကုရဝတာဒီဟိ စ ဝတေဟိ တာဒိသေဟေဝ စ သီလေဟိ ဗဒ္ဓါ။ လူခံ တပန္တိ ပဉ္စာတပတာပနံ ကဏ္ဋကသေယျာဒိကံ တပံ။ ဣဒါနိ သာ ဒေဝတာ သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝံ ကထေန္တီ န မာနကာမဿာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝါတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမပဇ္ဇုန္နဓီတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉။ နဝမေ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာတိ ပဇ္ဇုန္နဿ နာမ ဝဿဝလာဟကဒေဝရညော စာတုမဟာရာဇိကဿ ဓီတာ။ အဘိဝန္ဒေတိ ဘဂဝါ တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ။ စက္ခုမတာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တေန တထာဂတေန။ ဓမ္မော အနုဗုဒ္ဓါတိ၊ ‘‘ဣဒံ မယာ ပုဗ္ဗေ ပရေသံ သန္တိကေ ကေဝလံ သုတံယေဝ အာသီ’’တိ ဝဒတိ။ သာဟံ ဒါနီတိ၊ သာ အဟံ ဣဒါနိ။ သက္ခိ ဇာနာမီတိ၊ ပဋိဝေဓဝသေန ပစ္စက္ခမေဝ ဇာနာမိ။ ဝိဂရဟန္တာတိ၊ ‘‘ဟီနက္ခရပဒဗျဉ္ဇနော’’တိ ဝါ ‘‘အနိယျာနိကော’’တိ ဝါ ဧဝံ ဂရဟန္တာ။ ရောရုဝန္တိ၊ ဒွေ ရောရုဝါ – ဓူမရောရုဝေါ စ ဇာလရောရုဝေါ စ။ တတ္ထ ဓူမရောရုဝေါ ဝိသုံ ဟောတိ၊ ဇာလရောရုဝေါတိ ပန အဝီစိမဟာနိရယဿေဝေတံ နာမံ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ အဂ္ဂိမှိ ဇလန္တေ ဇလန္တေ ပုနပ္ပုနံ ရဝံ ရဝန္တိ၊ တသ္မာ သော ‘‘ရောရုဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဃောရန္တိ ဒါရုဏံ။ ခန္တိယာ ဥပသမေန ဥပေတာတိ ရုစ္စိတွာ ခမာပေတွာ ဂဟဏခန္တိယာ စ ရာဂါဒိဥပသမေန စ ဥပေတာတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယပဇ္ဇုန္နဓီတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဒသမေ ဓမ္မဉ္စာတိ စ သဒ္ဒေန သင်္ဃဉ္စ၊ ဣတိ တီဏိ ရတနာနိ နမဿမာနာ ဣဓာဂတာတိ ဝဒတိ။ အတ္ထဝတီတိ၊ အတ္ထဝတိယော။ ဗဟုနာပိ ခေါ တန္တိ ယံ ဓမ္မံ သာ အဘာသိ၊ တံ ဓမ္မံ ဗဟုနာပိ ပရိယာယေန အဟံ ဝိဘဇေယျံ။ တာဒိသော ဓမ္မောတိ၊ တာဒိသော ဟိ အယံ ဘဂဝါ ဓမ္မော၊ တံသဏ္ဌိတော တပ္ပဋိဘာဂေါ ဗဟူဟိ ပရိယာယေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗယုတ္တကောတိ ဒဿေတိ။ လပယိဿာမီတိ၊ ကထယိဿာမိ။ ယာဝတာ မေ မနသာ ပရိယတ္တန္တိ ယတ္တကံ မယာ မနသာ ပရိယာပုဋံ၊ တဿတ္ထံ ဒိဝသံ အဝတွာ မဓုပဋလံ ပီဠေန္တီ ဝိယ မုဟုတ္တေနေဝ သံခိတ္တေန ကထေဿာမိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ ဒသမံ။

သတုလ္လပကာယိကဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ အာဒိတ္တဝဂ္ဂေါ

၁။ အာဒိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၁။ အာဒိတ္တဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ ရာဂါဒီဟိ ပန ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ လောကော အာဒိတ္တောဝ။ ဒါနေနာတိ ဒါနစေတနာယ။ ဒိန္နံ ဟောတိ သုနီဟတန္တိ ဒါနပုညစေတနာဟိ ဒါယကဿေဝ ဟောတိ ဃရသာမိကဿ ဝိယ နီဟတဘဏ္ဍကံ၊ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ စောရာ ဟရန္တီတိ အဒိန္နေ ဘောဂေ စောရာပိ ဟရန္တိ ရာဇာနောပိ၊ အဂ္ဂိပိ ဍဟတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနေပိ နဿန္တိ။ အန္တေနာတိ မရဏေန။ သရီရံ သပရိဂ္ဂဟန္တိ သရီရဉ္စေဝ စောရာဒီနံ ဝသေန အဝိနဋ္ဌဘောဂေ စ။ သဂ္ဂမုပေတီတိ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာဒယော ဝိယ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ကိံဒဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၂။ ဒုတိယေ အန္နဒေါတိ ယသ္မာ အတိဗလဝါပိ ဒွေ တီဏိ ဘတ္တာနိ အဘုတွာ ဥဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဘုတွာ ပန ဒုဗ္ဗလောပိ ဟုတွာ ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အန္နဒေါ ဗလဒေါ’’တိ အာဟ။ ဝတ္ထဒေါတိ ယသ္မာ သုရူပေါပိ ဒုစ္စောဠော ဝါ အစောဠော ဝါ ဝိရူပေါ ဟောတိ ဩဟီဠိတော ဒုဒ္ဒသိကော၊ ဝတ္ထစ္ဆန္နော ဒေဝပုတ္တော ဝိယ သောဘတိ ၊ တသ္မာ ‘‘ဝတ္ထဒေါ ဟောတိ ဝဏ္ဏဒေါ’’တိ အာဟ။ ယာနဒေါတိ ဟတ္ထိယာနာဒီနံ ဒါယကော။ တေသု ပန –

‘‘န ဟတ္ထိယာနံ သမဏဿ ကပ္ပတိ၊

န အဿယာနံ၊ န ရထေန ယာတုံ၊

ဣဒဉ္စ ယာနံ သမဏဿ ကပ္ပတိ၊

ဥပါဟနာ ရက္ခတော သီလခန္ဓ’’န္တိ။

တသ္မာ ဆတ္တုပါဟနကတ္တရယဋ္ဌိမဉ္စပီဌာနံ ဒါယကော၊ ယော စ မဂ္ဂံ သောဓေတိ၊ နိဿေဏိံ ကရောတိ၊ သေတုံ ကရောတိ၊ နာဝံ ပဋိယာဒေတိ၊ သဗ္ဗောပိ ယာနဒေါဝ ဟောတိ။ သုခဒေါ ဟောတီတိ ယာနဿ သုခါဝဟနတော သုခဒေါ နာမ ဟောတိ။ စက္ခုဒေါတိ အန္ဓကာရေ စက္ခုမန္တာနမ္ပိ ရူပဒဿနာဘာဝတော ဒီပဒေါ စက္ခုဒေါ နာမ ဟောတိ၊ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ဝိယ ဒိဗ္ဗစက္ခု သမ္ပဒမ္ပိ လဘတိ။

သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတီတိ သဗ္ဗေသံယေဝ ဗလာဒီနံ ဒါယကော ဟောတိ။ ဒွေ တယော ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါ အာဂတဿာပိ သီတလာယ ပေါက္ခရဏိယာ နှာယိတွာ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ မုဟုတ္တံ မဉ္စေ နိပဇ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နဿ ဟိ ကာယေ ဗလံ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ ကာယေ ဝဏ္ဏာယတနံ ဝါတာတပေဟိ ဈာယတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ မုဟုတ္တံ နိပန္နဿ စ ဝိသဘာဂသန္တတိ ဝူပသမ္မတိ၊ သဘာဂသန္တတိ ဩက္ကမတိ၊ ဝဏ္ဏာယတနံ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တံ ဝိယ ဟောတိ။ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ ပါဒေ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈတိ၊ ခါဏု ပဟရတိ၊ သရီသပါဒိပရိဿယော စေဝ စောရဘယဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ပတိဿယံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ နိပန္နဿ သဗ္ဗေတေ ပရိဿယာ န ဟောန္တိ၊ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယန္တဿ ဓမ္မပီတိသုခံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကရောန္တဿ ဥပသမသုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဗဟိ ဝိစရန္တဿ စ သေဒါ မုစ္စန္တိ၊ အက္ခီနိ ဖန္ဒန္တိ၊ သေနာသနံ ပဝိသနက္ခဏေ ကူပေ ဩတိဏ္ဏော ဝိယ ဟောတိ၊ မဉ္စပီဌာဒီနိ န ပညာယန္တိ။ မုဟုတ္တံ နိသိန္နဿ ပန အက္ခိပသာဒေါ အာဟရိတွာ ပက္ခိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဒွါရကဝါဋဝါတပါနမဉ္စပီဌာဒီနိ ပညာယန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတိ၊ ယော ဒဒါတိ ဥပဿယ’’န္တိ။

အမတံဒဒေါ စ သော ဟောတီတိ ပဏီတဘောဇနဿ ပတ္တံ ပူရေန္တော ဝိယ အမရဏဒါနံ နာမ ဒေတိ။ ယော ဓမ္မမနုသာသတီတိ ယော ဓမ္မံ အနုသာသတိ၊ အဋ္ဌကထံ ကထေတိ၊ ပါဠိံ ဝါစေတိ၊ ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခတိ၊ ဓမ္မဿဝနံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗောပေသ ဓမ္မံ အနုသာသတိ နာမ။ သဗ္ဗဒါနာနဉ္စ ဣဒံ ဓမ္မဒါနမေဝ အဂ္ဂန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သဗ္ဗဒါနံ ဓမ္မဒါနံ ဇိနာတိ၊

သဗ္ဗရသံ ဓမ္မရသော ဇိနာတိ၊

သဗ္ဗရတိံ ဓမ္မရတိ ဇိနာတိ၊

တဏှက္ခယော သဗ္ဗဒုက္ခံ ဇိနာတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၅၄)၊ ဒုတိယံ၊

၃။ အန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၃။ တတိယေ အဘိနန္ဒန္တီတိ ပတ္ထေန္တိ။ ဘဇတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ၊ စိတ္တဂဟပတိသီဝလိတ္ထေရာဒိကေ ဝိယ ပစ္ဆတော အနုဗန္ဓတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဣဓလောကေ ပရလောကေ စ အန္နဒါယကမေဝ အနုဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ တတိယံ။

၄။ ဧကမူလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၄။ စတုတ္ထေ ဧကမူလန္တိ အဝိဇ္ဇာ တဏှာယ မူလံ၊ တဏှာ အဝိဇ္ဇာယ။ ဣဓ ပန တဏှာ အဓိပ္ပေတာ။ ဒွီဟိ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီဟိ အာဝဋ္ဋတီတိ ဒွိရာဝဋ္ဋာ။ သာ စ ရာဂါဒီဟိ တီဟိ မလေဟိ တိမလာ။ တတြာဿာ မောဟော သဟဇာတကောဋိယာ မလံ ဟောတိ၊ ရာဂဒေါသာ ဥပနိဿယကောဋိယာ။ ပဉ္စ ပန ကာမဂုဏာ အဿာ ပတ္ထရဏဋ္ဌာနာ၊ တေသု သာ ပတ္ထရတီတိ ပဉ္စပတ္ထရာ။ သာ စ အပူရဏီယဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု ပနေသာ ဒွါဒသာယတနေသု အာဝဋ္ဋတိ ပရိဝဋ္ဋတီတိ ဒွါဒသာဝဋ္ဋာ။ အပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ပန ပါတာလောတိ ဝုစ္စတီတိ။ ဧကမူလံ…ပေ… ပါတာလံ၊ အတရိ ဣသိ၊ ဥတ္တရိ သမတိက္ကမီတိ အတ္ထော။ စတုတ္ထံ။

၅။ အနောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၅။ ပဉ္စမေ အနောမနာမန္တိ သဗ္ဗဂုဏသမန္နာဂတတ္တာ အဝေကလ္လနာမံ၊ ပရိပူရနာမန္တိ အတ္ထော။ နိပုဏတ္ထဒဿိန္တိ ဘဂဝါ သဏှသုခုမေ ခန္ဓန္တရာဒယော အတ္ထေ ပဿတီတိ နိပုဏတ္ထဒဿီ။ ပညာဒဒန္တိ အနွယပညာဓိဂမာယ ပဋိပဒံ ကထနဝသေန ပညာယ ဒါယကံ။ ကာမာလယေ အသတ္တန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏာလယေ အလဂ္ဂံ။ ကမမာနန္တိ ဘဂဝါ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ အရိယမဂ္ဂေန ဂတော၊ န ဣဒါနိ ဂစ္ဆတိ၊ အတီတံ ပန ဥပါဒါယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ မဟေသိန္တိ မဟန္တာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသိတာရံ ပရိယေသိတာရန္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အစ္ဆရာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၆။ ဆဋ္ဌေ အစ္ဆရာဂဏသင်္ဃုဋ္ဌန္တိ အယံ ကိရ ဒေဝပုတ္တော သတ္ထုသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ပူရယမာနော ပဉ္စဝဿကာလေ ပဝါရေတွာ ဒွေမာတိကံ ပဂုဏံ ကတွာ ကမ္မာကမ္မံ ဥဂ္ဂဟေတွာ စိတ္တရုစိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သလ္လဟုကဝုတ္တိကော အရညံ ပဝိသိတွာ ယော ဘဂဝတာ မဇ္ဈိမယာမော သယနဿ ကောဋ္ဌာသောတိ အနုညာတော။ တသ္မိမ္ပိ သမ္ပတ္တေ ‘‘ပမာဒဿ ဘာယာမီ’’တိ မဉ္စကံ ဥက္ခိပိတွာ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ နိရာဟာရော ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ မနသာကာသိ။

အထဿ အဗ္ဘန္တရေ သတ္ထကဝါတာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဇီဝိတံ ပရိယာဒိယိံသု။ သော ဓုရသ္မိံယေဝ ကာလမကာသိ။ ယော ဟိ ကောစိ ဘိက္ခု စင်္ကမေ စင်္ကမမာနော ဝါ အာလမ္ဗနတ္ထမ္ဘံ နိဿာယ ဌိတော ဝါ စင်္ကမကောဋိယံ စီဝရံ သီသေ ဌပေတွာ နိသိန္နော ဝါ နိပန္နော ဝါ ပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဝါ ကာလံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗော သော ဓုရသ္မိံ ကာလံ ကရောတိ နာမ။ ဣတိ အယံ စင်္ကမနေ ကာလံ ကတွာ ဥပနိဿယမန္ဒတာယ အာသဝက္ခယံ အပ္ပတ္တော တာဝတိံသဘဝနေ မဟာဝိမာနဒွါရေ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဗုဇ္ဈန္တော ဝိယ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ တာဝဒေဝဿ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ နိဗ္ဗတ္တိ။

အန္တောဝိမာနေ သဟဿမတ္တာ အစ္ဆရာ တံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဝိမာနသာမိကော ဒေဝပုတ္တော အာဂတော၊ ရမယိဿာမ န’’န္တိ တူရိယာနိ ဂဟေတွာ ပရိဝါရယိံသု။ ဒေဝပုတ္တော န တာဝ စုတဘာဝံ ဇာနာတိ၊ ပဗ္ဗဇိတသညီယေဝ အစ္ဆရာ ဩလောကေတွာ ဝိဟာရစာရိကံ အာဂတံ မာတုဂါမံ ဒိသွာ လဇ္ဇီ။ ပံသုကူလိကော ဝိယ ဥပရိ ဌိတံ ဃနဒုကူလံ ဧကံသံ ကရောန္တော အံသကူဋံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဣန္ဒြိယာနိ ဩက္ခိပိတွာ အဓောမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ တဿ ကာယဝိကာရေနေဝ တာ ဒေဝတာ ‘‘သမဏဒေဝပုတ္တော အယ’’န္တိ ဉတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘အယျ၊ ဒေဝပုတ္တ၊ ဒေဝလောကော နာမာယံ၊ န သမဏဓမ္မဿ ကရဏောကာသော၊ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝနောကာသော’’တိ။ သော တထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဒေဝတာ ‘‘န တာဝါယံ သလ္လက္ခေတီ’’တိ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှိံသု။ သော တထာပိ အနောလောကေန္တောဝ အဋ္ဌာသိ။

အထဿ သဗ္ဗကာယိကံ အာဒါသံ ပုရတော ဌပယိံသု။ သော ဆာယံ ဒိသွာ စုတဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘န မယာ ဣမံ ဌာနံ ပတ္ထေတွာ သမဏဓမ္မော ကတော၊ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ ပတ္ထေတွာ ကတော’’တိ သမ္ပတ္တိယာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ၊ ‘‘သုဝဏ္ဏပဋံ ပဋိလဘိဿာမီ’’တိ တက္ကယိတွာ ယုဒ္ဓဋ္ဌာနံ ဩတိဏ္ဏမလ္လော မူလကမုဋ္ဌိံ လဘိတွာ ဝိယ။ သော – ‘‘အယံ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိ နာမ သုလဘာ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပါတုဘာဝေါ ဒုလ္လဘော’’တိ စိန္တေတွာ ဝိမာနံ အပဝိသိတွာဝ အသမ္ဘိန္နေနေဝ သီလေန အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတော ဒသဗလဿ သန္တိကံ အာဂမ္မ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ အစ္ဆရာဂဏသင်္ဃုဋ္ဌန္တိ အစ္ဆရာဂဏေန ဂီတဝါဒိတသဒ္ဒေဟိ သင်္ဃောသိတံ။ ပိသာစဂဏသေဝိတန္တိ တမေဝ အစ္ဆရာဂဏံ ပိသာစဂဏံ ကတွာ ဝဒတိ။ ဝနန္တိ နန္ဒနဝနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အယဉှိ နိယာမစိတ္တတာယ အတ္တနော ဂရုဘာဝေန ဒေဝဂဏံ ‘‘ဒေဝဂဏော’’တိ ဝတ္တုံ န ရောစေတိ။ ‘‘ပိသာစဂဏော’’တိ ဝဒတိ။ နန္ဒနဝနဉ္စ ‘‘နန္ဒန’’န္တိ အဝတွာ ‘‘မောဟန’’န္တိ ဝဒတိ ။ ကထံ ယာတြာ ဘဝိဿတီတိ ကထံ နိဂ္ဂမနံ ဘဝိဿတိ၊ ကထံ အတိက္ကမော ဘဝိဿတိ၊ အရဟတ္တဿ မေ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ဝိပဿနံ အာစိက္ခထ ဘဂဝါတိ ဝဒတိ။

အထ ဘဂဝါ ‘‘အတိသလ္လိခတေဝ အယံ ဒေဝပုတ္တော၊ ကိံ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ? အာဝဇ္ဇေန္တော အတ္တနော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘အယံ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာယ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အဇ္ဇာပိဿ စင်္ကမနသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေါ အသမ္ဘိန္နေန သီလေန အာဂတော’’တိ စိန္တေသိ။ ဗုဒ္ဓါ စ အကတာဘိနိဝေသဿ အာဒိကမ္မိကဿ အကတပရိကမ္မဿ အန္တေဝါသိနော စိတ္တကာရော ဘိတ္တိပရိကမ္မံ ဝိယ – ‘‘သီလံ တာဝ သောဓေဟိ၊ သမာဓိံ ဘာဝေဟိ၊ ကမ္မဿကတပညံ ဥဇုံ ကရောဟီ’’တိ ပဌမံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ အာစိက္ခန္တိ၊ ကာရကဿ ပန ယုတ္တပယုတ္တဿ အရဟတ္တမဂ္ဂပဒဋ္ဌာနဘူတံ သဏှသုခုမံ သုညတာဝိပဿနံယေဝ အာစိက္ခန္တိ၊ အယဉ္စ ဒေဝပုတ္တော ကာရကော အဘိန္နသီလော၊ ဧကော မဂ္ဂေါ အဿ အနာဂတောတိ သုညတာဝိပဿနံ အာစိက္ခန္တော ဥဇုကော နာမာတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဥဇုကောတိ ကာယဝင်္ကာဒီနံ အဘာဝတော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥဇုကော နာမ။ အဘယာ နာမ သာ ဒိသာတိ နိဗ္ဗာနံ သန္ဓာယာဟ။ တသ္မိံ ဟိ ကိဉ္စိ ဘယံ နတ္ထိ၊ တံ ဝါ ပတ္တဿ ဘယံ နတ္ထီတိ ‘‘အဘယာ နာမ သာ ဒိသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရထော အကူဇနောတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါဝ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ပါကတိကရထော အက္ခေ ဝါ အနဗ္ဘဉ္ဇိတေ အတိရေကေသု ဝါ မနုဿေသု အဘိရုဠှေသု ကူဇတိ ဝိရဝတိ၊ န ဧဝံ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ ဧကပ္ပဟာရေန စတုရာသီတိယာပိ ပါဏသဟဿေသု အဘိရုဟန္တေသု န ကူဇတိ န ဝိရဝတိ။ တသ္မာ ‘‘အကူဇနော’’တိ ဝုတ္တော။ ဓမ္မစက္ကေဟိ သံယုတောတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယသင်္ခါတေဟိ ဓမ္မစက္ကေဟိ သံယုတ္တော။

ဟိရီတိ ဧတ္ထ ဟိရိဂ္ဂဟဏေန ဩတ္တပ္ပမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တဿ အပါလမ္ဗောတိ ယထာ ဗာဟိရကရထဿ ရထေ ဌိတာနံ ယောဓာနံ အပတနတ္ထာယ ဒါရုမယံ အပါလမ္ဗနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣမဿ မဂ္ဂရထဿ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပါလမ္ဗနံ။ သတျဿပရိဝါရဏန္တိ ရထဿ သီဟစမ္မာဒိပရိဝါရော ဝိယ ဣမဿာပိ မဂ္ဂရထဿ သမ္ပယုတ္တာ သတိ ပရိဝါရဏံ။ ဓမ္မန္တိ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝန္တိ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝါ အဿ ပုဗ္ဗယာယိကာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝေါ၊ တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝံ။ ယထာ ဟိ ပဌမတရံ ရာဇပုရိသေဟိ ကာဏကုဏိအာဒီနံ နီဟရဏေန မဂ္ဂေ သောဓိတေ ပစ္ဆာ ရာဇာ နိက္ခမတိ၊ ဧဝမေဝံ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အနိစ္စာဒိဝသေန ခန္ဓာဒီသု သောဓိတေသု ပစ္ဆာ ဘူမိလဒ္ဓဝဋ္ဋံ ပရိဇာနမာနာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓမ္မာဟံ သာရထိံ ဗြူမိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝ’’န္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေတွာ အဝသာနေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒီပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒေဝပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ယထာ ဟိ ရညော ဘောဇနကာလေ အတ္တနော မုခပ္ပမာဏေ ကဗဠေ ဥက္ခိတ္တေ အင်္ကေ နိသိန္နော ပုတ္တော အတ္တနော မုခပ္ပမာဏေနေဝ တတော ကဗဠံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ ဒေသေန္တေပိ သတ္တာ အတ္တနော ဥပနိဿယာနုရူပေန သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏန္တိ။ အယမ္ပိ ဒေဝပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ဘဂဝန္တံ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ ပက္ကာမီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဝနရောပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၇။ သတ္တမေ ဓမ္မဋ္ဌာ သီလသမ္ပန္နာတိ ကေ ဓမ္မဋ္ဌာ၊ ကေ သီလသမ္ပန္နာတိ ပုစ္ဆတိ။ ဘဂဝါ ဣမံ ပဉှံ ထာဝရဝတ္ထုနာ ဒီပေန္တော အာရာမရောပါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာရာမရောပါတိ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမရောပကာ။ ဝနရောပါတိ သယံဇာတေ အရောပိမဝနေ သီမံ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဗောဓိစင်္ကမနမဏ္ဍပကုဋိလေဏရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနံ ကာရကာ ဆာယူပဂေ ရုက္ခေ ရောပေတွာ ဒဒမာနာပိ ဝနရောပါယေဝ နာမ။ သေတုကာရကာတိ ဝိသမေ သေတုံ ကရောန္တိ၊ ဥဒကေ နာဝံ ပဋိယာဒေန္တိ ။ ပပန္တိ ပါနီယဒါနသာလံ။ ဥဒပါနန္တိ ယံကိဉ္စိ ပေါက္ခရဏီတဠာကာဒိံ။ ဥပဿယန္တိ ဝါသာဂါရံ။ ‘‘ဥပါသယ’’န္တိပိ ပါဌော။

သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ န အကုသလဝိတက္ကံ ဝါ ဝိတက္ကေန္တဿ နိဒ္ဒါယန္တဿ ဝါ ပဝဍ္ဎတိ။ ယဒါ ယဒါ ပန အနုဿရတိ၊ တဒါ တဒါ တဿ ဝဍ္ဎတိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဋ္ဌာ သီလသမ္ပန္နာတိ တသ္မိံ ဓမ္မေ ဌိတတ္တာ တေနပိ သီလေန သမ္ပန္နတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌာ သီလသမ္ပန္နာ။ အထ ဝါ ဧဝရူပါနိ ပုညာနိ ကရောန္တာနံ ဒသ ကုသလာ ဓမ္မာ ပူရေန္တိ၊ တေသု ဌိတတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌာ။ တေနေဝ စ သီလေန သမ္ပန္နတ္တာ သီလသမ္ပန္နာတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဇေတဝနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၈။ အဋ္ဌမေ ဣဒံ ဟိ တံ ဇေတဝနန္တိ အနာထပိဏ္ဍိကော ဒေဝပုတ္တော ဇေတဝနဿ စေဝ ဗုဒ္ဓါဒီနဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ အာဂတော ဧဝမာဟ။ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃနိသေဝိတံ။

ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ဇေတဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အရိယမဂ္ဂဿ ကထေန္တော ကမ္မံ ဝိဇ္ဇာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကမ္မန္တိ မဂ္ဂစေတနာ။ ဝိဇ္ဇာတိ မဂ္ဂပညာ။ ဓမ္မောတိ သမာဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ။ သီလံ ဇီဝိတမုတ္တမန္တိ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဇီဝိတံ ဥတ္တမန္တိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာ။ ဓမ္မောတိ ဝါယာမသတိသမာဓယော။ သီလန္တိ ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ။ ဇီဝိတမုတ္တမန္တိ ဧတသ္မိံ သီလေ ဌိတဿ ဇီဝိတံ နာမ ဥတ္တမံ။ ဧတေန မစ္စာ သုဇ္ဈန္တီတိ ဧတေန အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂေန သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ မဂ္ဂေန သုဇ္ဈန္တိ၊ န ဂေါတ္တဓနေဟိ၊ တသ္မာ။ ယောနိသော ဝိစိနေ ဓမ္မန္တိ ဥပါယေန သမာဓိပက္ခိယဓမ္မံ ဝိစိနေယျ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ တသ္မိံ အရိယမဂ္ဂေ ဝိသုဇ္ဈတိ။ အထ ဝါ ယောနိသော ဝိစိနေ ဓမ္မန္တိ ဥပါယေန ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မံ ဝိစိနေယျ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ တေသု စတူသု သစ္စေသု ဝိသုဇ္ဈတိ။

ဣဒါနိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော သာရိပုတ္တောဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာရိပုတ္တောဝါတိ အဝဓာရဏဝစနံ၊ ဧတေဟိ ပညာဒီဟိ သာရိပုတ္တောဝ သေယျောတိ ဝဒတိ။ ဥပသမေနာတိ ကိလေသဥပသမေန ။ ပါရံ ဂတောတိ နိဗ္ဗာနံ ဂတော။ ယော ကောစိ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော ဘိက္ခု၊ သော ဧတာဝပရမော သိယာ၊ န ထေရေန ဥတ္တရိတရော နာမ အတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ မစ္ဆရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၉။ နဝမေ မစ္ဆရိနောတိ မစ္ဆေရေန သမန္နာဂတာ။ ဧကစ္စော ဟိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဘိက္ခုံ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာပိ န ဝန္ဒတိ၊ အညတ္ထ ဂတော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သက္ကစ္စံ ဝန္ဒိတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ နာဂစ္ဆထ၊ သမ္ပန္နော ပဒေသော၊ ပဋိဗလာ မယံ အယျာနံ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ ဥပဋ္ဌာနံ ကာတု’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘သဒ္ဓါ အယံ ဥပါသကော’’တိ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ သင်္ဂဏှန္တိ။ အထေကော ထေရော တဿ ဂါမံ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍာယ စရတိ။ သော တံ ဒိသွာ အညေန ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ ဃရံ ဝါ ပဝိသတိ။ သစေပိ သမ္မုခီဘာဝံ အာဂစ္ဆတိ၊ ဟတ္ထေန ဝန္ဒိတွာ – ‘‘အယျဿ ဘိက္ခံ ဒေထ၊ အဟံ ဧကေန ကမ္မေန ဂစ္ဆာမီ’’တိ ပက္ကမတိ။ ထေရော သကလဂါမံ စရိတွာ တုစ္ဆပတ္တောဝ နိက္ခမတိ။ ဣဒံ တာဝ မုဒုမစ္ဆရိယံ နာမ၊ ယေန သမန္နာဂတော အဒါယကောပိ ဒါယကော ဝိယ ပညာယတိ။ ဣဓ ပန ထဒ္ဓမစ္ဆရိယံ အဓိပ္ပေတံ၊ ယေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခူသု ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေသု၊ ‘‘ထေရာ ဌိတာ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ကိံ မယှံ ပါဒါ ရုဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ သိလာထမ္ဘော ဝိယ ခါဏုကော ဝိယ စ ထဒ္ဓါ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သာမီစိမ္ပိ န ကရောတိ။ ကဒရိယာတိ ဣဒံ မစ္ဆရိနောတိ ပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ မုဒုကမ္ပိ ဟိ မစ္ဆရိယံ ‘‘မစ္ဆရိယ’’န္တေဝ ဝုစ္စတိ၊ ထဒ္ဓံ ပန ကဒရိယံ နာမ။ ပရိဘာသကာတိ ဘိက္ခူ ဃရဒွါရေ ဌိတေ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ တုမှေ ကသိတွာ အာဂတာ၊ ဝပိတွာ၊ လာယိတွာ? မယံ အတ္တနောပိ န လဘာမ၊ ကုတော တုမှာကံ၊ သီဃံ နိက္ခမထာ’’တိအာဒီဟိ သံတဇ္ဇကာ။ အန္တရာယကရာတိ ဒါယကဿ သဂ္ဂန္တရာယော၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ လာဘန္တရာယော၊ အတ္တနော ဥပဃာတောတိ ဣမေသံ အန္တရာယာနံ ကာရကာ။

သမ္ပရာယောတိ ပရလောကော။ ရတီတိ ပဉ္စကာမဂုဏရတိ။ ခိဍ္ဍာတိ ကာယိကခိဍ္ဍာဒိကာ တိဝိဓာ ခိဍ္ဍာ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေသ ဝိပါကောတိ တသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တဘဝနေ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ဧသ ဝိပါကော။ သမ္ပရာယေ စ ဒုဂ္ဂတီတိ ‘‘ယမလောကံ ဥပပဇ္ဇရေ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပရာယေ စ ဒုဂ္ဂတိ။

ဝဒညူတိ ဘိက္ခူ ဃရဒွါရေ ဌိတာ ကိဉ္စာပိ တုဏှီဝ ဟောန္တိ၊ အတ္ထတော ပန – ‘‘ဘိက္ခံ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ နာမ။ တတြ ယေ ‘‘မယံ ပစာမ၊ ဣမေ ပန န ပစန္တိ၊ ပစမာနေ ပတွာ အလဘန္တာ ကုဟိံ လဘိဿန္တီ’’တိ? ဒေယျဓမ္မံ သံဝိဘဇန္တိ၊ တေ ဝဒညူ နာမ။ ပကာသန္တီတိ ဝိမာနပ္ပဘာယ ဇောတန္တိ။ ပရသမ္ဘတေသူတိ ပရေဟိ သမ္ပိဏ္ဍိတေသု။ သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတီတိ၊ ‘‘ဧတေ သဂ္ဂါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသမ္ပရာယေ သုဂတိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ဝါ ဧတေသံ တတော စဝိတွာ ပုန သမ္ပရာယေပိ ဒုဂ္ဂတိသုဂတိယေဝ ဟောတီတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဃဋီကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၀။ ဒသမေ ဥပပန္နာသေတိ နိဗ္ဗတ္တိဝသေန ဥပဂတာ။ ဝိမုတ္တာတိ အဝိဟာဗြဟ္မလောကသ္မိံ ဥပပတ္တိသမနန္တရမေဝ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တာ။ မာနုသံ ဒေဟန္တိ ဣဓ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ဧဝ ဝုတ္တာနိ။ ဒိဗ္ဗယောဂန္တိ ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ။ ဥပစ္စဂုန္တိ အတိက္ကမိံသု။ ဥပကောတိအာဒီနိ တေသံ ထေရာနံ နာမာနိ။ ကုသလီ ဘာသသီ တေသန္တိ၊ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ ဣမဿ အတ္ထီတိ ကုသလီ၊ တေသံ ထေရာနံ တွံ ကုသလံ အနဝဇ္ဇံ ဘာသသိ၊ ထောမေသိ ပသံသသိ ၊ ပဏ္ဍိတောသိ ဒေဝပုတ္တာတိ ဝဒတိ။ တံ တေ ဓမ္မံ ဣဓညာယာတိ တေ ထေရာ တံ ဓမ္မံ ဣဓ တုမှာကံ သာသနေ ဇာနိတွာ။ ဂမ္ဘီရန္တိ ဂမ္ဘီရတ္ထံ။ ဗြဟ္မစာရီ နိရာမိသောတိ နိရာမိသဗြဟ္မစာရီ နာမ အနာဂါမီ၊ အနာဂါမီ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ အဟုဝါတိ အဟောသိ။ သဂါမေယျောတိ ဧကဂါမဝါသီ။ ပရိယောသာနဂါထာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာတိ။ ဒသမံ။

အာဒိတ္တဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

၆။ ဇရာဝဂ္ဂေါ

၁။ ဇရာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၁။ ဇရာဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သာဓူတိ လဒ္ဓကံ ဘဒ္ဒကံ။ သီလံ ယာဝ ဇရာတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ယထာ မုတ္တာမဏိရတ္တဝတ္ထာဒီနိ အာဘရဏာနိ တရုဏကာလေယေဝ သောဘန္တိ၊ ဇရာဇိဏ္ဏကာလေ တာနိ ဓာရေန္တော ‘‘အယံ အဇ္ဇာပိ ဗာလဘာဝံ ပတ္ထေတိ၊ ဥမ္မတ္တကော မညေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ ၊ န ဧဝံ သီလံ။ သီလဉှိ နိစ္စကာလံ သောဘတိ။ ဗာလကာလေပိ ဟိ သီလံ ရက္ခန္တံ ‘‘ကိံ ဣမဿ သီလေနာ’’တိ? ဝတ္တာရော နတ္ထိ။ မဇ္ဈိမကာလေပိ မဟလ္လကကာလေပီတိ။

သဒ္ဓါသာဓု ပတိဋ္ဌိတာတိ ဟတ္ထာဠဝကစိတ္တဂဟပတိအာဒီနံ ဝိယ မဂ္ဂေန အာဂတာ ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓါ နာမ သာဓု။ ပညာ နရာနံ ရတနန္တိ ဧတ္ထ စိတ္တီကတဋ္ဌာဒီဟိ ရတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယဒိ စိတ္တီကတန္တိ ရတနံ၊ နနု ဘဂဝါ စိတ္တီကတော ပုရိသသီဟော၊ ယေ စ လောကေ စိတ္တီကတာ၊ တေသံ စိတ္တီကတော ဘဂဝါ။ ယဒိ ရတိကရန္တိ ရတနံ၊ နနု ဘဂဝါ ရတိကရော ပုရိသသီဟော၊ တဿ ဝစနေန စရန္တာ ဈာနရတိသုခေန အဘိရမန္တိ။ ယဒိ အတုလျန္တိ ရတနံ၊ နနု ဘဂဝါ အတုလော ပုရိသသီဟော။ န ဟိ သက္ကာ တုလေတုံ ဂုဏေဟိ ဂုဏပါရမိံ ဂတော။ ယဒိ ဒုလ္လဘန္တိ ရတနံ၊ နနု ဘဂဝါ ဒုလ္လဘော ပုရိသသီဟော။ ယဒိ အနောမသတ္တပရိဘောဂန္တိ ရတနံ၊ နနု ဘဂဝါ အနောမော သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေနာ’’တိ။

ဣဓ ပန ဒုလ္လဘပါတုဘာဝဋ္ဌေန ပညာ ‘‘ရတန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုညန္တိ ပုညစေတနာ၊ သာ ဟိ အရူပတ္တာ ပရိဟရိတုံ န သက္ကာတိ။ ပဌမံ။

၂။ အဇရသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဒုတိယေ အဇရသာတိ အဇီရဏေန၊ အဝိပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ သီလဉှိ အဝိပန္နမေဝ သာဓု ဟောတိ၊ ဝိပန္နသီလံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒယောပိ န သင်္ဂဏှန္တိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ နိဒ္ဓမိတဗ္ဗောဝ ဟောတီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ မိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၃။ တတိယေ သတ္ထောတိ သဒ္ဓိံစရော၊ ဇင်္ဃသတ္ထော ဝါ သကဋသတ္ထော ဝါ။ မိတ္တန္တိ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ပါဋင်္ကိယာ ဝါ အညေန ဝါ ယာနေန ဟရိတွာ ခေမန္တသမ္ပာပနေန မိတ္တံ။ သကေ ဃရေတိ အတ္တနော ဂေဟေ ။ တထာရူပေ ရောဂေ ဇာတေ ပုတ္တဘရိယာဒယော ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ မာတာ ပန အသုစိမ္ပိ စန္ဒနံ ဝိယ မညတိ။ တသ္မာ သာ သကေ ဃရေ မိတ္တံ။ သဟာယော အတ္ထဇာတဿာတိ ဥပ္ပန္နကိစ္စဿ ယော တံ ကိစ္စံ ဝဟတိ နိတ္ထရတိ၊ သော ကိစ္စေသု သဟ အယနဘာဝေန သဟာယော မိတ္တံ၊ သုရာပါနာဒိသဟာယာ ပန န မိတ္တာ။ သမ္ပရာယိကန္တိ သမ္ပရာယဟိတံ။ တတိယံ။

၄။ ဝတ္ထုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၄။ စတုတ္ထေ ပုတ္တာ ဝတ္ထူတိ မဟလ္လကကာလေ ပဋိဇဂ္ဂနဋ္ဌေန ပုတ္တာ ပတိဋ္ဌာ။ ပရမောတိ အညေသံ အကထေတဗ္ဗဿပိ ဂုယှဿ ကထေတဗ္ဗယုတ္တတာယ ဘရိယာ ပရမော သခါ နာမ။ စတုတ္ထံ။

၅-၇။ ပဌမဇနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပဉ္စမေ ဝိဓာဝတီတိ ပရသမုဒ္ဒါဒိဂမနဝသေန ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝတိ။ ပဉ္စမံ။

၅၆။ ဆဋ္ဌေ ဒုက္ခာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော။ ဆဋ္ဌံ။

၅၇။ သတ္တမေ ပရာယဏန္တိ နိပ္ဖတ္တိ အဝဿယော။ သတ္တမံ။

၈။ ဥပ္ပထသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၈။ အဋ္ဌမေ ရာဂေါ ဥပ္ပထောတိ သုဂတိဉ္စ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တဿ အမဂ္ဂေါ။ ရတ္တိန္ဒိဝက္ခယောတိ ရတ္တိဒိဝေဟိ၊ ရတ္တိဒိဝေသု ဝါ ခီယတိ။ ဣတ္ထီ မလန္တိ သေသံ ဗာဟိရမလံ ဘသ္မခါရာဒီဟိ ဓောဝိတွာ သက္ကာ သောဓေတုံ၊ မာတုဂါမမလေန ဒုဋ္ဌော ပန န သက္ကာ သုဒ္ဓါ နာမ ကာတုန္တိ ဣတ္ထီ ‘‘မလ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဧတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဣတ္ထိယံ ပဇာ သဇ္ဇတိ။ တပေါတိ ဣန္ဒြိယသံဝရဓုတင်္ဂဂုဏဝီရိယဒုက္ကရကာရိကာနံ နာမံ၊ ဣဓ ပန ဌပေတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ သဗ္ဗာပိ ကိလေသသန္တာပိကာ ပဋိပဒါ ဝဋ္ဋတိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၉။ နဝမေ ကိဿ စာဘိရတောတိ ကိသ္မိံ အဘိရတော။ ဒုတိယာတိ သုဂတိဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုတိယိကာ။ ပညာ စေနံ ပသာသတီတိ ပညာ ဧတံ ပုရိသံ ‘‘ဣဒံ ကရောဟိ၊ ဣဒံ မာကရီ’’တိ အနုသာသတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ကဝိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ဒသမေ ဆန္ဒော နိဒါနန္တိ ဂါယတ္တိအာဒိကော ဆန္ဒော ဂါထာနံ နိဒါနံ။ ပုဗ္ဗပဋ္ဌာပနဂါထာ အာရဘန္တော ဟိ ‘‘ကတရစ္ဆန္ဒေန ဟောတူ’’တိ အာရဘတိ ။ ဝိယဉ္ဇနန္တိ ဇနနံ။ အက္ခရံ ဟိ ပဒံ ဇနေတိ၊ ပဒံ ဂါထံ ဇနေတိ၊ ဂါထာ အတ္ထံ ပကာသေတီတိ။ နာမသန္နိဿိတာတိ သမုဒ္ဒါဒိပဏ္ဏတ္တိနိဿိတာ။ ဂါထာ အာရဘန္တော ဟိ သမုဒ္ဒံ ဝါ ပထဝိံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ နာမံ နိဿယိတွာဝ အာရဘတိ။ အာသယောတိ ပတိဋ္ဌာ။ ကဝိတော ဟိ ဂါထာ ပဝတ္တန္တိ။ သော တာသံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတီတိ။ ဒသမံ။

ဇရာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

၇။ အဒ္ဓဝဂ္ဂေါ

၁။ နာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ အဒ္ဓဝဂ္ဂဿ ပဌမေ နာမံ သဗ္ဗံ အဒ္ဓဘဝီတိ နာမံ သဗ္ဗံ အဘိဘဝတိ အနုပတတိ။ ဩပပါတိကေန ဝါ ဟိ ကိတ္တိမေန ဝါ နာမေန မုတ္တော သတ္တော ဝါ သင်္ခါရော ဝါ နတ္ထိ။ ယဿပိ ဟိ ရုက္ခဿ ဝါ ပါသာဏဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ နာမ နာမ’’န္တိ န ဇာနန္တိ၊ အနာမကောတွေဝ တဿ နာမံ ဟောတိ။ ပဌမံ။

၂-၃။ စိတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၂။ ဒုတိယေ သဗ္ဗေဝ ဝသမနွဂူတိ ယေ စိတ္တဿ ဝသံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံယေဝ အနဝသေသပရိယာဒါနမေတံ။ ဒုတိယံ။

၆၃။ တတိယေပိ ဧသေဝ နယော။ တတိယံ။

၄-၅။ သံယောဇနသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၄။ စတုတ္ထေ ကိံ သု သံယောဇနောတိ ကိံ သံယောဇနော ကိံ ဗန္ဓနော? ဝိစာရဏန္တိ ဝိစရဏာ ပါဒါနိ။ ဗဟုဝစနေ ဧကဝစနံ ကတံ။ ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏန္တိ ဝိတက္ကော တဿ ပါဒါ။ စတုတ္ထံ။

၆၅။ ပဉ္စမေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စမံ။

၆။ အတ္တဟတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ဆဋ္ဌေ ကေနဿုဗ္ဘာဟတောတိ ကေန အဗ္ဘာဟတော။ သု-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ ဣစ္ဆာဓူပါယိတောတိ ဣစ္ဆာယ အာဒိတ္တော။ ဆဋ္ဌံ။

၇-၉။ ဥဍ္ဍိတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၇။ သတ္တမေ တဏှာယ ဥဍ္ဍိတောတိ တဏှာယ ဥလ္လင်္ဃိတော။ စက္ခုဉှိ တဏှာရဇ္ဇုနာ အာဝုနိတွာ ရူပနာဂဒန္တေ ဥဍ္ဍိတံ၊ သောတာဒီနိ သဒ္ဒါဒီသူတိ တဏှာယ ဥဍ္ဍိတော လောကော။ မစ္စုနာ ပိဟိတောတိ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ ကတံ ကမ္မံ န ဒူရံ ဧကစိတ္တန္တရံ၊ ဗလဝတိယာ ပန မာရဏန္တိကဝေဒနာယ ပဗ္ဗတေန ဝိယ ဩတ္ထဋတ္တာ သတ္တာ တံ န ဗုဇ္ဈန္တီတိ ‘‘မစ္စုနာ ပိဟိတော လောကော’’တိ ဝုတ္တံ။ သတ္တမံ။

၆၈။ အဋ္ဌမေ သွေဝ ပဉှော ဒေဝတာယ ဟေဋ္ဌုပရိယာယဝသေန ပုစ္ဆိတော။ အဋ္ဌမံ။

၆၉။ နဝမေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။ နဝမံ။

၁၀။ လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၀။ ဒသမေ ကိသ္မိံ လောကော သမုပ္ပန္နောတိ ကိသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ လောကော ဥပ္ပန္နောတိ ပုစ္ဆတိ။ ဆသူတိ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကေသု အာယတနေသု ဥပ္ပန္နေသု ဥပ္ပန္နောတိ ဝုစ္စတိ။ ဆသု ကုဗ္ဗတီတိ တေသုယေဝ ဆသု သန္ထဝံ ကရောတိ။ ဥပါဒါယာတိ တာနိယေဝ စ ဥပါဒါယ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ ပဝတ္တတိ။ ဝိဟညတီတိ တေသုယေဝ ဆသု ဝိဟညတိ ပီဠိယတိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တိကာယတနဝသေန အယံ ပဉှော အာဂတော၊ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနံ ပန ဝသေန အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဆသု ဟိ အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု ဥပ္ပန္နေသု အယံ ဥပ္ပန္နော နာမ ဟောတိ၊ ဆသု ဗာဟိရေသု သန္ထဝံ ကရောတိ၊ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ ဥပါဒါယ ဆသု ဗာဟိရေသု ဝိဟညတီတိ။ ဒသမံ။

အဒ္ဓဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

၈။ ဆေတွာဝဂ္ဂေါ

၁။ ဆေတွာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၁။ ဆေတွာဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဆေတွာတိ ဝဓိတွာ။ သုခံ သေတီတိ ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယှမာနတ္တာ သုခံ သယတိ။ န သောစတီတိ ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿတ္တာ န သောစတိ။ ဝိသမူလဿာတိ ဒုက္ခဝိပါကဿ ။ မဓုရဂ္ဂဿာတိ ကုဒ္ဓဿ ပဋိကုဇ္ဈိတွာ၊ အက္ကုဋ္ဌဿ ပစ္စက္ကောသိတွာ၊ ပဟဋဿ စ ပဋိပဟရိတွာ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ မဓုရဂ္ဂေါတိ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိံ ဟိ ဌာနေ ပရိယောသာနံ အဂ္ဂန္တိ ဝုတ္တံ။ အရိယာတိ ဗုဒ္ဓါဒယော။ ပဌမံ။

၂။ ရထသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၂။ ဒုတိယေ ပညာယတိ ဧတေနာတိ ပညာဏံ။ ဓဇော ရထဿာတိ မဟန္တသ္မိံ ဟိ သင်္ဂါမသီသေ ဒူရတောဝ ဓဇံ ဒိသွာ ‘‘အသုကရညော နာမ အယံ ရထော’’တိ ရထော ပါကဋော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏ’’န္တိ။ အဂ္ဂိပိ ဒူရတောဝ ဓူမေန ပညာယတိ။ စောဠရဋ္ဌံ ပဏ္ဍုရဋ္ဌန္တိ ဧဝံ ရဋ္ဌမ္ပိ ရညာ ပညာယတိ။ စက္ကဝတ္တိရညော ဓီတာပိ ပန ဣတ္ထီ ‘‘အသုကဿ နာမ ဘရိယာ’’တိ ဘတ္တာရံ ပတွာဝ ပညာယတိ။ တသ္မာ ဓူမော ပညာဏမဂ္ဂိနောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဝိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၃။ တတိယေ သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တန္တိ ယသ္မာ သဒ္ဓါ သဒ္ဓါယ မုတ္တမဏိအာဒီနိပိ ဝိတ္တာနိ လဘတိ၊ တိဿောပိ ကုလသမ္ပဒါ၊ ဆ ကာမသဂ္ဂါနိ၊ နဝ ဗြဟ္မလောကေ ပတွာ ပရိယောသာနေ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဒဿနမ္ပိ လဘတိ၊ တသ္မာ မဏိမုတ္တာဒီဟိ ဝိတ္တေဟိ သဒ္ဓါဝိတ္တမေဝ သေဋ္ဌံ။ ဓမ္မောတိ ဒသကုသလကမ္မပထော။ သုခမာဝဟတီတိ သဗ္ဗမ္ပိ သာသဝါနာသဝံ အသံကိလိဋ္ဌသုခံ အာဝဟတိ။ သာဒုတရန္တိ လောကသ္မိံ လောဏမ္ဗိလာဒီနံ သဗ္ဗရသာနံ သစ္စမေဝ မဓုရတရံ။ သစ္စသ္မိံ ဟိ ဌိတာ သီဃဝေဂံ နဒိမ္ပိ နိဝတ္တေန္တိ၊ ဝိသမ္ပိ နိမ္မဒ္ဒေန္တိ၊ အဂ္ဂိမ္ပိ ပဋိဗာဟန္တိ၊ ဒေဝမ္ပိ ဝဿာပေန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗရသာနံ မဓုရတရန္တိ ဝုတ္တံ။ ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌန္တိ ယော ပညာဇီဝီ ဂဟဋ္ဌော သမာနော ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာယ သလာကဘတ္တာဒီနိ ပဋ္ဌပေတွာ ပညာယ ဇီဝတိ၊ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ပန ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နေ ပစ္စယေ ‘‘ဣဒမတ္ထ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒါယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရိယဖလာဓိဂမဝသေန ပညာယ ဇီဝတိ၊ တံ ပညာဇီဝိံ ပုဂ္ဂလံ သေဋ္ဌံ ဇီဝိတံ ဇီဝတီတိ အာဟု။ တတိယံ။

၄။ ဝုဋ္ဌိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၄။ စတုတ္ထေ ဗီဇန္တိ ဥပ္ပတန္တာနံ သတ္တဝိဓံ ဓညဗီဇံ သေဋ္ဌံ။ တသ္မိဉှိ ဥဂ္ဂတေ ဇနပဒေါ ခေမော ဟောတိ သုဘိက္ခော။ နိပတတန္တိ နိပတန္တာနံ မေဃဝုဋ္ဌိ သေဋ္ဌာ။ မေဃဝုဋ္ဌိယဉှိ သတိ ဝိဝိဓာနိ သဿာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဇနပဒါ ဖီတာ ဟောန္တိ ခေမာ သုဘိက္ခာ။ ပဝဇမာနာနန္တိ ဇင်္ဂမာနံ ပဒသာ စရမာနာနံ ဂါဝေါ သေဋ္ဌာ။ တာ နိဿာယ ဟိ သတ္တာ ပဉ္စ ဂေါရသေ ပရိဘုဉ္ဇမာနာ သုခံ ဝိဟရန္တိ။ ပဝဒတန္တိ ရာဇကုလမဇ္ဈာဒီသု ဝဒန္တာနံ ပုတ္တော ဝရော။ သော ဟိ မာတာပိတူနံ အနတ္ထာဝဟံ န ဝဒတိ။

ဝိဇ္ဇာဥပ္ပတတံ သေဋ္ဌာတိ ပုရိမပဉှေ ကိရ သုတွာ သမီပေ ဌိတာ ဧကာ ဒေဝတာ ‘‘ဒေဝတေ၊ ကသ္မာ တွံ ဧတံ ပဉှံ ဒသဗလံ ပုစ္ဆသိ? အဟံ တေ ကထေဿာမီ’’တိ အတ္တနော ခန္တိယာ လဒ္ဓိယာ ပဉှံ ကထေသိ။ အထ နံ ဣတရာ ဒေဝတာ အာဟ – ‘‘ယာဝ ပဓံသီ ဝဒေသိ ဒေဝတေ ယာဝ ပဂဗ္ဘာ မုခရာ၊ အဟံ ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမိ။ တွံ မယှံ ကသ္မာ ကထေသီ’’တိ? နိဝတ္တေတွာ တဒေဝ ပဉှံ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိ။ အထဿာ သတ္ထာ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပတတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ စတုမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ။ သာ ဟိ ဥပ္ပတမာနာ သဗ္ဗာကုသလဓမ္မေ သမုဂ္ဃာတေတိ။ တသ္မာ ‘‘ဥပ္ပတတံ သေဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အဝိဇ္ဇာတိ ဝဋ္ဋမူလကမဟာအဝိဇ္ဇာ။ သာ ဟိ နိပတန္တာနံ ဩသီဒန္တာနံ ဝရာ။ ပဝဇမာနာနန္တိ ပဒသာ စရမာနာနံ ဇင်္ဂမာနံ အနောမပုညက္ခေတ္တဘူတော သင်္ဃော ဝရော။ တဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ သတ္တာ သောတ္ထိံ ပါပုဏန္တိ။ ဗုဒ္ဓါတိ ယာဒိသော ပုတ္တော ဝါ ဟောတု အညော ဝါ၊ ယေသံ ကေသဉ္စိ ဝဒမာနာနံ ဗုဒ္ဓါ ဝရော။ တဿ ဟိ ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ အနေကသတသဟဿာနံ ပါဏာနံ ဗန္ဓနမောက္ခော ဟောတီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဘီတာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၅။ ပဉ္စမေ ကိံသူဓ ဘီတာတိ ကိံ ဘီတာ? မဂ္ဂေါ စနေကာယတနပ္ပဝုတ္တောတိ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏဝသေန အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ ကထိတော။ ဧဝံ သန္တေ ကိဿ ဘီတာ ဟုတွာ အယံ ဇနတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော အဂ္ဂဟေသီတိ ဝဒတိ။ ဘူရိပညာတိ ဗဟုပည ဥဿန္နပည။ ပရလောကံ န ဘာယေတိ ဣမသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ဂစ္ဆန္တော န ဘာယေယျ။ ပဏိဓာယာတိ ဌပေတွာ။ ဗဟွန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တောတိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒယော ဝိယ ဗဟွန္နပါနေ ဃရေ ဝသန္တော။ သံဝိဘာဂီတိ အစ္ဆရာယ ဂဟိတမ္ပိ နခေန ဖာလေတွာ ပရဿ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇနသီလော။ ဝဒညူတိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဣဒါနိ ဂါထာယ အင်္ဂါနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေတဗ္ဗာနိ – ‘‘ဝါစ’’န္တိ ဟိ ဣမိနာ စတ္တာရိ ဝစီသုစရိတာနိ ဂဟိတာနိ၊ ‘‘မနေနာ’’တိပဒေန တီဏိ မနောသုစရိတာနိ၊ ‘‘ကာယေနာ’’တိ ပဒေန တီဏိ ကာယသုစရိတာနိ။ ဣတိ ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ပုဗ္ဗသုဒ္ဓိအင်္ဂံ နာမ။ ဗဟွန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တောတိ ဣမိနာ ယညဥပက္ခရော ဂဟိတော။ သဒ္ဓါတိ ဧကမင်္ဂံ၊ မုဒူတိ ဧကံ၊ သံဝိဘာဂီတိ ဧကံ၊ ဝဒညူတိ ဧကံ။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ သန္ဓာယ ‘‘ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော စတူသူ’’တိ အာဟ။

အပရောပိ ပရိယာယော – ဝါစန္တိအာဒီနိ တီဏိ အင်္ဂါနိ၊ ဗဟွန္နပါနန္တိ ဣမိနာ ယညဥပက္ခရောဝ ဂဟိတော၊ သဒ္ဓါ မုဒူ သံဝိဘာဂီ ဝဒညူတိ ဧကံ အင်္ဂံ။ အပရော ဒုကနယော နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဝါစံ မနဉ္စာ’’တိ ဣဒမေကံ အင်္ဂံ၊ ‘‘ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော၊ ဗဟွန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တော’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သဒ္ဓါ မုဒူ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သံဝိဘာဂီ ဝဒညူ’’တိ ဧကံ။ ဧတေသု စတူသု ဓမ္မေသု ဌိတော ဓမ္မေ ဌိတော နာမ ဟောတိ။ သော ဣတော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော န ဘာယတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ နဇီရတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၆။ ဆဋ္ဌေ နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတီတိ အတီတဗုဒ္ဓါနံ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ နာမဂေါတ္တံ ကထိယတိ၊ တသ္မာ န ဇီရတီတိ ဝုစ္စတိ။ ပေါရာဏာ ပန ‘‘အဒ္ဓါနေ ဂစ္ဆန္တေ န ပညာယိဿတိ၊ ဇီရဏသဘာဝေါ ပန န ဟောတိယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အာလသျန္တိ အာလသိယံ၊ ယေန ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတောဝ၊ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နောဝ ဟောတိ၊ တေလေပိ ဥတ္တရန္တေ ဌိတိံ န ကရောတိ။ ပမာဒေါတိ နိဒ္ဒါယ ဝါ ကိလေသဝသေန ဝါ ပမာဒေါ။ အနုဋ္ဌာနန္တိ ကမ္မသမယေ ကမ္မကရဏဝီရိယာဘာဝေါ။ အသံယမောတိ သီလသညမာဘာဝေါ ဝိဿဋ္ဌာစာရတာ။ နိဒ္ဒါတိ သောပ္ပဗဟုလတာ။ တာယ ဂစ္ဆန္တောပိ ဌိတောပိ နိသိန္နောပိ နိဒ္ဒါယတိ၊ ပဂေဝ နိပန္နော။ တန္ဒီတိ အတိစ္ဆာတာဒိဝသေန အာဂန္တုကာလသိယံ။ တေ ဆိဒ္ဒေတိ တာနိ ဆ ဆိဒ္ဒါနိ ဝိဝရာနိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန။ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဝိဝဇ္ဇယေတိ ဝဇ္ဇေယျ ဇဟေယျ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဣဿရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၇။ သတ္တမေ သတ္ထမလန္တိ မလဂ္ဂဟိတသတ္ထံ။ ကိံ သု ဟရန္တံ ဝါရေန္တီတိ ကံ ဟရန္တံ နိသေဓေန္တိ။ ဝသောတိ အာဏာပဝတ္တနံ။ ဣတ္ထီတိ အဝိဿဇ္ဇနီယဘဏ္ဍတ္တာ ‘‘ဣတ္ထီ ဘဏ္ဍာနမုတ္တမံ၊ ဝရဘဏ္ဍ’’န္တိ အာဟ။ အထ ဝါ သဗ္ဗေပိ ဗောဓိသတ္တာ စ စက္ကဝတ္တိနော စ မာတုကုစ္ဆိယံယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ‘‘ဣတ္ထီ ဘဏ္ဍာနမုတ္တမ’’န္တိ အာဟ။ ကောဓော သတ္ထမလန္တိ ကောဓော မလဂ္ဂဟိတသတ္ထသဒိသော၊ ပညာသတ္ထဿ ဝါ မလန္တိ သတ္ထမလံ။ အဗ္ဗုဒန္တိ ဝိနာသကာရဏံ၊ စောရာ လောကသ္မိံ ဝိနာသကာတိ အတ္ထော။ ဟရန္တောတိ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော။ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဟိ ပဋ္ဌပိတကာလေယေဝ မနုဿေဟိ ပရိစ္စတ္တာနိ။ တေသံ တာနိ ဟရန္တော သမဏော ပိယော ဟောတိ၊ အနာဟရန္တေ ပုညဟာနိံ နိဿာယ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၈။ အဋ္ဌမေ အတ္တာနံ န ဒဒေတိ ပရဿ ဒါသံ ကတွာ အတ္တာနံ န ဒဒေယျ ဌပေတွာ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တေတိ ဝုတ္တံ။ န ပရိစ္စဇေတိ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ န ပရိစ္စဇေယျ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တေ ဌပေတွာယေဝါတိ ဝုတ္တံ။ ကလျာဏန္တိ သဏှံ မုဒုကံ။ ပါပိကန္တိ ဖရုသံ ဝါစံ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပါထေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၉။ နဝမေ သဒ္ဓါ ဗန္ဓတိ ပါထေယျန္တိ သဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ ရက္ခတိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ၊ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ သိရီတိ ဣဿရိယံ။ အာသယောတိ ဝသနဋ္ဌာနံ။ ဣဿရိယေ ဟိ အဘိမုခီဘူတေ ထလတောပိ ဇလတောပိ ဘောဂါ အာဂစ္ဆန္တိယေဝ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ ပရိကဿတီတိ ပရိကဍ္ဎတိ။ နဝမံ။

၁၀။ ပဇ္ဇောတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၀။ ဒသမေ ပဇ္ဇောတောတိ ပဒီပေါ ဝိယ ဟောတိ။ ဇာဂရောတိ ဇာဂရဗြာဟ္မဏော ဝိယ ဟောတိ။ ဂါဝေါ ကမ္မေ သဇီဝါနန္တိ ကမ္မေန သဟ ဇီဝန္တာနံ ဂါဝေါဝ ကမ္မေ ကမ္မသဟာယာ ကမ္မဒုတိယကာ နာမ ဟောန္တိ။ ဂေါမဏ္ဍလေဟိ သဒ္ဓိံ ကသိကမ္မာဒီနိ နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ။ သီတဿ ဣရိယာပထောတိ သီတံ အဿ သတ္တကာယဿ ဣရိယာပထော ဇီဝိတဝုတ္တိ။ သီတန္တိ နင်္ဂလံ။ ယဿ ဟိ နင်္ဂလေဟိ ခေတ္တံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကဋ္ဌံ န ဟောတိ၊ သော ကထံ ဇီဝိဿတီတိ ဝဒတိ။ ဒသမံ။

၁၁။ အရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁။ ဧကာဒသမေ အရဏာတိ နိက္ကိလေသာ။ ဝုသိတန္တိ ဝုသိတဝါသော။ ဘောဇိဿိယန္တိ အဒါသဘာဝေါ။ သမဏာတိ ခီဏာသဝသမဏာ။ တေ ဟိ ဧကန္တေန အရဏာ နာမ။ ဝုသိတံ န နဿတီတိ တေသံ အရိယမဂ္ဂဝါသော န နဿတိ။ ပရိဇာနန္တီတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကတော ပဋ္ဌာယ သေခါ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပရိညာယ ပရိဇာနန္တိ။ ဘောဇိဿိယန္တိ ခီဏာသဝသမဏာနံယေဝ နိစ္စံ ဘုဇိဿဘာဝေါ နာမ။ ဝန္ဒန္တီတိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝန္ဒန္တိ။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ သီလေ ပတိဋ္ဌိတံ ။ သမဏီဓာတိ သမဏံ ဣဓ။ ဇာတိဟီနန္တိ အပိ စဏ္ဍာလကုလာ ပဗ္ဗဇိတံ။ ခတ္တိယာတိ န ကေဝလံ ခတ္တိယာဝ၊ ဒေဝါပိ သီလသမ္ပန္နံ သမဏံ ဝန္ဒန္တိယေဝါတိ။ ဧကာဒသမံ။

ဆေတွာဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ

သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဒေဝတာသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။