📜

၃။ ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တံ

၁။ သောတာပတ္တိဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝါတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀၆။ နဧတေ ဝါတာတိ ယေ ဣမေ ရုက္ခသာခါဒိဘဉ္ဇနကရာ၊ ဧတေ သတ္တကာယတ္တာ ဝါတာ နာမ န ဟောန္တိ။ တေ ဟိ နိစ္စာ ဓုဝါ သဿတာ။ တေနာဟ ‘‘ဝါတော ပနာ’’တိအာဒိ။ တေန သတ္တသု ကာယေသု စတုတ္ထံ ကာယမာဟ။ ရုက္ခသာခါဒိဘဉ္ဇနကော ဧသော ဝါတလေသော နာမ၊ ဝါတသဒိသောတိ အတ္ထော။ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယာတိ ဣမိနာ နိစ္စလဘာဝမေဝ ဒဿေတိ၊ ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယာတိ ဣမိနာ ပန သဿတိသမံဝါပိ။ အယဉှိ ဝါယု ကာယဿ နိစ္စတံ အဘိနိဝိဿ ဌိတော ‘‘မာ စ အနိစ္စတာ ပရော ဟောတူ’’တိ န ဝါတာ ဝါယန္တီတိ ဗာဓတိ။ ဧသ နယော နဒိယော သန္ဒန္တီတိအာဒီသု။ ဥဒကံ ပနာတိ ဒုတိယံ ကာယံ သန္ဓာယာဟ။ ဂဗ္ဘော ပန န နိက္ခမတိ ကူဋဋ္ဌာဒိဘာဝေနေဝ တဿ လဗ္ဘနတော။ နေဝ တေ ဥဒေန္တိ ယထာ ဝါတာ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌနတော လောကဿ ပန တထာ မတိမတ္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဝါတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂-၄။ ဧတံမမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၀၇-၂၀၉။ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ စက္ခုနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗတော။ သုတံ သဒ္ဒါယတနံ သောတေန သောတဗ္ဗတော။ မုတံ ဂန္ဓာယတနာဒိ တိဝိဓံ သမ္ပတ္တဂါဟီဟိ ဃာနာဒီဟိ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော။ အဝသေသာနိ စက္ခာဒီနိ သတ္တာယတနာနိ ဝိညာတံ နာမ ကေဝလံ မနောဝိညာဏေန ဝိဇာနိတဗ္ဗတော။ ပတ္တန္တိ အနုပ္ပတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ပါပုဏိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတွာ ဂဝေသိတွာ သမ္ပတ္တန္တိ အနုပ္ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပရိယိဋ္ဌံ။ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတန္တိ မနသာ စိန္တိတံ။ ‘‘ပတ္တံ ပရိယေသိတ’’န္တိ ဧတသ္မိံ ပဒဒွယေ စတုက္ကံ သမ္ဘဝတီတိ တံ ဒဿေတွာ တဿ ဝသေန ပတ္တပရိယေသိတပဒါနိ၊ တတော မနသာ အနုဝိစရိတဉ္စ နီဟရိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘လောကသ္မိံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပရိယေသိတွာ ပတ္တံ နာမ ပရိယေသနာယ ပရိဂ္ဂါဟဘာဝတော။ ပရိယေသိတံ နာမ ကေဝလံ ပရိယေသိတမေဝါတိ ကတွာ ပရိယေသိတွာ ပတ္တဿ မနုဿာနုဝိစရိတဿ ဝုတ္တတ္တာ။ ပဌမဝိကပ္ပေ သင်္ကရော အတ္ထီတိ အသင်္ကရတော စ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗန္တိ ဝိညာတာဒိ။ တဉှိ မနောဝိညာဏေန ဂဟိတတ္တာ မနသာ အနုဝိစရိတံ နာမ န ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ။

ဧတံမမသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နတ္ထိဒိန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၀။ ဒိန္နန္တိ ဒေယျဓမ္မသီသေန ဒါနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒိန္နဿ ဖလာဘာဝံ သန္ဓာယာ’’တိ၊ ဒိန္နံ ပန အန္နာဒိဝတ္ထုံ ကထံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ ဧသ နယော ‘‘ယိဋ္ဌံ ဟုတ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ မဟာယာဂေါတိ သဗ္ဗသာဓာရဏံ မဟာဒါနံ။ ပဟေဏကသက္ကာရောတိ ပါဟုနကာနံ ကာတဗ္ဗသက္ကာရော။ ဖလန္တိ အာနိသံသဖလံ နိဿန္ဒဖလဉ္စ။ ဝိပါကောတိ သဒိသဖလံ။ ပရလောကေ ဌိတဿ အယံ လောကော နတ္ထီတိ ပရလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော အယံ လောကော န ဟောတိ။ ဣဓလောကေ ဌိတဿပိ ပရလောကော နတ္ထီတိ ဣဓလောကေ ဌိတဿ ကမ္မုနာ လဒ္ဓဗ္ဗော ပရလောကော န ဟောတိ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ – ‘‘သဗ္ဗေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဣမေ သတ္တာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဘဝေ ယောနိအာဒီသု စ ဌိတာ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ နိရုဒယဝိနာသဝသေန နဿန္တိ။ ဖလာဘာဝဝသေနာတိ မာတာပိတူသု သမ္မာပဋိပတ္တိမိစ္ဆာပဋိပတ္တီနံ ဖလဿ အဘာဝဝသေန ‘‘နတ္ထိ မာတာ၊ နတ္ထိ ပိတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ န မာတာပိတူနံ၊ နာပိ တေသု ဣဒါနိ ကရိယမာနသက္ကာရာသက္ကာရာနံ အဘာဝဝသေန တေသံ လောကပစ္စက္ခတ္တာ။ ပုဗ္ဗုဠကဿ ဝိယ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပ္ပာဒေါ နာမ ကေဝလော၊ န ဘဝတော စဝိတွာ အာဂမနပုဗ္ဗကောတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘စဝိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တာ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ သမဏေန နာမ ယာထာဝတော ဇာနန္တေန ကဿစိ အကထေတွာ သညတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ အညထာ အာဟောပုရိသိကာ နာမ သိယာ။ ကိဉှိ ပရော ပရဿ ကရိဿတိ၊ တထာ စ အတ္တနော သမ္ပာဒနဿ ကဿစိ အဝဿယော ဧဝ န သိယာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဥစ္ဆိဇ္ဇနတောတိ အာဟ ‘‘ယေ ဣမဉ္စ…ပေ… ပဝေဒေန္တီ’’တိ။

စတူသု မဟာဘူတေသု နိယုတ္တောတိ စာတုမဟာဘူတိကော။ ယထာ ပန မတ္တိကာယ နိဗ္ဗတ္တံ ဘာဇနံ မတ္တိကာမယံ၊ ဧဝမယံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တောတိ အာဟ ‘‘စတုမဟာဘူတမယော’’တိ။ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတူတိ သတ္တသန္တာနဂတာ ပထဝီဓာတု။ ဗာဟိရံ ပထဝီဓာတုန္တိ ဗဟိဒ္ဓါ မဟာပထဝိံ။ အနုယာတီတိ တဿ အနုရူပဘာဝေန ယာတိ ဥပေတိ။ ဥပဂစ္ဆတီတိ ပုဗ္ဗေ ဗာဟိရပထဝီကာယတော တဒေကဒေသဘူတာ ပထဝီ အာဂန္တွာ အဇ္ဈတ္တိကဘာဝပ္ပတ္တိယာ သတ္တဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဣဒါနိ ဃဋာဒိပထဝီ ဝိယ တမေဝ ဗာဟိရပထဝီကာယံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သဗ္ဗသော တေန နိဗ္ဗိသေသတံ ဧကီဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ ဧတ္ထ ပဇ္ဇုန္နေန မဟာသမုဒ္ဒတော ဂဟိတအာပေါ ဝိယ ဝဿောဒကဘာဝေန ပုနပိ မဟာသမုဒ္ဒံ၊ သူရိယရံသိတော ဂဟိတဣန္ဒဂ္ဂိသင်္ခါတတေဇော ဝိယ ပုနပိ သူရိယရံသိံ၊ မဟာဝါယုခန္ဓတော နိဂ္ဂတမဟာဝါယော ဝိယ တမေဝ ဝါယုခန္ဓံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော သယမေဝ အတ္တနော ဝါဒံ ဘိန္ဒတိ။ ဥမ္မတ္တကပစ္ဆိသဒိသဉှိ ဒိဋ္ဌိဂတိကဒဿနံ။ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ တေသံ ဝိသယဘာဝါ ဝိသယာပီတိ ဝဒတိ။ ဝိသယိဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဝိသယာ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ ဂုဏာဂုဏပဒါနီတိ ဂုဏဒေါသကောဋ္ဌာသာ။ သရီရမေဝ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ သရီရေန တံတံကိရိယာယ ပဇ္ဇိတဗ္ဗတော။ ဒဗ္ဗန္တိ မုယှန္တီတိ ဒတ္တူ၊ မူဠှပုဂ္ဂလာ။ တေဟိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ ပညတ္တံ။

နတ္ထိဒိန္နသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ကရောတောသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၁။ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿာတိ သဟတ္ထေန ကရောန္တဿ။ နိဿဂ္ဂိယထာဝရာဒယောပိ ဣဓ သဟတ္ထကရဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာ။ ဟတ္ထာဒီနီတိ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာဒီနိ။ ပစနံ ဒဟနံ ဝိဗာဓနန္တိ အာဟ ‘‘ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿာ’’တိ။ ပပဉ္စသူဒနိယံ ‘‘တဇ္ဇေန္တဿ စာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဣဓ ပန သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယံ ဝိယ တဇ္ဇနံ ပရိဘာသနံ ဒဏ္ဍေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ ‘‘ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ သောကံ သယံ ကရောန္တဿာတိ ပရဿ သောကကာရဏံ သယံ ကရောန္တဿ၊ သောကံ ဝါ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ပရေဟိ အတ္တနော ဝစနကရေဟိ။ သယမ္ပိ ဖန္ဒတောတိ ပရဿ ဝိဗာဓနပ္ပယောဂေန သယမ္ပိ ဖန္ဒတော။ အတိပါတယတောတိ ပဒံ သုဒ္ဓကတ္တုအတ္ထေ ဟေတုကတ္တုအတ္ထေ စ ဝတ္တတီတိ အာဟ – ‘‘ဟနန္တဿပိ ဟနာပေန္တဿပီ’’တိ။ ကာရဏဝသေနာတိ ကာရာပနဝသေန။

ဃရဿ ဘိတ္တိ အန္တော စ ဗဟိ စ သန္ဓိတာ ဟုတွာ ဌိတာဝ ဃရသန္ဓိ။ ကိဉ္စိပိ အသေသေတွာ နိရဝသေသော လောပေါ နိလ္လောပေါ။ ဧကာဂါရေ နိယုတ္တော ဝိလောပေါ ဧကာဂါရိကော။ ပရိတော သဗ္ဗသော ပန္ထေ ဟနနံ ပရိပန္ထော။ ပါပံ န ကရီယတိ ပုဗ္ဗေ အသတော ဥပ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ၊ တသ္မာ နတ္ထိ ပါပံ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သတ္တာ ပါပေ ပဝတ္တန္တီတိ အာဟ ‘‘သတ္တာ ပန ကရောမာတိ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီ’’တိ ဧဝံ ကိရဿ ဟောတိ ဣမေသဉှိ သတ္တာနံ ဟိံသာဒိကိရိယာ န အတ္တာနံ ဖုသတိ တဿ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရတ္တာ၊ သရီရံ ပန အစေတနံ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရူပမံ၊ တသ္မိံ ဝိကောပိတေပိ န ကိဉ္စိ ပါပန္တိ။ ခုရနေမိနာတိ နိသိတခုရမယနေမိနာ၊ ခုရသဒိသနေမိနာတိ အတ္ထော။

ဂင်္ဂါယ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ အပ္ပတိရူပဒေသော၊ ဥတ္တရဒိသာ ပတိရူပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ဒက္ခိဏဉ္စေပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ’’တိအာဒိ။ မဟာယာဂန္တိ မဟာဝိဇိတယညသဒိသံ မဟာယာဂံ။ ဥပေါသထကမ္မေနာတိ ဥပေါသထကမ္မေန စ။ စ-သဒ္ဒေါ ဟေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဒမသဒ္ဒေါ ဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရဿ ဥပေါသထသီလဿ စ ဝါစကော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဥပေါသထကမ္မေနာ’’တိ ဣဒံ ဣန္ဒြိယဒမနဿ ဝိသေသနံ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပေါသထကမ္မဘူတေန ဣန္ဒြိယဒမေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ သီလသံယမေနာတိ သီလသံဝရေန။ သစ္စဝစနေနာတိ သစ္စဝါစာယ။ တဿာ ဝိသုံ ဝစနံ လောကေ ဂရုတရပုညသမ္မတဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ပါပဓမ္မေသု မုသာဝါဒေါ ဂရု၊ ဧဝံ ပုညဓမ္မေသု သစ္စဝါစာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿာ’’တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၂၅)။ ပဝတ္တီတိ ယော ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သန္တာနေ ဖလဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယဘာဝေန ပဝတ္တိ။ သဗ္ဗထာတိ ‘‘ကရောတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေန သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပန္တိ။

ကရောတောသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဟေတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁၂။ ဥဘယေနာတိ ဟေတုပစ္စယပဋိသေဓဝစနေန။ သံကိလေသပစ္စယန္တိ သံကိလိသနဿ မလီနဘာဝဿ ကာရဏံ။ ဝိသုဒ္ဓိပစ္စယန္တိ သံကိလေသတော ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝေါဒါနဿ ကာရဏံ။ နတ္ထိ ဗလန္တိ သတ္တာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိအာဝဟံ ဗလံ နာမ ကိဉ္စိ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ယမှီ’’တိအာဒိ။ နိဒဿနမတ္တဉ္စေတံ၊ သံကိလေသိကမ္ပိ စာယံ ပဋိက္ခိပတေဝ။ အညမညဝေဝစနာနီတိ တဿာ တဿာ ကိရိယာယ ဥဿန္နဋ္ဌေန ဗလံ၊ သူရဝီရဘာဝါဝဟဋ္ဌေန ဝီရိယံ၊ တမေဝ ဒဠှဂ္ဂါဟဘာဝတော ပေါရိသံ ဓုရံ ဝဟန္တေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတော ပုရိသထာမော၊ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနပ္ပဝတ္တိယာ ပုရိသပရက္ကမောတိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတွယောဂတော၊ ရူပါဒီသု ဝါ သတ္တတာယ သတ္တာ၊ ပါဏနတော အဿာသနပဿာသနဝသေန ပဝတ္တိယာ ပါဏာ၊ တေ ပန သော ဧကိန္ဒြိယာဒိဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဝဒတီတိ အာဟ ‘‘ဧကိန္ဒြိယော’’တိအာဒိ။ အဏ္ဍကောသာဒီသု ဘဝနတော ဘူတာတိ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘အဏ္ဍ…ပေ… ဝဒန္တီ’’တိ။ ဇီဝနတော ပါဏံ ဓာရေန္တာ ဝိယ ဝဍ္ဎနတော ဇီဝါတိ သာလိယဝါဒိကေ ဝဒန္တိ။ နတ္ထိ ဧတေသံ သံကိလေသဝိသုဒ္ဓီသု ဝသောတိ အဝသာ။ နတ္ထိ တေသံ ဗလံ ဝီရိယန္တိ အဗလာ အဝီရိယာ။ နိယတတာတိ အစ္ဆေဇ္ဇသုတ္တာဝုတာဘေဇ္ဇမဏိနော ဝိယ နိယတပ္ပဝတ္တိတာယ ဂတိဇာတိဗန္ဓာပဝဂ္ဂဝသေန နိယမော။ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနန္တိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ ဝသေန တာသု တာသု ဂတီသု ဥပဂမနံ။ သမဝါယေန သမာဂမော သင်္ဂတိ။ သဘာဝေါယေဝါတိ ယထာ ကဏ္ဋကဿ တိက္ခတာ၊ ကပိတ္ထဖလာနံ ပရိမဏ္ဍလတာ ၊ မိဂပက္ခီနံ ဝိစိတ္တာကာရတာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗဿပိ လောကဿ ဟေတုပစ္စယေဟိ ဝိနာ တထာ တထာ ပရိဏာမော၊ အယံ သဘာဝေါ ဧဝ အကိတ္တိမော ဧဝ။ တေနာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ ဆဠဘိဇာတိယော ပရတော ဝိတ္ထာရီယန္တိ။ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တီတိ ဝဒန္တာ အဒုက္ခမသုခဘူဘိံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဇာနန္တီတိ ဥလ္လိင်္ဂေန္တော ‘‘အညာ သုခဒုက္ခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တီ’’တိ အာဟ။

ဟေတုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈-၁၀။ မဟာဒိဋ္ဌိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၃-၂၁၅။ အကတာတိ သမေန ဝါ ဝိသမေန ဝါ ကေနစိ ဟေတုနာ န ကတာ ဧဝ။ ကေနစိ ကတံ ကရဏံ ဝိဓာနံ နတ္ထိ ဧတေသန္တိ အကတဝိဓာနာ။ ပဒဒွယေနပိ လောကေ ကေနစိ ဟေတုပစ္စယေန နေသံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိတာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာတိ ကဿစိ ဣဒ္ဓိမတော ဒေဝဿ ဗြဟ္မုနော ဝါ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မိတာတိ ဝါ ကဿစိ အနိမ္မာပကာ။ အဇနကာတိ ဧတေန ပထဝီကာယာဒီနံ ရူပါဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ရူပသဒ္ဒါဒယော ဟိ ပထဝီကာယာဒီဟိ အပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကာတိ တဿ လဒ္ဓိ။ ယထာ ပဗ္ဗတကူဋံ ကေနစိ အနိဗ္ဗတ္တိတံ ကဿစိ စ အနိဗ္ဗတ္တကံ၊ ဧဝမေတေပီတိ အာဟ ‘‘ကူဋဋ္ဌာ’’တိ။ ယမိဒံ ‘‘ဗီဇာဒိတော အင်္ကုရာဒိ ဇာယတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ တတော နိက္ခမတိ၊ နာဝိဇ္ဇမာနံ၊ အညထာ ယတော ကုတောစိ ယဿ ကဿစိ ဥပ္ပတ္တိ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌိတာတိ နိဗ္ဗိကာရဘာဝေန ဌိတာ။ န စလန္တီတိ န ဝိကာရံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ဝိကာရာဘာဝေန ဟိ တေသံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတတာ။ အနိဉ္ဇနဉ္စ အတ္တနော ပကတိယာ အဝဋ္ဌာနမေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဝိပရိဏမန္တီ’’တိ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မတ္တာ ဧဝ စ နေ အညမညံ န ဗျာဗာဓေန္တိ။ သတိ ဟိ ဝိကာရံ အာပါဒေတဗ္ဗတာယ ဗျာဗာဓကတာပိ သိယာ၊ တထာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗတာယ အနုဂ္ဂါဟကတာတိ တဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘နာလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပထဝီ ဧဝ ကာယေကဒေသတ္တာ ပထဝိကာယော။ ဇီဝသတ္တမာနံ ကာယာနံ နိစ္စတာယ နိဗ္ဗိကာရာဘာဝတော န ဟန္တဗ္ဗတာ၊ န ဃာဋေတဗ္ဗတာ စာတိ နေဝ ကောစိ ဟန္တာ ဃာတေတာ ဝါ။ တေနာဟ ‘‘သတ္တန္နန္တွေဝါ’’တိအာဒိ။ ယဒိ ကောစိ ဟန္တာ နတ္ထိ၊ ကထံ သတ္ထပ္ပဟာရောတိ အာဟ ‘‘ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသူ’’တိအာဒိ။ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ဃာတနာဒိ၊ ပရမတ္ထတော သတ္တန္နန္တွေဝ ကာယာနံ အဝိကောပနီယဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ပမုခယောနီနန္တိ မနုဿတိရစ္ဆာနာဒီသု ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒိသီဟဗျဂ္ဃာဒိဝသေန ပဓာနယောနီနံ။ သဋ္ဌိသတာနိ ဆသဟဿာနိ။ ‘‘ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဒဿနံ ‘‘ပဉ္စ ကမ္မသတာနိ စာ’’တိ ။ ဧသေဝ နယောတိ ဣမိနာ ‘‘ကေဝလံ တက္ကမတ္တေန နိရတ္ထကဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတီ’’တိ ဣမမေဝ အတ္ထံ အတိဒိသတိ။ ဧတ္ထ စ တက္ကမတ္တကေနာတိ ဣမိနာ ယသ္မာ တက္ကိကာ နိရင်္ကုသတာယ ပရိကပ္ပနဿ ယံ ကိဉ္စိ အတ္တနော ပရိကပ္ပိတံ သာရတော မညမာနာ တထေဝ အဘိနိဝိဿ တက္ကဒိဋ္ဌိဂါဟံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ န တေသံ ဒိဋ္ဌိဝတ္ထူသု ဝိညူဟိ ဝိစာရဏာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ကေစီတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝါသိနော။ တေ ဟိ ‘‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ စက္ခုသောတဃာနဇိဝှာကာယာ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ‘ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ ပညာပေန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ဩဠာရိကဘာဝတော ပရိပုဏ္ဏကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ။ မနောကမ္မံ အနောဠာရိကတ္တာ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ လဒ္ဓီတိ ယောဇနာ။ ‘‘ဒွါသဋ္ဌိပဋိပဒါ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ သဘာဝနိရုတ္တိံ အဇာနန္တာ ‘‘ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေတိ ဧကသ္မိံ မဟာကပ္ပေ။ တတ္ထာပိ စ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိသညိတေ ဧကသ္မိံ အသင်္ချေယျကပ္ပေ။

ဥရဗ္ဘေ ဟနန္တီတိ ဩရဗ္ဘိကာ။ ဧဝံ သူကရိကာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ လုဒ္ဒါတိ အညေပိ ယေ ကေစိ မာဂဝိကနေသာဒါဒယော၊ တေ ပါပကမ္မပသုတတာယ ကဏှာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခူတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဘိက္ခူ။ တေ ကိရ ‘‘သစ္ဆန္ဒရာဂါ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ တေ ပဏီတပဏီတေ ပစ္စယေ ပဋိသေဝန္တီတိ တဿ မိစ္ဆာဂါဟော။ ဉာယလဒ္ဓေပိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇမာနာ အာဇီဝကသမယဿ ဝိလောမဂါဟိတာယ ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ နာမာတိ ဝဒန္တီတိ အပရေ။ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ယေ ဝိသေသတော အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ။ တထာ ဟိ တေ ကဏ္ဋကေ ဝတ္တန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာတိ ဝုတ္တာ။ ဌတွာ ဘုဉ္ဇနနဟာနပဋိက္ခေပါဒိဝတသမာယောဂေန ပဏ္ဍရတရာ။ အစေလကသာဝကာတိ အာဇီဝကသာဝကေ ဝဒတိ။ တေ ကိရ အာဇီဝကသမယေ အာဇီဝကလဒ္ဓိယာ ဒဠှဂါဟိတာယ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ပဏ္ဍရတရာ။ နန္ဒာဒယော ကိရ တထာရူပံ အာဇီဝကပဋိပတ္တိံ ဥက္ကံသံ ပါပေတွာ ဌိတာ၊ တသ္မာ နိဂဏ္ဌေဟိ အာဇီဝကသာဝကေဟိ စ ပဏ္ဍရတရာ ဝုတ္တာ။ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ အယံ တေသံ လဒ္ဓိ။

ပုရိသဘူမိယောတိ ပဓာနပုဂ္ဂလေန နိဒ္ဒေသော။ ဣတ္ထီနမ္ပေတာ ဘူမိယော ဣစ္ဆန္တေဝ။ ဘိက္ခု စ ပန္နကောတိအာဒိ တေသံ ပါဠိ ဧဝ။ တတ္ထ ပန္နကောတိ ဘိက္ခာယ ဝိစရဏကော၊ တေသံ ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပန္နကော။ ဇိနောတိ ဇိဏ္ဏော ဇရာဝသေန ဟီနဓာတုကော၊ အတ္တနော ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပက္ခေ ဇိနိတွာ ဌိတော။ သော ကိရ တထာဘူတော ဓမ္မမ္ပိ ကဿစိ န ကထေတိ။ တေနာဟ ‘‘န ကိဉ္စိ အာဟာ’’တိ။ နိဋ္ဌုဟနာဒိဝိပ္ပကာရေ ကေနစိ ကတေပိ ခမနဝသေန န ကိဉ္စိ ဝဒတီတိ ဝဒန္တိ။ အလာဘိန္တိ ‘‘သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၉၄) နယေန ဝုတ္တအလာဘဟေတုသမာယောဂေန အလာဘိံ။ တတော ဧဝ ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျပရေတတာယ သယနပရာယဏံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒန္တိ။

အာဇီဝဝုတ္တိသတာနီတိ သတ္တာနံ အာဇီဝဘူတာနိ ဇီဝိကာဝုတ္တိသတာနိ။ ပသုဂ္ဂဟဏေန ဧဠကဇာတိ ဂဟိတာ၊ မိဂဂ္ဂဟဏေန ရုရုဂဝယာဒိသဗ္ဗမိဂဇာတိ။ ဗဟူ ဒေဝါတိ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဗြဟ္မကာယိကာဒိဝသေန တေသံ အန္တရဘေဒဝသေန ဗဟူ ဒေဝါ။ တတ္ထ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဧကစ္စေ အန္တရဘေဒါ မဟာသမယသုတ္တဝသေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗာ။ မနုဿာပိ အနန္တာတိ ဒီပဒေသကုလဝံသာဇီဝါဒိဝိဘာဂေန မနုဿာပိ အနန္တဘေဒါ။ ပိသာစာ ဧဝ ပေသာစာ၊ တေ မဟန္တမဟန္တာ အဇဂရပေတာဒယော။ ဆဒ္ဒန္တဒဟမန္ဒာကိနိယော ကုဠီရမုစလိန္ဒနာမေန ဝဒန္တိ။

ပဝုဋာတိ သဗ္ဗဂဏ္ဌိကာ။ ပဏ္ဍိတောပိ…ပေ… ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? သတ္တာနံ သံသရဏကာလဿ နိယတဘာဝတော။

အပရိပက္ကံ သံသရဏနိမိတ္တံ သီလာဒိနာ ပရိပါစေတိ နာမ သီဃံယေဝ ဝိသုဒ္ဓိပ္ပတ္တိယာ။ ပရိပက္ကံ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ပတွာ ပတွာ ကာလေ ပရိပက္ကဘာဝါပါဒနေန ဗျန္တီ ကရောတိ နာမ။ သုတ္တဂုဠေတိ သုတ္တဝဋ္ဋိယံ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ဥပမာယ သတ္တာနံ သံသာရော အနုက္ကမေန ခီယတေဝ၊ န တဿ ဝဍ္ဎီတိ ဒဿေတိ ပရိစ္ဆိန္နရူပတ္တာ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ သုတ္တဂုဠံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စ ခေါ သုတ္တပမာဏေန၊ သုတ္တေ ပန အသတိ ကုတော ဂစ္ဆတိ သုတ္တဂုဠံ။ တေနာဟ – ‘‘သုတ္တေ ခီဏေ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ သုတ္တပရိယန္တန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ကာလဝသေနာတိ အတ္တနိ ဝေဌေတွာ ဌိတံ သုခဒုက္ခံ ယထာဝုတ္တဿ ကာလဿ ဝသေန နိဗ္ဗေဌိယမာနော ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ပလေတိ ဂစ္ဆတိ၊ နာတိက္ကမတိ သံသာရံ။

မဟာဒိဋ္ဌိသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁-၁၈။ အန္တဝါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၁၆-၂၂၃။ ဧကတောဝဍ္ဎိတနိမိတ္တန္တိ ဧကပဿေန ဝဍ္ဎိတံ ကသိဏနိမိတ္တံ။ ဂါဟေနာတိ လာဘီ ဈာနစက္ခုနာ ပဿိတွာ ဂဟဏေန။ တက္ကေနာတိ န လာဘီ တက္ကမတ္တေန။ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌီတိ ‘‘လောကော’’တိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ သဗ္ဗတော ဝဍ္ဎိတန္တိ သမန္တတော အပ္ပမာဏကသိဏနိမိတ္တံ။ ဧကမေဝါတိ ‘‘ဧကမေဝ ဝတ္ထူ’’တိ ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ။ အဋ္ဌာရသ ဝေယျာကရဏာနီတိ ဝေယျာကရဏလက္ခဏပ္ပတ္တာနိ အဋ္ဌာရသ သုတ္တာနိ။ ဧကံ ဂမနန္တိ ဧကံ ဝေယျာကရဏဂမနံ။

အန္တဝါသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဂမနာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၂၄-၃၀၁။ ဒုက္ခဝသေနဝုတ္တန္တိ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခေ သတိ ဒုက္ခံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိဒုက္ခဝသေန ဝုတ္တံ။ တာဒိသမေဝ ဒုတိယံ ဝေယျာကရဏဂမနံ။ တေနာဟ ‘‘တတြာပိ အဋ္ဌာရသေဝ ဝေယျာကရဏာနီ’’တိ။ တေဟီတိ ‘‘ရူပီ အတ္တာ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပဝတ္တေဟိ ဝေယျာကရဏေဟိ သဒ္ဓိံ။ တန္တိ ဒုတိယံ ဂမနံ။

အာရမ္မဏမေဝါတိ ကသိဏသင်္ခါတံ အာရမ္မဏမေဝ။ တက္ကိသဒ္ဒေန သုဒ္ဓတက္ကိကာနံ ဂဟဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အနိစ္စဒုက္ခဝသေနာတိ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မိံ သတိ တဒုပါဒါယ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တအနိစ္စဒုက္ခဝသေနာတိ။ တေဟိယေဝါတိ ဒုတိယေ ပေယျာလေ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိယေဝ။ တိပရိဝဋ္ဋဝသေနာတိ တေဟိယေဝ ဆဗ္ဗီသတိယာ သုတ္တေဟိ စတုတ္ထပေယျာလေ တိပရိဝဋ္ဋဝသေန ဝုတ္တောတိ ယောဇနာ။

ဒုတိယဂမနာဒိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သာရတ္ထပ္ပကာသိနိယာ သံယုတ္တနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဒိဋ္ဌိသံယုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။