အဋ္ဌကထာ > သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) > နိဒါနဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ

၈၅။ ဓာတုသံယုတ္တဿ ¶ ¶ ပဌမေ ¶ နိဿတ္တဋ္ဌသုညတဋ္ဌသင်္ခါတေန သဘာဝဋ္ဌေန ဓာတူတိ လဒ္ဓနာမာနံ ဓမ္မာနံ နာနာသဘာဝေါ ဓာတုနာနတ္တံ။ စက္ခုဓာတူတိအာဒီသု စက္ခုပသာဒေါ စက္ခုဓာတု၊ ရူပါရမ္မဏံ ရူပဓာတု၊ စက္ခုပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ သောတပသာဒေါ သောတဓာတု၊ သဒ္ဒါရမ္မဏံ သဒ္ဒဓာတု၊ သောတပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ သောတဝိညာဏဓာတု။ ဃာနပသာဒေါ ဃာနဓာတု၊ ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဂန္ဓဓာတု၊ ဃာနပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ဃာနဝိညာဏဓာတု။ ဇိဝှာပသာဒေါ ဇိဝှာဓာတု၊ ရသာရမ္မဏံ ရသဓာတု၊ ဇိဝှာပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ဇိဝှာဝိညာဏဓာတု။ ကာယပသာဒေါ ကာယဓာတု၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု၊ ကာယပသာဒဝတ္ထုကံ စိတ္တံ ကာယဝိညာဏဓာတု။ တိဿော မနောဓာတုယော မနောဓာတု၊ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ သုခုမရူပါနိ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဓမ္မဓာတု၊ သဗ္ဗမ္ပိ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဓာတူတိ။ ဧတ္ထ စ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ အဝသာနေ ဒွေ စတုဘူမိကာတိ။ ပဌမံ။

၈၆။ ဒုတိယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တန္တိ နာနာသဘာဝေါ ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော စက္ခုဝိညာဏာဒိသမ္ပယုတ္တာ၊ မနောသမ္ဖဿော မနောဒွါရေ ပဌမဇဝနသမ္ပယုတ္တော၊ တသ္မာ။ မနောဓာတုံ ပဋိစ္စာတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတုံ ပဋိစ္စ ပဌမဇဝနသမ္ဖဿော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဒုတိယံ။

၈၇။ တတိယေ ¶ ¶ နော မနောသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဓာတူတိ မနောဒွါရေ ပဌမဇဝနသမ္ပယုတ္တံ ဖဿံ ပဋိစ္စ အာဝဇ္ဇနကိရိယာမနောဝိညာဏဓာတု နော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တတိယံ။

၈၈။ စတုတ္ထေ ¶ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ သမ္ပဋိစ္ဆနမနောဓာတုတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗာပိ တသ္မိံ ဒွါရေ ဝေဒနာ ဝတ္တေယျုံ၊ နိဗ္ဗတ္တိဖာသုကတ္ထံ ပန အနန္တရံ သမ္ပဋိစ္ဆနဝေဒနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ မနောသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စာတိ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ပဌမဇဝနဝေဒနာ၊ ပဌမဇဝနသမ္ဖဿံ ပဋိစ္စ ဒုတိယဇဝနဝေဒနာတိ အယမဓိပ္ပာယော။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယဝေဒနာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၉။ ပဉ္စမေ တတိယစတုတ္ထေသု ဝုတ္တနယာဝ ဧကတော ကတွာ ဒေသိတာတိ။ ဣတိ ဒုတိယာဒီသု စတူသု သုတ္တေသု မနောဓာတုံ မနောဓာတူတိ အဂဟေတွာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ မနောဓာတူတိ ဂဟိတံ။ သဗ္ဗာနိ စေတာနိ တထာ တထာ ကထိတေ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဒေသိတာနိ။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဗာဟိရဓာတုနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၀။ ဆဋ္ဌေ ပန ပဉ္စ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ၊ ဓမ္မဓာတု စတုဘူမိကာတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၉၁။ သတ္တမေ ရူပဓာတူတိ အာပါထေ ပတိတံ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ သာဋကဝေဌနာဒိဝတ္ထုကံ ရူပါရမ္မဏံ။ ရူပသညာတိ စက္ခုဝိညာဏသမ္ပယုတ္တာ သညာ။ ရူပသင်္ကပ္ပောတိ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒီဟိ တီဟိ ¶ စိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တော သင်္ကပ္ပော။ ရူပစ္ဆန္ဒောတိ ရူပေ ဆန္ဒိကတဋ္ဌေန ဆန္ဒော။ ရူပပရိဠာဟောတိ ရူပေ အနုဍဟနဋ္ဌေန ¶ ပရိဠာဟော။ ရူပပရိယေသနာတိ ပရိဠာဟေ ဥပ္ပန္နေ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တေ ဂဟေတွာ တဿ ရူပဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပရိယေသနာ။ ဧတ္ထ စ သညာသင်္ကပ္ပဆန္ဒာ ဧကဇဝနဝါရေပိ နာနာဇဝနဝါရေပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ပရိဠာဟပရိယေသနာ ပန နာနာဇဝနဝါရေယေဝ လဗ္ဘန္တီတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓာတုနာနတ္တန္တိ ဧတ္ထ စ ဧဝံ ရူပါဒိနာနာသဘာဝံ ဓာတုံ ပဋိစ္စ ရူပသညာဒိနာနာသဘာဝသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္တမံ။

၈။ နောပရိယေသနာနာနတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၂။ အဋ္ဌမေ ¶ နော ဓမ္မပရိယေသနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဓမ္မပရိဠာဟောတိ ဧဝံ အာဂတံ ပဋိသေဓမတ္တမေဝ နာနံ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဗာဟိရဖဿနာနတ္တသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၉၃-၉၄။ နဝမေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ရူပသညာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သညာ။ ရူပသင်္ကပ္ပောတိ တသ္မိံယေဝ အာရမ္မဏေ တီဟိ စိတ္တေဟိ သမ္ပယုတ္တသင်္ကပ္ပော။ ရူပသမ္ဖဿောတိ တဒေဝါရမ္မဏံ ဖုသမာနော ဖဿော။ ဝေဒနာတိ တဒေဝ အာရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ဝေဒနာ။ ဆန္ဒာဒယော ဝုတ္တနယာဝ။ ရူပလာဘောတိ ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ‘‘ရူပလာဘော’’တိ ဝုတ္တံ။ အယံ တာဝ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကနယော ဧကသ္မိံ ယေဝါရမ္မဏေ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဝုတ္တော။ အပရော အာဂန္တုကာရမ္မဏမိဿကော ဟောတိ – ရူပသညာ ရူပသင်္ကပ္ပော ဖဿော ဝေဒနာတိ ဣမေ တာဝ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဓုဝပရိဘောဂေ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏေ ဟောန္တိ။ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏဉှိ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ ပိယံ ယံကိဉ္စိ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ အာဂန္တုကာရမ္မဏံ ပန ယံကိဉ္စိ သမာနမ္ပိ ခေါဘေတွာ တိဋ္ဌတိ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ အမစ္စပုတ္တော ဂါမိယေဟိ ပရိဝါရိတော ဂါမမဇ္ဈေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောတိ။ တသ္မိဉ္စဿ သမယေ ဥပါသိကာ နဒိံ ဂန္တွာ နှတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ ဓာတိဂဏပရိဝုတာ ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဒူရတော ဒိသွာ ‘‘အာဂန္တုကမာတုဂါမော ဘဝိဿတီ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ ဇာနာဟိ၊ ကာ ဧသာ’’တိ ပုရိသံ ပေသေသိ။ သော ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ပစ္စာဂတော၊ ‘‘ကာ ဧသာ’’တိ ပုဋ္ဌော ယထာသဘာဝံ အာရောစေသိ။ ဧဝံ အာဂန္တုကာရမ္မဏံ ¶ ခေါဘေတိ ¶ ။ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒော ရူပဆန္ဒော နာမ၊ တဒေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နော ပရိဠာဟော ရူပပရိဠာဟော နာမ၊ သဟာယေ ဂဏှိတွာ တဿ ပရိယေသနံ ရူပပရိယေသနာ နာမ၊ ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ရူပလာဘော နာမ။

ဥရုဝလ္လိယဝါသီ စူဠတိဿတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဂဝတာ ဖဿဝေဒနာ ပါဠိယာ မဇ္ဈေ ဂဟိတာ၊ ပါဠိံ ပန ပရိဝဋ္ဋေတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရေ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ၊ တသ္မိံယေဝ သင်္ကပ္ပော ရူပသင်္ကပ္ပော တသ္မိံ ¶ ဆန္ဒော ရူပစ္ဆန္ဒော၊ တသ္မိံ ပရိဠာဟော ရူပပရိဠာဟော၊ တသ္မိံ ပရိယေသနာ ရူပပရိယေသနာ၊ ပရိယေသိတွာ လဒ္ဓံ သဟ တဏှာယ အာရမ္မဏံ ရူပလာဘော။ ဧဝံ လဒ္ဓါရမ္မဏေ ပန ဖုသနံ ဖဿော၊ အနုဘဝနံ ဝေဒနာ။ ရူပသမ္ဖဿော ရူပသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာတိ ဣဒံ ဒွယံ လဗ္ဘတီ’’တိ။ အပရမ္ပိ အဝိဘူတဝါရံ နာမ ဂဏှန္တိ။ အာရမ္မဏဉှိ သာဏိပါကာရေဟိ ဝါ ပရိက္ခိတ္တံ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ တံ ‘‘ဥပဍ္ဎံ ဒိဋ္ဌံ မေ အာရမ္မဏံ၊ သုဋ္ဌု နံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဩလောကယတော တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ နာမ။ တသ္မိံယေဝ ဥပ္ပန္နာ သင်္ကပ္ပာဒယော ရူပသင်္ကပ္ပာဒယော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထာပိ စ သညာသင်္ကပ္ပဖဿဝေဒနာဆန္ဒာ ဧကဇဝနဝါရေပိ နာနာဇဝနဝါရေပိ လဗ္ဘန္တိ၊ ပရိဠာဟပရိယေသနာလာဘာ နာနာဇဝနဝါရေယေဝါတိ။ ဒသမံ ဥတ္တာနမေဝါတိ။ နဝမဒသမာနိ။

၉၅။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အာဘာဓာတူတိ အာလောကဓာတု။ အာလောကဿပိ အာလောကကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနဿာပီတိ သဟာရမ္မဏဿ ဈာနဿ ဧတံ နာမံ။ သုဘဓာတူတိ သုဘကသိဏေ ဥပ္ပန္နဇ္ဈာနဝသေန သဟာရမ္မဏဇ္ဈာနမေဝ ¶ ။ အာကာသာနဉ္စာယတနမေဝ အာကာသာနဉ္စာယတနဓာတု။ သညာဝေဒယိတနိရောဓောဝ သညာဝေဒယိတနိရောဓဓာတု။ ဣတိ ဘဂဝါ အနုသန္ဓိကုသလဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထ နိသီဒိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုကာမဿ ဩကာသံ ဒေန္တော ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အန္ဓကာရံ ¶ ပဋိစ္စာတိ အန္ဓကာရော ဟိ အာလောကေန ပရိစ္ဆိန္နော၊ အာလောကောပိ အန္ဓကာရေန။ အန္ဓကာရေန ဟိ သော ပါကဋော ဟောတိ။ တသ္မာ ‘‘အန္ဓကာရံ ပဋိစ္စ ပညာယတီ’’တိ အာဟ။ အသုဘံ ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အသုဘဉှိ သုဘေန၊ သုဘဉ္စ အသုဘေန ပရိစ္ဆိန္နံ၊ အသုဘေ သတိ သုဘံ ပညာယတိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ရူပံ ပဋိစ္စာတိ ရူပါဝစရသမာပတ္တိံ ပဋိစ္စ။ ရူပါဝစရသမာပတ္တိယာ ဟိ သတိ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ နာမ ¶ ဟောတိ ရူပသမတိက္ကမော ဝါ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ နိရောဓံ ပဋိစ္စာတိ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင်္ခါအပ္ပဝတ္တိံ ပဋိစ္စ။ ခန္ဓနိရောဓဉှိ ပဋိစ္စ နိရောဓသမာပတ္တိ နာမ ပညာယတိ၊ န ခန္ဓပဝတ္တိံ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧတ္ထ စ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓောဝ နိရောဓသမာပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ သမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ ကထံ သမာပတ္တိယော ကီဒိသာ သမာပတ္တိယော နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာတိ? သညာသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ သညာယ အတ္ထိဘာဝေန သညာသမာပတ္တိယော သညာသမာပတ္တိယော နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာ။ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ သုခုမသင်္ခါရာနံ အဝသိဋ္ဌတာယ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိ နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာ။ နိရောဓသမာပတ္တိ ပတ္တဗ္ဗာတိ နိရောဓောဝ နိရောဓသမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တိ နာမ ဟုတွာ ပတ္တဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ပဌမံ။

၉၆။ ဒုတိယေ သနိဒါနန္တိ ဘာဝနပုံသကမေတံ၊ သနိဒါနော သပစ္စယော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ကာမဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိစ္စာတိ ဧတ္ထ ကာမဝိတက္ကောပိ ကာမဓာတု ¶ ကာမာဝစရဓမ္မာပိ၊ ဝိသေသတော သဗ္ဗာကုသလမ္ပိ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ကာမပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော သင်္ကပ္ပော အပ္ပနာ ဗျပ္ပနာ စေတသော အဘိနိရောပနာ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု။ ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ရူပါ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု။ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဧတ္ထ ¶ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ အသမ္ဘိန္နာတိ ဒွေ ကထာ ဟောန္တိ။ ကထံ? ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဗျာပါဒဓာတုဝိဟိံသာဓာတုယော ဂဟိတာ ဟောန္တီတိ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ။ တာသံ ပန ဒွိန္နံ ဓာတူနံ ဝိသုံ အာဂတတ္တာ သေသဓမ္မာ ကာမဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ။ အယမိဓ ဂဟေတဗ္ဗာ ဣမံ ကာမဓာတုံ အာရမ္မဏဝသေန ဝါ သမ္ပယောဂဝသေန ဝါ ပဋိစ္စ ကာမသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကာမသညံ ¶ ပဋိစ္စာတိ ကာမသညံ ပန သမ္ပယောဂဝသေန ဝါ ဥပနိဿယဝသေန ဝါ ပဋိစ္စ ကာမသင်္ကပ္ပော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တီဟိ ဌာနေဟီတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇတီတိ အယာထာဝပဋိပဒံ အနိယျာနိကပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ။

ဗျာပါဒဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒဝိတက္ကောပိ ဗျာပါဒဓာတု ဗျာပါဒေါပိ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ဗျာပါဒဓာတု? ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါဒဓာတု။ ဒသသု အာဃာတဝတ္ထူသု စိတ္တဿ အာဃာတော ပဋိဝိရောဓော ကောပေါ ပကောပေါ…ပေ… အနတ္တမနတာ စိတ္တဿ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါဒဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဣမံ ဗျာပါဒဓာတုံ သဟဇာတပစ္စယာဒိဝသေန ပဋိစ္စ ဗျာပါဒသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိဟိံသာဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ဝိဟိံသာဝိတက္ကောပိ ဝိဟိံသာဓာတု ဝိဟိံသာပိ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဟိံသာဓာတု? ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဟိံသာဓာတု။ ဣဓေကစ္စော ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ¶ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အညတရညတရေန ဝါ သတ္တေ ဝိဟေဌေတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဟေဌနာ ဝိဟေဌနာ ဟိံသနာ ဝိဟိံသနာ ရောသနာ ပရူပဃာတော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဟိံသာဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဣမံ ဝိဟိံသာဓာတုံ သဟဇာတပစ္စယာဒိဝသေန ပဋိစ္စ ဝိဟိံသာသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တိဏဒါယေတိ ¶ တိဏဂဟနေ အရညေ။ အနယဗျသနန္တိ အဝုဍ္ဎိံ ဝိနာသံ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ သုက္ခတိဏဒါယော ဝိယ အာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တိဏုက္ကာ ဝိယ အကုသလသညာ၊ တိဏကဋ္ဌနိဿိတာ ပါဏာ ဝိယ ဣမေ သတ္တာ။ ယထာ သုက္ခတိဏဒါယေ ဌပိတံ တိဏုက္ကံ ခိပ္ပံ ဝါယမိတွာ အနိဗ္ဗာပေန္တဿ တေ ပါဏာ အနယဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ ဧဝမေဝ ယေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ¶ ဥပ္ပန္နံ အကုသလသညံ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေဟိ နပ္ပဇဟန္တိ၊ တေ ဒုက္ခံ ဝိဟရန္တိ။

ဝိသမဂတန္တိ ရာဂဝိသမာဒီနိ အနုဂတံ အကုသလသညံ။ န ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနာဒိဝသေန သီဃံ နပ္ပဇဟတိ။ န ဝိနောဒေတီတိ န နီဟရတိ။ န ဗျန္တီကရောတီတိ ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အနဝသေသေန္တော န ဝိဂတန္တံ ကရောတိ။ န အနဘာဝံ ဂမေတီတိ န အနုအဘာဝံ ဂမေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု န – ကာရော အာဟရိတဗ္ဗော။ ပါဋိကင်္ခါတိ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။

နေက္ခမ္မဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကောပိ နေက္ခမ္မဓာတု သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ နေက္ခမ္မဓာတု? နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော…ပေ… သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ အယံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဣဓာပိ ဒုဝိဓာ ကထာ။ နေက္ခမ္မဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဣတရာပိ ဒွေ ဓာတုယော ဂဟဏံ ဂစ္ဆန္တိ ကုသလဓမ္မပရိယာပန္နတ္တာ၊ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ။ တာ ပန ဓာတုယော ဝိသုံ ဒီပေတဗ္ဗာတိ တာ ဌပေတွာ သေသာ သဗ္ဗကုသလာ နေက္ခမ္မဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နာ။ ဣမံ နေက္ခမ္မဓာတုံ သဟဇာတာဒိပစ္စယဝသေန ပဋိစ္စ နေက္ခမ္မသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သညာဒီနိ ပဋိစ္စ ဝိတက္ကာဒယော ယထာနုရူပံ။

အဗျာပါဒဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ အဗျာပါဒဝိတက္ကောပိ အဗျာပါဒဓာတု အဗျာပါဒေါပိ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ အဗျာပါဒဓာတု ¶ ? အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ¶ အဗျာပါဒဓာတု။ ယာ သတ္တေသု မေတ္တိ မေတ္တာယနာ မေတ္တာယိတတ္တံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အဗျာပါဒဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဣမံ အဗျာပါဒဓာတုံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ အဗျာပါဒသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အဝိဟိံသာဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထာပိ အဝိဟိံသာဝိတက္ကောပိ အဝိဟိံသာဓာတု ကရုဏာပိ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ¶ ကတမာ အဝိဟိံသာဓာတု? အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာဓာတု။ ယာ သတ္တေသု ကရုဏာ ကရုဏာယနာ ကရုဏာယိတတ္တံ ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာဓာတူ’’တိ (ဝိဘ။ ၁၈၂)။

ဣမံ အဝိဟိံသာဓာတုံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တနယေနေဝ အဝိဟိံသာသညာ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယံ။

၉၇။ တတိယေ ဓာတုံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဇ္ဈာသယံ ဓာတူတိ ဒီပေတိ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သညာတိ အဇ္ဈာသယံ ပဋိစ္စ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဣဓာပိ ‘‘ကစ္စာနော ပဉှံ ပုစ္ဆိဿတီ’’တိ တဿ ဩကာသဒါနတ္ထံ ဧတ္တာဝတာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသူတိ ဆသု သတ္ထာရေသု။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ မယမသ္မ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ။ ကိံ ပဋိစ္စ ပညာယတီတိ ကိသ္မိံ သတိ ဟောတီတိ? သတ္ထာရာနံ ဥပ္ပန္နံ ဒိဋ္ဌိံ ပုစ္ဆတိ။ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧတေတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နံ တိတ္ထိယသာဝကာနမ္ပိ ဒိဋ္ဌိံ ပုစ္ဆတိယေဝ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ တေသံ အဝိဇ္ဇာဓာတုံ ပဋိစ္စ သာ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ အဝိဇ္ဇာဓာတု စ နာမ မဟတီ ဓာတု၊ တသ္မာ မဟတိံ ဓာတုံ ပဋိစ္စ တဿာ ဥပ္ပတ္တိံ ဒီပေန္တော မဟတီ ခေါ ဧသာတိအာဒိမာဟ။ ဟီနံ၊ ကစ္စာန၊ ဓာတုံ ပဋိစ္စာတိ ဟီနံ အဇ္ဈာသယံ ပဋိစ္စ။ ပဏိဓီတိ စိတ္တဋ္ဌပနံ။ သာ ပနေသာ ဣတ္ထိဘာဝံ ဝါ မက္ကဋာဒိတိရစ္ဆာနဘာဝံ ဝါ ပတ္ထေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟီနော ¶ ¶ ပုဂ္ဂလောတိ ယဿေတေ ဟီနာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗော သော ပုဂ္ဂလောပိ ဟီနော နာမ။ ဟီနာ ဝါစာတိ ယာ တဿ ဝါစာ၊ သာပိ ဟီနာ။ ဟီနံ အာစိက္ခတီတိ သော အာစိက္ခန္တောပိ ဟီနမေဝ အာစိက္ခတိ၊ ဒေသေန္တောပိ ဟီနမေဝ ဒေသေတီတိ သဗ္ဗပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ဥပပတ္တီတိ ဒွေ ဥပပတ္တိယော ပဋိလာဘော စ နိဗ္ဗတ္တိ စ။ နိဗ္ဗတ္တိ ဟီနကုလာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ပဋိလာဘော စိတ္တုပ္ပာဒက္ခဏေ ဟီနတ္တိကဝသေန။ ကထံ? တဿ ဟိ ပဉ္စသု နီစကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဟီနာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဝေဿသုဒ္ဒကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော မဇ္ဈိမာ၊ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏကုလေသု ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပဏီတာ။ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ပန ပဋိလာဘတော ¶ ဟီနော ပဋိလာဘော၊ တေဘူမကဓမ္မာနံ ပဋိလာဘတော မဇ္ဈိမော၊ နဝလောကုတ္တရဓမ္မာနံ ပဋိလာဘတော ပဏီတော။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တိယေဝ အဓိပ္ပေတာတိ။ တတိယံ။

၉၈။ စတုတ္ထေ သံသန္ဒန္တီတိ ဧကတော ဟောန္တိ။ သမေန္တီတိ သမာဂစ္ဆန္တိ၊ နိရန္တရာ ဟောန္တိ။ ဟီနာဓိမုတ္တိကာတိ ဟီနဇ္ဈာသယာ။ ကလျာဏာဓိမုတ္တိကာတိ ကလျာဏဇ္ဈာသယာ။ စတုတ္ထံ။

၉၉။ ပဉ္စမေ ပဿထ နောတိ ပဿထ နု။ သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ မဟာပညာနံ ယဒိဒံ သာရိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၉) မဟာပညေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ခန္ဓန္တရံ ဓာတွန္တရံ အာယတနန္တရံ သတိပဋ္ဌာနဗောဓိပက္ခိယဓမ္မန္တရံ တိလက္ခဏာဟတံ ဂမ္ဘီရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ မဟာပညာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ပထဝိံ ပတ္ထရေန္တော ဝိယ သိနေရုပါဒတော ဝါလိကံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရေန္တော ဝိယ စန္ဒိမသူရိယေ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ စ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ မဟာပညာ’’တိ။

မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော’’တိ ¶ ဣဒ္ဓိမန္တေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ပရိကမ္မံ အာနိသံသံ ¶ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိကုဗ္ဗနံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဣဒ္ဓိမန္တောဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ မဟိဒ္ဓိကာ’’တိ။

မဟာကဿပေါပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ ဓုတဝါဒေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဓုတင်္ဂပရိဟာရံ အာနိသံသံ သမောဓာနံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘေဒံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဓုတဝါဒါဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တထေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ဗျာကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဓုတဝါဒါ’’တိ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ¶ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၂) ဒိဗ္ဗစက္ခုကေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပရိကမ္မံ အာနိသံသံ ဥပက္ကိလေသံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တထေဝ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ’’တိ။

ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မကထိကာနံ ယဒိဒံ ပုဏ္ဏော မန္တာဏိပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၆) ဓမ္မကထိကေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဓမ္မကထာယ သင်္ခေပဝိတ္ထာရဂမ္ဘီရုတ္တာနဝိစိတြကထာဒီသု တံ တံ အာကာရံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဓမ္မကထိကာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ‘‘အာဝုသော၊ ဓမ္မကထိကေန နာမ အာဒိတော ပရိသံ ဝဏ္ဏေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဇ္ဈေ သုညတံ ပကာသေတုံ၊ အန္တေ စတုသစ္စဝသေန ကူဋံ ဂဏှိတု’’န္တိ ဧဝံ တံ တံ ဓမ္မကထာနယံ အာစိက္ခတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဓမ္မကထိကာ’’တိ။

ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ဝိနယဓရေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဂရုကလဟုကံ သတေကိစ္ဆအတေကိစ္ဆံ အာပတ္တာနာပတ္တိံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝိနယဓရာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတံ တထေဝ ¶ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဝိနယဓရာ’’တိ။

အာနန္ဒတ္ထေရောပိ ¶ ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၂၃) ဗဟုဿုတေသု ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ဣတိ နံ ‘‘ဒသဝိဓံ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ အနုသန္ဓိံ ပုဗ္ဗာပရံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဗဟုဿုတာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ ‘‘ဣဒံ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ သဗ္ဗံ ကထေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ’’တိ။

ဒေဝဒတ္တော ပန ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော၊ တေန နံ ‘‘ကုလသင်္ဂဏှနပရိဟာရံ နာနပ္ပကာရကံ ကောဟညတံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ပါပိစ္ဆာဝ ပရိဝါရေန္တိ။ သောပိ တေသံ တံ တံ နိယာမံ အာစိက္ခတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗေ ခေါ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ ပါပိစ္ဆာ’’တိ။

ကသ္မာ ¶ ပနေတေ အဝိဒူရေ စင်္ကမိံသူတိ။ ‘‘ဒေဝဒတ္တော သတ္ထရိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အနတ္ထမ္ပိ ကာတုံ ဥပက္ကမေယျာ’’တိ အာရက္ခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ အထ ဒေဝဒတ္တော ကသ္မာ စင်္ကမီတိ? ‘‘အကာရကော အယံ၊ ယဒိ ကာရကော ဘဝေယျ၊ န ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ အတ္တနော ကတဒေါသပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ။ ကိံ ပန ဒေဝဒတ္တော ဘဂဝတော အနတ္ထံ ကာတုံ သမတ္ထော၊ ဘဂဝတော ဝါ အာရက္ခကိစ္စံ အတ္ထီတိ? နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ အာနန္ဒ၊ အနဝကာသော၊ ယံ တထာဂတော ပရူပက္ကမေန ပရိနိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ (စူဠဝ။ ၃၄၁)။ ဘိက္ခူ ပန သတ္ထရိ ဂါရဝေန အာဂတာ။ တေနေဝ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝတွာ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ ပဉ္စမံ။

၁၀၀။ ဆဋ္ဌေ ဂူထော ဂူထေန သံသန္ဒတိ သမေတီတိ သမုဒ္ဒန္တရေ ဇနပဒန္တရေ စက္ကဝါဠန္တရေ ဌိတောပိ ဝဏ္ဏေနပိ ဂန္ဓေနပိ ရသေနပိ နာနတ္တံ အနုပဂစ္ဆန္တော သံသန္ဒတိ သမေတိ၊ ဧကသဒိသောဝ ဟောတိ နိရန္တရော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန အနိဋ္ဌဥပမာ ဟီနဇ္ဈာသယာနံ ဟီနအဇ္ဈာသယဿ သရိက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ အာဟဋာ၊ ခီရာဒိဝိသိဋ္ဌောပမာ ကလျာဏဇ္ဈာသယာနံ အဇ္ဈာသယဿ သရိက္ခဘာဝဒဿနတ္ထံ။

သံသဂ္ဂါတိ ¶ ဒဿနသဝနသံသဂ္ဂါဒိဝတ္ထုကေန တဏှာသ္နေဟေန။ ဝနထော ဇာတောတိ ကိလေသဝနံ ဇာတံ ¶ ။ အသံသဂ္ဂေန ဆိဇ္ဇတီတိ ဧကတော ဌာနနိသဇ္ဇာဒီနိ အကရောန္တဿ အသံသဂ္ဂေန အဒဿနေန ဆိဇ္ဇတိ။ သာဓုဇီဝီတိ ပရိသုဒ္ဓဇီဝိတံ ဇီဝမာနော။ သဟာဝသေတိ သဟဝါသံ ဝသေယျ။ ဆဋ္ဌံ။

၁၀၁။ သတ္တမေ အဿဒ္ဓါ အဿဒ္ဓေဟီတိအာဒီသု ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သင်္ဃေ ဝါ သဒ္ဓါဝိရဟိတာ နိရောဇာ နိရသာ ပုဂ္ဂလာ သမုဒ္ဒဿ ဩရိမတီရေ ဌိတာ ပါရိမတီရေပိ ဌိတေဟိ အဿဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ တာယ အဿဒ္ဓတာယ ဧကသဒိသာ နိရန္တရာ ဟောန္တိ။ တထာ အဟိရိကာ ဘိန္နမရိယာဒါ အလဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ အဟိရိကေဟိ၊ အနောတ္တပ္ပိနော ပါပကိရိယာယ အဘာယမာနာ အနောတ္တပ္ပီဟိ၊ အပ္ပဿုတာ သုတဝိရဟိတာ အပ္ပဿုတေဟိ၊ ကုသီတာ အာလသိယပုဂ္ဂလာ ¶ ကုသီတေဟိ၊ မုဋ္ဌဿတိနော ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကမံသနိက္ခိတ္တသိင်္ဂါလသဒိသာ မုဋ္ဌဿတီဟိ၊ ဒုပ္ပညာ ခန္ဓာဒိပရိစ္ဆေဒိကာယ ပညာယ အဘာဝေန နိပ္ပညာ တာဒိသေဟေဝ ဒုပ္ပညေဟိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ စေတိယဝန္ဒနာဒိကိစ္စပသုတာ သဒ္ဓေဟိ၊ ဟိရိမနာ လဇ္ဇိပုဂ္ဂလာ ဟိရိမနေဟိ၊ ဩတ္တပ္ပိနော ပါပဘီရုကာ ဩတ္တပ္ပီဟိ၊ ဗဟုဿုတာ သုတဓရာ အာဂမဓရာ တန္တိပါလကာ ဝံသာနုရက္ခကာ ဗဟုဿုတေဟိ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပရိပုဏ္ဏပရက္ကမာ အာရဒ္ဓဝီရိယေဟိ၊ ဥပဋ္ဌိတဿတီ သဗ္ဗကိစ္စပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ သမန္နာဂတာ ဥပဋ္ဌိတဿတီဟိ၊ ပညဝန္တော မဟာပညေဟိ ဝဇိရူပမဉာဏေဟိ ပညဝန္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒူရေ ဌိတာပိ တာယ ပညာသမ္ပတ္တိယာ သံသန္ဒန္တိ သမေန္တိ။ သတ္တမံ။

၈-၁၂။ အဿဒ္ဓမူလကသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၂-၁၀၆။ အဋ္ဌမာဒီနိ တေယေဝ အဿဒ္ဓါဒိဓမ္မေ တိကဝသေန ကတွာ ဒေသိတာနိ။ တတ္ထ အဋ္ဌမေ အဿဒ္ဓါဒိမူလကာ ကဏှပက္ခသုက္ကပက္ခဝသေန ပဉ္စ တိကာ ဝုတ္တာ၊ နဝမေ အဟိရိကမူလကာ စတ္တာရော။ ဒသမေ ¶ အနောတ္တပ္ပမူလကာ တယော၊ ဧကာဒသမေ အပ္ပဿုတမူလကာ ဒွေ၊ ဒွါဒသမေ ကုသီတမူလကော ဧကော တိကော ဝုတ္တောတိ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စသု သုတ္တန္တေသု ပန္နရသ တိကာ ဟောန္တိ။ ပန္နရသ စေတေ သုတ္တန္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ အယံ တိကပေယျာလော နာမ။ အဋ္ဌမာဒီနိ။

၁၀၇-၁၀၈။ ဣတော ¶ ပရေသု ပဌမံ အဿဒ္ဓါဒိပဉ္စကဝသေန ဝုတ္တံ၊ တထာ ဒုတိယံ။ ပဌမေ ပန အသမာဟိတပဒံ စတုတ္ထံ၊ ဒုတိယေ ဒုဿီလပဒံ။ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေ ဗုဇ္ဈနကပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယေန ဟိ ဧတာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဧတ္ထ အသမာဟိတာတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိရဟိတာ။ ဒုဿီလာတိ နိဿီလာ။ ပဌမဒုတိယာနိ။

၃-၅။ ပဉ္စသိက္ခာပဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၁၀၉-၁၁၁။ တတိယံ ¶ ပဉ္စကမ္မပထဝသေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ၊ စတုတ္ထံ သတ္တကမ္မပထဝသေန၊ ပဉ္စမံ ဒသကမ္မပထဝသေန။ တတ္ထ တတိယေ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာယိနောတိ သုရာမေရယသင်္ခါတံ မဇ္ဇံ ယာယ ပမာဒစေတနာယ ပိဝန္တိ၊ သာ ‘‘သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ တိဋ္ဌန္တီတိ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာယိနော။ အယံ တာဝေတ္ထ အသာဓာရဏပဒဿ အတ္ထော။

ပဉ္စမေ ပါဏံ အတိပါတေန္တီတိ ပါဏာတိပါတိနော၊ ပါဏဃာတိကာတိ အတ္ထော။ အဒိန္နံ အာဒိယန္တီတိ အဒိန္နာဒါယိနော၊ ပရဿဟာရိနောတိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန မိစ္ဆာ စရန္တီတိ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနော။ မုသာ ဝဒန္တီတိ မုသာဝါဒိနော ¶ ၊ ပရေသံ အတ္ထဘဉ္ဇကံ တုစ္ဆံ အလိကံ ဝါစံ ဘာသိတာရောတိ အတ္ထော။ ပိသုဏာ ဝါစာ ဧတေသန္တိ ပိသုဏဝါစာ။ မမ္မစ္ဆေဒိကာ ဖရုသာ ဝါစာ ဧတေသန္တိ ဖရုသဝါစာ။ သမ္ဖံ နိရတ္ထကံ ဝစနံ ပလပန္တီတိ သမ္ဖပ္ပလာပိနော။ အဘိဇ္ဈာယန္တီတိ အဘိဇ္ဈာလုနော၊ ပရဘဏ္ဍေ လုဗ္ဘနသီလာတိ အတ္ထော။ ဗျာပန္နံ ပူတိဘူတံ စိတ္တမေတေသန္တိ ဗျာပန္နစိတ္တာ။ မိစ္ဆာ ပါပိကာ ဝိညုဂရဟိတာ ဧတေသံ ဒိဋ္ဌီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ၊ ကမ္မပထပရိယာပန္နာယ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆတ္တပရိယာပန္နာယ အနိယျာနိကဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ သမ္မာ သောဘနာ ဝိညုပသတ္ထာ ဧတေသံ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ၊ ကမ္မပထပရိယာပန္နာယ ‘‘အတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိကာယ ကမ္မဿကတဒိဋ္ဌိယာ သမ္မတ္တပရိယာပန္နာယ မဂ္ဂဒိဋ္ဌိယာ စ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ တာဝေတ္ထ အနုတ္တာနာနံ ပဒါနံ ပဒဝဏ္ဏနာမတ္တံ။

ယော ¶ ပန တေသံ ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ကဏှပက္ခေ ဒသဝိဓော အတ္ထော ဟောတိ။ တတ္ထ ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော၊ ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပ္ပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ ¶ ၊ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော၊ ပါဏသညိတာ၊ ဝဓကစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန မရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကော၊ အာဏတ္တိကော၊ နိဿဂ္ဂိယော၊ ထာဝရော၊ ဝိဇ္ဇာမယော၊ ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပ္ပပဉ္စော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ¶ န ဝိတ္ထာရယာမ၊ အညဉ္စ ဧဝရူပံ။ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁၇၂) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗော။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ပရဿဟရဏံ ထေယျံ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော ဟောတိ။ တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ။ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ၊ တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ၊ ထေယျစိတ္တံ၊ ဥပက္ကမော၊ တေန ဟရဏန္တိ။ ဆ ပယောဂါ သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော၊ ပသယှာဝဟာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော၊ ပရိကပ္ပာဝဟာရော၊ ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တာတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၉၂) ဝုတ္တော။

ကာမေသုမိစ္ဆာစာရောတိ ¶ ဧတ္ထ ပန ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပာယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။ တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ ပိတုရက္ခိတာ မာတာပိတုရက္ခိတာ ဘာတုရက္ခိတာ ဘဂိနိရက္ခိတာ ဉာတိရက္ခိတာ ¶ ဂေါတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ သာရက္ခာ သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ၊ ဓနက္ကီတာ ဆန္ဒဝါသိနီ ဘောဂဝါသိနီ ပဋဝါသိနီ ဩဒပတ္တကိနီ ဩဘတစုမ္ဗဋာ ဒါသီ စ ဘရိယာ စ ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စ ဓဇာဟဋာ မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွိန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ၊ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ။ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။ သော ပနေသ ¶ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု၊ တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ၊ သေဝနပ္ပယောဂေါ၊ မဂ္ဂေနမဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။

မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပ္ပယောဂေါ ဝါ၊ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒနကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ၊ မုသာဝါဒေါ။ အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ၊ တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိ စ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ နတ္ထီတိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပာယေန ‘‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ‘‘ဒိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု၊ ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောဝ။ သော ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒကကိရိယာကရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ အယံ ကိရိယာသမုဋ္ဌာပိကစေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။

ပိသုဏဝါစာတိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ၊ ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ၊ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ၊ သာ ပိသုဏဝါစာ ¶ ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ¶ ကရောတိ၊ ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ¶ ဖရုသာ၊ နေဝ ကဏ္ဏသုခါ န ဟဒယင်္ဂမာ၊ အယံ ဖရုသဝါစာ။ ယေန ပန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ၊ သော သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ တေသံ မူလဘူတာ စေတနာပိ ပိသုဏဝါစာဒိနာမမေဝ လဘတိ။ သာ ဧဝ စ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။

တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ၊ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ။ သာ ယဿ ဘေဒံ ကရောတိ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော၊ ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဝိနာ ဘဝိဿန္တီတိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ၊ ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကောတိ ပိယကမျတာ ဝါ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။

ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသဝါစာ။ တဿာ အာဝိဘာဝတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ဒါရကော မာတု ဝစနံ အနာဒိယိတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ မာတာ တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တီ၊ ‘‘စဏ္ဍာ တံ မဟိံသီ အနုဗန္ဓတူ’’တိ အက္ကောသိ။ အထဿ တထေဝ အရညေ မဟိံသီ ဥဋ္ဌာသိ။ ဒါရကော၊ ‘‘ယံ မမ မာတာ မုခေန ကထေသိ၊ တံ မာ ဟောတု၊ ယံ စိတ္တေန စိန္တေသိ၊ တံ ဟောတူ’’တိ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ မဟိံသီ တတ္ထေဝ ဗဒ္ဓါ ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’’တိ၊ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ၊ နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ။ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသဝါစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသဝါစာ ဟောတိ။ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသဝါစာဝ။ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ၊ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော၊ ကုပိတစိတ္တံ၊ အက္ကောသနာတိ။

အနတ္ထဝိညာပိကာ ¶ ¶ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဘာရတယုဒ္ဓ-သီတာဟရဏာဒိ-နိရတ္ထကကထာ-ပုရေက္ခာရတာ၊ တထာရူပီကထာကထနဉ္စာတိ။

အဘိဇ္ဈာယတီတိ ¶ အဘိဇ္ဈာ။ ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမဿာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ န ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမဿာ’’တိ အတ္တနော ပရိဏာမေတီတိ။

ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ၊ ဗျာပါဒေါ။ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော။ ဖရုသဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရသတ္တော စ၊ တဿ စ ဝိနာသစိန္တာ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ န ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ ဝိနာသံ စိန္တေတိ။

ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ အပိ စ အနိယတာ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ နိယတာ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ – ဝတ္ထုနော စ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာ ယထာ စ နံ ဂဏှာတိ၊ တထာဘာဝေန တဿာ ဥပဋ္ဌာနန္တိ။

ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ အကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ၊ အဘိဇ္ဈာဒယော တိဿော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ။ ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကမ္မပထာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ နော မူလာနိ၊ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါ ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ ¶ လောဘော အကုသလမူလံ ဟောတိ၊ ဗျာပါဒေါ ဒေါသော အကုသလမူလံ။

အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတော ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏော ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏံ ဝါ၊ မိစ္ဆာစာရော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန ¶ သင်္ခါရာရမ္မဏောဝ၊ သတ္တာရမ္မဏောတိပိ ဧကေ။ မုသာဝါဒေါ သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ၊ တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ သတ္တာရမ္မဏာဝ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ¶ ဝါ၊ တထာ အဘိဇ္ဈာ။ ဗျာပါဒေါ သတ္တာရမ္မဏောဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏာ။

ဝေဒနာတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ရာဇာနော စောရံ ဒိသွာ ဟသမာနာပိ ‘‘ဂစ္ဆထ နံ ဃာတေထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန နေသံ ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ တိဝေဒနံ၊ မိစ္ဆာစာရော သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနော၊ သန္နိဋ္ဌာပကစိတ္တေ ပန မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ။ မုသာဝါဒေါ တိဝေဒနော၊ တထာ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ ဒုက္ခဝေဒနာ၊ သမ္ဖပ္ပလာပေါ တိဝေဒနော၊ အဘိဇ္ဈာ သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနာ၊ တထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဗျာပါဒေါ ဒုက္ခဝေဒနော။

မူလတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒေါသမောဟဝသေန ဒွိမူလကော ဟောတိ၊ အဒိန္နာဒါနံ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ၊ မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟဝသေန။ မုသာဝါဒေါ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ၊ တထာ ပိသုဏဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ စ။ ဖရုသဝါစာ ဒေါသမောဟဝသေန၊ အဘိဇ္ဈာ မောဟဝသေန ဧကမူလာ၊ တထာ ဗျာပါဒေါ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ လောဘမောဟဝသေန ဒွိမူလာတိ။

ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာတိအာဒီသု ပါဏာတိပါတာဒယော ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။ ယာယ ပန ဝိရတိယာ ဧတေ ပဋိဝိရတာ နာမ ဟောန္တိ၊ သာ ဘေဒတော တိဝိဓာ ဟောတိ သမ္ပတ္တဝိရတိ သမာဒါနဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ။ တတ္ထ အသမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ အတ္တနော ဇာတိဝယဗာဟုသစ္စာဒီနိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘အယုတ္တံ အမှာကံ ဧဝရူပံ ကာတု’’န္တိ သမ္ပတ္တံ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ¶ ဝိရတိ သမ္ပတ္တဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သီဟဠဒီပေ စက္ကနဥပါသကဿ ဝိယ။ တဿ ကိရ ဒဟရကာလေယေဝ မာတု ရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဝေဇ္ဇေန စ ‘‘အလ္လသသကမံသံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတော စက္ကနဿ ဘာတာ ‘‘ဂစ္ဆ တာတ ခေတ္တံ အာဟိဏ္ဍာဟီ’’တိ စက္ကနံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂတော။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဧကော သသော တရုဏသဿံ ခါဒိတုံ အာဂတော ဟောတိ။ သော တံ ဒိသွာ ဝေဂေန ဓာဝန္တော ဝလ္လိယာ ဗဒ္ဓါ ‘‘ကိရိ ကိရီ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ ¶ ။ စက္ကနော တေန သဒ္ဒေန ဂန္တွာ တံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ ‘‘မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောမီ’’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘န မေတံ ပတိရူပံ၊ ယွာဟံ မာတု ဇီဝိတကာရဏာ ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ’’န္တိ။ အထ နံ ‘‘ဂစ္ဆ အရညေ သသေဟိ သဒ္ဓိံ တိဏောဒကံ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ မုဉ္စိ။ ဘာတရာ စ ‘‘ကိံ တာတ သသော လဒ္ဓါ’’တိ? ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ တတော နံ ဘာတာ ပရိဘာသိ။ သော မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ‘‘ယတောဟံ ဇာတော ¶ ၊ နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ’’တိ သစ္စံ ဝတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တာဝဒေဝ စဿ မာတာ အရောဂါ အဟောသိ။

သမာဒိန္နသိက္ခာပဒါနံ ပန သိက္ခာပဒသမာဒါနေ စ တတုတ္တရိ စ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဝတ္ထုံ အဝီတိက္ကမန္တာနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဝိရတိ သမာဒါနဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတဝါသီဥပါသကဿ ဝိယ။ သော ကိရ အမ္ဗရိယဝိဟာရဝါသီပိင်္ဂလဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ သိက္ခာပဒါနိ ဂဟေတွာ ခေတ္တံ ကသတိ။ အထဿ ဂေါဏော နဋ္ဌော၊ သော တံ ဂဝေသန္တော ဥတ္တရဝဍ္ဎမာနပဗ္ဗတံ အာရုဟိ၊ တတြ နံ မဟာသပ္ပော အဂ္ဂဟေသိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာယ တိခိဏာယ ဝါသိယာ သီသံ ဆိန္ဒာမီ’’တိ။ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘န မေတံ ပတိရူပံ၊ ယွာဟံ ဘာဝနီယဿ ဂရုနော သန္တိကေ သိက္ခာပဒံ ဂဟေတွာ ဘိန္ဒေယျ’’န္တိ။ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စိန္တေတွာ – ‘‘ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇာမိ၊ န သိက္ခာပဒ’’န္တိ အံသေ ဌပိတံ တိခိဏဒဏ္ဍဝါသိံ အရညေ ဆဍ္ဍေသိ။ တာဝဒေဝ မဟာဝါဠော နံ မုဉ္စိတွာ အဂမာသီတိ။

အရိယမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ¶ ပန ဝိရတိ သမုစ္ဆေဒဝိရတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ယဿာ ဥပ္ပတ္တိတော ပဘုတိ ပါဏံ ဃာတေဿာမီတိ အရိယပုဂ္ဂလာနံ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ယထာ စ အကုသလာနံ၊ ဧဝံ ဣမေသမ္ပိ ကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝဋ္ဋန္တိ ဝိရတိယောပိ၊ အန္တေ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ။

ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဧဝ၊ န မူလာနိ၊ အန္တေ တယော ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ အလောဘော ¶ ကုသလမူလံ ဟောတိ၊ အဗျာပါဒေါ အဒေါသော ကုသလမူလံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အမောဟော ကုသလမူလံ။

အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ။ အာရမ္မဏာနေဝ ဧတေသံ အာရမ္မဏာနိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုတောယေဝ ဟိ ဝိရတိ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော အရိယမဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ၊ ဧဝံ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာပေတေ ကမ္မပထာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒုဿီလျာနိ ပဇဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝေဒနာတောတိ ¶ သဗ္ဗေ သုခဝေဒနာ ဝါ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝါ။ ကုသလံ ပတွာ ဟိ ဒုက္ခဝေဒနာ နာမ နတ္ထိ။

မူလတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသအမောဟဝသေန တိမူလာ ဟောန္တိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ။ အနဘိဇ္ဈာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ ဟောတိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဧကမူလာ။ အလောဘော ပန အတ္တနာဝ အတ္တနော မူလံ န ဟောတိ။ အဗျာပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အလောဘအဒေါသဝသေန ဒွိမူလာဝါတိ။ တတိယာဒီနိ။

၁၁၂။ ဆဋ္ဌံ အဋ္ဌမဂ္ဂင်္ဂဝသေန ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တံ။ ဆဋ္ဌံ။

၁၁၃။ သတ္တမံ ဒသမိစ္ဆတ္တသမ္မတ္တဝသေန။ တတ္ထ မိစ္ဆာဉာဏိနောတိ မိစ္ဆာပစ္စဝေက္ခဏေန သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိနောတိ အနိယျာနိကဝိမုတ္တိနော ¶ ကုသလဝိမုတ္တီတိ ဂဟေတွာ ဌိတာ။ သမ္မာဉာဏိနောတိ သမ္မာပစ္စဝေက္ခဏာ။ သမ္မာဝိမုတ္တိနောတိ နိယျာနိကာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတာတိ။ သတ္တမံ။

၁၁၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ¶ ပဌမေ ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ¶ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ဝီသတိကောဋ္ဌာသာဒိဝသေန ဧတာ ကထေတဗ္ဗာ။ ပဌမံ။

၁၁၅။ ဒုတိယေ အယံ ပထဝီဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ ပထဝီဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ ကာယံ အဗ္ဘုန္နာမေတွာ ဥဒရံ ပသာရေတွာ၊ ‘‘ဣဓ မေ အင်္ဂုလံ ပဝေသိတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဝါ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ၊ ‘‘ဣမံ နာမေတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အနိစ္စာတိအာဒီသု ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စာ၊ ပဋိပီဠနာကာရေန ဒုက္ခာ၊ သဘာဝဝိဂမာကာရေန ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ အယံ ပထဝီဓာတုယာ အာဒီနဝေါတိ ယေန အာကာရေန သာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ အယမာကာရော ပထဝီဓာတုယာ အာဒီနဝေါတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ ပထဝီဓာတုယာ ဆန္ဒရာဂေါ ဝိနီယတိ စေဝ ပဟီယတိ စ၊ တသ္မာ နိဗ္ဗာနမဿာ နိဿရဏံ။

အယံ အာပေါဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ အာပေါဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ အညံ အာပေါဓာတုယာ ဥပဒ္ဒုတံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ အယံ နိပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဿာဝဋ္ဌာနာဘိမုခေါ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ၊ အပ္ပမတ္တကမ္ပိဿ ကမ္မံ ကရောန္တဿ သေဒတိန္တံ ဝတ္ထံ ပီဠေတဗ္ဗတာကာရံ ပါပုဏာတိ၊ အနုမောဒနမတ္တမ္ပိ ကထေန္တဿ တာလဝဏ္ဋံ ဂဏှိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ မယံ ပန သာယံ နိပန္နာ ပါတောဝ ဥဋ္ဌဟာမ၊ မာသပုဏ္ဏဃဋော ¶ ဝိယ နော သရီရံ၊ မဟာကမ္မံ ကရောန္တာနံ သေဒမတ္တမ္ပိ နော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသနိသဒ္ဒေန ဝိယ ဓမ္မံ ကထေန္တာနံ သရီရေ ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ နော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ¶ တေဇောဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ တေဇောဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ သီတဂဟဏိကေ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ ဣမေ ကိဉ္စိဒေဝ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇမတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတွာ ထဒ္ဓကုစ္ဆိနော နိသီဒိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ အင်္ဂါရကဋာဟံ ပရိယေသန္တိ၊ ဖုသိတမတ္တေသုပိ သရီရေ ပတိတေသု အင်္ဂါရကဋာဟံ ဩတ္ထရိတွာ ပါရုပိတွာဝ နိပဇ္ဇန္တိ? မယံ ပန အတိထဒ္ဓမ္ပိ မံသံ ဝါ ပူဝံ ဝါ ခါဒါမ၊ ကုစ္ဆိပူရံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာမ၊ တာဝဒေဝ နော သဗ္ဗံ ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ ဝိလီယတိ၊ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဝတ္တမာနာယ သရီရေ သီတာနုဒဟနမတ္တမ္ပိ နော နတ္ထီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ¶ ဝါယောဓာတုယာ အဿာဒေါတိ အယံ ဝါယောဓာတုနိဿယော အဿာဒေါ။ သွာယံ အညေ ဝါတဘီရုကေ ဒိသွာ၊ ‘‘ဣမေသံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ အနုမောဒနမတ္တမ္ပိ ကထေန္တာနံ သရီရံ ဝါတော ဝိဇ္ဈတိ၊ ဂါဝုတမတ္တမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဂတာနံ ဟတ္ထပါဒါ သီဒန္တိ၊ ပိဋ္ဌိ ရုဇ္ဇတိ၊ ကုစ္ဆိဝါတသီသဝါတကဏ္ဏဝါတာဒီဟိ နိစ္စုပဒ္ဒုတာ တေလဖာဏိတာဒီနိ ဝါတဘေသဇ္ဇာနေဝ ကရောန္တာ အတိနာမေန္တိ၊ အမှာကံ ပန မဟာကမ္မံ ကရောန္တာနမ္ပိ တိယာမရတ္တိံ ဓမ္မံ ကထေန္တာနမ္ပိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒသ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆန္တာနမ္ပိ ဟတ္ထပါဒသံသီဒနမတ္တံ ဝါ ပိဋ္ဌိရုဇ္ဇနမတ္တံ ဝါ န ဟောတီ’’တိ၊ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ပဝတ္တာ ဟိ ဧတာ ဓာတုယော အဿာဒေန္တိ နာမ။

အဗ္ဘညာသိန္တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန အညာသိံ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ ဥတ္တရဝိရဟိတံ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗောဓိံ၊ အထ ဝါ ပသတ္ထံ သုန္ဒရဉ္စ ဗောဓိံ။ ဗောဓီတိ ရုက္ခောပိ မဂ္ဂေါပိ သဗ္ဗညုတညာဏမ္ပိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ။ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁) စ ‘‘အန္တရာ စ ဗောဓိံ အန္တရာ စ ဂယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။နိ။ ၁။၂၈၅) စ အာဂတဋ္ဌာနေသု ဟိ ရုက္ခော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) အာဂတဋ္ဌာနေ ¶ မဂ္ဂေါ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) အာဂတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ အာဂတဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗာနံ။ ဣဓ ပန ဘဂဝတော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။

သာဝကာနံ ¶ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အနုတ္တရာ ဗောဓိ ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ? န ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသဗ္ဗဂုဏဒါယကတ္တာ။ တေသဉှိ ကဿစိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလမေဝ ဒေတိ၊ ကဿစိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ ကဿစိ ဆ အဘိညာ၊ ကဿစိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ကဿစိ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏမေဝ ဒေတိ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သဗ္ဗဂုဏသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ အဘိသေကော ဝိယ ရညော သဗ္ဗလောကိဿရိယဘာဝံ။ တသ္မာ အညဿ ကဿစိပိ အနုတ္တရာ ဗောဓိ န ဟောတိ။

အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပစ္စညာသိန္တိ ‘‘အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ အဟံ ပတ္တော ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော’’တိ ဧဝံ ပဋိဇာနိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီတိ အဓိဂတဂုဏဒဿနသမတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ မေ ဥဒပါဒိ။ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ ‘‘အယံ မယှံ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ အကုပ္ပာ’’တိ ဧဝံ ¶ ဉာဏံ ဥဒပါဒိ။ တတ္ထ ဒွီဟာကာရေဟိ အကုပ္ပတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကာရဏတော စ အာရမ္မဏတော စ။ သာ ဟိ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သမုစ္ဆိန္နကိလေသာနံ ပုန အနိဝတ္တနတာယ ကာရဏတောပိ အကုပ္ပာ၊ အကုပ္ပဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တတာယ အာရမ္မဏတောပိ အကုပ္ပာ။ အန္တိမာတိ ပစ္ဆိမာ။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ ပုန အညော ဘဝေါ နာမ နတ္ထီတိ။

ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ကထိတာနိ။ ကထံ? စတူသု ဟိ ဓာတူသု အဿာဒေါ သမုဒယသစ္စံ၊ အာဒီနဝေါ ဒုက္ခသစ္စံ၊ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပ္ပဇာနနော မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဝိတ္ထာရဝသေနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဧတ္ထ ဟိ ယံ ပထဝီဓာတုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ပထဝီဓာတုယာ အဿာဒေါတိ ပဟာနပဋိဝေဓော သမုဒယသစ္စံ။ ယာ ပထဝီဓာတု အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ အယံ ပထဝီဓာတုယာ၊ အာဒီနဝေါတိ ပရိညာပဋိဝေဓော ဒုက္ခသစ္စံ။ ယော ပထဝီဓာတုယာ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ပထဝီဓာတုယာ နိဿရဏန္တိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓော နိရောဓသစ္စံ။ ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဒိဋ္ဌိ သင်္ကပ္ပော ဝါစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝေါ ဝါယာမော သတိ သမာဓိ၊ အယံ ဘာဝနာပဋိဝေဓော မဂ္ဂသစ္စန္တိ။ ဒုတိယံ။

၁၁၆။ တတိယေ ¶ အစရိန္တိ ဉာဏစာရေန အစရိံ၊ အနုဘဝနစာရေနာတိ အတ္ထော။ ယာဝတာတိ ယတ္တကော။ တတိယံ။

၁၁၇။ စတုတ္ထေ ¶ နိဿဋာတိအာဒီနိ အာဒိတော ဝုတ္တပဋိသေဓေန ယောဇေတွာ ‘‘န နိဿဋာ၊ န ဝိသံယုတ္တာ၊ န ဝိပ္ပမုတ္တာ၊ န ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ ဝိဟရိံသူ’’တိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဒုတိယနယေ ဝိမရိယာဒိကတေနာတိ နိမ္မရိယာဒိကတေန။ တတ္ထ ဒုဝိဓာ မရိယာဒါ ကိလေသမရိယာဒါ ဝဋ္ဋမရိယာဒါတိ။ တတ္ထ စ ယဿ ဥပဍ္ဎာ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ ဥပဍ္ဎာ အပ္ပဟီနာ၊ ဝဋ္ဋံ ဝါ ပန ဥပဍ္ဎံ ပဟီနံ၊ ဥပဍ္ဎံ အပ္ပဟီနံ၊ တဿ စိတ္တံ ပဟီနကိလေသေ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ သန္ဓာယ ဝိမရိယာဒိကတံ၊ အပ္ပဟီနကိလေသေ ဝါ ဝဋ္ဋံ ဝါ သန္ဓာယ န ဝိမရိယာဒိကတံ။ ဣဓ ပန ဥဘယဿာပိ ပဟီနတ္တာ ¶ ‘‘ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ မရိယာဒံ အကတွာ ဌိတေန အတိက္ကန္တမရိယာဒေန စေတသာတိ အတ္ထော။ ဣတိ တီသုပိ ဣမေသု သုတ္တေသု စတုသစ္စမေဝ ကထိတံ။ စတုတ္ထံ။

၁၁၈။ ပဉ္စမေ ဧကန္တဒုက္ခာတိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတဿ တတ္တကာရော ဝိယ ဧကန္တေနေဝ ဒုက္ခာ။ ဒုက္ခာနုပတိတာတိ ဒုက္ခေန အနုပတိတာ။ ဒုက္ခာဝက္ကန္တာတိ ဒုက္ခေန ဩက္ကန္တာ ဩတိဏ္ဏာ။ သုခါတိ သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဒုက္ခလက္ခဏံ ကထိတံ။ ပဉ္စမံ။

၁၁၉-၁၂၃။ ဆဋ္ဌသတ္တမေသု ဝိဝဋ္ဋံ၊ အဝသာနေ တီသု စတုသစ္စမေဝါတိ။ ဆဋ္ဌာဒီနိ။