📜

၇။ စိတ္တသံယုတ္တံ

၁။ သံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၃။ စိတ္တသံယုတ္တဿ ပဌမေ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနသဏ္ဍေ။ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒီတိ ပေါရာဏကတ္ထေရာ အတိရစ္ဆာနကထာ ဟောန္တိ၊ နိသိန္နနိသိန္နဋ္ဌာနေ ပဉှံ သမုဋ္ဌာပေတွာ အဇာနန္တာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဇာနန္တာ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ တေန နေသံ အယံ ကထာ ဥဒပါဒိ။ မိဂပထကန္တိ ဧဝံနာမကံ အတ္တနော ဘောဂဂါမံ။ သော ကိရ အမ္ဗာဋကာရာမဿ ပိဋ္ဌိဘာဂေ ဟောတိ။ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘ထေရာနံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဖာသုဝိဟာရံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိ။ ဂမ္ဘီရေ ဗုဒ္ဓဝစနေတိ အတ္ထဂမ္ဘီရေ စေဝ ဓမ္မဂမ္ဘီရေ စ ဗုဒ္ဓဝစနေ။ ပညာစက္ခု ကမတီတိ ဉာဏစက္ခု ဝဟတိ ပဝတ္တတိ။

၂။ ပဌမဣသိဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၄။ ဒုတိယေ အာယသ္မန္တံ ထေရန္တိ တေသု ထေရေသု ဇေဋ္ဌကံ မဟာထေရံ။ တုဏှီ အဟောသီတိ ဇာနန္တောပိ အဝိသာရဒတ္တာ န ကိဉ္စိ ဗျာဟရိ။ ဗျာကရောမဟံ ဘန္တေတိ ‘‘အယံ ထေရော နေဝ အတ္တနာ ဗျာကရောတိ၊ န အညေ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥပါသကောပိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဝိဟေသေတိ၊ အဟမေတံ ဗျာကရိတွာ ဖာသုဝိဟာရံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝံ ဩကာသမကာသိ၊ ကတာဝကာသော ပန အတ္တနော အာသနေ နိသီဒိတွာ ဗျာကာသိ။

သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေသီတိ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဒေန္တော သုဋ္ဌု တပ္ပေသိ။ သမ္ပဝါရေသီတိ ‘‘အလံ အလ’’န္တိ ဟတ္ထသညာယ စေဝ ဝါစာယ စ ပဋိက္ခိပါပေသိ။ ဩနီတပတ္တပါဏိနောတိ ပါဏိတော အပနီတပတ္တာ ဓောဝိတွာ ထဝိကာယ ဩသာပေတွာ အံသေ လဂ္ဂိတပတ္တာတိ အတ္ထော။

၃။ ဒုတိယဣသိဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၅။ တတိယေ အဝန္တိယာတိ ဒက္ခိဏာပထေ အဝန္တိရဋ္ဌေ။ ကလျာဏံ ဝုစ္စတီတိ ‘‘စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဝစနံ နိဒ္ဒေါသံ အနဝဇ္ဇံ ဝုစ္စတိ တယာ ဥပါသကာတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။

၄။ မဟကပါဋိဟာရိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၆။ စတုတ္ထေ သေသကံ ဝိဿဇ္ဇေထာတိ တဿ ကိရ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ကံသထာလံ ပမဇ္ဇိတွာ ပါယာသံ ဝဍ္ဎေတွာ အဒံသု။ သော ဘုတ္တပါယာသော ထေရေဟိယေဝ သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမော စိန္တေသိ ‘‘ဃရေ တာဝ ဥပါသိကာ သေသကံ ဝိစာရေတိ၊ ဣဓ ပနိမေ ဒါသကမ္မကာရာ မယာ အဝုတ္တာ န ဝိစာရေဿန္တိ၊ ဧဝါယံ ပဏီတပါယာသော နဿိဿတီ’’တိ တေသံ အနုဇာနန္တော ဧဝမာဟ။ ကုထိတန္တိ ကုဓိတံ၊ ဟေဋ္ဌာ သန္တတ္တာယ ဝါလိကာယ ဥပရိ အာတပေန စ အတိတိခိဏန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ပန တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အသမ္ဘိန္နပဒံ။ ပဝေလိယမာနေနာတိ ပဋိလိယမာနေန သာဓု ခွဿ ဘန္တေတိ ‘‘ဖာသုဝိဟာရံ ကရိဿာမိ နေသ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။

ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရီတိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိံ အကာသိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘မန္ဒမန္ဒော သီတကဝါတော ဝါယတု၊ အဗ္ဘမဏ္ဍပံ ကတွာ ဒေဝေါ ဧကမေကံ ဖုသာယတူ’’တိ ဧဝံ နာနာပရိကမ္မံ – ‘‘သဝါတော ဒေဝေါ ဝဿတူ’’တိ ဧဝံ အဓိဋ္ဌာနံ ဧကတောပိ ဟောတိ။ ‘‘သဝါတော ဒေဝေါ ဝဿတူတိ ဧကတောပရိကမ္မံ၊ မန္ဒမန္ဒော သီတကဝါတော ဝါယတု၊ အဗ္ဘမဏ္ဍပံ ကတွာ ဒေဝေါ ဧကမေကံ ဖုသာယတူ’’တိ ဧဝံ နာနာအဓိဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ နာနာပရိကမ္မံ နာနာဓိဋ္ဌာနံ၊ ဧကတော ပရိကမ္မံ ဧကတော အဓိဋ္ဌာနမ္ပိ ဟောတိယေဝ။ ယထာ တထာ ကရောန္တဿ ပန ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ကတပရိကမ္မဿ ပရိကမ္မာနန္တရေန မဟဂ္ဂတအဓိဋ္ဌာနစိတ္တေနေဝ တံ ဣဇ္ဈတိ။ ဩကာသေသီတိ ဝိပ္ပကိရိ။

၅။ ပဌမကာမဘူသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၇။ ပဉ္စမေ နေလင်္ဂေါတိ နိဒ္ဒေါသော။ သေတပစ္ဆာဒေါတိ သေတပဋိစ္ဆာဒနော။ အနီဃန္တိ နိဒ္ဒုက္ခံ။ မုဟုတ္တံ တုဏှီ ဟုတွာတိ တဿ အတ္ထပေက္ခနတ္ထံ တီဏိ ပိဋကာနိ ကဏ္ဏေ ကုဏ္ဍလံ ဝိယ သဉ္စာလေန္တော ‘‘အယံ ဣမဿ အတ္ထော၊ အယံ ဣမဿ အတ္ထော’’တိ ဥပပရိက္ခဏတ္ထံ မုဟုတ္တံ တုဏှီ ဟုတွာ။ ဝိမုတ္တိယာတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ။ ဣမံ ပန ပဉှံ ကထေန္တော ဥပါသကော ဒုက္ကရံ အကာသိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ ဘိက္ခုံ အာဂစ္ဆန္တံ ဩဒါတကံ တနုကံ တုင်္ဂနာသိက’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၂၄၅) အတ္တနော ဒိဋ္ဌေန ကထေသိ။ အယံ ပန နယဂ္ဂါဟေန ‘‘အရဟတော ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ အာဟ။

၆။ ဒုတိယကာမဘူသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၈။ ဆဋ္ဌေ ကတိ နု ခေါ ဘန္တေ သင်္ခါရာတိ အယံ ကိရ၊ ဂဟပတိ၊ နိရောဓံ ဝလဉ္ဇေတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိရောဓပါဒကေ သင်္ခါရေ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ ထေရောပိဿ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီသု အနေကေသု သင်္ခါရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသုပိ ကာယသင်္ခါရာဒယောဝ အာစိက္ခန္တော တယော ခေါ ဂဟပတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ကာယေန သင်္ခရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝါစာယ သင်္ခရောတိ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ဝစီသင်္ခါရော။ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ စိတ္တေန သင်္ခရီယတိ နိဗ္ဗတ္တီယတီတိ စိတ္တသင်္ခါရော။

ကတမောပန ဘန္တေတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ? ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညံ မိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ။ တထာ ဟိ ကာယဒွါရေ အာဒါနဂ္ဂဟဏမုဉ္စနစောပနာနိ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာတိ ဧဝံ ကုသလာကုသလာ ဝီသတိ စေတနာပိ၊ အဿာသပဿာသာပိ ကာယသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဝစီဒွါရေ ဟနုသဉ္စောပနံ ဝစီဘေဒံ ပါပေတွာ ဥပ္ပန္နာ ဝုတ္တပ္ပကာရာဝ ဝီသတိ စေတနာပိ ဝိတက္ကဝိစာရာပိ ဝစီသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ကာယဝစီဒွါရေသု စောပနံ အပတွာ ရဟော နိသိန္နဿ စိန္တယတော ဥပ္ပန္နာ ကုသလာကုသလာ ဧကူနတိံသစေတနာပိ၊ သညာ စ ဝေဒနာ စာတိ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာပိ စိတ္တသင်္ခါရောတွေဝ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ ဣမေ သင်္ခါရာ အညမညံ မိဿာ အာလုဠိတာ အဝိဘူတာ ဒုဒ္ဒီပနာ၊ တေ ပါကဋေ ဝိဘူတေ ကတွာ ကထာပေဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။

ကသ္မာ ပန ဘန္တေတိ ဣဓ ကာယသင်္ခါရာဒိနာမဿ ပဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ ကာယနိဿိတာ။ ကာယေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ စိတ္တနိဿိတာ။ စိတ္တေ သတိ ဟောန္တိ၊ အသတိ န ဟောန္တိ။

ဣဒါနိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဝလဉ္ဇေတိ၊ နော ဝလဉ္ဇေတိ၊ စိဏ္ဏဝသီ ဝါ တတ္ထ နော စိဏ္ဏဝသီ’’တိ ဇာနနတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော ကထံ ပန ဘန္တေ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ။ တဿ ဝိဿဇ္ဇနေ သမာပဇ္ဇိဿန္တိ ဝါ သမာပဇ္ဇာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိကာလော ကထိတော။ သမာပန္နောတိ ပဒေန အန္တောနိရောဓော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ သစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန အစိတ္တကကာလော။

ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဘဝိဿာမီ’’တိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒံ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ပန ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ အစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။ ဝစီသင်္ခါရော ပဌမံ နိရုဇ္ဈတီတိ သေသသင်္ခါရေဟိ ပဌမံ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကာယသင်္ခါရော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈတိ။ တတော စိတ္တသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ စိတ္တသင်္ခါရော အန္တောနိရောဓေ နိရုဇ္ဈတိ။ အာယူတိ ရူပဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ဝိပရိဘိန္နာနီတိ ဥပဟတာနိ ဝိနဋ္ဌာနိ။

တတ္ထ ကေစိ ‘‘နိရောဓသမာပန္နဿ ‘စိတ္တသင်္ခါရော စ နိရုဒ္ဓါ’တိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သစိတ္တကာပိ အယံ သမာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘ဝစီသင်္ခါရောပိဿ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနတော ဝါစာ အနိရုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ တသ္မာ နိရောဓသမာပန္နေန ဓမ္မမ္ပိ ကထေန္တေန သဇ္ဈာယမ္ပိ ကရောန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယော စာယံ မတော ကာလင်္ကတော၊ တဿာပိ စိတ္တသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓါတိ ဝစနတော စိတ္တံ အနိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ကာလင်္ကတေ မာတာပိတရော ဝါ အရဟန္တေ ဝါ ဈာပေန္တေန အာနန္တရိယကမ္မံ ကတံ ဘဝေယျ။ ဣတိ ဗျဉ္ဇနေ အဘိနိဝေသံ အကတွာ အာစရိယာနံ နယေ ဌတွာ အတ္ထော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော။ အတ္ထော ဟိ ပဋိသရဏံ၊ န ဗျဉ္ဇနံ။

ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီတိ ကိရိယမယပဝတ္တသ္မိဉှိ ဝတ္တမာနေ ဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏေသု ပသာဒေ ဃဋ္ဋေန္တေသု ဣန္ဒြိယာနိ ကိလမန္တိ၊ ဥပဟတာနိ မက္ခိတ္တာနိ ဝိယ ဟောန္တိ ဝါတာဒီဟိ ဥဋ္ဌိတရဇေန စတုမဟာပထေ ဌပိတအာဒါသော ဝိယ။ ယထာ ပန ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ မဉ္ဇူသာဒီသု ဌပိတော အာဒါသော အန္တောယေဝ ဝိရောစတိ၊ ဧဝံ နိရောဓသမာပန္နဿ ဘိက္ခုနော အန္တောနိရောဓေ ပဉ္စ ပသာဒါ အတိဝိယ ဝိရောစန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနီ’’တိ။

ဝုဋ္ဌဟိဿန္တိ ဝါ ဝုဋ္ဌဟာမီတိ ဝါ ပဒဒွယေန အန္တောနိရောဓကာလော ကထိတော၊ ဝုဋ္ဌိတောတိ ပဒေန ဖလသမာပတ္တိကာလော။ တထာ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အစိတ္တကကာလော ကထိတော၊ ပစ္ဆိမေန သစိတ္တကကာလော။ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတီတိ နိရောဓသမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒကာလေယေဝ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ အစိတ္တကော ဟုတွာ တတော ပရံ သစိတ္တကော ဘဝိဿာမီ’’တိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒံ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ။ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီတိ ယံ ဧဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ တထတ္တာယ သစိတ္တကဘာဝါယ ဥပနေတိ။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ နိရောဓသမာပဇ္ဇန္နကာလော ဂဟိတော၊ ဣဓ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌာနကာလော။

ဣဒါနိ နိရောဓကထံ ကထေတုံ ကာလောတိ နိရောဓကထာ ကထေတဗ္ဗာ သိယာ။ သာ ပနေသာ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တယော စ သင်္ခါရာနံ ပဋိပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာပညာ နိရောဓသမာပတ္တိယံ ဉာဏ’’န္တိ မာတိကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကထိတနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ကော ပနာယံ နိရောဓော နာမ? စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ပဋိသင်္ခါ အပ္ပဝတ္တိ။ အထ ကိမတ္ထမေတံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ? သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တေ ဥက္ကဏ္ဌိတာ သတ္တာဟံ အစိတ္တကာ ဟုတွာ သုခံ ဝိဟရိဿာမ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ နာမေတံ ယဒိဒံ နိရောဓောတိ ဧတဒတ္ထံ သမာပဇ္ဇန္တိ။

စိတ္တသင်္ခါရော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဟိ ဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံသမ္ပယုတ္တံ သညဉ္စ ဝေဒနဉ္စ သန္ဓာယ ‘‘စိတ္တသင်္ခါရော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ တတော ကာယသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ဘဝင်္ဂသမယေ ကာယသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ကိံ ပန ဖလသမာပတ္တိ အဿာသပဿာသေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဣမဿ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဖလသမာပတ္တိ၊ သာ န သမုဋ္ဌာပေတိ။ ကိံ ဝါ ဧတေန? ဖလသမာပတ္တိ ပဌမဇ္ဈာနိကာ ဝါ ဟောတု ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနိကာ ဝါ၊ သန္တသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အဗ္ဗောဟာရိကဘာဝေါ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဝတ္ထုနာ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဉ္ဇီဝတ္ထေရဿ ဟိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ကိံသုကပုပ္ဖသဒိသေ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရေ မဒ္ဒမာနဿ ဂစ္ဆတော စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ န ဈာယိ၊ ဥသ္မာကာရမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ။ သမာပတ္တိဗလံ နာမေတန္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝမေဝ သန္တာယ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဘိက္ခုနော အဿာသပဿာသာ အဗ္ဗောဟာရိကာ ဟောန္တီတိ ဘဝင်္ဂသမယေနေဝေတံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတောဝစီသင်္ခါရောတိ တတော ပရံ ကိရိယမယပဝတ္တဝလဉ္ဇနကာလေ ဝစီသင်္ခါရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကိံ ဘဝင်္ဂံ ဝိတက္ကဝိစာရေ န သမုဋ္ဌာပေတီတိ? သမုဋ္ဌာပေတိ။ တံသမုဋ္ဌာနာ ပန ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝါစံ အဘိသင်္ခါတုံ န သက္ကောန္တီတိ ကိရိယမယပဝတ္တဝလဉ္ဇနကာလေနေဝေတံ ကထိတံ။

သုညတော ဖဿောတိအာဒယော သဂုဏေနာပိ အာရမ္မဏေနာပိ ကထေတဗ္ဗာ။ သဂုဏေန တာဝ သုညတာ နာမ ဖလသမာပတ္တိ၊ တာယ သဟဇာတဖဿံ သန္ဓာယ ‘‘သုညတော ဖဿော’’တိ ဝုတ္တံ။ အနိမိတ္တပ္ပဏိဟိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာရမ္မဏေန ပန နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ သုညတ္တာ သုညတာ နာမ၊ ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝါ အနိမိတ္တံ၊ ရာဂဒေါသမောဟပ္ပဏိဓီနံ အဘာဝါ အပ္ပဏိဟိတံ၊ သုညတံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဖလသမာပတ္တိသမ္ဖဿော သုညတော နာမ။ အနိမိတ္တပ္ပဏိဟိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အပရာ အာဂမနိယကထာ နာမ ဟောတိ။ သုညတအနိမိတ္တအပ္ပဏိဟိတာတိ ဟိ ဝိပဿနာပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ယော ဘိက္ခု သင်္ခါရေ အနိစ္စတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနိစ္စတော ဒိသွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ အနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ယော ဒုက္ခတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဒုက္ခတော ဒိသွာ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ။ ယော အနတ္တတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနတ္တတော ဒိသွာ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ၊ တဿ သုညတာ နာမ။ တတ္ထ အနိမိတ္တဝိပဿနာယ မဂ္ဂေါ အနိမိတ္တော နာမ၊ အနိမိတ္တမဂ္ဂဿ ဖလံ အနိမိတ္တံ နာမ၊ အနိမိတ္တဖလသမာပတ္တိသဟဇာတေ ဖဿေ ဖုသန္တေ ‘‘အနိမိတ္တော ဖဿော ဖုသတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဏိဟိတသုညတေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာဂမနိယေန ကထိတေ ပန သုညတော ဝါ ဖဿော အနိမိတ္တော ဝါ ဖဿော အပ္ပဏိဟိတော ဝါ ဖဿောတိ ဝိကပ္ပော အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ သဂုဏေန စေဝ အာရမ္မဏေန စ ကထေတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ တယော ဖဿာ ဖုသန္တီတိ သမေတိ။

ဝိဝေကနိန္နန္တိအာဒီသု နိဗ္ဗာနံ ဝိဝေကော နာမ။ တသ္မိံ ဝိဝေကေ နိန္နံ ဩနတန္တိ ဝိဝေကနိန္နံ။ ဝိဝေကပေါဏန္တိ အညတော အဂန္တွာ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ဝင်္ကံ ဝိယ ဟုတွာ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပေါဏံ။ ယေန ဝိဝေကော၊ တေန ပတမာနံ ဝိယ ဌိတန္တိ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ။

၇။ ဂေါဒတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄၉။ သတ္တမေ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာတိ ဗျဉ္ဇနမ္ပိ နေသံ နာနံ၊ အတ္ထောပိ။ တတ္ထ ဗျဉ္ဇနဿ နာနတာ ပါကဋာ။ အတ္ထော ပန အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ ဘူမန္တရတော မဟဂ္ဂတာ ဟောတိ ရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သတ္တပဏ္ဏတ္တိအာရမ္မဏာ။ အာကိဉ္စညာ ဘူမန္တရတော မဟဂ္ဂတာ အရူပါဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော နဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏာ။ သုညတာ ဘူမန္တရတော ကာမာဝစရာ၊ အာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏာ။ ဝိပဿနာ ဟိ ဧတ္ထ သုညတာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အနိမိတ္တာ ဘူမန္တရတော လောကုတ္တရာ၊ အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ။

ရာဂေါ ခေါ ဘန္တေ ပမာဏကရဏောတိအာဒီသု ယထာ ပဗ္ဗတပါဒေ ပူတိပဏ္ဏကသဋဥဒကံ နာမ ဟောတိ ကာဠဝဏ္ဏံ၊ ဩလောကေန္တာနံ ဗျာမသတဂမ္ဘီရံ ဝိယ ခါယတိ၊ ယဋ္ဌိံ ဝါ ရဇ္ဇုံ ဝါ ဂဟေတွာ မိနန္တဿ ပိဋ္ဌိပါဒေါတ္ထရဏမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယာဝ ရာဂါဒယော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ ပုဂ္ဂလံ သဉ္ဇာနိတုံ န သက္ကာ ဟောတိ၊ သောတာပန္နော ဝိယ သကဒါဂါမီ ဝိယ အနာဂါမီ ဝိယ စ ခါယတိ။ ယဒါ ပနဿ ရာဂါဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ ရတ္တော ဒုဋ္ဌော မူဠှောတိ ပညာယတိ။ ဣတိ တေ ‘‘ဧတ္တကော အယ’’န္တိ ပုဂ္ဂလဿ ပမာဏံ ဒဿေန္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပမာဏကရဏာ နာမ ဝုတ္တာ။

ယာဝတာ ခေါ ဘန္တေ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယောတိ ယတ္တကာ အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယော။ ကိတ္တကာ ပန တာ? စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ ဖလာနီတိ ဒွါဒသ။ တတြ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဖရဏအပ္ပမာဏတာယ အပ္ပမာဏာ၊ သေသာ ပမာဏကာရကာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန နိဗ္ဗာနမ္ပိ အပ္ပမာဏမေဝ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အကုပ္ပာတိ အရဟတ္တဖလစေတောဝိမုတ္တိ။ သာ ဟိ တာသံ သဗ္ဗဇေဋ္ဌိကာ၊ တသ္မာ ‘‘အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ရာဂေါခေါ ဘန္တေ ကိဉ္စနန္တိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပုဂ္ဂလံ ကိဉ္စတိ မဒ္ဒတိ ပလိဗုန္ဓတိ၊ တသ္မာ ကိဉ္စနန္တိ ဝုတ္တော။ မနုဿာ ကိရ ဂေါဏေဟိ ခလံ မဒ္ဒါပေန္တာ ‘‘ကိဉ္စေဟိ ကပိလ ကိဉ္စေဟိ ကာဠကာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ မဒ္ဒနဋ္ဌော ကိဉ္စနဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒေါသမောဟေသုပိဧသေဝ နယော။

အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိယော နာမ နဝ ဓမ္မာ အာကိဉ္စညာယတနံ မဂ္ဂဖလာနိ စ။ တတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနံ ကိဉ္စနံ အာရမ္မဏံ အဿ နတ္ထီတိ အာကိဉ္စညံ။ မဂ္ဂဖလာနိ ကိဉ္စနာနံ မဒ္ဒနပလိဗုန္ဓနကိလေသာနံ နတ္ထိတာယ အာကိဉ္စညာနိ၊ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အာကိဉ္စညံ၊ စေတောဝိမုတ္တိ ပန န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။

ရာဂေါ ခေါ ဘန္တေ နိမိတ္တကရဏောတိအာဒီသု ယထာ နာမ ဒွိန္နံ ကုလာနံ သဒိသာ ဒွေ ဝစ္ဆကာ ဟောန္တိ။ ယာဝ တေသံ လက္ခဏံ န ကတံ ဟောတိ၊ တာဝ ‘‘အယံ အသုကကုလဿ ဝစ္ဆကော၊ အယံ အသုကကုလဿာ’’တိ န သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ။ ယဒါ ပန တေသံ တိသူလာဒီသု အညတရံ လက္ခဏံ ကတံ ဟောတိ၊ တဒါ သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ။ ဧဝမေဝ ယာဝ ပုဂ္ဂလဿ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာဝ န သက္ကာ ဟောတိ ဇာနိတုံ ‘‘အရိယော ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါ’’တိ။ ရာဂေါ ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောဝ ‘‘သရာဂေါ နာမ အယံ ပုဂ္ဂလော’’တိ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တံ ကရောန္တော ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ နိမိတ္တကရဏောတိ ဝုတ္တော။ ဒေါသမောဟေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိယော နာမ တေရသ ဓမ္မာ ဝိပဿနာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ ဖလာနိ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ နိစ္စနိမိတ္တံ သုခနိမိတ္တံ အတ္တနိမိတ္တံ ဥဂ္ဃာဋေတီတိ အနိမိတ္တာ နာမ။ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ ရူပနိမိတ္တဿ အဘာဝါ အနိမိတ္တာ နာမ။ မဂ္ဂဖလာနိ နိမိတ္တကရာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝေန အနိမိတ္တာနိ၊ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အနိမိတ္တမေဝ၊ တံ ပန စေတောဝိမုတ္တိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဂဟိတံ။ အထ ကသ္မာ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ န ဂဟိတာတိ? သာ ‘‘သုညာ ရာဂေနာ’’တိအာဒိဝစနတော သဗ္ဗတ္ထ အနုပဝိဋ္ဌာဝ၊ တသ္မာ ဝိသုံ န ဂဟိတာတိ။

ဧကတ္ထာတိ အာရမ္မဏဝသေန ဧကတ္ထာ ‘‘အပ္ပမာဏံ အာကိဉ္စညံ သုညတံ အနိမိတ္တ’’န္တိ ဟိ သဗ္ဗာနေတာနိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ ဣတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ဧကတ္ထာ။ အညသ္မိံ ပန ဌာနေ အပ္ပမာဏာပိ ဟောတိ၊ အညသ္မိံ အာကိဉ္စညာ၊ အညသ္မိံ သုညတာ၊ အညသ္မိံ အနိမိတ္တာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန နာနာဗျဉ္ဇနာတိ။

၈။ နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၀။ အဋ္ဌမေ တေနုပသင်္ကမီတိ သယံ အာဂတာဂမော ဝိညာတသာသနော အနာဂါမီ အရိယသာဝကော သမာနော ကသ္မာ နဂ္ဂဘောဂ္ဂံ နိဿိရိကံ နိဂဏ္ဌံ ဥပသင်္ကမီတိ? ဥပဝါဒမောစနတ္ထဉ္စေဝ ဝါဒါရောပနတ္ထဉ္စ။ နိဂဏ္ဌာ ကိရ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ထဒ္ဓခဒိရခါဏုကသဒိသာ၊ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရမ္ပိ န ကရောန္တီ’’တိ ဥပဝဒန္တိ၊ တဿ ဥပဝါဒဿ မောစနတ္ထဉ္စ၊ ‘‘ဝါဒဉ္စဿ အာရောပေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိ။ န ခွာဟံ ဧတ္ထ ဘန္တေ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမီတိ ယဿ ဉာဏေန အသစ္ဆိကတံ ဟောတိ။ သော ‘‘ဧဝံ ကိရေတ’’န္တိ အညဿ သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆေယျ၊ မယာ ပန ဉာဏေနေတံ သစ္ဆိကတံ၊ တသ္မာ နာဟံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမီတိ ဒီပေန္တော ဧဝမာဟ။

ဥလ္လောကေတွာတိ ကာယံ ဥန္နာမေတွာ ကုစ္ဆိံ နီဟရိတွာ ဂီဝံ ပဂ္ဂယှ သဗ္ဗံ ဒိသံ ပေက္ခမာနော ဥလ္လောကေတွာ။ ဗာဓေတဗ္ဗံ မညေယျာတိ ယထာ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ န နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ မညေယျ ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ဝါ။ သဟဓမ္မိကာတိ သကာရဏာ။ အထ မံ ပဋိဟရေယျာသိ သဒ္ဓိံ နိဂဏ္ဌပရိသာယာတိ ဧတေသံ အတ္ထေ ဉာတေ အထ မေ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ အဘိဂစ္ဆေယျာသိ၊ ပတီဟာရဿ မေ သန္တိကံ အာဂန္တွာ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေယျာသီတိ အတ္ထော။ ဧကော ပဉှောတိ ဧကော ပဉှမဂ္ဂေါ၊ ဧကံ ပဉှဂဝေသနန္တိ အတ္ထော။ ဧကော ဥဒ္ဒေသောတိ ဧကံ နာမ ကိန္တိ? အယံ ဧကော ဥဒ္ဒေသော။ ဧကံ ဝေယျာကရဏန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၄။၁၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၇) ဣဒံ ဧကံ ဝေယျာကရဏံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၉။ အစေလကဿပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၁။ နဝမေ ကီဝစိရံ ပဗ္ဗဇိတဿာတိ ကီဝစိရော ကာလော ပဗ္ဗဇိတဿာတိ အတ္ထော။ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာတိ မနုဿဓမ္မော နာမ ဒသကုသလကမ္မပထာ၊ တတော မနုဿဓမ္မတော ဥတ္တရိ။ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသောတိ အရိယဘာဝံ ကာတုံ သမတ္ထတာယ အလမရိယောတိ သင်္ခါတော ဉာဏဒဿနဝိသေသော။ နဂ္ဂေယျာတိ နဂ္ဂဘာဝတော။ မုဏ္ဍေယျာတိ မုဏ္ဍဘာဝတော။ ပဝါဠနိပ္ဖောဋနာယာတိ ပါဝဠနိပ္ဖောဋနတော၊ ဘူမိယံ နိသီဒန္တဿ အာနိသဒဋ္ဌာနေ လဂ္ဂါနံ ပံသုရဇဝါလိကာနံ ဖောဋနတ္ထံ ဂဟိတမောရပိဉ္ဆမတ္တတောတိ အတ္ထော။

၁၀။ ဂိလာနဒဿနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅၂။ ဒသမေ အာရာမဒေဝတာတိ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဝနဒေဝတာတိ ဝနသဏ္ဍေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ရုက္ခဒေဝတာတိ မတ္တရာဇကာလေ ဝေဿဝဏော စ ဒေဝတာတိ ဧဝံ တေသု တေသု ရုက္ခေသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသူတိ ဟရီတကာမလကီအာဒီသု မုဉ္ဇပဗ္ဗဇာဒီသု ဝနဇေဋ္ဌရုက္ခေသု စ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ သံဂမ္မာတိ သန္နိပတိတွာ။ သမာဂမ္မာတိ တတော တတော သမာဂန္တွာ။ ပဏိဓေဟီတိ ပတ္ထနာဝသေန ဌပေဟိ။ ဣဇ္ဈိဿတိ သီလဝတော စေတောပဏိဓီတိ သမိဇ္ဈိဿတိ သီလဝန္တဿ စိတ္တပတ္ထနာ။ ဓမ္မိကောတိ ဒသကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော အဂတိဂမနရဟိတော။ ဓမ္မရာဇာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ ဓမ္မေန ဝါ လဒ္ဓရဇ္ဇတ္တာ ဓမ္မရာဇာ။ တသ္မာတိ ‘‘ယသ္မာ တေန ဟိ၊ အယျပုတ္တ၊ အမှေပိ ဩဝဒါဟီ’’တိ ဝဒထ၊ တသ္မာ။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခူနံ ဒဿာမ၊ ဣဒံ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ ဧဝံ အဝိဘတ္တံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သာဓာရဏမေဝ ဘဝိဿတီတိ။

စိတ္တသံယုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။