📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

သံယုတ္တနိကာယော

သဠာယတနဝဂ္ဂေါ

၁။ သဠာယတနသံယုတ္တံ

၁။ အနိစ္စဝဂ္ဂေါ

၁။ အဇ္ဈတ္တာနိစ္စသုတ္တံ

၁။ ဧဝံ မေ သုတံ။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စက္ခုံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သောတံ အနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ…ပေ… ဃာနံ အနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကာယော အနိစ္စော။ ယဒနိစ္စံ…ပေ… မနော အနိစ္စော။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သောတသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဃာနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ကာယသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ၊ မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ အဇ္ဈတ္တဒုက္ခသုတ္တံ

၂။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သောတံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဃာနံ ဒုက္ခံ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ… ကာယော ဒုက္ခော… မနော ဒုက္ခော။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အဇ္ဈတ္တာနတ္တသုတ္တံ

၃။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သောတံ အနတ္တာ…ပေ… ဃာနံ အနတ္တာ… ဇိဝှာ အနတ္တာ… ကာယော အနတ္တာ… မနော အနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဗာဟိရာနိစ္စသုတ္တံ

၄။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သဒ္ဒေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဂန္ဓေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရသေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဗာဟိရဒုက္ခသုတ္တံ

၅။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဗာဟိရာနတ္တသုတ္တံ

၆။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အဇ္ဈတ္တာနိစ္စာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၇။ ‘‘စက္ခုံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ အတီတာနာဂတံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ စက္ခုသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ စက္ခုံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စက္ခုဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သောတံ အနိစ္စံ… ဃာနံ အနိစ္စံ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာယ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတာယ ဇိဝှာယ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ဇိဝှံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာယ ဇိဝှာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ကာယော အနိစ္စော…ပေ… မနော အနိစ္စော အတီတာနာဂတော၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ မနသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ မနံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ မနဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဇ္ဈတ္တဒုက္ခာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၈။ ‘‘စက္ခုံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ အတီတာနာဂတံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ စက္ခုသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ စက္ခုံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စက္ခုဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သောတံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဃာနံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာယ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတာယ ဇိဝှာယ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ဇိဝှံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာယ ဇိဝှာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ကာယော ဒုက္ခော…ပေ… မနော ဒုက္ခော အတီတာနာဂတော၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ မနသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ မနံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ မနဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ အဇ္ဈတ္တာနတ္တာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၉။ ‘‘စက္ခုံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတာနာဂတံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ စက္ခုသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ စက္ခုံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ စက္ခုဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သောတံ အနတ္တာ…ပေ… ဃာနံ အနတ္တာ…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာယ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတာယ ဇိဝှာယ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ ဇိဝှံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာယ ဇိဝှာယ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ ကာယော အနတ္တာ…ပေ… မနော အနတ္တာ အတီတာနာဂတော၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နဿ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတသ္မိံ မနသ္မိံ အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတံ မနံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နဿ မနဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဗာဟိရာနိစ္စာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၁၀။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတေသု ရူပေသု အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတေ ရူပေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ရူပါနံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတေသု ဓမ္မေသု အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတေ ဓမ္မေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ဗာဟိရဒုက္ခာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၁၁။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတေသု ရူပေသု အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတေ ရူပေ နာဘိနန္ဒတိ ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ရူပါနံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ…ပေ။ …။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဗာဟိရာနတ္တာတီတာနာဂတသုတ္တံ

၁၂။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတေသု ရူပေသု အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတေ ရူပေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ရူပါနံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ အတီတာနာဂတာ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော အတီတေသု ဓမ္မေသု အနပေက္ခော ဟောတိ၊ အနာဂတေ ဓမ္မေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဓမ္မာနံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ။ ဒွါဒသမံ။

အနိစ္စဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ စ၊ တယော အဇ္ဈတ္တဗာဟိရာ၊

ယဒနိစ္စေန တယော ဝုတ္တာ၊ တေ တေ အဇ္ဈတ္တဗာဟိရာတိ။

၂။ ယမကဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမပုဗ္ဗေသမ္ဗောဓသုတ္တံ

၁၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘ကော နု ခေါ စက္ခုဿ အဿာဒေါ၊ ကော အာဒီနဝေါ၊ ကိံ နိဿရဏံ? ကော သောတဿ…ပေ… ကော ဃာနဿ… ကော ဇိဝှာယ… ကော ကာယဿ… ကော မနဿ အဿာဒေါ၊ ကော အာဒီနဝေါ၊ ကိံ နိဿရဏ’န္တိ? တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – ‘ယံ ခေါ စက္ခုံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ စက္ခုဿ အဿာဒေါ။ ယံ စက္ခုံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အယံ စက္ခုဿ အာဒီနဝေါ။ ယော စက္ခုသ္မိံ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ စက္ခုဿ နိဿရဏံ။ ယံ သောတံ…ပေ… ယံ ဃာနံ…ပေ… ယံ ဇိဝှံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဇိဝှာယ အဿာဒေါ။ ယံ [ယာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဇိဝှာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ အယံ ဇိဝှာယ အာဒီနဝေါ။ ယော ဇိဝှာယ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ဇိဝှာယ နိဿရဏံ။ ယံ ကာယံ…ပေ… ယံ မနံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ မနဿ အဿာဒေါ။ ယံ [ယော (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)] မနော အနိစ္စော ဒုက္ခော ဝိပရိဏာမဓမ္မော၊ အယံ မနဿ အာဒီနဝေါ။ ယော မနသ္မိံ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ မနဿ နိဿရဏ’’’န္တိ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ ဧဝံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညာသိံ၊ နေဝ တာဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ [သဗ္ဗတ္ထာပိ ဧဝမေဝ ဣတိသဒ္ဒေန သဟ ဒိဿတိ] ပစ္စညာသိံ။ ယတော စ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ ဧဝံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ၊ အထာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ ပစ္စညာသိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ [စေတောဝိမုတ္တိ (သီ။ ပီ။ က။) ဧဝမုပရိပိ]၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယပုဗ္ဗေသမ္ဗောဓသုတ္တံ

၁၄။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘ကော နု ခေါ ရူပါနံ အဿာဒေါ၊ ကော အာဒီနဝေါ၊ ကိံ နိဿရဏံ? ကော သဒ္ဒါနံ…ပေ… ကော ဂန္ဓာနံ… ကော ရသာနံ… ကော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ကော ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ၊ ကော အာဒီနဝေါ၊ ကိံ နိဿရဏ’န္တိ? တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – ‘ယံ ခေါ ရူပေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ရူပါနံ အဿာဒေါ။ ယံ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊ အယံ ရူပါနံ အာဒီနဝေါ။ ယော ရူပေသု ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ရူပါနံ နိဿရဏံ။ ယံ သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ယံ ဓမ္မေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ။ ယံ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ ၊ အယံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝေါ။ ယော ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ၊ ဣဒံ ဓမ္မာနံ နိဿရဏ’’’န္တိ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ ဧဝံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညာသိံ၊ နေဝ တာဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ ပစ္စညာသိံ။ ယတော စ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ ဧဝံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ၊ အထာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ ပစ္စညာသိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပဌမအဿာဒပရိယေသနသုတ္တံ

၁၅။ ‘‘စက္ခုဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော စက္ခုဿ အဿာဒေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ စက္ခုဿ အဿာဒေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ စက္ခုဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ အာဒီနဝပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော စက္ခုဿ အာဒီနဝေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ စက္ခုဿ အာဒီနဝေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ စက္ခုဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿရဏပရိယေသနံ အစရိံ။ ယံ စက္ခုဿ နိဿရဏံ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ စက္ခုဿ နိဿရဏံ ၊ ပညာယ မေ တံ သုဒိဋ္ဌံ။ သောတဿာဟံ ၊ ဘိက္ခဝေ… ဃာနဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ… ဇိဝှာယာဟံ ဘိက္ခဝေ၊ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ဇိဝှာယ အဿာဒေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဇိဝှာယ အဿာဒေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ဇိဝှာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ဇိဝှာယ အာဒီနဝေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဇိဝှာယ အာဒီနဝေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ဇိဝှာယာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿရဏပရိယေသနံ အစရိံ။ ယံ ဇိဝှာယ နိဿရဏံ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဇိဝှာယ နိဿရဏံ၊ ပညာယ မေ တံ သုဒိဋ္ဌံ။ မနဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော မနဿ အဿာဒေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ မနဿ အဿာဒေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ မနဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ အာဒီနဝပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော မနဿ အာဒီနဝေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ မနဿ အာဒီနဝေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ မနဿာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿရဏပရိယေသနံ အစရိံ။ ယံ မနဿ နိဿရဏံ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ မနဿ နိဿရဏံ၊ ပညာယ မေ တံ သုဒိဋ္ဌံ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညာသိံ…ပေ… ပစ္စညာသိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဒုတိယအဿာဒပရိယေသနသုတ္တံ

၁၆။ ‘‘ရူပါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ရူပါနံ အဿာဒေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ရူပါနံ အဿာဒေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ရူပါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ရူပါနံ အာဒီနဝေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ရူပါနံ အာဒီနဝေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ရူပါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿရဏပရိယေသနံ အစရိံ။ ယံ ရူပါနံ နိဿရဏံ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ရူပါနံ နိဿရဏံ၊ ပညာယ မေ တံ သုဒိဋ္ဌံ။ သဒ္ဒါနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ… ဂန္ဓာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ… ရသာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ… ဓမ္မာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿာဒပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ဓမ္မာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝပရိယေသနံ အစရိံ။ ယော ဓမ္မာနံ အာဒီနဝေါ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝေါ ပညာယ မေ သော သုဒိဋ္ဌော။ ဓမ္မာနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဿရဏပရိယေသနံ အစရိံ။ ယံ ဓမ္မာနံ နိဿရဏံ တဒဇ္ဈဂမံ။ ယာဝတာ ဓမ္မာနံ နိဿရဏံ၊ ပညာယ မေ တံ သုဒိဋ္ဌံ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဆန္နံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညာသိံ…ပေ… ပစ္စညာသိံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဌမနောစေအဿာဒသုတ္တံ

၁၇။ ‘‘နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဿ အဿာဒေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ စက္ခုသ္မိံ သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ စက္ခုဿ အဿာဒေါ တသ္မာ သတ္တာ စက္ခုသ္မိံ သာရဇ္ဇန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဿ အာဒီနဝေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ စက္ခုသ္မိံ နိဗ္ဗိန္ဒေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ စက္ခုဿ အာဒီနဝေါ တသ္မာ သတ္တာ စက္ခုသ္မိံ နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဿ နိဿရဏံ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ စက္ခုသ္မာ နိဿရေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ စက္ခုဿ နိဿရဏံ တသ္မာ သတ္တာ စက္ခုသ္မာ နိဿရန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောတဿ အဿာဒေါ အဘဝိဿ… နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဃာနဿ အဿာဒေါ အဘဝိဿ… နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာယ အဿာဒေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဇိဝှာယ သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဇိဝှာယ အဿာဒေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဇိဝှာယ သာရဇ္ဇန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာယ အာဒီနဝေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဇိဝှာယ နိဗ္ဗိန္ဒေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဇိဝှာယ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဇိဝှာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာယ နိဿရဏံ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဇိဝှာယ နိဿရေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဇိဝှာယ နိဿရဏံ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဇိဝှာယ နိဿရန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿ အဿာဒေါ အဘဝိဿ… နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနဿ အဿာဒေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ မနသ္မိံ သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ မနဿ အဿာဒေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ မနသ္မိံ သာရဇ္ဇန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနဿ အာဒီနဝေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ မနသ္မိံ နိဗ္ဗိန္ဒေယျုံ ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ မနဿ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ မနသ္မိံ နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနဿ နိဿရဏံ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ မနသ္မာ နိဿရေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ မနဿ နိဿရဏံ၊ တသ္မာ သတ္တာ မနသ္မာ နိဿရန္တိ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ဣမေသံ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညံသု၊ နေဝ တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သဒေဝကာ လောကာ သမာရကာ သဗြဟ္မကာ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ နိဿဋာ ဝိသညုတ္တာ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဝိမရိယာဒီကတေန [ဝိပရိယာဒိကတေန (သီ။ ပီ။)၊ ဝိပရိယာဒိကတေန (သျာ။ ကံ။ က။)] စေတသာ ဝိဟရိံသု။ ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ဣမေသံ ဆန္နံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ အဗ္ဘညံသု ၊ အထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သဒေဝကာ လောကာ သမာရကာ သဗြဟ္မကာ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ နိဿဋာ ဝိသညုတ္တာ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဝိမရိယာဒီကတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယနောစေအဿာဒသုတ္တံ

၁၈။ ‘‘နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါနံ အဿာဒေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ရူပေသု သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ရူပါနံ အဿာဒေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ရူပေသု သာရဇ္ဇန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါနံ အာဒီနဝေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ရူပေသု နိဗ္ဗိန္ဒေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ရူပါနံ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ရူပေသု နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါနံ နိဿရဏံ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ရူပေဟိ နိဿရေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ရူပါနံ နိဿရဏံ၊ တသ္မာ သတ္တာ ရူပေဟိ နိဿရန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဒါနံ… ဂန္ဓာနံ… ရသာနံ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဓမ္မေသု သာရဇ္ဇေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဓမ္မာနံ အဿာဒေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဓမ္မေသု သာရဇ္ဇန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝေါ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဓမ္မေသု နိဗ္ဗိန္ဒေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဓမ္မေသု နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ နော စေဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ နိဿရဏံ အဘဝိဿ၊ နယိဒံ သတ္တာ ဓမ္မေဟိ နိဿရေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိ ဓမ္မာနံ နိဿရဏံ၊ တသ္မာ သတ္တာ ဓမ္မေဟိ နိဿရန္တိ။

‘‘ယာဝကီဝဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညံသု ၊ နေဝ တာဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ သဒေဝကာ လောကာ သမာရကာ သဗြဟ္မကာ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ နိဿဋာ ဝိသညုတ္တာ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဝိမရိယာဒီကတေန စေတသာ ဝိဟရိံသု။ ယတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ဣမေသံ ဆန္နံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော၊ အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော၊ နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ယထာဘူတံ အဗ္ဘညံသု၊ အထ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ သတ္တာ သဒေဝကာ လောကာ သမာရကာ သဗြဟ္မကာ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ နိဿဋာ ဝိသညုတ္တာ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဝိမရိယာဒီကတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပဌမာဘိနန္ဒသုတ္တံ

၁၉။ ‘‘ယော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုံ အဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော အဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ၊ အပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ယော သောတံ…ပေ… ယော ဃာနံ…ပေ… ယော ဇိဝှံ အဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော အဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ၊ အပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ယော ကာယံ…ပေ… ယော မနံ အဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော အဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ၊ အပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော နာဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ယော သောတံ…ပေ… ယော ဃာနံ…ပေ… ယော ဇိဝှံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော နာဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ယော ကာယံ…ပေ… ယော မနံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော နာဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုတိယာဘိနန္ဒသုတ္တံ

၂၀။ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပေ အဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော အဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ၊ အပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ယော သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ အဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော အဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ အဘိနန္ဒတိ၊ အပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော နာဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ ။ ယော သဒ္ဒေ…ပေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ နာဘိနန္ဒတိ၊ ဒုက္ခံ သော နာဘိနန္ဒတိ။ ယော ဒုက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ၊ ပရိမုတ္တော သော ဒုက္ခသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမဒုက္ခုပ္ပာဒသုတ္တံ

၂၁။ ‘‘ယော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒေါ ဌိတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပါတုဘာဝေါ၊ ဒုက္ခဿေသော ဥပ္ပာဒေါ၊ ရောဂါနံ ဌိတိ၊ ဇရာမရဏဿ ပါတုဘာဝေါ။ ယော သောတဿ…ပေ… ယော ဃာနဿ… ယော ဇိဝှာယ… ယော ကာယဿ… ယော မနဿ ဥပ္ပာဒေါ ဌိတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပါတုဘာဝေါ၊ ဒုက္ခဿေသော ဥပ္ပာဒေါ၊ ရောဂါနံ ဌိတိ၊ ဇရာမရဏဿ ပါတုဘာဝေါ။

‘‘ယော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဿ နိရောဓော ဝူပသမော အတ္ထင်္ဂမော၊ ဒုက္ခဿေသော နိရောဓော၊ ရောဂါနံ ဝူပသမော၊ ဇရာမရဏဿ အတ္ထင်္ဂမော။ ယော သောတဿ… ယော ဃာနဿ… ယော ဇိဝှာယ… ယော ကာယဿ… ယော မနဿ နိရောဓော ဝူပသမော အတ္ထင်္ဂမော၊ ဒုက္ခဿေသော နိရောဓော၊ ရောဂါနံ ဝူပသမော၊ ဇရာမရဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယဒုက္ခုပ္ပာဒသုတ္တံ

၂၂။ ‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါနံ ဥပ္ပာဒေါ ဌိတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပါတုဘာဝေါ၊ ဒုက္ခဿေသော ဥပ္ပာဒေါ၊ ရောဂါနံ ဌိတိ၊ ဇရာမရဏဿ ပါတုဘာဝေါ။ ယော သဒ္ဒါနံ…ပေ… ယော ဂန္ဓာနံ… ယော ရသာနံ… ယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ယော ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒေါ ဌိတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ပါတုဘာဝေါ၊ ဒုက္ခဿေသော ဥပ္ပာဒေါ၊ ရောဂါနံ ဌိတိ၊ ဇရာမရဏဿ ပါတုဘာဝေါ။

‘‘ယော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါနံ နိရောဓော ဝူပသမော အတ္ထင်္ဂမော၊ ဒုက္ခဿေသော နိရောဓော၊ ရောဂါနံ ဝူပသမော၊ ဇရာမရဏဿ အတ္ထင်္ဂမော။ ယော သဒ္ဒါနံ…ပေ… ယော ဂန္ဓာနံ… ယော ရသာနံ… ယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ယော ဓမ္မာနံ နိရောဓော ဝူပသမော အတ္ထင်္ဂမော၊ ဒုက္ခဿေသော နိရောဓော၊ ရောဂါနံ ဝူပသမော၊ ဇရာမရဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’’တိ။ ဒသမံ။

ယမကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သမ္ဗောဓေန ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ အဿာဒေန အပရေ ဒုဝေ၊

နော စေတေန ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ အဘိနန္ဒေန အပရေ ဒုဝေ၊

ဥပ္ပာဒေန ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၃။ သဗ္ဗဝဂ္ဂေါ

၁။ သဗ္ဗသုတ္တံ

၂၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ? စက္ခုဉ္စေဝ ရူပါ စ၊ သောတဉ္စ [သောတဉ္စေဝ (?) ဧဝမိတရယုဂလေသုပိ] သဒ္ဒါ စ၊ ဃာနဉ္စ ဂန္ဓာ စ၊ ဇိဝှာ စ ရသာ စ၊ ကာယော စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ၊ မနော စ ဓမ္မာ စ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ။ ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ သဗ္ဗံ ပစ္စက္ခာယ အညံ သဗ္ဗံ ပညာပေဿာမီ’တိ၊ တဿ ဝါစာဝတ္ထုကမေဝဿ [ဝါစာဝတ္ထုရေဝဿ (သီ။ ပီ။)၊ ဝါစာဝတ္ထုဒေဝဿ (သျာ။ ကံ။)]၊ ပုဋ္ဌော စ န သမ္ပာယေယျ၊ ဥတ္တရိဉ္စ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယထာ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိသယသ္မိ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ပဟာနသုတ္တံ

၂၄။ ‘‘သဗ္ဗပ္ပဟာနာယ [သဗ္ဗံ ပဟာနာယ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပ္ပဟာနာယ ဓမ္မော? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ရူပါ ပဟာတဗ္ဗာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော ပဟာတဗ္ဗော ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ… ယမ္ပိဒံ ဃာနသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ။ ဇိဝှာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ရသာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော ပဟာတဗ္ဗော၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ။ ကာယော ပဟာတဗ္ဗော… မနော ပဟာတဗ္ဗော၊ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ မနောဝိညာဏံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ မနောသမ္ဖဿော ပဟာတဗ္ဗော၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပဟာတဗ္ဗံ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗပ္ပဟာနာယ ဓမ္မော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အဘိညာပရိညာပဟာနသုတ္တံ

၂၅။ ‘‘သဗ္ဗံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာနာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာနာယ ဓမ္မော? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ရူပါ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗာ ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗော၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ရသာ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗော၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ။ ကာယော အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗော… မနော အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဓမ္မာ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ မနောဝိညာဏံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ၊ မနောသမ္ဖဿော အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗော၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာတဗ္ဗံ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိညာ ပရိညာ ပဟာနာယ ဓမ္မော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ပဌမအပရိဇာနနသုတ္တံ

၂၆။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ရူပေ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ စက္ခုဝိညာဏံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ…ပေ… ဇိဝှံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ရသေ…ပေ… ဇိဝှာဝိညာဏံ…ပေ… ဇိဝှာသမ္ဖဿံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကာယံ…ပေ… မနံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ဓမ္မေ…ပေ… မနောဝိညာဏံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ဣဒံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။

‘‘သဗ္ဗဉ္စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကိဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ရူပေ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ စက္ခုဝိညာဏံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ…ပေ… ဇိဝှံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ရသေ…ပေ… ဇိဝှာဝိညာဏံ…ပေ… ဇိဝှာသမ္ဖဿံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကာယံ…ပေ… မနံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ဓမ္မေ…ပေ… မနောဝိညာဏံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ဣဒံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယအပရိဇာနနသုတ္တံ

၂၇။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ? ယဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ စက္ခု၊ ယေ စ ရူပါ၊ ယဉ္စ စက္ခုဝိညာဏံ၊ ယေ စ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ…ပေ… ယာ စ ဇိဝှာ၊ ယေ စ ရသာ၊ ယဉ္စ ဇိဝှာဝိညာဏံ၊ ယေ စ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ ယော စ ကာယော၊ ယေ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ယဉ္စ ကာယဝိညာဏံ၊ ယေ စ ကာယဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ ယော စ မနော၊ ယေ စ ဓမ္မာ၊ ယဉ္စ မနောဝိညာဏံ၊ ယေ စ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ဣဒံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။

‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ? ယဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု၊ ယေ စ ရူပါ၊ ယဉ္စ စက္ခုဝိညာဏံ၊ ယေ စ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ…ပေ… ယာ စ ဇိဝှာ၊ ယေ စ ရသာ၊ ယဉ္စ ဇိဝှာဝိညာဏံ၊ ယေ စ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ ယော စ ကာယော၊ ယေ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ယဉ္စ ကာယဝိညာဏံ၊ ယေ စ ကာယဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ ယော စ မနော၊ ယေ စ ဓမ္မာ၊ ယဉ္စ မနောဝိညာဏံ၊ ယေ စ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ – ဣဒံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အာဒိတ္တသုတ္တံ

၂၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဂယာယံ ဝိဟရတိ ဂယာသီသေ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသဟဿေန။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အာဒိတ္တံ? စက္ခု [စက္ခုံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ၊ ရူပါ အာဒိတ္တာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အာဒိတ္တံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အာဒိတ္တော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အာဒိတ္တံ။ ကေန အာဒိတ္တံ? ‘ရာဂဂ္ဂိနာ၊ ဒေါသဂ္ဂိနာ၊ မောဟဂ္ဂိနာ အာဒိတ္တံ၊ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အာဒိတ္တ’န္တိ ဝဒါမိ…ပေ… ဇိဝှာ အာဒိတ္တာ၊ ရသာ အာဒိတ္တာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အာဒိတ္တံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အာဒိတ္တော ။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အာဒိတ္တံ။ ကေန အာဒိတ္တံ? ‘ရာဂဂ္ဂိနာ၊ ဒေါသဂ္ဂိနာ၊ မောဟဂ္ဂိနာ အာဒိတ္တံ၊ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အာဒိတ္တ’န္တိ ဝဒါမိ…ပေ… မနော အာဒိတ္တော၊ ဓမ္မာ အာဒိတ္တာ၊ မနောဝိညာဏံ အာဒိတ္တံ၊ မနောသမ္ဖဿော အာဒိတ္တော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အာဒိတ္တံ။ ကေန အာဒိတ္တံ? ‘ရာဂဂ္ဂိနာ၊ ဒေါသဂ္ဂိနာ၊ မောဟဂ္ဂိနာ အာဒိတ္တံ၊ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အာဒိတ္တ’န္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ …ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုံ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ တဿ ဘိက္ခုသဟဿဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အဒ္ဓဘူတသုတ္တံ

၂၉။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓဘူတံ [အန္ဓဘူတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)]။ ကိဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အဒ္ဓဘူတံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဓဘူတံ၊ ရူပါ အဒ္ဓဘူတာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အဒ္ဓဘူတံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အဒ္ဓဘူတော၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဒ္ဓဘူတံ။ ကေန အဒ္ဓဘူတံ? ‘ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အဒ္ဓဘူတ’န္တိ ဝဒါမိ…ပေ… ဇိဝှာ အဒ္ဓဘူတာ၊ ရသာ အဒ္ဓဘူတာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အဒ္ဓဘူတံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အဒ္ဓဘူတော၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဒ္ဓဘူတံ။ ကေန အဒ္ဓဘူတံ? ‘ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အဒ္ဓဘူတ’န္တိ ဝဒါမိ။ ကာယော အဒ္ဓဘူတော…ပေ… မနော အဒ္ဓဘူတော၊ ဓမ္မာ အဒ္ဓဘူတာ၊ မနောဝိညာဏံ အဒ္ဓဘူတံ၊ မနောသမ္ဖဿော အဒ္ဓဘူတော၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အဒ္ဓဘူတံ။ ကေန အဒ္ဓဘူတံ? ‘ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ အဒ္ဓဘူတ’န္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ‘ဝိမုတ္တ’မိတိ ဉာဏံ ဟောတိ၊ ‘ခီဏာ ဇာတိ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သမုဂ္ဃာတသာရုပ္ပသုတ္တံ

၃၀။ ‘‘သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသာရုပ္ပံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီတိ။ ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသာရုပ္ပာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုံ န မညတိ၊ စက္ခုသ္မိံ န မညတိ၊ စက္ခုတော န မညတိ၊ စက္ခုံ မေတိ န မညတိ။ ရူပေ န မညတိ၊ ရူပေသု န မညတိ၊ ရူပတော န မညတိ၊ ရူပါ မေတိ န မညတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ န မညတိ၊ စက္ခုဝိညာဏသ္မိံ န မညတိ၊ စက္ခုဝိညာဏတော န မညတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ မေတိ န မညတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ န မညတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿသ္မိံ န မညတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿတော န မညတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော မေတိ န မညတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ…ပေ… ဇိဝှံ န မညတိ၊ ဇိဝှာယ န မညတိ၊ ဇိဝှာတော န မညတိ၊ ဇိဝှာ မေတိ န မညတိ။ ရသေ န မညတိ၊ ရသေသု န မညတိ၊ ရသတော န မညတိ၊ ရသာ မေတိ န မညတိ။ ဇိဝှာဝိညာဏံ န မညတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏသ္မိံ န မညတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏတော န မညတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ မေတိ န မညတိ။ ဇိဝှာသမ္ဖဿံ န မညတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿသ္မိံ န မညတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿတော န မညတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော မေတိ န မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ…ပေ… မနံ န မညတိ၊ မနသ္မိံ န မညတိ၊ မနတော န မညတိ၊ မနော မေတိ န မညတိ။ ဓမ္မေ န မညတိ၊ ဓမ္မေသု န မညတိ၊ ဓမ္မတော န မညတိ၊ ဓမ္မာ မေတိ န မညတိ။ မနောဝိညာဏံ န မညတိ၊ မနောဝိညာဏသ္မိံ န မညတိ၊ မနောဝိညာဏတော န မညတိ၊ မနောဝိညာဏံ မေတိ န မညတိ။ မနောသမ္ဖဿံ န မညတိ၊ မနောသမ္ဖဿသ္မိံ န မညတိ၊ မနောသမ္ဖဿတော န မညတိ၊ မနောသမ္ဖဿော မေတိ န မညတိ ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ။ သဗ္ဗံ န မညတိ၊ သဗ္ဗသ္မိံ န မညတိ၊ သဗ္ဗတော န မညတိ၊ သဗ္ဗံ မေတိ န မညတိ။ သော ဧဝံ အမညမာနော န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသာရုပ္ပာ ပဋိပဒါ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယသုတ္တံ

၃၁။ ‘‘သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုံ န မညတိ၊ စက္ခုသ္မိံ န မညတိ၊ စက္ခုတော န မညတိ၊ စက္ခုံ မေတိ န မညတိ။ ရူပေ န မညတိ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ န မညတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿံ န မညတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှံ န မညတိ၊ ဇိဝှာယ န မညတိ၊ ဇိဝှာတော န မညတိ၊ ဇိဝှာ မေတိ န မညတိ။ ရသေ န မညတိ…ပေ… ဇိဝှာဝိညာဏံ န မညတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿံ န မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ…ပေ… မနံ န မညတိ၊ မနသ္မိံ န မညတိ၊ မနတော န မညတိ၊ မနော မေတိ န မညတိ။ ဓမ္မေ န မညတိ…ပေ… မနောဝိညာဏံ န မညတိ၊ မနောသမ္ဖဿံ န မညတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ။ ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခန္ဓဓာတုအာယတနံ တမ္ပိ န မညတိ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညတိ၊ တတောပိ န မညတိ၊ တံ မေတိ န မညတိ။ သော ဧဝံ အမညမာနော န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယသုတ္တံ

၃၂။ ‘‘သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ?

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’။

‘‘ရူပါ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ရသာ… ဇိဝှာဝိညာဏံ… ဇိဝှာသမ္ဖဿော…ပေ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ… ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါတိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရသေသုပိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗမညိတသမုဂ္ဃာတသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ။ ဒသမံ။

သဗ္ဗဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သဗ္ဗဉ္စ ဒွေပိ ပဟာနာ၊ ပရိဇာနာပရေ ဒုဝေ၊

အာဒိတ္တံ အဒ္ဓဘူတဉ္စ၊ သာရုပ္ပာ ဒွေ စ သပ္ပာယာ၊

ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၄။ ဇာတိဓမ္မဝဂ္ဂေါ

၁-၁၀။ ဇာတိဓမ္မာဒိသုတ္တဒသကံ

၃၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တတြ ခေါ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇာတိဓမ္မံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ဇာတိဓမ္မံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇာတိဓမ္မံ။ ရူပါ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော ဇာတိဓမ္မော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဇာတိဓမ္မံ…ပေ… ဇိဝှာ… ရသာ… ဇိဝှာဝိညာဏံ… ဇိဝှာသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဇာတိဓမ္မံ။ ကာယော…ပေ။။။ မနော ဇာတိဓမ္မော၊ ဓမ္မာ ဇာတိဓမ္မာ၊ မနောဝိညာဏံ ဇာတိဓမ္မံ၊ မနောသမ္ဖဿော ဇာတိဓမ္မော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဇာတိဓမ္မံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ… စက္ခုဝိညာဏေပိ… စက္ခုသမ္ဖဿေပိ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၃၄။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇရာဓမ္မံ…ပေ… သံခိတ္တံ။ ဒုတိယံ။

၃၅။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗျာဓိဓမ္မံ…ပေ…။ တတိယံ။

၃၆။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မရဏဓမ္မံ…ပေ…။ စတုတ္ထံ။

၃၇။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောကဓမ္မံ…ပေ…။ ပဉ္စမံ။

၃၈။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံကိလေသိကဓမ္မံ…ပေ…။ ဆဋ္ဌံ။

၃၉။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခယဓမ္မံ…ပေ…။ သတ္တမံ။

၄၀။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝယဓမ္မံ…ပေ…။ အဋ္ဌမံ။

၄၁။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမုဒယဓမ္မံ…ပေ…။ နဝမံ။

၄၂။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိရောဓဓမ္မံ…ပေ…။ ဒသမံ။

ဇာတိဓမ္မဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ၊ သောကော စ သံကိလေသိကံ၊

ခယဝယသမုဒယံ၊ နိရောဓဓမ္မေန တေ ဒသာတိ။

၅။ သဗ္ဗအနိစ္စဝဂ္ဂေါ

၁-၉။ အနိစ္စာဒိသုတ္တနဝကံ

၄၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တတြ ခေါ…ပေ… ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အနိစ္စံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ ရူပါ အနိစ္စာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ ရသာ အနိစ္စာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အနိစ္စော။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ။ ကာယော အနိစ္စော…ပေ… မနော အနိစ္စော၊ ဓမ္မာ အနိစ္စာ၊ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၄၄။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ…ပေ…။ ဒုတိယံ။

၄၅။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ…ပေ…။ တတိယံ။

၄၆။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျံ…ပေ… ။ စတုတ္ထံ။

၄၇။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိညေယျံ…ပေ…။ ပဉ္စမံ။

၄၈။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဟာတဗ္ဗံ…ပေ…။ ဆဋ္ဌံ။

၄၉။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ…ပေ… ။ သတ္တမံ။

၅၀။ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညာပရိညေယျံ…ပေ…။ အဋ္ဌမံ။

၅၁။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဒ္ဒုတံ…ပေ…။ နဝမံ။

၁၀။ ဥပဿဋ္ဌသုတ္တံ

၅၂။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဿဋ္ဌံ [ဥပသဋ္ဌံ (က။)]။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ ဥပဿဋ္ဌံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပဿဋ္ဌံ၊ ရူပါ ဥပဿဋ္ဌာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပဿဋ္ဌံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော ဥပဿဋ္ဌော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဥပဿဋ္ဌံ…ပေ… ဇိဝှာ ဥပဿဋ္ဌာ၊ ရသာ ဥပဿဋ္ဌာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဥပဿဋ္ဌံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော ဥပဿဋ္ဌော။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဥပဿဋ္ဌံ။ ကာယော ဥပဿဋ္ဌော… မနော ဥပဿဋ္ဌော၊ ဓမ္မာ ဥပဿဋ္ဌာ၊ မနောဝိညာဏံ ဥပဿဋ္ဌံ၊ မနောသမ္ဖဿော ဥပဿဋ္ဌော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဥပဿဋ္ဌံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒသမံ။

သဗ္ဗအနိစ္စဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ အဘိညေယျံ ပရိညေယျံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ၊ အဘိညေယျပရိညေယျံ [အဘိညေယျံ ပရိညေယျံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)၊ အဘိညာတံ ပရိညေယျံ (ပီ။ က။)]၊

ဥပဒ္ဒုတံ ဥပဿဋ္ဌံ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

သဠာယတနဝဂ္ဂေ ပဌမပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

တဿ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

အနိစ္စဝဂ္ဂံ ယမကံ၊ သဗ္ဗံ ဝဂ္ဂံ ဇာတိဓမ္မံ၊

အနိစ္စဝဂ္ဂေန ပညာသံ၊ ပဉ္စမော တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၆။ အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ

၁။ အဝိဇ္ဇာပဟာနသုတ္တံ

၅၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော ကထံ ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရူပေ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မေ … မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ သံယောဇနပဟာနသုတ္တံ

၅၄။ ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော၊ သံယောဇနာ ပဟီယန္တီ’’တိ? ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ ပဟီယန္တိ။ ရူပေ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ ပဟီယန္တိ။ သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ… ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ ပဟီယန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော သံယောဇနာ ပဟီယန္တီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သံယောဇနသမုဂ္ဃာတသုတ္တံ

၅၅။ ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော သံယောဇနာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ။ ရူပေ အနတ္တတော… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ။ သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ… ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော သံယောဇနာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော သံယောဇနာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ အာသဝပဟာနသုတ္တံ

၅၆။ ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော အာသဝါ ပဟီယန္တီ’’တိ…ပေ…။ စတုတ္ထံ။

၅။ အာသဝသမုဂ္ဃာတသုတ္တံ

၅၇။ ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော အာသဝါ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ…ပေ… ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အနုသယပဟာနသုတ္တံ

၅၈။ ‘‘ကထံ နု ခေါ…ပေ… အနုသယာ ပဟီယန္တီ’’တိ…ပေ…။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အနုသယသမုဂ္ဃာတသုတ္တံ

၅၉။ ‘‘ကထံ နု ခေါ…ပေ… အနုသယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ? ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အနုသယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ…ပေ… သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ… ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အနုသယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော အနုသယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သဗ္ဗုပါဒါနပရိညာသုတ္တံ

၆၀။ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနပရိညာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိညာယ ဓမ္မော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ။ ဧဝံ ပဿံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝေဒနာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမောက္ခာ [ဝိမောက္ခံ (က။)၊ ဝိမောက္ခ (သျာ။ ကံ။)] ‘ပရိညာတံ မေ ဥပါဒါန’န္တိ ပဇာနာတိ။ သောတဉ္စ ပဋိစ္စ သဒ္ဒေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ… ဃာနဉ္စ ပဋိစ္စ ဂန္ဓေ စ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ… ကာယဉ္စ ပဋိစ္စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ စ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝေဒနာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမောက္ခာ ‘ပရိညာတံ မေ ဥပါဒါန’န္တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိညာယ ဓမ္မော’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမသဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနသုတ္တံ

၆၁။ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဓမ္မော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝေဒနာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမောက္ခာ ‘ပရိယာဒိန္နံ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ ဒန္တဇ-နကာရေနေဝ] မေ ဥပါဒါန’န္တိ ပဇာနာတိ…ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏံ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဝေဒနာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမောက္ခာ ‘ပရိယာဒိန္နံ မေ ဥပါဒါန’န္တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဓမ္မော’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယသဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနသုတ္တံ

၆၂။ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဓမ္မော’’?

‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ရူပါ…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘စက္ခုသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှာ… ကာယော… မနော… ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ၊ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရသေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗုပါဒါနပရိယာဒါနာယ ဓမ္မော’’တိ။ ဒသမံ။

အဝိဇ္ဇာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အဝိဇ္ဇာ သံယောဇနာ ဒွေ၊ အာသဝေန ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊

အနုသယာ အပရေ ဒွေ၊ ပရိညာ ဒွေ ပရိယာဒိန္နံ၊

ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၇။ မိဂဇာလဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမမိဂဇာလသုတ္တံ

၆၃။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ယေန ဘဂဝါ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဧကဝိဟာရီ၊ ဧကဝိဟာရီ’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဧကဝိဟာရီ ဟောတိ၊ ကိတ္တာဝတာ စ ပန သဒုတိယဝိဟာရီ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သန္တိ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ [နန္ဒိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ နန္ဒိယာ သတိ သာရာဂေါ ဟောတိ၊ သာရာဂေ သတိ သံယောဂေါ ဟောတိ။ နန္ဒိသံယောဇနသံယုတ္တော ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု သဒုတိယဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ။ သန္တိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ။ နန္ဒိယာ သတိ သာရာဂေါ ဟောတိ၊ သာရာဂေ သတိ သံယောဂေါ ဟောတိ။ နန္ဒိသံယောဇနသံယုတ္တော ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု သဒုတိယဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံဝိဟာရီ စ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု ကိဉ္စာပိ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပာနိ၊ အထ ခေါ သဒုတိယဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဏှာ ဟိဿ ဒုတိယာ၊ သာဿ အပ္ပဟီနာ။ တသ္မာ သဒုတိယဝိဟာရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နန္ဒီ နိရုဇ္ဈတိ။ နန္ဒိယာ အသတိ သာရာဂေါ န ဟောတိ၊ သာရာဂေ အသတိ သံယောဂေါ န ဟောတိ။ နန္ဒိသံယောဇနဝိသံယုတ္တော ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု ဧကဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နန္ဒီ နိရုဇ္ဈတိ။ နန္ဒိယာ အသတိ သာရာဂေါ န ဟောတိ၊ သာရာဂေ အသတိ သံယောဂေါ န ဟောတိ။ နန္ဒိသံယောဇနဝိပ္ပယုတ္တော ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု ဧကဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံဝိဟာရီ စ၊ မိဂဇာလ၊ ဘိက္ခု ကိဉ္စာပိ ဂါမန္တေ ဝိဟရတိ အာကိဏ္ဏော ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ ။ အထ ခေါ ဧကဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဏှာ ဟိဿ ဒုတိယာ၊ သာဿ ပဟီနာ။ တသ္မာ ဧကဝိဟာရီတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယမိဂဇာလသုတ္တံ

၆၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘သန္တိ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ။ နန္ဒိသမုဒယာ ဒုက္ခသမုဒယော၊ မိဂဇာလာတိ ဝဒါမိ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ ။ နန္ဒိသမုဒယာ ဒုက္ခသမုဒယော၊ မိဂဇာလာတိ ဝဒါမိ။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နန္ဒီ နိရုဇ္ဈတိ။ နန္ဒိနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော၊ မိဂဇာလာတိ ဝဒါမိ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ…ပေ… သန္တိ စ ခေါ၊ မိဂဇာလ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နန္ဒီ နိရုဇ္ဈတိ။ နန္ဒိနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော၊ မိဂဇာလာတိ ဝဒါမီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မိဂဇာလော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရတော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ မိဂဇာလော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပဌမသမိဒ္ဓိမာရပဉှာသုတ္တံ

၆၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ယေန ဘဂဝါ…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘မာရော၊ မာရော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မာရော ဝါ အဿ မာရပညတ္တိ ဝါ’’တိ?

‘‘ယတ္ထ ခေါ၊ သမိဒ္ဓိ၊ အတ္ထိ စက္ခု၊ အတ္ထိ ရူပါ၊ အတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏံ ၊ အတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ အတ္ထိ သောတံ၊ အတ္ထိ သဒ္ဒါ၊ အတ္ထိ သောတဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ သောတဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ အတ္ထိ ဃာနံ၊ အတ္ထိ ဂန္ဓာ၊ အတ္ထိ ဃာနဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ ဃာနဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ အတ္ထိ ဇိဝှာ၊ အတ္ထိ ရသာ၊ အတ္ထိ ဇိဝှာဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ အတ္ထိ ကာယော၊ အတ္ထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ၊ အတ္ထိ ကာယဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ ကာယဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ အတ္ထိ မနော၊ အတ္ထိ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ မနောဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။

‘‘ယတ္ထ စ ခေါ၊ သမိဒ္ဓိ၊ နတ္ထိ စက္ခု၊ နတ္ထိ ရူပါ၊ နတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ နတ္ထိ သောတံ…ပေ… နတ္ထိ ဃာနံ…ပေ… နတ္ထိ ဇိဝှာ၊ နတ္ထိ ရသာ၊ နတ္ထိ ဇိဝှာဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ။ နတ္ထိ ကာယော…ပေ…။ နတ္ထိ မနော၊ နတ္ထိ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ မနောဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ မာရော ဝါ မာရပညတ္တိ ဝါ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ သမိဒ္ဓိသတ္တပဉှာသုတ္တံ

၆၆။ ‘‘‘သတ္တော ၊ သတ္တော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တော ဝါ အဿ သတ္တပညတ္တိ ဝါ’’တိ…ပေ…။ စတုတ္ထံ။

၅။ သမိဒ္ဓိဒုက္ခပဉှာသုတ္တံ

၆၇။ ‘‘‘ဒုက္ခံ ၊ ဒုက္ခ’န္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ခံ ဝါ အဿ ဒုက္ခပညတ္တိ ဝါ’’တိ…ပေ…။ ပဉ္စမံ။

၆။ သမိဒ္ဓိလောကပဉှာသုတ္တံ

၆၈။ ‘‘‘လောကော၊ လောကော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ လောကော ဝါ အဿ လောကပညတ္တိ ဝါ’’တိ? ယတ္ထ ခေါ၊ သမိဒ္ဓိ၊ အတ္ထိ စက္ခု၊ အတ္ထိ ရူပါ၊ အတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ လောကော ဝါ လောကပညတ္တိ ဝါတိ…ပေ… အတ္ထိ ဇိဝှာ…ပေ… အတ္ထိ မနော၊ အတ္ထိ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ မနောဝိညာဏံ၊ အတ္ထိ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ အတ္ထိ တတ္ထ လောကော ဝါ လောကပညတ္တိ ဝါ။

‘‘ယတ္ထ စ ခေါ၊ သမိဒ္ဓိ၊ နတ္ထိ စက္ခု၊ နတ္ထိ ရူပါ၊ နတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ လောကော ဝါ လောကပညတ္တိ ဝါ…ပေ… နတ္ထိ ဇိဝှာ…ပေ… နတ္ထိ မနော၊ နတ္ထိ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ မနောဝိညာဏံ၊ နတ္ထိ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ၊ နတ္ထိ တတ္ထ လောကော ဝါ လောကပညတ္တိ ဝါ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဥပသေနအာသီဝိသသုတ္တံ

၆၉။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ ဥပသေနော ရာဇဂဟေ ဝိဟရန္တိ သီတဝနေ သပ္ပသောဏ္ဍိကပဗ္ဘာရေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ဥပသေနဿ ကာယေ အာသီဝိသော ပတိတော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥပသေနော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧထ မေ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ကာယံ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ နီဟရထ။ ပုရာယံ ကာယော ဣဓေဝ ဝိကိရတိ၊ သေယျထာပိ ဘုသမုဋ္ဌီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ ဥပသေနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ ပန မယံ ပဿာမ အာယသ္မတော ဥပသေနဿ ကာယဿ ဝါ အညထတ္တံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝါ ဝိပရိဏာမံ။ အထ စ ပနာယသ္မာ ဥပသေနော ဧဝမာဟ – ‘ဧထ မေ၊ အာဝုသော၊ ဣမံ ကာယံ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ နီဟရထ။ ပုရာယံ ကာယော ဣဓေဝ ဝိကိရတိ၊ သေယျထာပိ ဘုသမုဋ္ဌီ’’’တိ။ ‘‘ယဿ နူန၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဧဝမဿ – ‘အဟံ စက္ခူတိ ဝါ မမ စက္ခူတိ ဝါ…ပေ… အဟံ ဇိဝှာတိ ဝါ မမ ဇိဝှာတိ ဝါ… အဟံ မနောတိ ဝါ မမ မနောတိ ဝါ’။ တဿ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ သိယာ ကာယဿ ဝါ အညထတ္တံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝါ ဝိပရိဏာမော။ မယှဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ စက္ခူတိ ဝါ မမ စက္ခူတိ ဝါ…ပေ… အဟံ ဇိဝှာတိ ဝါ မမ ဇိဝှာတိ ဝါ…ပေ… အဟံ မနောတိ ဝါ မမ မနောတိ ဝါ’။ တဿ မယှဉ္စ ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ကိံ ကာယဿ ဝါ အညထတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝါ ဝိပရိဏာမော’’တိ!

‘‘တထာ ဟိ ပနာယသ္မတော ဥပသေနဿ ဒီဃရတ္တံ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရမာနာနုသယော သုသမူဟတော။ တသ္မာ အာယသ္မတော ဥပသေနဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ စက္ခူတိ ဝါ မမ စက္ခူတိ ဝါ…ပေ… အဟံ ဇိဝှာတိ ဝါ မမ ဇိဝှာတိ ဝါ…ပေ… အဟံ မနောတိ ဝါ မမ မနောတိ ဝါ’’’တိ။ အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော ဥပသေနဿ ကာယံ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ ဗဟိဒ္ဓါ နီဟရိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ဥပသေနဿ ကာယော တတ္ထေဝ ဝိကိရိ၊ သေယျထာပိ ဘုသမုဋ္ဌီတိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဥပဝါဏသန္ဒိဋ္ဌိကသုတ္တံ

၇၀။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥပဝါဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥပဝါဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ၊ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ?

‘‘ဣဓ ပန၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရူပပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ရူပရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရူပပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ရူပရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ရသပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ရသရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ရသပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ရသရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ ဓမ္မရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ စ။ သန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ…ပေ… ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ…ပေ…။

‘‘ဣဓ ပန၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရူပပ္ပဋိသံဝေဒီ စ ဟောတိ၊ နော စ ရူပရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ။ အသန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရူပပ္ပဋိသံဝေဒီဟိ ခေါ ဟောတိ၊ နော စ ရူပရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ။ အသန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရူပေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ၊ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ရသပ္ပဋိသံဝေဒီဟိ ခေါ ဟောတိ၊ နော စ ရသရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ။ အသန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရသေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီဟိ ခေါ ဟောတိ၊ နော စ ဓမ္မရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ။ အသန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဥပဝါဏ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဓမ္မပ္ပဋိသံဝေဒီဟိ ခေါ ဟောတိ၊ နော စ ဓမ္မရာဂပ္ပဋိသံဝေဒီ။ အသန္တဉ္စ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ဓမ္မေသု ရာဂေါ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ၊ ဥပဝါဏ၊ သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ၊ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမဆဖဿာယတနသုတ္တံ

၇၁။ ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ အဝုသိတံ တေန ဗြဟ္မစရိယံ၊ အာရကာ သော ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတ္ထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အနဿသံ [အနဿသိံ (သီ။)၊ အနဿာသံ (သျာ။ ကံ။)၊ အနဿာသိံ (ပီ။)]။ အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာမီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခုံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခု ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ…ပေ… ဇိဝှံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ဇိဝှာ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿ…ပေ… မနံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ မနော ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယဆဖဿာယတနသုတ္တံ

၇၂။ ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ အဝုသိတံ တေန ဗြဟ္မစရိယံ၊ အာရကာ သော ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတ္ထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အနဿသံ ပနဿသံ။ အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာမီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခုံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခု ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ တေ ဧတံ ပဌမံ ဖဿာယတနံ ပဟီနံ ဘဝိဿတိ အာယတိံ အပုနဗ္ဘဝါယ…ပေ…။

‘‘ဇိဝှံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု ၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ဇိဝှာ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ တေ ဧတံ စတုတ္ထံ ဖဿာယတနံ ပဟီနံ ဘဝိဿတိ အာယတိံ အပုနဗ္ဘဝါယ…ပေ…။

‘‘မနံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခု၊ ဧတ္ထ စ တေ၊ ဘိက္ခု၊ မနော ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ တေ ဧတံ ဆဋ္ဌံ ဖဿာယတနံ ပဟီနံ ဘဝိဿတိ အာယတိံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁။ တတိယဆဖဿာယတနသုတ္တံ

၇၃။ ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ အဝုသိတံ တေန ဗြဟ္မစရိယံ၊ အာရကာ သော ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတ္ထာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အနဿသံ ပနဿသံ။ အဟဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာမီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှာ… ကာယော… မနော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခု၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သောတသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဃာနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ကာယသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဧကာဒသမံ။

မိဂဇာလဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

မိဂဇာလေန ဒွေ ဝုတ္တာ၊ စတ္တာရော စ သမိဒ္ဓိနာ၊

ဥပသေနော ဥပဝါဏော၊ ဆဖဿာယတနိကာ တယောတိ။

၈။ ဂိလာနဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဂိလာနသုတ္တံ

၇၄။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမုကသ္မိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝိဟာရေ အညတရော ဘိက္ခု နဝေါ အပ္ပညာတော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ယေန သော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ နဝဝါဒဉ္စ သုတွာ ဂိလာနဝါဒဉ္စ၊ ‘‘အပ္ပညာတော ဘိက္ခူ’’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ယေန သော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန မဉ္စကေ သမဓောသိ [သမဉ္စောသိ (သီ။)၊ သမတေသိ (သျာ။ ကံ။)၊ သမဉ္စောပိ (ပီ။)]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ၊ ဘိက္ခု၊ မာ တွံ မဉ္စကေ သမဓောသိ။ သန္တိမာနိ အာသနာနိ ပညတ္တာနိ၊ တတ္ထာဟံ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော အဘိက္ကမော’’တိ?

‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ၊ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော’’တိ။

‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဘိက္ခု၊ န ကိဉ္စိ ကုက္ကုစ္စံ၊ န ကောစိ ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ?

‘‘တဂ္ဃ မေ၊ ဘန္တေ၊ အနပ္ပကံ ကုက္ကုစ္စံ၊ အနပ္ပကော ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ။

‘‘ကစ္စိ ပန တံ [တွံ (သီ။)၊ တေ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဘိက္ခု၊ အတ္တာ သီလတော ဥပဝဒတီ’’တိ?

‘‘န ခေါ မံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ သီလတော ဥပဝဒတီ’’တိ [နော ဟေတံ ဘန္တေ (ပီ။ က။)]။

‘‘နော စေ ကိရ တေ၊ ဘိက္ခု၊ အတ္တာ သီလတော ဥပဝဒတိ၊ အထ ကိဉ္စ [အထ ကိသ္မိဉ္စ (သီ။)၊ အထ ဘိက္ခု ကိသ္မိဉ္စ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] တေ ကုက္ကုစ္စံ ကော စ ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ?

‘‘န ခွာဟံ ၊ ဘန္တေ၊ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ ။

‘‘နော စေ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ၊ အထ ကိမတ္ထံ စရဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသီ’’တိ?

‘‘ရာဂဝိရာဂတ္ထံ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခု! သာဓု ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ရာဂဝိရာဂတ္ထံ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ။ ရာဂဝိရာဂတ္ထော ဟိ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော။ တံ ကိံ မညသိ ဘိက္ခု၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ…ပေ… သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှာ… ကာယော… မနော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခု၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သောတသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယဂိလာနသုတ္တံ

၇၅။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမုကသ္မိံ၊ ဘန္တေ၊ ဝိဟာရေ အညတရော ဘိက္ခု နဝေါ အပ္ပညာတော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ယေန သော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ နဝဝါဒဉ္စ သုတွာ ဂိလာနဝါဒဉ္စ၊ ‘‘အပ္ပညာတော ဘိက္ခူ’’တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ယေန သော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန မဉ္စကေ သမဓောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ၊ ဘိက္ခု၊ မာ တွံ မဉ္စကေ သမဓောသိ။ သန္တိမာနိ အာသနာနိ ပညတ္တာနိ၊ တတ္ထာဟံ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဘိက္ခု၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော အဘိက္ကမော’’တိ?

‘‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ…ပေ… န ခေါ မံ [မေ (သဗ္ဗတ္ထ)]၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ သီလတော ဥပဝဒတီ’’တိ။

‘‘နော စေ ကိရ တေ၊ ဘိက္ခု၊ အတ္တာ သီလတော ဥပဝဒတိ၊ အထ ကိဉ္စ တေ ကုက္ကုစ္စံ ကော စ ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ?

‘‘န ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ။

‘‘နော စေ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ သီလဝိသုဒ္ဓတ္ထံ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ၊ အထ ကိမတ္ထံ စရဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသီ’’တိ?

‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု၊ ဘိက္ခု! သာဓု ခေါ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ မယာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာသိ။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထော ဟိ၊ ဘိက္ခု၊ မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဘိက္ခု၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ…ပေ… သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှာ… ကာယော… မနော… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခု၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ… မနောဝိညာဏေပိ… မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ တဿ ဘိက္ခုဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စီတိ [ဝိမုစ္စတီတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။ ဒုတိယံ။

၃။ ရာဓအနိစ္စသုတ္တံ

၇၆။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဓော…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ရာဓော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု ၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယံ ခေါ၊ ရာဓ၊ အနိစ္စံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ရာဓ၊ အနိစ္စံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော? စက္ခု အနိစ္စံ ၊ ရူပါ အနိစ္စာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ… ကာယော… မနော အနိစ္စော။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ ခေါ၊ ရာဓ၊ အနိစ္စံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ရာဓဒုက္ခသုတ္တံ

၇၇။ ‘‘ယံ ခေါ၊ ရာဓ၊ ဒုက္ခံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ရာဓ၊ ဒုက္ခံ? စက္ခု ခေါ၊ ရာဓ၊ ဒုက္ခံ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရူပါ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿ…ပေ… အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော ဒုက္ခော… ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ ခေါ၊ ရာဓ၊ ဒုက္ခံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ရာဓအနတ္တသုတ္တံ

၇၈။ ‘‘ယော ခေါ၊ ရာဓ၊ အနတ္တာ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကော စ၊ ရာဓ၊ အနတ္တာ? စက္ခု ခေါ၊ ရာဓ၊ အနတ္တာ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရူပါ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ…ပေ… မနော အနတ္တာ… ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တာ။ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယော ခေါ၊ ရာဓ၊ အနတ္တာ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဌမအဝိဇ္ဇာပဟာနသုတ္တံ

၇၉။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘အတ္ထိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘အဝိဇ္ဇာ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရူပေ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနံ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဒုတိယအဝိဇ္ဇာပဟာနသုတ္တံ

၈၀။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု…ပေ… ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘အတ္ထိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကတမော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘အဝိဇ္ဇာ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကော ဓမ္မော ယဿ ပဟာနာ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကထံ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော၊ ကထံ ပဿတော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခုနော သုတံ ဟောတိ – ‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’တိ။ ဧဝဉ္စေတံ၊ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခုနော သုတံ ဟောတိ – ‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’တိ။ သော သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိဇာနာတိ၊ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိညာယ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိဇာနာတိ၊ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိညာယ သဗ္ဗနိမိတ္တာနိ အညတော ပဿတိ၊ စက္ခုံ အညတော ပဿတိ ၊ ရူပေ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အညတော ပဿတိ…ပေ… မနံ အညတော ပဿတိ၊ ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အညတော ပဿတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီယတိ၊ ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ သမ္ဗဟုလဘိက္ခုသုတ္တံ

၈၁။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ နော၊ ဘန္တေ၊ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အမှေ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တိ – ‘ကိမတ္ထိယံ၊ အာဝုသော၊ သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ မယံ၊ ဘန္တေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရောမ – ‘ဒုက္ခဿ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပရိညတ္ထံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ။ ကစ္စိ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗျာကရမာနာ ဝုတ္တဝါဒိနော စေဝ ဘဂဝတော ဟောမ၊ န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခာမ၊ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောမ၊ န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ?

‘‘တဂ္ဃ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ဧဝံ ဗျာကရမာနာ ဝုတ္တဝါဒိနော စေဝ မေ ဟောထ၊ န စ မံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခထ၊ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောထ၊ န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ။ ဒုက္ခဿ ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိညတ္ထံ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ သစေ ပန ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကတမံ ပန တံ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ၊ ယဿ ပရိညာယ သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထ – ‘စက္ခု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ရူပါ…ပေ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ…ပေ… မနော ဒုက္ခော…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ဣဒံ ခေါ တံ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ လောကပဉှာသုတ္တံ

၈၂။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘‘လောကော၊ လောကော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ‘‘‘လုဇ္ဇတီ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ လောကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ လုဇ္ဇတိ? စက္ခု ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ လုဇ္ဇတိ။ ရူပါ လုဇ္ဇန္တိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ လုဇ္ဇတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော လုဇ္ဇတိ ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ လုဇ္ဇတိ…ပေ… ဇိဝှာ လုဇ္ဇတိ…ပေ… မနော လုဇ္ဇတိ၊ ဓမ္မာ လုဇ္ဇန္တိ၊ မနောဝိညာဏံ လုဇ္ဇတိ၊ မနောသမ္ဖဿော လုဇ္ဇတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ လုဇ္ဇတိ။ လုဇ္ဇတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဖဂ္ဂုနပဉှာသုတ္တံ

၈၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တံ စက္ခု၊ ယေန စက္ခုနာ အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ…ပေ… အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သာ ဇိဝှာ၊ ယာယ ဇိဝှာယ အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ…ပေ… အတ္ထိ နု ခေါ သော၊ ဘန္တေ၊ မနော၊ ယေန မနေန အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျာ’’တိ?

‘‘နတ္ထိ ခေါ တံ၊ ဖဂ္ဂုန၊ စက္ခု၊ ယေန စက္ခုနာ အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ …ပေ… နတ္ထိ ခေါ သာ ၊ ဖဂ္ဂုန၊ ဇိဝှာ၊ ယာယ ဇိဝှာယ အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ…ပေ… နတ္ထိ ခေါ သော၊ ဖဂ္ဂုန၊ မနော၊ ယေန မနေန အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆိန္နပပဉ္စေ ဆိန္နဝဋုမေ ပရိယာဒိန္နဝဋ္ဋေ သဗ္ဗဒုက္ခဝီတိဝဋ္ဋေ ပညာပယမာနော ပညာပေယျာ’’တိ။ ဒသမံ။

ဂိလာနဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဂိလာနေန ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ ရာဓေန အပရေ တယော၊

အဝိဇ္ဇာယ စ ဒွေ ဝုတ္တာ၊ ဘိက္ခု လောကော စ ဖဂ္ဂုနောတိ။

၉။ ဆန္နဝဂ္ဂေါ

၁။ ပလောကဓမ္မသုတ္တံ

၈၄။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘‘လောကော၊ လောကော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ‘‘ယံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပလောကဓမ္မံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရိယဿ ဝိနယေ လောကော။ ကိဉ္စ၊ အာနန္ဒ၊ ပလောကဓမ္မံ? စက္ခု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပလောကဓမ္မံ၊ ရူပါ ပလောကဓမ္မာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ပလောကဓမ္မံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော ပလောကဓမ္မော၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ…ပေ… တမ္ပိ ပလောကဓမ္မံ…ပေ… ဇိဝှာ ပလောကဓမ္မာ၊ ရသာ ပလောကဓမ္မာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ ပလောကဓမ္မံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော ပလောကဓမ္မော၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ…ပေ… တမ္ပိ ပလောကဓမ္မံ…ပေ… မနော ပလောကဓမ္မော၊ ဓမ္မာ ပလောကဓမ္မာ၊ မနောဝိညာဏံ ပလောကဓမ္မံ၊ မနောသမ္ဖဿော ပလောကဓမ္မော၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ပလောကဓမ္မံ။ ယံ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ပလောကဓမ္မံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရိယဿ ဝိနယေ လောကော’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ သုညတလောကသုတ္တံ

၈၅။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သုညော လောကော၊ သုညော လောကော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ? ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ တသ္မာ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ၊ အာနန္ဒ၊ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ? စက္ခု ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ။ ရူပါ သုညာ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ၊ စက္ခုဝိညာဏံ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော သုညော အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ၊ တသ္မာ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ သံခိတ္တဓမ္မသုတ္တံ

၈၆။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ အာနန္ဒ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ရူပါ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာဝိညာဏံ… ဇိဝှာသမ္ဖဿော…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ အာနန္ဒ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဆန္နသုတ္တံ

၈၇။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာစုန္ဒော အာယသ္မာ စ ဆန္နော ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ယေန အာယသ္မာ ဆန္နော အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာစုန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယာမာဝုသော စုန္ဒ၊ ယေနာယသ္မာ ဆန္နော တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဂိလာနပုစ္ဆကာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာစုန္ဒော ယေနာယသ္မာ ဆန္နော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံသု။ နိသဇ္ဇ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ တေ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော အဘိက္ကမော’’တိ?

‘‘န မေ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ခမနီယံ န ယာပနီယံ၊ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှေန သိခရေန [ခဂ္ဂေန (က။)] မုဒ္ဓနိ [မုဒ္ဓါနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဘိမတ္ထေယျ [အဘိမန္ထေယျ (သီ။)]၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ [မုဒ္ဓါနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဦဟနန္တိ [ဥပဟနန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)၊ ဥဟနန္တိ (က။)]။ န မေ၊ အာဝုသော၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ…ပေ… နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ ၊ အာဝုသော၊ ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ။ န မေ၊ အာဝုသော၊ ခမနီယံ ၊ န ယာပနီယံ…ပေ… နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ န မေ၊ အာဝုသော၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ…ပေ… နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော။ န မေ၊ အာဝုသော၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ၊ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော။ သတ္ထံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အာဟရိဿာမိ၊ နာဝကင်္ခါမိ [နာပိ ကင်္ခါမိ (က။)] ဇီဝိတ’’န္တိ။

‘‘မာ အာယသ္မာ ဆန္နော သတ္ထံ အာဟရေသိ။ ယာပေတာယသ္မာ ဆန္နော၊ ယာပေန္တံ မယံ အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဣစ္ဆာမ။ သစေ အာယသ္မတော ဆန္နဿ နတ္ထိ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ အဟံ အာယသ္မတော ဆန္နဿ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ ပရိယေသိဿာမိ။ သစေ အာယသ္မတော ဆန္နဿ နတ္ထိ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ အဟံ အာယသ္မတော ဆန္နဿ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ ပရိယေသိဿာမိ။ သစေ အာယသ္မတော ဆန္နဿ နတ္ထိ ပတိရူပါ ဥပဋ္ဌာကာ၊ အဟံ အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ။ မာ အာယသ္မာ ဆန္နော သတ္ထံ အာဟရေသိ။ ယာပေတာယသ္မာ ဆန္နော၊ ယာပေန္တံ မယံ အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဣစ္ဆာမာ’’တိ။

‘‘န မေ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ နတ္ထိ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ၊ အတ္ထိ မေ သပ္ပာယာနိ ဘောဇနာနိ။ နပိ မေ နတ္ထိ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ အတ္ထိ မေ သပ္ပာယာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ။ နပိ မေ နတ္ထိ ပတိရူပါ ဥပဋ္ဌာကာ၊ အတ္ထိ မေ ပတိရူပါ ဥပဋ္ဌာကာ။ အပိ စ မေ၊ အာဝုသော၊ သတ္ထာ ပရိစိဏ္ဏော ဒီဃရတ္တံ မနာပေနေဝ၊ နော အမနာပေန။ ဧတဉှိ၊ အာဝုသော၊ သာဝကဿ ပတိရူပံ ယံ သတ္ထာရံ ပရိစရေယျ မနာပေနေဝ၊ နော အမနာပေန။ ‘အနုပဝဇ္ဇံ [တံ အနုပဝဇ္ဇံ (ဗဟူသု)] ဆန္နော ဘိက္ခု သတ္ထံ အာဟရိဿတီ’တိ – ဧဝမေတံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဓာရေဟီ’’တိ။

‘‘ပုစ္ဆေယျာမ မယံ အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ကဉ္စိဒေဝ [ကိဉ္စိဒေဝ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] ဒေသံ၊ သစေ အာယသ္မာ ဆန္နော ဩကာသံ ကရောတိ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ သုတွာ ဝေဒိဿာမာ’’တိ။

‘‘စက္ခုံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသိ…ပေ… ဇိဝှံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသိ…ပေ… မနံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘စက္ခုံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမိ…ပေ… ဇိဝှံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမိ…ပေ… မနံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမီ’’တိ။

‘‘စက္ခုသ္မိံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ စက္ခုဝိညာဏေ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ကိံ ဒိသွာ ကိံ အဘိညာယ စက္ခုံ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသိ… ဇိဝှာယ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ ဇိဝှာဝိညာဏေ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ကိံ ဒိသွာ ကိံ အဘိညာယ ဇိဝှံ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသိ… မနသ္မိံ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ မနောဝိညာဏေ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ကိံ ဒိသွာ ကိံ အဘိညာယ မနံ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿသီ’’တိ?

‘‘စက္ခုသ္မိံ ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ စက္ခုဝိညာဏေ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု နိရောဓံ ဒိသွာ နိရောဓံ အဘိညာယ စက္ခုံ စက္ခုဝိညာဏံ စက္ခုဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမိ…ပေ… ဇိဝှာယ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဇိဝှာဝိညာဏေ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု နိရောဓံ ဒိသွာ နိရောဓံ အဘိညာယ ဇိဝှံ ဇိဝှာဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမိ…ပေ… မနသ္မိံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ မနောဝိညာဏေ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု နိရောဓံ ဒိသွာ နိရောဓံ အဘိညာယ မနံ မနောဝိညာဏံ မနောဝိညာဏဝိညာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ သမနုပဿာမီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တသ္မာတိဟ၊ အာဝုသော ဆန္န၊ ဣဒမ္ပိ တဿ ဘဂဝတော သာသနံ နိစ္စကပ္ပံ သာဓုကံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ – ‘နိဿိတဿ စလိတံ၊ အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထိ။ စလိတေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ ဟောတိ။ ပဿဒ္ဓိယာ သတိ နတိ န ဟောတိ။ နတိယာ အသတိ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ။ အာဂတိဂတိယာ အသတိ စုတူပပါတော န ဟောတိ။ စုတူပပါတေ အသတိ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာစုန္ဒော အာယသ္မန္တံ ဆန္နံ ဣမိနာ ဩဝါဒေန ဩဝဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဆန္နော အစိရပက္ကန္တေသု တေသု အာယသ္မန္တေသု သတ္ထံ အာဟရေသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မတာ၊ ဘန္တေ၊ ဆန္နေန သတ္ထံ အာဟရိတံ။ တဿ ကာ ဂတိ ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? ‘‘နနု တေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဆန္နေန ဘိက္ခုနာ သမ္မုခါယေဝ အနုပဝဇ္ဇတာ ဗျာကတာ’’တိ ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗဝိဇ္ဇနံ [ပုဗ္ဗဝိစိရံ (သီ။)၊ ပုဗ္ဗဝိဇ္ဈနံ (ပီ။)၊ ပုဗ္ဗဇိရံ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၄] နာမ ဝဇ္ဇိဂါမော။ တတ္ထာယသ္မတော ဆန္နဿ မိတ္တကုလာနိ သုဟဇ္ဇကုလာနိ ဥပဝဇ္ဇကုလာနီ’’တိ။ ‘‘ဟောန္တိ ဟေတေ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဆန္နဿ ဘိက္ခုနော မိတ္တကုလာနိ သုဟဇ္ဇကုလာနိ ဥပဝဇ္ဇကုလာနိ။ န ခေါ ပနာဟံ၊ သာရိပုတ္တ ၊ ဧတ္တာဝတာ သဥပဝဇ္ဇောတိ ဝဒါမိ။ ယော ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ တဉ္စ ကာယံ နိက္ခိပတိ၊ အညဉ္စ ကာယံ ဥပါဒိယတိ၊ တမဟံ သဥပဝဇ္ဇောတိ ဝဒါမိ။ တံ ဆန္နဿ ဘိက္ခုနော နတ္ထိ။ ‘အနုပဝဇ္ဇံ ဆန္နေန ဘိက္ခုနာ သတ္ထံ အာဟရိတ’န္တိ – ဧဝမေတံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဓာရေဟီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပုဏ္ဏသုတ္တံ

၈၈။ အထ [သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ (?) မ။ နိ။ ၃။၃၉၅ ပဿိတဗ္ဗံ] ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ။ ‘နန္ဒိသမုဒယာ ဒုက္ခသမုဒယော၊ ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒါမိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ နန္ဒီ။ ‘နန္ဒိသမုဒယာ ဒုက္ခသမုဒယော၊ ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒါမိ။

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နိရုဇ္ဈတိ နန္ဒီ။ ‘နန္ဒိနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော၊ ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒါမိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော နိရုဇ္ဈတိ နန္ဒီ။ ‘နန္ဒိနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓော၊ ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒါမိ။

‘‘ဣမိနာ တွံ [ဣမိနာ စ တွံ]၊ ပုဏ္ဏ၊ မယာ သံခိတ္တေန ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော ကတမသ္မိံ [ကတရသ္မိံ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၅)] ဇနပဒေ ဝိဟရိဿသီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တော နာမ ဇနပဒေါ၊ တတ္ထာဟံ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ။

‘‘စဏ္ဍာ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ဖရုသာ ခေါ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ။ သစေ တံ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ အက္ကောသိဿန္တိ ပရိဘာသိဿန္တိ၊ တတြ တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မံ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ အက္ကောသိဿန္တိ ပရိဘာသိဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ယံ မေ [မံ (သဗ္ဗတ္ထ)] နယိမေ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒေန္တီ’တိ။ ဧဝမေတ္ထ [ဧဝမ္မေတ္ထ (?)]၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ ပါဏိနာ ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ယံ မေ [ဧဝမ္မေတ္ထ (?)] နယိမေ လေဍ္ဍုနာ ပဟာရံ ဒေန္တီ’တိ။ ဧဝမေတ္ထ၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ လေဍ္ဍုနာ ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ လေဍ္ဍုနာ ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ယံ မေ နယိမေ ဒဏ္ဍေန ပဟာရံ ဒေန္တီ’တိ ။ ဧဝမေတ္ထ၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ ဒဏ္ဍေန ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ ဒဏ္ဍေန ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ယံ မေ နယိမေ သတ္ထေန ပဟာရံ ဒေန္တီ’တိ။ ဧဝမေတ္ထ၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ သတ္ထေန ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မေ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ သတ္ထေန ပဟာရံ ဒဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ သုဘဒ္ဒကာ ဝတိမေ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ၊ ယံ မံ နယိမေ တိဏှေန သတ္ထေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တီ’တိ။ ဧဝမေတ္ထ၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန တံ၊ ပုဏ္ဏ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ တိဏှေန သတ္ထေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တိ၊ တတြ ပန တေ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ?

‘‘သစေ မံ၊ ဘန္တေ၊ သုနာပရန္တကာ မနုဿာ တိဏှေန သတ္ထေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿန္တိ၊ တတြ မေ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘သန္တိ ခေါ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာ ကာယေန စ ဇီဝိတေန စ အဋ္ဋီယမာနာ ဟရာယမာနာ ဇိဂုစ္ဆမာနာ သတ္ထဟာရကံ ပရိယေသန္တိ၊ တံ မေ ဣဒံ အပရိယိဋ္ဌညေဝ သတ္ထဟာရကံ လဒ္ဓ’န္တိ။ ဧဝမေတ္ထ၊ ဘဂဝါ၊ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝမေတ္ထ၊ သုဂတ၊ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု၊ ပုဏ္ဏ! သက္ခိဿသိ ခေါ တွံ၊ ပုဏ္ဏ၊ ဣမိနာ ဒမူပသမေန သမန္နာဂတော သုနာပရန္တသ္မိံ ဇနပဒေ ဝတ္ထုံ။ ယဿ ဒါနိ တွံ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကာလံ မညသီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော ဘဂဝတော ဝစနံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သုနာပရန္တော ဇနပဒေါ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သုနာပရန္တော ဇနပဒေါ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော သုနာပရန္တသ္မိံ ဇနပဒေ ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏော တေနေဝန္တရဝဿေန ပဉ္စမတ္တာနိ ဥပါသကသတာနိ ပဋိဝေဒေသိ [ပဋိပါဒေသိ (သီ။ ပီ။)၊ ပဋိဒေသေသိ (သျာ။ ကံ။)]။ တေနေဝန္တရဝဿေန ပဉ္စမတ္တာနိ ဥပါသိကာသတာနိ ပဋိဝေဒေသိ။ တေနေဝန္တရဝဿေန တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆာကာသိ။ တေနေဝန္တရဝဿေန ပရိနိဗ္ဗာယိ။

အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ယော သော၊ ဘန္တေ၊ ပုဏ္ဏော နာမ ကုလပုတ္တော ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော၊ သော ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာ ဂတိ ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ?

‘‘ပဏ္ဍိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဏ္ဏော ကုလပုတ္တော [ကုလပုတ္တော အဟောသိ (သဗ္ဗတ္ထ)]၊ ပစ္စပါဒိ [သစ္စဝါဒီ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဓမ္မဿာနုဓမ္မံ၊ န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသိ [ဝိဟေဌေသိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)]။ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဏ္ဏော ကုလပုတ္တော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဗာဟိယသုတ္တံ

၈၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ဗာဟိယ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ရူပါ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ… စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဗာဟိယ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗာဟိယော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ ဗာဟိယော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပဌမဧဇာသုတ္တံ

၉၀။ ‘‘ဧဇာ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ ဧဇာ ဂဏ္ဍော၊ ဧဇာ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော အနေဇော ဝိဟရတိ ဝီတသလ္လော။ တသ္မာတိဟ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စေပိ အာကင်္ခေယျ ‘အနေဇော ဝိဟရေယျံ [ဝိဟရေယျ (သီ။ ပီ။ က။)] ဝီတသလ္လော’တိ၊ စက္ခုံ န မညေယျ၊ စက္ခုသ္မိံ န မညေယျ၊ စက္ခုတော န မညေယျ၊ စက္ခု မေတိ န မညေယျ၊ ရူပေ န မညေယျ၊ ရူပေသု န မညေယျ၊ ရူပတော န မညေယျ၊ ရူပါ မေတိ န မညေယျ၊ စက္ခုဝိညာဏံ န မညေယျ၊ စက္ခုဝိညာဏသ္မိံ န မညေယျ၊ စက္ခုဝိညာဏတော န မညေယျ၊ စက္ခုဝိညာဏံ မေတိ န မညေယျ၊ စက္ခုသမ္ဖဿံ န မညေယျ၊ စက္ခုသမ္ဖဿသ္မိံ န မညေယျ၊ စက္ခုသမ္ဖဿတော န မညေယျ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော မေတိ န မညေယျ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။

‘‘သောတံ န မညေယျ…ပေ… ဃာနံ န မညေယျ…ပေ… ဇိဝှံ န မညေယျ၊ ဇိဝှာယ န မညေယျ၊ ဇိဝှာတော န မညေယျ၊ ဇိဝှာ မေတိ န မညေယျ၊ ရသေ န မညေယျ…ပေ… ဇိဝှာဝိညာဏံ န မညေယျ…ပေ… ဇိဝှာသမ္ဖဿံ န မညေယျ…ပေ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။

‘‘ကာယံ န မညေယျ…ပေ… မနံ န မညေယျ၊ မနသ္မိံ န မညေယျ၊ မနတော န မညေယျ၊ မနော မေတိ န မညေယျ၊ ဓမ္မေ န မညေယျ…ပေ… မနော ဝိညာဏံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ၊ သဗ္ဗံ န မညေယျ၊ သဗ္ဗသ္မိံ န မညေယျ၊ သဗ္ဗတော န မညေယျ၊ သဗ္ဗံ မေတိ န မညေယျ။

‘‘သော ဧဝံ အမညမာနော န ကိဉ္စိပိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ဒုတိယဧဇာသုတ္တံ

၉၁။ ‘‘ဧဇာ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ ဧဇာ ဂဏ္ဍော၊ ဧဇာ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော အနေဇော ဝိဟရတိ ဝီတသလ္လော။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စေပိ အာကင်္ခေယျ ‘အနေဇော ဝိဟရေယျံ ဝီတသလ္လော’တိ၊ စက္ခုံ န မညေယျ၊ စက္ခုသ္မိံ န မညေယျ၊ စက္ခုတော န မညေယျ၊ စက္ခု မေတိ န မညေယျ၊ ရူပေ န မညေယျ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝ အဘိနန္ဒတိ…ပေ…။

‘‘ဇိဝှံ န မညေယျ၊ ဇိဝှာယ န မညေယျ၊ ဇိဝှာတော န မညေယျ၊ ဇိဝှာ မေတိ န မညေယျ၊ ရသေ န မညေယျ… ဇိဝှာဝိညာဏံ… ဇိဝှာသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝ အဘိနန္ဒတိ…ပေ…။

‘‘မနံ န မညေယျ၊ မနသ္မိံ န မညေယျ၊ မနတော န မညေယျ၊ မနော မေတိ န မညေယျ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။ ယဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညတိ၊ ယသ္မိံ မညတိ ၊ ယတော မညတိ၊ ယံ မေတိ မညတိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။ အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော ဘဝမေဝ အဘိနန္ဒတိ။

‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ တမ္ပိ န မညေယျ၊ တသ္မိမ္ပိ န မညေယျ၊ တတောပိ န မညေယျ၊ တံ မေတိ န မညေယျ။ သော ဧဝံ အမညမာနော န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမဒွယသုတ္တံ

၉၂။ ‘‘ဒွယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ? စက္ခုဉ္စေဝ ရူပါ စ၊ သောတဉ္စေဝ သဒ္ဒါ စ၊ ဃာနဉ္စေဝ ဂန္ဓာ စ၊ ဇိဝှာ စေဝ ရသာ စ၊ ကာယော စေဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ ၊ မနော စေဝ ဓမ္မာ စ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ။

‘‘ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမေတံ ဒွယံ ပစ္စက္ခာယ အညံ ဒွယံ ပညပေဿာမီ’တိ၊ တဿ ဝါစာဝတ္ထုကမေဝဿ။ ပုဋ္ဌော စ န သမ္ပာယေယျ။ ဥတ္တရိဉ္စ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယထာ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိသယသ္မိ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယဒွယသုတ္တံ

၉၃။ ‘‘ဒွယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိစ္စ ဝိညာဏံ သမ္ဘောတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ ပဋိစ္စ ဝိညာဏံ သမ္ဘောတိ? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ စက္ခု အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ ရူပါ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ ဣတ္ထေတံ ဒွယံ စလဉ္စေဝ ဗျထဉ္စ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော စက္ခုဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ စက္ခုဝိညာဏံ ကုတော နိစ္စံ ဘဝိဿတိ! ယာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ သင်္ဂတိ သန္နိပါတော သမဝါယော၊ အယံ ဝုစ္စတိ စက္ခုသမ္ဖဿော။ စက္ခုသမ္ဖဿောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော စက္ခုသမ္ဖဿဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော စက္ခုသမ္ဖဿော ကုတော နိစ္စော ဘဝိဿတိ! ဖုဋ္ဌော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ။ ဣတ္ထေတေပိ ဓမ္မာ စလာ စေဝ ဗျထာ စ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ သောတံ…ပေ…။

‘‘ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏံ။ ဇိဝှာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ [ဝိပရိဏာမိနီ အညထာဘာဝိနီ (?)]။ ရသာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ ဣတ္ထေတံ ဒွယံ စလဉ္စေဝ ဗျထဉ္စ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ ဇိဝှာဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော ဇိဝှာဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ ဇိဝှာဝိညာဏံ၊ ကုတော နိစ္စံ ဘဝိဿတိ! ယာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ သင်္ဂတိ သန္နိပါတော သမဝါယော၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဇိဝှာသမ္ဖဿော။ ဇိဝှာသမ္ဖဿောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော ဇိဝှာသမ္ဖဿဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော ဇိဝှာသမ္ဖဿော၊ ကုတော နိစ္စော ဘဝိဿတိ! ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ။ ဣတ္ထေတေပိ ဓမ္မာ စလာ စေဝ ဗျထာ စ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ ကာယံ…ပေ…။

‘‘မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ မနော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ ဣတ္ထေတံ ဒွယံ စလဉ္စေဝ ဗျထဉ္စ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမိ အညထာဘာဝိ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော မနောဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နံ မနောဝိညာဏံ၊ ကုတော နိစ္စံ ဘဝိဿတိ! ယာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ သင်္ဂတိ သန္နိပါတော သမဝါယော၊ အယံ ဝုစ္စတိ မနောသမ္ဖဿော။ မနောသမ္ဖဿောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော မနောသမ္ဖဿဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဟေတု သောပိ ပစ္စယော အနိစ္စော ဝိပရိဏာမီ အညထာဘာဝီ။ အနိစ္စံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော မနောသမ္ဖဿော၊ ကုတော နိစ္စော ဘဝိဿတိ! ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ။ ဣတ္ထေတေပိ ဓမ္မာ စလာ စေဝ ဗျထာ စ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမိနော အညထာဘာဝိနော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ ပဋိစ္စ ဝိညာဏံ သမ္ဘောတီ’’တိ။ ဒသမံ။

ဆန္နဝဂ္ဂေါ နဝမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပလောကသုညာ သံခိတ္တံ၊ ဆန္နော ပုဏ္ဏော စ ဗာဟိယော၊

ဧဇေန စ ဒုဝေ ဝုတ္တာ၊ ဒွယေဟိ အပရေ ဒုဝေတိ။

၁၀။ သဠဝဂ္ဂေါ

၁။ အဒန္တအဂုတ္တသုတ္တံ

၉၄။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘ဆယိမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနာ အဒန္တာ အဂုတ္တာ အရက္ခိတာ အသံဝုတာ ဒုက္ခာဓိဝါဟာ ဟောန္တိ။ ကတမေ ဆ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ အဒန္တံ အဂုတ္တံ အရက္ခိတံ အသံဝုတံ ဒုက္ခာဓိဝါဟံ ဟောတိ…ပေ… ဇိဝှာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ အဒန္တံ အဂုတ္တံ အရက္ခိတံ အသံဝုတံ ဒုက္ခာဓိဝါဟံ ဟောတိ…ပေ… မနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ အဒန္တံ အဂုတ္တံ အရက္ခိတံ အသံဝုတံ ဒုက္ခာဓိဝါဟံ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ဖဿာယတနာ အဒန္တာ အဂုတ္တာ အရက္ခိတာ အသံဝုတာ ဒုက္ခာဓိဝါဟာ ဟောန္တိ’’။

‘‘ဆယိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနာ သုဒန္တာ သုဂုတ္တာ သုရက္ခိတာ သုသံဝုတာ သုခါဓိဝါဟာ ဟောန္တိ။ ကတမေ ဆ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ သုဒန္တံ သုဂုတ္တံ သုရက္ခိတံ သုသံဝုတံ သုခါဓိဝါဟံ ဟောတိ…ပေ… ဇိဝှာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ သုဒန္တံ သုဂုတ္တံ သုရက္ခိတံ သုသံဝုတံ သုခါဓိဝါဟံ ဟောတိ…ပေ… မနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာယတနံ သုဒန္တံ သုဂုတ္တံ သုရက္ခိတံ သုသံဝုတံ သုခါဓိဝါဟံ ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ဖဿာယတနာ သုဒန္တာ သုဂုတ္တာ သုရက္ခိတာ သုသံဝုတာ သုခါဓိဝါဟာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ…ပေ… ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘သဠေဝ [ဆဠေဝ (က။)] ဖဿာယတနာနိ ဘိက္ခဝေါ၊

အသံဝုတော ယတ္ထ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆတိ၊

တေသဉ္စ ယေ သံဝရဏံ အဝေဒိသုံ၊

သဒ္ဓါဒုတိယာ ဝိဟရန္တာနဝဿုတာ။

‘‘ဒိသွာန ရူပါနိ မနောရမာနိ၊

အထောပိ ဒိသွာန အမနောရမာနိ၊

မနောရမေ ရာဂပထံ ဝိနောဒယေ၊

န စာပ္ပိယံ မေတိ မနံ ပဒေါသယေ။

‘‘သဒ္ဒဉ္စ သုတွာ ဒုဘယံ ပိယာပ္ပိယံ၊

ပိယမှိ သဒ္ဒေ န သမုစ္ဆိတော သိယာ၊

အထောပ္ပိယေ ဒေါသဂတံ ဝိနောဒယေ၊

န စာပ္ပိယံ မေတိ မနံ ပဒေါသယေ။

‘‘ဂန္ဓဉ္စ ဃတွာ သုရဘိံ မနောရမံ၊

အထောပိ ဃတွာ အသုစိံ အကန္တိယံ၊

အကန္တိယသ္မိံ ပဋိဃံ ဝိနောဒယေ၊

ဆန္ဒာနုနီတော န စ ကန္တိယေ သိယာ။

‘‘ရသဉ္စ ဘောတွာန အသာဒိတဉ္စ သာဒုံ၊

အထောပိ ဘောတွာန အသာဒုမေကဒါ၊

သာဒုံ ရသံ နာဇ္ဈောသာယ ဘုဉ္ဇေ၊

ဝိရောဓမာသာဒုသု နောပဒံသယေ။

‘‘ဖဿေန ဖုဋ္ဌော န သုခေန မဇ္ဇေ [မဇ္ဈေ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊

ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌောပိ န သမ္ပဝေဓေ၊

ဖဿဒွယံ သုခဒုက္ခေ ဥပေက္ခေ၊

အနာနုရုဒ္ဓါ အဝိရုဒ္ဓ ကေနစိ။

‘‘ပပဉ္စသညာ ဣတရီတရာ နရာ၊

ပပဉ္စယန္တာ ဥပယန္တိ သညိနော၊

မနောမယံ ဂေဟသိတဉ္စ သဗ္ဗံ၊

ပနုဇ္ဇ နေက္ခမ္မသိတံ ဣရီယတိ။

‘‘ဧဝံ မနော ဆဿု ယဒါ သုဘာဝိတော၊

ဖုဋ္ဌဿ စိတ္တံ န ဝိကမ္ပတေ ကွစိ၊

တေ ရာဂဒေါသေ အဘိဘုယျ ဘိက္ခဝေါ၊

ဘဝတ္ထ [ဘဝထ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဇာတိမရဏဿ ပါရဂါ’’တိ။ ပဌမံ၊

၂။ မာလုကျပုတ္တသုတ္တံ

၉၅။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော [မာလုင်္ကျပုတ္တော (သီ။)] ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘ဧတ္ထ ဒါနိ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ကိံ ဒဟရေ ဘိက္ခူ ဝက္ခာမ! ယတြ ဟိ နာမ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဇိဏ္ဏော ဝုဒ္ဓါ မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော သံခိတ္တေန ဩဝါဒံ ယာစသီ’’တိ။

‘‘ကိဉ္စာပါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဇိဏ္ဏော ဝုဒ္ဓါ မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော သံခိတ္တေန ဓမ္မံ၊ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနေယျံ။ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဘဂဝတော ဘာသိတဿ ဒါယာဒေါ အဿ’’န္တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ယေ တေ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ အဒိဋ္ဌာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ န စ ပဿသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ပဿေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယေ တေ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ အဿုတာ အဿုတပုဗ္ဗာ၊ န စ သုဏာသိ၊ န စ တေ ဟောတိ သုဏေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယေ တေ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ အဃာယိတာ အဃာယိတပုဗ္ဗာ၊ န စ ဃာယသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ဃာယေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယေ တေ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ အသာယိတာ အသာယိတပုဗ္ဗာ၊ န စ သာယသိ၊ န စ တေ ဟောတိ သာယေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယေ တေ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အသမ္ဖုဋ္ဌာ အသမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ န စ ဖုသသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ဖုသေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယေ တေ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ အဝိညာတာ အဝိညာတပုဗ္ဗာ၊ န စ ဝိဇာနာသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ဝိဇာနေယျန္တိ? အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧတ္ထ စ တေ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ သုတေ သုတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ မုတေ မုတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတိ။ ယတော ခေါ တေ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ သုတေ သုတမတ္တံ ဘဝိဿတိ ၊ မုတေ မုတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တေန။ ယတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တေန၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ ၊ န တတ္ထ။ ယတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တတ္ထ၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ နေဝိဓ၊ န ဟုရံ၊ န ဥဘယမန္တရေန။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ –

‘‘ရူပံ ဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ [အဇ္ဈောသာယ (သီ။)] တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရူပသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘သဒ္ဒံ သုတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ သဒ္ဒသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘ဂန္ဓံ ဃတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဂန္ဓသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘ရသံ ဘောတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရသသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘ဖဿံ ဖုဿ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဖဿသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘ဓမ္မံ ဉတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဓမ္မသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရူပေသု၊ ရူပံ ဒိသွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ ပဿတော ရူပံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ သဒ္ဒေသု၊ သဒ္ဒံ သုတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ သုဏတော သဒ္ဒံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဂန္ဓေသု၊ ဂန္ဓံ ဃတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ ဃာယတော ဂန္ဓံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရသေသု၊ ရသံ ဘောတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ သာယတော ရသံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဖဿေသု၊ ဖဿံ ဖုဿ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ ဖုသတော ဖဿံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မံ ဉတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ ဇာနတော ဓမ္မံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု၊ မာလုကျပုတ္တ! သာဓု ခေါ တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာသိ –

‘‘ရူပံ ဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရူပသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝံ အာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာနမုစ္စတိ။…ပေ…။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မံ ဉတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

‘‘ယထာဿ ဝိဇာနတော ဓမ္မံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာနမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခေါ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပရိဟာနဓမ္မသုတ္တံ

၉၆။ ‘‘ပရိဟာနဓမ္မဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အပရိဟာနဓမ္မဉ္စ ဆ စ အဘိဘာယတနာနိ။ တံ သုဏာထ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ [အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။) ဥပရိ အာသီဝိသဝဂ္ဂေ သတ္တမသုတ္တေ ပန ‘‘အာကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ’’ တွေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဒိဿတိ] သံယောဇနိယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ [ဗျန္တိကရောတိ (ပီ။) ဗျန္တိံ ကရောတိ (က။)] န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ…ပေ… ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ နပ္ပဇဟတိ န ဝိနောဒေတိ န ဗျန္တီကရောတိ န အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ…ပေ… ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ။

‘‘ကတမာနိ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ အဘိဘာယတနာနိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘အဘိဘူတမေတံ အာယတနံ’။ အဘိဘာယတနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ…ပေ… ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘အဘိဘူတမေတံ အာယတနံ’။ အဘိဘာယတနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ။ ဣမာနိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ အဘိဘာယတနာနီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ပမာဒဝိဟာရီသုတ္တံ

၉၇။ ‘‘ပမာဒဝိဟာရိဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အပ္ပမာဒဝိဟာရိဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ? စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ ဗျာသိဉ္စတိ [ဗျာသိစ္စတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)]။ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု တဿ ဗျာသိတ္တစိတ္တဿ ပါမောဇ္ဇံ န ဟောတိ။ ပါမောဇ္ဇေ အသတိ ပီတိ န ဟောတိ။ ပီတိယာ အသတိ ပဿဒ္ဓိ န ဟောတိ။ ပဿဒ္ဓိယာ အသတိ ဒုက္ခံ ဟောတိ။ ဒုက္ခိနော စိတ္တံ န သမာဓိယတိ။ အသမာဟိတေ စိတ္တေ ဓမ္မာ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဓမ္မာနံ အပါတုဘာဝါ ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ…ပေ… ဇိဝှိန္ဒြိယံ အသံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ ဗျာသိဉ္စတိ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု၊ တဿ ဗျာသိတ္တစိတ္တဿ…ပေ… ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ…ပေ… မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ ဗျာသိဉ္စတိ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု၊ တဿ ဗျာသိတ္တစိတ္တဿ ပါမောဇ္ဇံ န ဟောတိ။ ပါမောဇ္ဇေ အသတိ ပီတိ န ဟောတိ ။ ပီတိယာ အသတိ ပဿဒ္ဓိ န ဟောတိ။ ပဿဒ္ဓိယာ အသတိ ဒုက္ခံ ဟောတိ။ ဒုက္ခိနော စိတ္တံ န သမာဓိယတိ။ အသမာဟိတေ စိတ္တေ ဓမ္မာ န ပါတုဘဝန္တိ ။ ဓမ္မာနံ အပါတုဘာဝါ ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတိ? စက္ခုန္ဒြိယံ သံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ န ဗျာသိဉ္စတိ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု၊ တဿ အဗျာသိတ္တစိတ္တဿ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ။ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝိဟရတိ။ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ။ ဓမ္မာနံ ပါတုဘာဝါ အပ္ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ…ပေ… ဇိဝှိန္ဒြိယံ သံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ န ဗျာသိဉ္စတိ…ပေ… အပ္ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ မနိန္ဒြိယံ သံဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိဟရတော စိတ္တံ န ဗျာသိဉ္စတိ၊ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု၊ တဿ အဗျာသိတ္တစိတ္တဿ ပါမောဇ္ဇံ ဇာယတိ။ ပမုဒိတဿ ပီတိ ဇာယတိ။ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝိဟရတိ။ သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ။ ဓမ္မာနံ ပါတုဘာဝါ အပ္ပမာဒဝိဟာရီ တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရီ ဟောတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သံဝရသုတ္တံ

၉၈။ ‘‘သံဝရဉ္စ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ အသံဝရဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ ပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတိ? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ …ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ဘိက္ခုနာ – ‘န ပရိဟာယာမိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ’။ အပရိဟာနဉှေတံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သမာဓိသုတ္တံ

၉၉။ ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ။ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ကိဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ? ‘စက္ခု အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘ရူပါ အနိစ္စာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘မနော အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ‘ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ။ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ပဋိသလ္လာနသုတ္တံ

၁၀၀။ ‘‘ပဋိသလ္လာနေ [ပဋိသလ္လာနံ (သီ။ ပီ။ က။)၊ ပဋိသလ္လီနာ (သျာ။ ကံ။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂမာပဇ္ဇထ။ ပဋိသလ္လီနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ကိဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ? ‘စက္ခု အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘ရူပါ အနိစ္စာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ပဋိသလ္လာနေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂမာပဇ္ဇထ။ ပဋိသလ္လီနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ပဌမနတုမှာကံသုတ္တံ

၁၀၁။ ‘‘ယံ [ယမ္ပိ (ပီ။ က။)]၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ ။ ရူပါ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ စက္ခုဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သောတံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သဒ္ဒါ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ သောတဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သောတသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိဒံ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဃာနံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဂန္ဓာ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ ဃာနဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဃာနသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိဒံ ဃာနသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။

ဇိဝှာ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သာ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ရသာ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ ဇိဝှာဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဇိဝှာသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ …ပေ…။

မနော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ဓမ္မာ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ မနောဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ မနောသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဣမသ္မိံ ဇေတဝနေ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ တံ ဇနော ဟရေယျ ဝါ ဍဟေယျ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျ၊ အပိ နု တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘အမှေ ဇနော ဟရတိ ဝါ ဍဟတိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောတီ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’?

‘‘န ဟိ နော ဧတံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ရူပါ န တုမှာကံ… စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဒုတိယနတုမှာကံသုတ္တံ

၁၀၂။ ‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ရူပါ န တုမှာကံ။ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ စက္ခုဝိညာဏံ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿော န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ န တုမှာကံ။ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ယမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဥဒကသုတ္တံ

၁၀၃။ ‘‘ဥဒကော [ဥဒ္ဒကော (သီ။ ပီ။)] သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာမပုတ္တော ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘ဣဒံ ဇာတု ဝေဒဂူ၊ ဣဒံ ဇာတု သဗ္ဗဇီ [သဗ္ဗဇိ (ပီ။)]၊ ဣဒံ ဇာတု အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခဏိ’န္တိ။ တံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကော ရာမပုတ္တော အဝေဒဂူယေဝ သမာနော ‘ဝေဒဂူသ္မီ’တိ ဘာသတိ၊ အသဗ္ဗဇီယေဝ သမာနော ‘သဗ္ဗဇီသ္မီ’တိ ဘာသတိ၊ အပလိခတံယေဝ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခတံ မေ ‘ဂဏ္ဍမူလ’န္တိ ဘာသတိ။ ဣဓ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ – ‘ဣဒံ ဇာတု ဝေဒဂူ၊ ဣဒံ ဇာတု သဗ္ဗဇီ၊ ဣဒံ ဇာတု အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခဏိ’’’န္တိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒဂူ ဟောတိ? ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝေဒဂူ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗဇီ ဟောတိ? ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ အနုပါဒါဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗဇီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခတံ ဟောတိ? ဂဏ္ဍောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမဿေတံ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အဓိဝစနံ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဿ ဩဒနကုမ္မာသူပစယဿ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မဿ ။ ဂဏ္ဍမူလန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဏှာယေတံ အဓိဝစနံ။ ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ပဟီနာ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခတံ ဟောတိ။

‘‘ဥဒကော သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာမပုတ္တော ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘ဣဒံ ဇာတု ဝေဒဂူ၊ ဣဒံ ဇာတု သဗ္ဗဇီ၊ ဣဒံ ဇာတု အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခဏိ’န္တိ။ တံ ခေါ ပနေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကော ရာမပုတ္တော အဝေဒဂူယေဝ သမာနော ‘ဝေဒဂူသ္မီ’တိ ဘာသတိ၊ အသဗ္ဗဇီယေဝ သမာနော ‘သဗ္ဗဇီသ္မီ’တိ ဘာသတိ၊ အပလိခတံယေဝ ဂဏ္ဍမူလံ ‘ပလိခတံ မေ ဂဏ္ဍမူလ’န္တိ ဘာသတိ။ ဣဓ ခေါ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ – ‘ဣဒံ ဇာတု ဝေဒဂူ၊ ဣဒံ ဇာတု သဗ္ဗဇီ၊ ဣဒံ ဇာတု အပလိခတံ ဂဏ္ဍမူလံ ပလိခဏိ’’’န္တိ။ ဒသမံ။

သဠဝဂ္ဂေါ ဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ သံဂယှာ ပရိဟာနံ၊ ပမာဒဝိဟာရီ စ သံဝရော၊

သမာဓိ ပဋိသလ္လာနံ၊ ဒွေ နတုမှာကေန ဥဒ္ဒကောတိ။

သဠာယတနဝဂ္ဂေ ဒုတိယပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

တဿ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

အဝိဇ္ဇာ မိဂဇာလဉ္စ၊ ဂိလာနံ ဆန္နံ စတုတ္ထကံ၊

သဠဝဂ္ဂေန ပညာသံ၊ ဒုတိယော ပဏ္ဏာသကော အယန္တိ။

ပဌမသတကံ။

၁၁။ ယောဂက္ခေမိဝဂ္ဂေါ

၁။ ယောဂက္ခေမိသုတ္တံ

၁၀၄။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘ယောဂက္ခေမိပရိယာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂက္ခေမိပရိယာယော ဓမ္မပရိယာယော? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တေ တထာဂတဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ တေသဉ္စ ပဟာနာယ အက္ခာသိ ယောဂံ၊ တသ္မာ တထာဂတော ‘ယောဂက္ခေမီ’တိ ဝုစ္စတိ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တေ တထာဂတဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ တေသဉ္စ ပဟာနာယ အက္ခာသိ ယောဂံ၊ တသ္မာ တထာဂတော ‘ယောဂက္ခေမီ’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂက္ခေမိပရိယာယော ဓမ္မပရိယာယော’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဥပါဒါယသုတ္တံ

၁၀၅။ ‘‘ကိသ္မိံ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ကိံ ဥပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ?

‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မာ…ပေ…။

‘‘စက္ခုသ္မိံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ စက္ခုံ ဥပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… မနသ္မိံ သတိ မနံ ဥပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အပိ နု တံ အနုပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ?

‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အပိ နု တံ အနုပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘မနော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အပိ နု တံ အနုပါဒါယ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဒုက္ခသမုဒယသုတ္တံ

၁၀၆။ ‘‘ဒုက္ခဿ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခဿ သမုဒယော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ အယံ ဒုက္ခဿ သမုဒယော…ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ အယံ ဒုက္ခဿ သမုဒယော…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခဿ သမုဒယော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခဿ အတ္ထင်္ဂမော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော၊ ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော၊ ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ။ အယံ ဒုက္ခဿ အတ္ထင်္ဂမော…ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏံ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော ၊ ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော၊ ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခဿ အတ္ထင်္ဂမော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ လောကသမုဒယသုတ္တံ

၁၀၇။ ‘‘လောကဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ သမုဒယော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ သမုဒယော …ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏံ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ သမုဒယော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ အတ္ထင်္ဂမော? စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော ၊ ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော၊ ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ အတ္ထင်္ဂမော…ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ…ပေ… ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကဿ အတ္ထင်္ဂမော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သေယျောဟမသ္မိသုတ္တံ

၁၀၈။ ‘‘ကိသ္မိံ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ ကိံ ဥပါဒါယ ကိံ အဘိနိဝိဿ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတီ’’တိ?

‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မာ။

‘‘စက္ခုသ္မိံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ စက္ခုံ ဥပါဒါယ စက္ခုံ အဘိနိဝိဿ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ…ပေ… ဇိဝှာယ သတိ…ပေ… မနသ္မိံ သတိ မနံ ဥပါဒါယ မနံ အဘိနိဝိဿ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝါ ဟောတိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အပိ နု တံ အနုပါဒါယ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿာ’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ… ဇိဝှာ… ကာယော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘မနော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ အပိ နု တံ အနုပါဒါယ သေယျောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿ၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿ၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ ဝါ အဿာ’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ သံယောဇနိယသုတ္တံ

၁၀၉။ ‘‘သံယောဇနိယေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမိ သံယောဇနဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ၊ ကတမဉ္စ သံယောဇနံ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယော ဓမ္မော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… ဇိဝှာ သံယောဇနိယော ဓမ္မော…ပေ… မနော သံယောဇနိယော ဓမ္မော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ၊ ဣဒံ သံယောဇန’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဥပါဒါနိယသုတ္တံ

၁၁၀။ ‘‘ဥပါဒါနိယေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမိ ဥပါဒါနဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယာ ဓမ္မာ၊ ကတမဉ္စ ဥပါဒါနံ ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယော ဓမ္မော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ ဥပါဒါနံ…ပေ… ဇိဝှာ ဥပါဒါနိယော ဓမ္မော…ပေ… မနော ဥပါဒါနိယော ဓမ္မော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ ဥပါဒါနံ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယာ ဓမ္မာ၊ ဣဒံ ဥပါဒါန’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဇ္ဈတ္တိကာယတနပရိဇာနနသုတ္တံ

၁၁၁။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ သောတံ… ဃာနံ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ စက္ခုဉ္စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ…ပေ… ဇိဝှံ… ကာယံ… မနံ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဗာဟိရာယတနပရိဇာနနသုတ္တံ

၁၁၂။ ‘‘ရူပေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ အနဘိဇာနံ အပရိဇာနံ အဝိရာဇယံ အပ္ပဇဟံ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ ရူပေ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယ။ သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ အဘိဇာနံ ပရိဇာနံ ဝိရာဇယံ ပဇဟံ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဥပဿုတိသုတ္တံ

၁၁၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ နာတိကေ [ဉာတိကေ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရတိ ဂိဉ္ဇကာဝသထေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ရဟောဂတော ပဋိသလ္လီနော ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ အဘာသိ – ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ’’။

‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော၊ ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော၊ ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတိ…ပေ… ဇိဝှဉ္စ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနဉ္စ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏံ။ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော။ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ။ တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဥပါဒါနနိရောဓော ၊ ဥပါဒါနနိရောဓာ…ပေ… ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဥပဿုတိ [ဥပဿုတိံ (သီ။ က။)] ဌိတော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဥပဿုတိ ဌိတံ။ ဒိသွာန တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဿောသိ နော တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဥဂ္ဂဏှာဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ။ ပရိယာပုဏာဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ။ ဓာရေဟိ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ။ အတ္ထသံဟိတောယံ၊ ဘိက္ခု၊ ဓမ္မပရိယာယော အာဒိဗြဟ္မစရိယကော’’တိ။ ဒသမံ။

ယောဂက္ခေမိဝဂ္ဂေါ ဧကာဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ယောဂက္ခေမိ ဥပါဒါယ၊ ဒုက္ခံ လောကော စ သေယျော စ၊

သံယောဇနံ ဥပါဒါနံ၊ ဒွေ ပရိဇာနံ ဥပဿုတီတိ။

၁၂။ လောကကာမဂုဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမမာရပါသသုတ္တံ

၁၁၄။ ‘‘သန္တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ၊ ဘိက္ခု၊ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဝါသဂတော မာရဿ၊ မာရဿ ဝသံ ဂတော [ဝသဂတော (သီ။ အဋ္ဌ။ သျာ။ အဋ္ဌ။)]၊ ပဋိမုက္ကဿ မာရပါသော။ ဗဒ္ဓါ သော မာရဗန္ဓနေန ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဝါသဂတော မာရဿ၊ မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ပဋိမုက္ကဿ မာရပါသော။ ဗဒ္ဓါ သော မာရဗန္ဓနေန…ပေ…။

‘‘သန္တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အာဝါသဂတော မာရဿ၊ မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ပဋိမုက္ကဿ မာရပါသော။ ဗဒ္ဓါ သော မာရဗန္ဓနေန ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘိက္ခု နာဝါသဂတော မာရဿ၊ န မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ဥမ္မုက္ကဿ မာရပါသော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနေန န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နာဝါသဂတော မာရဿ၊ န မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ဥမ္မုက္ကဿ မာရပါသော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနေန န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နာဝါသဂတော မာရဿ၊ န မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ဥမ္မုက္ကဿ မာရပါသော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနေန န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဒုတိယမာရပါသသုတ္တံ

၁၁၅။ ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဗဒ္ဓါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု၊ အာဝါသဂတော မာရဿ၊ မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ပဋိမုက္ကဿ မာရပါသော။ ဗဒ္ဓါ သော မာရဗန္ဓနေန ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဗဒ္ဓါ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု၊ အာဝါသဂတော မာရဿ၊ မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ပဋိမုက္ကဿ မာရပါသော။ ဗဒ္ဓါ သော မာရဗန္ဓနေန ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘိက္ခု မုတ္တော စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ၊ နာဝါသဂတော မာရဿ၊ န မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ဥမ္မုက္ကဿ မာရပါသော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနေန န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မုတ္တော မနောဝိညေယျေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ နာဝါသဂတော မာရဿ၊ န မာရဿ ဝသံ ဂတော၊ ဥမ္မုက္ကဿ မာရပါသော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနေန န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ လောကန္တဂမနသုတ္တံ

၁၁၆။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ [ဒိဋ္ဌေယျံ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’’တိ။ ဣဒံ ဝတွာ ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’’တိ?

အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော ၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ။ တေသံ နော၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီတိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’တိ ? တေသံ နော၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ သာရပရိယေသနံ စရမာနော မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော အတိက္ကမ္မေဝ၊ မူလံ အတိက္ကမ္မေဝ၊ ခန္ဓံ သာခါပလာသေ သာရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ မညေယျ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ အာယသ္မန္တာနံ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ တံ ဘဂဝန္တံ အတိသိတွာ အမှေ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ မညထ [မညေထ (ပီ။ က။)]။ သော ဟာဝုသော၊ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ၊ ပဿံ ပဿတိ – စက္ခုဘူတော၊ ဉာဏဘူတော၊ ဓမ္မဘူတော၊ ဗြဟ္မဘူတော၊ ဝတ္တာ၊ ပဝတ္တာ၊ အတ္ထဿ နိန္နေတာ၊ အမတဿ ဒါတာ၊ ဓမ္မဿာမီ၊ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ ။ ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ ဝေါ ဓာရေယျာထာ’’တိ။

‘‘အဒ္ဓါဝုသော အာနန္ဒ၊ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ၊ ပဿံ ပဿတိ – စက္ခုဘူတော၊ ဉာဏဘူတော၊ ဓမ္မဘူတော၊ ဗြဟ္မဘူတော၊ ဝတ္တာ၊ ပဝတ္တာ၊ အတ္ထဿ နိန္နေတာ၊ အမတဿ ဒါတာ၊ ဓမ္မဿာမီ၊ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမ ။ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ နံ ဓာရေယျာမ။ အပိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ အာနန္ဒော အဂရုံ ကရိတွာ’’တိ။

‘‘တေနဟာဝုသော၊ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယံ ခေါ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ၊ ဣမဿ ခွာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ ယေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ – အယံ ဝုစ္စတိ အရိယဿ ဝိနယေ လောကော။ ကေန စာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ? စက္ခုနာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ။ သောတေန ခေါ၊ အာဝုသော… ဃာနေန ခေါ၊ အာဝုသော… ဇိဝှာယ ခေါ၊ အာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ ။ ကာယေန ခေါ၊ အာဝုသော… မနေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ။ ယေန ခေါ၊ အာဝုသော၊ လောကသ္မိံ လောကသညီ ဟောတိ လောကမာနီ – အယံ ဝုစ္စတိ အရိယဿ ဝိနယေ လောကော။ ယံ ခေါ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ၊ ဣမဿ ခွာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ အာကင်္ခမာနာ စ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ။ ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓာရေယျာထာ’’တိ။

‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ယံ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ။ တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂမနေန လောကဿ အန္တံ ဉာတေယျံ၊ ဒဋ္ဌေယျံ၊ ပတ္တေယျန္တိ ဝဒါမိ။ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပတွာ လောကဿ အန္တံ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယံ ဝဒါမီ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာတိ? တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ အထ ခေါ မယံ ၊ ဘန္တေ၊ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိမှ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိမှ။ တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဣမေဟိ အာကာရေဟိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အတ္ထော ဝိဘတ္တော’’တိ။

‘‘ပဏ္ဍိတော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော၊ မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော! မံ စေပိ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျံ ယထာ တံ အာနန္ဒေန ဗျာကတံ။ ဧသော စေဝေတဿ အတ္ထော၊ ဧဝဉ္စ နံ ဓာရေယျာထာ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ကာမဂုဏသုတ္တံ

၁၁၇။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘ယေမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စေတသော သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ အတီတာ နိရုဒ္ဓါ ဝိပရိဏတာ၊ တတြ မေ စိတ္တံ ဗဟုလံ ဂစ္ဆမာနံ ဂစ္ဆေယျ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဝါ အပ္ပံ ဝါ အနာဂတေသု’။ တဿ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတဒဟောသိ – ‘ယေမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စေတသော သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ အတီတာ နိရုဒ္ဓါ ဝိပရိဏတာ၊ တတြ မေ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော’။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကမ္ပိ ယေ တေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စေတသော သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ အတီတာ နိရုဒ္ဓါ ဝိပရိဏတာ၊ တတြ ဝေါ စိတ္တံ ဗဟုလံ ဂစ္ဆမာနံ ဂစ္ဆေယျ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဝါ အပ္ပံ ဝါ အနာဂတေသု။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကမ္ပိ ယေ တေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ စေတသော သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ အတီတာ နိရုဒ္ဓါ ဝိပရိဏတာ၊ တတြ ဝေါ အတ္တရူပေဟိ အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရသသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’’တိ။ ဣဒံ ဝတွာ ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရသသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’’တိ?

အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာ စ နိရုဇ္ဈတိ ၊ ရသသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ တေသံ နော၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရသသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာတိ? တေသံ နော၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ သာရပရိယေသနံ စရမာနော မဟတော ရုက္ခဿ…ပေ… ဝိဘဇတာယသ္မာ အာနန္ဒော အဂရုံ ကရိတွာတိ။

‘‘တေနဟာဝုသော ၊ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယံ ခေါ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ ဣမဿ ခွာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သဠာယတနနိရောဓံ နော ဧတံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ၊ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ အယံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ ဣမဿ ခွာဟံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ အာကင်္ခမာနာ စ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမထ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျာထ။ ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓာရေယျာထာ’’တိ။

‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ယံ ခေါ နော၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ ဇိဝှာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရသသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ၊ တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော၊ အာဝုသော ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ယတ္ထ စက္ခု စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ရူပသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ…ပေ… ယတ္ထ မနော စ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဓမ္မသညာ စ နိရုဇ္ဈတိ၊ သေ အာယတနေ ဝေဒိတဗ္ဗေ’တိ။ ‘ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’တိ? တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော၊ သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမေယျာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ အထ ခေါ မယံ၊ ဘန္တေ၊ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိမှ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိမှ။ တေသံ နော၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဣမေဟိ အာကာရေဟိ၊ ဣမေဟိ ပဒေဟိ၊ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အတ္ထော ဝိဘတ္တော’’တိ။

‘‘ပဏ္ဍိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော၊ မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော! မံ စေပိ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ၊ အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျံ ယထာ တံ အာနန္ဒေန ဗျာကတံ။ ဧသော စေဝေတဿ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နံ ဓာရေယျာထာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သက္ကပဉှသုတ္တံ

၁၁၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ?

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ…။

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ၊ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ… ။

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ပဉ္စသိခသုတ္တံ

၁၁၉။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? ‘‘သန္တိ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ပဉ္စသိခ ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ’’။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ၊ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ပဉ္စသိခ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ပဉ္စသိခ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ သာရိပုတ္တသဒ္ဓိဝိဟာရိကသုတ္တံ

၁၂၀။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ၊ အာဝုသော၊ ဟောတိ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရဿ၊ ဘောဇနေ အမတ္တညုနော၊ ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တဿ။ ‘သော ဝတာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ အမတ္တညူ ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တော ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ သန္တာနေဿတီ’တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ‘သော ဝတာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ သန္တာနေဿတီ’တိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ၊ န မဒါယ၊ န မဏ္ဍနာယ၊ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ၊ ဝိဟိံသူပရတိယာ၊ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ ၊ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ ။ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော၊ ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ တသ္မာတိဟာဝုသော၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဘဝိဿာမ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုနော၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ

၁၂၁။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ဓမ္မာ၊ ယံနူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိံ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂဏှာဟိ၊ ရာဟုလ၊ နိသီဒနံ။ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဒိဝါဝိဟာရာယာ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ နိသီဒနံ အာဒါယ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အနေကာနိ ဒေဝတာသဟဿာနိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓာနိ ဟောန္တိ – ‘‘အဇ္ဇ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိံ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အန္ဓဝနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ ရာဟုလ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ( ) [(တံ ကိံ မညသိ) ဧဝမိတရေသုပိ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆-၄၁၇)]

‘‘ရူပါ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘စက္ခုဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘စက္ခုသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ၊ သညာဂတံ၊ သင်္ခါရဂတံ၊ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ၊ သညာဂတံ၊ သင်္ခါရဂတံ၊ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘မနော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါတိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဓမ္မာ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘မနောဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘မနောသမ္ဖဿော နိစ္စော ဝါ အနိစ္စော ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စော၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ၊ သညာဂတံ၊ သင်္ခါရဂတံ၊ ဝိညာဏဂတံ၊ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ရာဟုလ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရသေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ…။

‘‘မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ မနောသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ အာယသ္မတော ရာဟုလဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ အနေကာနဉ္စ ဒေဝတာသဟဿာနံ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ သံယောဇနိယဓမ္မသုတ္တံ

၁၂၂။ ‘‘သံယောဇနိယေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမိ သံယောဇနဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ၊ ကတမဉ္စ သံယောဇနံ? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇန’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဥပါဒါနိယဓမ္မသုတ္တံ

၁၂၃။ ‘‘ဥပါဒါနိယေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေ ဒေသေဿာမိ ဥပါဒါနဉ္စ။ တံ သုဏာထ။ ကတမေ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယာ ဓမ္မာ၊ ကတမဉ္စ ဥပါဒါနံ? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယာ ဓမ္မာ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ ဥပါဒါနံ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပါဒါနိယာ ဓမ္မာ။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ ဥပါဒါန’’န္တိ။ ဒသမံ။

လောကကာမဂုဏဝဂ္ဂေါ ဒွါဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

မာရပါသေန ဒွေ ဝုတ္တာ၊ လောကကာမဂုဏေန စ၊

သက္ကော ပဉ္စသိခေါ စေဝ၊ သာရိပုတ္တော စ ရာဟုလော၊

သံယောဇနံ ဥပါဒါနံ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၁၃။ ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ

၁။ ဝေသာလီသုတ္တံ

၁၂၄။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ ဥဂ္ဂေါ ဂဟပတိ ဝေသာလိကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥဂ္ဂေါ ဂဟပတိ ဝေသာလိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ?

‘‘သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ၊ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ၊ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော။ န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ၊ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော ၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဝဇ္ဇီသုတ္တံ

၁၂၅။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝဇ္ဇီသု ဝိဟရတိ ဟတ္ထိဂါမေ။ အထ ခေါ ဥဂ္ဂေါ ဂဟပတိ ဟတ္ထိဂါမကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥဂ္ဂေါ ဂဟပတိ ဟတ္ထိဂါမကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? (ယထာ ပုရိမသုတ္တန္တံ၊ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ)။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ။ ဒုတိယံ။

၃။ နာဠန္ဒသုတ္တံ

၁၂၆။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ နာဠန္ဒာယံ ဝိဟရတိ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ။ အထ ခေါ၊ ဥပါလိ ဂဟပတိ၊ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ၊ ဥပါလိ ဂဟပတိ၊ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? (ယထာ ပုရိမသုတ္တန္တံ၊ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ)။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ။ တတိယံ။

၄။ ဘာရဒွါဇသုတ္တံ

၁၂၇။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ ရာဇာ ဥဒေနော ယေနာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ဥဒေနော အာယသ္မန္တံ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ [သုသု (သီ။ က။)] ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိကီဠိတာဝိနော ကာမေသု ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ? ‘‘ဝုတ္တံ ခေါ ဧတံ၊ မဟာရာဇ၊ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုမတ္တီသု မာတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဘဂိနိမတ္တီသု ဘဂိနိစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဓီတုမတ္တီသု ဓီတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထာ’တိ။ အယံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိကီဠိတာဝိနော ကာမေသု ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ။

‘‘လောလံ [လောဠံ (သျာ။ ကံ။)] ခေါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ စိတ္တံ။ အပ္ပေကဒါ မာတုမတ္တီသုပိ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဘဂိနိမတ္တီသုပိ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဓီတုမတ္တီသုပိ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ အညော စ ဟေတု၊ အညော စ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ…ပေ… အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ?

‘‘ဝုတ္တံ ခေါ ဧတံ၊ မဟာရာဇ၊ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမမေဝ ကာယံ ဥဒ္ဓံ ပါဒတလာ အဓော ကေသမတ္ထကာ တစပရိယန္တံ ပူရံ နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနော ပစ္စဝေက္ခထ – အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော မံသံ နှာရု [နဟာရု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ [အဋ္ဌိမိဉ္ဇာ (သီ။)] ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ ပိတ္တံ သေမှံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ အဿု ဝသာ ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တ’န္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ…ပေ… အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ။ ‘‘ယေ တေ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ ဘိက္ခူ ဘာဝိတကာယာ ဘာဝိတသီလာ ဘာဝိတစိတ္တာ ဘာဝိတပညာ၊ တေသံ တံ သုကရံ ဟောတိ။ ယေ စ ခေါ တေ ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ ဘိက္ခူ အဘာဝိတကာယာ အဘာဝိတသီလာ အဘာဝိတစိတ္တာ အဘာဝိတပညာ၊ တေသံ တံ ဒုက္ကရံ ဟောတိ။ အပ္ပေကဒါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ အသုဘတော မနသိ ကရိဿာမီတိ [မနသိ ကရိဿာမာတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သုဘတောဝ [သုဘတော ဝါ (သီ။)၊ သုဘတော စ (သျာ။ ကံ။)] အာဂစ္ဆတိ။ အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ ၊ အညော စ ခေါ ဟေတု အညော စ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ…ပေ… အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ?

‘‘ဝုတ္တံ ခေါ ဧတံ၊ မဟာရာဇ၊ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဝိဟရထ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟိနော အဟုဝတ္ထ၊ မာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟိနော။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇထ။ ရက္ခထ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇထ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟိနော အဟုဝတ္ထ၊ မာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟိနော။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇထ ။ ရက္ခထ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇထာ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိကီဠိတာဝိနော ကာမေသု ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ [ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ (သီ။)]၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ ဧသောဝ ခေါ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ ဟေတု၊ ဧသ ပစ္စယော ယေနိမေ ဒဟရာ ဘိက္ခူ သုသူ ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိကီဠိတာဝိနော ကာမေသု ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ အဒ္ဓါနဉ္စ အာပါဒေန္တီတိ။ အဟမ္ပိ ခေါ၊ ဘော [အဟမ္ပိ ဘော (သီ။ ပီ။)] ဘာရဒွါဇ၊ ယသ္မိံ သမယေ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန၊ အရက္ခိတာယ ဝါစာယ၊ အရက္ခိတေန စိတ္တေန၊ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ၊ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ အန္တေပုရံ ပဝိသာမိ၊ အတိဝိယ မံ တသ္မိံ သမယေ လောဘဓမ္မာ ပရိသဟန္တိ။ ယသ္မိဉ္စ ခွာဟံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ သမယေ ရက္ခိတေနေဝ ကာယေန၊ ရက္ခိတာယ ဝါစာယ၊ ရက္ခိတေန စိတ္တေန၊ ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ ၊ သံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ အန္တေပုရံ ပဝိသာမိ၊ န မံ တထာ တသ္မိံ သမယေ လောဘဓမ္မာ ပရိသဟန္တိ။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ! သေယျထာပိ ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ နိက္ကုဇ္ဇိတံ [နိကုဇ္ဇိတံ (ပီ။)] ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ၊ မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဘာရဒွါဇေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ၊ ဘော ဘာရဒွါဇ၊ တံ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဘာရဒွါဇော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ သောဏသုတ္တံ

၁၂၈။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ သောဏော ဂဟပတိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သောဏော ဂဟပတိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? (ယထာ ပုရိမသုတ္တန္တံ၊ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ)။ အယံ ခေါ၊ သောဏ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဃောသိတသုတ္တံ

၁၂၉။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ ဃောသိတော ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဃောသိတော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဓာတုနာနတ္တံ၊ ဓာတုနာနတ္တ’န္တိ ၊ ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ? ‘‘သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဓာတု၊ ရူပါ စ မနာပါ၊ စက္ခုဝိညာဏဉ္စ သုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဓာတု၊ ရူပါ စ အမနာပါ၊ စက္ခုဝိညာဏဉ္စ ဒုက္ခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဓာတု၊ ရူပါ စ မနာပါ ဥပေက္ခာဝေဒနိယာ၊ စက္ခုဝိညာဏဉ္စ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ…ပေ… သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဓာတု၊ ရသာ စ မနာပါ၊ ဇိဝှာဝိညာဏဉ္စ သုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဓာတု၊ ရသာ စ အမနာပါ၊ ဇိဝှာဝိညာဏဉ္စ ဒုက္ခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဓာတု၊ ရသာ စ ဥပေက္ခာဝေဒနိယာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏဉ္စ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ…ပေ… သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဓာတု၊ ဓမ္မာ စ မနာပါ၊ မနောဝိညာဏဉ္စ သုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဓာတု၊ ဓမ္မာ စ အမနာပါ၊ မနောဝိညာဏဉ္စ ဒုက္ခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဓာတု၊ ဓမ္မာ စ ဥပေက္ခာဝေဒနိယာ၊ မနောဝိညာဏဉ္စ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဓာတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဟာလိဒ္ဒိကာနိသုတ္တံ

၁၃၀။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အဝန္တီသု ဝိဟရတိ ကုရရဃရေ [ကုလဃရေ (သျာ။ က။)] ပပါတေ [ပဝတ္တေ (သီ။ ပီ။)၊ သမ္ပဝတ္တေ (သျာ။ ကံ။ က။) ဧတ္ထေဝ အဋ္ဌမပိဋ္ဌေပိ] ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ ဟာလိဒ္ဒိကာနိ [ဟာလိဒ္ဒကာနိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဟာလိဒ္ဒိကာနိ ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဝုတ္တမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ – ‘ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တံ၊ ဖဿနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာနာနတ္တ’န္တိ။ ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တံ၊ ဖဿနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာနာနတ္တ’’န္တိ? ‘‘ဣဓ၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ‘မနာပံ ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ စက္ခုဝိညာဏံ သုခဝေဒနိယဉ္စ [သုခဝေဒနိယံ၊ သုခဝေဒနိယံ (သီ။ ပီ။)၊ သုခဝေဒနိယဉ္စ၊ သုခဝေဒနိယံ (သျာ။ ကံ။ က။) ဧဝံ ‘‘ဒုက္ခဝေဒနိယဉ္စ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဉ္စာ’’တိ ပဒေသုပိ။ အဋ္ဌကထာဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ စက္ခုနာ ခေါ ပနေဝ [ပနေဝံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ရူပံ ဒိသွာ ‘အမနာပံ ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ စက္ခုဝိညာဏံ ဒုက္ခဝေဒနိယဉ္စ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ စက္ခုနာ ခေါ ပနေဝ ရူပံ ဒိသွာ ‘ဥပေက္ခာဋ္ဌာနိယံ [ဥပေက္ခာဝေဒနိယံ (က။)] ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ စက္ခုဝိညာဏံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဉ္စ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ‘မနာပံ ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ မနောဝိညာဏံ သုခဝေဒနိယဉ္စ ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ မနသာ ခေါ ပနေဝ ဓမ္မံ ဝိညာယ ‘အမနာပံ ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ မနောဝိညာဏံ ဒုက္ခဝေဒနိယဉ္စ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ မနသာ ခေါ ပနေဝ ဓမ္မံ ဝိညာယ ‘ဥပေက္ခာဋ္ဌာနိယံ ဣတ္ထေတ’န္တိ ပဇာနာတိ မနောဝိညာဏံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဉ္စ။ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တံ၊ ဖဿနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒနာနာနတ္တ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈။ နကုလပိတုသုတ္တံ

၁၃၁။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ နကုလပိတာ ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ နကုလပိတာ ဂဟပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ? ကော ပန၊ ဘန္တေ၊ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ? ‘‘သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု နော ပရိနိဗ္ဗာယတိ ။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နော ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ’’။

‘‘သန္တိ စ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခုနာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ၊ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ နာဘိနန္ဒတော နာဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဝိညာဏံ ဟောတိ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော၊ ဂဟပတိ၊ ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဟေတု၊ အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ လောဟိစ္စသုတ္တံ

၁၃၂။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အဝန္တီသု ဝိဟရတိ မက္ကရကတေ [မက္ကရကဋေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အရညကုဋိကာယံ။ အထ ခေါ လောဟိစ္စဿ ဗြာဟ္မဏဿ သမ္ဗဟုလာ အန္တေဝါသိကာ ကဋ္ဌဟာရကာ မာဏဝကာ ယေနာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ အရညကုဋိကာ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိတော ပရိတော ကုဋိကာယ အနုစင်္ကမန္တိ အနုဝိစရန္တိ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ကာနိစိ ကာနိစိ သေလေယျကာနိ ကရောန္တိ [သေလိဿကာနိ ကရောန္တာ (သီ။)] – ‘‘ဣမေ ပန မုဏ္ဍကာ သမဏကာ ဣဗ္ဘာ ကဏှာ [ကိဏှာ (သီ။ ပီ။)] ဗန္ဓုပါဒါပစ္စာ၊ ဣမေသံ ဘရတကာနံ သက္ကတာ ဂရုကတာ မာနိတာ ပူဇိတာ အပစိတာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ တေ မာဏဝကေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ မာဏဝကာ သဒ္ဒမကတ္ထ၊ ဓမ္မံ ဝေါ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ တေ မာဏဝကာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေ မာဏဝကေ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သီလုတ္တမာ ပုဗ္ဗတရာ အဟေသုံ၊

တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေ ပုရာဏံ သရန္တိ၊

ဂုတ္တာနိ ဒွါရာနိ သုရက္ခိတာနိ၊

အဟေသုံ တေသံ အဘိဘုယျ ကောဓံ။

‘‘ဓမ္မေ စ ဈာနေ စ ရတာ အဟေသုံ၊

တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေ ပုရာဏံ သရန္တိ၊

ဣမေ စ ဝေါက္ကမ္မ ဇပါမသေတိ၊

ဂေါတ္တေန မတ္တာ ဝိသမံ စရန္တိ။

‘‘ကောဓာဘိဘူတာ ပုထုအတ္တဒဏ္ဍာ [ကောဓာဘိဘူတာသုပုထုတ္တဒဏ္ဍာ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊

ဝိရဇ္ဇမာနာ သတဏှာတဏှေသု၊

အဂုတ္တဒွါရဿ ဘဝန္တိ မောဃာ၊

သုပိနေဝ လဒ္ဓံ ပုရိသဿ ဝိတ္တံ။

‘‘အနာသကာ ထဏ္ဍိလသာယိကာ စ၊

ပါတော သိနာနဉ္စ တယော စ ဝေဒါ။

‘‘ခရာဇိနံ ဇဋာပင်္ကော၊ မန္တာ သီလဗ္ဗတံ တပေါ၊

ကုဟနာ ဝင်္ကဒဏ္ဍာ စ၊ ဥဒကာစမနာနိ စ။

‘‘ဝဏ္ဏာ ဧတေ ဗြာဟ္မဏာနံ၊ ကတာ ကိဉ္စိက္ခဘာဝနာ၊

စိတ္တဉ္စ သုသမာဟိတံ၊ ဝိပ္ပသန္နမနာဝိလံ၊

အခိလံ သဗ္ဗဘူတေသု၊ သော မဂ္ဂေါ ဗြဟ္မပတ္တိယာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ မာဏဝကာ ကုပိတာ အနတ္တမနာ ယေန လောဟိစ္စော ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ လောဟိစ္စံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ယဂ္ဃေ! ဘဝံ ဇာနေယျ၊ သမဏော မဟာကစ္စာနော ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တေ [မန္တံ (က။)] ဧကံသေန အပဝဒတိ၊ ပဋိက္ကောသတီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ လောဟိစ္စော ဗြာဟ္မဏော ကုပိတော အဟောသိ အနတ္တမနော။ အထ ခေါ လောဟိစ္စဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ ယောဟံ အညဒတ္ထု မာဏဝကာနံယေဝ သုတွာ သမဏံ မဟာကစ္စာနံ အက္ကောသေယျံ [အက္ကောသေယျံ ဝိရုဇ္ဈေယျံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ပရိဘာသေယျံ။ ယံနူနာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ လောဟိစ္စော ဗြာဟ္မဏော တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ လောဟိစ္စော ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာဂမံသု နု ခွိဓ၊ ဘော ကစ္စာန၊ အမှာကံ သမ္ဗဟုလာ အန္တေဝါသိကာ ကဋ္ဌဟာရကာ မာဏဝကာ’’တိ? ‘‘အာဂမံသု ခွိဓ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သမ္ဗဟုလာ အန္တေဝါသိကာ ကဋ္ဌဟာရကာ မာဏဝကာ’’တိ။ ‘‘အဟု ပန ဘောတော ကစ္စာနဿ တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ‘‘အဟု ခေါ မေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန ဘောတော ကစ္စာနဿ တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ အဟောသိ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ မေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ အဟောသိ ကထာသလ္လာပေါ –

‘‘သီလုတ္တမာ ပုဗ္ဗတရာ အဟေသုံ၊

တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေ ပုရာဏံ သရန္တိ၊…ပေ…၊

အခိလံ သဗ္ဗဘူတေသု၊

သော မဂ္ဂေါ ဗြဟ္မပတ္တိယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ မေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တေဟိ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ အဟောသိ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။

‘‘‘အဂုတ္တဒွါရော’တိ [အဂုတ္တဒွါရော အဂုတ္တဒွါရောတိ (က။)] ဘဝံ ကစ္စာနော အာဟ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘော ကစ္စာန၊ အဂုတ္တဒွါရော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧကစ္စော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ [အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။) ဥပရိ အာသီဝိသဝဂ္ဂေ အဝဿုတသုတ္တေ ပန ‘‘အနုပဋ္ဌိတကာယဿတီ’’တွေဝ သဗ္ဗတ္ထ ဒိဿတိ] စ ဝိဟရတိ၊ ပရိတ္တစေတသော တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ စ ဓမ္မေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ၊ ပရိတ္တစေတသော တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဂုတ္တဒွါရော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော ကစ္စာန၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ကစ္စာန! ယာဝဉ္စိဒံ ဘောတာ ကစ္စာနေန အဂုတ္တဒွါရောဝ သမာနော အဂုတ္တဒွါရောတိ အက္ခာတော။

‘‘‘ဂုတ္တဒွါရော’တိ ဘဝံ ကစ္စာနော အာဟ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘော ကစ္စာန၊ ဂုတ္တဒွါရော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏစေတသော တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ၊ အပ္ပမာဏစေတသော တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဂုတ္တဒွါရော ဟောတီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘော ကစ္စာန၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘော ကစ္စာန! ယာဝဉ္စိဒံ ဘောတာ ကစ္စာနေန ဂုတ္တဒွါရောဝ သမာနော ဂုတ္တဒွါရောတိ အက္ခာတော။ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ကစ္စာန၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘော ကစ္စာန! သေယျထာပိ၊ ဘော ကစ္စာန၊ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ၊ မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ကစ္စာနေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ၊ ဘော ကစ္စာန၊ တံ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကစ္စာနော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ။ ယထာ စ ဘဝံ ကစ္စာနော မက္ကရကတေ ဥပါသကကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဧဝမေဝ လောဟိစ္စကုလံ ဥပသင်္ကမတု။ တတ္ထ ယေ မာဏဝကာ ဝါ မာဏဝိကာ ဝါ ဘဝန္တံ ကစ္စာနံ အဘိဝါဒေဿန္တိ ပစ္စုဋ္ဌိဿန္တိ အာသနံ ဝါ ဥဒကံ ဝါ ဒဿန္တိ၊ တေသံ တံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဝေရဟစ္စာနိသုတ္တံ

၁၃၃။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ကာမဏ္ဍာယံ ဝိဟရတိ တောဒေယျဿ ဗြာဟ္မဏဿ အမ္ဗဝနေ။ အထ ခေါ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ အန္တေဝါသီ မာဏဝကော ယေနာယသ္မာ ဥဒါယီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ဥဒါယိနာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ မာဏဝကံ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ သော မာဏဝကော အာယသ္မတာ ဥဒါယိနာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တံ ဗြာဟ္မဏိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေ၊ ဘောတိ၊ ဇာနေယျာသိ [ဘောတိ ဇာနေယျ (သီ။ ပီ။ က။)၊ ဘောတီ ဇာနေယျ (သျာ။ ကံ။)]! သမဏော ဥဒါယီ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ ၊ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ။

‘‘တေန ဟိ တွံ၊ မာဏဝက၊ မမ ဝစနေန သမဏံ ဥဒါယိံ နိမန္တေဟိ သွာတနာယ ဘတ္တေနာ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ ဘောတီ’’တိ ခေါ သော မာဏဝကော ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ ဥဒါယီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေတု ကိရ၊ ဘဝံ၊ ဥဒါယိ၊ အမှာကံ အာစရိယဘရိယာယ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ပါဒုကာ အာရောဟိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ သီသံ ဩဂုဏ္ဌိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဏ၊ သမဏ၊ ဓမ္မ’’န္တိ။ ‘‘ဘဝိဿတိ၊ ဘဂိနိ၊ သမယော’’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိ [ပက္ကာမိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။

ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သော မာဏဝကော ယေနာယသ္မာ ဥဒါယီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ဥဒါယိနာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ မာဏဝကံ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သော မာဏဝကော အာယသ္မတာ ဥဒါယိနာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တံ ဗြာဟ္မဏိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေ၊ ဘောတိ၊ ဇာနေယျာသိ! သမဏော ဥဒါယီ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ ၊ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ပန တွံ၊ မာဏဝက၊ သမဏဿ ဥဒါယိဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသသိ။ သမဏော ပနုဒါယီ ‘ဘဏ၊ သမဏ၊ ဓမ္မ’န္တိ ဝုတ္တော သမာနော ‘ဘဝိဿတိ၊ ဘဂိနိ၊ သမယော’တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ။ ‘‘တထာ ဟိ ပန တွံ၊ ဘောတိ၊ ပါဒုကာ အာရောဟိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ သီသံ ဩဂုဏ္ဌိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ဘဏ၊ သမဏ၊ ဓမ္မ’န္တိ။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မဂါရဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ၊ မာဏဝက၊ မမ ဝစနေန သမဏံ ဥဒါယိံ နိမန္တေဟိ သွာတနာယ ဘတ္တေနာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘောတီ’’တိ ခေါ သော မာဏဝကော ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ ဥဒါယီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေတု ကိရ ဘဝံ ဥဒါယီ အမှာကံ အာစရိယဘရိယာယ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာယ ဗြာဟ္မဏိယာ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ပါဒုကာ ဩရောဟိတွာ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ သီသံ ဝိဝရိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိသ္မိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ ပညပေန္တိ၊ ကိသ္မိံ အသတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ န ပညပေန္တီ’’တိ?

‘‘စက္ခုသ္မိံ ခေါ၊ ဘဂိနိ၊ သတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ ပညပေန္တိ၊ စက္ခုသ္မိံ အသတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ န ပညပေန္တိ…ပေ… ဇိဝှာယ သတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ ပညပေန္တိ၊ ဇိဝှာယ အသတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ န ပညပေန္တိ…ပေ…။ မနသ္မိံ သတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ ပညပေန္တိ၊ မနသ္မိံ အသတိ အရဟန္တော သုခဒုက္ခံ န ပညပေန္တီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဝေရဟစ္စာနိဂေါတ္တာ ဗြာဟ္မဏီ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ၊ အဘိက္ကန္တံ၊ ဘန္တေ! သေယျထာပိ၊ ဘန္တေ၊ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ၊ မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ၊ အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ၊ စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ အယျေန ဥဒါယိနာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ၊ အယျ ဥဒါယိ၊ တံ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မဉ္စ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ။ ဥပါသိကံ မံ အယျော ဥဒါယီ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ဒသမံ။

ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ တေရသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဝေသာလီ ဝဇ္ဇိ နာဠန္ဒာ၊ ဘာရဒွါဇ သောဏော စ ဃောသိတော၊

ဟာလိဒ္ဒိကော နကုလပိတာ၊ လောဟိစ္စော ဝေရဟစ္စာနီတိ။

၁၄။ ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ

၁။ ဒေဝဒဟသုတ္တံ

၁၃၄။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ဒေဝဒဟံ နာမ သကျာနံ နိဂမော။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ဆသု ဖဿာယတနေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ၊ န စ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ဆသု ဖဿာယတနေသု နာပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ။ ယေ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ၊ တေသာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ ဆသု ဖဿာယတနေသု နာပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကတံ တေသံ အပ္ပမာဒေန၊ အဘဗ္ဗာ တေ ပမဇ္ဇိတုံ။ ယေ စ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ သေက္ခာ [သေခါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] အပ္ပတ္တမာနသာ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနာ ဝိဟရန္တိ၊ တေသာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ ဆသု ဖဿာယတနေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ မနောရမာပိ၊ အမနောရမာပိ။ တျာဿ ဖုဿ ဖုဿ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော အပရိယာဒါနာ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ [အပမ္မုဋ္ဌာ (သီ။)၊ အပ္ပမုဋ္ဌာ (သျာ။ ကံ။)]၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော တေသံ ဘိက္ခူနံ ဆသု ဖဿာယတနေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနောရမာပိ အမနောရမာပိ။ တျာဿ ဖုဿ ဖုဿ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော အပရိယာဒါနာ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော တေသံ ဘိက္ခူနံ ဆသု [ဆဿု (သီ။)] ဖဿာယတနေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ခဏသုတ္တံ

၁၃၅။ ‘‘လာဘာ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော ဝေါ ပဋိလဒ္ဓါ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယ။ ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဖဿာယတနိကာ နာမ နိရယာ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော ဣဋ္ဌရူပံ၊ အကန္တရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော ကန္တရူပံ၊ အမနာပရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော မနာပရူပံ။ ယံ ကိဉ္စိ သောတေန သဒ္ဒံ သုဏာတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ အနိဋ္ဌရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော ဣဋ္ဌရူပံ၊ အကန္တရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော ကန္တရူပံ၊ အမနာပရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော မနာပရူပံ။ လာဘာ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော ဝေါ ပဋိလဒ္ဓါ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယ။ ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆဖဿာယတနိကာ နာမ သဂ္ဂါ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ စက္ခုနာ ရူပံ ပဿတိ ဣဋ္ဌရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော အနိဋ္ဌရူပံ၊ ကန္တရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော အကန္တရူပံ၊ မနာပရူပံယေဝ ပဿတိ၊ နော အမနာပရူပံ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ ဇိဝှာယ ရသံ သာယတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ ဣဋ္ဌရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော အနိဋ္ဌရူပံ၊ ကန္တရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော အကန္တရူပံ၊ မနာပရူပံယေဝ ဝိဇာနာတိ၊ နော အမနာပရူပံ။ လာဘာ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော ဝေါ ပဋိလဒ္ဓါ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ပဌမရူပါရာမသုတ္တံ

၁၃၆။ ‘‘ရူပါရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ရူပရတာ ရူပသမ္မုဒိတာ။ ရူပဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ ဒုက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဝိဟရန္တိ။ သဒ္ဒါရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဒေဝမနုဿာ သဒ္ဒရတာ သဒ္ဒသမ္မုဒိတာ။ သဒ္ဒဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ ဒုက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဝိဟရန္တိ။ ဂန္ဓာရာမာ… ရသာရာမာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရာမာ… ဓမ္မာရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဓမ္မရတာ ဓမ္မသမ္မုဒိတာ။ ဓမ္မဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ ဒုက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဝိဟရန္တိ။ တထာဂတော စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ရူပါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝံ စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ န ရူပါရာမော န ရူပရတော န ရူပသမ္မုဒိတော။ ရူပဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ သုခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဝိဟရတိ။ သဒ္ဒါနံ… ဂန္ဓာနံ… ရသာနံ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ဓမ္မာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ န ဓမ္မာရာမော၊ န ဓမ္မရတော၊ န ဓမ္မသမ္မုဒိတော။ ဓမ္မဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ သုခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဝိဟရတိ’’။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖဿာ ဓမ္မာ စ ကေဝလာ၊

ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ စ၊ ယာဝတတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘သဒေဝကဿ လောကဿ၊ ဧတေ ဝေါ သုခသမ္မတာ၊

ယတ္ထ စေတေ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တံ တေသံ ဒုက္ခသမ္မတံ။

‘‘သုခံ [သုခန္တိ (သီ။)] ဒိဋ္ဌမရိယေဘိ၊ သက္ကာယဿ နိရောဓနံ၊

ပစ္စနီကမိဒံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗလောကေန ပဿတံ။

‘‘ယံ ပရေ သုခတော အာဟု၊ တဒရိယာ အာဟု ဒုက္ခတော၊

ယံ ပရေ ဒုက္ခတော အာဟု၊ တဒရိယာ သုခတော ဝိဒူ။

‘‘ပဿ ဓမ္မံ ဒုရာဇာနံ၊ သမ္မူဠှေတ္ထ အဝိဒ္ဒသု၊

နိဝုတာနံ တမော ဟောတိ၊ အန္ဓကာရော အပဿတံ။

‘‘သတဉ္စ ဝိဝဋံ ဟောတိ၊ အာလောကော ပဿတာမိ၊

သန္တိကေ န ဝိဇာနန္တိ၊ မဂ္ဂါ [မဂါ (သီ။)] ဓမ္မဿ အကောဝိဒါ။

‘‘ဘဝရာဂပရေတေဘိ ၊ ဘဝရာဂါနုသာရီဘိ [ဘဝသောတာနုသာရိဘိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ ဘဝသောတာနုသာရိဟိ (သီ။)]၊

မာရဓေယျာနုပန္နေဟိ၊ နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓော။

‘‘ကော နု အညတြ မရိယေဘိ၊ ပဒံ သမ္ဗုဒ္ဓုမရဟတိ၊

ယံ ပဒံ သမ္မဒညာယ၊ ပရိနိဗ္ဗန္တိ အနာသဝါ’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ ဒုတိယရူပါရာမသုတ္တံ

၁၃၇။ ‘‘ရူပါရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ရူပရတာ ရူပသမ္မုဒိတာ။ ရူပဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ ဒုက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဝိဟရန္တိ။ သဒ္ဒါရာမာ… ဂန္ဓာရာမာ… ရသာရာမာ … ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရာမာ… ဓမ္မာရာမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဓမ္မရတာ ဓမ္မသမ္မုဒိတာ။ ဓမ္မဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ ဒုက္ခာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝမနုဿာ ဝိဟရန္တိ။ တထာဂတော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ရူပါနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ န ရူပါရာမော န ရူပရတော န ရူပသမ္မုဒိတော။ ရူပဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ သုခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဝိဟရတိ။ သဒ္ဒါနံ… ဂန္ဓာနံ… ရသာနံ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ… ဓမ္မာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ န ဓမ္မာရာမော န ဓမ္မရတော န ဓမ္မသမ္မုဒိတော။ ဓမ္မဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓာ သုခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဝိဟရတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ပဌမနတုမှာကံသုတ္တံ

၁၃၈။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ န တုမှာကံ ၊ တံ ပဇဟထ။ သာ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ…ပေ… မနော န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဣမသ္မိံ ဇေတဝနေ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ တံ ဇနော ဟရေယျ ဝါ ဍဟေယျ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျ၊ အပိ နု တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘အမှေ ဇနော ဟရတိ ဝါ ဍဟတိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောတီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘န ဟိ နော ဧတံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ သာ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ…ပေ… မနော န တုမှာကံ ၊ တံ ပဇဟထ။ သော ဝေါ ပဟီနော ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဒုတိယနတုမှာကံသုတ္တံ

၁၃၉။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တံ ပဇဟထ။ တံ ဝေါ ပဟီနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ? ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န တုမှာကံ၊ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ န တုမှာကံ၊ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ ဣမသ္မိံ ဇေတဝနေ…ပေ… ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါ န တုမှာကံ၊ တေ ပဇဟထ။ တေ ဝေါ ပဟီနာ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ အဇ္ဈတ္တာနိစ္စဟေတုသုတ္တံ

၁၄၀။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနိစ္စော။ အနိစ္စသမ္ဘူတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု ကုတော နိစ္စံ ဘဝိဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ဇိဝှာယ ဥပ္ပာဒါယ သောပိ အနိစ္စော။ အနိစ္စသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာ ကုတော နိစ္စာ ဘဝိဿတိ…ပေ… မနော အနိစ္စော။ ယောပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော မနဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနိစ္စော။ အနိစ္စသမ္ဘူတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနော ကုတော နိစ္စော ဘဝိဿတိ! ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အဇ္ဈတ္တဒုက္ခဟေတုသုတ္တံ

၁၄၁။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဒုက္ခော။ ဒုက္ခသမ္ဘူတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု ကုတော သုခံ ဘဝိဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ဇိဝှာယ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဒုက္ခော။ ဒုက္ခသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာ ကုတော သုခါ ဘဝိဿတိ…ပေ… မနော ဒုက္ခော။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော မနဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဒုက္ခော။ ဒုက္ခသမ္ဘူတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနော ကုတော သုခေါ ဘဝိဿတိ! ဧဝံ ပဿံ…ပေ… ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ အဇ္ဈတ္တာနတ္တဟေတုသုတ္တံ

၁၄၂။ ‘‘စက္ခုံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော စက္ခုဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနတ္တာ။ အနတ္တသမ္ဘူတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု ကုတော အတ္တာ ဘဝိဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော ဇိဝှာယ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနတ္တာ။ အနတ္တသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာ ကုတော အတ္တာ ဘဝိဿတိ…ပေ… မနော အနတ္တာ။ ယောပိ ဟေတု ယောပိ ပစ္စယော မနဿ ဥပ္ပာဒါယ ၊ သောပိ အနတ္တာ။ အနတ္တသမ္ဘူတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနော ကုတော အတ္တာ ဘဝိဿတိ! ဧဝံ ပဿံ…ပေ… ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဗာဟိရာနိစ္စဟေတုသုတ္တံ

၁၄၃။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ရူပါနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနိစ္စော။ အနိစ္စသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါ ကုတော နိစ္စာ ဘဝိဿန္တိ! သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနိစ္စော။ အနိစ္စသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ကုတော နိစ္စာ ဘဝိဿန္တိ! ဧဝံ ပဿံ…ပေ… ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ဗာဟိရဒုက္ခဟေတုသုတ္တံ

၁၄၄။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ရူပါနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဒုက္ခော။ ဒုက္ခသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါ ကုတော သုခါ ဘဝိဿန္တိ! သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ ဒုက္ခော။ ဒုက္ခသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ကုတော သုခါ ဘဝိဿန္တိ! ဧဝံ ပဿံ…ပေ… ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ ဗာဟိရာနတ္တဟေတုသုတ္တံ

၁၄၅။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ရူပါနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနတ္တာ။ အနတ္တသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပါ ကုတော အတ္တာ ဘဝိဿန္တိ! သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ယောပိ ဟေတု၊ ယောပိ ပစ္စယော ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒါယ၊ သောပိ အနတ္တာ။ အနတ္တသမ္ဘူတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ကုတော အတ္တာ ဘဝိဿန္တိ! ဧဝံ ပဿံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ သဒ္ဒေသုပိ… ဂန္ဓေသုပိ… ရသေသုပိ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသုပိ… ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ ဒွါဒသမံ။

ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ စုဒ္ဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒေဝဒဟော ခဏော ရူပါ၊ ဒွေ နတုမှာကမေဝ စ၊

ဟေတုနာပိ တယော ဝုတ္တာ၊ ဒုဝေ အဇ္ဈတ္တဗာဟိရာတိ။

၁၅။ နဝပုရာဏဝဂ္ဂေါ

၁။ ကမ္မနိရောဓသုတ္တံ

၁၄၆။ ‘‘နဝပုရာဏာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မာနိ ဒေသေဿာမိ ကမ္မနိရောဓံ ကမ္မနိရောဓဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ။ တံ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီတိ။ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏကမ္မံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏကမ္မံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ ဝေဒနိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ ပုရာဏကမ္မာ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ ဝေဒနိယာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ…ပေ… မနော ပုရာဏကမ္မော အဘိသင်္ခတော အဘိသဉ္စေတယိတော ဝေဒနိယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏကမ္မံ။ ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝကမ္မံ? ယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နဝကမ္မံ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မနိရောဓော? ယော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မမနောကမ္မဿ နိရောဓာ ဝိမုတ္တိံ ဖုသတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မနိရောဓော။ ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ သမ္မာဝါယာမော၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသိတံ မယာ ပုရာဏကမ္မံ၊ ဒေသိတံ နဝကမ္မံ၊ ဒေသိတော ကမ္မနိရောဓော၊ ဒေသိတာ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာရာ ကရဏီယံ သာဝကာနံ ဟိတေသိနာ အနုကမ္ပကေန အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ကတံ ဝေါ တံ မယာ။ ဧတာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရုက္ခမူလာနိ၊ ဧတာနိ သုညာဂါရာနိ။ ဈာယထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ ပမာဒတ္ထ၊ မာ ပစ္ဆာဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ အနိစ္စနိဗ္ဗာနသပ္ပာယသုတ္တံ

၁၄၇။ ‘‘နိဗ္ဗာနသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ…ပေ… ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ ရူပါ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စောတိ ပဿတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ ရသာ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အနိစ္စောတိ ပဿတိ ၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ…ပေ… မနော အနိစ္စောတိ ပဿတိ၊ ဓမ္မာ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စောတိ ပဿတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ဒုက္ခနိဗ္ဗာနသပ္ပာယသုတ္တံ

၁၄၈။ ‘‘နိဗ္ဗာနသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ…ပေ… ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုံ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ၊ ရူပါ ဒုက္ခာတိ ပဿတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော ဒုက္ခောတိ ပဿတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာတိ ပဿတိ…ပေ… မနော ဒုက္ခောတိ ပဿတိ၊ ဓမ္မာ ဒုက္ခာတိ ပဿတိ၊ မနောဝိညာဏံ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ၊ မနောသမ္ဖဿော ဒုက္ခောတိ ပဿတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခန္တိ ပဿတိ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ အနတ္တနိဗ္ဗာနသပ္ပာယသုတ္တံ

၁၄၉။ ‘‘နိဗ္ဗာနသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ…ပေ… ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုံ အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ ရူပါ အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တာတိ ပဿတိ…ပေ… မနော အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ မနောဝိညာဏံ အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ မနောသမ္ဖဿော အနတ္တာတိ ပဿတိ၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တာတိ ပဿတိ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယပဋိပဒါသုတ္တံ

၁၅၀။ ‘‘နိဗ္ဗာနသပ္ပာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိပဒံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ…ပေ… ကတမာ စ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ? တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခု နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ရူပါ နိစ္စာ ဝါ အနိစ္စာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စာ၊ ဘန္တေ’’…ပေ…။

‘‘စက္ခုဝိညာဏံ… စက္ခုသမ္ဖဿော…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ?

‘‘အနိစ္စံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ?

‘‘ဒုက္ခံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ၊ ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ?

‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ …ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနသပ္ပာယာ ပဋိပဒါ’’တိ ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အန္တေဝါသိကသုတ္တံ

၁၅၁။ ‘‘အနန္တေဝါသိကမိဒံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ အနာစရိယကံ။ သန္တေဝါသိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သာစရိယကော ဒုက္ခံ န ဖာသု [ဖာသုံ (သီ။ ပီ။)] ဝိဟရတိ။ အနန္တေဝါသိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနာစရိယကော သုခံ ဖာသု ဝိဟရတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခု၊ သန္တေဝါသိကော သာစရိယကော ဒုက္ခံ န ဖာသု ဝိဟရတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ အန္တော ဝသန္တိ၊ အန္တဿ ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ သမုဒါစရန္တိ၊ သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ အန္တော ဝသန္တိ၊ အန္တဿ ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ သမုဒါစရန္တိ၊ သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ အန္တော ဝသန္တိ၊ အန္တဿ ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ သမုဒါစရန္တိ၊ သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ သာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သန္တေဝါသိကော သာစရိယကော ဒုက္ခံ၊ န ဖာသု ဝိဟရတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနန္တေဝါသိကော အနာစရိယကော သုခံ ဖာသု ဝိဟရတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ န အန္တော ဝသန္တိ၊ နာဿ အန္တော ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ ။ တသ္မာ အနန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ န သမုဒါစရန္တိ၊ န သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ အနာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ န အန္တော ဝသန္တိ၊ နာဿ အန္တော ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ အနန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ န သမုဒါစရန္တိ၊ န သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ အနာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ။ တျာဿ န အန္တော ဝသန္တိ၊ နာဿ အန္တော ဝသန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ အနန္တေဝါသိကောတိ ဝုစ္စတိ။ တေ နံ န သမုဒါစရန္တိ၊ န သမုဒါစရန္တိ နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ။ တသ္မာ အနာစရိယကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနန္တေဝါသိကော အနာစရိယကော သုခံ ဖာသု ဝိဟရတိ။ အနန္တေဝါသိကမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ ။ အနာစရိယကံ သန္တေဝါသိကော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သာစရိယကော ဒုက္ခံ၊ န ဖာသု ဝိဟရတိ။ အနန္တေဝါသိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အနာစရိယကော သုခံ ဖာသု ဝိဟရတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ကိမတ္ထိယဗြဟ္မစရိယသုတ္တံ

၁၅၂။ ‘‘သစေ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကိမတ္ထိယံ၊ အာဝုသော၊ သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထ – ‘ဒုက္ခဿ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ။ သစေ ပန ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကတမံ ပနာဝုသော၊ ဒုက္ခံ၊ ယဿ ပရိညာယ သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထ –

‘‘စက္ခု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ရူပါ ဒုက္ခာ ၊ တေသံ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿော ဒုက္ခော၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ… မနော ဒုက္ခော၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။ ဣဒံ ခေါ၊ အာဝုသော ၊ ဒုက္ခံ၊ ယဿ ပရိညာယ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’တိ။ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အတ္ထိနုခေါပရိယာယသုတ္တံ

၁၅၃။ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ၊ အညတြ ရုစိယာ၊ အညတြ အနုဿဝါ၊ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ၊ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမီ’’တိ [ပဇာနာတီတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)]? ‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မာ၊ ဘဂဝံနေတ္တိကာ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ သာဓု ဝတ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတု ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓာရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ၊ အညတြ ရုစိယာ၊ အညတြ အနုဿဝါ၊ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ၊ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမီ’’တိ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော၊ ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ…ပေ… အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီ’တိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ။ အပိ နုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သဒ္ဓါယ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ရုစိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနုဿဝေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘နနုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပညာယ ဒိသွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ၊ အညတြ ရုစိယာ၊ အညတြ အနုဿဝါ၊ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ၊ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမီ’’တိ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ…ပေ… ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ ။ ယံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အပိ နုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သဒ္ဓါယ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ရုစိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနုဿဝေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘နနုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပညာယ ဒိသွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ၊ အညတြ ရုစိယာ၊ အညတြ အနုဿဝါ၊ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ၊ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမီ’’တိ [ပဇာနာတီတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] …ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ။ ယံ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟံ၊ နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂဒေါသမောဟောတိ ပဇာနာတိ၊ အပိ နုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သဒ္ဓါယ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ရုစိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အနုဿဝေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘နနုမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ ပညာယ ဒိသွာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘အယမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဘိက္ခု အညတြေဝ သဒ္ဓါယ၊ အညတြ ရုစိယာ၊ အညတြ အနုဿဝါ၊ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ၊ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အညံ ဗျာကရောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နသုတ္တံ

၁၅၄။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော၊ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော ဟောတီ’’တိ?

‘‘စက္ခုန္ဒြိယေ စေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော စက္ခုန္ဒြိယေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှိန္ဒြိယေ စေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဇိဝှိန္ဒြိယေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနိန္ဒြိယေ စေ၊ ဘိက္ခု၊ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော မနိန္ဒြိယေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ…ပေ… ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော ဟောတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဓမ္မကထိကပုစ္ဆသုတ္တံ

၁၅၅။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဓမ္မကထိကော ၊ ဓမ္မကထိကော’တိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မကထိကော ဟောတီ’’တိ?

‘‘စက္ခုဿ စေ၊ ဘိက္ခု နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ‘ဓမ္မကထိကော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ။ စက္ခုဿ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ‘ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ။ စက္ခုဿ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂါ နိရောဓာ အနုပါဒါဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ‘ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ…ပေ… ဇိဝှာယ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ‘ဓမ္မကထိကော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ…ပေ… မနဿ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ‘ဓမ္မကထိကော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ။ မနဿ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ ‘ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယ။ မနဿ စေ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂါ နိရောဓာ အနုပါဒါဝိမုတ္တော ဟောတိ၊ ‘ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော ဘိက္ခူ’တိ အလံဝစနာယာ’’တိ။ ဒသမံ။

နဝပုရာဏဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဒသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကမ္မံ စတ္တာရိ သပ္ပာယာ၊ အနန္တေဝါသိ ကိမတ္ထိယာ၊

အတ္ထိ နု ခေါ ပရိယာယော၊ ဣန္ဒြိယကထိကေန စာတိ။

သဠာယတနဝဂ္ဂေ တတိယပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

တဿ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

ယောဂက္ခေမိ စ လောကော စ၊ ဂဟပတိ ဒေဝဒဟေန စ၊

နဝပုရာဏေန ပဏ္ဏာသော၊ တတိယော တေန ဝုစ္စတီတိ။

၁၆။ နန္ဒိက္ခယဝဂ္ဂေါ

၁။ အဇ္ဈတ္တနန္ဒိက္ခယသုတ္တံ

၁၅၆။ ‘‘အနိစ္စံယေဝ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ သာဿ [သာယံ (ပီ။ က။)] ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ။ သမ္မာ ပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ…ပေ… အနိစ္စံယေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇိဝှံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ ပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ…ပေ… စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ…ပေ… အနိစ္စံယေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မနံ အနိစ္စန္တိ ပဿတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ ပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂။ ဗာဟိရနန္ဒိက္ခယသုတ္တံ

၁၅၇။ ‘‘အနိစ္စေယေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပေ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ ပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော ။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ အနိစ္စေယေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ အနိစ္စာတိ ပဿတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာ ပဿံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ အဇ္ဈတ္တအနိစ္စနန္ဒိက္ခယသုတ္တံ

၁၅၈။ ‘‘စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ၊ စက္ခာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿထ။ စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယောနိသော မနသိကရောန္တော၊ စက္ခာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿန္တော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ သောတံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ… ဃာနံ… ဇိဝှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ၊ ဇိဝှာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿထ။ ဇိဝှံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယောနိသော မနသိကရောန္တော၊ ဇိဝှာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿန္တော ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကာယံ… မနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ၊ မနာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿထ။ မနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယောနိသော မနသိကရောန္တော ၊ မနာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿန္တော မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ဗာဟိရအနိစ္စနန္ဒိက္ခယသုတ္တံ

၁၅၉။ ‘‘ရူပေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ၊ ရူပါနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿထ။ ရူပေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယောနိသော မနသိကရောန္တော၊ ရူပါနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿန္တော ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ သဒ္ဒေ… ဂန္ဓေ… ရသေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ… ဓမ္မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောနိသော မနသိ ကရောထ၊ ဓမ္မာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿထ။ ဓမ္မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ယောနိသော မနသိကရောန္တော၊ ဓမ္မာနိစ္စတဉ္စ ယထာဘူတံ သမနုပဿန္တော ဓမ္မေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နန္ဒိက္ခယာ ရာဂက္ခယော၊ ရာဂက္ခယာ နန္ဒိက္ခယော ။ နန္ဒိရာဂက္ခယာ စိတ္တံ သုဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဇီဝကမ္ဗဝနသမာဓိသုတ္တံ

၁၆၀။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဇီဝကမ္ဗဝနေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ…ပေ… ‘‘သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ။ သမာဟိတဿ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘိက္ခုနော ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ။ ကိဉ္စ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ? စက္ခုံ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ရူပါ အနိစ္စာတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စောတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ…ပေ… မနော အနိစ္စောတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ဓမ္မာ အနိစ္စာတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ။ သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ။ သမာဟိတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ဇီဝကမ္ဗဝနပဋိသလ္လာနသုတ္တံ

၁၆၁။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဇီဝကမ္ဗဝနေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ…ပေ… ‘‘ပဋိသလ္လာနေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂမာပဇ္ဇထ။ ပဋိသလ္လီနဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ။ ကိဉ္စ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ? စက္ခုံ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ရူပါ အနိစ္စာတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စောတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ…ပေ… မနော အနိစ္စောတိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ၊ ဓမ္မာ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတိ။ ပဋိသလ္လာနေ ဘိက္ခဝေ၊ ယောဂမာပဇ္ဇထ။ ပဋိသလ္လီနဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ယထာဘူတံ ဩက္ခာယတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ကောဋ္ဌိကအနိစ္စသုတ္တံ

၁၆၂။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ကောဋ္ဌိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု၊ ယမဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

‘‘ယံ ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနိစ္စံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနိစ္စံ? စက္ခု ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရူပါ အနိစ္စာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရသာ အနိစ္စာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဇိဝှာဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနိစ္စော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဓမ္မာ အနိစ္စာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနိစ္စံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ကောဋ္ဌိကဒုက္ခသုတ္တံ

၁၆၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော…ပေ… ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ…ပေ… ဝိဟရေယျ’’န္တိ။ ‘‘ယံ ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခံ? စက္ခု ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရူပါ ဒုက္ခာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုဝိညာဏံ ဒုက္ခံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုသမ္ဖဿော ဒုက္ခော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော ဒုက္ခော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဓမ္မာ ဒုက္ခာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော ။ မနောဝိညာဏံ ဒုက္ခံ ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ မနောသမ္ဖဿော ဒုက္ခော၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခံ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခံ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ကောဋ္ဌိကအနတ္တသုတ္တံ

၁၆၄။ ဧကမန္တံ…ပေ… ဝိဟရေယျန္တိ။ ‘‘ယော ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနတ္တာ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကော စ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနတ္တာ? စက္ခု ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ရူပါ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ စက္ခုသမ္ဖဿော အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော …ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဓမ္မာ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿော… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယော ခေါ၊ ကောဋ္ဌိက၊ အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပဟာနသုတ္တံ

၁၆၅။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသိန္နော သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော ကထံ ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ?

‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ရူပေ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စတော ဇာနတော ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟာနသုတ္တံ

၁၆၆။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု…ပေ… ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကထံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော ကထံ ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ? ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဒုက္ခတော ဇာနတော ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ရူပေ ဒုက္ခတော ဇာနတော ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ ဒုက္ခတော ဇာနတော ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ ဒုက္ခတော ဇာနတော ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ ဒုက္ခတော ဇာနတော ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂။ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိပဟာနသုတ္တံ

၁၆၇။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု…ပေ… ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကထံ နု ခေါ ၊ ဘန္တေ၊ ဇာနတော ကထံ ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ? ‘‘စက္ခုံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ရူပေ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုဝိညာဏံ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ…ပေ… ဇိဝှံ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ…ပေ… မနံ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတိ။ ဓမ္မေ… မနောဝိညာဏံ… မနောသမ္ဖဿံ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနတ္တတော ဇာနတော ပဿတော အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ ပဟီယတီ’’တိ။ ဒွါဒသမံ။

နန္ဒိက္ခယဝဂ္ဂေါ သောဠသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

နန္ဒိက္ခယေန စတ္တာရော၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဒုဝေ၊

ကောဋ္ဌိကေန တယော ဝုတ္တာ၊ မိစ္ဆာ သက္ကာယ အတ္တနောတိ။

၁၇။ သဋ္ဌိပေယျာလဝဂ္ဂေါ

၁။ အဇ္ဈတ္တအနိစ္စဆန္ဒသုတ္တံ

၁၆၈။ ‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ? စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနိစ္စော၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၂။ အဇ္ဈတ္တအနိစ္စရာဂသုတ္တံ

၁၆၉။ ‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနိစ္စော၊ တတြ ဝေါ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၃။ အဇ္ဈတ္တအနိစ္စဆန္ဒရာဂသုတ္တံ

၁၇၀။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနိစ္စော၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၄-၆။ ဒုက္ခဆန္ဒာဒိသုတ္တံ

၁၇၁-၁၇၃။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ…ပေ… မနော ဒုက္ခော၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၇-၉။ အနတ္တဆန္ဒာဒိသုတ္တံ

၁၇၄-၁၇၆။ ‘‘ယော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ? စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော…ပေ… မနော အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၁၀-၁၂။ ဗာဟိရာနိစ္စဆန္ဒာဒိသုတ္တံ

၁၇၇-၁၇၉။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ? ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ သဒ္ဒါ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ဂန္ဓာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ရသာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ဓမ္မာ အနိစ္စာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၁၃-၁၅။ ဗာဟိရဒုက္ခဆန္ဒာဒိသုတ္တံ

၁၈၀-၁၈၂။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ? ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၁၆-၁၈။ ဗာဟိရာနတ္တဆန္ဒာဒိသုတ္တံ

၁၈၃-၁၈၅။ ‘‘ယော ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ? ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ၊ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော။ ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ တတြ ဝေါ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ ဆန္ဒရာဂေါ ပဟာတဗ္ဗော’’တိ။

၁၉။ အဇ္ဈတ္တာတီတာနိစ္စသုတ္တံ

၁၈၆။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ အတီတံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ အတီတာ…ပေ… မနော အနိစ္စော အတီတော။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ဇိဝှာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… မနသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၂၀။ အဇ္ဈတ္တာနာဂတာနိစ္စသုတ္တံ

၁၈၇။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ အနာဂတံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ အနာဂတာ…ပေ… မနော အနိစ္စော အနာဂတော။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၂၁။ အဇ္ဈတ္တပစ္စုပ္ပန္နာနိစ္စသုတ္တံ

၁၈၈။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ ပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ ပစ္စုပ္ပန္နာ…ပေ… မနော အနိစ္စော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၂၂-၂၄။ အဇ္ဈတ္တာတီတာဒိဒုက္ခသုတ္တံ

၁၈၉-၁၉၁။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ…ပေ… မနော ဒုက္ခော အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ဧဝံ ပဿံ ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၂၅-၂၇။ အဇ္ဈတ္တာတီတာဒိအနတ္တသုတ္တံ

၁၉၂-၁၉၄။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ…ပေ… မနော အနတ္တာ အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၂၈-၃၀။ ဗာဟိရာတီတာဒိအနိစ္စသုတ္တံ

၁၉၅-၁၉၇။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၃၁-၃၃။ ဗာဟိရာတီတာဒိဒုက္ခသုတ္တံ

၁၉၈-၂၀၀။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၃၄-၃၆။ ဗာဟိရာတီတာဒိအနတ္တသုတ္တံ

၂၀၁-၂၀၃။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၃၇။ အဇ္ဈတ္တာတီတယဒနိစ္စသုတ္တံ

၂၀၄။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ အတီတံ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ အတီတာ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… မနော အနိစ္စော အတီတော။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၃၈။ အဇ္ဈတ္တာနာဂတယဒနိစ္စသုတ္တံ

၂၀၅။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ အနာဂတံ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ အနာဂတာ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… မနော အနိစ္စော အနာဂတော။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၃၉။ အဇ္ဈတ္တပစ္စုပ္ပန္နယဒနိစ္စသုတ္တံ

၂၀၆။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… မနော အနိစ္စော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၄၀-၄၂။ အဇ္ဈတ္တာတီတာဒိယံဒုက္ခသုတ္တံ

၂၀၇-၂၀၉။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ…ပေ… မနော ဒုက္ခော အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၄၃-၄၅။ အဇ္ဈတ္တာတီတာဒိယဒနတ္တသုတ္တံ

၂၁၀-၂၁၂။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ…ပေ… မနော အနတ္တာ အတီတော အနာဂတော ပစ္စုပ္ပန္နော။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၄၆-၄၈။ ဗာဟိရာတီတာဒိယဒနိစ္စသုတ္တံ

၂၁၃-၂၁၅။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၄၉-၅၁။ ဗာဟိရာတီတာဒိယံဒုက္ခသုတ္တံ

၂၁၆-၂၁၈။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၂-၅၄။ ဗာဟိရာတီတာဒိယဒနတ္တသုတ္တံ

၂၁၉-၂၂၁။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ အတီတာ အနာဂတာ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ယဒနတ္တာ၊ တံ ‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၅။ အဇ္ဈတ္တာယတနအနိစ္စသုတ္တံ

၂၂၂။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ…ပေ… ဇိဝှာ အနိစ္စာ…ပေ… မနော အနိစ္စော။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၆။ အဇ္ဈတ္တာယတနဒုက္ခသုတ္တံ

၂၂၃။ ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာ ဒုက္ခာ…ပေ… မနော ဒုက္ခော။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၇။ အဇ္ဈတ္တာယတနအနတ္တသုတ္တံ

၂၂၄။ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ…ပေ… ဇိဝှာ အနတ္တာ…ပေ… မနော အနတ္တာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၈။ ဗာဟိရာယတနအနိစ္စသုတ္တံ

၂၂၅။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနိစ္စာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၅၉။ ဗာဟိရာယတနဒုက္ခသုတ္တံ

၂၂၆။ ‘‘ရူပါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ ဒုက္ခာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

၆၀။ ဗာဟိရာယတနအနတ္တသုတ္တံ

၂၂၇။ ‘‘ရူပါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနတ္တာ။ သဒ္ဒါ… ဂန္ဓာ… ရသာ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ… ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ဧဝံ ပဿံ…ပေ… နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ။

သဋ္ဌိပေယျာလဝဂ္ဂေါ သတ္တရသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဆန္ဒေနဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ၊ အတီတေန စ ဒွေ နဝ၊

ယဒနိစ္စာဋ္ဌာရသ ဝုတ္တာ၊ တယော အဇ္ဈတ္တဗာဟိရာ၊

ပေယျာလော သဋ္ဌိကော ဝုတ္တော၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ။

သုတ္တန္တာနိ သဋ္ဌိ။

၁၈။ သမုဒ္ဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမသမုဒ္ဒသုတ္တံ

၂၂၈။ ‘‘‘သမုဒ္ဒေါ ၊ သမုဒ္ဒေါ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။ နေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါ။ မဟာ ဧသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရာသိ မဟာဥဒကဏ္ဏဝေါ။ စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ သမုဒ္ဒေါ၊ တဿ ရူပမယော ဝေဂေါ။ ယော တံ ရူပမယံ ဝေဂံ သဟတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတရိ စက္ခုသမုဒ္ဒံ သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဂါဟံ သရက္ခသံ၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော…ပေ… ဇိဝှာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ သမုဒ္ဒေါ၊ တဿ ရသမယော ဝေဂေါ။ ယော တံ ရသမယံ ဝေဂံ သဟတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတရိ ဇိဝှာသမုဒ္ဒံ သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဂါဟံ သရက္ခသံ၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော…ပေ… မနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ သမုဒ္ဒေါ၊ တဿ ဓမ္မမယော ဝေဂေါ။ ယော တံ ဓမ္မမယံ ဝေဂံ သဟတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတရိ မနောသမုဒ္ဒံ သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဂါဟံ သရက္ခသံ၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ…ပေ… သတ္ထာ –

‘‘ယော ဣမံ သမုဒ္ဒံ သဂါဟံ သရက္ခသံ၊

သဦမိံ သာဝဋ္ဋံ သဘယံ ဒုတ္တရံ အစ္စတရိ၊

သ ဝေဒဂူ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊

လောကန္တဂူ ပါရဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ပဌမံ၊

၂။ ဒုတိယသမုဒ္ဒသုတ္တံ

၂၂၉။ ‘‘သမုဒ္ဒေါ၊ သမုဒ္ဒေါ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ ။ နေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါ။ မဟာ ဧသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကရာသိ မဟာဥဒကဏ္ဏဝေါ။ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါ။ ဧတ္ထာယံ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ ယေဘုယျေန သမုန္နာ တန္တာကုလကဇာတာ ကုလဂဏ္ဌိကဇာတာ [ဂုဠာဂုဏ္ဌိကဇာတာ (သီ။)၊ ကုလဂုဏ္ဍိကဇာတာ (သျာ။ ကံ။)၊ ဂုဏဂုဏိကဇာတာ (ပီ။)၊ ကုလာဂုဏ္ဍိကဇာတာ (က။)] မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာ၊ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ…ပေ…။

‘‘သန္တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါ။ ဧတ္ထာယံ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ ယေဘုယျေန သမုန္နာ တန္တာကုလကဇာတာ ကုလဂဏ္ဌိကဇာတာ မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ။

‘‘ယဿ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ၊ အဝိဇ္ဇာ စ ဝိရာဇိတာ၊

သော ဣမံ သမုဒ္ဒံ သဂါဟံ သရက္ခသံ၊ သဦမိဘယံ ဒုတ္တရံ အစ္စတရိ။

‘‘သင်္ဂါတိဂေါ မစ္စုဇဟော နိရုပဓိ၊ ပဟာသိ ဒုက္ခံ အပုနဗ္ဘဝါယ၊

အတ္ထင်္ဂတော သော န ပုနေတိ [န ပမာဏမေတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အမောဟယီ၊ မစ္စုရာဇန္တိ ဗြူမီ’’တိ။ ဒုတိယံ၊

၃။ ဗာဠိသိကောပမသုတ္တံ

၂၃၀။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဠိသိကော အာမိသဂတဗဠိသံ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကရဟဒေ ပက္ခိပေယျ။ တမေနံ အညတရော အာမိသစက္ခု မစ္ဆော ဂိလေယျ။ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မစ္ဆော ဂိလိတဗဠိသော ဗာဠိသိကဿ အနယံ အာပန္နော ဗျသနံ အာပန္နော ယထာကာမကရဏီယော ဗာဠိသိကဿ။

ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆယိမေ ဗဠိသာ လောကသ္မိံ အနယာယ သတ္တာနံ ဝဓာယ [ဗျာဗာဓာယ (သီ။ ပီ။)] ပါဏိနံ။ ကတမေ ဆ? သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ၊ ဘိက္ခု၊ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂိလိတဗဠိသော၊ မာရဿ အနယံ အာပန္နော ဗျသနံ အာပန္နော ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ… သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ…။

သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ၊ ဘိက္ခု၊ အဘိနန္ဒတိ အဘိဝဒတိ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂိလိတဗဠိသော မာရဿ အနယံ အာပန္နော ဗျသနံ အာပန္နော ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော။

‘‘သန္တိ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဂိလိတဗဠိသော မာရဿ အဘေဒိ ဗဠိသံ ပရိဘေဒိ ဗဠိသံ န အနယံ အာပန္နော န ဗျသနံ အာပန္နော န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော…ပေ…။

‘‘သန္တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ…ပေ…။ သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ တဉ္စေ ဘိက္ခု နာဘိနန္ဒတိ နာဘိဝဒတိ နာဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ဂိလိတဗဠိသော မာရဿ အဘေဒိ ဗဠိသံ ပရိဘေဒိ ဗဠိသံ န အနယံ အာပန္နော န ဗျသနံ အာပန္နော န ယထာကာမကရဏီယော ပါပိမတော’’တိ။ တတိယံ။

၄။ ခီရရုက္ခောပမသုတ္တံ

၂၃၁။ ‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော တဿ ပရိတ္တာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိယာဒိယန္တေဝဿ စိတ္တံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အဓိမတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ၊ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော၊ တဿ ပရိတ္တာ စေပိ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိယာဒိယန္တေဝဿ စိတ္တံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အဓိမတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ၊ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော။

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခီရရုက္ခော အဿတ္ထော ဝါ နိဂြောဓော ဝါ ပိလက္ခော ဝါ ဥဒုမ္ဗရော ဝါ ဒဟရော တရုဏော ကောမာရကော။ တမေနံ ပုရိသော တိဏှာယ ကုဌာရိယာ ယတော ယတော အာဘိန္ဒေယျ [ဘိန္ဒေယျ (သျာ။ ကံ။ သီ။ အဋ္ဌ။)၊ အဘိန္ဒေယျ (ကတ္ထစိ)] အာဂစ္ဆေယျ ခီရ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘ယဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ခီရံ တံ အတ္ထီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော၊ တဿ ပရိတ္တာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိယာဒိယန္တေဝဿ စိတ္တံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အဓိမတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု ယော ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော၊ တဿ ပရိတ္တာ စေပိ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ ပရိယာဒိယန္တေဝဿ စိတ္တံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ အဓိမတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော အတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော အတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော အတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော အပ္ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော အပ္ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော အပ္ပဟီနော။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု ယော ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော၊ တဿ အဓိမတ္တာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပရိတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု…ပေ… မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု ယော ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော၊ တဿ အဓိမတ္တာ စေပိ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပရိတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော။ သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခီရရုက္ခော အဿတ္ထော ဝါ နိဂြောဓော ဝါ ပိလက္ခော ဝါ ဥဒုမ္ဗရော ဝါ သုက္ခော ကောလာပေါ တေရောဝဿိကော။ တမေနံ ပုရိသော တိဏှာယ ကုဌာရိယာ ယတော ယတော အာဘိန္ဒေယျ အာဂစ္ဆေယျ ခီရ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘ယဉှိ၊ ဘန္တေ၊ ခီရံ တံ နတ္ထီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု ယော ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော၊ တဿ အဓိမတ္တာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပရိတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု…ပေ…။

‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု ယော ရာဂေါ သော နတ္ထိ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော၊ တဿ အဓိမတ္တာ စေပိ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပရိတ္တာနံ! တံ ကိဿ ဟေတု? ယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂေါ သော နတ္ထိ ၊ ယော ဒေါသော သော နတ္ထိ၊ ယော မောဟော သော နတ္ထိ၊ ယော ရာဂေါ သော ပဟီနော၊ ယော ဒေါသော သော ပဟီနော၊ ယော မောဟော သော ပဟီနော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ကောဋ္ဌိကသုတ္တံ

၂၃၂။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော အာယသ္မာ စ မဟာကောဋ္ဌိကော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ…ပေ… ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ …ပေ… မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇန’’န္တိ?

‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော ကောဋ္ဌိက၊ စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ န ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ အာဝုသော၊ ကာဠော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ [ဗလိဝဒ္ဒေါ (သီ။ ပီ။)၊ ဗလိဗဒ္ဒေါ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဩဒါတော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ အဿု။ ယော နု ခေါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ၊ ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇန’န္တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’။ ‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ၊ န ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ။ ယေန စ ခေါ တေ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ…ပေ… န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။

‘‘စက္ခု ဝါ၊ အာဝုသော၊ ရူပါနံ သံယောဇနံ အဘဝိဿ၊ ရူပါ ဝါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ၊ နယိဒံ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယေထ [ပညာယတိ (က။)] သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ၊ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ…ပေ…။

‘‘ဇိဝှာ၊ အာဝုသော၊ ရသာနံ သံယောဇနံ အဘဝိဿ၊ ရသာ ဝါ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ၊ နယိဒံ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယေထ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ န ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ၊ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ…ပေ…။

‘‘မနော ဝါ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ အဘဝိဿ၊ ဓမ္မာ ဝါ မနဿ သံယောဇနံ၊ နယိဒံ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယေထ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။ ယသ္မာ စ ခေါ၊ အာဝုသော၊ န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ၊ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယဝါသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ။

‘‘ဣမိနာပေတံ ၊ အာဝုသော၊ ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ…ပေ… န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။

‘‘သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော စက္ခု။ ပဿတိ ဘဂဝါ စက္ခုနာ ရူပံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော သောတံ။ သုဏာတိ ဘဂဝါ သောတေန သဒ္ဒံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော ဃာနံ။ ဃာယတိ ဘဂဝါ ဃာနေန ဂန္ဓံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော ဇိဝှာ။ သာယတိ ဘဂဝါ ဇိဝှာယ ရသံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော ကာယော။ ဖုသတိ ဘဂဝါ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော မနော။ ဝိဇာနာတိ ဘဂဝါ မနသာ ဓမ္မံ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဘဂဝတော နတ္ထိ။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော ဘဂဝါ။

‘‘ဣမိနာ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော၊ ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ န သောတံ… န ဃာနံ… န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ န ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ န ကာယော… န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ၊ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇန’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ ကာမဘူသုတ္တံ

၂၃၃။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော အာယသ္မာ စ ကာမဘူ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရန္တိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ကာမဘူ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ကာမဘူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ…ပေ… ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ…ပေ… မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇန’’န္တိ?

‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော ကာမဘူ [ကာမဘု (သီ။) မောဂ္ဂလ္လာနေ ၆၅-ဂေ ဝါတိ သုတ္တံ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ…ပေ… န ဇိဝှာ ရသာနံ သံယောဇနံ၊ န ရသာ ဇိဝှာယ သံယောဇနံ…ပေ… န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ၊ န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ။ ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ အာဝုသော၊ ကာဠော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ အဿု။ ယော နု ခေါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ၊ ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇန’န္တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’။ ‘‘န ခေါ၊ အာဝုသော၊ ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ၊ နပိ ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ။ ယေန စ ခေါ တေ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ ဧဝမေဝ ခေါ ၊ အာဝုသော၊ န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ၊ န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ…ပေ… န ဇိဝှာ…ပေ… န မနော…ပေ… ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ၊ တံ တတ္ထ သံယောဇန’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဥဒါယီသုတ္တံ

၂၃၄။ ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော အာယသ္မာ စ ဥဒါယီ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရန္တိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယထေဝ နု ခေါ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ အယံ ကာယော ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန အက္ခာတော ဝိဝဋော ပကာသိတော – ‘ဣတိပါယံ ကာယော အနတ္တာ’တိ၊ သက္ကာ ဧဝမေဝ ဝိညာဏံ ပိဒံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ – ‘ဣတိပိဒံ ဝိညာဏံ အနတ္တာ’’’တိ?

‘‘ယထေဝ ခေါ၊ အာဝုသော ဥဒါယီ၊ အယံ ကာယော ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန အက္ခာတော ဝိဝဋော ပကာသိတော – ‘ဣတိပါယံ ကာယော အနတ္တာ’တိ၊ သက္ကာ ဧဝမေဝ ဝိညာဏံ ပိဒံ အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ – ‘ဣတိပိဒံ ဝိညာဏံ အနတ္တာ’’’တိ။

‘‘စက္ခုဉ္စ၊ အာဝုသော၊ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ။ ‘‘ယော စာဝုသော၊ ဟေတု၊ ယော စ ပစ္စယော စက္ခုဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သော စ ဟေတု၊ သော စ ပစ္စယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈေယျ။ အပိ နု ခေါ စက္ခုဝိညာဏံ ပညာယေထာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော၊ ပရိယာယေန ဘဂဝတာ အက္ခာတံ ဝိဝဋံ ပကာသိတံ – ‘ဣတိပိဒံ ဝိညာဏံ အနတ္တာ’’’တိ…ပေ…။

‘‘ဇိဝှဉ္စာဝုသော၊ ပဋိစ္စ ရသေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဇိဝှာဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ယော စာဝုသော၊ ဟေတု ယော စ ပစ္စယော ဇိဝှာဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သော စ ဟေတု၊ သော စ ပစ္စယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈေယျ၊ အပိ နု ခေါ ဇိဝှာဝိညာဏံ ပညာယေထာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော၊ ပရိယာယေန ဘဂဝတာ အက္ခာတံ ဝိဝဋံ ပကာသိတံ – ‘ဣတိပိဒံ ဝိညာဏံ အနတ္တာ’’’တိ…ပေ…။

‘‘မနဉ္စာဝုသော၊ ပဋိစ္စ ဓမ္မေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဝိညာဏ’’န္တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ယော စာဝုသော၊ ဟေတု၊ ယော စ ပစ္စယော မနောဝိညာဏဿ ဥပ္ပာဒါယ၊ သော စ ဟေတု၊ သော စ ပစ္စယော သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈေယျ၊ အပိ နု ခေါ မနောဝိညာဏံ ပညာယေထာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ၊ အာဝုသော၊ ပရိယာယေန ဘဂဝတာ အက္ခာတံ ဝိဝဋံ ပကာသိတံ – ‘ဣတိပိဒံ ဝိညာဏံ အနတ္တာ’’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ သာရပရိယေသနံ စရမာနော တိဏှံ ကုဌာရိံ အာဒါယ ဝနံ ပဝိသေယျ။ သော တတ္ထ ပဿေယျ မဟန္တံ ကဒလိက္ခန္ဓံ ဥဇုံ နဝံ အကုက္ကုကဇာတံ [အကုက္ကုဋကဇာတံ (သျာ။ ကံ။)၊ အကုက္ကဇဋဇာတံ (က။)]။ တမေနံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ ၊ မူလေ ဆေတွာ အဂ္ဂေ ဆိန္ဒေယျ၊ အဂ္ဂေ ဆေတွာ ပတ္တဝဋ္ဋိံ ဝိနိဗ္ဘုဇေယျ [ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇေယျ (ပီ။)၊ ဝိနိဗ္ဘဇ္ဇေယျ (သျာ။ ကံ။)]။ သော တတ္ထ ဖေဂ္ဂုမ္ပိ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ ကုတော သာရံ! ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆသု ဖဿာယတနေသု နေဝတ္တာနံ န အတ္တနိယံ သမနုပဿတိ။ သော ဧဝံ အသမနုပဿန္တော [ဧဝံ သမနုပဿန္တော (သျာ။ ကံ။ က။)] န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ။ အပရိတဿံ ပစ္စတ္တညေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ္တံ

၂၃၅။ ‘‘အာဒိတ္တပရိယာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ။ ကတမော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တပရိယာယော၊ ဓမ္မပရိယာယော? ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတ္တာယ အယောသလာကာယ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ [သဉ္ဇောတိဘူတာယ (သျာ။ ကံ။)] စက္ခုန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော။ နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ [နိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ (သျာ။ ကံ။ က။) မ။ နိ။ ၃။၃၁၆-၃၁၇] ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ တသ္မိဉ္စေ သမယေ ကာလံ ကရေယျ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဂစ္ဆေယျ – နိရယံ ဝါ၊ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ။

‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏှေန အယောသင်္ကုနာ အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန သောတိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ သောတဝိညေယျေသု သဒ္ဒေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော။ နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ တသ္မိဉ္စေ သမယေ ကာလင်္ကရေယျ၊ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဂစ္ဆေယျ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ ။

‘‘ဝရံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏှေန နခစ္ဆေဒနေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ဃာနိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ ဃာနဝိညေယျေသု ဂန္ဓေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော။ နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ တသ္မိဉ္စေ သမယေ ကာလံ ကရေယျ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဂစ္ဆေယျ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ။

‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏှေန ခုရေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ဇိဝှိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော။ နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ တသ္မိဉ္စေ သမယေ ကာလံ ကရေယျ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဂစ္ဆေယျ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ။

‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏှာယ သတ္တိယာ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ ကာယိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ၊ န တွေဝ ကာယဝိညေယျေသု ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု အနုဗျဉ္ဇနသော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော။ နိမိတ္တဿာဒဂထိတံ ဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌေယျ၊ အနုဗျဉ္ဇနဿာဒဂထိတံ ဝါ တသ္မိဉ္စေ သမယေ ကာလံ ကရေယျ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဂစ္ဆေယျ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ။

‘‘ဝရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောတ္တံ။ သောတ္တံ ခေါ ပနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝဉ္ဈံ ဇီဝိတာနံ ဝဒါမိ၊ အဖလံ ဇီဝိတာနံ ဝဒါမိ၊ မောမူဟံ ဇီဝိတာနံ ဝဒါမိ၊ န တွေဝ တထာရူပေ ဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေယျ ယထာရူပါနံ ဝိတက္ကာနံ ဝသံ ဂတော သင်္ဃံ ဘိန္ဒေယျ။ ဣမံ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဝဉ္ဈံ ဇီဝိတာနံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒါမိ။

‘‘တတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တိဋ္ဌတု တာဝ တတ္တာယ အယောသလာကာယ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ စက္ခုန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ စက္ခု အနိစ္စံ၊ ရူပါ အနိစ္စာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ’’’ [အနိစ္စ’’န္တိ (?)]။

‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ တိဏှေန အယောသင်္ကုနာ အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန သောတိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ သောတံ အနိစ္စံ၊ သဒ္ဒါ အနိစ္စာ၊ သောတဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ သောတသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ သောတသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ။

‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ တိဏှေန နခစ္ဆေဒနေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ဃာနိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ ဃာနံ အနိစ္စံ၊ ဂန္ဓာ အနိစ္စာ၊ ဃာနဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ ဃာနသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ ဃာနသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ…ပေ… တမ္ပိ အနိစ္စံ။

‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ တိဏှေန ခုရေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ဇိဝှိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ ဇိဝှာ အနိစ္စာ၊ ရသာ အနိစ္စာ၊ ဇိဝှာဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ ဇိဝှာသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… တမ္ပိ အနိစ္စံ။

‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ တိဏှာယ သတ္တိယာ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ ကာယိန္ဒြိယံ သမ္ပလိမဋ္ဌံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ ကာယော အနိစ္စော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အနိစ္စာ ၊ ကာယဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ ကာယသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ ကာယသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ…ပေ… တမ္ပိ အနိစ္စံ။

‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ သောတ္တံ။ ဟန္ဒာဟံ ဣဒမေဝ မနသိ ကရောမိ – ဣတိ မနော အနိစ္စော၊ ဓမ္မာ အနိစ္စာ၊ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စံ၊ မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စော၊ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တမ္ပိ အနိစ္စံ’’။

‘‘ဧဝံ ပဿံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော စက္ခုသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ရူပေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုဝိညာဏေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿေပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ…ပေ… ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ၊ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ၊ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကတံ ကရဏီယံ၊ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တပရိယာယော၊ ဓမ္မပရိယာယော’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ပဌမဟတ္ထပါဒေါပမသုတ္တံ

၂၃၆။ ‘‘ဟတ္ထေသု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အာဒါနနိက္ခေပနံ ပညာယတိ၊ ပါဒေသု သတိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမော ပညာယတိ၊ ပဗ္ဗေသု သတိ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ပညာယတိ၊ ကုစ္ဆိသ္မိံ သတိ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ ပညာယတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုသ္မိံ သတိ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာယ သတိ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… မနသ္မိံ သတိ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ…။

‘‘ဟတ္ထေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အာဒါနနိက္ခေပနံ န ပညာယတိ၊ ပါဒေသု အသတိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမော န ပညာယတိ၊ ပဗ္ဗေသု အသတိ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ န ပညာယတိ၊ ကုစ္ဆိသ္မိံ အသတိ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ န ပညာယတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုသ္မိံ အသတိ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာယ အသတိ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနသ္မိံ အသတိ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဒုတိယဟတ္ထပါဒေါပမသုတ္တံ

၂၃၇။ ‘‘ဟတ္ထေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိ အာဒါနနိက္ခေပနံ ဟောတိ၊ ပါဒေသု သတိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗေသု သတိ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ ဟောတိ၊ ကုစ္ဆိသ္မိံ သတိ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုသ္မိံ သတိ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာယ သတိ…ပေ… မနသ္မိံ သတိ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ…။

‘‘ဟတ္ထေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသတိ အာဒါနနိက္ခေပနံ န ဟောတိ၊ ပါဒေသု အသတိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမော န ဟောတိ၊ ပဗ္ဗေသု အသတိ သမိဉ္ဇနပသာရဏံ န ဟောတိ၊ ကုစ္ဆိသ္မိံ အသတိ ဇိဃစ္ဆာ ပိပါသာ န ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ခုသ္မိံ အသတိ စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခံ…ပေ… ဇိဝှာယ အသတိ ဇိဝှာသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… မနသ္မိံ အသတိ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဇ္ဈတ္တံ သုခံ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ဒသမံ။

သမုဒ္ဒဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌရသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ သမုဒ္ဒါ ဗာဠိသိကော၊ ခီရရုက္ခေန ကောဋ္ဌိကော၊

ကာမဘူ ဥဒါယီ စေဝ၊ အာဒိတ္တေန စ အဋ္ဌမံ၊

ဟတ္ထပါဒူပမာ ဒွေတိ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၁၉။ အာသီဝိသဝဂ္ဂေါ

၁။ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ

၂၃၈။ ‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော အာသီဝိသာ ဥဂ္ဂတေဇာ ဃောရဝိသာ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိကူလော။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ဣမေ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ စတ္တာရော အာသီဝိသာ ဥဂ္ဂတေဇာ ဃောရဝိသာ ကာလေန ကာလံ ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ၊ ကာလေန ကာလံ နှာပေတဗ္ဗာ၊ ကာလေန ကာလံ ဘောဇေတဗ္ဗာ၊ ကာလေန ကာလံ သံဝေသေတဗ္ဗာ [ပဝေသေတဗ္ဗာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)]။ ယဒါ စ ခေါ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ဣမေသံ စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဥဂ္ဂတေဇာနံ ဃောရဝိသာနံ အညတရော ဝါ အညတရော ဝါ ကုပ္ပိဿတိ၊ တတော တွံ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆသိ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ ယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဘီတော စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဥဂ္ဂတေဇာနံ ဃောရဝိသာနံ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယေထ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ဣမေ ခေါ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ပဉ္စ ဝဓကာ ပစ္စတ္ထိကာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓာ၊ ယတ္ထေဝ နံ ပဿိဿာမ တတ္ထေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဿာမာတိ။ ယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဘီတော စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဥဂ္ဂတေဇာနံ ဃောရဝိသာနံ၊ ဘီတော ပဉ္စန္နံ ဝဓကာနံ ပစ္စတ္ထိကာနံ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယေထ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ဆဋ္ဌော အန္တရစရော ဝဓကော ဥက္ခိတ္တာသိကော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓော ယတ္ထေဝ နံ ပဿိဿာမိ တတ္ထေဝ သိရော ပါတေဿာမီတိ။ ယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဘီတော စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဥဂ္ဂတေဇာနံ ဃောရဝိသာနံ၊ ဘီတော ပဉ္စန္နံ ဝဓကာနံ ပစ္စတ္ထိကာနံ၊ ဘီတော ဆဋ္ဌဿ အန္တရစရဿ ဝဓကဿ ဥက္ခိတ္တာသိကဿ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယေထ။ သော ပဿေယျ သုညံ ဂါမံ။ ယညဒေဝ ဃရံ ပဝိသေယျ ရိတ္တကညေဝ ပဝိသေယျ တုစ္ဆကညေဝ ပဝိသေယျ သုညကညေဝ ပဝိသေယျ။ ယညဒေဝ ဘာဇနံ ပရိမသေယျ ရိတ္တကညေဝ ပရိမသေယျ တုစ္ဆကညေဝ ပရိမသေယျ သုညကညေဝ ပရိမသေယျ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ဣဒါနိ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ဣမံ သုညံ ဂါမံ စောရာ ဂါမဃာတကာ ပဝိသန္တိ [ဝဓိဿန္တိ (သီ။ ပီ။)]။ ယံ တေ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဘီတော စတုန္နံ အာသီဝိသာနံ ဥဂ္ဂတေဇာနံ ဃောရဝိသာနံ၊ ဘီတော ပဉ္စန္နံ ဝဓကာနံ ပစ္စတ္ထိကာနံ၊ ဘီတော ဆဋ္ဌဿ အန္တရစရဿ ဝဓကဿ ဥက္ခိတ္တာသိကဿ၊ ဘီတော စောရာနံ ဂါမဃာတကာနံ ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယေထ။ သော ပဿေယျ မဟန္တံ ဥဒကဏ္ဏဝံ ဩရိမံ တီရံ သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယံ၊ ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယံ။ န စဿ နာဝါ သန္တာရဏီ ဥတ္တရသေတု ဝါ အပါရာ ပါရံ ဂမနာယ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ ခေါ မဟာဥဒကဏ္ဏဝေါ ဩရိမံ တီရံ သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယံ၊ ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယံ၊ နတ္ထိ စ [န စဿ (သီ။ က။)၊ နတ္ထဿ (သျာ။ ကံ။)] နာဝါ သန္တာရဏီ ဥတ္တရသေတု ဝါ အပါရာ ပါရံ ဂမနာယ။ ယံနူနာဟံ တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ သံကဍ္ဎိတွာ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာ တံ ကုလ္လံ နိဿာယ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ဝါယမမာနော သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ’’’န္တိ။

‘‘အထ ခေါ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ သံကဍ္ဎိတွာ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာ တံ ကုလ္လံ နိဿာယ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ဝါယမမာနော သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော [ပါရဂတော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော။

‘‘ဥပမာ ခေါ မျာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတာ အတ္ထဿ ဝိညာပနာယ။ အယဉ္စေတ္ထ [အယံ စေဝေတ္ထ (သီ။)] အတ္ထော – စတ္တာရော အာသီဝိသာ ဥဂ္ဂတေဇာ ဃောရဝိသာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နေတံ မဟာဘူတာနံ အဓိဝစနံ – ပထဝီဓာတုယာ၊ အာပေါဓာတုယာ၊ တေဇောဓာတုယာ၊ ဝါယောဓာတုယာ။

‘‘ပဉ္စ ဝဓကာ ပစ္စတ္ထိကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစနံ၊ သေယျထိဒံ – ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓဿ၊ ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓဿ၊ သညုပါဒါနက္ခန္ဓဿ၊ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓဿ၊ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓဿ။

‘‘ဆဋ္ဌော အန္တရစရော ဝဓကော ဥက္ခိတ္တာသိကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒီရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘သုညော ဂါမောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခုတော စေပိ နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဥပပရိက္ခတိ ရိတ္တကညေဝ ခါယတိ၊ တုစ္ဆကညေဝ ခါယတိ၊ သုညကညေဝ ခါယတိ…ပေ… ဇိဝှာတော စေပိ နံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… မနတော စေပိ နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ ဥပပရိက္ခတိ ရိတ္တကညေဝ ခါယတိ၊ တုစ္ဆကညေဝ ခါယတိ၊ သုညကညေဝ ခါယတိ။

‘‘စောရာ ဂါမဃာတကာတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆန္နေတံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟညတိ မနာပါမနာပေသု ရူပေသု၊ သောတံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဃာနံ၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… ဇိဝှာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟညတိ မနာပါမနာပေသု ရသေသု၊ ကာယော၊ ဘိက္ခဝေ…ပေ… မနော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟညတိ မနာပါမနာပေသု ဓမ္မေသု။

‘‘မဟာ ဥဒကဏ္ဏဝေါတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နေတံ ဩဃာနံ အဓိဝစနံ – ကာမောဃဿ၊ ဘဝေါဃဿ၊ ဒိဋ္ဌောဃဿ၊ အဝိဇ္ဇောဃဿ။

‘‘ဩရိမံ တီရံ သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကာယဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘ပါရိမံ တီရံ ခေမံ အပ္ပဋိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘ကုလ္လန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿေတံ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ အဓိဝစနံ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ။

‘‘တဿ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ဝါယာမောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရဟတော ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂။ ရထောပမသုတ္တံ

၂၃၉။ ‘‘တီဟိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခသောမနဿဗဟုလော ဝိဟရတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ၊ ဘောဇနေ မတ္တညူ၊ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ၊ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ။ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုဘူမိယံ စာတုမဟာပထေ အာဇညရထော ယုတ္တော အဿ ဌိတော ဩဓသ္တပတောဒေါ [ဩဓတပတောဒေါ (သျာ။ ကံ။)၊ ဩဓသတပတောဒေါ (ပီ။)]။ တမေနံ ဒက္ခော ယောဂ္ဂါစရိယော အဿဒမ္မသာရထိ အဘိရုဟိတွာ ဝါမေန ဟတ္ထေန ရသ္မိယော ဂဟေတွာ၊ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ပတောဒံ ဂဟေတွာ၊ ယေနိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ သာရေယျပိ ပစ္စာသာရေယျပိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣမေသံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အာရက္ခာယ သိက္ခတိ ၊ သံယမာယ သိက္ခတိ၊ ဒမာယ သိက္ခတိ၊ ဥပသမာယ သိက္ခတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ၊ န မဒါယ၊ န မဏ္ဍနာယ၊ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ၊ ယာပနာယ၊ ဝိဟိံသူပရတိယာ၊ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ၊ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ၊ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဝဏံ အာလိမ္ပေယျ ယာဝဒေဝ ရောဟနတ္ထာယ [ရောပနတ္ထာယ (သီ။ ပီ။)၊ သေဝနတ္ထာယ (သျာ။ ကံ။)၊ ဂေါပနတ္ထာယ (က။)]၊ သေယျထာ ဝါ ပန အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇေယျ ယာဝဒေဝ ဘာရဿ နိတ္ထရဏတ္ထာယ၊ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ၊ န မဒါယ၊ န မဏ္ဍနာယ၊ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ၊ ယာပနာယ၊ ဝိဟိံသူပရတိယာ၊ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ၊ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ၊ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခသောမနဿဗဟုလော ဝိဟရတိ၊ ယောနိ စဿ အာရဒ္ဓါ ဟောတိ အာသဝါနံ ခယာယာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃။ ကုမ္မောပမသုတ္တံ

၂၄၀။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္မော ကစ္ဆပေါ သာယနှသမယံ အနုနဒီတီရေ ဂေါစရပသုတော အဟောသိ။ သိင်္ဂါလောပိ [သိဂါလောပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာယနှသမယံ အနုနဒီတီရေ ဂေါစရပသုတော အဟောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္မော ကစ္ဆပေါ သိင်္ဂါလံ ဒူရတောဝ ဂေါစရပသုတံ။ ဒိသွာန သောဏ္ဍိပဉ္စမာနိ အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ သမောဒဟိတွာ အပ္ပောဿုက္ကော တုဏှီဘူတော သင်္ကသာယတိ။ သိင်္ဂါလောပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဒ္ဒသ ကုမ္မံ ကစ္ဆပံ ဒူရတောဝ ဂေါစရပသုတံ။ ဒိသွာန ယေန ကုမ္မော ကစ္ဆပေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကုမ္မံ ကစ္ဆပံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဟောသိ – ‘ယဒါယံ ကုမ္မော ကစ္ဆပေါ သောဏ္ဍိပဉ္စမာနံ အင်္ဂါနံ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂံ အဘိနိန္နာမေဿတိ၊ တတ္ထေဝ နံ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဒါလိတွာ ခါဒိဿာမီ’တိ။ ယဒါ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုမ္မော ကစ္ဆပေါ သောဏ္ဍိပဉ္စမာနံ အင်္ဂါနံ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂံ န အဘိနိန္နာမိ၊ အထ သိင်္ဂါလော ကုမ္မမှာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကာမိ၊ ဩတာရံ အလဘမာနော။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေပိ မာရော ပါပိမာ သတတံ သမိတံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော – ‘အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဣမေသံ စက္ခုတော ဝါ ဩတာရံ လဘေယျံ…ပေ… ဇိဝှာတော ဝါ ဩတာရံ လဘေယျံ…ပေ… မနတော ဝါ ဩတာရံ လဘေယျ’န္တိ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဝိဟရထ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟိနော အဟုဝတ္ထ၊ မာ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟိနော။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇထ၊ ရက္ခထ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇထ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟိနော အဟုဝတ္ထ၊ မာ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟိနော။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇထ၊ ရက္ခထ မနိန္ဒြိယံ၊ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇထ။ ယတော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဝိဟရိဿထ၊ အထ တုမှေဟိပိ မာရော ပါပိမာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိဿတိ၊ ဩတာရံ အလဘမာနော – ကုမ္မမှာဝ သိင်္ဂါလော’’တိ။

‘‘ကုမ္မော အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ၊

သမောဒဟံ ဘိက္ခု မနောဝိတက္ကေ၊

အနိဿိတော အညမဟေဌယာနော၊

ပရိနိဗ္ဗုတော နူပဝဒေယျ ကဉ္စီ’’တိ။ တတိယံ၊

၄။ ပဌမဒါရုက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ

၂၄၁။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာနံ။ ဒိသွာန ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမုံ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘သစေ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါရုက္ခန္ဓော န ဩရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န ပါရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ န မဇ္ဈေ သံသီဒိဿတိ၊ န ထလေ ဥဿီဒိဿတိ၊ န မနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အမနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အန္တောပူတိ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒါရုက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒနိန္နော ဘဝိဿတိ သမုဒ္ဒပေါဏော သမုဒ္ဒပဗ္ဘာရော။ တံ ကိဿ ဟေတု? သမုဒ္ဒနိန္နော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတော သမုဒ္ဒပေါဏော သမုဒ္ဒပဗ္ဘာရော။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သစေ တုမှေပိ န ဩရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆထ၊ န ပါရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆထ၊ န မဇ္ဈေ သံသီဒိဿထ၊ န ထလေ ဥဿီဒိဿထ၊ န မနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အမနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အန္တောပူတီ ဘဝိဿထ၊ ဧဝံ တုမှေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဗ္ဗာနနိန္နာ ဘဝိဿထ နိဗ္ဗာနပေါဏာ နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? နိဗ္ဗာနနိန္နာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နိဗ္ဗာနပေါဏာ နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဩရိမံ တီရံ၊ ကိံ ပါရိမံ တီရံ၊ ကော မဇ္ဈေ သံသာဒေါ [သံသီဒေါ (က။)၊ သံသီဒိတော (သျာ။ ကံ။)]၊ ကော ထလေ ဥဿာဒေါ၊ ကော မနုဿဂ္ဂါဟော၊ ကော အမနုဿဂ္ဂါဟော၊ ကော အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော၊ ကော အန္တောပူတိဘာဝေါ’’တိ?

‘‘‘ဩရိမံ တီရ’န္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘ပါရိမံ တီရ’န္တိ ခေါ ၊ ဘိက္ခု၊ ဆန္နေတံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘မဇ္ဈေ သံသာဒေါ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ နန္ဒီရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။ ‘ထလေ ဥဿာဒေါ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အသ္မိမာနဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခု၊ မနုဿဂ္ဂါဟော? ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ဂိဟီဟိ သံသဋ္ဌော [ဂိဟိသံသဋ္ဌော (က။)] ဝိဟရတိ၊ သဟနန္ဒီ သဟသောကီ၊ သုခိတေသု သုခိတော၊ ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခိတော၊ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာ တေသု ယောဂံ အာပဇ္ဇတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခု၊ မနုဿဂ္ဂါဟော။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခု၊ အမနုဿဂ္ဂါဟော? ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကစ္စော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ – ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခု၊ အမနုဿဂ္ဂါဟော။ ‘အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။

‘‘ကတမော စ၊ ဘိက္ခု၊ အန္တောပူတိဘာဝေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ဧကစ္စော ဒုဿီလော ဟောတိ ပါပဓမ္မော အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရော ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော အဿမဏော သမဏပဋိညော အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော အန္တောပူတိ အဝဿုတော ကသမ္ဗုဇာတော။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခု၊ ‘အန္တောပူတိဘာဝေါ’’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန နန္ဒော ဂေါပါလကော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဌိတော ဟောတိ။ အထ ခေါ နန္ဒော ဂေါပါလကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ န ဩရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆာမိ၊ န ပါရိမံ တီရံ ဥပဂစ္ဆာမိ၊ န မဇ္ဈေ သံသီဒိဿာမိ၊ န ထလေ ဥဿီဒိဿာမိ၊ န မံ မနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အမနုဿဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အာဝဋ္ဋဂ္ဂါဟော ဂဟေဿတိ၊ န အန္တောပူတိ ဘဝိဿာမိ။ လဘေယျာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ၊ နန္ဒ၊ သာမိကာနံ ဂါဝေါ နိယျာတေဟီ’’တိ [နီယျာဒေဟီတိ (သီ။)၊ နိယျာဒေဟီတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ‘‘ဂမိဿန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဂါဝေါ ဝစ္ဆဂိဒ္ဓိနိယော’’တိ။ ‘‘နိယျာတေဟေဝ တွံ၊ နန္ဒ၊ သာမိကာနံ ဂါဝေါ’’တိ။ အထ ခေါ နန္ဒော ဂေါပါလကော သာမိကာနံ ဂါဝေါ နိယျာတေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိယျာတိတာ [နိယျာတာ (သျာ။ ကံ။ က။ သီ။ အဋ္ဌ။)]၊ ဘန္တေ၊ သာမိကာနံ ဂါဝေါ။ လဘေယျာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ အလတ္ထ ခေါ နန္ဒော ဂေါပါလကော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော စ ပနာယသ္မာ နန္ဒော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော…ပေ… အညတရော စ ပနာယသ္မာ နန္ဒော အရဟတံ အဟောသီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅။ ဒုတိယဒါရုက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ

၂၄၂။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကိမိလာယံ [ကိမ္ဗိလာယံ (သီ။ ပီ။)၊ ကိမ္မိလာယံ (သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရတိ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာနံ။ ဒိသွာန ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမုံ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေန ဝုယှမာန’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’…ပေ… ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ အာယသ္မာ ကိမိလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဩရိမံ တီရံ…ပေ… ကတမော စ၊ ကိမိလ၊ အန္တောပူတိဘာဝေါ။ ဣဓ၊ ကိမိလ၊ ဘိက္ခု အညတရံ သံကိလိဋ္ဌံ အာပတ္တိံ အာပန္နော ဟောတိ ယထာရူပါယ အာပတ္တိယာ န ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ကိမိလ၊ အန္တောပူတိဘာဝေါတိ။ ပဉ္စမံ။

၆။ အဝဿုတပရိယာယသုတ္တံ

၂၄၃။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ နဝံ သန္ထာဂါရံ [သန္ဓာဂါရံ (က။)] အစိရကာရိတံ ဟောတိ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ [အနဇ္ဈာဝုတ္ထံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန။ အထ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ နဝံ သန္ထာဂါရံ အစိရကာရိတံ [အစိရကာရိတံ ဟောတိ (က။)] အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန ။ တံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ပဌမံ ပရိဘုဉ္ဇတု။ ဘဂဝတာ ပဌမံ ပရိဘုတ္တံ ပစ္ဆာ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ။ တဒဿ ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန နဝံ သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သဗ္ဗသန္ထရိံ [သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထတံ (က။)] သန္ထာဂါရံ သန္ထရိတွာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေလပ္ပဒီပံ အာရောပေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သဗ္ဗသန္ထရိသန္ထတံ [သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထတံ (သီ။ ပီ။ က။)]၊ ဘန္တေ၊ သန္ထာဂါရံ၊ အာသနာနိ ပညတ္တာနိ၊ ဥဒကမဏိကော ပတိဋ္ဌာပိတော၊ တေလပ္ပဒီပေါ အာရောပိတော။ ယဿ ဒါနိ ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ယေန နဝံ သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ မဇ္ဈိမံ ထမ္ဘံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ။ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ ခေါ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပုရတ္ထိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခါ နိသီဒိံသု ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာပိလဝတ္ထဝေ သကျေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥယျောဇေသိ – ‘‘အဘိက္ကန္တာ ခေါ၊ ဂေါတမာ၊ ရတ္တိ။ ယဿ ဒါနိ ကာလံ မညထာ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေသု ကာပိလဝတ္ထဝေသု သကျေသု အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဝိဂတထိနမိဒ္ဓါ ခေါ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော။ ပဋိဘာတု တံ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မီ ကထာ။ ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတိ၊ တမဟံ အာယမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ ၊ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ၊ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဝဿုတပရိယာယဉ္စ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ ဒေသေဿာမိ၊ အနဝဿုတပရိယာယဉ္စ။ တံ သုဏာထ၊ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကထံ၊ အာဝုသော၊ အဝဿုတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ …ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု အဝဿုတော စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု…ပေ… အဝဿုတော ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု…ပေ… အဝဿုတော မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံဝိဟာရိဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ လဘတေဝ မာရော ဩတာရံ၊ လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ…ပေ… ဇိဝှာတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ လဘတေဝ [လဘေထ (က။)] မာရော ဩတာရံ ၊ လဘတိ [လဘေထ (က။)] မာရော အာရမ္မဏံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ လဘတေဝ မာရော ဩတာရံ၊ လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ။

‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ နဠာဂါရံ ဝါ တိဏာဂါရံ ဝါ သုက္ခံ ကောလာပံ တေရောဝဿိကံ။ ပုရတ္ထိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ၊ လဘေထေဝ [လဘေထ (က။)] အဂ္ဂိ ဩတာရံ၊ လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ၊ ပစ္ဆိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ…ပေ… ဥတ္တရာယ စေပိ နံ ဒိသာယ…ပေ… ဒက္ခိဏာယ စေပိ နံ ဒိသာယ…ပေ… ဟေဋ္ဌိမတော စေပိ နံ…ပေ… ဥပရိမတော စေပိ နံ… ယတော ကုတောစိ စေပိ နံ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ၊ လဘေထေဝ အဂ္ဂိ ဩတာရံ လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံဝိဟာရိံ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ လဘတေဝ မာရော ဩတာရံ၊ လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ…ပေ… ဇိဝှာတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ လဘတေဝ မာရော ဩတာရံ၊ လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ဧဝံဝိဟာရိဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခုံ ရူပါ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု ရူပေ အဓိဘောသိ၊ သဒ္ဒါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု သဒ္ဒေ အဓိဘောသိ၊ ဂန္ဓာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု ဂန္ဓေ အဓိဘောသိ၊ ရသာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု ရသေ အဓိဘောသိ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ အဓိဘောသိ ၊ ဓမ္မာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ န ဘိက္ခု ဓမ္မေ အဓိဘောသိ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ ဘိက္ခု ရူပါဓိဘူတော၊ သဒ္ဒါဓိဘူတော၊ ဂန္ဓာဓိဘူတော၊ ရသာဓိဘူတော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိဘူတော၊ ဓမ္မာဓိဘူတော၊ အဓိဘူတော၊ အနဓိဘူ၊ [အနဓိဘူတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)] အဓိဘံသု နံ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အဝဿုတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ အနဝဿုတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော ၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ ဘိက္ခု အနဝဿုတော စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု…ပေ… အနဝဿုတော မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံဝိဟာရိဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ နေဝ လဘတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ…ပေ… ဇိဝှာတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ နေဝ လဘတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ။

‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ ကူဋာဂါရံ ဝါ သာလာ ဝါ ဗဟလမတ္တိကာ အဒ္ဒါဝလေပနာ။ ပုရတ္ထိမာယ စေပိ နံ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ၊ နေဝ လဘေထ အဂ္ဂိ ဩတာရံ၊ န လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ…ပေ… ပစ္ဆိမာယ စေပိ နံ… ဥတ္တရာယ စေပိ နံ… ဒက္ခိဏာယ စေပိ နံ… ဟေဋ္ဌိမတော စေပိ နံ… ဥပရိမတော စေပိ နံ… ယတော ကုတောစိ စေပိ နံ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ၊ နေဝ လဘေထ အဂ္ဂိ ဩတာရံ၊ န လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံဝိဟာရိံ ဘိက္ခုံ စက္ခုတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ နေဝ လဘတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ…ပေ… မနတော စေပိ နံ မာရော ဥပသင်္ကမတိ၊ နေဝ လဘတိ မာရော ဩတာရံ၊ န လဘတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ဧဝံဝိဟာရီ စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ရူပေ အဓိဘောသိ၊ န ရူပါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ သဒ္ဒေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ၊ န သဒ္ဒါ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဂန္ဓေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ၊ န ဂန္ဓာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ရသေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ၊ န ရသာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ၊ န ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု၊ ဓမ္မေ ဘိက္ခု အဓိဘောသိ၊ န ဓမ္မာ ဘိက္ခုံ အဓိဘံသု။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော၊ ဘိက္ခု ရူပါဓိဘူ၊ သဒ္ဒါဓိဘူ၊ ဂန္ဓာဓိဘူ၊ ရသာဓိဘူ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိဘူ၊ ဓမ္မာဓိဘူ၊ အဓိဘူ၊ အနဓိဘူတော [အနဓိဘူတော ကေဟိစိ ကိလေသေဟိ (က။)]၊ အဓိဘောသိ တေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ သံကိလေသိကေ ပေါနောဗ္ဘဝိကေ သဒရေ ဒုက္ခဝိပါကေ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယေ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ အနဝဿုတော ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာမန္တေသိ – ‘‘သာဓု သာဓု၊ မောဂ္ဂလ္လာန! သာဓု ခေါ တွံ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဘိက္ခူနံ အဝဿုတပရိယာယဉ္စ အနဝဿုတပရိယာယဉ္စ အဘာသီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇။ ဒုက္ခဓမ္မသုတ္တံ

၂၄၄။ ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗေသံယေဝ ဒုက္ခဓမ္မာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တထာ ခေါ ပနဿ ကာမာ ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ ယထာဿ ကာမေ ပဿတော၊ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပရိဠာဟော၊ သော နာနုသေတိ။ တထာ ခေါ ပနဿ စာရော စ ဝိဟာရော စ အနုဗုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ယထာ စရန္တံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နာနုသေန္တိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗေသံယေဝ ဒုက္ခဓမ္မာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ? ‘ဣတိ ရူပံ၊ ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝေဒနာ… ဣတိ သညာ… ဣတိ သင်္ခါရာ… ဣတိ ဝိညာဏံ၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ သမုဒယော၊ ဣတိ ဝိညာဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’တိ – ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သဗ္ဗေသံယေဝ ဒုက္ခဓမ္မာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ကာမာ ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ? ယထာဿ ကာမေ ပဿတော၊ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပရိဠာဟော၊ သော နာနုသေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အင်္ဂါရကာသု သာဓိကပေါရိသာ ပုဏ္ဏာ အင်္ဂါရာနံ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပဋိကူလော။ တမေနံ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ၊ တံ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ သော ဣတိစီတိစေဝ ကာယံ သန္နာမေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဉာတ [ဉာဏံ (က။)] ဉှိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ [ပုရိသဿ ဟောတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)၊ ပုရိသဿ ဟေတု ဟောတိ (က။) မ။ နိ။ ၂။၄၅] ဣမံ စာဟံ အင်္ဂါရကာသုံ ပပတိဿာမိ၊ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆိဿာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခန္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ ယထာဿ ကာမေ ပဿတော၊ ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပရိဠာဟော၊ သော နာနုသေတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စာရော စ ဝိဟာရော စ အနုဗုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ယထာ စရန္တံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နာနုဿဝန္တိ [နာနုသေန္တိ (က။)]? သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဗဟုကဏ္ဋကံ ဒါယံ ပဝိသေယျ။ တဿ ပုရတောပိ ကဏ္ဋကော၊ ပစ္ဆတောပိ ကဏ္ဋကော၊ ဥတ္တရတောပိ ကဏ္ဋကော၊ ဒက္ခိဏတောပိ ကဏ္ဋကော၊ ဟေဋ္ဌတောပိ ကဏ္ဋကော၊ ဥပရိတောပိ ကဏ္ဋကော။ သော သတောဝ အဘိက္ကမေယျ၊ သတောဝ ပဋိက္ကမေယျ – ‘မာ မံ ကဏ္ဋကော’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရိယဿ ဝိနယေ ကဏ္ဋကော’’တိ။ ဣတိ ဝိဒိတွာ [ကဏ္ဍကော။ တံ ကဏ္ဍကောတိ ဣတိ ဝိဒိတွာ (သီ။)] သံဝရော စ အသံဝရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ…ပေ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ…ပေ… ဇိဝှာ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတိ။

‘‘တဿ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဧဝံ စရတော ဧဝံ ဝိဟရတော ကဒါစိ ကရဟစိ သတိသမ္မောသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ၊ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဒိဝသံသန္တတ္တေ [ဒိဝသသန္တတ္တေ (သီ။)] အယောကဋာဟေ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ဥဒကဖုသိတာနိ နိပါတေယျ။ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥဒကဖုသိတာနံ နိပါတော၊ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ စရတော၊ ဧဝံ ဝိဟရတော ကဒါစိ ကရဟစိ သတိသမ္မောသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပါပကာ အကုသလာ သရသင်္ကပ္ပာ သံယောဇနိယာ၊ ဒန္ဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတုပ္ပာဒေါ။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော စာရော စ ဝိဟာရော စ အနုဗုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ယထာ စရန္တံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ နာနုဿဝန္တိ။ တဉ္စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုံ ဧဝံ စရန္တံ ဧဝံ ဝိဟရန္တံ ရာဇာနော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တာ ဝါ မိတ္တာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ ဉာတီ ဝါ သာလောဟိတာ ဝါ၊ ဘောဂေဟိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျုံ – ‘ဧဟိ [ဧဝံ (သီ။)]၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံ တေ ဣမေ ကာသာဝါ အနုဒဟန္တိ၊ ကိံ မုဏ္ဍော ကပါလမနုစရသိ၊ ဧဟိ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု၊ ပုညာနိ စ ကရောဟီ’တိ။ သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ စရန္တော ဧဝံ ဝိဟရန္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂင်္ဂါ နဒီ ပါစီနနိန္နာ ပါစီနပေါဏာ ပါစီနပဗ္ဘာရာ။ အထ မဟာဇနကာယော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒ္ဒါလ-ပိဋကံ အာဒါယ – ‘မယံ ဣမံ ဂင်္ဂံ နဒိံ ပစ္ဆာနိန္နံ ကရိဿာမ ပစ္ဆာပေါဏံ ပစ္ဆာပဗ္ဘာရ’န္တိ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အပိ နု ခေါ သော မဟာဇနကာယော ဂင်္ဂံ နဒိံ ပစ္ဆာနိန္နံ ကရေယျ ပစ္ဆာပေါဏံ ပစ္ဆာပဗ္ဘာရ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘ဂင်္ဂါ၊ ဘန္တေ၊ နဒီ ပါစီနနိန္နာ ပါစီနပေါဏာ ပါစီနပဗ္ဘာရာ၊ သာ န သုကရာ ပစ္ဆာနိန္နာ ကာတုံ ပစ္ဆာပေါဏာ ပစ္ဆာပဗ္ဘာရာ။ ယာဝဒေဝ စ ပန သော မဟာဇနကာယော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဉ္စေ ဘိက္ခုံ ဧဝံ စရန္တံ ဧဝံ ဝိဟရန္တံ ရာဇာနော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တာ ဝါ မိတ္တာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ ဉာတီ ဝါ သာလောဟိတာ ဝါ ဘောဂေဟိ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျုံ – ‘ဧဟိ၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံ တေ ဣမေ ကာသာဝါ အနုဒဟန္တိ၊ ကိံ မုဏ္ဍော ကပါလမနုစရသိ၊ ဧဟိ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု၊ ပုညာနိ စ ကရောဟီ’တိ။ သော ဝတ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဧဝံ စရန္တော ဧဝံ ဝိဟရန္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဉှိ တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ဝိဝေကနိန္နံ ဝိဝေကပေါဏံ ဝိဝေကပဗ္ဘာရံ၊ တထာ [ကဉ္စ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဟီနာယာဝတ္တိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈။ ကိံသုကောပမသုတ္တံ

၂၄၅။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန [ပဉှာဝေယျာကရဏေန (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန၊ ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန၊ ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ၊ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဘိက္ခု အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန၊ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစံ – ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘန္တေ၊ သော ဘိက္ခု မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’တိ။ အထ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန ၊ ယေနညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ၊ ဘန္တေ၊ သော ဘိက္ခု မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယတော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ…ပေ… စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’တိ။ အထ ခွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသန္တုဋ္ဌော တဿ ဘိက္ခုဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံ ( ) [(ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစံ) (က။)]။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုနော ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခု၊ ပုရိသဿ ကိံသုကော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော အဿ။ သော ယေနညတရော ပုရိသော ကိံသုကဿ ဒဿာဝီ တေနုပသင်္ကမေယျ။ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပုရိသံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကီဒိသော၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကာဠကော ခေါ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော – သေယျထာပိ ဈာမခါဏူ’တိ။ တေန ခေါ ပန၊ ဘိက္ခု၊ သမယေန တာဒိသောဝဿ ကိံသုကော ယထာပိ [ယထာ (သီ။ သျာ။ ကံ။) ဒုတိယဝါရာဒီသု ပန ‘‘ယထာပိ’’တွေဝ ဒိဿတိ] တဿ ပုရိသဿ ဒဿနံ။ အထ ခေါ၊ သော ဘိက္ခု၊ ပုရိသော အသန္တုဋ္ဌော တဿ ပုရိသဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန၊ ယေနညတရော ပုရိသော ကိံသုကဿ ဒဿာဝီ တေနုပသင်္ကမေယျ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပုရိသံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကီဒိသော ၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘လောဟိတကော ခေါ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော – သေယျထာပိ မံသပေသီ’တိ။ တေန ခေါ ပန၊ ဘိက္ခု၊ သမယေန တာဒိသောဝဿ ကိံသုကော ယထာပိ တဿ ပုရိသဿ ဒဿနံ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ပုရိသော အသန္တုဋ္ဌော တဿ ပုရိသဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန၊ ယေနညတရော ပုရိသော ကိံသုကဿ ဒဿာဝီ တေနုပသင်္ကမေယျ ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပုရိသံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကီဒိသော၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဩစီရကဇာတော [ဩဇီရကဇာတော (သီ။)၊ ဩဒီရကဇာတော (ပီ။)] ခေါ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော အာဒိန္နသိပါဋိကော – သေယျထာပိ သိရီသော’တိ။ တေန ခေါ ပန၊ ဘိက္ခု၊ သမယေန တာဒိသောဝဿ ကိံသုကော၊ ယထာပိ တဿ ပုရိသဿ ဒဿနံ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ပုရိသော အသန္တုဋ္ဌော တဿ ပုရိသဿ ပဉှဝေယျာကရဏေန ၊ ယေနညတရော ပုရိသော ကိံသုကဿ ဒဿာဝီ တေနုပသင်္ကမေယျ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပုရိသံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကီဒိသော၊ ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဗဟလပတ္တပလာသော သန္ဒစ္ဆာယော [သဏ္ဍစ္ဆာယော (သျာ။ ကံ။)] ခေါ၊ အမ္ဘော ပုရိသ၊ ကိံသုကော – သေယျထာပိ နိဂြောဓော’တိ။ တေန ခေါ ပန၊ ဘိက္ခု၊ သမယေန တာဒိသောဝဿ ကိံသုကော၊ ယထာပိ တဿ ပုရိသဿ ဒဿနံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ယထာ ယထာ အဓိမုတ္တာနံ တေသံ သပ္ပုရိသာနံ ဒဿနံ သုဝိသုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တထာ တထာ ခေါ တေဟိ သပ္ပုရိသေဟိ ဗျာကတံ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခု၊ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ ဒဠှုဒ္ဓါပံ [ဒဠှုဒ္ဒါပံ (သီ။ ပီ။)] ဒဠှပါကာရတောရဏံ ဆဒွါရံ။ တတြဿ ဒေါဝါရိကော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ၊ အညာတာနံ နိဝါရေတာ၊ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အာဂန္တွာ သီဃံ ဒူတယုဂံ တံ ဒေါဝါရိကံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကဟံ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဣမဿ နဂရဿ နဂရဿာမီ’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧသော၊ ဘန္တေ၊ မဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသိန္နော’တိ။ အထ ခေါ တံ သီဃံ ဒူတယုဂံ နဂရဿာမိကဿ ယထာဘူတံ ဝစနံ နိယျာတေတွာ ယထာဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ အာဂန္တွာ သီဃံ ဒူတယုဂံ…ပေ… ဥတ္တရာယ ဒိသာယ… ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ အာဂန္တွာ သီဃံ ဒူတယုဂံ တံ ဒေါဝါရိကံ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကဟံ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဣမဿ နဂရဿာမီ’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧသော၊ ဘန္တေ၊ မဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကေ နိသိန္နော’တိ။ အထ ခေါ တံ သီဃံ ဒူတယုဂံ နဂရဿာမိကဿ ယထာဘူတံ ဝစနံ နိယျာတေတွာ ယထာဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။

‘‘ဥပမာ ခေါ မျာယံ၊ ဘိက္ခု၊ ကတာ အတ္ထဿ ဝိညာပနာယ။ အယဉ္စေတ္ထ အတ္ထော – ‘နဂရ’န္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမဿေတံ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အဓိဝစနံ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဿ ဩဒနကုမ္မာသူပစယဿ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မဿ။ ‘ဆ ဒွါရာ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ ‘ဒေါဝါရိကော’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘သီဃံ ဒူတယုဂ’န္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ သမထဝိပဿနာနေတံ အဓိဝစနံ။ ‘နဂရဿာမီ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဝိညာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ‘မဇ္ဈေ သိင်္ဃာဋကော’တိ ခေါ ၊ ဘိက္ခု၊ စတုန္နေတံ မဟာဘူတာနံ အဓိဝစနံ – ပထဝီဓာတုယာ၊ အာပေါဓာတုယာ၊ တေဇောဓာတုယာ၊ ဝါယောဓာတုယာ။ ‘ယထာဘူတံ ဝစန’န္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ နိဗ္ဗာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ‘ယထာဂတမဂ္ဂေါ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အရိယဿေတံ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ အဓိဝစနံ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ…ပေ… သမ္မာသမာဓိဿာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉။ ဝီဏောပမသုတ္တံ

၂၄၆။ ‘‘ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ စက္ခုဝိညေယျေသု ရူပေသု ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ဒေါသော ဝါ မောဟော ဝါ ပဋိဃံ ဝါပိ [ပဋိဃံ ဝါ (သီ။)] စေတသော၊ တတော စိတ္တံ နိဝါရေယျ။ သဘယော စေသော မဂ္ဂေါ သပ္ပဋိဘယော စ သကဏ္ဋကော စ သဂဟနော စ ဥမ္မဂ္ဂေါ စ ကုမ္မဂ္ဂေါ စ ဒုဟိတိကော စ။ အသပ္ပုရိသသေဝိတော စေသော မဂ္ဂေါ၊ န စေသော မဂ္ဂေါ သပ္ပုရိသေဟိ သေဝိတော။ န တွံ ဧတံ အရဟသီတိ။ တတော စိတ္တံ နိဝါရယေ စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ…ပေ… ယဿ ကဿစိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ ဇိဝှာဝိညေယျေသု ရသေသု…ပေ… မနောဝိညေယျေသု ဓမ္မေသု ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ဒေါသော ဝါ မောဟော ဝါ ပဋိဃံ ဝါပိ စေတသော တတော စိတ္တံ နိဝါရေယျ။ သဘယော စေသော မဂ္ဂေါ သပ္ပဋိဘယော စ သကဏ္ဋကော စ သဂဟနော စ ဥမ္မဂ္ဂေါ စ ကုမ္မဂ္ဂေါ စ ဒုဟိတိကော စ။ အသပ္ပုရိသသေဝိတော စေသော မဂ္ဂေါ၊ န စေသော မဂ္ဂေါ သပ္ပုရိသေဟိ သေဝိတော။ န တွံ ဧတံ အရဟသီတိ။ တတော စိတ္တံ နိဝါရယေ မနောဝိညေယျေဟိ ဓမ္မေဟိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဋ္ဌံ သမ္ပန္နံ။ ကိဋ္ဌာရက္ခော [ကိဋ္ဌာရက္ခကော (သီ။)] စ ပမတ္တော၊ ဂေါဏော စ ကိဋ္ဌာဒေါ အဒုံ ကိဋ္ဌံ ဩတရိတွာ ယာဝဒတ္ထံ မဒံ အာပဇ္ဇေယျ ပမာဒံ အာပဇ္ဇေယျ ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဆသု ဖဿာယတနေသု အသံဝုတကာရီ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ယာဝဒတ္ထံ မဒံ အာပဇ္ဇတိ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကိဋ္ဌံ သမ္ပန္နံ ကိဋ္ဌာရက္ခော စ အပ္ပမတ္တော ဂေါဏော စ ကိဋ္ဌာဒေါ အဒုံ ကိဋ္ဌံ ဩတရေယျ။ တမေနံ ကိဋ္ဌာရက္ခော နာသာယံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှေယျ။ နာသာယံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဟေတွာ ဥပရိဃဋာယံ သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဥပရိဃဋာယံ သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍေန သုတာဠိတံ တာဠေယျ။ ဒဏ္ဍေန သုတာဠိတံ တာဠေတွာ ဩသဇ္ဇေယျ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ …ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါဏော ကိဋ္ဌာဒေါ အဒုံ ကိဋ္ဌံ ဩတရေယျ။ တမေနံ ကိဋ္ဌာရက္ခော နာသာယံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှေယျ။ နာသာယံ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဟေတွာ ဥပရိဃဋာယံ သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှေယျ။ ဥပရိဃဋာယံ သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတွာ ဒဏ္ဍေန သုတာဠိတံ တာဠေယျ။ ဒဏ္ဍေန သုတာဠိတံ တာဠေတွာ ဩသဇ္ဇေယျ။ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂေါဏော ကိဋ္ဌာဒေါ ဂါမဂတော ဝါ အရညဂတော ဝါ၊ ဌာနဗဟုလော ဝါ အဿ နိသဇ္ဇဗဟုလော ဝါ န တံ ကိဋ္ဌံ ပုန ဩတရေယျ – တမေဝ ပုရိမံ ဒဏ္ဍသမ္ဖဿံ သမနုဿရန္တော။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယတော ခေါ ဘိက္ခုနော ဆသု ဖဿာယတနေသု စိတ္တံ ဥဒုဇိတံ ဟောတိ သုဒုဇိတံ၊ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတိ၊ သန္နိသီဒတိ၊ ဧကောဒိ ဟောတိ၊ သမာဓိယတိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ ဝီဏာယ သဒ္ဒေါ အဿုတပုဗ္ဗော အဿ။ သော ဝီဏာသဒ္ဒံ သုဏေယျ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အမ္ဘော၊ ကဿ [ကိဿ (သီ။ ပီ။)] နု ခေါ ဧသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော’တိ? တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ဧသာ၊ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝီဏာ နာမ၊ ယဿာ ဧသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော’တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဂစ္ဆထ မေ၊ ဘော၊ တံ ဝီဏံ အာဟရထာ’တိ။ တဿ တံ ဝီဏံ အာဟရေယျုံ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အယံ ခေါ သာ၊ ဘန္တေ၊ ဝီဏာ ယဿာ ဧသော သဒ္ဒေါ ဧဝံရဇနီယော ဧဝံကမနီယော ဧဝံမဒနီယော ဧဝံမုစ္ဆနီယော ဧဝံဗန္ဓနီယော’တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အလံ မေ၊ ဘော၊ တာယ ဝီဏာယ၊ တမေဝ မေ သဒ္ဒံ အာဟရထာ’တိ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အယံ ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဝီဏာ နာမ အနေကသမ္ဘာရာ မဟာသမ္ဘာရာ။ အနေကေဟိ သမ္ဘာရေဟိ သမာရဒ္ဓါ ဝဒတိ ၊ သေယျထိဒံ – ဒေါဏိဉ္စ ပဋိစ္စ စမ္မဉ္စ ပဋိစ္စ ဒဏ္ဍဉ္စ ပဋိစ္စ ဥပဓာရဏေ စ ပဋိစ္စ တန္တိယော စ ပဋိစ္စ ကောဏဉ္စ ပဋိစ္စ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ ဧဝါယံ၊ ဘန္တေ၊ ဝီဏာ နာမ အနေကသမ္ဘာရာ မဟာသမ္ဘာရာ။ အနေကေဟိ သမ္ဘာရေဟိ သမာရဒ္ဓါ ဝဒတီ’တိ။ သော တံ ဝီဏံ ဒသဓာ ဝါ သတဓာ ဝါ ဖာလေယျ၊ ဒသဓာ ဝါ သတဓာ ဝါ တံ ဖာလေတွာ သကလိကံ သကလိကံ ကရေယျ။ သကလိကံ သကလိကံ ကရိတွာ အဂ္ဂိနာ ဍဟေယျ၊ အဂ္ဂိနာ ဍဟိတွာ မသိံ ကရေယျ။ မသိံ ကရိတွာ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုနေယျ [ဩပုနေယျ (သီ။ ပီ။)၊ ဩဖုဏေယျ (?)]၊ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေယျ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အသတီ ကိရာယံ၊ ဘော၊ ဝီဏာ နာမ၊ ယထေဝံ ယံ [ယထေဝါယံ (သီ။)၊ ယထေဝယံ (ပီ။)] ကိဉ္စိ ဝီဏာ နာမ ဧတ္ထ စ ပနာယံ ဇနော [ဧတ္ထ ပနာယံ ဇနော (သျာ။ ကံ။)၊ ဧတ္ထ စ မဟာဇနော (ပီ။ က။)] အတိဝေလံ ပမတ္တော ပလဠိတော’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပံ သမနွေသတိ [သမန္နေသတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။)၊ သမနေသတိ (ပီ။)] ယာဝတာ ရူပဿ ဂတိ၊ ဝေဒနံ သမနွေသတိ ယာဝတာ ဝေဒနာယ ဂတိ၊ သညံ သမနွေသတိ ယာဝတာ သညာယ ဂတိ၊ သင်္ခါရေ သမနွေသတိ ယာဝတာ သင်္ခါရာနံ ဂတိ၊ ဝိညာဏံ သမနွေသတိ ယာဝတာ ဝိညာဏဿ ဂတိ။ တဿ ရူပံ သမနွေသတော ယာဝတာ ရူပဿ ဂတိ၊ ဝေဒနံ သမနွေသတော…ပေ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ သမနွေသတော ယာဝတာ ဝိညာဏဿ ဂတိ။ ယမ္ပိဿ တံ ဟောတိ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ အသ္မီတိ ဝါ တမ္ပိ တဿ န ဟောတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀။ ဆပ္ပာဏကောပမသုတ္တံ

၂၄၇။ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော သရဝနံ ပဝိသေယျ။ တဿ ကုသကဏ္ဋကာ စေဝ ပါဒေ ဝိဇ္ဈေယျုံ၊ သရပတ္တာနိ စ ဂတ္တာနိ [သရပတ္တာနိ ပက္ကဂတ္တာနိ (သျာ။ ကံ။)၊ အရုပက္ကာနိ ဂတ္တာနိ (ပီ။ က။)] ဝိလေခေယျုံ။ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဘိယျောသောမတ္တာယ တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒိယေထ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ဂါမဂတော ဝါ အရညဂတော ဝါ လဘတိ ဝတ္တာရံ – ‘အယဉ္စ သော [အယဉ္စ ခေါ (ပီ။ က။)၊ အယံ သော (?)] အာယသ္မာ ဧဝံကာရီ ဧဝံသမာစာရော အသုစိဂါမကဏ္ဋကော’တိ။ တံ ကဏ္ဋကောတိ [တံ ‘‘အသုစိဂါမကဏ္ဍတော’’တိ (က။)] ဣတိ ဝိဒိတွာ သံဝရော စ အသံဝရော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော။ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ အဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ ဗျာပဇ္ဇတိ၊ အနုပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ ပရိတ္တစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဆပ္ပာဏကေ ဂဟေတွာ နာနာဝိသယေ နာနာဂေါစရေ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ အဟိံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ သုသုမာရံ [သုံသုမာရံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ ပက္ခိံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ ကုက္ကုရံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ ။ သိင်္ဂါလံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ မက္ကဋံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတွာ မဇ္ဈေ ဂဏ္ဌိံ ကရိတွာ ဩဿဇ္ဇေယျ။ အထ ခေါ၊ တေ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဆပ္ပာဏကာ နာနာဝိသယာ နာနာဂေါစရာ သကံ သကံ ဂေါစရဝိသယံ အာဝိဉ္ဆေယျုံ [အာဝိဉ္ဇေယျုံ (သီ။)] – အဟိ အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဝမ္မိကံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ သုသုမာရော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဥဒကံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ ပက္ခီ အာဝိဉ္ဆေယျ ‘အာကာသံ ဍေဿာမီ’တိ၊ ကုက္ကုရော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဂါမံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ သိင်္ဂါလော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘သီဝထိကံ [သိဝထိကံ (က။)] ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ မက္ကဋော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဝနံ ပဝေက္ခာမီ’တိ။ ယဒါ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆပ္ပာဏကာ ဈတ္တာ အဿု ကိလန္တာ၊ အထ ခေါ ယော နေသံ ပါဏကာနံ ဗလဝတရော အဿ တဿ တေ အနုဝတ္တေယျုံ၊ အနုဝိဓာယေယျုံ ဝသံ ဂစ္ဆေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ကာယဂတာသတိ အဘာဝိတာ အဗဟုလီကတာ၊ တံ စက္ခု အာဝိဉ္ဆတိ မနာပိယေသု ရူပေသု၊ အမနာပိယာ ရူပါ ပဋိကူလာ ဟောန္တိ…ပေ… မနော အာဝိဉ္ဆတိ မနာပိယေသု ဓမ္မေသု၊ အမနာပိယာ ဓမ္မာ ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသံဝရော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ပိယရူပေ ရူပေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ရူပေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ…ပေ… ဇိဝှာ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ပိယရူပေ ဓမ္မေ နာဓိမုစ္စတိ၊ အပ္ပိယရူပေ ဓမ္မေ န ဗျာပဇ္ဇတိ၊ ဥပဋ္ဌိတကာယဿတိ စ ဝိဟရတိ အပ္ပမာဏစေတသော၊ တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ယတ္ထဿ တေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော ဆပ္ပာဏကေ ဂဟေတွာ နာနာဝိသယေ နာနာဂေါစရေ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ အဟိံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ သုသုမာရံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ ပက္ခိံ ဂဟေတွာ…ပေ… ကုက္ကုရံ ဂဟေတွာ… သိင်္ဂါလံ ဂဟေတွာ… မက္ကဋံ ဂဟေတွာ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓေယျ။ ဒဠှာယ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတွာ ဒဠှေ ခီလေ ဝါ ထမ္ဘေ ဝါ ဥပနိဗန္ဓေယျ။ အထ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆပ္ပာဏကာ နာနာဝိသယာ နာနာဂေါစရာ သကံ သကံ ဂေါစရဝိသယံ အာဝိဉ္ဆေယျုံ – အဟိ အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဝမ္မိကံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ သုသုမာရော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဥဒကံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ ပက္ခီ အာဝိဉ္ဆေယျ ‘အာကာသံ ဍေဿာမီ’တိ၊ ကုက္ကုရော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဂါမံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ သိင်္ဂါလော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘သီဝထိကံ ပဝေက္ခာမီ’တိ၊ မက္ကဋော အာဝိဉ္ဆေယျ ‘ဝနံ ပဝေက္ခာမီ’တိ ။ ယဒါ ခေါ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆပ္ပာဏကာ ဈတ္တာ အဿု ကိလန္တာ ၊ အထ တမေဝ ခီလံ ဝါ ထမ္ဘံ ဝါ ဥပတိဋ္ဌေယျုံ၊ ဥပနိသီဒေယျုံ၊ ဥပနိပဇ္ဇေယျုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော ကာယဂတာသတိ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ၊ တံ စက္ခု နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိယေသု ရူပေသု၊ အမနာပိယာ ရူပါ နပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ…ပေ… ဇိဝှာ နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိယေသု ရသေသု…ပေ… မနော နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိယေသု ဓမ္မေသု၊ အမနာပိယာ ဓမ္မာ နပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံဝရော ဟောတိ။

‘‘‘ဒဠှေ ခီလေ ဝါ ထမ္ဘေ ဝါ’တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဂတာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာတိဟ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကာယဂတာ နော သတိ ဘာဝိတာ ဘဝိဿတိ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ’တိ။ ဧဝဉှိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒသမံ။

၁၁။ ယဝကလာပိသုတ္တံ

၂၄၈။ ‘‘သေယျထာပိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဝကလာပီ စာတုမဟာပထေ နိက္ခိတ္တာ အဿ။ အထ ဆ ပုရိသာ အာဂစ္ဆေယျုံ ဗျာဘင်္ဂိဟတ္ထာ။ တေ ယဝကလာပိံ ဆဟိ ဗျာဘင်္ဂီဟိ ဟနေယျုံ။ ဧဝဉှိ သာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယဝကလာပီ သုဟတာ အဿ ဆဟိ ဗျာဘင်္ဂီဟိ ဟညမာနာ။ အထ သတ္တမော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဗျာဘင်္ဂိဟတ္ထော။ သော တံ ယဝကလာပိံ သတ္တမာယ ဗျာဘင်္ဂိယာ ဟနေယျ။ ဧဝဉှိ သာ ဘိက္ခဝေ၊ ယဝကလာပီ သုဟတတရာ အဿ၊ သတ္တမာယ ဗျာဘင်္ဂိယာ ဟညမာနာ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော စက္ခုသ္မိံ ဟညတိ မနာပါမနာပေဟိ ရူပေဟိ…ပေ… ဇိဝှာယ ဟညတိ မနာပါမနာပေဟိ ရသေဟိ…ပေ… မနသ္မိံ ဟညတိ မနာပါမနာပေဟိ ဓမ္မေဟိ။ သစေ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါယ စေတေတိ၊ ဧဝဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မောဃပုရိသော သုဟတတရော ဟောတိ၊ သေယျထာပိ သာ ယဝကလာပီ သတ္တမာယ ဗျာဘင်္ဂိယာ ဟညမာနာ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမော သမုပဗျူဠှော [သမုပဗ္ဗူဠှော (သီ။ ပီ။)] အဟောသိ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေပစိတ္တိ အသုရိန္ဒော အသုရေ အာမန္တေသိ – ‘သစေ၊ မာရိသာ၊ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမေ သမုပဗျူဠှေ အသုရာ ဇိနေယျုံ ဒေဝါ ပရာဇိနေယျုံ၊ ယေန နံ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗန္ဓိတွာ မမ သန္တိကေ အာနေယျာထ အသုရပုရ’န္တိ။ သက္ကောပိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝေ တာဝတိံသေ အာမန္တေသိ – ‘သစေ၊ မာရိသာ၊ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမေ သမုပဗျူဠှေ ဒေဝါ ဇိနေယျုံ အသုရာ ပရာဇိနေယျုံ၊ ယေန နံ ဝေပစိတ္တိံ အသုရိန္ဒံ ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗန္ဓိတွာ မမ သန္တိကေ အာနေယျာထ သုဓမ္မံ ဒေဝသဘ’န္တိ။ တသ္မိံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ဂါမေ ဒေဝါ ဇိနိံသု၊ အသုရာ ပရာဇိနိံသု ။ အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ တာဝတိံသာ ဝေပစိတ္တိံ အသုရိန္ဒံ ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗန္ဓိတွာ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ သန္တိကေ အာနေသုံ သုဓမ္မံ ဒေဝသဘံ။ တတြ သုဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေပစိတ္တိ အသုရိန္ဒော ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓါ [ဗန္ဓော (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)] ဟောတိ။ ယဒါ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေပစိတ္တိဿ အသုရိန္ဒဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မိကာ ခေါ ဒေဝါ၊ အဓမ္မိကာ အသုရာ ၊ ဣဓေဝ ဒါနာဟံ ဒေဝပုရံ ဂစ္ဆာမီ’တိ။ အထ ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ မုတ္တံ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ စ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေတိ။ ယဒါ စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေပစိတ္တိဿ အသုရိန္ဒဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မိကာ ခေါ အသုရာ၊ အဓမ္မိကာ ဒေဝါ၊ တတ္ထေဝ ဒါနာဟံ အသုရပုရံ ဂမိဿာမီ’တိ၊ အထ ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓံ အတ္တာနံ သမနုပဿတိ။ ဒိဗ္ဗေဟိ စ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ သုခုမံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေပစိတ္တိဗန္ဓနံ။ တတော သုခုမတရံ မာရဗန္ဓနံ။ မညမာနော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗဒ္ဓါ မာရဿ၊ အမညမာနော မုတ္တော ပါပိမတော။

‘‘‘အသ္မီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မညိတမေတံ၊ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ မညိတမေတံ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘န ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘ရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘အရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ၊ ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ။ မညိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ မညိတံ ဂဏ္ဍော၊ မညိတံ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘အမညမာနေန [အမညိတမာနေန (ပီ။ က။)] စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ – ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘‘အသ္မီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘န ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘ရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘အရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ၊ ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ ဣဉ္ဇိတမေတံ။ ဣဉ္ဇိတံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ရောဂေါ၊ ဣဉ္ဇိတံ ဂဏ္ဍော၊ ဣဉ္ဇိတံ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘အနိဉ္ဇမာနေန [အနိဉ္ဇိယမာနေန (သျာ။ ကံ။ က။)] စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ – ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘‘အသ္မီ’တိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖန္ဒိတမေတံ၊ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ ဖန္ဒိတမေတံ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ…ပေ… ‘န ဘဝိဿ’န္တိ… ‘ရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘အရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ ဖန္ဒိတမေတံ။ ဖန္ဒိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ ဖန္ဒိတံ ဂဏ္ဍော၊ ဖန္ဒိတံ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘အဖန္ဒမာနေန [အဖန္ဒိယမာနေန (သျာ။ ကံ။ က။)] စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ – ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘‘အသ္မီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပပဉ္စိတမေတံ၊ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ ပပဉ္စိတမေတံ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ…ပေ… ‘န ဘဝိဿ’န္တိ… ‘ရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘အရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ… ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ ပပဉ္စိတမေတံ ။ ပပဉ္စိတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ ပပဉ္စိတံ ဂဏ္ဍော၊ ပပဉ္စိတံ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘နိပ္ပပဉ္စေန စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ – ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘‘အသ္မီ’တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာနဂတမေတံ၊ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘န ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘ရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘အရူပီ ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ၊ ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မာနဂတမေတံ။ မာနဂတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောဂေါ၊ မာနဂတံ ဂဏ္ဍော၊ မာနဂတံ သလ္လံ။ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘နိဟတမာနေန စေတသာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ – ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧကာဒသမံ။

အာသီဝိသဝဂ္ဂေါ ဧကူနဝီသတိမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အာသီဝိသော ရထော ကုမ္မော၊ ဒွေ ဒါရုက္ခန္ဓာ အဝဿုတော၊

ဒုက္ခဓမ္မာ ကိံသုကာ ဝီဏာ၊ ဆပ္ပာဏာ ယဝကလာပီတိ။

သဠာယတနဝဂ္ဂေ စတုတ္ထပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။

တဿ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

နန္ဒိက္ခယော သဋ္ဌိနယော၊ သမုဒ္ဒေါ ဥရဂေန စ၊

စတုပဏ္ဏာသကာ ဧတေ၊ နိပါတေသု ပကာသိတာတိ။

သဠာယတနသံယုတ္တံ သမတ္တံ။