📜

၂။ ဝေဒနာသံယုတ္တံ

၁။ သဂါထာဝဂ္ဂေါ

၁။ သမာဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄၉။ ဝေဒနာသံယုတ္တေ သဂါထာဝဂ္ဂဿ ပဌမေ သမာဟိတောတိ ဥပစာရေန ဝါ အပ္ပနာယ ဝါ သမာဟိတော။ ဝေဒနာ စ ပဇာနာတီတိ ဝေဒနာ ဒုက္ခသစ္စဝသေန ပဇာနာတိ။ ဝေဒနာနဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ တာသံယေဝ သမ္ဘဝံ သမုဒယသစ္စဝသေန ပဇာနာတိ။ ယတ္ထ စေတာတိ ယတ္ထေတာ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ နိရောဓသစ္စဝသေန ပဇာနာတိ။ ခယဂါမိနန္တိ တာသံယေဝ ဝေဒနာနံ ခယဂါမိနံ မဂ္ဂံ မဂ္ဂသစ္စဝသေန ပဇာနာတိ။ နိစ္ဆာတော ပရိနိဗ္ဗုတောတိ နိတ္တဏှော ဟုတွာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ဧဝမေတ္ထ သုတ္တေ သမ္မသနစာရဝေဒနာ ကထိတာ။ ဂါထာသု ဒွီဟိ ပဒေဟိ သမထဝိပဿနာ ကထိတာ၊ သေသေဟိ စတုသစ္စံ ကထိတံ။ ဧဝမေတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကော စတုဘူမကဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။

၂။ သုခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၀။ ဒုတိယေ အဒုက္ခမသုခံ သဟာတိ အဒုက္ခမသုခဉ္စ သုခဒုက္ခေဟိ သဟ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စာတိ အတ္တနော စ ပရဿ စ။ မောသဓမ္မန္တိ နဿနသဘာဝံ။ ပလောကိနန္တိ ပလုဇ္ဇနကံ ဘိဇ္ဇနသဘာဝံ။ ဖုဿ ဖုဿ ဝယံ ပဿန္တိ ဉာဏေန ဖုသိတွာ ဖုသိတွာ ဝယံ ပဿန္တော။ ဧဝံ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဧဝံ တာသု ဝေဒနာသု ဝိရဇ္ဇတိ။ ဣဓာပိ သုတ္တေ သမ္မသနစာရဝေဒနာ ကထိတာ၊ ဂါထာသု ဉာဏဖုသနံ။

၃။ ပဟာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၁။ တတိယေ အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ တဏှံ ဆိန္ဒိ သမုစ္ဆိန္ဒိ။ ဝိဝတ္တယိ သံယောဇနန္တိ ဒသဝိဓမ္ပိ သံယောဇနံ ပရိဝတ္တယိ နိမ္မူလကမကာသိ။ သမ္မာတိ ဟေတုနာ ကာရဏေန။ မာနာဘိသမယာတိ မာနဿ ဒဿနာဘိသမယာ၊ ပဟာနာဘိသမယာ စ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဟိ ကိစ္စဝသေန မာနံ သမ္ပဿတိ၊ အယမဿ ဒဿနာဘိသမယော။ တေန ဒိဋ္ဌော ပန သော တာဝဒေဝ ပဟီယတိ၊ ဒိဋ္ဌဝိသေန ဒိဋ္ဌသတ္တာနံ ဇီဝိတံ ဝိယ။ အယမဿ ပဟာနာဘိသမယော။

အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာတိ ဧဝံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန မာနဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ စ ပဟီနတ္တာ စ ယေ ဣမေ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတိ (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဟရိတန္တံ ဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၄) ဧဝံ ဝုတ္တအန္တိမမရိယာဒန္တော စ၊ ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာန’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၉၁၊ သံ။ နိ။ ၃။၈၀) ဧဝံ ဝုတ္တလာမကန္တော စ၊ ‘‘သက္ကာယော ဧကော အန္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၁၊ စူဠနိ။ တိဿမေတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၁) ဧဝံ ဝုတ္တကောဋ္ဌာသန္တော စ၊ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ သဗ္ဗပစ္စယသင်္ခယာ’’တိ (သံ နိ။ ၂။၅၁၊ ၂။၄။၇၁၊ ဥဒါ။ ၇၁) ဧဝံ ဝုတ္တကောဋန္တော စာတိ စတ္တာရော အန္တာ၊ တေသု သဗ္ဗဿေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အဒုံ စတုတ္ထကောဋိသင်္ခါတံ အန္တမကာသိ၊ ပရိစ္ဆေဒံ ပရိဝဋုမံ အကာသိ၊ အန္တိမသမုဿယမတ္တာဝသေသံ ဒုက္ခမကာသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သမ္ပဇညံ န ရိဉ္စတီတိ သမ္ပဇညံ န ဇဟတိ။ သင်္ချံ နောပေတီတိ ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှောတိ ပညတ္တိံ န ဥပေတိ၊ တံ ပညတ္တိံ ပဟာယ ခီဏာသဝေါ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အာရမ္မဏာနုသယော ကထိတော။

၄။ ပါတာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၂။ စတုတ္ထေ ပါတာလောတိ ပါတဿ အလံ ပရိယတ္တော၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌာတိ ပါတာလော။ အသန္တံ အဝိဇ္ဇမာနန္တိ အသမ္ဘူတတ္တံ အပညာယမာနတ္တံ။ ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတီတိ အတ္ထိ မဟာသမုဒ္ဒေ ပါတာလောတိ ဧဝံ ဝါစံ။ သော ဟိ ယံ တံ ဗလဝါမုခံ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဥဒကံ ဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ စက္ကဝါဠံ ဝါ သိနေရုံ ဝါ အာဟစ္စ ယောဇနဒွိယောဇနဒသယောဇနပ္ပမာဏမ္ပိ ဥဂ္ဂန္တွာ ပုန မဟာသမုဒ္ဒေ ပတတိ၊ ယဿ ပတိတဋ္ဌာနေ မဟာနရကပပါတော ဝိယ ဟောတိ၊ ယံ လောကေ ဗလဝါမုခန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝဒတိ။

ယသ္မာ ပန တတ္ထ တထာရူပါနံ မစ္ဆကစ္ဆပဒေဝဒါနဝါနံ ပတိဋ္ဌာပိ ဟောတိ သုခနိဝါသောပိ၊ တသ္မာ အသန္တံ အသံဝိဇ္ဇမာနံ တံ တံ ဝါစံ ဘာသတိ နာမ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗပုထုဇ္ဇနာ သာရီရိကာယ ဒုက္ခဝေဒနာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ ပါတဿ အလန္တိ အတ္ထေန အယမေဝ ပါတာလောတိ ဒဿေန္တော သာရီရိကာနံ ခေါ ဧတံ ဘိက္ခဝေတိအာဒိမာဟ။

ပါတာလေန ပစ္စုဋ္ဌာသီတိ ပါတာလသ္မိံ န ပတိဋ္ဌာသိ။ ဂါဓန္တိ ပတိဋ္ဌံ။ အက္ကန္ဒတီတိ အနိဗဒ္ဓံ ဝိပ္ပလာပံ ဝိလပန္တော ကန္ဒတိ။ ဒုဗ္ဗလောတိ ဒုဗ္ဗလဉာဏော။ အပ္ပထာမကောတိ ဉာဏထာမဿ ပရိတ္တတာယ ပရိတ္တထာမကော။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အရိယသာဝကောတိ သောတာပန္နော။ သောတာပန္နော ဟိ ဧတ္ထ ဓုရံ၊ ဗလဝဝိပဿကော န တိက္ခဗုဒ္ဓိ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ အနနုဝတ္တိတွာ ပတိဋ္ဌာတုံ သမတ္ထော ယောဂါဝစရောပိ ဝဋ္ဋတိ။

၅။ ဒဋ္ဌဗ္ဗသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၃။ ပဉ္စမေ ဒုက္ခတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဝိပရိဏာမနဝသေန ဒုက္ခတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သလ္လတောတိ ဒုက္ခာပနဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန သလ္လာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အနိစ္စတောတိ အဒုက္ခမသုခါ ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စတော ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အဒ္ဒါတိ အဒ္ဒသ။ သန္တန္တိ သန္တသဘာဝံ။

၆။ သလ္လသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၄။ ဆဋ္ဌေ တတြာတိ တေသု ဒွီသု ဇနေသု။ အနုဝေဓံ ဝိဇ္ဈေယျာတိ တဿေဝ ဝဏမုခဿ အင်္ဂုလန္တရေ ဝါ ဒွင်္ဂုလန္တရေ ဝါ အာသန္နပဒေသေ အနုဂတဝေဓံ။ ဧဝံ ဝိဒ္ဓဿ ဟိ သာ အနုဝေဓာ ဝေဒနာ ပဌမဝေဒနာယ ဗလဝတရာ ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဒေါမနဿဝေဒနာပိ ဧဝမေဝ ပုရိမဝေဒနာယ ဗလဝတရာ ဟောတိ။ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ နိဿရဏန္တိ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဟိ သမာဓိမဂ္ဂဖလာနိ နိဿရဏံ၊ တံ သော န ဇာနာတိ၊ ကာမသုခမေဝ နိဿရဏန္တိ ဇာနာတိ။ တာသံ ဝေဒနာနန္တိ တာသံ သုခဒုက္ခဝေဒနာနံ။ သညုတ္တော နံ ဝေဒယတီတိ ကိလေသေဟိ သမ္ပယုတ္တောဝ ဟုတွာ တံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ၊ န ဝိပ္ပယုတ္တော။ သညုတ္တော ဒုက္ခသ္မာတိ ကရဏတ္ထေ နိဿက္ကံ၊ ဒုက္ခေန သမ္ပယုတ္တောတိ အတ္ထော။ သင်္ခါတဓမ္မဿာတိ ဝိဒိတဓမ္မဿ တုလိတဓမ္မဿ။ ဗဟုဿုတဿာတိ ပရိယတ္တိဗဟုဿုတဿ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတဿ စ။ သမ္မာ ပဇာနာတိ ဘဝဿ ပါရဂူတိ ဘဝဿ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော၊ တဒေဝ နိဗ္ဗာနံ သမ္မာ ပဇာနာတိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ အာရမ္မဏာနုသယောဝ ကထိတော။ အရိယသာဝကေသု စ ခီဏာသဝေါ ဧတ္ထ ဓုရံ၊ အနာဂါမီပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

၇။ ပဌမဂေလညသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၅။ သတ္တမေ ယေန ဂိလာနသာလာ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော တထာဂတောပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗယုတ္တကာ နာမ ဂိလာနာတိ ဘိက္ခူ သဒ္ဒဟိတွာ ဩကပ္ပေတွာ ဂိလာနေ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗေ မညိဿန္တီ’’တိ စ ‘‘ယေ တတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပာယာ၊ တေသံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဿာမီ’’တိ စ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိ။ ကာယေ ကာယာနုပဿီတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော ဝက္ခာမ။ အနိစ္စာနုပဿီတိ အနိစ္စတံ အနုပဿန္တော။ ဝယာနုပဿီတိ ဝယံ အနုပဿန္တော။ ဝိရာဂါနုပဿီတိ ဝိရာဂံ အနုပဿန္တော။ နိရောဓာနုပဿီတိ နိရောဓံ အနုပဿန္တော။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီတိ ပဋိနိဿဂ္ဂံ အနုပဿန္တော။

ဧတ္တာဝတာ ကိံ ဒဿိတံ ဟောတိ? ဣမဿ ဘိက္ခုနော အာဂမနီယပဋိပဒါ၊ သတိပဋ္ဌာနာပိ ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂါယေဝ၊ သမ္ပဇညေပိ အနိစ္စာနုပဿနာ ဝယာနုပဿနာ ဝိရာဂါနုပဿနာတိ စ ဣမာပိ တိဿော အနုပဿနာ ပုဗ္ဗဘာဂါယေဝ၊ နိရောဓာနုပဿနာပိ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာပိ ဣမာ ဒွေ မိဿကာ။ ဧတ္တာဝတာ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဘာဝနာကာလော ဒဿိတောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

၈-၉။ ဒုတိယဂေလညသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၅၆-၂၅၇။ အဋ္ဌမေ ဣမမေဝ ဖဿံ ပဋိစ္စာတိ ဝုတ္တေ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပနေတံ နိန္နာနာကရဏံ။ ကာယောဝ ဟိ ဧတ္ထ ဖဿောတိ ဝုတ္တော။ နဝမံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၀။ ဖဿမူလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၈။ ဒသမေ သုခဝေဒနိယန္တိ သုခဝေဒနာယ ပစ္စယဘူတံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနုပဒဝဏ္ဏနာ ပနေတ္ထ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာဝ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တဒွယေ သမ္မသနစာရဝေဒနာ ကထိတာ။

သဂါထာဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ရဟောဂတဝဂ္ဂေါ

၁။ ရဟောဂတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅၉။ ရဟောဂတဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော။ သင်္ခါရာနံယေဝ အနိစ္စတန္တိအာဒီသု ယာ ဧသာ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာ ခယဓမ္မတာ ဝယဓမ္မတာ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာ၊ ဧတံ သန္ဓာယ ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ တံ ဒုက္ခန္တိ မယာ ဘာသိတန္တိ ဒီပေတိ။ ယာ ဟိ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စတာ၊ ဝေဒနာနမ္ပိ သာ အနိစ္စတာ ဧဝ။ အနိစ္စတာ စ နာမေသာ မရဏံ၊ မရဏတော ဥတ္တရိ ဒုက္ခံ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန သဗ္ဗာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာတိ ဝုတ္တာ။ အထ ခေါ ပန ဘိက္ခု မယာတိ ဣဒံ န ကေဝလံ အဟံ ဝေဒနာနံယေဝ နိရောဓံ ပညာပေမိ၊ ဣမေသမ္ပိ ဓမ္မာနံ နိရောဓံ ပညာပေမီတိ ဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ ဝူပသမော စ ပဿဒ္ဓိယော စ ဧဝရူပါယ ဒေသနာယ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တာ။ သညာဝေဒယိတနိရောဓဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ ဂဟိတာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၂-၃။ ပဌမအာကာသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၆၀-၂၆၁။ ဒုတိယေ ပုထူ ဝါယန္တိ မာလုတာတိ ဗဟူ ဝါတာ ဝါယန္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။ တတိယံ ဝိနာ ဂါထာဟိ ဗုဇ္ဈန္တာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တံ။

၄။ အဂါရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆၂။ စတုတ္ထေ ပုရတ္ထိမာတိ ပုရတ္ထိမာယ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ သာမိသာပိ သုခါ ဝေဒနာတိအာဒီသု သာမိသာ သုခါ နာမ ကာမာမိသပဋိသံယုတ္တာ ဝေဒနာ။ နိရာမိသာ သုခါ နာမ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန ဝိပဿနာဝသေန အနုဿတိဝသေန စ ဥပ္ပန္နာ ဝေဒနာ။ သာမိသာ ဒုက္ခာ နာမ ကာမာမိသေနေဝ သာမိသာ ဝေဒနာ၊ နိရာမိသာ ဒုက္ခာ နာမ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ပိဟပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿဝေဒနာ။ သာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ နာမ ကာမာမိသေနေဝ သာမိသာ ဝေဒနာ။ နိရာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ နာမ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေန ဥပ္ပန္နာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။

၅-၈။ ပဌမအာနန္ဒသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၆၃-၂၆၆။ ပဉ္စမာဒီနိ စတ္တာရိ ဟေဋ္ဌာ ကထိတနယာနေဝ။ ပုရိမာနိ ပနေတ္ထ ဒွေ ပရိပုဏ္ဏပဿဒ္ဓိကာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဥပဍ္ဎပဿဒ္ဓိကာနိ။ ဒေသနာယ ဗုဇ္ဈနကာနံ အဇ္ဈာသယေန ဝုတ္တာနိ။

၉-၁၀။ ပဉ္စကင်္ဂသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၆၇-၂၆၈။ နဝမေ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတီတိ ပဉ္စကင်္ဂေါတိ တဿ နာမံ၊ ဝါသိဖရသုနိခါဒနဒဏ္ဍမုဂ္ဂရကာဠသုတ္တနာဠိသင်္ခါတေဟိ ဝါ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သော ပဉ္စကင်္ဂေါတိ ပညာတော။ ထပတီတိ ဝဍ္ဎကီဇေဋ္ဌကော။ ဥဒါယီတိ ပဏ္ဍိတဥဒါယိတ္ထေရော။ ပရိယာယန္တိ ကာရဏံ။ ဒွေပါနန္ဒာတိ ဒွေပိ၊ အာနန္ဒ၊ ပရိယာယေနာတိ ကာရဏေန။ ဧတ္ထ စ ကာယိကစေတသိကဝသေန ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သုခါဒိဝသေန တိဿောပိ၊ ဣန္ဒြိယဝသေန သုခိန္ဒြိယာဒိကာ ပဉ္စ၊ ဒွါရဝသေန စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိကာ ဆ၊ ဥပဝိစာရဝသေန ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဌာနိယံ ရူပံ ဥပဝိစရတီ’’တိအာဒိကာ အဋ္ဌာရသ၊ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ၊ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ၊ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ၊ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ၊ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ၊ ဆ နေက္ခမ္မသိတာတိ ဧဝံ ဆတ္တိံသ။ တာ အတီတေ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတေ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝံ အဋ္ဌသတံ ဝေဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဉ္စိမေအာနန္ဒ ကာမဂုဏာတိ အယံ ပါဋိယေက္ကော အနုသန္ဓိ။ န ကေဝလဉှိ ဒွေ အာဒိံ ကတွာ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ၊ ပရိယာယေန ဧကာပိ ဝေဒနာ ကထိတာ၊ တံ ဒဿေန္တော ပဉ္စကင်္ဂဿ ထပတိနော ဝါဒံ ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ အဘိက္ကန္တတရန္တိ သုန္ဒရတရံ။ ပဏီတတရန္တိ အတပ္ပကတရံ။ ဧတ္ထ စ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ၊ သာပိ သန္တဋ္ဌေန ပဏီတဋ္ဌေန စ သုခန္တိ ဝုတ္တာ။ နိရောဓော အဝေဒယိတသုခဝသေန သုခံ နာမ ဇာတော။ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဟိ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန စ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒယိတံ သုခံ နာမ၊ နိရောဓော အဝေဒယိတသုခံ နာမ။ ဣတိ ဝေဒယိတသုခံ ဝါ ဟောတု အဝေဒယိတသုခံ ဝါ၊ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝသင်္ခါတေန သုခဋ္ဌေန ဧကန္တသုခမေဝ ဇာတံ။

ယတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ။ သုခံ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ အဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဥပလဗ္ဘတိ။ တံ တံ တထာဂတော သုခသ္မိံ ပညပေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ တထာဂတော နိဒ္ဒုက္ခဘာဝံ သုခသ္မိံယေဝ ပညပေတီတိ ဣဓ ဘဂဝါ နိရောဓသမာပတ္တိံ သီသံ ကတွာ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒသမံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ရဟောဂတဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ အဋ္ဌသတပရိယာယဝဂ္ဂေါ

၁။ သီဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ မောဠိယသီဝကောတိ သီဝကောတိ တဿ နာမံ။ စူဠာ ပနဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ မောဠိယသီဝကောတိ ဝုစ္စတိ။ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာနီတိ ပိတ္တပစ္စယာနိ။ ဝေဒယိတာနီတိ ဝေဒနာ။ တတ္ထ ပိတ္တပစ္စယာ တိဿော ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကထံ? ဧကစ္စော ဟိ ‘‘ပိတ္တံ မေ ကုပိတံ ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ပန ဇီဝိတ’’န္တိ ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ သမာဒိယတိ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧဝမဿ ကုသလဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧကစ္စော ‘‘ပိတ္တဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမီ’’တိ ပါဏံ ဟနတိ၊ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ မုသာ ဘဏတိ၊ ဒသ ဒုဿီလျကမ္မာနိ ကရောတိ၊ ဧဝမဿ အကုသလဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧကစ္စော ‘‘ဧတ္တကေနပိ မေ ဘေသဇ္ဇကရဏေန ပိတ္တံ န ဝူပသမ္မတိ၊ အလံ ယံ ဟောတိ။ တံ ဟောတူ’’တိ မဇ္ဈတ္တော ကာယိကဝေဒနံ အဓိဝါသေန္တော နိပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အဿ အဗျာကတဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သာမမ္ပိ ခေါ ဧတန္တိ တံ တံ ပိတ္တဝိကာရံ ဒိသွာ အတ္တနာပိ ဧတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစ္စသမ္မတန္တိ ဘူတသမ္မတံ။ လောကောပိ ဟိဿ သရီရေ သဗလဝဏ္ဏတာဒိပိတ္တဝိကာရံ ဒိသွာ ‘‘ပိတ္တမဿ ကုပိတ’’န္တိ ဇာနာတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သာမဉ္စ ဝိဒိတံ လောကဿ စ သစ္စသမ္မတံ အတိဓာဝန္တိ၊ တသ္မာ။ သေမှသမုဋ္ဌာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပန သန္နိပါတိကာနီတိ တိဏ္ဏမ္ပိ ပိတ္တာဒီနံ ကောပေန သမုဋ္ဌိတာနိ။ ဥတုပရိဏာမဇာနီတိ ဝိသဘာဂဥတုတော ဇာတာနိ။ ဇင်္ဂလဒေသဝါသီနဉှိ အနုပဒေသေ ဝသန္တာနံ ဝိသဘာဂေါ ဥတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနုပဒေသဝါသီနဉ္စ ဇင်္ဂလဒေသေတိ ဧဝံ မလယသမုဒ္ဒတီရာဒိဝသေနာပိ ဥတုဝိသဘာဂတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ။ တတော ဇာတာတိ ဥတုပရိဏာမဇာတာနိ နာမ။

ဝိသမပရိဟာရဇာနီတိ မဟာဘာရဝဟနသုဓာကောဋ္ဋနာဒိတော ဝါ အဝေလာယ စရန္တဿ သပ္ပဍံသကူပပါတာဒိတော ဝါ ဝိသမပရိဟာရတော ဇာတာနိ။ ဩပက္ကမိကာနီတိ ‘‘အယံ စောရော ဝါ ပါရဒါရိကော ဝါ’’တိ ဂဟေတွာ ဇဏ္ဏုကကပ္ပရမုဂ္ဂရာဒီဟိ နိပ္ပောထနဥပက္ကမံ ပစ္စယံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာနိ။ ဧတံ ဗဟိ ဥပက္ကမံ လဘိတွာ ကောစိ ဝုတ္တနယေနေဝ ကုသလံ ကရောတိ၊ ကောစိ အကုသလံ၊ ကောစိ အဓိဝါသေန္တော နိပဇ္ဇတိ။ ကမ္မဝိပါကဇာနီတိ ကေဝလံ ကမ္မဝိပါကတော၊ ဇာတာနိ။ တေသုပိ ဟိ ဥပ္ပန္နေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ကောစိ ကုသလံ ကရောတိ၊ ကောစိ အကုသလံ၊ ကောစိ အဓိဝါသေန္တော နိပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု တိဝိဓာဝ ဝေဒနာ ဟောန္တိ။

တတ္ထ ပုရိမေဟိ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဥပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ၊ ကမ္မဝိပါကဇာနံ ပန သဗ္ဗဘေသဇ္ဇာနိပိ သဗ္ဗပရိတ္တာနိပိ နာလံ ပဋိဃာတာယ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ လောကဝေါဟာရော နာမ ကထိတောတိ။

၂-၁၀။ အဋ္ဌသတသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ

၂၇၀-၂၇၈။ ဒုတိယေ အဋ္ဌသတပရိယာယန္တိ အဋ္ဌသတဿ ကာရဏဘူတံ။ ဓမ္မပရိယာယန္တိ ဓမ္မကာရဏံ။ ကာယိကာ စ စေတသိကာ စာတိ ဧတ္ထ ကာယိကာ ကာမာဝစရေယေဝ လဗ္ဘန္တိ၊ စေတသိကာ စတုဘူမိကာပိ ။ သုခါတိအာဒီသု သုခါ ဝေဒနာ အရူပါဝစရေ နတ္ထိ၊ သေသာသု တီသု ဘူမီသု လဗ္ဘန္တိ၊ ဒုက္ခာ ကာမာဝစရာဝ၊ ဣတရာ စတုဘူမိကာ။ ပဉ္စကေ သုခိန္ဒြိယဒုက္ခိန္ဒြိယဒေါမနဿိန္ဒြိယာနိ ကာမာဝစရာနေဝ၊ သောမနဿိန္ဒြိယံ တေဘူမကံ၊ ဥပေက္ခိန္ဒြိယံ စတုဘူမကံ။ ဆက္ကေ ပဉ္စသု ဒွါရေသု ဝေဒနာ ကာမာဝစရာဝ၊ မနောဒွါရေ စတုဘူမိကာ၊ အဋ္ဌာရသကေ ဆသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေသု သောမနဿေန သဟ ဥပဝိစရန္တီတိ သောမနဿူပဝိစာရာ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ အယံ ဒေသနာ ဝိစာရဝသေန အာဂတာ၊ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ပန သောမနဿာဒီနံ ဝသေန ဣဓ အဋ္ဌာရသ ဝေဒနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနီတိအာဒီသု ‘‘စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ ပဋိလာဘံ ဝါ ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနဿ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၆)။ ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ဝုတ္တကာမဂုဏနိဿိတာနိ သောမနဿာနိ ဆ ဂေဟသိတသောမနဿာနိ နာမ။

‘‘ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ၊ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၆) ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အနိစ္စတာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥဿုက္ကာပေတုံ သက္ကောန္တဿ ‘‘ဥဿုက္ကိတာ မေ ဝိပဿနာ’’တိ သောမနဿဇာတဿ ဥပ္ပန္နသောမနဿာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတသောမနဿာနိ နာမ။

‘‘စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ အပ္ပဋိလာဘံ ဝါ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ ဒေါမနဿ’’န္တိ။ ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ‘‘ဣဋ္ဌာရမ္မဏံ နာနုဘဝိဿာမိ နာနုဘဝါမီ’’တိ ဝိတက္ကယတော ဥပ္ပန္နာနိ ကာမဂုဏနိဿိတဒေါမနဿာနိ ဆ ဂေဟသိတဒေါမနဿာနိ နာမ။

‘‘ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ ၊ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ ‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ၊ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒေါမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿန္တိ၊ ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အနုတ္တရဝိမောက္ခသင်္ခါတအရိယဖလဓမ္မေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ တဒဓိဂမာယ အနိစ္စတာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဥဿုက္ကာပေတုံ အသက္ကောန္တဿ ‘‘ဣမမ္ပိ ပက္ခံ ဣမမ္ပိ မာသံ ဣမမ္ပိ သံဝစ္ဆရံ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယဘူမိံ ပါပုဏိတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ အနုသောစတော ဥပ္ပန္နာနိ ဒေါမနဿာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတဒေါမနဿာနိ နာမ။

‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿ အနောဓိဇိနဿ အဝိပါကဇိနဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ၊ ရူပံ သာ နာတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ၊ ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ ဂုဠပိဏ္ဍကေ နိလီနမက္ခိကာ ဝိယ ရူပါဒီနိ အနတိဝတ္တမာနာ တတ္ထေဝ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နကာမဂုဏနိဿိတာ ဥပေက္ခာ ဆ ဂေဟသိတဥပေက္ခာ နာမ။

‘‘ရူပါနံ တွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ၊ ‘သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ၊ ရူပံ သာ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ နေက္ခမ္မသိတာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ၊ ဧဝံ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာဒိအာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တဿ အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တဿ အသမပေက္ခနေ အမုယှန္တဿ ဥပ္ပန္နာ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဥပေက္ခာ နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာ နာမ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကော စတုဘူမကဓမ္မပရိစ္ဆေဒေါ ကထိတော။ တတိယာဒီနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။

၁၁။ နိရာမိသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇၉။ ဧကာဒသမေ သာမိသာတိ ကိလေသာမိသေန သာမိသာ။ နိရာမိသတရာတိ နိရာမိသာယပိ ဈာနပီတိယာ နိရာမိသတရာဝ။ နနု စ ဒွီသု ဈာနေသု ပီတိ မဟဂ္ဂတာပိ ဟောတိ လောကုတ္တရာပိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏပီတိ လောကိယာဝ၊ သာ ကသ္မာ နိရာမိသတရာ ဇာတာတိ? သန္တပဏီတဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ။ ယထာ ဟိ ရာဇဝလ္လဘော စူဠုပဋ္ဌာကော အပ္ပဋိဟာရိကံ ယထာသုခံ ရာဇကုလံ ပဝိသန္တော သေဋ္ဌိသေနာပတိအာဒယော ပါဒေန ပဟရန္တောပိ န ဂဏေတိ။ ကသ္မာ? ရညော အာသန္နပရိစာရကတ္တာ။ ဣတိ သော တေဟိ ဥတ္တရိတရော ဟောတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ သန္တပဏီတဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ လောကုတ္တရပီတိတောပိ ဥတ္တရိတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသဝါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝိမောက္ခဝါရေ ပန ရူပပဋိသံယုတ္တော ဝိမောက္ခော အတ္တနော အာရမ္မဏဘူတေန ရူပါမိသဝသေနေဝ သာမိသော နာမ၊ အရူပပဋိသံယုတ္တော ရူပါမိသာဘာဝေန နိရာမိသော နာမာတိ။

ဝေဒနာသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။