📜

၆။ ဗြဟ္မသံယုတ္တံ

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဗြဟ္မာယာစနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၂။ ဗြဟ္မသံယုတ္တဿ ပဌမေ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော အယံ စေတသော ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ ကဒါ ဥဒပါဒီတိ? ဗုဒ္ဓဘူတဿ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ရာဇာယတနမူလေ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ ဩသဓဟရီတကဉ္စ ခါဒိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ စတူဟိ လောကပါလေဟိ ဥပနီတေ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယပတ္တေ တပုဿဘလ္လိကာနံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ပစ္စာဂန္တွာ အဇပါလနိဂြောဓေ နိသိန္နမတ္တဿ။

အဓိဂတောတိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ဓမ္မောတိ စတုသစ္စဓမ္မော။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥတ္တာနပဋိက္ခေပဝစနမေတံ။ ဒုဒ္ဒသောတိ ဂမ္ဘီရတ္တာဝ ဒုဒ္ဒသော ဒုက္ခေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန ဒဋ္ဌုံ။ ဒုဒ္ဒသတ္တာဝ ဒုရနုဗောဓော ဒုက္ခေန အဝဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ သုခေန အဝဗုဇ္ဈိတုံ။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတော။ ပဏီတောတိ အတပ္ပကော။ ဣဒံ ဒွယံ လောကုတ္တရမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတက္ကာဝစရောတိ တက္ကေန အဝစရိတဗ္ဗော ဩဂါဟိတဗ္ဗော န ဟောတိ၊ ဉာဏေနေဝ အဝစရိတဗ္ဗော။ နိပုဏောတိ သဏှော။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယောတိ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာလယရာမာတိ သတ္တာ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာ တေ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ ဝါ အလ္လီယန္တိ၊ တသ္မာပိ အာလယာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေဟိ အာလယေဟိ ရမန္တီတိ အာလယရာမာ။ အာလယေသု ရတာတိ အာလယရတာ။ အာလယေသု သုဋ္ဌု မုဒိတာတိ အာလယသမ္မုဒိတာ။ ယထေဝ ဟိ သုသဇ္ဇိတံ ပုပ္ဖဖလဘရိတရုက္ခာဒိသမ္ပန္နံ ဥယျာနံ ပဝိဋ္ဌော ရာဇာ တာယ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ရမတိ၊ သမ္မုဒိတော အာမောဒိတပမောဒိတော ဟောတိ၊ န ဥက္ကဏ္ဌတိ၊ သာယမ္ပိ နိက္ခမိတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ ဧဝမိမေဟိပိ ကာမာလယတဏှာလယေဟိ သတ္တာ ရမန္တိ၊ သံသာရဝဋ္ဋေ သမ္မုဒိတာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသန္တိ။ တေန တေသံ ဘဂဝါ ဒုဝိဓံ အာလယံ ဥယျာနဘူမိံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အာလယရာမာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ဌာနံ သန္ဓာယ ‘‘ယံ ဣဒ’’န္တိ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ သန္ဓာယ ‘‘ယော အယ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဣမေသံ ပစ္စယာ ဣဒပ္ပစ္စယာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယာ ဧဝ ဣဒပ္ပစ္စယတာ၊ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ စာတိ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ သင်္ခါရာဒိပစ္စယာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမန္တိ၊ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရာဂါ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သော မမဿ ကိလမထောတိ ယာ အဇာနန္တာနံ ဒေသနာ နာမ၊ သော မမ ကိလမထော အဿ၊ သာ မမ ဝိဟေသာ အဿာတိ အတ္ထော။ ကာယကိလမထော စေဝ ကာယဝိဟေသာ စ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိတ္တေ ပန ဥဘယမ္ပေတံ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ အပိဿူတိ အနုဗြူဟနတ္ထေ နိပါတော။ သော ‘‘န ကေဝလံ အယံ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ၊ ဣမာပိ ဂါထာ ပဋိဘံသူ’’တိ ဒီပေတိ။ အနစ္ဆရိယာတိ အနုအစ္ဆရိယာ။ ပဋိဘံသူတိ ပဋိဘာနသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ဂေါစရာ အဟေသုံ၊ ပရိဝိတက္ကယိတဗ္ဗတံ ပါပုဏိံသု။

ကိစ္ဆေနာတိ ဒုက္ခေန၊ န ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ။ ဗုဒ္ဓါနံ ဟိ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ သုခပဋိပဒါဝ ဟောန္တိ။ ပါရမီပူရဏကာလေ ပန သရာဂသဒေါသသမောဟဿေဝ သတော အာဂတာဂတာနံ ယာစကာနံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ သီသံ ကန္တိတွာ ဂလလောဟိတံ နီဟရိတွာ သုအဉ္ဇိတာနိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ကုလဝံသပ္ပဒီပံ ပုတ္တံ မနာပစာရိနိံ ဘရိယန္တိ ဧဝမာဒီနိ ဒေန္တဿ အညာနိ စ ခန္တိဝါဒိသဒိသေသု အတ္တဘာဝေသု ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇာဒီနိ ပါပုဏန္တဿ အာဂမနီယပဋိပဒံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဟလန္တိ ဧတ္ထ ဟ-ကာရော နိပါတမတ္တော၊ အလန္တိ အတ္ထော။ ပကာသိတုန္တိ ဒေသိတုံ၊ ဧဝံ ကိစ္ဆေန အဓိဂတဿ အလံ ဒေသိတုံ ပရိယတ္တံ ဒေသိတုံ။ ကော အတ္ထော ဒေသိတေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ရာဂဒေါသပရေတေဟီတိ ရာဂဒေါသဖုဋ္ဌေဟိ ရာဂဒေါသာနုဂတေဟိ ဝါ။

ပဋိသောတဂါမိန္တိ နိစ္စာဒီနံ ပဋိသောတံ၊ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘ’’န္တိ ဧဝံ ဂတံ စတုသစ္စဓမ္မံ။ ရာဂရတ္တာတိ ကာမရာဂေန ဘဝရာဂေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန စ ရတ္တာ။ န ဒက္ခန္တီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ အသုဘန္တိ ဣမိနာ သဘာဝေန န ပဿိဿန္တိ ၊ တေ အပဿန္တေ ကော သက္ခိဿတိ ဧဝံ ဂါဟာပေတုံ။ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာတိ အဝိဇ္ဇာရာသိနာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။

အပ္ပောဿုက္ကတာယာတိ နိရုဿုက္ကဘာဝေန၊ အဒေသေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ? နနု ဧသ မုတ္တော မောစေဿာမိ၊ တိဏ္ဏော တာရေဿာမိ –

‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရယိဿံ သဒေဝက’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၆) –

ပတ္ထနံ ကတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တောတိ? သစ္စမေတံ၊ တဒေဝံ ပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေန ပနဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ တဿ ဟိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတံ၊ ဓမ္မဿ စ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သတ္တာနံ ကိလေသဂဟနတာ စ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာ စ သဗ္ဗာကာရေန ပါကဋာ ဇာတာ။ အထဿ – ‘‘ဣမေ သတ္တာ ကဉ္ဇိယပုဏ္ဏာ လာဗု ဝိယ၊ တက္ကဘရိတာ စာဋိ ဝိယ၊ ဝသာတေလပီတပိလောတိကာ ဝိယ၊ အဉ္ဇနမက္ခိတဟတ္ထော ဝိယ စ ကိလေသဘရိတာ အတိသံကိလိဋ္ဌာ ရာဂရတ္တာ ဒေါသဒုဋ္ဌာ မောဟမူဠှာ၊ တေ ကိံ နာမ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ? စိန္တယတော ကိလေသဂဟနပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။

‘‘အယဉ္စ ဓမ္မော ပထဝီသန္ဓာရကဥဒကက္ခန္ဓော ဝိယ ဂမ္ဘီရော၊ ပဗ္ဗတေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌပိတော သာသပေါ ဝိယ ဒုဒ္ဒသော၊ သတဓာ ဘိန္နဿ ဝါလဿ ကောဋိယာ ကောဋိပဋိပါဒနံ ဝိယ ဒုရနုဗောဓော။ နနု မယာ ဟိ ဣမံ ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ ဝါယမန္တေန အဒိန္နံ ဒါနံ နာမ နတ္ထိ၊ အရက္ခိတံ သီလံ နာမ နတ္ထိ၊ အပရိပူရိတာ ကာစိ ပါရမီ နာမ နတ္ထိ၊ တဿ မေ နိရုဿာဟံ ဝိယ မာရဗလံ ဝိဓမန္တဿာပိ ပထဝီ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေန္တဿာပိ န ကမ္ပိတ္ထ၊ ပစ္ဆိမယာမေ ပန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿေဝ မေ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပိတ္ထ။ ဣတိ မာဒိသေနာပိ တိက္ခဉာဏေန ကိစ္ဆေနေဝါယံ ဓမ္မော ပဋိဝိဒ္ဓါ။ တံ လောကိယမဟာဇနာ ကထံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီ’’တိ? ဓမ္မဂမ္ဘီရပစ္စဝေက္ခဏာနုဘာဝေနာပိ ဧဝံ စိတ္တံ နမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဗြဟ္မုနာ ယာစိတေ ဒေသေတုကာမတာယပိဿ ဧဝံ စိတ္တံ နမိ။ ဇာနာတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘မမ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တေ နမမာနေ မံ မဟာဗြဟ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစိဿတိ၊ ဣမေ စ သတ္တာ ဗြဟ္မဂရုကာ။ တေ ‘သတ္ထာ ကိရ ဓမ္မံ န ဒေသေတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ မဟာဗြဟ္မာ ယာစိတွာ ဒေသာပေသိ။ သန္တော ဝတ ဘော ဓမ္မော၊ ပဏီတော ဝတ ဘော ဓမ္မော’တိ မညမာနာ သုဿူသိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒမ္ပိဿ ကာရဏံ ပဋိစ္စ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမိ၊ နော ဓမ္မဒေသနာယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဟမ္ပတိဿာတိ သော ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ သဟကော နာမ ထေရော ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကဗြဟ္မာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တတြ နံ ‘‘သဟမ္ပတိဗြဟ္မာ’’တိ ပဋိသဉ္ဇာနန္တိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿာ’’တိ။ နဿတိ ဝတ ဘောတိ သော ကိရ ဣမံ သဒ္ဒံ တထာ နိစ္ဆာရေသိ၊ ယထာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုဗြဟ္မာနော သုတွာ သဗ္ဗေ သန္နိပတိံသု။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယသ္မိံ နာမ လောကေ။ ပုရတော ပါတုရဟောသီတိ တေဟိ ဒသဟိ ဗြဟ္မသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပါတုရဟောသိ။ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာတိ ပညာမယေ အက္ခိမှိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟရဇံ ဧတေသံ ဧဝံသဘာဝါတိ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ။ အဿဝနတာတိ အဿဝနတာယ။ ဘဝိဿန္တီတိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ဒသပုညကိရိယဝသေန ကတာဓိကာရာ ပရိပါကဂတာ ပဒုမာနိ ဝိယ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ၊ ဓမ္မဒေသနံယေဝ အာကင်္ခမာနာ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ အရိယဘူမိံ ဩက္ကမနာရဟာ န ဧကော၊ န ဒွေ၊ အနေကသတသဟဿာ ဓမ္မဿ အညာတာရော ဘဝိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပါတုရဟောသီတိ ပါတုဘဝိ။ သမလေဟိ စိန္တိတောတိ သမလေဟိ ဆဟိ သတ္ထာရေဟိ စိန္တိတော။ တေ ဟိ ပုရေတရံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ကဏ္ဋကေ ပတ္ထရမာနာ ဝိယ၊ ဝိသံ သိဉ္စမာနာ ဝိယ စ သမလံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဓမ္မံ ဒေသယိံသု။ အပါပုရေတန္တိ ဝိဝရံ ဧတံ။ အမတဿ ဒွါရန္တိ အမတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓန္တိ ဣမေ သတ္တာ ရာဂါဒိမလာနံ အဘာဝတော ဝိမလေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုဗုဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ သုဏန္တု တာဝ ဘဂဝါတိ ယာစတိ။

သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ယထာဌိတောဝ။ န ဟိ တဿ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌိတောဝ စက္ခုမာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ ၊ တထာ တွမ္ပိ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတဉာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကော သောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတံ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယ ဥပပရိက္ခ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒေ သမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ၊ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိကာယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျုံ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ၊ အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ န ကေဒါရပါဠိယော န ကုဋိယော န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ။ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလာမတ္တကမေဝ ပညာယေယျ၊ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တနိကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ သရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ သော အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄)၊

အဇ္ဈေသနန္တိ ယာစနံ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသံ ဟိ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ‘‘ဗုဒ္ဓစက္ခူ’’တိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ‘‘သမန္တစက္ခူ’’တိ၊ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ‘‘ဓမ္မစက္ခူ’’တိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ၊ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိ – ‘‘သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အဿဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ကုသီတော။ ဥပဋ္ဌိတဿတိ၊ မုဋ္ဌဿတိ။ သမာဟိတော ၊ အသမာဟိတော။ ပညဝါ၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော။ တထာ သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော…ပေ… ပညဝါ ပုဂ္ဂလော ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ၊ ဒုပ္ပညော ပုဂ္ဂလော န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝီ။ လောကောတိ ခန္ဓလောကော၊ အာယတနလောကော၊ ဓာတုလောကော၊ သမ္ပတ္တိဘဝလောကော၊ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိဘဝလောကော၊ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောကော။ ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဒွေ လောကာ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ။ တယော လောကာ တိဿော ဝေဒနာ။ စတ္တာရော လောကာ စတ္တာရော အာဟာရာ။ ပဉ္စ လောကာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဆ လောကာ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ။ သတ္တ လောကာ သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အဋ္ဌ လောကာ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ။ နဝ လောကာ နဝ သတ္တာဝါသာ။ ဒသ လောကာ ဒသာယတနာနိ။ ဒွါဒသ လောကာ ဒွါဒသာယတနာနိ။ အဋ္ဌာရသ လောကာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ ဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ ဝဇ္ဇာ၊ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ ဝဇ္ဇာ၊ ဣတိ ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ဣမသ္မိဉ္စ ဝဇ္ဇေ တိဗ္ဗာ ဘယသညာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ၊ သေယျထာပိ ဥက္ခိတ္တာသိကေ ဝဓကေ။ ဣမေဟိ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာနာတိ ပဿတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဣဒံ တထာဂတဿ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တေ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂)။

ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသိယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနီ တိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ။ တတ္ထ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ပန သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာဒီနိ နာမ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ တာနိ ပါဠိံ နာရုဠှာနိ။ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။ ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝံ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။

တတ္ထ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သဟ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇိယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော အနုပုဗ္ဗေန ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော (ပု။ ပ။ ၁၄၈-၁၅၁)။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော – ‘‘အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ ဝိပဉ္စိတညူ၊ တတိယဒိဝသေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိယ နေယျော၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ပဒပရမော’’တိ အဒ္ဒဿ။ ပဿန္တော စ ‘‘ဧတ္တကာ အပ္ပရဇက္ခာ၊ ဧတ္တကာ မဟာရဇက္ခာ၊ တတြာပိ ဧတ္တကာ ဥဂ္ဃဋိတညူ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတောဝ အဒ္ဒသ။

တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ။ ပဒပရမာနံ အနာဂတတ္ထာယ ဝါသနာ ဟောတိ။ အထ ဘဂဝါ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထာဝဟံ ဓမ္မဒေသနံ ဝိဒိတွာ ဒေသေတုကမျတံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပုန သဗ္ဗေပိ တီသု ဘဝေသု သတ္တေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဝသေန ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတာ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတာ အဿဒ္ဓါ အစ္ဆန္ဒိကာ ဒုပ္ပညာ အဘဗ္ဗာ နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ၊ ဣမေ တေ သတ္တာ အဘဗ္ဗာ။ ကတမေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ? ယေ တေ သတ္တာ န ကမ္မာဝရဏေန…ပေ… ဣမေ တေ သတ္တာ ဘဗ္ဗာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၂၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၅)။ တတ္ထ သဗ္ဗေပိ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေယေဝ ဉာဏေန ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဧတ္တကာ ရာဂစရိတာ ဧတ္တကာ ဒေါသ-မောဟစရိတာ ဝိတက္က-သဒ္ဓါ-ဗုဒ္ဓိစရိတာ’’တိ ဆ ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ဧဝံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ စိန္တေသိ။

ပစ္စဘာသီတိ ပတိအဘာသိ။ အပါရုတာတိ ဝိဝဋာ။ အမတဿ ဒွါရာတိ အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အမတသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒွါရံ၊ သော မယာ ဝိဝရိတွာ ဌပိတောတိ ဒဿေတိ။ ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော သဒ္ဓံ ပမုဉ္စန္တု ဝိဿဇ္ဇေန္တု။ ပစ္ဆိမပဒဒွယေ အယမတ္ထော – အဟဉှိ အတ္တနော ပဂုဏံ သုပ္ပဝတ္တိတမ္ပိ ဣမံ ပဏီတံ ဥတ္တမံ ဓမ္မံ ကာယဝါစာကိလမထသညီ ဟုတွာ န ဘာသိံ။ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗော ဇနော သဒ္ဓါဘာဇနံ ဥပနေတု၊ ပူရေဿာမိ တေသံ သင်္ကပ္ပန္တိ။

အန္တရဓာယီတိ သတ္ထာရံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ အန္တရဟိတော၊ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတောတိ အတ္ထော။ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ ဘဂဝါ ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ? အာဠာရုဒကာနံ ကာလင်္ကတဘာဝံ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနဉ္စ ဗဟူပကာရဘာဝံ ဉတွာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမော ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသီတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၃။ ဒုတိယေ ဥဒပါဒီတိ အယံ ဝိတက္ကော ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဥဒပါဒိ။ အဂါရဝေါတိ အညသ္မိံ ဂါရဝရဟိတော၊ ကဉ္စိ ဂရုဋ္ဌာနေ အဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။ အပ္ပတိဿောတိ ပတိဿယရဟိတော၊ ကဉ္စိ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ အဋ္ဌပေတွာတိ အတ္ထော။

သဒေဝကေတိအာဒီသု သဒ္ဓိံ ဒေဝေဟိ သဒေဝကေ။ ဒေဝဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ မာရဗြဟ္မေသု ဂဟိတေသုပိ မာရော နာမ ဝသဝတ္တီ သဗ္ဗေသံ ဥပရိ ဝသံ ဝတ္တေတိ၊ ဗြဟ္မာ နာမ မဟာနုဘာဝေါ ဧကင်္ဂုလိယာ ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠသဟဿေ အာလောကံ ဖရတိ။ ဒွီဟိ ဒွီသု…ပေ… ဒသဟိ အင်္ဂုလီဟိ ဒသသုပိ စက္ကဝါဠသဟဿေသု အာလောကံ ဖရတိ၊ သော ဣမိနာ သီလသမ္ပန္နတရောတိ ဝတ္တုံ မာ လဘတူတိ သမာရကေ သဗြဟ္မကေတိ ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ တထာ သမဏာ နာမ ဧကနိကာယာဒိဝသေန ဗဟုဿုတာ သီလဝန္တော ပဏ္ဍိတာ၊ ဗြာဟ္မဏာပိ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာဒိဝသေန ဗဟုဿုတာ ပဏ္ဍိတာ၊ တေ ဣမိနာ သီလသမ္ပန္နတရာတိ ဝတ္တုံ မာ လဘန္တူတိ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယာတိ ဝုတ္တံ။ သဒေဝမနုဿာယာတိ ဣဒံ ပန နိပ္ပဒေသတော ဒဿနတ္ထံ ဂဟိတမေဝ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ အပိစေတ္ထ ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ လောကဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ ပဇာဝသေန။ သီလသမ္ပန္နတရန္တိ သီလေန သမ္ပန္နတရံ၊ အဓိကတရန္တိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ သီလာဒယော စတ္တာရော ဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ လောကိယမေဝ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဟေတံ။

ပါတုရဟောသီတိ – ‘‘အယံ သတ္ထာ အဝီစိတော ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ သီလာဒီဟိ အတ္တနာ အဓိကတရံ အပဿန္တော ‘မယာ ပဋိဝိဒ္ဓံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိဿာမီ’တိ စိန္တေတိ၊ ကာရဏံ ဘဂဝါ စိန္တေတိ၊ အတ္ထံ ဝုဍ္ဎိဝိသေသံ စိန္တေတိ၊ ဂစ္ဆာမိဿ ဥဿာဟံ ဇနေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုရတော ပါကဋော အဟောသိ၊ အဘိမုခေ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။

ဝိဟရန္တိ စာတိ ဧတ္ထ ယော ဝဒေယျ ‘‘ဝိဟရန္တီတိ ဝစနတော ပစ္စုပ္ပန္နေပိ ဗဟူ ဗုဒ္ဓါ’’တိ၊ သော ‘‘ဘဂဝါပိ၊ ဘန္တေ၊ ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ ဝစနေန ပဋိဗာဟိတဗ္ဗော။

‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅) –

အာဒီဟိ စဿ သုတ္တေဟိ အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝေါ ဒီပေတဗ္ဗော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓါ သဒ္ဓမ္မဂရုနော၊ တသ္မာ။ မဟတ္တမဘိကင်္ခတာတိ မဟန္တဘာဝံ ပတ္ထယမာနေန။ သရံ ဗုဒ္ဓါန-သာသနန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ သရန္တေန။ ဒုတိယံ။

၃။ ဗြဟ္မဒေဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၄။ တတိယေ ဧကောတိ ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု ဧကကော၊ ဧကဝိဟာရီတိ အတ္ထော။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ကာယေန ဝူပကဋ္ဌော နိဿဋော။ အပ္ပမတ္တောတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသေ ဌိတော။ အာတာပီတိ ဝီရိယာတာပေန သမန္နာဂတော။ ပဟိတတ္တောတိ ပေသိတတ္တော။ ကုလပုတ္တာတိ အာစာရကုလပုတ္တာ။ သမ္မဒေဝါတိ န ဣဏဋ္ဋာ န ဘယဋ္ဋာ န ဇီဝိတပကတာ ဟုတွာ၊ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတာပိ ယေ အနုလောမပဋိပဒံ ပူရေန္တိ၊ တေ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ နာမ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရိယဖလံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ သာမံ ဇာနိတွာ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ပဋိလဘိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟာသိ။ ဧဝံ ဝိဟရန္တော စ ခီဏာ ဇာတိ…ပေ… အဗ္ဘညာသီတိ။ ဧတေနဿ ပစ္စဝေက္ခဏဘူမိ ဒဿိတာ။

ကတမာ ပနဿ ဇာတိ ခီဏာ၊ ကထဉ္စ နံ အဗ္ဘညာသီတိ? ဝုစ္စတေ၊ န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ တတ္ထ ဝါယာမာဘာဝတော၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ မဂ္ဂဿ ပန အဘာဝိတတ္တာ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ။ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ – ‘‘ကိလေသာဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီ’’တိ ဇာနန္တော ဇာနာတိ။

ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ၊ ကတံ စရိတံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယဘာဝနာဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ၊ ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ၊ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ ကတမဂ္ဂဘာဝနာ နတ္ထီတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဣတ္ထတ္တဘာဝတော၊ ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဣဒါနိ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ နတ္ထိ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကော ရုက္ခော ဝိယာတိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရောတိ ဧကော။ အရဟတန္တိ အရဟန္တာနံ၊ ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟတံ အဗ္ဘန္တရော အဟောသိ။

သပဒါနန္တိ သပဒါနစာရံ၊ သမ္ပတ္တဃရံ အနုက္ကမ္မ ပဋိပါဋိယာ စရန္တော။ ဥပသင်္ကမီတိ ဥပသင်္ကမန္တော။ မာတာ ပနဿ ပုတ္တံ ဒိသွာဝ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေသိ။

အာဟုတိံ နိစ္စံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ နိစ္စကာလေ အာဟုတိပိဏ္ဍံ ပဂ္ဂဏှာတိ။ တံ ဒိဝသံ ပန တသ္မိံ ဃရေ ဘူတဗလိကမ္မံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဂေဟံ ဟရိတုပလိတ္တံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏလာဇံ ဝနမာလပရိက္ခိတ္တံ ဥဿိတဒ္ဓဇပဋာကံ တတ္ထ တတ္ထ ပုဏ္ဏဃရေ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍဒီပိကာ ဇာလေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏမာလာဒီဟိ အလင်္ကတံ၊ သမန္တတော သဉ္ဆာဒိယမာနာ ဓူမကဋစ္ဆု အဟောသိ။ သာပိ ဗြာဟ္မဏီ ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ သောဠသဟိ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ နှာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေန အတ္တဘာဝံ အလင်္ကရိ။ သာ တသ္မိံ သမယေ မဟာခီဏာသဝံ နိသီဒါပေတွာ၊ ယာဂုဥဠုင်္ကမတ္တမ္ပိ အဒတွာ၊ ‘‘မဟာဗြဟ္မံ ဘောဇေဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပါယာသံ ပူရေတွာ သပ္ပိမဓုသက္ခရာဒီဟိ ယောဇေတွာ နိဝေသနဿ ပစ္ဆာဘာဂေ ဟရိတုပလိတ္တဘာဝါဒီဟိ အလင်္ကတာ ဘူတပီဌိကာ အတ္ထိ။ သာ တံ ပါတိံ အာဒါယ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ၊ စတူသု ကောဏေသု မဇ္ဈေ စ ဧကေကံ ပါယာသပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ၊ ဧကံ ပိဏ္ဍံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ၊ ယာဝ ကပ္ပရာ သပ္ပိနာ ပဂ္ဃရန္တေန ပထဝိယံ ဇာဏုမဏ္ဍလံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇတု ဘဝံ မဟာဗြဟ္မာ၊ သာယတု ဘဝံ မဟာဗြဟ္မာ၊ တပ္ပေတု ဘဝံ မဟာဗြဟ္မာ’’တိ ဝဒမာနာ ဗြဟ္မာနံ ဘောဇေတိ။

ဧတဒဟောသီတိ မဟာခီဏာသဝဿ သီလဂန္ဓံ ဆဒေဝလောကေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဗြဟ္မလောကံ ဥပဂတံ ဃာယမာနဿ ဧတံ အဟောသိ။ သံဝေဇေယျန္တိ စောဒေယျံ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ယောဇေယျံ။ ‘အယံ ဟိ ဧဝရူပံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျံ မဟာခီဏာသဝံ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုဥဠုင်္ကမတ္တမ္ပိ အဒတွာ၊ ‘‘မဟာဗြဟ္မံ ဘောဇေဿာမီ’’တိ တုလံ ပဟာယ ဟတ္ထေန တုလယန္တီ ဝိယ၊ ဘေရိံ ပဟာယ ကုစ္ဆိံ ဝါဒေန္တီ ဝိယ၊ အဂ္ဂိံ ပဟာယ ခဇ္ဇောပနကံ ဓမမာနာ ဝိယ ဘူတဗလိံ ကုရုမာနာ အာဟိဏ္ဍတိ။ ဂစ္ဆာမိဿာ မိစ္ဆာဒဿနံ ဘိန္ဒိတွာ အပါယမဂ္ဂတော ဥဒ္ဓရိတွာ ယထာ အသီတိကောဋိဓနံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝိပ္ပကိရိတွာ သဂ္ဂမဂ္ဂံ အာရောဟတိ၊ တထာ ကရောမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဒူရေ ဣတောတိ ဣမမှာ ဌာနာ ဒူရေ ဗြဟ္မလောကော။ တတော ဟိ ကူဋာဂါရမတ္တာ သိလာ ပါတိတာ ဧကေန အဟောရတ္တေန အဋ္ဌစတ္တာလီသယောဇနသဟဿာနိ ခေပယမာနာ စတူဟိ မာသေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟေယျ၊ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမောပိ ဗြဟ္မလောကော ဧဝံ ဒူရေ။ ယဿာဟုတိန္တိ ယဿ ဗြဟ္မုနော အာဟုတိံ ပဂ္ဂဏှာသိ၊ တဿ ဗြဟ္မလောကော ဒူရေတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မပထန္တိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မပထော နာမ စတ္တာရိ ကုသလဇ္ဈာနာနိ၊ ဝိပါကဇ္ဈာနာနိ ပန နေသံ ဇီဝိတပထော နာမ၊ တံ ဗြဟ္မပထံ အဇာနန္တီ တွံ ကိံ ဇပ္ပသိ ဝိပ္ပလပသိ? ဗြဟ္မာနော ဟိ သပ္ပီတိကဇ္ဈာနေန ယာပေန္တိ၊ န ဧတံ တိဏဗီဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ရန္ဓံ ဂေါယူသံ ခါဒန္တိ၊ မာ အကာရဏာ ကိလမသီတိ။

ဧဝံ ဝတွာ ပုန သော မဟာဗြဟ္မာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ အဝကုဇ္ဇော ဟုတွာ ထေရံ ဥပဒိသန္တော ဧသော ဟိ တေ ဗြာဟ္မဏိ ဗြဟ္မဒေဝေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိရူပဓိကောတိ ကိလေသာဘိသင်္ခါရကာမဂုဏောပဓီဟိ ဝိရဟိတော။ အတိဒေဝပတ္တောတိ ဒေဝါနံ အတိဒေဝဘာဝံ ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မဘာဝံ ပတ္တော။ အနညပေါသီတိ ဌပေတွာ ဣမံ အတ္တဘာဝံ အညဿ အတ္တဘာဝဿ ဝါ ပုတ္တဒါရဿ ဝါ အပေါသနတာယ အနညပေါသီ။

အာဟုနေယျောတိ အာဟုနပိဏ္ဍံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တော။ ဝေဒဂူတိ စတုမဂ္ဂသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟိ ဒုက္ခဿန္တံ ဂတော။ ဘာဝိတတ္တောတိ အတ္တာနံ ဘာဝေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ ဌိတော။ အနူပလိတ္တောတိ တဏှာဒီဟိ လေပေဟိ အာလိတ္တော။ ဃာသေသနံ ဣရိယတီတိ အာဟာရပရိယေသနံ စရတိ။

န တဿ ပစ္ဆာ န ပုရတ္ထမတ္ထီတိ ပစ္ဆာ ဝုစ္စတိ အတီတံ၊ ပုရတ္ထံ ဝုစ္စတိ အနာဂတံ၊ အတီတာနာဂတေသု ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂဝိရဟိတဿ ပစ္ဆာ ဝါ ပုရတ္ထံ ဝါ နတ္ထီတိ ဝဒတိ။ သန္တောတိအာဒီသု ရာဂါဒိသန္တတာယ သန္တော။ ကောဓဓူမဝိဂမာ ဝိဓူမော၊ ဒုက္ခာဘာဝါ အနီဃော၊ ကတ္တရဒဏ္ဍာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တောပိ ဝဓကစေတနာယ အဘာဝါ နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော။ တသထာဝရေသူတိ ဧတ္ထ ပန ပုထုဇ္ဇနာ တသာ နာမ၊ ခီဏာသဝါ ထာဝရာ နာမ။ သတ္တ ပန သေခါ တသာတိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ၊ ထာဝရာ န ဟောန္တိ၊ ဘဇမာနာ ပန ထာဝရပက္ခမေဝ ဘဇန္တိ။ သော တျာဟုတိန္တိ သော တေ အာဟုတိံ။

ဝိသေနိဘူတောတိ ကိလေသသေနာယ ဝိသေနော ဇာတော။ အနေဇောတိ နိတ္တဏှော။ သုသီလောတိ ခီဏာသဝသီလေန သုသီလော။ သုဝိမုတ္တစိတ္တောတိ ဖလဝိမုတ္တိယာ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တစိတ္တော။ ဩဃတိဏ္ဏန္တိ စတ္တာရော ဩဃေ တိဏ္ဏံ။ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ဗြဟ္မာ ထေရဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော အာယတနေ ဗြာဟ္မဏိံ နိယောဇေသိ။ အဝသာနဂါထာ ပန သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ။ ပတိဋ္ဌပေသိ ဒက္ခိဏန္တိ စတုပစ္စယဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌပေသိ။ သုခမာယတိကန္တိ သုခါယတိကံ အာယတိံ သုခဝိပါကံ၊ သုခါဝဟန္တိ အတ္ထော။ တတိယံ။

၄။ ဗကဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၅။ စတုတ္ထေ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ လာမိကာ သဿတဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ နိစ္စန္တိ ဣဒံ သဟ ကာယေန ဗြဟ္မဋ္ဌာနံ အနိစ္စံ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဓုဝါဒီနိ တဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ ဓုဝန္တိ ထိရံ။ သဿတန္တိ သဒါ ဝိဇ္ဇမာနံ။ ကေဝလန္တိ အခဏ္ဍံ သကလံ။ အစဝနဓမ္မန္တိ အစဝနသဘာဝံ။ ဣဒံ ဟိ န ဇာယတီတိအာဒီသု ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကောစိ ဇာယနကော ဝါ ဇီယနကော ဝါ မီယနကော ဝါ စဝနကော ဝါ ဥပပဇ္ဇနကော ဝါ နတ္ထိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဣတော စ ပနညန္တိ ဣတော သဟကာယာ ဗြဟ္မဋ္ဌာနာ ဥတ္တရိ အညံ နိဿရဏံ နာမ နတ္ထီတိ။ ဧဝမဿ ထာမဂတာ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ။ ဧဝံဝါဒီ စ ပန သော ဥပရိ တိဿော ဈာနဘူမိယော စတ္တာရော မဂ္ဂေ စတ္တာရိ ဖလာနိ နိဗ္ဗာနန္တိ သဗ္ဗံ ပဋိဗာဟတိ။ ကဒါ ပနဿ သာ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာတိ? ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တကာလေ။ ဒုတိယဇ္ဈာနဘူမိယန္တိ ဧကေ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဟေဋ္ဌုပပတ္တိကော ကိရေသ ဗြဟ္မာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနဘူမိယံ ဝေဟပ္ဖလဗြဟ္မလောကေ ပဉ္စကပ္ပသတိကံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဟေဋ္ဌုပပတ္တိကံ ကတွာ တတိယဇ္ဈာနံ ပဏီတံ ဘာဝေတွာ သုဘကိဏှဗြဟ္မလောကေ စတုသဋ္ဌိကပ္ပံ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ အာဘဿရေ အဋ္ဌ ကပ္ပေ အာယုံ ဂဟေတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေတွာ၊ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိယံ ကပ္ပာယုကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ ။ သော ပဌမကာလေ အတ္တနာ ကတကမ္မဉ္စ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနဉ္စ အညာသိ၊ ကာလေ ပန ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ဥဘယံ ပမုဿိတွာ သဿတဒိဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေသိ။

အဝိဇ္ဇာဂတောတိ အဝိဇ္ဇာယ ဂတော သမန္နာဂတော အညာဏီ အန္ဓီဘူတော။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ ဝက္ခတီတိ ဘဏတိ။ ‘‘ယတြာ’’တိ နိပါတယောဂေန ပန အနာဂတဝစနံ ကတံ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သော ဗြဟ္မာ ယထာ နာမ မဂ္ဂစောရော ဒွေ တယော ပဟာရေ အဓိဝါသေန္တော သဟာယေ အနာစိက္ခိတွာပိ ဥတ္တရိံ ပဟာရံ ပဟရိယမာနော ‘‘အသုကော စ အသုကော စ မယှံ သဟာယော’’တိ အာစိက္ခတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝတာ သန္တဇ္ဇိယမာနော သတိံ လဘိတွာ၊ ‘‘ဘဂဝါ မယှံ ပဒါနုပဒံ ပေက္ခန္တော မံ နိပ္ပီဠိတုကာမော’’တိ ဘီတော အတ္တနော သဟာယေ အာစိက္ခန္တော ဒွါသတ္တတီတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ဘော ဂေါတမ၊ မယံ ဒွါသတ္တတိ ဇနာ ပုညကမ္မာ တေန ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဝသဝတ္တိနော သယံ အညေသံ ဝသေ အဝတ္တိတွာ ပရေ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေမ၊ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ အတီတာ၊ အယံ နော ဝေဒေဟိ ဂတတ္တာ ‘‘ဝေဒဂူ’’တိ သင်္ခံ ဂတာ ဘဂဝါ အန္တိမာ ဗြဟ္မုပပတ္တိ။ အသ္မာဘိဇပ္ပန္တိ ဇနာ အနေကာတိ အနေကဇနာ အမှေ အဘိဇပ္ပန္တိ။ ‘‘အယံ ခေါ ဘဝံ ဗြဟ္မာ၊ မဟာဗြဟ္မာ၊ အဘိဘူ၊ အနဘိဘူတော၊ အညဒတ္ထုဒသော၊ ဝသဝတ္တီ၊ ဣဿရော၊ ကတ္တာ၊ နိမ္မာတာ၊ သေဋ္ဌော၊ သဇိတာ၊ ဝသီ၊ ပိတာ ဘူတဘဗျာန’’န္တိ ဧဝံ ပတ္ထေန္တိ ပိဟေန္တီတိ။

အထ နံ ဘဂဝါ အပ္ပံ ဟိ ဧတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧတန္တိ ယံ တွံ ဣဓ တဝ အာယုံ ‘‘ဒီဃ’’န္တိ မညသိ၊ ဧတံ အပ္ပံ ပရိတ္တကံ။ သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနန္တိ နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယ သတသဟဿနိရဗ္ဗုဒါနံ။ အာယုံ ပဇာနာမီတိ၊ ‘‘ဣဒါနိ တဝ အဝသိဋ္ဌံ ဧတ္တကံ အာယူ’’တိ အဟံ ဇာနာမိ။ အနန္တဒဿီ ဘဂဝါ ဟမသ္မီတိ၊ ဘဂဝါ၊ တုမှေ ‘‘အဟံ အနန္တဒဿီ ဇာတိအာဒီနိ ဥပါတိဝတ္တော’’တိ ဝဒထ။ ကိံ မေ ပုရာဏန္တိ၊ ယဒိ တွံ အနန္တဒဿီ၊ ဧဝံ သန္တေ ဣဒံ မေ အာစိက္ခ၊ ကိံ မယှံ ပုရာဏံ? ဝတသီလဝတ္တန္တိ သီလမေဝ ဝုစ္စတိ။ ယမဟံ ဝိဇညာတိ ယံ အဟံ တယာ ကထိတံ ဇာနေယျံ၊ တံ မေ အာစိက္ခာတိ ဝဒတိ။

ဣဒါနိဿ အာစိက္ခန္တော ဘဂဝါ ယံ တွံ အပါယေသီတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ပုဗ္ဗေ ကိရေသ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ – ‘‘ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ နိက္ခမ္မ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနဿ လာဘီ ဟုတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ဈာနရတိယာ ဝီတိနာမေတိ။ တဒါ စ ကာလေနကာလံ သတ္ထဝါဟာ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ မရုကန္တာရံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ မရုကန္တာရေ ပန ဒိဝါ န သက္ကာ ဂန္တုံ၊ ရတ္တိံ ဂမနံ ဟောတိ။ အထ ပုရိမသကဋဿ အဂ္ဂယုဂေ ယုတ္တဗလိဗဒ္ဒါ ဂစ္ဆန္တာ ဂစ္ဆန္တာ နိဝတ္တိတွာ အာဂတမဂ္ဂါဘိမုခါ အဟေသုံ၊ သဗ္ဗသကဋာနိ တထေဝ နိဝတ္တိတွာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ နိဝတ္တိတဘာဝံ ဇာနိံသု။ တေသဉ္စ တဒါ ကန္တာရံ အတိက္ကမနဒိဝသော အဟောသိ။ သဗ္ဗံ ဒါရုဒကံ ပရိက္ခီဏံ – တသ္မာ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အမှာကံ ဇီဝိတ’’န္တိ စိန္တေတွာ၊ ဂေါဏေ စက္ကေသု ဗန္ဓိတွာ၊ မနုဿာ သကဋစ္ဆာယံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိံသု။

တာပသောပိ ကာလဿေဝ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသိန္နော ဂင်္ဂံ ဩလောကယမာနော အဒ္ဒသ ဂင်္ဂံ မဟတာ ဥဒကောဃေန ပူရိယမာနံ ပဝတ္တိတမဏိက္ခန္ဓံ ဝိယ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဣမသ္မိံ လောကေ ဧဝရူပဿ မဓုရောဒကဿ အလာဘေန ကိလိဿမာနာ သတ္တာ’’တိ? သော ဧဝံ အာဝဇ္ဇေန္တော မရုကန္တာရေ တံ သတ္ထံ ဒိသွာ ‘ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’တိ ‘‘ဣတော စိတော စ မဟာဥဒကက္ခန္ဓော ဆိဇ္ဇိတွာ မရုကန္တာရေ သတ္ထာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတူ’’တိ အဘိညာစိတ္တေန အဓိဋ္ဌာသိ။ သဟ စိတ္တုပ္ပာဒေန မာတိကာရုဠှံ ဝိယ ဥဒကံ တတ္ထ အဂမာသိ။ မနုဿာ ဥဒကသဒ္ဒေန ဝုဋ္ဌာယ ဥဒကံ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ နှာယိတွာ ပိဝိတွာ ဂေါဏေပိ ပါယေတွာ သောတ္ထိနာ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ အဂမံသု။ သတ္ထာ တံ ဗြဟ္မုနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အပါယေသီတိ ပါယေသိ။ အ-ကာရော နိပါတမတ္တံ။ ဂမ္မနီတိ ဂိမှေ။ သမ္ပရေတေတိ ဂိမှာတပေန ဖုဋ္ဌေ အနုဂတေ။

အပရသ္မိမ္ပိ သမယေ တာပသော ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ အရညဂါမကံ နိဿာယ ဝသတိ။ တေန စ သမယေန စောရာ တံ ဂါမံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ ဂါဝိယော စ ကရမရေ စ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါဝေါပိ သုနခါပိ မနုဿာပိ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တိ။ တာပသော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိန္နု ခေါ ဧတ’’န္တိ? အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘မနုဿာနံ ဘယံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဉတွာ ‘‘မယိ ပဿန္တေ ဣမေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဘိညာစိတ္တေန စောရာနံ ပဋိပထေ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ မာပေသိ။ ကမ္မသဇ္ဇာ အာဂစ္ဆန္တာ စောရာ ဒိသွာ၊ ‘‘ရာဇာ မညေ အာဂတော’’တိ ဝိလောပံ ဆဍ္ဍေတွာ ပက္ကမိံသု။ တာပသော ‘‘ယံ ယဿ သန္တကံ၊ တံ တဿေဝ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ၊ တံ တထေဝ အဟောသိ။ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဧဏိကူလသ္မိန္တိ ဂင်္ဂါတီရေ။ ဂယှကံ နီယမာနန္တိ ဂဟေတွာ နီယမာနံ၊ ကရမရံ နီယမာနန္တိပိ အတ္ထော။

ပုန ဧကသ္မိံ သမယေ ဥပရိဂင်္ဂါဝါသိကံ ဧကံ ကုလံ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါဝါသိကေန ကုလေန သဒ္ဓိံ မိတ္တသန္ထဝံ ကတွာ၊ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ၊ ဗဟုံ ခါဒနီယဉ္စေဝ ဘောဇနီယဉ္စ ဂန္ဓမာလာဒီနိ စ အာရောပေတွာ ဂင်္ဂါသောတေန အာဂစ္ဆတိ။ မနုဿာ ခါဒမာနာ ဘုဉ္ဇမာနာ နစ္စန္တာ ဂါယန္တာ ဒေဝဝိမာနေန ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ ဗလဝသောမနဿာ အဟေသုံ။ ဂင်္ဂေယျကော နာဂေါ ဒိသွာ ကုပိတော ‘‘ဣမေ မယိ သညမ္ပိ န ကရောန္တိ။ ဣဒါနိ နေ သမုဒ္ဒမေဝ ပါပေဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဥဒကံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ ဖဏံ ကတွာ၊ သုသုကာရံ ကရောန္တော အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ဒိသွာ ဘီတော ဝိဿရမကာသိ။ တာပသော ပဏ္ဏသာလာယံ နိသိန္နော သုတွာ၊ ‘‘ဣမေ ဂါယန္တာ နစ္စန္တာ သောမနဿဇာတာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဣဒါနိ ပန ဘယရဝံ ရဝိံသု၊ ကိန္နု ခေါ’’တိ? အာဝဇ္ဇေန္တော နာဂရာဇံ ဒိသွာ၊ ‘‘မယိ ပဿန္တေ သတ္တာ မာ နဿန္တူ’’တိ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ အတ္တဘာဝံ ပဇဟိတွာ သုပဏ္ဏဝဏ္ဏံ မာပေတွာ နာဂရာဇဿ ဒဿေသိ။ နာဂရာဇာ ဘီတော ဖဏံ သံဟရိတွာ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌော၊ မဟာဇနော သောတ္ထိဘာဝံ ပါပုဏိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ လုဒ္ဒေနာတိ ဒါရုဏေန။ မနုဿကမျာတိ မနုဿကာမတာယ၊ မနုဿေ ဝိဟေဌေတုကာမတာယာတိ အတ္ထော။

အပရသ္မိမ္ပိ သမယေ ဧသ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကေသဝေါ နာမ တာပသော အဟောသိ။ တေန သမယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ကပ္ပော နာမ မာဏဝေါ ကေသဝဿ ဗဒ္ဓစရော အန္တေဝါသိကော ဟုတွာ အာစရိယဿ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော အတ္ထစရော အဟောသိ။ ကေသဝေါ တေန ဝိနာ ဝသိတုံ န သက္ကောတိ၊ တံ နိဿာယေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သတ္ထာ ဣဒမ္ပိ တဿ ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဗဒ္ဓစရောတိ အန္တေဝါသိကော၊ သော ပန ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အဟောသိ။ သမ္ဗုဒ္ဓိမန္တံ ဝတိနံ အမညီတိ၊ ‘‘သမ္မာ ဗုဒ္ဓိမာ ဝတသမ္ပန္နော အယ’’န္တိ ဧဝံ မညမာနော ကပ္ပော တဝ အန္တေဝါသိကော အဟောသိံ အဟံ သော တေန သမယေနာတိ ဒဿေတိ။ အညေပိ ဇာနာသီတိ န ကေဝလံ မယှံ အာယုမေဝ၊ အညေပိ တွံ ဇာနာသိယေဝ။ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓါတိ တထာ ဟိ တွံ ဗုဒ္ဓါ၊ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဇာနာသီတိ အတ္ထော။ တထာ ဟိ တျာယံ ဇလိတာနုဘာဝေါတိ ယသ္မာ စ တွံ ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တေ အယံ ဇလိတော အာနုဘာဝေါ။ ဩဘာသယံ တိဋ္ဌတီတိ သဗ္ဗံ ဗြဟ္မလောကံ ဩဘာသယန္တော တိဋ္ဌတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ အညတရဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၆။ ပဉ္စမေ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ တေဇောကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ၊ ‘‘သရီရတော ဇာလာ နိက္ခမန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌဟန္တော အဓိဋ္ဌာနစိတ္တာနုဘာဝေန သကလသရီရတော ဇာလာ နိက္ခမန္တိ၊ ဧဝံ တေဇောဓာတုံ သမာပန္နော နာမ ဟောတိ၊ တထာ သမာပဇ္ဇိတွာ။ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေတိ ကသ္မာ ထေရော တတ္ထ အဂမာသိ? ထေရဿ ကိရ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ နိသိန္နံ တထာဂတံ ဒိသွာ ‘‘အဋ္ဌိဝေဓီ အယံ ပုဂ္ဂလော၊ မယာပေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ အဟောသိ၊ တသ္မာ အဂမာသိ။ သေသာနံ ဂမနေပိ ဧသေဝ နယော။ သော ဟိ ဗြဟ္မာ တထာဂတဿ စေဝ တထာဂတသာဝကာနဉ္စ အာနုဘာဝံ အဒိသွာ အဘဗ္ဗော ဝိနယံ ဥပဂန္တုံ၊ တေန သော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တတ္ထ တထာဂတဿ သရီရတော ဥဂ္ဂတဇာလာ သကလဗြဟ္မလောကံ အတိက္ကမိတွာ အဇဋာကာသေ ပက္ခန္ဒာ၊ တာ စ ပန ဆဗ္ဗဏ္ဏာ အဟေသုံ၊ တထာဂတဿ သာဝကာနံ အာဘာ ပကတိဝဏ္ဏာဝ။

ပဿသိ ဝီတိဝတ္တန္တန္တိ ဣမသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ အညဗြဟ္မသရီရဝိမာနာလင်္ကာရာဒီနံ ပဘာ အတိက္ကမမာနံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဘဿရံ ပဘံ ပဿသီတိ ပုစ္ဆတိ။ န မေ၊ မာရိသ၊ သာ ဒိဋ္ဌီတိ ယာ မေသာ၊ ‘‘ဣဓာဂန္တုံ သမတ္ထော အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ နတ္ထီ’’တိ ပုရေ ဒိဋ္ဌိ၊ နတ္ထိ မေ သာ။ ကထံ ဝဇ္ဇန္တိ ကေန ကာရဏေန ဝဒေယျံ။ နိစ္စောမှိ သဿတောတိ ဣမဿ ကိရ ဗြဟ္မုနော လဒ္ဓိဒိဋ္ဌိ သဿတဒိဋ္ဌိ စာတိ ဒွေ ဒိဋ္ဌိယော။ တတြာဿ တထာဂတဉ္စေဝ တထာဂတသာဝကေ စ ပဿတော လဒ္ဓိဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ။ ဘဂဝါ ပနေတ္ထ မဟန္တံ ဓမ္မဒေသနံ ဒေသေသိ။ ဗြဟ္မာ ဒေသနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတိဿ မဂ္ဂေန သဿတဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။

ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇန္တိ ဗြဟ္မပါရိစာရိကံ။ ထေရာနဉှိ ဘဏ္ဍဂါဟကဒဟရာ ဝိယ ဗြဟ္မာနမ္ပိ ပါရိသဇ္ဇာ ဗြဟ္မာနော နာမ ဟောန္တိ။ တေနုပသင်္ကမာတိ ကသ္မာ ထေရဿေဝ သန္တိကံ ပေသေသိ? ထေရေ ကိရဿ တတ္တကေနေဝ ကထာသလ္လာပေန ဝိဿာသော ဥဒပါဒိ၊ တသ္မာ တဿေဝ သန္တိကံ ပေသေသိ အညေပီတိ ယထာ တုမှေ စတ္တာရော ဇနာ၊ ကိန္နု ခေါ ဧဝရူပါ အညေပိ အတ္ထိ၊ ဥဒါဟု တုမှေ စတ္တာရော ဧဝ မဟိဒ္ဓိကာတိ? တေဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယသင်္ခါတာဟိ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သမန္နာဂတာ။ ဣဒ္ဓိပတ္တာတိ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ပတ္တာ။ စေတောပရိယာယကောဝိဒါတိ ပရေသံ စိတ္တာစာရေ ကုသလာ။ ဧဝမေတ္ထ ပဉ္စ အဘိညာပိ သရူပေန ဝုတ္တာ။ ဒိဗ္ဗသောတံ ပန တာသံ ဝသေန အာဂတမေဝ ဟောတိ။ ဗဟူတိ ဧဝရူပါ ဆဠဘိညာ ဗုဒ္ဓသာဝကာ ဗဟူ ဂဏနပထံ အတိက္ကန္တာ၊ သကလံ ဇမ္ဗုဒီပံ ကာသာဝပဇ္ဇောတံ ကတွာ ဝိစရန္တီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဗြဟ္မလောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၇။ ဆဋ္ဌေ ပစ္စေကံ ဒွါရဗာဟန္တိ ဧကေကော ဧကေကံ ဒွါရဗာဟံ နိဿာယ ဒွါရပါလာ ဝိယ အဋ္ဌံသု။ ဣဒ္ဓါတိ ဈာနသုခေန သမိဒ္ဓါ။ ဖီတောတိ အဘိညာပုပ္ဖေဟိ သုပုပ္ဖိတော။ အနဓိဝါသေန္တောတိ အသဟန္တော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတေသံ နိမ္မိတဗြဟ္မာနံ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဧတံ ‘‘ပဿသိ မေ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တယော သုပဏ္ဏာတိ ဂါထာယ ပဉ္စသတာတိ သတပဒံ ရူပဝသေန ဝါ ပန္တိဝသေန ဝါ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ရူပဝသေန တာဝ တယော သုပဏ္ဏာတိ တီဏိ သုပဏ္ဏရူပသတာနိ။ စတုရော စ ဟံသာတိ စတ္တာရိဟံသရူပသတာနိ။ ဗုဂ္ဃီနိသာ ပဉ္စသတာတိ ဗျဂ္ဃသဒိသာ ဧကစ္စေ မိဂါ ဗျဂ္ဃီနိသာ နာမ၊ တေသံ ဗျဂ္ဃီနိသာရူပကာနံ ပဉ္စသတာနိ၊ ပန္တိဝသေန တယော သုပဏ္ဏာတိ တီဏိ သုပဏ္ဏပန္တိသတာနိ၊ စတုရော ဟံသာတိ စတ္တာရိ ဟံသပန္တိသတာနိ။ ဗျဂ္ဃီနိသာ ပဉ္စသတာတိ ပဉ္စ ဗျဂ္ဃီနိသာ ပန္တိသတာနိ။ ဈာယိနောတိ ဈာယိဿ မယှံ ဝိမာနေ အယံ ဝိဘူတီတိ ဒဿေတိ။ ဩဘာသယန္တိ ဩဘာသယမာနံ။ ဥတ္တရဿံ ဒိသာယန္တိ တံ ကိရ ကနကဝိမာနံ တေသံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ဥတ္တရဒိသာယံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနဿ အဓိပ္ပာယော – ဧဝရူပေ ကနကဝိမာနေ ဝသန္တော အဟံ ကဿ အညဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမီတိ။ ရူပေ ရဏံ ဒိသွာတိ ရူပမှိ ဇာတိဇရာဘင်္ဂသင်္ခါတံ ဒေါသံ ဒိသွာ။ သဒါ ပဝေဓိတန္တိ သီတာဒီဟိ စ နိစ္စံ ပဝေဓိတံ စလိတံ ဃဋ္ဋိတံ ရူပံ ဒိသွာ။ တသ္မာ န ရူပေ ရမတိ သုမေဓောတိ ယသ္မာ ရူပေ ရဏံ ပဿတိ၊ သဒါ ပဝေဓိတဉ္စ ရူပံ ပဿတိ၊ တသ္မာ သုမေဓော သုန္ဒရပညော သော သတ္ထာ ရူပေ န ရမတီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ကောကာလိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၈။ သတ္တမေ အပ္ပမေယျံ ပမိနန္တောတိ အပ္ပမေယျံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလံ ‘‘ဧတ္တကံ သီလံ၊ ဧတ္တကော သမာဓိ၊ ဧတ္တကာ ပညာ’’တိ ဧဝံ မိနန္တော။ ကောဓဝိဒွါ ဝိကပ္ပယေတိ ကော ဣဓ ဝိဒွါ မေဓာဝီ ဝိကပ္ပေယျ၊ ခီဏာသဝေါဝ ခီဏာသဝံ မိနန္တော ကပ္ပေယျာတိ ဒီပေတိ။ နိဝုတံ တံ မညေတိ ယော ပန ပုထုဇ္ဇနော တံ ပမေတုံ အာရဘတိ၊ တံ နိဝုတံ အဝကုဇ္ဇပညံ မညာမီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ကတမောဒကတိဿသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇၉။ အဋ္ဌမေ အကိဿဝန္တိ ကိဿဝါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ နိပ္ပညောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌမံ။

၉။ တုရူဗြဟ္မသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၀။ နဝမေ အာဗာဓိကောတိ ‘‘သာသပမတ္တီဟိ ပီဠကာဟီ’’တိအာဒိနာ နယေန အနန္တရသုတ္တေ အာဂတေန အာဗာဓေန အာဗာဓိကော။ ဗာဠှဂိလာနောတိ အဓိမတ္တဂိလာနော။ တုရူတိ ကောကာလိကဿ ဥပဇ္ဈာယော တုရုတ္ထေရော နာမ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ဘူမဋ္ဌကဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ၊ ‘‘အယုတ္တံ ကောကာလိကေန ကတံ အဂ္ဂသာဝကေ အန္တိမဝတ္ထုနာ အဗ္ဘာစိက္ခန္တေနာ’’တိ ပရမ္ပရာယ ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တံ ကောကာလိကဿ ပါပကမ္မံ သုတွာ – ‘‘မာ မယှံ ပဿန္တဿေဝ ဝရာကော နဿိ၊ ဩဝဒိဿာမိ နံ ထေရေသု စိတ္တပသာဒတ္ထာယာ’’တိ အာဂန္တွာ တဿ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တုရူ ပစ္စေကဗြဟ္မာ’’တိ။ ပေသလာတိ ပိယသီလာ။ ကောသိ တွံ၊ အာဝုသောတိ နိပန္နကောဝ ကဗရက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဧဝမာဟ။ ပဿ ယာဝဉ္စ တေတိ ပဿ ယတ္တကံ တယာ အပရဒ္ဓံ၊ အတ္တနော နလာဋေ မဟာဂဏ္ဍံ အပဿန္တော သာသပမတ္တာယ ပီဠကာယ မံ စောဒေတဗ္ဗံ မညသီတိ အာဟ။

အထ နံ ‘‘အဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော အယံ ဝရာကော၊ ဂိလဝိသော ဝိယ ကဿစိ ဝစနံ န ကရိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပုရိသဿ ဟီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကုဌာရီတိ ကုဌာရိသဒိသာ ဖရုသာ ဝါစာ။ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလမူလသင်္ခါတေ မူလေယေဝ နိကန္တတိ။ နိန္ဒိယန္တိ နိန္ဒိတဗ္ဗံ ဒုဿီလပုဂ္ဂလံ။ ပသံသတီတိ ဥတ္တမတ္ထေ သမ္ဘာဝေတွာ ခီဏာသဝေါတိ ဝဒတိ။ တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယောတိ ၊ ယော ဝါ ပသံသိတဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ၊ တံ အန္တိမဝတ္ထုနာ စောဒေန္တော ‘‘ဒုဿီလော အယ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဝစိနာတိ မုခေန သော ကလိန္တိ၊ သော တံ အပရာဓံ မုခေန ဝိစိနာတိ နာမ။ ကလိနာ တေနာတိ တေန အပရာဓေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။ နိန္ဒိယပသံသာယ ဟိ ပသံသိယနိန္ဒာယ စ သမကောဝ ဝိပါကော။

သဗ္ဗဿာပိသဟာပိ အတ္တနာတိ သဗ္ဗေန သကေနပိ အတ္တနာပိ သဒ္ဓိံ ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော နာမ၊ အယံ အပ္ပမတ္တကော အပရာဓော။ ယောသုဂတေသူတိ ယော ပန သမ္မဂ္ဂတေသု ပုဂ္ဂလေသု စိတ္တံ ပဒုဿေယျ၊ အယံ စိတ္တပဒေါသောဝ တတော ကလိတော မဟန္တတရော ကလိ။

ဣဒါနိ တဿ မဟန္တတရဘာဝံ ဒဿေန္တော သတံ သဟဿာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သတံ သဟဿာနန္တိ နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယ သတသဟဿံ။ ဆတ္တိံသတီတိ အပရာနိ ဆတ္တိံသတိ နိရဗ္ဗုဒါနိ။ ပဉ္စ စာတိ အဗ္ဗုဒဂဏနာယ ပဉ္စ အဗ္ဗုဒါနိ။ ယမရိယဂရဟီတိ ယံ အရိယေ ဂရဟန္တော နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဧတ္တကံ အာယုပ္ပမာဏန္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ကောကာလိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၁။ ဒသမေ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ၊ ကော အယံ ကောကာလိကော၊ ကသ္မာ စ ဥပသင်္ကမိ? အယံ ကိရ ကောကာလိကရဋ္ဌေ ကောကာလိကနဂရေ ကောကာလိကသေဋ္ဌိဿ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ ပိတရာ ကာရာပိတေ ဝိဟာရေ ပဋိဝသတိ စူဠကောကာလိကောတိ နာမေန၊ န ဒေဝဒတ္တဿ သိဿော။ သော ဟိ ဗြာဟ္မဏပုတ္တော မဟာကောကာလိကော နာမ။ ဘဂဝတိ ပန သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဇနပဒစာရိကံ စရမာနာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝိဝေကာဝါသံ ဝသိတုကာမာ တေ ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ အတ္တနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ တသ္မိံ ဇနပဒေ တံ နဂရံ ပတွာ တံ ဝိဟာရံ အဂမံသု။ တတ္ထ နေသံ ကောကာလိကော ဝတ္တံ ဒဿေသိ။ တေ တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ မယံ ဣဓ တေမာသံ ဝသိဿာမ၊ မာ ကဿစိ အာရောစေဟီ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဝသိံသု။ ဝသိတွာ ပဝါရဏာဒိဝသေ ပဝါရေတွာ၊ ‘‘ဂစ္ဆာမ မယံ၊ အာဝုသော’’တိ ကောကာလိကံ အာပုစ္ဆိံသု။ ကောကာလိကော ‘‘အဇ္ဇေကဒိဝသံ၊ အာဝုသော၊ ဝသိတွာ သွေ ဂမိဿထာ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယဒိဝသေ နဂရံ ပဝိသိတွာ မနုဿေ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ အဂ္ဂသာဝကေ ဣဓာဂန္တွာ ဝသမာနေပိ န ဇာနာထ၊ န နေ ကောစိ ပစ္စယေနာပိ နိမန္တေတီ’’တိ။ နဂရဝါသိနော၊ ‘‘ကဟံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရာ၊ ကသ္မာ နော န အာရောစယိတ္ထာ’’တိ? ကိံ အာဝုသော အာရောစိတေန၊ ကိံ န ပဿထ ဒွေ ဘိက္ခူ ထေရာသနေ နိသီဒန္တေ၊ ဧတေ အဂ္ဂသာဝကာတိ။ တေ ခိပ္ပံ သန္နိပတိတွာ သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ စေဝ စီဝရဒုဿာနိ စ သံဟရိံသု။

ကောကာလိကော စိန္တေသိ – ‘‘ပရမပ္ပိစ္ဆာ အဂ္ဂသာဝကာ ပယုတ္တဝါစာယ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ န သာဒိယိဿန္တိ ၊ အသာဒိယန္တာ ‘အာဝါသိကဿ ဒေထာ’တိ ဝက္ခန္တီ’’တိ။ တံ တံ လာဘံ ဂါဟာပေတွာ ထေရာနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရာ ဒိသွာဝ ‘‘ဣမေ ပစ္စယာ နေဝ အမှာကံ၊ န ကောကာလိကဿ ကပ္ပန္တီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပက္ကမိံသု။ ကောကာလိကော ‘‘ကထံ ဟိ နာမ အတ္တနာ အဂဏှန္တာ မယှမ္ပိ အဒါပေတွာ ပက္ကမိဿန္တီ’’တိ? အာဃာတံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေပိ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပုန အတ္တနော ပရိသံ အာဒါယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ အနုပုဗ္ဗေန တသ္မိံ ရဋ္ဌေ တမေဝ နဂရံ ပစ္စာဂမိံသု။ နာဂရာ ထေရေ သဉ္ဇာနိတွာ သဟ ပရိက္ခာရေဟိ ဒါနံ သဇ္ဇိတွာ နဂရမဇ္ဈေ မဏ္ဍပံ ကတွာ ဒါနံ အဒံသု၊ ထေရာနဉ္စ ပရိက္ခာရေ ဥပနာမေသုံ။ ထေရာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာဒယိံသု။ တံ ဒိသွာ ကောကာလိကော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ပုဗ္ဗေ အပ္ပိစ္ဆာ အဟေသုံ၊ ဣဒါနိ ပါပိစ္ဆာ ဇာတာ၊ ပုဗ္ဗေပိ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌပဝိဝိတ္တသဒိသာ မညေ’’တိ ထေရေ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တုမှေ ပုဗ္ဗေ အပ္ပိစ္ဆာ ဝိယ၊ ဣဒါနိ ပန ပါပဘိက္ခူ ဇာတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘မူလဋ္ဌာနေယေဝ နေသံ ပတိဋ္ဌံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ တရမာနရူပေါ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ အယမေဝ ကောကာလိကော ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဂဝါ တံ တုရိတတုရိတံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာဝ အာဝဇ္ဇေန္တော အညာသိ – ‘‘အယံ အဂ္ဂသာဝကေ အက္ကောသိတုကာမော အာဂတော’’တိ။ ‘‘သက္ကာ နု ခေါ ပဋိသေဓေတု’’န္တိ စ အာဝဇ္ဇေန္တော၊ ‘‘န သက္ကာ ပဋိသေဓေတုံ၊ ထေရေသု အပရဇ္ဈိတွာ ကာလင်္ကတော ဧကံသေန ပဒုမနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဒိသွာ၊ ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေပိ နာမ ဂရဟန္တံ သုတွာ န နိသေဓေတီ’’တိ ဝါဒမောစနတ္ထံ အရိယူပဝါဒဿ စ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ မာ ဟေဝန္တိ တိက္ခတ္တုံ ပဋိသေဓေသိ။ တတ္ထ မာ ဟေဝန္တိ မာ ဧဝံ အဘဏိ။ သဒ္ဓါယိကောတိ သဒ္ဓါယ အာကရော ပသာဒါဝဟော သဒ္ဓါတဗ္ဗဝစနော ဝါ။ ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗဝစနော။

ပက္ကာမီတိ ကမ္မာနုဘာဝေန စောဒိယမာနော ပက္ကာမိ။ ဩကာသကတံ ဟိ ကမ္မံ န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ၊ တံ တဿ တတ္ထ ဌာတုံ န အဒါသိ။ အစိရပက္ကန္တဿာတိ ပက္ကန္တဿ သတော န စိရေနေဝ။ သဗ္ဗော ကာယော ဖုဋောအဟောသီတိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဩကာသံ အာဝဇ္ဇေတွာ သကလသရီရံ အဋ္ဌီနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဂ္ဂတာဟိ ပီဠကာဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋံ အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန တထာရူပံ ကမ္မံ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဝိပါကံ န ဒေတိ၊ ဒဿနူပစာရေ ဝိဇဟိတမတ္တေ ဒေတိ၊ တသ္မာ တဿ အစိရပက္ကန္တဿ ပီဠကာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ကလာယမတ္တိယောတိ စဏကမတ္တိယော။ ဗေလုဝသလာဋုကမတ္တိယောတိ တရုဏဗေလုဝမတ္တိယော။ (ဗိလ္လမတ္တိယောတိ မဟာဗေလုဝမတ္တိယော။) ပဘိဇ္ဇိံသူတိ ဘိဇ္ဇိံသု။ တာသု ဘိန္နာသု သကလသရီရံ ပနသပက္ကံ ဝိယ အဟောသိ။ သော ပက္ကေန ဂတ္တေန ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဝိသဂိလိတော မစ္ဆော ဝိယ ကဒလိပတ္တေသု သယိ။ အထ ဓမ္မသဝနတ္ထံ အာဂတာဂတာ မနုဿာ – ‘‘ဓိ ကောကာလိက၊ ဓိ ကောကာလိက၊ အယုတ္တမကာသိ၊ အတ္တနောယေဝ မုခံ နိဿာယ အနယဗျသနံ ပတ္တော’’တိ အာဟံသု။ တေသံ သုတွာ အာရက္ခဒေဝတာ ဓိ-ကာရံ အကံသု။ အာရက္ခကဒေဝတာနံ အာကာသဒေဝတာတိ ဣမိနာ ဥပါယေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ ဧကဓိကာရော ဥဒပါဒိ။ အထဿ ဥပဇ္ဈာယော အာဂန္တွာ ဩဝါဒံ အဂဏှန္တံ ဉတွာ ဂရဟိတွာ ပက္ကာမိ။

ကာလမကာသီတိ ဥပဇ္ဈာယေ ပက္ကန္တေ ကာလမကာသိ။ ပဒုမံ နိရယန္တိ ပါဋိယေက္ကော ပဒုမနိရယော နာမ နတ္ထိ၊ အဝီစိမဟာနိရယမှိယေဝ ပန ပဒုမဂဏနာယ ပစ္စိတဗ္ဗေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

ဝီသတိခါရိကောတိ မာဂဓကေန ပတ္ထေန စတ္တာရော ပတ္ထာ ကောသလရဋ္ဌေ ဧကပတ္ထော ဟောတိ၊ တေန ပတ္ထေန စတ္တာရော ပတ္ထာ အာဠှကံ၊ စတ္တာရိ အာဠှကာနိ ဒေါဏံ၊ စတုဒေါဏာ မာနိကာ၊ စတုမာနိကာ ခါရီ၊ တာယ ခါရိယာ ဝီသတိခါရိကော။ တိလဝါဟောတိ မာဂဓကာနံ သုခုမတိလာနံ တိလသကဋံ။ အဗ္ဗုဒေါ နိရယောတိ အဗ္ဗုဒေါ နာမ ပါဋိယေက္ကော နိရယော နတ္ထိ။ အဝီစိမှိယေဝ ပန အဗ္ဗုဒဂဏနာယ ပစ္စိတဗ္ဗဋ္ဌာနဿေတံ နာမံ။ နိရဗ္ဗုဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝဿဂဏနာပိ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ယထေဝ ဟိ သတံ သတသဟဿာနိ ကောဋိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သတံ သတသဟဿကောဋိယော ပကောဋိ နာမ ဟောတိ၊ သတံ သတသဟဿပကောဋိယော ကောဋိပကောဋိ နာမ၊ သတံ သတသဟဿကောဋိပကောဋိယော နဟုတံ၊ သတံ သတသဟဿနဟုတာနိ နိန္နဟုတံ၊ သတံ သတသဟဿနိန္နဟုတာနိ ဧကံ အဗ္ဗုဒံ၊ တတော ဝီသတိဂုဏံ နိရဗ္ဗုဒံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထာတိ။ ဒသမံ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ သနင်္ကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သပ္ပိနီတီရေတိ သပ္ပိနီနာမိကာယ နဒိယာ တီရေ။ သနင်္ကုမာရောတိ သော ကိရ ပဉ္စသိခကုမာရကကာလေ ဈာနံ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော ကုမာရကဝဏ္ဏေနေဝ ဝိစရတိ။ တေန နံ ‘‘ကုမာရော’’တိ သဉ္ဇာနန္တိ၊ ပေါရာဏကတ္တာ ပန ‘‘သနင်္ကုမာရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနိတသ္မိံ၊ ပဇာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနောတိ ယေ ဇနေတသ္မိံ ဂေါတ္တံ ပဋိသရန္တိ တေသု လောကေ ဂေါတ္တပဋိသာရီသု ခတ္တိယော သေဋ္ဌော။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ ဘယဘေရဝသုတ္တပရိယာယေန (မ။ နိ။ ၁။၃၄ အာဒယော) ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟိ ဝါ တီဟိ၊ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တပရိယာယေန (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၈ အာဒယော) ဝိပဿနာဉာဏံ မနောမယိဒ္ဓိ ဆ အဘိညာယောတိ ဣမာဟိ ဝါ အဋ္ဌဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ၊ သီလေသု ပရိပူရကာရိတာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနီတိ ဧဝံ ပန္နရသဓမ္မဘေဒေန စရဏေန စ သမန္နာဂတော။ သော သေဋ္ဌော ဒေဝမာနုသေတိ သော ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သေဋ္ဌော ဥတ္တမောတိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒေဝဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၃။ ဒုတိယေ အစိရပက္ကန္တေတိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ နစိရဿေဝ ဝေဠုဝနတော ဂယာသီသံ ဂတေ။ အဿတရိန္တိ ဂဒြဘဿ ဝဠဝါယ ဇာတံ။ ဒုတိယံ။

၃။ အန္ဓကဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၄။ တတိယေ အန္ဓကဝိန္ဒန္တိ ဧဝံနာမကံ ဂါမံ။ ဥပသင်္ကမီတိ ‘‘သတ္ထာ ဣဒါနိပိ ဝီရိယံ ကရောတိ ပဓာနမနုယုဉ္ဇတိ၊ ဂစ္ဆာမိဿ သန္တိကေ ဌတွာ သာသနာနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယပဋိသံယုတ္တံ ဂါထံ ဝက္ခာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိ။

ပန္တာနီတိ ဇနတံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရေ ဌိတာနိ။ သံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခာတိ တာနိ စ သေနာသနာနိ သေဝမာနော န စီဝရာဒီနံ အတ္ထာယ သေဝေယျ၊ အထ ခေါ ဒသသံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခတ္ထာယ စရေယျ။ သင်္ဃေ ဝသေတိ တေသု သေနာသနေသု ရတိံ အလဘန္တော ဥပဋ္ဌာကာဒီနံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ ဂဒြဘပိဋ္ဌေ ရဇံ ဝိယ ဥပ္ပတန္တော အရညေ အစရိတွာ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝသေယျ။ ရက္ခိတတ္တော သတီမာတိ တတ္ထ စ ဝသန္တော သဂဝစဏ္ဍော ဂေါဏော ဝိယ သဗြဟ္မစာရိနော အဝိဇ္ဈန္တော အဃဋ္ဋေန္တော ရက္ခိတတ္တော သတိပဋ္ဌာနပရာယဏော ဟုတွာ ဝသေယျ။

ဣဒါနိ သင်္ဃေ ဝသမာနဿ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခာစာရဝတ္တံ အာစိက္ခန္တော ကုလာကုလန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍိကာယ စရန္တောတိ ပိဏ္ဍတ္ထာယ စရမာနော။ သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနီတိ သင်္ဃမဇ္ဈံ ဩတရိတွာ ဝသမာနောပိ ဓုရပရိဝေဏေ တာလနာဠိကေရအာဒီနိ ရောပေတွာ ဥပဋ္ဌာကာဒိသံသဋ္ဌော န ဝသေယျ၊ စိတ္တကလ္လတံ ပန ဇနေတွာ စိတ္တံ ဟာသေတွာ တောသေတွာ ပုန ပန္တသေနာသနေ ဝသေယျာတိ အရညဿေဝ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဘယာတိ ဝဋ္ဋဘယတော။ အဘယေတိ နိဗ္ဗာနေ။ ဝိမုတ္တောတိ အဓိမုတ္တော ဟုတွာ ဝသေယျ။

ယတ္ထ ဘေရဝါတိ ယသ္မိံ ဌာနေ ဘယဇနကာ သဝိညာဏကာ သီဟဗျဂ္ဃာဒယော၊ အဝိညာဏကာ ရတ္တိဘာဂေ ခါဏုဝလ္လိအာဒယော ဗဟူ အတ္ထိ။ သရီသပါတိ ဒီဃဇာတိကာဒိသရီသပါ။ နိသီဒိ တတ္ထ ဘိက္ခူတိ တာဒိသေ ဌာနေ ဘိက္ခု နိသိန္နော။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ – ဘဂဝါ ယထာ တုမှေ ဧတရဟိ တတြဋ္ဌကဘေရဝါရမ္မဏာနိ စေဝ သရီသပေ စ ဝိဇ္ဇုနိစ္ဆာရဏာဒီနိ စ အမနသိကတွာ နိသိန္နာ၊ ဧဝမေဝံ ပဓာနမနုယုတ္တာ ဘိက္ခူ နိသီဒန္တီတိ။

ဇာတု မေ ဒိဋ္ဌန္တိ ဧကံသေန မယာ ဒိဋ္ဌံ။ န ယိဒံ ဣတိဟီတိဟန္တိ ဣဒံ ဣတိဟ ဣတိဟာတိ န တက္ကဟေတု ဝါ နယဟေတု ဝါ ပိဋကသမ္ပဒါနေန ဝါ အဟံ ဝဒါမိ။ ဧကသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယသ္မိန္တိ ဧကာယ ဓမ္မဒေသနာယ။ ဓမ္မဒေသနာ ဟိ ဣဓ ဗြဟ္မစရိယန္တိ အဓိပ္ပေတာ။ မစ္စုဟာယိနန္တိ မရဏပရိစ္စာဂိနံ ခီဏာသဝါနံ။

ဒသာ စ ဒသဓာ ဒသာတိ ဧတ္ထ ဒသာတိ ဒသေဝ၊ ဒသဓာ ဒသာတိ သတံ၊ အညေ စ ဒသုတ္တရံ သေခသတံ ပဿာမီတိ ဝဒတိ။ သောတသမာပန္နာတိ မဂ္ဂသောတံ သမာပန္နာ။ အတိရစ္ဆာနဂါမိနောတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ အဝိနိပါတဓမ္မာတိ အတ္ထော။ သင်္ခါတုံ နောပိ သက္ကောမီတိ မုသာဝါဒဘယေန ဧတ္တကာ နာမ ပုညဘာဂိနော သတ္တာတိ ဂဏေတုံ န သက္ကောမီတိ ဗဟုံ ဗြဟ္မဓမ္မဒေသနံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ တတိယံ။

၄။ အရုဏဝတီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၅။ စတုတ္ထေ အဘိဘူသမ္ဘဝန္တိ အဘိဘူ စ သမ္ဘဝေါ စ။ တေသု အဘိဘူထေရော သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ ပညာယ အဂ္ဂေါ၊ သမ္ဘဝတ္ထေရော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဝိယ သမာဓိနာ အဂ္ဂေါ။ ဥဇ္ဈာယန္တီတိ အဝဇ္ဈာယန္တိ၊ လာမကတော ဝါ စိန္တေန္တိ။ ခိယျန္တီတိ၊ ကိန္နာမေတံ ကိန္နာမေတန္တိ? အညမညံ ကထေန္တိ။ ဝိပါစေန္တီတိ ဝိတ္ထာရယန္တာ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တိ။ ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေနာတိ နာဘိတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌိမကာယေန။ ပါဠိယံ ဧတ္တကမေဝ အာဂတံ။ ထေရော ပန ‘‘ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ နာဂဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ဒဿေတိ၊ သုပဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ဝါ ဒဿေတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၃) နယေန အာဂတံ အနေကပ္ပကာရံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ဒဿေသိ။ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသီတိ ထေရော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘ကထံ ဒေသိတာ နု ခေါ ဓမ္မဒေသနာ သဗ္ဗေသံ ပိယာ အဿ မနာပါ’’တိ။ တတော အာဝဇ္ဇေန္တော – ‘‘သဗ္ဗေပိ ပါသဏ္ဍာ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ အတ္တနော အတ္တနော သမယေ ပုရိသကာရံ ဝဏ္ဏယန္တိ၊ ဝီရိယဿ အဝဏ္ဏဝါဒီ နာမ နတ္ထိ၊ ဝီရိယပဋိသံယုတ္တံ ကတွာ ဒေသေဿာမိ၊ ဧဝံ အယံ ဓမ္မဒေသနာ သဗ္ဗေသံ ပိယာ ဘဝိဿတိ မနာပါ’’တိ ဉတွာ တီသု ပိဋကေသု ဝိစိနိတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အာရမ္ဘထာတိ အာရမ္ဘဝီရိယံ ကရောထ။ နိက္ကမထာတိ နိက္ကမဝီရိယံ ကရောထ။ ယုဉ္ဇထာတိ ပယောဂံ ကရောထ ပရက္ကမထ။ မစ္စုနော သေနန္တိ မစ္စုနော သေနာ နာမ ကိလေသသေနာ၊ တံ ဓုနာထ။ ဇာတိသံသာရန္တိ ဇာတိဉ္စ သံသာရဉ္စ၊ ဇာတိသင်္ခါတံ ဝါ သံသာရံ။ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိစ္ဆေဒံ ကရိဿတိ။ ကိံ ပန ကတွာ ထေရော သဟဿိလောကဓာတုံ ဝိညာပေသီတိ? နီလကသိဏံ တာဝ သမာပဇ္ဇိတွာ သဗ္ဗတ္ထ အာလောကဋ္ဌာနေ အန္ဓကာရံ ဖရိ၊ ဩဒါတကသိဏံ သမာပဇ္ဇိတွာ အန္ဓကာရဋ္ဌာနေ ဩဘာသံ။ တတော ‘‘ကိမိဒံ အန္ဓကာရ’’န္တိ? သတ္တာနံ အာဘောဂေ ဥပ္ပန္နေ အာလောကံ ဒဿေသိ။ အာလောကဋ္ဌာနေ အာလောကကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ‘‘ကိံ အာလောကော အယ’’န္တိ? ဝိစိနန္တာနံ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အထ တေသံ ထေရောတိ ဝဒန္တာနံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ၊ သဗ္ဗေ ဩသဋာယ ပရိသာယ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ဝိယ သဒ္ဒံ သုဏိံသု။ အတ္ထောပိ နေသံ ပါကဋော အဟောသိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈၆။ ပဉ္စမေ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေတိ ယထေဝ ဟိ ကဒမ္ဗနဒီတီရတော ရာဇမာတုဝိဟာရဒွါရေန ထူပါရာမံ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဟိရညဝတိကာယ နာမ နဒိယာ ပါရိမတီရတော သာလဝနံ ဥယျာနံ။ ယထာ အနုရာဓပုရဿ ထူပါရာမော၊ ဧဝံ တံ ကုသိနာရာယ ဟောတိ။ ယထာ ထူပါရာမတော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသနမဂ္ဂေါ ပါစီနမုခေါ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဥယျာနတော သာလပန္တိ ပါစီနမုခါ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တာ။ တသ္မာ တံ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ။ အန္တရေနယမကသာလာနန္တိ မူလက္ခန္ဓဝိဋပပတ္တေဟိ အညမညံ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတသာလာနံ အန္တရိကာယ။ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာတိ သတိအဝိပ္ပဝါသေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ သမ္ပာဒယထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ယထာ နာမ မရဏမဉ္စေ နိပန္နော မဟဒ္ဓနော ကုဋုမ္ဗိကော ပုတ္တာနံ ဓနသာရံ အာစိက္ခေယျ၊ ဧဝမေဝံ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော ပဉ္စစတ္တာလီသ ဝဿာနိ ဒိန္နံ ဩဝါဒံ သဗ္ဗံ ဧကသ္မိံ အပ္ပမာဒပဒေယေဝ ပက္ခိပိတွာ အဘာသိ။ အယံ တထာဂတဿ ပစ္ဆိမာ ဝါစာတိ ဣဒံ ပန သင်္ဂီတိကာရာနံ ဝစနံ။

ဣတော ပရံ ယံ ပရိနိဗ္ဗာနပရိကမ္မံ ကတွာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တံ ဒဿေတုံ၊ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဌမံ ဈာနန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နေ ဘဂဝတိ အဿာသပဿာသာနံ အပ္ပဝတ္တိံ ဒိသွာ၊ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော သတ္ထာ’’တိ သညာယ ဒေဝမနုဿာ ဧကပ္ပဟာရေန ဝိရဝိံသု၊ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ – ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အနုရုဒ္ဓ ဘဂဝါ’’တိ ထေရံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ တထာဂတော ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အပိစ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော’’တိ အာဟ။ ကထံ ပန သော အညာသိ? ထေရော ကိရ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ တံ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တော ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနဝုဋ္ဌာနံ၊ တာဝ ဂန္တွာ၊ ‘‘ဣဒါနိ ဘဂဝါ နိရောဓံ သမာပန္နော၊ အန္တောနိရောဓေ စ ကာလံကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’’တိ အညာသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ…ပေ… တတိယဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇီတိ ဧတ္ထ ပန ဘဂဝါ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ၊ တေရသသု ဌာနေသု ဒုတိယံ ဈာနံ… တထာ တတိယံ… ပန္နရသသု ဌာနေသု စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ကထံ? ဒသသု အသုဘေသု ဒွတ္တိံသာကာရေ အဋ္ဌသု ကသိဏေသု မေတ္တာကရုဏာမုဒိတေသု အာနာပါနေ ပရိစ္ဆေဒါကာသေတိ ဣမေသု တာဝ စတုဝီသတိယာ ဌာနေသု ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဌပေတွာ ပန ဒွတ္တိံသာကာရဉ္စ ဒသ စ အသုဘာနိ သေသေသု တေရသသု ဒုတိယံ ဈာနံ… တေသုယေဝ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ အဋ္ဌသု ပန ကသိဏေသု ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရေ အာနာပါနေ ပရိစ္ဆေဒါကာသေ စတူသု အရူပေသူတိ ဣမေသု ပန္နရသသု ဌာနေသု စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ အယမ္ပိ စ သင်္ခေပကထာဝ။ နိဗ္ဗာနပုရံ ပဝိသန္တော ပန ဘဂဝါ ဓမ္မဿာမိ သဗ္ဗာပိ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ သမာပတ္တိယော ပဝိသိတွာ ဝိဒေသံ ဂစ္ဆန္တော ဉာတိဇနံ အာလိင်္ဂေတွာ ဝိယ သဗ္ဗသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝိတွာ ပဝိဋ္ဌော။

စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမနန္တရာ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ဧတ္ထ စ ဈာနသမနန္တရံ ပစ္စဝေက္ခဏသမနန္တရန္တိ၊ ဒွေ သမနန္တရာနိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏဿ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဈာနသမနန္တရံ နာမ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပုန ဈာနင်္ဂါနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏဿ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခဏသမနန္တရံ နာမ။ ဣမာနိ ဒွေပိ သမနန္တရာနေဝ။ ဘဂဝါ ပန ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌာယ ဈာနင်္ဂါနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန အဗျာကတေန ဒုက္ခသစ္စေန ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝါ အရိယသာဝကာ ဝါ အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ ဘဝင်္ဂစိတ္တေနေဝ အဗျာကတေန ဒုက္ခသစ္စေန ကာလံ ကရောန္တိ။

ဘူတာတိ သတ္တာ။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလောတိ ပဋိဘာဂပုဂ္ဂလဝိရဟိတော။ ဗလပ္ပတ္တောတိ ဒသဝိဓံ ဉာဏဗလံ ပတ္တော။ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနောတိ ဥပ္ပာဒဝယသဘာဝါ။ တေသံ ဝူပသမောတိ တေသံ သင်္ခါရာနံ ဝူပသမော။ သုခေါတိ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနမေဝ သုခန္တိ အတ္ထော။ တဒါသီတိ ‘‘သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ မဟာဘူမိစာလော အဟောသီ’’တိ ဧဝံ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၀) ဝုတ္တံ ဘူမိစာလံ သန္ဓာယာဟ။ သော ဟိ လောမဟံသနကော စ ဘိံသနကော စ အာသိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေတိ သဗ္ဗာကာရဝရဂုဏူပေတေ။ နာဟု အဿာသပဿာသောတိ န ဇာတော အဿာသပဿာသော။ အနေဇောတိ တဏှာသင်္ခါတာယ ဧဇာယ အဘာဝေန အနေဇော။ သန္တိမာရဗ္ဘာတိ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ။ စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ အသလ္လီနေနာတိ အနလ္လီနေန အသင်္ကုဋိတေန သုဝိကသိတေနေဝ စိတ္တေန။ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယီတိ ဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ၊ န ဝေဒနာနုဝတ္တီ ဟုတွာ ဣတော စိတော သမ္ပရိဝတ္တိ။ ဝိမောက္ခောတိ ကေနစိ ဓမ္မေန အနာဝရဏဝိမောက္ခော သဗ္ဗသော အပညတ္တိဘာဝူပဂမော ပဇ္ဇောတနိဗ္ဗာနသဒိသော ဇာတောတိ။ ပဉ္စမံ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

ဣတိ သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ

သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဗြဟ္မသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။