📜

၁၀။ ယက္ခသံယုတ္တံ

၁။ ဣန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၅။ ယက္ခသံယုတ္တဿ ပဌမေ ဣန္ဒကဿာတိ ဣန္ဒကူဋနိဝါသိနော ယက္ခဿ။ ယက္ခတော ဟိ ကူဋေန၊ ကူဋတော စ ယက္ခေန နာမံ လဒ္ဓံ။ ရူပံ န ဇီဝန္တိ ဝဒန္တီတိ ယဒိ ဗုဒ္ဓါ ရူပံ ဇီဝန္တိ န ဝဒန္တိ၊ ယဒိ ရူပံ သတ္တော ပုဂ္ဂလောတိ ဧဝံ န ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကထံ နွယန္တိ ကထံ နု အယံ? ကုတဿ အဋ္ဌီယကပိဏ္ဍမေတီတိ အဿ သတ္တဿ အဋ္ဌိယကပိဏ္ဍဉ္စ ကုတော အာဂစ္ဆတိ? ဧတ္ထ စ အဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ၊ ယကပိဏ္ဍဂ္ဂဟဏေန နဝ မံသပေသိသတာနိ ဂဟိတာနိ။ ယဒိ ရူပံ န ဇီဝေါ၊ အထဿ ဣမာနိ စ အဋ္ဌီနိ ဣမာ စ မံသပေသိယော ကုတော အာဂစ္ဆန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ ကထံ နွယံ သဇ္ဇတိ ဂဗ္ဘရသ္မိန္တိ ကေန နု ကာရဏေန အယံ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ သဇ္ဇတိ လဂ္ဂတိ၊ တိဋ္ဌတီတိ? ပုဂ္ဂလဝါဒီ ကိရေသ ယက္ခော၊ ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ ဂဟေတွာ ဂဗ္ဘသေယျကသတ္တဿ မာတာ မစ္ဆမံသာဒီနိ ခါဒတိ၊ သဗ္ဗာနိ ဧကရတ္တိဝါသေန ပစိတွာ ဖေဏံ ဝိယ ဝိလီယန္တိ။ ယဒိ ရူပံ သတ္တော န ဘဝေယျ၊ ဧဝမေဝ ဝိလီယေယျာတိ လဒ္ဓိယာ ဧဝမာဟ။ အထဿ ဘဂဝါ – ‘‘န မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အနုပုဗ္ဗေန ပန ဝဍ္ဎတီ’’တိ ဒဿေန္တော ပဌမံ ကလလံ ဟောတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဌမန္တိ ပဌမေန ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန သဒ္ဓိံ တိဿောတိ ဝါ ဖုဿောတိ ဝါ နာမံ နတ္ထိ၊ အထ ခေါ တီဟိ ဇာတိဥဏ္ဏံသူဟိ ကတသုတ္တဂ္ဂေ သဏ္ဌိတတေလဗိန္ဒုပ္ပမာဏံ ကလလံ ဟောတိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘တိလတေလဿ ယထာ ဗိန္ဒု၊ သပ္ပိမဏ္ဍော အနာဝိလော၊

ဧဝံ ဝဏ္ဏပ္ပဋိဘာဂံ၊ ကလလံ သမ္ပဝုစ္စတီ’’တိ။

ကလလာဟောတိ အဗ္ဗုဒန္တိ တသ္မာ ကလလာ သတ္တာဟစ္စယေန မံသဓောဝနဥဒကဝဏ္ဏံ အဗ္ဗုဒံ နာမ ဟောတိ၊ ကလလန္တိ နာမံ အန္တရဓာယတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သတ္တာဟံ ကလလံ ဟောတိ၊ ပရိပက္ကံ သမူဟတံ၊

ဝိဝဋ္ဋမာနံ တဗ္ဘာဝံ၊ အဗ္ဗုဒံ နာမ ဇာယတီ’’တိ။

အဗ္ဗုဒါဇာယတေ ပေသီတိ တသ္မာပိ အဗ္ဗုဒါ သတ္တာဟစ္စယေန ဝိလီနတိပုသဒိသာ ပေသိ နာမ သဉ္ဇာယတိ။ သာ မရိစဖာဏိတေန ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဂါမဒါရိကာ ဟိ သုပက္ကာနိ မရိစာနိ ဂဟေတွာ သာဋကန္တေ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ပီဠေတွာ မဏ္ဍံ အာဒါယ ကပါလေ ပက္ခိပိတွာ အာတပေ ဌပေန္တိ၊ တံ သုက္ခမာနံ သဗ္ဗဘာဂေဟိ မုစ္စတိ။ ဧဝရူပါ ပေသိ ဟောတိ၊ အဗ္ဗုဒန္တိ နာမံ အန္တရဓာယတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သတ္တာဟံ အဗ္ဗုဒံ ဟောတိ၊ ပရိပက္ကံ သမူဟတံ၊

ဝိဝဋ္ဋမာနံ တဗ္ဘာဝံ၊ ပေသိ နာမ ပဇာယတီ’’တိ။

ပေသိ နိဗ္ဗတ္တတီ ဃနောတိ တတော ပေသိတော သတ္တာဟစ္စယေန ကုက္ကုဋဏ္ဍသဏ္ဌာနော ဃနော နာမ မံသပိဏ္ဍော နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ပေသီတိ နာမံ အန္တရဓာယတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သတ္တာဟံ ပေသိ ဘဝတိ၊ ပရိပက္ကံ သမူဟတံ၊

ဝိဝဋ္ဋမာနံ တဗ္ဘာဝံ၊ ဃနောတိ နာမ ဇာယတိ။

‘‘ယထာ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍံ၊ သမန္တာ ပရိမဏ္ဍလံ၊

ဧဝံ ဃနဿ သဏ္ဌာနံ၊ နိဗ္ဗတ္တံ ကမ္မပစ္စယာ’’တိ။

ဃနာ ပသာခါ ဇာယန္တီတိ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဒွိန္နံ ဟတ္ထပါဒါနံ သီသဿ စတ္ထာယ ပဉ္စ ပီဠကာ ဇာယန္တိ၊ ယံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာဟေ ပဉ္စ ပီဠကာ သဏ္ဌဟန္တိ ကမ္မတော’’တိ။

ဣတော ပရံ ဆဋ္ဌသတ္တမာဒီနိ သတ္တာဟာနိ အတိက္ကမ္မ ဒေသနံ သင်္ခိပိတွာ ဒွါစတ္တာလီသေ သတ္တာဟေ ပရိဏတကာလံ ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ကေသာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကေသာ လောမာ နခါပိ စာတိ ဒွါစတ္တာလီသေ သတ္တာဟေ ဧတာနိ ဇာယန္တိ။

တေန သော တတ္ထ ယာပေတီတိ တဿ ဟိ နာဘိတော ဥဋ္ဌိတော နာဠော မာတု ဥဒရပဋလေန ဧကာဗဒ္ဓါ ဟောတိ၊ သော ဥပ္ပလဒဏ္ဍကော ဝိယ ဆိဒ္ဒေါ၊ တေန အာဟာရရသော သံသရိတွာ အာဟာရသမုဋ္ဌာနရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ သော ဒသ မာသေ ယာပေတိ။ မာတုကုစ္ဆိဂတော နရောတိ မာတုယာ တိရောကုစ္ဆိဂတော၊ ကုစ္ဆိယာ အဗ္ဘန္တရဂတောတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘ဧဝံ ခေါ၊ ယက္ခ၊ အယံ သတ္တော အနုပုဗ္ဗေန မာတုကုစ္ဆိယံ ဝဍ္ဎတိ၊ န ဧကပ္ပဟာရေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ ဒဿေတိ။ ပဌမံ။

၂။ သက္ကနာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၆။ ဒုတိယေ သက္ကနာမကောတိ ဧဝံ နာမကော ဧကော ယက္ခော၊ သော ကိရ မာရပက္ခိကယက္ခော။ ဝိပ္ပမုတ္တဿာတိ တီဟိ ဘဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တဿ။ ယဒညန္တိ ယံ အညံ။ ဝဏ္ဏေနာတိ ကာရဏေန။ သံဝါသောတိ ဧကတော ဝါသော၊ သက္ခိဓမ္မော မိတ္တဓမ္မောတိ အတ္ထော။ သပ္ပညောတိ သုပညော သမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဒုတိယံ။

၃။ သူစိလောမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၇။ တတိယေ ဂယာယန္တိ ဂယာဂါမေ၊ ဂယာယ အဝိဒူရေ နိဝိဋ္ဌဂါမံ ဥပနိဿာယာတိ အတ္ထော။ ဋင်္ကိတမဉ္စေတိ ဒီဃမဉ္စေ ပါဒမဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတွာ အဋနိယော ပဝေသေတွာ ကတမဉ္စေ။ တဿ ‘‘ဣဒံ ဥပရိ၊ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ’’တိ နတ္ထိ၊ ပရိဝတ္တေတွာ အတ္ထတောပိ တာဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ ဒေဝဋ္ဌာနေ ဌပေန္တိ။ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတဂေဟမ္ပိ ‘‘ဋင်္ကိတမဉ္စော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သူစိလောမဿာတိ ကထိနသူစိသဒိသလောမဿ။ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒူရဋ္ဌာနတော အာဂတော သေဒမလဂ္ဂဟိတေန ဂတ္တေန သုပညတ္တံ သင်္ဃိကမဉ္စံ အနာဒရေန အပစ္စတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိ၊ တဿ ပရိသုဒ္ဓသီလဿ တံ ကမ္မံ သုဒ္ဓဝတ္ထေ ကာဠကံ ဝိယ အဟောသိ။ သော တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော ကာလံကတွာ ဂယာဂါမဒွါရေ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိဗ္ဗတ္တမတ္တဿေဝ စဿ သကလသရီရံ ကထိနသူစီဟိ ဂဝိစ္ဆိဝိဇ္ဈိတံ ဝိယ ဇာတံ။

အထေကဒိဝသံ ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ ယက္ခံ ပဌမာဝဇ္ဇနဿေဝ အာပါထံ အာဂတံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိ။ ကိံ နု ခွာဿ မံ အာဂမ္မ သောတ္ထိကာရဏံ ဘဝေယျာ’’တိ? အာဝဇ္ဇေန္တော ပဌမမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယံ အဒ္ဒသ။ အထဿ သင်္ဂဟံ ကာတုကာမော သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ သုဂတမဟာစီဝရံ ပါရုပိတွာ ဒေဝဝိမာနကပ္ပံ ဂန္ဓကုဋိံ ပဟာယ ဟတ္ထိဂဝါဿမနုဿကုက္ကုရာဒိကုဏပဒုဂ္ဂန္ဓံ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တတ္ထ မဟာဂန္ဓကုဋိယံ ဝိယ နိသီဒိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သူစိလောမဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ’’တိ။

ခရောတိ သုံသုမာရပိဋ္ဌိ ဝိယ ဆဒနိဋ္ဌကာဟိ ဝိသမစ္ဆဒနပိဋ္ဌိ ဝိယ စ ခရသရီရော။ သော ကိရ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ သီလသမ္ပန္နော ဥပါသကော ဧကဒိဝသေ ဝိဟာရေ စိတ္တတ္ထရဏာဒီဟိ အတ္ထတာယ ဘူမိယာ သင်္ဃိကေ အတ္ထရဏေ အတ္တနော ဥတ္တရာသင်္ဂံ အပစ္စတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သင်္ဃိကံ တေလံ အဘာဇေတွာ အတ္တနော ဥတ္တရာသင်္ဂံ အပစ္စတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သင်္ဃိကံ တေလံ အဘာဇေတွာ အတ္တနော ဟတ္ထေဟိ သရီရံ မက္ခေသီတိပိ ဝဒန္တိ။ သော တေန ကမ္မေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတုံ အသက္ကောန္တော တဿေဝ ဂါမဿ ဒွါရေ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ နိဗ္ဗတ္တမတ္တဿ စဿ သကလသရီရံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အဟောသိ။ တေ ဥဘောပိ သဟာယာ ဇာတာ။ ဣတိ ခရဿ ခရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အဝိဒူရေ အတိက္ကမန္တီတိ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တာ သမာဂမဋ္ဌာနံ ဝါ ဂစ္ဆန္တာ အာသန္နေ ဌာနေ ဂစ္ဆန္တိ။ တေသု သူစိလောမော သတ္ထာရံ န ပဿတိ၊ ခရလောမော ပဌမတရံ ဒိသွာ သူစိလောမံ ယက္ခံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧသော သမဏော’’တိ၊ သမ္မ၊ ဧသ တဝ ဘဝနံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နော ဧကော သမဏောတိ။ နေသော သမဏော၊ သမဏကော ဧသောတိ သော ကိရ ယော မံ ပဿိတွာ ဘီတော ပလာယတိ၊ တံ သမဏကောတိ ဝဒတိ။ ယော န ဘာယတိ၊ တံ သမဏောတိ။ တသ္မာ ‘‘အယံ မံ ဒိသွာ ဘီတော ပလာယိဿတီ’’တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။

ကာယံ ဥပနာမေသီတိ ဘေရဝရူပံ နိမ္မိနိတွာ မဟာမုခံ ဝိဝရိတွာ သကလသရီရေ လောမာနိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကာယံ ဥပနာမေသိ။ အပနာမေသီတိ ရတနသတိကံ သုဝဏ္ဏဂ္ဃနိကံ ဝိယ ထောကံ အပနာမေသိ။ ပါပကောတိ လာမကော အမနုညော။ သော ဂူထံ ဝိယ အဂ္ဂိ ဝိယ ကဏှသပ္ပော ဝိယ စ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗော၊ န ဣမိနာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန သရီရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပန သူစိလောမော ‘‘ပါပကော ကိရ မေ သမ္ဖဿော’’တိ ကုဒ္ဓါ ပဉှံ တံ၊ သမဏာတိအာဒိမာဟ။ စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမီတိ ယေသဉှိ အမနုဿာ စိတ္တံ ခိပိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ တေသံ သေတမုခံ နီလောဒရံ သုရတ္တဟတ္ထပါဒံ မဟာသီသံ ပဇ္ဇလိတနေတ္တံ ဘေရဝံ ဝါ အတ္တဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဒဿေန္တိ၊ ဘေရဝံ ဝါ သဒ္ဒံ သာဝေန္တိ၊ ကထေန္တာနံယေဝ ဝါ မုခေ ဟတ္ထံ ပက္ခိပိတွာ ဟဒယံ မဒ္ဒန္တိ၊ တေန တေ သတ္တာ ဥမ္မတ္တကာ ဟောန္တိ ခိတ္တစိတ္တာ။ တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ပါရဂင်္ဂါယာတိ ဒွီသု ပါဒေသု ဂဟေတွာ တံ အာဝိဉ္ဆေတွာ ယထာ န ပုနာဂစ္ဆသိ၊ ဧဝံ ပါရံ ဝါ ဂင်္ဂါယ ခိပိဿာမီတိ ဝဒတိ။ သဒေဝကေတိအာဒိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီတိ ယံကိဉ္စိ အာကင်္ခသိ၊ တံ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆ၊ အသေသံ တေ ဗျာကရိဿာမီတိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေတိ။

ကုတောနိဒါနာတိ ကိံနိဒါနာ၊ ကိံပစ္စယာတိ အတ္ထော? ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တီတိ ယထာ ကုမာရကာ ကာကံ ဂဟေတွာ ဩဿဇန္တိ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ပါပဝိတက္ကာ ကုတော သမုဋ္ဌာယ စိတ္တံ ဩဿဇန္တီတိ ပုစ္ဆတိ?

ဣတောနိဒါနာတိ အယံ အတ္တဘာဝေါ နိဒါနံ ဧတေသန္တိ ဣတော နိဒါနာ။ ဣတောဇာတိ ဣတော အတ္တဘာဝတော ဇာတာ။ ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာတိ ယထာ ဒီဃသုတ္တကေန ပါဒေ ဗဒ္ဓံ ကာကံ ကုမာရကာ တဿ သုတ္တပရိယန္တံ အင်္ဂုလိယံ ဝေဌေတွာ ဩဿဇန္တိ၊ သော ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပုန တေသံ ပါဒမူလေယေဝ ပတတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတော အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယ ပါပဝိတက္ကာ စိတ္တံ ဩဿဇန္တိ။

သ္နေဟဇာတိ တဏှာသိနေဟတော ဇာတာ။ အတ္တသမ္ဘူတာတိ အတ္တနိ သမ္ဘူတာ။ နိဂြောဓဿေဝ ခန္ဓဇာတိ နိဂြောဓခန္ဓေ ဇာတာ ပါရောဟာ ဝိယ။ ပုထူတိ ဗဟူ အနေကပ္ပကာရာ ပါပဝိတက္ကာ တံသမ္ပယုတ္တကိလေသာ စ။ ဝိသတ္တာတိ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ။ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ မာလုဝါဝ ဝိတတာ ဝနေတိ ယထာ ဝနေ မာလုဝါ လတာ ယံ ရုက္ခံ နိဿာယ ဇာယတိ၊ တံ မူလတော ယာဝ အဂ္ဂါ၊ အဂ္ဂတော ယာဝ မူလာ ပုနပ္ပုနံ သံသိဗ္ဗိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဩတတဝိတတာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမေသု ပုထူ ကိလေသကာမာ ဝိသတ္တာ၊ ပုထူ ဝါ သတ္တာ တေဟိ ကိလေသကာမေဟိ ဝတ္ထုကာမေသု ဝိသတ္တာ။ ယေ နံ ပဇာနန္တီတိ ယေ ‘‘အတ္တသမ္ဘူတာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ အတ္တဘာဝံ ဇာနန္တိ။

ယတောနိဒါနန္တိ ယံ နိဒါနမဿ အတ္တဘာဝဿ တဉ္စ ဇာနန္တိ။ တေ နံ ဝိနောဒေန္တီတိ တေ ဧဝံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတဿ ဒုက္ခသစ္စဿ နိဒါနဘူတံ သမုဒယသစ္စံ မဂ္ဂသစ္စေန ဝိနောဒေန္တိ။ တေ ဒုတ္တရန္တိ တေ သမုဒယသစ္စံ နီဟရန္တာ ဣဒံ ဒုတ္တရံ ကိလေသောဃံ တရန္တိ။ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သုပိနန္တေပိ န တိဏ္ဏပုဗ္ဗံ။ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ အပုနဗ္ဘဝသင်္ခါတဿ နိရောဓသစ္စဿတ္ထာယ။ ဣတိ ဣမာယ ဂါထာယ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေန္တော အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ သူစိလောမော တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ ဌိတော ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ သောတာပန္နာ စ နာမ န ကိလိဋ္ဌတ္တဘာဝေ တိဋ္ဌန္တီတိ သဟ ဖလပဋိလာဘေနဿ သရီရေ သေတကဏ္ဍုပီဠကသူစိယော သဗ္ဗာ ပတိတာ။ သော ဒိဗ္ဗဝတ္ထနိဝတ္ထော ဒိဗ္ဗဝရဒုကူလုတ္တရာသင်္ဂေါ ဒိဗ္ဗဝေဌနဝေဌိတော ဒိဗ္ဗာဘရဏဂန္ဓမာလဓရော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာ ဘုမ္မဒေဝတာပရိဟာရံ ပဋိလဘီတိ။ တတိယံ။

၄။ မဏိဘဒ္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၈။ စတုတ္ထေ သုခမေဓတီတိ၊ သုခံ ပဋိလဘတိ။ သုဝေ သေယျောတိ သုဝေ သုဝေ သေယျော၊ နိစ္စမေဝ သေယျောတိ အတ္ထော။ ဝေရာ န ပရိမုစ္စတီတိ အဟံ သတိမာတိ ဧတ္တကေန ဝေရတော န မုစ္စတိ။ ယဿာတိ ယဿ အရဟတော။ အဟိံသာယာတိ ကရုဏာယ စေဝ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေ စ။ မေတ္တံသောတိ သော မေတ္တဉ္စေဝ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဉ္စ ဘာဝေတိ။ အထ ဝါ အံသောတိ ကောဋ္ဌာသော ဝုစ္စတိ။ မေတ္တာ အံသော ဧတဿာတိ မေတ္တံသော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဿ အရဟတော သဗ္ဗကာလံ အဟိံသာယ ရတော မနော၊ ယဿ စ သဗ္ဗဘူတေသု မေတ္တာကောဋ္ဌာသော အတ္ထိ၊ တဿ ကေနစိ ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ဝေရံ နာမ နတ္ထိ ယက္ခာတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သာနုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃၉။ ပဉ္စမေ ယက္ခေန ဂဟိတော ဟောတီတိ သော ကိရ တဿာ ဥပါသိကာယ ဧကပုတ္တကော။ အထ နံ သာ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သီလဝါ အဟောသိ ဝတ္တသမ္ပန္နော၊ အာစရိယုပဇ္ဈာယအာဂန္တုကာဒီနံ ဝတ္တံ ကတမေဝ ဟောတိ၊ မာသဿ အဋ္ဌမီဒိဝသေ ပါတော ဝုဋ္ဌာယ ဥဒကမာဠကေ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ မဓုရဿရေန ဓမ္မဿဝနံ ဃောသေတိ။ ဘိက္ခူ တဿ ထာမံ ဉတွာ ‘‘သရဘာဏံ ဘဏ၊ သာမဏေရာ’’တိ အဇ္ဈေသန္တိ။ သော ‘‘မယှံ ဟဒယဝါတော ရုဇတိ၊ ကာသော ဝါ ဗာဓတီ’’တိ ကိဉ္စိ ပစ္စာဟာရံ အကတွာ ဓမ္မာသနံ အဘိရုဟိတွာ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ သရဘာဏံ ဝတွာ ဩတရန္တော – ‘‘မယှံ မာတာပိတူနမ္ပိ ဣမသ္မိံ သရဘညေ ပတ္တီ’’တိ ဝဒတိ။ တဿ မနုဿာ မာတာပိတရော ပတ္တိယာ ဒိန္နဘာဝံ န ဇာနန္တိ။ အနန္တရတ္တဘာဝေ ပနဿ မာတာ ယက္ခိနီ ဇာတာ။ သာ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတာ ၊ ဓမ္မံ သုတွာ – ‘‘သာမဏေရေန ဒိန္နပတ္တိံ အနုမောဒါမိ၊ တာတာ’’တိ ဝဒတိ။ သီလသမ္ပန္နာ စ နာမ ဘိက္ခူ သဒေဝကဿ လောကဿ ပိယာ ဟောန္တီတိ တသ္မိံ သာမဏေရေ ဒေဝတာ သလဇ္ဇာ သဂါရဝါ မဟာဗြဟ္မံ ဝိယ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ စ နံ မညန္တိ။ သာမဏေရေ ဂါရဝေန တံ ယက္ခိနိံ ဂရုံ ကတွာ ပဿန္တိ။ ဓမ္မဿဝနယက္ခသမာဂမာဒီသု ‘‘သာနုမာတာ သာနုမာတာ’’တိ ယက္ခိနိယာ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ ဒေန္တိ။ မဟေသက္ခာပိ ယက္ခာ တံ ဒိသွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမန္တိ၊ အာသနာ ဝုဋ္ဌဟန္တိ။

အထ ခေါ သာမဏေရော ဝုဍ္ဎိမနွာယ ပရိပက္ကိန္ဒြိယော အနဘိရတိပီဠိတော အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တော ပရူဠှကေသနခေါ ကိလိဋ္ဌနိဝါသနပါရုပနော ကဿစိ အနာရောစေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဧကကောဝ မာတု ဃရံ ဂတော။ ဥပါသိကာ ပုတ္တံ ဒိသွာ၊ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တွံ ပုဗ္ဗေ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ဝါ ဒဟရသာမဏေရေဟိ ဝါ သဒ္ဓိံ ဣဓာဂစ္ဆသိ။ ကသ္မာ ဧကကောဝ အဇ္ဇ အာဂတော’’တိ? သော ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ အာရောစေသိ။ သဒ္ဓါ ဥပါသိကာ နာနပ္ပကာရေန ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ပုတ္တံ ဩဝဒမာနာပိ တံ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တီ၊ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ အတ္တနော ဓမ္မတာယပိ သလ္လက္ခေဿတီ’’တိ အနုယောဇေတွာဝ – ‘‘တိဋ္ဌ၊ တာတ၊ ယာဝ တေ ယာဂုဘတ္တံ သမ္ပာဒေမိ၊ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စဿ တေ မနာပါနိ ဝတ္ထာနိ နီဟရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ သာမဏေရော။ ဥပါသိကာ မုဟုတ္တေနေဝ ယာဂုခဇ္ဇကံ သမ္ပာဒေတွာ အဒါသိ။ တတော ‘‘ဘတ္တံ သမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အဝိဒူရေ နိသိန္နာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝတိ။ တသ္မိံ သမယေ သာ ယက္ခိနီ ‘‘ကဟံ နု ခေါ သာမဏေရော? ကိဉ္စိ ဘိက္ခာဟာရံ လဘတိ ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ? အာဝဇ္ဇမာနာ တဿ ဝိဗ္ဘမိတုကာမတာယ နိသိန္နဘာဝံ ဉတွာ၊ ‘‘မာ ဟေဝ ခေါ မေ ဒေဝတာနံ အန္တရေ လဇ္ဇံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဂစ္ဆာမိဿ ဝိဗ္ဘမနေ အန္တရာယံ ကရောမီ’’တိ အာဂန္တွာ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ဘူမိယံ ပါတေသိ။ သော အက္ခီဟိ ဝိပရိဝတ္တေဟိ ခေဠေန ပဂ္ဃရန္တေန ဘူမိယံ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယက္ခေန ဂဟိတော ဟောတီ’’တိ။

အဘာသီတိ ဥပါသိကာ ပုတ္တဿ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ပုတ္တံ အာလိင်္ဂေတွာ ဦရူသု နိပဇ္ဇာပေသိ။ သကလဂါမဝါသိနော အာဂန္တွာ ဗလိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တိ။ ဥပါသိကာ ပရိဒေဝမာနာ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ။

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စာတိ မနုဿာ ‘‘အဋ္ဌမီဥပေါသထဿ ပစ္စုဂ္ဂမနဉ္စ အနုဂ္ဂမနဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ သတ္တမိယာပိ နဝမိယာပိ ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယန္တိ၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနံ ကရောန္တာ တေရသိယာပိ ပါဋိပဒေပိ သမာဒိယန္တိ၊ ‘‘ဝဿာဝါသဿ အနုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမာ’’တိ ဒွိန္နံ ပဝါရဏာနံ အန္တရေ အဍ္ဎမာသံ နိဗဒ္ဓုပေါသထိကာ ဘဝန္တိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စာ’’တိ။ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတန္တိ အဋ္ဌင်္ဂေဟိ သုဋ္ဌု သမာဂတံ၊ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌစရိယံ။ န တေ ဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တီတိ န တေ ဂဟေတွာ ယက္ခာ ကိလမေန္တိ။

ပုန စာတုဒ္ဒသိန္တိ ဣမာယ ဂါထာယ သာမဏေရဿ ကာယေ အဓိမုတ္တာ ယက္ခိနီ အာဟ။ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟောတိ ကဿစိ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ။ ပမုတျတ္ထီတိ ပမုတ္တိ အတ္ထိ။ ဥပ္ပစ္စာပီတိ ဥပ္ပတိတွာပိ။ သစေပိ သကုဏော ဝိယ ဥပ္ပတိတွာ ပလာယသိ၊ တထာပိ တေ မောက္ခော နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သာမဏေရံ မုဉ္စိ။ သာမဏေရော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေသိ၊ မာတာ ကေသေ ပကိရိယ အဿသန္တီ ပဿသန္တီ ရောဒတိ။ သော ‘‘အမနုဿေန ဂဟိတောမှီ’’တိ န ဇာနာတိ။ ဩလောကေန္တော ပန ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေ ပီဌေ နိသိန္နော။ မာတာ မေ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝတိ။ ဣဒါနိ ပနမှိ ဘူမိယံ နိသိန္နော၊ မာတာပိ မေ အဿသန္တီ ပဿသန္တီ ရောဒတိ၊ သကလဂါမဝါသိနောပိ သန္နိပတိတာ။ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? နိပန္နကောဝ မတံ ဝါ အမ္မာတိ ဂါထမာဟ။

ကာမေစဇိတွာနာတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ ပဟာယ။ ပုနရာဂစ္ဆတေတိ ဝိဗ္ဘမနဝသေန အာဂစ္ဆတိ။ ပုန ဇီဝံ မတော ဟိ သောတိ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ ပုန ဇီဝန္တောပိ သော မတကောဝ၊ တသ္မာ တမ္ပိ ရောဒန္တီတိ ဝဒတိ။

ဣဒါနိဿ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တီ ကုက္ကုဠာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုက္ကုဠာတိ ဃရာဝါသော ကိရ ဥဏှဋ္ဌေန ကုက္ကုဠာ နာမ ဟောတိ။ ကဿ ဥဇ္ဈာပယာမသေတိ – ‘‘အဘိဓာဝထ၊ ဘဒ္ဒံ တေ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ – ‘‘ယံ တွံ ဝိဗ္ဘမိတုကာမော ယက္ခေန ပါပိတော၊ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ကဿ မယံ ဥဇ္ဈာပယာမ နိဇ္ဈာပယာမ အာရောစယာမာ’’တိ ဝဒတိ။ ပုန ဍယှိတုမိစ္ဆသီတိအာဒိတ္တဃရတော နီဟဋဘဏ္ဍံ ဝိယ ဃရာ နီဟရိတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပုန မဟာဍာဟသဒိသေ ဃရာဝါသေ ဍယှိတုံ ဣစ္ဆသီတိ အတ္ထော။ သော မာတရိ ကထေန္တိယာ ကထေန္တိယာ သလ္လက္ခေတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဋိလဘိတွာ၊ ‘‘နတ္ထိ မယှံ ဂိဟိဘာဝေန အတ္ထော’’တိ အာဟ။ အထဿ မာတာ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ တုဋ္ဌာ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ၊ ‘‘ကတိ ဝဿောသိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ပရိပုဏ္ဏဝဿောမှိ ဥပါသိကေတိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ၊ ဥပသမ္ပဒံ ကရောဟီ’’တိ စီဝရသာဋကေ အဒါသိ။ သော တိစီဝရံ ကာရာပေတွာ ဥပသမ္ပန္နော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှန္တော တေပိဋကော ဟုတွာ သီလာဒီနံ အာဂတဋ္ဌာနေ တံ တံ ပူရေန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ မဟာဓမ္မကထိကော ဟုတွာ ဝီသဝဿသတံ ဌတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ခေါဘေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပိယင်္ကရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၀။ ဆဋ္ဌေ ဇေတဝနေတိ ဇေတဝနဿ ပစ္စန္တေ ကောသမ္ဗကကုဋိ နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ ဓမ္မပဒါနီတိ ဣဓ ပါဋိယေက္ကံ သင်္ဂဟံ အာရုဠှာ ဆဗ္ဗီသတိဝဂ္ဂါ တန္တိ အဓိပ္ပေတာ ။ တတြ ထေရော တသ္မိံ သမယေ အန္တောဝိဟာရေ နိသိန္နော မဓုရဿရေန သရဘညံ ကတွာ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂံ ဘာသတိ။ ဧဝံ တောသေသီတိ သာ ကိရ ပုတ္တံ ပိယင်္ကရံ အင်္ကေနာဒါယ ဇေတဝနဿ ပစ္ဆိမဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တီ အနုပုဗ္ဗေန နဂရာဘိမုခီ ဟုတွာ ဥစ္စာရပဿာဝခေဠသိင်္ဃာဏိကဒုဗ္ဘောဇနာနိ ပရိယေသမာနာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပတွာ မဓုရဿရံ အဿောသိ။ တဿာ သော သဒ္ဒေါ ဆဝိအာဒီနိ ဆေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ ဟဒယင်္ဂမနီယော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထဿာ ဂေါစရပရိယေသနေ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မမေဝ သုဏန္တီ ဌိတာ။ ယက္ခဒါရကဿ ပန ဒဟရတာယ ဓမ္မဿဝနေ စိတ္တံ နတ္ထိ။ သော ဇိဃစ္ဆာယ ပီဠိတတ္တာ၊ ‘‘ကသ္မာ အမ္မာ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ခါဏုကော ဝိယ တိဋ္ဌသိ? န မယှံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ပရိယေသသီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ မာတရံ စောဒေတိ။ သာ ‘‘ဓမ္မဿဝနဿ မေ အန္တရာယံ ကရောတီ’’တိ ပုတ္တကံ ‘‘မာ သဒ္ဒံ ကရိ၊ ပိယင်္ကရာ’’တိ ဧဝံ တောသေသိ။ တတ္ထ မာ သဒ္ဒံ ကရီတိ သဒ္ဒံ မာ ကရိ။

ပါဏေသု စာတိ ဂါထာယ သာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ သမာဒိဏ္ဏံ ပဉ္စသီလံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ သံယမာမသေတိ သံယမာမ သံယတာ ဟောမ။ ဣမိနာ ပါဏာတိပါတာ ဝိရတိ ဂဟိတာ၊ ဒုတိယပဒေန မုသာဝါဒါ ဝိရတိ၊ တတိယပဒေန သေသာ တိဿော ဝိရတိယော။ အပိ မုစ္စေမ ပိသာစယောနိယာတိ အပိ နာမ ယက္ခလောကေ ဥပ္ပန္နာနိ ပဉ္စ ဝေရာနိ ပဟာယ၊ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဣမာယ ဆာတကဒုဗ္ဘိက္ခာယ ပိသာစယက္ခယောနိယာ မုစ္စေမ၊ တာတာတိ ဝဒတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပုနဗ္ဗသုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၁။ သတ္တမေ တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ကတရသမယေန? သူရိယဿ အတ္ထင်္ဂမနသမယေန။ တဒါ ကိရ ဘဂဝါ ပစ္ဆာဘတ္တေ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မဟာဇနံ ဥယျောဇေတွာ နှာနကောဋ္ဌကေ နှတွာ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ ပုရတ္ထိမလောကဓာတုံ ဩလောကယမာနော နိသီဒိ။ အထေကစာရိကဒွိစာရိကာဒယော ပံသုကူလိကပိဏ္ဍပါတိကဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေဟိ နိက္ခမိတွာ အာဂမ္မ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ ရတ္တသာဏိယာ ပရိက္ခိပမာနာ ဝိယ နိသီဒိံသု။ အထ နေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ သတ္ထာ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။

ဧဝံ တောသေသီတိ သာ ကိရ ဓီတရံ အင်္ကေနာဒါယ ပုတ္တံ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇေတဝနပိဋ္ဌိယံ ပါကာရပရိက္ခေပသမီပေ ဥစ္စာရပဿာဝခေဠသိင်္ဃာဏိကံ ပရိယေသမာနာ အနုပုဗ္ဗေန ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကံ သမ္ပတ္တာ။ ဘဂဝတော စ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ ပတ္တံ အာဟရ၊ စီဝရံ အာဟရ၊ ဝိဃာသာဒါနံ ဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ကထေန္တဿ သဒ္ဒေါ သမန္တာ ဒွါဒသဟတ္ထမတ္တမေဝ ဂဏှာတိ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သစေပိ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ကတွာ ပရိသာ နိသီဒတိ၊ ယထာ ပရိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ဗဟိပရိသာယ ဧကင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ န နိဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ‘‘မာ အကာရဏာ မဓုရသဒ္ဒေါ နဿီ’’တိ။ တတြာယံ ယက္ခိနီ ဗဟိပရိသာယ ဌိတာ သဒ္ဒံ န သုဏာတိ၊ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတာယ ပနဿာ မဟတိယာ ဗုဒ္ဓဝီထိယာ အဘိမုခေ ဌိတာ ဂန္ဓကုဋိ ပညာယိ။ သာ နိဝါတေ ဒီပသိခါ ဝိယ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒိရဟိတံ နိစ္စလံ ပရိသံ ဒိသွာ – ‘‘နူန မေတ္ထ ကိဉ္စိ ဘာဇနီယဘဏ္ဍံ ဘဝိဿတိ၊ ယတော အဟံ သပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတာဒီသု ကိဉ္စိဒေဝ ပတ္တတော ဝါ ဟတ္ထတော ဝါ ပဂ္ဃရန္တံ ဘူမိယံ ဝါ ပန ပတိတံ လဘိဿာမီ’’တိ အန္တောဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အဝရုဒ္ဓကာနံ နိဝါရဏတ္ထာယ ဌိတာ အာရက္ခဒေဝတာ ယက္ခိနိယာ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ န နိဝါရေသိ။ တဿာ သဟ ပရိသာယ ဧကီဘာဝဂမနေန မဓုရဿရော ဆဝိအာဒီနိ ဆိန္ဒိတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ နိစ္စလံ ဌိတံ ပုရိမနယေနေဝ ပုတ္တကာ စောဒယိံသု။ သာ ‘‘ဓမ္မဿဝနဿ မေ အန္တရာယံ ကရောန္တီ’’တိ ပုတ္တကေ တုဏှီ ဥတ္တရိကေ ဟောဟီတိ ဧဝံ တောသေသိ။

တတ္ထ ယာဝါတိ ယာဝ ဓမ္မံ သုဏာမိ၊ တာဝ တုဏှီ ဟောဟီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနန္တိ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဂန္ထာ ပမုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနန္တိ ဝုစ္စတိ။ အတိဝေလာတိ ဝေလာတိက္ကန္တာ ပမာဏာတိက္ကန္တာ။ ပိယာယနာတိ မဂ္ဂနာ ပတ္ထနာ။ တတော ပိယတရန္တိ ယာ အယံ အဿ ဓမ္မဿ မဂ္ဂနာ ပတ္ထနာ၊ ဣဒံ မယှံ တတော ပိယတရန္တိ အတ္ထော။ ပိယတရာတိ ဝါ ပါဌော။ ပါဏိနန္တိ ယထာ ပါဏီနံ ဒုက္ခာ မောစေတိ။ ကေ မောစေတီတိ? ပါဏိနေတိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယံ ဓမ္မံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ၊ ယံ ဓမ္မံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တုဏှီဘူတာယမုတ္တရာတိ န ကေဝလံ အဟမေဝ၊ အယံ မေ ဘဂိနီ ဥတ္တရာပိ တုဏှီဘူတာတိ ဝဒတိ။ သဒ္ဓမ္မဿ အနညာယာတိ၊ အမ္မ၊ မယံ ပုဗ္ဗေပိ ဣမံ သဒ္ဓမ္မမေဝ အဇာနိတွာ ဣဒါနိ ဣဒံ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခံ အနုဘဝန္တာ ဒုက္ခံ စရာမ ဝိဟရာမ။

စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တောယေဝ ဘဂဝါ ပရိသံ သလ္လက္ခယမာနော တဿာ ယက္ခိနိယာ စေဝ ယက္ခဒါရကဿ စ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ဒေသနံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ စတုသစ္စကထံ ဒီပေတိ၊ တံ သုတွာ တသ္မိံယေဝ ဒေသေ ဌိတာ ယက္ခိနီ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဓီတုယာပိ ပနဿာ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ အတိဒဟရတ္တာ ပန ဒေသနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ နာသက္ခိ။

ဣဒါနိ သာ ယက္ခိနီ ပုတ္တဿ အနုမောဒနံ ကရောန္တီ သာဓု ခေါ ပဏ္ဍိတော နာမာတိအာဒိမာဟ။ အဇ္ဇာဟမှိ သမုဂ္ဂတာတိ အဟမှိ အဇ္ဇ ဝဋ္ဋတော ဥဂ္ဂတာ သမုဂ္ဂတာ သာသနေ ဝါ ဥဂ္ဂတာ သမုဂ္ဂတာ၊ တွမ္ပိ သုခီ ဟောဟီတိ။ ဒိဋ္ဌာနီတိ မယာ စ တယာ စ ဒိဋ္ဌာနိ။ ဥတ္တရာပိ သုဏာတု မေတိ၊ ‘‘အမှာကံ စတုသစ္စပဋိဝေဓဘာဝံ၊ ဓီတာ မေ ဥတ္တရာပိ၊ သုဏာတူ’’တိ ဝဒတိ။ သဟ သစ္စပဋိဝေဓေနေဝ သာပိ သူစိလောမော ဝိယ သဗ္ဗံ သေတကဏ္ဍုကစ္ဆုအာဒိဘာဝံ ပဟာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘတိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေန။ ဓီတာ ပနဿာ ယထာ နာမ လောကေ မာတာပိတူဟိ ဣဿရိယေ လဒ္ဓေ ပုတ္တာနမ္ပိ တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ မာတု-အာနုဘာဝေနေဝ သမ္ပတ္တိံ လဘိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ သာ သဒ္ဓိံ ပုတ္တကေဟိ ဂန္ဓကုဋိသမီပရုက္ခေယေဝ နိဝါသရုက္ခံ လဘိတွာ သာယံ ပါတံ ဗုဒ္ဓဒဿနံ လဘမာနာ ဓမ္မံ သုဏမာနာ ဒီဃရတ္တံ တတ္ထေဝ ဝသိ။ သတ္တမံ။

၈။ သုဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၂။ အဋ္ဌမေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ဝါဏိဇ္ဇကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ။ အနာထပိဏ္ဍိကော စ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ စ အညမညံ ဘဂိနိပတိကာ ဟောန္တိ။ ယဒါ ရာဇဂဟေ ဥဋ္ဌာနကဘဏ္ဍကံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ တဒါ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ တံ ဂဟေတွာ ပဉ္စသကဋသတေဟိ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ယောဇနမတ္တေ ဌိတော အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ တဿ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ ဧကယာနံ အာရောပေတွာ သာဝတ္ထိံ ပဝိသတိ။ သော သစေ ဘဏ္ဍံ လဟုကံ ဝိက္ကီယတိ၊ ဝိက္ကိဏာတိ။ နော စေ၊ ဘဂိနိဃရေ ဌပေတွာ ပက္ကမတိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ တထေဝ ကရောတိ။ သွာယံ တဒါပိ တေနေဝ ကရဏီယေန အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။

တံ ဒိဝသံ ပန ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ ယောဇနမတ္တေ ဌိတေန အနာထပိဏ္ဍိကေန အာဂတဘာဝဇာနနတ္ထံ ပေသိတံ ပဏ္ဏံ န သုဏိ၊ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သော ဓမ္မကထံ သုတွာ သွာတနာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရေ ဥဒ္ဓနခဏာပနဒါရုဖာလနာဒီနိ ကာရေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿတိ၊ ဣဒါနိ ကရိဿတီ’’တိ ဃရဒွါရေပိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ အလဘိတွာ အန္တောဃရံ ပဝိဋ္ဌော ပဋိသန္ထာရမ္ပိ န ဗဟုံ အလတ္ထ။ ‘‘ကိံ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ကုသလံ ဒါရကရူပါနံ? နသိ မဂ္ဂေ ကိလန္တော’’တိ? ဧတ္တကောဝ ပဋိသန္ထာရော အဟောသိ။ သော တဿ မဟာဗျာပါရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ နု တေ၊ ဂဟပတိ၊ အာဝါဟော ဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ? ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၀၄) အာဂတနယေနေဝ ကထံ ပဝတ္တေတွာ တဿ မုခတော ဗုဒ္ဓသဒ္ဒံ သုတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏံ ပီတိံ ပဋိလဘိ။ သာ တဿ သီသေန ဥဋ္ဌာယ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ၊ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဥဋ္ဌာယ ယာဝ သီသာ ဂစ္ဆတိ၊ ဥဘတော ဥဋ္ဌာယ မဇ္ဈေ ဩသရတိ၊ မဇ္ဈေ ဥဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌော၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ တွံ၊ ဂဟပတိ၊ ဝဒေသိ? ဗုဒ္ဓါ တာဟံ၊ ဂဟပတိ၊ ဝဒါမီ’’တိ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဃောသောပိ ခေါ ဧသော ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အဿောသိ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော၊ ဂဟပတိ၊ ဗုဒ္ဓါ ကိရ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။

ဧတဒဟောသိ အကာလော ခေါ အဇ္ဇာတိ သော ကိရ တံ သေဋ္ဌိံ ပုစ္ဆိ၊ ‘‘ကုဟိံ ဂဟပတိ သတ္ထာ ဝိဟရတီ’’တိ? အထဿ သော – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဒုရာသဒါ အာသီဝိသသဒိသာ ဟောန္တိ၊ သတ္ထာ သိဝထိကာယ ဝသတိ၊ န သက္ကာ တတ္ထ တုမှာဒိသေဟိ ဣမာယ ဝေလာယ ဂန္တု’’န္တိ အာစိက္ခိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ။ ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ နိပဇ္ဇီတိ တံဒိဝသံ ကိရဿ ဘဏ္ဍသကဋေသု ဝါ ဥပဋ္ဌာကေသု ဝါ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သာယမာသမ္ပိ န အကာသိ၊ သတ္တဘူမိကံ ပန ပါသာဒံ အာရုယှ သုပညတ္တာလင်္ကတဝရသယနေ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ’’တိ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တောဝ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ နိပဇ္ဇီ’’တိ။

ရတ္တိယာ သုဒံ တိက္ခတ္တုံ ဥဋ္ဌာသိ ပဘာတန္တိ မညမာနောတိ ပဌမယာမေ တာဝ ဝီတိဝတ္တေ ဥဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓံ အနုဿရိ၊ အထဿ ဗလဝပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ၊ ပီတိအာလောကော အဟောသိ၊ သဗ္ဗတမံ ဝိဂစ္ဆိ၊ ဒီပသဟဿုဇ္ဇလံ ဝိယ စန္ဒုဋ္ဌာနံ သူရိယုဋ္ဌာနံ ဝိယ စ ဇာတံ။ သော ‘‘ပပါဒံ အာပန္နော ဝတမှိ၊ သူရိယော ဥဂ္ဂတော’’တိ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလေ ဌိတံ စန္ဒံ ဥလ္လောကေတွာ ‘‘ဧကောဝ ယာမော ဂတော၊ အညေ ဒွေ အတ္ထီ’’တိ ပုန ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဧတေနုပါယေန မဇ္ဈိမယာမာဝသာနေပိ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေပီတိ တိက္ခတ္တုံ ဥဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ပန ဗလဝပစ္စူသေယေဝ ဥဋ္ဌာယ အာကာသတလံ အာဂန္တွာ မဟာဒွါရာဘိမုခေါဝ အဟောသိ၊ သတ္တဘူမိကဒွါရံ သယမေဝ ဝိဝဋံ အဟောသိ။ သော ပါသာဒါ ဩရုယှ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။

ဝိဝရိံသူတိ ‘‘အယံ မဟာသေဋ္ဌိ ‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော၊ ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော ဟုတွာ အသဒိသံ သင်္ဃာရာမံ ကတွာ စာတုဒ္ဒိသဿ အရိယဂဏဿ အနာဝဋဒွါရော ဘဝိဿတိ၊ န ယုတ္တမဿ ဒွါရံ ပိဒဟိတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဝိဝရိံသု။ အန္တရဓာယီတိ ရာဇဂဟံ ကိရ အာကိဏ္ဏမနုဿံ အန္တောနဂရေ နဝ ကောဋိယော၊ ဗဟိနဂရေ နဝါတိ တံ ဥပနိဿာယ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော ဝသန္တိ။ အဝေလာယ မတမနုဿေ ဗဟိ နီဟရိတုံ အသက္ကောန္တာ အဋ္ဋာလကေ ဌတွာ ဗဟိဒွါရေ ခိပန္တိ။ မဟာသေဋ္ဌိ နဂရတော ဗဟိနိက္ခန္တမတ္တောဝ အလ္လသရီရံ ပါဒေန အက္ကမိ၊ အပရမ္ပိ ပိဋ္ဌိပါဒေန ပဟရိ။ မက္ခိကာ ဥပ္ပတိတွာ ပရိကိရိံသု။ ဒုဂ္ဂန္ဓော နာသပုဋံ အဘိဟနိ။ ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ တနုတ္တံ ဂတော။ တေနဿ အာလောကော အန္တရဓာယိ၊ အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသီတိ ‘‘သေဋ္ဌိဿ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိယ မဓုရဿရေန သဒ္ဒံ အနုဿာဝေသိ။

သတံ ကညာသဟဿာနီတိ ပုရိမပဒါနိပိ ဣမိနာဝ သဟဿပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓနီယာနိ။ ယထေဝ ဟိ သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ သတံ သဟဿာနိ ဟတ္ထီ၊ သတံ သဟဿာနိ အဿာ၊ သတံ သဟဿာနိ ရထာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဧကေကသတသဟဿမေဝ ဒီပိတံ။ ပဒဝီတိဟာရဿာတိ ပဒဝီတိဟာရော နာမ သမဂမနေ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အန္တရေ မုဋ္ဌိရတနမတ္တံ။ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိန္တိ တံ ဧကံ ပဒဝီတိဟာရံ သောဠသဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကော ကောဋ္ဌာသော ပုန သောဠသဓာ၊ တတော ဧကော သောဠသဓာတိ ဧဝံ သောဠသ ဝါရေ သောဠသဓာ ဘိန္နဿ ဧကော ကောဋ္ဌာသော သောဠသိကလာ နာမ၊ တံ သောဠသိကလံ ဧတာနိ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ န အဂ္ဃန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သတံ ဟတ္ထိသဟဿာနိ သတံ အဿသဟဿာနိ သတံ ရထသဟဿာနိ သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ တာ စ ခေါ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ သကလဇမ္ဗုဒီပရာဇဓီတရော ဝါတိ ဣမသ္မာ ဧတ္တကာ လာဘာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ တသ္မိံ သောဠသိကလသင်္ခါတေ ပဒေသေ ပဝတ္တစေတနာဝ ဥတ္တရိတရာတိ။ ဣဒံ ပန ဝိဟာရဂမနံ ကဿ ဝသေန ဂဟိတန္တိ? ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အနန္တရာယေန သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟန္တဿ။ ‘‘ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇံ ကရိဿာမိ ၊ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမိ၊ ဓမ္မံ သောဿာမိ၊ ဒီပပူဇံ ကရိဿာမိ၊ သင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ သိက္ခာပဒေသု ဝါ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆတောပိ ဝသေန ဝဋ္ဋတိယေဝ။

အန္ဓကာရော အန္တရဓာယီတိ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဧကကောတိ သညံ ကရောမိ၊ အနုယုတ္တာပိ မေ အတ္ထိ၊ ကသ္မာ ဘာယာမီ’’တိ သူရော အဟောသိ။ အထဿ ဗလဝါ ဗုဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ဥဒပါဒိ။ တသ္မာ အန္ဓကာရော အန္တရဓာယီတိ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဘိံသနကေ သုသာနမဂ္ဂေ အဋ္ဌိကသင်္ခလိကသမံသလောဟိတန္တိအာဒီနိ အနေကဝိဓာနိ ကုဏပါနိ အဒ္ဒသ ။ သောဏသိင်္ဂါလာဒီနံ သဒ္ဒံ အဿောသိ။ တံ သဗ္ဗံ ပရိဿယံ ပုနပ္ပုနံ ဗုဒ္ဓဂတံ ပသာဒံ ဝဍ္ဎေတွာ မဒ္ဒန္တော အဂမာသိယေဝ။

ဧဟိ သုဒတ္တာတိ သော ကိရ သေဋ္ဌိ ဂစ္ဆမာနောဝ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ ပူရဏကဿပါဒယော တိတ္ထိယာ ‘မယံ ဗုဒ္ဓါ မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒန္တိ၊ ကထံ နု ခေါ အဟံ သတ္ထု ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနေယျ’’န္တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယှံ ဂုဏဝသေန ဥပ္ပန္နံ နာမံ မဟာဇနော ဇာနာတိ၊ ကုလဒတ္တိယံ ပန မေ နာမံ အညတြ မယာ န ကောစိ ဇာနာတိ။ သစေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ကုလဒတ္တိကနာမေန မံ အာလပိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ ဧဝမာဟ။

ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ အာသတ္တိယောတိ တဏှာယော။ သန္တိန္တိ ကိလေသဝူပသမံ။ ပပ္ပုယျာတိ ပတွာ။ ဣဒဉ္စ ပန ဝတွာ သတ္ထာ တဿ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေတွာ မတ္ထကေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ။ သေဋ္ဌိ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ မဟာဒါနံ ဒါတုံ အာရဘိ။ ဗိမ္ဗိသာရာဒယော သေဋ္ဌိဿ သာသနံ ပေသေန္တိ – ‘‘တွံ အာဂန္တုကော၊ ယံ နပ္ပဟောတိ၊ တံ ဣတော အာဟရာပေဟီ’’တိ။ သော ‘‘အလံ တုမှေ ဗဟုကိစ္စာ’’တိ သဗ္ဗေ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ အာနီတဝိဘဝေန သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဒါနပရိယောသာနေ စ ဘဂဝန္တံ သာဝတ္ထိယံ ဝဿာဝါသံ ပဋိဇာနာပေတွာ ရာဇဂဟဿ စ သာဝတ္ထိယာ စ အန္တရေ ယောဇနေ ယောဇနေ သတသဟဿံ ဒတွာ ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝိဟာရေ ကာရေန္တော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာဒေသီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမသုက္ကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၃။ နဝမေ ရထိကာယ ရထိကန္တိ ဧကံ ရထိကံ ဂဟေတွာ တတော အပရံ ဂစ္ဆန္တော ရထိကာယ ရထိကံ ဥပသင်္ကမန္တော နာမ ဟောတိ။ သိင်္ဃာဋကေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ရထိကာတိ ရစ္ဆာ။ သိင်္ဃာဋကန္တိ စတုက္ကံ။ ကိံ မေ ကတာတိ ကိံ ဣမေ ကတာ? ကိံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ မဓုပီတာဝသေယရေတိ ဂန္ဓမဓုပါနံ ပီတာ ဝိယ သယန္တိ။ ဂန္ဓမဓုပါနံ ပီတော ကိရ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောတိ၊ အသညီ ဟုတွာ သယတေဝ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

တဉ္စ ပန အပ္ပဋိဝါနီယန္တိ တဉ္စ ပန ဓမ္မံ အပ္ပဋိဝါနီယံ ဒေသေတိ။ ဗာဟိရကဉှိ သုမဓုရမ္ပိ ဘောဇနံ ပုနပ္ပုနံ ဘုဉ္ဇန္တဿ န ရုစ္စတိ၊ ‘‘အပနေထ၊ ကိံ ဣမိနာ’’တိ? ပဋိဝါနေတဗ္ဗံ အပနေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ န ဧဝမယံ ဓမ္မော။ ဣမံ ဟိ ဓမ္မံ ပဏ္ဍိတာ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ သုဏန္တာ တိတ္တိံ န ဂစ္ဆန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပဋိဝါနီယ’’န္တိ။ အသေစနကမောဇဝန္တိ အနာသိတ္တကံ ဩဇဝန္တံ။ ယထာ ဟိ ဗာဟိရာနိ အသမ္ဘိန္နပါယာသာဒီနိပိ သပ္ပိမဓုသက္ခရာဟိ အာသိတ္တာနိ ယောဇိတာနေဝ မဓုရာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ၊ န ဧဝမယံ ဓမ္မော။ အယံ ဟိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မဓုရော စေဝ ဩဇဝါ စ၊ န အညေန ဥပသိတ္တော။ တေနာဟ ‘‘အသေစနကမောဇဝ’’န္တိ။ ပိဝန္တိ မညေ သပ္ပညာတိ ပဏ္ဍိတပုရိသာ ပိဝန္တိ ဝိယ။ ဝလာဟကမေဝ ပန္ထဂူတိ ဝလာဟကန္တရတော နိက္ခန္တဥဒကံ ဃမ္မာဘိတတ္တာ ပထိကာ ဝိယ။ နဝမံ။

၁၀-၁၁။ ဒုတိယသုက္ကာသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၄၄။ ဒသမေ ပုညံ ဝတ ပသဝိ ဗဟုန္တိ ဗဟုံ ဝတ ပုညံ ပသဝတီတိ။ ဒသမံ။

၂၄၅။ ဧကာဒသမံ ဥတ္တာနမေဝ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ အာဠဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၆။ ဒွါဒသမေ အာဠဝိယန္တိ အာဠဝီတိ တံ ရဋ္ဌမ္ပိ နဂရမ္ပိ။ တဉ္စ ဘဝနံ နဂရဿ အဝိဒူရေ ဂါဝုတမတ္တေ ဌိတံ။ ဘဂဝါ တတ္ထ ဝိဟရန္တော တံ နဂရံ ဥပနိဿာယ အာဠဝိယံ ဝိဟရတီတိ ဝုတ္တော။ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေတိ ဧတ္ထ ပန အယမနုပုဗ္ဗိကထာ – အာဠဝကော ကိရ ရာဇာ ဝိဝိဓနာဋကူပဘောဂံ ဆဍ္ဍေတွာ စောရပဋိဗာဟနတ္ထံ ပဋိရာဇနိသေဓနတ္ထံ ဗျာယာမကရဏတ္ထဉ္စ သတ္တမေ သတ္တမေ ဒိဝသေ မိဂဝံ ဂစ္ဆန္တော ဧကဒိဝသံ ဗလကာယေန သဒ္ဓိံ ကတိကံ အကာသိ – ‘‘ယဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယတိ၊ တဿေဝ သော ဘာရော’’တိ။ အထ တဿေဝ ပဿေန မိဂေါ ပလာယိ၊ ဇဝသမ္ပန္နော ရာဇာ ဓနုံ ဂဟေတွာ ပတ္တိကောဝ တိယောဇနံ တံ မိဂံ အနုဗန္ဓိ။ ဧဏိမိဂါ စ တိယောဇနဝေဂါ ဧဝ ဟောန္တိ။ အထ ပရိက္ခီဏဇဝံ တံ ဥဒကံ ဝိယ ပဝိသိတွာ ဌိတံ ဝဓိတွာ ဒွိဓာ ဆေတွာ အနတ္ထိကောပိ မံသေန ‘‘နာသက္ခိ မိဂံ ဂဟေတု’’န္တိ အပဝါဒမောစနတ္ထံ ကာဇေနာဒါယ အာဂစ္ဆန္တော နဂရဿာဝိဒူရေ ဗဟလပတ္တပလာသံ မဟာနိဂြောဓံ ဒိသွာ ပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ တဿ မူလမုပဂတော။ တသ္မိဉ္စ နိဂြောဓေ အာဠဝကော ယက္ခော မဟာရာဇသန္တိကာ ဘဝနံ လဘိတွာ မဇ္ဈနှိကသမယေ တဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသံ ပဝိဋ္ဌေ ပါဏိနော ခါဒန္တော ပဋိဝသတိ။ သော တံ ဒိသွာ ခါဒိတုံ ဥပဂတော။ ရာဇာ တေန သဒ္ဓိံ ကတိကံ အကာသိ – ‘‘မုဉ္စ မံ၊ အဟံ တေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မနုဿဉ္စ ထာလိပါကဉ္စ ပေသေဿာမီ’’တိ။ ယက္ခော – ‘‘တွံ ရာဇူပဘောဂေန ပမတ္တော န သရိဿသိ၊ အဟံ ပန ဘဝနံ အနုပဂတဉ္စ အနနုညာတဉ္စ ခါဒိတုံ န လဘာမိ၊ သွာဟံ ဘဝန္တမ္ပိ ဇီယေယျ’’န္တိ န မုဉ္စိ။ ရာဇာ ‘‘ယံ ဒိဝသံ န ပေသေမိ၊ တံ ဒိဝသံ မံ ဂဟေတွာ ခါဒါ’’တိ အတ္တာနံ အနုဇာနိတွာ တေန မုတ္တော နဂရာဘိမုခေါ အဂမာသိ။

ဗလကာယော မဂ္ဂေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဌိတော ရာဇာနံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ အယသမတ္တဘယာ ဧဝံ ကိလန္တောသီ’’တိ? ဝဒန္တော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ အနာရောစေတွာ နဂရံ ဂန္တွာ ကတပါတရာသော နဂရဂုတ္တိကံ အာမန္တေတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ နဂရဂုတ္တိကော – ‘‘ကိံ၊ ဒေဝ ၊ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ ကတော’’တိ အာဟ? န ကတော ဘဏေတိ။ ဒုဋ္ဌု ကတံ၊ ဒေဝ၊ အမနုဿာ ဟိ ပရိစ္ဆိန္နမတ္တမေဝ လဘန္တိ၊ အပရိစ္ဆိန္နေ ပန ဇနပဒဿာဗာဓော ဘဝိဿတိ၊ ဟောတု ဒေဝ၊ ကိဉ္စာပိ ဧဝမကာသိ၊ အပ္ပောဿုက္ကော တွံ ရဇ္ဇသုခမနုဘောဟိ၊ အဟမေတ္ထ ကာတဗ္ဗံ ကရိဿာမီတိ။ သော ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ဗန္ဓနာဂါရဒွါရေ ဌတွာ ယေ ယေ ဝဇ္ဈာ ဟောန္တိ၊ တေ တေ သန္ဓာယ ‘‘ယော ဇီဝိတတ္ထိကော၊ သော နိက္ခမတူ’’တိ ဘဏတိ။ ယော ပဌမံ နိက္ခမတိ၊ တံ ဂေဟံ နေတွာ နှာပေတွာ ဘောဇေတွာ စ ‘‘ဣမံ ထာလိပါကံ ယက္ခဿ ဒေဟီ’’တိ ပေသေတိ။ တံ ရုက္ခမူလံ ပဝိဋ္ဌမတ္တံယေဝ ယက္ခော ဘေရဝံ အတ္တဘာဝံ နိမ္မိနိတွာ မူလကန္ဒံ ဝိယ ခါဒိ။ ယက္ခာနုဘာဝေန ကိရ မနုဿာနံ ကေသာဒီနိ ဥပါဒါယ သကလသရီရံ နဝနီတပိဏ္ဍံ ဝိယ ဟောတိ၊ ယက္ခဿ ဘတ္တံ ဂါဟာပေတုံ ဂတပုရိသာ တံ ဒိသွာ ဘီတာ ယထာမိတ္တံ အာရောစေသုံ။ တတော ပဘုတိ ‘‘ရာဇာ စောရေ ဂဟေတွာ ယက္ခဿ ဒေတီ’’တိ မနုဿာ စောရကမ္မတော ပဋိဝိရတာ။ တတော အပရေန သမယေန နဝစောရာနံ အဘာဝေန ပုရာဏစောရာနဉ္စ ပရိက္ခယေန ဗန္ဓနာဂါရာနိ သုညာနိ အဟေသုံ။

အထ နဂရဂုတ္တိကော ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ အတ္တနော ဓနံ နဂရရစ္ဆာသု ဆဍ္ဍာပေသိ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ ကောစိ လောဘေန ဂဏှေယျာ’’တိ။ တံ ပါဒေနပိ ကောစိ နစ္ဆုပိ။ သော စောရေ အလဘန္တော အမစ္စာနံ အာရောစေသိ။ အမစ္စာ ‘‘ကုလပဋိပါဋိယာ ဧကမေကံ ဇိဏ္ဏကံ ပေသေမ၊ သော ပကတိယာပိ မစ္စုပထေ ဝတ္တတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘အမှာကံ ပိတရံ အမှာကံ ပိတာမဟံ ပေသေတီတိ မနုဿာ ခေါဘံ ကရိဿန္တိ၊ မာ ဝေါ ဧတံ ရုစ္စီ’’တိ ဝါရေသိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဒေဝ၊ ဒါရကံ ပေသေမ ဥတ္တာနသေယျကံ၊ တထာဝိဓဿ ဟိ ‘မာတာ မေ’တိ ‘ပိတာ မေ’တိ သိနေဟော နတ္ထီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ အနုဇာနိ။ တေ တထာ အကံသု။ နဂရေ ဒါရကမာတရော စ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဂဗ္ဘိနိယော စ ပလာယိတွာ ပရဇနပဒေ ဒါရကေ သံဝဍ္ဎေတွာ အာနေန္တိ။ ဧဝံ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဂတာနိ။

တတော ဧကဒိဝသံ သကလနဂရံ ဝိစိနိတွာ ဧကမ္ပိ ဒါရကံ အလဘိတွာ အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ နဂရေ ဒါရကော ဌပေတွာ အန္တေပုရေ တဝ ပုတ္တံ အာဠဝကကုမာရ’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘ယထာ မမ ပုတ္တော ပိယော၊ ဧဝံ သဗ္ဗလောကဿ၊ အတ္တနာ ပန ပိယတရံ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆထ တမ္ပိ ဒတွာ မမ ဇီဝိတံ ရက္ခထာ’’တိ။ တေန စ သမယေန အာဠဝကဿ မာတာ ပုတ္တံ နှာပေတွာ မဏ္ဍေတွာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေ ကတွာ အင်္ကေ သယာပေတွာ နိသိန္နာ ဟောတိ။ ရာဇပုရိသာ ရညော အာဏာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝိပ္ပလပန္တိယာ တဿာ သောဠသန္နဉ္စ ဒေဝိသဟဿာနံ သဒ္ဓိံ ဓာတိယာ တံ အာဒါယ ပက္ကမိံသု၊ ‘‘သွေ ယက္ခဘက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တံဒိဝသဉ္စ ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ဇေတဝနဝိဟာရေ ဂန္ဓကုဋိယံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ အာဠဝကဿ ကုမာရဿ အနာဂါမိဖလုပ္ပတ္တိယာ ဥပနိဿယံ ယက္ခဿ စ သောတာပတ္တိဖလုပ္ပတ္တိယာ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မစက္ခုပဋိလာဘဿာတိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ပုရိမဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ သုနိဋ္ဌိတပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စော ကာဠပက္ခူပေါသထဒိဝသေ ဝတ္တမာနေ ဩဂ္ဂတေ သူရိယေ ဧကော အဒုတိယော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပါဒမဂ္ဂေနေဝ သာဝတ္ထိတော တိံသ ယောဇနာနိ ဂန္တွာ တဿ ယက္ခဿ ဘဝနံ ပါဝိသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ’’တိ။

ကိံ ပန ဘဂဝါ ယသ္မိံ နိဂြောဓေ အာဠဝကဿ ဘဝနံ၊ တဿ မူလေ ဝိဟာသိ၊ ဥဒါဟု ဘဝနေယေဝါတိ? ဘဝနေယေဝ။ ယထေဝ ဟိ ယက္ခာ အတ္တနော ဘဝနံ ပဿန္တိ၊ တထာ ဘဂဝါပိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ဘဝနဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တဒါ အာဠဝကော ဟိမဝန္တေ ယက္ခသမာဂမံ ဂတော ဟောတိ။ တတော အာဠဝကဿ ဒွါရပါလော ဂဒြဘော နာမ ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဝိကာလေ အာဂတော’’တိ အာဟ။ အာမ၊ ဂဒြဘ၊ အာဂတောမှိ၊ သစေ တေ အဂရု၊ ဝိဟရေယျာမေကရတ္တံ အာဠဝကဿ ဘဝနေတိ ။ န မေ၊ ဘန္တေ၊ ဂရု၊ အပိစ ခေါ သော ယက္ခော ကက္ခဠော ဖရုသော၊ မာတာပိတူနမ္ပိ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရောတိ၊ မာ ရုစ္စိ ဘဂဝတော ဣဓ ဝါသောတိ။ ဇာနာမိ၊ ဂဒြဘ၊ တဿ သဘာဝံ၊ န ကောစိ မမန္တရာယော ဘဝိဿတိ။ သစေ တေ အဂရု၊ ဝိဟရေယျာမေကရတ္တန္တိ။

ဒုတိယမ္ပိ ဂဒြဘော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဂ္ဂိတတ္တကပါလသဒိသော၊ ဘန္တေ၊ အာဠဝကော၊ မာတာပိတရောတိ ဝါ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ဝါ ဓမ္မောတိ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဣဓာဂတာနံ ပန စိတ္တက္ခေပမ္ပိ ကရောတိ၊ ဟဒယမ္ပိ ဖာလေတိ၊ ပါဒေပိ ဂဟေတွာ ပရသမုဒ္ဒံ ဝါ ပရစက္ကဝါဠံ ဝါ ခိပတီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘ဇာနာမိ၊ ဂဒြဘ၊ သစေပိ တေ အဂရု၊ ဝိဟရေယျာမေကရတ္တ’’န္တိ။ န မေ၊ ဘန္တေ၊ ဂရု၊ အပိစ ခေါ သော ယက္ခော အတ္တနော အနာရောစေတွာ အနုဇာနန္တံ မံ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေယျ၊ အာရောစေမိ၊ ဘန္တေ၊ တဿာတိ။ ယထာသုခံ ၊ ဂဒြဘ၊ အာရောစေဟီတိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တွမေဝ ဇာနာဟီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။ ဘဝနဒွါရမ္ပိ သယမေဝ ဘဂဝတော ဝိဝရမဒါသိ။ ဘဂဝါ အန္တောဘဝနံ ပဝိသိတွာ ယတ္ထ အဘိလက္ခိတေသု မင်္ဂလဒိဝသာဒီသု နိသီဒိတွာ အာဠဝကော သိရိံ အနုဘောတိ၊ တသ္မိံယေဝ ဒိဗ္ဗရတနမယေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ သုဝဏ္ဏာဘံ မုဉ္စိ။ တံ ဒိသွာ ယက္ခဿ ဣတ္ထိယော အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ သမ္ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ ဘဂဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ တုမှေ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ပူဇနေယျံ ပူဇေတွာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တာ၊ ဣဒါနိပိ တထေဝ ကရောထ၊ မာ အညမညံ ဣဿာမစ္ဆရိယာဘိဘူတာ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိနာ နယေန တာသံ ပကိဏ္ဏကဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တာ ဘဂဝတော မဓုရနိဂ္ဃောသံ သုတွာ သာဓုကာရသဟဿာနိ ဒတွာ ဘဂဝန္တံ သမ္ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသုယေဝ။ ဂဒြဘောပိ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ အာဠဝကဿာရောစေသိ – ‘‘ယဂ္ဃေ ၊ မာရိသ၊ ဇာနေယျာသိ ဝိမာနေ တေ ဘဂဝါ နိသိန္နော’’တိ။ သော ဂဒြဘဿ သညံ အကာသိ ‘‘တုဏှီ ဟောဟိ၊ ဂန္တွာ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ပုရိသမာနေန ကိရ လဇ္ဇိတော အဟောသိ၊ တသ္မာ ‘‘မာ ကောစိ ပရိသမဇ္ဈေ သုဏေယျာ’’တိ ဧဝမကာသိ။

တဒါ သာတာဂိရဟေမဝတာ ဘဂဝန္တံ ဇေတဝနေယေဝ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယက္ခသမာဂမံ ဂမိဿာမာ’’တိ သပရိဝါရာ နာနာယာနေဟိ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တိ။ အာကာသေ စ ယက္ခာနံ သဗ္ဗတ္ထ မဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ အာကာသဋ္ဌာနိ ဝိမာနာနိ ပရိဟရိတွာ မဂ္ဂဋ္ဌာနေနေဝ မဂ္ဂေါ ဟောတိ။ အာဠဝကဿ ပန ဝိမာနံ ဘူမဋ္ဌံ သုဂုတ္တံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ သုသံဝိဟိတဒွါရအဋ္ဋာလကဂေါပုရံ ဥပရိ ကံသဇာလသဉ္ဆန္နံ မဉ္ဇူသသဒိသံ တိယောဇနံ ဥဗ္ဗေဓေန၊ တဿ ဥပရိ မဂ္ဂေါ ဟောတိ။ တေ တံ ပဒေသမာဂမ္မ ဂန္တုံ နာသက္ခိံသု။ ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ နိသိန္နောကာသဿ ဥပရိဘာဂေန ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ကောစိ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ။ တေ ‘‘ကိမိဒ’’န္တိ? အာဝဇ္ဇေတွာ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ အာကာသေ ခိတ္တလေဍ္ဍု ဝိယ ဩရုယှ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ၊ ‘‘ယက္ခသမာဂမံ ဂစ္ဆာမ ဘဂဝါ’’တိ တီဏိ ဝတ္ထူနိ ပသံသန္တာ ယက္ခသမာဂမံ အဂမံသု။ အာဠဝကော တေ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣဓ နိသီဒထာ’’တိ ပဋိက္ကမ္မ ဩကာသမဒါသိ။ တေ အာဠဝကဿ နိဝေဒေသုံ – ‘‘လာဘာ တေ၊ အာဠဝက၊ ယဿ တေ ဘဝနေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ ဂစ္ဆာဝုသော၊ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသဿူ’’တိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဘဝနေယေဝ ဝိဟာသိ၊ န ယသ္မိံ နိဂြောဓေ အာဠဝကဿ ဘဝနံ၊ တဿ မူလေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အာဠဝိယံ ဝိဟရတိ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ’’တိ။

အထ ခေါ အာဠဝကော…ပေ… ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ၊ သမဏာ’’တိ ကသ္မာ ပနာယံ ဧတဒဝေါစ? ရောသေတုကာမတာယ။ တတြေဝံ အာဒိတော ပဘုတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – အယံ ဟိ ယသ္မာ အဿဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ ဒုက္ကထာ ဟောတိ ဒုဿီလာဒီနံ သီလာဒိကထာ ဝိယ၊ တသ္မာ တေသံ ယက္ခာနံ သန္တိကာ ဘဂဝတော ပသံသံ သုတွာယေဝ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ကောပေန တဋတဋာယမာနဟဒယော ဟုတွာ ‘‘ကော သော ဘဂဝါ နာမ၊ ယော မမ ဘဝနံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ အာဟ။ တေ အဟံသု – ‘‘န တွံ၊ အာဝုသော၊ ဇာနာသိ ဘဂဝန္တံ အမှာကံ သတ္ထာရံ၊ ယော တုသိတဘဝနေ ဌိတော ပဉ္စမဟာဝိလောကိတံ ဝိလောကေတွာ’’တိအာဒိနာ နယေန ယာဝ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနာ ကထေန္တာ ပဋိသန္ဓိအာဒီသု ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဝတွာ၊ ‘‘ဣမာနိပိ တွံ၊ အာဝုသော၊ အစ္ဆရိယာနိ နာဒ္ဒသာ’’တိ? စောဒေသုံ။ သော ဒိသွာပိ ကောဓဝသေန ‘‘နာဒ္ဒသ’’န္တိ အာဟ။ အာဝုသော အာဠဝက၊ ပဿေယျာသိ ဝါ တွံ၊ န ဝါ၊ ကော တယာ အတ္ထော ပဿတာ ဝါ အပဿတာ ဝါ? ကိံ တွံ ကရိဿသိ အမှာကံ သတ္ထုနော၊ ယော တွံ တံ ဥပနိဓာယ စလက္ကကုဓ-မဟာဥသဘသမီပေ တဒဟုဇာတဝစ္ဆကော ဝိယ၊ တိဓာ ပဘိန္နမတ္တဝါရဏသမီပေ ဘိင်္ကပေါတကော ဝိယ၊ ဘာသုရဝိလမ္ဗိတကေသရသောဘိတက္ခန္ဓဿ မိဂရညော သမီပေ ဇရသိင်္ဂါလော ဝိယ၊ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတပဝဍ္ဎကာယသုပဏ္ဏရာဇသမီပေ ဆိန္နပက္ခကာကပေါတကော ဝိယ ခါယသိ၊ ဂစ္ဆ ယံ တေ ကရဏီယံ၊ တံ ကရောဟီတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒုဋ္ဌော အာဠဝကော ဥဋ္ဌဟိတွာ မနောသိလာတလေ ဝါမပါဒေန ဌတွာ – ‘‘ပဿထ ဒါနိ တုမှာကံ ဝါ သတ္ထာ မဟာနုဘာဝေါ၊ အဟံ ဝါ’’တိ ဒက္ခိဏပါဒေန သဋ္ဌိယောဇနမတ္တံ ကေလာသပဗ္ဗတကူဋံ အက္ကမိ။ တံ အယောကူဋပဟဋော ဝိယ နိဒ္ဓန္တအယောပိဏ္ဍော ပပဋိကာယော မုဉ္စိ၊ သော တတြ ဌတွာ၊ ‘‘အဟံ အာဠဝကော’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပံ သဒ္ဒေါ ဖရိ။

စတ္တာရော ကိရ သဒ္ဒါ သကလဇမ္ဗုဒီပေ သူယိံသု – ယဉ္စ ပုဏ္ဏကော ယက္ခသေနာပတိ ဓနဉ္ဇယကောရဗျရာဇာနံ ဇူတံ ဇိနိတွာ အပ္ဖောဋေတွာ ‘‘အဟံ ဇိနိ’’န္တိ ဥဂ္ဃောသေသိ၊ ယဉ္စ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ကဿပဘဂဝတော သာသနေ ဩသက္ကန္တေ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ သုနခံ ကရိတွာ – ‘‘အဟံ ပါပဘိက္ခူ စ ပါပဘိက္ခုနိယော စ ဥပါသကေ စ ဥပါသိကာယော စ သဗ္ဗေဝ စ အဓမ္မဝါဒိနော ခါဒါမီ’’တိ ဥဂ္ဃောသာပေသိ၊ ယဉ္စ ကုသဇာတကေ ပဘာဝတိဟေတု သတ္တဟိ ရာဇူဟိ နဂရေ ဥပရုဒ္ဓေ ပဘာဝတိံ အတ္တနာ သဟ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ အာရောပေတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ – ‘‘အဟံ သီဟဿရမဟာကုသရာဇာ’’တိ မဟာပုရိသော ဥဂ္ဃောသေသိ၊ ယဉ္စ ကေလာသမုဒ္ဓနိ ဌတွာ အာဠဝကောတိ။ တဒါ ဟိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒွါရေ ဌတွာ ဥဂ္ဃောသိတသဒိသံ အဟောသိ။ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတော စ ဟိမဝါပိ သင်္ကမ္ပိ ယက္ခဿာနုဘာဝေန။

သော ဝါတမဏ္ဍလံ သမုဋ္ဌာပေသိ – ‘‘ဧတေနေဝ သမဏံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ။ တေ ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒါ ဝါတာ သမုဋ္ဌဟိတွာ အဍ္ဎယောဇနယောဇနဒွိယောဇနတိယောဇနပ္ပမာဏာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပဒါလေတွာ ဝနဂစ္ဆရုက္ခာဒီနိ ဥမ္မူလံ ကတွာ၊ အာဠဝိနဂရံ ပက္ခန္တာ ဇိဏ္ဏဟတ္ထိသာလာဒီနိ စုဏ္ဏေန္တာ ဆဒနိဋ္ဌကာ အာကာသေ ဝိဓမေန္တာ။ ဘဂဝါ ‘‘မာ ကဿစိ ဥပရောဓော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ တေ ဝါတာ ဒသဗလံ ပတွာ စီဝရကဏ္ဏမတ္တမ္ပိ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တတော မဟာဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ‘‘ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ သမဏံ မာရေဿာမီ’’တိ။ တဿာနုဘာဝေန ဥပရူပရိ သတပဋလသဟဿပဋလာဒိဘေဒါ ဝလာဟကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဝဿိံသု။ ဝုဋ္ဌိဓာရာဝေဂေန ပထဝီ ဆိဒ္ဒါ အဟောသိ။ ဝနရုက္ခာဒီနံ ဥပရိ မဟောဃော အာဂန္တွာ ဒသဗလဿ စီဝရေ ဥဿာဝဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ တေမေတုံ နာသက္ခိ။ တတော ပါသာဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ မဟန္တာနိ မဟန္တာနိ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဓူမာယန္တာနိ ပဇ္ဇလန္တာနိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလံ ပတွာ ဒိဗ္ဗမာလာဂုဠာနိ သမ္ပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဟရဏဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ဧကတောဓာရာဥဘတောဓာရာအသိသတ္တိခုရပ္ပာဒယော ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလံ ပတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ အဟေသုံ။ တတော အင်္ဂါရဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ ကိံသုက ဝဏ္ဏာ အင်္ဂါရာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ ဝိကီရယိံသု။ တတော ကုက္ကုလဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အစ္စုဏှာ ကုက္ကုလာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ စန္ဒနစုဏ္ဏံ ဟုတွာ နိပတိံသု။ တတော ဝါလိကဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အတိသုခုမဝါလိကာ ဓူမာယန္တာ ပဇ္ဇလန္တာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ဟုတွာ နိပတိံသု။ တတော ကလလဝဿံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တံ ကလလဝဿံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ အာကာသေနာဂန္တွာ ဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဟုတွာ နိပတိ။ တတော အန္ဓကာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ ‘‘ဘိံသေတွာ သမဏံ ပလာပေဿာမီ’’တိ။ တံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ အန္ဓကာရသဒိသံ ဟုတွာ ဒသဗလံ ပတွာ သူရိယပ္ပဘာဝိဟတမိဝ အန္ဓကာရံ အန္တရဓာယိ။

ဧဝံ ယက္ခော ဣမာဟိ နဝဟိ ဝါတဝဿပါသာဏပဟရဏင်္ဂါရကုက္ကုလဝါလိကကလလန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ ဘဂဝန္တံ ပလာပေတုံ အသက္ကောန္တော နာနာဝိဓပဟရဏဟတ္ထာယ အနေကပ္ပကာရရူပဘူတဂဏသမာကုလာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ သယမေဝ ဘဂဝန္တံ အဘိဂတော။ တေ ဘူတဂဏာ အနေကပ္ပကာရေ ဝိကာရေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဟနထာ’’တိ ဘဂဝတော ဥပရိ အာဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ဟောန္တိ။ အပိစ ခေါ နိဒ္ဓန္တလောဟပိဏ္ဍံ ဝိယ မက္ခိကာ၊ ဘဂဝန္တံ အလ္လီယိတုံ အသမတ္ထာဝ အဟေသုံ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာ ဗောဓိမဏ္ဍေ မာရော အာဂတဝေလာယမေဝ နိဝတ္တော၊ တထာ အနိဝတ္တေတွာ ဥပဍ္ဎရတ္တိမတ္တံ ဗျာကုလမကံသု။ ဧဝံ ဥပဍ္ဎရတ္တိမတ္တံ အနေကပ္ပကာရဝိဘိံသနကဒဿနေနပိ ဘဂဝန္တံ စာလေတုံ အသက္ကောန္တော အာဠဝကော စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ကေနစိ အဇေယျံ ဒုဿာဝုဓံ မုဉ္စေယျ’’န္တိ။

စတ္တာရိ ကိရ အာဝုဓာနိ လောကေ သေဋ္ဌာနိ – သက္ကဿ ဝဇိရာဝုဓံ၊ ဝေဿဝဏဿ ဂဒါဝုဓံ၊ ယမဿ နယနာဝုဓံ၊ အာဠဝကဿ ဒုဿာဝုဓန္တိ။ ယဒိ ဟိ သက္ကော ဒုဋ္ဌော ဝဇိရာဝုဓံ သိနေရုမတ္ထကေ ပဟရေယျ၊ အဋ္ဌသဋ္ဌိသဟဿာဓိကယောဇနသတသဟဿံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဟေဋ္ဌတော ဂစ္ဆေယျ။ ဝေဿဝဏေန ကုဇ္ဈနကာလေ ဝိဿဇ္ဇိတံ ဂဒါဝုဓံ ဗဟူနံ ယက္ခသဟဿာနံ သီသံ ပါတေတွာ ပုန ဟတ္ထပါသံ အာဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ။ ယမေန ဒုဋ္ဌေန နယနာဝုဓေန ဩလောကိတမတ္တေ အနေကာနိ ကုမ္ဘဏ္ဍသဟဿာနိ တတ္တကပါလေ တိလာ ဝိယ ဖရန္တာနိ ဝိနဿန္တိ။ အာဠဝကော ဒုဋ္ဌော သစေ အာကာသေ ဒုဿာဝုဓံ မုဉ္စေယျ၊ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဒေဝေါ န ဝဿေယျ။ သစေ ပထဝိယံ မုဉ္စေယျ။ သဗ္ဗရုက္ခတိဏာဒီနိ သုဿိတွာ ဒွါဒသဝဿန္တရေ န ပုန ဝိရုဟေယျုံ။ သစေ သမုဒ္ဒေ မုဉ္စေယျ၊ တတ္တကပါလေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ သဗ္ဗမုဒကံ သုဿေယျ။ သစေ သိနေရုသဒိသေပိ ပဗ္ဗတေ မုဉ္စေယျ၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟုတွာ ဝိကိရေယျ။ သော ဧဝံ မဟာနုဘာဝံ ဒုဿာဝုဓံ ဥတ္တရိသာဋကံ မုဉ္စိတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ ယေဘုယျေန ဒသသဟဿီလောကဓာတုဒေဝတာ ဝေဂေန သန္နိပတိံသု ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ အာဠဝကံ ဒမေဿတိ၊ တတ္ထ ဓမ္မံ သောဿာမာ’’တိ ယုဒ္ဓဒဿနကာမာပိ ဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ ဧဝံ သကလမ္ပိ အာကာသံ ဒေဝတာဟိ ပရိပုဏ္ဏမဟောသိ။

အထ အာဠဝကော ဘဂဝတော သမီပေ ဥပရူပရိ ဝိစရိတွာ ဝတ္ထာဝုဓံ မုဉ္စိ။ တံ အသနိဝိစက္ကံ ဝိယ အာကာသေ ဘေရဝသဒ္ဒံ ကရောန္တံ ဓူမာယန္တံ ပဇ္ဇလန္တံ ဘဂဝန္တံ ပတွာ ယက္ခမာနမဒ္ဒနတ္ထံ ပါဒပုဉ္ဆနစောဠံ ဟုတွာ ပါဒမူလေ နိပတိ။ အာဠဝကော တံ ဒိသွာ ဆိန္နဝိသာဏော ဝိယ ဥသဘော ဥဒ္ဓတဒါဌော ဝိယ သပ္ပော နိတ္တေဇော နိမ္မဒေါ နိပတိတမာနဒ္ဓဇော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဒုဿာဝုဓမ္ပိ မေ သမဏံ နာဘိဘောသိ။ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ? ‘‘ဣဒံ ကာရဏံ၊ မေတ္တာဝိဟာရယုတ္တော သမဏော၊ ဟန္ဒ နံ ရောသေတွာ မေတ္တာယ ဝိယောဇေမီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓေနေတံ ဝုတ္တံ – အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ…ပေ… နိက္ခမ သမဏာတိ။ တတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ကသ္မာ မယာ အနနုညာတော မမ ဘဝနံ ပဝိသိတွာ ဃရသာမိကော ဝိယ ဣတ္ထာဂါရဿ မဇ္ဈေ နိသိန္နောသိ? အနနုယုတ္တမေတံ သမဏဿ ယဒိဒံ အဒိန္နပရိဘောဂေါ ဣတ္ထိသံသဂ္ဂေါ စ? တသ္မာ ယဒိ တွံ သမဏဓမ္မေ ဌိတော၊ နိက္ခမ သမဏာတိ။ ဧကေ ပန – ‘‘ဧတာနိ အညာနိ စ ဖရုသဝစနာနိ ဝတွာ ဧဝါယံ ဧတဒဝေါစာ’’တိ ဘဏန္တိ။

အထ ဘဂဝါ – ‘‘ယသ္မာ ထဒ္ဓါ ပဋိထဒ္ဓဘာဝေန ဝိနေတုံ န သက္ကာ၊ သော ဟိ ပဋိထဒ္ဓဘာဝေ ကယိရမာနေ၊ သေယျထာပိ စဏ္ဍဿ ကုက္ကုရဿ နာသာယ ပိတ္တံ ဘိန္ဒေယျ၊ သော ဘိယျောသောမတ္တာယ စဏ္ဍတရော အဿ၊ ဧဝံ ထဒ္ဓတရော ဟောတိ၊ မုဒုနာ ပန သော သက္ကာ ဝိနေတု’’န္တိ ဉတွာ၊ သာဓာဝုသောတိ ပိယဝစနေန တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ နိက္ခမိ။ တေန ဝုတ္တံ သာဓာဝုသောတိ ဘဂဝါ နိက္ခမီတိ။

တတော အာဠဝကော – ‘‘သုဗ္ဗစော ဝတာယံ သမဏော ဧကဝစနေနေဝ နိက္ခန္တော၊ ဧဝံ နာမ နိက္ခမေတုံ သုခံ သမဏံ အကာရဏေနေဝါဟံ သကလရတ္တိံ ယုဒ္ဓေန အဗ္ဘုယျာသိ’’န္တိ မုဒုစိတ္တော ဟုတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒါနိပိ န သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ ကိံ နု ခေါ သုဗ္ဗစတာယ နိက္ခန္တော ဥဒါဟု ကောဓနော ။ ဟန္ဒာဟံ ဝီမံသာမီ’’တိ။ တတော ပဝိသ၊ သမဏာတိ အာဟ။ အထ သုဗ္ဗစောတိ မုဒုဘူတစိတ္တဝဝတ္ထာနကရဏတ္ထံ ပုန ပိယဝစနံ ဝဒန္တော သာဓာဝုသောတိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။ အာဠဝကော ပုနပ္ပုနံ တမေဝ သုဗ္ဗစဘာဝံ ဝီမံသန္တော ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ နိက္ခမ ပဝိသာတိ အာဟ။ ဘဂဝါပိ တထာ အကာသိ။ ယဒိ န ကရေယျ၊ ပကတိယာပိ ထဒ္ဓယက္ခဿ စိတ္တံ ထဒ္ဓတရံ ဟုတွာ ဓမ္မကထာယ ဘာဇနံ န ဘဝေယျ။ တသ္မာ ယထာ နာမ မာတာ ရောဒန္တံ ပုတ္တကံ ယံ သော ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဒတွာ ဝါ ကတွာ ဝါ သညာပေသိ တထာ ဘဂဝါ ကိလေသရောဒနေန ရောဒန္တံ ယက္ခံ သညာပေတုံ ယံ သော ဘဏတိ၊ တံ အကာသိ။ ယထာ စ ဓာတီ ထညံ အပိဝန္တံ ဒါရကံ ကိဉ္စိ ဒတွာ ဥပလာဠေတွာ ပါယေတိ၊ တထာ ဘဂဝါ ယက္ခံ လောကုတ္တရဓမ္မခီရံ ပါယေတုံ တဿ ပတ္ထိတဝစနကရဏေန ဥပလာဠေန္တော ဧဝမကာသိ။ ယထာ စ ပုရိသော လာဗုမှိ စတုမဓုရံ ပူရေတုကာမော တဿဗ္ဘန္တရံ သောဓေတိ၊ ဧဝံ ဘဂဝါ ယက္ခဿ စိတ္တေ လောကုတ္တရစတုမဓုရံ ပူရေတုကာမော တဿဗ္ဘန္တရေ ကောဓမလံ သောဓေတုံ ယာဝ တတိယံ နိက္ခမနပဝိသနံ အကာသိ။

အထ အာဠဝကော ‘‘သုဗ္ဗစော အယံ သမဏော ‘နိက္ခမာ’တိ ဝုတ္တော နိက္ခမတိ၊ ‘ပဝိသာ’တိ ဝုတ္တော ပဝိသတိ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ဧဝမေဝ သကလရတ္တိံ ကိလမေတွာ ပါဒေ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပေယျ’’န္တိ? ပါပကံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ စတုတ္ထဝါရံ အာဟ နိက္ခမ၊ သမဏာတိ။ တံ ဉတွာ ဘဂဝါ န ခွာဟံ တန္တိ အာဟ။ ဧဝံ ဝါ ဝုတ္တေ တဒုတ္တရိကရဏီယံ ပရိယေသမာနော ပဉှံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ မညိဿတိ။ တံ ဓမ္မကထာယ မုခံ ဘဝိဿတီတိ ဉတွာ၊ န ခွာဟံ တန္တိ အာဟ။ တတ္ထ န-ဣတိ ပဋိက္ခေပေ။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ။ အဟန္တိ အတ္တနိဒဿနံ။ တန္တိ ဟေတုဝစနံ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘ယသ္မာ တွံ ဧဝံ စိန္တေသိ၊ တသ္မာ အဟံ၊ အာဝုသော၊ နေဝ နိက္ခမိဿာမိ၊ ယံ တေ ကရဏီယံ၊ တံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတော အာဠဝကော ယသ္မာ ပုဗ္ဗေပိ အာကာသေန ဂမနဝေလာယ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတံ သုဝဏ္ဏဝိမာနံ၊ ဥဒါဟု ရဇတမဏိဝိမာနာနံ အညတရံ၊ ဟန္ဒ နံ ပဿာမာ’’တိ ဧဝံ အတ္တနော ဝိမာနံ အာဂတေ ဣဒ္ဓိမန္တေ တာပသပရိဗ္ဗာဇကေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ အသက္ကောန္တေ စိတ္တက္ခေပါဒီဟိ ဝိဟေဌေတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝန္တမ္ပိ တထာ ဝိဟေဌေဿာမီတိ မညမာနော ပဉှံ တန္တိအာဒိမာဟ။

ကုတော ပနဿ ပဉှာတိ ? တဿ ကိရ မာတာပိတရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိတွာ အဋ္ဌ ပဉှေ သဟ ဝိဿဇ္ဇနေန ဥဂ္ဂဟေသုံ။ တေ ဒဟရကာလေ အာဠဝကံ ပရိယာပုဏာပေသုံ၊ သော ကာလစ္စယေန ဝိဿဇ္ဇနံ သမ္မုဿိ။ တတော ‘‘ဣမေ ပဉှာပိ မာ ဝိနဿန္တူ’’တိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဌေ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန လေခါပေတွာ ဝိမာနေ နိက္ခိပိ။ ဧဝမေတေ ပုဋ္ဌပဉှာ ဗုဒ္ဓဝိသယာဝ ဟောန္တိ။ ဘဂဝါ တံ သုတွာ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိစ္စတ္တလာဘန္တရာယော ဝါ ဇီဝိတန္တရာယော ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏဗျာမပ္ပဘာဒိပဋိဃာတော ဝါ န သက္ကာ ကေနစိ ကာတုံ၊ တသ္မာ နံ လောကေ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒဿေန္တော န ခွာဟံ တံ၊ အာဝုသော၊ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေတိအာဒိမာဟ။

ဧဝံ ဘဂဝါ တဿ ဗာဓနစိတ္တံ ပဋိသေဓေတွာ ပဉှာပုစ္ဆနေ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော အာဟ အပိစ တွံ၊ အာဝုသော၊ ပုစ္ဆ၊ ယဒါကင်္ခသီတိ။ တဿတ္ထော – ပုစ္ဆ၊ ယဒိ အာကာင်္ခသိ၊ န မေ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော အတ္ထိ။ အထ ဝါ ပုစ္ဆ၊ ယံ အာကင်္ခသိ။ သဗ္ဗံ တေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီတိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ အသာဓာရဏံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓအဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကေဟိ။ ဧဝံ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုပဝါရဏာယ ပဝါရိတာယ အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။

တတ္ထ ကိံ သူဓ ဝိတ္တန္တိ၊ ကိံ သု ဣဓ ဝိတ္တံ။ ဝိတ္တန္တိ ဓနံ။ တံ ဟိ ပီတိသင်္ခါတံ ဝိတ္တိံ ကရောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သုစိဏ္ဏန္တိ သုကတံ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကံ သာတံ။ အာဝဟာတီတိ အာဝဟတိ အာနေတိ ဒေတိ အပ္ပေတိ။ ဟဝေ-ဣတိ ဒဠှတ္ထေ နိပါတော။ သာဒုတရန္တိ အတိသယေန သာဒု။ ‘‘သာဓုတရ’’န္တိပိ ပါဌော။ ရသာနန္တိ ရသသညိတာနံ ဓမ္မာနံ။ ကထန္တိ ကေန ပကာရေန။ ကထံဇီဝိနော ဇီဝိတံ ကထံဇီဝိံဇီဝိတံ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပန သာနုနာသိကံ ဝုစ္စတိ။ ကထံဇီဝိံ ဇီဝတန္တိ ဝါ ပါဌော၊ တဿ ‘‘ဇီဝန္တာနံ ကထံဇီဝိ’’န္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ ‘‘ကိံ သု ဣဓ လောကေ ပုရိသဿ ဝိတ္တံ သေဋ္ဌံ? ကိံ သု သုစိဏ္ဏံ သုခမာဝဟာတိ? ကိံ ရသာနံ သာဒုတရံ? ကထံဇီဝိံ ဇီဝိတံ သေဋ္ဌမာဟူ’’တိ? ဣမေ စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆိ။

အထဿ ဘဂဝါ ကဿပဒသဗလေန ဝိဿဇ္ဇိတနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တန္တိ။ တတ္ထ ယထာ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိ ဝိတ္တံ ဥပဘောဂသုခံ အာဝဟတိ၊ ခုပ္ပိပါသာဒိဒုက္ခံ ပဋိဗာဟတိ၊ ဒါလိဒ္ဒိယံ ဝူပသမေတိ၊ မုတ္တာဒိရတနပဋိလာဘဟေတု ဟောတိ၊ လောကသန္တတိဉ္စ အာဝဟတိ၊ ဧဝံ လောကိယလောကုတ္တရာ သဒ္ဓါပိ ယထာသမ္ဘဝံ လောကိယလောကုတ္တရံ ဝိပါကံ သုခမာဝဟတိ၊ သဒ္ဓါဓုရေန ပဋိပန္နာနံ ဇာတိဇရာဒိဒုက္ခံ ပဋိဗာဟတိ၊ ဂုဏဒါလိဒ္ဒိယံ ဝူပသမေတိ၊ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒိရတနပဋိလာဘဟေတု ဟောတိ။

‘‘သဒ္ဓါ သီလေန သမ္ပန္နော၊ ယသော ဘောဂသမပ္ပိတော၊

ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပူဇိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၃) –

ဝစနတော လောကသန္တတိဉ္စ အာဝဟတီတိ ကတွာ ‘‘ဝိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေသံ သဒ္ဓါဝိတ္တံ အနုဂါမိကံ အနညသာဓာရဏံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိဟေတု၊ လောကိယဿ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဝိတ္တဿာပိ နိဒါနံ။ သဒ္ဓါယေဝ ဟိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဝိတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အဿဒ္ဓဿ ပန ဝိတ္တံ ယာဝဒေဝ အနတ္ထာယ ဟောတိ၊ တသ္မာ သေဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ။ ပုရိသဿာတိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဒေသနာ။ တသ္မာ န ကေဝလံ ပုရိသဿ၊ ဣတ္ထိအာဒီနမ္ပိ သဒ္ဓါဝိတ္တမေဝ သေဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဓမ္မောတိ ဒသကုသလဓမ္မော၊ ဒါနသီလဘာဝနာဓမ္မော ဝါ။ သုစိဏ္ဏောတိ သုကတော သုစရိတော။ သုခမာဝဟတီတိ သောဏသေဋ္ဌိပုတ္တရဋ္ဌပါလာဒီနံ ဝိယ မနုဿသုခံ၊ သက္ကာဒီနံ ဝိယ ဒိဗ္ဗသုခံ၊ ပရိယောသာနေ မဟာပဒုမာဒီနံ ဝိယ နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ အာဝဟတိ။

သစ္စန္တိ အယံ သစ္စသဒ္ဒေါ အနေကေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ သေယျထိဒံ – ‘‘သစ္စံ ဘဏေ န ကုဇ္ဈေယျာ ’’ တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၂၄) ဝါစာသစ္စေ။ ‘‘သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၃၃) ဝိရတိသစ္စေ။ ‘‘ကသ္မာ နု သစ္စာနိ ဝဒန္တိ နာနာ၊ ပဝါဒိယာသေ ကုသလာ ဝဒါနာ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၁) ဒိဋ္ဌိသစ္စေ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏသစ္စာနီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၈၅) ဗြာဟ္မဏသစ္စေ။ ‘‘ဧကံ ဟိ သစ္စံ န ဒုတိယမတ္ထီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၉၀၊ မဟာနိ။ ၁၁၉) ပရမတ္ထသစ္စေ။ ‘‘စတုန္နံ သစ္စာနံ ကတိ ကုသလာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၂၁၆) အရိယသစ္စေ။ ဣဓ ပန ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ ဝိရတိသစ္စဉ္စ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာ ဝါစာသစ္စံ အဓိပ္ပေတံ၊ ယဿာနုဘာဝေန ဥဒကာဒီနိ ဝသေ ဝတ္တေန္တိ၊ ဇာတိဇရာမရဏပါရံ တရန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘သစ္စေန ဝါစေနုဒကမှိ ဓာဝတိ၊

ဝိသမ္ပိ သစ္စေန ဟနန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

သစ္စေန ဒေဝေါ ထနယံ ပဝဿတိ၊

သစေ ဌိတာ နိဗ္ဗုတိံ ပတ္ထယန္တိ။

‘‘ယေ ကေစိမေ အတ္ထိ ရသာ ပထဗျာ၊

သစ္စံ တေသံ သာဒုတရံ ရသာနံ၊

သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

တရန္တိ ဇာတိမရဏဿ ပါရ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၃၃)၊

သာဒုတရန္တိ မဓုရတရံ ပဏီတတရံ။ ရသာနန္တိ ယေ ဣမေ ‘‘မူလရသော ခန္ဓရသော’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၂၈-၆၃၀) နယေန သာယနီယဓမ္မာ၊ ယေစိမေ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ဖလရသံ (မဟာဝ။ ၃၀၀)၊ အရသရူပေါ ဘဝံ ဂေါတမော၊ ယေ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ရူပရသာ သဒ္ဒရသာ (ပါရာ။ ၃၊ အ။ နိ။ ၈။၁၁)၊ အနာပတ္တိ ရသရသေ (ပါစိ။ ၆၀၅-၆၁၁)၊ အယံ ဓမ္မဝိနယော ဧကရသော ဝိမုတ္တိရသော (စူဠဝ။ ၃၈၅၊ အ။ နိ။ ၈။၁၉)၊ ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အတ္ထရသဿ ဓမ္မရသဿာ’’တိအာဒိနာ (မဟာနိ။ ၁၄၉) နယေန ရူပါစာရရသုပဝဇ္ဇာ အဝသေသာ ဗျဉ္ဇနာဒယော ‘‘ဓမ္မရသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ။ တေသံ ရသာနံ သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ သစ္စမေဝ သာဒုတရံ။ သာဓုတရံ ဝါ၊ သေဋ္ဌတရံ၊ ဥတ္တမတရံ။ မူလရသာဒယော ဟိ သရီရမုပဗြူဟေန္တိ၊ သံကိလေသိကဉ္စ သုခမာဝဟန္တိ။ သစ္စရသေ ဝိရတိသစ္စဝါစာသစ္စရသာ သမထဝိပဿနာဒီဟိ စိတ္တံ ဥပဗြူဟေတိ၊ အသံကိလေသိကဉ္စ သုခမာဝဟတိ။ ဝိမုတ္တိရသော ပရမတ္ထသစ္စရသပရိဘာဝိတတ္တာ သာဒု၊ အတ္ထရသဓမ္မရသာ စ တဒဓိဂမူပါယဘူတံ အတ္ထဉ္စ ဓမ္မဉ္စ နိဿာယ ပဝတ္တိတောတိ။

ပညာဇီဝိံဇီဝိတန္တိ ဧတ္ထ ပန ယွာယံ အန္ဓေကစက္ခုဒွိစက္ခုကေသု ဒွိစက္ခုပုဂ္ဂလော ဂဟဋ္ဌော ဝါ ကမ္မန္တာနုဋ္ဌာန-သရဏဂမနဒါန-သံဝိဘာဂ-သီလသမာဒါနုပေါသထကမ္မာဒိ ဂဟဋ္ဌပဋိပဒံ၊ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ အဝိပ္ပဋိသာရကရသီလသင်္ခါတံ တဒုတ္တရိစိတ္တဝိသုဒ္ဓိအာဒိဘေဒမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတပဋိပဒံ ပညာယ အာရာဓေတွာ ဇီဝတိ၊ တဿ ပညာယ ဇီဝိနော ဇီဝိတံ၊ တံ ဝါ ပညာဇီဝိတံ သေဋ္ဌမာဟူတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ ဘဂဝတာ ဝိဿဇ္ဇိတေ စတ္တာရောပိ ပဉှေ သုတွာ အတ္တမနော ယက္ခော အဝသေသေပိ စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆန္တော ကထံသု တရတိ ဩဃန္တိ ဂါထမာဟ။ အထဿ ဘဂဝါ ပုရိမနယေနေဝ ဝိဿဇ္ဇေန္တော သဒ္ဓါယ တရတီတိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယော စတုဗ္ဗိဓမောဃံ တရတိ၊ သော သံသာရဏ္ဏဝမ္ပိ တရတိ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခမ္ပိ အစ္စေတိ၊ ကိလေသမလာပိ ပရိသုဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ပန ယသ္မာ အဿဒ္ဓါ ဩဃတရဏံ အသဒ္ဒဟန္တော န ပက္ခန္ဒတိ၊ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဝေါဿဂ္ဂေန ပမတ္တော တတ္ထေဝ ဝိသတ္တတ္တာ သံသာရဏ္ဏဝံ န တရတိ၊ ကုသီတော ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ ဝေါကိဏ္ဏော အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ အပ္ပညော သုဒ္ဓိမဂ္ဂံ အဇာနန္တော န ပရိသုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ တပ္ပဋိပက္ခံ ဒဿေန္တေန ဘဂဝတာ အယံ ဂါထာ ဝုတ္တာ။

ဧဝံ ဝုတ္တာယ စေတာယ ယသ္မာ သောတာပတ္တိယင်္ဂပဒဋ္ဌာနံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ၊ တသ္မာ သဒ္ဓါယ တရတိ ဩဃန္တိ ဣမိနာ ပဒေန ဒိဋ္ဌောဃတရဏံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ သောတာပန္နဉ္စ ပကာသေတိ။ ယသ္မာ ပန သောတာပန္နော ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ သာတစ္စကိရိယသင်္ခတေန အပ္ပမာဒေန သမန္နာဂတော ဒုတိယမဂ္ဂံ အာရာဓေတွာ ဌပေတွာ သကိဒေဝိမံ လောကံ အာဂမနမဂ္ဂံ အဝသေသံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန အတိဏ္ဏံ ဘဝေါဃဝတ္ထုံ သံသာရဏ္ဏဝံ တရတိ၊ တသ္မာ အပ္ပမာဒေန အဏ္ဏဝန္တိ ဣမိနာ ပဒေန ဘဝေါဃတရဏံ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ သကဒါဂါမိဉ္စ ပကာသေတိ။ ယသ္မာ စ သကဒါဂါမီ ဝီရိယေန တတိယမဂ္ဂံ အာရာဓေတွာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန အနတီတံ ကာမောဃဝတ္ထုံ ကာမောဃသညိတဉ္စ ကာမဒုက္ခမစ္စေတိ၊ တသ္မာ ဝီရိယေန ဒုက္ခမစ္စေတီတိ ဣမိနာ ပဒေန ကာမောဃတရဏံ အနာဂါမိမဂ္ဂံ အနာဂါမိဉ္စ ပကာသေတိ။ ယသ္မာ ပန အနာဂါမီ ဝိဂတကာမသညာယ ပရိသုဒ္ဓါယ ပညာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ စတုတ္ထမဂ္ဂပညံ အာရာဓေတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အပ္ပဟီနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ ပရမမလံ ပဇဟတိ၊ တသ္မာ ပညာယ ပရိသုဇ္ဈတီတိ၊ ဣမိနာ ပဒေန အဝိဇ္ဇောဃတရဏံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉ္စ အရဟတ္တဉ္စ ပကာသေတိ။ ဣမာယ စ အရဟတ္တနိကူဋေန ကထိတာယ ဂါထာယ ပရိယောသာနေ ယက္ခော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။

ဣဒါနိ တမေဝ ‘‘ပညာယ ပရိသုဇ္ဈတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ပညာပဒံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပဋိဘာနေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ကထံသု လဘတေ ပညန္တိ ဣမံ ဆပ္ပဒံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကထံသူတိ သဗ္ဗတ္ထေဝ အတ္ထယုတ္တိပုစ္ဆာ ဟောန္တိ။ အယံ ဟိ ပညာဒိအတ္ထံ ဉတွာ တဿ ယုတ္တိံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကထံ၊ ကာယ ယုတ္တိယာ၊ ကေန ကာရဏေန ပညံ လဘတီ’’တိ? ဧသ နယော ဓနာဒီသု။

အထဿ ဘဂဝါ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပညာလာဘံ ဒဿေန္တော သဒ္ဒဟာနောတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာယသုစရိတာဒိဘေဒေန အပရဘာဂေ စ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဘေဒေန ဓမ္မေန အရဟန္တော ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာ၊ တံ သဒ္ဒဟာနော အရဟတံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ လောကိယလောကုတ္တရပညံ လဘတိ၊ တဉ္စ ခေါ န သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ။ ယသ္မာ ပန သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ ၊ ဥပသင်္ကမန္တော ပယိရုပါသတိ၊ ပယိရုပါသန္တော သောတံ ဩဒဟတိ၊ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ တသ္မာ ဥပသင်္ကမနတော ပဘုတိ ယာဝ ဓမ္မဿဝနေန သုဿူသံ လဘတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တံ ဓမ္မံ သဒ္ဒဟိတွာပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ကာလေန ဥပသင်္ကမိတွာ ဝတ္တကရဏေန ပယိရုပါသိတွာ ယဒါ ပယိရုပါသနာယ အာရာဓိတစိတ္တာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမာ ဟောန္တိ။ အထ အဓိဂတာယ သောတုကာမတာယ သောတံ ဩဒဟိတွာ သုဏန္တော လဘတီတိ။ ဧဝံ သုဿူသမ္ပိ စ သတိအဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တော သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတညုတာယ ဝိစက္ခဏော ဧဝ လဘတိ၊ န ဣတရော။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော’’တိ။

ဧဝံ ယသ္မာ သဒ္ဓါယ ပညလာဘသံဝတ္တနိကံ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ သုဿူသာယ သက္ကစ္စံ ပညာဓိဂမူပါယံ သုဏာတိ၊ အပ္ပမာဒေန ဂဟိတံ န ပမုဿတိ။ ဝိစက္ခဏတာယ အနူနာဓိကံ အဝိပရီတဉ္စ ဂဟေတွာ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ သုဿူသာယ ဝါ ဩဟိတသောတော ပညာပဋိလာဘဟေတုံ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အပ္ပမာဒေန သုတဓမ္မံ ဓာရေတိ၊ ဝိစက္ခဏတာယ ဓတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထမုပပရိက္ခတိ၊ အထာနုပုဗ္ဗေန ပရမတ္ထသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ တသ္မာဿ ဘဂဝါ ‘‘ကထံသု လဘတေ ပည’’န္တိ ပုဋ္ဌော ဣမာနိ စတ္တာရိ ကာရဏာနိ ဒဿေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ။

ဣဒါနိ တတော ပရေ တယော ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ပတိရူပကာရီတိ ဣမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒေသကာလာဒီနိ အဟာပေတွာ လောကိယဿ လောကုတ္တရဿ ဝါ ဓနဿ ပတိရူပံ အဓိဂမူပါယံ ကရောတီတိ ပတိရူပကာရီ။ ဓုရဝါတိ စေတသိကဝီရိယဝသေန အနိက္ခိတ္တဓုရော။ ဥဋ္ဌာတာတိ၊ ‘‘ယော စ သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ၊ တိဏာ ဘိယျော န မညတီ’’တိအာဒိနာ (ထေရဂါ။ ၂၃၂) နယေန ကာယိကဝီရီယဝသေန ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အသိထိလပရက္ကမော။ ဝိန္ဒတေ ဓနန္တိ ဧကမူသိကာယ နစိရဿေဝ စတုသတသဟဿသင်္ခံ စူဠန္တေဝါသီ ဝိယ လောကိယဓနဉ္စ၊ မဟလ္လကမဟာတိဿတ္ထေရော ဝိယ လောကုတ္တရဓနဉ္စ လဘတိ။ သော ‘‘တီဟိယေဝ ဣရိယာပထေဟိ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ ဝတ္တံ ကတွာ ထိနမိဒ္ဓါဂမနဝေလာယ ပလာလစုမ္ဗဋကံ တေမေတွာ သီသေ ကတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ပဝိသိတွာ ထိနမိဒ္ဓံ ပဋိဗာဟန္တော ဒသဟိ ဝဿေဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သစ္စေနာတိ ဝစီသစ္စေနာပိ ‘‘သစ္စဝါဒီ ဘူတဝါဒီ’’တိ၊ ပရမတ္ထသစ္စေနာပိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရိယသာဝကော’’တိ ဧဝံ ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ။ ဒဒန္တိ ယံကိဉ္စိ ဣစ္ဆိတပတ္ထိတံ ဒဒန္တော မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ၊ သမ္ပာဒေတိ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဒုဒ္ဒဒံ ဝါ ဒဒံ တံ ဂန္ထတိ။ ဒါနမုခေန ဝါ စတ္တာရိပိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ၊ တေဟိ မိတ္တာနိ ကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝံ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သာဓာရဏေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေန နယေန စတ္တာရော ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကထံ ပေစ္စ န သောစတီ’’တိ ဣမံ ပဉ္စမံ ပဉှံ ဂဟဋ္ဌဝသေန ဝိဿဇ္ဇေန္တော ယဿေတေတိအာဒီမာဟ။ တဿတ္ထော – ယဿ ‘‘သဒ္ဒဟာနော အရဟတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တာယ သဗ္ဗကလျာဏဓမ္မုပ္ပာဒိကာယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတတ္တာ သဒ္ဓဿ၊ ဃရမေသိနောတိ ဃရာဝါသံ ပဉ္စ ဝါ ကာမဂုဏေ ဧသန္တဿ ဂဝေသန္တဿ ကာမဘောဂိနော ဂဟဋ္ဌဿ ‘‘သစ္စေန ကိတ္တိံ ပပ္ပောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သစ္စံ။ ‘‘သုဿူသံ လဘတေ ပည’’န္တိ ဧတ္ထ သုဿူသပညာနာမေန ဝုတ္တောဝ ဒမော။ ‘‘ဓုရဝါ ဥဋ္ဌာတာ’’တိ ဧတ္ထ ဓုရနာမေန ဥဋ္ဌာနနာမေန စ ဝုတ္တာ ဓိတိ။ ‘‘ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရော စာဂေါ စာတိ ဧတေ စတုရော ဓမ္မာ သန္တိ။ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတီတိ ဣဓလောကာ ပရလောကံ ဂန္တွာ သ ဝေ န သောစတီတိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ပဉ္စမမ္ပိ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ တံ ယက္ခံ စောဒေန္တော ဣင်္ဃ အညေပီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ အညေပီတိ အညေပိ ဓမ္မေ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆဿု။ အညေပိ ဝါ ပူရဏာဒယော သဗ္ဗညုပဋိညေ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆဿု။ ယဒိ အမှေဟိ ‘‘သစ္စေန ကိတ္တိံ ပပ္ပောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သစ္စာ ဘိယျော ကိတ္တိပ္ပတ္တိကာရဏံ ဝါ၊ ‘‘သုဿူသံ လဘတေ ပည’’န္တိ ဧတ္ထ သုဿူသာတိ ပညာပဒေသေန ဝုတ္တာ ဒမ္မာ ဘိယျော လောကိယလောကုတ္တရပညာပဋိလာဘကာရဏံ ဝါ၊ ‘‘ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပ္ပကာရာ စာဂါ ဘိယျော မိတ္တဂန္ထနကာရဏံ ဝါ၊ ‘‘ဓုရဝါ ဥဋ္ဌာတာ’’တိ ဧတ္ထ တံ တံ အတ္ထဝသံ ပဋိစ္စ ဓုရနာမေန ဥဋ္ဌာနနာမေန စ ဝုတ္တာယ မဟာဘာရသဟနတ္ထေန ဥဿောဠှိဘာဝပ္ပတ္တာယ ဝီရိယသင်္ခါတာယ ခန္တျာ ဘိယျော လောကိယလောကုတ္တရဓနဝိန္ဒနကာရဏံ ဝါ၊ ‘‘သစ္စံ ဒမ္မော ဓိတိ စာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ ဣမေဟေဝ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ ဘိယျော အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ပေစ္စ အသောစနကာရဏံ ဝါ ဣဓ ဝိဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ သဒ္ဓိံ သင်္ခေပယောဇနာယ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဧကမေကံ ပဒံ အတ္ထုဒ္ဓါရပဒုဒ္ဓါရပဒဝဏ္ဏနာနယေဟိ ဝိဘဇိတွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ယက္ခော ယေန သံသယေန အညေ ပုစ္ဆေယျ၊ တဿ ပဟီနတ္တာ ကထံ နု ဒါနိ ပုစ္ဆေယျံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေတိ ဝတွာ ယေပိဿ အပုစ္ဆနကာရဏံ န ဇာနန္တိ၊ တေပိ ဇာနာပေန္တော ယောဟံ အဇ္ဇပဇာနာမိ၊ ယော အတ္ထော သမ္ပရာယိကောတိ အာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဇာတိ အဇ္ဇာဒိံ ကတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဇာနာမီတိ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေန ဇာနာမိ။ ယော အတ္ထောတိ ဧတ္တာဝတာ ‘‘သုဿူသံ လဘတေ ပည’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဒဿေတိ။ သမ္ပရာယိကောတိ ဣမိနာ ‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ ပေစ္စ သောကာဘာဝကာရဏံ သမ္ပရာယိကံ။ အတ္ထောတိ စ ကာရဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အယံ ဟိ အတ္ထသဒ္ဒေါ ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါရာ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၅၅) ပါဌတ္ထေ ဝတ္တတိ။ ‘‘အတ္ထော မေ၊ ဂဟပတိ၊ ဟိရညသုဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၅၀၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၈) ဝိစက္ခဏေ။ ‘‘ဟောတိ သီလဝတံ အတ္ထော’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၁၁) ဝုဍ္ဎိမှိ။ ‘‘ဗဟုဇနော ဘဇတေ အတ္ထဟေတူ’’တိအာဒီသု ဓနေ။ ‘‘ဥဘိန္နမတ္ထံ စရတီ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၇။၆၆၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၅၀၊ ထေရဂါ။ ၄၄၃) ဟိတေ ။ ‘‘အတ္ထေ ဇာတေ စ ပဏ္ဍိတ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၉၂) ကာရဏေ။ ဣဓ ပန ကာရဏေ။ တသ္မာ ယံ ပညာဒိလာဘာဒီနံ ကာရဏံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ၊ ယဉ္စ ပေစ္စ သောကာဘာဝဿ ကာရဏံ သမ္ပရာယိကံ၊ တံ ယောဟံ အဇ္ဇ ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယေန သာမံယေဝ ပဇာနာမိ၊ သော ကထံ နု ဒါနိ ပုစ္ဆေယျံ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေတိ ဧဝမေတ္ထ သင်္ခေပတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ယက္ခော ‘‘ပဇာနာမိ ယော အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ ဝတွာ တဿ ဉာဏဿ ဘဂဝံမူလကတ္တံ ဒဿေန္တော အတ္ထာယ ဝတ မေ ဗုဒ္ဓါတိ အာဟ။ တတ္ထ အတ္ထာယာတိ ဟိတာယ ဝုဍ္ဎိယာ စ။ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလန္တိ ‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တစာဂေန ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ တံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျံ ဗုဒ္ဓံ ပဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘သင်္ဃံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟာ’’တိ ဘဏန္တိ။

ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ အတ္တနော ဟိတာဓိဂမံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဟိတပဋိပတ္တိံ ဒီပေန္တော သော အဟံ ဝိစရိဿာမီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဂါမာ ဂါမန္တိ ဒေဝဂါမာ ဒေဝဂါမံ။ ပုရာ ပုရန္တိ ဒေဝနဂရတော ဒေဝနဂရံ။ နမဿမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတန္တိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတ ဘဂဝါ၊ သွာက္ခာတော ဝတ ဘဂဝတော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ နယေန ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတဉ္စ ဓမ္မသုဓမ္မတဉ္စ စ-သဒ္ဒေန ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဝတ ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိအာဒိနာ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိဉ္စ အဘိတ္ထဝိတွာ နမဿမာနော ဓမ္မဃောသကော ဟုတွာ ဝိစရိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝမိမာယ ဂါထာယ ပရိယောသာနဉ္စ ရတ္တိဝိဘာဝနဉ္စ သာဓုကာရသဒ္ဒုဋ္ဌာနဉ္စ အာဠဝကကုမာရဿ ယက္ခဘဝနံ အာနယနဉ္စ ဧကက္ခဏေယေဝ အဟောသိ။ ရာဇပုရိသာ သာဓုကာရသဒ္ဒံ သုတွာ – ‘‘ဧဝရူပေါ သာဓုကာရသဒ္ဒေါ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓေ န အညေသံ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ အာဂတော နု ခေါ ဘဂဝါ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တာ ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဗဟိ အဋ္ဌတွာ နိဗ္ဗိသင်္ကာ အန္တောယေဝ ပဝိသိတွာ အဒ္ဒသံသု ဘဂဝန္တံ ယက္ခဿ ဘဝနေ နိသိန္နံ၊ ယက္ခဉ္စ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတံ။ ဒိသွာန ယက္ခံ အာဟံသု – ‘‘အယံ တေ၊ မဟာယက္ခ၊ ရာဇကုမာရော ဗလိကမ္မာယ အာနီတော၊ ဟန္ဒ နံ ခါဒ ဝါ ဘုဉ္ဇ ဝါ၊ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ။ သော သောတာပန္နတ္တာ လဇ္ဇိတော ဝိသေသေန စ ဘဂဝတော ပုရတော ဧဝံ ဝုစ္စမာနော အထ တံ ကုမာရံ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ကုမာရော မယှံ ပေသိတော၊ ဣမာဟံ ဘဂဝတော ဒမ္မိ၊ ဟိတာနုကမ္ပကာ ဗုဒ္ဓါ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဣမံ ဒါရကံ ဣမဿ ဟိတတ္ထာယ သုခတ္ထာယာ’’တိ ဣမဉ္စ ဂါထမာဟ –

‘‘ဣမံ ကုမာရံ သတပုညလက္ခဏံ၊

သဗ္ဗင်္ဂုပေတံ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနံ၊

ဥဒဂ္ဂစိတ္တော သုမနော ဒဒါမိ တေ၊

ပဋိဂ္ဂဟ လောကဟိတာယ စက္ခုမာ’’တိ။

ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ ကုမာရံ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော စ ယက္ခဿ စ ကုမာရဿ စ မင်္ဂလကရဏတ္ထံ ပါဒူနဂါထံ အဘာသိ။ တံ ယက္ခော ကုမာရံ သရဏံ ဂမေန္တော တိက္ခတ္တုံ စတုတ္ထပါဒေန ပူရေသိ။ သေယျထိဒံ –

‘‘ဒီဃာယုကော ဟောတု အယံ ကုမာရော၊

တုဝဉ္စ ယက္ခ သုခိတော ဘဝါဟိ၊

အဗျာဓိတာ လောကဟိတာယ တိဋ္ဌထ၊

အယံ ကုမာရော သရဏမုပေတိ ဗုဒ္ဓံ၊

အယံ ကုမာရော သရဏမုပေတိ ဓမ္မံ၊

အယံ ကုမာရော သရဏမုပေတိ သင်္ဃ’’န္တိ။

အထ ဘဂဝါ ကုမာရံ ရာဇပုရိသာနံ အဒါသိ – ‘‘ဣမံ ဝဍ္ဎေတွာ ပုန မမေဝ ဒေထာ’’တိ။ ဧဝံ သော ကုမာရော ရာဇပုရိသာနံ ဟတ္ထတော ယက္ခဿ ဟတ္ထံ၊ ယက္ခဿ ဟတ္ထတော ဘဂဝတော ဟတ္ထံ၊ ဘဂဝတော ဟတ္ထတော ပုန ရာဇပုရိသာနံ ဟတ္ထံ ဂတတ္တာ နာမတော ‘‘ဟတ္ထကော အာဠဝကော’’တိ ဇာတော။ တံ အာဒါယ ပဋိနိဝတ္တေ ရာဇပုရိသေ ဒိသွာ ကဿကဝနကမ္မိကာဒယော ‘‘ကိံ ယက္ခော ကုမာရံ အတိဒဟရတ္တာ န ဣစ္ဆီ’’တိ? ဘီတာ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇပုရိသာ ‘‘မာ ဘာယထ။ ခေမံ ကတံ ဘဂဝတာ’’တိ သဗ္ဗမာရောစေသုံ ။ တတော ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ သကလံ အာဠဝိနဂရံ ဧကကောလာဟလေန ယက္ခာဘိမုခံ အဟောသိ။ ယက္ခောပိ ဘဂဝတော ဘိက္ခာစာရကာလေ အနုပ္ပတ္တေ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဥပဍ္ဎမဂ္ဂံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တိ။

အထ ဘဂဝါ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော နဂရဒွါရေ အညတရသ္မိံ ဝိဝိတ္တေ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ တတော မဟာဇနကာယေန သဒ္ဓိံ ရာဇာ စ နာဂရာ စ ဧကတော သမ္ပိဏ္ဍိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ – ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဒါရုဏံ ယက္ခံ ဒမယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ တေသံ ဘဂဝါ ယုဒ္ဓမာဒိံ ကတွာ ‘‘ဧဝံ နဝဝိဓံ ဝဿံ ဝဿေတွာ ဧဝံ ဝိဘိံသနကံ အကာသိ၊ ဧဝံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တဿာဟံ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇေသိ’’န္တိ တမေဝါဠဝကသုတ္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တတော ရာဇာ စေဝ နာဂရာ စ ဝေဿဝဏမဟာရာဇဿ ဘဝနသမီပေ ယက္ခဿ ဘဝနံ ကတွာ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒိသက္ကာရုပေတံ နိစ္စဗလိံ ပဝတ္တေသုံ။ တဉ္စ ကုမာရံ ဝိညုတံ ပတ္တံ ‘‘တွံ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဘိ၊ ဂစ္ဆ ဘဂဝန္တံယေဝ ပယိရုပါသဿု ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သော ဘဂဝန္တဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ပယိရုပါသမာနော နစိရဿေဝ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဉ္စသတဥပါသကပရိဝါရော အဟောသိ။ ဘဂဝါ စ နံ ဧတဒဂ္ဂေ နိဒ္ဒိသိ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဥပါသကာနံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ပရိသံ သင်္ဂဏှန္တာနံ ယဒိဒံ ဟတ္ထကော အာဠဝကော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၅၁)။ ဒွါဒသမံ။

ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ

သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ယက္ခသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။