📜

၃။ ကောသလသံယုတ္တံ

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဒဟရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ ကောသလသံယုတ္တဿ ပဌမေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝါ တေန၊ ဧဝံ သောပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ။ သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏှောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမာသိ။ ယာယ စ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဘောတော စ ဂေါတမဿ သာဝကာနဉ္စ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိ၊ တံ ပီတိပါမောဇ္ဇသင်္ခါတသမ္မောဒဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ၊ အတ္ထဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ စိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟရူပတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယံ။ သုယျမာနသုခတော စ သမ္မောဒနီယံ၊ အနုဿရိယမာနသုခတော သာရဏီယံ။ တထာ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ၊ အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယန္တိ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ပရိယောသာပေတွာ နိဋ္ဌပေတွာ ဣတော ပုဗ္ဗေ တထာဂတဿ အဒိဋ္ဌတ္တာ ဂုဏာဂုဏဝသေန ဂမ္ဘီရဘာဝံ ဝါ ဥတ္တာနဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တော ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ယံ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာ အာဂတော လောကနိဿရဏဘဝေါက္ကန္တိပဉှံ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတံ ပုစ္ဆိတုံ ဘဝမ္ပိ နောတိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဘဝမ္ပီတိ ပိ-ကာရော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထေ နိပါတော၊ တေန စ ဆ သတ္ထာရေ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ယထာ ပူရဏာဒယော ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓမှာ’’တိ ပဋိဇာနန္တိ၊ ဧဝံ ဘဝမ္ပိ နု ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပန ရာဇာ န အတ္တနော လဒ္ဓိယာ၊ လောကေ မဟာဇနေန ဂဟိတပဋိညာဝသေန ပုစ္ဆတိ။ အထ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒံ နဒန္တော ယံ ဟိ တံ မဟာရာဇာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဟံ ဟိ မဟာရာဇာတိ အနုတ္တရံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဟံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနေန သမဏာ၊ ဇာတိဝသေန ဗြာဟ္မဏာ။ သင်္ဃိနောတိအာဒီသု ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သင်္ဃော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သင်္ဃိနော။ သွေဝ ဂဏော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဂဏိနော။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေန တဿ ဂဏဿ အာစရိယာတိ ဂဏာစရိယာ။ ဉာတာတိ ပညာတာ ပါကဋာ။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေန္တီ’’တိ ဧဝံ သမုဂ္ဂတော ယသော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ယသဿိနော။ တိတ္ထကရာတိ လဒ္ဓိကရာ။ သာဓုသမ္မတာတိ ‘‘သန္တော သပ္ပုရိသာ’’တိ ဧဝံ သမ္မတာ။ ဗဟုဇနဿာတိ အဿုတဝတော အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ။ ပူရဏောတိအာဒီနိ တေသံ နာမဂေါတ္တာနိ။ ပူရဏောတိ ဟိ နာမမေဝ။ တထာ၊ မက္ခလီတိ။ သော ပန ဂေါသာလာယ ဇာတတ္တာ ဂေါသာလောတိ ဝုတ္တော။ နာဋပုတ္တောတိ နာဋဿ ပုတ္တော။ ဗေလဋ္ဌပုတ္တောတိ ဗေလဋ္ဌဿ ပုတ္တော။ ကစ္စာယနောတိ ပကုဓဿ ဂေါတ္တံ။ ကေသကမ္ဗလဿ ဓာရဏတော အဇိတော ကေသကမ္ဗလောတိ ဝုတ္တော။

တေပိ မယာတိ ကပ္ပကောလာဟလံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလန္တိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဿသတသဟဿမတ္ထကေ ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ – ‘‘ဣတော ဝဿသတသဟဿမတ္ထကေ လောကော ဝိနဿိဿတိ၊ မေတ္တံ မာရိသာ၊ ဘာဝေထ၊ ကရုဏံ မုဒိတံ ဥပေက္ခ’’န္တိ မနုဿပ္ပထေ ဒေဝတာ ဃောသေန္တိယော ဝိစရန္တိ။ ‘‘ဝဿသဟဿမတ္ထကေ ပန ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ – ‘‘ဣတော ဝဿသဟဿမတ္ထကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒံ ပဋိပန္နေန သင်္ဃရတနေန ပရိဝါရိတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဝိစရိဿတီ’’တိ ဒေဝတာ ဥဂ္ဃောသေန္တိ။ ‘‘ဝဿသတမတ္ထကေ ပန စက္ကဝတ္တီ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ ဟောတိ – ‘‘ဣတော ဝဿသတမတ္ထကေ သတ္တရတနသမ္ပန္နော စတုဒ္ဒီပိဿရော သဟဿ ပုတ္တပရိဝါရော ဝေဟာသင်္ဂမော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဒေဝတာ ဥဂ္ဃောသေန္တိ။

ဣမေသု တီသု ကောလာဟလေသု ဣမေ ဆ သတ္ထာရော ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ သုတွာ အာစရိယေ ပယိရုပါသိတွာ စိန္တာမာဏိဝိဇ္ဇာဒီနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ – ‘‘မယံ ဗုဒ္ဓမှာ’’တိ ပဋိညံ ကတွာ မဟာဇနပရိဝုတာ ဇနပဒံ ဝိစရန္တာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိယံ ပတ္တာ။ တေသံ ဥပဋ္ဌာကာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပူရဏော ကဿပေါ…ပေ… အဇိတော ကေသကမ္ဗလော ဗုဒ္ဓါ ကိရ သဗ္ဗညူ ကိရာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘တုမှေဝ နေ နိမန္တေတွာ အာနေထာ’’တိ အာဟ ။ တေ ဂန္တွာ တေဟိ၊ ‘‘ရာဇာ ဝေါ နိမန္တေတိ။ ရညော ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ ဂန္တုံ န ဥဿဟန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနာ ဥပဋ္ဌာကာနံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထာယ အဓိဝါသေတွာ သဗ္ဗေ ဧကတောဝ အဂမံသု။ ရာဇာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ‘‘နိသီဒန္တူ’’တိ အာဟ။ နိဂ္ဂုဏာနံ အတ္တဘာဝေ ရာဇုသ္မာ နာမ ဖရတိ၊ တေ မဟာရဟေသု အာသနေသု နိသီဒိတုံ အသက္ကောန္တာ ဖလကေသု စေဝ ဘူမိယံ စ နိသီဒိံသု။

ရာဇာ ‘‘ဧတ္တကေနေဝ နတ္ထိ တေသံ အန္တော သုက္ကဓမ္မော’’တိ ဝတွာ အာဟာရံ အဒတွာဝ တာလတော ပတိတံ မုဂ္ဂရေန ပေါထေန္တော ဝိယ ‘‘တုမှေ ဗုဒ္ဓါ၊ န ဗုဒ္ဓါ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေ စိန္တယိံသု – ‘‘သစေ ‘ဗုဒ္ဓမှာ’တိ ဝက္ခာမ၊ ရာဇာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တေ ‘တုမှေ မယံ ဗုဒ္ဓါတိ မဟာဇနံ ဝဉ္စေတွာ အာဟိဏ္ဍထာ’တိ ဇိဝှမ္ပိ ဆိန္ဒာပေယျ၊ အညမ္ပိ အနတ္ထံ ကရေယျာ’’တိ သကပဋိညာယ ဧဝ ‘န မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒိံသု။ အထ နေ ရာဇာ ဂေဟတော နိကဍ္ဎာပေသိ။ တေ ရာဇဃရတော နိက္ခန္တေ ဥပဋ္ဌာကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကိံ အာစရိယာ ရာဇာ တုမှေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ သက္ကာရသမ္မာနံ အကာသီ’’တိ? ရာဇာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ တတော မယံ – ‘‘သစေ အယံ ရာဇာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ကထိယမာနံ အဇာနန္တော အမှေသု မနံ ပဒေါသေဿတိ၊ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝိဿတီ’’တိ ရညော အနုကမ္ပာယ ‘န မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒိမှာ၊ မယံ ပန ဗုဒ္ဓါ ဧဝ၊ အမှာကံ ဗုဒ္ဓဘာဝေါ၊ ဥဒကေန ဓောဝိတွာပိ ဟရိတုံ န သက္ကာတိ။ ဣတိ ဗဟိဒ္ဓါ ‘ဗုဒ္ဓမှာ’တိ အာဟံသု – ရညော သန္တိကေ ‘န မယံ ဗုဒ္ဓါ’တိ ဝဒိံသူတိ၊ ဣဒံ ဂဟေတွာ ရာဇာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ကိံ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဒဟရော စေဝ ဇာတိယာ၊ နဝေါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဣဒံ အတ္တနော ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ တတ္ထ ကိန္တိ ပဋိက္ခေပဝစနံ။ ဧတေ ဇာတိမဟလ္လကာ စ စိရပဗ္ဗဇိတာ စ ‘‘ဗုဒ္ဓမှာ’’တိ န ပဋိဇာနန္တိ၊ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာတိယာ စ ဒဟရော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စ နဝေါ ကိံ ပဋိဇာနာတိ? မာ ပဋိဇာနာဟီတိ အတ္ထော။

န ဥညာတဗ္ဗာတိ န အဝဇာနိတဗ္ဗာ။ န ပရိဘောတဗ္ဗာတိ န ပရိဘဝိတဗ္ဗာ။ ကတမေ စတ္တာရောတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ခတ္တိယောတိ ရာဇကုမာရော။ ဥရဂေါတိ အာသီဝိသော။ အဂ္ဂီတိ အဂ္ဂိယေဝ။ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ ပန ပဒေ ဒေသနာကုသလတာယ အတ္တာနံ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာ သီလဝန္တံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ ဒဟရံ ရာဇကုမာရံ ဒိသွာ၊ ဥက္ကမိတွာ မဂ္ဂံ အဒေန္တော၊ ပါရုပနံ အနပနေန္တော၊ နိသိန္နာသနတော အနုဋ္ဌဟန္တော၊ ဟတ္ထိပိဋ္ဌာဒီဟိ အနောတရန္တော၊ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ မညနဝသေန အညမ္ပိ ဧဝရူပံ အနာစာရံ ကရောန္တော ခတ္တိယံ အဝဇာနာတိ နာမ။ ‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ ရာဇကုမာရော၊ မဟာကဏ္ဍော မဟောဒရော – ကိံ နာမ ယံကိဉ္စိ စောရူပဒ္ဒဝံ ဝူပသမေတုံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌာနေ ရဇ္ဇံ အနုသာသိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပရိဘောတိ နာမ။ အဉ္ဇနိသလာကမတ္တမ္ပိ အာသီဝိသပေါတကံ ကဏ္ဏာဒီသု ပိဠန္ဓန္တော အင်္ဂုလိမ္ပိ ဇိဝှမ္ပိ ဍံသာပေန္တော ဥရဂံ အဝဇာနာတိ နာမ ။ ‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ အာသီဝိသော ဥဒကဒေဍ္ဍုဘော ဝိယ ကိံ နာမ ကိဉ္စိဒေဝ ဍံသိတုံ ကဿစိဒေဝ ကာယေ ဝိသံ ဖရိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပရိဘောတိ နာမ။ ခဇ္ဇောပနကမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂိံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထေန ကီဠန္တော ဘဏ္ဍုက္ခလိကာယ ခိပန္တော စူဠာယ ဝါ သယနပိဋ္ဌသာဋကပသိဗ္ဗကာဒီသု ဝါ ဌပေန္တော အဂ္ဂိံ အဝဇာနာတိ နာမ။ ‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ အဂ္ဂိ ကတရံ နု ခေါ ယာဂုဘတ္တံ ပစိဿတိ၊ ကတရံ မစ္ဆမံသံ၊ ကဿ သီတံ ဝိနောဒေဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပရိဘောတိ နာမ။ ဒဟရသာမဏေရမ္ပိ ပန ဒိသွာ ဥက္ကမိတွာ မဂ္ဂံ အဒေန္တောတိ ရာဇကုမာရေ ဝုတ္တံ အနာစာရံ ကရောန္တော ဘိက္ခုံ အဝဇာနာတိ နာမ။ ‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတာယံ သာမဏေရော မဟာကဏ္ဌော မဟောဒရော ယံကိဉ္စိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတုံ ယံကိဉ္စိ အရညံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝသိတုံ သက္ခိဿတိ၊ သင်္ဃတ္ထေရကာလေ မနာပေါ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ပရိဘောတိ နာမ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ န ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော န ဥညာတဗ္ဗော န ပရိဘောတဗ္ဗောတိ အာဟ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ဂါထာဗန္ဓံ အဝေါစ။ ဂါထာ စ နာမေတာ တဒတ္ထဒီပနာပိ ဟောန္တိ ဝိသေသတ္ထဒီပနာပိ၊ တတြိမာ တဒတ္ထမ္ပိ ဝိသေသတ္ထမ္ပိ ဒီပေန္တိယေဝ။ တတ္ထ ခတ္တိယန္တိ ခေတ္တာနံ အဓိပတိံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ခေတ္တာနံ အဓိပတီတိ ခေါ၊ ဝါသေဋ္ဌ၊ ‘ခတ္တိယော ခတ္တိယော’တွေဝ ဒုတိယံ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၃၁)။ ဇာတိသမ္ပန္နန္တိ တာယေဝ ခတ္တိယဇာတိယာ ဇာတိသမ္ပန္နံ။ အဘိဇာတန္တိ တီဏိ ကုလာနိ အတိက္ကမိတွာ ဇာတံ။

ဌာနံ ဟီတိ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတိ။ မနုဇိန္ဒောတိ မနုဿဇေဋ္ဌကော။ ရာဇဒဏ္ဍေနာတိ ရညော ဥဒ္ဓဋဒဏ္ဍေန၊ သော အပ္ပကော နာမ န ဟောတိ၊ ဒသသဟဿဝီသတိသဟဿပ္ပမာဏော ဟောတိယေဝ။ တသ္မိံ ပက္ကမတေ ဘုသန္တိ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဗလဝဥပက္ကမံ ဥပက္ကမတိ။ ရက္ခံ ဇီဝိတမတ္တနောတိ အတ္တနော ဇီဝိတံ ရက္ခမာနော တံ ခတ္တိယံ ပရိဝဇ္ဇေယျ န ဃဋ္ဋေယျ။

ဥစ္စာဝစေဟီတိ နာနာဝိဓေဟိ။ ဝဏ္ဏေဟီတိ သဏ္ဌာနေဟိ။ ယေန ယေန ဟိ ဝဏ္ဏေန စရန္တော ဂေါစရံ လဘတိ၊ ယဒိ သပ္ပဝဏ္ဏေန၊ ယဒိ ဒေဍ္ဍုဘဝဏ္ဏေန၊ ယဒိ ဓမနိဝဏ္ဏေန၊ အန္တမသော ကလန္ဒကဝဏ္ဏေနပိ စရတိယေဝ။ အာသဇ္ဇာတိ ပတွာ။ ဗာလန္တိ ယေန ဗာလေန ဃဋ္ဋိတော၊ တံ ဗာလံ နရံ ဝါ နာရိံ ဝါ ဍံသေယျ။

ပဟူတဘက္ခန္တိ ဗဟုဘက္ခံ။ အဂ္ဂိဿ ဟိ အဘက္ခံ နာမ နတ္ထိ။ ဇာလိနန္တိ ဇာလဝန္တံ။ ပါဝကန္တိ အဂ္ဂိံ။ ပါဝဂန္တိပိ ပါဌော။ ကဏှဝတ္တနိန္တိ ဝတ္တနီတိ မဂ္ဂေါ၊ အဂ္ဂိနာ ဂတမဂ္ဂေါ ကဏှော ဟောတိ ကာဠကော၊ တသ္မာ ‘‘ကဏှဝတ္တနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

မဟာ ဟုတွာနာတိ မဟန္တော ဟုတွာ။ အဂ္ဂိ ဟိ ဧကဒါ ယာဝဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏောပိ ဟောတိ။ ဇာယန္တိတတ္ထ ပါရောဟာတိ တတ္ထ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎဝနေ ပါရောဟာ ဇာယန္တိ။ ပါရောဟာတိ တိဏရုက္ခာဒယော ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနေ မူလမတ္တေပိ အဝသိဋ္ဌေ ပါဒတော ရောဟန္တိ ဇာယန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါရောဟာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပုန ရောဟနတ္ထေန ဝါ ပါရောဟာ။ အဟောရတ္တာနမစ္စယေတိ ရတ္တိန္ဒိဝါနံ အတိက္ကမေ။ နိဒါဃေပိ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌမတ္တေ ဇာယန္တိ။

ဘိက္ခု ဍဟတိ တေဇသာတိ ဧတ္ထ အက္ကောသန္တံ ပစ္စက္ကောသန္တော ဘဏ္ဍန္တံ ပဋိဘဏ္ဍန္တော ပဟရန္တံ ပဋိပဟရန္တော ဘိက္ခု နာမ ကိဉ္စိ ဘိက္ခုတေဇသာ ဍဟိတုံ န သက္ကောတိ။ ယော ပန အက္ကောသန္တံ န ပစ္စက္ကောသတိ၊ ဘဏ္ဍန္တံ န ပဋိဘဏ္ဍတိ။ ပဟရန္တံ န ပဋိပဟရတိ၊ တသ္မိံ ဝိပ္ပဋိပန္နော တဿ သီလတေဇေန ဍယှတိ။ တေနေဝေတံ ဝုတ္တံ။ န တဿ ပုတ္တာ ပသဝေါတိ တဿ ပုတ္တဓီတရောပိ ဂေါမဟိံသကုက္ကုဋသူကရာဒယော ပသဝေါပိ န ဘဝန္တိ၊ ဝိနဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒါယာဒါ ဝိန္ဒရေ ဓနန္တိ တဿ ဒါယာဒါပိ ဓနံ န ဝိန္ဒန္တိ။ တာလာဝတ္ထူ ဘဝန္တိ တေတိ တေ ဘိက္ခုတေဇသာ ဒဍ္ဎာ ဝတ္ထုမတ္တာဝသိဋ္ဌော မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ ဘဝန္တိ၊ ပုတ္တဓီတာဒိဝသေန န ဝဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော။

တသ္မာတိ ယသ္မာ သမဏတေဇေန ဒဍ္ဎာ မတ္ထကစ္ဆိန္နတာလော ဝိယ အဝိရုဠှိဓမ္မာ ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ။ သမ္မဒေဝ သမာစရေတိ သမ္မာ သမာစရေယျ။ သမ္မာ သမာစရန္တေန ပန ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ခတ္တိယံ တာဝ နိဿာယ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဂါမနိဂမယာနဝါဟနာဒိအာနိသံသံ၊ ဥရဂံ နိဿာယ တဿ ကီဠာပနေန လဒ္ဓဗ္ဗံ ဝတ္ထဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိအာနိသံသံ အဂ္ဂိံ နိဿာယ တဿာနုဘာဝေန ပတ္တဗ္ဗံ ယာဂုဘတ္တပစနသီတဝိနောဒနာဒိအာနိသံသံ၊ ဘိက္ခုံ နိဿာယ တဿ ဝသေန ပတ္တဗ္ဗံ အသုတသဝနသုတပရိယောဒပန-သဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမာဒိအာနိသံသံ သမ္ပဿမာနေန ‘‘ဧတေ နိဿာယ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာဒီနဝေါ အတ္ထိ။ ကိံ ဣမေဟီ’’တိ? န သဗ္ဗသော ပဟာတဗ္ဗာ။ ဣဿရိယတ္ထိကေန ပန ဝုတ္တပ္ပကာရံ အဝဇာနနဉ္စ ပရိဘဝနဉ္စ အကတွာ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယိပစ္ဆာနိပါတိတာဒီဟိ ဥပါယေဟိ ခတ္တိယကုမာရော တောသေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ တတော ဣဿရိယံ အဓိဂမိဿတိ။ အဟိတုဏ္ဍိကေန ဥရဂေ ဝိဿာသံ အကတွာ နာဂဝိဇ္ဇံ ပရိဝတ္တေတွာ အဇပဒေန ဒဏ္ဍေန ဂီဝါယ ဂဟေတွာ ဝိသဟရေန မူလေန ဒါဌာ ဓောဝိတွာ ပေဠာယံ ပက္ခိပိတွာ ကီဠာပေန္တေန စရိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တံ နိဿာယ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီနိ လဘိဿတိ။ ယာဂုပစနာဒီနိ ကတ္တုကာမေန အဂ္ဂိံ ဝိဿာသေန ဘဏ္ဍုက္ခလိကာဒီသု အပက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေဟိ အနာမသန္တေန ဂေါမယစုဏ္ဏာဒီဟိ ဇာလေတွာ ယာဂုပစနာဒီနိ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ တံ နိဿာယ အာနိသံသံ လဘိဿတိ။ အသုတသဝနာဒီနိ ပတ္ထယန္တေနပိ ဘိက္ခုံ အတိဝိဿာသေန ဝေဇ္ဇကမ္မနဝကမ္မာဒီသု အယောဇေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဧဝံ တံ နိဿာယ အသုတပုဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အသုတပုဗ္ဗံ ပဉှာဝိနိစ္ဆယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အတ္ထံ တိဿော ကုလသမ္ပတ္တိယော ဆ ကာမသဂ္ဂါနိ နဝ စ ဗြဟ္မလောကေ ပတွာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဒဿနမ္ပိ လဘိဿတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ သမ္မဒေဝ သမာစရေတိ အာဟ။

ဧတဒဝေါစာတိ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နော ပသာဒံ အာဝိကရောန္တော ဧတံ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အဘိက္ကန္တန္တိ အဘိကန္တံ အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ၊ အတိသုန္ဒရန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဧကေန အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေန ဒေသနံ ထောမေတိ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိဒံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ’’တိ။ ဧကေန အတ္တနော ပသာဒံ ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိဒံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ အာဂမ္မ မမ ပသာဒေါ’’တိ။

တတော ပရံ စတူဟိ ဥပမာဟိ ဒေသနံယေဝ ထောမေတိ။ တတ္ထ နိက္ကုဇ္ဇိတန္တိ အဓောမုခဌပိတံ၊ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတံ ဝါ။ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ ဥပရိမုခံ ကရေယျ။ ပဋိစ္ဆန္နန္တိ တိဏပဏ္ဏာဒိဆာဒိတံ။ ဝိဝရေယျာတိ ဥဂ္ဃာဋေယျ။ မူဠှဿာတိ ဒိသာမူဠှဿ။ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျာတိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝဒေယျ။ အန္ဓကာရေတိ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီ အဍ္ဎရတ္တဃနဝနသဏ္ဍ မေဃပဋလေဟိ စတုရင်္ဂေ တမေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ကောစိ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ဧဝံ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတံ မံ အသဒ္ဓမ္မာ ဝုဋ္ဌာပေန္တေန၊ ယထာ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝရေယျ၊ ဧဝံ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနန္တရဓာနာ ပဘုတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္နံ သာသနံ ဝိဝရန္တေန၊ ယထာ မူဠှဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ ဧဝံ ကုမ္မဂ္ဂမိစ္ဆာမဂ္ဂပဋိပန္နဿ မေ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေန၊ ယထာ အန္ဓကာရေ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ ဧဝံ မောဟန္ဓကာရေ နိမုဂ္ဂဿ မေ ဗုဒ္ဓါဒိရတနရူပါနိ အပဿတော တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟန္ဓကာရဝိဒ္ဓံသကဒေသနာပဇ္ဇောတံ ဓာရေန္တေန မယှံ ဘဂဝတာ ဧတေဟိ ပရိယာယေဟိ ပကာသိတတ္တာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတောတိ။

ဧဝံ ဒေသနံ ထောမေတွာ ဣမာယ ဒေသနာယ ရတနတ္တယေ ပသန္နစိတ္တော ပသန္နာကာရံ ကရောန္တော ဧသာဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာဟန္တိ ဧသော အဟံ။ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဘဂဝန္တဉ္စ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စာတိ ဣမံ ရတနတ္တယံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဥပါသကံ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓာရေတူတိ မံ ဘဂဝါ ‘ဥပါသကော အယ’န္တိ ဧဝံ ဓာရေတု၊ ဇာနာတူတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇတဂ္ဂေတိ အဇ္ဇတံ အာဒိံ ကတွာ။ အဇ္ဇဒဂ္ဂေတိ ဝါ ပါဌော၊ ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ အဇ္ဇ အဂ္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ပါဏုပေတန္တိ ပါဏေဟိ ဥပေတံ ယာဝ မေ ဇီဝိတံ ပဝတ္တတိ၊ တာဝ ဥပေတံ အနညသတ္ထုကံ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သရဏံ ဂတံ ဥပါသကံ ကပ္ပိယကာရကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတူတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ သာမညဖလသုတ္တေ သဗ္ဗာကာရေန ဝုတ္တောတိ။ ပဌမံ။

၂။ ပုရိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ ဒုတိယေ အဘိဝါဒေတွာတိ ပုရိမသုတ္တေ သရဏဂတတ္တာ ဣဓ အဘိဝါဒေသိ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တံ၊ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ လောဘာဒီသု လုဗ္ဘနလက္ခဏော လောဘော၊ ဒုဿနလက္ခဏော ဒေါသော၊ မုယှနလက္ခဏော မောဟောတိ။ ဟိံသန္တီတိ ဝိဟေဌေန္တိ နာသေန္တိ ဝိနာသေန္တိ။ အတ္တသမ္ဘူတာတိ အတ္တနိ သမ္ဘူတာ။ တစသာရံဝ သမ္ဖလန္တိ ယထာ တစသာရံ ဝေဠုံ ဝါ နဠံ ဝါ အတ္တနော ဖလံ ဟိံသတိ ဝိနာသေတိ၊ ဧဝံ ဟိံသန္တိ ဝိနာသေန္တီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဇရာမရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၄။ တတိယေ အညတြ ဇရာမရဏာတိ ဇရာမရဏတော မုတ္တော နာမ အတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ။ ခတ္တိယမဟာသာလာတိ ခတ္တိယမဟာသာလာ နာမ မဟာသာရပ္ပတ္တာ ခတ္တိယာ။ ယေသံ ဟိ ခတ္တိယာနံ ဟေဋ္ဌိမန္တေန ကောဋိသတံ နိဓာနဂတံ ဟောတိ၊ တယော ကဟာပဏကုမ္ဘာ ဝလဉ္ဇနတ္ထာယ ဂေဟမဇ္ဈေ ရာသိံ ကတွာ ဌပိတာ ဟောန္တိ၊ တေ ခတ္တိယမဟာသာလာ နာမ။ ယေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ အသီတိကောဋိဓနံ နိဟိတံ ဟောတိ၊ ဒိယဍ္ဎော ကဟာပဏကုမ္ဘော ဝလဉ္ဇနတ္ထာယ ဂေဟမဇ္ဈေ ရာသိံ ကတွာ ဌပိတော ဟောတိ၊ တေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ နာမ။ ယေသံ ဂဟပတီနံ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ နိဟိတံ ဟောတိ၊ ကဟာပဏကုမ္ဘော ဝလဉ္ဇနတ္ထာယ ဂေဟမဇ္ဈေ ရာသိံ ကတွာ ဌပိတော ဟောတိ၊ တေ ဂဟပတိမဟာသာလာ နာမ။

အဍ္ဎာတိ ဣဿရာ။ နိဓာနဂတဓနဿ မဟန္တတာယ မဟဒ္ဓနာ။ သုဝဏ္ဏရဇတဘာဇနာဒီနံ ဥပဘောဂဘဏ္ဍာနံ မဟန္တတာယ မဟာဘောဂါ။ အနိဓာနဂတဿ ဇာတရူပရဇတဿ ပဟူတတာယ၊ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ။ ဝိတ္တူပကရဏဿ တုဋ္ဌိကရဏဿ ပဟူတတာယ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ။ ဂေါဓနာဒီနဉ္စ သတ္တဝိဓဓညာနဉ္စ ပဟူတတာယ ပဟူတဓနဓညာ။ တေသမ္ပိ ဇာတာနံ နတ္ထိ အညတြ ဇရာမရဏာတိ တေသမ္ပိ ဧဝံ ဣဿရာနံ ဇာတာနံ နိဗ္ဗတ္တာနံ နတ္ထိ အညတြ ဇရာမရဏာ၊ ဇာတတ္တာယေဝ ဇရာမရဏတော မောက္ခော နာမ နတ္ထိ၊ အန္တောဇရာမရဏေယေဝ ဟောတိ။

အရဟန္တောတိအာဒီသု အာရကာ ကိလေသေဟီတိ အရဟန္တော။ ခီဏာ ဧတေသံ စတ္တာရော အာသဝါတိ ခီဏာသဝါ။ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝုဋ္ဌာ ပရိနိဋ္ဌိတဝါသာတိ ဝုသိတဝန္တော။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကရဏီယံ ဧတေသံ ကတန္တိ ကတကရဏီယာ။ ခန္ဓဘာရော ကိလေသဘာရော အဘိသင်္ခါရဘာရော ကာမဂုဏဘာရောတိ၊ ဣမေ ဩဟိတာ ဘာရာ ဧတေသန္တိ ဩဟိတဘာရာ။ အနုပ္ပတ္တော အရဟတ္တသင်္ခါတော သကော အတ္ထော ဧတေသန္တိ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ။ ဒသဝိဓမ္ပိ ပရိက္ခီဏံ ဘဝသံယောဇနံ ဧတေသန္တိ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ။ သမ္မာ ကာရဏေဟိ ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တာတိ သမ္မဒညာဝိမုတ္တာ။ မဂ္ဂပညာယ စတုသစ္စဓမ္မံ ဉတွာ ဖလဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တာတိ အတ္ထော။ ဘေဒနဓမ္မောတိ ဘိဇ္ဇနသဘာဝေါ။ နိက္ခေပနဓမ္မောတိ နိက္ခိပိတဗ္ဗသဘာဝေါ။ ခီဏာသဝဿ ဟိ အဇီရဏဓမ္မောပိ အတ္ထိ၊ အာရမ္မဏတော ပဋိဝိဒ္ဓံ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဟိ န ဇီရတိ။ ဣဓ ပနဿ ဇီရဏဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ အတ္ထုပ္ပတ္တိကော ကိရဿ သုတ္တဿ နိက္ခေပေါ။ သိဝိကသာလာယ နိသီဒိတွာ ကထိတန္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ စိတြာနိ ရထယာနာဒီနိ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌမေဝ ဥပမံ ကတွာ၊ ‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဇီရန္တီတိ ဇရံ ပါပုဏန္တိ။ ရာဇရထာတိ ရညော အဘိရူဟနရထာ။ သုစိတ္တာတိ သုဝဏ္ဏရဇတာဒီဟိ သုဋ္ဌု စိတ္တိတာ။ အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတီတိ ဧဝရူပေသု အနုပါဒိဏ္ဏကေသု သာရဒါရုမယေသု ရထေသု ဇီရန္တေသု ဣမသ္မိံ အဇ္ဈတ္တိကေ ဥပါဒိဏ္ဏကေ မံသလောဟိတာဒိမယေ သရီရေ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ? သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိယေဝါတိ အတ္ထော။ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တီတိ သန္တော သဗ္ဘီဟိ သဒ္ဓိံ သတံ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတီတိ ဧဝံ ပဝေဒယန္တိ။ ‘‘သတံ ဓမ္မော နာမ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ န ဇီရတိ၊ အဇရံ အမတန္တိ ဧဝံ ကထေန္တီ’’တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဝါ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သီဒနသဘာဝါ ကိလေသာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဘီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ပုရိမပဒဿ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တီ’’တိ အာဟ။ ဣဒံ ဟိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သတံ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ တသ္မာ သန္တော သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ။ အဇရံ နိဗ္ဗာနံ သတံ ဓမ္မောတိ အာစိက္ခန္တီတိ အတ္ထော။ သုန္ဒရာဓိဝစနံ ဝါ ဧတံ သဗ္ဘီတိ။ ယံ သဗ္ဘိဓမ္မဘူတံ နိဗ္ဗာနံ သန္တော ပဝေဒယန္တိ ကထယန္တိ၊ သော သတံ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတီတိပိ အတ္ထော။ တတိယံ။

၄။ ပိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၅။ စတုတ္ထေ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ နိလီနဿ ဧကီဘူတဿ။ ဧဝမေတံ၊ မဟာရာဇာတိ ဣဓ ဘဂဝါ ဣမံ သုတ္တံ သဗ္ဗညုဘာသိတံ ကရောန္တော အာဟ။ အန္တကေနာဓိပန္နဿာတိ မရဏေန အဇ္ဈောတ္ထဋဿ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အတ္တရက္ခိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ပဉ္စမေ ဟတ္ထိကာယောတိ ဟတ္ထိဃဋာ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သံဝရောတိ ပိဒဟနံ။ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝရောတိ ဣမိနာ ကမ္မပထဘေဒံ အပတ္တဿ ကမ္မဿ သံဝရံ ဒဿေတိ။ လဇ္ဇီတိ ဟိရိမာ။ လဇ္ဇီဂဟဏေန စေတ္ထ ဩတ္တပ္ပမ္ပိ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အပ္ပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ ဆဋ္ဌေ ဥဠာရေ ဥဠာရေတိ ပဏီတေ စ ဗဟုကေ စ။ မဇ္ဇန္တီတိ မာနမဇ္ဇနေန မဇ္ဇန္တိ။ အတိသာရန္တိ အတိက္ကမံ။ ကူဋန္တိ ပါသံ။ ပစ္ဆာသန္တိ ပစ္ဆာ တေသံ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အဍ္ဍကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ သတ္တမေ ကာမဟေတူတိ ကာမမူလကံ။ ကာမနိဒါနန္တိ ကာမပစ္စယာ။ ကာမာဓိကရဏန္တိ ကာမကာရဏာ။ သဗ္ဗာနိ ဟေတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ ဘဒြမုခေါတိ သုန္ဒရမုခေါ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ရာဇာ အဍ္ဍကရဏေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ပဌမတရံ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ နိသိန္နာ အမစ္စာ အဿာမိကေပိ သာမိကေ ကရိံသု။ ရာဇာ တံ ဉတွာ – ‘‘မယှံ တာဝ ပထဝိဿရဿ သမ္မုခါပေတေ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ ပရမ္မုခါ ကိံ နာမ န ကရိဿန္တိ? ပညာယိဿတိ ဒါနိ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ သကေန ရဇ္ဇေန၊ ကိံ မယှံ ဧဝရူပေဟိ လဉ္ဇခါဒကေဟိ မုသာဝါဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ နိသဇ္ဇာယာ’’တိ စိန္တေသိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ခိပ္ပံဝ ဩဍ္ဍိတန္တိ ကုမိနံ ဝိယ ဩဍ္ဍိတံ။ ယထာ မစ္ဆာ ဩဍ္ဍိတံ ကုမိနံ ပဝိသန္တာ န ဇာနန္တိ၊ ဧဝံ သတ္တာ ကိလေသကာမေန ဝတ္ထုကာမံ ဝီတိက္ကမန္တာ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ သတ္တမံ။

၈။ မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ အဋ္ဌမေ အတ္ထိ နု ခေါ တေ မလ္လိကေတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? အယံ ကိရ မလ္လိကာ ဒုဂ္ဂတမာလာကာရဿ ဓီတာ၊ ဧကဒိဝသံ အာပဏတော ပူဝံ ဂဟေတွာ ‘‘မာလာရာမံ ဂန္တွာဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တီ ပဋိပထေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝါရံ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ တံ ဘဂဝတော အဒါသိ။ သတ္ထာ နိသီဒနာကာရံ ဒဿေသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော စီဝရံ ပညာပေတွာ အဒါသိ။ ဘဂဝါ တတ္ထ နိသီဒိတွာ တံ ပူဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ သိတံ ပါတွာကာသိ။ ထေရော ‘‘ဣမိဿာ၊ ဘန္တေ၊ ကော ဝိပါကော ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာနန္ဒ၊ အဇ္ဇေသာ တထာဂတဿ ပဌမဘောဇနံ အဒါသိ၊ အဇ္ဇေဝ ကောသလရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဘဝိဿတီတိ။ တံဒိဝသမေဝ စ ရာဇာ ကာသိဂါမေ ဘာဂိနေယျေန ယုဒ္ဓေန ပရာဇိတော ပလာယိတွာ နဂရံ အာဂစ္ဆန္တော မာလာရာမံ ပဝိသိတွာ ဗလကာယဿ အာဂမနံ အာဂမေသိ။ တဿ သာ ဝတ္တံ အကာသိ။ သော တာယ ဝတ္တေ ပသီဒိတွာ တံ အန္တေပူရံ အတိဟာရာပေတွာ တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

အထေကဒိဝသံ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဣမိဿာ ဒုဂ္ဂတကုလဿ ဓီတုယာ မဟန္တံ ဣဿရိယံ ဒိန္နံ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ပုစ္ဆေယျံ ‘ကော တေ ပိယော’တိ? သာ ‘တွံ မေ၊ မဟာရာဇ၊ ပိယော’တိ ဝတွာ ပုန မံ ပုစ္ဆိဿတိ။ အထဿာဟံ ‘မယှမ္ပိ တွံယေဝ ပိယာ’တိ ဝက္ခာမီ’’တိ။ ဣတိ သော အညမညံ ဝိဿာသဇနနတ္ထံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တော ပုစ္ဆတိ။ သာ ပန ဒေဝီ ပဏ္ဍိတာ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာယိကာ ဓမ္မုပဋ္ဌာယိကာ သင်္ဃုပဋ္ဌာယိကာ မဟာပညာ ၊ တသ္မာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘နာယံ ပဉှော ရညော မုခံ ဩလောကေတွာ ကထေတဗ္ဗော’’တိ။ သာ သရသေနေဝ ကထေတွာ ရာဇာနံ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ တာယ သရသေန ကထိတတ္တာ နိဝတ္တိတုံ အလဘန္တော သယမ္ပိ သရသေနေဝ ကထေတွာ ‘‘သကာရဏံ ဣဒံ၊ တထာဂတဿ နံ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ နေဝဇ္ဈဂါတိ နာဓိဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပိယော ပုထု အတ္တာ ပရေသန္တိ ယထာ ဧကဿ အတ္တာ ပိယော၊ ဧဝံ ပရေသံ ပုထုသတ္တာနမ္ပိ အတ္တာ ပိယောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ယညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ နဝမေ ထူဏူပနီတာနီတိ ထူဏံ ဥပနီတာနိ၊ ထူဏာယ ဗဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ။ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တီတိ ဧတ္တာဝတာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ရညော အာရဒ္ဓယညော တထာဂတဿ အာရောစိတော။ ကသ္မာ ပန ရညာ အယံ ယညော အာရဒ္ဓါ? ဒုဿုပိနပဋိဃာတာယ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ အနုသဉ္စရန္တော ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကယမာနံ ဧကံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ အန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ ဧကဿ ပုရိသဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ တဿာ သဿာမိကဘာဝံ ဝါ အဿာမိကဘာဝံ ဝါ ဇာနာဟီ’’တိ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘ဧသော မေ သာမိကော အာပဏေ နိသိန္နော’’တိ ဒဿေသိ။ ရာဇပုရိသော ရညော တမတ္ထံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ တံ ပုရိသံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘မံ ဥပဋ္ဌဟာ’’တိ အာဟ။ ‘‘နာဟံ၊ ဒေဝ၊ ဥပဋ္ဌဟိတုံ ဇာနာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပဋ္ဌာနံ နာမ န အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဗလက္ကာရေန အာဝုဓဖလကံ ဂါဟာပေတွာ ဥပဋ္ဌာကံ အကာသိ။ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဂေဟံ ဂတမတ္တမေဝ စ နံ ပုန ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဥပဋ္ဌာကေန နာမ ရညော ဝစနံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ဂစ္ဆ ဣတော ယောဇနမတ္တေ အမှာကံ သီသဓောဝနပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ၊ တတော အရုဏမတ္တိကဉ္စ လောဟိတုပ္ပလမာလဉ္စ ဂဏှိတွာ ဧဟိ။ သစေ အဇ္ဇေဝ နာဂစ္ဆသိ၊ ရာဇဒဏ္ဍံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပေသေသိ။ သော ရာဇဘယေန နိက္ခမိတွာ ဂတော။

ရာဇာပိ တသ္မိံ ဂတေ ဒေါဝါရိကံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘အဇ္ဇ သာယနှေယေဝ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ‘အဟံ ရာဇဒူတော’တိ ဝါ ‘ဥပရာဇဒူတော’တိ ဝါ ဘဏန္တာနမ္ပိ မာ ဝိဝရီ’’တိ အာဟ။ သော ပုရိသော မတ္တိကဉ္စ ဥပ္ပလာနိ စ ဂဟေတွာ ဒွါရေ ပိဟိတမတ္တေ အာဂန္တွာ ဗဟုံ ဝဒန္တောပိ ဒွါရံ အလဘိတွာ ပရိဿယဘယေန ဇေတဝနံ ဂတော။ ရာဇာပိ ရာဂပရိဠာဟေန အဘိဘူတော ကာလေ နိသီဒတိ၊ ကာလေ တိဋ္ဌတိ၊ ကာလေ နိပဇ္ဇတိ၊ သန္နိဋ္ဌာနံ အလဘန္တော ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသိန္နကောဝ မက္ကဋနိဒ္ဒါယ နိဒ္ဒါယတိ။

ပုဗ္ဗေ စ တသ္မိံယေဝ နဂရေ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ ပရဒါရိကကမ္မံ ကတွာ နန္ဒောပနန္ဒာယ နာမ လောဟကုမ္ဘိယာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနာ တိံသဝဿသဟဿာနိ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တာ ကုမ္ဘိယာ တလံ ပါပုဏန္တိ၊ တိံသဝဿသဟဿာနိ ဥပရိ ဂစ္ဆန္တာ မတ္ထကံ ပါပုဏန္တိ။ တေ တံ ဒိဝသံ အာလောကံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ဒုက္ကဋဘယေန ဧကေကံ ဂါထံ ဝတ္တုကာမာ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တာ ဧကေကံ အက္ခရမေဝ အာဟံသု။ ဧကော သ-ကာရံ၊ ဧကော သော-ကာရံ၊ ဧကော န-ကာရံ၊ ဧကော ဒု-ကာရံ အာဟ။ ရာဇာ တေသံ နေရယိကသတ္တာနံ သဒ္ဒံ သုတကာလတော ပဋ္ဌာယ သုခံ အဝိန္ဒမာနောဝ တံရတ္တာဝသေသံ ဝီတိနာမေသိ။

အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ ပုရောဟိတော အာဂန္တွာ တံ သုခသေယျံ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ကုတော မေ၊ အာစရိယ၊ သုခ’’န္တိ ? ဝတွာ၊ ‘‘သုပိနေ ဧဝရူပေ သဒ္ဒေ အဿောသိ’’န္တိ အာစိက္ခိ။ ဗြာဟ္မဏော – ‘‘ဣမဿ ရညော ဣမိနာ သုပိနေန ဝုဍ္ဎိ ဝါ ဟာနိ ဝါ နတ္ထိ၊ အပိစ ခေါ ပန ယံ ဣမဿ ဂေဟေ အတ္ထိ၊ တံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဟောတိ၊ ဂေါတမသာဝကာနံ ဟောတိ၊ ဗြာဟ္မဏာ ကိဉ္စိ န လဘန္တိ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘိက္ခံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ၊ ‘‘ဘာရိယော အယံ၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနော တီသု ဇာနီသု ဧကာ ပညာယတိ၊ ရဇ္ဇန္တရာယော ဝါ ဘဝိဿတိ ဇီဝိတန္တရာယော ဝါ၊ ဒေဝေါ ဝါ န ဝဿိဿတီ’’တိ အာဟ။ ကထံ သောတ္ထိ ဘဝေယျ အာစရိယာတိ? ‘‘မန္တေတွာ ဉာတုံ သက္ကာ၊ မဟာရာဇာတိ။ ဂစ္ဆထ အာစရိယေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ အမှာကံ သောတ္ထိံ ကရောထာ’’တိ။

သော သိဝိကသာလာယံ ဗြာဟ္မဏေ သန္နိပါတေတွာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ၊ ‘‘ဝိသုံ ဝိသုံ ဂန္တွာ ဧဝံ ဝဒထာ’’တိ တယော ဝဂ္ဂေ အကာသိ ။ ဗြာဟ္မဏာ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ သုခသေယျံ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ပုရောဟိတဿ ကထိတနိယာမေနေဝ ကထေတွာ ‘‘ကထံ သောတ္ထိ ဘဝေယျာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာဗြာဟ္မဏာ – ‘‘သဗ္ဗပဉ္စသတံ ယညံ ယဇိတွာ ဧတဿ ကမ္မဿ သောတ္ထိ ဘဝေယျ၊ ဧဝံ၊ မဟာရာဇ၊ အာစရိယာ ကထေန္တီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တေသံ သုတွာ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ အထ ဒုတိယဝဂ္ဂဗြာဟ္မဏာပိ အာဂန္တွာ တတ္ထေဝ ကထေသုံ။ တထာ တတိယဝဂ္ဂဗြာဟ္မဏာပိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ယညံ ကရောန္တူ’’တိ အာဏာပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗြာဟ္မဏာ ဥသဘာဒယော ပါဏေ အာဟရာပေသုံ။ နဂရေ မဟာသဒ္ဒေါ ဥဒပါဒိ ။ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ မလ္လိကာ ရာဇာနံ တထာဂတဿ သန္တိကံ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ ဘဂဝါ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါဒိဝဿာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ – ‘‘အဇ္ဇ မေ၊ ဘန္တေ၊ သုပိနကေ စတ္တာရော သဒ္ဒါ သုတာ၊ သောဟံ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိံ။ ဗြာဟ္မဏာ ‘ဘာရိယော၊ မဟာရာဇ၊ သုပိနော၊ သဗ္ဗပဉ္စသတံ ယညံ ယဇိတွာ ပဋိကမ္မံ ကရောမာတိ အာရဒ္ဓါ’’’တိ အာဟ။ ကိန္တိ တေ၊ မဟာရာဇ၊ သဒ္ဒါ သုတာတိ။ သော ယထာသုတံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ အာဟ – ပုဗ္ဗေ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ ပရဒါရိကာ ဟုတွာ နန္ဒောပနန္ဒာယ လောဟကုမ္ဘိယာ နိဗ္ဗတ္တာ သဋ္ဌိဝဿသဟဿမတ္ထကေ ဥဂ္ဂစ္ဆိံသု။

တတ္ထ ဧကော –

‘‘သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

နိရယေ ပစ္စမာနာနံ၊ ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။(ပေ။ ဝ။ ၈၀၂၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၄) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတ္ထုကာမော အဟောသိ။ ဒုတိယော –

‘‘သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော၊ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။ (ပေ။ ဝ။ ၈၀၅၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၆) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတ္ထုကာမော အဟောသိ။ တတိယော –

‘‘နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော၊ န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊

တဒါ ဟိ ပကတံ ပါပံ၊ မမ တုယှဉ္စ မာရိသာ’’တိ။ (ပေ။ ဝ။ ၈၀၃၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၅) –

ဣမံ ဂါထံ ဝတ္ထုကာမော အဟောသိ။ စတုတ္ထော –

‘‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာ၊ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ၊

ဝိဇ္ဇမာနေသု ဘောဂေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော’’တိ။ (ပေ။ ဝ။ ၈၀၄၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၃) –

ဣမံ ။ တေ ဣမာ ဂါထာ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တာ ဧကေကံ အက္ခရံ ဝတွာ တတ္ထေဝ နိမုဂ္ဂါ။ ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ တေ နေရယိကသတ္တာ ယထာကမ္မေန ဝိရဝိံသု။ တဿ သဒ္ဒဿ သုတပစ္စယာ တုယှံ ဟာနိ ဝါ ဝုဍ္ဎိ ဝါ နတ္ထိ။ ဧတ္တကာနံ ပန ပသူနံ ဃာတနကမ္မံ နာမ ဘာရိယန္တိ နိရယဘယေန တဇ္ဇေတွာ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ရာဇာ ဒသဗလေ ပသီဒိတွာ၊ ‘‘မုဉ္စာမိ၊ နေသံ ဇီဝိတံ ဒဒါမိ၊ ဟရိတာနိ စေဝ တိဏာနိ ခါဒန္တု၊ သီတလာနိ စ ပါနီယာနိ ပိဝန္တု၊ သီတော စ နေသံ ဝါတော ဥပဝါယတူ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆထ ဟာရေထာ’’တိ မနုဿေ အာဏာပေသိ။ တေ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏေ ပလာပေတွာ တံ ပါဏသင်္ဃံ ဗန္ဓနတော မောစေတွာ နဂရေ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေသုံ။

အထ ရာဇာ ဒသဗလဿ သန္တိကေ နိသိန္နော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကရတ္တိ နာမ တိယာမာ ဟောတိ၊ မယှံ ပန အဇ္ဇ ဒွေ ရတ္တိယော ဧကတော ဃဋိတာ ဝိယ အဟေသု’’န္တိ။ သောပိ ပုရိသော တတ္ထေဝ နိသိန္နော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ယောဇနံ နာမ စတုဂါဝုတံ ဟောတိ၊ မယှံ ပန အဇ္ဇ ဒွေ ယောဇနာနိ ဧကတော ကတာနိ ဝိယ အဟေသု’’န္တိ။ အထ ဘဂဝါ – ‘‘ဇာဂရဿ တာဝ ရတ္တိယာ ဒီဃဘာဝေါ ပါကဋော၊ သန္တဿ ယောဇနဿ ဒီဃဘာဝေါ ပါကဋော၊ ဝဋ္ဋပတိတဿ ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ အနမတဂ္ဂသံသာရဝဋ္ဋံ ဧကန္တဒီဃမေဝါ’’တိ ရာဇာနဉ္စ တဉ္စ ပုရိသံ နေရယိကသတ္တေ စ အာရဗ္ဘ ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တိ၊ ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇနံ၊

ဒီဃော ဗာလာနံ သံသာရော၊ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၀)၊

ဂါထာပရိယောသာနေ သော ဣတ္ထိသာမိကော ပုရိသော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ ကာရဏံ ဇာနိတွာ။

အဿမေဓန္တိအာဒီသု – ပေါရာဏရာဇကာလေ ကိရ သဿမေဓံ ပုရိသမေဓံ သမ္မာပါသံ ဝါစာပေယျန္တိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ အဟေသုံ၊ ယေဟိ ရာဇာနော လောကံ သင်္ဂဏှိံသု။ တတ္ထ နိပ္ဖန္နသဿတော ဒသမဘာဂဂ္ဂဟဏံ သဿမေဓံ နာမ၊ သဿသမ္ပာဒနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ မဟာယောဓာနံ ဆမာသိကံ ဘတ္တ-ဝေတနာနုပ္ပဒါနံ ပုရိသမေဓံ နာမ၊ ပုရိသသင်္ဂဏှနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ ဟတ္ထတော လေခံ ဂဟေတွာ တီဏိ ဝဿာနိ ဝိနာဝ ဝဍ္ဎိယာ သဟဿဒွိသဟဿမတ္တဓနာနုပ္ပဒါနံ သမ္မာပါသံ နာမ။ တဉှိ သမ္မာ မနုဿေ ပါသေတိ၊ ဟဒယေ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဌပေတိ၊ တသ္မာ သမ္မာပါသန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တာတ မာတုလာ’’တိအာဒိနာ နယေန သဏှဝါစာဘဏနံ ဝါစာပေယျံ နာမ၊ ပိယဝါစာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟိတံ ရဋ္ဌံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဟောတိ ဖီတဉ္စ ပဟူတအန္နပါနံ ခေမံ နိရဗ္ဗုဒံ။ မနုဿာ မုဒါ မောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရဒွါရာ ဝိဟရန္တိ။ ဣဒံ ဃရဒွါရေသု အဂ္ဂဠာနံ အဘာဝတော နိရဂ္ဂဠန္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပေါရာဏိကာ ပဝေဏီ။

အပရဘာဂေ ပန ဩက္ကာကရာဇကာလေ ဗြာဟ္မဏာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ ဣမဉ္စ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိံ ပရိဝတ္တေတွာ ဥဒ္ဓံမူလကံ ကတွာ အဿမေဓံ ပုရိသမေဓန္တိ အာဒိကေ ပဉ္စ ယညေ နာမ အကံသု။ တေသု အဿမေတ္ထ မေဓန္တိ ဝဓန္တီတိ အဿမေဓော။ ဒွီဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဧကဝီသတိယူပဿ ဧကသ္မိံ မဇ္ဈိမဒိဝသေယေဝ သတ္တနဝုတိပဉ္စပသုသတဃာတဘိံသနဿ ဌပေတွာ ဘူမိဉ္စ ပုရိသေ စ အဝသေသသဗ္ဗဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပုရိသမေတ္ထ မေဓန္တီတိ ပုရိသမေဓော။ စတူဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံ ဘူမိယာ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ သမ္မမေတ္ထ ပါသေန္တီတိ သမ္မာပါသော။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သမ္မံ ခိပိတွာ တဿ ပတိတောကာသေ ဝေဒိံ ကတွာ သံဟာရိမေဟိ ယူပါဒီဟိ သရဿတိနဒိယာ နိမုဂ္ဂေါကာသတော ပဘုတိ ပဋိလောမံ ဂစ္ဆန္တေန ယဇိတဗ္ဗဿ သတြယာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဝါဇမေတ္ထ ပိဝန္တီတိ ဝါဇပေယျော။ ဧကေန ပရိယညေန သတ္တရသဟိ ပသူဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဗေလုဝယူပဿ သတ္တရသကဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂ္ဂဠာတိ နိရဂ္ဂဠော။ နဝဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံ ဘူမိယာ စ ပုရိသေဟိ စ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ သဗ္ဗမေဓပရိယာယနာမဿ အဿမေဓဝိကပ္ပဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။ မဟာရမ္ဘာတိ မဟာကိစ္စာ မဟာကရဏီယာ။ သမ္မဂ္ဂတာတိ သမ္မာ ပဋိပန္နာ ဗုဒ္ဓါဒယော။ နိရာရမ္ဘာတိ အပ္ပတ္ထာ အပ္ပကိစ္စာ။ ယဇန္တိ အနုကုလန္တိ အနုကုလေသု ယဇန္တိ၊ ယံ နိစ္စဘတ္တာဒိ ပုဗ္ဗပုရိသေဟိ ပဋ္ဌပိတံ၊ တံ အပရာပရံ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ မနုဿာ ဒဒန္တီတိ အတ္ထော။ နဝမံ။

၁၀။ ဗန္ဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဒသမေ ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ရညာတိ ဣဒံ တေ ဘိက္ခူ တေသု မနုဿေသု အာနန္ဒတ္ထေရဿ သုကတကာရဏံ အာရောစေန္တာ အာရောစေသုံ။ ရညော ကိရ သက္ကေန ကုသရာဇဿ ဒိန္နော အဋ္ဌဝင်္ကော မဏိ ပဝေဏိယာ အာဂတော။ ရာဇာ အလင်္ကရဏကာလေ တံ မဏိံ အာဟရထာတိ အာဟ။ မနုဿာ ‘‘ဌပိတဋ္ဌာနေ န ပဿာမာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ အန္တောဃရစာရိနော ‘‘မဏိံ ပရိယေသိတွာ ဒေထာ’’တိ ဗန္ဓာပေသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော တေ ဒိသွာ မဏိပဋိသာမကာနံ ဧကံ ဥပါယံ အာစိက္ခိ ။ တေ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ထေရော၊ ထေရဿ ဝစနံ ကရောထာ’’တိ။ ပဋိသာမကမနုဿာ ရာဇင်္ဂဏေ ဥဒကစာဋိံ ဌပေတွာ သာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ တေ မနုဿေ အာဟံသု – ‘‘သာဋကံ ပါရုပိတွာ ဧတ္ထ ဂန္တွာ ဟတ္ထံ ဩတာရေထာ’’တိ။ မဏိစောရော စိန္တေသိ – ‘‘ရာဇဘဏ္ဍံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ ဝလဉ္ဇေတုံ ဝါ န သက္ကာ’’တိ။ သော ဂေဟံ ဂန္တွာ မဏိံ ဥပကစ္ဆကေ ဌပေတွာ သာဋကံ ပါရုပိတွာ အာဂမ္မ ဥဒကစာဋိယံ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကာမိ။ မဟာဇနေ ပဋိက္ကန္တေ ရာဇမနုဿာ စာဋိယံ ဟတ္ထံ ဩတာရေတွာ မဏိံ ဒိသွာ အာဟရိတွာ ရညော အဒံသု။ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရေန ကိရ ဒဿိတနယေန မဏိ ဒိဋ္ဌော’’တိ မဟာဇနော ကောလာဟလံ အကာသိ။ တေ ဘိက္ခူ တံ ကာရဏံ တထာဂတဿ အာရောစေန္တာ ဣမံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ – ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ အာနန္ဒော မနုဿာနံ ဟတ္ထာရုဠှမဏိံ အာဟရာပေယျ ၊ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ အတ္တနော ဉာဏေ ဌတွာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိယံ နိဗ္ဗတ္တာနံ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ဟတ္ထာရုဠှံ ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေတွာ ရညော အဒံသူ’’တိ ဝတွာ –

‘‘ဥက္ကဋ္ဌေ သူရမိစ္ဆန္တိ၊ မန္တီသု အကုတူဟလံ၊

ပိယဉ္စ အန္နပါနမှိ၊ အတ္ထေ ဇာတေ စ ပဏ္ဍိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၉၂) –

မဟာသာရဇာတကံ ကထေသိ။

န တံ ဒဠှန္တိ တံ ဗန္ဓနံ ထိရန္တိ န ကထေန္တိ။ ယဒါယသန္တိ ယံ အာယသာ ကတံ။ သာရတ္တရတ္တာတိ သုဋ္ဌု ရတ္တရတ္တာ၊ သာရတ္တေန ဝါ ရတ္တာ သာရတ္တရတ္တာ၊ သာရံ ဣဒန္တိ မညနာယ ရတ္တာတိ အတ္ထော။ အပေက္ခာတိ အာလယော နိကန္တိ။ အာဟူတိ ကထေန္တိ။ ဩဟာရိနန္တိ စတူသု အပါယေသု အာကဍ္ဎနကံ။ သိထိလန္တိ န အာယသာဒိဗန္ဓနံ ဝိယ ဣရိယာပထံ နိဝါရေတွာ ဌိတံ။ တေန ဟိ ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ပရဒေသမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိယေဝ။ ဒုပ္ပမုဉ္စန္တိ အညတြ လောကုတ္တရဉာဏေန မုဉ္စိတုံ အသက္ကုဏေယျန္တိ။ ဒသမံ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ သတ္တဇဋိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ ပုဗ္ဗာရာမသင်္ခါတေ ဝိဟာရေ မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒေ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကာ ဥပါသိကာ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတသဟဿဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ – ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကပုတ္တဿ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော ဂေဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ ။ ဇာတကာလေ စဿာ ဝိသာခါတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒါ ဘဂဝါ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အဂမာသိ၊ တဒါ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ဂတာ ပဌမဒဿနမှိယေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။ အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂါရသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရဿ ဂေဟံ ဂတာ။ တတ္ထ နံ မိဂါရသေဋ္ဌိ မာတိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ တသ္မာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ တာယ ကာရိတေ ပါသာဒေ။

ဗဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကေတိ ပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ၊ န ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကဿ။ သော ကိရ ပါသာဒေါ လောဟပါသာဒေါ ဝိယ သမန္တာ စတုဒွါရကောဋ္ဌကယုတ္တေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တော။ တေသု ပါစီနဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ ပါသာဒစ္ဆာယာယံ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ပညတ္တေ ဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။

ပရူဠှကစ္ဆနခလောမာတိ ပရူဠှကစ္ဆာ ပရူဠှနခါ ပရူဠှလောမာ၊ ကစ္ဆာဒီသု ဒီဃလောမာ ဒီဃနခါ စာတိ အတ္ထော။ ခါရိဝိဝိဓန္တိ ဝိဝိဓခါရိံ နာနပ္ပကာရကံ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရဘဏ္ဍကံ။ အဝိဒူရေ အတိက္ကမန္တီတိ အဝိဒူရမဂ္ဂေန နဂရံ ပဝိသန္တိ။ ရာဇာဟံ၊ ဘန္တေတိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော၊ မယှံ နာမံ တုမှေ ဇာနာထာတိ။ ကသ္မာ ပန ရာဇာ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဧဝရူပါနံ နဂ္ဂဘောဂ္ဂနိဿိရိကာနံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ။ သင်္ဂဏှနတ္ထာယ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ – ‘‘သစာဟံ ဧတ္တကမ္ပိ ဧတေသံ န ကရိဿာမိ ၊ ‘မယံ ပုတ္တဒါရံ ပဟာယ ဧတဿတ္ထာယ ဒုဗ္ဘောဇနဒုက္ခသေယျာဒီနိ အနုဘောမ၊ အယံ အမှာကံ အဉ္ဇလိမတ္တမ္ပိ န ကရောတီ’တိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌံ သုတံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ န ကထေယျုံ။ ဧဝံ ကတေ ပန အနိဂူဟိတွာ ကထေဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမကာသိ။ အပိစ သတ္ထု အဇ္ဈာသယဇာနနတ္ထံ ဧဝမကာသိ။

ကာသိကစန္ဒနန္တိ သဏှစန္ဒနံ။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနန္တိ ဝဏ္ဏဂန္ဓတ္ထာယ မာလံ၊ သုဂန္ဓဘာဝတ္ထာယ ဂန္ဓံ၊ ဝဏ္ဏဂန္ဓတ္ထာယ ဝိလေပနဉ္စ ဓာရေန္တေန။

သံဝါသေနာတိ သဟဝါသေန။ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အယံ သုသီလော ဝါ ဒုဿီလော ဝါတိ သံဝသန္တေန ဥပသင်္ကမန္တေန ဇာနိတဗ္ဗော။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ န ဣတ္တရန္တိ တဉ္စ သီလံ ဒီဃေန ကာလေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဣတ္တရေန။ ဒွီဟတီဟဉှိ သံယတာကာရော စ သံဝုတိန္ဒြိယာကာရော စ န သက္ကာ ဒဿေတုံ။ မနသိကရောတာတိ သီလမဿ ပရိဂ္ဂဟေဿာမီတိ မနသိကရောန္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ န ဣတရေန။ ပညဝတာတိ တမ္ပိ သပ္ပညေနေဝ ပဏ္ဍိတေန။ ဗာလော ဟိ မနသိကရောန္တောပိ ဇာနိတုံ န သက္ကောတိ။

သံဝေါဟာရေနာတိ ကထနေန။

‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု၊ ဝေါဟာရံ ဥပဇီဝတိ၊

ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ၊ ဝါဏိဇော သော န ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇) –

ဧတ္ထ ဟိ ဗျဝဟာရော ဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘စတ္တာရော အရိယဝေါဟာရာ စတ္တာရော အနရိယဝေါဟာရာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၃) ဧတ္ထ စေတနာ။ ‘‘သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) ဧတ္ထ ပညတ္တိ။ ‘‘ဝေါဟာရမတ္တေန သော ဝေါဟရေယျာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅) ဧတ္ထ ကထာ ဝေါဟာရော။ ဣဓာပိ ဧသောဝ အဓိပ္ပေတော။ ဧကစ္စဿ ဟိ သမ္မုခါ ကထာ ပရမ္မုခါယ ကထာယ န သမေတိ၊ ပရမ္မုခါ ကထာ စ သမ္မုခါယ ကထာယ၊ တထာ ပုရိမကထာ စ ပစ္ဆိမကထာယ၊ ပစ္ဆိမကထာ စ ပုရိမကထာယ။ သော ကထေန္တေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုံ ‘‘အသုစိ ဧသော ပုဂ္ဂလော’’တိ။ သုစိသီလဿ ပန ပုရိမံ ပစ္ဆိမေန၊ ပစ္ဆိမဉ္စ ပုရိမေန သမေတိ၊ သမ္မုခါကထိတံ ပရမ္မုခါကထိတေန၊ ပရမ္မုခါကထိတဉ္စ သမ္မုခါကထိတေန၊ တသ္မာ ကထေန္တေန သက္ကာ သုစိဘာဝေါ ဇာနိတုန္တိ ပကာသေန္တော ဧဝမာဟ။

ထာမောတိ ဉာဏထာမော။ ယဿ ဟိ ဉာဏထာမော နတ္ထိ၊ သော ဥပ္ပန္နေသု ဥပဒ္ဒဝေသု ဂဟေတဗ္ဗဂ္ဂဟဏံ ကတဗ္ဗကိစ္စံ အပဿန္တော အဒွါရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ စရတိ။ တေနာဟ အာပဒါသု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ သာကစ္ဆာယာတိ သံကထာယ။ ဒုပ္ပညဿ ဟိ ကထာ ဥဒကေ ဂေဏ္ဍု ဝိယ ဥပ္ပလဝတိ၊ ပညဝတော ကထေန္တဿ ပဋိဘာနံ အနန္တရံ ဟောတိ။ ဥဒကဝိပ္ဖန္ဒိတေနေဝ ဟိ မစ္ဆော ခုဒ္ဒကော ဝါ မဟန္တော ဝါတိ ဉာယတိ။ ဩစရကာတိ ဟေဋ္ဌာစရကာ။ စရာ ဟိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေန စရန္တာပိ ဟေဋ္ဌာ – စရကာဝ ဟောန္တိ။ ဩစရိတွာတိ အဝစရိတွာ ဝီမံသိတွာ၊ တံ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ ရဇောဇလ္လန္တိ ရဇဉ္စ ဇလ္လဉ္စ။ ဝဏ္ဏရူပေနာတိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနေန။ ဣတ္တရဒဿနေနာတိ လဟုကဒဿနေန။ ဝိယဉ္ဇနေနာတိ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍကေန။ ပတိရူပကော မတ္တိကာကုဏ္ဍလောဝါတိ သုဝဏ္ဏကုဏ္ဍလပတိရူပကော မတ္တိကာကုဏ္ဍလောဝ။ လောဟဍ္ဎမာသောတိ လောဟဍ္ဎမာသကော။ ပဌမံ။

၂။ ပဉ္စရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ဒုတိယေ ရူပါတိ နီလပီတာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏံ။ ကာမာနံ အဂ္ဂန္တိ ဧတံ ကာမာနံ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌန္တိ ရူပဂရုကော အာဟ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယတောတိ ယဒါ။ မနာပပရိယန္တန္တိ မနာပနိပ္ဖတ္တိကံ မနာပကောဋိကံ။ တတ္ထ ဒွေ မနာပါနိ ပုဂ္ဂလမနာပံ သမ္မုတိမနာပဉ္စ။ ပုဂ္ဂလမနာပံ နာမ ယံ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ ဟောတိ၊ တဒေဝ အညဿ အနိဋ္ဌံ အကန္တံ။ ပစ္စန္တဝါသီနဉှိ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒါပိ ဣဋ္ဌာ ဟောန္တိ ကန္တာ မနာပါ၊ မဇ္ဈိမဒေသဝါသီနံ အတိဇေဂုစ္ဆာ။ တေသဉ္စ မောရမံသာဒီနိ ဣဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ ဣတရေသံ တာနိ အတိဇေဂုစ္ဆာနိ။ ဣဒံ ပုဂ္ဂလမနာပံ။ ဣတရံ သမ္မုတိမနာပံ။

ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏံ နာမ လောကေ ပဋိဝိဘတ္တံ နတ္ထိ၊ ဝိဘဇိတွာ ပန ဒဿေတဗ္ဗံ။ ဝိဘဇန္တေန စ န အတိဣဿရာနံ မဟာသမ္မတမဟာသုဒဿနဓမ္မာသောကာဒီနံ ဝသေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ တေသဉှိ ဒိပ္ပကပ္ပမ္ပိ အာရမ္မဏံ အမနာပံ ဥပဋ္ဌာတိ။ အတိဒုဂ္ဂတာနံ ဒုလ္လဘန္နပါနာနံ ဝသေနပိ န ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ တေသဉှိ ကဏာဇကဘတ္တသိတ္ထာနိပိ ပူတိမံသဿ ရသောပိ အတိမဓုရော အမတသဒိသော ဟောတိ။ မဇ္ဈိမာနံ ပန ဂဏကမဟာမတ္တသေဋ္ဌိ ကုဋုမ္ဗိကဝါဏိဇာဒီနံ ကာလေန ဣဋ္ဌံ ကာလေန အနိဋ္ဌံ လဘမာနာနံ ဝသေန ဝိဘဇိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ပနေတံ အာရမ္မဏံ ဇဝနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကောတိ။ ဇဝနဉှိ ဣဋ္ဌေပိ ရဇ္ဇတိ အနိဋ္ဌေပိ၊ ဣဋ္ဌေပိ ဒုဿတိ အနိဋ္ဌေပိ။ ဧကန္တတော ပန ဝိပါကစိတ္တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဗုဒ္ဓံ ဝါ သင်္ဃံ ဝါ မဟာစေတိယာဒီနိ ဝါ ဥဠာရာနိ အာရမ္မဏာနိ ဒိသွာ အက္ခီနိ ပိဒဟန္တိ ဒေါမနဿံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဓမ္မသဒ္ဒံ သုတွာ ကဏ္ဏေ ထကေန္တိ၊ စက္ခုဝိညာဏသောတဝိညာဏာနိ ပန တေသံ ကုသလဝိပါကာနေဝ ဟောန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဂူထသူကရာဒယော ဂူထဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ခါဒိတုံ လဘိဿာမာတိ သောမနဿဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဂူထဒဿနေ ပန နေသံ စက္ခုဝိညာဏံ၊ တဿ ဂန္ဓဃာယနေ ဃာနဝိညာဏံ၊ ရသသာယနေ ဇိဝှာဝိညာဏဉ္စ အကုသလဝိပါကမေဝ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန ပုဂ္ဂလမနာပတံ သန္ဓာယ တေ စ၊ မဟာရာဇ၊ ရူပါတိအာဒိမာဟ။

စန္ဒနင်္ဂလိကောတိ ဣဒံ တဿ ဥပါသကဿ နာမံ။ ပဋိဘာတိ မံ ဘဂဝါတိ ဘဂဝါ မယှံ ဧကံ ကာရဏံ ဥပဋ္ဌာတိ ပညာယတိ။ တဿ တေ ပဉ္စ ရာဇာနော အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလေ သဇ္ဇိတာယ အာပါနဘူမိယာ နိသိန္နဝသေနေဝ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန ပရမေန ဣဿရိယဝိဘဝေန အာဂန္တွာပိ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒိဝါ ပဒီပေ ဝိယ ဥဒကာဘိသိတ္တေ အင်္ဂါရေ ဝိယ သူရိယုဋ္ဌာနေ ခဇ္ဇောပနကေ ဝိယ စ ဟတပ္ပဘေ ဟတသောဘေ တံ တထာဂတဉ္စ တေဟိ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန ဝိရောစမာနံ ဒိသွာ၊ ‘‘မဟန္တာ ဝတ ဘော ဗုဒ္ဓါ နာမာ’’တိ ပဋိဘာနံ ဥဒပါဒိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

ကောကနဒန္တိ ပဒုမဿေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ပါတောတိ ကာလဿေဝ။ သိယာတိ ဘဝေယျ။ အဝီတဂန္ဓန္တိ အဝိဂတဂန္ဓံ။ အင်္ဂီရသန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ဘဂဝတော ဟိ အင်္ဂတော ရသ္မိယော နိက္ခမန္တိ၊ တသ္မာ အင်္ဂီရသောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ ကောကနဒသင်္ခါတံ ပဒုမံ ပါတောဝ ဖုလ္လံ အဝီတဂန္ဓံ သိယာ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝန္တံ အင်္ဂီရသံ တပန္တံ အာဒိစ္စမိဝ အန္တလိက္ခေ ဝိရောစမာနံ ပဿာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော။ ဘဂဝန္တံ အစ္ဆာဒေသီတိ ဘဂဝတော အဒါသီတိ အတ္ထော။ လောကဝေါဟာရတော ပနေတ္ထ ဤဒိသံ ဝစနံ ဟောတိ။ သော ကိရ ဥပါသကော – ‘‘ဧတေ တထာဂတဿ ဂုဏေသု ပသီဒိတွာ မယှံ ပဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂေ ဒေန္တိ၊ အဟမ္ပိ တေ ဘဂဝတောဝ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အဒါသိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဒေါဏပါကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၄။ တတိယေ ဒေါဏပါကကုရန္တိ ဒေါဏပါကံ ကုရံ၊ ဒေါဏဿ တဏ္ဍုလာနံ ပက္ကဘတ္တံ တဒူပိယဉ္စ သူပဗျဉ္ဇနံ ဘုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဘုတ္တာဝီတိ ပုဗ္ဗေ ဘတ္တသမ္မဒံ ဝိနောဒေတွာ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တံဒိဝသံ ပန ဘုဉ္ဇန္တောဝ ဒသဗလံ သရိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ အဂမာသိ။ မဟဿာသီတိ တဿ ဂစ္ဆတော ဗလဝါ ဘတ္တပရီဠာဟော ဥဒပါဒိ၊ တသ္မာ မဟန္တေဟိ အဿာသေဟိ အဿသတိ၊ ဂတ္တတောပိဿ သေဒဗိန္ဒူနိ မုစ္စန္တိ၊ တမေနံ ဥဘောသု ပဿေသု ဌတွာ ယမကတာလဝဏ္ဋေဟိ ဗီဇန္တိ၊ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ပန နိပဇ္ဇိတုံ န ဥဿဟတီတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘‘မဟဿာသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ဂါထံ အဘာသီတိ၊ ရာဇာ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာယ ကိလမတိ၊ ဖာသု ဝိဟာရံ ဒါနိဿ ကရိဿာမီတိ စိန္တေတွာ အဘာသိ။ မနုဇဿာတိ သတ္တဿ။ ကဟာပဏသတန္တိ ပါတရာသေ ပဏ္ဏာသံ သာယမာသေ ပဏ္ဏာသန္တိ ဧဝံ ကဟာပဏသတံ။ ပရိယာပုဏိတွာတိ ရညာ သဒ္ဓိံ ထောကံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမံ မင်္ဂလအသိံ ကဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? အသုကဿ နာမ ဒေဟီတိ သော တံ အသိံ ဒတွာ ဒသဗလဿ သန္တိကံ အာဂမ္မ ဝန္ဒိတွာ ဌိတကောဝ ‘‘ဂါထံ ဝဒထ၊ ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဝတွာ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ပရိယာပုဏိတွာတိ အတ္ထော။

ဘတ္တာဘိဟာရေသုဒံ ဘာသတီတိ ကထံ ဘာသတိ? ဘဂဝတာ အနုသိဋ္ဌိနိယာမေန။ ဘဂဝါ ဟိ နံ ဧဝံ အနုသာသိ – ‘‘မာဏဝ၊ ဣမံ ဂါထံ နဋော ဝိယ ပတ္တပတ္တဋ္ဌာနေ မာ အဝစ၊ ရညော ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပဌမပိဏ္ဍာဒီသုပိ အဝတွာ ဝေါသာနပိဏ္ဍေ ဂဟိတေ ဝဒေယျာသိ၊ ရာဇာ သုတွာဝ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေဿတိ။ အထ ရညော ဟတ္ထေသု ဓောတေသု ပါတိံ အပနေတွာ သိတ္ထာနိ ဂဏေတွာ တဒုပိယံ ဗျဉ္ဇနံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ တာဝတကေ တဏ္ဍုလေ ဟာရေယျာသိ၊ ပါတရာသေ စ ဝတွာ သာယမာသေ မာ ဝဒေယျာသီ’’တိ။ သော သာဓူတိ ပဋိဿုဏိတွာ တံဒိဝသံ ရညော ပါတရာသံ ဘုတွာ ဂတတ္တာ သာယမာသေ ဘဂဝတော အနုသိဋ္ဌိနိယာမေန ဂါထံ အဘာသိ ။ ရာဇာ ဒသဗလဿ ဝစနံ သရိတွာ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ပါတိယံယေဝ ဆဍ္ဍေသိ။ ရညော ဟတ္ထေသု ဓောတေသု ပါတိံ အပနေတွာ သိတ္ထာနိ ဂဏေတွာ တဒုပိယံ ဗျဉ္ဇနံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ တတ္တကေ တဏ္ဍုလေ ဟရိံသု။

နာဠိကောဒနပရမတာယ သဏ္ဌာသီတိ သော ကိရ မာဏဝေါ ဒိဝသေ ဒိဝသေ တထာဂတဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ၊ ဒသဗလဿ ဝိဿာသိကော အဟောသိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ပုစ္ဆိ ‘‘ရာဇာ ကိတ္တကံ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ? သော ‘‘နာဠိကောဒန’’န္တိ အာဟ။ ဝဋ္ဋိဿတိ ဧတ္တာဝတာ ပုရိသဘာဂေါ ဧသ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဂါထံ မာ ဝဒီတိ။ ဣတိ ရာဇာ တတ္ထေဝ သဏ္ဌာသိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေန စေဝ အတ္ထေန သမ္ပရာယိကေန စာတိ ဧတ္ထ သလ္လိခိတသရီရတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထော နာမ၊ သီလံ သမ္ပရာယိကတ္ထော။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ ဟိ သီလင်္ဂံ နာမ ဟောတီတိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၅။ စတုတ္ထေ ဝေဒေဟိပုတ္တောတိ ဝေဒေဟီတိ ပဏ္ဍိတာဓိဝစနမေတံ၊ ပဏ္ဍိတိတ္ထိယာ ပုတ္တောတိ အတ္ထော။ စတုရင်္ဂိနိန္တိ ဟတ္ထိအဿရထပတ္တိသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ သန္နယှိတွာတိ စမ္မပဋိမုဉ္စနာဒီဟိ သန္နာဟံ ကာရေတွာ။ သင်္ဂါမေသုန္တိ ယုဇ္ဈိံသု။ ကေန ကာရဏေန? မဟာကောသလရညာ ကိရ ဗိမ္ဗိသာရဿ ဓီတရံ ဒေန္တေန ဒွိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ သတသဟဿုဋ္ဌာနော ကာသိဂါမော နာမ ဓီတု ဒိန္နော။ အဇာတသတ္တုနာ စ ပိတရိ မာရိတေ မာတာပိဿ ရညော ဝိယောဂသောကေန နစိရဿေဝ မတာ။ တတော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော – ‘‘အဇာတသတ္တုနာ မာတာပိတရော မာရိတာ၊ မယှံ ပိတု သန္တကော ဂါမော’’တိ တဿတ္ထာယ အဍ္ဍံ ကရောတိ။ အဇာတသတ္တုပိ ‘‘မယှံ မာတု သန္တကော’’တိ တဿ ဂါမဿတ္ထာယ ဒွေပိ မာတုလဘာဂိနေယျာ ယုဇ္ဈိံသု။

ပါပါ ဒေဝဒတ္တာဒယော မိတ္တာ အဿာတိ ပါပမိတ္တော။ တေယေဝဿ သဟာယာတိ ပါပသဟာယော။ တေသွေဝဿ စိတ္တံ နိန္နံ သမ္ပဝင်္ကန္တိ ပါပသမ္ပဝင်္ကော။ ပသေနဒိဿ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒီနံ ဝသေန ကလျာဏမိတ္တာဒိတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုက္ခံ သေတီတိ ဇိတာနိ ဟတ္ထိအာဒီနိ အနုသောစန္တော ဒုက္ခံ သယိဿတိ။ ဣဒံ ဘဂဝါ ပုန တဿ ဇယကာရဏံ ဒိသွာ အာဟ။ ဇယံ ဝေရံ ပသဝတီတိ ဇိနန္တော ဝေရံ ပသဝတိ၊ ဝေရိပုဂ္ဂလံ လဘတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ ပဉ္စမေ အဗ္ဘုယျာသီတိ ပရာဇယေ ဂရဟပ္ပတ္တော ‘‘အာရာမံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူနံ ကထာသလ္လာပံ သုဏာထာ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတေန နာမ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ဓမ္မရက္ခိတဿ ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတဿ ‘‘သစေ ရာဇာ ဣမဉ္စ ဥပါယံ ကတွာ ဂစ္ဆေယျ၊ ပုန ဇိနေယျာ’’တိ ဝုတ္တဇယကာရဏံ သုတွာ အဘိဥယျာသိ။

ယာဝဿ ဥပကပ္ပတီတိ ယာဝ တဿ ဥပကပ္ပတိ သယှံ ဟောတိ။ ယဒါ စညေတိ ယဒါ အညေ။ ဝိလုမ္ပန္တီတိ တံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဌိတပုဂ္ဂလံ ဝိလုမ္ပန္တိ။ ဝိလုမ္ပတီတိ ဝိလုမ္ပိယတိ။ ဌာနံ ဟိ မညတီတိ ‘‘ကာရဏ’’န္တိ ဟိ မညတိ။ ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ဇေတာရံ လဘတေ ဇယန္တိ ဇယန္တော ပုဂ္ဂလော ပစ္ဆာ ဇေတာရမ္ပိ လဘတိ။ ရောသေတာရန္တိ ဃဋ္ဋေတာရံ။ ရောသကောတိ ဃဋ္ဋကော။ ကမ္မဝိဝဋ္ဋေနာတိ ကမ္မပရိဏာမေန၊ တဿ ဝိလုမ္ပနကမ္မဿ ဝိပါကဒါနေန။ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုပ္ပတီတိ သော ဝိလုမ္ပကော ဝိလုမ္ပိယတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။ ဆဋ္ဌေ ဥပသင်္ကမီတိ မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနကာလေ သူတိဃရံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ ဥပသင်္ကမိ။ အနတ္တမနော အဟောသီတိ၊ ‘‘ဒုဂ္ဂတကုလဿ မေ ဓီတု မဟန္တံ ဣဿရိယံ ဒိန္နံ၊ သစေ ပုတ္တံ အလဘိဿ၊ မဟန္တံ သက္ကာရံ အဓိဂမိဿ၊ တတော ဒါနိ ပရိဟီနာ’’တိ အနတ္တမနော အဟောသိ။ သေယျာတိ ဒန္ဓပညသ္မာ ဧလမူဂပုတ္တတော ဧကစ္စာ ဣတ္ထီယေဝ သေယျာ။ ပေါသာတိ ပေါသေဟိ။ ဇနာဓိပါတိ ဇနာဓိဘုံ ရာဇာနံ အာလပတိ။ သဿုဒေဝါတိ သဿုသသုရဒေဝတာ။ ဒိသမ္ပတီတိ ဒိသာဇေဋ္ဌကာ။ တာဒိသာ သုဘဂိယာတိ တာဒိသာယ သုဘရိယာယ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၈။ သတ္တမေ သမဓိဂ္ဂယှာတိ သမဓိဂ္ဂဏှိတွာ၊ အာဒိယိတွာတိ အတ္ထော။ အပ္ပမာဒေါတိ ကာရာပကအပ္ပမာဒေါ။ သမောဓာနန္တိ သမဝဓာနံ ဥပက္ခေပံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဟတ္ထိပဒံ ဝိယ ဟိ ကာရာပကအပ္ပမာဒေါ၊ သေသပဒဇာတာနိ ဝိယ အဝသေသာ စတုဘူမကာ ကုသလဓမ္မာ။ တေ ဟတ္ထိပဒေ သေသပဒါနိ ဝိယ အပ္ပမာဒေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အပ္ပမာဒဿ အန္တော ပရိဝတ္တန္တိ။ ယထာ စ ဟတ္ထိပဒံ သေသပဒါနံ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ၊ ဧဝံ အပ္ပမာဒေါ သေသဓမ္မာနန္တိ ဒဿေတိ။ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရဓမ္မာနမ္ပိ ဟေသ ပဋိလာဘကဋ္ဌေန လောကိယောပိ သမာနော အဂ္ဂေါဝ ဟောတိ။

အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တီတိ ‘‘ဧတာနိ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန အပ္ပမာဒေါဝ ကာတဗ္ဗော’’တိ အပ္ပမာဒမေဝ ပသံသန္တိ။ ယသ္မာ ဝါ ပုညကိရိယာသု ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ၊ တသ္မာ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန အပ္ပမာဒေါဝ ကာတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အတ္ထာဘိသမယာတိ အတ္ထပဋိလာဘာ။ သတ္တမံ။

၈။ ကလျာဏမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ အဋ္ဌမေ သော စ ခေါ ကလျာဏမိတ္တဿာတိ သော စာယံ ဓမ္မော ကလျာဏမိတ္တဿေဝ သွာက္ခာတော နာမ ဟောတိ၊ န ပါပမိတ္တဿာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဓမ္မော သဗ္ဗေသမ္ပိ သွာက္ခာတောဝ၊ ကလျာဏမိတ္တဿ ပန သုဿူသန္တဿ သဒ္ဒဟန္တဿ အတ္ထံ ပူရေတိ ဘေသဇ္ဇံ ဝိယ ဝဠဉ္ဇန္တဿ န ဣတရဿာတိ။ တေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မောတိ စေတ္ထ ဒေသနာဓမ္မော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥပဍ္ဎမိဒန္တိ ထေရော ကိရ ရဟောဂတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ သမဏဓမ္မော နာမ ဩဝါဒကေ အနုသာသကေ ကလျာဏမိတ္တေ သတိ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေ ဌိတဿ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပဍ္ဎံ ကလျာဏမိတ္တတော ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရတော’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟံ ပဒေသဉာဏေ ဌိတော နိပ္ပဒေသံ စိန္တေတုံ န သက္ကောမိ၊ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိတွာ နိက္ကင်္ခေါ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ။ ဗြဟ္မစရိယဿာတိ အရိယမဂ္ဂဿ။ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာတိ ယာ ဧသာ ကလျာဏမိတ္တတာ နာမ၊ သာ ဥပဍ္ဎံ၊ တတော ဥပဍ္ဎံ အာဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဣတိ ထေရေန ‘‘ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎာ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော ကလျာဏမိတ္တတော အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎာ ပစ္စတ္တပုရိသကာရတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ ထေရဿ အယံ မနောရထော၊ ယထာ ပန ဗဟူဟိ သိလာထမ္ဘေ ဥဿာပိတေ၊ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ အသုကေန ဥဿာပိတံ၊ ဧတ္တကံ အသုကေနာ’’တိ ဝိနိဗ္ဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ယထာ စ မာတာပိတရော နိဿာယ ဥပ္ပန္နေသု ပုတ္တေသု ‘‘ဧတ္တကံ မာတိတော နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဧတ္တကံ ပိတိတော’’တိ ဝိနိဗ္ဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ အဝိနိဗ္ဘောဂဓမ္မော ဟေသ၊ ‘‘ဧတ္တကံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ကလျာဏမိတ္တတော နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဧတ္တကံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရတော’’တိ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ ကလျာဏမိတ္တတာယ ပန ဥပဍ္ဎဂုဏော လဗ္ဘတီတိ ထေရဿ အဇ္ဈာသယေန ဥပဍ္ဎံ နာမ ဇာတံ၊ သကလဂုဏော ပဋိလဗ္ဘတီတိ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယေန သကလံ နာမ ဇာတံ။ ကလျာဏမိတ္တတာတိ စေတံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိလာဘင်္ဂံ နာမာတိ ဂဟိတံ။ အတ္ထတော ကလျာဏမိတ္တံ နိဿာယ လဒ္ဓါ သီလသမာဓိဝိပဿနာဝသေန စတ္တာရော ခန္ဓာ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိပိ ဝဒန္တိယေဝ။

မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒာတိ၊ အာနန္ဒ၊ မာ ဧဝံ အဘဏိ၊ ဗဟုဿုတော တွံ သေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော အဋ္ဌ ဝရေ ဂဟေတွာ မံ ဥပဋ္ဌဟသိ၊ စတူဟိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ တာဒိသဿ ဧဝံ ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သကလမေဝ ဟိဒံ၊ အာနန္ဒ၊ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာတိ ဣဒံ ဘဂဝါ – ‘‘စတ္တာရော မဂ္ဂါ စတ္တာရိ ဖလာနိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ သဗ္ဗံ ကလျာဏမိတ္တမူလကမေဝ ဟောတီ’’တိ သန္ဓာယာဟ။ ဣဒါနိ ဝစီဘေဒေနေဝ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ကလျာဏမိတ္တဿေတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါဋိကင်္ခန္တိ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အဝဿံဘာဝီတိ အတ္ထော။

ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတီတိအာဒီသု အဋ္ဌန္နံ အာဒိပဒါနံယေဝ တာဝ အယံ သင်္ခေပဝဏ္ဏနာ – သမ္မာ ဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏော သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ သမ္မာဝါစာ။ သမ္မာ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏော သမ္မာကမ္မန္တော။ သမ္မာ ဝေါဒါပနလက္ခဏာ သမ္မာအာဇီဝေါ။ သမ္မာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော သမ္မာဝါယာမော။ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ။ သမ္မာ သမာဓာနလက္ခဏော သမ္မာသမာဓိ။

တေသု ဧကေကဿ တီဏိ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ။ သေယျာထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ တာဝ အညေဟိပိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပဿတိ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟဝိဓမနဝသေန အသမ္မောဟတော။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ တထေဝ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒီနိ စ ပဇဟန္တိ၊ နိရောဓဉ္စ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သဟဇာတဓမ္မေ သမ္မာ ဒဿေတိ ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သဟဇာတဓမ္မေ အဘိနိရောပေတိ၊ သမ္မာဝါစာ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာ ဝေါဒါပေတိ ၊ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ သမ္မာသတိ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာပေတိ၊ သမ္မာသမာဓိ သမ္မာ ဒဟတိ။

အပိစေသာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောတိ၊ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ။ ကိစ္စတော ပန သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဒုက္ခေ ဉာဏန္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောန္တိ၊ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ။ တေသု သမ္မာသင်္ကပ္ပော ကိစ္စတော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပောတိအာဒီနိ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာဝါစာဒယော တယော ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဝိရတိယောဝ။ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတီတိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ကိစ္စတော သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ သမ္မာသမာဓိ ပန ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝ။

ဧဝံ တာဝ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနံ အဋ္ဌန္နံ အာဒိပဒါနံယေဝ အတ္ထဝဏ္ဏနံ ဉတွာ ဣဒါနိ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒီသု ဧဝံ ဉာတဗ္ဗော။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ၊ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ ပုနပ္ပုနံ ဇနေတိ၊ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဝေကနိဿိတန္တိ ဝိဝေကံ နိဿိတံ၊ ဝိဝေကေ ဝါ နိဿိတန္တိ ဝိဝေကနိဿိတံ။ ဝိဝေကောတိ ဝိဝိတ္တတာ။ ဝိဝိတ္တတာ စာယံ တဒင်္ဂဝိဝေကော၊ ဝိက္ခမ္ဘန-သမုစ္ဆေဒ-ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ-နိဿရဏဝိဝေကောတိ ပဉ္စဝိဓော။ ဧဝမေတသ္မိံ ပဉ္စဝိဓေ ဝိဝေကေ။ ဝိဝေကနိဿိတန္တိ တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တထာ ဟိ အယံ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာနုယုတ္တော ယောဂီ ဝိပဿနာက္ခဏေ ကိစ္စတော တဒင်္ဂဝိဝေကနိဿိတံ၊ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ၊ မဂ္ဂကာလေ ပန ကိစ္စတော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿိတံ၊ အာရမ္မဏတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ။ ဧသ နယော ဝိရာဂနိဿိတာဒီသု။ ဝိဝေကတ္ထာ ဧဝ ဟိ ဝိရာဂါဒယော ။

ကေဝလဉ္စေတ္ထ ဝေါဿဂ္ဂေါ ဒုဝိဓော ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ စာတိ။ တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာက္ခဏေ စ တဒင်္ဂဝသေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ စ သမုစ္ဆေဒဝသေန ကိလေသပ္ပဟာနံ။ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝိပဿနာက္ခဏေ တန္နိန္နဘာဝေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန အာရမ္မဏကရဏေန နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဣမသ္မိံ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယေ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ ဟိ အယံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေန ကိလေသေ စ ပရိစ္စဇတိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပက္ခန္ဒတိ။

ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန ဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ ပရိဏမန္တံ ပရိဏတဉ္စ၊ ပရိပစ္စန္တံ ပရိပက္ကဉ္စာတိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယဉှိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာနုယုတ္တော ဘိက္ခု ယထာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကိလေသပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂတ္ထံ နိဗ္ဗာနပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂတ္ထဉ္စ ပရိပစ္စတိ၊ ယထာ စ ပရိပက္ကာ ဟောတိ၊ တထာ နံ ဘာဝေတီတိ။ ဧသ နယော သေသမဂ္ဂင်္ဂေသု။

အာဂမ္မာတိ အာရဗ္ဘ သန္ဓာယ ပဋိစ္စ။ ဇာတိဓမ္မာတိ ဇာတိသဘာဝါ ဇာတိပကတိကာ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သကလော အရိယမဂ္ဂေါပိ ကလျာဏမိတ္တံ နိဿာယ လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တီတိ အပ္ပမာဒံ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ တသ္မာ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော။ အတ္ထာဘိသမယာတိ အတ္ထပဋိလာဘာ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၀။ နဝမေ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှိကသမယေတိ အတ္ထော။ သာပတေယျန္တိ ဓနံ။ ကော ပန ဝါဒေါ ရူပိယဿာတိ သုဝဏ္ဏရဇတတမ္ဗလောဟကာဠလောဟဖာလကစ္ဆပကာဒိဘေဒဿ ဃနကတဿ စေဝ ပရိဘောဂဘာဇနာဒိဘေဒဿ စ ရူပိယဘဏ္ဍဿ ပန ကော ဝါဒေါ? ‘‘ဧတ္တကံ နာမာ’’တိ ကာ ပရိစ္ဆေဒကထာတိ အတ္ထော။ ကဏာဇကန္တိ သကုဏ္ဍကဘတ္တံ။ ဗိလင်္ဂဒုတိယန္တိ ကဉ္ဇိကဒုတိယံ။ သာဏန္တိ သာဏဝါကမယံ ။ တိပက္ခဝသနန္တိ တီဏိ ခဏ္ဍာနိ ဒွီသု ဌာနေသု သိဗ္ဗိတွာ ကတနိဝါသနံ။

အသပ္ပုရိသောတိ လာမကပုရိသော။ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကန္တိအာဒီသု ဥပရူပရိဘူမီသု ဖလဒါနဝသေန ဥဒ္ဓံ အဂ္ဂမဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ။ သဂ္ဂဿ ဟိတာ တတြုပပတ္တိဇနနတောတိ သောဝဂ္ဂိကာ။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေသု သုခေါ ဝိပါကော အဿာတိ သုခဝိပါကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂါနံ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏာဒီနံ ဝိသေသာနံ နိဗ္ဗတ္တနတော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ။ ဧဝရူပံ ဒက္ခိဏဒါနံ န ပတိဋ္ဌာပေတီတိ။

သာတောဒကာတိ မဓုရောဒကာ။ သေတ္တောဒကာတိ ဝီစီနံ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဥဒကဿ သေတတာယ သေတောဒကာ။ သုပတိတ္ထာတိ သုန္ဒရတိတ္ထာ။ တံ ဇနောတိ ယေန ဥဒကေန သာတောဒကာ၊ တံ ဥဒကံ ဇနော ဘာဇနာနိ ပူရေတွာ နေဝ ဟရေယျ။ န ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာတိ၊ ယံ ယံ ဥဒကေန ဥဒကကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ၊ တံ တံ န ကရေယျ။ တဒပေယျမာနန္တိ တံ အပေယျမာနံ။ ကိစ္စကရော စ ဟောတီတိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရော စေဝ ကုသလကိစ္စကရော စ၊ ဘုဉ္ဇတိ စ၊ ကမ္မန္တေ စ ပယောဇေတိ၊ ဒါနဉ္စ ဒေတီတိ အတ္ထော။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ဒသမေ ပိဏ္ဍပါတေန ပဋိပါဒေသီတိ ပိဏ္ဍပါတေန သဒ္ဓိံ သံယောဇေသိ၊ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသီတိ အတ္ထော။ ပက္ကာမီတိ ကေနစိဒေဝ ရာဇုပဋ္ဌာနာဒိနာ ကိစ္စေန ဂတော။ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီတိ သော ကိရ အညေသုပိ ဒိဝသေသု တံ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿတိ၊ ဒါတုံ ပနဿ စိတ္တံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ အယံ ပဒုမဝတိဒေဝိယာ တတိယပုတ္တော တဂ္ဂရသိခီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ဝုဋ္ဌာယ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ မနောသိလာတလေ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ နဂရဒွါရေ ဩရုယှ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တမာဒါယ နဂရဝါသီနံ ဃရဒွါရေသု သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဌပေန္တော ဝိယ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကန္တာဒီဟိ အနုပုဗ္ဗေန သေဋ္ဌိနော ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ တံဒိဝသဉ္စ သေဋ္ဌိ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ပဏီတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ဃရဒွါရကောဋ္ဌကေ အာသနံ ပညာပေတွာ၊ ဒန္တန္တရာနိ သောဓေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ၊ တံဒိဝသံ ပါတော ဘုတွာ နိသိန္နတ္တာ ဒါနစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ ဘရိယံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘ဣမဿ သမဏဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

သေဋ္ဌိဘရိယာ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဧတ္တကေန ကာလေန ဣမဿ ‘ဒေထာ’တိ ဝစနံ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ဒါပေန္တောပိ စ အဇ္ဇ န ယဿ ဝါ တဿ ဝါ ဒါပေတိ၊ ဝီတရာဂဒေါသမောဟဿ ဝန္တကိလေသဿ ဩဟိတဘာရဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒါပေတိ၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဒတွာ ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမီ’’တိ၊ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ အန္တောနိဝေသနေ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ သုပရိသုဒ္ဓေဟိ သာလိတဏ္ဍုလေဟိ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ တဒနုရူပံ ခါဒနီယံ ဗျဉ္ဇနံ သုပေယျဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဗဟိ ဂန္ဓေဟိ သမလင်္ကရိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ ဝန္ဒိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ – ‘‘အညေသမ္ပိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ အပရိဘုဉ္ဇိတွာဝ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သောပိ ခေါ သေဋ္ဌိ ဗာဟိရတော အာဂစ္ဆန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ မယံ ‘‘တုမှာကံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကန္တာ၊ အပိ ဝေါ လဒ္ဓါတိ? အာမ၊ သေဋ္ဌိ လဒ္ဓါတိ။ ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေသိ။ အထဿ ပိဏ္ဍပါတဂန္ဓော ဥဋ္ဌဟိတွာ နာသာပုဋံ ပဟရိ။ သော စိတ္တံ သံယမေတုံ အသက္ကောန္တော ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အာဟောသီတိ။

ဝရမေတန္တိအာဒိ ဝိပ္ပဋိသာရဿ ဥပ္ပန္နာကာရဒဿနံ။ ဘာတု စ ပန ဧကပုတ္တကံ သာပတေယျဿ ကာရဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ တဒါ ကိရဿ အဝိဘတ္တေယေဝ ကုဋုမ္ဗေ မာတာပိတရော စ ဇေဋ္ဌဘာတာ စ ကာလမကံသု။ သော ဘာတုဇာယာယ သဒ္ဓိံယေဝ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဘာတု ပနဿ ဧကော ပုတ္တော ဟောတိ၊ တံ ဝီထိယာ ကီဠန္တံ မနုဿာ ဝဒန္တိ – ‘‘အယံ ဒါသော အယံ ဒါသီ ဣဒံ ယာနံ ဣဒံ ဓနံ တဝ သန္တက’’န္တိ။ သော တေသံ ကထံ ဂဟေတွာ – ‘‘အယံ ဒါသော မယှံ သန္တက’’န္တိအာဒီနိ ကထေတိ။

အထဿ စူဠပိတာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဒါရကော ဣဒါနေဝ ဧဝံ ကထေသိ၊ မဟလ္လကကာလေ ကုဋုမ္ဗံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒာပေယျ၊ ဣဒါနေဝဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသံ ဝါသိံ အာဒါယ – ‘‘ဧဟိ ပုတ္တ၊ အရညံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ တံ အရညံ နေတွာ ဝိရဝန္တံ ဝိရဝန္တံ မာရေတွာ အာဝါဋေ ပက္ခိပိတွာ ပံသုနာ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သတ္တက္ခတ္တုန္တိ သတ္တဝါရေ။ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမစေတနာဝသေန စေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကပိဏ္ဍပါတဒါနသ္မိဉှိ ဧကာဝ စေတနာ ဒွေ ပဋိသန္ဓိယော န ဒေတိ၊ ပုဗ္ဗပစ္ဆိမစေတနာဟိ ပနေသ သတ္တက္ခတ္တုံ သဂ္ဂေ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ပုရာဏန္တိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတစေတနာကမ္မံ။

ပရိဂ္ဂဟန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထု။ အနုဇီဝိနောတိ ဧကံ မဟာကုလံ နိဿာယ ပဏ္ဏာသမ္ပိ သဋ္ဌိပိ ကုလာနိ ဇီဝန္တိ၊ တေ မနုဿေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ နာဒါယ ဂန္တဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗမေတံ န အာဒိယိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သဗ္ဗံ နိက္ခိပ္ပဂါမိနန္တိ သဗ္ဗမေတံ နိက္ခိပ္ပသဘာဝံ၊ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗသဘာဝမေဝါတိ အတ္ထော။ ဒသမံ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ‘‘နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိကေန တမေန ယုတ္တောတိ တမော။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ပုန နိရယတမူပဂမနတော တမပရာယဏော။ ဣတိ ဥဘယေနပိ ခန္ဓတမောဝ ကထိတော ဟောတိ။ ‘‘ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိကေန ဇောတိနာ ယုတ္တတော ဇောတိ၊ အာလောကီဘူတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာယသုစရိတာဒီဟိ ပုန သဂ္ဂူပပတ္တိဇောတိဘာဝူပဂမနတော ဇောတိပရာယဏော။ ဣမိနာ နယေန ဣတရေပိ ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝေနကုလေတိ ဝိလီဝကာရကုလေ။ နေသာဒကုလေတိ မိဂလုဒ္ဒကာဒီနံ ကုလေ။ ရထကာရကုလေတိ စမ္မကာရကုလေ။ ပုက္ကုသကုလေတိ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကကုလေ။ ကသိရဝုတ္တိကေတိ ဒုက္ခဝုတ္တိကေ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ပံသုပိသာစကော ဝိယ ဈာမခါဏုဝဏ္ဏော။ ဒုဒ္ဒသိကောတိ ဝိဇာတမာတုယာပိ အမနာပဒဿနော ။ ဩကောဋိမကောတိ လကုဏ္ဍကော။ ကာဏောတိ ဧကက္ခိကာဏော ဝါ ဥဘယက္ခိကာဏော ဝါ။ ကုဏီတိ ဧကဟတ္ထကုဏီ ဝါ ဥဘယဟတ္ထကုဏီ ဝါ။ ခဉ္ဇောတိ ဧကပါဒခဉ္ဇော ဝါ ဥဘယပါဒခဉ္ဇော ဝါ။ ပက္ခဟတောတိ ဟတပက္ခော ပီဌသပ္ပီ။ ပဒီပေယျဿာတိ တေလကပလ္လကာဒိနော ပဒီပဥပကရဏဿ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇာတိ ဧတ္ထ ဧကော ပုဂ္ဂလော ဗဟိဒ္ဓါ အာလောကံ အဒိသွာ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံယေဝ ကာလံ ကတွာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တော သကလံ ကပ္ပမ္ပိ သံသရတိ၊ သောပိ တမောတမပရာယဏောဝ။ သော ပန ကုဟကပုဂ္ဂလော ဘဝေယျ။ ကုဟကဿ ဟိ ဧဝရူပါ နိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စ ‘‘နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ’’တိအာဒီဟိ အာဂမနဝိပတ္တိ စေဝ ပုဗ္ဗုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တိ စ ဒဿိတာ။ ဒလိဒ္ဒေတိအာဒီဟိ ပဝတ္တပစ္စယဝိပတ္တိ။ ကသိရဝုတ္တိကေတိအာဒီဟိ အာဇီဝုပါယဝိပတ္တိ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိအာဒီဟိ အတ္တဘာဝဝိပတ္တိ။ ဗဝှာဗာဓောတိအာဒီဟိ ဒုက္ခကာရဏသမာယောဂေါ။ န လာဘီတိအာဒီဟိ သုခကာရဏဝိပတ္တိ စေဝ ဥပဘောဂဝိပတ္တိ စ။ ကာယေန ဒုစ္စရိတန္တိအာဒီဟိ တမပရာယဏဘာဝဿ ကာရဏသမာယောဂေါ။ ကာယဿ ဘေဒါတိအာဒီဟိ သမ္ပရာယိကတမူပဂမော။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အက္ကောသတီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသတိ။ ပရိဘာသတီတိ၊ ‘‘ကသ္မာ တိဋ္ဌထ? ကိံ တုမှေဟိ အမှာကံ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတာနီ’’တိအာဒီဟိ? ပရိဘဝဝစနေဟိ ပရိဘာသတိ။ ရောသကောတိ ဃဋ္ဋကော။ အဗျဂ္ဂမနသောတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တော။ ပဌမံ။

၂။ အယျိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ ဒုတိယေ ဇိဏ္ဏာတိ ဇရာဇိဏ္ဏာ။ ဝုဍ္ဎာတိ ဝယောဝုဍ္ဎာ။ မဟလ္လိကာတိ ဇာတိမဟလ္လိကာ။ အဒ္ဓဂတာတိ အဒ္ဓံ စိရကာလံ အတိက္ကန္တာ။ ဝယောအနုပ္ပတ္တာတိ ပစ္ဆိမဝယံ သမ္ပတ္တာ။ ပိယာ မနာပါတိ ရညော ကိရ မာတရိ မတာယ အယျိကာ မာတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ တေနဿ အယျိကာယ ဗလဝပေမံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဟတ္ထိရတနေနာတိ သတသဟဿဂ္ဃနကော ဟတ္ထီ သတသဟဿဂ္ဃနကေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကတော ဟတ္ထိရတနံ နာမ။ အဿရတနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဂါမဝရောပိ သတသဟဿုဋ္ဌာနကဂါမောဝ။ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဘေဒနဓမ္မာနီတိ တေသု ဟိ ကိဉ္စိ ကရိယမာနမေဝ ဘိဇ္ဇတိ၊ ကိဉ္စိ ကတပရိယောသိတံ စက္ကတော အနပနီတမေဝ၊ ကိဉ္စိ အပနေတွာ ဘူမိယံ ဌပိတမတ္တံ၊ ကိဉ္စိ တတော ပရံ၊ ဧဝမေဝ သတ္တေသုပိ ကောစိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ မရတိ၊ ကောစိ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတရိ မာတုကုစ္ဆိတော အနိက္ခန္တောဝ၊ ကောစိ နိက္ခန္တမတ္တော၊ ကောစိ တတော ပရန္တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဒုတိယံ။

၁၃၄။ တတိယေ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနမေဝ။ တတိယံ။

၄။ ဣဿတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ စတုတ္ထဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။ ဘဂဝတော ကိရ ပဌမဗောဓိယံ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥဒပါဒိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ။ တိတ္ထိယာ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဟုတွာ ကုလေသု ဧဝံ ကန္ထေန္တာ ဝိစရန္တိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ၊ ‘မယှမေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ န အညေသံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ။ မယှမေဝ သာဝကာနံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ န အညေသံ သာဝကာနံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ။ မယှမေဝ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ န အညေသံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ။ မယှမေဝ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ န အညေသံ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’န္တိ။ ယုတ္တံ နု ခေါ သယမ္ပိ ဘိက္ခာစာရနိဿိတေန ပရေသံ ဘိက္ခာစာရနိဿိတာနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ အန္တရာယံ ကာတုံ၊ အယုတ္တံ ကရောတိ အနနုစ္ဆဝိက’’န္တိ။ သာ ကထာ ပတ္ထရမာနာ ရာဇကုလံ သမ္ပတ္တာ။ ရာဇာ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ ယံ တထာဂတော ပရေသံ လာဘန္တရာယံ ကရေယျ။ ဧတေ တထာဂတဿ အလာဘာယ အယသာယ ပရိသက္ကန္တိ။ သစာဟံ ဣဓေဝ ဌတွာ ‘မာ ဧဝံ အဝေါစုတ္ထ၊ န သတ္ထာ ဧဝံ ကထေတီ’တိ ဝဒေယျံ၊ ဧဝံ သာ ကထာ နိဇ္ဈတ္တိံ န ဂစ္ဆေယျ၊ ဣမဿ မဟာဇနဿ သန္နိပတိတကာလေယေဝ နံ နိဇ္ဈာပေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဆဏဒိဝသံ အာဂမေန္တော တုဏှီ အဟောသိ။

အပရေန သမယေန မဟာဆဏေ သမ္ပတ္တေ ‘‘အယံ ဣမဿ ကာလော’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘သဒ္ဓါ ဝါ အဿဒ္ဓါ ဝါ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဝါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဝါ ဂေဟရက္ခကေ ဒါရကေ ဝါ မာတုဂါမေ ဝါ ဌပေတွာ အဝသေသာ ယေ ဝိဟာရံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ပညာသံ ဒဏ္ဍော’’တိ။ သယမ္ပိ ပါတောဝ နှတွာ ကတပါတရာသော သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော မဟတာ ဗလကာယေန သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ဂစ္ဆန္တော စ စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ တုမှေ ကိရ ဧဝံ ဝဒထ ‘မယှမေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… န အညေသံ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’န္တိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတုံ အယုတ္တံ၊ ပဉှမေဝ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ ပဉှံ ကထေန္တော စ မေ ဘဂဝါ အဝသာနေ တိတ္ထိယာနံ ဝါဒံ ဘဉ္ဇိဿတီ’’တိ။ သော ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ကတ္ထ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အာဟ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ စိတ္တံ ပသီဒတိ၊ တသ္မိံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ ယေဟိ မနုဿေဟိ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ အာရောစိတံ၊ တေ ဩလောကေသိ။ တေ ရညာ ဩလောကိတမတ္တာဝ မင်္ကုဘူတာ အဓောမုခါ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဘူမိံ လေခမာနာ အဋ္ဌံသု။ ရာဇာ – ‘‘ဧကပဒေနေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဟတာ တိတ္ထိယာ’’တိ မဟာဇနံ သာဝေန္တော မဟာသဒ္ဒေန အဘာသိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဘာသိတွာ – ‘‘ဘဂဝါ စိတ္တံ နာမ နိဂဏ္ဌာစေလကပရိဗ္ဗာဇကာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပသီဒတိ ၊ ကတ္ထ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အညံ ခေါ ဧတန္တိ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ အညံ တယာ ပဌမံ ပုစ္ဆိတံ၊ အညံ ပစ္ဆာ၊ သလ္လက္ခေဟိ ဧတံ၊ ပဉှာကထနံ ပန မယှံ ဘာရော’’တိ ဝတွာ သီလဝတော ခေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓ တျဿာတိ ဣဓ တေ အဿ။ သမုပဗျူဠှောတိ ရာသိဘူတော။ အသိက္ခိတောတိ ဓနုသိပ္ပေ အသိက္ခိတော။ အကတဟတ္ထောတိ မုဋ္ဌိဗန္ဓာဒိဝသေန အသမ္ပာဒိတဟတ္ထော။ အကတယောဂ္ဂေါတိ တိဏပုဉ္ဇမတ္တိကာပုဉ္ဇာဒီသု အကတပရိစယော။ အကတူပါသနောတိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ အဒဿိတသရက္ခေပေါ။ ဆမ္ဘီတိ ပဝေဓိတကာယော။

ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနောတိအာဒီသု အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ဗျာပါဒေါ ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ထိနမိဒ္ဓံ၊ တထာ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ တတိယေနေဝ ကုက္ကုစ္စံ၊ ပဌမမဂ္ဂေန ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ အသေက္ခေနသီလက္ခန္ဓေနာတိ အသေက္ခဿ သီလက္ခန္ဓော အသေက္ခော သီလက္ခန္ဓော နာမ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ လောကိယလောကုတ္တရသီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိယော ကထိတာ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟောတိ၊ တံ လောကိယမေဝ။

ဣဿတ္တန္တိ ဥသုသိပ္ပံ။ ဗလဝီရိယန္တိ ဧတ္ထ ဗလံ နာမ ဝါယောဓာတု၊ ဝီရိယံ ကာယိကစေတသိကဝီရိယမေဝ။ ဘရေတိ ဘရေယျ။ နာသူရံ ဇာတိပစ္စယာတိ၊ ‘‘အယံ ဇာတိသမ္ပန္နော’’တိ ဧဝံ ဇာတိကာရဏာ အသူရံ န ဘရေယျ။

ခန္တိသောရစ္စန္တိ ဧတ္ထ ခန္တီတိ အဓိဝါသနခန္တိ၊ သောရစ္စန္တိ အရဟတ္တံ။ ဓမ္မာတိ ဧတေ ဒွေ ဓမ္မာ။ အဿမေတိ အာဝသထေ။ ဝိဝနေတိ အရညဋ္ဌာနေ၊ နိရုဒကေ အရညေ စတုရဿပေါက္ခရဏိအာဒီနိ ကာရယေတိ အတ္ထော။ ဒုဂ္ဂေတိ ဝိသမဋ္ဌာနေ။ သင်္ကမနာနီတိ ပဏ္ဏာသဟတ္ထသဋ္ဌိဟတ္ထာနိ သမောကိဏ္ဏပရိသုဒ္ဓဝါလိကာနိ သင်္ကမနာနိ ကရေယျ။

ဣဒါနိ ဧတေသု အရညသေနာသနေသု ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ အာစိက္ခန္တော အန္နံ ပါနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေနာသနာနီတိ မဉ္စပီဌာဒီနိ။ ဝိပ္ပသန္နေနာတိ ခီဏာသဝဿ ဒေန္တောပိ သကင်္ခေန ကိလေသမလိနေန စိတ္တေန အဒတွာ ဝိပ္ပသန္နေနေဝ စိတ္တေန ဒဒေယျ။ ထနယန္တိ ဂဇ္ဇန္တော။ သတက္ကကူတိ သတသိခရော၊ အနေကကူဋောတိ အတ္ထော။ အဘိသင်္ခစ္စာတိ အဘိသင်္ခရိတွာ သမောဓာနေတွာ ရာသိံ ကတွာ။

အာမောဒမာနောတိ တုဋ္ဌမာနသော ဟုတွာ။ ပကိရေတီတိ ဒါနဂ္ဂေ ဝိစိရတိ၊ ပကိရန္တော ဝိယ ဝါ ဒါနံ ဒေတိ။ ပုညဓာရာတိ အနေကဒါနစေတနာမယာ ပုညဓာရာ။ ဒါတာရံ အဘိဝဿတီတိ ယထာ အာကာသေ သမုဋ္ဌိတမေဃတော နိက္ခန္တာ ဥဒကဓာရာ ပထဝိံ သိနေဟယန္တီ တေမေန္တီ ကိလေဒယန္တီ အဘိဝဿတိ၊ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဒါယကဿ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နာ ပုညဓာရာ တမေဝ ဒါတာရံ အန္တော သိနေဟေတိ ပူရေတိ အဘိသန္ဒေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒါတာရံ အဘိဝဿတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဗ္ဗတူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ ပဉ္စမေ မုဒ္ဓါဝသိတ္တာနန္တိ ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဝသိတ္တာနံ ကတာဘိသေကာနံ။ ကာမဂေဓပရိယုဋ္ဌိတာနန္တိ ကာမေသု ဂေဓေန ပရိယုဋ္ဌိတာနံ အဘိဘူတာနံ။ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တာနန္တိ ဇနပဒေ ထိရဘာဝပ္ပတ္တာနံ။ ရာဇကရဏီယာနီတိ ရာဇကမ္မာနိ ရာဇူဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ။ တေသု ခွာဟန္တိ တေသု အဟံ။ ဥသုက္ကမာပန္နောတိ ဗျာပါရံ အာပန္နော။ ဧသ ကိရ ရာဇာ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ အန္တရာဂမနာနိ ဗဟူနိပိ ဟောန္တိ။ တဿ နိဗဒ္ဓံ ဂစ္ဆတော ဗလကာယော မဟာပိ ဟောတိ အပ္ပောပိ။ အထေကဒိဝသံ ပဉ္စသတာ စောရာ စိန္တယိံသု – ‘‘အယံ ရာဇာ အဝေလာယ အပ္ပေန ဗလေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ နံ ဂဟေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ။ တေ အန္ဓဝနေ နိလီယိံသု။ ရာဇာနော စ နာမ မဟာပုညာ ဟောန္တိ။ အထ တေသံယေဝ အဗ္ဘန္တရတော ဧကော ပုရိသော နိက္ခမိတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ မဟန္တံ ဗလကာယံ အာဒါယ အန္ဓဝနံ ပရိဝါရေတွာ တေ သဗ္ဗေ ဂဟေတွာ အန္ဓဝနတော ယာဝ နဂရဒွါရာ မဂ္ဂဿ ဥဘောသု ပဿေသု ယထာ အညမညံ စက္ခုနာ စက္ခုံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဩလောကေန္တိ၊ ဧဝံ အာသန္နာနိ သူလာနိ ရောပါပေတွာ သူလေသု ဥတ္တာသေသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။

အထ သတ္ထာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဝက္ခာမိ၊ ‘မဟာရာဇ၊ မာဒိသေ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဓုရဝိဟာရေ ဝသန္တေ တယာ ဧဝရူပံ ဒါရုဏံ ကမ္မံ ကတံ၊ အယုတ္တံ တေ ကတ’န္တိ၊ အထာယံ ရာဇာ မင်္ကု ဟုတွာ သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ ပရိယာယေန ဓမ္မံ ကထေန္တဿေဝ မေ သလ္လက္ခေဿတီ’’တိ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘန္တော တံ ကိံ မညသီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓါယိကောတိ သဒ္ဓါတဗ္ဗော၊ ယဿ တွံ ဝစနံ သဒ္ဒဟသီတိ အတ္ထော။ ပစ္စယိကောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ယဿ ဝစနံ ပတ္တိယာယသီတိ အတ္ထော။ အဗ္ဘသမန္တိ အာကာသသမံ။ နိပ္ပောထေန္တော အာဂစ္ဆတီတိ ပထဝိတလတော ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ သဗ္ဗေ သတ္တေ သဏှကရဏီယံ တိဏစုဏ္ဏံ ဝိယ ကရောန္တော ပိသန္တော အာဂစ္ဆတိ။

အညတြ ဓမ္မစရိယာယာတိ ဌပေတွာ ဓမ္မစရိယံ အညံ ကာတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ဒသကုသလကမ္မပထသင်္ခါတာ ဓမ္မစရိယာဝ ကတ္တဗ္ဗာ၊ ဘန္တေတိ – သမစရိယာဒီနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ အာရောစေမီတိ အာစိက္ခာမိ။ ပဋိဝေဒယာမီတိ ဇာနာပေမိ။ အဓိဝတ္တတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ဟတ္ထိယုဒ္ဓါနီတိ နာဠာဂိရိသဒိသေ ဟေမကပ္ပနေ နာဂေ အဘိရုယှ ယုဇ္ဈိတဗ္ဗယုဒ္ဓါနိ။ ဂတီတိ နိပ္ဖတ္တိ။ ဝိသယောတိ ဩကာသော၊ သမတ္ထဘာဝေါ ဝါ။ န ဟိ သက္ကာ တေဟိ ဇရာမရဏံ ပဋိဗာဟိတုံ ။ မန္တိနော မဟာမတ္တာတိ မန္တသမ္ပန္နာ မဟောသဓဝိဓုရပဏ္ဍိတာဒိသဒိသာ မဟာအမစ္စာ။ ဘူမိဂတန္တိ မဟာလောဟကုမ္ဘိယော ပူရေတွာ ဘူမိယံ ဌပိတံ။ ဝေဟာသဋ္ဌန္တိ စမ္မပသိဗ္ဗကေ ပူရေတွာ တုလာသင်္ဃာဋာဒီသု လဂ္ဂေတွာ စေဝ နိယျုဟာဒီသု စ ပူရေတွာ ဌပိတံ။ ဥပလာပေတုန္တိ အညမညံ ဘိန္ဒိတုံ။ ယထာ ဒွေ ဇနာ ဧကေန မဂ္ဂေန န ဂစ္ဆန္တိ ဧဝံ ကာတုံ။

နဘံ အာဟစ္စာတိ အာကာသံ ပူရေတွာ။ ဧဝံ ဇရာ စ မစ္စု စာတိ ဣဓ ဒွေယေဝ ပဗ္ဗတာ ဂဟိတာ၊ ရာဇောဝါဒေ ပန ‘‘ဇရာ အာဂစ္ဆတိ သဗ္ဗယောဗ္ဗနံ ဝိလုမ္ပမာနာ’’တိ ဧဝံ ဇရာ မရဏံ ဗျာဓိ ဝိပတ္တီတိ စတ္တာရောပေတေ အာဂတာဝ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဟတ္ထိယုဒ္ဓါဒီဟိ ဇရာမရဏံ ဇိနိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ။ သဒ္ဓံ နိဝေသယေတိ သဒ္ဓံ နိဝေသေယျ၊ ပတိဋ္ဌာပေယျာတိ။ ပဉ္စမံ။

တတိယော ဝဂ္ဂေါ။

ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ

သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ကောသလသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။