📜

၃။ ကောသလသံယုတ္တံ

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဒဟရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၂။ ဘဂဝတာ ¶ ¶ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒီတိ ဘဂဝတော ဂုဏေ အဇာနန္တော ကောသလရာဇာ အတ္တနော ခတ္တိယမာနေန ကေဝလံ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ ပဌမာဂတေ ဟိ သတ္ထရိ တဿ သမ္မောဒိတာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တောတိ ယထာ ဘဂဝါ ‘‘ကစ္စိ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယ’’န္တိအာဒိနာ တေန ရညာ သဒ္ဓိံ ပဌမံ ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ ပုဗ္ဗဘာသိတာယ၊ တဒနုကရဏေန ဧဝံ သောပိ ရာဇာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသီတိ ယောဇနာ။ တံ ပန သမပ္ပဝတ္တမောဒနံ ဥပမာယ ဒဿေတုံ ‘‘သီတောဒကံ ဝိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမ္မောဒိတန္တိ သံသန္ဒိတံ ဧကီဘာဝန္တိ သမ္မောဒနကိရိယာယ သမာနတံ ဧကရူပတံ၊ ခမနီယန္တိ ‘‘ဣဒံ စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ သရီရယန္တံ ဒုက္ခဗဟုလတာယ သဘာဝတော ဒုဿဟံ၊ ကစ္စိ ခမိတုံ သက္ကုဏေယျ’’န္တိ ပုစ္ဆတိ။ ယာပနီယန္တိ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိကံ စိရပဗန္ဓသင်္ခါတာယ ယာပနာယ ကစ္စိ ယာပေတုံ သက္ကုဏေယျံ။ သီသရောဂါဒိအာဗာဓာဘာဝေန ကစ္စိ အပ္ပာဗာဓံ။ ဒုက္ခဇီဝိကာဘာဝေန ကစ္စိ အပ္ပာတင်္ကံ။ တံတံကိစ္စကရဏေ ဥဋ္ဌာနသုခတာယ ကစ္စိ လဟုဋ္ဌာနံ။ တဒနုရူပဗလယောဂတော ကစ္စိ ဗလံ။ သုခဝိဟာရသမ္ဘဝေန ကစ္စိ ဖာသုဝိဟာရော အတ္ထီတိ တတ္ထ တတ္ထ ကစ္စိ-သဒ္ဒံ ယောဇေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗလဝပ္ပတ္တာ ပီတိ ပီတိယေဝ။ တရုဏပီတိ ပါမောဇ္ဇံ။ သမ္မောဒနံ ဇနေတိ ကရောတီတိ သမ္မောဒနီယံ။ သမ္မောဒိတဗ္ဗတော သမ္မောဒနီယန္တိ ဣမံ ပန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော’’တိ အာဟ။ သရိတဗ္ဗဘာဝတောတိ အနုဿရိတဗ္ဗဘာဝတော။ ‘‘သရဏီယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ကတွာ ‘‘သာရဏီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

သုယျမာနသုခတောတိ အာပါထမဓုရတံ အာဟ၊ အနုဿရိယမာနသုခတောတိ ဝိမဒ္ဒရမဏီယတံ။ ဗျဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယာတိ သဘာဝနိရုတ္တိဘာဝေန တဿာ ကထာယ ဝစနစာတုရိယမာဟ၊ အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယာတိ အတ္ထဿ နိရုပက္ကိလေသတံ။ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟီတိ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ။ အဒိဋ္ဌတ္တာတိ ¶ ¶ ဥပသင်္ကမနဝသေန အဒိဋ္ဌတ္တာ။ ဂုဏာဂုဏဝသေနာတိ ဂုဏဝသေန ဂမ္ဘီရဘာဝံ ဝါ အဂုဏဝသေန ဥတ္တာနဘာဝံ ဝါ။ ဩဝဋ္ဋိကသာရံ ကတွာတိ ဩဝဋ္ဋိကာယ ဂဟေတဗ္ဗသာရဝတ္ထုံ ကတွာ။ လောကနိဿရဏဘဝေါက္ကန္တိပဉှန္တိ လောကတော နိဿဋဘာဝပဉှဉ္စေဝ အာဒိတော ဘဝေါက္ကမနပဉှဉ္စ။ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတံ ပုစ္ဆန္တော ဟိ ‘‘ကိံ ဘဝံ ဂေါတမော သဗ္ဗလောကတော နိဿဋော၊ သဗ္ဗသတ္တေဟိ စ ဇေဋ္ဌော’’တိ? ပုစ္ဆတိ နာမ။ ယထာ ဟိ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာယ လောကတော နိဿဋတာ ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသတ္တေဟိ ဇေဋ္ဌဘာဝတော သေဋ္ဌဘာဝတော။ သွာယမတ္ထော အဂ္ဂပသာဒသုတ္တာဒီဟိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ကထံ ပန သမ္ဗုဒ္ဓတာ ဝိညာယတီတိ? အဝိပရီတဓမ္မဒေသနတော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာဒီသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၂၄) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

ရာဇာ သတ္ထု အဝိပရီတဓမ္မဒေသနံ အဇာနန္တော တတော ဧဝဿ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အသဒ္ဒဟန္တော ‘‘ဝုဍ္ဎတရေသုပိ စိရပဗ္ဗဇိတေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝေ အလဗ္ဘမာနေ တဗ္ဗိပရီတေ ကထံ လဗ္ဘေယျာ’’တိ မညမာနော ‘‘ကိံ ပန ဘဝံ ဂေါတမော’’တိအာဒိံ ဝက္ခတိ။ ရာဇာ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ န ပုစ္ဆတိ အတ္တနော သမ္မုခါ တေဟိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝဿေဝ ပဋိညာတတ္တာ။ ယသ္မာ တေ မုသာဝါဒိတာယ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာဒီနံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ မယ’’န္တိ ပဋိဇာနိံသု၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘လောကေ မဟာဇနေန ဂဟိတပဋိညာဝသေန ပုစ္ဆတီ’’တိ။ သွာယမတ္ထော အာဂမိဿတိ။ ဗုဒ္ဓသီဟနာဒန္တိ ဗုဒ္ဓါနံ ဧဝ အာဝေဏိကံ သီဟနာဒံ။ ကာမံ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနံ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ သမ္ဗောဓိဉာဏေ ပန ဂဟိတေ တံ အတ္ထတော ဂဟိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတံ သမ္မာသမ္ဗောဓိ’’န္တိ။

ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနေနာတိ ယာယ ကာယစိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပဂမနမတ္တေန သမဏာ၊ န သမိတပါပတာယ။ ဇာတိဝသေနာတိ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏာ၊ န ဗာဟိတပါပတာယ။ ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သင်္ဃောတိ ပဗ္ဗဇိတသမူဟတာမတ္တေန သင်္ဃော၊ န နိယျာနိကဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓသီလသာမညဝသေန သံဟတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဧတေသံ သဗ္ဗညုပဋိညာတာနံ ပရိဝါရဘူတော အတ္ထိ။ သွေဝါတိ ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော ဧဝ။ ကေစိ ပန ‘‘ပဗ္ဗဇိတသမူဟဝသေန။ သင်္ဃိနော၊ ဂဟဋ္ဌသမူဟဝသေန ဂဏိနော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ ဂဏေ ဧဝ လောကေ သင်္ဃသဒ္ဒဿ နိရုဠှတ္တာ။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေနာတိ အစေလကဝတစရိယာဒိ-အာစာရသိက္ခာပနဝသေန။ ပါကဋာတိ သင်္ဃီအာဒိဘာဝေန ¶ ပကာသိတာ။ ‘‘အပ္ပိစ္ဆာ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ လဗ္ဘမာနံ အပ္ပိစ္ဆတံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တေသု သာသနိကေသု ဝိယ သန္တဂုဏနိဂုဟနာ အပ္ပိစ္ဆာ လဗ္ဘတီတိ။ ယသောတိ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ။ တရန္တိ ဧတေန သံသာရောဃန္တိ ဧဝံ သမ္မတတ္တာ တိတ္ထံ ဝုစ္စတိ လဒ္ဓီတိ ¶ အာဟ ‘‘တိတ္ထကရာတိ လဒ္ဓိကရာ’’တိ။ သာဓုသမ္မတာတိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္မတာ၊ န သာဓူဟိ သမ္မတာတိ အာဟ ‘‘သန္တော…ပေ… ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိ။

ကပ္ပကောလာဟလန္တိ ကပ္ပတော ကောလာဟလံ၊ ‘‘ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေဝပုတ္တေဟိ ဥဂ္ဃောသိတမဟာသဒ္ဒေါ။ ဣမေတိ ပူရဏာဒယော။ ဗုဒ္ဓကောလာဟလန္တိ ဒေဝတာဟိ ဃောသိတံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ။ ပယိရုပါသိတွာတိ ပုရိသသုတိပရမ္ပရာယ သုတွာ။ စိန္တာမဏိဝိဇ္ဇာ နာမ ပရစိတ္တဇာနာပနဝိဇ္ဇာ။ သာ ကေဝဋ္ဋသုတ္တေ ‘‘မဏိကာ’’တိ အာဂတာ၊ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂန္ဓာရိသမ္ဘဝဝိဇ္ဇာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ တတ္ထ ဂန္ဓာရိယာ ဝိကုဗ္ဗနံ ဒဿေတိ။ အတ္တဘာဝေတိ သရီရေ။ ရာဇုသ္မာတိ ရာဇတေဇော။

သုက္ကဓမ္မောတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မော နိက္ကိလေသတာ။ ဣဒံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ ပရမ္မုခါ ‘‘မယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော သမ္မုခါ ‘‘န မယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ တေဟိ ဝုတ္တဝစနံ ဂဟေတွာ။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘ယေပိ တေ၊ ဘော ဂေါတမ…ပေ… နဝေါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ ဧဝံ အဝေါစ။ အတ္တနော ပဋိညံ ဂဟေတွာတိ ‘‘န မယံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ တေသံ အတ္တနော ပုရတော ပဝတ္တိတံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ။ ဤဒိသေ ဌာနေ ကိံ-သဒ္ဒေါ ပဋိသေဓဝါစကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကိန္တိ ပဋိက္ခေပဝစန’’န္တိ၊ ကသ္မာ ပဋိဇာနာတီတိ အတ္ထော?

န ဥညာတဗ္ဗာတိ န ဂရဟိတဗ္ဗာ။ ဂရဟတ္ထော ဟိ အယံ ဥ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ဒဟရော’’တိ အဓိကတတ္တာ ဝက္ခမာနတ္တာ စ ‘‘ခတ္တိယောတိ ရာဇကုမာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥရသာ ဂစ္ဆတီတိ ဥရဂေါ၊ ယော ကောစိ သပ္ပော၊ ဣဓ ပန အဓိပ္ပေတံ ဒဿေတုံ ‘‘အာသီဝိသော’’တိ အာဟ။ သီလဝန္တံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒဿေတိ သာမညတော ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ ဝဒန္တော။ ဣဓ ပန ယသ္မာ ‘‘ဘဝမ္ပိ နော ဂေါတမော’’တိအာဒိနာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တာနံ အဗ္ဘန္တရံ အကာသိ။ ယဒိပိ ဝိသေသော သာမညဇောတနာယ ဝိဘာဝိတော ဟောတိ၊ သံသယုပ္ပတ္တိဒီပကံ နောတိ ဝုတ္တဂ္ဂဟဏံ ပန တံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒေသနာကုသလတာယာ’’တိအာဒိ။ ဣဒါနိ အဝညာပရိဘဝေ ပယောဂတော ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အစိတ္တီကတာကာရဝသေန အဝညာယ ပါကဋဘာဝေါ၊ ဝမ္ဘနဝသေန ပရိဘဝဿာတိ အဓိပ္ပာယေန ¶ ကာယပယောဂဝသေန အဝညာ ဒဿိတာ၊ ဝစီပယောဂဝသေန ပရိဘဝေါ၊ ဥဘယံ ပန ဥဘယတ္ထာပိ ပဘေဒတော ဂဟိတံ၊ အဝညပရိဘဝါနံ ဒွိန္နမ္ပိ ဥဘယတ္ထ ပရိဂ္ဂဟော။ တံ သဗ္ဗမ္ပီတိ တံ အဝညာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ။ စတူသုပိ တံ န ကာတဗ္ဗမေဝ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ အနတ္ထာဝဟတ္တာ။

တဒတ္ထဒီပနာတိ တဿ အာဒိတော ဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ဒီပနာ။ ဝိသေသတ္ထဒီပနာတိ တတော ဝိသိဋ္ဌတ္ထဒီပနာ ¶ ။ ခေတ္တာနံ အဓိပတီတိ ခတ္တိယောတိ နိရုတ္တိနယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ခေတ္တတော ဝိဝါဒါ သတ္တေ တာယတီတိ ခတ္တိယောတိ လောကိယာ ကထယန္တိ။ ‘‘မဟာသမ္မတော၊ ခတ္တိယော၊ ရာဇာ’’တိ ဧဝမာဂတေသု ဣမေသု ဒုတိယံ။ အက္ခရန္တိ သမညာ။ သာ ဟိ ဥဒယဗ္ဗယာဘာဝတော ‘‘န ကဒါစိ ခရတီတိ အက္ခရ’’န္တိ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတီ’’တိ။ ဇာတိသမ္ပန္နန္တိ သမ္ပန္နဇာတိံ အတိဝိသုဒ္ဓဇာတိံ။ တီဏိ ကုလာနီတိ ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒကုလာနိ။ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္တနော ဇာတိသမ္ပတ္တိယာ အဘိဘဝိတွာ။

ကေဝလံ နာမပဒံ ဝုတ္တံ အာချာတပဒံ အပေက္ခတေဝါတိ အာဟ ‘‘ဌာနံ ဟီတိ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဥဒ္ဓဋဒဏ္ဍေနာတိ သမန္တတော ဥဗ္ဘတေန ဒဏ္ဍေန သာသနေန၊ ဗလဝံ ဥပက္ကမံ ဂရုကံ ရာဇာနမ္ပိ။ တံ ခတ္တိယံ ပရိဝဇ္ဇေယျာတိ ခတ္တိယံ အဝညာပရိဘဝကရဏတော ဝဇ္ဇေယျ။ တေနာဟ ‘‘န ဃဋ္ဋေယျာ’’တိ။

ဥရဂဿ စ နာနာဝိဓဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝဒတိ ‘‘ယေန ယေန ဟီ’’တိအာဒိနာ။ ဗဟုဘက္ခန္တိ မဟာဘက္ခံ သဗ္ဗဘက္ခခါဒကံ။ ပါဝကံ သောဓနတ္ထေန အသုဒ္ဓဿပိ ဒဟနေန။ သောတိ မဂ္ဂေါ။ ကဏှော ဝတ္တနီ ဣမဿာတိ ကဏှဝတ္တနီ။ မဟန္တော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဟုတွာ။ ယာဝဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏောတိ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနကာလေ အရညေ အဂ္ဂိနာ ဂဟိတေ ကာလန္တရေ ဧဝ ကဋ္ဌတိဏရုက္ခာဒိသမ္ဘဝေါတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဇာယန္တိ တတ္ထ ပါရောဟာ’’တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။

ဍဟိတုံ န သက္ကောတိ ပစ္စက္ကောသနာဒိနာ။ ဝိနဿန္တိ သမဏတေဇသာ ဝိနာသိတတ္တာ။ ‘‘န တဿာ’’တိ ဧတ္ထ န-ကာရံ ‘‘ဝိန္ဒရေ’’တိ ဧတ္ထ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ¶ အာဟ ‘‘န ဝိန္ဒန္တီ’’တိ။ ဝတ္ထုမတ္တာဝသိဋ္ဌောတိ ဌာနမေဝ နေသံ အဝသိဿတိ၊ သယံ ပန သဗ္ဗသော သဟ ဓနေန ဝိနဿန္တီတိ အတ္ထော။

‘‘သမ္မဒေဝ သမာစရေ’’တိ ဧတ္ထ ယထာ ရာဇာဒီသု သမ္မာ သမာစရေယျ၊ တံ ဝိဘာဂေန ဒဿေန္တော ‘‘ခတ္တိယံ တာဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။ တိဿော ကုလသမ္ပတ္တိယောတိ ခတ္တိယ-ဗြာဟ္မဏဂဟပတိ-မဟာသာလကုလာနိ ဝဒတိ။ ပဉ္စ ရူပိဗြဟ္မလောကေ၊ စတ္တာရော အရူပီဗြဟ္မလောကေတိ ဧဝံ နဝ ဗြဟ္မလောကေ ကမ္မဘဝဝိဘာဂေန၊ သေသာနံ ဂဏနာနံ ဥပပတ္တိဘဝဝိဘာဂေန။

အဘိက္ကန္တန္တိ အတိဝိယ ကမနီယံ။ သာ ပနဿာ ကန္တတာ အတိဝိယ ဣဋ္ဌတာယ မနဝဍ္ဎနတာယ ¶ သောဘနတာယာတိ အာဟ ‘‘အတိဣဋ္ဌံ အတိမနာပံ အတိသုန္ဒရန္တိ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တ’’န္တိ ဝစနံ အပေက္ခိတွာ နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ဝစနံ ပန ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာတိ တထာ ဝုတ္တံ။ အတ္ထမတ္တဒဿနံ ဝါ ဧတံ၊ တသ္မာ အတ္ထဝသေန လိင်္ဂဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။

အဓောမုခဌပိတန္တိ ကေနစိ အဓောမုခံ ဌပိတံ။ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတန္တိ သဘာဝေနေဝ ဟေဋ္ဌာမုခံ ဇာတံ။ ဥဂ္ဃာဋေယျာတိ ဝိဝဋံ ကရေယျ။ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာတိ ‘‘ပုရတ္ထာဘိမုခေါ ဥတ္တရာဘိမုခေါ ဝါ ဂစ္ဆာ’’တိအာဒီနိ အဝတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ နိဿန္ဒေဟံ ကတွာ ‘‘ဧသ မဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ ‘‘ဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒေယျ။ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီတိ ကာဠပက္ခေ စာတုဒ္ဒသီ။ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာတိ အာဓေယျဿ အနာဓာရဘူတံ ဘာဇနံ တဿ အာဓာရဘာဝါပါဒနဝသေန ဥက္ကုဇ္ဇေယျ။ အညာဏဿ အဘိမုခတ္တာ ဟေဋ္ဌာမုခဇာတတာယ သဒ္ဓမ္မဝိမုခံ၊ တတော ဧဝ အဓောမုခဘာဝေန အသဒ္ဓမ္မေ ပတိတန္တိ ဧဝံ ပဒဒွယံ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ န ယထာသင်္ခယံ။ ကာမံ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယောပိ ပဋိစ္ဆာဒကာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပန သဝိသေသံ ပဋိစ္ဆာဒိကာတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂဟနပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဇ္ဇံ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။ သဗ္ဗာပါယဂါမိမဂ္ဂေါ ကုမ္မဂ္ဂေါ ‘‘ကုစ္ဆိတော မဂ္ဂေါ’’တိ ကတွာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဥဇုပဋိပက္ခတာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တဓမ္မာ မိစ္ဆာမဂ္ဂေါ။ တေနေဝ ဟိ တဒုဘယပဋိပက္ခတံ သန္ဓာယ ‘‘သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂံ အာဝိကရောန္တေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သပ္ပိအာဒိသန္နိဿယော ပဒီပေါ န တထာ ဥဇ္ဇလော၊ ယထာ တေလသန္နိဿယောတိ ¶ တေလပဇ္ဇောတဂ္ဂဟဏံ။ ဧတေဟိ ပရိယာယေဟီတိ ဧတေဟိ နိက္ကုဇ္ဇိတုက္ကုဇ္ဇနပဋိစ္ဆန္နဝိဝရဏာဒိဥပမောပမိတဗ္ဗပ္ပကာရေဟိ။

ပသန္နာကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗံ သက္ကာရံ။ သရဏန္တိ ပဋိသရဏံ ပရာယဏံ။ အဇ္ဇတာတိ အဇ္ဇာတိ ပဒဿ ဝဍ္ဎနမတ္တံ ဟေတ္ထ တာ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘ဒေဝတာ’’တိ။ ပါဏေဟိ ဥပေတန္တိ ပါဏေဟိ သဟ သရဏံ ဥပေတံ။ ‘‘ယာဝ မေ ပါဏာ ဓရန္တိ၊ တာဝ သရဏံ ဂတမေဝ မံ ဓာရေတူ’’တိ အာပါဏကောဋိကံ အတ္တနော သရဏဂမနံ ပဝေဒေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယာဝ မေ’’တိအာဒိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဒဟရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပုရိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၃။ ပုရိမသုတ္တေတိ ပုရိမသုတ္တဒေသနာယံ။ တတ္ထ ဟိ ဥပသင်္ကမန္တဝေလာယ သတ္ထု ဂုဏေ အဇာနန္တော ¶ ကေဝလံ သမ္မောဒနံ ကရောတိ။ ဒေသနံ သုတွာ ပန သတ္ထု ဂုဏေ ဉတွာ သရဏင်္ဂတတ္တာ ဣဓ ဣမသ္မိံ သမာဂမေ အဘိဝါဒေသိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိ။ အတ္တာနံ အဓိ အဇ္ဈတ္တံ၊ အဝိဇဟေန အတ္တာနံ အဓိကိစ္စ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဧကဇ္ဈံ ဂဟဏဝသေန၊ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ကာမဉ္စာယံ အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒေါ ဂေါစရဇ္ဈတ္တဝိသယဇ္ဈတ္တအဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေသု ပဝတ္တတိ။ တေ ပနေတ္ထ န ယုဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘နိယကဇ္ဈတ္တ’’န္တိ၊ နိယကသင်္ခါတအဇ္ဈတ္တဓမ္မေသူတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘အတ္တနော သန္တာနေ’’တိ။ လုဗ္ဘနလက္ခဏောတိ ဂိဇ္ဈနလက္ခဏော၊ အာရမ္မဏေ ဒဠှဂ္ဂဟဏသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဒုဿနလက္ခဏောတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော၊ ဗျာပဇ္ဇနသဘာဝေါတိ အတ္ထော။ မုယှနလက္ခဏောတိ အညာဏလက္ခဏော၊ အာရမ္မဏေ သဘာဝသမ္မောဟဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဝိဟေဌေန္တီတိ အတ္ထနာသနအနတ္ထုပ္ပာဒနေဟိ ဝိဗာဓေန္တိ။ တတော ဧဝ ယထာ သဂ္ဂမဂ္ဂေသု န ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘နာသေန္တိ ဝိနာသေန္တီ’’တိ။ အတ္တနိ သမ္ဘူတာတိ သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တာ။

ပုရိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဇရာမရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၄။ အညတြ ¶ ဇရာမရဏာတိ ဇရာမရဏေန ဝိနာ။ ဇရာမရဏဝိရဟိတော ဇာတော နာမ အတ္ထိ နု ခေါတိ ပုစ္ဆတိ။ ပါဠိယံ ဇာတဿာတိ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ။ မဟာသာလာတိ ဣမိနာ ရ-ကာရဿ လ-ကာရံ ကတွာ ‘‘မဟာသာလာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ ယထာ ‘‘ပုရတ္ထိယောတိ ပုလတ္ထိယော’’တိ။ မဟာသာရပ္ပတ္တာတိ မဟန္တံ ဝိဘဝသာရံ ပတ္တာ။ ကောဋိသတံ ဓနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘ကုမ္ဘံ နာမ ဒသ အမ္ဗဏာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣဿရာတိ ဝိဘဝိဿရိယေန ဣဿရာ။ သုဝဏ္ဏရဇတဘာဇနာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝတ္ထသေယျာဝသထာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ အသာဓာရဏဓနာနံ နိဓာနဂတတ္တာ ‘‘အနိဓာနဂတဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တုဋ္ဌိကရဏဿာတိ ပါသာဒသိဝိကာဒိသုခသာဓနဿ။

အာရကာ ကိလေသေဟီတိ နိရုတ္တိနယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိမာဟ။ အာရကာတိ စ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နတ္တာ တေဟိ ဒူရေတိ အတ္ထော။ ရာဂါဒီနံ ဟတတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတော၊ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျတာဒိပစ္စယာ စ အရဟံ။ ကာမဉ္စာယံ သံယုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ အဘိဓမ္မနယော ဧဝ ပန နိပ္ပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘စတ္တာရော အာသဝါ’’တိ ဗြဟ္မစရိယဝါသန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသံ။ ဝုဋ္ဌာတိ ဝုဋ္ဌဝန္တော။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကရဏီယန္တိ ပစ္စေကံ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယဘာဝနာဘိသမယံ။ ဧဝံ ဂတံ သောဠသဝိဓံ ဟောတိ။ ဩသီဒါပနဋ္ဌေန ဘာရာ ဝိယာတိ ဘာရာ။ တေနာဟ ‘‘ဘာရာ ဟဝေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂)။ အတ္တပဋိဗဒ္ဓတာယ အတ္တနော အဝိဇဟနတော ပရမတ္ထဒေသနာယ စ ပရမတ္ထော အရဟတ္တံ။ ကာမဉ္စာယမတ္ထော သဗ္ဗသမိဒ္ဓိသသန္တတိပရိယာပန္နော အနဝဇ္ဇဓမ္မော ¶ သမ္ဘဝတိ အကုပ္ပသဘာဝါ၊ အပရိဟာနဓမ္မေသု ပန အဂ္ဂဘူတေ အရဟတ္တေ သာတိသယော၊ န ဣတရေသူတိ ‘‘အရဟတ္တသင်္ခါတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယဝိဘာဂံ ဒသဝိဓမ္ပိ ဘဝေသု သံယောဇနံ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋပစ္စယော ဟုတွာ နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနဝသေန ဗန္ဓတီတိ ဘဝသံယောဇနံ။ သတိပိ ဟိ အညေသံ တပ္ပက္ခိယဘာဝေန ဝိနာ သံယောဇနာနိ တေသံ တပ္ပစ္စယဘာဝေါ အတ္ထိ၊ ဘဝနိယာမော ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသင်္ဂဟိတောတိ တံတံဘဝနိဗ္ဗတ္တကကမ္မနိယာမော စ ဟောတိ၊ န စ ဥပစ္ဆိန္နသံယောဇနဿ ကတာနိပိ ကမ္မာနိ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ တေသံယေဝ သံယောဇနဋ္ဌော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမ္မာ ¶ ကာရဏေဟိ ဇာနိတွာတိ ဉာယေန ဒုက္ခာဒီသု သော ယထာ ဇာနိတဗ္ဗော၊ တထာ ဇာနိတွာ၊ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာဝိမုတ္တာ ဟိ အပရကာလကိရိယာ စ ယထာ သမ္ဘဝတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘မဂ္ဂပညာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဘိဇ္ဇနသဘာဝေါ ခဏာယတ္တတ္တာ။ နိက္ခိပိတဗ္ဗသဘာဝေါ မရဏဓမ္မတ္တာ။ အယံ ကာယော ဥသ္မာယုဝိညာဏာပဂမော ဆဍ္ဍနီယဓမ္မော၊ ယသ္မိံ ယံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ တံ တဿ သန္တာနဂတဝိပ္ပယုတ္တန္တိ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘ခီဏာသဝဿ ဟိ အဇီရဏဓမ္မောပိ အတ္ထီ’’တိအာဒိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ လောကသမုဒယဉ္စ လောကနိရောဓဉ္စာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇၊ အ။ နိ။ ၄။၄၅)။ အဿ ခီဏာသဝဿ၊ ‘‘ဇီရဏဓမ္မ’’န္တိ ယထာဝုတ္တံ အဇီရဏဓမ္မံ ဌပေတွာ ဇီရဏဓမ္မံ ဒဿေန္တော ‘‘တေသံပါယံ ကာယော ဘေဒနဓမ္မော’’တိ ဧဝမာဟ။ ဇရံ ပတ္တဿေဝ ဟိဿ ဘေဒနနိက္ခိပိတဗ္ဗတာနိယတေ အတ္ထေ သုတ္တဒေသနာ ပဝတ္တာ။ အတ္ထဿ ဥပ္ပတ္တိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော။ ကိရ-သဒ္ဒေါ အနုဿဝတ္ထော၊ တေန အနုဿဝါဂတောယမတ္ထော၊ န အဋ္ဌကထာဂတောတိ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝဒန္တီ’’တိ။ ယေနာယံ အတ္ထော ဟေတုနာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သိဝိကသာလာယံ နိသီဒိတွာ ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ’’တိ နိဒါနဝစနေန ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နနု ဣမဿ သုတ္တဿ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါတိ? သစ္စမေတံ၊ သုတ္တေကဒေသံ ပန သန္ဓာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကတာဝစနံ။ ကေစိ ပန ‘‘ယာနံ အာရုဟိတွာ ရာဇာ အာဂတော၊ ရညော အာရောဟနီယရထံ ဒဿေတွာ ဝုတ္တ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။

သရီရေ ဖေဏပိဏ္ဍသမေ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ? သဗ္ဘိ သဒ္ဓိန္တိ သာဓူဟိ သဟ ပဝေဒယန္တိ။ န ဟိ ကဒါစိ သာဓူနံ သာဓူဟိ သဟ ကတ္တဗ္ဗာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သီဒနသဘာဝါနံ ကိလေသာနံ ဘိဇ္ဇနပ္ပတ္တတ္တာ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဘီတိ ဝုစ္စတိ။ ပုရိမပဒဿာတိ ‘‘သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတီ’’တိ ပဒဿ။ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ဗျတိရေကဝသေန။ သတံ ဓမ္မော နိဗ္ဗာနံ ကိလေသေဟိ သံသီဒနဘိဇ္ဇနသဘာဝေါ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အာဂမ္မ ဇရံ န ဥပေတိ။ ကိလေသာ ပန တန္နိမိတ္တကာ၊ ¶ ဧဝမယံ ဝုတ္တကာရဏတော ဇရံ န ဥပေတီတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒ’’န္တိအာဒိ။ သုန္ဒရာဓိဝစနံ ဝါ ဧတံ ‘‘သဗ္ဘီ’’တိ ပဒံ အပါပတာဒီပနတော၊ သဗ္ဘိဓမ္မဘူတန္တိ ¶ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄)၊ န တေန ဓမ္မေန သမတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၄၊ သု။ နိ။ ၂၂၇) စ။

ဇရာမရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၅။ ရဟသိ ဂတဿာတိ ဇနသမ္ဗာဓတော အပက္ကန္တဿ။ နိလီနဿ တေနေဝ ဇနဝိဝေကေန ဧကမန္တံ နိသဇ္ဇာယ ဧကီဘာဝေန ပဋိသလ္လီနဿ ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘ဧကီဘူတဿာ’’တိ။ သဗ္ဗညုဘာသိတံ ကရောန္တော အာဟ တဿ ဝစနံ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ ဝစနံ တထာပစ္စနုဘာသန္တော။ အန္တကေနာဓိပန္နတ္တာ ဧဝ ခေတ္တဝတ္ထုဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိ မာနုသံ ဘဝံ ဇဟတော။ အနုဂန္တိ အနုဂတံ၊ တမေဝ အနုဂါမီတိ အတ္ထော။ နိစယန္တိ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎိယာ နိစိတဘူတံ။ သမ္ပရာယိကန္တိ သမ္ပရာယ ဟိတံ။

ပိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အတ္တရက္ခိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၆။ ပီဒဟနန္တိ သံယမနံ။ ကမ္မပထဘေဒံ အပ္ပတ္တဿာတိ သုပိနကာလော ဝိယ ပဝတ္တိမတ္တတာယ ကမ္မပထဝိသေသံ အဂတဿ။ ကမ္မဿာတိ အကုသလကမ္မဿ။ သံဝရန္တိ သံဝရဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဣတရဿ ပန သံဝရဘာဝေါ ပုရိမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ ဒဿိတောဝါတိ။ ဩတ္တပ္ပမ္ပိ ဂဟိတမေဝ တဒဝိနာဘာဝတော။ န ဟိ ပါပဇိဂုစ္ဆနံ ပါပဥတြာသရဟိတံ၊ ဥတြာသော ဝါ ပါပဇိဂုစ္ဆနရဟိတော အတ္ထီတိ။

အတ္တရက္ခိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အပ္ပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၇။ ဥဠာရသဒ္ဒေါ ¶ သေဋ္ဌေ ဗဟုကေ စ ဒိဿတီတိ အာဟ ‘‘ပဏီတေ စ ဗဟုကေ စာ’’တိ။ မာနမဇ္ဇနေနာတိ မာနဝသေန မဒပ္ပတ္တိယာ။ အတိက္ကမန္တိ သာဓုမရိယာဒဝီတိက္ကမလက္ခဏံ ဒေါသံ။ ကူဋော ပါသော။

အပ္ပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အဍ္ဍကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၈။ ယသ္မာ ¶ ကာမနိမိတ္တံ သတ္တော သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသတိ၊ တသ္မာ ကာမာ တဿ ပတိဋ္ဌာ ပစ္စယော ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ကာမဟေတူ’’တိအာဒိ။ ဘဒြမုခသီသေန ဝိဋဋုဘံ ဘဒြောပစာရေန ဥပစရတီတိ အတ္ထော၊ ဝိနိစ္ဆယော ကရီယတိ ဧတ္ထာတိ အဍ္ဍကရဏံ၊ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ။ ခိပ္ပန္တိ ကူဋံ၊ မစ္ဆခိပ္ပန္တိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဩဍ္ဍိတန္တိ ဩဍ္ဍနဝသေန ဖလံ ပါပိတံ။

အဍ္ဍကရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ‘‘ကသ္မာ ပုစ္ဆတီ’’တိ? ပုစ္ဆာကာရဏံ စောဒေတွာ သမုဒယတော ပဋ္ဌာယ ဒဿေတုံ ‘‘အယံ ကိရ မလ္လိကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာလာရာမံ ဂန္တွာတိ အတ္တနော ပိတု မာလာရာမံ ရက္ခဏတ္ထဉ္စေဝ အဝသေသပုပ္ဖဂ္ဂဟဏတ္ထဉ္စ ဂန္တွာ။ ကာသိဂါမေတိ ကာသိရဋ္ဌဿ ဂါမေ။ သော ကိရ ဂါမော မဟာကောသလရာဇေန အတ္တနော ဓီတုယာ ပတိဃရံ ဂစ္ဆန္တိယာ ပုပ္ဖမူလတ္ထာယ ဒိန္နော၊ တံနိမိတ္တံ။ ဘာဂိနေယျေန အဇာတသတ္တုနာ။ တဿာတိ ရညော ပသေနဒိဿ။ သာတိ မလ္လိကာ။ နိဝတ္တိတုန္တိ တဿာ ဓမ္မတာယ နိဝတ္တိတုံ တဿာ ဝစနံ ပဋိက္ခိပိတုံ။ နေဝဇ္ဈဂါတိ ဝတ္တမာနတ္ထေ အတီတဝစနန္တိ အာဟ ‘‘နာဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပုထု အတ္တာတိ တေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ။

မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ယညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၀။ ထူဏန္တိ ¶ ယညူပတ္ထမ္ဘံ။ ဥပနီတာနိ ယညံ ယဇိတုံ အာရမ္ဘာယ။ ဧတ္တာဝတာတိ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ…ပေ… ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တီ’’တိ ဧတ္တကေန ပါဌေန။ သန္နိဋ္ဌာနန္တိ ‘‘နံ ဣတ္ထိံ လဘိဿာမိ နု ခေါ၊ န နု ခေါ လဘိဿာမီ’’တိ နိစ္ဆယံ အဝိန္ဒန္တော န ဉာယန္တော။ ဖေဏုဒ္ဒေဟကန္တိ ယထာ ယတ္ထ ကုထိတေ ဖေဏံ ဥဒ္ဒေဟတိ န ဥပဓီယတိ၊ ဧဝံ အနေကဝါရံ ဖေဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ တံ ဒိဝသန္တိ တသ္မိံ ရညာ နိဒ္ဒံ အလဘိတွာ ဒုက္ခသေယျဒိဝသေ။ အာလောကံ ဩလောကေတွာတိ လောဟကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိသီသေ ပတ္တေ တတ္ထ မဟန္တံ အာလောကံ ဩလောကေတွာ။ အတ္တာနော ဝစနံ ရညော ပဝတ္တိဉာပနတ္ထံ။ မဟာသဒ္ဒေါ ဥဒပါဒိ ‘‘ဧဝရူပံ ယညံ ရာဇာ ကာရာပေတီ’’တိ။ ဝတ္တုကာမော အဟောသိ၊ ဝတ္တုဉ္စ ပန အဝိသဟန္တော ‘‘သ’’ ဣတိ ဝတွာ လောဟကုမ္ဘိယံ နိမုဂ္ဂေါ။ ဣမံ ဂါထံ ဝတ္တုကာမော အဟောသီတိ အယံ ပနေတ္ထ သမ္ဗန္ဓော။ ဧသ နယော သေသပဒဒွယေပိ။ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေသုံ ‘‘ကောစိ ¶ ကဉ္စိ ပါဏံ မာ ဟနတူ’’တိ။ သော ဣတ္ထိသာမိကော ပုရိသော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ အတ္တနော ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ သတ္တု စ ဒေသနာဝိလာသသမ္ပတ္တိယာ၊ ရာဇာ ပန မဟာဗောဓိနိရုဇ္ဈနသဘာဝတ္တာ ကိဉ္စိ ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆိ။

သင်္ဂဟဝတ္ထူနီတိ လောကဿ သင်္ဂဟကာရဏာနိ။ နိပ္ဖန္နသဿတော နဝဘာဂေ ကဿကဿ ဒတွာ ရညံ ဧကဘာဂဂ္ဂဟဏံ ဒသမဘာဂဂ္ဂဟဏံ။ ဧဝံ ကဿကာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ သဿာနိ သမ္ပာဒေန္တီတိ အာဟ ‘‘သဿသမ္ပာဒနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော’’တိ။ တတော ဩရဘာဂေ ကိရ ဆဘာဂဂ္ဂဟဏံ ဇာတံ။ ဆမာသိကန္တိ ဆန္နံ ဆန္နံ မာသာနံ ပဟောနကံ။ ပါသေတီတိ ပါသဂတေ ဝိယ ကရောတိ။ ဝါစာယ ပိယဿ ပိယကရဿ ကမ္မံ ဝါစာပေယျံ။ သဗ္ဗသော ရဋ္ဌဿ ဣဒ္ဓါဒိဘာဝတော ခေမံ။ နိရဗ္ဗုဒံ စောရိယာဘာဝတော။ ဣဒဉှိ ရဋ္ဌံ အစောရိယံ နိရဂ္ဂဠန္တိ ဝုစ္စတိ အပါရုတဃရဘာဝတော။

ဥဒ္ဓံမူလကံ ကတွာတိ ဥမ္မူလံ ကတွာ။ ဒွီဟိ ပရိယညေဟီတိ မဟာယညဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပစ္ဆာ စ ပဝတ္တေတဗ္ဗေဟိ ဒွီဟိ ပရိဝါရယညေဟိ။ သတ္တဝီသတိ…ပေ… နဿာတိ သတ္တဝီသာဓိကာနံ တိဏ္ဏံ ပသုသတာနံ ဒွါဝီသတိယာ အဿာဒီဟိ စ သဋ္ဌိအဓိကဒွိသတအာရညကပသူဟိ စ သဒ္ဓိံ သမ္ပိဏ္ဍိတာနံ ပန ¶ နဝါဓိကဆသတပသူနံ မာရဏေန ဘေရဝဿ ပါပဘီရုကာနံ ဘယာဝဟဿ။ တထာ ဟိ ဝဒန္တိ –

‘‘ဆသတာနိ နိယုဇ္ဇန္တိ၊ ပသူနံ မဇ္ဈိမေ ဟနိ၊

အဿမေဓဿ ယညဿ၊ အဓိကာနိ နဝါပိ စာ’’တိ။

သမ္မန္တိ ယုဂစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိပိတဗ္ဗဒဏ္ဍကံ။ ပါသေန္တီတိ ခိပန္တိ။ သံဟာရိမေဟီတိ သကဋေဟိ ဝဟိတဗ္ဗေဟိ ယူပေဟိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဧကော ရာဇာ သမ္မာပါသံ ယဇန္တော သရဿတိနဒီတီရေ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ နိမုဂ္ဂေါယေဝ အဟောသိ။ အန္ဓဗာလဗြာဟ္မဏာ ဂတာနုဂတိဂတာ ‘‘အယံ တဿ သဂ္ဂဂမနမဂ္ဂေါ’’တိ သညာယ တတ္ထ သမ္မာပါသယညံ ပဋ္ဌပေန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိမုဂ္ဂေါကာသတော ပဘုတီ’’တိ။ အယူပေါ အပ္ပကဒိဝသော ယာဂေါ၊ သယူပေါ ဗဟုဒိဝသံ သာဓေယျော သတြယာဂေါ။ မန္တပဒါဘိသင်္ခတာနံ သပ္ပိမဓူနံ ဝါဇမိတိ သမညာ၊ ဟိရညသုဝဏ္ဏဂေါမဟိံ သာဒိသတ္တရသကဒက္ခိဏဿ။ သာရဂဗ္ဘကောဋ္ဌာဂါရာဒီသု နတ္ထေတ္ထ အဂ္ဂဠန္တိ နိရဂ္ဂဠော။ တတ္ထ ကိရ ယညေ အတ္တနော သာပတေယျံ အနဝသေသတော အနိဂူဟိတွာ နိယျာတီယတိ။ မဟာရမ္ဘာတိ ဗဟုပသုဃာတကမ္မာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဝိဝိဓာ ယတ္ထ ဟညရေ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ‘‘မဟာကိစ္စာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ‘‘မဟာရမ္ဘာတိ ပပဉ္စဝသေန အဇေဠကာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘ဗဟုပသုဃာတကမ္မာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ နိရာရမ္ဘာတိ ¶ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနုဂတံ ကုလန္တိ အနုကုလံ၊ ကုလာနုဂတန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ‘‘ယံ နိစ္စဘတ္တာဒိ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။

ယညသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဗန္ဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဣဒန္တိ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ။ တေ ဘိက္ခူ အာရောစေသုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တေသူတိ တေသု ရညာ ဗန္ဓာပိတမနုဿေသု။ သုကတကာရဏန္တိ သုကာရဏကိရိယံ အာရောစေသုံ၊ န ကေဝလံ တေသံ မနုဿာနံ ဗန္ဓာပိတဘာဝံ ¶ ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ရညော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌဝင်္ကောတိ အဋ္ဌံသော။ အန္တောဃရစာရိနောတိ အန္တေပုရဝါသိနော။

ဥက္ကဋ္ဌေတိ ယုဒ္ဓေ။ မန္တီသူတိ ဂုတ္တမန္တီသု။ အကုတူဟလန္တိ သညတံ။ ပိယန္တိ ပိယာယိတဗ္ဗံ။ အန္နပါနမှိ မဓုရေ အဘုတ္တေ ဥပ္ပန္နေ။ အတ္ထေတိ အတ္ထေ ကိစ္စေ ဇာတေ ထိရန္တိ န ကထေန္တိ ကာယဗလမတ္တေန အပနေတုံ သက္ကုဏေယျတ္တာ။ သုဋ္ဌု ရတ္တရတ္တာတိ အတိဝိယ ရတ္တာ ဧဝ ဟုတွာ ရတ္တာ။ သာရတ္တေနာတိ သာရဘာဝေန သာရဘာဝသညာယ။ ဩဟာရိနန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဟရဏသီလန္တိ အာဟ ‘‘စတူသု အပါယေသု အာကဍ္ဎနက’’န္တိ။ သိထိလန္တိ သိထိလာကာရံ၊ န ပန သိထိလံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဒုပ္ပမုဉ္စ’’န္တိ။

ဗန္ဓနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ သတ္တဇဋိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၂။ ပုဗ္ဗာရာမသင်္ခါတေတိ သာဝတ္ထိနဂရဿ ပုဗ္ဗဒိသာယ ကတတ္တာ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သင်္ခံ ဂတေ။ တတြာတိ ‘‘မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒေ’’တိ တသ္မိံ သံခိတ္တဝစနေ။ အယံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာ အနုပုဗ္ဗိကထာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အနုက္ကမကထာ။ ပတ္ထနံ အကာသိ တဿ ဘဂဝတော အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကံ ဧကံ ဥပါသိကံ ဒိသွာ တံ ဌာနန္တရံ အာကင်္ခန္တီ။ မေဏ္ဍကပုတ္တဿာတိ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ။ မာတိဋ္ဌာနေ ¶ ဌပေသိ တဿာ ဥပကာရံ ဂရုဘာဝဉ္စ ဒိသွာ။ တာယ ကာရိတေ ပါသာဒေတိ တာယ မဟာဥပါသိကာယ မဟာလတာပသာဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဝဟိ ကောဋီဟိ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ကာရိတေ သဟဿဂဗ္ဘပဋိမဏ္ဍိတေ ပါသာဒေ။

ပရူဠှကစ္ဆာတိ ပရူဠှကစ္ဆလောမာ။ ကမဏ္ဍလုဃဋိကာဒိံ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရံ။ နဂ္ဂဘောဂ္ဂနိဿိရိကာနန္တိ နဂ္ဂါနဉ္စေဝ ဘောဂ္ဂါနဉ္စ နိဿိရိကာနဉ္စ။ တေ ဟိ အနိဝတ္ထဝတ္ထတာယ နဂ္ဂါ စေဝ၊ အစေလကဝတာဒိနာ ဘောဂ္ဂသရီရတာယ ဘောဂ္ဂါ၊ သောဘာရဟိတတာယ နိဿိရိကာ စ။ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌသုတံ ¶ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ န ကထေယျုန္တိ အကာရဏမေတံ တေသံ ရညာ ပယုတ္တစရပုရိသဘာဝတော။ ဧဝံ ကတေ ပန တေ ‘‘အညေပိ ပဗ္ဗဇိတာ အတ္ထီတိ အယံ ဇာနာတီ’’တိ မညေယျုန္တိ ကောဟညစိတ္တော ဧဝံ အကာသီတိ သက္ကာ ဝိညာတုံ။ တထာ ဟိ တေနတ္ထေန အပရိတောသမာနော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။

ကာသိကစန္ဒနန္တိ ဥဇ္ဇလစန္ဒနံ။ တံ ကိရ ဝဏ္ဏဝသေန သမုဇ္ဇလံ ဟောတိ ပဘဿရံ၊ တဒတ္ထမေဝ နံ သဏှတရံ ကရောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ကာသိကစန္ဒနန္တိ သဏှစန္ဒန’’န္တိ။ ဝဏ္ဏဂန္ဓတ္ထာယာတိ ဝဏ္ဏသောဘတ္ထဉ္စေဝ သုဂန္ဓဘာဝတ္ထဉ္စ။ ဝဏ္ဏဂန္ဓတ္ထာယာတိ ဆဝိရာဂကရဏတ္ထဉ္စေဝ သုဂန္ဓတ္ထာယ စ။ ‘‘ဂိဟိနာ’’တိအာဒီဟိ ပဒေဟိ ဧဝံ ပမာဒဝိဟာရိနာ တယာ အရဟန္တော ဒုဝိညေယျာတိ ဒဿေတိ။

သံဝါသော နာမ ဣဓ ကာလေန ဥပသင်္ကမနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပသင်္ကမန္တေနာ’’တိ အာဟ။ ကာယဝါစာဟိ အသံယတေနပိ သံယတာကာရော၊ အသံဝုတိန္ဒြိယေနပိ သံဝုတိန္ဒြိယာကာရော။ ပရိဂ္ဂဟေဿာမီတိ ဝီမံသိဿာမိ ‘‘ပရိသုဒ္ဓံ နု ခေါ၊ နော’’တိ။ သပ္ပညေနာတိ သီလပရိဂ္ဂဏှနပညာယ သပ္ပညေန။ ဇာနိတုံ န သက္ကောတိ သဘာဝဿ သတော သီလဿ အနုပဓာရဏတော။

ကထနေနာတိ အပရာပရံ ကထနေန။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဧကစ္စဿ ဟီ’’တိအာဒိ။ အရိယဝေါဟာရောတိ ဒိဋ္ဌာဒိလက္ခဏေန ဝေါဟရိတော ‘‘ဒိဋ္ဌံ အဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ ပဝုတ္တသဒ္ဒဝေါဟာရော။ တဿ ပန ကာရဏမေဝ ဂဏှန္တော ‘‘ဧတ္ထ စေတနာ’’တိ အာဟ။ ဧသ နယော အနရိယဝေါဟာရေပိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ သစ္စဝါစာဒယော မုသာဝါဒါဒယော စေတနာလက္ခဏာတိ။ ပညတ္တိဝေါဟာရော တထာ တထာ ဝေါဟရိတဗ္ဗတော ဧဝမာဟ ‘‘သံဝေါဟာရေန ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဉာဏထာမောတိ ဉာဏဂုဏဗလံ၊ ယေန ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနာဒိနာ အစ္စာယိကကိစ္စကရဏီယာနိ နိဋ္ဌာပေတိ။ သံကထာယာတိ အတ္ထဝီမံသနဝသေန ပဝတ္တာယ သမ္မာကထာယ။ ဥပ္ပိလဝတိ လဟုကဘာဝတော။ ဟေဋ္ဌာစရကာတိ ¶ အဝစရကာ။ ယေ အနုပဝိသိတွာ ပရေသံ ရဟဿဝီမံသနဝသေန ပဝတ္တာ၊ တေသု ဩစရကဝေါဟာရောတိ ဝုတ္တံ ‘‘စရာ ဟီ’’တိအာဒိ။

ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနေနာတိ ဝဏ္ဏေန ဝါ သဏ္ဌာနေန ဝါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ ဝါ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ ဝါ။ သုဇာနော ပေသလော ဝိဿသေတိ ယောဇနာ။ လဟုကဒဿနေနာတိ ¶ ပရိတ္တဒဿနေန ဝိဇ္ဇုကေန ဝိယ။ ပရိက္ခာရဘဏ္ဍကေနာတိ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရဘူတေန ဘဏ္ဍကေန။ လောဟဍ္ဎမာသောတိ လောဟမယော ဥပဍ္ဎဂ္ဃနကမာသော။

သတ္တဇဋိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပဉ္စရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၃။ ရူပါတိ ရူပသင်္ခါတာ ကာမဂုဏာ။ တေ ပန နီလာဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နာပိ ရူပါယတနတ္တာ စက္ခုဝိညေယျတံ နာတိဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘နီလပီတာဒိဘေဒံ ရူပါရမ္မဏ’’န္တိ။ တော-သဒ္ဒေါပိ ဒါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ကာလတ္ထော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယတောတိ ယဒါ’’တိ။ မနံ အာပယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ မနာပံ၊ မနောရမံ။ မနာပနိပ္ဖတ္တိတန္တိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ မနသာ ပိယာယိတံ၊ တဿ အဂ္ဂဘာဝေန ပရိယန္တံ ပရမံ ကောဋိံ ကတွာ ပဝတ္တိတန္တိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလမနာပန္တိ အာရမ္မဏသဘာဝံ အစိန္တေတွာ ပုဂ္ဂလဿ ဝသေန မနာပဘာဝေနေဝ ဣဋ္ဌတာယ ဣဋ္ဌန္တိ။ သမ္မုတီတိ သမညာ။ ပုဂ္ဂလမနာပံ နာမ သညာဝိပလ္လာသဝသေန ဝိပရီတမ္ပိ ဂဏှာတိ ဣတရသဘာဝတောတိ အာဟ ‘‘ယံ ဧကဿ…ပေ… ဣဋ္ဌံ ကန္တ’’န္တိ။ ဣဒါနိ တံ ဇိဝှာဝိညေယျဝသေန ယောဇေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပစ္စန္တဝါသီန’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဣဒံ ပုဂ္ဂလမနာပန္တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ဇိဝှာဝိညေယျံ ဝိယ အညမ္ပိ ဧဝံဇာတိကံ တေန တေန ပုဂ္ဂလေန မနာပန္တိ ဂဟေတဗ္ဗာရမ္မဏံ ပုဂ္ဂလမနာပံ နာမ။

လောကေ ပဋိဝိဘတ္တံ နတ္ထိ၊ ဝိဘဇိတွာ ဒဿနေန လောကေန မဓုရဇာတေနပိ ပဋိဝိဘတ္တံ ကတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကုဏေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ဝိဘဇိတွာ ပန ဒဿေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒိဗ္ဗကပ္ပမ္ပီတိ ဒေဝလောကပရိယာပန္နသဒိသမ္ပိ အမနာပံ ဥပဋ္ဌာတိ ဥဠာရပဏီတာရမ္မဏပရိစယတော။ မဇ္ဈိမာနံ ပန…ပေ… ဝိဘဇိတဗ္ဗံ တေသံ မနာပဿ မနာပတော၊ အမနာပဿ အမနာပတော ဥပဋ္ဌာနတော။ တတ္ထပိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ နိပ္ပရိယာယတော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တဉ္စ ပနေတ’’န္တိအာဒိ။ တဉ္စ ပနေတံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဘူတံ အာရမ္မဏံ ကာမာဝစရဇဝနေသု အကုသလဿ ဝသေန ယေဘုယျေန ¶ ပဝတ္တတီတိ ကတွာ တတ္ထ ‘‘ရဇ္ဇတိ ဒုဿတီ’’တိ အကုသလဿေဝ ပဝတ္တိ ဒဿိတာ။ သေသကာမာဝစရဿပိ ဝသေန ပဝတ္တိ လဗ္ဘတေဝ။ တထာ ဟိ တံ အပ္ပဋိကူလေပိ ပဋိကူလာကာရတော၊ ပဋိကူလေပိ ¶ အပ္ပဋိကူလာကာရတော ပဝတ္တတီတိ။ ဝိပါကစိတ္တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ၊ န သက္ကာ ဝိပါကံ ဝဉ္စေတုန္တိ။ ကုသလကမ္မံ ဟိ ဧကန္တတော ဣဋ္ဌမေဝ၊ အကုသလကမ္မဉ္စ အနိဋ္ဌမေဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝိပါကစိတ္တံ ယထာသဘာဝတော ပဝတ္တတီတိ။

ယံ ပန သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘ကုသလကမ္မဇံ အနိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန သောဘနံ အကုသလကမ္မဇမ္ပိ ဧကစ္စာနံ သတ္တာနံ ဣဋ္ဌန္တိ အနုညာတံ သိယာ။ ကုသလကမ္မဇံ ပန သဗ္ဗေသံ ဣဋ္ဌမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ ကေသဉ္စိ မနုဿရူပံ အမနာပံ၊ ယတော တေ ဒိသွာဝ ပလာယန္တိ။ မနုဿာ စ ဒေဝတာနံ ရူပံ ဒိသွာ ဘာယန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ တံ ရူပံ အာရဗ္ဘ ကုသလဝိပါကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဒိသဿ ပန ပုညဿ အဘာဝါ န တေသံ တတ္ထ အဘိရတိ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုသလကမ္မဇဿ ပန အနိဋ္ဌဿ အဘာဝေါ ဝိယ အကုသလကမ္မဇဿ သောဘနဿ ဣဋ္ဌဿ အဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဟတ္ထိအာဒီနမ္ပိ ဟိ အကုသလကမ္မဇံ မနုဿာနံ အကုသလဝိပါကဿေဝ အာရမ္မဏံ၊ ကုသလကမ္မဇံ ပန ပဝတ္တေ သမုဋ္ဌိတံ ကုသလဝိပါကဿ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏေန ဝေါမိဿကတ္တာ အပ္ပကံ အကုသလကမ္မဇံ ဗဟုလံ အကုသလဝိပါကုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏံ န ဘဝိဿတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုံ။ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိပါကဝသေန ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာရမ္မဏဝဝတ္ထာနံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တယိဒံ သမ္မုတိမနာပသံဝိဘာဂတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန န တထာ ဝိဘတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဘဂဝါ ပနာ’’တိအာဒိ။

သော ဥပါသကော စန္ဒနင်္ဂလဂါမေ ဇာတတ္တာ ‘‘စန္ဒနင်္ဂလိကော’’တိ ပညာယတိ၊ ‘‘စန္ဒနဝိလာသော’’တိ ကေစိ။ တဿ ဥပါသကဿ ပဋိဘာနံ ဥဒပါဒီတိ ယောဇနာ။ တေ ရာဇာနော ဟတပ္ပဘေ ဟတသောဘေ ဒိသွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒကာဘိသိတ္တေတိ ဥဒကေန အဘိသိဉ္စိတေ။ အင်္ဂါရေ ဝိယာတိ အင်္ဂါရက္ခဏေ ဝိယ။

ကာလဿေဝါတိ ပဂေဝ။ အဝိဂတဂန္ဓံ တင်္ခဏဝိကသိတတာယ။ ဤဒိသံ ဝစနန္တိ ‘‘အစ္ဆာဒေသီ’’တိ ဧဝရူပံ ဝစနန္တိ။

ပဉ္စရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒေါဏပါကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၄။ ‘‘ဒေါဏပါကကုရ’’န္တိ ¶ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တိလောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘ဒေါဏပါကံ ကုရ’’န္တိ။ ဒေါဏဿာတိ စတုန္နံ အာဠှကာနံ၊ သောဠသနာဠီနန္တိ အတ္ထော။ တဒုပိယန္တိ တဒနုရူပံ၊ တဿ ¶ ဝုတ္တပရိမာဏဿ အနုစ္ဆဝိကန္တိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗေတိ တံဒိဝသတော ပုရိမတရဒိဝသေသု။ ဗလဝါတိ မဟာ။ ဘတ္တပရိဠာဟောတိ ဘတ္တသမ္မဒဟေတုကော။ အဿ ရညော ဥဘောသု ပဿေသု ဂဟိတတာလဝဏ္ဋာ ဗီဇန္တိ ယမကတာလဝဏ္ဋေဟိ။ ဖာသုဝိဟာရန္တိ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ လဒ္ဓဗ္ဗသုခဝိဟာရံ။ ဘောဇနမတ္တညူ ဟိ သုခဝိဟာရော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တနုကဿ ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊ သဏိကံ ဇီရတိ အာယု ပါလယ’’န္တိ။

တနုကဿာတိ တနုကာ အဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ ဘုတ္တပစ္စယာ ဝိသဘာဂဝေဒနာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ သဏိကန္တိ မန္ဒံ မုဒုကံ၊ အပရိဿယမေဝါတိ အတ္ထော။ ဇီရတီတိ ပရိဘုတ္တာဟာရော ပစ္စတိ။ အာယုပါလယန္တိ နိရောဓော အဝေဒနော ဇီဝိတံ ရက္ခန္တော။ အထ ဝါ သဏိကံ ဇီရတီတိ သော ဘောဇနေ မတ္တညူ ပုဂ္ဂလော ပရိမိတာဟာရတာယ သဏိကံ စိရေန ဇီရတိ ဇရံ ပါပုဏာတိ ဇီဝိတံ ပါလေန္တော။

ပရိယာပုဏိတွာတိ ဧတ္ထ ယထာ သဗ္ဗံ သော ပရိယာပုဏိ၊ တတော ပရဉ္စ ယထာ ပဋိပဇ္ဇိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ရညာ သဒ္ဓိ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တာဝတကေ တဏ္ဍုလေ ဟာရေယျာသိ တဒုပိယဉ္စ ဗျဉ္ဇနန္တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓော။

ပုရိသဘာဂေါ ဧသာတိ မဇ္ဈိမေန ပုရိသေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘာဂေါ ဧသော၊ ယဒိဒံ နာဠိကောဒနမတ္တံ။ သလ္လိခိတသရီရတာတိ ဘမံ အာရောပေတွာ ဥလ္လိခိတဿ ဝိယ သဗ္ဗပရိဠာဟဝူပသမဿ ပုထုလတာပဂတသရီရဿ။ သီလံ သမ္ပရာယိကတ္ထောတိ ဝုတ္တံ၊ ကုတော ပနေတ္ထ သီလန္တိ အာဟ ‘‘ဘောဇနေ’’တိအာဒိ။ သီလင်္ဂံ နာမ ဟောတီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဿ အဝယဝေါ ဧကော ဘာဂေါ ဟောတိ။

ဒေါဏပါကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဌမသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၅။ ဝေဒေန ¶ ဉာဏေန ဤဟတိ ဣရိယတီတိ ဝေဒေဟီ၊ ကောသလရာဇဘဂိနီ အဇာတသတ္တုနော မာတာ၊ သာ ကိရ သမ္ပဇညဇာတိကာ။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဍိတာဓိဝစန’’န္တိ၊ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဧတိဿန္တိ စတုရင်္ဂိနီ။ ဒွိန္နံ ရဇ္ဇာနန္တိ ကာသိကရဇ္ဇမဂဓရဇ္ဇာနံ အန္တရေ၊ သော ပန ဂါမော ကာသိကရဇ္ဇော။

ပါပါတိ လာမကာ နိဟီနာစာရာ။ မေဇ္ဇတိ သိနိယှတီတိ မေတ္တိ၊ သာ ဧတေသု အတ္ထီတိ မိတ္တာ။ သဟ အယန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ သဟာယာ။ သမ္ပဝင်္ကန္တိ သုဋ္ဌု ဩနတံ။ ဇယကာရဏံ ဒိသွာ အာဟ၊ တထာ ¶ ဟိ ‘‘အဇ္ဇ ဣမံ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ သေတီ’’တိ ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝေရိဃာတော နာမ ဝေရိပုဂ္ဂလေ သတီတိ အာဟ ‘‘ဝေရိပုဂ္ဂလံ လဘတီ’’တိ။

ပဌမသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၆။ သုဏာထာတိ ‘‘ဝတွာ’’တိ ဝစနသေသော။ ဥပကပ္ပတီတိ သမ္ဘဝတိ။ သယှံ ဟောတီတိ ကာတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ‘‘ယဒါ စညေ’’တိ စ-ကာရော နိပါတမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယဒါ အညေ’’တိ။ ဝိလုမ္ပန္တီတိ ဝိနာသံ အစ္ဆိန္ဒနံ ကရောန္တိ။ ဝိလုမ္ပီယတီတိ ဝိလုတ္တပရသန္တကဿ အသကတ္တာ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ကမ္မဖလံ ပဋိသံဝေဒေန္တော ဝိယ သယမ္ပိ ပရေန ဝိလုမ္ပီယတိ၊ ဓနဇာနိံ ပါပုဏာတိ။ ‘‘ကာရဏ’’န္တိ ဟိ မညတီတိ ပါပကိရိယံ အတ္တနော ဟိတာဝဟံ ကာရဏံ ကတွာ မညတိ။ ဇယန္တော ပုဂ္ဂလော ‘‘ဣဒံ နာမ ဇိနာမီ’’တိ မညမာနော သယမ္ပိ တတော ပရာဇယံ ပါပုဏာတိ။ ဃဋ္ဋေတာရန္တိ ပါပကမ္မဝိပါကံ။ ကမ္မဝိဝဋ္ဋေနာတိ ကမ္မဿ ဝိဝဋ္ဋနေန၊ ပစ္စယလာဘေန လဒ္ဓါဝသရေန ဝိဝဋ္ဋေတွာ ဝိဂမိတေန ကမ္မေနာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယသင်္ဂါမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၇။ ဧကစ္စာတိ ¶ ပဏ္ဍိတာ သပညာ။ သေယျာတိ ဝရာ။ ဂါထာသုခတ္ထံ သသုရသဒ္ဒလောပံ ကတွာ ‘‘သဿုဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဿုသသုရဒေဝတာ’’တိ။ ဒိသာဇေဋ္ဌကာတိ စတူသုပိ ဒိသာသု ဇေဋ္ဌကသီသေန ဟိ လောကံ ဝဒတိ။ တာဒိသာယာတိ တထာရူပါယ မေဓာဝိတာဒိဂုဏဝုတ္တိယာ။ သုဘရိယာယာတိ သုခေတ္တဘူတာယ သုန္ဒရိတ္ထိယာတိ အတ္ထော။

မလ္လိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၈။ သမဓိဂ္ဂယှာတိ သမ္မာ အတိဝိယ ဂဟေတွာ၊ ဉာယေန ဝိသေသတော ဂဏှိတွာ။ ကာရာပကအပ္ပမာဒေါတိ တိဏ္ဏံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပဝတ္တကအပ္ပမာဒေါ။ သမဝဓာနန္တိ သမဝရောဓံ အန္တောဂဓံ။ ဥပက္ခေပန္တိ ဗဟိ အဟုတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗတံ။ သေသပဒဇာတာနိ ဝိယ အဝ…ပေ… ဓမ္မာ သပ္ပဒေသတ္တာ။ အပ္ပမာဒေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ တဿ နိပ္ပဒေသတ္တာ။ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ မဟန္တံ သေသဓမ္မာနံ ¶ အပ္ပမာဒေါ။ ပဋိလာဘကဋ္ဌေနာတိ အဓိဂမဟေတုတာယ။ လောကိယောပိ သမာနောတိ ကာမာဝစရောပိ သမာနော။ မဟဂ္ဂတာနုတ္တရာနံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တအပ္ပမာဒေါ ဟိ ဣဓာဓိပ္ပေတော။

ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာတိ ယောဇနာ။ အပ္ပမာဒဿ ပါသံသဘာဝေ ဧကန္တတော ကတ္တဗ္ဗတာယ ပန ‘‘ဧတာနီ’’တိအာဒိနာ ကာရဏံ အာဟ။ ဣမိဿာ ယောဇနာယ ‘‘ပုညကိရိယာသူ’’တိ ပဒဿ ‘‘အပ္ပမတ္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ၊ ယသ္မာ စ ပုညကိရိယာသု အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ အဓိဂ္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ အာယုအာဒီနိ ပတ္ထယန္တေန အပ္ပမာဒေါဝ ကာတဗ္ဗောတိ။ ဒုတိယယောဇနာယ ပန ပဏ္ဍိတာ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ။ ကတ္ထ? ပုညကိရိယာသု။ ကသ္မာတိ စေ? အပ္ပမတ္တောတိအာဒိ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ…ပေ… အတ္ထော’’တိ။ အတ္ထပဋိလာဘာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဟိတပဋိလာဘာ။

အပ္ပမာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကလျာဏမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂၉။ သီလာဒိဂုဏသမန္နာဂတော ¶ ကလျာဏော ဘဒ္ဒကော မိတ္တော ဧတဿာတိ ကလျာဏမိတ္တော၊ တဿ ဓမ္မော ကလျာဏမိတ္တဿေဝ သွာခါတော နာမ ဟောတိ သုတွာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ သာဓနတော။ တေနာဟ ‘‘အတ္ထံ ပူရေတီ’’တိ။ ဣတရဿာတိ ပါပမိတ္တဿ။ တေနာတိ အတ္ထပူရဏေန။ ဧတန္တိ ‘‘သော စ ခေါ ကလျာဏမိတ္တဿာ’’တိ ဧတံ ဝစနံ။ ဒေသနာဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော။ သော ဟိ ကလျာဏမိတ္တတော ပစ္စက္ခတော လဒ္ဓဗ္ဗော၊ ဣတရေ တဒုပနိဿယာ ပစ္စတ္တပုရိသကာရေဟိ၊ တေန လဒ္ဓဗ္ဗော ကလျာဏမိတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ သာဝကဗောဓိသတ္တဝသေန ဟေသာ ဒေသနာ အာဂတာ။ န ဟိ သေသဗောဓိသတ္တာနံ ပရောပဒေသေန ပယောဇနံ အတ္ထိ။

ဥပဍ္ဎံ ကလျာဏမိတ္တတောတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တဿ ဥပဍ္ဎဂုဏော ကလျာဏမိတ္တတော လဒ္ဓဗ္ဗော။ ဥပဍ္ဎံ ပစ္စတ္တပုရိသကာရတောတိ ဣတရံ ဥပဍ္ဎံ ဉာဏံ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ အတ္တနော ပုရိသကာရတော။ လောကေပိ ပါကဋောယမတ္ထော ‘‘အာစရိယတော ဥပဍ္ဎံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရတော ဥပဍ္ဎံ လဒ္ဓဗ္ဗာ တေဝိဇ္ဇတာ’’တိ၊ တသ္မာ ထေရော တထာ စိန္တေသိ။ နိပ္ပဒေသန္တိ အနဝသေသတော။ တတောတိ ကလျာဏမိတ္တတော။ ဥပဍ္ဎံ အာဂစ္ဆတီတိ ဥပဍ္ဎဂုဏော ပဋိပဇ္ဇန္တံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဗဟူဟိ ပုရိသေဟိ။ ဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဝိဝေစနံ နတ္ထိ ဧကဇ္ဈံ အတ္ထဿ ဝိဝေစေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ။ ဧသာတိ ပရတောဃောသပစ္စတ္တပုရိသကာရတော စ သိဇ္ဈမာနော အတ္ထော။ ဧတ္တကန္တိ ဧတ္တကော ဘာဂေါ။ ယဒိ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ အထ ကသ္မာ ဥပဍ္ဎန္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ကလျာဏမိတ္တတာယာ’’တိအာဒိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီသု န သက္ကာ လဒ္ဓုံ။ အသက္ကုဏေယျေ ¶ သကလမ္ပိ န သမ္ဘဝတိ ပရတောဃောသမတ္တေန တေသံ အသိဇ္ဈနတော၊ ပဓာနဟေတုဘာဝဒီပနတ္ထံ ပန ‘‘သကလမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိလာဘင်္ဂန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဋိလဒ္ဓဗ္ဗကာရဏံ ကလျာဏမိတ္တဿ ဥပဒေသေန ဝိနာ တေန ဥတ္တရိ ဝိသေသတော အလဒ္ဓဗ္ဗတော။ အတ္ထတောတိ ပရမတ္ထတော။ ‘‘ကလျာဏမိတ္တံ…ပေ… စတ္တာရော ခန္ဓာ’’တိ ဝတွာ သုတွာတိ အတ္ထော။ တေ ပန သီလာဒယော သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာတိ အာဟ ‘‘သင်္ခါရက္ခန္ဓောတိပိ ဝဒန္တိယေဝါ’’တိ။

မာဟေဝန္တိ မာ အဟ ဧဝန္တိ ဆေဒေါ၊ အဟာတိ နိပါတမတ္တံ၊ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ တေနာဟ ‘‘မာ ဧဝံ အဘဏီ’’တိ။ ‘‘မာဟေဝံ အာနန္ဒာ’’တိ ¶ ဝဒတော ဘဂဝတော ဣမသ္မိံ ဌာနေ တာဒိသဿ နာမ တေ၊ အာနန္ဒ၊ ကလျာဏမိတ္တဂုဏေ သေဝတော ဝတ္တုံ ယုတ္တံ အယာထာဝတောတိ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ယထာဘူတဂုဏကိတ္တနမုခေန ပဋိက္ခေပေါ ယုတ္တောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဗဟုဿုတော’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ဝစနံ ဘဂဝါ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ သကလမေဝ ဟီတိ ဧတ္ထ ဟိ-သဒ္ဒေါ ဟေတုအတ္ထော။ တေန ‘‘မာဟေဝ’’န္တိ တဿ ပဋိက္ခေပဿ ကာရဏံ ဇောတိတံ၊ န သရူပတော ဝုတ္တံ။ ‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတ’’န္တိအာဒိနာ ပန တံ သရူပတော ဒဿိတန္တိ အာဟ ‘‘ဣဒါနိ…ပေ… အာဒိမာဟာ’’တိ။ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗန္တိ ဣစ္ဆနဋ္ဌေန ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗံ၊ န ပဋိကင်္ခါနိမိတ္တေနာတိ အာဟ ‘‘အဝဿံဘာဝီတိ အတ္ထော’’တိ။

ဣဓာတိ အန္တောဂဓာဝဓာရဏပဒံ၊ ဣဓေဝါတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံယေဝ ဟိ သာသနေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာ၊ န အညတ္ထ။ အာဒိပဒါနံယေဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝါကျေ အာဒိတော ဧဝ ဝုတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိပဒါနံယေဝ။ သမ္မာဒဿနလက္ခဏာတိ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန သမ္မဒေဝ ဒဿနသဘာဝါ။ သမ္မာအဘိရောပနလက္ခဏောတိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သမ္မဒေဝ အာရောပနသဘာဝေါ။ သမ္မာပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာတိ မုသာဝါဒါဒီနံ ဝိသံဝါဒနာဒိကိစ္စတာယ လူခါနံ အပရိဂ္ဂါဟကာနံ ပဋိပက္ခဘာဝတော ပရိဂ္ဂါဟကသဘာဝါ သမ္မာဝါစာ သိနိဒ္ဓဘာဝေန သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ သမ္မာဝါစာပစ္စယံ သုဘာသိတသောတာရဉ္စ ပုဂ္ဂလံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ သမ္မာပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ။ ယထာ ကာယိကကိရိယာ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ သယဉ္စ သမုဋ္ဌဟနံ ဃဋနံ ဟောတိ၊ တထာ သမ္မာကမ္မန္တ သင်္ခါတာ ဝိရတိပီတိ သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝါ ဥက္ခိပနံ သမုဋ္ဌာပနံ ကာယိကကိရိယာယ ဘာရုက္ခိပနံ ဝိယ။ ဇီဝမာနဿ သတ္တဿ၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ဝါ၊ ဇီဝိတပ္ပဝတ္တိယာ အာဇီဝဿေဝ ဝါ သုဒ္ဓိ ဝေါဒါနံ။ ယထာ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ ဝဇ္ဇာနံ ဓမ္မေန ပဟာနာနုပ္ပာဒအတ္ထလာဘာဒိပရိဝုဍ္ဎိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္ပယုတ္တာနံ ပဂ္ဂဟဏသဘာဝေါတိ သမ္မာပဂ္ဂဟလက္ခဏော သမ္မာဝါယာမော။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဘသုခနိစ္စအတ္တဂါဟာနဉ္စ ဝိဓမနဝသေန သမ္မာပတိဋ္ဌာနသဘာဝါတိ သမ္မာဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ။ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ သမ္မာ သမာဒဟနံ ¶ ဧကဂ္ဂတာကရဏံ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ သမ္မာသမာဓာနလက္ခဏော သမ္မာသမာဓိ။ တီဏိ ကိစ္စာနိ ဟောန္တိ ပဋိပက္ခဓမ္မေသု ¶ ၊ အာရမ္မဏဓမ္မေသု၊ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသု စ ဧကသ္မိံယေဝ ခဏေ ပဝတ္တိဝိသေသဘူတာနိ။ ဣဒါနိ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘သေယျထိဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဒ္ဓိန္တိ ဣမိနာ ‘‘အညေဟီ’’တိ ဝုတ္တကိလေသာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သဟ ဧကဋ္ဌာ ဝါ အနေကဋ္ဌာ ဝါတိ ဒဿေတိ။ ပဇဟတိ ပဟာယ နံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ နိရောဓန္တိ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

န ကေဝလံ မဂ္ဂဓမ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ၊ အထ ခေါ အပရေနပိ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ နာနာခဏာ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ နာနာရမ္မဏာ အနိစ္စာနုပဿနာဒိဘာဝတော။ ဧကက္ခဏာ သကိဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ဧကာရမ္မဏာ နိဗ္ဗာနဝိသယတ္တာ။ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဝတ္တိယာ။ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ ကာမသင်္ကပ္ပာဒီနံ ပဟာနဝသေန ပဝတ္တိယာ။ ပဋိပက္ခပဟာနဝသေန ဟိဿ နာမတ္တယလာဘော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တနတော။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဝိရတိယောဝ ပဋိပက္ခသမုစ္ဆိန္ဒနဿ မဂ္ဂကိစ္စတ္တာ။ န ဟိ စေတနာ မဂ္ဂသဘာဝါ။ သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေနာတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနစတုဗ္ဗိဓသတိပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒီနံ ကုသလာနဉ္စ ဝဍ္ဎနတော။ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ ယထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန နာနာ။ ဧဝံ မဂ္ဂက္ခဏေပိ။ န ဟိ ဧကောပိ စ မဂ္ဂသမာဓိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိအာဒိနာမာနိ လဘတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝိယ ကိစ္စဝသေန ဘေဒါဘာဝတော။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိယေဝါ’’တိ။

ဉတွာ ဉာတဗ္ဗာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုဒ္ဓိ နာမ ဝေပုလ္လံ ဘိယျောဘာဝေါ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေါ ဧဝါတိ အာဟ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဇနေတီ’’တိ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ အဘိဝဍ္ဎံ ပါပေန္တော နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဝိဝိတ္တတာတိ ဝိဝိတ္တဘာဝေါ။ သော ဟိ ဝိဝေစနီယတော ဝိဝိစ္စတိ၊ ယံ ဝိဝိစ္စိတွာ ဌိတံ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဣဓ ဝိဝိတ္တဘာဝသာမညေန ‘‘ဝိဝိတ္တတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေသု ပုရိမော ဝိဝေစနီယတော ဝိဝိစ္စမာနတာယ ဝိဝိစ္စနကိရိယာယ သမင်္ဂီ ဓမ္မသမူဟော တာယ ဧဝ ဝိဝိစ္စနကိရိယာယ ဝသေန ဝိဝေကောတိ ဂဟိတော။ ဣတရော သဗ္ဗသော တတော ဝိဝိတ္တသဘာဝတာယ။ တတ္ထ ယသ္မိံ ဓမ္မပုဉ္ဇေ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပဝတ္တတိ၊ တံ ယထာဝုတ္တာယ ဝိဝိစ္စမာနတာယ ဝိဝေကသင်္ခါတံ နိဿာယေဝ ပဝတ္တတိ၊ ဣတရံ ပန တံနိန္နတာတံအာရမ္မဏတာဟီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဝေကံ နိဿိတံ၊ ဝိဝေကေ ဝါ နိဿိတ’’န္တိ။

ယထာ ¶ ဝါ ဝိဝေကဝသေန ပဝတ္တံ ဈာနံ ‘‘ဝိဝေကဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ဝိဝေကဝသေန ပဝတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ¶ ‘‘ဝိဝေကနိဿိတာ’’တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ နိဿယော စ ဝိပဿနာမဂ္ဂါနံ ဝသေန မဂ္ဂဖလာနံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသတိပိ တာသံ ပုဗ္ဗာပရဘာဝေ ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဧတ္ထ ပစ္စယာနံ သမုပ္ပာဒနံ ဝိယ အဘိန္နဓမ္မာဓာရာ နိဿယဘာဝနာ သမ္ဘဝန္တိ။ တဿ တဒင်္ဂ-သမုစ္ဆေဒနိဿရဏဝိဝေကနိဿိတတံ ဝတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတတာယ အဝစနံ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ ဝုစ္စမာနတ္တာ။ ဘာဝိတမဂ္ဂဿ ဟိ ယေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ။ တေသံ ကိစ္စံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော။ အဇ္ဈာသယတောတိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရိဿာမီ’’တိ မဟန္တအဇ္ဈာသယတော။ ယဒိပိ ဟိ ဝိပဿနာက္ခဏေ သင်္ခါရာရမ္မဏံ စိတ္တံ၊ သင်္ခါရေသု ပန အာဒီနဝံ သုဋ္ဌု၊ ဒိသွာ တပ္ပဋိပက္ခေ နိဗ္ဗာနေ နိန္နတာယ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတော ဟောတိ၊ ဥဏှာဘိဘူတဿ ပုဂ္ဂလဿ သီတနိန္နစိတ္တတာ ဝိယ။ ကေစိ ပန ‘‘ယထာ သဘာဝတော၊ ယထာ အဇ္ဈာသယတော နိဿရဏဝိဝေကနိဿိတတာ၊ ဧဝံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတတာပိ သိယာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ နိဗ္ဗာနနိန္နတာ သိယာ၊ တဒဂ္ဂေန ဖလနိန္နတာပိ သိယာ ‘‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’’န္တိ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ ဘာဝတော။ ယသ္မာ ပဟာနဝိနယော ဝိယ ရာဂနိရောဓောပိ ဣဓာဓိပ္ပေတဝိဝေကေန အတ္ထတော နိဗ္ဗိသိဋ္ဌော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ဧသ နယော ဝိရာဂနိဿိတာဒီသူတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိဝေကတ္ထာ ဧဝ ဟိ ဝိရာဂါဒယော’’တိ။

ဝေါဿဂ္ဂသဒ္ဒေါ ပရိစ္စာဂတ္ထော ပက္ခန္ဒနတ္ထော စာတိ ဝေါဿဂ္ဂဿ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ ဝေါဿဇ္ဇနဉှိ ပဟာနံ၊ ဝိဿဋ္ဌဘာဝေန နိရာသင်္ကပဝတ္တိ စ၊ တသ္မာ ဝိပဿနာက္ခဏေ တဒင်္ဂဝသေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဋိပက္ခဿ ပဟာနံ ဝေါဿဂ္ဂေါ၊ တထာ ဝိပဿနာက္ခဏေ တံနိန္နဘာဝေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ အာရမ္မဏကရဏေန ဝိဿဋ္ဌသဘာဝတာ ဝေါဿဂ္ဂေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘တတ္ထ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ’’တိအာဒိ။ အယံ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အယံ မိဿကဝသေန ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေနာတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနပကာရေန တံနိန္နတဒါရမ္မဏကရဏပ္ပကာရေန စ။

ပုဗ္ဗေ ဝေါဿဂ္ဂဝစနဿေဝ အတ္ထဿ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘သကလေန ဝစနေနာ’’တိ။ ပရိဏမန္တံ ဝိပဿနာက္ခဏေ၊ ပရိဏတံ မဂ္ဂက္ခဏေ။ ပရိဏာမော နာမ ဣဓ ပရိပါကောတိ အာဟ ‘‘ပရိပစ္စန္တံ ပရိပက္ကဉ္စာ’’တိ။ ပရိပါကော စ အာသေဝနလာဘေန လဒ္ဓသာမတ္ထိယဿ ကိလေသေ ပရိစ္စဇိတုံ ¶ နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒိတုံ တိက္ခဝိသဒဘာဝေါ။ တေနာဟ ‘‘အယ’’န္တိအာဒိ။ ဧသ နယောတိ ယွာယံ နယော ‘‘ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒိနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယံ ဝုတ္တော၊ သေသေသု သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော၊ ဧဝံ တတ္ထ နေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပဋိစ္စာတိ နိဿာယ။ ဇာတိသဘာဝါတိ ဇာယနသဘာဝါ။ သကလောတိ အနဝသေသော၊ သဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ န ကောစိ မဂ္ဂေါ သာဝသေသော ဟုတွာ သမ္ဘဝတိ။ ဟေဋ္ဌိမေ မဂ္ဂေ ဥပ္ပန္နေ ¶ ဥပရိမော ဥပ္ပန္နော ဧဝ နာမ အနန္တရာယေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော။ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေတိ ဝစသာယတ္ထေ။ ဝဏ္ဏယန္တီတိ ဂုဏဝဏ္ဏနဝသေန ဝိတ္ထာရေန္တိ။

ကလျာဏမိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပဌမအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၀။ ဒိဝ-သဒ္ဒေါ ဒိဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိယ ဒိဝသပရိယာယော၊ တသ္မာ ဝိသေသနဘာဝေန ဝုစ္စမာနော ဒိဝသဒ္ဒေါ အတ္ထဝိသေသံ ဒီပေတီတိ အာဟ ‘‘ဒိဝသဿ ဒိဝါ’’တိအာဒိ။ သံ ဝုစ္စတိ ဓနံ၊ တဿ ပတီတိ သမ္ပတိ၊ ဓနသာမိကော၊ တဿ ဟိတာဝဟတ္တာ သာပတေယျန္တိ အာဟ ‘‘သာပတေယျန္တိ ဓန’’န္တိ။ တဿ ဂေဟေ ကတာကတဘဏ္ဍဿ အတိဗဟုဘာဝတော ဝိမှယပ္ပတ္တော ရာဇာ ‘‘ကော ပန ဝါဒေါ’’တိ အာဟ။ ကာဠလောဟံ နာမ အယောဖလံ။ ကစ္ဆပါဒိရူပေဟိပိ သောဝဏ္ဏာဒီနိ ဌပေန္တိ။ သကုဏ္ဍကဘတ္တန္တိ သကုဏ္ဍေဟိ ဝါ သထုသေဟိ ဝါ ပက္ကဘတ္တံ။ ဗိလင်္ဂံ ဝုစ္စတိ ဓညဗိလင်္ဂံ၊ အာရနာလန္တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တံ ဒုတိယံ အဿာတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ။ တဉှိ ကဉ္ဇိတော နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ကဉ္ဇိကံ နာမ။ တီဟိ ပက္ခေဟိ ဝတ္ထခဏ္ဍေဟိ ကတနိဝါသနံ တိပက္ခဝသနံ။ တေနာဟ ‘‘တီဏိ…ပေ… နိဝါသန’’န္တိ။

အသန္တော နီစော ပုရိသောတိ အသပ္ပုရိသောတိ အာဟ ‘‘လာမကပုရိသော’’တိ။ ကမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေန ဩတရဏတာယ ဖလံ အဂ္ဂံ နာမ၊ ဥပရိဘူမိဂတတ္တာ ဥဒ္ဓံ အဂ္ဂံ အဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ။ ဒက္ခိဏန္တိ ဒါနမာဟ။ သဂ္ဂေါ နာမ ကာမဘဝူပပတ္တိဘဝေါ၊ တဿ နိဗ္ဗတ္တနတော ‘‘သဂ္ဂဿ ဟိတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတြုပပတ္တိဇနနတောတိ တတြ ဥပပတ္တိယာ ဇနနတော၊ ဥပ္ပာဒနတောတိ အတ္ထော။

သေတံ ¶ ဥဒကံ ဧတိဿာတိ သေတောဒကာ။ သော ယေန ဘာဝေန ယတ္ထ ပါကဋတရော ဟုတွာ ဒိဿတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝီစီနံ ဘိန္နဋ္ဌာနေ’’တိ အာဟ။ သုခေါတရဏဋ္ဌာနတာယ ကဒ္ဒမာဒိဒေါသဝိရဟတော စ သုန္ဒရတိတ္ထာ။ တံ အပေယျမာနန္တိ တံ ဥဒကံ ကေနစိ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ။ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရောတိ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗကမ္မသင်္ခါတကိစ္စကရော၊ ပရိဘောဂဝသေန စေဝ သင်္ဂဟေတဗ္ဗသင်္ဂဏှနဝသေန စ နိယောဇကောတိ အတ္ထော။ ကုသလကိစ္စကရောတိ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗပုညကရော။

ပဌမအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဒုတိယအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၁။ ပိဏ္ဍပါတေနာတိ ¶ သဟယောဂေ ကရဏဝစနံ။ ပဋိပါဒနံ တေန သဟ ယောဇနန္တိ အာဟ ‘‘ပိဏ္ဍပါတေန သဒ္ဓိံ သံယောဇေသိ၊ ပိဏ္ဍပါတံ အဒါသီတိ အတ္ထော’’တိ။ ‘‘ပဏီတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပါဠိယံ ပန ‘‘ကဏာဇကံ ဘုဉ္ဇတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယ’’န္တိ။ တံ တံ ပဝတ္တိတံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဒါနိ ‘‘ဣမဿ သေဋ္ဌိဿ ကဿစိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဒေထာ’’တိ ဝစနံ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ယသ္မာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ အတ္တနော ဂုဏာနုဘာဝေဟိ လောကေ ပါကဋာ သဉ္ဇာတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ သေဋ္ဌိဘရိယာယ ‘‘န ယဿ ဝါ တဿ ဝါ’’တိအာဒိ စိန္တိတံ။ တထာ ဟိ တေသံ ဒေန္တာပိ သက္ကစ္စံ ယေဘုယျေန ပဏီတမေဝ ဒေန္တိ။ နာသာပုဋံ ပဟရိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန။ သော လုဒ္ဓတာယ ‘‘ဗဟု ဝတ ဓညံ မမဿာ’’တိ စိတ္တံ သံယမေတုံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော။

ဝိပ္ပဋိသာရုပ္ပန္နာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝရမေတ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣမဿ သမဏဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော န ဧကာယ ဧဝ ဇဝနဝီထိယာ ဝသေန အတ္ထသိဒ္ဓိ။ အထ ခေါ တတ္ထ အာဒိတော ပဝတ္တဇဝနဝါရောပိ အတ္ထိ မဇ္ဈေ ပဝတ္တဇဝနဝါရောပိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပုဗ္ဗပစ္ဆိမစေတနာဝသေနာ’’တိ။ ဧကာ စေတနာ ဒွေ ပဋိသန္ဓိယော န ဒေတီတိ ဧတ္ထ သာကေတပဉှဝသေန နိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စုဒ္ဒသန္နံ စေတနာနံ ပုဗ္ဗေ ပုရေတရံ ကတတ္တာ ပုရာဏံ။

ပရိဂယှတီတိ ¶ ပရိဂ္ဂဟောတိ အာဟ ‘‘ပရိဂ္ဂဟိတံ ဝတ္ထု’’န္တိ။ အနွာယ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တီတိ အနုဇီဝိနော။ သဗ္ဗမေတန္တိ ဓနဓညာဒိသဗ္ဗံ ဧတံ ယထာဝုတ္တပရိဂ္ဂဟဝတ္ထုံ။ နိက္ခိပ္ပဂါမိနန္တိ နိက္ခိပိတဗ္ဗတာဂါမိနံ။ နိက္ခိပိတဗ္ဗသဘာဝံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘နိက္ခိပ္ပသဘာဝ’’န္တိ။ ပဟာယ ဂမနီယန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ပရိစ္စဇိတဗ္ဗသဘာဝမေဝါ’’တိ။

ဒုတိယအပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၂။ ‘‘နီစေ ¶ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိ အပ္ပကာသနဘာဝေန တမတီတိ တမော၊ တေန တမေန ယုတ္တောတိ တမော ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ၊ တံယောဂတော ပုဂ္ဂလဿ တဗ္ဗောဟာရော ယထာ ‘‘မစ္ဆေရယောဂတော မစ္ဆေရော’’တိ။ တသ္မာ တမောတိ အပ္ပကာသနဘာဝေန တမော တမဘူတော အန္ဓကာရော ဝိယ ဇာတော၊ အန္ဓကာရတ္တံ ဝါ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တလက္ခဏံ တမမေဝ ပရမ္ပရတော အယနံ ဂတိ နိဋ္ဌာ ဧတဿာတိ တမပရာယဏော၊ တမပရာယဏတံ ဝါ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဉာယေနပိ တမဂ္ဂဟဏေန ခန္ဓတမောဝ ကထိတော၊ န အန္ဓကာရတမော။ ခန္ဓတမောတိ စ သမ္ပတ္တိရဟိတာ ခန္ဓပဝတ္တိယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ‘‘ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိ ပကာသနဘာဝေန ဇောတေတီတိ ဇောတိ၊ တေန ဇောတိနာ ယုတ္တောတိအာဒိ သဗ္ဗံ တမေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရေ ဒွေတိ ဇောတိတမပရာယဏော ဇောတိဇောတိပရာယဏောတိ ဣတရေ ဒွေ ပုဂ္ဂလေ။

ဝေဏုဝေတ္တာဒိကေဟိ ပေဠာဒိကာရကာ ဝိလီဝကာရကာ။ မိဂမစ္ဆာဒီနံ နိသာဒနတော နေသာဒါ၊ မာဂဝိကမစ္ဆဗန္ဓာဒယော။ ရထေသု စမ္မေန ဟနနကရဏတော ရထကာရာ စမ္မကာရာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပု’’ ဣတိ ကရီသဿ နာမံ၊ တံ ကုသေန္တိ အပနေန္တီတိ ပုက္ကုသာ၊ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကာ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏောတိ ဝိရူပေါ။ ဩကောဋိမကောတိ ¶ အာရောဟာဘာဝေန ဟေဋ္ဌိမကောဋိကော၊ ရဿကာယောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘လကုဏ္ဍကော’’တိ။ လကု ဝိယ ဃဋိကာ ဝိယ ဍေတိ ပဝတ္တတီတိ ဟိ လကုဏ္ဍကော၊ ရဿော။ ကဏတိ နိမီလတီတိ ကာဏော။ တံ ပနဿ နိမီလနံ ဧကေန အက္ခိနာ ဒွီဟိပိ ဝါတိ အာဟ ‘‘ဧကက္ခိကာဏော ဝါ ဥဘယက္ခိကာဏော ဝါ’’တိ။ ကုဏနံ ကုဏော၊ ဟတ္ထဝေကလ္လံ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ကုဏီ။ ခဉ္ဇော ဝုစ္စတိ ပါဒဝိကလော။ ဟေဋ္ဌိမကာယသင်္ခါတော သရီရဿ ပက္ခော ပဒေသော ဟတော အဿာတိ ပက္ခဟတော။ တေနာဟ ‘‘ပီဌသမ္ပီ’’တိ။ ပဒီပေ ပဒီပနေ ဧတဗ္ဗံ နေတဗ္ဗန္တိ ပဒီပေယျံ၊ တေလကပလ္လာဒိဥပကရဏံ။ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

အာဂမနဝိပတ္တီတိ အာဂမနဋ္ဌာနဝသေန ဝိပတ္တိ အာဂမော ဧတ္ထာတိ ကတွာ။ ပုဗ္ဗုပ္ပန္နပစ္စယဝိပတ္တီတိ ပဌမုပ္ပန္နပစ္စယဝသေန ဝိပတ္တိ။ စဏ္ဍာလာဒိသဘာဝါ ဟိဿ မာတာပိတရော ပဌမုပ္ပန္နပစ္စယာ၊ ပဌမုပ္ပတ္တိယာ ဝါ ပစ္စယာ၊ တေဟေဝဿ ဝိပတ္တိ ဧဝ၊ န သမ္ပတ္တိ။ ပဝတ္တပစ္စယဝိပတ္တီတိ ပဝတ္တေ သုခပစ္စယဝိပတ္တိ။ တာဒိသေ နိဟီနကုလေ ဥပ္ပန္နောပိ ကောစိ ဝိဘဝသမ္ပန္နော ¶ သိယာ၊ အယံ ပန ဒုဂ္ဂတော ဒုရူပေါ ဟောတိ။ အာဇီဝုပါယဝိပတ္တီတိ အာဇီဝနုပါယဝသေန ဝိပတ္တိ။ သုခေန ဟိ ဇီဝိကံ ပဝတ္တေတုံ ဥပါယဘူတာ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒယော ဣမဿ နတ္ထိ၊ ပုပ္ဖဆဍ္ဍကသိလာကောဋ္ဋနာဒိကမ္မံ ပန ကတွာ ဇီဝိကံ ပဝတ္တေတိ။ တေနာဟ ‘‘ကသိရဝုတ္တိကေ’’တိ။ အတ္တဘာဝဝိပတ္တီတိ ဥပဓိဝိပတ္တိ။ ဒုက္ခကာရဏသမာယောဂေါတိ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ပစ္စယသမောဓာနံ။ သုခကာရဏဝိပတ္တီတိ သုခပစ္စယပရိဟာနိ။ ဥပဘောဂဝိပတ္တီတိ ဥပဘောဂသုခဿ ဝိနာသော အနုပလဒ္ဓိ။ ဇောတိ စေဝ ဇောတိပရာယဏဘာဝေါ စ သုက္ကပက္ခော။

ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟီတိ လက္ခဏဝစနံ ဧတံ ယထာ ‘‘ယဒိ မေ ဗျာဓိတာ ဟောန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗမိဒမောသဓ’’န္တိ၊ တသ္မာ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ၊ တတ္ထ ဝါ ယေန ကေနစိ ပရိဘာသတီတိ အတ္ထော။ ဧကဂ္ဂစိတ္တောတိ ဒါနံ ဒါတုံ အပေက္ခိတတာယ သမာဟိတစိတ္တော။

ပုဂ္ဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ အယျိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၃။ ဇရာဇိဏ္ဏာတိ ¶ ဇရာယ ဇိဏ္ဏာ။ တေန ပါကဋဇရာယ မတ္ထကပ္ပတ္တိမာဟ။ ဝယောဝုဍ္ဎာတိ ဝယသာ ဝုဍ္ဎာ။ တေန ပစ္ဆိမဝယဿ ဩသက္ကသမ္ပဝတ္တိံ ဝဒတိ။ ဇာတိမဟလ္လိကာတိ ဇာတိမဟတ္တဂတာ။ စိရကာလံ အတိက္ကန္တာတိ ဒွေ တယော ရာဇပရိဝဋ္ဋေ ဝီတိဝတ္တာ။ ဝယော-သဒ္ဒေါ သာဓာရဏဝစနောပိ ဇိဏ္ဏသဒ္ဒသန္နိဓာနတော ဩသာနဝယံ ဧဝ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမဝယံ သမ္ပတ္တာ’’တိ။ အယျိကာတိ မာတာမဟိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဟတ္ထီ ဧဝ ရတနဘူတော ဟတ္ထိရတနန္တိ အာဟ ‘‘သတသဟဿဂ္ဃနကေနာ’’တိအာဒိ။ သဗ္ဗာနိ တာနီတိ ကုမ္ဘကာရဘာဇနာနိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တသန္တာနဿ ပမာဏံ ဒဿေန္တော ‘‘တေသု ဟီ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

အယျိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဣဿတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၅။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ ဧတ္ထ ကာ အဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ? တိတ္ထိယာနံ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ အလာဘာယ အယသာယ ပရိသက္ကနံ။ တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတော ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယထာ တံ သဗ္ဗဒိသာသု ယမကမဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ မဟာဩဃံ ဝိယ သဗ္ဗာ ပါရမိယော ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒဿာမာ’’တိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဝိယ လာဘသက္ကာရမဟောဃံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု။ တတော တတော အန္နပါနယာနဝတ္ထမာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဟတ္ထာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော အာဂန္တွာ – ‘‘ကဟံ ဘဂဝါ၊ ကဟံ ¶ ဒေဝဒေဝေါ နရာသဘော လောကနာထော’’တိ ဘဂဝန္တံ ပရိယေသန္တိ၊ သကဋသတေဟိပိ ပစ္စယေ အာဟရိတွာ ဩကာသံ အလဘမာနာ သမန္တာ ဂါဝုတပ္ပမာဏမ္ပိ သကဋဓုရေန သကဋဓုရံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ စေဝ အနုဝတ္တန္တိ စ အန္ဓကဝိန္ဒဗြာဟ္မဏာဒယော ဝိယ။ သဗ္ဗံ ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၂၈၂) တေသု တေသု သုတ္တေသု စ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဘဂဝတော၊ ဧဝံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော လာဘီ စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ခေါ’’တိအာဒိ (ဥဒါ။ ၃၈)၊ တထာ ‘‘ယာဝတာ ခေါ၊ စုန္ဒ၊ ဧတရဟိ ¶ သင်္ဃော ဝါ ဂဏော ဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ နာဟံ၊ စုန္ဒ၊ အညံ ဧကံ သင်္ဃမ္ပိ ဧကံ ဂဏမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တံ၊ ယထရိဝါယံ၊ စုန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၆)။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန။ နိဇ္ဈတ္တိန္တိ သညတ္တိံ။ နန္တိ ကထံ။

ဧဝံ ပုစ္ဆိတုံ အယုတ္တံ တိတ္ထိယာနံ ကထာ မဟာဇနသန္နိပါတေ နိယျာတိတာ ဟောတီတိ။ တသ္မိံ ဒါတဗ္ဗံ၊ စိတ္တပ္ပသာဒမတ္တေန ဒေန္တေပိ ဟိ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။ အာရောစိတံ အတ္တနောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝါတိ သတ္ထု အာမန္တနံ။ စိတ္တံ နာမ ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနံ နိဂဏ္ဌာ…ပေ… ပသီဒတိ ပသန္နဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗေ အဝိသေသတော ဒေယျဓမ္မဿ ဒါတဗ္ဗဋ္ဌာနံ နာမ ပုစ္ဆိတံ၊ ဣဒါနိ တဿ မဟပ္ဖလဘာဝကရော ဒက္ခိဏေယျဝိသေသောတိ အာဟ ‘‘အညံ တယာ ပဌမံ ပုစ္ဆိတံ၊ အညံ ပစ္ဆာ’’တိ။ သလ္လက္ခေဟိ ဧတံ။ ပစ္ဆိမံ ပုရိမေန သဒ္ဓိံ အာနေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုစ္ဆိတဿ နာမ ပဉှဿ ကထနံ မယှမေဝ ဘာရော။ သမုပဗျူဠှောတိ ဧကတော သေနာယ ရာသိဝသေန သမ္ပိဏ္ဍိတောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ရာသိဘူတော’’တိ။ အသိက္ခိတောတိ သတ္တဋ္ဌသံဝစ္ဆရာနိ ဓနုသိပ္ပေန သိက္ခိတော။ ဓနုသိပ္ပံ သိက္ခိတွာပိ ကောစိ ကတဟတ္ထော န ဟောတိ၊ အယံ ပန အသိက္ခိတော န ကတဟတ္ထော၊ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခဘာဝေါယေဝ ဗျာမမုဋ္ဌိဗန္ဓော။ တိဏပုဉ္ဇမတ္တိကာပုဉ္ဇာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပံသုပုဉ္ဇဝါလုကပုဉ္ဇသာရဖလကအယောဃနာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ အကတပရိစယောတိ တေသံ သန္တိကာ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန အကတပရိစယော။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒိကေ ဥပေစ္စ အသနံ ဥပါသနံ၊ န ကတံ ဥပါသနံ ဧတေနာတိ အကတူပါသနော။ အသိက္ခိတတာဒိနာ ဘီရုဘာဝေန ဝါ ကာယဿ ဆမ္ဘနံ သင်္ကမ္ပနံ ဥတ္တာသော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဆမ္ဘီတိ အာဟ ‘‘ပဝေဓိတကာယော’’တိ။

ဒက္ခိဏေယျတာယ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေန ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတီ’’တိ အာဟ။ အစ္စန္တပ္ပဟာနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ တတိယေနေဝ ကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ ပဋိဃသမ္ပယောဂံ။ အသေက္ခဿ အယန္တိ အသေက္ခံ၊ သီလက္ခန္ဓော။ တယိဒံ န အဂ္ဂဖလံ သီလမေဝ အဓိပ္ပေတံ၊ အထ ခေါ ယံ ကိဉ္စိ အသေက္ခသန္တာနေ ပဝတ္တံ သီလံ၊ လောကုတ္တရော ဧဝ န အဓိပ္ပေတော သိက္ခာယ ဇာတတ္တာ၊ ဧဝံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓောပီတိ ¶ ။ သေက္ခဿ ဧသောတိ ဝါ၊ အပရိယောသိတသိက္ခတ္တာ သယမေဝ သိက္ခတီတိ ဝါ သေက္ခော၊ စတူသု မဂ္ဂေသု ¶ ဟေဋ္ဌိမေသု စ တီသု ဖလေသု သီလက္ခန္ဓော။ ဥပရိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝတော အသေက္ခော။ ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော သေက္ခောတိ အသေက္ခော။ အဂ္ဂဖလဘူတော သီလက္ခန္ဓော ဝုစ္စေယျ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝိပဿကဿ သီလဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ တထာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘အသေက္ခေနာ’’တိအာဒီသု။ ဧတ္ထ စ ယထာ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓာ မိဿကာ အဓိပ္ပေတာ၊ ဧဝံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓာပီတိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိအာဒယောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ။

ယေန သိပ္ပေန ဣဿာသော ဟောတိ၊ တံ ဣဿတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဥသုသိပ္ပ’’န္တိ။ ယဿာ ဝါယောဓာတုယာ ဝသေန သရီရံ သဉ္ဇာတထာမံ ဟောတိ၊ တံ ဗလပစ္စယံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗလံ နာမ ဝါယောဓာတူ’’တိ။ သမပ္ပဝတ္တိတော ဟိ ဝိသမပ္ပဝတ္တိနိဝါရကဓာတု ဗလံ နာမ၊ တေန တတော အညံ ဗလရူပံ နာမ နတ္ထိ။

ယသ္မာ အရဟာ ဧဝ ဧကန္တတော သောရတော၊ တဿ ဘာဝေါ သောရစ္စန္တိ အာဟ ‘‘သောရစ္စန္တိ အရဟတ္တ’’န္တိ။ ဧတေ ဒွေတိ ခန္တိ သောရစ္စန္တိ ဧတေ ဒွေ ဓမ္မာ။ ပါနီယံ ပိဝန္တိ ဧတ္ထာတိ ပပါ၊ ယော ကောစိ ဇလာသယော ယံ ကိဉ္စိ ပါနီယဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘စတုရဿပေါက္ခရဏီအာဒီနီ’’တိ။ ဥဒကဝိကူလာဒီသု ကမန္တိ အတိက္ကမန္တိ ဧတေဟီတိ သင်္ကမနာနိ၊ သေတုအာဒီနိ။ သေတုကရဏယုတ္တဋ္ဌာနေ သေတုံ၊ စင်္ကမနကရဏယုတ္တဋ္ဌာနေ စင်္ကမနံ၊ မဂ္ဂကရဏယုတ္တဋ္ဌာနေ မဂ္ဂံ ကရေယျာတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ပဏ္ဏာသာ’’တိအာဒိ။

ဘိက္ခာစာရဝတ္တန္တိ အရိယာနံ ဟိတံ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ။ ဒေန္တောပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန အခီဏာသဝဿ ဒေန္တောပီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ယဿ ကဿစိပိ ဒေန္တေနပိ ကမ္မဖလံ သဒ္ဒဟိတွာ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တေနေဝ ဒါတဗ္ဗတ္တာ။ ထနယန္တိ ဣဒံ တဿ မဟာမေဃဘာဝဒဿနံ၊ ယော ဟိ မဟာဝဿံ ဝဿတိ၊ သော ဂဇ္ဇန္တော ဝိဇ္ဇုမ္မာလံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ပဝဿတိ။ အဘိသင်္ခရိတွာ သမောဓာနေတွာတိ ခါဒနီယဿ ဝိဝိဓဇာတိယာနိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ။ တေနာဟ ‘‘ရာသိံ ကတွာ’’တိ။

ပကိရဏံ နာမ ဝိကိရဏမ္ပိ ဟောတိ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနန္တိ အာဟ ‘‘ဝိကိရတီ’’တိ။ ပကိရန္တော ဝိယ ဝါ ဒါနံ ဒေတီတိ ဣမိနာ ဂုဏခေတ္တမေဝ အပရိယေသိတွာ ကရုဏာခေတ္တေပိ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတီတိ ဒဿေတိ။ တေန ‘‘ပကိရေတီ’’တိ ¶ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အာဂတတိတ္ထိယဝါဒေန အပ္ပဋိသေဓိတတာပိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ပုညဓာရာတိ ပုညမယဓာရာ ပုညာဘိသန္ဒာ။ သိနေဟယန္တီတိ ထူလဓာရေနပိ သိနေဟေန သိနိဒ္ဓံ ကရောန္တီ။ ကိလေဒယန္တီတိ အလ္လဘာဝံ ပါပယန္တီ။ ယထာယံ ပုညဓာရာ ¶ ဒါတာရံ အန္တော သိနေဟေတိ ပူရေတိ အဘိသန္ဒေတိ၊ ဧဝံ ပဋိဂ္ဂါဟကာနမ္ပိ အန္တော သိနေဟေတိ ပူရေတိ အဘိသန္ဒေတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒဒံ ပိယော ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၅။၃၄) ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘ဒါတာရံ အဘိဝဿတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယံ ဒါယကဝသေနေဝ ‘‘သိနေဟေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ယသ္မာ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟကဿ သိနေဟုပ္ပတ္တိ အာမိသနိဿိတာတိ ဒါယကဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။

ဣဿတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဗ္ဗတူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃၆။ ခတ္တိယာတိ အဘိသေကပ္ပတ္တာ။ ဣဿရိယမဒေါ ကာမဂေဓော။ ပထဝိမဏ္ဍလဿ မဟန္တတာ တံနိဝါသိနံ အနုယန္တတာတိ သဗ္ဗမိဒံ ယထိစ္ဆိတဿ ရာဇကိစ္စဿ သုခေန သမိဇ္ဈနဿ ကာရဏကိတ္တနံ။ ယာဒိသေ ရာဇကိစ္စေ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော၊ တံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေတုံ ‘‘ဧသ ကိရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အန္တရဂမနာနီတိ တိဏ္ဏံ နိရန္တရဂမနာနံ အန္တရန္တရာ ဂမနာနိ။ စောရာ စိန္တယိံသူတိ ဧကော အန္တရဘောဂိကော ရာဇာပရာဓိကော ပဉ္စသတမနုဿပရိဝါရော စောရိယံ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

‘‘အယုတ္တံ တေ ကတ’’န္တိ သစာဟံ ဝက္ခာမီတိ ယောဇနာ။ ဓုရဝိဟာရေတိ ရထဿ ဓုရံ ဝိယ နဂရဿ ဓုရဘူတေ ဝိဟာရေ။ သန္ထမ္ဘိတုန္တိ ဝိဿာသဘာဝေန ဥပဋ္ဌာတုံ။ သဒ္ဓါယိကောတိ သဒ္ဓါယ အယိတဗ္ဗော၊ သဒ္ဓေယျောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သဒ္ဓါတဗ္ဗော’’တိ။ ပစ္စယိကောတိ ပတ္တိယာယိတဗ္ဗော။ အဗ္ဘသမံ ပုထုလဘာဝေန။ နိပ္ပောထေန္တောတိ နိမ္မဒ္ဒေန္တော။ သဏှကရဏီယံ အတိသဏှံ ပိသန္တော နိသဒပေါတော ဝိယ ပိသန္တော။

ဓမ္မစရိယာတိအာဒိတ္တမ္ပိ သီသံ စေလဉ္စ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ သမ္မာပဋိပတ္တိ ဧဝ ကာတဗ္ဗာ တဿာ ဧဝ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌာဘာဝတော။ အာစိက္ခာမီတိ ကထေမိ၊ ကထေန္တော စ ယထာ တမတ္ထံ သမ္မဒေဝ ရာဇာ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ဇာနာပေမီတိ ¶ ။ နိပ္ဖတ္တိ ယုဒ္ဓေန ကာတဗ္ဗအတ္ထသိဒ္ဓိ။ ဝိသိနောတိ ဗန္ဓတိ ယထာဓိပ္ပေတံ စိတ္တံ ဧတေနာတိ ဝိသယော၊ သမတ္ထဘာဝေါ။ မန္တသမ္ပန္နာတိ သမ္ပန္နရာဇမန္တာ။ မဟာအမစ္စာတိ မဟောသဓာဒိသဒိသာ နီတိသတ္ထဆေကာ အမစ္စပုရိသာ။ ဥပလာပေတုန္တိ ပရေသံ အန္တရေ ဝိရောဓတ္ထံ သင်္ဂဏှိတုံ။

ဒွေယေဝ ပဗ္ဗတာတိ ပဗ္ဗတသဒိသာ ဒွေယေဝ ဂဟိတာ။ ရာဇောဝါဒေတိ ရာဇောဝါဒသုတ္တေ။ အာဂတာဝ တတ္တန္တိယာ ¶ အနုရူပတ္ထံ။ ဝိလုမ္ပမာနာတိ ဣတိ-သဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော။ ဝိပတ္တီတိ ဘောဂပရိဟာနာဒိဝိနာသော။ ဟတ္ထိယုဒ္ဓါဒီဟိ ဇရာမရဏံ ဇိနိတုံ န သက္ကာ သတ္တဿ အဝိသယဘာဝတော။ ယေန ပန ဇိနိတုံ သက္ကာ၊ တံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဗုဒ္ဓေ…ပေ… နိဝေသယေ’’တိ အာဟ။ ရတနတ္တယေ ဟိ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာ မူလဇာတာ ပတိဋ္ဌိတာ ဧကန္တတော ဇရာမရဏဝိဇယာယ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ သဒ္ဓ’’န္တိ။

ပဗ္ဗတူပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ကောသလသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။